WPISUJE ZDAJCY

KOD

IMI I NAZWISKO *

* nieobowizkowe

PRBNY EGZAMIN MATURALNY

Z NOW ER
chemia poziom rozszerzony

Instrukcja dla zdajcego

1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 20 stron (zadania 145).
Ewentualny brak stron zgo nauczycielowi nadzorujcemu egzamin.
2. Odpowiedzi do kadego zadania zapisz w miejscu na to przeznaczonym.
3. W rozwizaniach zada rachunkowych przedstaw tok rozumowania
prowadzcy do ostatecznego wyniku oraz pamitaj o podaniu jednostek.
4. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym tuszem/atramentem.
5. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel.
6. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie bd oceniane.
7. Podczas egzaminu moesz korzysta z Wybranych wzorw i staych
fizykochemicznych na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki, linijki
orazkalkulatora prostego.
8. Na tej stronie wpisz swj kod oraz imi i nazwisko.
9. Nie wpisuj adnych znakw w czci przeznaczonej dla osoby sprawdzajcej.
Powodzenia!

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.

STYCZE 2016

Czas pracy:
180 minut

Liczba punktw
do uzyskania: 60

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 1. (01)
Jon X3+ ma konfiguracj elektronw walencyjnych 3d3.
Uzupenij tabel.
Schemat klatkowy konfiguracji
elektronw walencyjnych atomu
pierwiastka chemicznego X

Nazwa pierwiastka
chemicznego X

Najwyszy stopie
utlenienia pierwiastka
chemicznego X

Informacja do zada 2.3.

Powinowactwo elektronowe to energia uwolniona wmomencie przyjcia elektronu przez atom.
Imsilniej przycigany jest elektron wanionie, tym wiksze jest powinowactwo elektronowe.
Zpierwiastkw X iY powsta zwizek chemiczny. Atom pierwiastka Y wykazuje najwiksze
powinowactwo elektronowe wokresie, ajego rdze atomowy odpowiada rdzeniowi argonu.
Opierwiastku Y wiadomo ponadto, e wwarunkach normalnych ma cieky stan skupienia.
Atom X natomiast wykazuje najmniejsz warto energii jonizacji wtym samym okresie.
Zadanie 2. (01)
Napisz wzr elektronowy Lewisa zwizku chemicznego utworzonego przez pierwiastki X iY.

Zadanie 3. (02)
Pierwiastek Y przereagowa zwodorem wobecnoci katalizatora. Produkt gazowy poddano reakcji
zpropan-1-olem.
Zapisz za pomoc wzorw pstrukturalnych rwnanie reakcji propan-1-olu zproduktem
gazowym oraz okrel typ imechanizm tej reakcji chemicznej.
Rwnanie reakcji: 
Typ imechanizm reakcji: 
Zadanie 4. (02)
Uzupenij tabel, wpisujc wzr iksztat czstki oraz typ hybrydyzacji atomu centralnego.
Wzory czstek wybierz spord podanych.
SO2, CO2, NH3, NH4+
Wzr czstki

Ksztat czstki

Typ hybrydyzacji
atomu centralnego

czworocian foremny (tetraedr)

sp3

liniowy
SO2
piramida trygonalna
2 z 20

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 5. (01)
Przyporzdkuj do podanych nazw substancji, oznaczonych literami, waciwe opisy, oznaczone
cyframi.
A. antracyt

B. parafina

C. koks

D. mazut

1. Produkt odgazowania wgla kamiennego, wysokoenergetyczne paliwo.

2. Mieszanina wglowodorw ciekych oduej lepkoci oraz wglowodorw staych, stanowica
pozostao po destylacji ropy naftowej.
3. Mieszanina staych alkanw oponad 17 atomach wgla wczsteczce, bdca produktem destylacji
ropy naftowej.
4. Mieszanina wglowodorw zawierajcych 7 lub 8 atomw wgla wczsteczkach.
5. Odmiana wgla kopalnego onajwikszej zawartoci wgla pierwiastkowego inajwyszej wartoci
energetycznej wprocesie spalania.

Zadanie 6. (01)
Wskazane dzienne spoycie [GDA, ang. Guideline Daily Amounts] biaka dla dorosego czowieka
wynosi 50 g.
Produkt

Masa produktu

Zawarto biaka
w100 g produktu

jajo

60 g

12,56 g
Na podstawie: www.pfpz.pl, dostp wdniu 18.07.2014.

