You are on page 1of 46

KNO-4101-013-00/2014

Nr ewid. 186/2015/P/14/029/KNO

Informacja owynikach kontroli

DIGITALIZACJA DBR KULTURY W POLSCE

DEPARTAMENT NAUKI, OWIATY


I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

MARZEC

01

MISJ

Najwyszej Izby Kontroli jest dbao ogospodarno iskuteczno wsubie


publicznej dla Rzeczypospolitej Polskiej

WIZJ

Najwyszej Izby Kontroli jest cieszcy si powszechnym autorytetem


najwyszy organ kontroli pastwowej, ktrego raporty bd oczekiwanym
i poszukiwanym rdem informacji dla organw wadzy ispoeczestwa

Dyrektor Departamentu
Nauki, Owiaty i Dziedzictwa Narodowego:
Piotr Prokopczyk

Akceptuj:
Jacek Uczkiewicz

Wiceprezes Najwyszej Izby Kontroli

Zatwierdzam:
Krzysztof Kwiatkowski

Prezes Najwyszej Izby Kontroli


Warszawa, dnia

Najwysza Izba Kontroli


ul.Filtrowa 57
02-056 Warszawa
T/F +48 22 444 50 00
www.nik.gov.pl

Spis treci
WPROWADZENIE6
1. ZAOENIA KONTROLI7

1.1. Temat kontroli 7


1.2. Cel izakres kontroli 7
1.3. Uzasadnienie podjcia kontroli 7

2. PODSUMOWANIE WYNIKW KONTROLI 10

2.1. Oglna ocena kontrolowanej dziaalnoci10


2.2. Uwagi kocowe i wnioski13

3. WANIEJSZE WYNIKI KONTROLI 15

3.1. Efekty procesu digitalizacji15


3.2. Tworzenie infrastruktury technicznej31
3.3. Upowszechnianie zdigitalizowanych zbiorw35

4. INFORMACJE DODATKOWE 40

4.1. Przygotowanie kontroli40


4.2. Postpowanie kontrolne i dziaania podjte po zakoczeniu kontroli40
4.3. Finansowe rezultaty kontroli41

5. ZACZNIKI 42

Zdjcie naokadce: Sylvie Thenard - Fotolia

Wyk az stosowanych sk rtw ipoj


BN (Biblioteka)

Biblioteka Narodowa w Warszawie pastwowa instytucja kultury, ktrej


organizatorem jest Minister. BN peni funkcj centrum kompetencji
wzakresie digitalizacji materiaw bibliotecznych.

Digitalizacja
(ucyfrowienie)

w bibliotekarstwie i archiwistyce oznacza wprowadzenie do pamici


komputera tradycyjnych, drukowanych lub rkopimiennych materiaw
bibliotecznych lub archiwalnych w postaci danych cyfrowych metod
skanowania. Powstajcy w wyniku skanowania plik graficzny ma form
bitmapy i nie stanowi uytecznej postaci dokumentu cyfrowego, poniewa
zajmuje nieproporcjonalnie duo miejsca w stosunku do treci (np. tekstu)
istotnej z punktu widzenia uytkownika i nie pozwala na przeszukiwanie
treci, np. znalezienie okrelonej frazy tekstu lub wyodrbnienie ilustracji.

Priorytet priorytet realizowany w ramach Wieloletniego Programu Rzdowego


Digitalizacja Kultura+, dotyczcy ucyfrowienia zbiorw bibliotek, archiww, muzew,
zbiorw audiowizualnych oraz zabytkw.
FN
Ministerstwo
(MKiDN)
Minister

Filmoteka Narodowa.
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

NIMOZ

Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorw pastwowa


instytucja kultury, ktrej organizatorem jest Minister. NIMOZ peni funkcj
centrum kompetencji w zakresie digitalizacji muzealiw.

NInA

Narodowy Instytut Audiowizualny - pastwowa instytucja kultury, ktrej


organizatorem jest Minister. NInA jest Operatorem Priorytetu Digitalizacja
WPR Kultura+.

NAC

Narodowe Archiwum Cyfrowe archiwum dysponent rodkw


budetowych III stopnia, podlege Naczelnemu Dyrektorowi Archiww
Pastwowych. NAC peni funkcj centrum kompetencji w zakresie
digitalizacji materiaw archiwalnych.

NID

Narodowy Instytut Dziedzictwa - pastwowa instytucja kultury, ktrej


organizatorem jest Minister. NID peni funkcj centrum kompetencji
wzakresie digitalizacji zabytkw.

PJO

Pastwowa Jednostka Organizacyjna Polskie Radio i Telewizja.

PR S.A.

Polskie Radio S.A.

Repozytorium
cyfrowe

miejsce uporzdkowanego przechowywania najrozmaitszych zasobw


cyfrowych (baz danych, zbioru pakietw, kodw rdowych).

System dLibra

wykorzystywany w Polsce do udostpniania cyfrowych materiaw


pimienniczych wInternecie, do materiaw muzealnych suy system
dMuseion, a do archiwaliw system ZoSIA i serwis szukajwarchiwachpl.

TVP S.A.

Telewizja Polska S.A.

Utwory osierocone

za utwory osierocone uznaje si utwr lub fonogram, jeeli aden


zpodmiotw uprawnionych do niego nie jest znany lub, nawet jeeli
chocia jeden z nich jest znany, aden nie zosta odnaleziony, pomimo
starannego poszukiwania podmiotw uprawnionych.

WPR Kultura+ Wieloletni Program Rzdowy Kultura+ ustanowiony uchwa Rady


lub Program Ministrw Nr 176/2010 zdnia 12 padziernika 2010 r., zmieniony uchwa
Nr 238/2011 Rady Ministrw z dnia 30 grudnia 2011 r. zmieniajcej uchwa
w sprawie ustanowienia programu wieloletniego Kultura+, zmieniony
uchwa Nr 213/2012 Rady Ministrw z dnia 27 grudnia 2012 r. zmieniajc
uchwa w sprawie ustanowienia programu wieloletniego Kultura+,
zmieniony uchwa Nr 173/2013 Rady Ministrw z dnia 8 padziernika
2013 r. zmieniajc uchwa w sprawie ustanowienia programu
wieloletniego Kultura+. Podstaw podjcia uchway stanowi art. 136 ust.2
ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych1.

1 Dz. U. z 2013 r., poz. 885 ze zm., zwana dalej: ustaw o finansach publicznych.

WPROWADZENIE
Minister od 2007 roku uruchomi program digitalizacji dbr kultury pn. Dziedzictwo Kulturowe,
ktry umoliwia dofinansowanie procesu digitalizacji dziedzictwa kulturowego, tworzenie
wirtualnych bibliotek imuzew oraz budow infrastruktury niezbdnej do prowadzenia digitalizacji.
W latach 20072009 wydatki z budetu Ministerstwa na realizacj powyszego programu
wpriorytecie Tworzenie zasobw cyfrowych dziedzictwa kulturowego wyniosy 14.000 tys. z.
W 2010 r. wprowadzony zosta Program Ministra pn. Zasoby cyfrowe z budetem 20.000 tys. z,
podzielony na cztery priorytety obejmujce digitalizacj materiaw bibliotecznych, archiwalnych,
audiowizualnych oraz zabytkw i muzealiw2. Kolejnym etapem finansowania przez Ministra
Kultury i Dziedzictwa Narodowego digitalizacji dbr kultury byo opracowanie w latach 20112014
zasad funkcjonowania Priorytetu Digitalizacja realizowanego w ramach WPR Kultura+.

2 Program Ministra pn. Zasoby cyfrowe z budetem 20.000 tys. z, podzielony na 4 priorytety: Priorytet 1 Digitalizacja

materiaw bibliotecznych zarzdzany przez Bibliotek Narodow, Priorytet 2 Digitalizacja zabytkw i muzealiw
zarzdzany przez Krajowy Orodek Bada i Dokumentacji Zabytkw, Priorytet 3 Digitalizacja materiaw archiwalnych
zarzdzany przez Narodowy Instytut Audiowizualny oraz Priorytet 4 Digitalizacja materiaw audiowizualnych
zarzdzany przez Narodowy Instytut Audiowizualny.

ZAOENIA KONTROLI

1.1 Temat kontroli


Kontrola planowa koordynowana Digitalizacja dbr kultury wPolsce (P/14/029) zostaa podjta
zinicjatywy wasnej Najwyszej Izby Kontroli.

1.2 Cel izakres kontroli


Celem kontroli bya ocena procesu digitalizacji polskiego dziedzictwa narodowego. Ocena
dotyczya wszczeglnoci:
1) efektw procesu digitalizacji zasobw kultury,
2) stanu infrastruktury technicznej dla zasobw cyfrowych,
3) upowszechniania zdigitalizowanych zbiorw, wtym zasadnoci wczenia upowszechnienia
dodigitalizacji.
Kontrol przeprowadzono w25 jednostkach3: wMinisterstwie Kultury iDziedzictwa Narodowego,
piciu centrach kompetencji, dwch jednostkach publicznej radiofonii itelewizji (Polskim RadioS.A.
iw Telewizji Polskiej S.A.) oraz u17 beneficjentw pastwowych isamorzdowych instytucji
kultury iw archiwach.
Podstaw przeprowadzenia kontroli w MKiDN, centrach kompetencji i u beneficjentw
bdcych pastwowymi jednostkami budetowymi (archiwa), pastwowymi instytucjami
kultury ipastwowymi osobami prawnymi stanowi art.2 ust.1 ustawy zdnia 23grudnia 1994 r.
oNajwyszej Izbie Kontroli4, zuwzgldnieniem kryteriw okrelonych wart.5 ust.1 tej ustawy,
tj.pod wzgldem legalnoci, gospodarnoci, celowoci irzetelnoci.
Kontrola ubeneficjentw bdcych samorzdowymi instytucjami kultury zostaa przeprowadzona
napodstawie art.2 ust.2 ustawy oNIK, zuwzgldnieniem kryteriw okrelonych wart.5 ust.2 tej
ustawy, tj.pod wzgldem legalnoci, gospodarnoci irzetelnoci.
Kontrola dziaalnoci beneficjentw bdcych innymi jednostkami organizacyjnymi ipodmiotami
gospodarczymi (przedsibiorcami) zostaa przeprowadzona wzakresie, wjakim wykorzystuj
one majtek lub rodki pastwowe lub komunalne napodstawie art.2 ust.3 ustawy oNIK,
zuwzgldnieniem kryteriw okrelonych wart.5 ust.3 tej ustawy, tj.pod wzgldem legalnoci
igospodarnoci.
Kontrol objto lata 20112014 oraz lata wczeniejsze wzakresie dotyczcym ustalenia stanu
faktycznego wramach realizacji celw szczegowych.

1.3 Uzasadnienie podjcia kontroli


Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej5 wpreambule zawiera zobowizanie, by przekaza przyszym
pokoleniom wszystko, cocenne zponad tysicletniego dorobku, aw art.6 ust.1 stanowi,
eRzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania irwnego dostpu dodbr kultury.
Powysze oznacza m.in. konieczno ochrony dbr kultury, wtym przede wszystkim tych, ktre
snajbardziej zagroone degradacj, tj.materiaw audiowizualnych imateriaw bibliotecznych

3 Przeprowadzono kontrole cznie w25 jednostkach, tj.23 kontrole wramach kontroli koordynowanej P/14/029 oraz
wdwch jednostkach wramach kontroli doranej rozpoznawczej nrR/14/001

Dz.U.
z2015 r., poz.1096; dalej ustawa oNIK.
4

Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej zdnia 2kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr78, poz.483 zezm.).
5

ZAOENIA KONTROLI

sporzdzonych natzw. kwanym papierze6. Jednym zesposobw zabezpieczenia dbr kultury


przed utrat jest ich digitalizacja. Oprcz ochrony przed utrat, digitalizacja umoliwia rwnie
udostpnianie cyfrowych odwzorowa dbr kultury wInternecie, penicego kluczow rol
wspoeczestwie informacyjnym. Digitalizacja jest zatem istotnym elementem dziaa majcych
nacelu ochron polskiego dziedzictwa narodowego oraz spraw oniezwykej doniosoci spoecznej.
Dziaania majce nacelu digitalizacj dbr kultury prowadzone byy wsposb samorzutny
wpastwowych isamorzdowych instytucjach kultury odlat dziewidziesitych ubiegego
wieku. Jednake dopiero ustanowienie przez Rad Ministrw w2010 r. programu wieloletniego
stworzyo ramy prawne procesu digitalizacji oraz umoliwio sfinansowanie digitalizacji dbr kultury
naszersz skal.
W sytuacji ograniczonej iloci rodkw publicznych konieczna jest racjonalizacja wydatkw
publicznych, wtym nadigitalizacj. Wcelu uzyskania optymalnych efektw nakadw zerodkw
publicznych przeznaczonych nadigitalizacj niezwykle istotne jest, by dziaania wadz publicznych,
tj.zarwno Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego oraz jednostek samorzdu terytorialnego
byy zsynchronizowane oraz si uzupeniay. Tymczasem rozproszenie inicjatyw majcych nacelu
digitalizacj, atake rodkw publicznych naten cel przeznaczonych, stanowi czynnik ryzyka braku
racjonalnoci wydatkw publicznych. Digitalizacja dbr kultury, bdca nowym zjawiskiem, nie bya
dotychczas przedmiotem kontroli Najwyszej Izby Kontroli.
Wlatach 20102013 problemy zwizane zdigitalizacj dbr kultury byy przedmiotem 27 zapyta
iinterpelacji poselskich, ktre dotyczyy midzy innymi:
realizacji przez archiwa pastwowe zada wzakresie digitalizacji materiaw archiwalnych,
awszczeglnoci uzyskania dodatkowych rodkw nacyfryzacj archiww celem
zwikszenia dostpnoci7;
zasad itrybu rozdysponowania rodkw wramach WPR Kultura+ oraz rodzaju zasobw
kultury narodowej, ktre zostan zdigitalizowane wramach edycji WPR Kultura+, priorytet:
Digitalizacja8;
moliwoci wczenia doprogramw Dziedzictwo cyfrowe oraz Kultura+ instytucji
kocielnych wprocesie digitalizacji dziedzictwa kulturowego, wszczeglnoci archiww
ibibliotek kocielnych9;
dziaa, jakie z amier z a podj Minister Kultur y i Dziedzic t wa Narodowego
wprzygotowywanych aktualizacjach programw informatyzacji kraju celem zapewnienia
szczeglnego miejsca bibliotekom jako instytucjom, ktre zawsze byy orodkami
informacji, dysponujcymi potencjaem wpostaci bazy iprofesjonalnej kadry, dajcej szans
natworzenie nowoczesnych orodkw informacyjnych10;
6 Zob.: Program digitalizacji dbr kultury oraz gromadzenia, przechowywania iudostpniania obiektw cyfrowych wPolsce
7
8
9

10

20092020, Warszawa 2009; http://www.kongreskultury.pl/library/File/RaportDigitalizacja/Program%20digitalizacji%20


20092020.pdf.
Interpelacja nr3893 doMinistra Kultury iDziedzictwa Narodowego z11kwietnia 2012 r.; www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/
interpelacjaTresc.xsp?documentId=6B38E0EB56BD9379C1257A4C00320114&view=1o
Interpelacja nr3894 z12kwietnia 2012 r. doMinistra Kultury iDziedzictwa Narodowego wsprawie digitalizacji polskich dbr
kultury; www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/interpelacjaTresc.xsp?documentId=19715F6E5A6D7F96C1257A4C00340177&view=1t
Zapytanie nr307 zdnia 19stycznia 2012 r. doMinistra Kultury iDziedzictwa Narodowego; www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/
interpelacjaTresc.xsp?documentId=29A774BEFF7112C4C1257A4C00348CEB&view=2
Zapytanie nr1118 zdnia 16maja 2012 r. doMinistra Kultury iDziedzictwa Narodowego; www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/
InterpelacjaTresc.xsp?key=7D12F3CA&view=2

ZAOENIA KONTROLI

digitalizacji archiwum Polskiego Radia S.A.11, aw szczeglnoci dziaa MDKiN narzecz


upowszechnienia archiwalnych produkcji Teatru Polskiego Radia, realizacji umowy midzy
Polskim Radiem S.A. aNarodowym Instytutem Audiowizualnym, dotyczcej digitalizacji
zbiorw, liczby nagra przeniesionych nanowe noniki, uregulowania kwestii praw
autorskich zorganizacjami dziaajcymi narzecz ochrony prawa autorskiego, dostpu
suchaczy doszczegowych danych dotyczcych konkretnych audycji radiowych, przyczyn
trudnoci wudostpnieniu dorobku Teatru Polskiego Radia, oraz szans ich przezwycienia12.

11 Z ustale kontroli rozpoznawczej przeprowadzonej wNInA wynika, e wramach Programu Kultura+ spki publicznej

radiofonii wlatach 20112014 uzyskay dofinansowanie wkwocie ogem 1.428tys. z.



Interpelacja
nr24185 zdnia 30stycznia 2014 r. wsprawie digitalizacji archiwum Polskiego Radia; http://www.sejm.gov.pl/
12
sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=51FD86E1&view=1o

PODSUMOWANIE W YNIKW KON TROLI


2.1 Oglna ocena kontrolowanej dziaalnoci
Digitalizacja dbr kultury rozpocza si wPolsce wlatach dziewidziesitych ubiegego
wieku wcelu realizacji spoecznej potrzeby tworzenia ikorzystania zezbiorw cyfrowych.
Cech charakterystyczn tego wstpnego etapu digitalizacji byo podejmowanie samorzutnie
przez biblioteki, archiwa, muzea oraz organizacje pozarzdowe projektw zwizanych
ztworzeniem iprezentacj wInternecie zasobw cyfrowych. Wproces ten poprzez
udzielanie dotacji instytucjom kultury iarchiwom wczy si Minister Kultury iDziedzictwa
Narodowego.
Najwysza Izba Kontroli pozytywnie ocenia zintensyfikowanie dziaa Ministra polegajce
nauruchomieniu w2007 r. programu Dziedzictwo Kulturowe, anastpnie opracowaniu zasad
funkcjonowania Priorytetu Digitalizacja realizowanego wramach Wieloletniego Programu
Rzdowego Kultura+ uchwalonego przez Rad Ministrw w2010 r. Proces digitalizacji
polskiego dziedzictwa narodowego poprzez tworzenie cyfrowych odwzorowa, zabezpiecza
dobra kultury przed degradacj oraz stwarza dodatkow moliwo udostpnienia kopii
cyfrowych uytkownikom zcaego wiata poprzez Internet.
Ponadto Najwysza Izba Kontroli pozytywnie ocenia:
oszacowanie w2009r. liczby dbr kultury znajdujcych si winstytucjach kultury przez
niego prowadzonych iwspprowadzonych13;
waciwe okrelenie kryteriw doboru materiaw dodigitalizacji14;
okrelenie minimalnych wymaga wzakresie standardw, zasad prowadzenia digitalizacji
oraz parametrw technicznych jakoci wykonywanych skanw wramach kadej kategorii
zasobw;
wywizywanie si zfunkcji centrw kompetencji przez Narodowy Instytut Audiowizualny,
Bibliotek Narodow, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Narodowy Instytut Dziedzictwa oraz
Narodowy Instytut Muzealnictwa iOchrony Zbiorw.
Najwysza Izba Kontroli zwraca uwag, e Minister Kultury iDziedzictwa Narodowego
rozpoczynajc WPR Kultura+ nie dysponowa pen wiedz natemat faktycznych potrzeb
wzakresie digitalizacji nie oszacowano liczby dbr kultury znajdujcych si wposiadaniu
samorzdowych instytucji kultury. Minister nie posiada rwnie informacji ozakresie
digitalizacji prowadzonej wsamorzdowych instytucjach kultury zerodkw wasnych.
Pomimo niezakoczenia WPR Kultura+ osignito zaplanowane efekty rzeczowe Priorytetu
Digitalizacja wtrzech spord czterech podstawowych wskanikw realizacji celu, planowanych
wtym Priorytecie. Zrealizowane powyej zaoonych wartoci (na koniec 2014 r.) wskaniki
dotyczyy: liczby wybudowanych pracowni digitalizacyjnych (wicej o45,5%), liczby wykonanych
13 Wedug powyszych szacunkw winstytucjach kultury znajdoway si: zabytki nieruchome ujte wrejestrze zabytkw

10

(63.368 obiektw), jednostki archiwalne archiwaliw w archiwach pastwowych (260 km biecych materiaw
archiwalnych, czyli ponad 35mln jednostek archiwalnych mogcych zawiera od1 donawet ponad 1000 stron), muzealia
(12mln), materiay biblioteczne (6.227.756 jednostek), nagrane pyty gramofonowe materiaw audialnych (410tys. godz.
oraz 201,5tys. sztuk tamy magnetofonowej), nagrane materiay audiowizualne (259tys. godz.).
14 Kryteria doboru materiaw dodigitalizacji zostay wskazane wdokumencie zatytuowanym Program digitalizacji dbr
kultury oraz gromadzenia, przechowywania iudostpniania obiektw cyfrowych wPolsce 20092020, opracowanym
przez ekspertw nazlecenie Ministra. Kryteria tezostay rwnie wyszczeglnione wuchwale RM nr176/2010. Kryteriami
powyszymi byy: uyteczno (czste wykorzystanie obiektu potrzeby uytkownikw), zy stan zachowania obiektu
(zabezpieczenie przed utrat), warto iunikatowo obiektu, konieczno uzupenienia/scalenia cyfrowego kolekcji,
ograniczona dostpno obiektu oraz szczeglne znaczenie zasobw dla kultury narodowej lub regionalnej.

