LEKTURY (tre, motywy, cytaty, bohaterowie):

autor
-

tytu
mity:
Tezeusz
(O
Minotaurz
e)

Dedal i
Ikar

tre

bohaterowie

motywy

Tezeusz by synem wadcy Aten Ajgeusa i Ajtry,

krlewny z Trojzeny. Gdy dors,matka zaprowadzia
go do ogromnego gazu, pod ktrym leay dla niego
dary od ojca - sanday i miecz. Spotka Heraklesa,
ktry sta si jego autorytetem i postanowi go
naladowa. Jego pierwsze modziecze czyny to
walka ze zbjami. Po przybyciu do Aten podj
decyzje o zmierzeniu si z Minotaurem z Krety
potworem z gow byka i ciaem czowieka
mieszkajcym w labiryncie . Przed wejciem do
labiryntu krlewna Krety Ariadna daa mu ni i
podpowiedziaa, jak ma si z niego wydosta.
Tezeusz zgadzi potwora i w drodze do Aten porzuci
ukochan Ariadn na wyspie Naksos. Gdy wraca ,
zapomnia zmieni agiel z czarnego na szkaratny
co oznaczao, e prba zabicia Minotaura nie
powioda si. Jego stary ojciec dostrzeg czarny
agiel i pewny, e jego syn nie yje, z rozpaczy rzuci
si do morze. Nastpnie dokona zjednoczenia rodw
i gmin Attyckich w jedno pastwo ( ktre miao
stolic w Atenach). Gdy porwa nieletni Helen,
zosta skazany na wygnanie. Na wyspie Skyros
przechadzajc si po skaach polizgn si, spad i
zgin. W 474 r. p. n. r. jego prochy zostay
sprowadzone do Aten.

Tezeusz
pogromca
Minotaura
Minotaur
potwr z
labiryntu na
Krecie
Minos
wadca Krety
Ariadna-crka
Minosa,
zakochana w
Tezeuszu

motyw walki ze
zem,
motyw
labiryntu czyli
trudnoci i
zagubienia,
niemoliwoci
odnalezienia
wyjcia,
niezwykle
trudn
sytuacj,
motyw nici
Ariadny
rozwizanie,
pomoc, motyw
bezinteresowne
j mioci
Ariadna, motyw
przewodnictwa
kobiety, jej
pomocy dla
bohatera

Konflikt pokole midzy nierozwanym synem a

roztropnym ojcem.
Marzenie Ikara, by wzbi si w przestworza.
Prometeu
sz

Minos
wadca Krety
Dedal
mitologiczny
architekt
Ikar syn
Dedala
Prometeusz
tytan,
Zeus
Pandora-dar

Motyw marze,
idealisty,
motyw ikaryjski
Motyw
modoci

cytaty

Mdry tytan Prometeusz by twrc i dobroczyc

ludzkoci. Ulepi z gliny pierwszego
czowieka,nauczy go wielu potrzebnych do ycia
sztuk oraz wykrad z nieba ogie,by ludzkie ycie
stao si lepsze i przyjemniejsze.Za kar zosta
skazany na straszliwe cierpienia:przykuto go do
skay Kaukazu,a okrutny orze wyera mu
odrastajc wci w cudowny sposb wtrob.
Syzyf

Herkules

Sprytny krl Koryntu Syzyf prbowa oszuka

mier.Gdy bogowie przysali po niego boka mierci
Tantosa,Syzyf uwizi go i nikt juz nie musia
umiera.Dopiero Ares,bg wojny,uwolni mier i
sprowadzi dusz krla do podziemia.Ten jednak
zdzy na odchodnym poleci onie,by nie grzebaa
jego zwok. miao stan przed Hadesem i poprosi
go o pozwolenie na powrt na ziemi w celu
ukarania ony.Uzyskawszy zgod,zaszy si w swoim
paacu i ani myla o powrocie do krainy cieni.Wtedy
Hermes,posaniec bogw,osobicie uda si po
krnbrnego krla.Kara za podstpy Syzyfa bya
straszliwa:oto biedak przez ca wieczno musi
wtacza na strom gr wielki gaz.Za kadym
razem,gdy szczyt jest juz blisko,kamie wylizguje
si z rk Syzyfa i prac trzeba rozpoczc od nowa.
By synem Zeusa i Alkmeny, kobiety ziemskiej. Heros
mia nadludzk si. Zeus chcia dla syna
niemiertelnoci i dlatego poda go do karmienia
picej Herze. Ona jednak odrzucia dziecko i zacza
je przeladowa. Chciaa go zabi, dlatego zesaa
mu do koyski we, ale Herakles je udusi. Gdy by

bogw,
posiadaczka
puszki
Epimeteuszgupi brat
Prometeusza
Syzyf
Zeus
Tanatos

motyw
nieszczcia puszki Pandory,
motyw
przewodnictwa
ludziom, motyw
buntu, motyw
ofiary

motyw winy i
kary, motyw
cierpienia,

Herkules
(Herakles),
Zeus, Hera,
Dejanira,
Nessos,
motyw siy,
bohaterstwa,
mstwa,
zazdroci, alu
za winy, motyw
pokuty

ju dorosy, Hera zesaa na niego optanie, pod

wpywem ktrego zabi sw rodzin. Wramach kary
mia uda si do krla Eurysteusz. Tam czekao na
niego dwanacie cikich prac. Do zada Heraklesa
naleao: zabicie lwa nemejskiego, zabicie hydry
lernejskiej, schwytanie ywcem dzika
erymantejskiego, pojmanie ani kerynejskiej,
wytpienie ptakw stymfalijskich, wyczyszczenie
stajni Augiasza, schwytanie byka kreteskiego,
ujarzmienie koni trackiego krla Diomedesa,
zdobycie pasa krlowej Amazonek Hipolity,
wykradzenie wow Geriona, zerwanie zotych jabek
z ogrodu Hesperyd, sprowadzenie Cerbera z
krlestwa Hadesa. Herakles udowodni, e potrafi
wykona wszystkie te prace, chocia dla
zwyczajnego czowieka byyby one po prostu
niemoliwe i niebezpieczne. Zosta odkupiony i
chcia oceni si powtrnie. Nie pozwolili jednak na
to bracia wybranki. W gniewie zamordowa ich.
Musia wic odby kolejn kar, tym razem u
krlowej Omfalii, ktra kazaa mu pracowa w
przebraniu kobiecym. Potem Herakles poj za on
Krlow Dejanir, ktra zostaa porwana przez
centaura Nessosa. Herakles zabi go, strzelajc z
uku. Przedtem jednak centaur podarowa Dejanirze
sw krew, jako mikstur zapewniajc wierno
ma. Dejanira postanowia namoczy w niej koszul
Heraklesa. Tak naprawd krew centaura bya jadem i
gdy Herakles j ubra, koszula wara mu si w ciao,
zadajc mki. Dejanira nie mogc na to patrze,
popenia samobjstwo. Herakles pragn spon na
stosie, by skoczy swoje katusze, ale pomg mu
Zeus, zabierajc na Olimp, gdzie oddano mu za on
bogini modoci Hebe.
Homer

Eposy:
Iliada

Agamemnon porwa Chryzeid, crk kapana

Agamemnon

Motyw honoru,

Apollina. Pokrzywdzony ojciec ubaga swojego boga,

by go pomci, i Apollo zesa na obz grecki zaraz
trwajc dziewi dni. Achilles zwoa narad,
sugerujc wodzom, by zapytali o rad wrbit
Kalchasa. Ten wyjawi przyczyny zemsty boga.
Agamemnon wpad w gniew, ale ostatecznie zgodzi
si na oddanie Chryzeidy, dajc w zamian, aby
Achilles odda mu sw brank Bryzeid. Wciekli
wojownicy rzucili si na siebie, ale do pojedynku nie
doszo. Uraony Achilles stwierdzi, e nie bdzie
dalej walczy po stronie Achajw-czyli Grekw. Kiedy
Achilles, najdzielniejszy spord Grekw, obrazi si
na wodza naczelnego Agamemnona o odebranie
branki Bryzeidy i publiczn zniewag, jego matka
Tetyda poprosia Zeusa o pomoc dla przeciwnikwczyli Trojan, by Grecy odczuli, co znaczy strata
Achillesa. Trojanie rzeczywicie triumfowali, a w
kocu zaczli zagraa greckim okrtom. Achilles
pozosta nieugity mimo baga swego przyjaciela
Patroklosa. Zgodzi si jedynie na to, by przyjaciel
pojawi si na polu walki w jego zbroi. Na widok
postaci, ktr uznali za Achillesa, Trojanie stracili
ducha bojowego i zaczli si cofa. Najdzielniejszy z
nich, Hektor-brat Parysa, stan do pojedynku i zabi
Patroklosa, zdobywajc te wspania zbroj
Achillesa. Dopiero wtedy Achilles, zrozpaczony po
stracie przyjaciela, zapomnia o swym gniewie i
pospieszy do walki. Wczeniej poprosi matk o
now zbroj. Ta udaa si do Hefajstosa, ktry
wykona prawdziwe arcydzieo. W nowej zbroi heros
wyruszy w bj, szukajc Hektora. Ten pocztkowo
przestraszy si zawzitego Greka i 3 razy ucieka
wok Troi, ale ostatecznie stan do pojedynku.
Achilles pokona go, zabi, a zwoki zbezczeciprzywiza za nogi do swego rydwanu i w triumfie
obwiz wok murw miasta. Na pohabienie syna

-gwny wdz
Grekw-czyli
Achajw
Menelaos
brat
Agamemnona,
to jemu Parys
porwa onczyli pikn
Helen
Paryskrlewicz
trojaski,
sdzi spr o
miano
najpikniejsze
j bogini
Achillesnajwikszy
bohater
grecki, saby
punkt-pita
Patroklesprzyjaciel
Achila, ginie z
rki Hektora
Hektor-brat
Parysa,
krlewicz
trojaski,
ginie z rki
Achilla
Priam krl
Troi, ojciec
Parysa,
Hektora,

walki, wojny,
motyw
pojedynku i
zemsty (midzy
Achillesem a
Hektorem),
motyw herosa,
motyw
idealnego
rycerza, motyw
mioci
ojcowskiej

Odyseja

prorocy,
Mojesz,
Salomon,
Dawid i in.
Ewangeli

Biblia

patrzyli skamieniali z blu rodzice - Priam i Hekabe.

Achilles cisn zwoki Hektora w py pod swym
namiotem i pogry si w alu po stracie
przyjaciela. Priam woy aobne szaty, zebra
bogate dary i wyruszy samotnie do obozu wroga, by
baga Achillesa o wydanie zwok syna. Widok
zamanego blem starca wzruszy bohatera, ktry
przypomnia sobie wasnego ojca. Wyda Priamowi
zwoki Hektora i obieca dziesiciodniowy rozejm, by
mona byo odprawi pogrzeb.
Atena prosi o przychylno bogw do Odyseusza,
ktry po wojnie trojaskiej nie moe wrci do domu,
bo zosta uwiziony przez Kalipso. Zeus rozkazuje
uwolni Odysa, ktry buduje tratw i odpywa do
wyspy Feakw, gdzie zostaje gocinnie przyjty.
Opowiada im o swych przygodach. Krl odwozi
Odysa na Itak-rodzinn wysp. Kiedy Odyseusz si
budzi, ukazuje si mu Atena, ktra nakazuje mu si
przebra za ebraka i oznajmia mu, e jest ju w
ojczynie. W tym przebraniu idzie do chaty pewnego
pasterza. Nikt tam go nie poznaje, jedynie stary pies
Argos. Dopiero, gdy zjawia si jego syn, demaskuje
ojca. Bardzo dugo i czule si witaj. Postanawiaj
przepdzi zalotnikw matki. Zjawiaj si w domu,
jednak nikt nie poznaje Odysa w ubraniu ebraka,
nawet ona. Ten nakazuje jej, by wreszcie wybraa
ktrego z zalotnikw za pomoc zawodw w
strzelaniu z uku. Nikt nie moe nacign uku,
dopiero ebrak, ktry zabija zalotnikw i jedna si z
on Penelop.
Stworzenie wiata i czowieka

Kassandry

Odys- krl
Itaki
Penelopa
ona Odysa
Telemach
syn
zalotnicy

motyw mierci,
motyw rozki,
motyw
wiernoci,
motyw
samotnoci,
motyw tuaczki
i podry

motyw dobra,
jasnoci i
ciemnoci

1. Na pocztku Bg
stworzy niebo i
ziemi.
2. Wtedy Bg rzek:
Niechaj si stanie

ci, w.
Pawe

wiato! I staa si
wiato.
3. Stworzy wic Bg
czowieka na swj
obraz, na obraz Boy
go stworzy: stworzy
mczyzn i
niewiast.

rne
Motyw
marnoci

pierwszy grzech = wygnanie Adama i Ewy z raju

Adam, Ewa,
w, Bg

losy narodu izraelskiego i jego przymierza z Bogiem

(40-letnia wdrwka do ziemi obiecanej)

Mojesz, Bg

dzieje Jezusa i Jego uczniw

Przypowieci:

Hiob=niezawini
one cierpienie
motyw
wygnania

motyw ziemi
obiecanej,
wdrwki,
krzewu
gorejcego,
manny lub
przejcia przez
Morze
Czerwone

marno nad
marnociami i
wszystko marno.

Z wszelkiego drzewa
tego ogrodu moesz
spoywa wedug
upodobania; ale z
drzewa poznania
dobra i za nie wolno
ci je, bo gdy z niego
spoyjesz, niechybnie
umrzesz
bo prochem jeste
i w proch si
obrcisz

O siewcy

siewca, ktry
sieje ziarno
na ciernie,
ska, drog i
yzna
gleb=Bg i
Jego sowo,
ktre
przyjmuj lub
nie ludzie

O miosiernym Samarytaninie

O synu marnotrawnym

motyw
miosierdzia
Samarytanin
, kapan,
lewita,
czowiek
napadnity
przez zbjcw
Ojciec (Bg),
dwaj
synowie
(grzesznik i
pobony, ale
nierozumiejc
y miosierdzia
Boego)

O talentach

motyw ziarna
lub siewcy

motyw syna
marnotrawnego
,
nieszczliweg
o ojca, mioci
rodzicielskiej

Oto siewca wyszed

sia
Kto ma uszy, niechaj
sucha!

