Professional Documents
Culture Documents
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
21 stycznia 2016 roku
Sd Okrgowy we Wrocawiu I Wydzia Cywilny w nastpujcym skadzie:
Przewodniczcy: SSO Dominika Romanowska
Protokolant: Anna Gniwek
po rozpoznaniu na rozprawie 07 stycznia 2016 r. we Wrocawiu
sprawy z powdztwa J. P.
przeciwko (...) Bibliotece (...) im. T. M. we W.
- o zapat
I. zasdza od strony pozwanej (...) Biblioteki(...)im. T. M. we W. na rzecz powdki J. P. kwot 5.000 z (pi tysicy
zotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opnienie liczonymi od 17 czerwca 2014 r. do dnia zapaty;
II. oddala dalej idce powdztwo;
III. wzajemnie znosi koszty postpowania pomidzy stronami.
UZASADNIENIE
Pozwem z dnia 2 marca 2015 r. powdka J. P. wniosa o zasdzenie na jej rzecz kwoty 7.000 z tytuem naruszenia
autorskich praw osobistych wraz z odsetkami liczonymi od dnia 17 czerwca 2014 r. do dnia zapaty, kwoty 7.500 z
tytuem naruszenia autorskich praw majtkowych wraz z odsetkami liczonymi od dnia 17 czerwca 2014 r. do dnia
zapaty oraz kosztw procesu, w tym kosztw zastpstwa procesowego wedug norm prawem przewidzianych. W
uzasadnieniu swojego dania powdka podaa, e jest autork fotografii przedstawiajcej posta C. M.. Fotografia ta
zostaa w ocenie powdki bezprawnie uyta i rozpowszechniona przez stron pozwan na stronie internetowej blogu
strony pozwanej pod adresem (...), w artykule pt. (...). W publikacji tej nie wskazano imienia i nazwiska autorki
fotografii, a samo uycie i rozpowszechnienie zdjcia nastpio bez wiedzy i zgody powdki.
Powdka wskazaa, e jako autorce fotografii przysuguj jej autorskie prawa osobiste w postaci m.in. prawa do
autorstwa utworu, oznaczenia go swym nazwiskiem lub pseudonimem oraz nienaruszalnoci jego treci i formy.
Nadto powdce przysuguj autorskie prawa majtkowe obejmujce wyczne prawo do korzystania z utworu i
rozporzdzania nim na wszelkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z dziea. Powdka
podniosa, e na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3) lit. b) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych domaga si
kwoty pieninej odpowiadajcej trzykrotnoci stosownego wynagrodzenia, ktre w chwili jego dochodzenia byoby
nalene tytuem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, tj. kwoty 2.500 z pomnoonej przez
trzy, co daje 7.500 z. Nadto powdka domaga si odszkodowania za naruszenie praw autorskich przez nieoznaczenie
autorstwa dziea w wysokoci 7.000 z (art. 78 ust. 1 w zw. z art. 16 ustawy o prawie autorskim).
Powdka wskazaa, e dziaanie strony pozwanej byo zawinione, gdy fundamentalna wiedza o prawie autorskim
nakazuje sprawdzi dokadnie pochodzenie zamieszczanych w internecie fotografii. Powoujc si na pogldy doktryny
i orzecznictwa, powdka wskazaa, e suma dochodzona jako zadouczynienie za krzywd zwizan z naruszeniem
praw osobistych powdki nie moe by symboliczna, lecz musi mie charakter kompensacyjny, musi spenia funkcj
represyjn wobec sprawcy naruszenia, a jej wysoko winna mie zindywidualizowany charakter.
Uzasadniajc wysoko stosownego wynagrodzenia za naruszenie praw majtkowych powdka podaa, e zgodnie z
cennikiem dostpnym na oficjalnej stronie internetowej powdki (...)), licencja na wykorzystanie zdjcia w Internecie
to koszt od 2.500 z. Powdka zaoferowaa nadto zawierane przez siebie umowy w przedmiocie odpatnego wykonania
przez powdk fotografii bd te udzielenia licencji na stworzone przez powdk utwory, jak rwnie korespondencj
powdki ze znanymi postaciami ze wiata kultury i sztuki.
