Analiza Funkcjonalności Układów Torowych W Gop - Jacek Walczyński - Praca Dyplomowa

Jacek Walczyski
ANALIZA FUNKCJONOWANIA UKADW TOROWYCH W GRNOLASKIM OKRGU PRZEMYSOWYM

Katowice, 1983 r.
Jacek Walczyski
UKADY TOROWE GRNOLSKIEGO OKRGU PRZEMYSOWEGO
Rok 1983
INSTYTUT TRANSPORTU KOLEJOWEGO WYDZIAU TRANSPORTU
POLITECHNIKI LSKIEJ
PRACA DYPLOMOWA NR 339/82/83
ANALIZA FUNKCJONOWANIA STANU

ISTNIEJCEGO UKADW TOROWYCH
W GRNOLSKIM OKRGU PRZEMYSOWYM
Dyplomant: JACEK WALCZYSKI
Promotor: dr in. Jzef HOPALUK

Konsultant: mgr in. Wodzimierz ELEZIK
Recenzent: dr in. Barbara MACIEJNA
Katowice, 1983
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Nota edytorska
Opracowanie pt: Analiza funkcjonowania stanu istniejcego ukadw torowych w
Grnolskim Okrgu Przemysowym jest inyniersk prac dyplomow zoon w 1983
roku na Wydziale Transportu Politechniki lskiej. Autor opracowania: dyplomant Jacek
Walczyski odby studia zawodowe wieczorowe na Wydziale Transportu w zakresie
transportu o specjalnoci: organizacja i technika transportu. Prac dyplomow obroni z
wynikiem bardzo dobrym w dniu 17 marca 1983 roku uzyskujc tytu inyniera
transportu.
W opracowaniu uwzgldnione zostay niemal wszystkie najwaniejsze metody bada i

publikacje dostpne w wczesnym okresie. Autor opracowania w wielu przypadkach
uczestniczy w nich podczas swej pracy zawodowej, gdy w latach 1968 1983 pracowa
na stanowiskach zwizanych z organizacj przewozw pasaerskich i wykonywaniem
czynnoci techniczno ruchowych, takich jak dyurny ruchu, konstruktor rozkadw
jazdy, kierownik komrek techniczno-przewozowych czy doradca techniczny w zakresie
racjonalizacji i wynalazczoci pracowniczej.
Wykonujc opracowanie edytorskie niniejszego opracowania zdajc sobie spraw, e
szereg ustale zostao zdezaktualizowanych a take zweryfikowanych przez upyw
czasu i zmian warunkw zarwno historycznych jak i technologicznych, wprowadzono
odnone przypisy wyjaniajce zarwno wczesne kierunki i sposoby stosowania zasad
projektowych jak i teraniejsze myli techniczne. Dla wikszej przejrzystoci
wprowadzono folder RYSUNKI w ktrym ujte zostay szczeglnie mapy i plany, ktrych
wywietlenie na penym ekranie pozwoli na lepsze zaznajomienie si z odnoszcym si
do nich tekstem. Praca pisana wasnorcznie na maszynie (w warunkach domowych), ze
zrozumiaych wzgldw nie oddawaa w peni tych moliwoci jakie daje edycja
komputerowa, tote w wielu przypadkach wprowadzono aktualne zasady edycyjne, bez
zmian kontekstowych. W odrnieniu od oryginau, wprowadzono przypisy
literaturowe, edytorskie i merytoryczne, ktre w pracy maszynowej niemal nie
wystpoway.
Jawa48 marzec 2016
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
OBJANIENIE ZNAKW
do Rysunkw:
1, 9, 21, 22, 23, 35
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
SPIS TRECI
WSTP
1. Wiadomoci oglne
2. Cel pracy
8
10
3. Zakres pracy
11
I. PROBLEMY OBSUGI TRANSPORTOWEJ W GRNOLSKIM OKRGU

PRZEMYSOWYM W ZAKRESIE PRZEWOZW PASAERSKICH
18
1. Zadania przewozowe
27
1.1. Potoki podrnych
29
1.2. Potencja przewozowy
41
1.3. Charakterystyka przewozw pasaerskich
50
2. Rozwj transportu pasaerskiego w Grnolskim Okrgu

Przemysowym.
65
2.1. Zarys rozwoju transportu w Polsce.
67
2.2. Powstanie pierwszych ukadw torowych.
69
2.3. Powstanie i rozwj ukadw torowych w Grnolskim Okrgu
Przemysowym.
87
2.4. Wady i zalety istniejcego ukadu torowego w Grnolskim
Okrgu Przemysowym.
104
2.4.1. Czynniki wpywajce na rozwj ukadw torowych w
Grnolskim Okrgu Przemysowym.
106
3. Punkty newralgiczne istniejcego systemu komunikacyjnego
Grnolskiego Okrgu Przemysowego
114
3.1. Charakterystyka poszczeglnych rodzajw transportu
miejskiego
117
3.2. Wady i zalety transportu kolejowego w porwnaniu z innymi
rodzajami komunikacji miejskiej
122
Strona 6 z 237
Opracowanie edytorskie: Jawa48
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
II. ANALIZA I OCENA TEMATYCZNEGO STANU WIEDZY.
129
1. Charakterystyka opracowa literaturowych i badawczych
132
III. BADANIA WASNE
160
1. Analiza funkcjonowania stanu istniejcego ukadw torowych w

Grnolskim Okrgu Przemysowym
161
1.1. Analiza techniczna
163
1.1.1. Inwentaryzacja infrastruktury technicznej ze szczeglnym
uwzgldnieniem linii rednicowej
171
1.2. Analiza funkcjonalna
189
1.2.1. Analiza funkcjonalna odcinka linii rednicowej Katowice
Gliwice.
190
2. Koncepcja wasna systemu lskiej Kolei Regionalnej
WNIOSKI KOCOWE
220
WYKAZ RYSUNKW I TABEL
PRZYPISY
209
229
232
LITERATURA
235
Strona 7 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
WSTP
1. Wiadomoci oglne.
Wszystkie
zaawansowane
technicznie
wysoko
zauto-
matyzowane kraje d do maksymalnego wykorzystania kolei dla

potrzeb komunikacji. Pomimo wszechstronnego rozwoju sieci drg
koowych i masowej ekspansji motoryzacyjnej, kolej jest skutecznym
narzdziem ochrony naturalnego rodowiska czowieka przed ujemnymi
skutkami spalinowej cywilizacji".
Trudna sytuacja komunikacyjna daa zna o sobie ju w latach
pidziesitych i potgowaa wraz ze wzrostem motoryzacji masowej i
indywidualnej. Rwnoczenie wzrasta zaczo znaczenie ochrony
rodowiska naturalnego, naraonego na zgubny wpyw takich czynnikw
motoryzacji jak: haas, spaliny, opary paliwowe, bezlitosne wdzieranie si
w oazy ciszy i spokoju itp. Rwnolegle z tym, zaniedbany transport
masowy nie mg sprosta rosncym potrzebom przemieszczania i
ruchliwoci ludnoci. W efekcie zaistniaa silna potrzeba rychego
opracowania
programu
realizacji
rozwoju
systemu
szybkiego
transportu miejskiego w Grnolskim Okrgu Przemysowym.
Strona 8 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Zesp
kilkunastu
duych
miast,
stanowicy
jedno
najwikszych skupisk ludzkich w Europie, przeksztaci si w du

aglomeracj i konurbacj. Czynnikiem warunkujcym jej rozwj musi by
sprawnie i szybko dziaajcy transport wewntrzny. Rozmiary i struktura
przestrzenna konurbacji skaniaj do przyjcia wersji transportu szeroko
stosowanego w wielkich aglomeracjach wiata, opartej na dwch
zasadniczych ukadach kolejowych:
1)
Sie ekspresowa i midzyregionalna tzw. INTERCITY

organizowana na ukadach torowych, urzdzeniach sterowania i zabezpieczenia ruchu i z taborem o wysokich parametrach.
2)
Sie
lokalna
polegajca
na
stworzeniu
dwch
podsystemw obsugi komunikacyjnej w aglomeracjach:

-
kolei regionalnej, w celu szybkiego przemieszczania si z

miasta do miasta wewntrz aglomeracji,
kolei miejskiej o duej dostpnoci i czstotliwoci

obsugujcej tereny najwikszego zainteresowania.
W tych warunkach niezbdna jest integracja przestrzenna

wszystkich rodkw komunikacji (kolei, transportu autobusowego i
tramwajowego), przy czym trasy komunikacji torowej winny umoliwia
wykonanie
przez
kolej
wszystkich
skoncentrowanych
zada
przewozowych wynikajcych z istniejcej struktury przestrzennej

aglomeracji, a rwnoczenie nie ogranicza dalszego rozwoju konurbacji.
Strona 9 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
2. Cel pracy
Celem niniejszej pracy jest wszechstronna analiza ukadu

komunikacyjnego w Grnolskim Okrgu Przemysowym pod ktem
jego funkcjonalnoci w zakresie przewozw pasaerskich, jak rwnie
okrelenie racjonalnie uzasadnionych i realnych przebiegw tras
transportu szynowego.
W wyniku przeprowadzonych wstpnych rozwaa przyjto
zaoenie o wspzalenoci przemieszcze ludnoci od istniejcych
warunkw
komunikacyjnych,
korelacji
pomidzy
warunkami
komunikacyjnymi a wielkoci przewozw pasaerskich.

Celem pracy jest take zweryfikowanie dotychczasowych
hipotez
opracowa
badawczo-projektowych
okrelajcych
funkcjonalno transportu pasaerskiego w GOP-ie wobec istniejcej

infrastruktury technicznej, oraz okrelenie moliwoci usprawnienia
dotychczasowego
systemu
komunikacyjnego
przy
niezbdnym
doinwestowaniu i modernizacji. Poszerzenie problematyki w tym

zakresie, uwzgldniajcej potrzeby funkcjonalne, zalecenia resortowe
oraz postulaty wadz terenowych winno dostarczy materia uatwiajcy
planowanie
opracowywanie
poszczeglnych
wariantw
tras
komunikacyjnych.
Na terenie GOP-u dziaaj orodki ruchotwrcze (generatory
ruchu) rozproszone przestrzennie o szerokim wachlarzu celw i podry.
Najwiksza warto potrzeb przewozowych skupia si w centrum
Katowic, ale rwnie znaczna ilo potrzeb przewozowych kumuluje si
Strona 10 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
w wielu promienistych pasmach, co skania do przeprowadzenia wszechstronnych analiz nad wyborem waciwego ekonomicznie i eksploatacyjnie systemu komunikacyjnego: liniowego czy sieciowego?
Obecnie moliwo zaspokojenia potrzeb przewozw pasaerskich
na
obszarze
silnego
oddziaywania
przy
istniejcej
infrastrukturze technicznej i potencjale przewozowym dochodzi do

puapu zdolnoci przewozowej. A zatem, czy inwestowa i modernizowa
istniejcy ukad torowy celem jego adekwatnego dostosowania do
aktualnych potrzeb, czy te postawi na budow wszechstronnej i
uniwersalnej sieci drg torowych, niejednokrotnie z powanym
naruszeniem ukadw urbanizacyjnych i architekturalnych celem
stworzenia wysokofunkcjonalnego systemu komunikacyjnego gwarantujcego dalsz industrializacj i urbanizacj regionu.
3. Zakres pracy
Analiz
objto
linie
kolejowe
pooone
na
obszarze
Grnolskiego Okrgu Przemysowego w zasigu osiemnastu duych

zespow miejskich bdcych orodkami przemysu, nauki i kultury.
Szczegln uwag powicono liniom o najwikszym nateniu
przewozw i podstawowym znaczeniu w ruchu pasaerskim: linii
rednicowej Zawiercie Katowice Gliwice, Katowice Bytom,
Katowice Tychy, Katowice Jaworzno Szczakowa, Katowice
Dbrowa Grnicza Strzemieszyce oraz Pyskowice Gliwice i Pyskowice
Bytom.
Strona 11 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Niniejsza praca skada si z trzech zasadniczych czci:

I.
PROBLEMY OBSUGI TRANSPORTOWEJ W GRNOLSKIM

OKRGU PRZEMYSOWYM W ZAKRESIE PRZEWOZW
PASAERSKICH.

III. BADANIA WASNE Analiza funkcjonowania ukadw
torowych w Grnolskim Okrgu Przemysowym.
Cz I charakteryzuje teren GOP-u jako obszar bada w

kontekcie zada przewozowych, potokw pasaerskich, potencjau
przewozowego oraz okrela rodzaj i charakter pracy przewozowej na
terenie
GOP-u
ze
szczeglnym
uwzgldnieniem
charakterystyki
przewozowej DRKP Katowice, na terenie ktrej le linie objte

obszarem bada. W tej czci duo miejsca powiciem historii i
rozwojowi transportu kolejowego w Polsce i na lsku, ze szczeglnym
uwzgldnieniem terenw obejmujcych Region Grnego lska (na
terenie wczesnego zaboru pruskiego) i Zagbie Dbrowskie (na terenie
wczesnego Krlestwa Polskiego).
Szczeglnie duo miejsca powiciem Kolei Warszawsko
Wiedeskiej linii ktra zapocztkowaa rozwj kolei w Krlestwie
Polskim
Zagbiu
Dbrowskim,
staa
si
prekursorem
reprezentantem polskiej myli technicznej i inicjatywy w inynierii

kolejowej. Miejsce ktre powiciem Kolei WarszawskoWiedeskiej
moe wykracza nieco poza ramy niniejszej pracy, lecz rola jak odegraa
ta pierwsza polska kolej w budowie i utrwalaniu polskoci na
Strona 12 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
okupowanych ziemiach polskich, na integracji narodowoci polskiej pod

rzdami trzech zaborcw zapewnia jej trwae i poczesne miejsce w
historii powstania i rozwoju naszego kolejnictwa. Chocia oddana kilka
lat pniej anieli druga arcywana linia Kolei Grnolskiej w zaborze
pruskim, wanie ona wniosa na okupowane ziemie polskie inicjatyw
rozwoju
gospodarczego,
pooya
pierwsze
podwaliny
pod
wysokofunkcjonalny, dochodzcy do szczytw doskonaoci wczesnej

myli technicznej system kolejowy, ktry swj peny rozwj i dominacj
w Europie osign tu przed II wojn wiatow i susznie mona
konkludowa, e gdyby nie wojna, w szczyt doskonaoci osignby na
pewno.
Kolej WarszawskoWiedeska wniosa co jeszcze bardzo
wanego i istotnego. Poczona w Maczkach z Kolej Grnolsk i
Krakowskolsk na pograniczu trzech zaborw (w pobliu miejsca
zwanego Trjktem Trzech Cesarzy), integrowaa nard polski yjcy
pomidzy trzema rnymi narodowociami. Na uwag zasuguje take
fakt, e Kolej WarszawskoWiedeska powstaa w szczeglnie specyficznych warunkach wrogoci do polskiej inicjatywy technicznej i
zwoka w uzyskaniu decyzji wadz carskich aprobujcej budow kolei
mocno odbia si na rozwoju gospodarczym Krlestwa Polskiego.
Rozpoczcie budowy kolei i dotarcie jej kilka lat wczeniej do
przemysowego Zagbia Dbrowskiego i Grnego lska tak jak
zakaday to plany polskich entuzjastw postpu technicznego mogo
spowodowa kolosalny zwrot w ukierunkowaniu zbytu produkcji
przemysowej i miae wejcie na atrakcyjne rynki zbytu, czego wanie
obawiali si zaborcy niechtnie spogldajc na poczynania polskich
Strona 13 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
przemysowcw. Ale wiemy jaki wwczas na pocztku XIX wieku

by stosunek do wszystkiego co polskie.
W punkcie powiconym rozwojowi transportu pasaerskiego
w GOP-ie, dominujc rol przyznaem dostosowaniu
rodkw
przewozowych do potrzeb komunikacyjnych, przez podjcie dziaa

inwestycyjnych,
modernizacyjnych
integrujcych
lski
system
komunikacyjny.
Faktem o podstawowym znaczeniu w rozwoju kolei na terenie
Grnego lska byo przejcie przez polsk administracj kolei
grnolskich
1922
roku.
Budowa
jednolitego
systemu
komunikacyjnego bya wynikiem konsekwentnej realizacji przedsiwzi

i dziaa lskich kolejarzy, ktrych systematyczna, pena powicenia
praca stanowia dwukrotnie spory wkad w wydwignicie kolei z
powojennego chaosu.
Innym epokowym osigniciem, ktrego znaczenie mocno
zaakcentowaem, bya elektryfikacja magistrali Warszawa lsk, a
nastpnie elektryfikacja wszystkich kierunkw wylotowych ze lska.
Korzyci jakie niesie elektryfikacja ukadw torowych i stosowanie
trakcji
elektrycznej
obecnym
systemie
komunikacyjnym,
jednoznacznie mwi za siebie w postaci oszczdnoci paliwowych,

komfortu jazdy, szybkoci przemieszczania, ochrony rodowiska i
szybkiej amortyzacji nakadw.
Przyczyny i zjawiska negatywne, jak przestarzao struktur
gospodarczych,
surowcowowydobywczy
charakter
przemysu,
przecienie przewozami towarowymi to podstawowe elementy

Strona 14 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
hamujce wzrost kultury przewozw pasaerskich, a w tym rwnie i

rozwj ukadw torowych. Do podstawowych przyczyn obniajcych
poziom zaspokojenia potrzeb przewozowych zaliczyem brak oddzielenia
ruchu
pasaerskiego
komunikacyjnych.
podrowania,
od
towarowego
Podobnie
komfortu
na
gwnych
cigach
przedstawiem
problem
kultury
jazdy
funkcjonalnoci
urzdze
infrastrukturalnych. Niski poziom wiadczonych usug obnia znacznie

udzia kolei w przewozach pasaerskich.
Rozwaajc w czci I zagadnienia dotyczce funkcjonalnoci
transportu kolejowego w aglomeracji grnolskiej, chciaem zwrci
uwag na czynniki determinujca udzia kolei w funkcji przewozw
pasaerskich wogle, oraz na tle innych rodkw komunikacji miejskiej.
Istotn spraw jest okrelenie wad i zalet istniejcego ukadu torowego
oraz ukazanie roli jak transport kolejowy odgrywa w integracji i
zblianiu centrw usugowych, kulturalnych i owiatowonaukowych
duych miast GOP-u w obecnych warunkach.
Zgodnie z tymi tezami, zadaniem pracy w przedmiotowym
zakresie jest wykazanie cisej wspzalenoci rozwoju gospodarki
narodowej
rozwojem
wspczesnego
transportu
pod
ktem
zaspokojenia potrzeb przewozowych rnych dziedzin gospodarki

narodowej. Brak tej wspzalenoci w latach ubiegych jest wyranie
odczuwalny na terenie konurbacji grnolskiej i uwidacznia si w
przestarzaoci istniejcych ukadw torowych, sabej infrastrukturze
technicznej i niewystarczajcym potencjale przewozowym, co w
specyfice eksploatacyjnej lskich kolei stwarza zoone w pracy
eksploatacyjnoprzewozowej.
Strona 15 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
W czci II scharakteryzowaem niektre podstawowe

(moim
zdaniem)
opracowania
literaturowe
dotyczce
problemu
reorganizacji i przestrzennej rekonstrukcji ukadw torowych w GOP-ie.

Zakadajc wiadome przeksztacenie struktury osiedleczej i
planw urbanizacyjnych, jak rwnie topologi si wytwrczych w
konurbacji
grnolskiej,
niezaprzeczaln
potrzeb
autorzy
prac
badawczych
zrekonstruowania
sugeruj
istniejcego
systemu
komunikacyjnego w GOP-ie wraz z jego infrastruktur. Przedstawione w

czci II propozycje dotycz funkcjonalnej specjalizacji systemu
komunikacyjnego
wyodrbnieniem
dwch
podstawowych
podsystemw:
1)
Sieci szybkiego ruchu obejmujcej w konurbacji

grnolskiej ruch pasaerski popieszny i lokalny, a poza
aglomeracj ruch pasaerski i przewozy kontenerowe.
2)
Sieci ruchu towarowego na gwnych trasach obwodowych

uwolnionej od obsugi przylegych generatorw ruchu
towarowego i przewozw pasaerskich.
Sugestie autorw opracowa zmierzaj gwnie do stworzenia

silnego, wysokofunkcyjnego i sprawnego eksploatacyjnie systemu
szybkich kolei regionalnych i miejskich, opartego na zmodyfikowanym
ukadzie torowym, przy tradycyjnym, konwencjonalnym potencjale
przewozowym i penej integracji z pozostaymi rodkami transportu
miejskiego jako uzupeniajcego ukad kolejowy. Przy czym sugeruj
take moliwo (a niektrzy autorzy: konieczno) wprowadzenia w
przyszoci pierwszych tras kolei niekonwencjonalnej .
Strona 16 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Cz III zawiera badania i obserwacje wasne przeprowadzone

na terenie Grnolskiego Okrgu Przemysowego wraz z analiz
funkcjonowania
istniejcych
ukadw
torowych
przy
istniejcej
infrastrukturze technicznej. Szczegowym badaniom poddaem odcinek

linii rednicowej Katowice Gliwice, jeden z najbardziej obcionych
przewozami pasaerskimi odcinkw w kraju. W czci tej przedstawiem
take wasn koncepcj utworzenia sieci szybkich kolei regionalnych w
GOP-ie, opierajc si gwnie na badaniach dotyczcych kierunkw ruchu
ludnoci i przemieszcze w istniejcych warunkach komunikacyjnych
oraz na wasnych obserwacjach.
W podsumowaniu pracy zestawiem wnioski wynikajce z
analizy zarysowanej problematyki stworzenia sprawnej, funkcjonalnej
komunikacji miejskiej w Grnolskim Okrgu Przemysowym. We
wnioskach przyznaem dominacj niezbdnoci modernizacji systemu
komunikacji kolejowej poprzez utworzenie dwch niezalenych ukadw
torowych: INTERCITY, SKR i SKM, oraz odpowiedni modernizacj
istniejcej infrastruktury technicznej, ktra w konurbacji grnolskiej
aglomeracji o specyficznych cechach przestrzennych aglomeracji
policentrycznej, nie odpowiada potrzebom transportu miejskiego.
Konieczne jest take podjcie daleko idcych planw i projektw
zastosowania w GOP-ie kolei niekonwencjonalnej, ktra w obliczu
gruntownych zmian jakociowych w komunikacji pasaerskiej GOP-u,
moe sta si w przyszoci najbardziej odpowiedni do zaspokojenia
pasaerskich potrzeb przewozowych.
Strona 17 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
I. PROBLEMY OBSUGI TRANSPORTOWEJ W GRNOLSKIM OKRGU

PRZEMYSOWYM W ZAKRESIE PRZEWOZW PASAERSKICH.
Najwiksza w Polsce aglomeracja miejskoprzemysowa

Grnolski Okrg Przemysowy (GOP) zajmuje pnocn cz
Grnolskiego Zagbia Wglowego i jego pnocnowschodniego
rejonu Zagbia Dbrowskiego, pooonych na terenie wojewdztwa
katowickiego1.
Na terenie GOP-u skupione jest pitnacie duych miast,
tworzcych
rodkowej
czci
wojewdztwa
tzw.
konurbacj
grnolsk: Bdzin, Bytom, Chorzw, Czelad, Dbrowa Grnicza,

Gliwice, Jaworzno, Katowice, Mysowice, Ruda lska, Siemianowice
lskie, Sosnowiec, witochowice, Tychy i Zabrze. Konurbacj
uzupeniaj jeszcze miasta: Piekary lskie, Pyskowice i Tarnowskie
Gry.
Teren Grnolskiego Okrgu Przemysowego, to w 92% teren
typowo miejski. W przemyle pracuje tu okoo 600 tys. osb, tzn. 13%
ogu zatrudnionych w przemyle Polski. Podstaw rozwoju GOP-u s
zoa wgla kamiennego cignce si od Nowego Jicina w Czechosowacji
przez Skawin do Tarnowskich Gr. Wystpujcy tu wgiel kamienny,
1
Wedug podziau administracyjnego z 1975 roku. [JW]
Strona 18 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
tzw. karbon produktywny, jest wglem pomiennym i pomiennogazowym, oraz wysokokalorycznym gazowo-koksowym. Zoa wglowe
na terenie GOP-u eksploatowane s od XVIII wieku, kiedy to Stanisaw
August Poniatowski w 1784 roku zatwierdzi kontrakt gwarecki
uprawniajcy do wydobywania wgla kamiennego .
Na terenie GOP-u czynnych jest 45 kopal, wydobywajcych
75% wydobycia oglnopolskiego. Najwicej kopal wystpuje w tzw.
pasie wglowym w centralnej czci GOP-u midzy Gliwicami a Dbrow
Grnicz. Do najbardziej znanych pod wzgldem eksploatacji z nale
kopalnie: BarbaraChorzw i Prezydent w Chorzowie, Czerwona Gwardia
i Czelad w Czeladzi, Bobrek, Rozbark i Dymitrow w Bytomiu, Gen.
Zawadzki w Dbrowie Grniczej, Halemba, Pokj i Wawel w Rudzie l.,
Jaworzno i Komuna Paryska w Jaworznie, Sosnowiec, Czerwone Zagbie
i NiwkaModrzejw w Sosnowcu, Lenin, Piast i Ziemowit w Tychach,
Makoszowy, Pstrowski i Zabrze w Zabrzu, Polska w witochowicach,
Mysowice, Siemianowice i Gliwice oraz Katowice, Wujek, Gottwald i
Staszic w Katowicach. Bogactwo z wglowych spowodowao, e na
obszarze GOP-u rozwiny si paliwochonne gazie przemysu jak
energetyka, koksownictwo, metalurgia a przede wszystkim hutnictwo
elaza i stali.
Na obszarze GOP-u o powierzchni 2,7 tys. km , zamieszkaym
przez okoo 3 mln mieszkacw, znajduje si 16 hut elaza,
dostarczajcych 35% krajowej produkcji surwki elaza i 40% stali.
Najwiksze huty regionu to: Kombinat Metalurgiczny Huta Katowice w
Dbrowie Grniczej, Kociuszko i Batory w Chorzowie, Pokj w Rudzie
l., Bobrek i Zygmunt w Bytomiu, 1Maja i abdy w Gliwicach, Florian w
Strona 19 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
witochowicach, im. M. Buczka i im. E. Cedlera w Sosnowcu oraz

Ferrum i Baildon w Katowicach. Wraz z rozwojem hutnictwa powstao
kilka duych elektrowni: Miechowice, Jaworzno, agisza, Halemba i
aziska, ktre wytwarzaj okoo 15% krajowej produkcji energii
elektrycznej. W okolicach Zabrza rozwin si przemys koksowniczy i
gazowniczy. W rejonie Bytomia, Tarnowskich Gr i Zawiercia wystpuj
zoa rud cynkowych. Dwa gwne orodki hutnictwa cynkowego Szopienice i Miasteczko l. dostarczaj 80% produkcji. Na podbudowie
produktw hutniczych rozwin si przemys elektromaszynowy i
elektrotechniczny, farmaceutyczny i precyzyjny (gwne orodki to
Katowice, Zabrze, Bytom, Gliwice, Sosnowiec, Dbrowa Grnicza,
Tarnowskie Gry, Chorzw). Due znaczenie ma przemys chemiczny
(Chorzw, Gliwice, Tarnowskie Gry, Bieru Stary), wkienniczy
(Sosnowiec) oraz spoywczy i materiaw budowlanych.
Gwne orodki przemysowe GOP-u to: Katowice, Sosnowiec,
Zabrze, Bytom, Gliwice, Chorzw, Ruda l. i Tychy.
Obok
skoncentrowanego
potencjau
przemysowego,
na
obszarze GOP-u usytuowany jest wany orodek szkolnictwa wyszego,

nauki i techniki, pod wzgldem wielkoci trzeci w kraju po Warszawie i
Krakowie, skupiajcy takie uczelnie jak: Politechnika lska, Uniwersytet
lski, lska Akademia Medyczna, Akademia Muzyczna, Akademia
Ekonomiczna, Wysza Szkoa Wychowania Fizycznego.
Due
zagszczenie
zakadw
przemysowych,
obecno
placwek naukowobadawczych i technicznych, znaczne zaludnienie

regionu (900 mieszkacw na 1 km2) oraz konieczno wywozu i
Strona 20 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
przywozu produktw niezbdnych do eksploatacji przemysowej

spowodoway, e na terenie Grnolskiego Okrgu Przemysowego
powstaa najgstsza sie kolejowa w Polsce i jedna z najgstszych w
Europie. Grnolski Okrg Przemysowy wraz z przylegymi cile
gospodarczo,
spoecznie
ekonomicznie
zwizanymi
Rybnickim
Okrgiem Wglowym (ROW), Bielskim Okrgiem Przemysowym (BOP) i

Czstochowskim Okrgiem Przemysowym (CzOP) stanowi silnie
rozbudowany wze kolejowy objty obszarem lskiego Okrgu Kolei
Pastwowych, z ktrego wybiega dwanacie linii kierunkowych. Dugo
linii kolejowych eksploatowanych w lskiej DOKP wynosi 2.265 km, z
tego na obszarze GOP-u znajduje si 463 km linii na ktrych odbywa si
ruch pasaerski. Schemat linii kolejowych i ukadw torowych na terenie
Grnolskiego Okrgu Przemysowego przedstawia Rysunek 1.
Rysunek 1
Penoekranowy obraz Rysunku 1w folderze RYSUNKI: RYSUNKI\Rysunek_1.jpg
Strona 21 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Pomimo tak duej iloci elaznych szlakw, komunikacja

kolejowa w GOP-ie, w zakresie przewozw pasaerskich nie spenia
niestety naleycie swej funkcji i legitymuje si niskim udziaem w
procesie przewozw pasaerskich.
Ciasna i chaotyczna zabudowa miast GOP-u spowodowaa, e
wikszo zakadw przemysowych lokalizowana bya w rnych
punktach miejskich daleko od centrum miasta po jego obrzea, nowe
osiedla mieszkaniowe powstaway ju z reguy na peryferiach miast, tym
samym systematycznie oddalay si od centrum miejskiego, jakie kiedy
stanowi dworzec kolejowy. Budowa linii kolejowych nie nadaa za
tempem rozwoju przemysowego, zreszt w pierwszym rzdzie
kadziono nacisk na organizacj wywozu masy towarowej ni na
poczenie odlegych osiedli z centrami miast.
W ten sposb powstay midzy innymi osiedla mieszkaniowe w
Tychach, Gliwicach, Zabrzu, Pyskowicach, Dbrowie Grniczej, Bdzinie,
Piekarach lskich, Katowicach, Sosnowcu czy Bytomiu, z ktrych jedynie
niektre osiedla, jak w Tychach czy Pyskowicach otrzymay bezporednie
poczenie kolejowe z centralnymi orodkami miejskimi.
I chocia PKP przewo w GOP-ie okoo 200 mln pasaerw
rocznie, a wic okoo 18% przewozw pasaerskich w Polsce, to na tle
innych rodkw komunikacji miejskiej w GOP-ie, stanowi to niewiele
ponad 10%. Przy ogromie przewozw towarowych (1,5 mld ton masy
towarowej rocznie), duy ciar przewozw pasaerskich spada na
komunikacj miejsk (tramwajow, autobusow, transport zakadowy),
ktra oprcz zasadniczych przewozw w relacji dom zakad pracy",
Strona 22 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
spenia take rol transportu dla transportu", dowoc i odwoc

pasaerw w relacji dom dworzec kolejowy" lub dworzec kolejowy
zakad pracy", wykonujc przy tym niejednokrotnie przewozy o
charakterze rwnolegym do przewozw kolejowych.
Przestarzao struktur gospodarczych, w duej mierze
wynikajcych z przedwojennego podziau Grnego lska, specyficzne
stopnie
komplikacji,
dynamicznego,
obiektywnych
planowego
rozwoju
i
z
subiektywnych
przyczyn,
rwnoczesn
kumulacj
negatywnych zjawisk i procesw, spowodoway, e w rejonie GOP-u

przecienie przewozami pasaerskimi i towarowymi jest znacznie
wiksze anieli w innych czciach kraju.
Dziaania wadz wojewdztwa katowickiego, obejmujcego do
roku 1975 rwnie tereny obecnych wojewdztw bielskiego i
czstochowskiego, zmierzay do eliminacji dysproporcji rozwojowych,
urbanistycznych,
infrastrukturalnych,
technicznych
spoeczno
ekonomicznych, ale efekty tych dziaa byy mao widoczne, aczkolwiek

przyniosy pewne rozwizania. Badania i prby usprawnienia ruchu
pasaerskiego w aglomeracji katowickiej nie zostay w peni zrealizowane, gwnie z powodu braku moliwoci technicznych i
taborowych. Kompleksowe usprawnienie komunikacji w GOP-ie jest
staym tematem bada Biura Projektw Kolejowych w Katowicach, ktre
opracowuje Koncepcj docelowych ukadw torowych dla usprawnienia
ruchu pasaerskiego w GOP". Koncepcja ta zakada rozwizanie
gwnych problemw transportowych w GOP-ie poprzez budow
oddzielnych ukadw torowych i przej bezkolizyjnych dla ruchu
pasaerskiego
dalekobienego,
podmiejskiego
towarowego.
Strona 23 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rwnolegle,
opracowywany
jest
projekt
budowy
lskiej
Kolei
Regionalnej, Szybkiej Kolei Miejskiej oraz Studium Szybkiego Transportu

Kolejowego w Katowickim Okrgu Kolejowym.
Schemat linii kolejowych w GOP-ie objtych obszarem bada
przedstawia Rysunek 2.
Rysunek 2
Penoekranowy obraz Rysunku 2 znajduje si w folderze RYSUNKI: RYSUNKI\Rysunek_2.jpg
Z dziaa zmierzajcych do czciowego usprawnienia ruchu

pasaerskiego w GOP-ie naley wymieni szereg usprawnie natury
inwestycyjnej, ktrych realizacja pozwolia na pewne wyodrbnienie
ruchu towarowego z linii rednicowej na obwodnic poudniow Gliwice
Ruda Kochowice Katowice Muchowiec Sosnowiec Dadwka
Dbrowa G. Zbkowice (GKMZ), na ominicie rednicy GOP-u ruchem
tranzytowym Wrocaw Krakw kierujc go na odcinek Kdzierzyn
Kole Rybnik Chybie (KRCh), oraz natury organizacyjnej przez
Strona 24 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
uoenie rozkadu jazdy speniajcego wymogi Cyklicznego Ruchu

Podmiejskiego (CRP).
Brak moliwoci (w obecnych warunkach) cakowitego
wyeliminowania ruchu towarowego z linii rednicowej utrudnia
realizacj wielu miaych i twrczych myli projektantw pracujcych
nad rozwizaniem problemw transportowych w GOP-ie.
Moliwoci te s gwnie ograniczone przez:
nadmierne zagszczenie centrum aglomeracji starymi,
chaotycznie zabudowanymi dzielnicami i osiedlami,
sabe wyposaenie infrastrukturalne,
szkody grnicze wystpujce w rejonach pytkich
wyrobisk kopalnianych,
brak odpowiedniego zaplecza technicznosocjalnego na
stacjach postojowych,
obecna przepustowo ukadw torowych,
bliskie, ciasne usytuowanie wielu zakadw przemysowych o kluczowym znaczeniu dla gospodarki narodowej a obsugiwanych przez transport kolejowy.
Z drugiej strony powstanie nowych zakadw pracy i

rozbudowa istniejcych w due kombinaty (Fabryka Samochodw
Maolitraowych, Huta Katowice) zrodzia palc potrzeb reorganizacji
systemu kolejowej obsugi ruchu pasaerskiego w aglomeracji lskiej.
Jednym
rozwiza
byo
zastosowanie
Cyklicznego
Ruchu
Podmiejskiego na istniejcych ukadach torowych przy penej integracji

Strona 25 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
mieszanego
ruchu
pocigw.
Wprowadzenie
Cyklicznego
Ruchu
Podmiejskiego narzucio pewne ograniczenia zasigu terytorialnego

ruchu miejscowego do wyznaczonych stacji strefowych, lecych w
promieniu do 50 km od Katowic jako wza centralnego. Na kanwie
rwnolegego wykresu ruchu pocigw2 uoono w pierwszej kolejnoci
pocigi podmiejskie. Otrzymay one priorytet w godzinach szczytw
przewozowych: 5.008.00 i 13.3017.00. Do nich dostosowano pocigi
popieszne, osobowe dalekobiene i pozostae, ktre starano si
wyprowadzi poza godziny szczytu. W przypadku gdy nie dao si tego
uzyska, pocigi wyszej kolejnoci uoono rwnolegle do pocigw
podmiejskich,
stwarzajc
ten
sposb
moliwo
uniknicia
wyprzedzania, a tym samym nie zakcania cyklu. Wprowadzenie

czstotliwoci kursowania pocigw to 10 minut w godzinach szczytu,
wyeliminowao
skomunikowania
pocigw
Cyklicznego
Ruchu
Podmiejskiego z innymi pocigami na stacjach wzowych. 3

Wprowadzenie Cyklicznego Ruchu Podmiejskiego tylko w
niewielkiej czci rozwizywao problemy obsugi pasaerskiej na
najbardziej
obcionych
potokami
pasaerskimi
liniach
GOP-u.
Zauwaalne stao si, e dziki zwikszeniu czstotliwoci kursowania

pocigw w godzinach szczytu pasaerskiego, zwikszya si wygoda
podrowania. Wprowadzenie sztywnych relacji i regularnych cyklw
poprawio regularno i pozwolio na atwiejsze zapamitywanie czasw
odjazdw pocigw, a zastosowanie radiocznoci i specjalnego
2
Metoda konstrukcji rozkadu jazdy polegajca na wykreleniu tras

pocigw w jednym kierunku o jednakowej czstotliwoci i czasach jazdy.
[JW48]
3
Bednarczyk M. Koncepcja zmian w organizacji ruchu pasaerskiego w
Katowickim Wle Kolejowym Eksploatacja Kolei nr 4/80, WK Warszawa1980
[1]
Strona 26 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
oznakowania wahade (dua litera W na czole pocigu) usprawnio

informacj o kursowaniu pocigw w ruchu cyklicznym.
Nie udao si natomiast wyeliminowa duej wraliwoci na
zakcenia ruchowe, chocia likwidacja skutkw opnie staa si
atwiejsza ni w dotychczasowym ukadzie rozkadu jazdy.
1. Zadania przewozowe.
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa katowickiego zakada perspektywiczn rozbudow i unowoczenienie

struktury funkcjonalnej i przestronnej, polegajce na pasmowej zasadzie
rozwoju
systemu
osadniczego
na
gwnych
liniach
systemu
transportowego, ktry na tle uksztatowanych centrw gwnych miast

GOP-u tworzy elementy krystalizujce ukad policentryczny oparty na
czterech
najwikszych
orodkach
dyspozycyjnousugowych:
Katowicach, Sosnowcu, Zabrzu i Gliwicach, Orodki te z Katowicami jako

orodkiem centralnym powinny by oparte na rwnolenikowym
rdzeniu komunikacyjnym rednicowych tras kolejowych i tramwajowo
drogowych.4
Zgodnie z danymi GUS-u, potok komunikacyjny w osiemnastu
miastach GOP-u wymienionych powyej, wynosi w 1973 roku 1.330
tysicy podry wewntrz poszczeglnych miast, 490 tysicy dojazdw
4
Program rozwoju szybkiego transportu szynowego w aglomeracjach miejskoprzemysowych do roku 1990 Aglomeracja katowicka COBiRTK Katowice,
1982 r. [12]
Strona 27 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
do tych miast 1.430 tysicy wyjazdw, 60% tych podry to podre o

charakterze obligatoryjnym, reszta to podre fakultatywne.
W tyme badanym roku (1973), rodki komunikacji miejskiej
przewiozy w GOP-ie okoo 4 min pasaerw. Najwikszy potok
podrnych wystpi w ruchu midzymiastowym na kierunku: Katowice
Chorzw Zabrze i Katowice Bytom oraz Katowice
Siemianowice l. Czelad Bdzin Dbrowa Grnicza oraz
Katowice Tychy.
Ruch pasaerski w aglomeracji grnolskiej obsuguj:
koleje normalnotorowe przedsibiorstwa PKP,
tramwaje i autobusy Wojewdzkiego Przedsibiorstwa

Komunikacyjnego (WPK),
autobusy
przedsibiorstwa
Pastwowa
Komunikacja
Samochodowa (PKS),
drogowy tabor wewntrzzakadowy niektrych przedsibiorstw przemysowych w zakresie dojazdw do pracy.
Wedug danych statystycznych z 1975 roku w aglomeracji

grnolskiej poszczeglne rodki komunikacji zbiorowej przewoziy:
koleje PKP 14% oglnej liczby przewiezionych

pasaerw
tramwaje WPK 30,5%
autobusy WPK 37%
autobusy PKS 18,5%
Strona 28 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Pniej nastpowa spadek w udziale komunikacji szynowej w

przewozach
pasaerskich
na
rzecz
autobusw
WPK,
przy
ustabilizowanych przewozach autobusw PKS.

W 1979 roku kolej przewozia ju tylko 11,5% oglnej liczby
przewiezionych pasaerw, a tramwaje WPK 27,5%. Z kolei autobusy
WPK przewiozy w 1979 roku 42,5% oglnej liczby przewiezionych
pasaerw. Jednoczenie, pomimo udziaowego spadku procentowego
przewiezionych pasaerw, wzrosa bezwzgldna ilo pasaerw
korzystajcych z transportu szynowego.
1.1. Potoki podrnych.

W kwietniu 1980 roku na terenie aglomeracji grnolskiej
pokrywajcej terenowo obszar lskiego Okrgu Kolei Pastwowych,
przeprowadzono badania potokw ruchu pasaerskiego na Polskich
Kolejach Pastwowych. Badaniami objto midzy innymi odcinki:
Pyskowice Miasto Gliwice Katowice Dbrowa G. Zbkowice,
Tarnowskie Gry Chorzw Batory, Katowice Szopienice Pd.
Jaworzno Szczakowa i Katowice Tychy Miasto.
Informacje o relacjach przejazdu podrnych, ruchu osb na
stacjach i nateniu przewozw na odcinkach uzyskiwano dziki
zastosowaniu metody kuponowej, jako praktycznie jedynej, ktra moe
by stosowana samoistnie.
Zasada pomiarw polegaa na tym, e kupony wrczano
wszystkim osobom wchodzcym na teren stacji, a wic rzeczywistym i
Strona 29 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
potencjalnym podrnym. Z kolei od osb opuszczajcych teren stacji

kupony odbierano (osoby te otrzymay kupony na innych stacjach bd w
pocigu). Kupony w pocigu rozdawano podrnym w momencie wjazdu
pocigu na obszar bada, a zbierano od podrnych w chwili wyjazdu z
tego obszaru.
Adekwatno wynikw bada odniesiono do typowego dnia
roboczego oraz soboty roboczej. Przyjto zasad cigej pracy zmian
poczwszy od godz. 22.00 dnia 24 kwietnia 1980 r., do godz. 24.00 dnia
26 kwietnia 1980 roku.
W akcji przeprowadzania pomiarw wzio udzia ponad 6
tysicy osb pracownikw jednostek liniowych PKP, central DOKP,
DRKP, studenci i modzie szk kolejowych. Pomiary uzupeniajce czyli
kontrolne liczenie wszystkich osb opuszczajcych zamknity teren
dworcw
kolejowych
przeprowadzi
wasnymi
siami
Instytut
Transportu Kolejowego Politechniki lskiej.