Pewien czowiek
schodzi z Jerozolimy
do Jerycha
Ojcze, zgrzeszyem
przeciw Bogu i
wzgldem ciebie, ju
nie jestem godzien
nazywa si twoim
synem.
A trzeba si weseli i
cieszy z tego, e ten
brat twj by umary,
a znw oy, zagin,
a odnalaz si".
Kademu bowiem, kto
ma, bdzie dodane,
tak e nadmiar mie
bdzie. Temu za, kto
nie ma, zabior nawet
to, co ma. 30 A sug
nieuytecznego
wyrzucie na
zewntrz - w
ciemnoci! Tam
bdzie pacz i

zgrzytanie zbw

Pan,
pierwszy
suga- 5
talentw,
drugi suga
2 talenty, 3
suga 1
talent (1 + 2
pomnoyli
pienidze, 3
zakopaa w
ziemi, czyli le
nie ma

Pie o
Rolandzie

wizja koca wiata =apokalipsa

Hrabia Roland prowadzi tyln stra armii Karola
Wielkiego, na ktr napadaj Saraceni (Arabowie
walczcy z krzyowcami, niewierni, poganie).
Stutysiczna armia pogan atakuje
dwudziestotysiczny oddzia Rolanda. Zanim
dochodzi do bitwy, Oliwier (przyjaciel hrabiego) prosi
o zadcie w rg i tym samym wezwanie na pomoc
wojsk Karola Wielkiego. Roland odmawia, bo to
niegodne rycerza. Rozpoczyna si bitwa. Roland,
Oliwier, arcybiskup Turpin i inni Frankowie dokonuj
nieprawdopodobnych, heroicznych czynw. Kiedy
Roland widzi, e ginie coraz wicej Frankw, chce
zatrbi w rg i wezwa pomoc. Tym razem jednak
Oliwier, powoujc si na honor i dum rycersk,
powstrzymuje go od tego. Roland dmie jednak w rg.
Jednak rycerze frankoscy gin, zostaje tylko ciko
ranny Roland, ktry ukada ciaa polegych. Roland
czuje, e mier jest blisko. Zabija Saracena, ktry
chce pozbawi go broni, a nastpnie prbuje
zniszczy swj miecz, Durendal. Nie udaje mu si to

Roland
Oliwier
Saraceni
Ganelon zdrajca

motyw
rozwijania si,
bogacenia np.
duchowego,
umysowego

motyw kodeksu
rycerskiego
obrony wiary i
honoru
wzr rycerza
motyw zdrady

Ha, mj Durendalu
sodka Francja

jednak. Wchodzi na wzgrze i ukada si pod

drzewem, obok czterech gazw. Pod swoim ciaem
umieszcza rg oraz miecz. Dokonuje skrconego
aktu pokuty, obraca twarz ku sodkiej Francji i
umiera. Jego dusza zostaje zabrana do nieba przez
aniow.
J.
Kochanow
ski

Fraszki:
Na
zdrowie

Na lip

Tren V

Zdrowie jest najcenniejsze

Drzewo zachca do odpoczynku, bo daje cie,

zapach kwiatw, odpoczynek, piew ptakw, pszcz,
spokj, acny sen, ukojenie nerww, i cho nie daje
owocw, pan ceni j jak najlepsze drzewo w
hesperyjskim sadzie

poeta porwnuje Urszulk do drzewa oliwkowego,

ktre zostaje nieopatrznie cite przez zbyt
pieszcego si ogrodnika

Tren VIII
obraz domu pustego i smutnego po mierci Orszulki,
cz rodkowa dom peen dziecicego szczebiotu
i radoci=kontrast

W.
Szekspir

Romeo i
Julia

Na placu miejskim w Weronie walcz sudzy z dwch

wrogich sobie domw: Kapuletw i Montekich.
Interweniuje ksi Eskalus, ktry pod grob
mierci rozkazuje zaprzestania cigego zakcania
spokoju w miecie. Kapulet planuje wyda sw crk
Juli za Parysa, krewnego ksicia Eskalusa. Tego
wieczoru wydaje bal, na ktrym Julia i Parys maj si

zwrot do
zdrowia

motyw zdrowia
jako wartoci

Szlachetne zdrowie

lipa

motyw urody
ycia

Gociu, sid pod

mym liciem a
odpoczni sobie

Urszulka

motyw citej
oliwki= mierci

Takci si mej
najmilszej Orszuli
dostao

Urszulka,
J.K.

motyw pustego
domu

Eskalus ksi
panujcy w
Weronie
Parys krewny
ksicia,

motyw
nieszczliwej
mioci,
motyw
niezgody,
niszczcej siy
nienawici,

Wielkie mi uczynia
pustki w domu moim,
moja droga Orszulo
tym zniknieniem
swoim
Drwi z blizn, kto
nigdy nie dowiadczy
rany
Czyme jest nazwa?
To, co zowiem r, /
Pod inn nazw
rwnie by pachniao.

Molier

Skpiec

pozna. O balu dowiaduj si przypadkiem Romeo i

Benwolio (przyjaciel Romea). Ma tam by obecna
Rozalina ukochana Romea, dlatego decyduje si on
pj na bal, gdzie poznaje Juli i zakochuje si.
Noc zakrada si do ogrodu Kapuletw. Julia
rozpacza, e wa rodzinna jest przeszkod dla ich
mioci. Oboje s gotowi wyrzec si nazwiska,
wasnego rodu, wyznaj sobie mio i postanawiaj
wzi potajemnie lub. Romeo udaje si do ojca
Laurentego, ktry wyraa zgod i udziela lubu,
liczc, e zwizek tych dwojga pogodzi zwanione
rody. Niestety wybucha kolejna awantura: pojedynek
Tybalt (krewny Kapuletich) i Benwolio. Po mierci
Benwolia Romeo w zemcie zabija Tybalta i zostaje
wygnany z Werony. Ojciec Laurenty radzi wyjecha
do Mantui i przeczeka ze chwile. Tymczasem
zakonnik pomaga dziewczynie, dajc jej pyn, ktry
po wypiciu wywouje letarg podobny do mierci,
poniewa wymyli plan: Julia zostanie pochowana,
wtedy te przybdzie powiadomiony listem o
wszystkim Romeo i zabierze j z Werony. W
przeddzie lubu z Parysem Julia wypija napj. Julia
zostaje pochowana w rodzinnym grobowcu. Nic
niewiedzcy o tym Romeo, do ktrego nie dotar
posaniec, truje si, widzc j martw. Po obudzeniu
Julia przebija si sztyletem. Rody godz si nad
grobem swoich dzieci.
Eliza i jej ukochany Walery rozmawiaj o
moliwociach uwolnienia si spod wadzy
Harpagona-ojca dziewczyny. On chce zdoby
zaufanie ojca i tak doprowadzi do lubu. Kleant,
brat Elizy, mwi o swojej mioci do Marianny.
Harpagon zastanawia si, czy dobrze ukry w
ogrodzie pienidze, owiadcza te Elizie, e planuje
wyda j za bogatego wdowca Anzelma, a sam chce
si oeni z Mariann. Wybucha ktnia, ktr

narzeczony
Julii
Montekio i
Kapulet naczelnicy
dwch domw
nieprzyjaznyc
h sobie
Romeo- syn
Montekiego
Benwolio przyjaciel
Romea
Tybalt krewny pani
Kapulet
Laurentyfranciszkanin
Jan franciszkanin
z listem
Julia - crka
Kapuletw
Marta mamka Julii

motyw mierci,
motyw
przeznaczeniafatum, motyw
cierpienia,
motyw domu i
rodziny negatywne
obrazy domu
dwch
zwanionych
rodzin

Dziwny mioci traf

si na mnie ici,
e musz kocha
przedmiot
nienawici.
Romeo! czemu ty
jeste Romeo!
"Jak cudowna jest
mio skoro cie
mioci
tyle bogactwa niesie i
tyle radoci"
Jestem igraszk
losu!

Harpagon,
czyli Skpiec
- ojciec Elizy i
Kleanta,
jedyn jego
namitnoci
s pienidze
Kleant - syn
Harpagona,

motyw
skpstwa,
skpca,
pienidzy
motyw mioci
motyw domu,
rodziny nieszczliwej

A teraz pjd
uciska kochan
szkatuk.
Ach, c to za
straszny kopot mie
w domu tak znaczn
sum; szczliwy, kto
ma cay majtek w

agodzi Walery, zyskujc przychylno Harpagona.

Kleant i Strzaka-jego sucy, rozmawiaj o
lichwiarzu, ktry na ostrych warunkach ma poyczy
pienidze Kleantowi(okazuje si nim by Harpagon).
Do domu przybywa swatka Frozyna, ktra jednak nie
dostaje zapaty za swe usugi. Harpagon przyjmuje w
domu narzeczon Mariann bardzo skromnym
posikiem wida jego skpstwo. Kleant wrcza
dziewczynie piercie ojca. Modzi s jednak
zrozpaczeni i zwierzaj si Frozynie. Nieoczekiwanie
przybywa Strzaka, ktry owiadcza Kleantowi, e
ukrad Harpagonowi szkatuk. Skpiec w tym czasie
szaleje i rozpacza po stracie (mwi o pienidzach jak
o ukochanej). Rozpoczyna si ledztwo w sprawie
skradzionych pienidzy (oskara wszystkich), w
ktrym Walery przyznaje si do mioci do Elizy. Na
scen wkracza Anzelm kandydat na ma Elizy,
ktremu Walery opowiada o wypadku na morzu i
zaginiciu rodziny d'Alburci. Okazuje si, e Walery i
Marianna to dzieci Anzelma, ktry okaza si
zaginionym Tomaszem d'Alburci. Kleant szantauje
ojca szkatuk i wymusza zgod na lub z Mariann.
Anzelm zgadza si sfinansowa dwa wesela, a
Harpagon idzie uciska ukochan szkatu.

zakochany w
Mariannie. Tak
bardzo
nienawidzi
ojca, e
obiecuje
lichwiarzowi
jego mier
Eliza - crka
Harpagona,
zwizana
potajemnym
przyrzeczenie
m maeskim
z Walerym,
cierpi, bo
ojciec traktuje
j jak zbdny
w domu
przedmiot
Marianna crka
Anzelma,
zakochana w
Kleancie, ma
zosta
wydana za
jego ojca
Walery - syn
Anzelma,
rzdca w
domu
Harpagona,
kocha Eliz
Anzelm ojciec

bezpiecznej lokacie, a
zachowa tylko to, co
potrzebne na
codzienne wydatki! To
niemaa rzecz znale
w domu dobr
kryjwk...

Walerego i
Marianny,
zaginiony
Tomasz
d'Alburci
Frozyna zawodowa
swatka
Strzaka sprytny
sucy
Kleanta,
odkry ukryt
w ogrodzie
szkatuk ze
skarbem,
dziki czemu
Kleant mg
prowadzi
negocjacje z
ojcem
I. Krasicki

Bajki:
Ptaszki w
klatce

Jagni i
wilcy

"Czeg paczesz? - staremu mwi czyyk mody Masz teraz lepsze w klatce ni w polu wygody".
"Ty w niej zrodzon - rzek stary - przeto ci wybacz;
Jam by wolny, dzi w klatce - i dlatego pacz".

czyyk stary i
mody

Zawdy znajdzie przyczyn, kto zdobyczy pragnie.

Dwch wilkw jedno w lesie nadybali jagni;
Ju go mieli rozerwa, rzeko: "Jakim prawem?"
"Smaczny, saby i w lesie!" - Zjedli niezabawem.

jagni, wilki

motyw
tsknoty za
wolnoci

Czeg paczesz?[]
Jam by wolny, dzi w
klatce - i dlatego
pacz"

mier

Zawdy znajdzie
przyczyn, kto
zdobyczy pragnie.

Hymn:
wita
mioci
kochanej
ojczyzny

A. Fredro

Zemsta

wita mioci kochanej ojczyzny,

Czuj ci tylko umysy poczciwe!
Dla ciebie zjade smakuj trucizny,
Dla ciebie wizy, pta niezelywe.
Ksztacisz kalectwo przez chwalebne blizny,
Gniedzisz w umyle rozkoszy prawdziwe,
Byle ci mona wspomc, byle wspiera,
Nie al y w ndzy, nie al i umiera.
Czenik zastanawia si ze starym sucym
Dyndalskim nad oenkiem z modziutk Klar-jego
podopieczn i bratanic, potem decyduje si jednak
na starsz Podstolin-opiekunk Klary. Wzywa wic
jako swata Papkina (ubranego na mod francusk,
ktry wprasza si na niadanie i przechwala swoimi
zmylonymi podbojami sercowymi oraz bohaterskimi
czynami) oraz wysya go z poselstwem do Rejenta
Milczka, ktry jest wacicielem poowy zamku
kupionego niegdy przez ojca Klary i z ktrym nie
moe doj do zgody. Papkin, bez powodzenia,
prbuje si wykrci od tego zadania. Chtnie
natomiast zgadza si na przedstawienie Podstolinie
w imieniu Czenika jego matrymonialnych zamiarw
(uzyskuje zgod Podstoliny). Kiedy okazuje si, e
Rejent naprawia mur graniczny, wzburzony Czenik
wysya wystraszonego Papkina, aby przepdzi
murarzy. Tymczasem obok muru, w altanie,
potajemnie spotykaj si Klara i Wacaw. Wacaw ma
do ukrywania swej mioci i chce poj ukochan
za on. Spr Rejenta i Czenika w tym przeszkadza.
Wacaw przedstawia si jako urzdnik Rejenta i
oddaje si dobrowolnie w niewol Papkinowi, ktry
przechwala si swoim mstwem. Czenik kae
winiowi odej, ale ten upiera si, e zostanie w
niewoli i wyznaje Papkinowi (ktrego przekupuje), e
kocha Klar. Kiedy Klara dowiaduje si o pobycie
Wacawa w domu Czenika, wpada w panik i

Mio do
ojczyzny

Czenik
Maciej
Raptusiewic
z - nazwisko
pochodzi od
sowa
raptus - kto
gwatowny,
porywczy,
opiekun swej
bratanicy,
Klary, stary
kawaler
Rejent
Milczek
ojciec
Wacawa,
ssiad
czenika,
waciciel
drugiej czci
zamku, jego
nazwisko
wskazywaoby
na to, e jest
czowiekiem
spokojnym i
agodnym, w

motyw mioci
do ojczyzny,
wizw

motyw sporu,
ktni (o mur),
motyw zemsty,
motyw mioci,
zwanionych
rodzin, motyw
zgody

wita mioci
kochanej ojczyzny

Motto komedii : Nie

masz nic tak zego,
eby si na dobre nie
przydao. Bywa z
wa dryjakiew, ze
czsto dobremu
okazyj daje.
Ja - z nim w zgodzie?
Mocium panie,
Wprzdy soce w
miejscu stanie,
Wprzdy w morzu
wyschnie woda,
Nim tu u nas bdzie
zgoda.
O, krlowo
wszechpiknoci!
Ornamencie
czowieczestwa!
Powiedz: W ogie
skocz Papkinie
A twj Papkin w
ogniu zginie.
Niech si dzieje wola
Nieba.Z ni si
zawsze zgadza
trzeba.
''jeli nie chcesz mojej

namawia ukochanego, by zyska przychylno

Podstoliny. Opiekunka okazuje si by dawn
mioci Wacawa i chce go za ma. Czenik wysya
Papkina do Rejenta z wyzwaniem na pojedynek.
Rejent Milczek owiadcza synowi-Wacawowi, e
oeni go z Podstolin. Papkin odbywa trudn
rozmow z Rejentem i dowiaduje si o planowanym
przez Rejenta lubie. Tymczasem w swojej czci
zamku Czenik przygotowuje si do wesela z
Podstolin i do pojedynku. Wraca Papkin z listem
Rejenta o zdradzie Podstoliny. Czenik wpada we
wcieko, ale gdy dowiaduje si, e w jego domu
jest Wacaw Rejentowicz, postanawia oeni go z
Klar i tym samym zemci si na ssiedzie.
Ostatecznie ssiedzi godz si i wsplnie
bogosawi modym.

rzeczywistoci
to intrygant,
ktry dziaa
podstpnie i
potrafi by
bezwzgldny
nawet dla
wasnego
syna , udaje
pobonego i
pokornego
Jzef Papkin
- posta
wzita z epoki
stanisawowsk
iej, szlachecki
hulaka,
pieczeniarz,
tchrz,
wesoy, typ
samochway,
nazywa
siebie: lwem
pnocy
Klara bratanica
Czenika,
pozostajca
pod jego
opiek,
bardzo kocha
Wacawa
Wacaw
Rejentowicz,
walczy o
swoje

zguby, krokodyla daj

mi luby''
Tak jest zgoda,
A Bg wtedy rk
poda.
''Mocium panie''
Hej! Gerwazy! daj
gwintwk,
Niechaj strc t
makwk!
Tu mieszkamy jakby
sowy;
Lecz co gorsza, e
poowy
Drugiej zamku czart
dziedzicem.
Czy inaczej: Rejent
Milczek;
Sodki, cichy, z
kornym licem,
Ale z diabem, z
diabem w duszy!
Id serdeko, bo Ci
trzepn.
Nie mie ma
mocno boli;
Lecz i smutek w
czasie tonie.