Pismem z dnia 13 padziernika 2015 r. (k. 147) powdka cofna powdztwo co do kwoty 2.500 z, wnoszc o
nieobcianie powdki kosztami procesu w tym zakresie. Powdka wskazaa, e czciowe cofnicie pozwu jest
nastpstwem wyroku Trybu Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r. (sygn. akt SK 32/14), a obecnie powdka
dochodzi dwukrotnoci stosownego wynagrodzenia za naruszenie jej autorskich praw majtkowych, a zatem kwoty o
2.500 z mniejszej ni w chwili wytoczenie powdztwa. Postanowieniem z dnia 20 padziernika 2015 r. (k. 150) tut.
Sd umorzy postpowanie w czci, tj. co do kwoty 2.500 z.
W odpowiedzi na pozew z dnia 20 listopada 2015 r. (k. 161) pozwana (...) Biblioteka (...) im. T. M. we W.
wniosa o oddalenie powdztwa w caoci oraz o zasdzenie od powdki na rzecz strony pozwanej kosztw procesu,
w tym kosztw zastpstwa procesowego wedug norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska strona
pozwana podaa, e powdka nie zaoferowaa dowodu wiadczcego o tym, e powdka jest autork fotografii
bdcej przedmiotem niniejszego postpowania. Strona pozwania podniosa, e fotografia z wizerunkiem C. M. zostaa
zamieszczona na oglnodostpnej stronie internetowej znajdujcej si pod domen (...) Pracownicy strony pozwanej
wykorzystali t fotografi w przekonaniu, e nie naruszaj prawa.
Strona pozwana podniosa, i dziaalno strony znajdujcej si pod domen (...)jest cile zwizana z wypenianiem
przez pozwan Bibliotek jej zada statutowych w tym z popularyzacj ksiek i czytelnictwa. Wykorzystanie fotografii
powdki nie miao celu komercyjnego i w aden sposb nie przyczynio si do osignicia przez stron pozwan
jakiejkolwiek korzyci majtkowej. Strona pozwana wskazaa, e przysuguje jej status biblioteki naukowej, w zwizku
z czym moe korzysta z dobrodziejstwa art. 27 ustawy o prawie autorskim, ktry stanowi, e instytucje naukowe
i owiatowe mog, w celach dydaktycznych lub prowadzenia wasnych bada, korzysta z rozpowszechnionych
utworw w oryginale i w tumaczeniu oraz sporzdza w tym celu egzemplarze fragmentw rozpowszechnionego
utworu.
Strona pozwana wskazaa nadto, e po otrzymaniu wezwania od powdki sporna fotografia zostaa trwale usunita ze
strony (...). Nadto dania majtkowe powdki s race wygrowane i nie znajduj uzasadnienia w adnym cenniku
dotyczcym honorariw autorskich za fotografie tzw. gwek.
Sd ustali nastpujcy stan faktyczny:
Powdka J. P. jest artyst fotografikiem wykonujcym zdjcia artystyczne. Powdka uzyskuje wynagrodzenie z
umw zawieranych z rnymi instytucjami (wydawcami, spkami, instytucjami kultury, bibliotekami), na podstawie
ktrych to umw powdka udziela zezwolenia na korzystanie z fotografii wykonanych przez powdk. Powdka
wykonaa midzy innymi zdjcia C. M., a Artysta w 2003 r. wyrazi zgod na rozpowszechnienie jego wizerunku przez
powdk na wykonanych przez ni fotografiach, co dotyczyo przede wszystkim publikacji w formie wydawnictw
albumowych i ksikowych, prezentacji na wystawach fotografii i plakatu, ilustrowania artykuw prasowych,
zamieszczania ich na stronach internetowych oraz obrotu odbitkami fotografii. Powdka udzielia midzy innymi
czasowej licencji na wydanie utworu skadajcego si ze zdj C. M. firmie (...)S.A. oraz dalszych odpatnych licencji
na wykorzystanie wybranych zdj Artysty takim podmiotom jak (...)S.A., (...) Biuro (...), Biblioteka (...) w K. czy
(...)Biblioteka (...)w L..