Przeprowadzone pomiary wykazay, e rzeczywista wielko
przewozw pasaerskich w Grnolskim Okrgu Przemysowym jest
rna od podanej w sprawozdawczoci statystycznej. Rnica te
wystpowaa w granicach 20%. Podobn sytuacj zaobserwowano we
wczeniejszych
analogicznych
badaniach
przeprowadzanych
Trjmiecie i na Warszawskim Wle Kolejowym. Rnica ta jest pewn

prawidowoci, a wynika z tego, e w sprawozdawczoci podaje si dane
sporzdzane na podstawie sprzedanych biletw, nie uwzgldniajc
przejazdw bezpatnych PKP, przejazdw dokonywanych na podstawie
biletw
nabytych
poza
obszarem
bada,
take
przejazdw
Strona 30 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
bezbiletowych. Zachodzi zatem konieczno weryfikacji wielkoci

potrzeb przewozowych przyjmowanych w dotychczasowych pracach
projektowoplanistycznych.5
Pomiary wykazay, e w typowym dniu roboczym na terenie
GOP-u, koleje przewo okoo 700 tysicy osb (statystycznie tylko 550
tysicy), a rnice pomidzy wielkociami przewozw w pitek i w
sobot s minimalne. W szczycie porannym niemal si pokrywaj, a w
popoudniowym rnice te s nieco wiksze i przesunite w czasie o 2
godziny. Nie ma to zasadniczego znaczenia, jeli wemie si pod uwag,
e w 1980 roku roboczych sobt byo 32, a w roku 1982 ju tylko 12.
Zatem charakterystyka sobotniego szczytu popoudniowego przedstawia
mniejsz warto uytkow.
Nierwnomierno odprawy podrnych na obszarze bada w
GOP-ie charakteryzuje Rysunek 3.
Wyniki pomiarw pozwoliy w do precyzyjny sposb okreli
charakter przewozw na poszczeglnych odcinkach kolejowych oraz si
powiza tych odcinkw midzy sob. Z liczby 700 tysicy osb
korzystajcych z usug transportu kolejowego w dniu roboczym, 85%
podrnych podejmuje podre na obszarze badanym, a tylko 15% to
przejazdy spoza obszaru bada i poza ten obszar.
Najwiksza koncentracja przewozw pasaerskich
wystpuje na
odcinkach:
Katowice Czstochowa 29% przewozw
5
Krawczyk S. Pomiary przewozw pasaerskich na terenie Grnolskiego

Okrgu Przemysowego Gdask, 1980 r. [6]
Strona 31 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Katowice ywiec 25%

Katowice Gliwice 19%
Rysunek 3
Silne powizania midzy tymi odcinkami ksztatuj si

nastpujc: Katowice Czstochowa i Katowice Gliwice oraz
Katowice Czstochowa i Katowice ywiec.
Ukierunkowana analiza siy powiza w poszczeglnych
okresach zwikszonego zapotrzebowania na przewozy stanowi podstaw
do wdroenia wnioskw jakie wyniky z wizania poszczeglnych linii
pocigami
bezporednimi
jednoczesnego
zmniejszania
liczby
przesiadek na stacjach wzowych, gwnie za na stacji Katowice.
Strona 32 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Tabela 1
Krytyczne natenie przewozw na poszczeglnych odcinkach

linii kolejowych na terenie lskiej DOKP ilustruje Tabela 1. [5].
Strona 33 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Jeli przeanalizujemy natenie przewozw na poszczeglnych

odcinkach, wwczas zauwaymy , e najwikszy potok podrnych w
szczycie popoudniowym skupia si w centralnej czci GOP-u, a wic w
Katowicach, nastpnie w miar oddalania si od Katowic stopniowo
maleje.
W godzinie szczytu porannego natenie przewozw wyglda
podobnie. Zaznacza si wyrany wpyw orodkw przemysowych i
wzw kolejowych, szczeglnie Bielska Biaej, Sosnowca i Tych.
Charakterystyczne jest rwnie to, e na niektrych odcinkach, rnice w
wielkoci nate w obu kierunkach mog wynika jako efekt
indywidualnych decyzji podrnych w sprawie wyboru zastpczego
rodka komunikacji, a w sporadycznych wypadkach moe to by inna
trasa w przejedzie tam a inna w przejedzie z powrotem.
Praca gdaskiego zespou Centralnego Orodka Bada i
Rozwoju Techniki Kolejnictwa prowadzona bya wsplnie z Orodkiem
Informatyki Kolejnictwa w Sosnowcu i lsk DOKP, Wsplne
opracowanie
pozwolio
uzyska
informacj
na
temat
potoku
pasaerskiego i relacji przejazdu podrnych w Grnolskim Okrgu

Przemysowym.
Na podstawie danych z pracy badawczej Centralnego Orodka
Bada i Rozwoju Techniki Kolejnictwa (COBiRTK) nr 3161/15 [5],
zestawiono potoki podrnych typowe dla doby roboczej oraz potoki
podrnych w szczytach porannym i popoudniowym. Zestawienie
potokw podrnych w dobie roboczej na liniach i odcinkach
wykazanych na Rysunku 2, przedstawiono na Rysunku 4.
Strona 34 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rysunek 4
Strona 35 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Z Rysunku 4 wynika, e najwikszy potok podrnych w dobie

roboczej utrzymuje si na odcinkach: Katowice Katowice Szopienice
Pd. (w obu kierunkach), Katowice Chorzw Batory, Chorzw Batory
Gliwice, Katowice Katowice Ligota oraz Katowice Ligota Tychy,
Katowice Szopienice Pd. Sosnowiec Bdzin Dbrowa G,
Zbkowice Zawiercie i Gliwice Gliwice abdy.
Potok podrnych w godzinie szczytu porannego ilustruje
Rysunek 5. Z rysunku tego wynika, e potok podrnych zmierzajcych
do Katowic jest dwu, trzykrotnie wikszy od przeciwnego kierunku.
Znacznie wikszy jest natomiast na odcinku Tychy K. Ligota
Katowice.
Potok podrnych w godzinie szczytu popoudniowego
Rysunek 6, preferuje natomiast kierunek od Katowic. Zaznacza si
wyranie ukad odrodkowy podry spowodowany powrotami do
domu. Liczb i czstotliwo pocigw w dobie, ich rozmieszczenie w
poszczeglnych godzinach szczytu porannego i popoudniowego na
odcinkach wykazanych na Rysunku 2, przedstawiono w Tabeli 2. [12]
Z Tabeli 2wynika, e najlepiej obsuony jest odcinek Gliwice
Katowice Katowice Szopienice Pd. Wie si to z tym, e od Gliwic do
Katowic zdaj pocigi z kierunku Tarnowskich Gr i Bytomia . Z kolei
na odcinek Katowice Katowice Szopienice Pd., wjedaj oprcz
pocigw ze wspomnianych wyej kierunkw jeszcze pocigi z kierunku
Katowic Ligoty i pocigi rozpoczynajce bieg. Za Szopienicami nastpuje
rozdwojenie, a waciwie nawet roztrojenie relacji na kierunki: Jaworzno
Szczakowa i Owicim, Dbrowa Grnicza i Dbrowa Grnicza
Strona 36 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Strzemieszyce. Dobrze obsuony jest odcinek Katowice Katowice

Ligota, gdzie kursuje 81 par pocigw w dobie.
Rysunek 5
Strona 37 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rysunek 6
Strona 38 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Tabela 2
Rozmieszczenie pocigw w poszczeglnych godzinach szczytu porannego i
popoudniowego na poszczeglnych odcinkach.6
Lp
Linia, odcinek, kierunek
1
2
Dbrowa Grn. Zbkowice Katowice Gliwice
Pyskowice Miasto
1
Dbrowa G. Zbkowice Dbrowa Grnicza
Dbrowa Grnicza Dbrowa G. Zbkowice
2
Dbrowa Grnicza K-ce Szopienice Pd.
Katowice Szopienice Pd. Dbrowa Grn.
3
Katowice Szopienice Pd. Katowice
Katowice Katowice Szopienice Pd.
4
Katowice Chorzw Batory
Chorzw Batory Katowice
5
Chorzw Batory Gliwice
Gliwice Chorzw Batory
6
Gliwice Pyskowice
Pyskowice Gliwice
7
Pyskowice Pyskowice Miasto
Pyskowice Miasto Pyskowice
Dbrowa Grnicza Strzemieszyce i Jaworzno
Szczakowa Katowice Szopienice Pd.
8
Dbr. G. Strzemieszyce K. Szopienice Pd.
K. Szopienice Pd. Dbr. G. Strzemieszyce
9
Jaworzno Szczakowa Mysowice
Mysowice Jaworzno Szczakowa
10 Mysowice Katowice Szopienice Pd.
Katowice Szopienice Pd. Mysowice
Chorzw Batory Tarnowskie Gry
11 Chorzw Batory Bytom
Bytom Chorzw Batory
12 Bytom Tarnowskie Gry
Tarnowskie Gry Bytom
Katowice Tychy Miasto
13 Katowice Katowice Ligota
Katowice Ligota Katowice
14 Katowice Ligota Katowice Piotrowice
Katowice Piotrowice Katowice Ligota
15 Katowice Piotrowice Tychy
Tychy Katowice Piotrowice
16 Katowice Ligota Katowice Murcki Tychy
Tychy Katowice Murcki Katowice Ligota
17 Tychy Tychy Miasto
Tychy Miasto Tychy
Liczba par
pocigw
osobowych
w dobie
roboczej
3
Szczyt poranny
Szczyt
popoudniowy
redni
godz.
odstp
od - do
(min)
6
7
redni
odstp
(min)
5
42
42
47
47
102
102
82
82
59
59
28
28
16
16
58
67
58
47
58
4-8
58
58
58
58
4-8
4-8
4-8
5-9
10
17
10
19
5
9
7
8
10
11
32
29
55
48
12 17
12 17
13 18
13 17
14 18
14 17
14 18
14 17
13 17
14 18
11 - 17
13 - 16
30
16
30
16
10
8
9
10
13
11
29
30
55
51
22
22
21
21
42
42
47
47
48
36
4-8
3-8
22
47
48
40
15
27
15 - 17
17 - 19
14 - 17
14 - 17
30
35
18
25
23
23
23
23
6-9
6-8
6-7
37
24
24
13 - 17
14 - 17
34
28
81
81
58
58
44
44
15
15
48
48
3-8
4-9
3-8
4-9
3-7
4-9
4-8
4-9
4-9
11
10
15
15
18
23
58
17
30
13 - 17
13 - 19
13 - 17
12 - 17
15 - 18
12 - 16
12 - 18
12 - 18
12 - 18
10
12
13
17
12
22
60
22
30
godz.
od - do
Program rozwoju Katowickiego Wza Kolejowego w latach 1974-1980

zamierzenia na lata 1981-90, l. DOKP, Katowice 1974 r. [11]
Strona 39 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Z Tablicy 2 wynika, e najlepiej obsuony jest odcinek Gliwice

Katowice Katowice Szopienice Pd. Wie si to z tym, e od Gliwic
do Katowic zdaj pocigi z kierunku Tarnowskich Gr i Bytomia. Z
kolei na odcinek Katowice Katowice Szopienice Pd., wjedaj oprcz
pocigw ze wspomnianych wyej kierunkw jeszcze pocigi z kierunku
Katowic Ligoty i pocigi rozpoczynajce bieg. Za Szopienicami nastpuje
rozdwojenie, a waciwie nawet roztrojenie relacji na kierunki: Jaworzno
Szczakowa i Owicim, Dbrowa Grnicza i Dbrowa Grnicza
Strzemieszyce. Dobrze obsuony jest odcinek Katowice Katowice
Ligota, gdzie kursuje 81 par pocigw w dobie.
Najwiksza czstotliwo pocigw w szczycie porannym
wystpuje na odcinku Katowice Szopienice Pd. Katowice co 5
minut, natomiast w szczycie popoudniowym na tym samym odcinku lecz
w kierunku odwrotnym co 8 minut, co potwierdza powysze
konkluzje.
Najmniejsza czstotliwo pocigw wystpuje na odcinkach
Katowice Katowice Ligota Katowice Murcki Tychy (15 par
pocigw w dobie) oraz Pyskowice Pyskowice Miasto (16 par
pocigw w dobie).
Najwiksza liczba pocigw wystpuje wic na odcinkach, gdzie
dominuj stare ukady torowe, dawno nie rozbudowywane i nie
modernizowane.
Postpujca
ostatnim
czasie
modernizacja
nawierzchni i kapitalne remonty torw rzutuj na rzeczywist ilo

pocigw na poszczeglnych odcinkach. Stao si to powodem do
Strona 40 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
zaplanowania w rozkadzie jazdy pocigw przewidzianych do

odwoania ze wzgldu na roboty torowe, W efekcie czstotliwo i liczba
pocigw na poszczeglnych odcinkach bywa (w warunkach szczeglnie
niekorzystnych) zmniejszana o okoo 10%.
1.2. Potencja przewozowy.

Kolejowy ruch pasaerski w Grnolskim Okrgu Przemysowym
obsugiwany
jest
gwnie
elektrycznymi
zespoami
trakcyjnymi serii EN57 z lokomotywowni Katowice, azy, Kdzierzyn

Kole i Czstochowa. Uzupenienie stanowi czteroczonowe zespoy
wagonw pitrowych serii Bipa oraz wagony typu 43A.
Tabor lokomotywowy to gwnie lokomotywy elektryczne serii
EU07, uzupeniane lokomotywami serii ET21 lokomotywowni Gliwice i
azy. Sporadycznie w planach obsugi wystpuj take lokomotywy z
Elektrowozowni Czechowice Dziedzice oraz z obcych DOKP, gwnie z
lokomotywowni Olszynka Grochowska i Krakw Prokocim. Naley
zaznaczy, e elektryczne zespoy trakcyjne lokomotywowni Katowice
obsuguj take aglomeracj bielsk i czstochowsk, a lokomotywy
elektryczne lokomotywowni Gliwice i azy uczestnicz w ruchu
dalekobienym i midzynarodowym.
W obrbie Grnolskiego Okrgu Przemysowego elektryczne
zespoy trakcyjne rozpoczynaj i kocz bieg na 12 stacjach. Na postj
nocny 84 zespoy (spord 101) odstawiane s na 9 stacjach. Tylko 6
stacji posiada warunki do gruntownego czyszczenia i obrzdzania
zespow (Gliwice, Katowice, Jaworzno Szczakowa, Dbrowa G.
Strona 41 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Strzemieszyce, Mysowice i azy). Utrzymanie techniczne w penym

zakresie zapewnione jest tylko na dwch stacjach (azy i Katowice), a w
ograniczonym
na
czterech
stacjach
posiadajcych
posterunki
rewidenckie (Gliwice, Tychy, Mysowice, Zawiercie). Dekoncentracja prac

estetycznohigienicznych i czynnoci technicznych jak rwnie maa
ilo torw postojowych ujemnie wpywa na jako i komfort
podrowania na terenie GOP-u.
Szlaki kolejowe w GOP-ie s na og ukadami dwutorowymi,
tylko niektre odcinki o stosunkowo niewielkiej dugoci s jednotorowe,
W tych warunkach, oczywicie nie moe by mowy o wyodrbnieniu
ruchu pasaerskiego. Niewiele jest odcinkw wyposaonych w szlaki
wielotorowe (trzy i czterotorowe). Stanowi one gwnie podejcia pod
stacje rozrzdowe i zasadniczo przeznaczone s do obsugi lokalnego
ruchu towarowego.
Jako przykad moe posuy szlak czterotorowy na podejciach
do stacji Gliwice z kierunkw Zabrza, Zabrza Pn. i Gliwic abd. Tory nr
1 i 2 (wszystkich kierunkw) su do przejazdu pocigw pasaerskich
oraz pocigw towarowych przechodzcych tranzytem przez stacj
Gliwice. Tory nr 3 i 4 su do przejazdu pocigw towarowych
koczcych i rozpoczynajcych bieg w Gliwicach oraz tranzytowych z
przerbk skadu w Gliwicach. Na Rysunku 7 przedstawiono sie
kolejow Grnolskiego Okrgu Przemysowego z zaznaczon iloci
torw na kadym szlaku.
Polega ono na przystosowaniu istniejcego ukadu torowego (z
niewielkimi zmianami) i urzdze zabezpieczenia ruchu kolejowego do
Strona 42 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
moliwoci bezkolizyjnego przejazdu pocigw towarowych ze wschodu

na zachd z pominiciem torw przyperonowych. Stwarza to moliwo
(przy odpowiednio zmienionej organizacji pracy i dostosowaniu
rozkadu jazdy) niemal cakowitego wyodrbnienia ruchu towarowego
od pasaerskiego.
Rysunek 7
Penoekranowy obraz Rysunku 7 znajduje si w folderze RYSUNKI:RYSUNKI\Rysunek_7.jpg
Schemat rozdzielenia ruchu pasaerskiego od towarowego na

stacji Gliwice przedstawia Rysunek 8.
Jak ju wspomniaem, ruch pasaerski w GOP-ie obsuguj na
og elektryczne zespoy trakcyjne. Wraz z postpem elektryfikacji kolei
w GOP-ie i wzrostem miejscowych przewozw pasaerskich adaptowano
stacje i lokomotywownie do nowych potrzeb, lecz modernizacja w
zakresie liczby czy dugoci torw miaa zawsze charakter lokalny. Nie
Strona 43 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
brano pod uwag wymogw caoci ruchu pasaerskiego w GOP-ie ani

problemw technologicznoorganizacyjnych.
Rysunek 8
I tak np. wybudowano elektrowozowni w Katowicach, usytuowan od strony zachodniej, co ju byo bdem samym w sobie.
Przewozy pasaerw w Grnolskim Okrgu Przemysowym
maj charakter koncentryczny, rozpoczynaj si rano na peryferiach
GOP-u i tam kocz si wieczorem. Zatem stacje postojowe i
lokomotywownie powinny by zlokalizowane wanie na obrzeach a nie
w centrum aglomeracji. Gwny potok pasaerw napywa do Katowic z
kierunku Chorzowa Batorego oraz Katowic Ligoty, a wic od strony zachodniej i poudniowej, a wanie pomidzy tymi kierunkami
Strona 44 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
usytuowana jest lokomotywownia elektrycznych zespow trakcyjnych,

co powoduje powstawanie punktw jazd kolizyjnych. Prawidowo, stacja
postojowa i lokomotywownia powinny znajdowa si od strony
wschodniej. Naley take nadmieni, e obecnie elektrowozownia
katowicka posiada na utrzymaniu dwukrotnie wicej zespow
elektrotrakcyjnych anieli przewidziano to w fazie projektowania.
Przedsiwziciem czciowo rozwizujcym problem byo wybudowanie
grupy torw postojowych na stacji Tychy Miasto. Grupa ta okazaa si
jednak niewystarczajca. W 1979 roku wybudowano cznic z
Szobiszowic do Gliwic Portu, gdzie zaadaptowano trzy tory do potrzeb
postojowych przy wprowadzaniu Cyklicznego Ruchu Podmiejskiego. Na
stacjach pocztkowych biegu pocigw: Sosnowiec, Tychy, Zawiercie,
Katowice Ligota, Dbrowa Grnicza Zbkowice wydzielono tory dla
nocnego lub dziennego postoju zespow elektrotrakcyjnych lecz nawet
w najmniejszym stopniu nie speniaj one niezbdnych warunkw w
zakresie przygotowania skadu do drogi, czy te jego obrzdzania po
zakoczeniu jazdy. Lokomotywownie w azach i Tarnowskich Grach, a
take w Czstochowie i Kdzierzynie Kolu dostosowano do obsugi elektrycznych zespow trakcyjnych, lecz waciw ich eksploatacj utrudnia
fakt, e byy to kiedy typowe lokomotywownie do obsugi parowozw,
zbudowane na przeomie stulecia.
Powysze rozwaania wykazuj niezbicie, e postulowana w
latach ubiegych propozycja budowy ukadw torowych w postaci stacji
postojowych
elektrowozowni
zespow
elektrotrakcyjnych
na
obrzeach GOP-u jest nadal aktualn, cakowicie uzasadnion i staa si

koniecznoci. Rwnoczenie w dalszym cigu palcym problemem jest
Strona 45 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
pilna potrzeba wydzielenia (budowy) oddzielnego ukadu torowego dla

ruchu pasaerskiego a konkretnie dla potrzeb przewozw podmiejskich.
Do roku 1976 dostawy taboru pasaerskiego dla potrzeb
lskiej DOKP byy znikome i poza nielicznymi, sporadycznymi
przypadkami ograniczay si
gwnie do wymiany taboru
ju
wyeksploatowanego. Pomimo, e w skali caej sieci PKP dostawy

wagonw osobowych przewidyway wzrost taboru w latach 197180 o
okoo 90% w stosunku do poprzedniego dziesiciolecia. Stao si jednak
inaczej. Ju w roku 1976 deficyt taboru pasaerskiego wynosi okoo 30%
w stosunku do zaplanowanej liczby wagonw na caej sieci, a w skali
lskiej DOKP, stan taboru utrzyma si liczbowo na poziomie roku 1971.
Postpujcy w tym czasie wzrost przewozw pasaerskich uniemoliwi
(przy braku nowych dostaw) pen odnow parku wagonowego i
wycofanie z eksploatacji wszystkich wagonw z przekroczonym
optymalnym
25letnim
okresem
eksploatacji.
1976
roku
wyeksploatowany tabor pasaerski stanowi okoo 11,2% ilostanu

inwentarzowego caej sieci PKP, a blisko 20% ilostanu lskiej DOKP.
Liczebno parku wagonw osobowych staa si dotkliwie odczuwalna
przez pasaerw zwaszcza w okresach szczytowego nasilenia przewozw a take przyczynia si do likwidacji ruchu pasaerskiego na
liniach sabo obcionych, komplikujc niejednokrotnie ycie tam, gdzie
kolej bya jedynym swego rodzaju cznikiem odlegych regionw z
cywilizowanym wiatem.
Trudnoci te zostay pogbione w 1981 roku, kiedy
wprowadzono 5dniowy tydzie pracy, a rwnoczenie z przyczyn
paliwowoenergetycznych ograniczeniu ulega komunikacja autobusowa.
Strona 46 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
W zakresie dostaw elektrycznych zespow trakcyjnych i

wagonw silnikowych (spalinowych) sytuacja miaa si podobnie.
Dostawy w latach 197176 ograniczay si w zasadzie do niezbdnej
wymiany taboru ju wyeksploatowanego. Dopiero w 1979 roku, po
wprowadzeniu na linii rednicowej Zawiercie Katowice Gliwice
Cyklicznego Ruchu Podmiejskiego wadze resortowe zapewniy dostaw
30 zespow serii EN57.
Tabor tej serii (EN57) jest jedynym kursujcym w GOP-ie (poza
sporadycznymi, nielicznymi przypadkami kursowania zespow EW58 z
obcych DOKP Centralnej i Pnocnej) i trzeba stwierdzi, e zespoy te
niezbyt nadaj si do speniania funkcji przewozw pasaerskich w
specyfice tutejszej aglomeracji. Jest to tabor przystosowany przede
wszystkim do peronw niskich. Na linii Zawiercie Katowice Gliwice
nie ma ani jednego przystanku z niskimi peronami, W zespoach EN57
wymiana pasaerw odbywa si tylko dwoma parami drzwi w jednym
wagonie zespou, dua jest liczba cianek dziaowych i drzwi
wewntrzwagonowych.
Jeli porwnamy tabor serii EN57 z taborem EW58 (kursujcym w Warszawskim Wle Kolejowym oraz w Trjmiecie), to
zauwaymy wyran przewag taboru EW58 zarwno w zakresie danych
technicznych jak i eksploatacyjnych. Tabor EN57 posiada gorsze
wskaniki przypieszenia i hamowania, co wywiera bezporedni wpyw
na wyduenie czasu przejazdu pocigw, szczeglnie w warunkach
gstej sieci przystankw. Na 70 kilometrowym odcinku z Zawiercia do
Gliwic znajduje si 21 przystankw (a w okresie letnim 22), a wic
rednio co 3,2 km pocig zatrzymuje si i rozpoczyna jazd. Tabor EW 58
Strona 47 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
jest
znacznie
lepiej
przystosowany
do
specyfiki
przewozw
aglomeracyjnych od taboru EN57. Na przykad posiada trzy pary drzwi,

co znacznie uatwia warunki szybkiej wymiany podrnych.7
Porwnanie
podstawowych
parametrw
techniczno
eksploatacyjnych taboru elektrotrakcyjnego EN57 i EW58 przedstawia

Tabela 3.
Tabela 3
Podstawowe parametry techniczno-eksploatacyjne taboru EN57 i EW58. [4]
Wyszczeglnienie
EN57
EW58
Ciar wasny zespou [t]
123
147
Ciar wasny na 1 miejsce [t]
0,30
0,26
Przypieszenie [m/s2]
0,7
1,0
Prdko max [km/h]
110
120
Liczba miejsc siedzcych [w zespole]
212
212
Liczba miejsc stojcych [5 osb/m2]
210
352
Liczba miejsc ogem [w zespole]
422
564
1080
1180
Liczba podrnych na 1 m szerokoci drzwi
68
53
Liczba silnikw
Liczba wagonw w zespole
Liczba drzwi wejciowych

Szeroko drzwi [m]
Dla poprawy warunkw podrowania zmodernizowano cz

taboru EN57, przystosowujc go czciowo do peronw wysokich, a
take likwidujc cianki dziaowe w przedsionkach i wydzielajc je dla
podrnych z wikszym bagaem rcznym. Uatwia to w znacznym
stopniu szybk wymian podrnych na przystankach, w zasadniczy
7
Godzieba T. Pankw M. Kolej w pasaerskiej obsudze aglomeracji

gdaskiej - Eksploatacja Kolei nr 9/80, WK Warszawa 1980 r. [4]
Strona 48 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
sposb ograniczajc opnienia zwizane z wyduonym wsiadaniem i

wysiadaniem.
Te i inne przedsiwzicia i zmiany techniczokonstrukcyjne
zmierzajce do usprawnienia obsugi ruchu pasaerskiego w zakresie
zapewnienia dostatecznej iloci miejsc w wagonach i szybkiej wymiany
podrnych, maj istotne znaczenia, niemniej jednak najwaniejsze
znaczenie bdzie miaa dostawa taboru pasaerskiego, a w szczeglnoci
zespow elektro trakcyjnych. Czy jednak problem przestanie istnie?
W chwili obecnej, podobnie jak w latach ubiegych, sabo
rozwinite zaplecze techniczne, zarwno w utrzymaniu jak i w
naprawach, zmusza do wyeksploatowania nowootrzymywanego taboru.
Dotyczy to zarwno wagonw osobowych jak i towarowych. Dopiero po
zaistnieniu wikszych usterek i uszkodze, wagony s odstawiane na
tory postojowe lub kierowane do zakadw naprawczych i na dugo
unieruchamiane.
Niejednokrotnie, jadc pocigiem widzimy dugie skady
skorodowanych wagonw rnych rodzajw i typw. I uparcie nasuwa
si powracajce pytanie: ktry zarzd kolejowy moe sobie pozwoli na
tak eksploatacj taboru jaka jest prowadzona na PKP? Kto moe sobie
pozwoli na tak kosztowny baagan? Baagan, ktry unieruchamiajc
drogi i liczcy si pod wzgldem zdolnoci transportowej park wagonowy przynosi kolei ogromne straty i osabia jej zdolno przewozow.
Strona 49 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
1.3. Charakterystyka przewozw pasaerskich.

Charakterystyka
ruchu
pasaerskiego
oraz
zdolno
przewozowa i przelotowa linii i wzw Grnolskiego Okrgu

Przemysowego, sprowadza si zasadniczo do charakterystycznych
wskanikw pracy Dyrekcji Rejonowej Kolei Pastwowych (DRKP) w
Katowicach, ktrej linie stanowi 52% wszystkich linii kolejowych w
GOP-ie.
Uwzgldniajc
obszar
kolejowy
GOP-ie,
stanowicy
przedmiot niniejszej pracy i przedstawiony na Rysunku 2, dugo linii

kolejowych na ktrych w GOP-ie odbywa si ruch pasaerski wynosi 463
km. Z tego na terenie DRKP Katowice ley 240 km linii, co stanowi
wspomniane wyej 52%.
Pozostae linie le na terenie DRKP Gliwice 23%, DRKP
Rybnik 13%, DRKP Bielsko Biaa 7,5% i DRKP Tarnowskie Gry
5,5%, przy czym jeli spojrzymy na obszar GOP-u (rysunek 2) s to linie
lece na obrzeach GOP-u, lub o znaczeniu peryferyjnym, z wyjtkiem
31,5kilometrowego odcinka linii rednicowej lecego na terenie DRKP
Gliwice.
Ruch pasaerski w GOP-ie skupia si wic na nastpujcych
liniach:
Linia rednicowa: Zawiercie Gliwice (Pyskowice Miasto)
o dugoci 85 km
Linie gwne: Katowice Sosnowiec Wolbrom
Katowice Tychy Miasto Ldziny
68 km
37 km
Strona 50 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Katowice K. Murcki Tychy
18 km
Mysowice Owicim
22 km
Katowice Bytom Tarnowskie Gry
34 km
Dbrowa G. Zbkowice Jaworzno Szczakowa
16 km
Linie peryferyjne: Kazimierz Grniczy Maczki
km
Tychy Wesoa Ldziny
19 km
Tychy Orzesze Jakowice
17 km
Katowice Ligota Leszczyny
23 km
Katowice Ligota Gliwice
25 km
Bytom Pyskowice
23 km
Bytom Gliwice
19 km.
Linie gwne wraz z lini rednicow licz w sumie 285 km. Z

tego 210 km ley na terenie DRKP Katowice (a wic 74%), wraz z
centralnym wzem pasaerskim stacj Katowice Osobowa. Naley
wspomnie, e wze katowicki Uchwa Rady Ministrw nr 296 z dnia
20 grudnia 1971 roku zaliczony zosta do grupy 164 wielkich
przedsibiorstw wiodcych w danej brany. W skali caego kraju z
resortu komunikacji zaliczone zostay do tej grupy, oprcz Katowickiego
Wza Kolejowego take Warszawski Wze Kolejowy i Trjmiejski
Wze Kolejowy.
Na terenie DRKP Katowice znajduje si 64 punkty odprawy
podrnych (stacje i przystanki osobowe) na terenie GOP-u punktw
tych jest 86.
Te 86 stacji i przystankw osobowych odprawiao w 1980 roku
dobowo 220 tysicy osb, przewoonych przez 620 pocigw
Strona 51 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
pasaerskich (w caej lskiej DOKP odprawiono 700 tysicy osb). Na

stacji Katowice Osobowa 387 pocigw rozpoczyna i koczy bieg. Do
Katowic przyjeda dobowo okoo 150 tysicy pasaerw, w tym okoo
128 tysicy to ludzie dojedajcy do pracy w katowickich zakadach. [5]
Na wle katowickim rozpoczyna i koczy bieg oraz przejeda
okoo 620 pocigw pasaerskich i 160 pocigw towarowych
tranzytowych, co w sumie daje dobowo ogln liczb pocigw
przewijajcych si przez Katowice zblion do 800. W letnim szczycie
przewozowym liczba ta siga niemal tysica.
DRKP Katowice obsuguje blisko 400 zakadw pracy bdcych
uytkownikami i wspuytkownikami bocznic, w tym 31 kopal, 16 hut,
oraz kombinaty o kluczowym znaczeniu dla gospodarki narodowej jak
Huta Katowice, FSM w Tychach czy Elektrownia Jaworzno.
Przewozy pasaerskie w GOP-ie dokonywane s w 90% elektrycznymi
zespoami
trakcyjnymi
(ezt)
eksploatowanymi
przez
Elektrowozowni Pozaklasow w Katowicach oraz Elektrowozowni w

azach. Pozostae skady pocigw pasaerskich zoone s gwnie z
wagonw osobowych serii Bipa oraz typu 43A. Tabor trakcyjny do tych
pocigw
zapewniaj
Elektrowozownie
Gliwicach,
azach
Czechowicach Dziedzicach.
Na terenie GOP-u nie ma wydzielonych tras dla pocigw
pasaerskich. W samym centrum GOP-u usytuowane s due zakady
przemysowe i zwizane z ich obsug due stacje rozrzdowe: Katowice
Muchowiec, Jaworzno Szczakowa, Ruda Chebzie. Na obrzeach GOP-u
usytuowane s stacje rozrzdowe: Gliwice, Pyskowice, azy, Tarnowskie
Strona 52 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Gry, Dbrowa Grnicza Towarowa. Niektre z nich nie le co prawda

bezporednio na szlakach pasaerskich, lecz zdajce do nich pocigi
towarowe oraz pocigi towarowe uruchamiane przez te stacje, w
znacznym stopniu wpywaj na pynno i regularno pocigw
pasaerskich. Naley take zaznaczy, e przez Katowicki Wze
Kolejowy przewija si dobowo okoo 60 pocigw popiesznych i
ekspresowych, ktre wobec braku moliwoci oddzielenia ruchu
dalekobienego od podmiejskiego, preferowane s przed pocigami
pasaerskimi jako pocigi wyszej kolejnoci. Opnienia pocigw
dalekobienych, narastajce zwaszcza w okresie zimowym, do
znacznych rozmiarw, niezwykle ujemnie rzutuj na podmiejski ruch
pasaerski,
powodujc
wtrne
opnienia
pocigw,
ktrych
najwaniejszym zadaniem jest dowz ludzi do pracy oraz stwarzaj

komplikacje technicznoruchowe na stacjach.
Celem chocia czciowego wyeliminowania tych nieprawidowoci, w 1979 roku usankcjonowano w rozkadzie jazdy
pierwszestwo pocigw pasaerskich na linii rednicowej w godzinach
szczytu przewozowego, poprzez uoenie tras pocigw dalekobienych
na kanwie wykresu rwnolegego pocigw pasaerskich i dostosowano
czasy jazdy pocigw pasaerskich do czasw jazdy pocigw
podmiejskich.
Dla poprawy regularnoci biegu pocigw pasaerskich w
aglomeracji grnolskiej, ruch pocigw towarowych przenosi si
sukcesywnie na obwodnic poudniow GKMZ (Gliwice Ruda
Kochowice Katowice Muchowiec Dbrowa G. Zbkowice)
obecnie ju zelektryfikowan w caoci, oraz na obwodnic pnocn:
Strona 53 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Gliwice Zabrze Biskupice Bytom Chorzw Stary Katowice

Szopienice Pn., elektryfikowan obecnie. W trakcie realizacji jest
budowa
ukadw
torowych
obwodnicy
wschodniej:
Czechowice
Dziedzice Owicim Kosztowy Mysowice Brzezinka Jzor

Maczki Dorota.
Dla poprawy warunkw podrowania, ochrony rodowiska i
zwikszenia szybkoci technicznej wyeliminowano cakowicie z obsugi
pocigw pasaerskich lokomotywy parowe, zastpujc je taborem
trakcji elektrycznej i spalinowej. Z obsugi pocigw towarowych
rwnie wyeliminowano parowozy zastpujc je trakcj elektryczn i
spalinow, przenoszc te pocigi na wspomniane powyej obwodnice:
poudniow i pnocn.
Linie obwodowe GOP-u: poudniow i pnocn przedstawiono
na Rysunku 9.
Dla zapewnienia warunkw bezpieczestwa podry oraz
poprawy regularnoci biegu pocigw pasaerskich, przeprowadza si
remonty kapitalne sieci trakcyjnej i nawierzchni torowej, jak rwnie
przeprowadza
si
sukcesywn
wymian
przestarzaych,
wyeksploatowanych urzdze zabezpieczenia ruchu kolejowego na

nowoczesne, atwe w obsudze i niezawodne, gwarantujce wyszy
stopie bezpieczestwa.
Na stacjach i liniach GOP-u dominuj przewozy o charakterze
podmiejskim co jest zasadniczym odzwierciedleniem charakterystyki
regionu. Gwny udzia w odprawie osb ma stacja Katowice Osobowa
odprawiajca 31% oglnej liczby pasaerw, nastpnie stacje: Gliwice
Strona 54 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
18%, Zabrze 7%, Sosnowiec 7%, Tychy 6%, Tarnowskie Gry

6%, Katowice Szopienice Pd. 5%.
Rysunek 9
W skali wza katowickiego stacja Katowice Osobowa odprawia

83,4% podrnych. Pozostae stacje i przystanki osobowe wza
katowickiego odprawiaj: Katowice Szopienice Pd. 7%, Katowice
Ligota 6%, Katowice Bogucice 2,2%, Pozostae 1,4% odprawy
przewozw pasaerskich na wle katowickim wykonuj: Katowice
Murcki, Katowice Kostuchna, Katowice Brynw, Katowice Zae,
Katowice Ochojec i Katowice Piotrowice.
Ze wszystkich stacji i przystankw lecych na terenie
Grnolskiego Okrgu Przemysowego jedynie stacja Katowice Osobowa
Strona 55 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
posiada nowoczesny dworzec pasaerski zbudowany w latach 196472,

aczkolwiek jego funkcjonalno mona podda pod dyskusj. Niemal
wszystkie pozostae dworce, to budynki stare i wyeksploatowane,
pamitajce pocztki kolejnictwa na Grnym lsku i w Krlestwie
Polskim. Cz z nich zmodernizowano, przebudowano i zaadaptowano
do nowych, aktualnych potrzeb. W ten sposb przystosowano istniejce
lub wybudowano nowe dworce kolejowe w Zabrzu, Chorzowie Miecie,
Dbrowie
G.
Zbkowicach,
Sosnowcu
Dadwce,
Tychach
czy
Tarnowskich Grach. Na wielu przystankach osobowych na przykad w

Katowicach Zau, Bdzinie Ksawerze, Katowicach Szopienicach Pd.
wybudowano na peronach wygodne, jasne pawilony z kasami
biletowymi, poczekalni i urzdzeniami sanitarnymi. Jednake w dalszym
cigu, obok braku oddzielenia ruchu pasaerskiego i towarowego, braku
dostatecznej iloci i odpowiedniego taboru, braku dostatecznej iloci
torw i uniwersalnych rozwiza technicznych i konstrukcyjnych na
wskich gardach", jedn z najbardziej istotnych przyczyn powanie
utrudniajcych zapewnienie sprawnej, szybkiej i wygodnej obsugi
podrnych, jest nienajlepszy, mao funkcjonalny, a czstokro take
awaryjny stan dworcw i przystankw na stacjach o nieprzecitnym
znaczeniu dla ruchu pasaerskiego, jak na przykad w Dbrowie
Grniczej, Kazimierzu Grniczym, Dbrowie Grniczej Poudniowej,
Katowicach Bogucicach, Chorzowie Batorym, Gliwicach abdach czy
witochowicach. Na wspomnianych stacjach, jak wykazay badania
potokw pasaerskich w 1980 roku, przewija si dobowo przecitnie
4060 tysicy pasaerw. Podrny moe tam skorzysta z jednego na
og okienka kasowego (niejednokrotnie nieczynnego z powodu braku
Strona 56 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
personelu), ciasnej, naraonej na przecigi poczekalni i z wolnostojcego

WC.
Perspektywiczny plan rozbudowy stacji w zakresie dworcw i
przystankw osobowych oraz daleko idce ambicje i zamierzenia wadz
terenowych oraz przylegych do stacji duych zakadw pracy i
kombinatw przemysowych zakaday na szerok skal budow bd
modernizacj niektrych dworcw kolejowych przy zaangaowaniu
wasnych rodkw, si i nakadw finansowych, lecz narastajcy kryzys
gospodarczoekonomiczny w naszym kraju, ktry nasili si na pocztku
biecego dziesiciolecia zahamowa powanie w proces. Zamroenie
wielu rozpocztych ju inwestycji zahamowao postp prac, a nakady
przeznaczone na zabezpieczenie robt ju wykonanych, okazay si
niewiele nisze od kosztw obciajcych kolejn faz budowy.
Charakteryzujc prac przewozowa, wykonywan na liniach
kolejowych Grnolskiego Okrgu Przemysowego naley wspomnie o
znacznym udziale lskich kolei w przewozach masy towarowej. Po
Rybnickim Okrgu Wglowym, gwna intensyfikacja wydobycia wgla
skupia si na terenie DRKP Katowice.
Ze stacji przykopalnianych uruchamia si dziennie okoo 200
pocigw z wglem. Drugie tyle stanowi skady prnych wglarek
zdajce na lsk pod zaadunek wgla.
Niewiele mniejsza liczba charakteryzuje obsug transportow
hut, fabryk i innych zakadw przemysowych.
Na najbardziej obcionych przewozami szlakach le due
stacje rozrzdowe: Gliwice, azy, Jaworzno Szczakowa, Pyskowice,
Strona 57 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Tarnowskie Gry. Na kierunkach wlotowowylotowych GOP-u le stacje

rozrzdowe: Kdzierzyn Kole, Owicim, Niedobczyce, Czstochowa,
ktrych praca rozrzdowa, w zwaszcza zakcenia w niej, powanie
rzutuj na regularno ruchu pasaerskiego na gwnych liniach GOP-u.
Jedynie niektre ze stacji rozrzdowych jak Katowice Muchowiec czy
Dbrowa Grnicza Towarowa le wprawdzie poza liniami z ruchem
pasaerskim, lecz s z nimi bezporednio powizane i kada arytmia
pracy rozrzdowej tych stacji wywiera ujemny wpyw na ruch
pasaerski.
Przedstawiajc i analizujc warunki w jakich odbywa si praca
przewozowa
na
terenie
Grnolskiego
Okrgu
Przemysowego,
szczegln uwag naley zwrci na stan torw i nawierzchni. Sie

kolejowa GOP-u znajduje si na podou, ktre mona by przyrwna do
olbrzymiego kretowiska. Dugoletnia eksploatacja z wglowych jest
jedn z podstawowych przyczyn utrudniajcych prawidowe utrzymanie
i konserwacj elaznych szlakw. Sukcesywna wymiana najbardziej
zuytych odcinkw, remonty kapitalne nawierzchni i sieci trakcyjnej nie
nadaj proporcjonalnie do wzrostu potrzeb przewozowych. I tu
uwydatnia si wspzaleno rozwoju dziedzin gospodarki narodowej i
rozwoju transportu. Z dotychczasowych dowiadcze wielu zarzdw
kolejowych (w tym naszego wasnego rwnie) wynika cisa
wspzaleno rozwoju wspczesnych technik transportowych z
rozwojem gospodarki narodowej. Transport powinien w peni zaspakaja
potrzeby przewozowe przemysu, budownictwa, rolnictwa i pozostaych
dziedzin gospodarczych. Lecz rwnoczenie produkcja przemysowa
powinna odpowiednio zasila potrzeby transportu. Nie docenianie i nie
Strona 58 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
realizowanie tej wspzalenoci w bardzo dugim okresie lat ubiegych

doprowadzio w naszym kraju do niepokojcego wyczerpywania si
zdolnoci przewozowej transportu (nie tylko kolejowego), szczeglnie w
zakresie obniania sprawnoci funkcjonowania kolei w przewozach
pasaerskich i towarowych.
Lokalizacja na Grnym lsku kopal, z mineralnych,
surowcowych, ksztatowanie si gwnej produkcji przemysowej,
energetycznej, budownictwa i innych dziedzin, spowodowao ustawienie
na wysokim poziomie transportochonnoci caej gospodarki narodowej
uzaleniajc od siebie wzrost potrzeb przewozowych.
Brak cisej wspzalenoci rozwoju gospodarki z rozwojem
transportu, da si odczu wanie w obsudze Grnolskiego Okrgu
Przemysowego. Przestarzao ukadw torowych, brak modernizacji w
stopniu
odpowiadajcym
wzrostowi
zapotrzebowania
na
usugi
transportowe, sabo rozwinite zaplecze techniczne zarwno w

utrzymaniu jak i w naprawach, brak funkcjonalnoci urzdze obsugi
podrnych,
skomplikowana
infrastruktura
techniczna,
saba
infrastruktura socjalna spowodoway, e rnica midzy popytem na

usugi transportowe a poziomem zaspokajania tych usug, uwydatnia si
w Grnolskim Okrgu Przemysowym znacznie silniej anieli w innych
regionach kraju.
Wiksze liczbowo nakady finansowe i kredyty bankowe,
wysze w lskim Okrgu Kolejowym anieli w innych okrgach
stanowiy tylko pozorne uprzywilejowanie" regionu w tym zakresie, nie
pokrywajce nawet w dziesitej czci faktycznego zapotrzebowania i w
Strona 59 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
programie rozwoju technik transportowych i wzrostu poziomu

zaspokajania usug stanowiy przysowiow kropl w morzu potrzeb".
Specyfika pracy eksploatacyjnej kolei pokrywajcych obszar
Grnolskiego Okrgu Przemysowego stwarza zoone problemy w
pracy przewozowej, polegajce nie tylko na duej koncentracji prac
adunkowych poza punktami adunkowymi lecymi na terenie bocznic
kolejowych stanowicych wasno zakadw przemysowych. Rozwj
gospodarczy kraju, zahamowany nastpnie sytuacj kryzysow oraz
zaistniaym w latach 198081 chaosem gospodarczospoecznym
stworzy w wielkoprzemysowym regionie szereg problemw w skali
niespotykanej w innych regionach kraju.
Przyrost przewozw pasaerskich tak w zakresie dojazdw do
pracy i szk, koncentrujcych si w centrum regionu jak i przejazdw w
celach rekreacyjnoturystycznych nastpi w wyniku skrconego
piciodniowego tygodnia pracy. Wykonanie tych przewozw w
Grnolskim Okrgu Przemysowym wymaga (przy niezmienionej
infrastrukturze i istniejcym potencjale przewozowym) odpowiedniej
koordynacji przewozw kolejowych poprzez likwidacj rwnolegych
tras komunikacyjnych obsugiwanych przez WPK i PKS, przejcia
przejazdw rekreacyjnoturystycznych na dalsze odlegoci. Natomiast
przedsibiorstwa WPK i PKS powinny zabezpieczy dojazdy w ukadzie
prostopadopromienistym do linii kolejowych.
Natenie przewozw pasaerskich w GOP-ie, pomimo wielu
przedsiwzi zarwno o charakterze doranym jak i perspektywicznym,
w dalszym cigu stwarza jednak ulegajce rnej gradacji, znaczne
Strona 60 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
trudnoci uniemoliwiajce sprawny przewz pasaerw, powodujc

niezadowolenie spoeczestwa,
na ktrym
skupiaj si
gwne
konsekwencje niefunkcjonalnoci komunikacji miejskiej i regionalnej. Nie

trzeba
ju
wspomina,
trudnoci
transportowe
sposb
bezprecedensowy maj istotny wpyw na produkcj przemysowo

gospodarcz, wywoany spnieniami do pracy oraz przemczeniem
fizycznym i psychicznym wynikajcym z uciliwych warunkw
podrowania.
Badania potokw pasaerskich przeprowadzone przez gdaski
zesp naukowcw z Centralnego Orodka Bada i Rozwoju Techniki
Kolejnictwa (COBiRTK) na terenie lskiej DOKP w kwietniu 1980 roku,
wykazay znaczny wzrost ruchliwoci spoeczestwa. Zachodzi zatem
konieczno wzrostu poziomu wiadczonych usug.
Na
deskach
projektantw
powstao
wiele
rozwiza
komunikacyjnych, ktrych celem jest usprawnienie ruchu pasaerskiego

w konurbacji grnolskiej, od lskiej Kolei Regionalnej poczwszy
poprzez Katowick Kolej Regionaln, Katowicki Ruch Regionalny na
lskiej Szybkiej Kolei Miejskiej skoczywszy.
W latach siedemdziesitych wikszo nakadw finansowych
pochony wielkie inwestycje przemysowe, powodujc brak owej
wspzalenoci
rozwoju
przemysu
rozwojem
transportu,
wspomnianej powyej. Ukad torowy GOP-u jego infrastruktura

techniczna, zaplecze technicznoremontowe, potencja przewozowy
niewiele si zmieniy od czasw powojennej odbudowy. Nadmieni
naley, e gwny trzon kierunkw przewozowych oparty jest na
Strona 61 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
prekursorskich ukadach torowych czcych linie kolei warszawsko

wiedeskiej i grnolskiej.
Natomiast znaczny postp poczynia elektryfikacja ukadw
torowych. Obecnie na obszarze lskiego Okrgu Kolejowego 1.133 km
linii posiada trakcj elektryczn na oglnej dugoci 2.102 km czyli 54%.
Na
terenie
GOP-u
wszystkie
linie
ruchu
pasaerskiego
zelektryfikowane.
Na tym etapie doceniona zostaa dominujca rola kolei w
aglomeracji grnolskiej oraz kalkulacja ekonomiczna, dotyczce
niezaprzeczalnych korzyci pyncych z eksploatacji trakcji elektrycznej.
Wprowadzenie trakcji elektrycznej na liniach GOP-u pozwala
zaoszczdzi w stosunku rocznym okoo 11 tysicy ton oleju
napdowego na kade 100 km linii8. Jest to liczba niebagatelna jeli
wemiemy pod uwag obecn trudn sytuacj gospodarcz w naszym
kraju i kryzysow sytuacj paliwow na wiecie, jako e olej napdowy
pochodzi przewanie z importu. Do elektryfikacji natomiast wykorzystuje si w przewaajcej wikszoci sprzt i aparatur produkcji
krajowej. Koszty elektryfikacyjne zwracaj si mniej wicej w 3 do 5 lat
eksploatacji.
Std te elektryfikacja linii kolejowych w Grnolskim Okrgu
Przemysowym
bya
przedsiwziciem
wysoce
ekonomicznym
stanowia jeden z gwnych elementw poprawy zdolnoci przewozowej

transportu kolejowego zarwno pasaerskiego jak i towarowego.
Mierzejewski E. Kolej taniej, Rzeczpospolita nr 120,Warszawa 1982 r.