A.
Mickiewic
z

Dziady,cz.
II

Pnym wieczorem w cmentarnej kaplicy gromadz

si wieniacy przybyli na uczt koza, czyli noc
Dziadw. Przewodzcy obrzdom Gularz przywouje
duchy (czyscowe duszeczki - dusze czycowe),
ktre nie mog po mierci zazna wiecznego
spoczynku, lecz musz odbywa kar za bdy
popenione za ycia. Wzywa si te dusze pokutujce,
aby powiedziay, czego potrzebuj, by ich mka si
skoczya. W zamian za pomoc dusze udzielaj
porad, pouczaj,jak y. W czasie obrzdu
przybywaj kolejno: duchy dzieci Jzia i Rzi;
widmo Zego Pana, duch modej pasterki, Zosi.
Dzieci ucz, e aby wej do nieba, trzeba na ziemi
koniecznie zazna cierpienia. Zy Pan poucza, e do
zbawienia konieczne jest miosierdzie, a pasterka
zaznacza, e ludzie, ktrzy nigdy nie odwzajemnili
mioci, nie dostpi szczcia w niebie.

szczcie,
odwany i
przedsibiorcz
y
Podstolina wdowa, ktra
pochowaa ju
trzech mw,
chce zwabi
nastpnego
maonka:
chciaam za
m wyj
czym prdzej,
by nie zosta
cakiem w
ndzy, nieco
wyrachowana
Gularz
Gromada
wieniakw
-mieszkacy
wsi
Jzio i Rzia
- duchy lekkie
- dwoje
maych dzieci,
ktre na ziemi
nie zaznay
cierpienia
widmo Zego
Pana - duch
ciki, po
mierci cierpi
okrutny gd i
pragnienie, bo

motyw winy i
kary, dobra i
za
motyw
prometejski
(rozszarpywani
e przez
drapiene ptaki
ciaa Zego
Pana)
motyw
cierpienia
motyw mioci
(Zosia, Widmo)

Posuchajcie i
zwacie u siebie, e
wedug Boego
rozkazu: Kto nie
dozna goryczy ni
razu, ten nie dozna
sodyczy w niebie
Kto nie by ni razu
czowiekiem, Temu
czowiek nic nie
pomoe

Kiedy obrzd ju si koczy, przybywa czwarte

widmo - jest to duch modego mczyznyprawdopodobnie samobjcy, ktry wskazujc ran
na piersi wpatruje si w jedn z wieniaczek. Ona
rwnie patrzy na niego. Dramat koczy wyjcie
wieniakw wraz z ow pasterk i widmem z kaplicy.
Gularz nie moe odwoa tej zjawy.

krzywdzi
ludzi, prosi o
odrobin
jedzenia i
wody, ktrych
nie dostaje
Kruk i Sowa
- to dusze
skrzywdzonyc
h przez Zego
Pana
poddanych
Zosia - duch
poredni - za
ycia bya
pasterk, ale
lekcewaya
mio, jak
darzyli j
chopcy, po
mierci jej
ciao zostao
zawieszone
midzy
niebem i
ziemi, baga
o
przycignicie
do ziemi, ale
si to nie
udaje,Gularz
obiecuje jej,
e wkrtce jej
kara
dobiegnie
koca

Kto nie dotkn ziemi

ni razu, ten nigdy nie
moe by w niebie

Ciemno wszdzie,
gucho wszdzie,
Co to bdzie, co to
bdzie?

witeziank
a

Nad brzegiem jeziora wite mody strzelec spotyka

si wieczorami z pikn dziewczyn. Prosi j, by
zamieszkaa w jego chatce i wyzna jej mio.
Dziewczyna zadaa, aby zoy przysig
wiernoci. Przestrzega go przed jej zamaniem i
znikna.
Strzelec, wracajc do domu, zauway na rodku
jeziora pikn nimf, ktra zacza go kusi.
Modzieniec uleg i poszed do niej, amic przysig
wiernoci. Rozpozna swoj dziewczyn, ktra
poddaa go prbie. Modego strzelca za
niedotrzymanie przysigi pochono jezioro, a jego
dusza zostaa uwiziona w modrzewiu. Od tej pory
nad jeziorem wite noc ukazuj si cienie dwojga
zakochanych.

Widmo pojawia si
pod koniec
obrzdu
niewzywane,
na jego piersi
w miejscu
serca wida
krwawic
ran, nie
odchodzi
mimo zakl
Gularza
witezianka
- nimfa
wodna,
mieszkanka
jeziora wite,
na pocztku
ballady
wystpuje
jako
dziewczyna,
ukochana
strzelca,
potem
przybiera sw
naturaln
fantastyczn
posta
Strzelec zakochany w
dziewczynie,
nie ma si
oprze si
pokusom

motyw winy i
kary, dobra i
za
motyw mioci i
zdrady
motyw rusaki

Jaki to chopiec
pikny i mody? Jaka
to obok dziewica?
Brzegami sinej witezi
wody
Id przy wietle
ksiyca.
... bo kto przysig
naruszy, Ach, biada
jemu, za ycia biada!
I biada jego zej
duszy!.

Romantyc
zno

Obkana dziewczyna Karusia rozmawia ze swoim

zmarym kochankiem, ktrego widzi co noc we nie.
Zjawa jest biaa jak chusta, ma zimne donie i znika,
kiedy zaczyna wita. Dziewczyna obawia si zjawy,
jednoczenie prosi, aby ukochany nie opuszcza jej.
Obkanej przyglda si tum wiejskich ludzi i
mdrzec. Z postaw ludu, ktry wspczuje
rozpaczajcej dziewczynie, solidaryzuje si sam
poeta. Natomiast mdrzec szydzi z dziewczyny, ludu
i poety.

nimfy i ponosi
za to surow
kar
Narrator mieszkaniec
okolic jeziora
wite, nie
jest
wszechwiedz
cy, sam
przyznaje, e
nie wie, kim
jest
tajemnicza
ukochana
strzelca
Karusia
stracia
swojego
narzeczonego
Jasia
Duch Jasia
ukochany
dziewczyny,
ukazujcy si
jej po mierci
Starzec
racjonalista,
czowiek z
tumu, osoba
kierujca si
tylko
rozumem,
polemizujca
z narratorem
poet

motyw
romantycznej
mioci
silniejszej ni
mier
motyw opozycji
rozumu i serca

"Ufajcie memu oku i

szkieku, Nic tu nie
widz dokoa.
Duchy karczemnej
tworem gawiedzi,
W gupstwa
wywarzone kuni,
Dziewczyna duby
smalone bredzi,
A gmin rozumowi
bluni".
"Czucie i wiara silniej
mwi do mnie ni
mdrca szkieko i oko
(...) Miej serce i
patrzaj w serce".
"Nie lubi wiata,
le mnie, w zych
ludzi tumie".

Pan
Tadeusz

Do rodzinnego domu w Soplicowie przyjeda ze

szk w Wilnie na wakacje mody Tadeusz. W majtku
jego opiekuna Sdziego Soplicy, jest peno goci,
ktrzy zjechali, aby uczestniczy w procesie o stary
zamek, niegdy wasnoci bogatego magnata
Stolnika Horeszki. Proces toczy si midzy ostatnim
krewnym Horeszki, Hrabi i Sdzi Soplic.
Wieczorem Tadeusz bierze udzia w uczcie, na ktrej
uwodzi go ciotka Telimena. Tadeusz myli, e to ona
jest liczn dziewczyn, ktr zaskoczy rankiem
(Zosia mieszkaa w pokoju Tadeusza w czasie jego
nieobecnoci w dworku). O wdziki Zosi stara si
take nieco starszy od Tadeusza hrabia z rodu
Horeszkw. Nastpnego dnia okazuje si, e
niedwied opuci matecznik i mona na niego
zapolowa - wszystkich pochaniaj przygotowania.
Polowanie rozpoczyna si wczesnym rankiem. Nieco
pniej w karczmie Jankiela pojawia si ksidz
Robak, ktry namawia okoliczn szlacht, by
zatroszczya si o przygotowanie Litwy na przyjcie
wojsk Napoleona, ktry ju si zblia. Myliwi
odnosz sukces - niedwied zostaje zabity.
Wieczorem podczas kolejnej uczty wybucha spr
midzy Soplic a Hrabi. Zamiast oglnie
spodziewanej zgody, Hrabia zrywa porozumienie i
postanawia przeduy proces i stara si o
odzyskanie zrujnowanego zamku. Agitacyjne
dziaania Robaka wykorzystuje wierny suga
Horeszkw - Gerwazy - ktry namawia zacianek
Dobrzyskich do zajazdu na Soplicowo. Jeszcze tego
samego dnia wieczorem Dobrzyscy napadaj na

Narrator
polemizujcy
ze Starcem
Gmin - prosty
lud.
Pan Tadeusz
- waciwie
Tadeusz
Soplica, syn
Jacka Soplicy i
bratanek
Sdziego,
oddany na
wychowanie
do stryja,
patriota, ma
dobre serce,
szczerze
kocha Zosi
Ksidz
Robak - Jacek
Soplica, ojciec
Tadeusza,
musi si
ukrywa
,poniewa
jako mody
czowiek zabi
ssiada
Stolnika
Horeszk,
ucieka z kraju
i przez wiele
lat walczy u
boku
Napoleona,

1. motyw
arkadii tak
wyidealizowan
krain
szczliwoci,
spokoju i adu
jest Soplicowo
2. motyw
mioci
nieszczliwej
(mio
romantyczna)
to uczucie od
pocztku
skazane na
zagad jak
pomidzy
Jackiem Soplic
i Ew
Horeszkwn
3. motyw
mioci
spenionej
mio
szczliwa
Tadeusza i Zosi
4. motyw
ojczyzny
Soplicowo
urasta w dziele
do rangi maej

Ach, to moe ostatni!

Patrzcie, patrzcie,
modzi,
Moe ostatni, co tak
poloneza wodzi!
Bo serce nie jest
suga, nie zna, co to
pany,
I nie da si przemoc
okuwa w kajdany.
Niech sowo 'kocham'
jeszcze raz z ust
twych usysz,
Niech je w sercu
wyryj i w myli
zapisz;
Byo cymbalistw
wielu,
Ale aden z nich nie
mia zagra przy
Jankielu.
Jam jest Jacek
Soplica
Kraj lat dziecinnych!
On zawsze zostanie
wity i czysty jak

Soplicowo. Ju rankiem okazuje si jednak, e to nie

oni zwyciyli w walce. Kto zawiadomi o bitwie
stacjonujcych w okolicy Rosjan, ktrzy pojmali
szlacht z Dobrzyna i rozpanoszyli si w Soplicowie.
Na ratunek pospieszy Robak z przywdc rodu
Dobrzyskich, Makiem nad Makami. Udao im si
wyzwoli Dobrzyskich a nastpnie pokonano
Rosjan. Jeszcze tego samego wieczora po odbyciu
spowiedzi i wyznaniu swoich win zmar zraniony kul
w czasie bitwy z Rosjanami ksidz Robak, ktry
okaza si by Jackiem Soplic. Tymczasem modzi
onierze musieli uchodzi z majtku, bo grozio im
aresztowanie. Byli wrd nich Tadeusz i Hrabia,
ktrzy wyruszyli walczy w Legionach Polskich. Po
upywie roku ponownie pojawili si w dworku, tym
razem jako legionici, bohaterowie. W Soplicowie
wydano uczt na cze polskich generaw
sucych pod dowdztwem Napoleona. Odbyy si
take zarczyny Tadeusza i Zosi. Jacek Soplica zosta
oficjalnie zrehabilitowany (mia na Litwie opini
zdrajcy narodowego, poniewa z jego rki zgin
Stolnik Horeszko, zwolennik Konstytucji 3 maja).

jako zakonnik
pod
przybranym
imieniem
wraca w
rodzinne
strony i
przygotowuje
powstanie na
Litwie, ginie w
walce z
Moskalami
Sdzia - brat
Jacka Soplicy i
opiekun
Tadeusza,
prawdziwy
patriota,
rzetelnie
wypenia
powierzone
mu
obowizki,dba
o kultur i
zachowanie
staropolskich
tradycji
Zosia - crka
Ewy Horeszko,
po mierci
rodzicw
oddana na
wychowanie
Telimenie. Jest
modziutk,
ale bardzo

ojczyzny
5. motyw
dworku
szlacheckiego
dworek
szlachecki to
ostoja tradycji i
polskoci, to
miejsce
staropolskiej
gocinnoci i
poszanowania
innych, symbol
patriotyzmu
6. motyw
konfliktu
konflikt midzy
dwoma
szlacheckimi
rodami:
Soplicami i
Horeszkami
7. motyw
wewntrznej
przemiany
Jacek Soplica
8. motyw
patriotyzmu

pierwsze kochanie
Kropi, kropi i kwita!
Litwo! Ojczyzno moja!
Ty jeste jak zdrowie;
Ile ci trzeba ceni,
ten tylko si dowie,
Kto ci straci. Dzi
pikno tw w caej
ozdobie
Widz i opisuj, bo
tskni po tobie.
O Matko Polsko! Ty tak
wieo w grobie
Zoona nie ma si
mwi o tobie!
O roku w! kto ciebie
widzia w naszym
kraju!
Poloneza czas zacz.
Tu przerwa, lecz rg
trzyma, wszystkim
si zdawao,
e Wojski wci gra
jeszcze, a to echo
grao.
Polak, chocia std
midzy narodami
synny,
e bardziej nili ycie

rezolutn i
grzeczn
panienk,
kocha
ojczyzn, co
podkrela
strojem, jaki
zakada na
wasne
zarczyny z
Tadeuszem
Telimena opiekunka
Zosi, jej
daleka
krewna. Jest
ju niemod,
ale nadal
bardzo pikn
kobiet.
Rozkochuje w
sobie
Hrabiego i
pocztkowo
Tadeusza. Nie
ceni tradycji
tak jak reszta
domownikw.
Hrabia krewny
Horeszkw.
Przybywa do
Soplicowa,
aby zakoczy
trwajcy od
lat spr o

kocha kraj rodzinny...

zamek,
zwolennik
nowej mody i
kosmopolita,
jednak staje w
obronie
ojczyzny
Wojski dugoletni
przyjaciel
domu
Soplicw.
Prawdziwy
patriota i
zwolennik
zachowania
dawnych
tradycji
Gerwazy stary klucznik
zamku
Horeszkw,
szczerze ich
kocha,
obwinia rd
Soplicw,
namawia
Hrabiego na
walk o prawa
do zamku i
pomaga mu
zorganizowa
zajazd na ich
dwr, w
obliczu walki o
niepodlego

Reduta
Ordona

Ma podtytu opowiadanie adiutanta, bo to relacja

owego adiutanta, czyli jednego z obrocw
Warszawy przed Rosjanami w 1831 roku (ostatni
etap powstania listopadowego). onierz opowiada o

ojczyzny
zmienia swoje
postpowanie.
Przebacza
umierajcemu
Jackowi
Soplicy jego
bdy i
informuje go o
rozgrzeszeniu,
ktre przed
mierci da
mu Stolnik.
Maciej
Dobrzyski przedstawiciel
szlachty
zaciankowej,
mdry i
roztropny
gospodarz,
patriota
Jankiel - stary
yd, waciciel
karczmy,
wielki
patriota, umie
piknie gra
na cymbaach
np. melodie
Hymnu
Narodowego.
Narrator
adiutant
Generaa
genera

motyw walki
zbrojnej,
motyw mioci
do ojczyzny i

Nam strzela nie

kazano. - Wstpiem
na dziao i spjrzaem
na pole; dwiecie

caym epizodzie z perspektywy czasu. Wyszed na

dziao i stamtd obserwowa pole walki. Z
naprzeciwka nadciga oddzia Rosjan wyposaony w
200 armat. Zaatakowa on redut Ordona, ktra
posiadaa jedynie 6 dzia. onierze Ordona dzielnie
si bronili, jednak wrg stopniowo zdobywa pozycje
Polakw. Kiedy Rosjanie zniszczyli ostatni polsk
armat, oddzia zacz wykorzystywa bro rczn.
Pomimo zaciekej walki, Rosjanom udao si
przeama opr Polakw. Kiedy wzrok adiutanta
przesoniy zy, jego genera obserwowa wszystko
przez lunet wspart na ramieniu onierza.
Oznajmi, e reduta zosta stracona. Genera z
powodu sabego wzroku przekaza lunet
adiutantowi i poleci mu dokadnie obserwowa, co
si dzieje z samym Ordonem. Adiutant ujrza, jak
dowdca reduty skacze do lochu z zapalonym
adunkiem wybuchowym i wraz z sob wysadza cay
szaniec. Jego czyn spowodowa, e zginli wszyscy:
Polacy i szturmujcy redut Rosjanie. Na koniec
adiutant stwierdza, e Ordon zostanie patronem
szacw, poniewa jego dzieo miao wymiar
heroiczny. Czyn dowdcy jest rwnie porwnywany
do czynu Boga, ktry w dzie ostateczny zniszczy
niegodziwy wiat.