Dowd:
nadzoru nad sposobem korzystania z utworu (art. 16 prawa autorskiego). Nadto jeeli ustawa nie stanowi inaczej,
twrcy przysuguje wyczne prawo do korzystania z utworu i rozporzdzania nim na wszystkich polach eksploatacji
oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu (art. 17 prawa autorskiego).
W okolicznociach niniejszej sprawy sporne zdjcie zostao wykonane przez fotografa profesjonalnie zajmujcego si
wykonywaniem zdj o charakterze artystycznym, ktry wykorzystuje swj dorobek w pracy zawodowej. Zdjcie to
przedstawia znanego pisarza i razem z innymi fotografiami byo wielokrotnie odpatnie udostpniane podmiotom
trzecim przez powdk na zasadzie licencji. Walory artystyczne zdjcia nie byy przy tym kwestionowane przez stron
pozwan, ktra nie negowaa, e sporne zdjcie ma charakter utworu. Strona pozwana wskazywaa natomiast, e
jej dziaanie nie byo bezprawne, dooya naleytej starannoci w ceku weryfikacji, czy zdjcie nie jest chronione
prawem autorskim, a nadto powoywaa si na wykorzystanie wizerunku poety w ramach dozwolonego uytku, w
celach zwizanych z promocj czytelnictwa, a nie zarobkowych.
Zarzuty podnoszone przez stron pozwan nie wyczaj jednake odpowiedzialnoci za naruszenie majtkowych
praw autorskich powdki. W szczeglnoci strona pozwana nie wykorzystywaa spornego zdjcia w ramach
dozwolonego uytku na podstawie art. 27 prawa autorskiego, ktry w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej na
podstawie ustawy z dnia 11 wrzenia 2015 r. (Dz.U. 2015, poz. 1639) stanowi, e instytucje naukowe i owiatowe mog,
w celach dydaktycznych lub prowadzenia wasnych bada, korzysta z rozpowszechnionych utworw w oryginale i
w tumaczeniu oraz sporzdza w tym celu egzemplarze fragmentw rozpowszechnionego utworu. Zway bowiem
naley, e konkurs organizowany przez stron pozwan nie dotyczy twrczoci fotograficznej, lecz utworw literackich
oraz osoby C. M. jako pisarza. Nie mona zatem twierdzi, eby wykorzystanie fotografii C. M. miao charakter
dydaktyczny w odniesieniu do tej konkretnie fotografii jako utworu powdki. Miao ono jedynie na celu zainteresowa
potencjalnego odbiorc organizowanym konkursem i uczyni ogoszenie bardziej atrakcyjnym. Dodatkowo wskaza
naley, e pracownicy strony pozwanej nie oznaczyli na ogoszeniu, i sporna fotografia jest dzieem powdki.
Tymczasem wymg podania rda pochodzenia utworu cznie z nazwiskiem autora wynika z art. 5 ust. 3 lit. a)
dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22maja 2011 r. w sprawie harmonizacji niektrych
aspektw praw autorskich i pokrewnych w spoeczestwie informacyjnym (Dziennik Urzdowy L 167 , 22/06/2001 P.
0010 0019). Brak implementacji tego wymogu bezporednio do polskich przepisw ustawowych nie zwalnia Sdu
od wzicia go pod uwag w ramach interpretacji art. 27 prawa autorskiego, wprowadzajcego regulacj o charakterze
wyjtkowym (dziaanie w ramach dozwolonego uytku).