P O D S U M O WA N I E W Y N I K W KO N T R O L I

skanw dbr kultury (wicej o39%) oraz ponad szesnastokrotnie wikszej odzaplanowanej
liczby godzin zdigitalizowanych materiaw audialnych iaudiowizualnych. Wocenie NIK
przekroczenie realizacji dwch wskanikw (liczby pracowni dodigitalizacji zbiorw iliczby
godzin zdigitalizowanych materiaw audialnych iaudiowizualnych) wynikao znierzetelnego
zaplanowania tych wskanikw. Minister zaplanowa liczb nowych pracowni, nie biorc pod
uwag ani liczby pracowni potrzebnych dowaciwej realizacji celw priorytetu ani ich niezbdnej
powierzchni. Trzykrotna zmiana (zmniejszenie) liczby zaplanowanych pracowni wiadczy obraku
rozeznania przez suby Ministra faktycznych potrzeb. Rwnie obraku waciwego rozeznania
ozasobach audiowizualnych iaudialnych instytucji kultury iich moliwociach wzakresie
digitalizacji wiadczy ustalenie miernika, dotyczcego liczby zdigitalizowanych materiaw
naniewielkim poziomie 100 godzin rocznie wsytuacji, gdy materiaami otym charakterze
dysponuje wiele instytucji kultury uczestniczcych wPriorytecie Digitalizacja. [str. 15, 3135]
NIK zwraca uwag, e ustalenie obrazu cyfrowego skanu, jako miernika zdigitalizowanych zbiorw
cyfrowych oraz niepowizanie go zjednostkami inwentarzowymi wystpujcymi wmuzeach,
bibliotekach, archiwach, rejestrach zabytkw ikinematografii15 skutkuje brakiem jednoznacznej
informacji oliczbie dbr kultury faktycznie przeniesionej nanoniki cyfrowe iudostpnionej.
Nie jest rwnie moliwe ustalenie jaki jest faktyczny stan zaawansowania digitalizacji zbiorw,
wstosunku dooszacowanej w2009 r. liczby dbr kultury znajdujcych si winstytucjach kultury
prowadzonych iwspprowadzonych przez Ministra. [str. 15, 1819]
W ocenie NIK nawet pena realizacja zaoe Priorytetu Digitalizacja zarwno pod wzgldem
efektw rzeczowych jak ifinansowym, nie wyczerpie potrzeb instytucji kultury iarchiww
wzakresie digitalizacji dbr kultury. Nadziaania zwizane zdigitalizacj wlatach 20112014 poniesiono nakady wkwocie ogem 196.741tys. z, cow stosunku dooszacowanej
w2009 r. kwoty stanowio zaledwie 8,4%. Przy obecnym tempie prac niemoliwym jest
zakoczenie digitalizacji zbiorw do2020 r., tj.terminu przyjtego przez Ministra przed
uchwaleniem WPR Kultura+.
Nieprawidowoci wzakresie oceny efektw procesu digitalizacji (stwierdzone womiu jednostkach
(32%) dotyczyy m.in.:
niezaewidencjonowania czterech zespow archiwalnych, conaruszao art.28 pkt3 ustawy
zdnia 14lipca 1983 r. onarodowym zasobie archiwalnym iarchiwach16;
nierealizowania czci zada statutowych zwizanych z archiwizacj dokumentw
elektronicznych oraz nieewidencjonowania inieopracowywania zbiorw danych zamieszczonych
wInternecie iuznanych zamateriay archiwalne;
nieprawidowego realizowania przez beneficjentw umw ouzyskanie dofinansowania
podpisanych zNInA, np.dokonania zakupw poterminie wynikajcym zumowy, bez podpisania
stosownego aneksu, coskutkuje koniecznoci zwrotu kwoty 154,4tys. z wraz zodsetkami,
zmiany zakresu rzeczowego zadania, nieprowadzenia wyodrbnionej dokumentacji finansowo-ksigowej, nieprawidowym opisie metadanych, nieosignicia wszystkich wskanikw rezultatw
zadania, braku rzetelnej ewidencji zdigitalizowanych obiektw muzealnych. [str. 2931]

15 Dotakich jednostek zalicza si muzealia, jednostki biblioteczne, jednostki archiwalne, zabytki oraz filmy.
16 Dz.U. z2011 r. Nr123, poz.698 zezm. (zwan dalej ustaw oarchiwach).

11

P O D S U M O WA N I E W Y N I K W KO N T R O L I

W latach 20112014 wramach Priorytetu Digitalizacja infrastruktura techniczna dla zasobw


cyfrowych ulega powikszeniu o48 pracowni dodigitalizacji zbiorw. NIK zwraca jednak uwag,
e nie zostay okrelone parametry irodzaj sprztu, oprogramowania komputerw ani liczba
niezbdnych repozytoriw zbiorw cyfrowych. [str. 3234]
Dwie instytucje, ktre peniy kluczow rol wprocesie digitalizacji zbiorw archiwalnych
ikinematografii NAC iFN nie posiaday wasnych siedzib, conie gwarantowao waciwego
poziomu bezpieczestwa plikw cyfrowych, ktrych przechowywanie wymagao budowy
magazynw repozytoriw zbiorw oszczeglnie wysokich parametrach technicznych. [str. 3435]
Nieprawidowoci w zakresie tworzenia infrastruktury sucej digitalizacji zbiorw
stwierdzono wsiedmiu jednostkach (28% zbadanych), tj.wMinisterstwie, TVP S.A. oraz
upiciu beneficjentw. Polegay one nanieprzestrzeganiu przez beneficjentw ustawy zdnia
29stycznia 2004 r. Prawo zamwie publicznych 17 oraz braku skutecznych dziaa Ministra
majcych nacelu doprowadzenie dowejcia wycie dodatkowych (oprcz przepisw uchway
RM nr176/2010) narzdzi prawnych ifinansowych, ktre umoliwiyby weryfikacj przestrzegania
przez beneficjentw postanowie umownych dotyczcych utrzymania trwaoci projektw
podczas piciu lat poich zakoczeniu. Brak takich rozwiza wocenie NIK moe wznacznym
stopniu utrudni operatorowi projektu (NInA)18 kontrol realizacji zobowiza beneficjentw
wynikajcych zpodpisanych umw. Wprzypadku niewykonania umowy zgodnie zjej warunkami,
przekazane beneficjentowi rodki finansowe podlegaj zwrotowi wraz zodsetkami liczonymi,
jak odzalegoci podatkowych, woparciu otryb egzekucji administracyjnej. NIK zwraca
uwag, eoperator projektu nie mieci si jednak wkategorii podmiotw przewidzianych
doprowadzenia egzekucji niepodatkowych nalenoci budetowych, doktrych stosuje si
przepisy ustawy ofinansach publicznych. [str. 3233]
Minister nie w ypracowa nowego modelu udostpniania, rozpowszechniania
i wykorzystywania archiwizowanych zasobw kultury. Negatywna ocena dotyczy
braku skutecznych dziaa legislacyjnych Ministra wcelu likwidacji19 barier prawnych,
ograniczajcych lub uniemoliwiajcych gromadzenie iudostpnianie wInternecie
zdigitalizowanych zasobw, wszczeglnoci dotyczy tonieopracowania projektu ustawy
onarodowym zasobie audiowizualnym20. Dziaania Ministra obejmoway jedynie prace nad
projektem ustawy, prowadzono konsultacje oraz dokonywano analizy nie doprowadziy
jednak doprzekazania Radzie Ministrw adnego projektu legislacyjnego wniniejszym
zakresie.
Dziaania Ministra wcelu dostosowania prawa polskiego dozmian wynikajcych zdyrektywy
Parlamentu Europejskiego iRady 2012/28/UE zdnia 25padziernika 2012 r. wsprawie

17 Dz.U. z2013 r., poz.907 zezm., zwana dalej Pzp.


18 Instytucja wyznaczona operatorem priorytetu zobowizana bya do: przeprowadzania konkursw dotyczcych wyboru
19
20

12

zada dofinansowanych zerodkw projektu, podpisywania zbeneficjentami umw, nadzoru nad realizacj zada objtych
umowami.
Zidentyfikowanych w2009 r.
Ustawa miaaby regulowa cao polskiej przestrzeni internetowej, w tym m.in. zawieraaby przepisy dotyczce
gromadzenia iudostpniania archiwizowanych zasobw polskiego Internetu, wtym stron zrozszerzeniem gov.pl,
nowelizowaaby ustaw oprawie autorskim iprawach pokrewnych wzakresie stworzenia nowych zapisw umoliwiajcych
szersze udostpnienie wsieci materiaw bibliotecznych, audialnych iaudiowizualnych.

P O D S U M O WA N I E W Y N I K W KO N T R O L I

niektrych dozwolonych sposobw korzystania ztzw. utworw osieroconych21, byy opieszae


inie doprowadziy, wterminie okrelonym wart.9 ust.1 ww. dyrektywy, dodostosowania
prawa polskiego dodyrektywy UE22.
Wskanik udostpnienia przez Internet zdigitalizowanych materiaw zrealizowany zosta
na poziomie 69,5%. Przyczyn powyszego by brak moliwoci udostpnienia przez
beneficjentw programu wszystkich materiaw przeniesionych nazapis cyfrowy, zuwagi
naograniczenia wynikajce zprzepisw ustawy zdnia 4lutego 1994 r. oprawie autorskim
iprawach pokrewnych23. [str. 36]
Inne nieprawidowoci wzakresie udostpnienia zdigitalizowanych materiaw stwierdzono
wczterech instytucjach (21% zbadanych). Dotyczyy one midzy innymi: nierealizowania umw
zawartych zNInA wzakresie udostpnienia zdigitalizowanych materiaw. [str. 3839]

2.2 Uwagi kocowe iwnioski


Digitalizacj polskich zasobw kultury prowadzon wlatach dziewidziesitych ubiegego wieku
przez biblioteki, muzea iarchiwa charakteryzowao rozproszenie inicjatyw oraz brak koordynacji
dziaa. Wpyw nato miay nastpujce czynniki: niedostateczny system finansowania prac
digitalizacyjnych naszczeblu centralnym; niski poziom wiedzy dotyczcej wagi procesu digitalizacji
polskich dbr kultury wrd osb zarzdzajcych instytucjami kultury oraz brak wiadomoci
znaczenia gromadzenia itrwaego przechowywania zdigitalizowanych dokumentw cyfrowych dla
polskiego dziedzictwa narodowego. Wdroenie irealizacja WPR Kultura+ Priorytet Digitalizacja
spowodoway, e tenegatywne czynniki wznacznej mierze stay si wchwili obecnej nieaktualne.
Niemniej jednak nadal mona obserwowa zjawisko, e wikszo instytucji kultury oraz archiww
nie jest wstanie finansowa pracowni digitalizacyjnych oraz procesu digitalizacji zwasnych
rodkw. Dlatego te konieczne jest zapewnienie projektom digitalizacyjnym cigoci itrwaoci.
Bez zapewnienia odpowiedniej infrastruktury digitalizacyjnej nie jest moliwe upowszechnianie
polskiego dziedzictwa kulturowego wInternecie idostp doniego m.in. dla mieszkacw wsi
imaych miast, cobyo jednym zcelw realizacji Priorytetu Digitalizacja. Dlatego kontynuacja
digitalizacji materiaw audiowizualnych wwymiarze systemowym jest wyjtkowo pilna zewzgldu
nanisk trwao nonikw, ktrych znaczna cz ulec moe wkrtkim czasie fizycznemu
rozpadowi iutracie wartociowych treci. .
Najwysza Izba Kontroli wnosi opodjcie przez Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego
NIK dziaa majcych nacelu:
przypieszenie procesu digitalizacji dbr kultury poprzez zapewnienie finansowania
tego procesu winstytucjach kultury (na poziomie odpowiadajcym szacunkom MKiDN
z2009r.);

21 Dz.U.UE L Nr299 z27.10.2012 r., s. 5. (dalej: dyrektywa UE wsprawie korzystania zutworw osieroconych).
22 Ju pozakoczeniu czynnoci kontrolnych wMinisterstwie Kultury iDziedzictwa Narodowego, tj.wdniu 22maja 2015r.

Rada Ministrw skierowaa doSejmu RP projekt ustawy ozmianie ustawy oprawie autorskim iprawach pokrewnych.
(Druk Sejmowy nr3449). Projekt obejmowa dostosowanie przepisw polskich dodyrektywy UE wsprawie utworw
osieroconych. Wdniu 11wrzenia 2015 r. ustawa zostaa uchwalona przez Sejm RP, aw dniu 15wrzenia 2015 r. zostaa
przekazana Prezydentowi RP. Prezydent RP wdniu 5padziernika 2015 r. podpisa ustaw ozmianie ustawy oprawie
autorskim iprawach pokrewnych oraz ustawy ograch hazardowych. Zostaa ona opublikowana wdniu 19padziernika
2015 r. (Dz.U. z2015 r., poz.1639) iwejdzie ycie zdniem 20listopada 2015 r. (tj.poupywie miesica oddnia ogoszenia).

Dz.U.
z2006 r. Nr90, poz.631 zezm. (zwana dalej: ustawa oprawie autorskim iprawach pokrewnych).
23

13

P O D S U M O WA N I E W Y N I K W KO N T R O L I

wprowadzenie, jako podstawowego miernika realizacji celu wPriorytecie Digitalizacja,


jednostki inwentarzowej wystpujcej winstytucjach kultury oraz powizanie tego
miernika zliczb wykonanych skanw;
przygotowanie izapewnienie wdroenia rozwizania, ktre pozwolioby operatorowi
Priorytetu Digitalizacja dokonywa weryfikacji zobowiza beneficjentw,
wynikajcych zobowizku utrzymania trwaoci projektw pozakoczeniu WPR
Kultura+;
kontynuowanie dziaa legislacyjnych w celu likwidacji ogranicze w zakresie
udostpniania zdigitalizowanych dbr kultury, w tym wszczeglnoci przygotowanie
projektu ustawy onarodowym zasobie audiowizualnym oraz zmiany przepisw ustawy
oprawie autorskim iprawach pokrewnych;
zapewnienie otrzymywania przez Ministra informacji onakadach nadigitalizacj
prowadzon wsamorzdowych instytucjach kultury zich rodkw wasnych oraz
oefektach rzeczowych prowadzonej cyfryzacji zbiorw;
podjcie dziaa wcelu oszacowania liczby pracowni niezbdnych doprowadzenia
digitalizacji dbr kultury oraz liczby repozytoriw.

14

WA NIE JSZE W YNIK I KON TROLI

3.1 Efekty procesu digitalizacji


W ocenie Najwyszej Izby Kontroli jednym znajwaniejszych efektw dziaa Ministra narzecz
digitalizacji byo uruchomienie od2007 r. programu, ktry umoliwia dofinansowanie procesu
digitalizacji dziedzictwa kulturowego, tworzenie wirtualnych bibliotek imuzew oraz budow
infrastruktury niezbdnej doprowadzenia digitalizacji.
Na pozytywn ocen NIK wzakresie digitalizacji zasuguje: opracowanie przez Ministra wlatach
20112014 zasad funkcjonowania Priorytetu Digitalizacja realizowanego wramach WPR
Kultura+, oszacowanie w2009 r. liczby dbr kultury znajdujcych si winstytucjach kultury przez
niego prowadzonych iwspprowadzonych, waciwe okrelenie kryteriw doboru materiaw
dodigitalizacji oraz okrelenie minimalnych wymaga wzakresie standardw, zasad prowadzenia
digitalizacji oraz parametrw technicznych jakoci wykonywanych skanw, wramach kadej
kategorii zasobw.
Najwysza Izba Kontroli zwraca jednak uwag, e przed rozpoczciem realizacji WPR Kultura+
nie oszacowano liczby dbr kultury znajdujcych si wposiadaniu instytucji kultury, ktrych
organizatorami sjednostki samorzdu terytorialnego, przez coMinister nie dysponowa pen
wiedz natemat faktycznych potrzeb wzakresie digitalizacji.
Pomimo niezakoczenia WPR Kultura+ osignito zaplanowane efekty rzeczowe Priorytetu
Digitalizacja wtrzech spord czterech podstawowych wskanikw realizacji celu, planowanych
wtym Priorytecie. Zrealizowane powyej zaoonych wartoci (na koniec 2014 r.) wskaniki
dotyczyy midzy innymi: liczby wykonanych skanw dbr kultury (wicej o39%) oraz ponad
szesnastokrotnie wikszej odzaplanowanej liczby godzin zdigitalizowanych materiaw audialnych
iaudiowizualnych. Wocenie NIK przekroczenie realizacji wskanika dotyczcego liczby godzin
zdigitalizowanych materiaw audialnych iaudiowizualnych wynikao zjego nierzetelnego
zaplanowania.
NIK zwraca uwag, e ustalenie obrazu cyfrowego skanu, jako miernika zdigitalizowanych zbiorw
cyfrowych oraz niepowizanie tego wskanika zjednostkami inwentarzowymi wystpujcymi
wmuzeach, bibliotekach, archiwach, rejestrach zabytkw ikinematografii skutkuje brakiem
informacji oliczbie dbr kultury faktycznie przeniesionej nanoniki cyfrowe iudostpnionej oraz
brakiem moliwoci ustalenia stanu zaawansowania digitalizacji zbiorw, wstosunku dowielkoci
oszacowanej w2009 r.
W ocenie NIK nawet pena realizacja zaoe Priorytetu Digitalizacja, zarwno pod wzgldem
rzeczowym jak ifinansowym, nie wyczerpie potrzeb instytucji kultury iarchiww wzakresie
digitalizacji dbr kultury. Przy obecnym tempie prac niemoliwym jest rwnie zakoczenie
do2020 r. digitalizacji zbiorw.
Nieprawidowoci wzakresie oceny efektw procesu digitalizacji stwierdzono womiu jednostkach (32%).
Czas rozpoczcia digitalizacji wjednostkach podlegych Ministrowi oraz podstawy prawne
dofinansowywania przedsiwzi zzakresu digitalizacji
W instytucjach kultury iarchiwach, odkoca XX w., zabezpieczano dobra kultury poprzez tworzenie
ich cyfrowych odwzorowa, ktre zapomoc nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych
mog by udostpniane uytkownikom zcaego wiata poprzez Internet.

15

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

W archiwach pierwsze prby digitalizacji zbiorw podjte zostay w1995 r. Planowe skanowanie
materiaw poraz pierwszy rozpoczto wNAC24 w1997 r. Wlatach 20052006 NAC prowadzio
planow digitalizacj zabezpieczajc. Wlatach 20072009 nastpi szybki rozwj archiwistyki
zasobw cyfrowych. Nadzie 31grudnia 2009 r., warchiwach pastwowych znajdowao si
2.387.211 kopii cyfrowych zzasobu wasnego, costanowio ok. 6,6% wstosunku docaoci
posiadanych jednostek archiwalnych25.
W bibliotekach pierwsze dziaania digitalizacyjne rozpoczy si w1995 r., za od2008 r. wikszo
duych bibliotek naukowych prowadzia systematyczn digitalizacj swoich zbiorw.
W muzeach pierwsze prace nad utworzeniem inwentarzy elektronicznych rozpoczte zostay
w latach osiemdziesitych XX w. W 1989 r. istniay ju systemy bazodanowe (tekstowe
wsystemie DOS) wMuzeum Narodowym wWarszawie iMuzeum Narodowym wPoznaniu.
Od1990 r. systemy elektroniczne rozwijane byy ju wponad 80 muzeach, np.wPastwowym
Muzeum Archeologicznym wWarszawie. Digitalizacja winstytucjach kultury stawaa si zjawiskiem
coraz czstszym, jednak wikszo instytucji kultury nie bya wstanie sfinansowa wyposaenia
pracowni digitalizacyjnych oraz procesu digitalizacji zwasnych rodkw.
Zakres prowadzonej digitalizacji, planowane koszty iefekty rzeczowe
W 2010 r. opracowane zostay przez Ministra zasady funkcjonowania WPR Kultura+ Priorytet
Digitalizacja pierwszego, dotyczcego digitalizacji, wieloletniego programu rzdowego,
wprowadzonego uchwa RM Nr176/2010.
W 2009 r., przed wprowadzeniem WPR Kultura+, oszacowana zostaa liczba dbr kultury
znajdujcych si winstytucjach prowadzonych iwspprowadzonych przez Ministra26. Wedug tych
szacunkw winstytucjach kultury znajdoway si: zabytki nieruchome ujte wrejestrze zabytkw
(63.368 obiektw), jednostki archiwalne archiwaliw warchiwach pastwowych (260km biecych
materiaw archiwalnych, czyli ponad 35mln jednostek archiwalnych, mogcych zawiera
od1donawet ponad 1000 stron), muzealia (12mln), materiay biblioteczne (6.227.756 jednostek)27,
nagrane pyty gramofonowe materiaw audialnych (410tys. godz. oraz 201,5tys. sztuk tamy
magnetofonowej), nagrane materiay audiowizualne (259tys. godz.)28. Minister nie oszacowa liczby
dbr kultury znajdujcych si wposiadaniu instytucji kultury, ktrych organizatorami sjednostki
samorzdu terytorialnego.
24 Nazwa zmieniona rozporzdzeniem Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego zdnia 6lutego 2008 r. wsprawie zmiany

25
26

27

16

28

nazwy izakresu dziaania Archiwum Dokumentacji Mechanicznej wWarszawie (Dz.U. Nr29, poz.167). Poprzeksztaceniu
Archiwum Dokumentacji Mechanicznej wNAC, rozszerzono zakres zada m.in. ofunkcje zwizane zinformatyzacj
i digitalizacj. Wykonywano wwczas skany zabezpieczajce, ktre pniej wykorzystano podczas inwentaryzacji
wsystemie Zeus.
Wedug opracowania Program digitalizacji dbr kultury oraz gromadzenie, przechowywania iudostpniania obiektw
cyfrowych wPolsce wlatach 20092020 archiwa pastwowe podlege Naczelnemu Dyrektorowi Archiww Pastwowych
wedug stanu na31grudnia 2008 r. posiaday przeszo 36mln jednostek archiwalnych akt.
Szacunek powyszy zosta przeprowadzony wdokumentach Program digitalizacji dbr kultury oraz gromadzenia,
przechowywania i udostpniania obiektw cyfrowych w Polsce 20092020 oraz Strategia digitalizacji zbiorw
audiowizualnych wPolsce nalata 20102020, sporzdzonych przed rozpoczciem WPR Kultura+, wktrych oszacowana
zostaa liczba dbr kultury posiadanych przez najwaniejsze instytucje kultury (prowadzone iwspprowadzone przez
Ministra) oraz okrelone zostay oglne kryteria wyboru zasobw, ktre powinny zosta objte digitalizacj wpierwszej
kolejnoci.
Materiay biblioteczne obejmoway: nowe druki (powstae wlatach 18011960) 845tys. tytuw ksiek, 64.380 tytuw
czasopism (tj.686.956 rocznikw); 278,4tys. egzemplarzy dokumentw ycia spoecznego; 102tys. sztuk mapy; 15,4tys.
rkopisw, 4mln sztuk ikonografii oraz 300tys. starych drukw.
Materiay audiowizualne obejmoway 209tys. godz. nagranych tam wizyjnych oraz 50tys. godzin filmw natamie.

