BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Czy Polska bdzie kolejnym

frontem terrorystycznej walki?
O kilku determinantach
zagroenia terrorystycznego
Sebastian Wojciechowski

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 231/2016
31.03.16
ISSN 2450-5080

Analizujc okolicznoci zamachw, do ktrych doszo w Brukseli

22 marca 2016 r., podkreli naley ich zoono oraz wieloaspektowo. Oprcz czterech czsto wskazywanych czynnikw,
czyli motyw zemsty za wczeniejsze dziaania antyterrorystyczne,
ch zastraszenia opinii publicznej, przeprowadzenia atakw
zanim nastpi dalsze aresztowania oraz demonstracji przez
terrorystw siy i moliwoci dziaania, warto wskaza jeszcze
dwa inne aspekty. Pierwszym z nich jest wybr Brukseli jako
miejsca ataku, co byo zwizane m.in. z medialnym, wieloetnicznym oraz politycznym znaczeniem tego miejsca, ktre czsto
jest utosamiane z procesem decyzyjnym tak Unii Europejskiej,
jak i NATO. Drugi aspekt dotyczy realizowanej obecnie przez
Pastwo Islamskie strategii tworzenia kolejnych frontw walki,
czyli przeprowadzania atakw take poza Bliskim Wschodem,
na przykad w Afryce Pnocnej czy Europie. W tym kontekcie
postawi naley pytanie o zagroenie Polski atakami terrorystycznymi i moliwo uczynienia z niej kolejnego frontu terrorystycznej walki.
Rozpatrujc powysze zagadnienie, uwzgldni naley
wiele rnych determinantw:

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

1. W 2015 r. Polska zostaa zaliczona do pastw o niskim

ryzyku zagroenia atakami terrorystycznymi. Taka ocena nie
do koca jest obecnie suszna. Oprcz dotychczasowych przyczyn potencjalnego zagroenia terrorystycznego, dotyczcych
choby czonkostwa w UE i NATO czy chrzecijaskiego charakteru naszego pastwa, uwzgldni naley take i nowe czynniki.
S one m.in. zwizane z deklaracj o polskim zaangaowaniu

1z4

w zwalczanie Pastwa Islamskiego czy realizowaniem przez t struktur terrorystyczn wspomnianej ju strategii tworzenia kolejnych frontw walki. Potencjalny
atak na Polsk moe zosta wykorzystany przez Pastwo Islamskie rwnie w celach
propagandowych. Posuy on nie tylko do gloryfikacji wojny z niewiernymi, ale take
do zniechcenia lub zastraszenia innych czonkw antyislamskiej koalicji. Jest to wane choby ze wzgldu na organizowany w Polsce szczyt NATO czy wiatowe Dni
Modziey, ktre z uwagi na swj masowy i religijny charakter s dobrym celem ataku.
Nie mona si przy tym zgodzi z do czsto powtarzan opini, i skoro nie doszo
w Polsce do ataku terrorystycznego pomimo naszego zaangaowania w Iraku czy
Afganistanie, rwnie i teraz nie ma takiego zagroenia. Mimo e prawdopodobiestwo ataku nie jest zbyt due, to jednak Pastwo Islamskie ma o wiele wiksze
moliwoci dziaania i inn strategi ni Talibowie czy Al-Kaida w przeszoci. W tej
kwestii nie brakuje jednak i bardziej radykalnych wypowiedzi niektrych ekspertw,
np. rica Denc dyrektora Francuskiego Centrum Bada nad Wywiadem CF2R,
ktry stwierdzi: Terroryci, jeli zechc, uderz jutro w Warszaw czy Kopenhag.
Nikt temu nie zapobiegnie.
2. Uwzgldni naley ponadto wysoki poziom obaw zwizanych z atakami terrorystycznymi, ktry wystpuje w Polsce. Na przykad, jak wynika z sondau przeprowadzonego w grudniu 2015 r. przez CBOS, a 59% respondentw stwierdzio, e zagroenie terroryzmem jest w Polsce realne. Co wicej, 61% deklarowao, e polskie wadze
i instytucje pastwowe nie s dobrze przygotowane do zapobiegania atakom terrorystycznym. Przeciwnego zdania byo tylko 20% ankietowanych. Zamachy przeprowadzone w Brukseli 22 marca 2016 r. zapewne jeszcze bardziej spotguj takie obawy
i towarzyszce im oceny.
3. Poziom zagroenia atakami terrorystycznymi w Polsce zaley od wielu
czynnikw oraz wydarze. Obecnie mona zaobserwowa korelacje zachodzce
np. na linii terroryzm a kwestia imigracji/uchodstwa. Z jednej strony ataki terrorystyczne w rnych czciach wiata mog przyczyni si do dodatkowego generowania
zjawiska imigracji/uchodstwa, tak dzieje si choby w przypadku Syrii, Iraku, Afganistanu, Libii czy Nigerii. Z drugiej za strony wrd imigrantw/uchodcw (co potwierdzi choby szef niemieckiego kontrwywiadu BfV) ukrywaj si terroryci.
Jaka jest lub moe by skala tego zagroenia? Jak zlokalizowa terrorystw w tumie
imigrantw/uchodcw? Jak skutecznie przeciwdziaa temu zagroeniu? S to pytania,
z ktrymi musz si zmierzy rwnie i polskie powoane do tego instytucje. Jest to
obecnie szczeglnie istotne, poniewa system kontroli i weryfikacji imigrantw/
/uchodcw stosowany do tej pory przez Uni Europejsk okaza si wadliwy i niewystarczajcy. Koresponduje z tym take problem wzrostu w 2015 r. odnotowanych
przypadkw prby przemytu broni czy nielegalnego przekroczenia polskich granic.
4. Kolejne wane zagadnienie to kwestia bojownikw Pastwa Islamskiego,
ktrzy z rnych wzgldw postanowili wrci do Europy. Motywy ich powrotu s
bardzo zrnicowane, poczwszy od zniechcenia czy rozczarowania dziaaniami
Pastwa Islamskiego lub wystpujc tam sytuacj, a koczc na powierzeniu
niektrym spord nich rnych zada terrorystycznych (choby logistycznych czy
werbunkowych). Wedug danych ze stycznia 2016 r. do Niemiec wrcio okoo 400
takich osb, a do Francji okoo 250. Nie one jednak s najwikszym zagroeniem dla