Ordon
dowdca
Polakw
oddzia
polskich
powstacw
wojsko
rosyjskie

mierci za ni,
motyw
powicenia,
motyw
onierza
motyw tyrtejski
(nawoywanie
do walki w
obronie
niepodlegoci,
budzenie
pragnienia
obrony
ojczyzny i
nienawici do
wroga)

armat grzmiao.
Przeciw nim sterczy
biaa, wska,
zaostrzona,
Jak gaz bodzcy
morze, reduta
Ordona.
Gdzie jest krl, co
na rzezie tumy te
wyprawia? Czy dzieli
ich odwag, czy pier
sam nadstawia?
Nie, on siedzi o
piset mil na swej
stolicy,
Krl wielki,
samowadnik wiata
poowicy.
Mocarzu, jak Bg
silny, jak szatan
zoliwy, Gdy Turkw
za Bakanem twoje
strasz spie, Gdy
poselstwo paryskie
twoje stopy lie
-Warszawa jedna
twojej mocy si
urga,
Podnosi na ci rk i
koron ciga.
wiem, gdzie dusza
Ordona. On bdzie
Patron szacw! - Bo
dzieo zniszczenia w

J.
Sowacki

Testament
mj

Skada si z trzech czci:

W pierwszej autor mwi o sobie: Sowacki pisze o
sobie z gorycz. By poet i czowiekiem, ktry nie
zazna w yciu zrozumienia (daje si to odczu nie
tylko w tym ale i we wszystkich pozostaych
utworach tego poety, ktre s przepenione liryk,
tsknot i poczuciem ogromnego osamotnienia).
Mimo tego nie pragnie on oklaskw, pochwa ani
tego by by on doceniony (prawdziw miar sawy
kadego poety i twrcy jest to w jaki sposb
odbierany jest ju po swojej mierci).
W drugiej wyjania swoje motywy: wyjania motywy,
ktre towarzyszyy caemu jego yciu byy to:
pragnienie dobra ojczyzny (A pki okrt walczy siedziaem na maszcie,
A gdy ton - z okrtem poszedem pod wod),
cenienie przyjani, zgoda na rol wieszcza bez
poklasku i sawy.
W trzeciej za pozostawia pewne nakazy: maj
form prb kierowanych do przyjaci oraz do tych
ktrzy pozostan gdy Sowackiego ju nie bdzie
wrd ywych. Przede wszystkim jest to woanie o to
by kto yw nigdy si nie poddawa, by nie traci
nadziei, by walczy do koca w obronie dobra i
imienia Ojczyzny:
Lecz zaklinam - niech ywi nie trac nadziei
I przed narodem nios owiaty kaganiec;
A kiedy trzeba, na mier id po kolei,
Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!
Inny nakaz jaki pozostawia Sowacki to take rola
jak powinna wypeni poezja - po mierci poety
pozostanie poezja, jawica si jako sia napdzajca
do cigego dziaania. Poezja bowiem posiada w
sobie ogromn moc i si bdzie gnie i uwiera
dusz, a zmieni przecitnych ludzi w wojownikw o
suszn spraw.

motyw mierci,
okrtu
ojczyzny,
testamentu
poetyckiego,
patriotyzmu,
siy
poezji/twrczo
ci

dobrej sprawie jest

wite, Jak dzieo
tworzenia
Lecz zaklinam
niech ywi nie trac
nadziei i przed
narodem nios
owiaty kaganiec;
A kiedy trzeba na
mier id po kolei,
jak kamienie przez
Boga rzucane na
szaniec
A pki okrt walczy
siedziaem na
maszcie, a gdy ton
z okrtem poszedem
pod wod
Imi moje tak
przeszo jako
byskawica i bdzie
jak dwik pusty
trwa przez
pokolenia
Jednak zostanie po
mnie ta sia fatalna,
co mnie ywemu na
nic, tylko czoo zdobi,
lecz po mierci was
bdzie gniota
niewidzialna, az was
zjadacze chleba w
aniow przerobi
serce moje dumne
By sternikiem
duchami napenionej

J.
Sowacki

Balladyna

Kirkor przybywa do chaty Pustelnika, by poradzi si

w sprawie wyboru kobiety, i dowiaduje si o
okrutnym losie Popiela III: zosta on pozbawiony
wadzy przez swojego brata, Popiela IV. Od tego
czasu ukrywa si i jest Pustelnikiem. Goplana
zakochuje si w wiejskim chopie Grabcu , ktry ma
narzeczon Balladyn. Nimfa knuje intryg, majc
oddali Grabca od Balladyny. Kirkor pojawia si w
chacie wdowy, a suka Goplany Skierka podpowiada
mu pomys konkursu w zbieraniu malin. Balladyna,
zazdrosna o zbiory Aliny, zabija j a na jej czole
zostaje znami w postaci krwawej plamy. Balladyna
zostaje on Kirkora, le odnosi si do matki, stara
si usun znami. Goplana przemienia Grabca w
krla dzwonkowego, wkada mu na gow koron
Lecha i wysya go na uczt do zamku Kirkora.
Balladyna wyrzuca matk z zamku w czasie burzy,
piorun olepia wdow. Grabiec zostaje zamordowany
przez Balladyn, ktra pragnie korony. Goplana
przeraona skutkami swoich dziaa odlatuje na
pnoc. Kirkor walczy o odzyskanie wadzy przez
prawowitego wadc Popiela III. Tymczasem na
zlecenie Balladyny Pustelnik zostaje zamordowany
przez Kostryna, ktry pniej zabija hrabiego
Kirkora. Balladyna bardzo pragnie wadzy wic zabija
i jego, podajc mu zatruty chleb. Zgodnie z prawem,
nowa krlowa musi osdzi mordercw Aliny, Fon
Kostryna i sprawcw wszelkich zbrodni. Balladyna
wydaje wyroki sama na siebie. Ginie raona
piorunem.

PUSTELNIK Popiel III

wygnany
KIRKOR - pan
zamku, m
Balladyny
MATKA
-wdowa
BALLADYNA crka
ALINA - crka
FILON pasterz
GRABIEC syn
zakrystiana,
kochanek
Balladyny
FON
KOSTRYN naczelnik
stray zamku
Kirkora,
kochanek
Balladyny,
ginie otruty
przez ni
GRALONrycerz Kirkora
Bohaterowie
fantastyczni:
GOPLANA nimfa,
krlowa
Gopa, kocha

Motyw winy i
kary , motyw
mioci
(rodzicielskiej,
mioci
siostrzanej,
partnerskiej),
motyw zbrodni,
motyw wadzy,
motyw mierci,
motyw matki,
motyw za,
motyw rodziny

odzi
(...) Rankiem gos
sumnienia nudzi,
Nad wieczorem
drczy i przeraa,
A noc ze snu
okropnego budzi...
Przysigam sobie
samej, w oczach
Boga,
By sprawiedliw.
Matko, w lesie s
maliny,
Niechaj id w las
dziewczyny,
Ktra wicej malin
zbierze,
T za on pan
wybierze.
Jak mao malin! A
jakie czerwone
By krew. [...]
Jak krew... Czemu ty
soce wschodzisz
krwawo?
Noc wol ciemn ni
taki poranek....

H.
Sienkiewic
z

Krzyacy

W Tycu pod Krakowem w gospodzie Pod Lutym

Turem jest Mako i Zbyszko (wracaj z wojny na
Litwie). Mako opowiada o dziejach rodu z Bogdaca
oraz o walce z Krzyakami u boku ksicia Witolda
podczas obrony Wilna. Do gospody przyby orszak
ksinej Anny Danuty (nienawidzia
Krzyakw), ktra chciaa odwiedzi opactwo.
Zbyszkowi spodobaa si modziutka, ledwie
dwunastoletnia dwrka ksinej, Danusia
Jurandwna. Dowiedzia si, e jej matka zgina
podczas najazdu krzyackiego, za co ojciec Danusi,
Jurand ze Spychowa, mci si do dzisiaj na
Krzyakach. Danusia, piewajc z lutni: Gdybym ci
ja miaa skrzydeka jak gska, poleciaabym ja za
Jasiem do lska, w pewnym momencie
zachwiaa si na awie, a Zbyszko j pochwyci i
ofiarowa si jako jej rycerz, lubujc, e ofiaruje jej
kilka (trzy)pawich czubw, zdartych z krzyackich
hemw. Nastpnego dnia udaj si do Krakowa.
Anna Danuta podaa tam z okazji poogu krlowej
Jadwigi i spodziewanych chrzcin nastpcy tronu. W
pewnym momencie na drodze wida rycerza
krzyackiego i Zbyszko atakuje go kopi, zostaje
jednak zatrzymany przez rycerza polskiego, Powa
z Taczewa, bo Krzyak jest posem. Kuno
Lichtenstein domaga si upokarzajcych
przeprosin. Zbyszek nie zgodzi si, wic Kuno
zapowiedzia, e doniesie o caym incydencie krlowi
Jagielle. Ksina zapewnia Zbyszka, e poprosi

Grabca
CHOCHLIK
SKIERKA
Za czasw
bajecznych,
koo jeziora
Gopa
Zbyszko z
Bogdaca
gdy go
poznajemy
ma 18 lat
Mako z
Bogdaca wuj Zbyszka, z
rodu Gradw
herbu Tpa
Podkowa
Jurand ze
Spychowa
Danusia
Jurandwna
Jagienka
Zychwna
Zych ze
Zgorzelic
Sanderus

Motyw konfliktu
(polsko
krzyacki),
motyw dobrego
rycerza, motyw
mioci
(spenionej i
nieszczliwej),
motyw
powicenia,
motyw buntu
Jurand ze
Spychowa
buntuje si
przeciwko
Krzyakom,
motyw
cierpienia,
motyw crki,

Mj ty
Nie daj Bg, abych ja
hab od mierci
wola. Jam to uczyni:
Zbyszko z Bogdaca!
- Zbyszko podczas
procesu sdowego z
Lichtensteinem
Lecz by to czowiek
majcy nie tylko ciao,
lecz i dusz z elaza.
Umia ama innych,
umia i siebie.
charakterystyka
Juranda ze Spychowa
Mieczw ci u nas
dostatek, ale i te
przyjmuj jako wrb
zwycistwa, ktr mi
sam Bg przez wasze
rce zsya. - krl
Wadysaw Jagieo do
krzyackich
posacw

krlow Jadwig o pomoc, okazao si to jednak

bezskuteczne. Po przybyciu do Krakowa Zbyszek
zosta aresztowany i osadzony w wizieniu, gdzie
czekaa go kara mierci (egzekucja - cicie).
Zawisza Czarny (najsynniejszy obok Poway z
Taczewa- rycerz polski, honorowy, wzr prawego
rycerza)potpi nieubagane zachowanie
Lichtensteina. Mako wyprosi odroczenie jej
wykonania i stara si uratowa siostrzeca.
Postanowi pojecha do wielkiego mistrza zakonu z
listem od ksinej Aleksandry (lubia Krzyakw)i
prosi go o ask dla Zbyszka. W wizieniu
odwiedzia Zbyszka Danusia. Modzi rozpaczali, e
pokochawszy si tak szybko musz si rozstawa. W
tym czasie krlowa Jadwiga zmara w niedugi czas
po porodzie, wczeniej zmara jej malutka crka.
Cay kraj pogry si w aobie, a krl Jagieo wpad
w rozpacz. Z tego powodu o Zbyszku zapomniano.
Mako wrci z wyprawy do wielkiego mistrza.
Okazao si jednak, e z listem nie dotar, poniewa
zosta po drodze napadnity przez Krzyakw
(postrzelony z kuszy) i by zgin, gdyby nie pomoc
Juranda ze Spychowa. List przepad, a Mako zosta
ciko ranny, tkwi mu pod ebrami odprysk z
krzyackiej kuszy. Zrozpaczony stryj poradzi, aby
bratanek opuci wizienie w jego ubraniu i po
ucieczce natychmiast wyruszy do ksicia Witolda.
Zbyszko nie zgodzi si na pomys stryja, poniewa
nie chcia zhabi swojego rodu i honoru. Nadszed
dzie egzekucji, wszyscy zachwycali si urod i
modoci Zbyszka i aowali go. Nagle w tumie
pojawi si Powaa z Taczewa trzymajcy na rkach
Danuk ubran na biao. Dziewczyna zarzucia na
gow Zbyszka bia chust mwic: Mj ci jest! Mj
ci jest!. Kasztelan potwierdzi uaskawienie
modzieca i odbyy si zrkowiny-zarczyny

modych (Jurand musia to jeszcze pobogosawi).

Mako nalega na szybki powrt do Bogdaca, aby
zaj si gospodarstwem. Ku zadowoleniu Maka
chopak zamierza najpierw odbudowa grd, a
dopiero pniej jecha do Warszawy lub Ciechanowa,
by tam dosta pas rycerski obiecany mu przez Ann
Danut. Pniej chcia si zemci na Lichtensteinie i
wypeni luby dane Danusi. Do Krakowa przyby za
Jurand, ktry cho przyj Zbyszka yczliwie, to za
on da mu jej nie chcia (potem okazao si, e j
lubowa do klasztoru). Nastpnego dnia modzi
rozstali si, Mako ze Zbyszkiem wracali do domu.
Rana Maka bardzo mu doskwieraa, plu krwi. Po
drodze do domu rycerze spotkali swojego ssiada,
Zycha ze Zgorzelic. Gdy jechali razem z nim,
Zbyszko mia okazj popisa si umiejtnociami
owczymi jednym strzaem z kuszy (nacignitej
bez korby sia!) ubi tura (na ktrego polowaa
Jagienka jadca po msku na koniu), ktry
niespodziewanie wypad na drog. Zaimponowa tym
crce Zycha, pitnastoletniej Jagience. Zbyszko
jednak nie by Jagienk zainteresowany, cay czas
myla o swojej Danusi. Bogdaniec okaza si
zrujnowany. Z pomoc w zajciu si gospodarstwem
przyszed Zych oraz Jagienka (2 wozy z jadem i
sprztami). Dziewczynie wyranie podoba si
Zbyszek, co cieszyo Maka. Wola on dla modzieca
krzepk i zaradn Jagienk ni sab i bdc
waciwie jeszcze dzieckiem Danusi. Zbyszko
jednak cay czas myla o spotkaniu z Danusi, np.
gdy Jagienka zapiewaa t sam piosenk co
Danusia. Opat-chrzestny Jagienki, chce go zwolni ze
lubowania, Zbyszko nie zgadza si. Mako cay czas
czu si le. Do ozdrowienia potrzebne mu byo
niedwiedzie sado. Zbyszek uda si na polowanie z
widami, w ktrym niespodziewanie pomoga mu