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

W dokumencie Program digitalizacji dbr kultury oraz gromadzenia, przechowywania


iudostpniania obiektw cyfrowych wPolsce 20092020, wskazane zostay nastpujce kryteria
doboru materiaw dodigitalizacji: uyteczno (czste wykorzystanie obiektu potrzeby
uytkownikw), zy stan zachowania obiektu (zabezpieczenie przed utrat), warto iunikatowo
obiektu, konieczno uzupenienia/scalenia cyfrowego kolekcji, ograniczona dostpno obiektu,
szczeglne znaczenie zasobw dla kultury narodowej lub regionalnej.
W ww. dokumencie oszacowano wydatki zbudetu pastwa planowane doponiesienia wlatach
20092020 wzwizku zdigitalizacj nakwot 2.338mln z, zczego: 16mln z w2009 r., 210mlnz
w2010 r., 251mln z w2011 r., 260mln z w2012 r., 267mln z w2013 r., 213mln z w2014 r.,
193mln z w2015 r., po185mln z wlatach 2016 i2017, 190mln z w2018 r. oraz po184mln z
wlatach 2019 i2020. Kwota tanie uwzgldniaa kosztw digitalizacji dbr kultury posiadanych
przez samorzdowe instytucje kultury.
Podstaw dooszacowania kosztw realizacji Priorytetu Digitalizacja stanowiy wydatki poniesione
narealizacj programw Ministra wlatach 20082009 nafinansowanie dwch priorytetw
dotyczcych tworzenia zasobw cyfrowych, ktre wyniosy 12mln z29.
Z ustale kontroli NIK wynika, e 22 skontrolowane jednostki (88%) oszacoway liczb dbr kultury
przeznaczon dodigitalizacji. Dwie jednostki (8%) nie przeprowadziy takiego szacunku. Byy to:
Wydawnictwo Miejskie Posnania, ktre digitalizuje obiekty dziedzictwa kulturowego przekazane
przez instytucje partnerskie inie jest wstanie oszacowa liczby ikosztw penej cyfryzacji dbr
kultury, ktre maj by zdigitalizowane wramach projektu Cyryl. Przyczyn tego stanu by
brak informacji owielkoci zbiorw instytucji partnerskich oraz niewyjanione prawa autorskie
zbiorw;
Muzeum Narodowe wPoznaniu, ktre przystpio doWPR Kultura+ wpadzierniku 2012 r.
iotrzymao rodki nabudow infrastruktury doprzechowywania skanw obiektw muzealnych.
Inne wnioski tego Muzeum dotyczce zwikszenia dotacji Ministra narozbudow bazy
sprztowej (komputeryzacj) oraz zwikszenie zatrudnienia, atake kolejny wniosek orodki
zProgramu Kultura+ nadigitalizacj, zostay rozpatrzone negatywnie.
Muzeum Narodowe wWarszawie zamierza przenie nazapis cyfrowy wszystkie posiadane
muzealia. Wedug stanu na31grudnia 2014 r. wMuzeum pozostao dodigitalizacji 669.639
obiektw. Obecny stan techniczny pracowni docyfryzacji zbiorw umoliwia digitalizowanie
ok.12.500 obiektw rocznie, tak wic doukoczenia cyfryzacji Muzeum potrzebowaoby 53 lat30.
Kontrola wykazaa, e 22 instytucje (88%) nie oszacoway inie ujy wplanach finansowych
kosztw digitalizacji. Kierownicy tych jednostek wskazywali nanastpujce przyczyny rezygnacji
zoszacowania kosztw digitalizacji: brak dostatecznego finansowania, nisk wiarygodno
wylicze, ktre musiayby dotyczy dugotrwaego procesu, moliwo pojawienia si nowych
29 W2008 r. wramach programu Ministra pn.Dziedzictwo kulturowe, Priorytet 5 pn.Tworzenie zasobw cyfrowych
dziedzictwa kulturowego, wydatkowano 2mlnz, aw 2009 r. wramach programu Ministra pn.Dziedzictwo kulturowe,
Priorytet 4 Tworzenie zasobw cyfrowych dziedzictwa kulturowego wydatkowano 10mln z.
30 Kierownik Dziau Digitalizacji wMuzeum oceni, e doposaenie pracowni, tj.utworzenie staych stanowisk dofotografowania
umoliwioby zwikszenie redniej liczby zdj do30tys. rocznie. Wwczas caa digitalizacja zajaby ok. 22 lata. Znaczce
przyspieszenie prac moliwe jest wycznie wprzypadku zatrudnienia fotografw iskanerzysty (co najmniej cztery etaty)
oraz zapewnienia im stanowisk pracy tj.konieczne byoby stworzenie nowej pracowni fotograficznej. Wwczas realny
byby przyrost do50tys. plikw cyfrowych rocznie. Gdyby udao si dodatkowo znale rodki nakontynuacj wsppracy
zfirm zewntrzn, cao digitalizacji zajaby ok. 15 lat.

17

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

technologii onieznanych obecnie kosztach, przyjty jednoroczny system planowania wydatkw,


couniemoliwia wieloletnie planowanie inwestycji, konieczno corocznego podejmowania stara
ouzyskanie nowego dofinansowania naprojekty zzakresu digitalizacji, wielko posiadanych
zasobw wasnych, brak elektronicznych baz danych (inwentarzy) dla czci zespow oraz fakt,
edigitalizacja nie jest podstawowym zadaniem wdziaalnoci kontrolowanych jednostek, aadna
instytucja nadzorujca jednostki nigdy nie daa przeprowadzenia szacunku kosztw digitalizacji.
Koszty digitalizacji zbiorw oszacoway jedynie trzy jednostki (12%) wtym m.in.:
koszt digitalizacji zbiorw wTVP S.A. oszacowany zosta napoziomie 59mln z niezbdnych
doprzeprowadzenia penej digitalizacji zasobw archiwalnych (z wyczeniem materiaw
pozostajcych wOddziaach Terenowych TVP S.A.). Podstaw dotego szacunku byy
jedynie niezbdne zakupy inwestycyjne, koszty urzdze (z amortyzacj), oprogramowania
oraz wynagrodze zwizanych bezporednio zprocesem digitalizacji. Kwota tanie obja
kosztw staych, kosztw zarzdzania procesem rekonstrukcji, kosztw przechowywania
zdigitalizowanych zbiorw oraz kosztw wynagrodze zwizanych porednio zcyfryzacj
(koszty rozpoznania, kwalifikacji idokumentacji materiaw), atake kosztw rekonstrukcji, ktra
jest czsto niezbdna dla wykorzystania danego materiau;
wedug stanu na1stycznia 2015 r. wStudiu Filmowym Zebra pozostao dopenej rekonstrukcji
cyfrowej 86filmw fabularnych penometraowych. Napodstawie dotychczasowych
danych redni koszt caociowego procesu cyfryzacji jednego filmu szacuje si napoziomie
250300tys. z, cowprzypadku Studia Filmowego Zebra daje kwot 23.220tys.z.
Stan zaawansowania, koszty finansowe oraz efekty rzeczowe realizacji Priorytetu Digitalizacja
Minister wskaza nastpujce kryteria doboru materiaw dodigitalizacji31: uyteczno (czste
wykorzystanie obiektu potrzeby uytkownikw), zy stan zachowania obiektu (zabezpieczenie
przed utrat), warto iunikatowo obiektu, konieczno uzupenienia/scalenia cyfrowego
kolekcji, ograniczona dostpno obiektu, szczeglne znaczenie zasobw dla kultury narodowej
lub regionalnej.
W toku kontroli stwierdzono, e 22 instytucje (88% zbadanych) opracoway wasne szczegowe
kryteria doboru materiaw dodigitalizacji. Oprcz wskazanych przez Ministra byy torwnie:
przynaleno donarodowego zasobu bibliotecznego, oznaczenie kategori archiwaln A,
znaczenie spoeczne, artystyczne iwarto historyczna materiaw, znaczenie programowe audycji,
zapewnienie moliwoci udziau twrcw utworu wprocesie rekonstrukcji materiaw analogowych
(filmowych), pomniki historii, obiekty wpisane nalist wiatowego dziedzictwa UNESCO, zabytki
nieruchome iarcheologiczne wpisane dorejestru zabytkw, zabytki majce szczeglny zwizek
zregionem, np.grupa drukw cigych izwartych oraz rkopisw zwizanych zregionem, obiekty
nieposiadajce dokumentacji wizualnej wformie cyfrowej lub obiekty oszczeglnej wartoci,
nieudostpnione nastaych ekspozycjach zpowodw konserwatorskich.
Filmoteka Narodowa wWarszawie wzwizku zespecyfik posiadanych dbr kultury opracowaa
nastpujce zasady doboru ikolejno cyfryzacji: grupa przedwojennych produkcji fabularnych
(158), zarejestrowanych nanajbardziej wraliwym naproces degradacji iatwopalnym podou
nitrocelulozowym, wramach ktrej wytypowano 43 filmy, jako wymagajce najbardziej pilnej
31 Kryteria wyboru dbr kultury dodigitalizacji wskazano wdokumencie Program digitalizacji dbr kultury oraz gromadzenia,

18

przechowywania iudostpniania obiektw cyfrowych wPolsce 20092020. Dokument nazlecenie Ministra opracowaa
grupa ekspertw.

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

digitalizacji; zesp 212 filmw animowanych Krakowskiego Studia Filmw Animowanych,


wramach ktrego dodigitalizacji wytypowano 28filmw; zesp 1.328 przedwojennych materiaw
dokumentalnych (kroniki filmowe Polskiej Agencji Telegraficznej, reportae, filmy owiatowe itp.),
wramach ktrego wskazano 120 filmw wymagajcych pilnej digitalizacji (uwzgldniono przy tym
niezbdno udostpnienia materiau badaczom oraz krystalizowanie si nowej sytuacji prawnej
utworw osieroconych); zesp 2.000 filmw fabularnych zlat 19501970 znajbardziej naraonymi
nabezpowrotn utrat ciekami dwikowymi, zktrego wytypowano 250 cieek oraz liczc
826pozycji kolekcj filmw krtkometraowych studia Se-Ma-For wodzi, zktrej wytypowano
30filmw.
Celem strategicznym WPR Kultura+ bya poprawa dostpu dokultury izwikszenie uczestnictwa
wkulturze spoecznoci lokalnych, zeszczeglnym uwzgldnieniem gmin wiejskich imiejsko-wiejskich. Cel powyszy mia zosta osignity poprzez realizacj dwch priorytetw: Priorytetu
Biblioteka+ Infrastruktura bibliotek oraz Priorytetu Digitalizacja. Priorytet Digitalizacja zakada
poszerzenie iuatwienie dostpu docyfrowych zasobw polskiego dziedzictwa kulturowego
zaporednictwem Internetu mieszkacom Polski, zwaszcza wsi imaych miast.
W latach 20112014 wydatki zbudetu pastwa narealizacj WPR Kultura+ wyniosy 207.134tys. z.
Nazadania objte Priorytetem Digitalizacja wydatkowano kwot 95.703tys. z, costanowio 46,1%
caego Programu. Zzaplanowanej nalata 20112014 wPriorytecie Digitalizacja kwoty 100.000tys. z
wydatkowano cznie 95.703tys. z., wtym 23.479tys. z w2011 r., 23.711tys. z w2012 r., 23.911tys.z
w2013 r. oraz 24.602tys. z w2014 r., costanowio rednio 95,5% planu pozmianach.
Z budetu Ministra wlatach 20122013 (oprcz rodkw przekazywanych nazadania wramach
Priorytetu Digitalizacja 95.703tys. z) realizowano pi innych dziaa obejmujcych rwnie
digitalizacj dbr kultury, naktre wydatkowano rodki wkwocie 101.038tys. z. W2012 r.
poniesiono wydatki wkwocie 88.155tys. z, wtym na: digitalizacj zasobw izbiorw 16.366tys.z
(dziaanie nr9.2.5.5.), konserwacj, zabezpieczenie idigitalizacj zbiorw - 54.314tys. z (dziaanie
nr9.2.1.3.), weryfikacj, porzdkowanie idigitalizacj rejestrw 12.309tys. z (dziaanie nr9.2.4.2.)
oraz nawspieranie dziaa dotyczcych digitalizacji dokumentacji ipopularyzacji zabytkw iinnych
dbr kultury 5.166tys. z (dziaanie nr9.2.4.3.). W2013 r. poniesiono wydatki nadigitalizacj dbr
kultury wwysokoci 12.883tys. z (dziaanie nr9.1.1.6.).
Na dziaania zwizane zdigitalizacj wbadanym okresie Minister przeznaczy cznie kwot
196.741tys. z., cowstosunku dooszacowanej nalata 20092020 kwoty 2.338.000tys. z
stanowio 8,4%.
W zaoeniach WPR Kultura+ okrelono cztery wskaniki realizacji Priorytetu Digitalizacja: liczb
wybudowanych pracowni digitalizacyjnych, liczb wykonanych skanw dbr kultury, liczb skanw
udostpnionych wsieci Internet oraz liczb godzin zdigitalizowanych materiaw audiowizualnych.
Realizacja dwch spord ww. wskanikw nadzie 31grudnia 2014 r. przedstawiaa si
nastpujco: wykonano 22.561.933 skany (muzealiw, materiaw archiwalnych ibibliotecznych),
tj.o39 % wicej ni zaplanowana wmatrycy logicznej maksymalna liczba skanw (16.228.000),
zczego 3.606.325 w2011 r., 3.709.333 w2012 r., 10.412.358 w2013 r. i4.833.917 w2014 r. oraz
zdigitalizowano 8.116 godzin materiaw audiowizualnych, costanowio ponad szesnastokrotnie
wicej ni zaplanowane wmatrycy logicznej Priorytetu 500 godzin, zczego 36 godzin w2011 r.,
624 godzin w2012 r. i5.070 w2013 r. oraz 2.387 godz. w2014 r.

19

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

W wyniku kontroli stwierdzono, e 22 jednostki (88% skontrolowanych) wykonyway


digitalizacj samodzielnie, spord nich osiem dodatkowo zlecao wykonanie cyfryzacji innym
podmiotom. Dwie jednostki (12%) zlecay wykonanie kopii cyfrowych nazewntrz. Byy to:
Centralne Muzeum Jecw Wojennych wambinowicach-Opolu oraz Studio Filmowe Zebra
wWarszawie.
Jedynie 11 jednostek (44% zbadanych) ustalio termin zakoczenia digitalizacji. Przewidywany
termin przeniesienia wszystkich obiektw nazapis cyfrowy tookres pomidzy rokiem 2015 (dotego
czasu ma zakoczy si digitalizacja zbiorw wasnych NInA), a2040 (wyznaczonym przez Muzeum
Narodowe wKrakowie nazakoczenie cyfryzacji).
Pozostae 14 jednostek (56%) nie potrafiy okreli czasu zakoczenia penej cyfryzacji zbiorw.
Kontrola NIK wykazaa, e utracone zostay obiekty wdwch jednostkach (8%). Itak:
yy NID w2014 r. przeprowadzi weryfikacj zabytkw nieruchomych wpisanych dorejestru, wwyniku ktrej wykrelono
zrejestru 32 obiekty, poniewa zabytki mimo aktualnego wpisu faktycznie nie istniay;
yy Fundacja Pogranicze wSejnach nie zrealizowaa umowy zawartej zNInA, tj.nie wykonaa cyfrowej kopii filmu
pt. Czowiek Pogranicza 2001, dokumentujcego przyznanie pisarzowi Tomasowi Venclovie tytuu Czowieka
Pogranicza. Powysze spowodowane byo zaginiciem filmu.

Dziaalno ifinansowanie operatora oraz centrw kompetencji wPriorytecie Digitalizacja


Operatorem Priorytetu Digitalizacja jest Narodowy Instytut Audiowizualny. Minister wyznaczy
penienie funkcji centrw kompetencji wzakresie digitalizacji nastpujcym instytucjom: NInA
dla materiaw audialnych iaudiowizualnych, BN dla materiaw bibliotecznych, NAC
dla materiaw archiwalnych, NIMOZ dla muzealiw32 oraz NID dla zabytkw ruchomych
inieruchomych33.
Utworzenie centrw kompetencji byo zgodne zzaleceniami Komisji Europejskiej zdnia
27padziernika 2011 r. wsprawie digitalizacji iudostpnienia wInternecie dorobku kulturowego
oraz wsprawie ochrony zasobw cyfrowych, wktrych rekomendowane byo tworzenie przez
pastwa czonkowskie duych orodkw digitalizacyjnych jako elementw orodkw kompetencji
narzecz rozwoju digitalizacji wEuropie.
Centra kompetencji mog korzysta zerodkw Priorytetu poza trybem naboru wnioskw,
za kwota przeznaczona narealizacj dofinansowa poza trybem naboru wnioskw wlatach
20112015 wynosia cznie 40.973tys. z. Itak zaplanowano dla:
yy NInA, jako Operatora Priorytetu oraz instytucji wyspecjalizowanej wdigitalizacji zbiorw audiowizualnych
20.000tys. z wokresie piciu lat (po 4.000tys. z rocznie);
yy BN 6.000tys. z wprzecigu piciu lat (w pierwszym roku 2.000tys. z, wlatach kolejnych po1.000tys. z rocznie);
yy NAC 6.400tys. z wprzecigu piciu lat (w pierwszym roku 2.400tys. z, wlatach kolejnych po1.000tys. z rocznie);
yy NID 5.573tys. z przez pi lat (w pierwszym roku 1.573tys. z, wlatach kolejnych po1.000tys. z rocznie);
yy NIMOZ 3.000tys. z (od 2013 r. po1.000tys. z rocznie).

Faktyczne wydatki poniesione wlatach 20112014 nafunkcjonowanie centrw kompetencji


wyniosy ogem 31.484tys. z, costanowio 94,2% planu pozmianach. Itak: NInA wydatkowa
32 NIMOZ wczeniej Orodek Ochrony Zbiorw Publicznych, dziaajcy od1991 r. namocy zarzdzenia Nr51 Ministra Kultury

20

iSztuki zdnia 31padziernika 1991 r. Zdniem 1marca 2011 r. napodstawie zarzdzenia Nr6 Ministra Kultury iDziedzictwa
Narodowego zdnia 18lutego 2011 r. wsprawie zmiany nazwy izakresu dziaania Orodka Ochrony Zbiorw, Orodek
Ochrony Zbiorw Publicznych otrzyma nazw: Narodowy Instytut Muzealnictwa iOchrony Zbiorw (Dz. Urz. MKiDN Nr1,
poz.6).
33 Nazwa Narodowego Instytutu Dziedzictwa okrelona w1 zarzdzenia Nr32 Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego
zdnia 23grudnia 2010 r. wsprawie zmiany nazwy izakresu dziaania Krajowego Orodka Bada iDokumentacji Zabytkw
(Dz. Urz. MKiDN Nr6, poz.58, zezm.).