[8]
Strona 62 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Koczc charakterystyk przewozow kolei w Grnolskim

Okrgu Przemysowym naley zwrci uwag na najwaniejsze czynniki i
przeszkody utrudniajce waciw eksploatacj i sprawn obsug
transportow w GOP-ie i w caym Makroregionie Poudniowym,
przejawiajce si midzy innymi tym, e:
1)
Ruch pasaerski miejscowy i dalekobieny prowadzony

jest na tych samych ukadach torowych co ruch towarowy,
wystpujcy w tym regionie w niezwykle silnym nateniu.
2)
Pomimo sukcesywnej eliminacji, na niektrych liniach w

dalszym cigu wystpuj wszystkie rodzaje trakcji.
3)
Silny, ujemny wpyw na eksploatacj przewozow maj

wystpujce
czynne
szkody
grnicze,
powanie
ograniczajce szybko, przelotno linii, skracajc okres

eksploatacji urzdze, budowli i taboru.
4)
Niewystarczajce
iloci
taboru
pasaerskiego
towarowego.
5)
Brak dostatecznie rozbudowanego zaplecza technicznego i

bazy
materiaowej
ogranicza
zaspokajanie
potrzeb
przewozowych zwaszcza w okresach szczytowych nate

przewozowych.
6)
Sabo rozwinita i skomplikowana infrastruktura nie

pozwala na pene zaspokojenie potrzeb przewozowych w
zakresie poprawy warunkw podrowania, obsugi i
odprawy
podrnych
take
na
koncentracj
racjonalizacj przewozw towarowych.

7)
Niedostateczne jest realizacja programw inwestycyjnych
Strona 63 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
wynikajcych z planw zagospodarowania przestrzennego

i rozwoju transportu. Spowodowane jest to brakiem
odpowiednich
mocy
wykonawczych,
przerobowych
szczeglnie
przedsibiorstw
zakresie
robt
budowlanych.
8)
Specyfika
pracy
transportowej
wymaga
stosowania
organizacji pracy odmiennej ni w innych okrgach oraz

innego tempa rozwizywania trudnoci.
Strona 64 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
2. Rozwj transportu pasaerskiego w Grnolskim Okrgu

Przemysowym.
Wielkie aglomeracje miejskie to organizmy przestrzenne o
naturalnym
charakterze
dynamicznym
wielofunkcyjnym.
Funkcjonowanie ich uzalenione jest od rozwoju wielu czynnikw takich

jak:
nauka,
kultura,
owiata,
przemys,
infrastruktura
socjalna,
budownictwo, transport, ochrona zdrowia, rodowiska itp.

Do najwaniejszych czynnikw ksztatujcych funkcjonowanie i
rozwj wielkich organizmw miejskich naley organizacja transportu
pasaerskiego i lece w jej podtekcie eliminowanie trudnoci i zakce
komunikacyjnych.
Wszechstronny dynamiczny rozwj
wielkich
aglomeracji
miejskich w Europie takich jak Monachium, Berlin, Moskwa, Pary,

Budapeszt, a w tej grupie take i naszych rodzimych aglomeracji
Warszawy, Trjmiasta i Grnolskiego Okrgu Przemysowego
powodowa stopniowe, nasilajce si zwikszenie potrzeb mieszkacw
tych aglomeracji w dziedzinie przemieszcze.
Wraz ze wzrostem poziomu ycia czowieka, wzrasta jedna z
jego najbardziej naturalnych potrzeb potrzeba przemieszczania
szybkiego,
wygodnego
bezpiecznego.
przewozach
wewntrzmiejskich jeszcze jeden czynnik tej potrzeby odgrywa wan

rol. Transport ten musi by ekonomiczny i wzgldnie tani, aby sw
uniwersalnoci przewysza najbardziej dostpny prywatny rodek
komunikacji czyli samochd indywidualny, co przy sieci dobrze
rozwinitych drg ma niebagatelne znaczenie.
Strona 65 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Zaspokojenie potrzeby przemieszczania umoliwia czowiekowi

wywizywanie si z obowizkw wobec spoeczestwa, realizowanie
potrzeb yciowych jak rwnie de osobistych. Praktycznie wic
dotyczy moliwoci realizowania podry cile zwizanych ze
spenianiem rnorodnych funkcji w spoeczestwie: pracy, nauki,
sportu i turystyki, rekreacji i wypoczynku, potrzeb kulturalno bytowych i spoecznych.
Dostosowanie rodkw przewozowych i relacji ich kursowania
do potrzeb komunikacyjnych aglomeracji, to problem do istotny dla
wielkoprzemysowych aglomeracji miejskich i ich waciwej organizacji
ycia. Rozwizywanie tego problemu wymaga wnikliwej i szczegowej
analizy potrzeb i kierunkw ludnoci w zakresie ich ruchliwoci, szczegowych bada wielkoci i struktury potrzeb przewozowych w
dziedzinie informacji o relacjach, rozkadzie jazdy i nateniu
przewozw, rozwaa, projektw i podjcia dziaa w dziedzinie
inwestycji,
modernizacji,
rozbudowy
zaplecza
infrastruktury
technicznej, a nastpnie konsekwentnego realizowania i wdraania w

ycie podjtych, stwierdzonych naukowo i udowodnionych praktycznie
decyzji
zmierzajcych
do
stosowania
podjtych
przedsiwzi
zapewniajcych stay wzrost poziomu usug transportowych.

Przed podjciem tego rodzaju decyzji, szczegowej analizie
naley
podda
funkcjonalnego
istniejcy
sprawdzenia
system
transportowy,
majcego
ujawni
celu
wady
jego
zalety
determinujce prawidowo funkcjonowania, czynniki wpywajce na

rozwj transportu szynowego i poszczeglne jego elementy.
Strona 66 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Pod uwag naley wzi rwnie jego organizacj, subiektywne

i obiektywne trudnoci oraz kierunki i moliwoci modernizacji,
rozbudowy i perspektywicznego rozwoju.
2.1. Zarys rozwoju transportu w Polsce.

Od
najdawniejszych
czasw
transport
integrowa
spo-
eczestwo przyczyniajc si do jego rozwoju, przede wszystkim w

dziedzinie handlu.
Prekursorami drg transportowych w Polsce stay si ruchliwe
szlaki handlowe wiodce naturalnie uformowanymi traktami z Poudnia
na wybrzee Morza Batyckiego i z Zachodu do czarnomorskich portw
Killi i Kaffy, Podrowano konno, pojazdy podrne pojawiy si dopiero
okoo XII wieku. W wieku XVI wprowadzono publiczn poczt, a w XVII
wieku do transportu wykorzystywano wody Wisy, Odry, Dniepru i
Niemna.
Pod
koniec
XVIII
wieku
uruchomiono
regularn
lini
dyliansow i rozpoczto budow sieci drg bitych, ktre najwczeniej

powstay na lsku.
lski system drogowy, niezaleny od drg wodnych sta si
do istotnym fundamentem rozwoju rynku towarowego. W lad za nim
rozpoczto w Wielkopolsce, na Mazowszu i Pomorzu budow gwnych
pasaerskich szlakw komunikacyjnych.
Strona 67 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Pierwszym utwardzonym traktem drogowym by trakt z

Wrocawia przez Oaw, Brzeg, Opole, Gliwice, Mysowice do Krakowa,
tworzc podwaliny pod pniejszy ukad torowy Kolei Grnolskiej.
Pierwsze drogi wiody do orodkw grniczych: z Opola przez
Ozimek do Pyskowic, z Tarnowskich Gr przez Bytom do Gliwic. Pniej z
Warszawy przez Skierniewice, Piotrkw, Maczki do Krakowa i Zagbia
Dbrowskiego. atwo si zorientowa, e na tych drogach (lub
rwnolegle do nich) pobiegy w XIX wieku elazne szlaki.
Upadek Krlestwa Polskiego po powstaniu listopadowym w
1831 roku zahamowa rozwj drg i komunikacji. Pomimo wszelkiego
rodzaju niedoskonaoci, transport drogowy wpyn korzystnie na
rozwj produkcji rolnej i przemysowej.
Dziki niemu rozszerzono wymian towarow i zorganizowano
regularn komunikacj pasaersk, a opaty za przewz poczty, osb i
towarw stanowiy pokane rdo dochodw pastwowych. Z drugiej
strony transport drogowy wykaza niezwyk chonno rodkw
finansowych. Pastwo musiao sporo inwestowa w jego rozwj.
Tote gdy w 1825 roku Anglik George Stephenson opatentowa
swoj Locomotion Nr 1, bardzo niechtnie spogldano na wszelkie
prby wprowadzenia elaznych drg" upatrujc w budowie kolei
elaznej nie bez susznoci gronego konkurenta transportu
drogowego.
Strona 68 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
2.2. Powstanie pierwszych ukadw torowych.

27 wrzenia 1825 roku mieszkacy wiosek pooonych na
trasie ze Stockton do Darlington z niedowierzaniem, ciekawoci i
strachem rwnoczenie obserwowali narodziny nowej ery w wiecie
transportu i w dziejach ludzkoci. Lokomotywa parowa jadca na
elaznych belkach", cignca 4 powozy z pasaerami oraz 34 wagoniki z
wglem i workami mki o ciarze 90 ton, pokonaa 15kilometrowy
odcinek ze redni szybkoci 12 km/h, osigajc w niektrych partiach
odcinka szybko nawet 24 km/h!
Przed Stephensonem prby wykorzystania energii parowej jako
siy napdowej pojazdu prowadzili Trevithick, Rastrick, Murray,
Blenkinsop i inni, ale byy to dziaania w sferze prb i zamierze, a
nierzadko i marze. Dopiero Stephenson zwikszajc ciar napdowy,
rozkadajc go na sze k i wyprowadzajc dysz wylotow pionowo do
gry, udoskonali wynalazek, dziki ktremu uznany zosta za jednego z
najwspanialszych twrcw w dziejach ludzkoci.
Jednake ludzko nie odrazu docenia znaczenie tego
wynalazku.
Kolej zainteresowano si szerzej, gdy w 1830 roku otwarto
pierwsz lini kolejow z Liverpoolu do Manchesteru dugoci 56 km. W
dalszym cigu miaa ona jednak charakter dworskorozrywkowy.
W 1832 roku powstaa droga elazna z Linzu do Budziejowic w
AustroWgrach. Miaa dugo 130 km i obsugiwana bya trakcj
konn. W 1835 roku Ludwik Bawarski zbudowa kolej elazn z
Norymbergi do Furth. W 1838 roku powstay nastpne dworskie koleje".
Strona 69 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Zbudowali je Fryderyk Wilhelm III z Berlina do Poczdamu, oraz car

Mikoaj I z Petersburga do Carskiego Sioa. Cesarz Austrii Ferdynand
kaza zbudowa w 1839 roku kolej z Wiednia do Brunn.
Rycho okazao si e dochody z eksploatacji kolei przeszy
najmielsze oczekiwania. Tote w latach czterdziestych ubiegego
stulecia wybucha prawdziwa kolejowa eksplozja, ktra w 1842 roku
wkroczy take na ziemie polskie, na teren wczesnego zaboru pruskiego.
Rozwj komunikacji kolejowej na ziemiach polskich przebiega
w bardzo niekorzystnych warunkach politycznych. Ten niezmiernie
istotny
wany
czynnik
XIX-wiecznej
rewolucji
przemysowo
technicznej obliczony by na dorane korzyci kapitalistycznej spekulacji

oraz potrzeby strategiczne i polityczne pastw zaborczych. Znalazo to
odzwierciedlenie w ich polityce kolejowej, ktrej obcy by interes
gospodarczospoeczny podzielonych ziem polskich.
Budowa sieci kolejowej na ziemiach polskich znajdujcych si
pod obcym panowaniem, wypyna z inicjatyw inwestycyjnych
prywatnych przemysowcw, kupcw i bankierw, ktrzy swe projekty
opierali gwnie na bilansie potrzeb i korzyci przewozowych. Rzdy
pastw zaborczych (podobnie jak i innych pastw europejskich), majc
dowiadczenie z budowy transportu drogowego, niechtnie angaowali
finanse publiczne w budow kolei elaznych.
Budowa i eksploatacja kolei opieraa si wic gwnie na
koncesjach prywatnych spek akcyjnych, ktrym patronowali wielcy
potentaci warszawskich sfer gospodarczych: bracia ubiescy, Piotr
Steinkeller,
Leopold
Kronenberg,
ktrym
oprcz
de
czysto
Strona 70 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
komercyjnych majcych na celu osignicie jak najwikszych korzyci z

eksploatacji kolei, nie mona byo odmwi inicjatywy i troski o rozwj
interesw gospodarczych ziem polskich, zwaszcza w pocztkowym
okresie.
Jednake pniejsze inwestycje i polityka eksploatacyjna kolei
przez pastwa zaborcze czstokro kolidowaa z tymi interesami, a zbyt
dynamiczne i czsto chaotyczne zaangaowanie w inwestycje na wielu
frontach, doprowadziy niektrych inwestorw budowy kolei jak na
przykad Piotra Steinkellera do bankructwa.
Pierwszy zarys kolei na ziemiach polskich zmierza z Warszawy
do centrum przemysowego, ktrym by okrg lskodbrowsko
krakowski. Stamtd planowano ukad sieci o kierunkach wylotowych do
Wrocawia i Wiednia, przez Krakw do Przemyla i Lwowa oraz dalej do
granicy rosyjskiej i rumuskiej.
Pierwsze
studia
nad
wytyczeniem
szlakw
kolejowych
spowodoway powstanie projektu WarszawskoWiedeskiej Kolei

elaznej. Projektw byo kilka, niektre z nich przebiegay w prostej
niemal linii do granicy austriackiej, inne biegy przez orodki
przemysowe akcjonariuszy, wszystkie jednak zmierzay do tego samego
punktu:
trjkta
granicznego
midzy
Mysowicami,
Niwk
Modrzejowem (przy zbiegu dwch rzek Czarnej i Biaej Przemszy,

tworzcych rzek Przemsz, jeden z gwnych dopyww Wisy).
Z kilku projektw inynierw Wysockiego i Urbaskiego,
wybrano ostatecznie projekt kolei wiodcej z Warszawy przez Grodzisk
Mazowiecki,
Skierniewice,
Koluszki
Piotrkw
Trybunalski,
Strona 71 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Czstochow, Zbkowice, Strzemieszyce do Maczek, ktre otrzymay

nazw Granica.
Powoano komitet budowy Kolei WarszawskoWiedeskiej, na
ktrego czele stan Henryk Pomianubieski wiceprezes Banku
Polskiego. Pierwsza kolej w Krlestwie Polskim otrzymaa nazw
WARSZAWSKO WIEDESKA DROGA ELAZNA ( ).
Projekt
przebiegu
trasy
WarszawskoWiedeskiej
Drogi
elaznej przedstawia Rysunek 10.

Rysunek 10
Studia nad wytyczeniem trasy Warszawsko-WiedeskiejDrogi elaznej

rdo: Pisarski M. Koleje Polskie, 1842-1972, WK Warszawa, 1974 r. [10]
Strona 72 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Jak wida na powyszej mapce istniay trzy projekty trasy

Kolei WarszawskoWiedeskiej. Wszystkie zmierzay z Warszawy do
Zagbia Dabrowskiego. gdzie w rejonie Niwki i Mysowic (trjkat
graniczny u zbiegu Czarnej i Biaej Przemszy) czyy si z Kolej
Grnolsk
lskoKrakowsk.
Ostateczny
ksztat
trasy
jest
wypadkow trzech projektw przesunita na zachd (przez

Czstochow).
Prace wstpne rozpoczto ju w 1838 roku. Zesp inynierski
pod kierownictwem naczelnego inyniera Banku Polskiego nadzorcy
drg bitych w Krlestwie Polskim Stanisawa Wysockiego i inyniera
Tadeusza Urbaskiego, wykaza wysoki poziom wiedzy i umiejtnoci,
wzorowo przeprowadzajc prace zwizane z wytyczeniem trasy w
terenie, projektowaniem robt ziemnych i budowy mostw. Byo to
epokowe osignicie, tym wiksze, e zadanie podjto bez adnych
dowiadcze, bez map topograficznych, bez znajomoci geologicznych
podoa .9
Naley tu nadmieni, e inicjatywa budowy pierwszej linii
kolejowej wysza ju w 1834 roku, a wic wtedy, gdy w Europie kolej
elazna stanowia zabaw ciekawej gawiedzi wielkich stolic", lecz
dopiero w 1838 roku specjalnym ukazem carskim zezwolono na
utworzenie akcyjnego Towarzystwa WarszawskoWiedeskiej Drogi
elaznej.
Linia ta miaa by pierwotnie jednotorowa i z trakcj konn, co
uparcie forsowali m. in. Henryk ubieski i namiestnik carski Paskiewicz.
9
Pisarski M. Koleje Polskie 1842-1972, WK Warszawa, 1974 r. [10]
Strona 73 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Trzy lata trway spory nad ostatecznym ksztatem formy i przeznaczenia

pierwszej polskiej kolei, a wreszcie gwnie za staraniem Steinkellera
Bank Polski wyda decyzj w sprawie rozpoczcia budowy kolei
dwutorowej na angielskich szynach wysokiego profilu i przy
zastosowaniu lokomotyw parowych.
Linia, ktrej budowa ruszya pen par w 1840 roku, miaa
ogromne znaczenie, gdy czya centrum rolnicze kraju z grniczo
hutniczym Zagbiem Dbrowskim. W arkach znajdoway si wielkie
zakady cynkowe, zakady budowy maszyn i narzdzi przemysowych,
grniczych i rolniczych, a w pobliskiej Dbrowie Grniczej powstawaa
huta Bankowa. Wacicielem wymienionych zakadw i tzw. dominium
areckiego by Piotr Steinkeller pionier nie tylko polskiego
kolejnictwa, przemysu i krl cynku", lecz take krezus polskiego
kapitalizmu.
Pomimo
niemieckiego
nazwiska
(pochodzcego
od
niemieckiego przodka osiadego w Polsce w XVII wieku) Steinkeller by

Polakiem w penym tego sowa znaczeniu, a troski i sprawy polskie nie
byy mu obce.10
W 1845 roku otwarty zosta pierwszy odcinek Kolei
WarszawskoWiedeskiej z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego, w
1846 pierwszy pocig przyby do Piotrkowa, a nastpnie do Czstochowy, a w grudniu 1847 roku dotar do Zbkowic. Ostatni odcinek
WarszawskoWiedeskiej Drogi elaznej z Zbkowic do Granicy (czyli do
Maczek) oddano w kwietniu 1848 roku. Nieco wczeniej, bo w 1845 roku
oddano w Warszawie Dworzec WarszawskoWiedeski (zbudowany w 2
10
Pierzchaa
[JW48]
J.
Legenda
Zagbia
Wydawnictwo
lsk
Katowice
1979
Strona 74 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
lata wedug projektu in. Henryka Marconiego), w miejscu gdzie obecnie

stoi dworzec Warszawa rdmiecie.
Od linii Kolei WarszawskoWiedeskiej, ktra bya pierwszym
ukadem torowym na terenie Krlestwa Polskiego, poprowadzono szereg
linii we wszystkich kierunkach. W 1859 roku wybudowano odnog z
Zbkowic do Sosnowca na granicy pruskiej, w 1862 roku przeduono
wybudowan rwnolegle (1848) odnog ze Skierniewic do owicza ,
prowadzc j dalej do Aleksandrowa (Kolej Bydgoska). W 1867
poczono lini kolejow d z Koluszkami. W 1885 roku poczono
Zagbie Dbrowskie z Lubelszczyzn i Podlasiem (Kolej Iwangrodzko
Dbrowska), w 1903 otwarto lini d Kalisz i Koluszki
Sandomierz czc okrgi czstochowski i dbrowski ze staropolskim.
W 1926 roku poczono d z Kolej Bydgosk (a wic
stosunkowo do pno). W 1862 roku uruchomiono poczenie Warszawa Biaystok (Kolej WarszawskoPetersburska), a w 1866 ukoczono
wan gospodarczo lini Warszawa Brze n/Bugiem (Kolej
Terespolska).
Na terenie zaboru austriackiego w 1847 oddano nierentown ekonomicznie Kolej Pnocn Lww Przemyl Bochnia
Bogumin. W tym samym roku otwarto Kolej Krakowskolsk z Krakowa do Szczakowej. W 1892 roku otwarto strategiczn Kolej
Transwersaln, ktra biegnc rwnolegle do Kolei Pnocnej przyczynia
si do cakowitego niemal jej upadku.
Byo to w zasadzie wszystko co poczyniono dla rozwoju kolei na
terenie Galicji, ktra traktowana bya jako peryferyjna cz Austro
Strona 75 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Wgier. Brak jednolitej koncepcji, chwiejno polityki kolejowej, seria

racych naduy prywatnych spek akcyjnych spowodoway, e
poudniowa cz Polski znajdujca si pod zaborem austriackim, dugo
stanowia bia plam na kolejowej mapie ziem polskich.
W zaborze pruskim dugo zastanawiano si nad realizacj
inwestycji
kolejowych,
wobec
ktrych
wadze
zajy
pozycj
wyczekujc. Kiedy jednak okazao si, e jest to najlepszy sposb

transportowania grnolskiego wgla oraz poczenia z chonnymi
rynkami handlowotranzytowymi, ekspansja pruskich towarzystw
kolejowych pokonaa wszelkie trudnoci. Zamano nawet opr lskich
wacicieli ziemskich latyfundiw przez ktrych tereny wytyczono trasy.
Pierwszy odcinek linii kolejowej z Wrocawia do Oawy oddano
w maju 1842 roku. By to wic pierwszy ukad torowy na terenie ziem
polskich, ktry w listopadzie 1845 roku doprowadzono do Gliwic, a wic
tym samym by to pierwszy ukad torowy powstay na terenie obecnego
Grnolskiego Okrgu Przemysowego.
Przypomn, e Kolej WarszawskoWiedeska dotara" do Zbkowic dwa lata pniej.
Kolej Grnolska zostaa w 1847 roku doprowadzona do Mysowic, a nastpnie do Szczakowy i Maczek, czc si w ten sposb z
Kolej WarszawskoWiedesk i Krakowskolsk.
Znamienny dla naszej pastwowoci jest fakt, e w ten sposb
Wrocaw (lecy wwczas na terenie niemieckim) uzyska o kilka lat
wczeniej poczenie z Warszaw stolic Krlestwa Polskiego, anieli
z Berlinem.
Strona 76 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Wszystkie nastpne linie kolejowe budowane na lsku nawizyway
do
Kolei
Grnolskiej,
bdcej
osi
wszystkich
inwestycyjnych poczyna kolejowych, ktre na lsku realizowano

niezwykle szybko i sprawnie.
Koleje lskie miay wic zapewnion mas przewozow w
postaci wgla i produktw hutniczych, zrozumiae jest wic, e ich
rozwj by znacznie szybszy i dynamiczniejszy anieli w innych rejonach
kraju. Podczas gdy w Wielkopolsce i na Pomorzu w 1848 roku kolej
znajdowaa si jeszcze w powijakach", to na lsku byo ju 660 km linii.
Zasuga to przede wszystkim kupcw i przemysowcw Wrocawia
(bdcego oywionym wzem drogowym i portem rdldowym),
zrzeszonych w Towarzystwie Kolei Grnolskiej, Towarzystwie Kolei
Grskiej oraz w Towarzystwie Kolejowym Prawego Brzegu Odry.
Ekspansje kolejowe tych Towarzystw miay na celu otwarcie
drogi zbytowi wgla lskiego i wabrzyskiego. Byli to prawdziwi
potentaci majcy olbrzymi monopol w swoich rkach, stali si oni
jedynymi dyktatorami warunkw przewozu, a wysoka opacalno
inwestycji kolejowych powodowaa czste dziaania spekulacyjne
doprowadzajc nawet do anarchii w niektrych dziedzinach np. w
taryfach.
Wystarczy
jeszcze wspomnie,
Towarzystwo
Kolei
Grnolskiej przejmowao we wasn administracj linie kolejowe

bdce wasnoci pastwa lub innych towarzystw, m. in w 1857 roku
przejy
dzieraw
Kolej
WarszawskoWiedesk,
ktra
eksploatacji niemieckich udziaowcw kapitaowych znajdowaa si

przez 75 lat!
Strona 77 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Ponadto Towarzystwo Kolei Grnolskiej dysponowao ukadem torowym od Mysowic do Szczecina dugoci 1.590 km i zatrudniao
17.500 pracownikw.
Rysunek 11
Przedstawiony na fotografii rozkad jazdy Warszawsko-Wiedeskiej Drogi elaznej

pochodzi z 1845 roku i by pierwszym rozkadem publicznym wywieszonym do
wiadomoci podrnych na Dworcu Warszawsko-Wiedeskim przy Alejach
Jerozolimskich w Warszawie. W owym czasie kursoway dwie pary pocigw
pasaerskich na dob; byy to pocigi mieszane. W niedziele i wita kursoway tylko
pocigi osobowe. Poniej waciwego rozkadu jazdy zamieszczona jest taryfa opat
pasaerskich I, II, III i IV klasy opacana w srebrnych kopiejkach.
Strona 78 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
W latach 185657 oddano lini Wrocaw Rawicz Pozna,

Pozna Stargard, Pozna Bydgoszcz, Wabrzych Legnica
Kostrzy Szczecin, zbudowan z funduszw pastwowych w trudnym
grskim terenie lini Zgorzelec Jelenia Gra Kodzko.
Na Pomorzu w tym samym czasie oddano jedynie linie: Szczecin
Stargard (1848), Berlin Stargard Krzy Bydgoszcz Gdask i
Braniewo (1852) oraz Stargard Koszalin i Biaogard Gdask (1870).
Analizujc powysze, to wanie WarszawskoWiedeska
Droga elazna bya najbardziej reprezentatywn lini na ziemiach
polskich w XIX wieku.
Naley wspomnie e cho zbudowana na terenie zaboru
rosyjskiego, jako jedyna posiadaa tor normalny o przewicie 1435 mm.
Dugo caej trasy wynosia 328 km, posiadaa 17 stacji i 200
przejazdw drogowych, a zbudowano j w przecigu 8 lat. Jak na
pioniersk lini, to tempo byo zaiste imponujce.
Pocztkowo funkcjonalno kolei bya bardzo mieszana. Ten
sam pocig wozi pasaerw i towary. Pniej wzrost przewozw
spowodowa oddzielenie przewozw pasaerskich od towarowych.
Zaczy powstawa dworce starannie opracowane pod wzgldem
architektonicznym i funkcjonalnym. Tak powsta w 1845 roku pierwszy
dworzec
Kolei
WarszawskoWiedeskiej
Warszawie,
ktrego
projektantem by in. Henryk Marconi11.
11
Henryk Marconi (1792 1863) polski architekt woskiego pochodzenia.

Tworzy w stylu neorenesansowym i klasycystycznym. By autorem projektw
warszawskich paacw, szpitali i kociow. Profesor Szkoy Sztuk
Piknych w Warszawie w latach 1851 1858.[JW48]
Strona 79 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Architekt ten zaprojektowa pniej dworce kolejowe w

Maczkach i w Sosnowcu.
Sylwetka dworca warszawskiego (dzi ju nie istniejcego)
przypominaa dwie poczone ze sob lokomotywy.
Rysunek 12
Pierwszy dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeskiej w Warszawie

rdo: http://wroclaw.fotopolska.eu/foto/334/334295.jpg 12
Wzrost przewozw towarowych spowodowa konieczno

budowy
stacji
rozrzdowych.
Dowodem
wysokiego
kunsztu
inynierskiego bya zbudowana w 1898 roku stacja azy, o ukadzie

istniejcym do dzi. Bya to jedna z najnowoczeniejszych stacji w
Europie i pierwsza w wiecie dwukierunkowa stacja rozrzdowa typu
12
Z Galerii internetowa[JW48 2016]
Strona 80 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
pochylniowego, o dwch ukadach torw, z ktrych kady obejmowa po

trzy grupy w ukadzie podunym.
O daleko idcej perspektywicznej wizji projektantw moe
wiadczy, fakt, e ju wwczas, gdy kursujce pocigi towarowe nie byy
dusze ni na 60 osi, przewidziano dugo torw przyjazdowych i
odjazdowych na 120 osi.
Warto rwnie wspomnie, e przy kocu XIX wieku stacja azy
pracujc 8 lokomotywami manewrowymi (oczywicie parowymi) i
dysponujc 400osobow zaog rozporzdzaa ilostanem 1.700
wagonw dobowo, podczas gdy w roku 1982 (a wic blisko 100 lat
pniej), przy 9 cikich lokomotywach spalinowych, przy ponad 700
osobowej zaodze rozporzdzaa iloci 3.027 wagonw na dob.13
W dwudziestoleciu midzywojennym, na terenie niepodlegej
Polski administracja polska przeja wszystkie linie kolejowe wraz z
kolejami grnolskimi i objtymi terenem powsta lskich.
Po
usuniciu
zniszcze
wojennych
powstaa
potrzeba
zbudowania jednolitego systemu komunikacyjnego, ktry odpowiadajc

interesom i potrzebom odradzajcej si pastwowoci polskiej,
potrafiby odbudowa transport i zapewni rozwj gospodarczy kraju.
28 wrzenia 1926 roku rozporzdzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej powoano przedsibiorstwo Polskie Koleje Pastwowe,
ktremu nadano osobowo prawn.
13
Badania wasne.
Strona 81 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Zadania przewozowe w odrodzonej Polsce mogy by realizowane poprzez budow nowych linii kolejowych, ktre zapewniyby
cise powizanie ziem byych trzech zaborw i rwnoczenie uzyskay
skrcenie pocze krajowych i zagranicznych.
W 1921 roku uruchomiono lini Kutno Strzakowo i Kokoszki Wieruszw uzyskujc poczenie lska z Wielkopolsk.
Warszaw poczy z Krakowem drugi ukad torowy przez
Wark Radom Tunel.
Najwiksz inwestycj kolejow dwudziestolecia midzywojennego bya budowa magistrali wglowej lsk Gdynia dugoci
485 km z Herbw Nowych do Gdyni (budowaa j spka: Polsko
Francuskie Towarzystwo Kolejowe).14
W tym okresie oddano rwnie linie: Pawowice l. Chybie,
Chorzw Stary Piekary l., Herby Nowe Zduska Wola, Cieszyn
Zebrzydowice, Rybnik ory Pszczyna, a w 1939 roku Czstochowa
Siemkowice i Szczakowa Bukowno.
Odbudowa ycia gospodarczego w Polsce midzywojennej, koniunktura eksportowa lskiego wgla, wymogi ruchu tranzytowego
spowodoway wzrost przewozw, a co za tym idzie konieczno
modernizacji i rozbudowy szlakw kolejowych, stacji, dworcw i
ukadw torowych, ktre ulegay, podobnie jak caa sie PKP, korzystnym
przeobraeniom. Najbardziej reprezentatywnym obiektem w okresie
14
Budowniczym magistrali wglowej by polski inynier Jzef Nowkuski,

cakowicie zapomniany w latach powojennych, dopiero w 2015 roku,
staraniem Katowickiego Oddziau Stowarzyszenia Inynierw i Technikw
Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej uhonorowany zosta pomnikiem
ustawionym przed dworcem kolejowym w Tarnowskich Grach. [JW48 2016]
Strona 82 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
midzywojennym stawa si Dworzec Gwny w Warszawie, powstajcy

nieopodal dawnego Dworca Kolei WarszawskoWiedeskiej. W chwili
wybuchu II wojny wiatowej budowa jego bya na ukoczeniu.15
Rysunek 13
Budowa Dworca Gwnego w Warszawie, stan sprzed poaru 1939 roku.
rdo: http:// nowahistoria.interia.pl/historia-na-fotografii/przedwojenne-srodmiescie-warszawyzdjecie,iId,1303787,iAId,100352#1303788.jpg16
Rwnoczenie rozpoczto prace elektryfikacyjne ukadw

torowych wedug projektu prof. Romana Podoskiego pioniera
elektryfikacji polskiej kolei. Pierwszy pocig elektryczny ruszy z
Warszawy do Pruszkowa i Otwocka w 1936 roku.
Wczeniej, bo w 1927 roku przekazano do uytku podmiejsk
Elektryczn Kolej Dojazdow Warszawa Grodzisk Mazowiecki (EKD).
Do 1939 roku zelektryfikowano 148 km linii dwutorowych.
15
W czerwcu 1939 roku budowa zostaa wstrzymana w wyniku poaru. We

wrzeniu budynek zosta zbombardowany przez hitlerowcw [JW48]
16
Z Galerii Internetowej[JW48 2016]
Strona 83 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
W Polsce Ludowej ogromnym wysikiem kolejarze pokonywali

niezliczone trudnoci przy uruchamianiu transportu zniszczonego
podczas dziaa wojennych.
W sierpniu 1944 roku uruchomiono lini Rozwadw Lublin,
skd ruszyy pocigi przez Siedlce do Warszawy. W lutym 1945 roku do
Warszawy przyby z Katowic (przez Dblin) pierwszy pocig z wglem.
W pierwszym rzdzie odbudowywano linie o podstawowym
znaczeniu, rezygnujc z wielu, podjtych jeszcze przed wojn zamierze
inwestycyjnych. W samym 1945 roku odbudowano 3.480 km linii, a
3.520 km toru zmieniono z szerokiego na normalny.
W 1946 roku oddano do eksploatacji m. in. lini Sucha ywiec
oraz drugi tor na szlakach: Botnica Strzelecka Opole i Kdzierzyn
Opole, oraz odbudowano m. in. most na Wile pod Goczakowicami (linia
Katowice ywiec).
W wle grnolskim poza odbudow i rekonstrukcj zniszczonych torw i urzdze rozpoczto rozbudow ukadw torowych
majcych na celu odcienie stacji Katowice od ruchu towarowego.
W tym celu wybudowano cznic Janw l. Sosnowiec i
Janw l. Kochowice, stanowice cz projektowanej obwodnicy
poudniowej: Gliwice Ruda Kochowice Katowice Muchowiec
Dbrowa Grnicza Zbkowice (GKMZ), majcej odciy grnolsk
lini rednicow: Gliwice Katowice Zawiercie i Katowice
Mysowice.
Strona 84 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Z wikszych inwestycji powojennych w zakresie rozbudowy

ukadw torowych naley wymieni linie: Skierniewice ukw 161
km (1953), Kochowice Maczki 24 km (1953), Tychy Ldziny
23 km (1959), Tychy Bieru Stary Ldziny 20 km (1972),
Kozw Koniecpol 43 km (1971), Zawiercie Radzice pierwszy
odcinek 143kilometrowej Centralnej Magistrali Kolejowej CMK (1974),
lini siarkow Woszczowa Chmielw (1973), Strzemieszyce
Wschodnie azy (1975) i Lini HutniczoSiarkow Hrubieszw
Huta Katowice o przewicie 1524 mm.17
Rwnoczenie
rozpoczto
zakrojon
na
szerok
skal
elektryfikacj kolei. Odbudowano zelektryfikowane przed wojn odcinki

podwarszawskie. Nastpnie elektryfikacj objto najwaniejsze cigi
komunikacyjne o podstawowym znaczeniu przewozowym.
Pierwszym bya magistrala Warszawa Gliwice, ktrej elektryfikacj ukoczono w 1957 roku, a nastpnie zelektryfikowane 7 linii
wybiegajcych ze lska promienicie w gb kraju:
do Krakowa w 1959 roku,
do Wrocawia w 1960 roku,
do Zebrzydowic w 1964 roku,
do Lublina w 1968 roku,
do Gdaska i Gdyni w 1969 roku,
do Owicimia w 1971 roku i
do Kluczborka w 1972 roku.
17
Ostatecznie przewit wynosi 1520 mm chocia niektre rda podaway

1524 mm [JW48]
Strona 85 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Susznie uznano, e zrodzona jeszcze w 1918 roku wizja prof.

Romana Podoskiego, o nowoczesnej, zelektryfikowanej kolejowej Polsce,
ktry
przewidzia
elektryfikacj
powyszych
odcinkw,
oprcz
odczuwalnych korzyci w postaci zwikszonych szybkoci pocigw,

skrcenia czasw podry, poprawy kultury podrowania, przynosi
dowiedzione i sprawdzalne korzyci w postaci duych oszczdnoci
podstawowego bogactwa naszej gospodarki jakim jest wgiel kamienny i
dziki niszym kosztom eksploatacyjnym poprawia znacznie wyniki
ekonomiczne kolei, a take przyczynia si do ochrony naturalnego
rodowiska czowieka i tworzy lepsze warunki pracy.
Za szerokim programem elektryfikacji przemawia rwnie
oparcie rozwoju trakcji elektrycznej na krajowych zasobach paliw i
materiaw oraz na krajowej produkcji przemysowej i budowlano
montaowej.
Rozwj ukadw torowych w Polsce, podobnie jak i caego
kolejnictwa by bardzo nierwnomierny. Kade z mocarstw rozbiorowych tak organizowao transport, aby mg on odpowiada ich
interesom gospodarczym i strategicznym. A poniewa kade z tych
pastw stao na rnym poziomie rozwoju gospodarczego, to i po
odzyskaniu niepodlegoci sie linii kolejowych w pastwie polskim bya
nierwnomiernie rozmieszczona i nie dostosowana do potrzeb nowego
organizmu gospodarczego.
Rwnie po drugiej wojnie wiatowej, z uwagi na liczne
zniszczenia, nowych linii niewiele zbudowano, koncentrujc si gwnie
Strona 86 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
na odbudowie i modernizacji istniejcych urzdze oraz na elektryfikacji

kolei.
Dugo linii kolei normalnotorowych w Polsce wynosia w
1975 roku 24 tysice km przy gstoci 8 km na 100 km.
2.3. Powstanie i rozwj ukadw torowych w Grnolskim Okrgu

Przemysowym.
Pierwszym ukadem torowym w Krlestwie Polskim, a jednoczenie lini, ktra wkroczya na teren obecnego Grnolskiego Okrgu
Przemysowego bya WarszawskoWiedeska Droga elazna. Pierwszy
pocig tej Kolei przyby do Zagbia Dbrowskiego, a konkretnie do
Zbkowic 18 grudnia 1847 roku, by w niespena 4 miesice pniej
1 kwietnia 1848 roku dotrze do Maczek (wczesna nazwa: Granica).
Jednake
chronologicznie
szybciej,
bo
1845
roku
wybudowano ukad torowy czcy Opole z Gliwicami (przez Kdzierzyn)

na terenie zaboru pruskiego.
Tak wic ta wanie linia: Opole Gliwice bya pierwszym
ukadem torowym na terenie Grnolskiego Okrgu Przemysowego,
pomimo e epokowym wydarzeniem bya dopiero Kolej Warszawsko
Wiedeska, na ktrej budowie tysice robotnikw znalazo prac.
W Maczkach czyli wczesnej Granicy, stan duych rozmiarw
neorenesansowy dworzec kolejowy wybudowany w latach 185057 wg
projektu in. Henryka Marconiego, projektanta pierwszego dworca
kolejowego w Warszawie. Wedug projektu tego samego architekta
Strona 87 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
wybudowany zosta w 1859 roku dworzec kolejowy w Sosnowcu, ktry

podobnie jak Maczki, by wwczas (przeom XIX i XX wieku) stacj
graniczn.
Rysunek 14
Rozkad jazdy dla stacji Granica
rdo: Pierzchaa J. Legenda Zagbia Wydawnictwo lsk, Katowice 1971
Strona 88 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rozkad jazdy pokazany na Rysunku 14 by jednym z

pierwszych rozkadw jazdy na stacji Granica. Pokazuje 2 pocigi w dobie
z Warszawy oraz poczenia do Wrocawia, Wiednia, Hamburga, Berlina i
Krakowa. Jak wynika z powyszego rozkadu jazdy, podr z Granicy
(Maczek) do Krakowa trwaa 2 godziny, przyrwnywalnie tyle samo co w
czasach obecnych.18
W 1847 roku uruchomiono lini Kolei Krakowskolskiej,
ktr poczono w Maczkach z Kolej WarszawskoWiedesk i z Kolej
Grnolsk (Wrocaw Opole Gliwice Mysowice).
Te trzy prekursorskie linie day pocztek ukadom torowym na
ziemiach polskich, ktre dzi stanowi obszar Grnolskiego Okrgu
Pocztkowo byy to oczywicie linie jednotorowe, na przykad
na Kolei WarszawskoWiedeskiej budow drugiego toru rozpoczto w
1872 roku, ukoczono w Maczkach w 1880.
Szyny ukadano pocztkowo na podkadach wzdunych;
poniewa jednak nie zdaway one egzaminu (tor si zapada i poszerza)
zastosowano wycznie podkady poprzeczne. Dono take do zachowania rwnowagi mas w gwce i stopce szyny. Zwikszajc ich
wymiary uzyskano wysok wytrzymao i sztywno szyn pod obcieniem.
Optymalne typy szyn zastosowane na Kolei Warszawsko
Wiedeskiej przejy od nas na pocztku dwudziestego stulecia koleje
Anglii, Francji i Niemiec. Ciar szyny stosowanej na Kolei Warszawsko
18
Dane z 1982 roku [JW]
Strona 89 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Wiedeskiej i Grnolskiej ksztatowa si od 25 kg/m w 1845 roku, do