Oblicz, jaki procent GDA biaka stanowi biako jaja. Wynik podaj zdokadnoci do liczby
cakowitej.
Obliczenia:

Wypenia
sprawdzajcy

Nr zadania

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Maks. liczba pkt

Uzyskana liczba pkt

3 z 20

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 7. (01)
Wnaczyniu zmieszanin ozibiajc umieszczono probwk zwod. Nastpnie do probwki
wrzucono kawaek sodu. Zauwaono intensywne wydzielanie si gazu oraz podwyszenie
temperatury mieszaniny ozibiajcej.
Oce, czy ponisze informacje s prawdziwe. Zaznacz P, jeli informacja jest prawdziwa, lub F
jeli jest faszywa.
Zmiana entalpii reakcji zachodzcej wprobwce przyjmuje warto ujemn (H < 0).

Mieszanina ozibiajca oddaje ciepo.

Zadanie 8. (02)
Chromatografia jest metod analityczn, za pomoc ktrej mona rozdzieli mieszanin na skadniki.
Wykorzystuje ona szybko migracji substancji wchodzcych wskad mieszaniny, ktre s dzielone
pomidzy dwie fazy: nieruchom (np. bibua) iruchom (np. alkohol, woda). Szybciej poruszaj si
te skadniki, ktre sabo wi si zfaz nieruchom. Im bardziej polarna jest faza ruchoma, tym
atwiej wymywany jest skadnik polarny itym szybciej si on porusza.
Przeprowadzono trjetapowe dowiadczenie.
Etap I
Przygotowano dwa paski bibuy. Wdolnej czci kadego paska nakropiono
plamk zoon zdwch substancji: AiB.
A, B

Etap II
Dolny koniec pierwszego paska zanurzono wniewielkiej iloci etanolu tak, by
plamka bya nad powierzchni cieczy. Po pewnym czasie po wyjciu paska
zauwaono dwie plamki odpowiadajce skadnikom AiB.

Etap III
Dolny koniec drugiego paska zanurzono wniewielkiej iloci heksanu tak, by
plamka bya nad powierzchni cieczy. Po pewnym czasie po wyjciu paska
zauwaono dwie plamki odpowiadajce skadnikom AiB.

B
A

Na podstawie wynikw dowiadczenia postawiono hipotez: Substancja B

wykazuje wiksz polarno ni substancja A.
Oce prawdziwo hipotezy, podkrelajc waciwe okrelenie, oraz napisz uzasadnienie.
Hipoteza jest (prawdziwa / faszywa).
Uzasadnienie:





4 z 20

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Informacja do zada 9.10.

Aby dowiedzie si, czy wokrelonej mieszaninie reakcyjnej bdzie powstawao wicej produktw,
czy te bd si one rozkaday na substraty, musimy porwna aktualne stenia ze steniami
rwnowagowymi. Najpierw obliczamy iloraz reakcji Q. Ta wielko jest zdefiniowana dokadnie tak
samo jak staa rwnowagi reakcji, lecz wystpuj wniej stenia [] czstkowe dotyczce
dowolnego stadium reakcji. [] Jeli Q > K, to stenia [] czstkowe produktw s zbyt due
wstosunku do stanu rwnowagi. Reakcja powinna zachodzi wkierunku odwrotnym []. Jeli Q < K,
to reakcja powinna zachodzi wkierunku tworzenia produktw. Jeli Q = K, mieszanina ma skad
rwnowagowy.
Staa rwnowagi reakcji:
CO(g) + 2 H2(g)

P. Atkins, L. Jones, Chemia oglna. Czsteczki, materia, reakcje, PWN, Warszawa 2004.

CH3OH(g) H = 91,1

kJ
mol

zachodzcej wtemperaturze 500C wynosi KC = 10,5. Stwierdzono, e stenia wszystkich

reagentw wmieszaninie reakcyjnej wdanej chwili, wtemperaturze 500C, s jednakowe iwynosz
po 1 101 mol dm3.
Zadanie 9. (01)
Oblicz warto ilorazu reakcji Q dla podanych warunkw, anastpnie okrel kierunek
samorzutnego przebiegu reakcji wtych warunkach (wstron tworzenia lub rozkadu metanolu).
Obliczenia:


Zadanie 10. (01)
Uzupenij zdanie, podkrelajc waciwe okrelenie wkadym nawiasie.
Stenie metanolu zwikszy si, gdy wukadzie (wzronie / obniy si) cinienie lub (wzronie / obniy si)
temperatura.