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

14.166,3tys. z (91,7% planu pozmianach), BN 4.896tys. z (97,9%), NAC 5.121tys. z (94,8%),


NID 4.433,9tys. z (97,0%), aNIMOZ 2.867,6tys. z (95,6%).
Przekazywanie rodkw Priorytetu docentrw kompetencji poza trybem naboru wnioskw byo
wocenie NIK celowe, zewzgldu nawiodc rol tych instytucji wdigitalizacji, zaangaowanie
wproces decyzyjny oraz penienie funkcji koordynujcej wdanych obszarach.
Izba pozytywnie ocenia wypenianie przez wyznaczone instytucje funkcji centrw kompetencji
obejmujcych przede wszystkim: wdraanie zmian technologicznych dotyczcych digitalizacji
iprzechowywania danych cyfrowych, koordynacj procesu gromadzenia iprzechowywania
zasobw cyfrowych, wtym wszczeglnoci opracowanie standardw izasad digitalizacji dla
rnych rodzajw dbr kultury, edukacj kadr instytucji kultury prowadzcych digitalizacj,
udostpnianie zdigitalizowanych materiaw oraz promocj zasobw cyfrowych. Itak:
yy NInA zleci grupie ekspertw opracowanie standardw wzakresie cyfryzacji materiaw audialnych
iaudiowizualnych, wsptworzy, produkowa, rejestrowa ipromowa dobra kultury wcelu ich emisji wprogramach
mediw publicznych iprywatnych; prowadzi dziaalno wydawnicz; wsporganizowa wydarzenia owanym
znaczeniu dla kultury, nauki iedukacji; prowadzi dziaania edukacyjne iszkoleniowe wsferze dziaalnoci
kulturalnej; produkowa audycje telewizyjne iradiowe. Instytut prowadzi take projekty badawcze, opracowywa
izleca opracowanie analiz iekspertyz sucych diagnozie oraz prognozowaniu kierunkw rozwoju dziedziny
objtej zakresem jego dziaania. NInA wykorzystywa nowe technologie (w tym Internet) dodziaa wzakresie
promocji kultury, nauki iedukacji oraz realizowa programy, majce nacelu finansowanie lub wspfinansowanie
dziaa wzakresie digitalizacji, udostpniania iedukacji wsferze kultury;
yy BN opracowaa modelow ciek digitalizacji zbiorw bibliotecznych oraz Katalog Dobrych Praktyk iStandardw
Digitalizacji wzakresie materiaw bibliotecznych. Okrelia liczb ikryteria doboru obiektw zaplanowanych
docyfryzacji. Prowadzia wielokierunkowe dziaania, ktrych celem byo umoliwienie dostpu dodziedzictwa
kulturowego jak najszerszemu gronu odbiorcw. Stworzya, anastpnie unowoczenia cyfrow Bibliotek
Narodow Polona (cBN Polona), wktrej dostpnych byo nakoniec III kwartau 2014 r. 375.924 zdigitalizowanych
obiektw. Opracowaa rozwizanie Polona wchmurze, ktre oferuje instytucjom kultury moliwo nieodpatnego
przechowywania danych wrepozytorium BN oraz prezentacje obiektw wcBN Polona;
yy NIMOZ uczestniczy wopracowaniu standardw digitalizacji muzealiw, dziaaniach doradczych ibudowaniu
zaplecza kompetencyjnego iteoretycznego dla procesw digitalizacji wmuzeach oraz organizowaniu iprowadzeniu
szkole dla muzealnikw. Niedysponujc instrumentami zarzdczymi, uatwiajcymi pozyskiwanie informacji
zmuzew, Instytut podj dziaania zmierzajce dozdiagnozowania stanu digitalizacji wpolskich muzeach. Wtym
celu opracowa ankiet, ktr przesa do444 muzew, posiadajcych statut lub regulamin nadany lub uzgodniony
zMinistrem, wzakresie m.in.stanu digitalizacji muzealiw. Efekt analizy wynikw ankiet by ograniczony zewzgldu
naniewielk liczb (32%) muzew, ktre udzieliy odpowiedzi. Wocenie NIK opracowania Instytutu, sporzdzone
napodstawie analizy materiau uzyskanego zniewielkiej liczby muzew, obarczone sryzykiem bdu wzakresie
formuowanych wnioskw, dotyczcych stanu digitalizacji wmuzeach. Ryzyko towynika zarwno zniewielkiej
reprezentacji udzielonych odpowiedzi, jak iz faktu, e wrd nich znalazy si odpowiedzi muzew, ktre stanowi
grup obejmujc wiodce jednostki wkraju, najlepiej wyposaone ifinansowane, abrak jest informacji zmuzew
utworzonych przez inne podmioty np.przez jednostki samorzdu terytorialnego;
yy NAC prowadzio rozbudow Centralnego Repozytorium Cyfrowego (CRC), umoliwiajcego waciwe
przechowywanie zdigitalizowanych zbiorw; okrelio standardy digitalizacji materiaw archiwalnych,
koordynowao gromadzenie kopii cyfrowych warchiwach pastwowych poprzez digitalizacj mikrofilmw zzasobu
iprzyjmowanie kopii zoryginaw przesyanych przez archiwa, przechowywao kopie cyfrowe wykonywane przez
beneficjentw WPR Kultura+, ktrzy mieli obowizek przekazywania egzemplarza kopii cyfrowej docentrum
kompetencji wskazywanego przez operatora Programu. Ponadto NAC udostpniao nieodpatnie narzdzia
dowspierania digitalizacji w: Zintegrowanym Systemie Informacji Archiwalnej (ZoSIA) bazie danych materiaw
archiwalnych oraz powizanego wnim serwisu www.szukajwarchiwach.pl, ktry suy doprezentacji opisw
materiaw archiwalnych zkopiami cyfrowymi tych materiaw. Prowadzio rwnie szkolenie kadr digitalizatorw
oraz promocj digitalizacji wformie np.ulotek tematycznych, codziennych galerii naportalu spoecznociowym
(Facebook) ztematycznymi galeriami zoonymi zezdigitalizowanych fotografii, wformie notek nastronie
internetowej, atake poprzez filmy tematyczne;
yy NID wsppracowa przy opracowaniu standardw wzakresie cyfryzacji zabytkw, zleci wykonanie repozytorium
cyfrowego plikw multimedialnych, przeprowadza szkolenia pracownikw instytucji kultury, zakupi sprzt (skaner
laserowy 3D) dorejestracji trjwymiarowych, opracowa dokumentacj systemu informatycznego dopozyskiwania

21

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

danych ozabytkach oraz zleca usugi wzakresie skanowania dokumentacji rejestrowej iutworzenia bazy obiektw
przestrzennych.

Nadzr nad jednostkami penicymi funkcj centrw kompetencji oraz monitoring procesu
digitalizacji
Zasady monitoringu realizacji procesu digitalizacji okrelone wWPR Kultura+, wczci
dotyczcej Priorytetu Digitalizacja, dostosowane zostay doobecnie obowizujcych procedur
sprawozdawczych dla instytucji podlegych Ministrowi lub przez niego nadzorowanych, okrelonych
wzarzdzeniu Ministra zdnia 30padziernika 2013 r. wsprawie nadzoru ikontroli nad jednostkami
objtymi czci 24 budetu pastwa34.
W Ministerstwie opracowano formularze planistycznosprawozdawcze dla centrw kompetencji
zawierajce dane finansowe, merytoryczne oraz wynikowe prowadzonej dziaalnoci
digitalizacyjnej.
Dokumenty przedkadane Ministrowi przez centra kompetencji stanowiy podstaw
dosporzdzenia sprawozdania zrealizacji WPR Kultura+ wdanym roku oraz formuowania
wnioskw dotyczcych zmian wplanowanych wydatkach nadigitalizacj. Przykadem wykorzystania
wnioskw zmonitoringu byy korekty zapisw waktualizacji uchway RM nr176/2010. Zpowodu
wikszego ni pierwotnie zakadano wProgramie zainteresowania wnioskodawcw otrzymaniem
dofinansowania nazadania, dotyczce wykonywania kopii cyfrowych, konieczna bya zmiana
proporcji midzy wydatkami biecymi imajtkowymi wbudecie priorytetu.
Nieprawidowoci wpowyszym zakresie NIK stwierdzia podczas kontroli wNAC. Dziesi
zjedenastu 35 sprawozda NAC, jako centrum kompetencji zalata 20112014 (III kwartay)
tj.zaIprocze lat 20112014, zaIIIkwartay wlatach 20122014, atake roczne zalata 20112013,
zostao zoonych doMKiDN znaruszeniem terminw okrelonych 28 ust.1 zarzdzenia nr30
Ministra wsprawie nadzoru ikontroli nad jednostkami objtymi czci 24 budetu pastwa36.
NAC zoyo ww. sprawozdania zopnieniem wynoszcym odtrzech (sprawozdanie zaIII kwartay
2012 r.) do90 dni (sprawozdanie zaI procze 2012 r.).
W sprawozdaniach zrealizacji WPR Kultura+ Priorytet Digitalizacja skadanych doPrezesa
Rady Ministrw, Ministra Finansw, Ministra Rozwoju Regionalnego oraz Prezesa Najwyszej
Izby Kontroli, Ministerstwo nierzetelnie informowao ostopniu realizacji wskanika osignicia
celu jakim bya liczba skanw udostpniona wInternecie. Jedynie wsprawozdaniu zrealizacji
WPR Kultura+ Priorytet Digitalizacja za2011 r. Ministerstwo wykazao stopie realizacji
tego wskanika (1.055.239 skanw). Wsprawozdaniach zlat 20122013 nie zamieszczono
informacji dotyczcej stopnia realizacji tego wskanika, pomimo e wposiadaniu Departamentu
Mecenatu Pastwa znajdoway si dane dotyczce wartoci wszystkich wskanikw, ktre
zostay zaplanowane wmatrycy logicznej Programu. Zdaniem NIK, przyczyn powyszej
nieprawidowoci byo niezgoszenie przez adresatw sprawozda zastrzee wskazujcych
nakonieczno uzupenienia danych owarto tego miernika.

34 Dz. Urz. MKiDN z2013 r., poz.43 (dalej: zarzdzenie wsprawie nadzoru). Dodnia 29padziernika 2013 r. obowizywa
wpowyszym zakresie przepis w18 ust.1 zarzdzenia nr28 Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego zdnia 9listopada
2010 r. wsprawie nadzoru ikontroli nad jednostkami objtymi czci 24 budetu pastwa. (Dz.Urz. MKiDN Nr5, poz.49).

Zwyjtkiem
sprawozdania zaIII kwarta 2011 r.
35
36 Zgodnie zww. zarzdzeniem sprawozdania zaI procze powinny by zoone do20lipca biecego roku, sprawozdania
zaIII kwartay do15padziernika biecego roku, za sprawozdania roczne do1lutego roku nastpnego.

22

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

Jednostki publicznej radiofonii itelewizji


Badaniami kontrolnymi objte zostay dwie jednostki publicznej radiofonii itelewizji TVP S.A. oraz
PR S.A., ktre dysponoway najwikszymi zbiorami audialnymi iaudiowizualnymi.
W zbiorach spek radiofonii itelewizji znajduj si m.in. zbiory programowe pobyej Pastwowej
Jednostce Organizacyjnej Polskie Radio iTVP. Zostay one przekazane spkom jedynie
wuyczenie, napodstawie umw zawartych pomidzy Narodowym Archiwum Cyfrowym
(poprzednio Archiwum Dokumentacji Mechanicznej) aTVP S.A. iPR S.A.
W skad audiowizualnych zbiorw programowych wchodz nagrania nanonikach stosowanych
wtechnice telewizyjnej iradiowej, wytworzone (w tym wramach koprodukcji), nabyte, zamwione
przez lub narzecz telewizji iradia, jak te pozyskane wdrodze wymiany bd winny sposb.
Wrd zbiorw znajduj si audycje, materiay muzyczne, filmy iseriale wyprodukowane
nazlecenie byego Radiokomitetu. Zbiory programowe, ktre powstay przed 31grudnia
1993 r., bdce spucizn poPJO, stanowi zasoby archiwalne, podlegajce ochronie napodstawie
ustawy oarchiwach. Sone traktowane jako dziedzictwo narodowe. Zbiory archiwalne tworzy
dokumentacja: programowa, wformie dwiku iobrazu, atake dwiku lub obrazu, bez wzgldu
nanonik, naktrym zostaa utrwalona, wytworzona samodzielnie bd pozyskana drog zakupu,
darowizny lub wymiany oraz aktowa, zdziaalnoci programowej (zaczona dononika wformie
papierowej, dokumentacja programowa), aktowa zzarzdzania oraz techniczna.
PR S.A. dysponuje nagraniami dwikowymi audycji sownych oraz nagraniami muzycznymi
zarejestrowanymi nanonikach analogowych. Byo tocznie 1.044.502 nagra wtym 421.661
audycji sownych oraz 622.841 nagra muzycznych. PR S.A. zamierza zdigitalizowa cao
posiadanego zbioru nonikw analogowych, przez cozostanie zapewnione bezpieczestwo
udostpniania nagra wwewntrznych procesach produkcyjnych, wktrych wykorzystywane
spliki cyfrowe. Wwyniku digitalizacji zbiorw PR S.A. wlatach 20042014 powstao 359.501
plikw, zczego wokresie objtym kontrol 185.154 pliki (51,5%). Przy ustaleniu kolejnoci
digitalizowanania nagra brane byy pod uwag trzy czynniki: warto artystyczna/archiwalna
nagrania, trwao nonika analogowego, posiadanie praw dowykorzystania nagrania. Proces
digitalizacji uwzgldnia wpierwszej kolejnoci zapotrzebowanie jednostek programowych.
TVP S.A. posiadaa (wedug stanu nakoniec III kwartau 2014 r.) 662.055 zewidencjonowanych
zbiorw materiaw audiowizualnych, ktrych bya producentem, koproducentem lub pozyskaa
jew drodze zakupu 37, zczego dodigitalizacji, nadzie 30wrzenia 2014 r., przeznaczono
165.918 zbiorw, tj.25,1%, azdigitalizowano cznie 111.639 zbiorw, tj.67,3% przeznaczonych
dodigitalizacji. Itak spord wytypowanych dodigitalizacji:
yy audycji/materiaw audiowizualnych zarejestrowanych nanonikach magnetycznych wytypowano dodigitalizacji
50.760 zbiorw (11,6%), azdigitalizowano 41.513, tj.81,8% zbiorw przeznaczonych dodigitalizacji;
yy audycji/materiaw audiowizualnych zarejestrowanych nanonikach wiatoczuych (16 i35 mm) wytypowano
67.007 zbiorw (66,5%), azdigitalizowano 13.389, tj.20%;
yy audycji/materiaw audiowizualnych wpostaci plikowej wytypowano 40.403 zbiory (44,3%), azdigitalizowano
49.923, tj.123,6% (z wykazanych na30wrzenia 2014 r. 49.923 nonikw cyfrowych wzasobach Telewizyjnej
Agencji Informacyjnej, a41.014 stanowiy dyski XDCAM zawierajce pliki cyfrowe, apozostae 8.909 stanowi
tamy Betacam Digital, ktre wprzyszoci maj zosta przeksztacone dopostaci plikowej);
yy materiaw audialnych wytypowano 7.748 zbiorw (23,2%), azdigitalizowano 6.814, tj.20,4%.
37 TVP S.A. dysponowaa: audycjami/materiaami audiowizualnymi zarejestrowanymi nanonikach magnetycznych 436.696,

audycjami/materiaami audiowizualnymi zarejestrowanymi nanonikach wiatoczuych (16 i35 mm) 100.778, materiaami
audialnymi 33.363 oraz audycjami/materiaami audiowizualnymi wpostaci plikowej 91.218.

23

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

Materiay posiadane przez TVP S.A. przed digitalizacj wymagaj przeprowadzenia rekonstrukcji
cyfrowej. Itak: wliczbie 61.716 materiaw poddanych wlatach 20112014 (III kwarta) digitalizacji
wOrodku Dokumentacji iZbiorw Programowych 7.849 materiaw (12,7%) wymagao dodatkowo
rekonstrukcji cyfrowej.
W latach 20112014 (III kwarta) spki publicznej radiofonii itelewizji nazadania zwizane
zdigitalizacj posiadanych materiaw audialnych iaudiowizualnych wydatkoway cznie kwot
46.644,8tys. z, zczego:
yy TVP S.A. 38.836,8tys. z, powysze koszty obejmoway zakupy urzdze wraz zamortyzacj, nabycie
oprogramowania, wynagrodzenia osb zwizanych bezporednio zprocesem digitalizacji;
yy PR S.A. 7.808tys. z, przy czym: 6.932,6tys. z towynagrodzenia pracownikw, a875,4tys.z zakupy narzecz
Archiwum wtym oprogramowania, sprztu irozbudowy systemu informatycznego.

PR S.A. iTVP S.A. ewidencjonoway igromadziy zbiory audiowizualne wzakresie ilociowym.


Dodigitalizacji natomiast przeznaczone byy materiay audiowizualne oznaczone kategori
archiwaln A, tj.wchodzce, zgodnie z28 pkt1 rozporzdzenia Ministra Kultury iDziedzictwa
Narodowego zdnia 22maja 2006 r. wsprawie szczegowych zasad itrybu gromadzenia,
ewidencjonowania, kwalifikowania, klasyfikacji oraz udostpniania materiaw archiwalnych
tworzcych zasb jednostek publicznej radiofonii itelewizji 38, dopastwowego zasobu
archiwalnego.
W TVP S.A. kwalifikowanie materiaw dodigitalizacji wynikao zkryteriw ipriorytetw okrelonych
wprocedurze organizacji procesu digitalizacji materiaw audiowizualnych zapisanych natamach
filmowych, tj.stanu nonika (zapobieganie zagroeniu cakowitego zniszczenia materiau, atym
samym zapisu audiowizualnego), znaczenia spoecznego, artystycznego iwartoci historycznej
materiaw, znaczenia programowego audycji, zapewnienia moliwoci udziau twrcw
utworu wprocesie rekonstrukcji materiaw analogowych (filmowych), potrzeb udostpniania
licencyjnego, potrzeb promocyjnych TVP S.A. oraz zapotrzebowania rynkowego. Natomiast
wPRS.A. nie sformalizowano (w formie aktw wewntrznych) procedur zwizanych zdigitalizacj
posiadanych zasobw. Selekcja materiaw odpocztku procesu digitalizacji bya skierowana
naobiekty szczeglnie zagroone degradacj, tj.noniki cyfrowe: tamy DAT iUMATIC oraz pyty
CD-R, adecyzj ozakresie przeprowadzonych prac kadorazowo podejmowano pozapoznaniu si
zrodzajem danego nonika39 ijego zawartoci.
W okresie objtym kontrol, jednostki publicznej radiofonii itelewizji nie uczestniczyy wWPR
Kultura+ inie korzystay zdofinansowania otrzymanego zerodkw tego Programu. Spki
publicznej radiofonii itelewizji zawary zoperatorem Programu NInA umowy dotyczce
wsplnych dziaa polegajcych napoddaniu digitalizacji oraz opracowaniu metadanych
do materiaw audialnych i audiowizualnych (z wyczeniem rekonstrukcji cyfrowej)
pochodzcych zarchiww zakadowych, utrwalonych nanonikach bdcych wich dyspozycji
napodstawie prawa wasnoci, wcelu umoliwienia ich rozpowszechniania jako Materiay
Cyfrowe. Itak:

38 Dz.U. Nr98, poz.680.


39 WPR S.A. podczas digitalizacji zachowywane sparametry standaryzujce otrzymane nagranie wnajlepszej postaci, tj.:

24

czstotliwo prbkowania: 96 kHz, dugo sowa 24 bity, format przetwarzania liniowy wave, format przechowywania
liniowy FLAC.

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

yy w latach 20112014 PR S.A. zawaro zNInA dziewi takich umw40. Womiu umowach PR S.A. zobowizao
si dozdigitalizowania 5.338 pozycji zakwot brutto 1.082,0tys. z. Ponadto wumowie z18grudnia 2013 r.
PR S.A. zobowizao si dozdigitalizowania iopracowania metadanych do5.000 materiaw w2014 r. i5.500
materiaw w2015 r. Wycznym wacicielem zapisu cyfrowego, powstaego wwyniku digitalizacji sta si
NInA, ktry wyrazi zgod nakorzystanie przez PR S.A. dla wasnych celw zkadej kopii Mastera Cyfrowego
przez czas nieograniczony. Wumowach tych okrelono, e dotycz one montau izapisania danych cyfrowych
audio nadysku komputera wpliku iw formacie wave PCM 24 bity 96kHz zapomoc przeznaczonego
dotego celu oprogramowania cyfrowej stacji audio. Digitalizacji poddane miay by materiay znajdujce si
nanonikach analogowych (tamy magnetyczne) icyfrowych (tamy DAT ipyty Audio-CD). Okrelony zosta
zakres metadanych WPR Kultura+ dla nagra audio;
yy w dniu 30stycznia 2012 r. TVP S.A. podpisaa zNInA umow owsppracy naczn kwot 1mlnz41. TVPS.A.
zobowizaa si douregulowania autorskich praw majtkowych ipokrewnych domateriaw objtych
umow wcelu udzielenia NInA niewycznej licencji napolach eksploatacji wskazanych wumowie. Zewzgldu
naograniczenia finansowe oraz czas potrzebny naustalenie krgu twrcw lub ich spadkobiercw, zktrymi
naleao zawrze umowy wzakresie praw autorskich (szacunkowe koszty nabycia praw nakorzystanie zjednego
spektaklu Teatru Telewizji wsieciach informatycznych, mogy wynie od50tys.z do100tys.z, aw niektrych
przypadkach nabycie praw odautorw nie byo moliwe). TVP S.A. podja wraz zNInA decyzj owymianie
audycji, doktrych TVP S.A. nie posiadaa uregulowanych praw wzakresie umoliwienia udzielenia licencji
narzecz NInA natakie, doktrych prawa autorskie byy bezsporne. cznie wymieniono 205 audycji ocznym
czasie trwania 7.550 minut. Dokoca III kwartau 2014 r. NInA przekaza TVPS.A., tytuem realizacji umowy,
kwot 737,4tys. z, tj.73,9%.