34 kg/m w 1895 roku. Dzi powiedzielibymy e byy to szyny typu S25 i
S34.
Podkady pocztkowo produkowane byy z drzewa sosnowego
pniej dbowego. Na liniach budowanych przez Towarzystwo Kolei
Grnolskiej podkady nasycano olejem kreozotowym, natomiast w
Rosji chlorkiem cynku, wczesne torowiska byy do liche (z
dzisiejszego punktu widzenia), zawieray najwyej 10centymetrow
podsypk, a rowy odwadniajce miay okoo 60 cm gbokoci. Dopiero
pniejsze tendencje zmierzajce do zwikszenia szybkoci i ciaru
pocigu, przyczyniy si do stopniowej modernizacji linii kolejowych
poprzez wzmocnienie podtorza, podkadw, szyn i zczy.
Wybudowanie i eksploatacja linii Grnolskiej, Warszawsko
Wiedeskiej i Krakowskolskiej w orodkach przemysowych stay si
sygnaem do budowy nastpnych ukadw torowych czcych bd to
orodki miejskie, bd stacje kolejowe z zakadami pracy.
W 1856 roku Kolej Krakowskolska poczona zostaje przez
Chrzanw z wybudowan rwnolegle lini Zebrzydowice Dziedzice
Owicim. W latach 185658 Katowice uzyskuj poczenie z
Rybnikiem. Rok pniej w 1859 roku oddany zostaje odcinek Mysowice
Owicim. W tym samym roku wybudowana zostaje odnoga Kolei
WarszawskoWiedeskiej (tak samo zreszt nazywana) z Zbkowic do
Sosnowca.
W ten sposb, drugi po odzi orodek przemysowy w
Krlestwie Polskim Zagbie Dbrowskie uzyskuje poczenie z
Strona 90 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
centrum ziem polskich (d uzyskaa to poczenie dopiero w 1867

roku przez Koluszki).
W tym samym 1859 roku poczono graniczny Sosnowiec z Szopienicami w zaborze pruskim, uzyskujc w ten sposb drugie po
Maczkach poczenie Grnego lska z Warszaw.
W 1859 roku wybudowano jeszcze lini Chorzw Bytom
Tarnowskie Gry Herby, ktra staa si zalkiem pniejszej
magistrali wglowej.
Szybka amortyzacja nakadw i kosztw zainwestowanych w
budow ukadw torowych powoduje, e niemal kady zakad pracy czy
fabryka posiadaj wasn bocznic, a takie stacje jak Gliwice, Zabrze,
Chorzw Batory, Bytom, Mysowice, Sosnowiec, Ligota, Dbrwka Maa
obsuguj po kilkanacie a nawet kilkadziesit bocznic (np. Zabrze). Tory
bocznicowe do bezpardonowo wdzieray si w nawet w centra miast,
co wymuszao pniejsz chaotyczn zabudow widoczn i utrzyman do
czasw dzisiejszych. Szczeglnym dowodem s tu ukady torowe w
centrum Katowic, ktre jeszcze nie tak dawno przebiegay od ulicy
Sdowej, przez Gliwick i Chorzowsk na Koszutk oraz tory bocznicowe
w Sosnowcu, gdzie do dzi ul. Warszawska w centrum miasta zachowaa
charakterystyczny przebieg od poczty do Sosnowca Poudniowego w
rejon ul. Kocielnej.19
Ukad torw bocznicowych usytuowanych w centrum miasta na
przykadzie Sosnowca przedstawia Rysunek 15.
19
Nazwy ulic wg danych z 1982 roku [JW48]
Strona 91 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rysunek 15
Plan rdmiecia Sosnowca opracowany przez in. W. Firka rok 1879. Ze zbiorw
Wyszego Urzdu Grniczego we Wrocawiu
rdo: Janusz Zikowski, Sosnowiec, drogi i czynniki rozwoju miasta przemysowego, 1960.
Lata szedziesite XIX wieku, to niemal cakowity zastj w

budowie ukadw torowych na terenie dzisiejszego GOP-u jak i
Krlestwa Polskiego. To zrozumiaa sytuacja. Ziemie polskie objte s
Strona 92 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
przygotowaniami,
wybuchem
nastpnie
upadkiem
powstania
styczniowego w 1863 roku. Wadze zaborcze, szczeglnie Rosja ale

rwnie i obserwujce wydarzenia Prusy i Austria, nie wydaj zezwole
na rozbudow przemysu i transportu, co jest konsekwencj represji za
najwikszy polski zryw narodowociowy wzniecenie powstania
styczniowego.
W owym czasie na terenie dzisiejszego GOP-u powstaje tylko
jedna linia, jednake o bardzo wanym znaczeniu. czy bowiem
Katowice z Dziedzicami, ktre posiadaj ju poczenia kolejowe z
Bielskiem, Owicimiem i Zebrzydowicami. Lini te uruchomiono w 1868
roku i oprcz niewtpliwych zalet o znaczeniu gospodarczym miaa
rwnie inny, niemniej wany aspekt. czya zadymiony, przemysowy
lsk z czystym, zdrowym powietrzem Podbeskidzia, bowiem linia
Dziedzice Bielsko wybudowana bya w 1855 roku.
W latach siedemdziesitych wybudowano lini Tychy
Jakowice (1870) oraz Gliwice Bytom (1872). W 1680 roku Bytom poczono z Pyskowicami i Opolem. W 1885 roku wybudowano lini Radom
Kielce Strzemieszyce, ktr nastpnie (w tym samym roku)
wyduono do Dblina oraz poczono z Dbrow Grnicz i Sosnowcem,
Linia ta otrzymaa nazw Kolei IwangrodzkoDbrowskiej (Iwangorod
wczesna nazwa Dblina).
W latach osiemdziesitych XIX stulecia wybudowano odcinek
Pyskowice abdy (1880) i ory Orzesze Gliwice (188488).
Na pocztku XIX stulecia poczono w 1904 roku Gliwice z
Nowym Bytomiem, Makoszowami i Kochowicami, a nastpnie z Ligot
Strona 93 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Pszczysk, tworzc w ten sposb pierwszy etap ukadu torowego pod

pniejsz obwodnic poudniow GOP-u.
Po uzyskaniu niepodlegoci w 1918 roku, nadrzdnym celem
polskiej administracji byo usunicie zniszcze wojennych oraz chaosu
jaki powsta w systemie komunikacyjnym w wyniku rabunkowej
gospodarki zaborcw.
Pierwsza wojna wiatowa w latach 191418 uczynia sporo
zniszcze w ukadach torowych i urzdzeniach kolejowych. Przejmowanie kolei na lsku odbywao si w szczeglnych okolicznociach jakie
towarzyszyy plebiscytowi. W czasie powsta lskich lscy kolejarze z
broni w rku utrzymywali ruch kolejowy na ziemiach polskich. Po
wybuchu III Powstania lskiego utworzona zostaa Polska Rada
Kolejowcw, zarzdzajca wszystkimi liniami kolejowymi objtymi
powstaniem.
18 czerwca 1922 roku polska administracja przeja koleje
grnolskie. W okresie midzywojennym przed polskimi i lskimi
kolejami (w 1922 roku utworzono Dyrekcj Kolei w Katowicach) stano
arcytrudne zadanie zbudowania jednolitego systemu komunikacyjnego.
O ile linie przejte od administracji pruskiego zaborcy
przedstawiay (pomimo zniszcze) niezy poziom techniczny, to na
terenach byego zaboru rosyjskiego i austriackiego rzecz wygldaa
znacznie gorzej. Tote oprcz odbudowy i modernizacji linii istniejcych
celowym byo zintegrowanie istniejcego ukadu do potrzeb waciwego
rozwoju i funkcjonowania gospodarki narodowej.
Strona 94 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
W tym okresie, na Grnym lsku wybudowano lini

Mikulczyce Brynek w 1928 roku (obecnie trwa budowa drugiego toru
tej linii i jej modernizacja; linia ta stanowi bdzie tzw. VIII wylot lskiej
DOKP).
Wczeniej, bo w 1925 roku oddano lini z Katowic przez Bogucice do Radzionkowa. Kontynuowano rozpoczt w 1910 roku budow
linii Zbkowice Brzeziny l., ktr nastpnie przerway dziaania
wojenne, a wznowiono j i ukoczono w 1942 roku.
Tu przed wybuchem II wojny wiatowej, w 1939 roku oddano
do eksploatacji odcinek Szczakowa Bukowno.
Szczakowa staa si duym wzem kolejowym, czcym w
sobie pionierskie tradycje polskiego kolejnictwa z wkraczajcym miao
na koleje polskie postpem technicznym i integracj systemu
komunikacyjnego. Oprcz wanej stacji towarowej, Szczakowa staa si
wzem, w ktrym zbiegay si wszystkie linie o priorytetowym
znaczeniu dla gospodarki narodowej ziem polskich w ubiegym stuleciu i
odrodzonego pastwa polskiego: grnolska, warszawskowiedeska,
krakowskolska i iwangrodzkodbrowska.
W 1928 roku rozpoczto budow innej linii, majcej dla
przemysowego lska kolosalne znaczenie, mianowicie z Herbw
Nowych do Gdyni, otwierajc w ten sposb przed lskim wglem nowe
rynki
zbytu
porednictwem
poprzez
portw
moliwo
jak
najszybszego
dotarcia
za
morskich
do
zamorskiego
kontrahenta.
Pocztkowym inwestorem tej linii byo przedsibiorstwo Polskie Koleje

Pastwowe (dziaajce od 1926 roku), lecz od 1931 roku budow
Strona 95 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
przejo PolskoFrancuskie Towarzystwo Kolejowe, ktre rwnie (jako

jedyne) prowadzio wyczn eksploatacj linii wglowej.20
Rozwj ukadw torowych w Grnolskim Okrgu Wglowym
przedstawia Rysunek 16
Rysunek 16
Konsekwentna realizacja zaoe, cisa wsppraca polskiego

kolejnictwa ze wiatem technicznym nauki, wysiek wkadany w dzieo
odbudowy i rozbudowy przez polskich wybitnych naukowcw i
inynierw w dziedzinie kolejnictwa (Wasiutyski, Xiopolski, Podoski,
Czeczott i inni) sprawio, e polskie kolejnictwo osigno w okresie
przedwojennym wysoki poziom techniczny.
20
Patrz str. 82 {JW48]
Strona 96 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rwnolegle z odbudow kolei realizowano nowe, miae inwestycje, w ktrych obok starych, tradycyjnych, wyprbowanych metod
wprowadzano nowatorskie, niespotykane dotychczas rozwizania, dziki
ktrym niektre z nich w zakresie budowy linii, stacji czy obiektw
inynierskich reprezentoway najwyszy wczesny poziom wiatowy.
Systematyczna, wytrwaa i pena powicenia praca tysicy
kolejarzy w tym take kolejarzy tworzcego si najwikszego w kraju
centrum przemysowego Grnego lska zaczo dawa efekty.
lscy kolejarze, oprcz osigni technicznoeksploatacyjnych czynnie
dziaali na polu zawodowym, a zawizane w 1919 roku zwizki
zawodowe kolejarzy lskich jako nadrzdny cel postawiy sobie
dziaanie na rzecz Polski w okresie plebiscytowym. Pod silnym naciskiem
potrzeb
gospodarczospoecznych,
pomimo
niedostatecznej
bazy
materiaowej i wydatnego spadku przewozw w latach trzydziestych w

okresie
wielkiego
wiatowego
kryzysu
gospodarczego,
polskie
kolejnictwo dokonao w okresie midzywojennym wielkiego postpu,

budujc jednolity, sprawny i funkcjonalny system kolejowy, dziki
ktremu polskie kolejnictwo zaliczane byo do przodujcych w Europie.
W tym okresie wyksztacono rwnie szerok kadr pracownikw kolejowych: robotnikw, personel techniczny, eksploatacyjny i
administracyjny,
wypracowano
skutecznie
dziaajcy
system
organizacyjny i zarzdzajcy.
wiatowy poziom osign przemys taboru kolejowego: wagonowy i parowozowy.
Strona 97 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Duy wkad w rozwj wczesnego transportu kolejowego

wnieli lscy kolejarze, walnie przyczyniajc si do wypeniania potrzeb
gospodarki narodowej, osignita zostaa wysoka regularno pocigw
pasaerskich.
Utrzymanie wysokiej punktualnoci kursujcych pocigw,
wedug ktrych przysowiowo regulowano zegarki (to wcale nie
legenda!), stao si punktem honoru kadego kolejarza.
Po II wojnie wiatowej ofiarno i dziaania zawodowe polskich
kolejarzy skupiy si przede wszystkim na odbudowie torw i urzdze
zniszczonych w czasie dziaa wojennych, jak rwnie rozpocz si
proces scalania i integracji ukadu komunikacyjnego i dostosowania go
do potrzeb gospodarki narodowej i wzgldw spoecznogospodarczych
kraju o specyficznym pooeniu gospodarczogeograficznym.
Zaniechano prac na niektrych liniach, zrezygnowano z
uytkowania nieopacalnych eksploatacyjnie odcinkw, skupiajc cay
wysiek na odbudowie linii o podstawowym znaczeniu.
W 1946 roku rozpoczto pierwsze prace przy przebudowie
ukadu torowego na stacji Katowice, przystosowujc go do nowych, cigle
rosncych potrzeb przewozowych silnie ju zaznaczonego organizmu
miejskiego i dynamicznie rozwijajcego si zespou siedmiu miast
wczesnego wojewdztwa lskodbrowskiego, z ktrych kade
osignie wkrtce wysoki poziom przemysowy, a ludno kadego z tych
miast przekroczy 100 tysicy mieszkacw (Katowice, Bytom, Chorzw,
Gliwice, Ruda lska, Sosnowiec i Zabrze).
Strona 98 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Odbudowano wiele mostw kolejowych, m. in, na Wile pod

Owicimiem i Goczakowicami, pooono drugie tory na jednotorowych
dotychczas szlakach kolejowych.
Przystpiono
do
realizacji
planw
elektryfikacji
wza
grnolskiego. Ruszya elektryfikacja magistrali Warszawa lsk.

Pierwszym zelektryfikowanym ukadem torowym w Grnolskim
Okrgu Przemysowym by odcinek z Czstochowy do az i elektryfikacja
tej stacji.
W 1957 roku, 1 czerwca przyby do Katowic i Gliwic pierwszy
pocig elektryczny z Warszawy (Rysunek 17). Byo to epokowe
wydarzenie
rozwoju
modernizacji
ukadw
torowych
lat
powojennych. Rozpocza si era szybkiej elektryfikacji podstawowych

kierunkw wylotowych z Grnego lska.
W ten sposb zrealizoway si plany prof. Podoskiego: trakcja
elektryczna poczya Warszaw ze lskiem.
Bya to pierwsza linia elektryczna dalekiego zasigu dugoci
345 km, linia o niezwykym znaczeniu gospodarczym.
W 1964 roku pierwszy pocig elektryczny powiz pasaerw z
Warszawy do Pragi. Pasaerowie historycznej Kolei Warszawsko
Wiedeskiej przebywali t drog w 1855 roku w dwa i p dnia. W 110
lat pniej podr trwaa tylko 7 godzin.
Koncentracja przewozw towarowych na lsku, oraz wzrost
potrzeb przewozw pasaerskich zadecydoway o susznym priorytet
lska w elektryfikacji ukadw torowych.
Strona 99 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rysunek 17
Pierwszy pocig elektryczny na stacji Katowice 1957 rok.

W chwili obecnej na terenie aglomeracji grnolskiej

wszystkie linie pasaerskie s zelektryfikowane.
Budowa kolei w Grnolskim Okrgu Przemysowym przyniosa szybki rozwj miast skupionych wok nowopowstaych dworcw
kolejowych. Szczeglnym przykadem moe tu by Sosnowiec, ktry w
1859 roku, dziki linii kolejowej zapocztkowa swj dynamiczny rozwj.
Olbrzymich rozmiarw dworzec kolejowy (Rysunek 18) wybudowany na
guchej wsi" zacz ksztatowa zalek przyszego miasta, ktre w 1902
roku otrzymao prawa miejskie, a w 1911 roku przekroczyo liczb 100
tys. mieszkacw.
Strona 100 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Drugim przykadem moe by miasto Tychy, ktre z maej wsi a

potem miasteczka, przeksztacio si w ogromny organizm miejski z
wasnym transportem kolejowym (obwodnica ptla tyska).
Wzrost przewozw pasaerskich w aglomeracji grnolskiej
spowodowa konieczno odcienia stacji Katowice Osobowa od ruchu
towarowego. W ten sposb powstay obwodnice kolejowe GOP-u:
poudniowa i pnocna. Do ukadw torowych powstaych w latach
195055 nale: Janw l. Sosnowiec, Kochowice Janw l.
Dadwka Dorota oraz stacja Katowice Muchowiec. Powstaa w ten
sposb obwodnica GOP-u pozwalajca na tranzyt pocigw towarowych
z pominiciem Katowic Osobowej.
Rysunek 18
Dworzec kolejowy w Sosnowcu wybudowany w 1859 roku. Uderzaj jego monumentalne

rozmiary, co jednak byo zupenie uzasadnione z uwagi na graniczne pooenie przyszego
miasta. Z tyu za dworcem znajdowaa si komora celna, parowozownia i warsztaty. Po prawej
stronie wida cerkiew prawosawn. Jest to najbardziej obrazowy przykad jak wielk rol
odegray kolej i dworce kolejowe w rozwoju organizmw miejskich. Stan z okoo 1898 roku.
Foto: Bracia Altman ze zbiorw archiwalnych tygodnika Wiadomoci Zagbia.
rdo: Janusz Zikowski, Sosnowiec, drogi i czynniki rozwoju miasta przemysowego, 1960.
Strona 101 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
W 1952 roku wybudowano lini Pyskowice Paczyna Lubliniec, ktra odciya zachodni wylot z Gliwic w kierunku Opola (w
latach 197074 oddano drugi tor na tej linii).
Dla zaspokojenia pasaerskiego zapotrzebowania przewozowego w silnie ksztatujcym si organizmie miejskim Tych, wybudowano
w 1953 roku lini Tychy Wesoa Ldziny, ktr w 1972 roku
poczono z lini Tychy Tychy Miasto Bieru Stary Ldziny
tworzc w ten sposb wspomnian wyej obwodnic tysk. Linia ta ma
due znaczenie w obsudze aglomeracji tyskiej, zaspakajajc potrzeby
przewozowe mieszkacw, kopal wgla i zakadw pracy z rejonu Tych,
Wesoej i Ldzin.
W 1966 roku oddano cznic Zabrze Makoszowy Zabrze
Pnocne, dziki ktrej uzyskano warunki do kursowania pocigw
towarowych z obwodnicy poudniowej i Rybnickiego Okrgu Wglowego
do Tarnowskich Gr.
Odcieniem okrgu lskiego byo take wybudowanie linii
Kozw Koniecpol (1971). W 1965 roku wybudowano lini z Pyskowic
do Pyskowic Miasta.
Wczeniej, bo w 1952 roku oddano drug par torw na linii
azy Zbkowice Bdziskie, w latach siedemdziesitych rozpoczto
budow Centralnej Magistrali Kolejowej z Zawiercia do Radzic, linii ktra
przystosowana
zostaa
do
najnowszych
najnowoczeniejszych
parametrw technicznych.
Strona 102 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
W zwizku z budow huty Katowice uruchomiono lini towarow ze Strzemieszyc Wschodnich do az, przy ktrej wybudowano
stacj towarow Dbrowa Grnicza Towarowa.
W trakcie budowy znajduje si obwodnica wschodnia GOP-u:
Kosztowy Mysowice Brzezinka Maczki, ktra poczy rejon Bielska,
Owicimia i Kosztw z hut Katowice.
Rwnie dla potrzeb huty Katowice oddano wybudowan w
1979 roku Lini HutniczoSiarkow z Hrubieszowa do Dbrowy Grniczej Cieli o przewicie torw 1520 mm.
Rozwj
ukadw
torowych
Grnolskim
Okrgu
Przemysowym podobnie jak w caej Polsce przebiega w dwch etapach:

od budowy pierwszych ukadw torowych, a wic Kolei Warszawsko
Wiedeskiej, Grnolskiej i Krakowskolskiej do 1918 roku, oraz od
uzyskania
niepodlegoci
po
wojnie
wiatowej
do
czasw
teraniejszych.
Dwukrotnie po uzyskaniu niepodlegoci kolejarze lscy
musieli dokonywa odbudowy ukadw torowych i urzdze kolejowych
istniejcych oraz podejmowania dziaa zmierzajcych do stworzenia
jednolitego, spjnego systemu komunikacyjnego w aglomeracji, ktra
wkrtce sta si miaa (i staa si) jednym z najwikszych skupisk
ludnoci w Europie.
Trudno byo wdraa inwestycje najkorzystniejsze z ekonomicznego i eksploatacyjnego punktu widzenia, kiedy sprostanie
prawdziwej eksplozji potrzeb przewozowych, zwaszcza po ostatniej
wojnie, w warunkach zmienionej struktury spoecznoekonomicznej,
Strona 103 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
rosncego uprzemysowienia kraju niemale przekraczao ludzkie siy i

moliwoci.
W dziedzinie ukadw torowych ograniczano si jedynie do
najpilniejszych potrzeb, susznie oddajc pierwszestwo elektryfikacji
ukadw istniejcych.
Brak rodkw, ktry towarzyszy kiedy budowie Warszawsko
Wiedeskiej Kolei elaznej czy elektryfikacji stoecznej linii rednicowej i
wza warszawskiego, podobnie hamowa rozwj i modernizacj
systemu komunikacyjnego w GOP-ie. M. in. z tych wanie przyczyn, w
sferze marze i projektw pozostao wiele miaych i twrczych
przedsiwzi
dotyczcych
rozwizania
problemw
szybkiego
transportu szynowego w GOP-ie.
2.4. Wady i zalety istniejcego ukadu torowego w Grnolskim

Okrgu Przemysowym.
Ukady torowe gwnych kierunkw przewozowych
pasaerskich w GOP-ie, a wic przede wszystkim linia rednicowa Zawiercie Katowice Gliwice, Strzemieszyce Pn. Katowice,
Jaworzno Szczakowa Katowice Tychy pokrywaj si geograficznie z
dawnymi traktami koowymi, ktre w tych kierunkach przebiegay. W
wielu przypadkach do budowy kolei wykorzystano istniejcy trakt
drogowy. Tak byo m. in. w przypadku linii z Zbkowic do Katowic, a
take Kolej Grnolska w wielu fragmentach pokrywaa si z traktem
drogowym. Wzdu nowowybudowanej linii kolejowej powstawa nowy
trakt drogowy, modernizowany wraz ze wzrostem motoryzacji.
Strona 104 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Dwudziestolecie midzywojenne, to etap rozwoju komunikacji

miejskiej w GOP-ie. Powstay pierwsze linie tramwajowe, ktre w wielu
przypadkach biegn rwnolegle do torw kolejowych.
Rozbudowa miast i przemysu coraz czciej oddalaa osiedla
mieszkaniowe i zakady pracy od dworcw kolejowych, ktre w
niejednym przypadku przestay by centralnym obiektem miasta.
Obok przyczyn natury technicznej, finansowej czy eksploatacyjnej zwarta i ciasna zabudowa miast wojewdztwa katowickiego
i specyficzne podoe geologiczne staj si jedn z gwnych przyczyn nie
docierania kolei do osiedli mieszkaniowych ktre dzi miao mogyby
(ze wzgldu na sw liczebno i infrastruktur) pretendowa do miana
oddzielnego miasta.
W aglomeracji katowickiej wystpuje specyficzna kumulacja
negatywnych zjawisk i procesw wynikajcych z przestarzaych struktur
gospodarczych oraz surowcowowydobywczego charakteru przemysu,
ktra powoduje maksymalne przecienie transportu przewozami
towarowymi i pasaerskimi z jednej strony, z drugiej za, biorc pod
uwag
charakter
urbanistyczny
aglomeracji,
brak
moliwoci
zaspokojenia potrzeb ludnoci na odcinkach o duej ruchliwoci.

Z przyczyn ktre niejednokrotnie ju wymieniaem, rozwj
ukadw torowych w GOP-ie, ktry mgby usprawni komunikacj
pasaersk w okrgu liczcym 3 mln mieszkacw by mocno
niewystarczajcy.
Przestarzao ukadw urbanistycznych, saba infrastruktura
spoeczna i techniczna, brak perspektywicznej realizacji planw
Strona 105 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
zagospodarowania przestrzennego a przede wszystkim niedostateczne

nakady
inwestycyjne
funkcjonowania
na
rozwj
spowodowao,
transportu
e
zakresie
podejmowane
jego
dotychczas
przedsiwzicia w zakresie poprawy warunkw podrowania i rozwoju

transportu pasaerskiego w GOP-ie miay charakter dorany i w gwnej
mierze
dotyczyy
nie
tyle
odcienia
ruchu
pasaerskiego
co
usprawnienia ruchu towarowego.
2.4.1. Czynniki wpywajce na rozwj ukadw torowych w

Rozwj transportu kolejowego w Grnolskim Okrgu Przemysowym w duej mierze zaley od jego integracji z pozostaymi
rodkami transportu miejskiego oraz umieszczenia go na odpowiednim
miejscu w perspektywicznym planie zagospodarowania przestrzennego
wojewdztwa. Realizacja tych planw powinna w gwnej mierze pj w
kierunku: rozgszczenia nadmiernie zabudowanych centrw aglomeracji,
a wic kompleksowa przebudowa starych dzielnic i osiedli, koncentracji
budownictwa mieszkaniowego na obrzeach miast, koniecznoci
rozbudowy infrastruktury technicznej ze szczeglnym uwzgldnieniem
komunikacji.
Trudnoci
Rozwj
urbanistyczny
wojewdztwa
katowickiego,
przebudowa gwnych cigw komunikacji drogowej, przebudowa

centrum duych miast GOP-u: Katowic, Sosnowca, Dbrowy Grniczej
Strona 106 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
przy rwnoczesnym wzrocie motoryzacji zbiorowej i indywidualnej

nie szed w parze z rozwojem transportu kolejowego w aglomeracji.
Przebudowa centrw miejskich, budowa nowych osiedli zaczy
cisym piercieniem opasa istniejcy ukad torowy uniemoliwiajc
czstokro jego rozbudow.
Z kolei niedoinwestowanie transportu szynowego i brak
rodkw na budow zaprojektowanych ukadw komunikacyjnych,
spowodowa zawieszenie w prni m. in. zatwierdzonego do realizacji na
lata osiemdziesite projektu lskiej Kolei Regionalnej Trudnoci
finansowe oraz narastajcy na przeomie lat siedemdziesitych i
osiemdziesitych kryzys spoecznogospodarczy, pogbiay trudn
sytuacj
modernizacyjnoinwestycyjn
uniemoliwiajc
realizacj
pierwszego etapu budowy SKR, a mianowicie odcinka Katowice Huta

Katowice, budow obwodnic kolejowych dwch stacji postojowych SKR
w abdach i Tucznawie oraz modernizacj linii rednicowej.
Rwnoczenie, w zakresie sieci drogowej nie zrealizowano budowy trasy
rednicowej GOP-u i obwodnicy pnocnej.
Rozbudow ukadw torowych hamowaa take cisa i zwarta
zabudowa z lat przedwojennych, lecz take wspczesne plany
urbanizacyjne usytuoway swe projekty blisko kolei. Brzmi to nieco
paradoksalnie, jeli wemiemy pod uwag ogln tendencj koncentracji
budownictwa mieszkaniowego na obrzeu i peryferiach miast oraz
przedsiwzicia zmierzajce do rozgszczania zaludnienia w cisym
centrum, lecz z drugiej strony nie dziwi fakt, e w czasach zwikszonego
zapotrzebowania na budownictwa mieszkaniowe, inwestycje z tej
Strona 107 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
dziedziny wkraczay nawet na tereny kolejowe. Nastpoway likwidacje

ukadw torowych przeznaczonych gwnie dla lokalnego ruchu towarowego (zmieniajc rwnoczenie organizacj pracy i przewozw
towarowych) lecz w niejednym przypadku naleaoby si zastanowi, czy
nie korzystniejsze byoby likwidowanie stacji towarowej czy grupy torw
towarowych na rzecz rozbudowy bd adaptacji ukadu dla potrzeb
ruchu pasaerskiego.
Brak moliwoci rozbudowy ukadw torowych na niektrych
stacjach wpyn ujemnie na warunki podrowania i obsugi
podrnych. Niemal na adnym odcinku GOP-u ruch pasaerski nie jest
oddzielony od towarowego a ju zupenie nie wystpuje oddzielenie
ruchu dalekobienego od podmiejskiego.
Brak rozbudowy torw postojowych i technicznych wpywa
ujemnie na czstotliwo pocigw, regularno i punktualno, a przede
wszystkim na ich stan estetyczno higieniczny i sanitarny .
Brak dostatecznej liczby torw w lokomotywowniach i stacjach
postojowych
powoduje
czsto
niemono
utrzymania
skadw
elektrotrakcyjnych i wagonowych w naleytym stanie technicznym i

sanitarnym.
Organizacja pracy
Specyfika pracy przewozowej koncentrujcej si na terenie
lskiego Okrgu Kolejowego, rozwj przemysowo gospodarczy
regionu, wzmoony ruch wewntrzkonurbacyjny stawia przed lskimi
Strona 108 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
kolejami konieczno wykonania zada przewozowych w odmiennych

ni w pozostaych regionach kraju, warunkach.
Organizacja pracy transportowej wymaga sposobw, metod i
tempa
rozwizywania
problemw,
realizacji
inwestycji
prze-
prowadzenia modernizacji w cile okrelonych lokalnych warunkach.

Dla zapewnienia regularnoci kursowania pocigw pasaerskich, jako jednego z warunkw utrzymania wysokiej wydajnoci
pracy w zakadach a rwnoczenie dla sprostania rosncym w latach
siedemdziesitych
zadaniom
wynikym
potrzeb
przewozw
towarowych, przy ograniczonych moliwociach inwestycyjnych i

modernizacyjnych, organizacji pracy rejonu zmierzaa i zmierza do
maksymalnego
odcienia
wza
katowickiego
przewozw
towarowych.
Tranzytujce przez Katowice pocigi towarowe kierowane s
zasadniczo na dwie obwodnice towarowe GOP-u: poudniow i pnocn.
Nie ma to duo wsplnego z cakowitym oddzieleniem ruchu
towarowego od pasaerskiego, poniewa na niektrych odcinkach
zarwno jednej obwodnicy jak i drugiej prowadzony jest ruch pasaerski,
niemniej jednak stwarza moliwo ominicia przecionego wza
katowickiego z kierunkw: Gliwic, Bytomia, Mysowic, Rybnika i
Sosnowca (a take z kierunku Katowic Ligoty cho ze sporym
nadoeniem" drogi).
Dla
uniknicia
koniecznoci
wprowadzenia
pocigw
towarowych na lini rednicow, zlikwidowano rozrzd na stacjach:

Mysowice, Dbrowa Grnicza, Sosnowiec G., Katowice Ligota, StrzemieStrona 109 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
szyce Pn., oraz znacznie ograniczono do minimum na stacjach Katowice

Towarowa, Chorzw Batory, Bytom i Sosnowiec Dadwka. W zwizku z
tym wybudowana zostaa stacja rozrzdowa Katowice Muchowiec,
wpleciona w obwodnic poudniow GKMZ. Dla odcienia linii
rednicowej wykorzystuje si take wybudowan dla potrzeb Huty
Katowice lini towarow od Doroty do az. Znajdujca si na tej linii
stacja rozrzdowa Dbrowa Grnicza Towarowa przeja cz pracy
rozrzdowej z wzw Katowice Muchowiec, azy i Jaworzno Szczakowa.
Dla dalszego usprawnienia ruchu pocigw na gwnych cigach pasaerskich GOP-u ruch pocigw towarowych, ktrych nie da si
wyeliminowa ze rednicy (wyjazdy z Pogoni21, Bdzina, Zabrza czy Rudy
lskiej) organizuje si w ten sposb, e przewozy z tych stacji s
marszrutyzowane, bd uruchamia si pocigi w jak najkrtszych
relacjach do najbliszych stacji wzowych, koncentrujc w obrbie
jednego wza, pomimo e relacje nadaj si do stworzenia oddzielnego
pocigu ale o duszym przebiegu przez obcione odcinki. W ten sposb
uzyskuje si odcienie linii rednicowej, wykonujc na niej tylko te
przewozy towarowe, ktre s niezbdne do obsugi zakadw pracy
lecych przy stacjach niewzowych pooonych na rednicy. Jednake
codzienna rzeczywisto dyktuje czsto inne prawa i zasady, tote
ustalona organizacja ruchu towarowego, majca na celu maksymalne
jego
wyeliminowanie,
niejednokrotnie
ulega
zmianom
przeksztaceniom.
21
Stacja towarowa na terenie miasta Sosnowca obecnie ju nie istniejca

[JW48 2016]
Strona 110 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Niemniej jednak przedsiwzicia organizacyjne rejonu katowickiego
zmierzaj
do
dalszej
racjonalizacji,
marszrutyzacji
przewozw i minimalizacji pracy rozrzdowoprzerobowej.

Organizacja ruchu pasaerskiego na wle katowickim zakada
pene wykorzystanie ukadw torowych stacji Katowice Osobowa (przy
zachowaniu niewielkich niezbdnych rezerw), przy czym przyjto w
wielu przypadkach zasad rozpoczynania i koczenia biegu pocigw
pasaerskich na stacjach lecych w najbliszym ssiedztwie Katowic
(Sosnowiec, Mysowice, Katowice Ligota), aby do minimum skrci
zajto katowickich krawdzi peronowych.
Brak dostatecznej iloci torw postojowych na stacjach ora
ograniczona ilo taboru determinuj prac katowickiego wza do
ustalania krtkich stosunkowo relacji, oraz do stosowania minimalnych
czasw przejcia na stacjach zwrotnych. Pozwala to na utrzymanie
regularnoci i czstotliwoci na wzgldnym poziomie, jednake odbija si
ujemnie na stanie estetycznym skadw.
Modernizacje i inwestycje
Ruch pasaerski w rejonie GOP-u prowadzony jest na ukadach
torowych bdcych kontynuacj pierwszych kolei na lsku a wic
wielokrotnie
wymienianych
przeze
mnie
Kolei
Warszawsko
Wiedeskiej, Grnolskiej, IwangrodzkoDbrowskiej i Krakowsko

lskiej. Oczywicie od powstania pierwszych elaznych szlakw
upyno 140 lat i ukady te byy wielokrotnie wymieniane i
modernizowane.
Strona 111 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Obecnie z kierunku Pyskowic oraz z kierunku Kdzierzyna do

Gliwic mamy nawierzchni typu S60 przystosowan do osigania
szybkoci 120 km/h. Tego samego typu nawierzchnia znajduje si na
innych odcinkach, m. in. od Czstochowy do Dbrowy Grniczej oraz z
kierunku Krakowa do Jaworzna Szczakowej.
Trwa wymiana nawierzchni S49 na S60 na odcinku Dbrowa
Grnicza Sosnowiec Katowice i Katowice Mysowice Jzor.
Zakoczenie wymiany podtorza na tych odcinkach wraz z
rwnoczesnym zakoczeniem biecego usuwania szkd grniczych oraz
innych robt modernizacyjnych i inwestycyjnych pozwoli na zwikszenie
szybkoci pocigw pasaerskich do 120 km/h.
Na terenie Grnolskiego Okrgu Przemysowego brak oddzielenia ruchu pasaerskiego od towarowego. Po tych samych ukadach
torowych kursuj pocigi pasaerskie i towarowe, podmiejskie i
dalekobiene. Nieliczne odcinki wyposaone s w ukad wielotorowy,
przy czym wydzielona para torw (lub tor) dotyczy na og
przyjmowania pocigw towarowych z bruttem loco do stacji
rozrzdowych.
Nieliczne stacje jak Katowice Osobowa, Jaworzno Szczakowa
Dbrowa Grnicza Zbkowice i czciowo Gliwice posiadaj wydzielone
tory bezkrawdziowe do przeprowadzania pocigw towarowych z
pominiciem peronw. Tego rodzaju rozwizania tylko w nielicznych
przypadkach wpywaj na popraw kursowania pocigw pasaerskich,
gdy w przypadkach zakce eksploatacyjnych bd silnego natenia
ruchu nie stanowi rozwizania docelowego.
Strona 112 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Z modernizacji i budowy nowych torw wspomnie naley o

wybudowaniu linii Tychy Tychy Miasto, a nastpnie grupy torw
postojowych w Tychach Miecie (dzi ju niewystarczajcej) oraz linii
jednotorowej
Pyskowic
do
Pyskowic
Miasta
(nowe
osiedle
mieszkaniowe wybudowane na przeomie lat 6070tych)22.

Dla potrzeb Cyklicznego Ruchu Podmiejskiego wybudowano 3
ci tor z Szobiszowic do Gliwic Portu, gdzie zaadaptowano trzy tory dla
celw postojowych.
Z przedsiwzi dotyczcych modernizacji ukadw torowych
poza wymian nawierzchni wykonano wiele zmian i udoskonale
zmierzajcych do racjonalizacji i poprawy bezpieczestwa ruchu
pasaerskiego w zakresie wsppracy ukadw torowych z urzdzeniami
zabezpieczenia ruchu pocigw i trakcyjnosieciowymi.
W latach szedziesitych przebudowano ukad torowy stacji
Katowice Osobowa.
Na szeregu stacjach wykonano podwjne przejcia trapezowe
umoliwiajce bardziej operatywne prowadzenie ruchu pocigw w
czasie
zakce
eksploatacyjnych
zamkni
torowych.
elektrowozowni Katowice przebudowano ukad torowy dostosowujc go

do zwikszonych potrzeb naprawczych i konserwatorskich.
Plany inwestycyjne i modernizacyjne zaoone na lata biece i
ubiege dotyczyy przebudowy ukadw torowych na stacjach: Gliwice,
Chorzw Batory, Katowice Towarowa, Tychy, Sosnowiec Gwny i
Poudniowy, Dbrowa Grnicza, Katowice Ligota.
22
Stacja Pyskowice Miasto obecnie ju nie istniejca [JW48 2016]
Strona 113 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Niestety nie zostay zrealizowane. Niezrealizowane zostay

take projekty dotyczce budowy lskiej Kolei Regionalnej z oddzielnym
ukadem torowym.
3.
Punkty
newralgiczne
istniejcego
systemu
komunikacyjnego
Grnolskiego Okrgu Przemysowego.
Grnolski Okrg Przemysowy w zakresie potrzeb przewozowych pasaerskich, obsugiwany jest przez Polskie Koleje
Pastwowe,
Wojewdzkie
Przedsibiorstwo
Komunikacyjne
oraz
Pastwow Komunikacj Samochodow.

rodki
komunikacji
zbiorowej
kursujce
miastach
aglomeracji przewo okoo 4- miliony pasaerw wykonujc 1.300 tys.

przejazdw rocznie. Odcinkami najbardziej obcionymi pod tym
wzgldem s: Katowice Chorzw Zabrze, Katowice Bytom,
Katowice Siemianowice SI. Czelad Bdzin, Katowice Tychy
oraz kierunek rednicowy GOP-u Gliwice Katowice Dbrowa
Grnicza. [12]
Koleje normalnotorowe PKP obsuguj ruch lokalny okoo 250
pocigami. Cz przewozw wewntrzaglomeracyjnych wykonuj take
pocigi dalekobiene. rodki transportu miejskiego WPK obsuguj 40
linii tramwajowych i 500 autobusowych.
Wedug danych statystycznych najwikszym przewonikiem w
aglomeracji katowickiej s autobusy WPK, ktre w 1979 roku
Strona 114 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
wykonyway 42,5% przewozw. W tym samym okresie tramwaje WPK

wykonyway 27,5% przewozw, a koleje PKP 11,5%. Okoo 16%
przewozw przypado na autobusy PKS, pozostay niewielki procent
przewozw przypad na rodki branowego transportu samochodowego
i motoryzacj indywidualn.
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa katowickiego na lata 1981 85 zakada rwnie wszechstronny rozwj
transportu pasaerskiego, szczeglnie w zakresie modernizacji i
rozbudowy transportu samochodowego i sieci drogowej. Przewidywano
take budow Szybkiej Kolei Miejskiej na wydzielonym ukadzie
torowym (rwnolegym do istniejcego, po ktrym prowadzone byyby
ju tylko pocigi dalekobiene), oraz budow linii tramwajowej wzdu
trasy rednicowej GOP-u z szybkobienymi tramwajami.
Jednake w trakcie realizacji, jak rwnie wobec podjcia
wielkich inwestycji przemysowych, nakady na rozwj transportu
zostay powanie ograniczone i wikszo nakrelonych planw zostaa
zweryfikowana i zaniechana.
W obecnej trudnej sytuacji gospodarczej, przy trudnociach
paliwowo-energetycznych, zamierzenia te zapewne ulegn dalszemu
ograniczaniu. Tym samym zmniejszony zostanie udzia ludnoci w
korzystaniu z koowych rodkw transportu, a wic autobusw WPK i
motoryzacji indywidualnej a take autobusw PKS. Wzronie natomiast z
pewnoci popyt na rodki komunikacji szynowej: pocig i tramwaj.
Dotychczasowe plany przewozw pasaerskich rodkami
komunikacji miejskiej nie byy ze sob skoordynowane i zintegrowane,
Strona 115 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
co
powodowao
bardzo
rzucajcy
si
oczy
brak
naleytej
funkcjonalnoci tych rodkw na poszczeglnych kierunkach. Cakowicie

wyczone z tych planw byy przewozy pracownicze wykonywane przez
transport wewntrzzakadowy.
Ten rodzaj przewozw wykonywanych przez niektre przedsibiorstwa branowe powinien by rwnie skoordynowany z pozostaymi rodkami transportu i powinien znale swe miejsce w planie
przewozw.
Brak jest take dziaa zmierzajcych do zintegrowania i
ujednolicenia taryf przewozowych w przejazdach indywidualnych i
okresowych.
Sie kolejowa w GOP-ie (aczkolwiek najbardziej rozwinita w
porwnaniu z innymi regionami kraju) nie obsuguje w chwili obecnej
wielu wielotysicznych osiedli mieszkaniowych, a take omija" niektre
miasta aglomeracji bdce duymi skupiskami ludnoci i orodkami
przemysowymi jak no. Siemianowice l., Czelad czy Piekary l.
W innych przypadkach, z powodu braku urzdze do obsugi
podrnych
nie
obsuguje
osiedli
mieszkaniowych
lecych
bezporedniej bliskoci linii rednicowej jak np. osiedla Damrota w

Zabrzu, osiedla Tysiclecia, Zaska Hada i Paderewskiego w
Katowicach, osiedla rodula, Piastw i Ostrogrska w Sosnowcu.
Powoduje to znaczne oddalenie centrw miast od wymienionych osiedli
oraz zmusza do koniecznoci stosowania rwnolegej komunikacji
autobusowej lub tramwajowej dowocej do dworca kolejowego.
Niemniej istotny problem stanowi linie kolejowe pooone na czynnych
Strona 116 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
szkodach grniczych, przy czym chodzi tu gwnie o lini Chorzw

Batory Bytom Tarnowskie Gry, lec na starych, pytkich
wyrobiskach oraz eksploatowan przez silny ciki ruch towarowy.
Te odcinki oraz osiedla i miasta pozbawione dogodnej
komunikacji miejskiej rozwiza powinna planowana koncepcja szybkiej
kolei miejskiej, ktr opracowano w katowickim zespole COBiRTK.
Szybka Kolej Miejska (SKM) proponowana jest na nastpujcych trasach:
1) Katowice Chorzw Bytom Tarnowskie Gry.
2) Katowice Siemianowice SI. Czelad Bdzin
Dbrowa Grnicza Huta Katowice.
3) Katowice Katowice Poudnie.
Wraz z budow SKM planowane jest uruchomienie szybkiej linii
tramwajowej na rednicy GOP-u oraz kilku tras tramwajowych na
wydzielonych torowiskach w ukadzie poprzecznym do stacji kolejowych
lecych na linii rednicowej.
3.1.
Charakterystyka
poszczeglnych
rodzajw
transportu
miejskiego.
Najwikszym przewonikiem w aglomeracji grnolskiej jest
Wojewdzkie Przedsibiorstwo Komunikacyjne (WPK), ktre dysponuje
dwoma rodkami transportu: szynowym, ktry stanowi tramwaje oraz
koowym czyli autobusami*
Strona 117 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Autobusy WPK kursuj w aglomeracji katowickiej na 500

liniach relacyjnych o dugoci 2.300 km. Do dobrze rozwinita sie drg
w wojewdztwie katowickim, a w zwizku z tym moliwo dotarcia do
kadego zaktka miasta czy osiedla predestynuje autobusy WPK do
odgrywania roli czoowego przewonika.
Obecnie na terenie aglomeracji grnolskiej autobusy WPK
wykonuj 44% przewozw.
Jednake due zagszczenie ruchu samochodowego w centrach
miast,
nierwnomierne
zrnicowany
stopie
rozmieszczenie
obsugi
terenw
linii
autobusowych,
peryferyjnych,
przewaga
koncentracji linii w niektrych rejonach powoduje, e stopie

zaspokojenia potrzeb przewozowych przez komunikacj autobusow
pozostawia wiele do yczenia.
Do niewtpliwych zalet komunikacji autobusowej naley
umiejtno
dotarcia
do
najodleglejszych
dzielnic,
tym
samym
przyblienie ich do centrum, dua dostpno w zakresie lokalizacji

przystankw, maa wraliwo na zakcenia w ruchu drogowym.
Do wad naley przede wszystkim dua paliwochonno,
szkodliwy wpyw na rodowisko, maa pojemno, niski standard jazdy.
W obecnej sytuacji, oprcz trudnoci paliwowych, jednym z
najpowaniejszych
kopotw
jest
sabe
zaplecze
techniczno-
motoryzacyjne i niedostatecznie rozwinita baza remontowa.