Wypenia
sprawdzajcy

Nr zadania

7.

8.

9.

10.

Maks. liczba pkt

Uzyskana liczba pkt

5 z 20

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Informacja do zada 11.12.

Energia aktywacji reakcji A+ B

kJ

Zadanie 11. (01)

Narysuj wykres zmian energii na drodze reakcji A+ B
odpowiadajcy kompleksowi aktywnemu.
E,

kJ

C wynosi 80 mol , natomiast reakcji odwrotnej 120 mol .

C. Na wykresie zaznacz punkt

kJ
mol

100

50

10
0

Zadanie 12. (01)

Okrel typ reakcji A+ B

droga reakcji

C (egzo- czy endoenergetyczna).

Reakcja 
Informacja do zada 13.14.
Wzalenoci od rozmiarw fazy rozproszonej irozpraszajcej ukady mona podzieli na roztwory
waciwe, koloidy izawiesiny.
Przeprowadzono wieloetapowe dowiadczenie przedstawione na chemografie. Wkadym etapie
stosowano stechiometryczne iloci reagentw. Wposzczeglnych etapach utworzyy si roztwory
rzeczywiste, zawiesina lub osad.
OH X
+ Na
AlCl3 + NaOH W wysu2
1

szenie
, wypr
aenie
3

Y + HCl
4

6 z 20

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 13. (02)

Uzupenij tabel, wpisujc odpowiednie numery reakcji oraz wzr sumaryczny produktu
tworzcego zawiesin.
Utworzenie
roztworu
rzeczywistego

zawiesiny

Numer reakcji
Wzr sumaryczny produktu tworzcego zawiesin

Zadanie 14. (01)

Napisz wformie czsteczkowej rwnanie reakcji 2. oraz podaj nazw systematyczn produktu.
Rwnanie reakcji 2.: 
Nazwa systematyczna produktu: 
Informacja do zada 15.16.
Obliczajc pH wodnego roztworu, wykorzystuje si wzr pH = log[H+], gdzie 0 < pH < 14. Jest to
jednak uproszczenie, poniewa dla roztworw mocnych kwasw izasad osteniu wyszym od
1mol dm3 warto pH nie mieci si wskali. Ponadto stechiometryczne obliczenia pH dla
roztworw oduych rozcieczeniach rwnie prowadz do bdnych wynikw, np. kwas solny
osteniu 108 mol dm3 wykazuje pH = 8, czyli jest zasadowy. Wtych przypadkach pH mona
oszacowa, uwzgldniajc jedynie autodysocjacj wody. Taka regua obowizuje dla roztworw
osteniu rzdu 106 mol dm3 iniszym.
Na podstawie: I. Orliska, Barwny wiat wskanikw pH, Chemia wSzkole, 2/2014.

Zadanie 15. (01)

Oblicz pH kwasu solnego osteniu 10 mol dm3 oraz roztworu tego kwasu osteniu 108 mol dm3.
Obliczenia:

Wypenia
sprawdzajcy

Nr zadania
Maks. liczba pkt
Uzyskana liczba pkt
7 z 20

11.

12.

13.

14.

15.

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 16. (01)

Wodne roztwory zwizkw chemicznych opodanych wzorach isteniach pogrupuj wedug
odpowiadajcego im zakresu pH. Uzupenij tabel, wpisujc odpowiednie oznaczenia literowe.
. KOH, C = 10 mol dm3
A
B. HBr, C = 7 102 mol dm3
C. KOH, C = 7 102 mol dm3
D. HBr, C = 1 107 mol dm3
pH < 0

E . KOH, C = 104 mol dm3

F. HBr, C = 1,5 mol dm3
G. KOH, C = 109 mol dm3

0 pH < 7

pH = ok. 7

7 < pH 14

pH > 14

Zadanie 17. (01)

Zaznacz poprawne dokoczenie zdania.
Aby zkwasu solnego opH = 1 iwody destylowanej otrzyma roztwr opH = 2, naley kwas solny
rozcieczy
A. dwukrotnie.