Zarwno wPR S.A. jak iw TVP S.A. nie stwierdzono utraty zbiorw wwyniku zbyt pnej digitalizacji.
WPR S.A. czas przeniesienia nazapis cyfrowy caego zasobu planowany jest naosiem lat, wtym
digitalizacja zbioru uyczonego doszeciu lat, azbiory programowe radia okoo dwch lat. Proces
digitalizacji wPR S.A. przebiega bez opnie, poniewa posiada ono nowoczesn inajwiksz
pracowni digitalizacyjn wkraju. Gwnym elementem, powodujcym ryzyko ewentualnych
zagroe procesw digitalizacyjnych jest niepewno zasad finansowania mediw publicznych,
coprzekada si nabudet PR S.A., adalej nabudet Archiwum Polskiego Radia irealizowane
zadania.
Na szybko procesu digitalizacji wTVP S.A. wpywa przede wszystkim brak wystarczajcych
rodkw nazakup odpowiednich urzdze.

40 Wtrybie zamwienia zwolnej rki napodstawie art.67 ust.1 pkt1 lit. ai b Pzp.
41 Koszty realizacji procesw digitalizacji izakupu nonikw 900tys. z oraz opata licencyjna 100tys. z. Tak jak wprzypadku

PR S.A. umowa zawarta zostaa wwyniku przeprowadzenia przez NInA postpowania oudzielenie zamwienia publicznego
wtrybie zwolnej rki.

25

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

Beneficjenci
W latach 20112014 dofinansowanie otrzymao cznie 161 beneficjentw42 (po 39 w2011 r.
i2012 r., 41w2013r. oraz 42 w2014 r.), wtym: archiwa (43 wnioski43) pastwowe instytucje filmowe
w2011 r. (sze), pastwowe instytucje kultury (39 wnioski44i) oraz samorzdowe instytucje kultury
(7445 wnioski46).
Dofinansowanie zada zzakresu Priorytetu Digitalizacja byo przekazywane beneficjentom
wformie dotacji celowej zbudetu pastwa. Wprzypadku archiww pastwowych (w tym NAC)
dofinansowanie przekazywane byo poprzez Naczeln Dyrekcj Archiww Pastwowych (NDAP),
jako wydatki jednostek budetowych. Obowizujcy model finansowania obejmowa zaoenie,
ewszystkie zdigitalizowane zbiory powinny by udostpniane przez Internet. Pastwowe
instytucje kultury iarchiwa pastwowe otrzymyway 100% finansowania zbudetu pastwa,
samorzdowe instytucje kultury otrzymyway dofinansowanie 80% kosztw kwalifikowanych,
a20% kosztw zadania stanowi wkad wasny wnioskodawcy.
W ramach Priorytetu byy dofinansowane projekty, obejmujce tworzenie infrastruktury
technicznej dla zasobw cyfrowych (tworzenie iwyposaenie pracowni digitalizacji wskanery,
sprzt komputerowy, urzdzenia domasowego przechowywania iudostpniania danych oraz
oprogramowanie), cyfryzacj zasobw kultury idziedzictwa narodowego, wtym muzealiw,
materiaw archiwalnych, zbiorw bibliotecznych oraz materiaw audiowizualnych.
Dofinansowane byy rwnie koszty udostpniania oraz przechowywania zasobw cyfrowych
poprzez tworzenie iprowadzenie archiww ibibliotek cyfrowych oraz wirtualnych muzew.
Uczestnikami Priorytetu byy pastwowe isamorzdowe instytucje kultury, archiwa pastwowe,
aw 2011 r. rwnie pastwowe instytucje filmowe.

42 Poniewa wtrybie konkursowym oceniane byy wnioski, dotyczce konkretnych zada tojedna instytucja kultury
43
44
45
46

26

(pastwowa lub samorzdowa) lub archiwum mogy zawrze zNInA wicej ni jedn umow iotrzyma dofinansowanie
nawicej ni jedno zadanie.
Wkolejnych latach dofinansowanych zostao 10 wnioskw zoonych przez archiwa w2011 r., 9 w2012 r., 11 w2013 r.
i12w2014 r.
Wkolejnych latach dofinansowanych zostao siedem wnioskw zoonych przez pastwowe instytucje kultury w2011 r.,
12 w2012 r., 11w 2013 r. idziewi w2014 r.
Wkolejnych latach dofinansowanych zostao 16 wnioskw zoonych przez samorzdowe instytucje kultury w2011 r.,
po19 wlatach 2012 i2013 oraz 20 w2014 r.
Midzy innymi dofinansowanie otrzymay:
w 2011 r. np.: Archiwum Akt Nowych, Archiwa Pastwowe wGdasku, wGorzowie Wielkopolskim, Kaliszu, Lesznie,
Lublinie, Poznaniu, Studia Filmowe: TOR, Zebra, OKO, Kadr, Wytwrnia Filmw Owiatowych iProgramw Edukacyjnych
wodzi, Filmoteka Narodowa, Centralne Muzeum Morskie, Muzea Narodowe wKrakowie iw Warszawie;
w 2012 r. np.Archiwum Pastwowe wSzczecinie, Muzeum Paac wWilanowie, Centralne Muzeum Jecw Wojennych
wambinowicach-Opolu, Biblioteka Publiczna iCentrum Animacji wPoznaniu, Wytwrnia Filmw Dokumentalnych
IFabularnych wWarszawie, Muzeum Sztuki Wspczesnej wWarszawie, Muzeum Grnolskie wBytomiu;
w 2013 r. np.Ksinica Cieszyska, Miejska Biblioteka Publiczna wRadomiu, Archiwum Gwne Akt Dawnych, Biblioteka
Elblska, Biblioteka Raczyskich, Muzeum azienki Krlewskie;
w 2014 r. np.: Archiwum Akt Nowych, Archiwum Gwne Akt Dawnych, Archiwa wLesznie, Lublinie, Opolu, Przemylu,
Filmoteka Narodowa, Wytwrnia Filmw Dokumentalnych iFabularnych, Biblioteka lska wKatowicach, Biblioteka
Elblska im. Cypriana Norwida, Miejska Biblioteka wSupsku.

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

W ramach realizowanych projektw wprowadzono zamknity katalog kosztw kwalifikowanych47,


wtym podatek odtowarw iusug (VAT).
Beneficjenci aplikujcy orodki zWPR Kultura+, skadajc wnioski, zostali zobowizani
dospenienia minimalnych wymaga wzakresie standardw, zasad prowadzenia digitalizacji
oraz parametrw technicznych jakoci wykonywanych skanw okrelonych odrbnie dla kadej
kategorii dbr kultury. Standardy tezawarte byy wdokumentach dotyczcych katalogw
dobrych praktyk i standardw digitalizacji dla pimiennictwa, muzealiw, materiaw
audiowizualnych oraz zabytkw, ktre byy publikowane nastronach internetowych centrw
kompetencji. Wskazania tam zawarte byy obligatoryjne dla wnioskodawcw iich stosowanie
byo potwierdzane owiadczeniem osoby podpisujcej wniosek oudzielenie dotacji. Katalogi
dobrych praktyk istandardw digitalizacji byy dokumentami formuowanymi przez poszczeglne
centra kompetencji dla waciwego sobie obszaru dziaania. Zapis dotyczcy wymogu stosowania
standardw przez beneficjentw jest zawarty rwnie wregulaminie Priorytetu Digitalizacja
nadany rok.
Opnienia wdigitalizacji
Przyczynami opnie wdigitalizacji dbr kultury stwierdzonymi podczas kontroli byy:
brak dostatecznego finansowania iodpowiednich pomieszcze doprowadzenia cyfryzacji
posiadanych materiaw irozbudowy repozytorium zbiorw;
ograniczenia kadrowe (brak odpowiedniej liczby pracownikw doobsugi procesu digitalizacji)
oraz brak moliwoci zatrudniania iutrzymania zatrudnienia specjalistw owysokich
kompetencjach podanych narynku (w zakresie procesw digitalizacji, zarzdzania
infrastruktur IT oraz projektowaniem ibudow systemw IT);
brak wdroenia krajowych rozwiza wzakresie: koordynacji procesu, systemu finansowania,
ujednolicenia standardw katalogowania iwykonywania cyfrowych wizerunkw;
konieczno zagwarantowania obszernych przestrzeni informatycznych onajwyszych walorach
bezpieczestwa dla repozytoriw zbiorw;
czste zmiany operatorw zarzdzajcych rodkami Ministra, dedykowane programom
digitalizacyjnym;
brak stabilnego isystematycznego finansowania samorzdowych instytucji kultury oraz
wymaganie wkadu wasnego wwysokoci min. 20% planowanych nakadw, warunkujcego
udzia wnaborze wnioskw wWPR Kultura+.
Ponadto czynnikiem, ktry negatywnie wpywa naorganizacj procesu digitalizacji prowadzonej
wramach dofinansowania zWPR Kultura+, jest pne podpisywanie umw odofinansowanie,
aco zatym idzie pne otrzymywanie rodkw finansowych, tj.wiele miesicy poplanowanym,
zgodnie zharmonogramem, rozpoczciu realizacji projektu.
47 Koszty kwalifikowane obejmoway: tworzenie (zakup) infrastruktury dodigitalizacji, tworzenie (zakup) infrastruktury

domasowego przechowywania danych cyfrowych, tworzenie iwprowadzenie dobaz danych informacji ozasobach
(opracowanie metadanych obiektw przeznaczonych dodigitalizacji lub zdigitalizowanych), digitalizacj obiektw
imateriaw (w tym usugi digitalizacji, zakup zdigitalizowanych materiaw lub praw autorskich), zadania wzakresie
informatyzacji (np.koszty informatyczne, programistyczne, administrowania IT, hosting, kolokacja, cza internetowe,
projektowanie IT, audyty IT, tworzenie: programw, systemw informatycznych ibaz danych sucych zarzdzaniu
zasobami cyfrowymi, stron internetowych, portali itp.), zadania wzakresie grafiki, wtym obrbka materiaw cyfrowych,
projektowanie graficzne, tworzenia graficznych interfejsw uytkownika oraz selekcj i przygotowanie obiektw
imateriaw dodigitalizacji (np.wybr, przygotowanie, zabezpieczenie konserwatorskie obiektw imateriaw, transport
obiektw dopracowni digitalizacyjnej, koszty wyjazdw terenowych, opracowanie merytoryczne materiaw itp.).

27

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

Digitalizacj zabytkw opnia przede wszystkim brak uregulowa prawnych, zwizanych


ztworzeniem infrastruktury informacji przestrzennej, aw szczeglnoci: brak definicji rejestru
wformie cyfrowej (obecnie zgodnie zprzepisami wykonawczymi doustawy zdnia 23lipca 2003 r.
oochronie zabytkw iopiece nad zabytkami48 rejestr zabytkw prowadzony jest wformie ksig
analogowych); wskazania jednego organu prowadzcego repozytorium, szczegowych zapisw
definiujcych sposb, wjaki dane zrejestru prowadzonego przez wojewdzkich konserwatorw
zabytkw powinny zasila system informatyczny centrum kompetencji, zdefiniowania czstotliwoci
aktualizacji danych.
Sygnalizowane przez FN trudnoci wprowadzeniu digitalizacji posiadanych przez ni dbr kultury
torwnie:
przyjty model finansowania digitalizacji zerodkw publicznych, wktrym rodki przyznawane
scorocznie wrnej wysokoci (maksymalnie dook. 2.000tys.z), wynikajcej zwarunkw
ogaszanych przez operatora konkursw. Model ten nie uwzgldnia rosncych kosztw
utrzymania infrastruktury technicznej (przestrzeni dyskowej wraz zkosztami serwisu, nonikw,
zasilania itp.), tj.repozytorium;
uwzgldnianie wwarunkach ww. konkursw wymogu dysponowania przez beneficjenta
autorskimi prawami majtkowymi dodigitalizowanych obiektw. Wymg ten pozostaje
wsprzecznoci zarchiwalnym charakterem FN iznacznie zawa krg obiektw kierowanych
dodigitalizacji finansowanej zerodkw WPR Kultura+;
brak jasnego podziau kompetencji pomidzy instytucjami realizujcymi zadania digitalizacyjne
iorganami pastwa kontrolujcymi ten proces;
brak wdroenia wustawodawstwie polskim przepisw wynikajcych zdyrektywy UE wsprawie
korzystania zutworw osieroconych. Uniemoliwia tozgodne zprawem upowszechnianie
zawartoci repozytorium zwykorzystaniem dystrybucji telewizyjnej ivideo.
Formy wsparcia dla instytucji kultury pozakoczeniu WPR Kultura+ Priorytet Digitalizacja
Zakoczenie WPR Kultura+ nie bdzie stanowio zakoczenia procesu finansowania digitalizacji
zasobw kulturalnych, wtym zerodkw Unii Europejskiej. Wsparcie tego typu przedsiwzi
napoziomie krajowym przewidziane zostao wProgramie Operacyjnym Polska Cyfrowa 20142020
(PO PC), wramach osi priorytetowej II. E-administracja iotwarty rzd wcelu szczegowym 4.
Zwikszenie dostpnoci iwykorzystania informacji sektora publicznego.
Digitalizacja zasobw dziedzictwa kulturowego wkolejnych latach pozakoczeniu Priorytetu
Digitalizacja przewidziana zostaa dorealizacji wramach Strategii Rozwoju Kapitau Spoecznego
2020, stanowicej zacznik douchway Nr61 Rady Ministrw zdnia 26marca 2013 r. wsprawie
przyjcia Strategii Rozwoju Kapitau Spoecznego 202049. Wpowyszym dokumencie wprowadzono
dziaanie 4.1.3. pod nazw Digitalizacja, cyfrowa rekonstrukcja iudostpnianie dbr kultury,
wktrym okrelono planowane zadania wtym zakresie.

28

48 Dz.U. z2014 r., poz.1446 zezm.


49 M.P. z2013 r., poz.378.

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

W Strategii Rozwoju Kapitau Spoecznego, wcelu szczegowym 4. Rozwj iefektywne


wykorzystanie potencjau kulturowego ikreatywnego, wpriorytecie 4.1. Wzmocnienie roli
kultury wbudowaniu spjnoci spoecznej przyjto, jako kierunek dziaania (4.1.3.) digitalizacj,
cyfrow rekonstrukcj iudostpnianie dbr kultury50.
Z treci powyszego dokumentu wynika, e wocenie Rady Ministrw wypracowanie nowego
modelu udostpniania, rozpowszechniania iwykorzystywania zasobw kultury pociga
zasob konieczno dostosowania prawa. Opracowania wymaga ustawa onarodowym
zasobie audiowizualnym, anowelizacji ustawa oprawie autorskim iprawach pokrewnych.
Prace nad projektem ustawy onarodowym zasobie audiowizualnym trwaj wMinisterstwie
od2010 r. Wlatach 20102012 dziaa powoany przez Ministra Zesp dospraw polityki
audiowizualnej icyfryzacji wdziedzinie kultury. W2011 r. prace nad projektem zaoe
doww.ustawy byy bardzo zaawansowane, jednake projekt nie zosta ukoczony iskierowany
douzgodnie midzyresortowych. Dozakoczenia kontroli projekt ustawy nie zosta skierowany
doSejmu RP.
Prace nad projektem zaoe ustawy onarodowym zasobie audiowizualnym zostay wstrzymane
wzwizku zupywem kadencji Sejmu, dymisj Rady Ministrw RP w2011 r. oraz wzwizku
zezmian przyjtych przez Rad Ministrw RP zasad legislacji 51. Wdniu 24listopada 2011 r.
wKancelarii Prezesa Rady Ministrw zorganizowano seminarium powicone nowym zasadom
prac legislacyjnych Rady Ministrw. Zgodnie zprzekazanymi nowymi wytycznymi prace legislacyjne
Rady Ministrw obejmowa miay wycznie projekty wynikajce zexpos Prezesa Rady Ministrw,
koniecznoci implementacji prawa UE czy orzecze Trybunau Konstytucyjnego. Projekt ustawy
onarodowym zasobie audiowizualnym nie mieci si wwymienionych wyej kryteriach, nie zosta
tym samym zaproponowany przez Ministra dowykazu prac legislacyjnych Rady Ministrw.
Nieprawidowoci dotyczce efektw prowadzonej digitalizacji stwierdzono womiu instytucjach,
tj.w32% zbadanych. Itak:
yy W NAC nieprawidowoci dotyczyy:
niezaewidencjonowania czterech zespow archiwalnych, conaruszao art.28 pkt3 ustawy oarchiwach,
zgodnie zktrym dozakresu dziaania archiww pastwowych naley wszczeglnoci ewidencja,
przechowywanie, opracowanie, zabezpieczenie iudostpnianie materiaw archiwalnych nalecych doich
zasobu archiwalnego. Cztery zespoy archiwalne (spord 111 wedug stanu na30wrzenia 2014r.) to: zesp
Centralnej Agencji Fotograficznej (ok. 12mln jednostek archiwalnych), Wojskowej Agencji Fotograficznej
(ok. 2,5mln jednostek archiwalnych), Krajowej Agencji Wydawniczej (ok.181tys. jednostek archiwalnych)
oraz Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego zbir diapozytyww (ok. 18tys. jednostek
archiwalnych); nie posiadaj one odpowiedniej/wystarczajcej ewidencji szczegowej (spis roboczy, spis
zdawczo-odbiorczy, inwentarz archiwalny). cznie, ww.zbiory stanowi ok. 95% jednostek archiwalnych
fotografii zgromadzonych wNAC;

50 Wtreci omawianego dokumentu Rada Ministrw przyja, e podstawowym zadaniem dla wspczesnego systemu
ochrony iupowszechniania dbr kultury jest Digitalizacja majca nacelu zarwno ochron dziedzictwa kulturowego
przed bezpowrotnym znikniciem (przez wykonanie kopii lub rekonstrukcji cyfrowych), jak izapewnienie wszystkim
obywatelom rwnego dostpu dokultury przez upowszechnienie zdigitalizowanych zbiorw (np.wformie portali
internetowych, udostpniania przez instytucje publiczne zdigitalizowanych zbiorw dla celw edukacyjnych, znoszenie
barier dla osb wykluczonych cyfrowo). Dziaania, ktre bd podjte, toinwentaryzacja, ocena stanu, Digitalizacja
icyfrowa rekonstrukcja dorobku polskiej kultury, atake gromadzenie dzie tworzonych ju jako cyfrowe. Wyjtkowo
pilna jest Digitalizacja materiaw audiowizualnych zuwagi nanisk trwao nonikw, ktrych znaczna cz moe
ulec wniedugim czasie fizycznemu rozpadowi iutracie wartociowych treci.
51 Napodstawie pisma zdnia 24listopada 2011 r., znak DKRM-20-22(1)/11, podpisanego przez Szefa Kancelarii Prezesa Rady
Ministrw.