Rozwj transportu autobusowego w duym stopniu zaley
take od modernizacji i rozbudowy sieci drogowej oraz przemysu moto-
Strona 118 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
ryzacyjnego. Budowa bezkolizyjnych miejskich arterii komunikacyjnych,

nowoczesny pojemny tabor autobusowy przystosowany do przewozw
midzymiastowych
uwzgldniajca
stwarzaj
oraz
odpowiednia
promienisty,
przed
poudnikowy
transportem
organizacja
ukad
przewozw,
przejazdw
samochodowym
moliwoci
zadawalajcego zaspokojenia popytu na ten rodzaj przewozw pasaerskich. Celowym przedsiwziciem byoby take zlikwidowanie
dalekobienych kursw WPK na rzecz innych rodkw transportu, co
pozwolioby
na
zwikszenie
czstotliwoci
na
trasach
wewntrzmiejskich.
Naley zaznaczy, e podobnie jak na inne rodki transportu
miejskiego, tak rwnie przeznaczone na rozwj transportu WPK rodki i
nakady finansowe przewidziane na lata 1981 85 zostay powanie
ograniczone.
Z planowanych trzech zajezdni autobusowych uruchomiono
tylko jedn (w Zagrzu). Stan taboru autobusowego wynosi 1.900
samochodw stanowi to zaledwie poow liczby zaplanowanej do
zaspokojenia potrzeb.
Na terenie GOP-u znajduje si 40 relacji tramwajowych (linii) o
dugoci 371 km, obsugujcych sie tras o zasigu 233 km.
Sie tramwajowa obsuguje niemal wszystkie miasta GOP-u.
Poowa tych linii znajduje si na wydzielonych torowiskach, znaczna ich
cz jest dwutorowa, co pozwala na wyeliminowanie niekorzystnych
mijanek". Z drugiej strony, szkoda e przy budowie linii dwutorowych,
nie uwzgldniano moliwoci zabudowania co pewn odlego
Strona 119 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
rozjazdw, pozwalajcych na ominicie odcinka na ktrym zaistniaa w

konkretnym przypadku jaka przeszkoda.
W ostatnich latach wyeliminowano cakowicie przestarzay
tabor tramwajowy, zastpujc go nowymi, szybkobienymi wagonami
Modernizacji ulegy niektre odcinki tras tramwajowych, co
przy nowoczesnych, szybkobienych wagonach pozwolio na zwikszenie
szybkoci i znaczne skrcenie czasw przejazdu.
Nowoczesny tabor tramwajowy zdolny jest do osigania (przy
odpowiednich parametrach nawierzchni i trakcji elektrycznej szybkoci
do 100 km/h. Niestety, odcinka tak szybkiej jazdy w naszym
wojewdztwie jeszcze nie mamy, naley jednak mie nadziej, e taki
istnie bdzie by moe na projektowanej szybkiej linii tramwajowej
na drodze rednicowej GOP-u.
Tramwaje w GOP-ie wykonuj obecnie okoo 30% przewozw.
Ich zalet jest ekonomiczne zuycie energii elektrycznej (napicie w sieci
trakcyjnej 500 600V, moc 60 70kW), dua dostpno w zakresie
usytuowania przystankw, dua pojemno, wzgldnie dobra stabilno
jazdy (w porwnaniu z autobusami) i dua czstotliwo kursowania. Do
podstawowych mankamentw komunikacji tramwajowej nale: dua
podatno na zakcenia eksploatacyjne i moliwo kolizji z ruchem drogowym, maa pojemno (w stosunku do PKP), brak moliwoci
operatywnej organizacji jazdy w przypadku awarii (zerwanie sieci
trakcyjnej, wykolejenia, uszkodzenie nawierzchni itp.) z powodu braku
przej rozjazdowych.
Strona 120 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Tramwaj jako rodek komunikacji miejskiej ma jeszcze jedn

bardzo istotn zalet w porwnaniu z transportem samochodowym: nie
zatruwa rodowiska naturalnego.
Do najczstszych krytycznych uwag pod adresem komunikacji
tramwajowej, naley nie przestrzeganie rozkadu jazdy i zasad
organizacji ruchu, przejawiajce si w duej stagnacji, bd tzw. jedzie
stadami", brak odpowiedniego zaplecza awaryjnego, cakowity brak
informacji o ruchu pojazdw, brak biecego usuwania usterek i
kompleksowej
modernizacji
torowisk,
zwaszcza
rejonach
rdmiejskich.
Pastwowa Komunikacja Samochodowa obsuguje w GOP-ie
kilkadziesit relacji, ktre nie maj jednak wielkiego znaczenia w
obsudze wewntrzaglomeracyjnej. S to na og poczenia orodkw
mniejszych miast z przylegymi gminami i wsiami lub odcinki tras
midzywojewdzkich.
W szeregu miast dworce autobusowe PKS s znacznie oddalone
od dworcw kolejowych czy nawet autobusowych WPK, co uniemoliwia
dogodne skomunikowania. Rwnie i w tym przypadku linie PKS
niejednokrotnie dubluj trasy WPK i PKP.
Dodatkowym utrudnieniem w korzystaniu z usug PKS jest
czsto odlege rozmieszczenie punktw przystankowych.
Strona 121 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
3.2. Wady i zalety transportu kolejowego w porwnaniu z innymi

rodzajami komunikacji miejskiej.
Transport kolejowy w Grnolskim Okrgu Przemysowym
przewozi blisko 200 mln pasaerw. Jest to dua liczba jeli wemiemy j
pod uwag w cyfrach bezwzgldnych, ale udzia kolei w caoci
przewozw w GOP-ie jest niewielki (11,5% w 1979 roku) i pomimo
wzrostu w liczbach bezwzgldnych wykazuje tendencj spadkow. A
wic wraz ze wzrostem przewozw kolejowych (w iloci pasaerw),
szybciej ronie udzia przewozw innych rodkw transportu.
Przyczyny niewielkiego udziau kolei w przewozach mona uj
nastpujco:
1) Zesp trzech miast: Czelad, Siemianowice l., Piekary l.
liczcy w sumie 180 tys. mieszkacw, nie posiada
pasaerskiego poczenia kolejowego z adnym z pozostaych
miast aglomeracji grnolskiej ani midzy sob. Miasta te
nie posiadaj take pocze midzy sob poza nielicznymi
tranzytowymi liniami autobusowymi.
2) Na istniejcych liniach kolejowych nie ma przystankw
osobowych i punktw odprawy w rejonach duych osiedli
mieszkaniowych.
3) Niektre z miast lub ich due osiedla s zbyt oddalone od
dworcw kolejowych.
4) Ruch kolejowy nie jest skoordynowany z ruchem tramwajowym i autobusowym, ktry rzadko uoony jest promienicie do kolejowych punktw odprawy.
Strona 122 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
5) Niska szybko handlowa pocigw, ograniczona szkodami

grniczymi na odcinkach o ruchu rwnolegym, zbliona /lub
nisza/ do szybkoci handlowej tramwaju lub autobusu.
6) Dua na niektrych odcinkach zawodno ruchu kolejowego,
wyraajca si znacznymi opnieniami, wydueniami
czasw jazdy i czstymi odwoywaniami pocigw.
7) Na niektrych liniach, w niektrych okresach doby ruch
pocigw nie jest naleycie dostosowany do rzeczywistych
szczytw przewozowych, ktre charakteryzuj si rn
czstotliwoci
pocigw.
wielu
przypadkach
czstotliwo ta jest nisza od czstotliwoci tramwajw czy

autobusw na rwnolegych trasach.
8) Niska jest jako wiadczonych usug przewozowych
zwaszcza w zakresie punktualnoci i komfortu jazdy.
Obecna przepustowo ukadw torowych w aglomeracji grnolskiej znacznie ogranicza moliwoci zwikszenia czstotliwoci
kursowania pocigw. Naley jednak pamita o tym, e zwikszenie
iloci skadw, druyn konduktorskich i lokomotywowych, oraz torw
postojowych
naprawczych
na
stacjach,
wagonowniach
lokomotywowniach moe przyczyni si do zwikszenia czstotliwoci.

Brak dostatecznej liczby punktw obrzdzania skadw powoduje
niemono utrzymania wagonw i zespow elektrotrakcyjnych w
naleytym stanie sanitarnym i technicznym.
Wspomniaem powyej, e jednym z czynnikw zmniejszajcych udzia kolei w przewozach pasaerskich s czste opnienia lub
Strona 123 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
odwoywania pocigw z powodu robt torowych, zych warunkw

atmosferycznych czy zakce eksploatacyjnych.
Pocigi te s ujte w rozkadzie jazdy i kolej czsto siga do tego
rodka. Na odcinku Gliwice Katowice Dbrowa Grnicza
wyznaczonych jest 10 par pocigw przewidzianych do odwoania.
Pomimo, e w tym zakresie nie dochodzi na og do skrajnie
niekorzystnych sytuacji, poniewa stosuje si tylko odwoania niezbdne,
to jednak ten czynnik stanowi bardzo istotn barier na drodze
zwikszenia udziau kolei w przewozach pasaerskich.
Podrny, ktry w pierwszych dniach tygodnia usyszy
komunikat (lub przeczyta w prasie) o odwoanej serii pocigw, ktry
straci niemao czasu oczekujc na przyjazd pocigu w nastpnych
dniach tygodnia skorzysta z tramwaju lub autobusu, ktrych przystanek
znajduje si na og bliej jego miejsca pracy lub zamieszkania. Narazi si
przy tym na dodatkowe koszty przewozu, ale nie bdzie chcia ryzykowa
utraty czasu.
To samo dotyczy bdzie podrnych korzystajcych z
komunikacji amanej.
Waciwe powizanie komunikacji autobusowej z kolejow
praktycznie uniemoliwia maa czstotliwo pocigw poza okresami
szczytowymi. Ponadto szczytowe zagszczenie pocigw nie zawsze
odpowiada okresowi szczytowego zapotrzebowania na przewozy.
Przeprowadzone w kwietniu 1980 roku pomiary potokw podrnych i czstotliwoci pocigw wykazay, e rozkad jazdy nie
uwzgldnia w czstotliwoci pocigw zasady wyszoci szczytu
Strona 124 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
popoudniowego
nad
porannym.
Analizujc
rozkad
jazdy
linii
rednicowej, atwo mona stwierdzi e szczytowe zagszczenie

pocigw stanowi zbyt krtki okres aby zaspokoi potrzeby.
Wzrost potrzeb przewozowych w Polsce jest mimo tendencji
malejcych nadal kilkakrotnie wikszy anieli w lepiej od nas
rozwinitych gospodarczo krajach europejskich jak Wielka Brytania,
RFN, NRD czy Wgry. Podobnie jest z poziomem transportochonnoci.
Niewydolnoci ukadw transportowych wynikaj gwnie z naruszenia
proporcji midzy rozwojem gospodarki a rozwojem transportu i jego
wyposaenia w urzdzenia techniczne i sprzt komunikacyjny.
Udzia nakadw inwestycyjnych na transport kolejowy nie
przekroczy nigdy 4% oglnych nakadw gospodarki narodowej. Udzia
wszystkich nakadw na transport wszystkich gazi nie przekroczy
nigdy 10% caoci inwestycji. [8]
Dla porwnania pragn przytoczy, e na rozwj transportu w
Czechosowacji przeznaczono w ostatnich latach 13, a na Wgrzech 19%
caoci nakadw. Porwnanie to mwi samo za siebie.
Starzejce si urzdzenia kolejowe i tabor (rwnie i innych
gazi transportu) eksploatowane s w okresach znacznie duszych
anieli zakaday to ich dane eksploatacyjne i konstrukcyjne, popadaj
zatem w swoist eksploatacyjn samodewastacj i przestarzao, ktre
pogbiaj wyduajce si cykle napraw czy modernizacji. W tym stanie
rzeczy nawet wysze (liczbowo!) dostawy nowego taboru w
szczeglnoci dla PKP nadal stanowi bd przysowiow kropl w
morzu potrzeb".
Strona 125 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Od realizacji zalegych inwestycji kolejowych, od modernizacji

wagonowni, lokomotywowni, zaplecza technicznonaprawczego w duej
mierze zalee bdzie zwikszenie udziau kolei w przewozach
pasaerskich.
W obecnej sytuacji trudno nie zdawa sobie sprawy, e
realizacja wszystkich tych przedsiwzi dugo jeszcze moe nie by
moliwa. Konieczne staje si wwczas waciwe wykorzystanie
istniejcych ukadw transportowych poprzez jak najlepsz organizacj i
koordynacj przewozw oraz niezbdne doinwestowanie i modernizacj.
Waciwy podzia zada przewozowych i dalsza wsppraca
podstawowych rodkw transportowych stanowi kierunek dziaa w
uksztatowanym systemie komunikacyjnym. Decydujce znaczenie w
caociowym transporcie maj jego dwie podstawowe gazie: transport
kolejowy i samochodowy.
Za utrzymaniem dominujcej roli kolei przemawiaj wyranie
wzgldy ochrony rodowiska, masowo przewozw, komfort jazdy. O ile
jednym z najwikszych czynnikw (a moe i najwikszym), predestynujcym
kolej
do
roli
najpowaniejszego
przewonika
(koordynujcego caoksztat przewozw), s jake si w dzisiejszych

czasach liczce, wzgldy energetyczne.
Ju w latach dwudziestych prof. Roman Podoski, opracowujc
koncepcj elektryfikacji wza warszawskiego oraz w pierwszej
kolejnoci linii czcej Warszaw ze lskiem, Zagbiem Dbrowskim i
odzi najbardziej uprzemysowionymi regionami kraju, sugerowa i
Strona 126 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
udowadnia wyszo trakcji elektrycznej nad innymi rodzajami siy

napdowej w transporcie.
Energochonno przewozw kolejowych trakcj elektryczn
wypada najkorzystniej w porwnaniu z innymi rodkami transportu.
Porwnawcze zuycie paliwa umownego przez elektryczne i
spalinowe rodki transportu w zakresie przewozw pasaerskich i
towarowych przedstawia Tabela 4. [8]
Tabela 4
ZUYCIE PALIWA UMOWNEGO PRZEZ ELEKTRYCZNE I SPALINOWE
RODKI TRANSPORTU SZYNOWEGO I KOOWEGO.
Zuycie paliwa umownego w kg
na 1000 pasa.km
na 1000 nt.km
20
15
rodki transportu
Kolej trakcja elektryczna
Kolej trakcja spalinowa
Samochd osobowy
Samochd ciarowy
Autobus
Samolot
egluga rdldowa
Rurocig
22
18
75
145
24
115
1500
20
W Grnolskim Okrgu Przemysowym niemal wszystkie

ukady torowe s zelektryfikowane lub znajduj si w stadium
elektryfikacji.
W ostatnich dniach oddano na terenie lskiej DOKP kolejne
zelektryfikowane odcinki torw: Rybnik Skoczw i Ndza Racibrz.
Strona 127 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Korzyci
pynce
eksploatowania
trakcji
elektrycznej,
przy
rwnoczesnym nie zmniejszajcym si kryzysie zaopatrzeniowym w

paliwa pynne, oleje napdowe jak rwnie kopotach zwizanych z
naprawami i utrzymaniem lokomotyw spalinowych i rodkw transportu
drogowego dobitnie przemawiaj za podejmowaniem przedsiwzi,
ktre zwikszyyby udzia transportu kolejowego w przewozach
pasaerskich i w znacznym stopniu zaspokoiy ich potrzeby.
Przemawiaj za tym take wzgldy ochrony rodowiska, bardzo
istotne wanie w aglomeracjach miejsko-przemysowych.
Inwazja motoryzacji na tereny miast spowodowaa (obok
przemysu) zatrucie rodowiska czowieka i zniszczenie wielu terenw
zielonych. Pojazdy samochodowe zmuszaj nas do ucieczki na coraz
wsze chodniki, przejcia, pasae. Koleje miejskie pozwalaj t
przestrze odzyska, ratuj przed motoryzacj, przed jej zgubnym
wpywem, przed motoryzacyjn klsk. Kolej zapewnia rwne,
demokratyczne warunki poruszania si, swobod w wyborze miejsca
zatrudnienia, zaspokojenia potrzeb bytu i wypoczynku bez codziennej
dodatkowej, wyczerpujcej pracy za kierownic.
Zelektryfikowany, zautomatyzowany transport kolejowy to
take
jedyna
szansa
ocalenia
od
zniszczenia,
rwnoczenie
udostpnienia zarwno zabytkowych zespow miejskich jak i zielonych

terenw wypoczynkowych, powanie dzi zagroonych przez ekspansj
motoryzacyjn.
Strona 128 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Szybko rozwijajca si aglomeracja grnolska, zarwno na

etapie rozwoju przemysu jak i pod wzgldem urbanizacyjnym,
marketingowym i populacyjnym oraz stale rosnce potrzeby i problemy
natury przewozowej skaniay naukowcw, badaczy, architektw do
nieustannych
studiw,
bada
opracowa
zmierzajcych
do
wyodrbnienia i usprawnienia systemu komunikacyjnego w konurbacji

grnolskiej.
Ju pierwsze opracowania zmierzay do wybudowania w wojewdztwie katowickim ukadu kolejowego speniajcego rol metra lub
szybkiej kolei miejskiej (wzgldnie szybkiego tramwaju szynowego).
Pracom tym towarzyszyy badania rynku pasaerskiego w
zakresie potrzeb przewozowych spoeczestwa oraz poziomu i jakoci
obsugi przewozowej. Naley tu jednak przyzna, e poziom bada dalece
odbiega od wzorw i eksperymentw jakie w podobnych przypadkach
przeprowadzaj obce zarzdy, a stanowi raczej rozeznanie sub
kolejowych w przypadkach wymagajcych natychmiastowych rozwiza.
Rzecz jasna, nie nosi najmniejszych nawet znamion naukowo
badawczych lecz by typow zawodow kalkulacj.
Strona 129 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Typowe badania rynkowe i marketing pasaerski zostay

przeprowadzone w 1972 roku w Trjmiecie, a w 1976 roku w
Warszawskim Wle Kolejowym, a wic tam gdzie istnieje ju
uregulowany w pewnym sensie miejski ukad komunikacyjny.
W aglomeracji grnolskiej szczegowe pomiary przewozw
pasaerskich przeprowadzono w kwietniu 198O roku.
Badania te przeprowadzi gdaski zesp COBiRTK (w Warszawie i w Trjmiecie rwnie) przy wspudziale Instytutu Transportu
Kolejowego Politechniki lskiej, Orodka Informatyki Kolejnictwa w
Sosnowcu i sub kolejowych.
Znacznie wczeniej w pracowniach Biura Projektw Kolejowych i katowickiego zespou COBiRTK trway studia i prace
badawczo projektanckie nad udoskonaleniem i postawieniem na
najwyszy poziom zagadnienia obsugi transportowej w Grnolskim
Okrgu Przemysowym.
Analiza przedsiwzi podejmowanych przez rne zarzdy
kolejowe i efekty tych przedsiwzi wskazuj, e renesans" kolei w
przewozach pasaerskich wie si przede wszystkim z radykalnym
podwyszeniem prdkoci handlowej pocigw.23
Przeomowego
znaczenia
renesansie"
kolejowych
przewozw pasaerskich dokonay koleje japoskie, oddajc w 1964

roku 515 kilometrowy odcinek linii Tokaido (Tokio Osaka), ktrej
23
Brzostowski A., Krawczyk S. wiatowe tendencje doskonalenia kolejowych

przewozw pasaerskich Eksploatacja Kolei nr 8/79, WK Warszawa 1979 r.
[2]
Strona 130 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
picioletnia eksploatacja zwrcia cakowicie koszty budowy, a te wcale

nie byy mae.
W latach siedemdziesitych oddano pierwsze odcinki kolei
Shinkansen. Szybko handlowa tych kolei wynosi 154 km/h (w GOP-ie
szybko handlowa pocigw pasaerskich wynosi 35 km/h). Szybko
maksymalna kolei Shinkansen 260 km/h.
Celowo przytoczyem przykad szybkich japoskich kolei niekonwencjonalnych, ktre cz w sobie cechy kolei typu INTERCITY i
szybkiej kolei miejskiej. Grnolski Okrg Przemysowy charakteryzuje
si specyficznymi warunkami zabudowy miejskiej i przemysowej. Linia
Tokaido (a w znacznej czci Shinkansen rwnie) przebiega przez pas
cigej zabudowy, co niewtpliwie decyduje o jej wysokich wpywach,
przekraczajcych najmielsze oczekiwania.
Wysoki koszt budowy toru (podtorze z pyt betonowych, zaprawa cementowo bitumiczna, estakady, izolacja cementowo
azbestowa), rwnowa oszczdnoci uzyskane na utrzymaniu i konserwacji tego rodzaju elementw. Powodzenie pocigw midzymiastowych
czy midzyaglomeracyjnych (intercity) polega na osigniciu wysokiej
szybkoci handlowej
i maksymalnej
oraz
wysokiego standardu
podrowania. Doskonalenie szybkiej kolei miejskiej polega przede

wszystkim na usprawnieniach organizacyjnych, a przede wszystkim na
zapewnieniu cyklicznoci i duej czstotliwoci pocigw.
Niemae znaczenie odgrywa take funkcjonalny, dostosowany
do szybkiej wymiany podrnych, tabor.
Strona 131 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
1. Charakterystyka opracowa literaturowych i badawczych.

Studia nad kierunkowym rozwojem kolei w GOP-ie scharakteryzowa mona na podstawie prac naukowo badawczych Zakadu
Rozwoju Kolei w Grniczych Okrgach Przemysowych Centralnego
Orodka Bada i Rozwoju Techniki Kolejnictwa w Katowicach.
Z prac tych wymieni naley:
1) Studium Kierunkowego Rozwoju Kolei w GOP-ieM praca
nr "3009/16 1972 r.24
2) Studium Systemu Szybkiej Kolei Regionalnej I Miejskiej dla
Grnolskiego
Okrgu
Przemysowego"
praca
nr
3033/16 1973 r.25

3) Studium Zasad Ukadu Funkcjonalnego Wzowych Przystankw lskiej Kolei Regionalnej KM praca nr 3046/16
1974 r.26
4) Program Rozwoju Szybkiego Transportu Szynowego w Aglomeracjach Miejsko Przemysowych do roku 1990 Aglomeracja Katowicka zadanie nr 3182/15/16 1982 r. 27
5) Grnolski System Szybkiej Kolei Regionalnej na Tle
24
Rociszewski M. Studium na temat kierunkw rozwoju kolei w

Grniczych Okrgach Przemysowych COBiRTK Katowice 1972 r. [16]
25
Rociszewski M. Grnolski system Szybkiej Kolei Regionalnej na tle
dowiadcze COBiRTK Katowice, 1973 r. [15]
26
Rociszewski M. Studium zasad ukadu funkcjonalnego wzowych
przystankw lskiej Kolei Miejskiej COBiRTK Katowice, 1974 r. [17]
27
Program rozwoju szybkiego transportu szynowego w aglomeracjach
miejsko-przemysowych do roku 1990 Aglomeracja katowicka COBiRTK
Katowice, 1982 r. [12]
Strona 132 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Dowiadcze praca nr 3013/16 1973 r.28

6) Komunikacja niekonwencjonalna w konurbacji grnolskiej
na tle perspektywicznych potrzeb przewozowych Kajetan
Roszko Katowice, 1976 r.29
Generalnym wnioskiem wypywajcym z analizy potrzeb
komunikacyjnych GOP-u, znajdujcym odzwierciedlenie w powyszych
pracach, jest potrzeba wprowadzenia nowego systemu komunikacji
pasaerskiej na wydzielonym ukadzie torowym czyli lskiej Kolei
Regionalnej
wykonujcej
przewozy
midzyaglomeracyjne
tzw,
INTERCITY", oraz Szybkiej Kolei Miejskiej do przewozw wewntrz

aglomeracji.
Podstawowe zaoenia lskiej Kolei Regionalnej przewiduj
wydzielenie systemu transportowego dla ruchu pasaerskiego o ukadzie
sieciowym (chocia dopuszcza si take liniowy), czcym orodki
rdmiejskie i przemysowe GOP-u.
Zaoenia SKR przewiduj jej przebieg zgodnie z ustalonymi
podstawowymi kierunkami potrzeb komunikacyjnych. Projekt ten
oglnie
opracowany
europejskich:
zosta
berliskiej,
na
paryskiej,
dowiadczeniach
aglomeracji
monachijskiej,
hamburskiej,
wiedeskiej, moskiewskiej oraz kolei japoskich.
28
Rociszewski M. Grnolski system Szybkiej Kolei Regionalnej na tle

dowiadcze COBiRTK Katowice, 1973 r. publikacja naukowo badawcza
Instytutu Ksztatowania rodowiska [15]
29
Roszko K. Komunikacja niekonwencjonalna w konurbacji grnolskiej na
tle perspektywicznych potrzeb - IKS Katowice, 1976 r. [13]
Strona 133 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Jednake zasadniczych wzorw dostarczya Szybka Kolej

Regionalna i Miejska w Zagbiu Ruhry, ktrego policentryczny ukad
konurbacyjny jest mocno zbliony do ukadu konurbacyjnego GOP-u.
Przy opracowywaniu lskiej Kolei Regionalnej przyjto
nastpujce zasady: [13]
1) Maksymalne wykorzystanie istniejcych linii PKP przebiegajcych przez istniejce centra miejskie i prowadzcych
obecnie ruch dalekobieny i podmiejski.
2) Powizanie stacji SKR ze stacjami ekspresowego ruchu
dalekobienego i lotniskiem Makroregionu Poudniowego.
3) Rwnoodstpowy ruch pocigw z prdkoci maksymaln
rzdu 120 km/h przy zachowaniu szybkoci handlowej rzdu
60 km/h (dobre wskaniki przypieszenia i hamowania,
odpowiednia liczba drzwi, funkcjonalne wntrza taboru,
wysokie perony).
4) Rwnoodstpowy ruch pocigw przypieszonych, czcy
centra miejskie o szybkoci handlowej rzdu 100 km/h.
5) Tabor mogcy kursowa po liniach PKP o wysokim komforcie, z przechylnym pudem umoliwiajcy jazd z du
prdkoci po ciasnych" ukach.
6) Droga umoliwiajca utrzymanie potrzebnej prdkoci,
niekolidujca z pozosta sieci komunikacyjn, z ukami o
promieniu 550 m i maksymalnym pochyleniem niwelety
40.
7) Obsuga kierunkw najwikszego zainteresowania, dostpno przystankw lokalizowanych w odlegoci nie mniejszej
Strona 134 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
ni 900 m.
Rozwizania projektowe Szybkiej Kolei Miejskiej zmierzaj do:
1) Obsugi pozostaych, gwnie wewntrzmiejskich kierunkw najwikszego zainteresowania po cakowicie wydzielonej sieci.
2) Usytuowanie stacji w bezporednim ssiedztwie gwnych
stacji SKR i ruchu dalekobienego.
3) Zastosowanie taboru o maksymalnie zmniejszonej skrajni i
przechylnym pudle, przypieszeniu rzdu 1,3 m/s , duej
liczbie
drzwi
znacznym
udziale
miejsc
stojcych
(przejciowo moe by wprowadzony tabor tramwajowy).

4) Wprowadzenie i utrzymanie ruchu o duej czstotliwoci z
zachowaniem prdkoci maksymalnej rzdu 80 km/h,
szybkoci handlowej rzdu 40 km/h.
5) Zastosowanie drogi o promieniu uku 200 m, maksymalnym pochyleniu niwelety 40, wysokich peronw,
usytuowania przystankw w odlegoci nie mniej ni 500 m.
Rozwj miast i osiedli GOP-u w warunkach trzech rnych
organizmw pastwowych, odbywajcy si bez jakiejkolwiek koordynacji przestrzennej stworzy do due trudnoci w planowaniu
prawidowej obsugi transportowej GOP-u.
Optymalizacja przebiegu tras, korzystna z punktu widzenia
dostpnoci, narzuca znaczne koszty realizacji z powodu budowy trasy
torowej na obszarach zabudowanych oraz zagroonych szkodami
grniczymi. Zatem koszty budowy musz by powikszone o koszty
zabezpieczenia przed oddziaywaniem eksploatacji grniczej
Strona 135 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Istniejce trasy kolejowe stanowi w przyblieniu odzwierciedlenie potrzeb, cz bowiem niemal wszystkie wiksze orodki
miejskie.
Dozbrojenie
techniczne
istniejcej
sieci
powinno
by
wielokrotnie tasze, anieli trasowanie nowych linii kolejowych w

terenach zainwestowania miejskiego.
Odgaziajce si odcinki tras najkorzystniej jest poprowadzi
w
tunelach
podulicznych
moliwoci
wprowadzenia
dwch
bezkolizyjnych poziomw. Gbokie tunele (drosze w realizacji)

stwarzaj wiele trudnoci technicznych w utrzymaniu toru, zwaszcza w
lskich warunkach geologicznych.
Zastosowanie estakad stwarza konieczno zabezpieczenia ich
przed wpywami szkd grniczych, a z drugiej strony zmniejsza ich
oddziaywanie na rodowisko. Rwnie prowadzenie tras na wysokich
nasypach nie jest wskazane, m. in. ze wzgldw klimatycznych.
Dogodne warunki istniej natomiast w obrbie terenw kolejowych. Wbrew pozorom w peni realne jest poprowadzenie trasy
kolejowej przez centrum Katowic30, mianowicie od Chorzowa wzdu
ulicy Dzieryskiego w rejonie huty Baildon, kop. Gottwald terenem
kolejowym do zachodniej gowicy stacji Katowice Osobowa. Obecne
rozwizania ukadu torowego (przy pewnej przebudowie gowicy
wschodniej na kierunkow) stwarzaj moliwo odstpienia dla potrzeb
SKM toru 9 oraz zaadaptowania toru 11 (z budow jednokrawdziowego
peronu w pasie rezerwowym). Nastpnie torami istniejcymi do Bogucic,
30
Tomaszewski K. Studium systemu Szybkiej Kolei Regionalnej i Miejskiej

dla Grnolskiego Okrgu Przemysowego COBiRTK Katowice, 1973 r. [18]
Strona 136 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
skd ladem zlikwidowanej cznicy do trasy K D i rwnolegle z ni do

Sosnowca. [18]
Warunkiem tego przedsiwzicia jest:
1) Wprowadzenie ukadu kierunkowego w okolicy Szopienic
Pd. poprzez budow wiaduktu na wschd od Szopienic
ilustruje to Rysunek 19.
2) Likwidacj stacji postojowej Katowice Wschd (przeniesienie na teren przy elektrowozowni, do Mysowic,
Dbrowy Grniczej lub Gliwic).
3) Likwidacj stacji Katowice Towarowa (lub tylko grupy
adunkowej) i przeniesienie obsugi do stacji Katowice
Muchowiec, Katowice Dbrwka Maa i Chorzw Batory.
4) Likwidacj lokomotywowni Katowice.
5) Przeczenie obsugi zespou przemysowego w Bogucicach
do stacji Katowice Muchowiec.
Wykonanie powyszych inwestycji w znacznym stopniu
usprawnioby prac kolei, a ich koszt byby wielokrotnie niszy od
jakiegokolwiek innego wariantu.
Podczas
opracowywania
koncepcji
organizacji
systemu
komunikacyjnego w GOP-ie w postaci lskiej Kolei Regionalnej i

Szybkiej Kolei Miejskiej, autorzy prac wymienionych na wstpie oparli si
gwnie o dowiadczenia zebrane w aglomeracjach europejskich oraz
analiz potrzeb i moliwoci komunikacyjnych GOP-u. Obydwa rodzaje
kolei, a wic suca do przewozw regionalnych i rwnoczenie
wewntrzmiejskich lska Kolej Regionalna, oraz oglniej dostpna w
Strona 137 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
przewozach wewntrzmiejskich Szybka Kolej Miejska, powinny ze sob

cile wsppracowa integrujc jednoczenie z pozostaymi rodkami
komunikacji miejskiej. [16]
Rysunek 19
Podstawowe zaoenia SKR przewiduj budow dwch zasadniczych linii: [15]

1)
E W (Zbkowice abdy) dugoci 65 km, 46 przystankw o przebiegu trasy: Tucznawa Zbkowice Tworze
(huta Katowice) Dbrowa Grnicza Bdzin Dbrwka Maa
Katowice rdmiecie Chorzw WPKiW Chorzw Batory
Zabrze Gliwice abdy.
2)
S N (Bieru Stary Tarnowskie Gry) dugoci 65 km, 31

Strona 138 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
przystankw o przebiegu trasy: Bieru Stary FSM Mikow

Piotrowice Ligota Chorzw WPKiW agiewniki Bytom
Radzionkw Tarnowskie Gry.
Rysunek 20
Przebieg i zaoenia budowy pierwszej linii Kolei Ruchu Regionalnego w GOP prezentuje
Generalny Projektant KRR mgr in. Andrzej uciw z Biura Projektw Kolejowych w
Katowicach.
rdo: Materiay archiwalne SITK Katowice [JW48 2016]
Schemat przebiegu tras SKR wedug powyszych zaoe

przedstawiono na Rysunku 21.
Do najistotniejszych parametrw techniczno eksploatacyjnych projektowanej SKM mona zaliczy: [15]
1) 2 tory o rozstawie osiowym 4 m.
2) Przystanki w odlegoci 800 1000 m
3) Trakcja elektryczna
Strona 139 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
4) 4 wagonowe elektryczne zespoy trakcyjne

5) Nachylenie torw na szlaku i = 16
6) Wysokie perony dugoci 200 m z wiatami
7) Szybko handlowa 40 km/h
8) Zdolno przewozowa w godzinach szczytu 30 40 tys.
pasaerw w kadym kierunku
9) Czstotliwo kursowania w godzinach szczytu co 2,5
min.
10) Ruch pocigw prowadzony bdzie w godzinach od 4.00
rano do 1.00 po pnocy.
Rysunek 21
Konieczno
wprowadzenia
Grnolskim
Okrgu
Przemysowym szybkiej kolei regionalnej nie podlega dyskusji. Przy korzystnej dla komunikacji policentrycznej strukturze GOP-u nie naley
Strona 140 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
oczekiwa zwikszenia potokw na projektowanych trasach gwnych

oraz kilku uzupeniajcych (wymienionych poniej), chocia stopniowo
mog one zmienia sw wielko.
Generalnie rzecz biorc, struktura komunikacyjna GOP-u
pokrywa si z kierunkami potrzeb komunikacyjnych i nie ma potrzeby
dokonywania jej zmiany.
Niezbdnym natomiast bdzie uzupenienie kolei regionalnej
sieci szybkich kolei miejskich (o innych parametrach) i na niewielkich
dugociach. Wynika to std, e kolej regionalna (podobnie jak aden
rodek przewozowy) nie bdzie w stanie sprosta wszystkim zadaniom
komunikacyjnym w konurbacji.
Opracowany w 1972 roku program SKR by wielokrotnie
dyskutowany, korygowany a nawet odrzucany jako nierealny.
W
konsekwencji
opracowano
dwa
warianty
tras
uzupeniajcych istniejcy system, w postaci Szybkiej Kolei Miejskiej.

Wariant I, przedstawiony na Rysunku 22, obejmuje 126 km
trasy o 122 przystankach (rednio co 1033 m znajduje si przystanek).
Cao trasy podzielona jest na 6 odcinkw:
1)
Knurw Gliwice Zabrze Chorzw Stadion lski (36 km

30 przystankw). Trasa obsuguje m. in. tereny rozwojowe w
Knurowie, Bojkowie, Trynek, Sikornik w Gliwicach, Bielszowice,
Wirek, Nowy Bytom, Hajduki, osiedle Grne Tysiclecie i Stadion
lski.
Strona 141 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rysunek 22
2)
Piekary Bytom Chorzw Katowice (20 km 20 przystankw). Trasa biegnie przez tereny zabudowane do Bytomia gdzie
okra osiedla mieszkaniowe i zmierza w kierunku stacji Bytom.
Nastpnie terenem otwartym do agiewnik, dalej terenem kop.
Barbara do stacji Chorzw Miasto. Std 2 kilometrowym tunelem
do ul. Dzieryskiego, obok kop. Gottwald, terenem kolejowym
przez Krzywk do stacji Katowice Osobowa.
3)
Katowice Sosnowiec Zagbie Dbrowa Grnicza Huta

Katowice (22 km 24 przystanki). Z Katowic do Bogucic terenem
kolejowym dalej tras zlikwidowanej cznicy PKP do ul.
Rodzieskiego i wzdu trasy KD do stacji Bdzin, skd
prostopadle do dzielnicy rodula i Zagrze a nastpnie przez
centrum Dbrowy Grniczej do pnocnego Goonoga, Tworznia i do
wntrza huty Katowice.
Strona 142 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
4)
Panewniki Katowice Siemianowice l. Zagbie (21 km

22 przystanki). Z rejonu lskiej Akademii Medycznej, przez Ligot
do ul, Kociuszki, nastpnie wzdu niej 2 kilometrowym tunelem
pod stacj Katowice Osobowa do Rynku, i obudowan estakad do
Ronda. Dalej 2kilometrowym tunelem oraz na powierzchni do
Wenowca, Siemianowic l., Czeladzi i stacji Bdzin, gdzie poczy si
z tras SKM Katowice Huta Katowice (odcinek 3).
5)
Tychy Ldziny (15 km 12 przystankw). Z przystanku PKP

wakw do Tych Zachodnich i Urbanowic, dalej obok FSM do Ldzin.
6)
Sosnowiec Kazimierz Grniczy (12 km 14 przystankw). Od

trasy SKM Katowice Huta Katowice (odcinek 3), dzielnic Stary
Sosnowiec do Sosnowca Poudniowego dalej istniejc lini
kolejow do Dadwki oraz przez osiedla Klimontw, Porbka do
Kazimierza.
Ostateczny ksztat, przebieg i ukad tras wariantu I uzaleniony
byby od urbanistycznego zagospodarowania terenw.

Orientacyjny koszt budowy SKM wg wariantu I obliczony wg
poziomu cen z 1970 roku, wynosi 10,5 mld zotych.
Wariant
ten,
wobec
stosunkowo
niewielkiego
obszaru
uprzywilejowania komunikacyjnego, zakada szybk intensyfikacj zagospodarowania wzdu zaprojektowanych tras, co w konsekwencji
pozwoli na wykorzystanie duej zdolnoci przewozowej SKM.
Autorzy pracy COBiRTK nr 3033/16 Studium systemu Szybkiej
Kolei
Regionalnej
Miejskiej
dla
Grnolskiego
Okrgu
Przemysowego", wyraaj obaw czy SKM wedug wariantu I potrafi
Strona 143 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
zaspokoi i uzupeni potrzeby przewozowe, czy te zajdzie konieczno

wprowadzenia trzeciego rodka komunikacyjnego czyli szybkiego
tramwaju na wydzielonym torowisku o promienistym ukadzie obsugi.
Sugeruj , e budowa jego nie bdzie wcale atwiejsza od SKM, a zdolno
przewozowa tramwaju szybkiego daleka od wystarczajcej. [18]
W wariancie II zakada si obsug wszystkich waniejszych
pasm potrzeb przewozowych przy czciowej przebudowie linii
istniejcych. Trasy SKM poprowadzono tak, aby umoliwiy obsug
wikszoci potokw podry torowymi rodkami komunikacji.
Autorzy pracy COBiRTK nr 3033/16 twierdz, e wwczas
komunikacja tramwajowa wewntrz wielkich skupisk ludzkich staaby
si zbdna. Zakadaj przy tym silny wzrost motoryzacji. Trudno zgodzi
si z tak sugesti. [18]
Praca nr 3033/16 pochodzi z pocztku lat siedemdziesitych;
dzi wiemy, e wbrew pozorom samochd indywidualny nie jest
powszechnie dostpnym rodkiem komunikacji. W ostatnich latach
dostpno ta zostaa jeszcze bardziej ograniczona, a kopoty paliwowe
skaniaj raczej do oszczdnoci w tym zakresie i do korzystania ze
rodkw komunikacji miejskiej.
Poza tym obecna sie tramwajowa w GOP-ie (nb. o duych
tradycjach istnieje na lsku od 1898 roku, a w Zagbiu od 1920
roku) zaatwia w przewaajcej mierze wewntrzne potrzeby miast,
ktrych zaspokojenie przez SKM byoby raczej trudne. Mimo wielu wad
organizacyjnych i strukturalnych, sie tramwajowa ju w tej chwili
posiada w wielu przypadkach ukad promienisty i prostopady do sieci
Strona 144 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
kolejowej,
speniajc
ten
sposb
rol
rodka
komunikacji
uzupeniajcej, ktry wnioskuj z kolei autorzy najnowszej pracy

COBiRTK nr 3182/15/16 pt: Program rozwoju szybkiego transportu
szynowego w aglomeracjach miejsko przemysowych do roku 1990".
[12]
Wariant II SKM, przedstawiony na Rysunku 23, obejmuje 119
km tras o 139 przystankach, a w ukadzie docelowym 155 km linii ze 176
przystankami, oraz czciow przebudow sieci kolejowej celem
wprowadzenia na ni lskiej Kolei Regionalnej i Ekspresowego Ruchu
Dalekobienego.
W wariancie II ustalono 11 odcinkw SKM:
1)
Ostropa Gliwice Przyszwka (11 km 16 przystankw). Od

wsi Ostropa przez Wjtow Wie, ul. Dworcow, Tarnogrsk,
Toszeck do Przyszwki po pd. wsch. stronie miasta.
2)
Gliwice Zabrze (13 km 12 przystankw). Od trasy Ostropa

Przyszwka (odcinek 1) obok kop. Sonica do Makoszw, skd do ul.
Wolnoci i t ulic do stacji Zabrze.
3)
Zabrze Rokitnica Zabrze Ruda Wirek (15 km 19

przystankw). Z Rokitnicy przez Mikulczyce do stacji Zabrze dalej
ulic Wolnoci (wsplnie z tras odcinka 2) nastpnie do Bielszowic,
Nowego Bytomia i Wirka.
4)
Ruda Czarny Las Bytom Piekary l. (14 km 17

przystankw). Od dzielnicy Czarny Las przez Rud l., Godul i
Chruszczw do Bytomia , skd od stacji PKP do Piekar l. odcinkiem
2 wariantu I.
Strona 145 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rysunek 23
5)
Ruda Wirek Chorzw Batory Stadion lski (8 km 9

przystankw). Od Wirka wzdu Zgody w witochowicach pod
stacj Chorzw Batory do dzielnicy Klimzowiec, nastpnie ulic
Dzieryskiego do Stadionu lskiego.
6)
Bytom Chorzw Katowice (13 km 15 przystankw). Od

stacji Bytom do Wesoego Miasteczka (tras odcinka 2 z wariantu I),
dalej wzdu ulicy Dzieryskiego estakad nad hut Baildon do
stacji Katowice.
7)
Katowice Zagbie Huta Katowice (24 km 27 przystankw).

Od Katowic do trasy K D jak w wariancie I odcinek3, nastpnie
w rejonie roduli wzdu linii rednicowej do Dbrowy Grniczej i
na teren huty Katowice. Podane wyprostowanie kolana
bdziskiego"
co
pozwolioby
na
uzyskanie
przez
pocigi
Strona 146 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
dalekobiene duych prdkoci.