B. dziesiciokrotnie.

C. dwudziestokrotnie.

D. stukrotnie.

Zadanie 18. (02)

Napisz rwnanie autodysocjacji kwasu octowego. Wrwnaniu zaznacz sprzone pary kwas-zasada wedug teorii BrnstedaLowryego.

Informacja do zada 19.20.
Reakcja zobojtniania jest wykorzystywana wmiareczkowaniu alkacymetrycznym. Polega ono na
kontrolowanym dodawaniu okrelonej objtoci jednego roztworu oznanym steniu do roztworu
drugiego oznanej objtoci inieznanym steniu. Obserwacje zmian prowadzi si przy uyciu
odpowiedniego indykatora.
Przeprowadzono dwa miareczkowania:
I. miareczkowanie 100 cm3 HCl(aq) onieznanym steniu molowym,
II. miareczkowanie 100 cm3 roztworu CH3COOH onieznanym steniu molowym.
Wobu przypadkach do miareczkowania uyto 0,1-molowy roztwr NaOH. Na wykresie
przedstawiono krzyw miareczkowania I.
pH
14
12
10
8
7
6
4
2
1
0

50

100

150

200

VNaOH, cm3
8 z 20

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 19. (01)

Na podstawie odczytanej zwykresu objtoci zasady zuytej do zobojtnienia oblicz stenie
molowe miareczkowanego kwasu solnego.
Obliczenia:

Zadanie 20. (02)

Na podstawie wynikw miareczkowania kwasu octowego obliczono, e jego stenie wynosi
0,1mol dm3. Oblicz pH kwasu octowego oraz narysuj przyblion krzyw miareczkowania,
wiedzc, e jej punkt przegicia jest przy pH = 9.
Obliczenia:

pH
14
12
10
9
8
6
4
2
0
Wypenia
sprawdzajcy

50

100

150

Nr zadania
Maks. liczba pkt
Uzyskana liczba pkt
9 z 20

200

VNaOH, cm3

16.

17.

18.

19.

20.

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 21. (01)

Celem dowiadczenia byo wykrycie obecnoci jonw jodkowych wwodnym roztworze.
Wybierz waciwy opis tego dowiadczenia oraz obserwacje iwpisz wtabeli ich oznaczenia.
Opis dowiadczenia:
I. Do roztworu zawierajcego jony jodkowe dodano chloroformu iintensywnie wymieszano.
II. Do roztworu zawierajcego jony jodkowe dodano kleiku skrobiowego iwymieszano.
III. D
 o probwki zroztworem jonw jodkowych dodano wody chlorowej oraz kleiku skrobiowego
iwymieszano.
Obserwacje:
A. Powstaje granatowy osad.
B. Pojawia si fioletowe zabarwienie warstwy organicznej.
C. Wydziela si ty osad.
D. Roztwr przyjmuje te zabarwienie.
Numer dowiadczenia

Obserwacje

Zadanie 22. (01)

Przeprowadzono dowiadczenie przedstawione na schemacie.
HCl(st.)

MnO2
KI(aq)

Zapisz wformie jonowej skrconej rwnanie reakcji chemicznej zachodzcej wkolbie stokowej.


10 z 20

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 23. (02)

Napisz wformie jonowej skrconej rwnanie reakcji roztwarzania platyny wwodzie krlewskiej
(HNO3 iHCl), wiedzc, e produktami reakcji s m.in. aniony tetrachloroplatyny(II) itlenek
azotu obarwie brunatnej. Wspczynniki stechiometryczne dobierz metod bilansu jonowo-elektronowego.





Zadanie 24. (01)
Skay wapienne, ktrych gwnym skadnikiem jest wglan wapnia, ulegaj erozji na skutek
dziaania kwanych opadw.
Zapisz wformie jonowej skrconej rwnanie reakcji przedstawiajce ten proces. Uwzgldnij
obecno tlenku wgla(IV) wpowietrzu.

Zadanie 25. (02)
Oblicz, ile kilogramw bezwodnego wodorotlenku sodu naley uy do przygotowania 100 hl
ugu sodowego osteniu 14,30 mol dm3.
Obliczenia:

Wypenia
sprawdzajcy

Nr zadania
Maks. liczba pkt
Uzyskana liczba pkt

11 z 20

21.

22.

23.

24.

25.

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Informacja do zada 26.27.