Podkreli w tym miejscu naley, i regulacja art. 27 prawa autorskiego, jak kada regulacja prawna wprowadzajca
wyjtek od oglnej reguy prawnej nie moe by interpretowana w sposb rozszerzajcy, co wynika z powszechnie
przyjmowanych regu wykadni norm prawnych. Powdce su prawa do jej utworu, a przy tym powdka czerpie
korzyci majtkowe z tytuu umw o dzieo oraz umw licencyjnych majcych za przedmiot dziaalno artystyczn
powdki. Umowy te stanowi rdo utrzymania powdki i pozbawianie jej ochrony prowadzioby do tego, e powdka
wykonujc specyficzny zawd artystyczny zostaaby pozbawiona moliwoci czerpania korzyci finansowych ze swojej
dziaalnoci, szczeglnie biorc pod uwag jak nieograniczone moliwoci dostpu do rozpowszechnionych rde
daje Internet. Zupenie nieuzasadnione jest przy tym wskazywanie, i prawa autorskie powdki zostay naruszone
ju pierwotnie przez inn nieznan osob, ktra w przeszoci umiecia fotografi powdki w serwisie(...), z ktrego
to serwisu skorzysta pracownik strony pozwanej. Powdka moe bowiem kierowa swoje roszczenia przeciwko
wszystkim osobom, ktre naruszyy jej prawa autorskie (sprawcom), a kwestia zawinienia ma znaczenie jedynie w
ramach oceniania roszcze powdki o naruszenie jej praw o charakterze osobistym (o czym dalej) bd te w ramach
potencjalnych roszcze odszkodowawczych pomidzy rnymi sprawcami, co nie jest jednak przedmiotem niniejszego
postpowania. Nie negujc doniosej roli penionej przez stron pozwan oraz zasadnoci podejmowanych przez ni
inicjatyw doda naley w tym miejscu rwnie, e dla biblioteki jako instytucji penicej take funkcje edukacyjne czy
dydaktyczne ochrona praw i interesw twrcw powinna mie istotne znaczenie.
W konsekwencji strona pozwana ponosi odpowiedzialno za naruszenie praw majtkowych powdki w postaci
wycznego prawa do korzystania z utworu i rozporzdzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do
wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Zgodnie z art. 79 prawa autorskiego powdce przysuguje zatem roszczenie
o zapat sumy pieninej w wysokoci dwukrotnoci stosownego wynagrodzenia, ktre w chwili jego dochodzenia
byoby nalene tytuem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Powdka dokonaa wyboru
tego roszczenia z katalogu roszcze z art. 79 prawa autorskiego, a dokonany w pimie z dnia 13 padziernika 2015
r. wybr jest skuteczny, skoro wyrok TK 23 czerwca 2015 r. dotyczy jedynie roszczenia o zapat trzykrotnoci
wynagrodzenia. Przy tym zgodnie z przywoywanym art. 79 prawa autorskiego dla skutecznoci roszczenia powdki
nie jest wymagane, eby naruszenie byo zawinione. Na marginesie wskaza naley zatem jedynie, e zdaniem
Sdu pracownicy pozwanej biblioteki nie dochowali w peni wymaganej od nich starannoci, nie weryfikujc
pochodzenia zdjcia chociaby przy pomocy wyszukiwarki internetowej, poprzestajc jedynie na uznaniu, e sam
fakt zamieszczenia fotografii na oglnodostpnym, niepublicznym portalu wiadczy o tym, e nie jest ono chronione
prawem autorskim.