Jagienka (wbia w misia drugie widy; byo jeszcze

polowanie na bobry) . Sado niedwiedzia pomogo
Makowi, czu si coraz lepiej i obmyla plan, jakby
tu zeswata Zbyszka z Jagienk. Zbyszko za cigle
myla o Danusi, mia te okazj do udowodnienia
tego. W gospodzie w Krzeni po mszy niedzielnej,
na ktrej Zbyszko a nie zalotnicy suy Jagience
(Jagienka piknie ubrana) ogosi, e najpikniejsz
pann na wiecie jest Danusia Jurandwna. Dwaj
adoratorzy Jagienki, Wilk z Brzozowej i Cztan z
Rogowa, ktrzy sprzeciwili si temu, zostali przez
Zbyszka wyzwani na pojedynek i pobici. Tego
samego dnia Zbyszko pokci si take z opatem z
Tulczy, ktry nalega na jego oenek z Jagienk
(Opat udaje si do Bogdaca, by porozmawia o
spacie zastawu. Rozgniewany pytaniem Maka o
dopat za opiek nad gospodarstwem, oddaje
pienidze, mwic, e jego majtek odziedziczy
Jagienka. da, aby Zbyszko polubi Zychwn.
Modzieniec sprzeciwia si i opowiada, e w karczmie
walczy o cze swojej ukochanej. Opat opuszcza
Bogdaniec, a mody rycerz postanawia szybko
wyjecha do Danusi. Wyjeda bez poegnania z
Jagienk. Od Jagienki dosta w prezencie jej sug,
Czecha Hlaw. Po drodze Zbyszko i Hlawa spotkali
dziwnego podrnika - Sanderusa, ktry podawa
si za zakonnika, sprzedajc przy tym relikwie
wtpliwej prawdziwoci. Sanderus opowiedzia
Zbyszkowi, e wiele dziewczt z orszaku Anny
Danuty wyszo za m, co bardzo zaniepokoio
modzieca. Dojechali do Sieradza. Zbyszko uda si
do przeora, aby zamwi msze za zdrowie Maka i w
intencji zdobycia pawich czubw. Duchowny,
usyszawszy o przysidze modzieca, zacz
opowiada o Krzyakach, ktrzy przed laty napadli
na miasto, mordujc niewiasty i dzieci. Potem

modzian wrci do karczmy i poprosi Sanderusa o

wypisanie karty (czyli tzw. paw) z wyzwaniem na
pojedynek. Nikt jednak nie podj wyzwania i
nastpnego dnia strapiony Zbyszko uda si w dalsz
podr do czycy, potem do Warszawy, gdzie si
okazao si, e dwr ksicia Janusza przebywa w
Ciechanowie. Pody wic w stron Ciechanowa. Na
drodze niespodziewanie natkn si na Krzyakw,
ktrych od razu chcia bi, ale przypomnia sobie
zdarzenie z krzyackim posem. Okazao si to
rozsdnym posuniciem, gdy byli to gocie ksicia
Janusza. Jecha z nimi niejaki Fulko de Lorche z
Lotaryngii, z ktrym o may wos Zbyszko by si nie
pojedynkowa o najpikniejsz pann. Po przybyciu
do Ciechanowa Zbyszko dowiedzia si, e ksi
przebywa w swoim lenym dworze, Przasnyszu, na
owach. Modzieniec uda si tam. Gomi ksicia
Janusza byo dwch komturw krzyackich Hugo
de Danveld ze Szczytna oraz Zygfryd de Lve,
starosta Jansborku. Zbyszko w kocu spotka si z
Danusi, ktra wyadniaa i zachwycia go (wyznaja
sobie milo, cauje j). Na Danusi jako crk ich
wroga uwag zwrcili take Krzyacy. Dziewczyna
spodobaa si jednemu z nich, Danveldowi.
Podczas polowania doszo do nieszczliwego
wypadku- ranny tur atakuje ksin, ktr broni de
Lorche i Zbyszko (ratuje de Lorcha), ale zabija Hlava.
Ranny jest Zbyszko (broni ksinej przed zranionym
turem). Do Ciechanowa tymczasem przybyli bracia
zakonni Gotfryd i Rotgier oraz pan de Fourcy,
bawicy u Krzyakw rycerz. Skaryli si oni na
postpowanie Juranda pojma rycerza de
Bergowa( ale w honorowym pojedynku).
Opowiedzieli, e kilku zakonnikw postanowio go
najecha. Jurand zgodzi si z nimi walczy pod
warunkiem, e odprawi towarzyszcych im

pieszych onierzy. Gdy zakonnicy tego nie zrobili,

Jurand napad na nich znienacka. Ksi Janusz nie
chcia o adnych skargach sysze, przypomnia
Krzyakom ich wasne przewinienia. Ci rozwcieczeni
postanowili w inny sposb odpaci Jurandowi.
Danveld wpad na pomys porwania Danuki.
Zaproponowa, eby sfaszowa list, w ktrym
Jurand (ktry niby straci jedyne oko w poarze) niby
to wzywa crk do siebie(bo chce przed
olepniciem ostatni raz zobaczy jedyne dziecko) i
uprowadzi j. O swoim planie Krzyacy rozprawiali
w drodze do Szczytna. Przysuchiwa si temu pan de
Fourcy, ktry uzna plany rycerzy za haniebne i
zagrozi, e doniesie o tym ksiciu Januszowi.
Syszc to Krzyacy zamordowali go. Zauway to
Hlawa. Krzyacy prbowali zabi i Hlaw, ale temu
udao si uciec. O mord de Fourcyego postanowili
oskary Czecha.
Zbyszko za zdrowia w Przasnyszu dogldany przez
Danuk. Ksi Janusz wyrni go rycerskim
pasem i zotymi ostrogami (przyniosa je
Danusia) czyli pasowa na rycerza. Kilka dni
pniej do Przasnysza przybyli jacy nikomu nie
znani ludzie, rzekomo od Juranda, z listem, e
podczas poaru w Spychowie Jurand poparzy sobie
jedyne oko, traci wzrok i chcia po raz ostatni
zobaczy swoj crk. Zdecydowano si wysa
Danusi z tymi ludmi do Spychowa. Tu przed
rozstaniem Zbyszka i Danusi uprosili oni ksin,
aby ta zgodzia si na ich lub. Ksina ulega po
namowach, lubu modym udzieli jej kapelan
(wiadek de Lorche, zamiast rucianego wianka
niemiertelniki suszone znak nieszczcia). Gdy
Zbyszko zupenie ozdrowia (tydzie przed Wigili),
postanowi pojecha do Ciechanowa, liczc, e
spotka tam Juranda i Danuk. Gdy przyby na

miejsce, rycerza ze Spychowa jeszcze tam nie byo,

a posaniec przyby z wieci, e Jurand zosta w
drodze zasypany niegiem. Zbyszko ruszy mu na
pomoc liczc, e jego ona jest z nim. Ca noc
odkopywano wozy spod niegu, w kocu udao si
uratowa tylko Juranda. Gdy rycerz oprzytomnia
wyjani, e wcale po crk nie posya. Wtedy
dotara do niego straszna prawda porwali mu j
Krzyacy. Zapanowao powszechne oburzenie. Jurand
ze Zbyszkiem pojechali do Spychowa, liczc, e
natrafi na Krzyakw chccych z nimi paktowa w
sprawie okupu. Zbyszko postanowi wysa do
Szczytna Sanderusa, aby odnalaz siostr zakonn
(szpiega ). I rzeczywicie, spotkali ich, ale warunki
wydania Danuki okazay si bardzo surowe: Jurand
mia uwolni wszystkich trzymanych w Spychowie
krzyackich winiw, zaprzeczy wszem wobec,
jakoby to Krzyacy porwali jego crk i sam stawi
si w Szczytnie celem jej odebrania. Zrozpaczony
Jurand na wszystko si zgodzi. Rycerz wezwa
ksidza Kaleba i podyktowa mu list do ksicia z
informacj, e to nie bracia zakonni porwali Danusi,
lecz zdoa dowiedzie si, gdzie ona przebywa i ma
nadziej, e odzyska j w cigu kilku dni. To samo
powiedzia Zbyszkowi, proszc, by na razie nie robi
nic, by odszuka on. Wieczorem spisa ostatni
wol, wezwa do siebie modzieca i starego
Tolim, ktremu przekaza, e mody rycerz jest
mem Danusi i po jego mierci zostanie dziedzicem
Spychowa. Jurand przyby do Szczytna. Krzyacy nie
wpucili go, ale kazali mu ubra si w wr, odda
bro i sta przez ca noc na mrozie, szydzono z
niego. Tom I koczy si w momencie, gdy Krzyacy
wpucili nad ranem rycerza do Szczytna.
TOM II
Jurand spotka si w zamku z Danweldem,

Zygfrydem de Lowe, Gotfrydem i Rotgierem. Chcc

zadrwi z Juranda, rycerze zamiast odda mu
Danuk, pokazali mu niedorozwinit dziewczyn,
twierdzc, e to crka Juranda, przemieniona przez
czarownika. Jurand w szale pozabija wielu
Krzyakw, midzy innymi Danvelda i Gotfryda i
wielu innych. Dwaj pozostali porywacze, de Lowe i
Rotgier, uciekli. Dwaj Krzyacy chcieli zatuszowa
ca spraw. Postanowiono zabra dwrk do
Insburka, a Rotgiera wysa do ksicia Janusza.
Rotgier udal si do ksicia Janusza do Warszawy i
przedstawi mu wydarzenia inaczej, ni miao to
miejsce w rzeczywistoci. Opowiedzia, e Krzyacy
uratowali z rk zbjcw jak dziewczyn. Domylili
si, e to Danusia Jurandwna i zawieli j do ojca.
On, gdy j zobaczy, wpad w sza i urzdzi rze.
Dworzanie ksicia i sam ksi uwierzyli pocztkowo
zeznaniom Rotgiera, ktry wyzywa na pojedynek
(tzw. sd Boy)kadego, kto mu nie uwierzy. Ksina
Anna zapytaa, jak to moliwe, e aden rycerzy nie
rozpozna, i ocalona dziewczyna nie jest Danusi,
skoro widzieli j na zamku. Pytanie to zmieszao
Niemca, a rycerze zarzucili mu kamstwo. Na jego
nieszczcie w tym samym czasie przebywa wrd
dworzan Janusza Zbyszko, ktry bez wahania podj
wyzwanie (podnis rekawic), twierdzc, e Rotgier
e jak pies. Za zgod ksicia odby si pojedynek,
ktry po cikiej walce wygra Zbyszko, zabijajc
Krzyaka po usyszeniu: za Danuk, za Danuk
(by to tzw. sd Boy-kto wygra, ten mwi
prawd). Razem ze Zbyszkiem pojedynkowa si
Hlava z giermkiem Rotgiera te wygrywa (przed
Zbyszkiem). Pan de Lorche postanowi zawie ciao
Krzyaka do Szczytna i jecha do Malborka, by prosi
o oddanie Jurandwny. Zbyszko odpar, e pojedzie
razem z nim. Sowa te przeraziy Ann, lecz modzian

wsta i poprzysig, e bdzie szuka Danusi, dopki

nie zginie.
Ciao Rotgiera odesano do Szczytna, Zbyszko Hlaw
odesa do Bogdaca. Sanderus owiadczy, e
wyruszy do Prus i bdzie chodzi po wszystkich
zamkach, by si dowiedzie, gdzie jest
przetrzymywana Jurandwna. Tymczasem w
Szczytnie Zygfryd de Lowe rozpacza po mierci
Rotgiera, do ktrego by bardzo przywizany
podobno by to jego nielubny syn. Potem Zygfryd
uda si do lochu, gdzie przebywa Jurand, i
straszliwie go okaleczy wyupi mu (kat Diederich)
jedyne oko, wyrwa jzyk i obci praw do, ktra
woy do trumny Rotgiera. Hlawa przyby do
Bogdaca i opowiedzia Makowi, co wydarzyo si.
W Bogdacu take duo si dziao zosta zabity
Zych ze Zgorzelic i Jagienka z bratem Jaskiem
zostaa sama. Naprzykrzali si dziewczynie coraz
bardziej jej adoratorzy (Cztan i Wilk), istniaa nawet
groba rozwizania tej sprawy zbrojnie. Mako
postanowi wic wywie z Bogdaca Jagienk w
przebraniu pachoka z Anulk Sieciechwn
( ukochan Hlavy)potajemnie i odda pod opiek
opatowi z Tulczy. Okazao si jednak, e opat zmar w
Pocku, zostawiajc Jagience cae swoje mienie.
Zdecydowano w kocu, e dziewczyna zostanie na
dworze ksinej Aleksandry (siostry krla W.
Jagiey), ale Jagienka nie chciaa i pojechaa dalej.
Stary komtur, ktry niedawno by w Malborku
opowiedzia o rycerzu, ktry wzbudzi podziw
wszystkich ze wzgldu na mody wiek i zyska
sympati samego Ulryka von Jungingena. Dosta od
niego listy elazne, z ktrymi wyruszy na wschd.
Mako nie wtpi, e by to jego bratanek. Mako i
Hlawa udali si w stron Prus, po drodze za spotkali
okaleczonego Juranda, ktrego Zygfryd kaza

wyrzuci ze Szczytna, aby zgin gdzie z godu.

Pocztkowo go nie poznali, dopiero Hlawa rozpozna
rycerza. Udali si do Spychowa. Tymczasem Zbyszko
cay czas bezskutecznie szuka Danuki, a na mudzi
rozgorzaa wojna. Jej mieszkacy zbuntowali si
przeciwko panowaniu Zakonu. W Malborku Zbyszko
stan w turnieju do pojedynku z Ulrykiem von
Jungingenem, lecz podczas walki Krzyakowi pk
poprg w siodle, co widzc Zbyszko zeskoczy z
konia i podtrzyma rywala przed upadkiem. Dziki
temu zyska przychylno zakonnika, a wielki mistrz
rozkaza wyda wszystkich jecw ze Szczytna,
wrd ktrych bya rwnie dziewczyna pokazana
Jurandowi jako jego crka. Cae zdarzenie to
rozgniewao Ulryka, dlatego posa do Szczytna
urzdnika zakonnego, lecz w podziemiach nie
znaleziono nikogo. Mody rycerz by przekonany, e
ona bya w miecie i postanowi szuka zemsty na
Zygfrydzie de Lve. Wyruszy do kniazia Witolda,
liczc, e zyska jego poparcie. Mako i Hlawa ruszyli
na mud, a Jagienka zostaa w Spychowie, eby
opiekowa si Jurandem.
Hlawa i Mako odnaleli Zbyszka w obozie wodza
powstania na mudzi, Skirwoiy. Polacy pomagali
mudzinom w powstaniu. Polacy i mudzini
planowali napad na Nowe Kowno lub Ragnet.
Modzieniec zacz przekonywa wodza, eby ruszyli
na Ragnet, ktra bya dalej, poza tym tam nie
spodziewano si ataku. Stryj popar go, tym bardziej,
e Nowe Kowno byo zamkiem zbudowanym na
wyspie. Jednak knia postanowi, e zaatakuj
wysp.Grupa rycerzy pod dowdztwem Zbyszka
miaa zniszczy oddzia, ktry wyjdzie z zamku na
spotkanie posikom. Zbyszkowi udao si to
znakomicie, po walce odkry, e dowdc z
atakujcych go Krzyakw by de Lorche. Zbyszko

odby z nim ostr rozmow de Lorche zarzuca

modziecowi, e staje po stronie pogan. Zbyszko
pokaza mu wwczas list mudzinw do krlw i
ksit, w ktrym deklarowali, e chc przyj wiar
chrzecijask dobrowolnie. De Lorche zda sobie
wtedy spraw z przewrotnoci Krzyakw. Kolejnym
jecem, ktry okaza si znajomym Zbyszka by
Sanderus. Wiedzia on, gdzie znajduje si Danusia.
Mia j przy sobie cay czas Zygfryd de Lowe, wizi
dziewczyn w wiklinowej kolebce. Sanderus
zaprowadzi Zbyszka do miejsca (znaczc drzewa
znakiem krzya), gdzie przebywa Zygfryd, chopak
odnalaz swoj ukochan. Niestety, Danusia bya
saba, miaa gorczk, nie poznaa Zbyszka, tylko
cigle powtarzaa, e si boi. Zrozpaczony Zbyszko
chcia zabi na miejscu Zygfryda, powstrzyma go
jednak Mako tumaczc, e honorowy rycerz nie
zabija jecw. Drugim z Niemcw by Arnold von
Baden. Postanowiono, e Hlawa odwiezie Zygryda do
Spychowa, aby tam Jurand zdecydowa, co z nim
czyni. Mako nakaza mu zawie Jagienk do
Pocka i upomnie si o testament opata. Na
nieszczcie Zbyszka i Maka suka zakonna, ktra
ucieka w nocy, sprowadzia do obozu Krzyakw pod
dowdztwem de Bergowa. Krzyak nie by zym
czowiekiem, pozwoli Zbyszkowi odjecha, wzi
jednak Maka jako zakadnika. Zbyszko mia uda si
wraz z on do Spychowa, po czym przyjecha do
Malborka z wykupem dla siebie i stryja.
Tymczasem Hlawa dotar do Spychowa z Zygfrydem.
Na oczach zadziwionych spychowian Jurand (ktry
wychud i chodzi ubrany we wosiennic)przeci
wizy na rkach Zygfryda (mizerykordi noem
sucym do dobijania rannych) i gestami pokaza,
aby puci go wolno. Jurand przebaczy wic
swojemu najwikszemu wrogowi. Zygfryd odszed i

zrozumia, jak do tej pory wygldao jego ycie, ile

za uczyni. Nie mogc y z t myl powiesi si na
gazi podczas burzy. Nastpnego dnia jechaa tedy
Jagienka wracajca do Spychowa, ktra wydaa
rozkaz, aby pogrzeba Krzyaka. Zbyszko za jecha
z Danusi do Spychowa. Dziewczyna czua si
bardzo le; na koniec na ce przed Spychowem
rozpoznaa Zbyszka, wkrtce jednak, czujc zapach
wiosennych kwiatw,zmara. Naprzeciw wyszed
orszak ludzi, na czele ktrego kroczy Jurand,
podtrzymywany przez wiernego Tolim. Jurand zmar
po jej mierci. Rwnie Zbyszko przey ogromny
wstrzs. Caymi dniami i nocami przesiadywa w
podziemiach przy trumnie ony. Jedynie myl o
stryju, ktry przebywa jako jeniec w zamku
malborskim skaniaa go do jakiegokolwiek dziaania,
jednak do Malborka z okupem wysano Tolim. W
kilka tygodni pniej przyjecha pan de Lorche, ktry
dowiedzia si o tragedii przyjaciela od Tolimy,
ktrego przetrzymywa w Lubawie tamtejszy komtur.
Wiadomo ta zaskoczya modzieca i ksidza,
ktrzy zrozumieli, e okupu nie odzyskaj i naley
wyruszy z nowym. W miecie odnaleli starego
Tolim. Suga zdoa uciec z niewoli, odzyska cz
ukrytego okupu i odda Czechowi, ktry mieszka na
zamku u ksicia. Na dworze pockim ksinej
Aleksandry bya te Jagienka, ktr ksina
Aleksandra pokochaa, oraz ksi Janusz z on.
Zbyszko dostrzega za ksin Jagienk, ale tak
powan i pikn, e w pierwszej chwili pomyla, e
si pomyli.
W tym czasie krl Jagieo spotka si w Raciu z
wielkim mistrzem zakonu krzyackiego, Konradem
von Jungingenem. Nie zawarto pokoju,
postanowiono jedynie wymieni jecw. W
poselstwie do Malborka pojecha take Zbyszko (z