Wgliki to zwizki nieorganiczne wgla zpierwiastkiem oelektroujemnoci innej ni
elektroujemno wgla. Poczenia wgla zmetalami pooonymi wgrupach 1., 2. i13. nazywane s
wglikami jonowymi, natomiast poczenia zniemetalami oelektroujemnoci zblionej do wgla
wglikami kowalencyjnymi. Wgliki otrzymywane s wwysokich temperaturach wreakcji wgla
zpierwiastkami lub tlenkami.
Zadanie 26. (01)
Oce, czy ponisze informacje s prawdziwe. Zaznacz P, jeli informacja jest prawdziwa, lub F
jeli jest faszywa.
1.

Wglik wapnia reaguje zwod.

2.

Wglik krzemu moe by stosowany jako materia szlifierski.

3.

Wglik glinu jest substratem wreakcji otrzymywania etynu.

Zadanie 27.
Wapno palone (CaO) ogrzano zkoksem wwysokiej temperaturze (reakcja 1.). Otrzymany wglik
poddano dziaaniu wody (reakcja 2.). Wydzielony gazowy produkt wobecnoci katalizatorw H2SO4
iHgSO4 przereagowa zwod (reakcja 3.). Produkt organiczny da pozytywny wynik prby
Trommera (reakcja 4.).

Zadanie 27.1. (01)

Wska, ktre zopisanych wyej reakcji s procesami utleniania iredukcji. Podaj ich numery.

Zadanie 27.2. (01)
Zapisz wformie czsteczkowej rwnanie reakcji 4.

Zadanie 28. (01)
Tlenki owzorach: Na2O, P4O10, NO, SO3, Cr2O3 rnie zachowuj si wobec wody, kwasw izasad.
Uzupenij tabel, wpisujc wzory waciwych tlenkw.
Tlenki, ktre reaguj z
H2O

NaOH

12 z 20

HCl

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 29. (01)

1 dm3 biogazu, odmierzonego wtemperaturze T ipod cinieniem p, oskadzie podanym poniej,
poddano spaleniu.
CH4 65%

CO2 25%

NH3 5%

H2S 5%

Wska objto, jak wtych warunkach temperatury icinienia zajmuje CO2.

. 0,25 dm3
A
B. 0,65 dm3
C. 0,90 dm3
D. 1 dm3
Obliczenia:

Zadanie 30. (02)

Temperatura wrzenia alkanw zaley od ich budowy. Im duszy acuch wglowy, tym wysza
temperatura wrzenia alkanu. Obnieniu temperatury wrzenia sprzyja rozgazienie acucha
wglowego.
Wkadej ztrzech podanych par podkrel nazw tego wglowodoru, ktry wykazuje wysz
temperatur wrzenia. Ustal, ktry zwizek spord wszystkich wymienionych ma najwysz
temperatur wrzenia.
I. heptan, heksan
II. 2,3-dimetylopentan, heptan
III. heksan, 2-metylopentan
Najwysz temperatur wrzenia ma 

Wypenia
sprawdzajcy

Nr zadania

26.

Maks. liczba pkt

Uzyskana liczba pkt

13 z 20

27.1. 27.2.
1

28.

29.

30.

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 31. (01)

Poli(metakrylan metylu) to zwizek chemiczny owzorze:
[ CH2 C(CH3)(COOCH3) ]n
K.-H. Lautenschlger, W. Schrter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Napisz wzr monomeru, ktry poddano polimeryzacji wcelu otrzymania poli(metakrylanu

metylu).

Zadanie 32. (01)