Oceniajc wysoko przysugujcego powdce roszczenia pieninego Sd wzi pod uwag, e zgodnie z cennikiem
zamieszczonym na stronie internetowej powdki J. P. zezwolenie na publikacj jednego zdjcia autorstwa powdki
wie si z koniecznoci zapaty wynagrodzenia w wysokoci 2.500 z. Wysoko tego wynagrodzenia koresponduje
z dochodami powdki osiganymi na podstawie umw licencyjnych zaoferowanych przez powdk (k. 38 i n.) take
z instytucjami o podobnym charakterze do strony pozwanej (Biblioteka (...),(...)Biblioteka (...)w L.). Jest to zatem
rynkowa wysoko wynagrodzenia, ktra powinna by wzita pod uwag w ramach ustalania nalenej powdce sumy
pieninej. Nie ma natomiast zdaniem Sdu znaczenia, czy strona pozwana w istocie zawaraby z powdk umow
licencyjn, gdyby chciaa w sposb legalny wykorzysta odpatnie fotografi autorstwa powdki oraz jakie s stawki
rynkowe innych artystw oferujcych na rynku (...) swoje fotografie w celu wykorzystania ich w ramach ogosze czy
publikacji jako tzw. gwek. W konsekwencji nalena powdce suma pienina za naruszenie jej autorskich dbr
majtkowych rwna si dwukrotnoci kwoty 2.500 z, a zatem wynosi 5.000 z, ktr to kwot zasdzono na rzecz
powdki w punkcie I. sentencji wyroku. Nalene powdce odsetki liczone s od dnia 17 czerwca 2014 r., gdy strona
pozwana bya wezwana przez powdk do spenienia wiadczenia pieninego w terminie do dnia 16 czerwca 2014
r. (art. 455 w zw. z art. 481 k.c.).
Natomiast powdka nie udowodnia w adnym zakresie, eby w wyniku naruszenia jej autorskich praw osobistych
doznaa krzywdy, co uzasadniaoby przyznanie na jej rzecz stosownego zadouczynienia. Powdka nie wskazaa
w treci pozwu na adne negatywne doznania psychiczne czy okolicznoci faktyczne wpywajce na jej reputacj
czy presti jako artysty czy jakiekolwiek inne negatywne konsekwencje ktre byyby nastpstwem naruszenia
jej osobistych praw autorskich w sferze niematerialnej, poprzestajc na oglnym odwoaniu si do fragmentw
uzasadnie orzecze sdowych oraz wypowiedzi doktryny dotyczcych zadouczynienia za doznan krzywd.
Niezbdn przesank roszczenia o zadouczynienie jest wina sprawcy i ta w ocenie sdu, cho w lekkiej postaci,
zostaa dowiedziona. Niemniej jednak sama wina w naruszeniu nie generuje krzywdy a w orzecznictwie wskazuje si
na konieczno doprecyzowania krzywdy, ktra moe objawi si pod postaci choby utraty zaufania, naraeniem
dobrego imienia na jego utrat czy dyskomfortem psychicznym spowodowanym sytuacj wywoan naruszeniem
(por. wyrok Sdu Apelacyjnego w Warszawie z 19 sierpnia 2005 r., VI ACa 330/05, publ. Wokanda 2006, nr 11,
s. 42). Powdka po pierwsze nie powoywaa si na adne konkretne skutki naruszenia a po drugie nie stawia si
pomimo prawidowego wezwania na wyznaczon rozpraw a nawet nie wnioskowaa o przesuchanie jej na okoliczno
uszczerbku niematerialnego doznanego w wyniku naruszenia jej dbr osobistych, co uniemoliwiao weryfikacj i tak
oglnikowych twierdze o doznanej krzywdzie. W konsekwencji powdztwo w tym zakresie zostao oddalone, o czym
orzeczono w punkcie II. sentencji wyroku.
Zgodnie z art. 98 k.c., strona przegrywajca spraw obowizana jest zwrci przeciwnikowi na jego danie koszty
niezbdne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Jednake w razie czciowego tylko
uwzgldnienia da koszty bd wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone (art. 100 zd. 1). W okolicznociach
niniejszej sprawy powdka wygraa spraw w 42 % (5.000 z/12.000 z). Biorc rwnie pod uwag wielko
poniesionych przez strony kosztw Sd uzna, e uzasadnia to wzajemnie zniesienie kosztw pomidzy stronami, o
czym orzeczono w punkcie III. sentencji wyroku.