8)
Panewniki Katowice Siemianowice l. Bdzin (21 km 24

przystanki). Z Panewnik do Czeladzi tras odcinka 4 z wariantu I,
dalej do Bdzina z wczeniem do stacji Bdzin Miasto w kierunku
Sosnowca.
9)
Radzionkw Piekary l. (6 km 7 przystankw). Jest to

przeduenie odcinka 4 w kierunku Radzionkowa. Trasa przebiega
po terenie niezabudowanym.
10) Sosnowiec Klimontw (9 km 11 przystankw). Trasa biegnie

jak w odcinku 6 wariantu I wzdu torw PKP. Od Porbki
odgazienie do Klimontowa w zalenoci od planw rozbudowy
miasta.
11) Rokitnica Bytom Czelad (21 km 19 przystankw). Jest to
przeduenie odcinka 3 przez Miechowice do Karbia i centrum
Bytomia, a nastpnie dalej do Brzezin i Dbrwki Wielkiej z
wczeniem do odcinka 8 w kierunku Czeladzi w zalenoci od
planw rozwojowych miast.
Wariant II zakada rwnoczenie budow SKM i omiu odcinkw SKR o oglnej dugoci 62 km. (Tabela 5)
Wariant II posiada znacznie wiksze moliwoci i rezerwy
rozwojowe, a zatem jest bardziej perspektywiczny i przyszociowy.
Moe przej zadania przewozowe o wiele wiksze anieli te, ktre
obecnie wynikaj z istniejcej struktury przestrzennej i wielkoci
konurbacji. Ponadto, nie bdzie stanowi progu rozwojowego aglomeracji
grnolskiej.
Strona 147 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Tabela 5
Nr odcinka
Odcinek
Dugo w km
Knurw Gliwice
12
Sosnowiec Dbrowa Grnicza
Zagbie Zagrze
Urbanowice Ldziny
abdy Pyskowice
Zabrze Biskupice
Brada Leszczyny
11
Mysowice Cikowice
14
Celem stworzenia uniwersalnego systemu komunikacyjnego w

GOP-ie,
konieczne
jest
energiczne
dziaanie
zmierzajce
do
wprowadzenia systemu SKR na istniejcej sieci PKP, oraz stworzenie

bezkolizyjnej sieci SKM. Konieczna jest integracja przestrzenna SKR i
SKM w obrbie stacji, na ktrych zatrzymywa si bd pocigi
ekspresowe i popieszne (Gliwice, Katowice, projektowana stacja
Zagbie).
Ponadto naleaoby uwzgldni obsug portu lotniczego
pocigami SKR, przy czym korzystna byaby zmiana lokalizacji portu,
gdy obecny port lotniczy w Pyrzowicach jest szczeglnie mao dogodny
z punktu widzenia obsugi konurbacji.
Postulowana jest lokalizacja portu lotniczego w pobliu linii
kolejowej Katowice Krakw lub Katowice Zawiercie, Gliwice
Opole czy Katowice Bielsko.
Strona 148 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Koszt budowy SKM wg wariantu II wynisby (na poziomie cen

z 1970 roku) okoo 11,4 mld z, a Szybkiej Kolei Regionalnej wg wariantu
II 3,3 mld z.
Naley przypuszcza, e zastosowanie wariantu I przypieszy
proces integracji miast i osiedli GOP-u podkrelajc znaczenie Katowic
jako centralnego orodka dyspozycyjno usugowego.
Wariant II dodatkowo podniesie rang mniejszych orodkw
Gliwic, Zabrza, Sosnowca i Bytomia. Wariant I posiada wicej cech
prawdopodobiestwa realizacji, odbiega od caego szeregu problemw
dotyczcych wprowadzenia SKR i wszelkich kopotliwych bd co bd,
zabiegw koordynacyjnych z PKP, WPK, PKS.
Natomiast zdaniem autorw pracy COBiRTK nr 3033/16,
korzystniejszy jest wariant II, nie naruszajcy policentrycznego ukadu
przestrzennego, bardziej rozlegy i docierajcy, skoordynowany i
zintegrowany z wszystkimi rodkami komunikacji. [18]
Jednake sami autorzy pracy nr 3033/16 przyznaj, e
konieczne jest etapowanie prac, przeinwestowanie budowli i wprowadzenie (na okres przejciowy) taboru tramwajowego, natomiast SKM
wprowadza
dopiero
wtedy,
gdy
odpowiednio
wzrosn
potoki
podrnych. Wariant I zakada oddanie SKM po cakowitym ukoczeniu

jej budowy. Sprawi to, e przez pewien okres czasu zdolno
przewozowa SKM moe nie by (i raczej nie bdzie) wykorzystana.
Pniejsza (o rok) praca COBiRTK nr 3046/16 pt: Studium
zasad funkcjonalnego ukadu wzowych przystankw lskiej Kolei
Miejskiej SKM", analizujc wpyw usytuowania przystankw SKM,
Strona 149 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
odchodzi od moliwoci likwidacji komunikacji tramwajowej w

orodkach miejskich.
Autorzy tej pracy wykazuj, e tramwaj oczywicie zrekonstruowany, bezkolizyjny i skomputeryzowany bdzie stanowi
zapewnienie
moliwoci
najdogodniejszego
rodka
komunikacji
uzupeniajcej.
Przystanki na zurbanizowanym obszarze GOP-u wymagaj penej koordynacji z koncepcjami zagospodarowania poszczeglnych
zespow
urbanistycznych.
Lokalizacja
przystankw
powinna
uwzgldnia takie obiekty jak:
Dworce kolei tradycyjnych
Przystanki tramwajowe i autobusowe
Parkingi samochodowe
Kompleksy handlowe
Obiekty sportowe.
Prace z ostatniego okresu, m. in. praca COBiRTK przy

wspudziale BPK, l. DOKP i Biura Projektw Przestrzennych w
Katowicach
podejmuje
rozwizanie
istniejcego
problemu
transportowego w wietle wykorzystania istniejcych rodkw i

ukadw.
Wedug tej koncepcji, trasa Szybkiej Kolei Miejskiej powinna
przebiega rwnolegle z istniejc lini rednicow, po ktrej odbywaby
si wycznie ruch dalekobieny. SKM posiadaaby oddzielny ukad
Strona 150 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
torowy (2 tory) i tylko w niektrych punktach ukad ten posiadaby

poczenie rozjazdowe z lini rednicow. [12]
Na kracach linii SKM, w Tucznawie i abdach maj znajdowa
si stacje postojowe. Koncepcja zakada obsug linii wycznie taborem
wasnym, wasnym pogotowiem sieciowym i drogowym. Ruch pocigw
odbywa si bdzie na podstawie blokady samoczynnej.
Mankamentem ukadu torowego bdzie brak porednich
przej
rozjazdowych,
umoliwiajcych
ominicie
przeszkody
przypadku zaistnienia awarii. W takim przypadku naley liczy si ze

znaczn stagnacj.
lska Kolej Regionalna i Szybka Kolej Miejska w swych
podstawowych zaoeniach zmierzaj do przejcia wikszoci zada
przewozowych w pasaerskim ruchu konurbacji katowickiej.
Aby funkcj t wypeni, konieczne jest spenienie nastpujcych warunkw:
1) Cakowite wydzielenie systemu SKR
2) Stworzenie nowego ukadu komunikacyjnego, czyli SKM z
wprowadzeniem go na obszary najwikszego zainteresowania ruchotwrczego
3) Zintegrowanie SKR i SKM z innymi rodkami komunikacji
miejskiej
4) Zapewnienie
wysokiej
czstotliwoci
ruchu
duej
dostpnoci zwaszcza w systemie SKM.

5) Zintegrowanie i skoordynowanie z ruchem ekspresowym i
dalekobienym, a take lotniczym
Strona 151 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
6) Poprowadzenie tras SKR przez rdmiecia i osiedla bdce

duymi generatorami ruchu
7) Zastosowanie tunelowych przej przez centra miejskie, lub
estakadowych (z izolacj przeciwhaasow) na obrzeach
miast przy skrzyowaniach z arteriami koowymi
8) Zapewnienie .maksymalnego bezpieczestwa podry
Przy wyborze wariantw trasowania linii, naley wzi pod

uwag przede wszystkim:
1) Potrzeby przewozowe i prognozy ruchotwrcze
2) Zagospodarowanie przestrzenne i powierzchniowe
3) Rzeb terenu
i warunki geologiczno
tektoniczne
podtorza
4) Oddziaywanie na plany zagospodarowania przestrzennego
na terenach rozwojowych
5) Prognozy zagroenia szkodami grniczymi
6) Integrowanie po szczeglnych miast i regionw.
Jak wspomniaem powyej, kolej podobnie jak kady inny

rodek przewozowy nie bdzie w stanie udwign cakowitego ciaru
zada przewozowych, w zwizku z czym, cz tych zada musi przypa
na transport uzupeniajcy. O potrzebie wprowadzenia szybkiego
tramwaju rednicowego ju wspominaem.
Niemniej istotnym problemem stay si, pomimo wielu
czynnikw hamujcych (trudnoci paliwowe, wzrost cen usug, mniejsza
Strona 152 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
ilo samochodw na krajowym rynku sprzedanym, wzrost cen

samochodw
itp,),
zakorkowane
drogi
miastach
aglomeracji
grnolskiej. Miasta lskie znajduj si na skrzyowaniu ruchliwych

szlakw komunikacyjnych, ktre pocztkowo stay si gwnym
czynnikiem rozwoju, obecnie s jednym z jego hamulcw.
Powstay ju w ubiegych latach projekt rednicowej trasy
drogowej GOP-u powinien (w kontekcie integracji z ukadem kolejowym) doczeka si wreszcie realizacji. Prace projektowe prowadzone
przez Biuro Projektw Budownictwa Komunalnego w Katowicach i
Wojewdzkie Biuro Projektw w Zabrzu, koordynowane przez
nowopowoan Dyrekcj Budowy Tras Komunikacyjnych, zakadaj
budow autostrady z Gliwic do Katowic przez Zabrze, Rud lsk,
witochowice i Chorzw.
Droga rednicowa GOP-u przebiegajc przez centra wymienionych miast poczy drogi E22 z E1631.
Nowa droga bdzie liczy 22 km dugoci, bdzie zatem krtsza
o 14 km od istniejcych pocze, tym samym bdzie oszczdniejsza w
zakresie zuycia paliwa.
Podobnie jak w przypadku SKR, droga rednicowa GOP-u napotyka na szereg trudnoci i kontrowersji. Wszak pobiegnie przez
najbardziej
zurbanizowane
tereny
miejskie,
powodujc
znaczne
31
Nomenklatura drogowa uywana w 1982 roku. Obecnie s to drogi nr 94 i

S86. Natomiast Drogowa Trasa rednicowa GOP zostaa zrealizowana do 2015
roku na odcinku od Katowic przez Chorzw, witochowice, Rud l.,
Zabrze do Gliwic. Plany rozbudowy Trasy rednicowej zakadaj jej
wyduenie do Mysowic, Jaworzna i Zagbia Dbrowskiego [JW48 2016]
Strona 153 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
wyburzenia, naruszenie istniejcych warunkw rodowiskowych i

infrastrukturalnych.
W europejskich ukadach konurbacyjnych SKR stanowi podstawowy szkielet zintegrowanego systemu obsugi lokalnego ruchu
pasaerskiego. W obsudze ruchu w centrum uzupenieniem SKR jest
metro, jako sie rozdzielcza.
Na
terenach
peryferyjnych
obrzenych
oprcz
linii
autobusowych i tramwajowych wykorzystuje si take samochody

indywidualne za porednictwem tzw. park and ride, czyli parkingw
przyprzystankowych.
Schemat przebiegu drogi rednicowej GOP-u przedstawiono na
Rysunku 24.
Rysunek 24
Projektowana Droga rednicowa GOP
Strona 154 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Na zakoczenie charakterystyki opracowa projektowych

majcych na celu usprawnienie komunikacji w konurbacji grnolskiej,
chciabym powici par sw projektom kolei niekonwencjonalnej na
lsku.
Do tego rodzaju rodkw transportu zalicza si powszechnie
koleje jednoszynowe, przy czym nazwa ta nie jest zbyt adekwatna.
Oglny podzia kolei niekonwencjonalnej przedstawiono na
Rysunku 25.
Rysunek 25
Podzia kolei niekonwencjonalnych
Na wiecie zbudowano dotychczas okoo 50 odcinkw kolei

niekonwencjonalnych, przy czym do najczciej stosowanych nale
Strona 155 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
koleje typu ALWEG i SAFEGE z zastosowaniem silnika linearnego,

turbinowego, odrzutowego, poduszki powietrznej i magnetycznej.
Poduszkowce mog osiga prdko rzdu 500 600 km/h,
nadaj si zatem na dugie odcinki tras. Zastosowanie tego rodzaju
komunikacji w konurbacji grnolskiej byoby niebywale trudne.
Tor kolei ALWEG czy SAFEGE biegnie przewanie nad terenem
na supach lub podporach bramkowych. Fundamenty podpr sigaj
gbokoci nawet 30 m. Szczeglnie skomplikowane s zwrotnice,
wczone w obwd automatycznego sterowania.
Pocigi skadaj si z zestaww 2, 3, 4, a ostatnio nawet 6
wagonowych. Pojemno jednego wagonu do 124 miejsc.
Dugo zestawu 3wagonowego 35 m, ciar 40 ton.
Koleje typu ALWEG zastosowano w RFN, Japonii, USA i Anglii.
Prdko tego typu kolei ksztatuje si w granicach 120 km/h, handlowa
85 km/h, czstotliwo ruchu 100 osobowych pojazdw od 2,5 7,5
minuty.
W Polsce bya wysuwana koncepcja budowy kolei typu ALWEG
na lsku, z Krakowa do Zakopanego, z Gdaska do Wadysawowa oraz
jako podziemne metro w Warszawie, jednake adna z nich nie doczekaa
si realizacji.
Koleje typu SAFEGE kursuj w USA, Japonii i RFN. Jest to typ
kolei podwieszonej, czcej na og centrum miasta z lotniskami,
wystawami i ekspozycjami, znajdujcymi si poza obrzeami miast. Kolej
SAFEGE nie odpowiada wymogom masowej komunikacji miejskiej.
Strona 156 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Kolej typu HABEGERRA stanowi miniaturyzacj kolei ALWEG i

zastosowana jest w Szwajcarii, USA, Japonii, Anglii i Kanadzie. Suy do
obsugi parkw i wystaw. Ten typ kolei rozpatrywany jest dla rejonu
Zakopanego i Skalnego Podhala.
Reasumujc, czy przysze zadania przewozowe GOP-u bd
predestynowane do przekroczenia progowej granicy tradycyjnych
rodkw transportu?
Opinie teoretykw i praktykw rozwaajcych problem wprowadzenia kolei niekonwencjonalnej na lsku s w zasadzie negatywne i
sprowadzaj si do stwierdzenia, e: nie naley oczekiwa aby
jakikolwiek nowy rodek transportu by w stanie pokona kryzys
komunikacji miejskiej, ktra sama musi si z niego wydosta poprzez
rozwj i unowoczenienie obecnych systemw transportowych".32
Natomiast polski specjalista w dziedzinie bada nad zastosowaniem kolei niekonwencjonalnej, Z. Schneigert ocenia pozytywnie
koncepcj zastosowania kolei niekonwencjonalnych, wskazujc je jako
niezawodny rodek w obsudze odlegych portw lotniczych, terenw
ekspozycyjno wystawowych, orodkw sportowo rekreacyjnych, itp.
Opinie naukowcw cile zwizanych z problemami transportowymi GOP-u (M. Rociszewski, K. Tomaszewski, J. Podoski) s
zdecydowanie negatywnie nastawione co do przydatnoci kolei
niekonwencjonalnych na lsku.
32
Roszko K. Komunikacja niekonwencjonalna w konurbacji grnolskiej

na tle perspektywicznych potrzeb przewozowych IKS Katowice, 1976 str.
253. [13]
Strona 157 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Odmiennego zdania s natomiast generalni projektanci kolei w

GOP-ie R. Kiszkis, A. uciw, A. Janiszewski, ktrzy w swej pracy pt:
Propozycje i sposoby rozwiza projektowych na etapie studiw i
koncepcji lskiej Kolei Regionalnej" stwierdzaj, e:... niezalenie od
dalszej modernizacji istniejcej sieci dla ruchu pasaerskiego musi
nastpi skok jakociowy w kierunku wykonstruowania nowego ukadu
sieci kolei regionalnej. Winna to by kolej niezalena, umoliwiajca
wykorzystanie najnowszych systemw elektronicznego sterowania
(czego nie da si osign na istniejcych liniach PKP). Trasa jej powinna
nie przebiega dublujco w stosunku do istniejcej rednicy PKP, a raczej
powinna obj swym zasigiem nowe tereny rozwojowe GOP-u33
Przegld opracowa w zakresie kolei niekonwencjonalnej na
lsku, nie daje jednoznacznych wynikw. Za susznoci tego rodzaju
rozwizania przemawia przede wszystkim rozwojowy charakter
omawianej problematyki oraz celowo odpowiedniego wyprzedzenia
pracami badawczymi ewentualnych przedsiwzi realizacyjnych.
Na obecnym etapie rozwoju i wystpujcych przemian optymalne rozwizania powinny zapewnia realizacj wzrastajcych zada
przewozowych, a take gwarantowa dysponowanie odpowiednimi
rezerwami potencjau przewozowego.
Systemy
kolei
niekonwencjonalnych
odpowiadaj
tym
wymogom, dziki posiadaniu niezmiernie wanych dla kolei cech:

uzyskiwania wymaganej zdolnoci przewozowej, duej szybkoci
33
Kiszkis R., uciw A., Janiszewski A. Propozycje i sposoby rozwiza

projektowych na etapie studiw i koncepcji lskiej Kolei Regionalnej.
NOT Katowice, 1973 str. 35. [5]
Strona 158 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
technicznej i handlowej oraz moliwo organizacji bezkolizyjnego

ruchu.
Wizj kolei niekonwencjonalnej w centrum Katowic przedstawia Rysunek 26.
Rysunek 26
Tak wyobraa sobie pojazd kolei niekonwencjonalnej typu ALWEG w katowickim

Rynku, profesor Kajetan Roszko z Instytutu Ksztatowania rodowiska. Zdjcie pochodzi
z okadki ksiki Kajetana Roszki pt: Komunikacja niekonwencjonalna w konurbacji
grnolskiej na tle perspektywicznych potrzeb przewozowych wydanej w
Katowicach w 1976 roku.
Strona 159 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
III. BADANIA WASNE.
Zwizek zachodzcy midzy ruchliwoci mieszkacw, frekwencj pasaersk a zdolnoci przewozow istniejcego ukadu
transportu kolejowego pozwala na cise okrelenie potrzeb i metod
organizacji, planowania i projektowania komunikacji zbiorowej.
Linia rednicowa Zawiercie Katowice Gliwice jest podstawowym cigiem pasaerskim w Grnolskim Okrgu Przemysowym.
Powstaa ona na bazie dziewitnastowiecznej Kolei Warszawsko
Wiedeskiej i Kolei Grnolskiej. Linia rednicowa GOP-u odegraa
dominujc rol w industrializacji i populacji aglomeracji katowickiej .
Zoono i wielorelatywno wystpujcych na tej linii
powiza transportu kolejowego skania do poznania istoty samego
zjawiska w kontekcie jego cech wewntrznych oraz czynnikw
oddziaywujcych spoza sfery jego dziaalnoci.
Dotychczasowe rozwaania wskazyway gwnie na specyfik
wykonywanej pracy przewozowej w zakresie ruchu pasaerskiego oraz
na podstawowe warunki determinujce poziom podry i stopie
udziau kolei w przewozach na terenie GOP-u.
Strona 160 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Na linii rednicowej dominuj przejazdy umieszczone na

pierwszym miejscu w podziale przemieszcze, opracowanym przez J.
Kubalskiego, czyli dojazdy do pracy.34
W nastpnej kolejnoci id dojazdy do szk i placwek
naukowo-badawczych (Gliwice, Zabrze, Katowice, Sosnowiec, Dbrowa
Grnicza), dojazdy w celach zaopatrzeniowych ludnoci, oraz dojazdy
zwizane z zaatwianiem spraw urzdowych i subowych. Przy czym
trudno tu o szczegowe rozgraniczenie przejazdw w zalenoci od ich
zasigu, poniewa w ukadzie funkcjonalnym, rda ruchowe stanowi
jednostki jednorodne, lece w tej samej paszczynie.35
Naley take zwrci uwag na fakt, e odbywane przejazdy
midzymiejskie na terenie GOP-u, w rzeczywistoci maj charakter
typowo wewntrzmiejski, a cay GOP naley traktowa jako jeden duy
organizm miejski.
1. Analiza funkcjonowania stanu istniejcego ukadw torowych w

Sie kolejowa lskiej Dyrekcji Okrgowej Kolei Pastwowych
obejmujca
swym
zasigiem
teren
Grnolskiego
Okrgu
Przemysowego naley do najlepiej rozwinitych w Polsce.
34
Kubalski J, Maek P. Komunikacja autobusowa WK Warszawa 1968 r. [7]

Roszko K. Warunki komunikacyjne jako czynnik ksztatujcy ruchliwo
mieszkacw - IUiA Katowice, 1971 r. [14]
35
Strona 161 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Dugo linii kolejowych lskiej DOKP wynosi obecnie 2.265

km, na terenie GOP-u (o obszarze 2,7 tys. km2) ley blisko 500 km linii, co
daje zagszczenie okoo 2,5 km linii kolejowej na 100 km2 obszaru.36
Linie kolejowe cz wszystkie niemal wiksze miasta GOP-u. Z
osiemnastu miast wymienionych w rozdziale I, pasaerskiej komunikacji
kolejowej nie posiadaj jedynie Czelad, Piekary l. i Siemianowice l.,
przy czym kade z tych miast jest powizane kolejowym ukadem
torowym z pozostaymi miastami GOP-u.
Piekary l. i Siemianowice l. le na towarowej obwodnicy
pnocnej na odcinku Katowice Szopienice Pn. Radzionkw,
natomiast Czelad ma jedynie poczenie bocznicowe ze stacj towarow
Pogo w Sosnowcu.
Ponadto
teren
GOP-u
jest
pokryty
gst
sieci
kolei
Przedsibiorstwa Materiaw Podsadzkowych Przemysu Wglowego

(PMPPW)37. Jeli przeanalizujemy dokadnie ukad torowy PMPPW na
Rysunku 1, to zauwaymy, e w wielu przypadkach linie te ukadaj si
promienicie do linii PKP. Tak jest na przykad w rejonie Pyskowic,
Zabrza, Orzegowa, Dbrwki Wielkiej, Brynowa, Sosnowca, Porbki i
Jaworzna Szczakowy.
Linie PMPPW przebiegaj na og przez tereny niezabudowane,
na obrzeach miast i wikszo z nich jest wyposaona w trakcj
elektryczn,
przekanikowe
urzdzenia
zabezpieczenia
ruchu
kolejowego oraz w blokad samoczynn lub psamoczynn.

36
Dane z roku 1982 [JW]

Pniejsze nazwy: Gwarectwo Kopal Piasku, Kopalnia Piasku
Podsadzkowego i Koleje Piaskowe [JW48].
37
Strona 162 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Sprawa przystosowania i modernizacji tych linii pod ktem

zaadaptowania ich do potrzeb ruchu pasaerskiego, niejednokrotnie bya
ju przedmiotem studiw i rozwaa projektantw i naukowcw z Biura
Projektw Kolejowych i Centralnego Orodka Bada i Rozwoju Techniki
Kolejnictwa.
Przystosowanie tych linii do parametrw do parametrw ruchu
pasaerskiego pozwolioby wyeliminowa ruch dalekobieny (lub
znaczn jego cz) z linii rednicowej.
Oczywicie musiayby istnie niezbdne poczenia linii
PMPPW z waniejszymi wzami PKP. Tylko e wwczas mgby powsta
(i zapewne powstaby) problem bezkolizyjnego dowozu piasku podsadzkowego do kopal.
1.1. Analiza techniczna.

Dwutorowo przewaajcej wikszoci ukadw torowych w
GOP-ie zapewnia do du zdolno przelotow linii o najwikszym
natenia ruchu pasaerskiego.
Zastosowanie na gwnych cigach pasaerskich blokady
samoczynnej stworzyo moliwo utrzymania duej pynnoci ruchu. W
samoczynn blokad liniow wyposaona jest caa linia rednicowa od
Gliwic do Zawiercia (i dalej do Warszawy).
Ponadto blokada samoczynna znajduje si na odcinku Katowice
Jaworzno Szczakowa (Krakw) oraz na odcinku Katowice
Brynw podg i Katowice Ligota Mkoowiec podg.
Strona 163 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Ze wzgldu na natenie ruchu pocigw wskazana i konieczna

byaby budowa samoczynnej blokady liniowej po wszystkich czterech
torach szlaku Gliwice Gliwice abdy, Gliwice abdy Pyskowice
(Opole) i Gliwice abdy Kdzierzyn Kole.
Wskazanym wydaje si take wyposaenie w blokad
samoczynn dwch gwnych obwodnic dla ruchu towarowego:
pnocnej i poudniowej, jak rwnie przypieszenie elektryfikacji
ostatniego odcinka obwodnicy pnocnej: Chorzw Stary podg
Katowice Szopienice Poudniowe.
Nie speniaj swej funkcji jednotorowe odcinki: Katowice Ligota
Katowice Murcki podg Mkoowiec oraz obwodnica (ptla) tyska
(zwaszcza na odcinku Tychy Miasto Bieru Stary Ldziny); jedyne
w zasadzie jednotorowe odcinki w GOP-ie, na ktrych natenie ruchu
pocigw siga 8090% zdolnoci przelotowej.
Budowa drugiego toru byaby take konieczna na odcinku
Sosnowiec Poudniowy nast. SG5, nie tyle z uwagi na natenie ruchu,
co na do skomplikowany wyjazd ze stacji Sosnowiec Poudniowy na
rednic (dugi odstp stacyjny krzyowania pocigw, maa prdko
techniczna z uwagi na niekorzystny uk).
Pozostae odcinki jednotorowe posiadaj dostateczne jeszcze
rezerwy przewozowe.
Na odcinkach wielotorowych, jednym z warunkw usprawnienia ruchu pasaerskiego jest budowa dodatkowych ukadw torowych.
Dotyczy to w szczeglnoci odcinka Mkoowiec Tychy, Pyskowice
Strona 164 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Gliwice abdy, Brynw podg Katowice Ligota oraz (pod ktem

projektw SKR i SKM) odcinek od Dbrowy Grniczej do Gliwic.
W zakresie obsugi taborowej skady do pocigw pasaerskich
zabezpieczaj:
1)
w zakresie elektrycznych zespow trakcyjnych: Elektrowozownia

Katowice i azy.
Pierwsza znajduje si w samym niemal centrum Katowic blisko
peronw, co umoliwia szybkie i sprawne podstawianie i ciganie

skadw, ale tylko w przypadku kierunkowego przyjazdu pocigu (z
kierunku
wschodniego).
Lokalizacja
Elektrowozowni
zmusza
do
rozpoczynania i koczenia biegu pocigw w Katowicach, co wydua

zajto torw przyperonowych
Ma to szczeglne znaczenie w szczytach przewozowych, gdy
postj pocigu w peronie powinien by ograniczony do minimum.
Ponadto, zbudowana na pocztku lat szedziesitych elektrowozownia, usytuowana jest od strony zachodnio-poudniowej, a wic tej,
skd napywa do stacji gwny potok podrnych.
Druga elektrowozownia azy, znajduje si przy stacji
rozrzdowej, nie majcej wiodcego znaczenia w ruchu pasaerskim.
Zachodzi zatem konieczno uruchamiania przewozw prnych do
stacji pocztkowych i ze stacji kocowych (azy tylko w niewielu
przypadkach s stacj kocow lub pocztkow). Ponadto przestawienie
skadu z torw przyperonowych do lokomotywowni jest troch
skomplikowane.
Strona 165 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
2)
w zakresie skadw wagonowych: Wagonownia Katowice i Gliwice.

Katowicka wagonownia (w Bogucicach) ley w odlegoci 2 km
od peronw, z ktrymi poczona jest dwoma torami (jeden tor jest

zelektryfikowany). Lokalizacja nie jest zbyt fortunna (w obecnych
warunkach), poniewa jazda na linii wagonownia perony obecnie
kadorazowo koliduje z przebiegami pocigowymi kierunku wschodniego. Obecnie poniewa naley pamita, e przy przebudowie
ukadu torowego w Katowicach, perony przesunito" o okoo 200
metrw w kierunku zachodnim.
Wagonownia Gliwice usytuowana jest w miejscu dawnej stacji
Kolei Grnolskiej w pobliu wiaduktu na ulicy Chorzowskiej
(zachoway si jeszcze fragmenty niskich peronw oraz zabudowa
dworcowych i lokomotywowni osobowej).
Bliej, na wysokoci Huty 1-Maja znajduj si tory postojowe
zespow elektrotrakcyjnych. Pojemno torw odstawczych ju dawno
okazaa si niewystarczajca na potrzeby techniczne odstawianych
skadw. Usytuowanie grupy odstawczej jest o tyle korzystne, e znajduje
si ona w rodku ukadu kierunkowego, zatem podstawianie i ciganie
skadw moe si odbywa bez kolizji z przejedajcymi pocigami. Ale
mimo tego, usytuowanie grupy postojowej nie mona nazwa
funkcjonalnym, poniewa podstawianie i ciganie skadw w kierunku
rednicy odbywa si niejako pod prd.
Tory postojowe w Katowicach Ligocie, Tychach, Sosnowcu,
Mysowicach, Dbrowie Grniczej Zbkowicach i Zawierciu nie speniaj
Strona 166 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
swej funkcji, gdy stanowi po prostu wyjcie awaryjne". Zostay

wydzielone z torw eksploatacyjnych.
Niewystarczajca pojemnociowo jest grupa odstawcza w
Tychach Miecie.
Prowizorycznym rozwizaniem jest grupa torw postojowych
w Gliwicach Porcie, usytuowana w odlegoci 3 km od peronw stacji
Gliwice. Ponadto skady podstawiane z grupy w Gliwicach Porcie musz
kursowa torami szlakowymi z Gliwic abd i kadorazowo zajmuj 2kilometrowy szlak.
W wietle powyszej analizy, budowa dwch stacji postojowych
i lokomotywowni GOP-Wschd i GOP-Zachd (w abdach i w
Tucznawie) nie powinna podlega dyskusji.
O ile ukady torowe podstawowych cigw pasaerskich w
GOP-ie, w zakresie ukadw szlakowych, nie limituj w sposb
zasadniczy na zdolno przewozow, to ukady stacyjne na wielu stacjach
wzowych maj indolencyjny wpyw na sprawno ruchu pasaerskiego.
Z duych wzw pasaerskich takich jak: Gliwice, Bytom,
Chorzw Batory, Katowice czy Mysowice jedynie Gliwice posiadaj na
podejciu od strony wschodniej ukad kierunkowy.
Specyficzny, skomplikowany ukad i ciasnota niektrych stacji
uniemoliwia
wrcz
stosowanie
skomunikowa.
Tak
sytuacj
obserwujemy niejednokrotnie w Katowicach w czasie minimalnych

nawet zakce. Jeli do tego dodamy niewaciw niejednokrotnie
organizacj pracy i wspprac dyurnych dysponujcych z peronowymi
Strona 167 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
wwczas dodatek cz III do subowego rozkadu jazdy

(skomunikowania pocigw) staje si cakowit fikcj.
W niejednym przypadku, z ssiedniej krawdzi tego samego
peronu wraz z wjazdem pocigu skomunikowanego, rusza sprzed nosa"
pocig przesiadkowy.
Rzadko ktra stacja posiada moliwo swobodnego manewrowania
skadem
pocigu
przypadku
powika
zakce
eksploatacyjnych. Uniwersalno przebiegw nie na wiele w takich

przypadkach si zdaje, stanowi bowiem tylko moliwo swobodnej
operacji wewntrz stacyjnej, nie rozwizuje natomiast sytuacji w
przypadku, gdy w wyniku zakce na szlakach, pocigi trzeba
komasowa w stacji, bez ujemnego wpywu na ruch w ssiednich
kierunkach. Nawet na nowobudowanych stacjach pasaerskich np. Tychy
Miasto czy Pyskowice Miasto zaprojektowano tylko tak ilo torw
przyperonowych
jaka
wynikaa
aktualnych
potrzeb,
bez
perspektywicznych rezerw.
Stacje o duym nateniu ruchu pasaerskiego, o znacznym
potoku podrnych, takie jak Katowice, Gliwice, Dbrowa Grnicza
Zbkowice, Jaworzno Szczakowa, Mysowice, Sosnowiec, Tarnowskie
Gry czy Bytom posiadaj przynajmniej o jeden tor przyperonowy za
mao.
Takie stacje jak Zabrze, Ruda lska, Dbrowa Grnicza,
Chorzw Miasto, Zawiercie czy Bdzin nie posiadaj torw gwnych
dodatkowych z krawdzi peronow, co w znacznym stopniu utrudnia
Strona 168 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
operatywne
prowadzenie
ruchu
pocigw,
uniemoliwiajc
wyprzedzanie przez pocigi wyszej kolejnoci.

Wany i silny punkt ruchu pasaerskiego jakim jest pod
wzgldem potokw podrnych przystanek osobowy w Katowicach
Szopienicach Poudniowych, nie posiada ukadu stacyjnego (chocia taki
kiedy istnia najpierw jako stacja, pniej mijanka). Uniemoliwia to
nie tylko operatywn regulacj ruchem pocigw na wanym
odgazieniu, ale take utrzymanie skomunikowa (z kierunku Sosnowca
na kierunek Mysowice). Brak moliwoci techniczno-ruchowych
operacji w Katowicach Szopienicach Poudniowych znajduje take swe
odzwierciedlenie w ostatnich planach i projektach dotyczcych studiw
rozwojowych transportu kolejowego w GOP-ie (planowany ukad
kierunkowy przedstawiony na Rysunku 19).38
Co prawda, wielu respondentw twierdzi, e im mniej
rozjazdw i semaforw na drodze przebiegu pocigu pasaerskiego, tym
mniejsza moliwo zaistnienia kolizji, a tym samym wikszy stopie
bezpieczestwa (co jest niezaprzeczaln prawd), ale w konkretnym
przypadku (tzn. kolejowego transportu pasaerskiego w GOP-ie)
twierdzenie takie mona uzna za absurdalne.
Przy komasacji wszystkich niemal rodzajw pocigw na
kadym cigu ukadu torowego, przy braku rozdzielenia ruchu
pasaerskiego od towarowego, dalekobienego od podmiejskiego,
powinna istnie jak najwiksza moliwo kierowania i regulowania
38

miejsko-przemysowych do roku 1990 Aglomeracja katowicka COBiRTK
Strona 169 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
ruchem pocigw usankcjonowana nie tylko ukadem torowym lecz

take w urzdzeniach sterowania ruchem i organizacj pracy.
Sprawa bezpieczestwa ruchu pocigw, jako cel nadrzdny
przy prowadzeniu ruchu pocigw powinna by uwzgldniona w uniwersalizacji i niezawodnoci rozwiza, urzdze, a przede wszystkim w
wiadomoci i wysokiej kulturze pracy personelu obsugi i utrzymania,
oraz poczuciu indywidualnej odpowiedzialnoci subowej, cywilnej i
etycznej pracownikw zwizanych z prowadzeniem ruchu pocigw i
bezporednio z nimi wsppracujcych.
Oczywicie, przy penym rozdzieleniu poszczeglnych rodzajw
ruchu pocigw, a wic po realizacji projektw lskiej Kolei Regionalnej,
Szybkiej Kolei Miejskiej czy lskiego Metra najwaciwszym
rozwizaniem
bdzie,
obok
jak
najwikszego
bezpieczestwa
dostpnoci, zapewnienie przede wszystkim wysokiej regularnoci i

wymaganej czstotliwoci pocigw oraz duej szybkoci technicznej i
handlowej. W takim przypadku ukad torowy powinien spenia funkcj
wydzielonego torowiska tramwajowego, o jak najmniejszej liczbie
punktw kolizyjnych.
Tego rodzaju ukady torowe zastosowane s w wielkich
aglomeracjach Monachium, Hamburga, Zagbia Ruhry, w systemach
SKM i metrach, oraz czciowo na warszawskiej linii rednicowej, na
Warszawskich Kolejach Dojazdowych i w Trjmiecie.
Natomiast wykorzystanie istniejcych zasadniczych ukadw
torowych w celu dostatecznego zagszczenia ruchu pocigw w okresach
szczytowych zgodnie z potrzebami przewozowymi powinno zmierza do
Strona 170 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
realizacji maksymalnego wyposaenia technicznego linii obwodowych

pod ktem odcienia rednicy od tranzytowego ruchu towarowego.
Uwzgldniona musi by take budowa torw postojowych
(wraz z urzdzeniami do mycia, sprztania i obrzdzania technicznego) z
bezkolizyjnym wjazdem na tory przyperonowe.
Tego rodzaju tory postojowe (oprcz wymienionych powyej
stacji postojowych GOP-Wschd i GOP-Zachd) powinny by usytuowane
w pobliu stacji o potencjalnych predyspozycjach do rozpoczynania i
koczenia biegu pocigw (Zawiercie, Dbrowa Grnicza Zbkowice,
Sosnowiec, Katowice Ligota, Chorzw Batory, Tychy Miasto, czy rejon
witochowic).
Na te i inne stacje pooone w pobliu Katowic, powinien by
przeoony ruch pocigw rozpoczynajcych i koczcych bieg.
Zredukowanie do minimum rozpoczynania i koczenia biegu pocigw w
Katowicach Osobowej umoliwi zwikszenie czstotliwoci pocigw
pasaerskich tranzytujcych przez Katowice.
1.1.1. Inwentaryzacja infrastruktury technicznej ze szczeglnym

uwzgldnieniem linii rednicowej.
Wzrost
towarowym,
zada
tendencje
przewozowych
zmian
ukadu
ruchu
pasaerskim
przestrzennego
relacji
przewozowych, a take wystpujca z coraz wiksz si konieczno

polepszenia wiadczonych usug przewozowych okrelaj kierunek
niezbdnych zmian nie tylko w dcej do koncentracji organizacji
Strona 171 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
przewozw, lecz w gwnej mierze take do rozwoju infrastruktury

technicznej transportu kolejowego.
Wraz ze wzrostem poziomu wiadczonych usug, racjonalizacj
przewozw oraz koncentracj rozrzdu w przewozach towarowych
powstaje pilna potrzeba zapewnienia wyposaenia technicznego stacji i
linii o odpowiednim standardzie.
Projekty udoskonalenia i usprawnienia transportu kolejowego
w aglomeracji grnolskiej uwzgldniaj i zakadaj sukcesywn
rozbudow infrastruktury technicznej.
lski Okrg Kolejowy wywiera decydujcy wpyw na prawidowe funkcjonowanie nie tylko samego transportu w regionie, lecz take
transportu i gospodarki narodowej w caym kraju.
Prowadzenie po tych samych ukadach torowych ruchu pasaerskiego i towarowego, nadmierne przecienie torw, czynne szkody
grnicze, nietypowe warunki rodowiskowe i specyficzne cykle
remontowo-konserwacyjne
dekapitalizuj
istniejc
infrastruktur
kolejow, co z kolei ma istotny wpyw na najwaniejszy element

prawidowego funkcjonowania kolei w GOP-ie na zapewnienie
wysokiej sprawnoci, niezawodnoci i bezpieczestwa pracy systemu
komunikacyjnego.
Na terenie GOP-u ley okoo 600 km linii na 463 km odbywa
si ruch pasaerski, 285 km przypada na linie dwu- i wicej torowe, 178
km to linie jednotorowe.
Strona 172 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Oglna ilo torokm w GOP-ie wynosi 1.671, w tym 806 torokm liniowych i 765 torokm stacyjnych.
Linie magistralne zajmuj 472.956 km torw w tym 230.678
km to tor bezstykowy typu S60, a 123.579 km to tor bezstykowy
typu S49.
Na liniach pierwszorzdnych dugoci oglnej 339.469 km
torw, 63.150 km toru to tor bezstykowy S60, a 271.746 km to tor
klasyczny S49.
Na liniach drugorzdnych znajduje si 73.080 km torw typu
klasycznego S49.
Linie znaczenia miejscowego licz 36.658 torokm, w tym
29.618 torokm typu S49 oraz 7.040 km toru typu S42.
Dugo torw stacyjnych wynosi 765 torokm.
Przy tych ukadach torowych ley 160 stacji, przystankw
osobowych i posterunkw techniczno-ruchowych, 6 lokomotywowni, 5
wagonowni i okoo 300 jednostek zaplecza technicznego, utrzymania,
socjalnego i kulturalnego.
Urzdzenia suby drogowej

Z 600 km linii kolejowych w GOP-ie, odcinki Zawiercie
Dbrowa Grnicza, Jaworzno Szczakowa Mysowice, Pyskowice
Gliwice o cznej dugoci 60 km liniowych wyposaone s w ukad
torowy z szynami cikimi typu S60.
Strona 173 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Wszystkie pozostae tory szlakowe oraz tory gwne zasadnicze

na stacjach uoone s z szyn typu S49. Szyny typu S42 stosowane s na
liniach znaczenia miejscowego (bez ruchu pasaerskiego) oraz w torach
stacyjnych.
Usprztowienie robt torowych wynosi 10 KM na 1 km torw
gwnych oraz 22,3 KM na 1 pracownika. Tradycyjny sprzt drogowy:
opaty, podbijaki, moty, kilofy itp, zastpiony zosta przez zespoy
prdotwrcze, podbijarki wibracyjne, dwigi, piy do cicia szyn itp.
Do utrzymania i konserwacji nawierzchni su pocigi
zmechanizowane, wyposaone w sprzt mechaniczny typu PLASSER,
THEURER, SFINDEX, MATISSA, AMSLER.
Do akcji odnienej kolej dysponuje pugami odnienymi,
odniearkami rotacyjnymi, liniowymi oraz cikimi miotaczami ognia.
Do transportu roboczego su cikie drezyny motorowe oraz
lokomotywy spalinowe serii SM03.
Stan nawierzchni drogowej w jej podstawowych elementach nie
skania do optymizmu. Rozjazdy typu S60 stanowi zaledwie 12%
oglnej liczby.
Niezadawalajcy stan techniczny nawierzchni, ograniczone
moliwoci konserwacji i remontw, saba liczebnie i zasobowo baza
materiaowa i sprztu zmechanizowanego powoduj przykre nastpstwa
w pracy eksploatacyjnej.
Strona 174 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Z tego gwnie powodu, szybko techniczna pocigw pasaerskich jest powanie obniana, to samo dotyczy take dopuszczalnego
nacisku osi na szyn w torach gwnych.
Duy wpyw na ksztatowanie si tych trudnoci ma dotkliwy
spadek zatrudnienia w subie drogowej.
Suba zabezpieczenia ruchu i cznoci.

Istotny wpyw na sprawno i bezpieczestwo ruchu pocigw
ma wyposaenie szlakw kolejowych, stacji i posterunkw w sprawne,
niezawodne i funkcjonalne urzdzenia zabezpieczenia i sterowania
ruchem kolejowym.
Na liniach GOP-u ruch pocigw prowadzony jest na podstawie
blokady
psamoczynnej,
samoczynnej
blokady
liniowej
oraz
telefonicznego zapowiadania.
Urzdzenia samoczynnej blokady liniowej znajduj si na 98
km linii, blokada psamoczynna jest zainstalowana na 300 km.
Wszystkie jednostki subowe GOP-u objte s zasigiem
automatycznej cznoci telefonicznej.
Na stacjach, mijankach, posterunkach odganych i bocznicowych znajduje si cznie okoo 4 tysicy rozjazdw, w tym 640
rozjazdw krzyowych. 80% rozjazdw jest scentralizowanych.
Urzdzenia elektrycznego ogrzewania rozjazdw (EOR) zainstalowane s na 1.588 rozjazdach.
Strona 175 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Na stacjach, mijankach, posterunkach odganych, odstpowych, bocznicowych i przejazdach drogowych usytuowane jest 308
stanowisk nastawczych, na ktrych oprcz urzdze blokady liniowejwykonane s uzalenienia w postaci blokady stacyjnej.
Ilo tych urzdze zainstalowanych na terenie stacji i
posterunkw w GOP-ie przedstawia si nastpujco:
1) elektryczne przekanikowe
18 posterunkw
2) elektryczne suwakowe
22
"
3) mechaniczne z sygnalizacj wietln
170
"
4) mechaniczne z sygnalizacj ksztatow 46
"
5) kluczowe z sygnalizacj wietln
52
"
6) kluczowe z sygnalizacj ksztatow
16
".
redni wiek urzdze mechanicznych, kluczowych i elektrycznych suwakowych wynosi okoo 55 60 lat, elektrycznych przekanikowych 14 lat.
Na linii rednicowej Zawiercie Gliwice tylko 5 stacji
wyposaonych jest w urzdzenia przekanikowe, 4 stacje posiadaj
urzdzenia elektryczne suwakowe, na 11 stacjach znajduj si,
urzdzenia mechaniczne i na 2 kluczowe. Wzdu linii rednicowej
usytuowane s wycznie semafory wietlne, a ruch pocigw prowadzi
si na podstawie samoczynnej blokady liniowej. Odcinek Dbrowa
Grnicza Zbkowice Dbrowa Grnicza wyposaony jest w
samoczynn blokad liniow dwukierunkow.
Stan urzdze zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym
mimo modernizacji i postpujcej wymiany odbiega od stawianych
Strona 176 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
wymaga. Dua ilo przestarzaych urzdze sprawia wiele kopotw

zarwno obsudze jak i personelowi utrzymania.
Obsuga i naprawa rnych typw urzdze mechanicznych,
rcznych czy suwakowych, dodajmy urzdze w wikszoci ju nie
produkowanych, jest pracochonna i kopotliwa. Wikszo z nich dawno
przekroczya ju normatywny okres uytkowania.
W urzdzenia samoczynnego hamowania (SHP) wyposaone s
wszystkie linie pasaerskie oraz obwodnice: poudniowa i pnocna.
Dugo linii z urzdzeniami SHP wynosi okoo 500 km.
czno stosowana na liniach kolejowych GOP-u realizowana
jest za pomoc kabli o cznej dugoci 491 km. Przecitny wiek kabli
35 lat.
Automatyczne centrale o cznej pojemnoci 7.524 numery
zainstalowane s na 36 jednostkach. W 13 jednostkach zainstalowane s
posterunki dalekopisowe.
W zakresie radiocznoci pocigowej i manewrowej rejon
kolejowy GOP-u wyposaony jest w 1.630 radiotelefonw przenonych,
przewonych i stacjonarnych (potrzeby wynosz 2.500).
Urzdzenia suby ruchu i handlowo-przewozowej.

Na terenie Grnolskiego Okrgu Przemysowego odprawa
podrnych odbywa si w 86 punktach obsugi. S to stacje i przystanki
Strona 177 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
osobowe. Miejscem odprawy podrnych na stacjach i przystankach

osobowych jest dworzec kolejowy lub peron (czyli odprawa w pocigu).
Zasadniczym elementem dworca kolejowego dla podrnego
jest kasa biletowa i poczekalnia. W te urzdzenia wyposaone s
wszystkie niemal stacje i przystanki kolejowe.
Wikszo dworcw kolejowych to budynki stare i wyeksploatowane pamitajce pionierskie czasy kolei. Z takiego okresu pochodz
midzy innymi dworce w Zawierciu, Dbrowie Grniczej, Bdzinie,
Sosnowcu, Maczkach, Chorzowie Batorym, Rudzie l. Jaworznie
Szczakowej, Niektre z nich, ze wzgldw architektonicznych zaliczone
zostay do grupy zabytkw pod opiek Wojewdzkiego Konserwatora
Zabytkw. Nale do nich szczeglnie dworce w Maczkach, Sosnowcu
oraz stary dworzec katowicki przy ulicy Dworcowej .
Nowe dworce zmodernizowane otrzymay w okresie
powojennym stacje: Katowice Szopienice Pd., Tychy, Tarnowskie Gry,
Chorzw Miasto, Zabrze oraz stacje i przystanki nowowybudowane.
Wikszo stacji i przystankw wyposaona jest w wysokie
perony z wiatami przeciwdeszczowymi i tunelowymi dojciami do
peronw lub poprzez kadki. Osobliwym wyjtkiem jest stacja Jaworzno
Szczakowa, ktra do dzi nie doczekaa si peronw z prawdziwego
zdarzenia. Znajdujce si tu namiastki peronw, to po prostu wysepki,
Strona 178 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
jakie dzi mona jeszcze spotka na naprawd niewielu stacjach lecych

na liniach peryferyjnych39.
Caa linia rednicowa Zawiercie Katowice Gliwice wyposaona jest w wysokie perony z wiatami lub osonami przeciwdeszczowymi (nie posiada ich jedynie Dbrowa Grnicza Pogoria
ale jest to punkt o znaczeniu witeczno-wypoczynkowym czynny w
okresie letnim).
Przy przystankach osobowych urzdzone s pawilony dworcowe usytuowane na peronach, mieszczce w sobie poczekalni, kas
biletow i urzdzenia sanitarne.
Zalet kadego dworca jest jego wszechstronna funkcjonalno
przejawiajca
si
duej
pojemnoci,
przepustowoci
oraz
prawidowym dziaaniu urzdze obsugi podrnych.