29

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

yy

yy

yy

yy

30

niezrealizowania zada statutowych zwizanych zarchiwizacj dokumentw elektronicznych (tzw. ADE),


doczego zobowizywa Archiwum 6 pkt7 lit. astatutu NAC, zgodnie zktrym dozada statutowych NAC
naley zapewnienie infrastruktury technicznej iobsugi informatycznej, atake zabezpieczanie izapewnianie
cigoci oraz poprawnoci dziaania systemu dogromadzenia, przechowywania, ewidencjonowania
iudostpniania dokumentw elektronicznych;
nieewidencjonowania inieopracowywania zbiorw danych zamieszczonych wInternecie iuznanych
zamateriay archiwalne, wytwarzanych przez podmioty uprawnione dokorzystania zdomeny gov.pl (tzw.
Archiwum Internetu) oraz zbiorw danych oustalonej izdefiniowanej strukturze, wtym rejestrw publicznych,
cowiadczyo onierealizowaniu obowizkw Archiwum, okrelonych w6 pkt2 lit. g statutu NAC;
nieprzedstawienia Naczelnemu Dyrektorowi Archiww Pastwowych dozatwierdzenia planu digitalizacji
na2012r., atake nieterminowego przedstawienia planu digitalizacji na2014r. Plan digitalizacji NAC na2012r.
nie zosta przedstawiony dozatwierdzenia Naczelnemu Dyrektorowi Archiww Pastwowych, doczego
Archiwum byo zobowizane napodstawie 7 ust.2 zarzdzenia nr13 Naczelnego Dyrektora Archiww
Pastwowych z29czerwca 2011 r. wsprawie digitalizacji zasobu archiwalnego archiww pastwowych.
Natomiast plan digitalizacji na2014r. zosta przedoony wdniu 6listopada 2013 r., tj.sze dni poterminie
okrelonym w7 ust.2 ww. zarzdzenia, zgodnie zktrym dyrektor archiwum pastwowego przedkada
plany digitalizacji dozatwierdzenia Naczelnemu Dyrektorowi Archiww Pastwowych do30padziernika
roku poprzedzajcego rok, ktrego plan dotyczy.
W Ksinicy Podlaskiej im. ukasza Grnickiego wBiaymstoku nieprawidowoci dotyczyy:
powierzenia realizacji tylko jednej osobie caoksztatu spraw zwizanych zorganizacj dziaalnoci
digitalizacyjnej przy jednoczesnym braku okrelenia wymogw, dotyczcych inwentaryzowania obiektw
przeznaczonych doucyfrowienia oraz braku harmonogramu tych prac. Zpowodu braku takich zapisw
idugotrwaej nieobecnoci pracownika, Ksinica Podlaska nie posiada wiarygodnych danych dotyczcych
liczby zbiorw, wtym zdigitalizowanych materiaw;
zmiany zakresu rzeczowego zadania (nakrcono film zwydarze kulturalnych, anie zdigitalizowano starych
materiaw), costanowio naruszenie 15 ust.4 umowy zNInA, wedug ktrego zmiana zakresu rzeczowego
zadania wymagaa podpisania aneksu doumowy, pod rygorem niewanoci, oco Ksinica Podlaska nie
wystpowaa.
W Fundacji Pogranicze wSejnach stwierdzone nieprawidowoci dotyczyy:
niewykonania cyfrowej kopii filmu zatytuowanego Czowiek Pogranicza 2001, dokumentujcego przyznanie
w2001 r. pisarzowi Tomasowi Venclovie tytuu Czowieka Pogranicza. Materia ten by planowany dodigitalizacji
izosta wymieniony wewniosku odofinansowanie, ktry stosownie do1pkt10 umowy z30padziernika
2012r. zawartej zNInA by zacznikiem doumowy, zawierajcym m.in. opis zadania. Zmiana zakresu
rzeczowego zadania wymagaa podpisania aneksu doumowy, pod rygorem niewanoci, oco Fundacja nie
wystpowaa. Powodem nieucyfrowienia filmu byo jego zaginicie;
nieprawidowego opisu metadanych, costanowio naruszenie 15 ust.3 umowy podpisanej zNInA.
W Muzeum Grnolskim wBytomiu stwierdzono nastpujce nieprawidowoci:
przekroczenie terminu realizacji zadania okrelonego w1 pkt8 umowy nr00081/12/NInA zdnia
15padziernika 2012 r. dokonanie zakupw poterminie bez podpisania aneksu doumowy zNInA kwota
154,4tys. z iodsetki 32tys. z;
nierzetelne sporzdzenie raportu kocowego zrealizacji zadania 1, wynikajcego zzawartej wdniu
15padziernika 2012 r. umowy nr00081/12/NInA. Wraporcie kocowym zrealizacji zadania 1, wbrew
pouczeniu zawartym wprzypisie 3 dotabeli 3 raportu, nie zamieszczono wkolumnie 3 dat faktur irachunkw,
aw kolumnie 4 dat zapaty zafaktury irachunki;
nieprowadzenie wyodrbnionej dokumentacji finansowo-ksigowej dla rodkw finansowych Programu
Kultura+ otrzymanych w2012 r. i2014 r. wformie dotacji celowych narealizacj dwch zada, czym nie
wypeniono zapisw 5 pkt1 zawartych umw. Dotyczyo totrzech faktur irachunkw wcznej wysokoci
61,4tys. z, dokumentujcych poniesione wydatki Muzeum wzwizku zrealizacj zadania1oraz piciu faktur
irachunkw wcznej wysokoci 43,5tys. z, stanowicych podstaw rozliczenia zadania 2.
W Ksinicy Cieszyskiej wCieszynie stwierdzono nieprawidowoci polegajce na:
nieprzekazaniu doBiblioteki Narodowej egzemplarza kopii wzorcowej zdigitalizowanych obiektw wraz
zmetadanymi, wterminie 30 dni oddnia zakoczenia zadania: Digitalizacja etap I, doczego bya zobowizana
jako beneficjent, napodstawie 4 ust.4 umowy zNInA;
nieprzekazaniu operatorowi czstkowych sprawozda zrealizacji zadania, wterminach okrelonych wumowie,
tj.: do4kwietnia 2014 r., do4lipca 2014 r., do4padziernika 2014 r. oraz nieprzekazaniu dodnia 6czerwca
2014r. raportu czciowego, cobyo niezgodne z7 ust.1 i3 umowy odofinansowanie zawartej zNInA oraz
zasadami Programu dotyczcymi monitoringu isprawozdawczoci.

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

yy W Muzeum Historii Fotografii im. W. Rzewuskiego wKrakowie nierzetelnie weryfikowano faktury zazamwiony
sprzt dodigitalizacji, efektem czego byo pobranie dotacji wkwocie zawyonej o3tys. z iwykorzystanie jej
nazapat bdnie wystawionej przez sprzedawc faktury.
yy Wydawnictwo Miejskie Posnania wPoznaniu nie osigno jednego z15 wskanikw rezultatw zadania,
dotyczcego rozmiaru zdigitalizowanych obiektw wyraonego wterabajtach (TB). Doczasu zakoczenia kontroli
NIK, operator Programu nie zgosi uwag doraportw oraz wyjanie zoonych przez jednostk kontrolowan,
dotyczcych niezrealizowania przedmiotowego wskanika.
yy Muzeum Narodowe wPoznaniu nie dysponowao rzeteln ewidencj zdigitalizowanych obiektw muzealnych.
Wykazywane dane dotyczce digitalizacji nie byy porwnywalne wsprawozdaniach merytorycznych
istatystycznych GUS K-02 (sprawozdanie zdziaalnoci muzeum iinstytucji paramuzealnej). Naprzykad,
wsprawozdaniu merytorycznym za2011 r. podano, e nakoniec roku wzbiorach byo 10.382 zdigitalizowanych
obiektw muzealnych natomiast nakoniec 2012 r. 7.734. Ponadto, wsprawozdaniu GUS K-02 za2014 r. podano
liczb 65.523 zdigitalizowanych muzealiw, podczas gdy wsprawozdaniu merytorycznym podano, e obiektw
tych byo 11.179 (brak moliwoci weryfikacji tych danych). Zgodnie zprzepisami ustawy zdnia 29czerwca 1995
r. ostatystyce publicznej52, pod liczb obiektw zdigitalizowanych naleao rozumie jednostki inwentarzowe,
dla ktrych wykonano dokumentacj cyfrow (fotografie) zpen informacj oobiekcie (tzw. pena digitalizacja).

3.2 Tworzenie infrastruktury technicznej


W latach 20112014 wramach Priorytetu Digitalizacja utworzono cznie 48 pracowni
do digitalizacji zbiorw, tj. przekroczono zaoone efekty rzeczowe o 45,5%. Wynikao
toznierzetelnego zaplanowania wskanika liczby pracowni dodigitalizacji zbiorw. Minister
zbraku rozeznania faktycznych potrzeb wtym zakresie nie wzi pod uwag powierzchni, ani
liczby pracowni niezbdnych dowaciwej realizacji celw priorytetu.
W latach 20072009 przed wprowadzeniem Priorytetu Digitalizacja 12 archiww pastwowych
dysponowao infrastruktur dodigitalizacji oraz przechowywania danych cyfrowych. Liderem wrd
archiww byo Archiwum Dokumentacji Mechanicznej przeksztacone w2008 r. wNAC.
W 2009 r. funkcjonowao wPolsce 30 bibliotek cyfrowych, zktrych cz bya konsorcjami kilku
podmiotw. Najwiksza bya Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona prowadzona przez Bibliotek
Narodow, apowstaa w2008 r. Federacja Bibliotek Cyfrowych miaa najwiksz liczb partnerw
instytucji samorzdowych iakademickich (16).
Wrd muzew przed 2009 r. rozpoczo informatyzacj 119 podmiotw, ale dziaalno
taograniczaa si dotworzenia elektronicznych inwentarzy. Najbardziej zaawansowane byy
wwczas prace prowadzone wMuzeum Narodowym wWarszawie, Muzeum Paac wWilanowie
iPastwowym Muzeum Archeologicznym wWarszawie.
Od 2005 r. Krajowy Orodek Bada iDokumentacji Zabytkw (aktualnie NID) wykonuje
inwentaryzacj obiektw zabytkowych zwykorzystaniem skanowania trjwymiarowego.
Pracownie wyposaone wniezbdny sprzt irozpoczte procesy digitalizacji swoich zbiorw
audialnych lub audiowizualnych w2009 r. miay trzy podmioty prowadzce dziaalno komercyjn,
dwie pastwowe instytucje filmowe, dwie pastwowe instytucje kultury, jedno archiwum ijeden
orodek naukowy.
W Priorytecie Digitalizacja zaplanowano stworzenie rwnomiernej sieci pracowni digitalizacyjnych,
przede wszystkim wbibliotekach wojewdzkich, archiwach pastwowych imuzeach pastwowych.
Zaoono, e wkadym wojewdztwie powinny powsta trzy pracownie digitalizacyjne obsugujce
poszczeglne kategorie zbiorw (materiay biblioteczne, archiwalia, muzealia). Poszczeglne
pracownie powinny tworzy oglnopolsk sie poczon zcentrami kompetencji (np.biblioteki
52 Dz.U. z2012 r., poz.591 zezm.

31

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

wojewdzkie zBN, archiwa pastwowe zNAC). Pracownie miay przypieszy digitalizacj zasobw
kulturowych, stworzenie sieci profesjonalnych repozytoriw cyfrowych wcentrach kompetencji
iinnych duych orodkach, umoliwiajcych waciwe przechowywanie zdigitalizowanych zbiorw,
udostpnienie zbiorw zaporednictwem Internetu wpostaci cyfrowych muzew, bibliotek,
archiww iwortali audiowizualnych oraz zwikszenie dostpnoci zbiorw polskich muzew,
bibliotek, archiww izbiorw audiowizualnych.
W latach 20112014 wramach Priorytetu Digitalizacja utworzono cznie 48 pracowni
dodigitalizacji zbiorw, costanowio o45,5% wicej, ni zaoona wWPR Kultura+ maksymalna
liczba pracowni (33), zczego w18 w2011 r., 19 w2012 r., 6 w2013 r. oraz 5 w2014 r.
Zerodkw priorytetu Digitalizacja nowe pracownie dodigitalizacji zbiorw powstay midzy
innymi w:
archiwach pastwowych wPoznaniu, Kaliszu, Lesznie, Siedlcach, Krakowie, Archiwum
Gwnym Akt Dawnych, Archiwum Akt Nowych;
pastwowych instytucjach kultury: Muzeum Narodowym wKrakowie, Muzeum Narodowym
wWarszawie, Muzeum Zamek Krlewski wWarszawie, Muzeum Paac wWilanowie, Muzeum
Sztuki Nowoczesnej, Instytut Teatralny, Wytwrni Filmw Dokumentalnych iFabularnych
(WFDiF);
samorzdowych instytucjach kultury: Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy, Ksinicy
Podlaskiej, Bibliotece Publicznej wRadomiu, Muzeum Historii ydw Polskich, Muzeum
Miejskim wSuchej Beskidzkiej, Muzeum Narodowym wGdasku, Muzeum Pimiennictwa
iMuzyki Kaszubsko-Pomorskiej wWejherowie, Muzeum Grnolskim wBytomiu.
Wydatki majtkowe nabudow pracowni dodigitalizacji zbiorw izakupy wyposaenia
dopracowni finansowane zPriorytetu Digitalizacja wyniosy wlatach 20112014 cznie
42.367tys. z (94,4% planu pozmianach) istanowiy 44,3% ogu wydatkw zaplanowanych
wPriorytecie Digitalizacja. Wposzczeglnych latach wydatki ocharakterze majtkowym
wynosiy 13.701tys. z w2011 r., 12.029tys. z w2012 r., 9.388tys. z w2013 r., oraz 7.249tys. z
w2014 r.
Pastwowe instytucje kultury iarchiwa pastwowe otrzymyway zbudetu pastwa dofinansowanie
wwysokoci 100% nakadw poniesionych nafinansowanie inwestycji, asamorzdowe instytucje
kultury otrzymyway dofinansowanie napoziomie 80% kosztw, pozosta cz kosztw zadania
stanowi wkad wasny wnioskodawcy.
Kontrola NIK przeprowadzona w25 jednostkach (w Ministerstwie, centrach kompetencji,
ubeneficjentw oraz jednostkach publicznej radiofonii itelewizji) wykazaa, e wasne pracownie
dodigitalizacji zbiorw oraz wasne repozytoria posiadao 18 podmiotw (72% zbadanych). Stan
techniczny wszystkich pracowni irepozytoriw zbiorw oceniony zosta jako dobry lub bardzo
dobry. Dla archiww pastwowych centralne repozytorium zbiorw cyfrowych prowadzone jest
wNAC.
Siedem instytucji (28%), ktre nie posiaday wasnych pracowni, zlecay wykonanie usug wzakresie
cyfryzacji podmiotom zewntrznym.
W 19 (76%) skontrolowanych jednostkach NIK ocenia, e kwalifikacje pracownikw byy
wystarczajce dowykonywania zada zzakresu digitalizacji.

32

Nieprawidowoci wzakresie tworzenia infrastruktury sucej digitalizacji zbiorw stwierdzono


wsiedmiu jednostkach (28% zbadanych), tj.wMinisterstwie, TVP S.A. oraz upiciu beneficjentw.

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

1) Minister nie opracowa narzdzi prawnych i finansowych (oprcz uchway RM nr 176/2010),


ktre umoliwiyby weryfikacj przestrzegania przez beneficjentw postanowie umownych
dotyczcych utrzymania trwaoci projektw po ich zakoczeniu. WPR Kultura+ Priorytet
Digitalizacja skoczy si zupywem 2015 r. Projekty realizowane wjego ramach (stosownie
dozawieranych umw) wymagaj zachowania trwaoci efektw wokresie piciu lat odich
zakoczenia.
W ocenie Ministra, zapisem gwarantujcym utrzymanie przez beneficjentw trwaoci efektw
rzeczowych wokresie piciu lat pozakoczeniu inwestycji, bya uchwaa RM Nr176/2010,
aweryfikacja efektw rzeczowych naley doobowizkw operatora Priorytetu.
W zacznikach doWPR Kultura+ Priorytet Digitalizacja, odnonie kontroli trwaoci projektw
zapisano, e w momencie zakoczenia realizacji projektu beneficjent bdzie zobowizany
dozapewnienia finansowania przedsiwzicia (utrzymanie pracowni digitalizacji irepozytorium
cyfrowego) conajmniej przez pi lat pozakoczeniu realizacji inwestycji. Wprzypadku
niewykonania umowy zgodnie zjej warunkami, przekazane beneficjentowi rodki finansowe
podlegaj zwrotowi wraz zodsetkami liczonymi, jak odzalegoci podatkowych, woparciu
otryb egzekucji administracyjnej.
W ocenie NIK, przytoczone powyej zapisy sniewystarczajce imog wznacznym stopniu
utrudni operatorowi kontrol realizacji zobowiza beneficjentw wynikajcych zpodpisanych
umw;
2) W dokumentach pn.Program digitalizacji dbr kultury oraz gromadzenia, przechowywania
iudostpniania obiektw cyfrowych wPolsce 20092020 oraz Strategia digitalizacji zbiorw
audiowizualnych wPolsce nalata 20102020 nie okrelono liczby ani powierzchni pracowni
niezbdnych do digitalizacji dbr kultury. Nie zostay rwnie okrelone parametry i rodzaj
sprztu, oprogramowanie komputerw oraz liczba niezbdnych repozytoriw zbiorw
cyfrowych. Wkolejnych zmianach wprowadzanych doWPR Kultura+ Priorytet Digitalizacja
liczba planowanych pracowni do digitalizacji zbiorw bya systematycznie zmniejszana
wynoszc od45 planowanych pracowni w2020 r. do30 pracowni w2012 r.53. Wefekcie moliwe
byo przekroczenie planowanego wskanika o45%.
W ocenie NIK powysze wiadczy obraku rozeznania przez Ministra faktycznych potrzeb
instytucji kultury, archiww ibibliotek wzakresie niezbdnej liczby pracowni.
W ocenie Ministra potrzeby techniczne doprowadzenia digitalizacji dbr kultury sspecyficzne,
wiele elementw jest odsiebie wspzalenych, dlatego wszelkie wyliczenia maj charakter
orientacyjny, uzaleniony odaktualnych rozwiza technologicznych, ktre podlegaj
intensywnym zmianom.
Nieprawidowoci dotyczce nieprzestrzegania Prawa zamwie publicznych stwierdzono
wczterech jednostkach, tj.:
1) TVP S.A. Zakad Gwny wWarszawie nie zamiecia wDzienniku Urzdowym Unii Europejskiej
ogoszenia o zmianie terminu skadania i otwarcia ofert w postpowaniu o udzielenie
zamwienia publicznego wtrybie przetargu nieograniczonego naleasing systemu skanowania,
53 Planowana dowybudowania liczba pracowni wynosia:

4550 pracowni wuchwale RM Nr176/2010 zdnia 12padziernika 2010 r.


3641 obiektw wuchwale RM Nr238/2011 zdnia 30grudnia 2011 r.
3033 pracowni wuchwale RM Nr213/2012 zdnia 27grudnia 2012 r.

33

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

korekcji barwnej i rekonstrukcji materiaw filmowych 16/35 mm, po zmianie tego terminu
w specyfikacji istotnych warunkw zamwienia, co byo niezgodne z art. 38 ust. 4a Pzp
iograniczao zasad rwnego traktowania okrelon wart.7 ust.1 ww. ustawy.
2) Muzeum Historii Fotografii im. W. Rzewuskiego wKrakowie, jako zamawiajcy wpostpowaniu
o udzielenie zamwienia publicznego z 2011 r. na dostaw sprztu i oprogramowania
komputerowego nie odrzuci oferty jednego z wykonawcw, niezgodnej ze specyfikacj
istotnych warunkw zamwienia. Nastpnie, gdy prawidowo wyoniony w postpowaniu
wykonawca odmwi zawarcia umowy z zamawiajcym, Muzeum zmienio przedmiot
zamwienia poupywie terminu skadania ofert. Powysze dziaania byy niezgodne zart.89
ust. 1 pkt 2 oraz art. 38 ust. 4 Pzp. Zmiana przedmiotu zamwienia polegaa na pominiciu
jednego z elementw czci B zamwienia (skanera A3 o wartoci ok. 15 tys. z). Skutkiem
powyszego byo udzielenie zamwienia publicznego na kwot 55,1 tys. z wykonawcy,
ktrego oferta powinna zosta odrzucona naetapie oceny ofert, jako niezgodna zespecyfikacj
istotnych warunkw zamwienia.
3) Wydawnictwo Miejskie Posnania w Poznaniu niezgodnie z art. 32 ust. 1 Pzp okrelio
szacunkow warto przedmiotu zamwienia publicznego nawykonanie usugi hostingu, kopii
bezpieczestwa online iaktualizacji portalu internetowego Cyryl.poznan.pl, wkwocie brutto
zamiast wkwocie netto. Stosownie doprzywoanego przepisu, podstaw ustalenia wartoci
zamwienia jest cakowite szacunkowe wynagrodzenie wykonawcy, bez podatku odtowarw
iusug.
4) Muzeum Narodowe w Warszawie ogosio przetarg nieograniczony, dotyczcy wyboru
wykonawcy usug: profesjonalne usugi fotograficzne wzakresie wykonywania zdj muzealiw,
archiwaliw i innych obiektw wskazanych przez zamawiajcego metod konwencjonaln
iw technice cyfrowej. Wterminie, tj.dodnia 19grudnia 2014 r., ofert zoyy dwa podmioty.
Postpowanie to jednak zostao uniewanione 15 stycznia 2015 r. na podstawie art. 93
ust. 1 pkt 7 Pzp, w zwizku ze zmian istotnych wytycznych NIMOZ dotyczcych wykonania
odwzorowa. Przed uniewanieniem przetargu w dniu 29 grudnia 2014 r. Muzeum podpisao
z jednym z oferentw ubiegajcym si o zamwienie umow z pominiciem przepisw Pzp,
nawykonanieprofesjonalnych 4.374 zdj muzealiw, archiwaliw wtechnice cyfrowej docelw
wydawniczych owartoci 225,9tys.z.
W dwch jednostkach, tj.wMuzeum Grnolskim wBytomiu oraz Ksinicy Cieszyskiej
wCieszynie stwierdzone nieprawidowoci dotyczyy nieprzestrzegania warunkw umw
podpisanych zNInA operatorem programu polegajce nanieoznakowaniu logotypami WPR
Kultura+ sprztu iwyposaenia zakupionego zerodkw Programu54.
Uwagi sformuowane przez NIK dotyczyy przede wszystkim nieposiadania przez dwie instytucje
penice kluczowe role wdigitalizacji zbiorw archiwalnych ikinematografii wasnych siedzib. Byy
toNAC oraz FN.
NAC peni funkcj centralnego repozytorium cyfrowego dla wszystkich archiww pastwowych,
apodnajmowane pomieszczenia, nie swystarczajce dodalszego rozwoju funkcji zwizanych
zdigitalizacj. Natomiast FN odpowiedzialna zazachowanie dziedzictwa narodowego wzakresie

54 Obowizek oznakowania logotypami WPR Kultura+ wynika zumw oudzielenie dofinansowania zawartych zNInA

34

(4pkt2zawartych umw nr00081/12/NInA zdnia 15padziernika 2012 r. oraz nr00144/14/NInA zdnia 24wrzenia 2014 r.).