Powa, Zyndramem z Maszkowic), aby oddano mu

stryja. Krzyacy chwalili si bardzo przybyym do
Malborka rycerzom polskim wspaniaoci swego
zamku (na nieprzyjaci maj dwa sposoby. Jeden
mogliby pozna, gdyby zaprowadzi ich do izby
penej zota. Zyndram odpar, e dawno temu rycerz
niemiecki pokaza polskiemu posowi skarbiec, a
Polak dorzuci mu piercie i odpar, e Polacy
bardziej kochaj si w elazie. Potem bya bitwa na
Psim Polu, w ktrej zgino tylu Niemcw, e nie mia
ich kto pogrzeba. Mistrz odrzek, e na podzamczu
patnerze wykuwaj zbroje i miecze, jakich nie ma
nikt na wiecie. Na to Powaa uj tasak do misa i z
atwoci zwin go w trbk, pokazujc, e eliwo
nie jest ani dobre, ani trwae. Widzc to, rycerze
zaczli zbiera si wok Poway, podziwiajc jego
si. Jeden z Niemcw zakrzykn, aby Arnold
pokaza, e ich sia jest rwna tynie Polaka, lecz
rycerzowi udao si tylko zgi ostrze na poow.
Widzc to, niejeden z goci zagranicznych zamyli
si nad pogoskami o wojnie z Jagie i postanowi
wrci do rodzinnego zamku.). Kiedy Zbyszko wrci
z Malborka, zacign si do walki z zakonem u boku
ksicia Witolda. Mako i Jagienka wrcili do
Bogdaca i Zgorzelic, w Spychowie zosta Hlava z
Anusi Sieciechwn jako on, dzierawic
majatek.
ycie powoli uspokoio si Mako gospodarowa
w Bogdacu, Jagienka w Zgorzelicach (Cztan
oenil si, Wilk poleg). Tymczasem po zakoczeniu
wojny z Zakonem wrci z wojaczki Zbyszko chudy,
wyndzniay i ponury (wczeniej zoy w Spychowie
na trumnach Danusi i jej matki pk rycerskich
piropuszy). Wwczas zaja si nim Jagienka,
widzc, e jest chory nie tyle na ciele, co na duszy.
Modzi odkryli w pewnym momencie, e s w sobie

zakochani i postanowili si pobra, po lubie

zamieszkali w Moczydoach, a Mako zacz budowa
dla nich kasztel w Bogdacu. yo im si bardzo
dobrze, Jagienka urodzia Zbyszkowi czworo dzieci:
Jaka i Maka (blinita), potem Zycha i
Juranda. Bogdaniec z opustoszaej osady zmienia
si w ludn i zamon wie. W czwartym roku
maestwa modzieca stan kasztel i rok pniej
zamieszka w nim Zbyszko z rodzin. Mako
rozlokowa si w starym domostwie, tumaczc, e
chce umrze tam, gdzie si urodzi. Czasami
odwiedza go stary Wilk, z ktrym zaprzyjani.
Utarczki na linii Polska Zakon wci wystpoway,
jednak wielki mistrz Konrad von Jungingen nie chcia
wojny, zdajc sobie spraw z polskiej potgi. Dopiero
po jego mierci i objciu wadzy przez Ulricha von
Jungingena zaczto na powanie myle o wojnie.
Gdy ju zostaa ogoszona, wszyscy rycerzy polscy
take Mako i Zbyszko stanli do walki (Pewnego
dnia Zbyszko, Jagienka i Mako siedzieli przed bram
kasztelu, kiedy pojawi si nagle czowiek na koniu i
rzuciwszy wieniec pod nogi rycerzy, z okrzykiem
wici pomkn dalej). Na wojnie rycerze z Bogdaca
spotkali swoich przyjaci Powa z Taczewa oraz
de Lorchea, ktry oeni si z polsk
szlachciank Agnieszk z Dugolasu.
Sienkiewicz dokadnie opisuje bitw na polach
grunwaldzkich, ktra miaa miejsce 15 lipca
1410 roku. Krzyacy ju ustawiaj si na polu i
wysyaj do Jagiey dwa nagie miecze. Proponuj,
e wojska krzyackie cofn si, eby zrobi miejsce
Polakom. Bitwa rozpoczyna si. Na pocztek
ruszaj do boju lekkie wojska litewskie i
tatarskie (zarwno Polacy, jak i Krzyacy maj po
swojej stronie sporo obcego wojska), nie s one
jednak w stanie pokona Krzyakw. Rycerzy zakonu

zatrzymuje polska jazda. W pewnym momencie

bitwa na moment przechyla si na korzy
Krzyakw, Polacy jednak szybko odzyskuj
przewag, co skutkuje wprowadzeniem przez
wielkiego mistrza do boju szesnastu chorgwi, nie
biorcych do tej pory udziau w bitwie. W pewnym
momencie na wzgrze, na ktrym stoi Jagieo,
zbliaj si rycerze prowadzeni przez samego
Ulricha. Jeden z Krzyakw uderza na Jagie, w
obronie krla staje Zbigniew z Olenicy. Bitwa powoli
koczy si, Mako za szuka wytrwale Kunona
Lichtensteina (bo obieca pomci zniewag).
W kocu dopada i po krtkiej walce zabija.
Ulrich von Jungingen poleg w bitwie, Jagieo kae
pochowa go z honorami.
Mako i Zbyszko wracaj do Bogdaca, gdzie yj
szczliwie jeszcze przez dugie lata.
Potop

Latarnik

W maym miasteczku Aspinwall, niedaleko

Panamy w dziwnych okolicznociach ginie
latarnik. Na jego miejsce nie ma wielu chtnych,
gdy praca ta jest trudna i odpowiedzialna.
Zatoka Moskitw, w ktrej miecia si latarnia,
jest pena piaszczystych ach i zasp, ktre
czyni j trudn do przebycia nawet w dzie.
Czowiek, ktry ma sprawowa funkcj latarnika,
musi by bardzo sumienny i odpowiedzialny.
Dodatkowo latarnik jest niemale winiem
moe opuszcza swoj wysp tylko w niedziel;
jedzenie i wiea woda s mu dowoone raz
dziennie. Do obowizkw latarnika naley
utrzymywanie latarni w porzdku, wywieszanie

Skawiski
stary Polak,
tuacz,
latarnik

Motyw
idealnego
rycerza (np.
Woodyjowski)
Motyw
samotnoci,
motyw
patriotyzmu,
motyw staroci,
tuaczki,
podry,
motyw
przeznaczenia,
fatum

Latarnik jest niemal

winiem. Z
wyjtkiem niedzieli
nie moe on wcale
opuszcza swej
skalistej wysepki.
Wierzy, e jaka
potna a mciwa
rka ciga go
wszdzie, po
wszystkich ldach i
wodach. (...) gdy
pytano, czyja to moe
by rka ukazywa
tajemniczo na

w dzie rnokolorowych flag zgodnie ze

wskazaniami barometru i zapalanie wiate
wieczorem. Uciliwe jest take to, e aby
dosta si z dou do ognisk latarni na szczycie
wiey, trzeba byo pokona ponad czterysta
krtych schodw . Po jakim czasie zgasza si
jednak starszy czowiek nazwiskiem Skawiski siedemdziesicioletni, czerstwy mczyzna o
postawie onierza (spalona socem skra,
niebieskie oczy i zupenie biae wosy).
Przedstawi on liczne odznaczenia i dokument
wiadczcy o tym, e walczy duo i by
odwanym onierzem. Konsul sdzi, e
Skawiski jest za stary na latarnika. Ten prosi
konsula o przyjcie go do tej pracy. Mwi, e
byaby to najlepsza praca dla czowieka tak
zmczonego i skoatanego jak on. Mwi, e jest
jak statek, ktry, jeli nie zawinie do portu,
zatonie. Pod wpywem gorcej proby starego
czowieka konsul zgodzi si przyj go do pracy,
ktr musia zacz tego samego dnia. Ostrzeg
tylko Skawiskiego, e za kade uchybienie w
subie dostanie dymisj.
Tej samej nocy po raz pierwszy rozbyso wiata
latarni zapalonej przez Skawiskiego, ktry
dugo sta na balkonie i czu si jak cigane
zwierz, ktre w kocu znalazo bezpieczne
schronienie przed gonicymi je drapienikami.
Latarnik czu spokj i poczucie bezpieczestwa.
Myla o swojej burzliwej przeszoci i o
przyszoci, ktr mia spdzi na wysepce.
By on Polakiem, ktry przebywa ju 40 lat na
emigracji. Jego rodzice zmarli, kiedy on by

Gwiazd Polarn i
odpowiada, e to
idzie stamtd...
by moe, e gdy si
czowiek zestarzeje,
woa take na niego
inna nieskoczono,
jeszcze ciemniejsza i
bardziej tajemnicza, a
im jest bardziej
zmczony yciem,
tym milsze s mu te
nawoywania. Ale, by
ich sucha, trzeba
ciszy. Prcz tego
staro lubi si
odosabnia, jakby w
przeczuciu grobu.
odczytywa sobie
hiszpask gazet
(...) lub newyorskiego
Heralda (...) i szuka
w nich wiadomoci z
Europy. Biedne stare
serce! Na tej wiey
straniczej i na
drugiej pkuli bio
jeszcze dla kraju
Oto czterdzieci lat
dobiegao, jak nie
widzia kraju, i Bg
wie ile, jak nie sysza
mowy rodzinnej, a tu
tymczasem ta mowa
przysza sama do
niego przepyna

jeszcze bardzo may. Ju jako mody chopak

walczy w powstaniu listopadowym. Potem bi
si wszdzie tam, gdzie walczono o wolno: w
Hiszpanii, we Francji, na Wgrzech, w Stanach
Zjednoczonych. Potem wyjecha i tua si po
caym wiecie i ju nie potrafi uoy sobie
ycia, cho by uczciwy i pracowity, to wci
przeladowa go pech: kopa zoto w Australii,
poszukiwa diamentw w Afryce, peni funkcj
strzelca rzdowego w Indiach Wschodnich, mia
farm w Kalifornii (zrujnowaa j susza),
handlowa z brazylijskimi dzikimi plemionami
(jego tratwa rozbia si na Amazonce), prowadzi
warsztat kowalski w Helenie w Arkonas (straci
go podczas poaru miasta), by marynarzem,
pracowa jako harpunnik na statku
wielorybniczym, posiada fabryk cygar w
Hawanie (zosta okradziony przez wsplnika,
gdy zachorowa na febr). Kiedy kto pyta go o
rdo niepowodze, wskazywa na Gwiazd
Polarn i mwi, e nieszczcie idzie stamtd.
Skawiski nigdy si nie poddawa. By
czowiekiem, ktry po kadym niepowodzeniu
powstawa. Mimo e przeszed tak wiele, nadal
mia wraliwe serce dziecka. Np. podczas
epidemii na Kubie zachorowa, poniewa rozda
ca chinin, ktr mia, i nic sobie nie zostawi.
Tymczasem Skawiski zestarza si i z czowieka
zahartowanego w bojach zmieni si w
zrezygnowanego czowieka ze skonnoci do
popadania w nostalgi. Nostalgia ogarniaa go
na przykad na widok jaskek, ptakw
podobnych do wrbli czy melodii, ktra

ocean i znalaza go
samotnika, na drugiej
pkuli, taka kochana,
taka droga, taka
liczna! We kaniu,
jakie nim wstrzsao,
nie byo blu, ale
tylko nagle
rozbudzona
niezmierna mio,
przy ktrej wszystko
jest niczym...On po
prostu tym wielkim
paczem przeprasza
t ukochan,
oddalon, za to, e si
ju tak zestarza, tak
zy z samotn ska i
tak zapamita, i si
w nim i tsknota
poczynaa zaciera

przypominaa jak syszan w modoci

(tsknota za ojczyzn).
W wieku 70 lat postanowi osi na stae i
spdzi swoje ostatnie dni jako latarnik. Teraz
jego ycie jako latarnika upywa spokojnie i
monotonnie. Codziennie zapala on swoj
latarni rozwietlajc drog statkom. Liczy na
to, e w zaciszu latarni morskiej ju nic mu nie
zagrozi. Pensj przesya na konto Towarzystwa
Polskiego. Za ojczyzn waciwie przesta
tskni, ceni spokj. Dlatego wybiera Aspinwall i
prac latarnika, bo wanie na latarni udaje mu
si rozpocz ciche, spokojne ycie. Wiele
rozmyla i wspomina nie zaniedbujc nigdy
swoich obowizkw. Podziwia tropikaln
przyrod, zaprzyjania si z odwiedzajcymi
jego latarni ptakami.
Dzie latarnika: zapalanie latarni - czyszczenie
soczewek, wiele czasu spdza obserwujc statki
i pobliski brzeg. Resztkami z posikw karmi
mewy, ktre zlatyway si do niego ca
gromad. W czasie odpywu wybiera si na
piaszczyste awice, eby pozbiera limaki i
perowe konchy eglarkw. W nocy owi ryby.
Przez lunet obserwowa las, ktry przypomina
mu ten, po ktrym tua si po rozbiciu na
Amazonce. W niedziel wkada granatow
kapot stranicz i przypina do niej swoje
krzye otrzymane na wojnie. Kiedy pojawia si
tak w kociele, szed dumny z odznacze.
Mieszkacy byli zadowoleni z nowego latarnika i
z tego, e nie jest heretykiem. Po powrocie
Skawiski czyta kupion lub poyczon od