2z4

bezpieczestwa. Mona je bowiem monitorowa. Podobnie sytuacja wyglda z radykalnymi islamistami, ktrzy prowadz aktywn dziaalno m.in. na forach internetowych
czy w meczetach. Najbardziej niebezpieczne s osoby utosamiajce si z destrukcyjn
ideologi, skonne stosowa metody terrorystyczne, nie ujawniajce jednak publicznie
ani swoich pogldw, ani planw. W rnym zakresie takie osoby przebywaj we wszystkich pastwach europejskich, rwnie i w Polsce.
5. Wrd zagroe terrorystycznych, ktre mog wystpi take na terytorium
Polski, mona wyrni niebezpieczestwa porednie i bezporednie. Pierwsza kategoria
obejmuje m.in. przypadki prowadzenia dziaalnoci propagandowej, werbunkowej,
wywiadowczej czy pozyskiwania rodkw finansowych. Druga grupa sprowadza si
do stworzenia bezporedniego zagroenia o charakterze konwencjonalnym i niekonwencjonalnym. Dziaania konwencjonalne obejmuj np. przeprowadzenie zamachw
bombowych czy atakw samobjczych. Z kolei do rodkw niekonwencjonalnych zaliczy
mona choby wykorzystanie materiaw chemicznych czy radioaktywnych, konstruowanie tzw. brudnych bomb, rozprzestrzenianie wirusw czy prowadzenie rozlicznych
dziaa w cyberprzestrzeni. Wszystkie powysze scenariusze mog dotyczy zarwno
ataku przeprowadzonego na terytorium Polski lub wymierzonego w polskie instytucje,
jak i Polakw przebywajcych poza granicami kraju. O zasadnoci powyszych zagroe
wiadcz np. potwierdzone przypadki uycia przez Pastwo Islamskie broni chemicznej czy udaremniona w 2011 r. w Modawii prba sprzeday 10 kg wysoko wzbogaconego
uranu. Prba ta pokazaa nie tylko realno takiego niebezpieczestwa, ale i udowodnia, i jeden z gwnych szlakw przerzutu niebezpiecznych substancji wiedzie przez
Ukrain i Polsk.
6. Zagroenie terrorystyczne w Unii Europejskiej (w tym i w Polsce) nie jest
zwizane tylko z dziaalnoci fundamentalistw islamskich. W cigu ostatnich kilku
lat ta forma terroryzmu stanowia w UE zaledwie kilka procent ogu atakw (przewaay zamachy o charakterze separatystycznym). Nasilenie si problemu imigracji/
/uchodstwa moe doprowadzi do eskalacji terroru (take i w Polsce) na przykad
o podou skrajnie prawicowym lub anarchistycznym.
7. Suszne i niezbdne jest wypracowanie w Polsce ustawy antyterrorystycznej. Jest ona potrzebna od wielu ju lat ze wzgldu na konieczno skoordynowania
wsppracy poszczeglnych sub oraz instytucji zajmujcych si zwalczaniem terroryzmu. Chodzi te o uporzdkowanie wielu kwestii dotyczcych przeciwdziaania
i zwalczania terroryzmu, w tym okrelenia, kim jest osoba podejrzana o terroryzm
czy zaprezentowania definicji terroryzmu. Przyjcie definicji terroryzmu, cho trudne
ze wzgldw formalnoprawnych, uzna naley za niezbdne, albowiem pomoe ona
m.in. w precyzyjnym okreleniu, czym jest terroryzm, zakwalifikowaniu do konkretnych sytuacji i zachowa czy prowadzeniu jeszcze bardziej skutecznych dziaa antyterrorystycznych. Pracom nad ustaw antyterrorystyczn towarzysz jednak rnego
rodzaju wtpliwoci zwizane np. z tym, czy przyspieszony ostatnio tok procedowania
nie wpynie negatywnie na jako wypracowanych zapisw, czy uda si znale zoty
rodek pomidzy efektywnoci przyjtych regulacji a prawem do prywatnoci oraz
jak bdzie wyglda w praktyce realizacja przygotowywanych rozwiza.

3z4

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Sebastian Wojciechowski, prof. dr hab., pracownik Instytutu Zachodniego oraz Wydziau

Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM; ekspert OBWE ds. bezpieczestwa i stosunkw
midzynarodowych. Redaktor naczelny czasopisma naukowego ,,Przegld Strategiczny. Autor
licznych publikacji z zakresu terroryzmu, np. Terroryzm na pocztku XXI wieku. Pojcie,
przejawy, przyczyny.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05

email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

4z4