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

kinematografii ijego upowszechnianie, dziaalno digitalizacyjn prowadzi wbudynku


wynajmowanym odWFDiF, coutrudnia racjonalne planowanie inwestycji wymaganych dla
prawidowej realizacji zada statutowych, wtym digitalizacji posiadanych zasobw.
Pozostae uwagi Najwyszej Izby Kontroli dotyczyy:
nieokrelenia wymaga kwalifikacyjnych dla kandydatw naposzczeglne stanowiska
merytoryczne wykonujcych zadania zzakresu digitalizacji wNInA, cow ocenie NIK byo
niezbdne dosprawnego dziaania tej jednostki;
braku ewidencji kosztw poszczeglnych przedsiwzi, realizowanych wramach dziaania
centrum kompetencji w obszarze digitalizacji zabytkw, w tym kosztw zwizanych
zupowszechnieniem zasobw cyfrowych przez NID;
niedostosowania doaktualnej struktury regulaminu organizacyjnego wMuzeum Narodowym
wPoznaniu. Wregulaminie wystpowaa (zlikwidowana w2011 r.) Pracownia Fotograficzna, anie
byo wnim utworzonej w2008 r. Pracowni Fotografii Cyfrowej;
niewielkiej powierzchni jak Muzeum Narodowe wWarszawie (81,68 m2 jedynie 0,48% cakowitej
powierzchni) przeznaczyo narealizacj prac digitalizacyjnych, pomimo przeznaczenia znacznej
powierzchni, tj.1.907 m2 (11,2% cakowitej powierzchni) narne inne funkcje techniczne
Muzeum.

3.3 Upowszechnianie zdigitalizowanych zbiorw


NIK negatywnie ocenia niewypracowanie przez Ministra nowego modelu udostpniania,
rozpowszechniania iwykorzystywania archiwizowanych zasobw kultury. Negatywna ocena
dotyczy braku skutecznych dziaa legislacyjnych Ministra wcelu likwidacji barier prawnych,
ograniczajcych lub uniemoliwiajcych udostpnienie w Internecie zdigitalizowanych
zasobw, wszczeglnoci dotyczy tonieopracowania projektu ustawy onarodowym zasobie
audiowizualnym. Dziaania Ministra obejmoway jedynie prace nad projektem ustawy, prowadzono
konsultacje oraz dokonywano analizy, ktre nie doprowadziy doprzekazania pod obrady Rady
Ministrw adnego projektu legislacyjnego wniniejszym zakresie.
Ponadto, Minister nie okreli liczby ani powierzchni pracowni niezbdnych dodigitalizacji dbr
kultury. Nie zostay rwnie okrelone parametry irodzaj sprztu, oprogramowania komputerw
ani liczba niezbdnych repozytoriw zbiorw cyfrowych.
Wskanik udostpnienia przez Internet zdigitalizowanych materiaw zrealizowany zosta
napoziomie 69,5%. Przyczyn powyszego by brak moliwoci udostpnienia przez beneficjentw
Programu wszystkich materiaw przeniesionych nazapis cyfrowy, zuwagi naograniczenia
wynikajce zprzepisw ustawy oprawie autorskim iprawach pokrewnych.
Zasadno wczenia upowszechniania zasobw cyfrowych doprocesu digitalizacji
Celem digitalizacji jest zarwno potrzeba ochrony izachowania dorobku kulturowego, jak
izainteresowanie odbiorcw zbiorami. Digitalizacja jest procesem, ktrego niezbdnymi
elementami jest przygotowanie materiau wyjciowego, wytwarzanie cyfrowych odwzorowa,
opatrywanie ich stosownym opisem i metadanymi, bezpieczne przechowywanie kopii,
przetwarzanie iudostpnianie wcelach naukowych, komercyjnych, edukacyjnych.
Zainteresowanie odbiorcw zbiorami byo wanym kryterium skierowania czci zasobw
wpierwszej kolejnoci dodigitalizacji. Wsytuacji, gdy efekty procesu sszybko ipowszechnie

35

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

dostpne dla jak najwikszej liczby osb zainteresowanych prezentowanymi treciami,


udostpnianie cyfrowych kopii obniy koszty instytucji zwizane z obsug klientw.
Upowszechnianie zasobw cyfrowych ma rwnie nacelu zabezpieczenie oryginalnych materiaw
przed nadmiern eksploatacj, stymulacj zainteresowania wiksz liczb zbiorw, awprzypadku
muzew - zachcenie dowizyty wplacwce izapoznania si zoryginaami. Ponadto, zewzgldu
naograniczenia prawne, instytucja moe udostpnia cyfrowe odwzorowania swoich zbiorw
wswojej siedzibie. Celem digitalizacji opisanym wzacznikach doPriorytetu Digitalizacja, byo
rwnie udostpnienie wInternecie zasobw przeniesionych nazapis cyfrowy.
W kolejnych zmianach wprowadzanych doWPR Kultura+ Priorytet Digitalizacja liczba
planowanych doudostpnienia wInternecie skanw dbr kultury (muzealiw, materiaw
bibliotecznych, zabytkw) bya systematycznie zwikszana, tj.wlatach 20102013 zaplanowana
doudostpnienia wInternecie liczba skanw wzrastaa od770,1tys. do855,6tys.
Wedug stanu na31grudnia 2014 r., wramach realizacji Priorytetu Digitalizacja, przez Internet
udostpniono 9.590.400 skanw zdigitalizowanych materiaw, cooznacza realizacj wskanika
napoziomie 69,5% wstosunku dozaplanowanej (po zmianach) wPriorytecie, wartoci wynoszcej
od12.415,1tys. do13.797,6tys. udostpnionych skanw.
Wszelkie dziaania dotyczce udostpniania zbiorw cyfrowych wInternecie sregulowane
ustaw oprawie autorskim iprawach pokrewnych, ktra stanowi (art.23 ust.1), e publicznie
rozpowszechniane bez adnych ogranicze mog by utwory, doktrych wygasy autorskie prawa
majtkowe.
Czynniki opniajce udostpnienie zasobw cyfrowych
Kierownicy kontrolowanych jednostek wskazali nanastpujce bariery opniajce lub
uniemoliwiajce udostpnienie zdigitalizowanych zbiorw cyfrowych: obowizujce
przepisy ustawy oprawach autorskich iprawach pokrewnych, wtym ochrona wizerunku osb
sportretowanych nafotografiach wynikajca zww. ustawy: problem utworw osieroconych,
codo ktrych brak jest wiedzy oautorach imoliwoci stosowania ustawy oprawie autorskim
iprawach pokrewnych; wysokie skadki dla organizacji zbiorowego zarzdzania prawami
autorskimi np. Stowarzyszenia Zwizek Autorw i Kompozytorw Scenicznych (ZAIKS),
zwaszcza dla tzw.wysokiej kultury iwysokie opaty ztytuu wykorzystania utworw, blokujce
upowszechnienie wsieci utworw zobszaru tzw. wielkich praw. Ponadto by tobrak krajowych
rozwiza wzakresie: koordynacji procesu upowszechniania, systemu finansowania, ujednolicenia
standardw katalogowania iwykonywania cyfrowych wizerunkw, schematw opisu iwymiany
danych oraz systemu szkole; brak wykwalifikowanej kadry mogcej realizowa zadania wramach
nowych specjalnoci zwizanych zrealizacj procesw digitalizacji (m.in. administracja programem
doewidencji izarzdzania zbiorami, wytwarzanie cyfrowych odwzorowa, udostpnianie zasobw
zaporednictwem narzdzi internetowych, weryfikacja zbiorw pod ktem prawno-autorskim);
brak rodkw finansowych nadigitalizacj (poza rodkami zWPR Kultura+ Priorytet Digitalizacja)
oraz niepewno jednostek odnonie rde finansowania digitalizacji pozakoczeniu WPR
Kultura+ Priorytet Digitalizacja.
Dziaalno legislacyjna Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego
Nieskuteczne dziaania legislacyjne Ministra dotyczyy:

36

nieuregulowania kwestii gromadzenia, udostpniania, archiwizacji zasobw internetowych


bez zgody ich wacicieli, coutrudniao proces ich archiwizacji;

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

nowelizacji ustawy oprawach autorskich iprawach pokrewnych.


W regulaminie Priorytetu Digitalizacja zastosowano rozwizanie, polegajce naobowizku
udostpniania zdigitalizowanych materiaw za porednictwem stron internetowych,
zuwzgldnieniem wszelkich autorskich praw majtkowych ipraw pokrewnych (obowizek
udostpniania dotyczy 75% zbiorw zdigitalizowanych wramach dofinansowanego zadania).
Odpowiedzialno zanaruszenie praw autorskich ipokrewnych leaa postronie wnioskodawcy,
ktry mg uzyska dofinansowanie nazakup autorskich praw majtkowych dozasobw.
Minister, jako przyczyny nieopracowania projektu ustawy onarodowym zasobie audiowizualnym,
poda e propozycje ewentualnych zmian legislacyjnych mog si pojawi dopiero pozakoczeniu
prac analitycznych i prawnych, poniewa archiwizacja Internetu jest trudna, z powodu
niejednorodnego statusu prawnego zamieszczanych tam treci, zwizanego zochron wasnoci
intelektualnej, ochron danych osobowych, atake zuwarunkowaniami technologicznymi. Jest
toponadto zadanie bardzo kosztowne. Minister wskaza, e NAC wramach swoich obowizkw
zabezpieczao wybrane strony internetowe zdomeny gov.pl.
W ocenie NIK skutkiem powyszych zaniecha jest brak moliwoci penego udostpnienia
zdigitalizowanych materiaw.
Minister nie podj skutecznych dziaa legislacyjnych wcelu dostosowania prawa polskiego
dozmian wynikajcych zdyrektywy UE wsprawie korzystania zutworw osieroconych, doczego
pastwa czonkowskie zostay zobowizane wart.9 ust.1 tej dyrektywy. Opracowanie iprzedoenie
Radzie Ministrw projektu stosownej nowelizacji ustawy oprawie autorskim iprawach pokrewnych
naleao, zgodnie zart.34 ust.1 ustawy zdnia 4wrzenia 1997 r. odziaach administracji rzdowej55,
dokompetencji ministra waciwego dospraw kultury iochrony dziedzictwa narodowego.
Powysza dyrektywa przewiduje ograniczone korzystanie zutworw osieroconych poprzez ich
upublicznienie przez publicznie dostpne biblioteki, placwki owiatowe oraz muzea, atake
przez archiwa, instytucje odpowiedzialne zadziedzictwo filmowe lub dwikowe oraz nadawcw
publicznych majcych siedzib wpastwach czonkowskich, wcelu realizacji ich zada lecych
winteresie publicznym. Dyrektywa wprowadzia jednoczenie definicj utworu osieroconego.
Zgodnie zt definicj, utwr lub fonogram uznaje si zautwr osierocony, jeeli aden
zpodmiotw uprawnionych doniego nie jest znany lub, nawet jeeli chocia jeden znich jest
znany, aden nie zosta odnaleziony pomimo starannego poszukiwania podmiotw uprawnionych.
Doczasu zakoczenia czynnoci kontrolnych, tj.dodnia 28lutego 2015 r., prawo polskie nie zostao
dostosowane dopowyszej dyrektywy.
Rzdowy etap prac nad projektem ustawy ozmianie ustawy oprawie autorskim iprawach
pokrewnych, wdraajcej m.in. dyrektyw UE wsprawie sposobw korzystania zutworw
osieroconych, zosta zainicjowany wIII kwartale 2014 r.56.
Zdaniem NIK, termin wyznaczony przez art 9 ust.1 dyrektywy UE wsprawie korzystania zutworw
osieroconych, tj.ponad dwa lata by wystarczajcy, aby Polska jako pastwo czonkowskie
wprowadzia wycie przepisy ustawowe iewentualnie wykonawcze niezbdne dowykonania
tej dyrektywy.
55 Dz.U. z2015 r., poz.812.
56 Wwykazie prac legislacyjnych Rady Ministrw projekt by oznaczony jako UC123. Projekt ten obejmuje take inne kwestie

istotne zpunktu widzenia digitalizacji dbr kultury, takie jak zmiany wzakresie dozwolonego uytku publicznego (w tym
wzakresie bibliotek) oraz wprowadzenie mechanizmu udostpniania utworw niedostpnych whandlu.

37

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

Ju pozakoczeniu czynnoci kontrolnych wMinisterstwie Kultury iDziedzictwa Narodowego,


tj.wdniu 22maja 2015 r. Minister skierowa doSejmu RP projekt ustawy ozmianie ustawy oprawie
autorskim iprawach pokrewnych. (Druk Sejmowy nr3449). Projekt obejmowa dostosowanie
przepisw polskich dodyrektywy UE wsprawie utworw osieroconych. Wmaju ilipcu odbyy si
trzy czytania projektu. Projekt ustawy ozmianie ustawy oprawie autorskim iprawach pokrewnych
wlipcu 2015 r. zosta przekazany Prezydentowi imarszakowi Senatu. Senat RP wdniu 7sierpnia
2015 r. wnis poprawki (druk nr3827). Wdniu 11wrzenia 2015 r. ustawa zostaa uchwalona przez
Sejm RP, aw dniu 15wrzenia 2015 r. zostaa przekazana Prezydentowi RP. Prezydent RP wdniu
5padziernika 2015 r. podpisa ustaw ozmianie ustawy oprawie autorskim iprawach pokrewnych
oraz ustawy ograch hazardowych. Ustawa zostaa opublikowana wdniu 19padziernika 2015 r.57
iwejdzie wycie zgodnie zdniem 20listopada 2015 r. tj.poupywie miesica oddnia ogoszenia.
Opnienia wudostpnieniu materiaw cyfrowych, ktre powstay wwyniku realizacji WPR
Kultura+ polegay na:
problemach prawnych zwizanych gwnie zkoniecznoci stosowania zasad prawa
autorskiego oraz rozrnienia wasnoci nonikw odwasnoci praw dozapisu;
mnogoci irnorodnoci praw doutworu, jakimi dysponuj osoby, ktre przyczyniy
si dojego powstania (np.producent, reyser, scenarzysta, operator, reyser dwiku,
montaysta, choreograf, kompozytor muzyki, aktor);
trudnoci wdoprowadzeniu dokonsensusu interesw poszczeglnych uczestnikw
procesw, wszczeglnoci gdy materia ma zosta poddany procesowi rekonstrukcji, zmiany
formatu iudostpniony nanowych polach eksploatacji;
braku zdefiniowania ogranicze, jakie powinny obowizywa wzakresie dostpu dodanych
cyfrowych (np.stanowiska archeologiczne) oraz braku okrelenia, czy dane (lub te ich cz)
mog by udostpniane odpatnie.
Nieprawidowoci wzakresie przechowywania zbiorw zdigitalizowanych materiaw iich
udostpnienia stwierdzono wczterech instytucjach (16% zbadanych). Itak w:
yy Ksinicy Podlaskiej im. ukasza Grnickiego wBiaymstoku stwierdzono znikome wykorzystanie serwera,
zakupionego (za kwot 36.851 z) zerodkw WPR Kultura+. Naserwerze tym, przechowywano kopie zapasowe
jedynie 85 spord 15.496 wszystkich zdigitalizowanych obiektw (0,5%), ktre zajmoway zaledwie 313 GB
pamici (spord 15 TB dostpnych). Nie wykorzystano moliwoci zapewnienia wikszego bezpieczestwa
zdigitalizowanych zbiorw przechowywanych, oprcz wyej wymienionych, tylko wPracowni digitalizacji,
naznajdujcej si tam macierzy dyskowej QNAP. Wewniosku odofinansowanie II etapu projektu Elektroniczna
Ksinica Podlaska zakadano, e serwer wsiedzibie gwnej jednostki, bdzie suy doprzechowywania
zdublowanych zbiorw nalecych doNarodowego Zasobu Bibliotecznego. Jednak spord 200 obiektw
znajdujcych si wwykazie Narodowego Zasobu Bibliotecznego (wykaz z22kwietnia 2009 r.), zdigitalizowano
124 ksiki, za naserwerze umieszczono tylko 85 pozycji.
yy Fundacji Pogranicze Kultur wSejnach nie opublikowano (do koca 2014 r.), woglnodostpnej bibliotece
cyfrowej, 310 fotografii (z 350 zeskanowanych) ipiciu materiaw filmowych (z 22 zdigitalizowanych). Stanowio
tonaruszenie 1 ust.9 i2 ust.1 umowy podpisanej zNInA58.
yy Centralnym Muzeum Jecw Wojennych wambinowicach-Opolu stwierdzono dwie nieprawidowoci:
Muzeum nie zapewnio bezawaryjnego funkcjonowania strony internetowej, coznacznie ograniczyo lub
eliminowao moliwo korzystania zainteresowanym osobom zezbiorw cyfrowych. Zarwno wokresie
testowego upubliczniania zasobw cyfrowych, tj.odpoowylipca do27padziernika 2014 r., wktrym todniu
nastpio oficjalne uruchomienie strony www.cyfrowezbiory.cmjw.pl, jak ipo tej dacie (w tym wdniu ogldzin,
tj.12stycznia 2015 r.;

38

57 Dz.U. z2015 r., poz.1639.


58 Umowa nr03223/14/FPK/NIMOZ zdnia 2lipca 2014 r.

WA N I E J S Z E W Y N I K I KO N T R O L I

Muzeum przedoyo operatorowi nierzetelne sprawozdanie informujc, e dnia 18listopada 2014r., udostpnio
nastronie internetowej (www.cmjw.pl oraz www.cyfrowezbiory.cmjw.pl) 75% caoci zdigitalizowanych
materiaw wpostaci metadanych iwizerunkw oraz, e osigno zaoone wskaniki. Faktycznie zuwagi
naproblemy techniczne (awarie) niemoliwe byo korzystanie zzasobw cyfrowych Muzeum.
yy Wydawnictwo Miejskie Posnania nie wpeni wywizao si zezobowiza wynikajcych zpostanowie umw
wzakresie udostpnionej liczby zdigitalizowanych materiaw. Wokresie obowizywania umw udostpniono
wIntrenecie 37,7% zdigitalizowanych plikw w2012 r. i25,3% plikw w2013 r., podczas gdy jednostka zobowizana
bya doudostpnienia przynajmniej 75% liczby plikw powstaych wwyniku digitalizacji materiaw59.

59 Obowizek powyszy wynika zpostanowie 4 ust.6 umowy z15padziernika 2012 r. nr00012/12/NInA i4 ust.7 umowy
z30wrzenia 2013 r. nr00256/13/NInA.

39

I N F O R M A C J E D O D AT K O W E
4.1 Przygotowanie kontroli
Kontrola zostaa poprzedzona dwoma kontrolami doranymi (rozpoznawczymi), przeprowadzonymi
wNInA oraz wNID wII kwartale 2014 r.

4.2 Postpowanie kontrolne idziaania podjte pozakoczeniu kontroli


Kontrol przeprowadzono wokresie od3listopada 2014 r. do28kwietnia 2015 r.
Po kontroli, w25 wystpieniach pokontrolnych60 skierowanych dokierownikw kontrolowanych
jednostek zawarto oceny kontrolowanej dziaalnoci, wtym osiem ocen opisowych, 16 ocen
pozytywnych ijedn ocen negatywn. Wykaz skontrolowanych jednostek, osb kierujcych tymi
jednostkami, atake ocen kontrolowanej dziaalnoci zawartych wwystpieniach pokontrolnych
NIK, stanowi zacznik nr5.3 doniniejszej Informacji.
Zastrzeenia dowystpienia pokontrolnego NIK zgosio trzech kierownikw jednostek
kontrolowanych: Minister, Dyrektorzy Muzeum lskiego wBytomiu iCentralnego Muzeum Jecw
Wojennych wambinowicach-Opolu.
Zastrzeenia zgoszone przez Dyrektora Muzeum Grnolskiego wBytomiu dotyczyy:
nierzetelnego sporzdzenia raportu kocowego, poprzez brak wpisu daty wydatkowania rodkw,
ktre uznano zadziaanie celowe, uniemoliwiajce operatorowi wychwycenie nieprawidowoci,
nieprowadzenia wyodrbnionej dokumentacji finansowo-ksigowej dla rodkw Programu
Kultura+ oraz uwagi dotyczcej braku dugoterminowych planw digitalizacji. Zesp Orzekajcy
Komisji Rozstrzygajcej wNajwyszej Izbie Kontroli uchwa dnia 28kwietnia 2015 r. (znak: KPKKPO.443.090.2015) oddali zastrzeenia.
Zastrzeenia zgoszone przez Dyrektora Centralnego Muzeum Jecw Wojennych wambinowicach-Opolu dotyczyy: braku zapewnienia bezawaryjnego funkcjonowania strony www.cyfrowezbiory.
cmjw.pl; nierzetelnego sporzdzenia raportu kocowego zwykonania zadania wramach Programu
Kultura+ z18listopada 2014 r., niezrealizowania zobowiza dotyczcych skali upowszechnienia
zdigitalizowanych zbiorw. Zesp Orzekajcy Komisji Rozstrzygajcej wNajwyszej Izbie Kontroli
uchwa dnia 23kwietnia 2015 (znak: KPK-KPO.443.080.2015) oddali zastrzeenia.
Minister zgosi 12 zastrzee, ktre dotyczyy m.in. oceny oglnej wystpienia pokontrolnego.
Kolegium Najwyszej Izby Kontroli naposiedzeniu wdniu 8lipca 2015 r. podjo uchwa
nr54/2015, wktrej uznao cz zgoszonych zastrzee zazasadne. Wwyniku powyszego
Najwysza Izba Kontroli opracowaa tekst jednolity wystpienia pokontrolnego, uwzgldniajcy
tre uchway Kolegium Najwyszej Izby Kontroli.
Minister Kultury iDziedzictwa Narodowego, wodpowiedzi nawystpienia pokontrolne NIK (pismo
zdnia 7sierpnia 2015 r. znak: BAK/538/15), poinformowa opodjtych dziaaniach wcelu realizacji
szeciu zsiedmiu wnioskw sformuowanych przez Najwysz Izb Kontroli.
Minister nie przyj dorealizacji wniosku dotyczcego przygotowania izapewnienia wdroenia,
ktre pozwolioby Operatorowi Priorytetu Digitalizacja dokonywa weryfikacji zobowiza
beneficjentw, wynikajcych zobowizku utrzymania trwaoci projektw pozakoczeniu WPR
60 Liczba 25 skontrolowanych jednostek obejmuje 23 jednostki zbadane wramach kontroli planowej (P/14/029) oraz dwie
jednostki wramach kontroli doranej rozpoznawczej (R/14/001).