Niemae znaczenie ma dogodno i szybko dojcia z dworca
na perony. Dogodna ilo wej od strony miasta i wyj na perony bez
koniecznoci kluczenia po caym obiekcie, dobrze jest rozwizana na
dworcu w Gliwicach.
Dworzec w Gliwicach posiada trzy wejcia od poudniowej
strony miasta. Dwa z nich prowadz bezporednio do gwnego
obszernego holu, gdzie mieszcz si kasy biletowe i bagaowe oraz
odprawa ekspresu i informacja. Tu przy wejciach do tunelu (po lewej
stronie) usytuowane s wejcia do wietlicy dworcowej, restauracji i
urzdze sanitarnych. Dojcie na perony jest tunelowe, w jednym
39
Stacja Jaworzno Szczakowa zostaa przebudowana na przeomie lat 80/90

XX wieku. Nowe perony zostay przesunite okoo 200 m w kierunku
wschodnim i poczone przejciem podziemnym. [JW48 2016]
Strona 179 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
poziomie. Trzecie wejcie na peron usytuowane jest w hali dworcowej

przy kasach PKS-u, gdzie znajduje si rwnie bar szybkiej obsugi i
urzdzenia sanitarne.
W holu gwnym kiosk ruchu, kiosk z kwiatami, pamitkami,
fryzjer itp. Czytelny rozkad jazdy usytuowany jest na cianie po lewej
stronie wejcia. Ta lokalizacja jest moe niezbyt fortunna, gdy w tym
miejscu znajduje si gwne wyjcie z tuneli i do miasta, a zatem
korzystajcy z rozkadu jazdy podrni oraz podrni udajcy si na
peron i z peronu do miasta czstokro nawzajem sobie przeszkadzaj.
Wygodniejsza byaby lokalizacja rozkadu jazdy na przeciwlegej cianie
(tej z mozaik), nad kasami biletowymi. Stojcym w kolejce raczej by to
nie przeszkadzao, raczej odwrotnie stojc po bilet mogliby
przestudiowa rozkad majc go nad gow.
aowa tylko naley, e z peronw nie ma wyjcia na pnocn
stron miasta w rejon ulicy Tarnogrskiej i Witkiewicza.40
Dworzec Gwny w Katowicach (Rysunek 27), zbudowany w
latach 196572 jest jednym z nowoczeniejszych, funkcjonalnych
obiektw.
Liczna ilo wej (6) ze wszystkich stron, trzy przejcia
tunelowe, zapewniaj szybki przepyw podrnych. Moe tylko droga
dojcia z ulicy 3-Maja (przez estakad) i z rejonu ulicy Kociuszki jest
zbyt duga. Na trjpoziomowym obiekcie znajduje si szereg placwek
handlowych i usugowych oraz liczne okienka kasowe, ktre jednake nie
40
Wyjcie na stron pnocn zostao zrealizowane w latach 90. ubiegego

wieku. W 1993 roku uruchomiono peron IV w miejscu istniejcego peronu
bagaowego [JW48 2016].
Strona 180 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
zawsze s czynne w wystarczajcej iloci, zwaszcza w okresach szczytw

przewozowych.
Rysunek 27
Dworzec kolejowy w Katowicach tzw. nowy, stan z pocztku lat 70. XX wieku
rdo: http:// katowice.fotopolska.eu/375379.jpg41
Mankamentem, czsto krytykowanym przez podrnych, pras

i wadze miejskie, jest brak typowej poczekalni. Olbrzymi hol niezbyt
dobrze spenia, t funkcj. Maa ilo awek, duy przepyw podrnych,
gwar, haas to wszystko ujmuje funkcjonalnoci katowickiego dworca
to, czego oczekuje podrny od kolei w przerwach midzy poczeniami..
Nie wszystkie dworce kolejowe na terenie GOP-u s w takim
stopniu funkcjonalne jak w Gliwicach i Katowicach. Nie spenia swej
41
Z Galerii internetowej[JW48, 2016]
Strona 181 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
funkcji na pewno dworzec w Dbrowie Grniczej, o ktrym

wspominaem ju wczeniej.
Do dworcw, dobrze speniajcych sw funkcj (w obecnych
warunkach) mona jeszcze zaliczy: Bdzin Miasto, Sosnowiec G.,
Mysowice (chocia zbyt may i ciasny), Chorzw Batory, Tychy, Katowice
Ligota, Chorzw Miasto, Zabrze, Bytom, Tarnowskie Gry. Cz stacji
posiada dojcia do peronw rozwizane za pomoc kadek nad torami.
Tego rodzaju rozwizania raczej wyduaj dojcie podrnych, a
ponadto bywaj usytuowane przewanie w jednym z kracw peronu.
Rwnie niektre przejcia tunelowe nie s zbyt funkcjonalne, np. w
Zawierciu, gdzie trzeba najpierw wyj z dworca na ulic i dopiero po
przejciu okoo 50 metrw dochodzi si do wejcia tunelowego, pooonego po pnocnej stronie peronu.
Podobne rozwizania znajduj si w Bukownie i w Katowicach
Bogucicach. Kadki nad torami s stosowane w azach, Dbrowie
Grniczej Zbkowicach, Dbrowie Grniczej, Kazimierzu Grniczym oraz
na przystankach obwodnicy tyskiej.
Na kilku stacjach przejcia usytuowane s w poziomie szyn (na
linii rednicowej w Chruszczobrodzie, Dbrowie Grniczej Sikorce,
Dbrowie Grniczej Goonogu, Bdzinie Ksawerze, Bdzinie. Bardzo
niebezpieczne przejcia dla podrnych znajduj si w Katowicach
Bogucicach (przez tor 2S i 1M) oraz w Gliwicach abdach (przez trzy
tory).
Informacje na dworcach i przystankach rozwizana jest za
pomoc megafonw oraz rozkadw jazdy ciennych, plakatowych i
Strona 182 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
tablicowych. W Katowicach i Gliwicach zamontowane s informatory

wizualne typu Pragotron i Elgatron. Na kilku innych stacjach
zainstalowane s informatory paletowe, wachlarzowe i elektroniczne
tablice wietlne (Sosnowiec, Mysowice, Zabrze).
Dworce kolejowe stanowi ten element kolei, ktry jako
pierwszy kojarzy si podrnemu z kolej. W funkcjonalnoci transportu
odgrywaj i odgryway zawsze dominujc rol, okrelajc funkcj i
rang nie tylko samej stacji lecz take miejscowoci w ktrej si
znajdoway i ktrej stanowiy reprezentatywny obiekt.
Dziki nim niejedno miasto zawdzicza swj rozwj. Potny
niejednokrotnie obiekt, czsto wybudowany w szczerym polu" stwarza
warunki wok ktrych rodzio si miasto.
W ten sposb powstay Zbkowice, Strzemieszyce, Sosnowiec,
Ligota, Pszczyna, Dbrwka Maa, Tarnowskie Gry, Jaworzno. Rysunek
18 przedstawia dworzec kolejowy w Sosnowcu (stan z 1898 roku),
ktrego monumentalny gmach sta si kamieniem wgielnym"
przyszego miasta.
Wszystkie stacje i przystanki osobowe z wyjtkiem nieobsadzonych, oznaczonych w rozkadzie jazdy symbolem (Op),
wyposaone s w drukarki i automaty biletowe. Oglna ich ilo na
stacjach i przystankach GOP-u wynosi 1.620.42
Na stacji Katowice Osobowa dziaa Biuro Obsugi Podrnych.
42
Strona 183 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Do utrzymania porzdku i czystoci na stacjach oprcz

tradycyjnego sprztu su zamiatarki zmechanizowane typu Clark. Sze
sztuk tego sprztu znajduje si na inwentarzu stacji Katowice Osobowa,
lecz czste jego usterki i brak czci zamiennych nie pozwalaj na pene
jego wykorzystanie.
Urzdzenia suby trakcji.

Obecny ilostan pojazdw trakcyjnych przynalenych do
lokomotywowni Katowice, azy, Gliwice, Katowice Szopienice Pnocne,
Jaworzno Szczakowa, Bytom i Tarnowskie Gry wynosi: 1.510
lokomotyw, w tym:
148 lokomotyw elektrycznych,
283 elektryczne zespoy trakcyjne,
787 lokomotyw spalinowych
272 parowozy.
Z tej liczby (1.510), wedug stanu na dzie 01.01.1983 r.

czynnych byo 910 lokomotyw czyli 60,1%. Tak duy ubytek lokomotyw
czynnych (najwikszy w trakcji spalinowej 52%/ spowodowany jest
wyduonym cyklem naprawczym, brakiem czci zamiennych, a take
w przypadku elektrycznych zespow trakcyjnych brakiem frontu
naprawczego w jedynych tego typu Zakadach Naprawczych Taboru
Kolejowego w Misku Mazowieckim. [12]
Strona 184 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Na ilostanie suby trakcji, w obrbie wspomnianych wyej

lokomotywowni znajduje si 6 cikich urawi kolejowych typu EDK, 12
zapadni trakcyjnych, 9 obrotnic, 6 napiaszczalni oraz 6 samochodowni o
cznej liczbie taboru samochodowego 56.
Urzdzenia suby wagonw.

Ilostan wagonw pasaerskich wedug stanu z dnia 01.01.83,
wynosi:
ilostan inwentarzowy 1014 wagonw
ilostan roboczy - 601 wagonw
A zatem w dyspozycji pasaerskiej znajduje si okoo 60%
wagonw zdatnych do ruchu.
W wagonowniach Katowice, Mysowice, Jaworzno Szczakowa,
Gliwice, Tarnowskie Gry i Bytom istniej zaledwie 2 fronty robt
naprawczych krytych typu Donbas zapewniajce napraw 250
wagonw na 1 obsug oraz 6 punktw naprawczych otwartych 175
wagonw na 1 obsug.
Wszystkie wagonownie wyposaone s w sie wodn. Akumulatornie znajduj si w wagonowniach: Katowice, Mysowice, Gliwice,
Tarnowskie Gry i Bytom, urzdzenia do elektrycznego i parowego
podgrzewania skadw posiadaj Katowice i Gliwice, parowe Tarnowskie
Gry i Bytom, elektryczne Mysowice.
Strona 185 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Sie spronego powietrza znajduje si w Katowicach i w

Bytomiu. Wagonownie Katowice i Tarnowskie Gry dysponuj pralni i
prasowalni.
Na ilostanie poszczeglnych wagonowni znajduj si nastpujce liczby wagonw:
Katowice
254 wagony (w tym 109 skadw Bipa)
Gliwice
100 wagonw ( "
Bytom
27
"
Tarnowskie G.
25 "
Jaw. Szczakowa
12 "
Mysowice
( "
32
"
24
"
9 wagonw.
Suba sieci i zasilania

Na terenie GOP-u, na 600 km linii zelektryfikowanych jest
530 km linii (1.284 torokm). S one zasilane przez 10 podstacji i kabin
sekcyjnych.
Do utrzymania i konserwacji sieci suy 6 pocigw sieciowych
oraz 5 wagonw spalinowych SR51 do utrzymania sieci trakcyjnej pod
napiciem. Sie energetyczna jest utrzymywana przez 6 odcinkw
elektroenergetycznych.
Urzdzenia suby budynkw.

Znaczny procent budynkw eksploatacyjnych o istotnym
znaczeniu dla pracy przewozowej jest w zym stanie technicznym.
Strona 186 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Podobnie wyglda sprawa z obiektami inynierskimi.

Znaczny
stopie
zuycia
tuneli,
mostw,
kadek,
wiat
peronowych, zadasze itp. znacznie obnia funkcjonalno urzdze

kolejowych i wywiera zasadniczy wpyw na pogorszenie warunkw
komunikacyjnych.
Jako przykad moe posuy katastrofalny stan dworcw,
budynkw eksploatacyjnych, obiektw i pomieszcze subowych w
Dbrowie Grniczej, Kazimierzu Grniczym i Dbrowie Grniczej
Poudniowej.43
Dla
zapewnienia
funkcjonalnoci
obiektw,
pomieszcze
subowych, pomieszcze obsugi podrnych, magazynowych i tp. suy

40 warsztatw rzemielniczych i specjalistycznych skupionych w 17
Rejonach Budynkw.
Wzrost przewozw pasaerskich i towarowych, koncentracja i

racjonalizacja pracy adunkowej powodoway transport kolejowy do
staego zwikszania jego potencjau, rozwoju zaplecza technicznego i
infrastruktury.
Pomimo znacznych liczbowo nakadw finansowych na rozwj i
modernizacj infrastruktury technicznej, transport kolejowy lskiego
Okrgu nie zosta w peni dostosowany do potrzeb przewozowych
regionu.
43
Z wymienionych, oba budynki stacyjne (stacji i ekspedycji) w Dbrowie

Grniczej zostay w 2015 roku zakwalifikowane do sprzeday, odbudowy i
modernizacji. Pozostae Dbrowa Grnicza Pd. i Kazimierz Grniczy
przeznaczono do wyburzenia. [JW48 2016]
Strona 187 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Program rozwoju transportu w lskim Okrgu Kolejowym,

zatwierdzony Uchwa Rady Ministrw nr 175 z 1977 roku nie zosta
zrealizowany.
Tote problem zagwarantowania penego zaspokojenia potrzeb
przewozowych Grnolskiego Okrgu Przemysowego istnieje nadal i
wie
si
gwnie
przedsiwzi
zabezpieczeniem
inwestycyjnych,
radykaln
realizacji
podstawowych
zmian
infrastruktury
taborowej, modernizacj i rozbudow infrastruktury technicznej i

zaplecza techniczno-materiaowego.
Istotn spraw jest zapewnienie odpowiedniego frontu napraw
taboru trakcyjnego i wagonowego.
Uzyskanie wydatnej poprawy w infrastrukturze technicznej
kolei, a tym samym zwikszenie jej zdolnoci przewozowej i
przepustowej
wymaga
konsekwentnej,
kompleksowej
realizacji
podjtych przedsiwzi w zakresie naprawy i modernizacji linii oraz jej

zaplecza techniczno-materiaowego.
Jedn z najpilniejszych potrzeb jest wprowadzenie nowoczesnych rozwiza konstrukcyjnych w taborze, nawierzchni, sieci a
take w organizacji procesw przewozowych.
Elementarne potrzeby lskiego Okrgu Kolejowego w zakresie
wyposaenia i zaplecza technicznego mog zosta zaspokojone w wyniku
konsekwentnej, kompleksowej realizacji zaoonych przedsiwzi i
inwestycji jako gwnych determinant wyznaczajcych rol i pozycj
lskiego transportu kolejowego w systemie komunikacyjnym konurbacji
Strona 188 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
grnolskiej, jak rwnie odgrywajcych rol czynnika dynamizujcego

rozwj gospodarczy kraju i regionu.
1.2. Analiza funkcjonalna.

Wzy kolejowe i due stacje pasaerskie utosami mona z
duym zespoem miejskim. Najczciej stanowi one zesp obiektw i
urzdze kolejowych bdcych istotnymi ogniwami przechodzcych
przez nie lub zbiegajcych si w nich linii kolejowych. Na kadym z takich
wzw czy stacji musi istnie moliwo przepuszczania i krzyowania
pocigw
pasaerskich
towarowych,
wsiadania
wysiadania
podrnych, postoju i przygotowania skadw pocigw do drogi,

odbywania pracy adunkowej i zwizanej z ni moliwoci zestawiania i
rozformowywania pocigw towarowych.
Wedug rodzaju i zakresu pracy dokonywana jest specjalizacja
stacji osobowa, towarowa, adunkowa, postojowa itp.
Stacje i wzy stanowi wic obiekty o szczeglnej funkcji, roli i
przeznaczeniu, o wielobranowej i skomplikowanej infrastrukturze oraz
technologii pracy.
Odpowiedzialna rola kolei w realizacji przewozw oraz jej
ograniczone na niektrych liniach zdolnoci przepustowe zmuszaj
do jak najbardziej racjonalnego wykorzystania istniejcych rodkw i
moliwoci przewozowych. Std te naley unika sytuacji, w ktrych
obiekty i urzdzenia kolejowe w duych aglomeracjach miejskich, bdce
czuymi punktami podstawowych cigw transportowych kolei, zatracaj
Strona 189 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
swj podstawowy charakter i speniaj inne funkcje anieli te, ktre

wypywaj z interesw sieci kolejowej.
Angaowanie wzw i stacji w duych aglomeracjach w
rozwizania komunikacyjne i przekazywanie im funkcji podstawowego
rodka transportu miejskiego w specyficznych warunkach, wymaganiach,
strukturze i lokalizacji nie przynosi im na og efektw, lecz w
przewaajcej wikszoci daje wyniki ujemne.
Wyjtkiem potwierdzajcym regu jest system Szybkiej
Kolei Miejskiej w Trjmiecie (przy czym trzeba zaznaczy, e
eksploatowany na wydzielonym ukadzie torowym), sprowadzony
praktycznie do systemu naziemnego metra.44
1.2.1. Analiza funkcjonalna odcinka linii rednicowej Katowice
Gliwice.
Rozwizujc zagadnienie funkcjonalnoci kolei, szczeglnie w
zakresie ukadw torowych w obrbie aglomeracji miejskich, staraem
si zwrci uwag na to, czy w danym miecie skupisku ludzkim, kolej
spenia sw podstawow funkcj w zakresie przewozw pasaerskich
oraz czy istniejca infrastruktura i technologia stacji spenia wynikajce z
potrzeb przewozowych zadania, oddziaywujc na wzajemne powizania
oraz czy umoliwia ewentualn modernizacj, rozbudow czy budow
nowych obiektw i urzdze kolejowych w ksztatujcej si aglomeracji
miejskiej.
44
Werbachowski S. Kolejowe przewozy pasaerskie w duych aglomeracjach

miejskich -Eksploatacja Kolei nr 4/80, WK Warszawa, 1980 r. [19]
Strona 190 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Znaczenie ma take realne okrelenie struktur urbanistycznych

i warunkw industrializacyjnych w danej konurbacji w zakresie
rozwiza technicznych i sprawnoci przelotowych odcinka linii
kolejowych przechodzcych przez aglomeracje miejskie.
Analiz funkcjonaln ukadw torowych w Grnolskim
Okrgu Przemysowym przeprowadziem na najbardziej obcionym
odcinku, mao doinwestowanym a rwnoczenie pracujcym w bardzo
specyficznych warunkach 27-kilometrowym odcinku linii rednicowej
Katowice Gliwice.
Odcinek ten jest rwnoczenie najbardziej prerogatywny w
zakresie dobowej iloci i czstotliwoci pocigw.
Stacja KATOWICE OSOBOWA

Najwikszy, centralny wze kolejowy Grnolskiego Okrgu
Przemysowego, o najwikszym, docelowym skupieniu kierunkw
dowozowych, zaliczony do grupy wielkich przedsibiorstw jako wiodcy
w swojej brany.
Przez wze katowicki przewija si" dobowo okoo 800
pocigw wszystkich rodzajw. Do Katowic przyjeda codziennie okoo
150-200 tysicy pasaerw.
Obecny ukad torowy stacji Katowice z czterema peronami (i z
5-tym peronem bagaowym) oddany zosta do eksploatacji w 1968 roku.
Strona 191 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
W tym samym czasie uruchomione zostay w Katowicach przekanikowe

urzdzenia nastawcze sterowania ruchem pocigw wraz z centraln
nastawni dysponujc.
Schemat ideowy stacji Katowice Osobowa przedstawia Rysunek 28.
Rysunek 28
Ukad torowy Katowic jest ukadem podunym, dwugrupowym, umoliwiajcym wybr dowolnego toru przyjciowego lub
wariantu jazdy. Stacja posiada 4 perony do wsiadania i wysiadania
podrnych, 8 torw krawdziowych, a take jeden peron bagaowy do
odprawy przesyek pocztowo-ekspresowych.
W grupie torw peronowych znajduje si 10 torw przebiegowych (wspomniane 8 torw krawdziowych oraz dwa tory
tranzytowe dla pocigw towarowych).
W grupie torw kierunkowych (usytuowanej od strony wschodniej) znajduje si 7 torw przebiegowych dwukierunkowych oraz 2
Strona 192 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
tory postojowe. Grupa kierunkowa nie posiada torw o dugoci

odpowiadajcej iloci osi w kursujcych pocigach towarowych. Zatem w
przypadku
zatrzymania
pocigu
towarowego
przed
semaforem
wyjazdowym, zajmuje on tor dwch grup oraz rodkow gowic

rozjazdw, co utrudnia moliwo wariantowania jazd.
Pomimo wielotorowych szlakw na przylegych kierunkach,
ukad torowy na podejciach do stacji nie jest ukadem kierunkowym.
Wszystkie wjazdy i wyjazdy realizowane s w jednym poziomie (z
wyjtkiem toru 1L do Brynowa).
Zajto torw krawdziowych wykorzystana jest w 90% i
siga puapu jej moliwoci. Nawierzchnia na stacji to tor klasyczny
typu S49, co nie ma wikszego wpywu na szybko jazdy pocigw na
szlakach przylegych, gdy na kadym z nich szybko jazdy jest
ograniczona do 70 km/h (rozkadowo). Wszystkie tory na stacji
przebiegowe i odstawcze s zelektryfikowane.
W zakresie funkcjonalnoci ukadu torowego, stacja Katowice
przestaa by wystarczaln, niemale w momencie oddania nowego
ukadu torowego. Trwajca od lat powojennych przebudowa stacji nie
nadaa za szybkim i dynamicznym wzrostem przewozw pasaerskich
zwizanych z rozwojem miasta i regionu. Brak kierunkowych podej do
stacji sprawia wiele trudnoci natury organizacyjnej.
Wbrew pozorom istniej moliwoci rozbudowy ukadu torowego w Katowicach. Zarwno od strony poudniowej jak i pnocnej
znajduje si pas rezerwy umoliwiajcy budow dodatkowych torw z
jednokrawdziowym peronem.
Strona 193 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Tego rodzaju rozwizanie postulowane jest w projekcie

Szybkiej Kolei Miejskiej.45
Zasadniczej przeszkody nie stanowi take estakada. Wraz z
przebudow stacji Katowice Towarowa (rejon tzw. wolnych torw46),
estakada mogaby zosta wykorzystana (po odpowiedniej adaptacji i
przebudowie) pod ukad torowy np. Szybkiej Kolei Miejskiej lub Intercity.
Ten projekt jest moe o tyle trudny, e spowodowaby naruszenie ukadu
urbanistycznego w cigu ulicy Dworcowej i Mariackiej, ale z tak
moliwoci naley si liczy przy kadej inwestycji tego pokroju.
W obecnych warunkach najlepszym wyjciem z sytuacji wydaje
si uzupenienie istniejcego ukadu torowego sieci podziemnej kolei
typu Metro z rozwizaniami tunelowymi .
Ukad dworca katowickiego i jego pooenie dopuszczaj tak
moliwo.
Stacja KATOWICE TOWAROWA przystanek osobowy Katowice Zae.

Wewntrz torw gwnych zasadniczych tej stacji usytuowany
jest przystanek osobowy Katowice Zae. Schemat stacji i przystanku
przedstawiono na Rysunku 29.
45
Tomaszewski K. Studium systemu Szybkiej Kolei Regionalnej i

Miejskiej dla Grnolskiego Okrgu Przemysowego COBiRTK Katowice,
1973 r. [18]
46
Katowice Towarowa zostaa zlikwidowana w latach 90. ubiegego
stulecia. W II dekadzie XXI wieku cakowicie przebudowano ukad dworcowy
w rejonie estakady. Dworzec kolejowy zosta przebudowany na kompleks
kolejowo-autobusowy i poczony z wybudowan w miejscu estakady (pl. W.
Szewczyka) galeri handlow. [JW48 2016]
Strona 194 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Do
obsugi
przystanku
wybudowano
jeden
peron
dwukrawdziowy, wyspowy, wysoki, z pawilonem dworcowym.

Ukad ten zaspakaja w peni potrzeby przewozowe mieszkacw Zaa oraz zag pooonych w pobliu zakadw pracy (kop.
Kleofas, oddzia huty Baildon).
Rysunek 29
Stacja Katowice Towarowa spenia rol pomocnicz stacji

rozrzdowej i adunkowej. Praca manewrowa tej stacji ulega systematycznemu zmniejszaniu. Istnieje zatem moliwo przystosowania
ukadu torowego Katowic Towarowej do potrzeb ruchu pasaerskiego.
Wielotorowe poczenia z Katowicami Osobow oraz likwidacja
parowozowni predestynuj stacj Katowice Towarowa do przejcia roli
np. stacji pocztkowej i kocowej dla pocigw dalekobienych,
uruchamianych z Katowic w kierunku wschodnim. O peronw
Strona 195 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
usytuowana byaby wwczas na wysokoci placu Wolnoci lub ulicy

Gliwickiej.
Stacja CHORZW BATORY

Jest to jeden z najbardziej skomplikowanych ukadw torowych
w Polsce schemat ideowy stacji Chorzw Batory przedstawiono na
Rysunku 30. Dua ilo zakadw pracy skupiona wzdu ukadu
torowego Kolei Grnolskiej powodowaa chaotyczn jego rozbudow.
W zakresie ruchu pasaerskiego stacja stanowi wany wze kolejowy z
uwagi na odgaziajc si tutaj od linii Katowice Gliwice, lini do
Bytomia i Tarnowskich Gr (kierunki docelowe: Kluczbork, Wrocaw,
Ostrw Wlkp., Pozna, Szczecin, Gdynia). Stacja o silnym potoku
pasaerskim, posiada 2 perony dwukrawdziowe. Przejcia rozjazdowe
w formie pojedynczego trapezu. Brak moliwoci regulowania kolejnoci
ruchu pocigw.
Pomimo wielu dziaa modernizacyjnych, stacja mocno niedoinwestowana w zakresie rozbudowy ukadu torowego, ktry w obecnych
warunkach jest w Chorzowie Batorym mocno niefunkcjonalny. Skada si
na to brak uniwersalnych przej trapezowych w poszczeglnych
gowicach, dwukrotne wejcia" z torw towarowych w tory rednicowe,
brak elektryfikacji niektrych przej rozjazdowych w torach gwnych
jak rwnie liczne szkody grnicze wpywajce zasadniczo na stan
ukadu torowego.
Strona 196 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rysunek 30
Przystanek osobowy witochowice

Usytuowany jest w pobliu Kop. Polska, Huty Florian, ZUT
Zgoda. Szeroki peron wyspowy, przejcie tunelowe oraz duych
rozmiarw budynek dworcowy stwarzaj dogodne warunki do szybkiego
przemieszczania si podrnych. Rwnolegle do toru rednicowego
(nieparzystego) biegnie tor towarowy z Chorzowa Batorego do Rudy
Chebzia, ktry mgby by wykorzystany dla potrzeb przyszej SKM47.
47
W II poowie lat 90 ubiegego wieku budynek dworcowy zosta wyburzony.

W ten sposb znikn jeden z najstarszych kolejowych obiektw na Kolei
Grnolskiej. Ten sam los spotka jeden z najpikniejszych obiektw na
dawnej linii IwangrodzkoDbrowskiej dworzec Strzemieszyce Pnocne. Po
poarze w 2010 roku, zosta ostatecznie wyburzony na pocztku roku 2016.
[JW48 2016]
Strona 197 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Stacja RUDA CHEBZIE

Stacja rozrzdowa o przestarzaym ukadzie poprzecznym,
wyposaona w mechaniczne urzdzenia nastawcze. Znaczne oddalenie
stacji od centrum Rudy lskiej oraz dzielnic Chebzie i Orzegw sprawio,
e nie odgrywa ona wikszego znaczenia w ruchu pasaerskim. Jeden
peron wyspowy z wyjciem tunelowym, usytuowany pomidzy dwoma
torami gwnymi zasadniczymi na og zaspakaja potrzeby przewozowe
tej czci miasta, jednake trzeba wzi pod uwag, e z powodu
wspomnianej odlegoci dworca od miasta i osiedli, potrzeby te mog nie
by w peni znane. Niemae znaczenie ma take fakt usytuowania w
pobliu dworca kolejowego przystankw autobusowych i tramwajowych
(m.in. do Katowic i Zabrza). Stacja posiada jeszcze jeden peron (na
dworcu grnym rejon RCC obecnie nieczynny dla ruchu
pasaerskiego).
Schemat ideowy stacji Ruda-Chebzie przedstawia Rysunek 31.
Rysunek 31
Strona 198 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Stacja RUDA LSKA

Stacja o prostym ukadzie torowym w formie pojedynczego
trapezu z peronem wyspowym i wejciem tunelowym Rysunek 32.
Rysunek 32
Podobnie jak w Chebziu, oddalenie dworca kolejowego od

centrum miasta i nowopowstajcych osiedli zmniejsza powanie
zapotrzebowanie na usugi kolejowe, polegajce tu gwnie na dojazdach
do pracy w Katowicach, Zabrzu i Gliwicach. Z oglnego punktu widzenia
ukad taki wystarcza do zaspokojenia potrzeb przewozowych, jednake
w
okresach
szczytowych
nate
potok
podrnych
wzrasta
niejednokrotnie do znacznych rozmiarw.

Z eksploatacyjnego punktu widzenia ukad torowy bardzo
ciasny", dugo toru gwnego dodatkowego z trudem wystarcza na
pomieszczenie pocigu o dugoci 120 osi co w przypadku. przyjmowania
takiego pocigu przed pocigiem pasaerskim stwarza pewne zakcenia
Strona 199 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
w pynnoci i regularnoci ruchu. Na powstanie zakce ma rwnie

wpyw trudne podejcie do stacji od strony Zabrza oraz bliskie
ssiedztwo stacji Ruda Chebzie, ktrej arytmia pracy rozrzdowej
nierzadko rzutuje na prac Rudy lskiej.
Stacja ZABRZE
Duy orodek miejski, przemysowy, akademicki i naukowy,
posiada na linii rednicowej tylko jedn stacj, speniajc rol
przystanku osobowego.
Schemat ideowy stacji Zabrze przedstawiono na Rysunku 33.
Rysunek 33
Strona 200 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Jeden peron wyspowy usytuowany na midzytorzu torw

gwnych zasadniczych, niejednokrotnie okazuje si zbyt ciasny, aby
funkcjonalnie i sprawnie rozmieci silny potok podrnych zwaszcza w
okresie letnim i witecznym.
Dworzec pasaerski wybudowany w poowie lat szedziesitych z obszernym holem i zapleczem socjalno-gastronomicznym oraz
dwoma wejciami na peron dobrze spenia sw rol.
Natomiast niewystarczajca jest ilo torw krawdziowych. Na
peron prowadz wspomniane wyej dwa wejcia tunelowe z holu
dworcowego oraz bezporednie zejcie z wiaduktu przy ulicy 1-Maja, co
jest duym udogodnieniem dla podrnych.
Wielko i ranga aglomeracji zabrzaskiej powinna predestynowa do stworzenia wielofunkcyjnego ukadu torowego, tym bardziej
e pozwolioby to odciy stacj Gliwice w zakresie pocigw
uruchamianych w kierunku zachodnim.
Rozbudowa ukadu torowego w Zabrzu pod ktem potrzeb
pasaerskich miaaby jeszcze t jedn dobr stron, e w przypadku
planowych zamkni torowych umoliwione byoby np. skrcenie relacji
pocigu w Zabrzu, bd uruchomienie go z Zabrza.
Ukad torowy stanowi pojedynczy trapez.
Na odcinku Zabrze Gliwice znajduje si posterunek odgany Maciejw Poudniowy (Rysunek 33), kierujcy pocigi towarowe
w i z kierunku Gliwic Towarowej (GlA).
Strona 201 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Stacja GLIWICE
Gliwice s najwiksz po Katowicach stacj ruchu pasaerskiego w aglomeracji grnolskiej i obsuguj w zakresie przewozw
pasaerskich
jeden
najwikszych
najsilniejszych
orodkw
przemysowych, akademickich i miejskich w kraju.

Ukad stacji Gliwice (grupy osobowej) skada si z 6 torw
krawdziowych usytuowanych przy trzech peronach.
W pierwotnych zaoeniach, peron I (tory 3 i 4) suy dla
obsugi kierunku Gliwice Sonica, peron II dla wyjazdu pocigw w
kierunku Zabrza (tor 5) i Bytomia (tor 6), oraz dla wjazdw pocigw z
kierunku Gliwic abd. Peron III przeznaczony by dla wjazdw
pocigw z kierunku Zabrza (tor 8) oraz z kierunku Bytomia (tor 7), a
take wyjazdw w kierunku Gliwic abd.
Dla pocigw towarowych przeznaczono tory 11, 12, 13.
Tor 12 dla wjazdu pocigw parzystych z kierunku Gliwic
abd i Gliwic Portu i przejazdu na grup IV i VI.
Tor 13 dla wyjazdu pocigw towarowych uruchamianych z
grupy III w kierunku Gliwic abd i Gliwic Portu oraz przejazdu w tych
kierunkach pocigw tranzytowych z grupy I.
Tor 11 przeznaczony jest dla przyjmowania lokomotyw luzem i
prnych skadw kierowanych do lokomotywowni i na tory odstawcze.
Strona 202 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Dzi ta specjalizacja jest zachowana i stosowana nadal, jednake

rosnce natenie przewozw spowodowao dokonanie szeregu zmian i
unowoczenie w ukadzie stacyjnym i w urzdzeniach zabezpieczenia
ruchu kolejowego.
Tory 3, 4, 7 i 8 zostay przystosowane do przyjmowania
pocigw zarwno z toru szlakowego nr 2 jak i nr 4 (z kierunku Gliwic
abd). Tor 6 zosta przystosowany do przyjmowania pocigw z
kierunku Zabrza i Bytomia. Tory 3, 4, 6, 7, 8, s przystosowane do
wyjazdw zarwno na tor szlakowy nr 1 jak i tor nr 3 w kierunku Gliwic
abd. Tor 11 zosta przystosowany do przejazdu pocigw towarowych
z grupy odjazdowej (III) w kierunku Gliwic abd na tor szlakowy 1 i 3,
oraz z tych torw (po torze 11) na grup IV i VI.
Pomimo tych usprawnie, wzrost zapotrzebowania na usugi
przewozowe ludnoci
aglomeracji gliwickiej
znacznie ograniczy
funkcjonowanie ukadu torowego stacji Gliwice. Cay czas rozpatrujemy

oczywicie tylko rejon stacji osobowej.
Co prawda do dzi zostaa zachowana tradycyjna kierunkowo peronw, ale wzrost liczby i czstotliwoci pocigw, gwnie w
kierunku linii rednicowej, ale rwnie i w pozostaych, spowodowa
konieczno dokonania wielu usprawnie techniczno-konstrukcyjnych
wspomnianych powyej, umoliwiajcych elastyczniejsze kierowanie
ruchem pocigw.
Duym uatwieniem jest czterotorowy ukad do Gliwic abd i
chocia jedna para tych torw (3 i 4) przeznaczona jest dla ruchu
towarowego, to niejednokrotnie bywa ona wykorzystywana do jazdy
Strona 203 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
pocigw pasaerskich celem szybkiego rozadowania trudnej sytuacji w

peronach, jaka czsto istnieje w szczycie letnim i kolonijnym.
Pomidzy torami szlakowymi z Zabrza i Zabrza Pnocnego
usytuowana jest grupa odstawcza skadw pasaerskich, dogodna jeli
chodzi o kierunek zachodni, mniej natomiast funkcjonalna w stosunku do
linii rednicowej, poniewa podstawianie skadw odbywa si pod
prd. Z kolei usytuowanie wybudowanej dla potrzeb Cyklicznego Ruchu
Podmiejskiego
grupy
postojowej
Gliwicach
Porcie,
stwarza
konieczno zajmowania torw szlakowych.

Schemat ideowy stacji Gliwice przedstawiono na Rysunku 34.
Rysunek 34
W obecnych warunkach funkcjonalno ukadu torowego stacji

Gliwice w zakresie potrzeb przewozowych, w czasie normalnej sytuacji
Strona 204 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
eksploatacyjnej powinna by zadawalajca, lecz praktycznie nie istnieje

moliwo elastycznego dostosowania si do mogcych zaistnie
trudnych sytuacji ruchowych. Jeli do tego dodamy jeszcze konieczno
czstego przejazdu pocigw towarowych torami peronowymi oraz
konieczno dokonywania obsug bocznicowych, wwczas otrzymamy
obraz 90%-owej zajtoci krawdzi peronowych w okresie dobowym.
Celowym wydaje si w kontekcie SKR i SKM zaadaptowanie torw manewrowych 1 i 2, usytuowanych pomidzy budynkiem
stacyjnym a torem 3 do potrzeb ruchu pasaerskiego i stworzenie
chocia jednej jeszcze krawdzi peronowej, przesunitej bardziej w
kierunku wartowni SOK.48
Dla usprawnienia ruchu pasaerskiego na wle gliwickim
konieczna jest przebudowa ukadu torowego w Gliwicach abdach
celem stworzenia kierunkowego podejcia do Gliwic od strony
zachodniej. Od strony wschodniej ukad taki istnieje (Rysunek 8)
Reasumujc analiz odcinka linii rednicowej Katowice Gliwice, naley stwierdzi, e pomimo licznych na 27-kilometrowym
odcinku
stacyjnych
ukadw
torowych,
zakresie
przewozw
pasaerskich odcinek ten faktycznie jest zbliony swym charakterem do

linii tramwajowej z wieloma punktami kolizji w jednym poziomie. Na 27
kilometrach linii pomidzy Katowicami a Gliwicami znajduje si 7
ukadw stacyjnych (rednio co 4 km).
48
Na pocztku XXI wieku stacja Gliwice mao przypominaa t, o ktrej

mowa w niniejszej pracy. Niemal cakowicie znikny funkcje towaroworozrzdowe; zmodernizowany zosta za to dworzec pasaerski i aktualnie
trwa jego dalsza przebudowa [JW48 2016]
Strona 205 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Kady z tych ukadw stanowi newralgiczny punkt dla ruchu

pasaerskiego, a tylko jeden z nich Chorzw Batory odgrywa
istotn rol w ruchu pasaerskim.
Na caym odcinku dominuje ukad 2torowy. Dodatkowa para
torw znajduje si na odcinku Katowice Chorzw Batory i Maciejw
Pd. Gliwice oraz Chorzw Batory Ruda Chebzie (3-ci tor)
wszystkie te tory su dla potrzeb ruchu towarowego, lokalnego nie
stanowi rozwiza usprawniajcych ruch pasaerski.
Na caym odcinku pomidzy Katowicami a Gliwicami brak jest
moliwoci wyprzedzania pocigw pasaerskich. adna ze stacji
poredniej nie posiada toru gwnego dodatkowego z krawdzi
peronow (w Chorzowie Batorym brak jest odpowiednich przej
rozjazdowych umoliwiajcych t operacj).
Na caej linii rednicowej Zawiercie Katowice Gliwice,
oprcz Katowic i Gliwic moliwoci wyprzedzania pocigw maj tylko
Sosnowiec, Dbrowa Grnicza Zbkowice i azy.
Potrzeby przewozowe Rudy lskiej, Rudy Chebzia, witochowic czy Zaa nie predestynuj do rozbudowy ukadu torowego na
tych stacjach, lecz brak moliwoci regulowania kolejnoci pocigw
pasaerskich na porednich stacjach odcinka rzutuje na caoksztat pracy
eksploatacyjnej w przedmiotowym zakresie i ma decydujcy wpyw na
warunki komunikacyjne i ich jako. Brak moliwoci koczenia lub
rozpoczynania relacji na ktrej ze stacji porednich (Zabrze, Ruda
lska, Chorzw Batory) w czasie prowadzenia planowych zamkni torowych i doranych trudnoci eksploatacyjnych zmusza do odwoywania
Strona 206 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
pocigw na caym odcinku, co staje si prawdziwym utrapieniem dla

podrnych, zwaszcza w zakresie dojazdw do i z pracy.
W obliczu tych trudnoci najbardziej celowym i w miar
uniwersalnym wyjciem moe by system Szybkiej Kolei Miejskiej,
uwarunkowany budow co najmniej jeszcze jednego toru (a w perspektywie i drugiego) wzdu caej linii rednicowej.
Natomiast linie tradycyjne powinny by zmodernizowane i
wyposaone w najfunkcjonalniejsze w danym rodowisku
urzdzenia sterowania ruchem pocigw, a po wyeliminowaniu z linii
rednicowej ruchu towarowego, naley j przystosowa do parametrw
szybkiego,
sprawnego
podsystemu
pocigw
ekspresowych
dalekobienych typu INTERCITY i SKR.