Tautomeria to rodzaj izomerii, wktrej dany zwizek chemiczny wystpuje wpostaci dwch
odmian rnicych si pooeniem atomu wodoru oraz wizania wielokrotnego. Najczciej
zwizane jest to zprzemieszczeniem protonu od bardziej elektroujemnego atomu (O, N, S) do atomu
wgla lub odwrotnie. Stan rwnowagi reakcji zaley m.in. od obecnoci reagentw kwasowozasadowych, aprzy ich braku przesunity jest wkierunku poczenia mobilnego atomu wodoru
zatomem wgla.
Nitrometan tworzy dwie odmiany tautomeryczne:
H
CH3 N O
CH2 N O
O
O
1
2
Uzupenij poniszy tekst.
Rwnowaga reakcji w rodowisku obojtnym jest przesunita w kierunku tworzenia zwizku
oznaczonego numerem . Hybrydyzacj zmieniaj atomy i
Wzwizku oznaczonym numerem 2 atom azotu ma hybrydyzacj
Zadanie 33. (01)
Pranie chemiczne stosuje si wprzypadku wyrobw wkienniczych, ktrych nie mona pra
wwodzie. Jako rozpuszczalnik uywany jest tetrachloroeten. Rozpuszcza on zanieczyszczenia,
anastpnie zostaje odparowany.
Tkanina poplamiona smarem, masem, sokiem owocowym imiodem zostaa poddana
chemicznemu czyszczeniu na sucho.
Uzupenij ponisze zdanie, podkrelajc waciwe okrelenie wkadym nawiasie.
Podczas prania chemicznego usuwane s plamy (zsoku / zmiodu / zmasa / ze smaru) oraz plamy
(z soku / z miodu / z masa / ze smaru), poniewa tetrachloroeten jest zwizkiem (polarnym /
niepolarnym), wic dobrze rozpuszcza substancje (polarne / niepolarne).

14 z 20

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 34. (01)

Tlenek wgla(IV) wpewnych warunkach temperatury icinienia jest ciecz stosowan jako
rozpuszczalnik. Dodatek zwizku A, owzorze przedstawionym poniej, zwiksza zakres stosowania
tego rozpuszczalnika.
Wzr zwizku A:

H CH2 CH

]n [ CH2

CH

]m H

C O
O CH2(CF2)6CF3
Na podstawie: www.pg.gda.pl/chemia/katedry/zakad/SFC, [dostp: 21.07.2014]
oraz B. Burczyk, Zielona chemia. Zarys, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocawskiej, Wrocaw 2006.

Oce, czy ponisze informacje s prawdziwe. Zaznacz P, jeli informacja jest prawdziwa, lub F
jeli jest faszywa.
1.

Zwizek Ajest homologiem CO2.

2.

Zwizek Ajest pochodn CO2.

3.

Zwizek Azawiera fragment hydrofobowy.

Informacja do zada 35.36.

Biodiesel to paliwo zoone zestrw metylowych wyszych kwasw tuszczowych. Biopaliwa
otrzymuje si wreakcji transestryfikacji (alkoholizy estrw) prowadzonej przy nadmiarze metanolu
iwobecnoci katalizatora.
Wcelu otrzymania biodiesla uyto oleju, ktrego gwnym skadnikiem by gliceryd zoony zreszt
kwasw: oleinowego (oktadeka-9-enowego), linolowego (oktadeka-9,12-dienowego) ilinolenowego
(oktadeka-9,12,15-trienowego).
Zadanie 35. (01)
Zaproponuj dowiadczenie, za pomoc ktrego odrnisz biodiesel od oleju napdowego, bdcego
mieszanin wglowodorw nasyconych zawierajcych od 15 do 18 atomw wgla wczsteczce.
Na schemacie dowiadczenia wpisz nazw uytego odczynnika, wybran spord podanych.
Napisz obserwacje.
roztwr CuSO4, Br2(aq), wodny roztwr KMnO4, Zn, H2O

I

II

olej
napdowy

biodiesel

Obserwacje: 

Wypenia
sprawdzajcy

Nr zadania
Maks. liczba pkt
Uzyskana liczba pkt
15 z 20

31.

32.

33.

34.

35.

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 36. (01)

Podaj nazw systematyczn estru metylowego onajniszej masie molowej, wchodzcego wskad
biodiesla.

Zadanie 37. (01)
Ozonoliza jest metod, ktra umoliwia ustalenie pooenia wizania podwjnego wczsteczce
alkenu. Poniej przedstawiono schemat ozonolizy.
R1 C O C R3 H O, Zn
R1 C O + R3 C O
R1 C C R3 + O3
2
R2
R4
R4
R2
R4
R2
O O
Napisz wzr pstrukturalny alkenu, ktry poddano ozonolizie, wiedzc, e produktami s
propanon ietanal.