Falconbridgea gazet i szuka w niej

wiadomoci z Europy. Pocztkowo Skawiski
schodzi porozmawia ze stranikiem Johnsem,
ktry przywozi mu jedzenie. Pniej zdzicza i
przesta schodzi na pogawdki ze stranikiem,
nie pywa w niedziel do miasta i przesta
czyta gazety. O tym, e latarnik yje,
wiadczyy wypeniane przez niego obowizki i
znikajce z brzegu jedzenie. Powodem tego byo
zobojtnienie latarnik pogodzi si z tym, e
nie opuci wysepki do mierci. Obojtno
zastpia nawet nostalgi (tsknot za krajem).
Pewnego dnia na odzi przywocej mu wod i
ywno Skawiski zauwaa paczk. Znajduj
si w niej polskie ksiki przysane z USA, m.in.
Pan Tadeusz. Przypomnia sobie, e niedugo po
zostaniu latarnikiem przeczyta w poyczonym
Heraldzie o zaoeniu polskiego Towarzystwa w
Nowym Jorku. Przesa mu wwczas poow
swojej pensji, a teraz Towarzystwo w dowd
wdzicznoci przysao mu ksiki (o autorze
sysza). Skawiski nie mia nie tylko polskich
ksiek, ale te nie spotyka nawet swoich
rodakw, dlatego kontakt z polsk ksik by
dla niego ogromnym przeyciem. Teraz
wczytujc si w ich tre przypomina sobie
ojczyzn. Czytajc, latarnik przeywa wielkie
wzruszenie: oczy zachodziy mu mg, gos
zacz si ama. Po przeczytaniu nastpnego
kawaka nie by ju w stanie opanowa ez.
Rzuci si na ziemi. Myla o tym, e od
czterdziestu lat nie widzia swojego ojczystego
kraju. Od wielu lat nie sysza te mowy

rodzinnej. Teraz wydawao mu si, e jego

pikny jzyk ojczysty odnalaz go sam na tej
odlegej wysepce. Przed oczyma ukazuj mu si
pikne krajobrazy - jego ukochana Polska. W
wielkim wzruszeniu pada na ziemi i zapada w
sen o Polsce. Stary czowiek mia wizj rodzinnej
wsi, siebie jako uana, ktry stoi noc na
widecie, muzyki syszanej z karczmy, odgosw
polskiej wsi. We nie Skawiskiemu wydawao
si, e kto si zblia. Myla sobie, e kto idzie
zluzowa wart. W rzeczywistoci na wysepk
przypyn Johns, ktry go obudzi. Spyta si
latarnika, czy jest chory. Skawiski
odpowiedzia, e nie. Johns powiedzia mu, e
jest zwolniony ze suby, poniewa nie zapali tej
nocy latarni, przez co rozbia si d. Skawiski
mia szczcie, e nikt nie uton, poniewa
byby sdzony. Kilka dni pniej widziano
Skawiskiego na statku z Aspinwall do Nowego
Jorku. Konieczno powrotu do tuactwa
sprawia, e byy latarnik bardzo si postarza w
cigu tych kilku dni. W tym nowym rozdziale
swojej wdrwki mia tylko byszczce oczy i
ksik, ktr co jaki czas przyciska rk do
piersi, jakby obawia si, eby mu nie zgina. W
ten sposb Skawiski traci posad latarnika i
rozpoczyna si jego dalsza tuaczka, ale tym
razem ma przy sobie czstk ojczyzny - Pana
Tadeusza.
Utwr powsta w Stanach Zjednoczonych w
trakcie podry Sienkiewicza po tym kraju. Ma
wyranie charakter dydaktyczny: kontynuuje
misj Pana Tadeusza, ktry w yciu starego

latarnika odegra tak wan rol.

K. Dickens

Opowie
wigilijna

Kady czowiek moe zmieni swj los. Dziki

wizycie Duchw bohater przeywa wewntrzn
przemian. Pienidze szczcia nie daj, o czym
przekona si Scrooge. Brak wraliwoci na cudze
nieszczcia to problem, ktry dotyka nas
wspczenie. Scrooge by jednym z najbardziej
samotnych ludzi na wiecie.
Gwnym bohaterem powieci jest Ebenezer
Scrooge, ktry mia skad kantor. Pocztkowo
prowadzi go ze wsplnikiem Jakubem Harleyem, a
po jego mierci zosta jedynym spadkobierc. Akcja
powieci toczy si w wigili Boego Narodzenia.
wito to, powinno nastraja wszystkich
optymistycznie , jednak Scrooge nie cierpia Boego
Narodzenia i go nie obchodzi. Uwaa, e jest to
bezsensownie stracony dzie pracy, za ktry
dodatkowo trzeba pracownikom zapaci. Gwny
bohater opowieci wigilijnej by niezwykle skpy.
Mia przy tym nieprzyjemny sposb bycia, pogardza
innymi ludmi. Nie mia przyjaci i by zgorzkniay.
Nie lubi pomaga innym
i nigdy tego nie robi. Po powrocie z pracy do domu
Scrooge zauway kilka dziwnych rzeczy. Pojawiay
mu si obrazy przedstawiajce zmarego przyjaciela
Jakuba Marleya, na przykad koatka w drzwiach
mia jego twarz. Bohater myla, e to
przywidzenia, ale w kocu Marley ukaza mu si w
postaci ducha. Jakub Marley jako duch mia
przyczepiony rodzaj acucha do ktrego byy
przyczepione rne dokumenty finansowe, acuch
ten uniemoliwia mu swobodne poruszanie i
powodowa, e Marley nie mg zazna wiecznego
spokoju. Przyjaciel ostrzega Scrooga, e jeli si nie
zmieni, bdzie tak samo cierpia, zapowiada tez
nadejcie 3 duchw. Wraz z pierwsz zjaw Scrooge

Ebenezer
Scrooge
czowiek
chorobliwie
skpy
Fred
siostrzeniec
Ebenezera
Bob Cratchit
i jego rodzina
pracownik
Scroogea
duch
Marleya
bohater
fantastyczny,
duch dawnego
wsplnika
Ebenezera
trzy duchy
(Duch
Wigilijnej
Przeszoci,
Duch
Tegoroczneg
o Boego
Narodzenia,
Duch
Przyszych
Wigilii)

Motyw
samotnoci ,
motyw
przemiany
bohatera,
motyw potgi
pienidza,
motyw zguby
za spraw
pienidzy,
motyw winy za
czyny za ycia

"Kto nie wie, e

najgbszy nawet al
nie okupi jednej
zmarnowanej w yciu
sposobnoci czynienia
dobra. A takim
wanie czowiekiem
byem ja."
"Nie rozstawa si si
nigdy z tym swoim
wasnym, osobistym
zimnem; mrozi
powietrze w kantorze
podczas letnich
upaw i pilnowa, aby
w mrz nie zela
nawet w dniu Boego
Narodzenia. (...) Nie
byo wichury sroszej
ni on. (...) Niepogoda
nie wiedziaa, z ktrej
strony go ugodzi.(...)
Scrooge za nigdy
nikomu nie okaza
hojnoci."

A.C. Doyle

Przygody
Sherlocka
Holmesa
Pies
Baskervill
w

zobaczy siebie jako maego chopca, potem

modzieca w szkole. Wwczas take spdza w niej
samotnie wita Boego Narodzenia. Widzia take
swoj zmar ju modsz siostr, a take sklep,
gdzie odbywa praktyki. Zobaczy take radosne
wita Boego narodzenia, w ktrych kiedy
uczestniczy, swoj narzeczon. Druga zjawa zabraa
Scrooga do mieszkania Boba Cratchita kancelisty i
pracownika Scroogea. Na progu duch pochodni
pobogosawi ubogie mieszkanko, w ktrym trway
przygotowania przed wieczerz. Zobaczy on
swojego pracownika , jego dzieci w tym jedno
niepenosprawne i bardzo chore. Nastpnie poszli do
siostrzeca Scrooga, gdzie trwao przyjcie, gocie
grali w fanty i odgadywanie zagadek. W obu
miejscach pito toasty za zdrowie Ebenezera. Kolejna
zjawa pokazaa Ebenezerowi zmarego czowieka, po
ktrym nikt nie paka. Czowiekiem tym okaza si
on sam - Ebenezer Scrooge. Wszystko to, co
zobaczy, bardzo przestraszyo Scrooga. Wiedzia
jednak, ze ma ostatni szans i postanowi zmieni
swoje ycie. Da miedzy innymi datek na biednych i
podnis pensje swojemu pracownikowi ,aby ten
mg leczy swoje dziecko. Ostatecznie Scrooge
postanowi odwiedzi swojego siostrzeca, ktry co
roku zaprasza go do siebie, gdzie spdzi czas w
rodzinnej, wesoej atmosferze.
W majtku Baskerville Hall ginie tajemniczo
waciciel, sir Charles Baskerville. Wedug legendy
jego mier jest wynikiem kltwy, jaka spada dawno
temu na cay rd przez zbrodnie i gwaty, jakich
dopuszcza si jeden z Baskerville'w, sir Hugon. Od
jego czasw rodzin przeladuje pono piekielny
czarny pies, ktry zionie ogniem z pyska i zabija
kadego Baskerville'a po kolei. W t histori nie
wierzy jednak doktor Jakub Mortimer, przyjaciel

Sherlock
Holmes detektyw
znany w caej
Europie,
Anglik z z
Londynu, nie
rozstaje si ze
swoim

motyw zjawiska
nadprzyrodzon
ych i
tajemniczych
mocy z pieka
rodem (zamek,
moczary,
piekielny pies)
motyw kltwy

S ludzie, ktrzy,
sami nie majc
geniuszu, posiadaj
talent pobudzania go
u innych.
bochenek chleba i
czysty konierzyk.
Czeg czowiekowi

dziedzica majtku, sir Henry'ego, i zleca zbadanie

sprawy Sherlockowi Holmesowi. Obok majtku
mieszka przyrodnik, Jack Stapleton, i jego siostra
Beryl. Sir Henry zakochuje si w niej, ale okazuje si,
e Jack jest temu zwizkowi zdecydowanie
przeciwny. Na wrzosowisku ginie ukrywajcy si tam
zbrodniarz Selden (brat sucej sir Henry'ego), ktry
by ubrany w marynark sir Henry'ego. Obok niego
wida lady ap wielkiego psa. Sherlock Holmes
dochodzi do wniosku, e pies nie jest legend, ale
prawdziwym zwierzciem, i przeprowadza ledztwo,
w wyniku ktrego dowiaduje si, e Stapleton jest
potomkiem Baskerville'w. To on hoduje psa i zabija
krewnych, majc nadziej, e przejmie po nich
majtek. Beryl za jest jego on, a nie siostr;
prbuje zmusza j do wystawiania dziedzicw
majtku na pastw psa poprzez rzekome uwodzenie
ich i umawianie si na nocne spotkania na
wrzosowiskach, cho kobieta buntuje si i nie chce
wsppracowa, za co jest przez ma bita i wiziona
w domu. To ona zdradza detektywowi kryjwk
Jacka. Zbrodniarz topi si w bagnie podczas ucieczki,
a pies zostaje zastrzelony, gdy prbuje zaatakowa
sir Henry'ego i Holmesa.

kraciastym
paszczem i
fajk, potrafi
rozwiza
kad
zagadk
dziki
niebywaemu
opanowaniu
sztuki
dedukcji,
potrafi
logicznie
myle,
kojarzy fakty
Doktor John
Watson asystent i
pomocnik
Holmesa,
narrator
opowieci, jest
wiernym
przyjacielem,
prowadzi z
Holmesem
rozmowy, w
trakcie
ktrych
zwykle si
myli, ale
umoliwia
dziki temu
Holmesowi
dojcie do
zaskakujcych

wicej trzeba?
gdzie kobieta
wchodzi w gr, naley
zawsze postpowa
bardzo ostronie.

odkry
Henry
Baskerville krewny sir
Charlesa,
obecny
waciciel
Baskerville
Hall, pomaga
w ledztwie,
dostaje
tajemnicze
listy z
pogrkami,
nieszczliwie
zakochany w
Beryl
Stapleton
James
Mortimer doktor,jest
wacicielem
rkopisu z
1742 roku,
ktry
powierzy mu
sir Charles
Baskerville,
ktry zawiera
legend o
rodzinie
Baskerville'w
, tumaczc,
jak pojawi si
piekielny pies
Jack

Stapleton zajmuje si
polowaniem
na motyle, od
dwch lat
mieszka
nieopodal
moczarw
przy zamku
Baskerville'w
, by synem
modszego
brata sir
Charlesa
Baskerville'a,
Rodgera,
dlatego roci
sobie prawa
do majtku
rodu
Baskerville'w
, kupi psa,
dziki
ktremu,
wykorzystujc
legend,
doprowadzi
do jego ataku
serca
Beryl
Stapleton pikna
brunetka
uwaana za
siostr
Stapletona

cho jest
on, prbuje
ostrzec sir
Henry'ego
S.
eromski

Syzyfowe
prace

G. Orwell

Folwark
zwierzcy

A. SaintExupery

May
Ksi

Ukazanie wiata wartoci dzieci i dorosych.

Zrozumienie, co to jest mio, przyja i mier.
Czowiek nie moe y samotnie. Na wiat nie
mona patrze tylko przez pryzmat materialnych
korzyci. Musi liczy si te czowiek.

Narrator pilot
May Ksi
tytuowy
bohater z
planety B-612
Ra oraz
wszystkie
postacie,
ktre chopiec
spotyka w
trakcie
podry
(Pijak,
Bankier,
Krl,
Geograf,
Latarnik,
Prny)
Lis
przyjaciel
Maego
Ksicia

motyw
podry,
motyw mioci
(do Ry),
motyw
samotnoci ,
motyw
przyjani,
motyw
wiernoci,
motyw
szczcia,
motyw domu,
motyw mierci

To bardzo przykre
zapomnie
przyjaciela
dzieci musz by
bardzo pobaliwe w
stosunku do
dorosych
Dla krlw wiat jest
bardzo prosty.
Wszyscy ludzie s
poddanymi
Naley wymaga
tego, co mona
otrzyma. Autorytet
opiera si na
rozsdku.
Wrd ludzi jest si
take samotnym.
Mowa jest rdem
nieporozumie.
Dobrze widzi si
tylko sercem.
Najwaniejsze jest
niewidoczne dla
oczu.
zawsze si wydaje,

e w innym miejscu
bdzie lepiej.
Pustyni upiksza
to, e gdzie w
sobie kryje
studni.
Oczy s lepe,
szuka naley
sercem.
Oswoi znaczy
stworzy wizy []
Poznaje si tylko to,
co si oswoi.
gdy jest bardzo
smutno, to kocha
si zachody
soca.
A.
Kamiski

Kamienie
na szaniec

tytu Kamienie na szaniec; pochodzi z wiersza

Juliusza Sowackiego ,,Testament Mj, ktrego
fragment wyrecytowano gdy umiera Rudy: () Lecz
zaklinam- niech ywi nie trac nadziei,
I przed narodem nios owiaty kaganiec;
A kiedy trzeba na mier id po kolei,
Jak kamienie rzucone przez boga na szaniec.
We wstpie autor zachca czytelnikw, by
przeczytali jego ksik przedstawiajc jej modych
bohaterw. Byli to ludzie, ktrzy potrafili zachowa
si bohatersko w czasach II wojny wiatowej w
okupowanym przez Niemcw kraju. Nie stracili
wasnej godnoci, podjli walk, oddali ycie z
ojczyzn.
Trzech przyjaci - Jan Bytnar, Aleksy Dawidowski i
Tadeusz Zawadzki - kocz prestiowe warszawskie
liceum im. S. Batorego. Zdali matur - przed nimi
studia, realizacja yciowych planw. S wakacje

Jan BytnarRudy, Aleksy

Dawidowski
Alek,
Tadeusz
Zawadzki Zoka

motyw wojny,
mierci, motyw
przyjani,
motyw mioci
(Alek i Basia),
motyw
patriotyzmu,
walki za
ojczyzn,
motyw
dojrzewania,
motyw
cierpienia,
rodziny,
modoci

Posuchajcie
opowiadania o
ludziach, ktrzy w
tych niesamowitych
latach potrafili y
peni ycia, ktrych
czyny i rozmach
wycisny pitno na
stolicy oraz rozeszy
si echem po kraju,
ktrzy w ycie wcieli
potrafili dwa
wspaniae ideay:
BRATERSTWO i
SUB.
Walka trwa. Trzeba
przerwa t opowie.
Opowie o