Naley take zaznaczy, e na odcinku Katowice Gliwice
dominuj przestarzae i wyeksploatowane urzdzenia zabezpieczenia
ruchu kolejowego, ktrych normatywny okres uytkowania dawno
min. Sprzed okresu przedwojennego a wic sprzed okoo 50 laty
pochodz urzdzenia elektryczne suwakowe na stacjach Katowice
Towarowa, Chorzw Batory i Gliwice. W Gliwicach abdach s jeszcze
starsze z 1913 r.
Podobnie ma si rzecz z urzdzeniami mechanicznymi na
stacjach Chorzw Batory, Ruda Chebzie, Ruda lska i Zabrze. W Bdzinie
urzdzenia blokady stacyjnej pamitaj jeszcze carskie czasy" s
powodem ograniczenia szybkoci jazdy przez stacj, ze wzgldu na stan
awaryjny.
Strona 207 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Na odcinku Katowice Gliwice jedynie stacja Katowice

Osobowa jest wyposaona w elektryczne urzdzenia przekanikowe
sterowania ruchem (w zakresie obsugi ruchu pasaerskiego). Ten fakt
mwi sam za siebie. Wraz ze zmian organizacji pracy, ruchu pocigw,
rozkadu jazdy i modernizacj linii w zakresie ukadw torowych, musz
i daleko posunite zmiany infrastrukturalne.
Istotnym elementem poprawy ruchu pasaerskiego bdzie
wyeliminowanie zagroe powstawania szkd grniczych i likwidacja
istniejcych. Dotyczy to w pierwszym rzdzie odcinka Chorzw Batory
Ruda Chebzie i Ruda lska Zabrze.
Strona 208 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
2. Koncepcja wasna systemu lskiej Kolei Regionalnej
Na przestrzeni ostatnich 10 lat opracowano kilka koncepcji

lskiej Kolei Regionalnej, przy czym poszczeglne koncepcje nie rniy
si ukadem i przebiegiem tras, ani charakterem funkcji jak miay
spenia. Zasadnicza rnica polegaa jedynie na zasigu, dostpnoci i
iloci tras.
Pocztkowe stadium zakadao obsug wikszoci orodkw
miejskich GOP-u na trasie od Dbrowy Grniczej (huta Katowice) do
Pyskowic kierunek EW oraz na trasie od Bytomia Radzionkowa do
Tych Bierunia49 z punktem przesiadkowym w Katowicach.
Rezygnacja z tej koncepcji nastpia ju w kilka lat pniej,
kiedy okazao si, e koszty budowy bd olbrzymie, a warunki
geologiczno-tektoniczne przysporz wiele kopotw wykonawczych
(znaczna
cz
tras
miaa
biec
tunelach,
na
terenach
niezabudowanych na estakadach).
Pniejsze opracowania (charakteryzowane w czci III)
oscyluj wok poprzedniej koncepcji, zdaj jednak bardziej do
rwnolegego uoenia tras (chocia autorzy prac wyranie podkrelaj,
e ukad sieciowy jest korzystniejszy od liniowego), a w przypadku tras
49
w latach 1975 1991 Bieru by dzielnic Tychw [JW48 2016]
Strona 209 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
promienistych, warunkuj decyzj budowy od zaistnienia odpowiedniej

wielkoci potoku podrnych na danym kierunku.
Koncepcja taka nie naley chyba do najoptymalniejszych, nawet
w obecnych trudnych warunkach.
Badania dotyczce okrelenia czynnikw ksztatujcych ruchliwo mieszkacw wskazuj, e budowa nowych linii na odcinkach
midzymiejskich oddziaywuje w sposb wyrany na ruchliwo mieszkacw wywoan gwnie zamiarem realizacji potrzeb socjalnobytowych.
Dotychczasowe koncepcje rozwizania problemu szybkiego
transportu w GOP-ie zakadaj obsug tras SKR (SKM) tradycyjnymi,
posiadanymi rodkami trakcyjnymi.
Ze wzgldw ekonomicznych jest to na pewno korzystne, z
eksploatacyjnych rwnie.
Ale badania przeprowadzone przez Instytut Urbanistyki i
Architektury wykazuj midzy innymi, e jednym z czynnikw
ruchliwoci mieszkacw jest szybki, wygodny, komfortowy tabor.
Poprawa warunkw podrowania w zasadniczy sposb wpywa na
wzrost przejazdw pasaerskich. [14]
Podstawowe warunki komunikacyjne jak szybko i czstotliwo
ruchu,
punktualno,
komfort
jazdy,
bezpieczestwo,
dostpno, koszt w zasadniczy sposb mog sta si czynnikiem

regulujcym natenie ruchu pasaerskiego w ukadzie przestrzennym
oraz midzy poszczeglnymi rodkami lokomocji.
Strona 210 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Analizujc
badania
opracowania
dotyczce
ustalenia
kierunkw przemieszcze i warunkw ksztatujcych ruchliwo

mieszkacw, jak rwnie dotychczasowe opracowania i koncepcje
lskiej Kolei Regionalnej i Szybkiej Kolei Miejskiej, nakreliem sze
kierunkw przemieszcze, ktre moim zdaniem naleaoby wzi pod
uwag przy wyznaczaniu tras komunikacji szynowej
Trasa I: Dbrowa Grnicza Bdzin Czelad Siemianowice lskie
Katowice
Trasa II: Dbrowa Grnicza Bdzin Sosnowiec Mysowice
Trasa III: Mysowice Kosztowy Ldziny Tychy Katowice
Trasa IV: Tarnowskie Gry Bytom Chorzw Katowice
Trasa V: Pyskowice Gliwice Sonica Zabrze Ruda SI.
Chorzw Katowice
Trasa VI: Gliwice Zabrze Orzegw Bytom.
Na podstawie tych kierunkw opracowaem trzy trasy dwutorowe, tworzce ksztat trzech zamknitych wyduonych ptli, z
ktrych kada zakoczona jest grup torw postojowych otoczonych
obwodnic o planie koa. Podobny ukad SKR posiada konurbacja
hamburska i Zagbia Ruhry, ktre szczyc si najsprawniejszym
systemem szybkiej kolei miejskiej na wiecie.
Schemat przebiegu tras na tle istniejcego ukadu kolejowego
przedstawia Rysunek 35.
Strona 211 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rysunek 35
Ptla I poudniowo-wschodnia.
Stacja postojowa w rejonie Tucznawy Zbkowice str. wschodnia
osie przejcie nad torami odcinka Dbrowa Grnicza
Zbkowice Dbrowa Grnicza/Dbrowa Grnicza Poudniowa
Goong strona pnocna Dbrowa Grnicza str. pnocna
agisza Grodziec Czelad Siemianowice l. Wenowiec
Db osiedle Tysiclecia Zae centrum Katowic (stacja
podziemna) Brynw Ligota str. wschodnia Podlesie,
Kostuchna Tychy str. wschodnia Czuw Urbanowice - FSM
przejcie nad torami obwodnicy tyskiej Ldziny (w trjkcie
Ldziny Chem Imielin stacja postojowa) Hodunw
Kosztowy Wesoa Dziekowice Brzczkowice Mysowice
str. zachodnia przejcie nad torami odcinka Mysowice -Katowice
Bogucice Sosnowiec osiedle Ostrogrska Waryskiego
Zamkowa rodula Zagrze Bdzin str. poudniowo-wschodnia centrum Dbrowy Grniczej Goong Tworze i w
oniu zamknicie ptli w kierunku Tucznawy.
Strona 212 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
W Sosnowcu w rejonie dzielnicy Ostrogrska odgazienie przez

Radoch wzdu linii GKMZ nad torami odcinka Mieszko
Sosnowiec SG5 i Sosnowiec Katowice Szopienice Pd., do
Szopienic osiedle Rybki Dbrwka Maa str. poudniowa -do
ulicy Rodzieskiego osiedle Gwiazdy" hotel Warszawa
centrum Katowic Brynw i poczenie z ptl I.
Ptla II zachodnia.
Stacja postojowa w Pyskowicach Miecie Pyskowice -przejcie
nad torami odcinka Pyskowice Zabrze Mikulczyce/Gliwice
Czechowice abdy strona pnocna Przyszwka, Szobiszowice str. poudniowo-zachodnia przejcie nad torami
odcinka Gliwice abdy Gliwice Gliwice str. poudniowozachodnia osiedle Sikornik Zubrzyckiego Wjtowa Wie
Trynek Sonica Zabrze str. poudniowa Makoszowy
Halemba Ruda l. Nowy Bytom Wirek witochowice
Zgoda Chorzw str. poudniowa Zaska Hada Brynw centrum Katowic osiedle Tysiclecia Chorzw Batory (Wielkie
Hajduki) centrum Chorzowa agiewniki centrum Bytomia
Orzegw str. poudniowa Bobrek Biskupice Zabrze str.
pnocna Gliwice osiedle Millenium Przyszwka zamknicie
ptli do Pyskowic.
W rejonie Kochowic odgazienie przez Panewnik Brynw str.
zachodnia Ligota str. zachodnia Piotrowice po zachodniej
stronie odcinka Katowice Ligota Tychy wzdu poudniowej
strony obwodnicy tyskiej Bieru Stary kop. Czeczott kop.
Piast do Ldzin gdzie nastpi poczenie z ptl I.
Ptla III pnocna.

Stacja postojowa Miasteczko l. Tarnowskie Gry Nako l.
wierklaniec Radzionkw Bytom str. pnocna Karb
Strona 213 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Bytom centrum nastpnie wzdu trasy ptli II zachodniej do

Katowic, w rejonie huty Baildon odgazienie przez Wenowiec do
Siemianowic, skd do Dbrwki Wielkiej Brzeziny l.
Brzozowice-Kamie Bobrowniki Piekary l. Szarlej
Kozowa Gra do Naka gdzie nastpi zamknicie ptli w kierunku
Miasteczka lskiego.
Geograficzny ukad powyszych tras przedstawiono na Rysunku 36.
Rysunek 36
Kada z ptli stanowi obieg zamknity bez rozbudowy ukadw

stacyjnych (tylko przystanki). Odgazienia na ptlach rozwizane byyby
w postaci posterunkw odganych dwupoziomowo Rysunek 37.
Wejcie do Katowic rozwizane byoby w sposb bezkolizyjny,
kierunkowy umoliwiajcy szybkie przesiadanie Rysunek 38.
Lokalizacja stacji SKR w Katowicach mogaby by zrealizowana
na terenie obecnej parowozowni i torw adunkowo-odstawczych stacji
Katowice Towarowa.
Strona 214 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
W stosunku do torw linii rednicowej byaby usytuowana

poprzecznie w podziemiu.
Rysunek 37
Strona 215 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rysunek 38
Stacje SKR usytuowane w pobliu dotychczasowych stacji

pasaerskich oraz w terenach intensywnej zabudowy naley rozwiza
jako stacjeprzystanki podziemne dotyczy to miejscowoci: Bytom50,
Katowice, Tychy, Mysowice, Dbrowa Grnicza.
Lokalizacja przystankw, liczba i czstotliwo pocigw
byaby ustalona wedug aktualnych potrzeb i na bieco korygowana.
Powysza
koncepcja
stanowi
oczywicie
jedynie
zarys
problemowy i rozpatrzenie jej wymagaoby przeprowadzenia studiw

projektowych i szczegowej analizy inwestycyjnej. Zarys mojej koncepcji
50
Mimo czynnie wystpujcych szkd grniczych w Bytomiu, rozwizania

podziemne mog okaza si znacznie korzystniejsze i moliwe do
eksploatacji ni poziome czy nadziemne. [JW]
Strona 216 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
oparty jest gwnie na wasnych badaniach i obserwacjach oraz

studiowaniu opracowa koncepcyjnych.
Istniejca linia rednicowa byaby wwczas odciona (wedug
wasnych
prognoz)
okoo
5060%
od
przewozw
wewntrzaglomeracyjnych i mogaby zosta poddana gruntownej

modernizacji oraz przystosowaniu do linii typu INTERCITY. Niezbdnym
warunkiem bdzie przeniesienie ruchu towarowego na istniejce
obwodnice.
Nowoczesna kolej systemu SKR na przedstawionych trasach,
byaby zdolna przewie okoo 100 tysicy pasaerw w cigu 1 godziny
(prognozy wasne).
W zalenoci od zagszczenia przystankw, rednia szybko
handlowa powinna ksztatowa si w granicach 70 km/h, co byoby
osigniciem na skal europejsk. Czciowe wykorzystanie istniejcej
infrastruktury i zasobw technicznych uatwioby realizacj systemu
SKR, a take umoliwioby powizanie SKR z ruchem dalekobienym,
poczyoby miasta pozbawione dotychczas dogodnych pocze
komunikacyjnych.
Bezkolizyjna wsppraca obu systemw (tradycyjnego ewentualnie INTERCITY i SKR) pozwoliaby na powany postp w dziedzinie
rozwizywania problemw transportu pasaerskiego.
W systemie SKR moe by wykorzystana rwnie cz tras i
linii dotychczas istniejcych, tych ktre rozwiny si w okresie
przedmotoryzacyjnym. Znaczna ilo linii kolejowych z tego okresu
przebiega przez rodek lub bezporednio w pobliu centrum miasta,
Strona 217 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
zatem realizacja systemw SKR w ramach rekonstrukcji i modernizacji

ukadu kolejowego nie powinna stwarza zasadniczych problemw.
Trzeba otwarcie przyzna, e tego rodzaju sposb realizacji byby
znacznie taszy i atwiejszy anieli przedstawiona przeze mnie
koncepcja.
Ale jak ju wielokrotnie wspominaem, transport musi znacznie
wyprzedza rozwj gospodarczy i urbanizacyjny, aby ten rozwj wanie
mg przebiega w sposb sprawny i bez zakce.
W zakresie kolei niekonwencjonalnej, projekty powinny
zmierza do stworzenia bezporednich pocze gwnych orodkw
dyspozycyjnych
GOP-u
terenami
rekreacyjno-wypoczynkowymi,
czynnymi cay rok (rejon Beskidu lskiego i ywieckiego) orodkami

sportowo-turystycznymi w Dziernie, Pogorii, Kazimierzu oraz ze
Stadionem lskim, Wojewdzkim Parkiem Kultury i Wypoczynku i
Wojewdzk
Hal
Widowiskowo-Sportow
oczywicie
przy
rwnoczesnym zapewnieniu w tych orodkach odpowiedniej iloci i

poziomu imprez (ale to ju zadanie wadz terenowych).
S to jednak zamierzenia do odlege, lece w perspektywie
zamierze
dopiero
po
usprawnieniu
transportu
zasadniczego,
wiodcego. Budowa kolei niekonwencjonalnej powinna by jednak

rozpatrzona w kontekcie szybkiego poczenia Katowic z portem
lotniczym obecnym w Pyrzowicach lub nastpnym najbliszym w
KrakowieBalicach.
Strona 218 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Obecny port lotniczy w Pyrzowicach nie jest funkcjonalny z

uwagi na du odlego od centrum GOP-u 36 km stanowi raczej
prowizork. Po wybudowaniu nowego lotniska pasaerskiego w
bezporedniej bliskoci Katowic i po stworzeniu dogodnych z nim
pocze potrzeby przewozowe na tej linii znacznie i szybko wzrosn.
Wwczas najdogodniejszym rodkiem komunikacyjnym czcym miasta
GOP-u z portem lotniczym stanie si pojazd kolei niekonwencjonalnej.
Strona 219 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
WNIOSKI KOCOWE
Gboko zaamania gospodarczego jakie przechodzi nasz kraj

nie wyrokuje szybkiego wyjcia z impasu. Naley przypuszcza, e w
biecym picioleciu przewozy nie ulegn znacznemu zwikszeniu, lecz
ju w nastpnym mona spodziewa si postpujcego ich wzrostu.
Podstawowym zadaniem w obecnym okresie bdzie doprowadzenie
istniejcego
transporcie
majtku
trwaego
infra-
strukturalnego i taborowego do stopnia najwyszej sprawnoci, a rodki

uzyskane z zaniechania i zamroenia niektrych inwestycji naley
przeznaczy przede wszystkim na modernizacj linii istniejcych i jej
infrastruktur technicznych. Po tym okresie naley podj niezbdne
rodki docelowe, zmierzajce do usprawnienia lskiego transportu
kolejowego w najszerszym pojciu.
W podsumowaniu przeprowadzonych rozwaa teoretycznych
przedmiotowego problemu oraz analizy funkcjonalnej, sformuowanie
podstawowych wnioskw mona uj w cztery zasadnicze grupy
problemowe:
1.
Wnioski oglne
2.
Wnioski okrelajce wpyw warunkw komunikacyjnych
na
Strona 220 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
ruchliwo mieszkacw
3.
Wnioski natury organizacyjno-eksploatacyjnej
4.
Wnioski natury inwestycyjno-modernizacyjnej.
Ad. 1. Wnioski oglne.

1)
Potencja produkcyjny regionu wyznacza i eksponuje jego

rang. Aktywizacja gospodarcza, rozwj urbanizacyjny i
koncentracja ludnoci w centralnej czci GOP-u kumuluj w
niej najwiksze docelowe potrzeby przewozowe.
2)
Poziom
ruchliwoci
spoeczestwa
jest
wynikiem
oddziaywania rde ruchu (sie komunikacyjna, odlego)

oraz pochodn warunkw komunikacyjnych (punktualno,
czstotliwo,
szybko,
komfort,
koszt
przejazdu,
dostpno itp.).
3)
Istniejcy stan ruchliwoci nie jest optymalnym; wynika z

aktualnych warunkw komunikacyjnych.
4)
Uatrakcyjnienie
komunikacji
szynowej
moe
sta
si
determinant rozwoju motoryzacji i jej zgubnego wpywu na

rodowisko naturalne.
5)
U podstaw usprawnienia transportu kolejowego ley

konsekwentna
organizacyjnych,
realizacja
szczegowych
modernizacyjnych,
programw
inwestycyjnych
strukturalnych opracowanych i wdraanych przez lsk

DOKP przy wspudziale Biura Projektw Kolejowych oraz
orodkw
naukowo-badawczych:
COBiRTK,
Instytutu
Transportu Kolejowego Politechniki l.

Strona 221 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
6)
Do zwikszenia udziau transportu kolejowego w przewozach pasaerskich przyczyni si moe zmodyfikowana

taryfa
pasaerska
dla
przejazdw
indywidualnych
okresowych na terenie aglomeracji grnolskiej.

7)
Dostosowanie si kolei do nowoutworzonych tras komunikacyjnych spowoduje rozbudow systemu komunikacyjnego, wzrost potencjau gospodarczego oraz wpynie
korzystnie na rozwj ukadu urbanizacyjnego i terenw
osadniczych.
8)
Budowa nowych tras komunikacyjnych w terenach rozwojowych, na obrzeach osiedli mieszkaniowych wpynie na
zmian kierunkw ruchliwoci spoeczestwa, odciajc
najbardziej obcione obecnie kierunki przewozowe.
Ad. 2. Wnioski okrelajce wpyw warunkw komunikacyjnych na

przemieszczanie ludnoci.
1)
Warunki
komunikacyjne
mog
sta
si
czynnikiem
oywiajcym mniej uczszczane rejony oraz odciy rejony

przesilone.
2)
Warunki
komunikacyjne
zmniejszenia
mog
dysproporcji
by
wykorzystane
obcieniu
sieci
do
ko-
munikacyjnej.
3)
Najbardziej preferowanymi przez podrnych warunkami

komunikacyjnymi s kolejno: punktualno, czstotliwo,
szybko i komfort.
4)
Preferencja warunkw wymienionych w punkcie 3, wynika z

Strona 222 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
postpu
czasu,
wicego
obligatoryjnie
stosunki
midzyludzkie oraz w dziedzinach ycia spoecznego.

5)
Poprawa warunkw komunikacyjnych jako czynnik oddziaywujcy na intensywno przemieszcze spowodowaaby znaczny wzrost przejazdw.
Ad. 3. Wnioski natury organizacyjno-eksploatacyjnej.

1)
Zwikszenie udziau kolei w przewozach pasaerskich jest

ograniczone przez brak punktw odprawy w niektrych
miastach aglomeracji (Piekary l., Siemianowice l., Czelad),
oraz w niektrych duych osiedlach (Zabrze Damrota,
Katowice J. Krasickiego, Tysiclecia, Paderewskiego,
Sosnowiec rodula, Ostrogrska, Piastw).
2)
Funkcjonalno kolei obniona jest przez brak dogodnych

powiza z trasami autobusowymi i tramwajowymi, oraz z
powodu niskiej w stosunku do tramwaju i autobusu
szybkoci handlowej i mniejszej dostpnoci.
3)
Zwikszenie udziau kolei w przewozach pasaerskich moe

by osignite po wyeliminowaniu ruchu towarowego z linii
obcionych przewozami pasaerskimi, a w szczeglnoci z
linii rednicowej.
4)
Naley zapewni daleko idc rozbudow i modernizacj

infrastruktury
technicznej
zaplecza
materiaowo-
technicznego .
5)
Konieczne jest opracowanie koncepcji przystosowania

istniejcej sieci kolejowej do potrzeb ruchu pasaerskiego w
Strona 223 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
kontekcie zagadnie techniczno-organizacyjnych.

6)
Naley podj przedsiwzicia zapewniajce zwikszenie

niezawodnoci
ruchu
pasaerskiego
(przestrzeganie
rozkadu jazdy pocigw pasaerskich i towarowych).

7)
Naley
udoskonali
system
informacji
pasaerskiej
(zwaszcza w przypadkach zakce eksploatacyjnych), na

stacjach i przystankach osobowych.
8)
Naley uzupeni i sukcesywnie wymieni istniejcy tabor

pasaerski
nowoczesnym,
funkcjonalnym
taborem
zapewniajcym pene bezpieczestwo jazdy, du stabilno,

komfort i wygod.
9)
Z miast i orodkw nie posiadajcych komunikacji kolejowej

naley
zapewni
dogodny
dojazd
innymi
rodkami
komunikacji do centrw dyspozycyjnych.

10)
Prognozowany wzrost liczby pocigw na terenie GOP-u i

przecienie przepustowe niektrych ukadw torowych
(Katowice, Tychy, Bytom, Gliwice) stwarza piln konieczno
zbudowania
uniwersalnego
systemu
szybkiej
kolei
regionalnej czcej centralne i peryferyjne orodki GOP-u z

centrum Katowic.
11)
Projekty budowy SKR i SKM wynikaj z analizy i

charakterystyki
przecionych
przewozowej
w
zakresie
linii
zdolnoci
pasaerskich,
przewozowej
przepustowej.
12)
Na
obwodowych
liniach
towarowych
naley
podj
przedsiwzicia organizacyjne zmierzajce do ograniczenia

liczby przejazdw nieefektywnych (lokomotywy luzem,
Strona 224 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
pocigi o niepenym obcieniu).
Ad. 4. Wnioski natury inwestycyjno-modernizacyjnej.

1)
Budowa
nowych
przystankw
osobowych
pobliu
powstaych duych osiedli i. dzielnic mieszkaniowych.

2)
Budowa stacji postojowych i lokomotywowni na obrzeach

GOP-u (proponowane GOPWschd w Tucznawie i GOP
Zachd w abdach).
3)
Modernizacja istniejcych ukadw torowych (na wielotorowe), na najbardziej obcionych odcinkach: linia
rednicowa Zawiercie Katowice Gliwice, odcinek
Sosnowiec SG5 Sosnowiec Poudniowy Dbrowa
Grnicza Strzemieszyce, obwodnica tyska oraz kierunek
Katowice Ligota Leszczyny.
4)
Budowa bezkolizyjnych podej kierunkowych do Katowic

oraz innych stacji obcionych znacznymi przewozami
pasaerskimi.
5)
Konieczna jest modernizacja nawierzchni, zwaszcza na

terenach objtych intensywn eksploatacj przewozow oraz
naraonych na czynne lub nieusunite szkody grnicze.
6)
Naley zmodernizowa istniejc infrastruktur techniczn w

zakresie zapewniajcym najwyszy stopie bezpieczestwa
ruchu (urzdzenia zabezpieczenia i sterowania ruchem
kolejowym,
samoczynna
hamowanie
pocigw,
blokada
liczniki
liniowa,
osi,
samoczynne
obwody
torowe,
sygnalizacja kabinowa).
Strona 225 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
7)
Sfinalizowa
elektryfikacj
wszystkich
niezelek-
tryfikowanych dotychczas odcinkw ukadw torowych,

celem zwikszenia udziau trakcji elektrycznej w przewozach
wszystkich rodzajw, jako najekonomiczniejszego rodka
przewozowego. Wyeliminowanie trakcji parowej i znaczne
ograniczenie
trakcji
spalinowej
na
korzy
trakcji
elektrycznej we wszystkich rodzajach ruchu, wyeliminuje

znaczn cz strat paliwa umownego, wynikajcych z
postojw, zmniejszenia szybkoci i samego zuycia paliwa
umownego na jazd.
Reasumujc rozwaania dotyczce rozwizania problemw

transportowych i funkcjonalnoci ukadw torowych w GOP-ie, oglnie
naley
stwierdzi,
obok
uniwersalizacji,
dostpnoci
tras
komunikacyjnych i dostatecznej przepustowoci ukadw torowych

czynnikiem
wiodcym
jest
zapewnienie
odpowiedniego
stanu
technicznego, czystoci i wyposaenia taboru pocigowego.

W tym kontekcie nabiera znaczenia konieczno budowy wyposaonych w niezbdne urzdzenia, funkcjonalnych stacji postojowych
w miejscach najbardziej do tego predestynowanych.
Niemae znaczenie ma take problem punktualnoci pocigw
pasaerskich i wicy si z nim bezporednio problem szybkoci
technicznej. W dotychczasowej praktyce, dla utrzymania punktualnoci
stosuje si wyduenia czasw jazdy i zwikszone postoje na stacjach
wzowych (usankcjonowane rozkadem jazdy). Wie si to z du
Strona 226 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
iloci ogranicze czasowych spowodowanych szkodami grniczymi,

zym stanem nawierzchni i awaryjnym stanem urzdze zabezpieczenia
ruchu kolejowego.
Prowadzone prace modernizacyjne i remonty kapitalne
nawierzchni,
sieci
trakcyjnej
urzdze
kolejowych
powinny
zlikwidowa tak uciliwe i odczuwalne przez podrnych wyduenia

czasw jazdy.
Na regularno ruchu pocigw w znacznym stopniu powinno
wpyn doskonalenie systemw zabezpieczenia i sterowania ruchem
kolejowym i urzdze cznoci oraz ich automatyzacja.
W rozwaaniach nad ostatecznym ksztatem przestrzennego
rozwoju transportu kolejowego w aglomeracji grnolskiej naleaoby
ustali czy kolej miejska ma by substytutem metra czy te tylko jego
uzupenieniem.
W wietle dowiadcze innych zarzdw musi istnie celowa
wsppraca obu tych rodkw, z ktrych kady peni bdzie okrelone
funkcje. Zadaniem transportu kolejowego w GOP-ie, podobnie jak w
kadej aglomeracji jest powizanie gwnych skupisk aglomeracji z jej
obszarem centralnym oraz obsuga samej strefy centralnej. T ostatni
funkcj najlepiej spenia metro z uwagi na bezkolizyjno tras i mae
odstpy midzy przystankami.
Budowa metra wcale nie determinuje rozwoju transportu
przestrzennego. Metro bowiem jak wspomniaem powyej rozwizuje
problem
przewozowy
jedynie
centralnych
strefach
rdmiejskich; nie usprawni natomiast komunikacji w caej aglomeracji.

Strona 227 z 237
Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Tu najwaciwszym wyjciem wydaje si by system kolei regionalnej

wraz ze skorelowanymi promienicie odcinkami linii uzupeniajcych.
Oprcz utworzenia sieci Szybkich Kolei Miejskich lub sieci
lskiego Metra, w Grnolskim Okrgu Przemysowym musi by
uwzgldniony rozwj przestrzenny transportu kolejowego. Rozwj ten
musi uwzgldnia szerokie wspdziaanie z sieci szybkich kolei
regionalnych i miejskich, z pozostaymi rodkami transportu miejskiego,
a take z motoryzacj indywidualn.
W perspektywie rozwoju industrializacyjnego regionu i
wzrostu potrzeb przewozowych naley opracowa wstpn koncepcj
utworzenia pierwszych kolei niekonwencjonalnych.
Z pewnoci nie w ruchu lokalnym, lecz do obsugi wikszych
odlegoci, kolej niekonwencjonalna bezkoowa", musi wczeniej czy
pniej wkroczy w polski pejza kolejowy.
Jej zasadnicza cecha nie ulegnie zmianie, tzn. ruch po
zaplanowanym, wymuszonym torze, sterowany z wewntrz.
W rozwijajcej si epoce komputerw i cybernetyki, dziki
moliwoci
bezporedniego,
automatycznego
sterowania
samym
pocigiem z zewntrz, niekonwencjonalna kolej jednoszynowa, a

nastpnie bezstykowa osignie absolutny prymat wrd systemw
komunikacyjnych.
Strona 228 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
WYKAZ RYSUNKW I TABEL
Rysunek 1 Ukady torowe na terenie Grnolskiego Okrgu

Przemysowego (str. 21)
Rysunek 2 Schemat linii kolejowych w GOP objtych obszarem bada
(24)
Rysunek 3 Nierwnomierno odprawy podrnych na obszarze bada w
GOP (32)
Rysunek 4 Wielko potokw podrnych w dobie roboczej (35)
Rysunek 5 Wielko potokw podrnych w szczycie porannym (godz.
6.00 7.00)
(37)
Rysunek 6 Wielko potokw podrnych w szczycie popoudniowym
(godz. 15.00 16.00) (38)
Rysunek 7 Sie kolejowa GOP z zaznaczeniem iloci torw na szlakach
(43)
Rysunek 8 Schemat rozdzielenia ruchu pasaerskiego od towarowego na
stacji Gliwice
(44)
Rysunek 9 Sie kolejowa GOP z zaznaczeniem obwodnic dla ruchu
towarowego
(55)
Rysunek 10 Studia nad wytyczeniem trasy Warszawsko-WiedeskiejDrogi
elaznej
(72)
Rysunek 11 Pierwszy rozkad jazdy Kolei Warszawsko Wiedeskiej
(78)
Rysunek 12 Pierwszy dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeskiej w
Warszawie (80)
Strona 229 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rysunek 13 Budowa Dworca Gwnego w Warszawie, stan sprzed poaru

1939 roku (83)
Rysunek 14 Rozkad jazdy dla stacji Granica
(88)
Rysunek 15 Plan rdmiecia Sosnowca opracowany przez in. W. Firka

rok 1879
(92)
Rysunek 16 Rozwj ukadw torowych w Grnolskim Okrgu
Przemysowym (96)
Rysunek 17 Pierwszy pocig elektryczny na stacji Katowice 1957 rok (100)
Rysunek 18 Dworzec kolejowy w Sosnowcu wybudowany w 1859 roku
(101)
Rysunek 19 Projektowana zmiana ukadu torowego w Szopienicach
(138)
Rysunek 20 Przebieg i zaoenia budowy pierwszej linii Kolei Ruchu

Regionalnego w GOP prezentuje Generalny Projektant KRR
mgr in. Andrzej uciw z Biura Projektw Kolejowych w
Katowicach (139)
Rysunek 21 Projekt przebiegu tras lskiej Kolei Regionalnej w GOP
(140
Rysunek 22 Projekt tras Szybkiej Kolei Miejskiej w GOP (wariant I)
(142)
Rysunek 23 Projekt przebiegu tras Szybkiej Kolei Miejskiej i lskiej Kolei

Regionalnej w GOP (wariant II)
(146)
Rysunek 24 Projektowana Droga rednicowa GOP
(154)
Rysunek 25 Podzia kolei niekonwencjonalnych
(155)
Rysunek 26 Wizja kolei niekonwencjonalnej w centrum Katowic
(159)
Rysunek 27 Dworzec kolejowy w Katowicach tzw. nowy, stan z

pocztku lat 70. XX wieku
(181)
Rysunek 28 Schemat ideowy stacji Katowice Osobowa
(192)
Rysunek 29 Schemat ideowy stacji Katowice Towarowa i przystanku

Katowice Zae
(195)
Strona 230 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
Rysunek 30 Schemat ideowy stacji Chorzw Batory
(197)
Rysunek 31 Schemat ideowy stacji Ruda Chebzie
(198)
Rysunek 32 Schemat ideowy stacji Ruda lska
(199)
Rysunek 33 Schemat ideowy stacji Zabrze i posterunku Maciejw Pd.

Rysunek 34 Schemat ideowy stacji Gliwice
(200)
(204)
Rysunek 35 Koncepcja wasna tras Szybkiej Kolei Regionalnej w GOP (na

tle istniejcego ukadu kolejowego)
(212)
Rysunek 36 Geograficzny ukad tras lskiej Kolei Regionalnej (koncepcja
wasna)
(214)
Rysunek 37 Projekty bezkolizyjnych skrzyowa na posterunkach
odganych KR (koncepcja wasna)
(215)
Rysunek 38 Projekt podziemnego przystanku KR w Katowicach
(koncepcja wasna)
(str. 216)
Wszystkie rysunki znajduj si ponadto w oddzielnym, zaczonym do niniejszego
opracowania folderze RYSUNKI
Tabela 1
Krytyczne natenie przewozw pasaerskich na odcinkach

linii w GOP
(str. 33)
Tabela 2
Rozmieszczenie pocigw w poszczeglnych godzinach szczytu

porannego i popoudniowego na poszczeglnych odcinkach
(39)
Tabela 3
Podstawowe parametry techniczno-eksploatacyjne taboru

EN57 i EW58
(48)
Tabela 4
Zuycie paliwa umownego przez elektryczne i spalinowe

rodki transportu szynowego i koowego
(127)
Tabela 5
Wykaz odcinkw projektowanych SKM i SKR wg wariantu II

Opracowania COBiRTK nr 3033/16
(148).
Strona 231 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
PRZYPISY
1.
Wedug podziau administracyjnego z 1975 roku. [JW]

Metoda konstrukcji rozkadu jazdy polegajca na wykreleniu
tras pocigw w jednym kierunku o jednakowej czstotliwoci i
czasach jazdy. [JW48]
3.
Bednarczyk M. Koncepcja zmian w organizacji ruchu
pasaerskiego w Katowickim Wle Kolejowym Eksploatacja
Kolei nr 4/80, WK Warszawa1980 [1]
4.
Program rozwoju szybkiego transportu szynowego w aglomeracjach miejsko-przemysowych do roku 1990 Aglomeracja katowicka COBiRTK Katowice, 1982 r. [12]
5.
Krawczyk S. Pomiary przewozw pasaerskich na terenie
Grnolskiego Okrgu Przemysowego Gdask, 1980 r. [6]
6.
Program rozwoju Katowickiego Wza Kolejowego w latach 19741980 zamierzenia na lata 1981-90, l. DOKP, Katowice 1974r.
[11]
7.
Godzieba T. Pankw M. Kolej w pasaerskiej obsudze
aglomeracji gdaskiej - Eksploatacja Kolei nr 9/80, WK
Warszawa 1980 r. [4]
8.
Mierzejewski E. Kolej taniej, Rzeczpospolita nr
120,Warszawa 1982 r. [8]
9.
Pisarski M. Koleje Polskie 1842-1972, WK Warszawa, 1974 r.
[10]
10.
Pierzchaa J. Legenda Zagbia Wydawnictwo lsk Katowice
1979 [JW48]
11.
Henryk Marconi (1792 1863) polski architekt woskiego
pochodzenia. Tworzy w stylu neorenesansowym i
klasycystycznym. By autorem projektw warszawskich paacw,
szpitali i kociow. Profesor Szkoy Sztuk Piknych w
Warszawie w latach 1851 1858.[JW48]
12.
Z Galerii internetowa[JW48 2016]
13.
Badania wasne.
14.
Budowniczym magistrali wglowej by polski inynier Jzef
Nowkuski, cakowicie zapomniany w latach powojennych, dopiero
w 2015 roku, staraniem Katowickiego Oddziau Stowarzyszenia
Inynierw i Technikw Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej
uhonorowany
zosta
pomnikiem
ustawionym
przed
dworcem
kolejowym w Tarnowskich Grach. [JW48 2016]
15.
W czerwcu 1939 roku budowa zostaa wstrzymana w wyniku poaru.
We wrzeniu budynek zosta zbombardowany przez hitlerowcw
[JW48]
16.
Z Galerii Internetowej[JW48 2016]
17.
Ostatecznie przewit wynosi 1520 mm chocia niektre rda
podaway 1524 mm [JW48]
18.
19.
Nazwy ulic wg danych z 1982 roku [JW48]
20.
Patrz str. 82 {JW48]
21.
Stacja towarowa na terenie miasta Sosnowca obecnie ju nie
istniejca [JW48 2016]
2.
Strona 232 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
22.
Stacja Pyskowice Miasto obecnie ju nie istniejca [JW48

2016]
23.
Brzostowski A., Krawczyk S. wiatowe tendencje doskonalenia
kolejowych przewozw pasaerskich Eksploatacja Kolei nr
8/79, WK Warszawa 1979 r. [2]
24.
Rociszewski M. Studium na temat kierunkw rozwoju kolei w
Grniczych Okrgach Przemysowych COBiRTK Katowice 1972 r.
[16]
25.
Rociszewski M. Grnolski system Szybkiej Kolei
Regionalnej na tle dowiadcze COBiRTK Katowice, 1973 r.
[15]
26.
Rociszewski M. Studium zasad ukadu funkcjonalnego
wzowych przystankw lskiej Kolei Miejskiej COBiRTK
27.
miejsko-przemysowych do roku 1990 Aglomeracja katowicka
COBiRTK Katowice, 1982 r. [12]
28.
Rociszewski M. Grnolski system Szybkiej Kolei
Regionalnej na tle dowiadcze COBiRTK Katowice, 1973 r.
publikacja naukowo badawcza Instytutu Ksztatowania
rodowiska [15]
29.
Roszko K. Komunikacja niekonwencjonalna w konurbacji
grnolskiej na tle perspektywicznych potrzeb - IKS Katowice,
1976 r. [13]
30.
Miejskiej dla Grnolskiego Okrgu Przemysowego COBiRTK
31.
Nomenklatura drogowa uywana w 1982 roku. Obecnie s to drogi
nr 94 i S86. Natomiast Drogowa Trasa rednicowa GOP zostaa
zrealizowana do 2015 roku na odcinku od Katowic przez Chorzw,
witochowice, Rud l., Zabrze do Gliwic. Plany rozbudowy
Trasy rednicowej zakadaj jej wyduenie do Mysowic,
Jaworzna i Zagbia Dbrowskiego [JW48 2016]
32.
Roszko K. Komunikacja niekonwencjonalna w konurbacji grnolskiej na tle perspektywicznych potrzeb przewozowych IKS
Katowice, 1976 str. 253. [13]
33.
Kiszkis R., uciw A., Janiszewski A. Propozycje i sposoby
rozwiza projektowych na etapie studiw i koncepcji lskiej
Kolei Regionalnej. NOT Katowice, 1973 str. 35. [5]
34.
Kubalski J, Maek P. Komunikacja autobusowa WK Warszawa
1968 r. [7]
35.
Roszko K. Warunki komunikacyjne jako czynnik ksztatujcy
ruchliwo mieszkacw - IUiA Katowice, 1971 r. [14]
36.
Dane z roku 1982 [JW]
37.
Pniejsze nazwy: Gwarectwo Kopal Piasku, Kopalnia Piasku
Podsadzkowego i Koleje Piaskowe [JW48].
38.
COBiRTK Katowice, 1982 r. [12]
39.
Stacja Jaworzno Szczakowa zostaa przebudowana na przeomie
lat 80/90 XX wieku. Nowe perony zostay przesunite okoo 200m
Strona 233 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
w kierunku wschodnim i poczone przejciem podziemnym. [JW48
2016]
40.
Wyjcie na stron pnocn zostao zrealizowane w latach 90.
ubiegego wieku. W 1993 roku uruchomiono peron IV w miejscu
istniejcego peronu bagaowego [JW48 2016].
41.
Z Galerii internetowej[JW48, 2016]
42.
43.
Z wymienionych, oba budynki stacyjne (stacji i ekspedycji) w
Dbrowie Grniczej zostay w 2015 roku zakwalifikowane do
sprzeday, odbudowy i modernizacji. Pozostae Dbrowa Grnicza
Pd. i Kazimierz Grniczy przeznaczono do wyburzenia. [JW48
2016]
44.
Werbachowski S. Kolejowe przewozy pasaerskie w duych
aglomeracjach miejskich -Eksploatacja Kolei nr 4/80, WK
Warszawa, 1980 r. [19]
45.
46.
Katowice Towarowa zostaa zlikwidowana w latach 90. ubiegego
stulecia. W II dekadzie XXI wieku cakowicie przebudowano
ukad dworcowy w rejonie estakady. Dworzec kolejowy zosta
przebudowany na kompleks kolejowo-autobusowy i poczony z
wybudowan w miejscu estakady (pl. W. Szewczyka) galeri
handlow. [JW48 2016]
47.
W II poowie lat 90 ubiegego wieku budynek dworcowy zosta
wyburzony. W ten sposb znikn jeden z najstarszych
kolejowych obiektw na Kolei Grnolskiej. Ten sam los
spotka jeden z najpikniejszych obiektw na dawnej linii
IwangrodzkoDbrowskiej dworzec Strzemieszyce Pnocne. Po
poarze w 2010 roku, zosta ostatecznie wyburzony na pocztku
roku 2016. [JW48 2016]
48.
Na pocztku XXI wieku stacja Gliwice mao przypominaa t, o
ktrej mowa w niniejszej pracy. Niemal cakowicie znikny
funkcje towarowo-rozrzdowe; zmodernizowany zosta za to
dworzec pasaerski i aktualnie trwa jego dalsza przebudowa
[JW48 2016]
49.
w latach 1975 1991 Bieru by dzielnic Tychw [JW48 2016]
50.
Mimo czynnie wystpujcych szkd grniczych w Bytomiu,
rozwizania podziemne mog okaza si znacznie korzystniejsze
i moliwe do eksploatacji ni poziome czy nadziemne. [JW]
Strona 234 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
LITERATURA
[1] Bednarczyk M. Koncepcja zmian w organizacji ruchu pasaerskiego

w Katowickim Wle Kolejowym Eksploatacja Kolei nr 4/80, WK
Warszawa1980
[2] Brzostowski A. Krawczyk S. wiatowe tendencje doskonalenia
kolejowych przewozw pasaerskich Eksploatacja Kolei nr 8/79
WK Warszawa 1979
[3] Encyklopedia Powszechna PWN Warszawa 1974 r.
[4] Godzieba T. Pankw M. Kolej w pasaerskiej obsudze aglomeracji
gdaskiej - Eksploatacja Kolei nr 9/80, WK Warszawa 1980 r.
[5] Kiszkis R., uciw A., Janiszewski A. Propozycje i sposoby
rozwiza projektowych na etapie studiw i koncepcji lskiej Kolei
Regionalnej. NOT Katowice, 1973 str. 35.
[6] Krawczyk S. Pomiary przewozw pasaerskich na terenie
Grnolskiego Okrgu Przemysowego Gdask, 1980 r.
[7] Kubalski J, Maek P. Komunikacja autobusowa WK Warszawa
1968 r.
[8] Mierzejewski E. Kolej taniej Rzeczpospolita nr 120
Warszawa 1982 r.
[9] Pierzankowski R. Energochonno przewozw pasaerskich
Eksploatacja Kolei nr 3 WK Warszawa, 1981 r.
[10] Pisarski M. Koleje Polskie 1842-1972, WK Warszawa, 1974 r.
[11] Program rozwoju Katowickiego Wza Kolejowego w latach 19741980 zamierzenia na lata 1981-90, l. DOKP, Katowice 1974 r.
[12] Program rozwoju szybkiego transportu szynowego w aglomeracjach
COBiRTK Katowice, 1982 r.
Strona 235 z 237

Jacek Walczyski
Katowice, 1983 r.
[13] Roszko K. Komunikacja niekonwencjonalna w konurbacji

grnolskiej na tle perspektywicznych potrzeb - IKS Katowice, 1976
r.
[14] Roszko K. Warunki komunikacyjne jako czynnik ksztatujcy
ruchliwo mieszkacw - IUiA Katowice, 1971 r.
[15] Rociszewski M. Grnolski system Szybkiej Kolei Regionalnej na
tle dowiadcze COBiRTK Katowice, 1973 r.
[16] Rociszewski M. Studium na temat kierunkw rozwoju kolei w
Grniczych Okrgach Przemysowych COBiRTK Katowice 1972 r.
[17] Rociszewski M. Studium zasad ukadu funkcjonalnego wzowych
przystankw lskiej Kolei Miejskiej COBiRTK Katowice, 1974 r.
[18] Tomaszewski K. Studium systemu Szybkiej Kolei Regionalnej i
Katowice, 1973 r.
[19] Werbachowski S. Kolejowe przewozy pasaerskie w duych
aglomeracjach miejskich -Eksploatacja Kolei nr 4/80, WK Warszawa,
1980 r.
Strona 236 z 237


Analiza Funkcjonalności Układów Torowych W Gop - Jacek Walczyński - Praca Dyplomowa

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Analiza Funkcjonalności Układów Torowych W Gop - Jacek Walczyński - Praca Dyplomowa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Jacek Walczyski

ANALIZA FUNKCJONOWANIA UKADW TOROWYCH W GRNOLASKIM OKRGU PRZEMYSOWYM

PRACA DYPLOMOWA NR 339/82/83

ANALIZA FUNKCJONOWANIA STANU

Dyplomant: JACEK WALCZYSKI

Promotor: dr in. Jzef HOPALUK

W opracowaniu uwzgldnione zostay niemal wszystkie najwaniejsze metody bada i

Jawa48 marzec 2016

I. PROBLEMY OBSUGI TRANSPORTOWEJ W GRNOLSKIM OKRGU

2. Rozwj transportu pasaerskiego w Grnolskim Okrgu

II. ANALIZA I OCENA TEMATYCZNEGO STANU WIEDZY.

1. Charakterystyka opracowa literaturowych i badawczych

III. BADANIA WASNE

1. Analiza funkcjonowania stanu istniejcego ukadw torowych w

WYKAZ RYSUNKW I TABEL

matyzowane kraje d do maksymalnego wykorzystania kolei dla

transportu miejskiego w Grnolskim Okrgu Przemysowym.

najwikszych skupisk ludzkich w Europie, przeksztaci si w du

Sie ekspresowa i midzyregionalna tzw. INTERCITY

podsystemw obsugi komunikacyjnej w aglomeracjach:

kolei regionalnej, w celu szybkiego przemieszczania si z

kolei miejskiej o duej dostpnoci i czstotliwoci

W tych warunkach niezbdna jest integracja przestrzenna

przewozowych wynikajcych z istniejcej struktury przestrzennej

Celem niniejszej pracy jest wszechstronna analiza ukadu

komunikacyjnymi a wielkoci przewozw pasaerskich.

funkcjonalno transportu pasaerskiego w GOP-ie wobec istniejcej

doinwestowaniu i modernizacji. Poszerzenie problematyki w tym

infrastrukturze technicznej i potencjale przewozowym dochodzi do

Grnolskiego Okrgu Przemysowego w zasigu osiemnastu duych

Niniejsza praca skada si z trzech zasadniczych czci:

PROBLEMY OBSUGI TRANSPORTOWEJ W GRNOLSKIM

II. ANALIZA I OCENA TEMATYCZNEGO STANU WIEDZY.

Cz I charakteryzuje teren GOP-u jako obszar bada w

przewozowej DRKP Katowice, na terenie ktrej le linie objte

reprezentantem polskiej myli technicznej i inicjatywy w inynierii

okupowanych ziemiach polskich, na integracji narodowoci polskiej pod

wysokofunkcjonalny, dochodzcy do szczytw doskonaoci wczesnej

przemysowcw. Ale wiemy jaki wwczas na pocztku XIX wieku

przewozowych do potrzeb komunikacyjnych, przez podjcie dziaa

komunikacyjnego bya wynikiem konsekwentnej realizacji przedsiwzi

jednoznacznie mwi za siebie w postaci oszczdnoci paliwowych,

przecienie przewozami towarowymi to podstawowe elementy

hamujce wzrost kultury przewozw pasaerskich, a w tym rwnie i

infrastrukturalnych. Niski poziom wiadczonych usug obnia znacznie

zaspokojenia potrzeb przewozowych rnych dziedzin gospodarki

W czci II scharakteryzowaem niektre podstawowe

reorganizacji i przestrzennej rekonstrukcji ukadw torowych w GOP-ie.

komunikacyjnego w GOP-ie wraz z jego infrastruktur. Przedstawione w

Sieci szybkiego ruchu obejmujcej w konurbacji

Sieci ruchu towarowego na gwnych trasach obwodowych

Sugestie autorw opracowa zmierzaj gwnie do stworzenia

Cz III zawiera badania i obserwacje wasne przeprowadzone

infrastrukturze technicznej. Szczegowym badaniom poddaem odcinek

I. PROBLEMY OBSUGI TRANSPORTOWEJ W GRNOLSKIM OKRGU

Najwiksza w Polsce aglomeracja miejskoprzemysowa

grnolsk: Bdzin, Bytom, Chorzw, Czelad, Dbrowa Grnicza,

Wedug podziau administracyjnego z 1975 roku. [JW]

witochowicach, im. M. Buczka i im. E. Cedlera w Sosnowcu oraz

obszarze GOP-u usytuowany jest wany orodek szkolnictwa wyszego,

placwek naukowobadawczych i technicznych, znaczne zaludnienie

przywozu produktw niezbdnych do eksploatacji przemysowej

Okrgiem Wglowym (ROW), Bielskim Okrgiem Przemysowym (BOP) i