Zadanie 38. (02)

Synteza mocznika przebiega zgodnie zrwnaniem:
2 NH3 + CO2

(NH2)2CO + H2O

Oblicz, ile decymetrw szeciennych amoniaku (odmierzonego wwarunkach normalnych) uyto

do reakcji chemicznej, wktrej otrzymano 24 g mocznika zawierajcego 8,2% zanieczyszcze, jeli
wydajno procesu wynosia 85%. Wynik podaj zdokadnoci do dwch miejsc po przecinku.
Obliczenia:

16 z 20

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 39. (02)

Dany jest schemat reakcji:
benzen

metylobenzen

chlorofenylometan

Napisz za pomoc wzorw pstrukturalnych rwnania reakcji 1. i2. Uwzgldnij warunki reakcji.
Rwnanie reakcji 1.:

Rwnanie reakcji 2.:

Informacja do zada 40.41.
acuch skrobi skada si zpowtarzalnych jednostek glukozowych. Wkadej jednostce reakcji
estryfikacji mog ulega trzy grupy hydroksylowe. Umoliwia to powstanie rnych estrw
skrobiowych. Estryfikacji mog ulega zarwno grupy hydroksylowe pooone przy I-rzdowych,
jak iprzy II-rzdowych atomach wgla. Jednak reakcja zachodzi atwiej dla grup przy I-rzdowych
atomach wgla.
Zadanie 40. (01)
Uzupenij schemat, wpisujc wzory pstrukturalne brakujcych grup, tak aby przedstawia
fragment powtarzalnej jednostki woctanie skrobi, jeli estryfikacji ulega tylko grupa
hydroksylowa przy I-rzdowym atomie wgla.
H 2C
H

H
O

Zadanie 41. (01)

Uzupenij ponisze zdanie.
Wpowtarzalnej jednostce glukozowej skrobi liczba centrw chiralnoci wynosi 

Wypenia
sprawdzajcy

Nr zadania
Maks. liczba pkt
Uzyskana liczba pkt
17 z 20

36.

37.

38.

39.

40.

41.

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 42.
Zwizki chemiczne AiB opodanych wzorach poddano dwm procesom.
Zwizek A
Cl

Zwizek B

Cl
CH2

Proces 1. Podziaano wodnym roztworem KOH (etap I), anastpnie otrzymany produkt poddano
dziaaniu CrO3 (etap II).
Proces 2. Podziaano alkoholowym roztworem KOH wpodwyszonej temperaturze.
Zadanie 42.1. (01)
Wpisz do tabeli nazwy systematyczne produktw organicznych otrzymanych wobu etapach procesu 1.
Etap I

Etap II

Zwizek A
Zwizek B

Zadanie 42.2. (01)

Zapisz za pomoc wzorw pstrukturalnych rwnanie reakcji opisujce proces 2. dla zwizku B.


Zadanie 43. (02)
Oblicz mas czsteczkow aminy pierwszorzdowej, jeli wiadomo, e zawarto procentowa
chloru wchlorowodorku tej aminy wynosi 37,16% masowych.
Obliczenia:

18 z 20

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

Zadanie 44.
Zadanie 44.1. (01)
Napisz wzory form jonowych glicyny, kolejno dominujcych wroztworze wodnym podczas
zmiany pH od 2 do 10.

Zadanie 44.2. (01)

Posugujc si wzorami pstrukturalnymi (grupowymi), napisz rwnanie reakcji kondensacji
dwch czsteczek glicyny, wwyniku ktrej powstaje dipeptyd Gly-Gly.

Zadanie 45. (01)
Trwaa ondulacja wosw, ktre skadaj si przede wszystkim zkeratyny ostrukturze -helisy, jest
wynikiem czciowej denaturacji tego biaka. Do rozerwania mostkw disulfidowych midzy
nitkami biaka tworzcymi wos uywa si agodnych reduktorw. Nastpnie za pomoc agodnych
utleniaczy odtwarza si mostki.
P. Atkins, L. Jones, Chemia oglna. Czsteczki, materia, reakcje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

Uzupenij ponisze zdania, podkrelajc waciwe okrelenie wkadym nawiasie.

Struktur -helisy w acuchu biakowym utrzymuj (wizania jonowe / mostki disulfidowe /
wizania wodorowe). Mostki disulfidowe determinuj struktur (drugorzdow / trzeciorzdow).
Kocowym produktem hydrolizy keratyny s zwizki nalece do grupy (aminokwasw / dipeptydw).

Wypenia
sprawdzajcy

Nr zadania

42.1. 42.2.

Maks. liczba pkt

Uzyskana liczba pkt

19 z 20

43.
2

44.1. 44.2.
1

45.
1

Prbny egzamin maturalny z Now Er

Chemia poziom rozszerzony

BRUDNOPIS

20 z 20