Sa vlejn drejtuesit publik dhe privat?

nga Eduart GJOKUTAJ

mimi i puns q paguhet pr punn e secilit sht i lidhur nga aftsit dhe
produktiviteti q ka n tregun e hapur. N kt kontekst, prfitimet e punmarrsve
nga punsimi duhet ti kompensojn atyre kontributin q japin n suksesin ekonomik
t organizats ku punojn (private apo publike). Por, mekanizmi i mimit t puns
ndikohet n mas t madhe nga ambjenti politik dhe institucional. Nga rezultati i
prballjes mes politiks dhe institucionalizmit ndikohet edhe modeli i tregut t
puns, q vepron mbi punmarrsin dhe pundhnsin.
Nga faktet e pags minimale (2016 me 2001) sht e dukshme kurba e rritjes deri 3
her e nivelit t saj. Rritja e nivelit t inflacionit dhe zhvillimit ekonomik, s bashku
jan m shum se 1,5 her. Rritja e pags minimale shikohet si vlersim i
konsiderueshm pr kontributin e punmarrsve me edukim t pakt, pavarsisht
nga prvoja dhe gjinia (kontribut i puns fizike, pa aftsi t veanta).
Nga faktet e pags mesatare (2014 me 2001) kurba e rritjes shkon deri 1.5 her e
nivelit t pags, kur niveli i inflacionit dhe zhvillimi ekonomik, t dy s bashku kan
rritje deri n 1.5 her. Kategoria e pags mesatare prfshin nivelin baz dhe t
mesm menaxherial, ku punmarrsit n kt grup zotrojn edukim mbi
mesataren, apo nj prvoj relativisht t pranueshme pr menaxhim. Raporti midis
pags mesatare me pagn minimale ka qendruar n nivelin 2:1.
Pagat e larta kan patur rritje deri 2.8 her n sektorin privat dhe deri 2.5 her n
sektorin publik. Raporti i pags s lart me pagn mesatare qndron mbi nivelin
2.5/1 dhe n nivelin deri 5/1 me pagn minimale.
Rritja e pagave pr nivelet minimale dhe t mesme nuk sht ndier nga tatimi i lart
pr kategorin e tyre (2001 2015, rritje deri 2.2 her e shums s tatimit t
paguar). Pr pagat e larta efekti sht ndier (2001 2015, rritje deri 2.4 her e
shums s tatimit t paguar).
Por, per cfare vlejn gjith kto numra?

Pr t rimodeluar raportin efektiv t pags me produktivitetin e drejtuesit, n

funksion t hierarkis dhe konkurencs s lir sht m se e favorizuar ndjekja e nj
politike taksimi t pagave progresive e harmonizuar me ndrthurjen e pjesve t
munguara t promovimit dhe vlers q duhet t jet e matshme pr secilin punonjes
brenda hierarkise.
Vlera e nj drejtuesi t lart n tregun e puns n sektorin publik dhe privat sht e
matshme nga rezultati n edukim, prvoj dhe vizion (modeli lidershipit). Spikatja e
lidershipit shihet te vendimi i drejt pr t ardhmen e organizats q drejton
nprmjet prfshirjes s gjith kategorive t punonjsve, delegimit dhe prdorimit
t burimeve.
Nga ana tjetr, taksimi i pagave t larta krijon nxitje pr nj konkurim t lir pr
pozicionet e pagave t larta, pr sa koh mbajtja n pun e nj individi me aftsi
dhe edukim jo produktiv dhe pa dallim t dukshm nga vartsit e tij do t kushtoj
m shum pr shoqrin private. Por, n momentin kur tatimi mbi pagn n
shoqrit publike nuk matet me rritje t produktivitetit, q bie drejtuesi i lart,
ather mund t thuhet se konkurenca e lir sht ende larg asaj shoqrie. N t
dyja sektort, nj pag e lart pa efektivitet t lart sht kosto q paguhet n dm
t t ardhmes s tregut t puns dhe zhvillimit ekonomik.
Drejtuesit egzekutiv me profil t ulet n dije dhe prvoj krijojn probleme pr
inovacionin dhe sofistikimin e organizats q drejtojn. Nder efektet e tjera qe bien
eshte bllokimi i konkurimit te lir brenda ambjentit ku ata ndikojn, por edhe
dmtojn imazhin pr motivimin dhe nxitjen e talenteve t reja. Pritshmeria prej
tyre sht mungesa e perspektivs pr zhvillimin e vendit.
Drejtuesit duhet t maten me modelet e reja pr administrimin e organizates apo
kompanise qe drejtojne.
Ata duhet t maten me t ardhmen.

Tirane, 3.04.2016