40

I N F O R M A C J E D O D AT K O W E

Kultura+, argumentujc, e przyjte obecnie rozwizania legislacyjne wwystarczajcym stopniu


zabezpieczaj moliwo kontroli wykonania przez beneficjentw zapisw umw przez okres piciu
lat pozakoczeniu projektu realizowanego wramach Priorytetu Digitalizacja wWPR Kultura+.
W wyniku kontroli Izba skierowaa cznie 44 wnioski pokontrolne 61. Wedug stanu nadzie
19padziernika 2015r. zrealizowanych zostao 16 wnioskw, nie zrealizowano jednego, a2762
wnioskw jest wtrakcie realizacji.
Wszyscy adresaci wystpie pokontrolnych poinformowali NIK ozrealizowaniu wnioskw
pokontrolnych, bd opodjciu dziaa wcelu ich realizacji.

4.3 Finansowe rezultaty kontroli


Efekty finansowe kontroli stanowi kwota 212,5tys.z, dotyczca: zwrotu narzecz Operatora Projektu
(NInA) dotacji wykorzystanej poterminie przez Muzeum Grnolskie wBytomiu63 (154,5tys.z),
pobrania dofinansowania wnadmiernej wysokoci, zpowodu nierzetelnego zweryfikowania
faktury zazakupiony sprzt dodigitalizacji (3tys.z) oraz udzielenie zamwienia publicznego
znaruszeniem obowizujcych przepisw (55,1tys.z) przez Muzeum Historii Fotografii im. Henryka
Rzewuskiego wKrakowie.

61 Liczba 44 wnioskw obejmuje wnioski sformuowane wramach kontroli planowej (P/14/029) 38 oraz sze wnioskw
sformuowanych wramach kontroli doranej rozpoznawczej (R/14/001).
62 Liczba 27 wnioskw wtrakcie realizacji obejmuje: 21 wnioskw sformuowanych wramach kontroli planowej (P/14/029)
oraz sze wnioskw sformuowanych wramach kontroli doranej rozpoznawczej (R/14/001).

63 Obowizek zwrotu dofinansowania wynika z9 pkt4 umowy nr00081/12/NInA zdnia 15padziernika 2012 r. zawartej
pomidzy NInA aMuzeum Grnolskim wBytomiu.

41

ZACZNIKI
5.1. Analiza stanu prawnego
Konstytucja RP wpreambule zobowizuje doprzekazania przyszym pokoleniom wszystkiego,
cocenne zponad tysicletniego dorobku, ajej art.6 ust.1 stanowi, e Rzeczpospolita Polska stwarza
warunki upowszechniania irwnego dostpu dodbr kultury.
W Polsce nie ma aktu normatywnego powszechnie obowizujcego regulujcego problematyk
digitalizacji dbr kultury. Istniej natomiast przepisy regulujce funkcjonowanie izadania
podmiotw uczestniczcych wprocesie digitalizacji dbr kultury.
Zgodnie zart.1 ust.1 ustawy zdnia 25padziernika 1991 r. oorganizowaniu iprowadzeniu
dziaalnoci kulturalnej64 napojcie dziaalnoci kulturalnej skadaj si m.in. upowszechnianie
iochrona kultury.
Szczeglna rola worganizowaniu dziaalnoci kulturalnej przypada ministrowi waciwemu
dospraw kultury iochrony dziedzictwa narodowego (Minister Kultury iDziedzictwa Narodowego),
kierujcemu dziaem kultura iochrona dziedzictwa narodowego, ktry stosownie doart.14 ust.1
ustawy zdnia 4wrzenia 1997 r. odziaach administracji rzdowej65, obejmuje sprawy rozwoju
iopieki nad materialnym iniematerialnym dziedzictwem narodowym oraz sprawy dziaalnoci
kulturalnej. Wan rol wzakresie organizowania dziaalnoci kulturalnej peni rwnie jednostki
samorzdu terytorialnego (j.s.t.) dla ktrych zgodnie zart.9 ust.2 ustawy odziaalnoci
kulturalnej prowadzenie tej dziaalnoci jest zadaniem wasnym ocharakterze obowizkowym.
Zarwno Minister, jak ij.s.t., organizuj dziaalno kulturaln tworzc odpowiednio pastwowe
isamorzdowe instytucje kultury, dla ktrych prowadzenie takiej dziaalnoci jest podstawowym
celem statutowym (art.8 iart.9 ustawy odziaalnoci kulturalnej). Zgodnie zart.2 ustawy
odziaalnoci kulturalnej, formami organizacyjnymi dziaalnoci kulturalnej sm.in.: muzea,
biblioteki, galerie sztuki oraz orodki bada idokumentacji wrnych dziedzinach kultury.
Stosownie doart.9 pkt13 ustawy zdnia 27sierpnia 2009 r. ofinansach publicznych66 sektor
finansw publicznych tworz pastwowe isamorzdowe instytucje kultury.
Muzea dziaaj napodstawie przepisw ustawy zdnia 21listopada 1996 r. omuzeach 67,
awsprawach nieuregulowanych wtej ustawie maj zastosowanie przepisy ustawy odziaalnoci
kulturalnej (art.4 ustawy omuzeach).
Oglne zasady dziaania bibliotek okrela ustawa zdnia 27czerwca 1997 r. obibliotekach68,
awzakresie nieuregulowanym t ustaw dobibliotek stosuje si odpowiednio przepisy ustawy
odziaalnoci kulturalnej (art.2 ustawy omuzeach).
Statusu instytucji kultury nie posiadaj archiwa, dziaajce napodstawie przepisw ustawy zdnia
14lipca 1983 r. onarodowym zasobie archiwalnym iarchiwach69. Zgodnie zart.2 ust.1 ustawy
oarchiwach, narodowy zasb archiwalny suy nauce, kulturze, gospodarce narodowej oraz
potrzebom obywateli. Skadaj si na wszelkiego rodzaju materiay majce znaczenie jako rdo
informacji owartoci historycznej odziaalnoci Pastwa Polskiego, jego poszczeglnych organw

42

64
65
66
67
68
69

Dz.U. z2012 r., poz.406 zezm.; dalej ustawa odziaalnoci kulturalnej.


Dz.U. z2015 r., poz.812.
Dz.U. z2013 r., poz.885 zezm.; dalej ustawa ofinansach publicznych.
Dz.U. z2012 r., poz.987 zezm.
Dz.U. z2012 r., poz.642 zezm.
Dz.U. z2011 r. Nr123, poz.698 zezm.; dalej ustawa oarchiwach.

ZACZNIKI
iinnych pastwowych jednostek organizacyjnych oraz ojego stosunkach zinnymi pastwami,
orozwoju ycia spoecznego igospodarczego, odziaalnoci organizacji ocharakterze politycznym,
spoecznym igospodarczym, zawodowym iwyznaniowym, oorganizacji irozwoju nauki, kultury
isztuki, atake odziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego iinnych samorzdowych
jednostek organizacyjnych powstae wprzeszoci ipowstajce wspczenie (art.1 ustawy
oarchiwach). Dziaalno archiwaln wzakresie pastwowego zasobu archiwalnego prowadzi
pastwowa sie archiwalna, ktr tworz m.in. archiwa pastwowe oraz archiwa zakadowe
organw jednostek samorzdu terytorialnego isamorzdowych jednostek organizacyjnych
(art.22ust.1 pkt1 i3a ustawy oarchiwach).
Ograniczenia wudostpnianiu zdigitalizowanych dbr kultury, wtym wszczeglnoci wzakresie
utworw osieroconych, wynikaj zprzepisw ustawy oprawie autorskim iprawach pokrewnych.
Przedmiotem prawa autorskiego jest utwr, definiowany jako kady przejaw dziaalnoci
twrczej oindywidualnym charakterze, ustalony wjakiejkolwiek postaci, niezalenie odwartoci,
przeznaczenia isposobu wyraenia (art.1 ust.1 ustawy oprawie autorskim). Zzastrzeeniem
wyjtkw przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majtkowe gasn z upywem lat
siedemdziesiciu: odmierci twrcy, ado utworw wspautorskich odmierci wsptwrcy,
ktry przey pozostaych; wodniesieniu doutworu, ktrego twrca nie jest znany oddaty
pierwszego rozpowszechnienia, chyba e pseudonim nie pozostawia wtpliwoci codo tosamoci
autora lub jeeli autor ujawni swoj tosamo; wodniesieniu doutworu, doktrego autorskie
prawa majtkowe przysuguj zmocy ustawy innej osobie ni twrca oddaty rozpowszechnienia
utworu, agdy utwr nie zosta rozpowszechniony oddaty jego ustalenia; wodniesieniu
doutworu audiowizualnego odmierci najpniej zmarej zwymienionych osb: gwnego
reysera, autora scenariusza, autora dialogw, kompozytora muzyki skomponowanej doutworu
audiowizualnego; wodniesieniu doutworu sowno-muzycznego, jeeli utwr sowny iutwr
muzyczny zostay stworzone specjalnie dla danego utworu sowno-muzycznego odmierci
pniej zmarej zwymienionych osb: autora utworu sownego albo kompozytora utworu
muzycznego (art.36 ustawy oprawie autorskim). Dozakoczenia kontroli nie wesza wycie ustawa
zdnia 11wrzenia 2015 r. ozmianie ustawy oprawie autorskim iprawach pokrewnych oraz ustawy
ograch hazardowych. Ustawa ozmianie ustawy oprawie autorskim iprawach pokrewnych oraz
ustawy ograch hazardowych zostaa opublikowana wdniu 19padziernika 2015 r. iwejdzie wycie
zdniem 20listopada 2015 r., tj.poupywie miesica oddnia ogoszenia.
Ramy prawne digitalizacji zostay okrelone wakcie normatywnym ocharakterze wewntrznym
(WPR Kultura+), wydanym napodstawie art.136 ust.2 ustawy ofinansach publicznych70.

70 WPR Kultura+ nie zosta ogoszony wMonitorze Polskim, cojest niezgodne zart.2 ust.1 iart.10 ust.1 pkt2 ustawy

zdnia 20lipca 2000 r. oogaszaniu aktw normatywnych iniektrych innych aktw prawnych (Dz.U. z2011 r. Nr197,
poz.1172 zezm.). Zgodnie zww. przepisami ogoszenie aktu normatywnego wdzienniku urzdowym jest obowizkowe,
aw Dzienniku Urzdowym Monitor Polski ogasza si uchway Rady Ministrw izarzdzenia Prezesa Rady Ministrw
wydane napodstawie ustawy.

43

ZACZNIKI
5.2. Wykaz waniejszych aktw normatywnych dotyczcych kontrolowanej
dziaalnoci

44

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zdnia 2kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr78, poz.483 zezm.).
2. Ustawa zdnia 17lutego 2005 r. oinformatyzacji dziaalnoci podmiotw realizujcych zadania
publiczne (Dz.U. z2014 r., poz.1114).
3. Ustawa zdnia 25padziernika 1991 r. oorganizowaniu iprowadzeniu dziaalnoci kulturalnej
(Dz.U.z 2012r., poz.406 zezm.).
4. Ustawa zdnia 27sierpnia 2009 r. ofinansach publicznych (Dz.U. z2013 r., poz.885 zezm.).
5. Ustawa zdnia 29wrzenia 1994 r. orachunkowoci (Dz.U. z2013 r., poz.330 zezm.).
6. Ustawa zdnia 29stycznia 2004 r. Prawo zamwie publicznych (Dz.U. z2013 r., poz.907 zezm.).
7. Ustawa zdnia 27czerwca 1997 r. obibliotekach (Dz.U. z2012 r., poz.642 zezm.).
8. Ustawa zdnia 4marca 2010 r. oinfrastrukturze informacji przestrzennej (Dz.U. Nr76, poz.489 zezm.).
9. Ustawa zdnia 21listopada 1996 r. omuzeach (Dz.U. z2012 r., poz.987 zezm.).
10. Ustawa zdnia 14lipca 1983 r. onarodowym zasobie archiwalnym iarchiwach (Dz.U. z2011 r.
Nr123, poz.698 zezm.).
11. Ustawa zdnia 6kwietnia 1984 r. ofundacjach (Dz.U. z1991 r. Nr46, poz.203 zezm.).
12. Rozporzdzenie Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego zdnia 22maja 2006 r. wsprawie
szczegowych zasad i trybu gromadzenia, ewidencjonowania, kwalifikowania, klasyfikacji
oraz udostpniania materiaw archiwalnych tworzcych zasb jednostek publicznej radiofonii
itelewizji (Dz.U. Nr98, poz.680).
13. Rozporzdzenie Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego zdnia 14czerwca 2007 r. wsprawie
szczegowych warunkw itrybu udzielania dotacji pastwowym instytucjom kultury przez
jednostki samorzdu terytorialnego (Dz.U. Nr120, poz.821).
14. Rozporzdzenie Ministra Kultury zdnia 1wrzenia 2005 r. wsprawie zakresu zada objtych
mecenatem pastwa, szczegowego trybu skadania wnioskw o udzielenie dotacji oraz
trybu przekazywania irozliczania udzielonych dotacji (Dz.U. Nr177, poz.1474 zezm.).
15. Rozporzdzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 30 czerwca 2010 r.
wsprawie szczegowych warunkw uzyskiwania dofinansowania realizacji zada zzakresu
kultury, trybu skadania wnioskw oraz przekazywania rodkw zFunduszu Promocji Kultury
(Dz.U. Nr118, poz.797).
16. Zarzdzenie Nr21 Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego zdnia 30lipca 2007 r. wsprawie
nadania statutu Bibliotece Narodowej (Dz. Urz. MKiDN z2014 r., poz.4).
17. Zarzdzenie Nr8 Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego zdnia 1kwietnia 2009 r. wsprawie
zmiany nazwy izakresu dziaania Polskiego Wydawnictwa Audiowizualnego (Dz. Urz. MKiDN
Nr2, poz.9 zezm.).
18. Zarzdzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 4 lutego 2013 r. w sprawie
nadania statutu Narodowemu Instytutowi Audiowizualnemu (Dz. Urz. MKiDN z2013 r., poz.3).
19. Zarzdzenie Nr 28 Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 9 listopada 2010 r.
wsprawie nadzoru ikontroli nad jednostkami objtymi czci 24 budetu pastwa (Dz. Urz.
MKiDN Nr5, poz.49).
20. Zarzdzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 30 padziernika 2013 r.
wsprawie nadzoru ikontroli nad jednostkami objtymi czci 24 budetu pastwa (Dz. Urz.
MKiDN z2013 r., poz.43).

ZACZNIKI
5.3. Wykaz skontrolowanych jednostek, osb kierujcych tymi jednostkami,
atake ocen oglnych kontrolowanej dziaalnoci zawartych
wwystpieniach pokontrolnych

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

KNO
Departament
Nauki, Owiaty
i Dziedzictwa
Narodowego

LBI
Delegatura
w Biaymstoku

LKA
Delegatura
w Katowicach

LKR
Delegatura
w Krakowie

LOP
Delegatura
w Opolu

LPO
Delegatura
w Poznaniu
LWA
Delegatura
w Warszawie

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa


Narodowego

Magorzata Omilanowska, Minister


od dnia 15.06.2014 r., poprzednio w okresie
od 17.11.2007r. do 14.06.2014 r. Bogdan
Zdrojewski

opisowa

Biblioteka Narodowa w Warszawie

Tomasz Makowski, Dyrektor

pozytywna

Narodowe Archiwum Cyfrowe


w Warszawie

Wojciech Woniak, od 19.04. 2012 r.


Poprzednio W okresie od 8.03.2008 r.
do 18.04. 2012 r. Dyrektorem NAC
by Nikodem Bocza-Tomaszewski

opisowa

Narodowy Instytut Muzealnictwa


i Ochrony Zbiorw w Warszawie

Piotr Majewski, Dyrektor

pozytywna

TVP S.A. Zakad Gwny w Warszawie

Juliusz Braun, Prezes Zarzdu od dnia


15.07.2011r. do dnia zakoczenia kontroli.
W okresie od 6.01.2010 r. do 14.07. 2011r.
Prezesem Zarzdu by Romuald Orze,
obowizki penili: w okresie od 22.12.2010 r.
do 29.03.2011 r. Bogusaw Piwowar oraz od
30.03 2011 r. do 14.07.2011 r. Juliusz Braun

opisowa

Narodowy Instytut Audiowizualny


w Warszawie (kontrola rozpoznawcza)

Micha Merczyski, Dyrektor Instytutu

pozytywna

Narodowy Instytut Dziedzictwa


w Warszawie (kontrola rozpoznawcza)

Magorzata Rozbicka, Dyrektor Instytutu

pozytywna

Ksinica Podlaska im. ukasza


Grnickiego w Biaymstoku

Jan Leoczuk, Dyrektor

opisowa

Fundacja Pogranicze w Sejnach

Krzysztof Czyewski, Prezes Zarzdu

opisowa

Archiwum Pastwowe w Katowicach

Piotr Greiner, Dyrektor

pozytywna

Muzeum Grnolskie w Bytomiu

Alicja Knast. W latach 20112014 (III kwarta)


funkcj Dyrektora Muzeum Grnolskiego
penili: Dominik Abamowicz od dnia
negatywna
26.08.2010 r. do dnia 22.08.2014r.
oraz Alicja Knast 23.07.2014 r.

Ksinica Cieszyska w Cieszynie

Krzysztof Szelong, Dyrektor

opisowa

Muzeum Narodowe w Krakowie

Zofia Goubiew, Dyrektor

pozytywna

Muzeum Historii Fotografii


im. W. Rzewuskiego

Maciej Beiersdorf, Dyrektor

pozytywna

Archiwum Pastwowe w Krakowie

Barbara Berska Dyrektor

pozytywna

Centralne Muzeum Jecw Wojennych


w ambinowicach-Opolu. Muzeum Jecw
Wojennych w ambinowicach

Violetta Rezler-Wasielewska, Dyrektor

pozytywna

Wojewdzka Biblioteka Publiczna


im. E. Smolki w Opolu

Tadeusz Chrobak, Dyrektor

pozytywna

Muzeum Ziemi Prudnickiej w Prudniku

Wojciech Dominiak, Dyrektor

pozytywna

Archiwum Pastwowe w Poznaniu

Henryk Krystek, Dyrektor

pozytywna

Wydawnictwo Miejskie Posnania

Katarzyna Kamiska, Dyrektor

opisowa

Muzeum Narodowe w Poznaniu

Wojciech Suchocki, Dyrektor

pozytywna

Muzeum Narodowe w Warszawie

Agnieszka Morawiska, Dyrektor

opisowa

Filmoteka Narodowa w Warszawie

Tadeusz Kowalski, Dyrektor

pozytywna

Studio Filmowe Zebra w Warszawie

Juliusz Machulski, Dyrektor

pozytywna

Polskie Radio S.A. w Warszawie

Andrzej Siezieniewski, Prezes Zarzdu

pozytywna

45

ZACZNIKI
5.4. Wykaz podmiotw, ktrym przekazano informacj owynikach kontroli
1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
2. Marszaek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
3. Marszaek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
4. Prezes Rady Ministrw
5. Prezes Trybunau Konstytucyjnego
6. Rzecznik Praw Obywatelskich
7. Minister Kultury iDziedzictwa Narodowego
8. Przewodniczcy Komisji Kultury irodkw Przekazu Sejmu RP
9. Przewodniczcy Komisji Administracji iCyfryzacji Sejmu RP
10. Przewodniczcy Komisji ds. Kontroli Pastwowej Sejmu RP
11. Przewodniczcy Komisji Kultury irodkw Przekazu Senatu RP

46

You might also like