1939 roku, przyjaciele z upodobaniem oddaj si

grskim wdrwkom. Wszyscy nale do 23.
Warszawskiej Druyny Harcerskiej. Jesieni wybucha
wojna. Ani jeden z nich nie ma wtpliwoci, gdzie
jest ich miejsce i jakie maj obowizki. W
okupowanej przez Niemcw Warszawie prowadz
walk konspiracyjn w ramach Maego Sabotau:
zrywali flagi hitlerowskie, wybijali szyby polskim
fotografom ozdabiajcym swe gabloty zdjciami
umundurowanych Niemcw, na murach rysowali
wia, ktry oznacza: dla Niemcw pracuj powoli,
gazem zawicy poszyli ludzi z kin. Chopcy
zaprawieni w ryzykownych akcjach Maego Sabotau
skierowani zostali do Grup Szturmowych. Tam uczyli
si jak niszczy niemieckie urzdzenia, szlaki
komunikacyjne i fabryki zbrojeniowe. Przyjmuj
pseudonimy: Zoka (Tadeusz Zawadzki), Rudy (Jan
Bytnar), Alek (Aleksy Dawidowski).
Powie jest wstrzsajcym dokumentem
powicenia, oddania i patriotyzmu modych
Polakw. Rudy, Alek i Zoka oraz wielu ich przyjaci
ginie w obronie niepodlegej Polski. Oddaj ycie
ofiarnie i bez protestw, nie maj wtpliwoci, e
trzeba walczy. Stanowi wzr wzajemnego oddania
i przyjani - organizuj Akcj pod Arsenaem, by
odbi Rudego z rk Gestapo, a on sam, mimo
nieludzkich tortur, nie wydaje nazwisk kolegw. Trzej
gwni bohaterowie ksiki gin: Rudy zamczony
przez Gestapo umiera niemal na rkach swoich
kolegw, ktrzy odbili go w Akcji pod Arsenaem.
Alek - ranny w czasie tej akcji umiera prawie
jednoczenie z Alkiem. Od tego czasu Zoka nie
moe sobie znale miejsca. Pisze pamitnik, bliscy
maj nadziej, e uda mu si przebole mier
przyjaci. Jednak i on ginie - jako jedyny w akcji pod
Sieczychami. Prawdopodobnie postanowi doczy

wspaniaych ideaach
BRATERSTWA i
SUBY, o ludziach,
ktrzy potrafi
piknie umiera i
PIKNIE Y.
ycie byoby ndzne
i zawstydzajce
mwi Rudy
gdybymy skupiali si
tylko na
przygotowaniu do
zada jutra, a nie
brali udziau w walce
ju dzi. Ale ycie
byoby gupie i
bezsensowne,
gdybymy yli tylko
walk dzisiejsz, a nie
przygotowywali si do
jutra.

J.
Iwaszkiew
icz

Ikar

do swoich przyjaci.
Kamienie na szaniec to hod oddany trzem gwnym
bohaterom utworu, ktrzy (jak pisze w przedmowie
autor): w tych niesamowitych latach potrafili y
peni ycia..., ktrzy potrafili wcieli w ycie dwa
wspaniae ideay: BRATERSTWO I SUB. Kodeks
moralny bohaterw ,,Kamieni na szaniec:
patriotyzm, wierno ojczynie i sobie, ideaom
harcerstwa, honor, przyja, rodzina, przywizanie
do rodziny i szacunek, odwaga, odpowiedzialno za
innych i siebie, wytrwao w swoich
postanowieniach, lojalno, pracowito, ciga
praca nad sob, optymistyczny stosunek do ycia
Inspiracj do napisania by obraz Bruegla, pod tym
samym tytuem, oraz wydarzenie jakie
zaobserwowa autor pewnego wieczoru w
okupowanej Warszawie . Autor, ktry zarazem by
uczestnikiem zdarze, opisuje, e tego wieczoru w
Warszawie by spory ruch. Kady chcia zdy do
domu przed godzin policyjn. Na przystankach
tramwajowych czekali ludzie, niedaleko mona byo
usysze chopcw sprzedajcych gazety,
ekspedientw zamykajcych swoje sklepy i bawice
si nieopodal dzieci. Autor w pewnym momencie
zauway na Krakowskim Przedmieciu 15 lub 16
letniego chopca. Szed on najprawdopodobniej od
Bednarskiej, do nierozwanie, gdy wyszed zza
ruszajcego tramwaju. Modzieniec stan na maej
wysepce ktra znajdowaa si na rodku drogi. Przed
nim bya jezdnia, a za nim ruch uliczne. Zacz
powoli i w stron ulicy, nie odrywajc oczu od
czytanej ksiki i nie zwracajc uwagi na to, co
dzieje wok niego. Prawie wpad pod samochd,
rozleg si pisk hamulcw i opon. Auto gwatownie
zmienio kierunek, zatrzymao si przed rogiem
Trbackiej i cudem unikno wypadku. Narrator

Micha
narrator

motyw
ikaryjski,
motyw
obojtnoci
wiata na
sprawy innych,
motyw
idealizmu i
marzycielstwa(
Micha), motyw
przypadku

Ja jeden
zauwayem, e Ikar
uton.

E.
Hemingw
ay

Stary
czowiek i
morze

zobaczy, i bya to karetka gestapo i si tym

zaniepokoi. Chopiec usiowa j jako omin i i
dalej niezauwaonym. Jednak nie byo to moliwe,
gdy z samochodu wyszo dwch Niemcw , ktrzy
zaprosili modzieca do rodka. Zdawao si, e
chopiec jakby przeprasza za nieuwag i tumaczy
si, e temu winna jest ksika ... Wydawao si
rwnie, e obiecuje, i nigdy wicej tak nie postpi i
nastpnym razem bdzie bardziej ostrony.
Gestapowiec zada od chopca dokumentw. Po ich
otrzymaniu, wepchn go gwatownym ruchem do
auta. Sycha byo tylko huk zamykanych drzwi i
odjedajc w stron Alei Szucha (kto tam trafi, nie
wychodzi ywy) niemieck karetk. Autor zobaczy,
i miasto wci ttnio yciem, nikt nie zauway
tragedii chopca, nazwanego przez narratora
Michasiem. Kobieta przy cianie sprzedawaa
cytryny, dwaj panowie stajcy na przystanku zapalili
papierosy , nieopodal dzieci przebiegay przez ulic,
a ludzie nadal spieszyli si do domw. Narrator sta
tak jeszcze dugo wypatrujc Michasia nikt chyba
poza nim nie zauway tego zdarzenia i nikt poza
nim nie mia dla Michasia wspczucia, tak jak na
obrazie Bruegla nie widzieli upadku Ikara oracz i
pasterz. Tylko artyci - malarz i pisarz dostrzegli
mier bohaterw. Na tym polegaj podobiestwa
midzy obrazem i opowiadaniem.
Ludzkie ycie jest pene klsk i zwycistw. Naley
wierzy we wasne siy, nie poddawa si. Opisany
pow marlina jest wiadectwem tego, e rybak
wygra przede wszystkim sam ze sob mimo blu i
zmczenia. Nie byo w nim ani razu zwtpienia.
Stary rybak Santiago od wielu dni wraca z poowu
bez ryb. Jest z tego powodu coraz bardziej
przygnbiony. Przez pewien czas jego towarzyszem
by chopiec Manolin. Gdy jednak Santiago opucio

Santiago
stary rybak
Manolin
chopiec,
pomocnik
Santiago

motyw
marynistyczny,
motyw
wiernoci sobie
pokonanie
wasnej
saboci,
motyw
przyjani

Czowieka mona
zniszczy, ale nie
mona go pokona
Gupio jest nie mie
nadziei.
Kady dzie jest
nowym dniem. Lepiej
jest mie szczcie.
Ale ja wol by

szczcie i zaczto mwi o nim salao (pechowy),

rodzice zmusili chopca do zmiany odzi. Manolin
cigle pamita o dniach spdzonych z Santiago,
dlatego zawsze oczekuje w porcie na powrt starca.
Pomaga mu przy odzi, przynosi ywno. Rankiem
stary rybak budzi chopca. Manolin pomaga mu
zanie osprzt do odzi. Santiago wypywa z
nadziej na szczliwy pow. Na pocztku spotyka
awic latajcych ryb, ktre bardzo lubi. Santiago
kocha ocean, czuje si szczliwy, gdy jest nim
otoczony. Najpierw owi tuczyka, ktrego
wykorzystuje jako przynt. Zarzuca wdk, po
pewnym czasie czuje, e jaka bardzo wielka ryba
pokna przynt wraz z hakiem. Teraz musi czeka,
a zmczona i osabiona ryba wynurzy si. Ryba jest
jednak bardzo silna i przez reszt dnia i ca noc
cignie d Santiago w gb oceanu. Rybakowi
oprcz zmczenia i blu zaczyna bardzo dokucza
samotno, bardzo tskni do chopca, ktry mgby
mu pomc w pojedynku z ryb. Do odzi podpywa
rekin zwabiony krwi poranionego marlina. Rybak
broni swej zdobyczy i zabija napastnika, traci jednak
swj jedyny harpun. Przed kolejnymi intruzami
Santiago postanawia broni si wiosem z
umocowanym do noem. Niestety rekiny zjadaj
jego zdobycz. Ze zowionej ryby pozostaje ju tylko
sam szkielet i gowa. Santiago czuje si upokorzony,
widzi siebie jako prawdziw ofiar rekinw. Gdy
dociera do Hawany jest tak zmczony, e przewraca
si kilka razy w drodze do chaty. Rankiem przychodzi
do niego Manolin. W tym czasie zgromadzeni na
brzegu rybacy z podziwem patrz na szkielet
marlina, ktrego dugo wynosia osiemnacie stp.
Manolin jest bardzo szczliwy, e Santiago zowi
tak wielk ryb. Obiecuje mu, e niezalenie od
zdania rodzicw, bdzie uczy si rybowstwa u

(rybaka z
chopcem),
motyw
zwycistwa nad
samym sob,
motyw
samotnoci
czowieka,
motyw staroci

dokadny. Bo wtedy,
jak szczcie
przychodzi, jeste
gotw.
Nikt na staro nie
powinien by sam. Ale
to nieuniknione.
S w yciu rzeczy o
ktre warto walczy, a
na niektre warto
poczeka.

M.
Musierowi
cz

Opium w
rosole

starego Santiago. Porzucony szkielet budzi podziw

take wypoczywajcych na tarasie kawiarni
turystw.
Opium w rosole to powie z cyklu Jeycjada, bdca
jej pit czci. Tytu powieci ma znaczenie
symboliczne. Oznacza potraw, ktra zmienia
smutne, zgaszone dziecko w pen radoci ycia
dziewczynk. Opium (rodek przeciwblowy i
uspokajajcy) w tym wypadku to jednak nie
narkotyk, ale serdeczno i serce, z jak
przyjmowany jest w domach may go.
W tej ksice pojawia si rodzina Borejkw, wok
ktrej koncentruje si akcja caej serii, ale gwn
bohaterk jest szecioletnia dziewczynka, Aurelia
Jedwabiska. Pochodzi z tak zwanego dobrego
domu, ma bogatych i wyksztaconych rodzicw,
ktrzy zaspokajaj jej wszystkie potrzeby
materialne, jednak nie umiej okaza jej mioci.
Korzystajc z dugiego czasu codziennej
nieobecnoci rodzicw i z nieuwagi opiekujcej si
ni kobiety Aurelia chodzi po miecie, odwiedza
rnych ludzi i szuka osb, z ktrymi mogaby si
zaprzyjani. Tak poznaje rodzin Lewandowskich,
Borejkw, Maka i Piotra Ogorzakw oraz swoj
najwiksz przyjacik, nastoletni Kresk. Staje si
te mimowolnym wiadkiem rozwoju uczu midzy
Makiem a od dawna go kochajc Kresk. Caa
historia koczy si dobrze, matka Aurelii zaczyna
rozumie, e dziecko potrzebuje przede wszystkim
mioci, i uczy si j okazywa. Wszystkie zdarzenia
maj miejsce w Poznaniu.

Aurelia
Jedwabiska
- przy kadym
spotkaniu
przedstawia
si jako
Genowefa,
zmieniajc
nazwisko na
podobnie
brzmice
Bompke,
Lompke,
Zompke
Ewa
Jedwabiska
mama
Aurelii,
nielubiana i
wymagajca
nauczycielka
matmy w
liceum Kreski,
chodna
Janina
Krechowicz zwana
Kresk,
uczennica I
klasy Liceum,
kocha si w
Maku
Maciej

Motyw mioci,
przyjani,
samotnoci i
walki z ni,
motyw smutku i
cierpienia,
motyw
odpowiedzialno
ci za drugiego
czowieka i jego
uczucia, motyw
nauczyciela,
motyw dziecka,
rodziny, motyw
biedy

Do ludzi trzeba
wyciga rk.
Trzeba. Moemy si
nie doczeka odzewu.
Ale jeli nie
wycigniemy rki, to
odzewu nie
doczekamy si z ca
pewnoci.
Nie mona narzuca
dziecku niczego si,
przez przymus. Bo
choby pani robia to
dla dobra dziecka
takie amanie
osobowoci, taka
przemoc musi
wywoa bunt i
odrzucenie
posuszestwa.
Czowiek nigdy nie
powinien by
traktowany
instrumentalnie. W
wychowaniu take.
Dziecko ma te
godno () i to
trzeba umie
uszanowa, tak jak
jego swoisty
charakter,
upodobania i
osobliwoci.

Ogorzaka
-ucze tej
samej szkoy
w wyszej
klasie
Prof.
Dmuchawiec
dziadek
Kreski,
emerytowany
i lubiany
nauczyciel
polskiego
Matylda
Stgiewka
pierwsza
mio Maka,
wykorzystuje
go i bawi si
nim
Jacek
Lelujka
kolega Janiny
Krechowicz z
klasy

Agata
Christie

12 prac
Herkulesa

m.in.
LEW Z NEMEI
Sprawa dotyczya zaginionego pekiczyka (psa). Do
Herkulesa Poirot przyszed Joseph Hoggin. Chodzio
to e pani do towarzystwa(panna Carnaby) ony
Hoggina wysza z psem(nazywa si Shan Tung) na

Herkules
Poirot
gwny
bohater,
stawia

Nikt nie ma prawa do

nienawici.
Z bliska wida
najgorzej. Czasem
trzeba oddalenia,
eby kogo zobaczy
naprawd. A czasem
wasne nieszczcie
zasania widok na
bliskiego czowieka.
Przecie sam pan
nas uczy, e ycie
bez cierpienia jest jak
jedzenie bez soli
Dobry czyn, dobre
sowo czy myl
powoduj pozytywn
reakcj w coraz to
nowych osobach i
mog przenosi swj
adunek dalej i dalej
rosn w postpie
geometrycznym i
pomnaa zasb
Dobra we
Wszechwiecie.
Wystarczy to sobie
uprzytomni, by
poczu ciar tej
odpowiedzialnoci.
Motywy winy i
kary, motyw
przestpcy,
motyw dobra i
za

Poirot by
wstrznity
klasycznymi ideaami.
Ci bogowie i boginie
mieli chyba nic mniej

spacer. Zobaczya dziecko w wzku i zacza si nim

zachwyca. Zagadaa do opiekunki dziecka i potem
spojrzaa, e psa nie ma, przecito smycz. Pani
Hoggin dostaa list, e jeli nie zapaci 200 funtw i
powiadomi o tym policje albo oznaczy kas, to psu
obetn uszy i ogon, a wic zapacia. Sytuacja
powtrzya si kilka razy(m.in. u pani Samuelson i jej
damy do towarzystwa Panny Keble). Herkules
poszed pod adres, na ktry miay by przysane
pienidze, czyli do pensjonatu. Okazao si, e
porwania psw byy zawsze w tym samym miejscu i
w tym samym dniu (w czwartek). Psy porywaa Amy
Carnaby(nie miaa kasy, miaa siostre kaleke Emily i
psa pekiczyka). W trakcie rozmowy przecia smycz
i zabraa pekiczyka a swojego tak wytresowaa,
eby sam wraca do domu. Oddaa kas Poirotowi a
on nie powiedziaa Hogginowi ,kto porywa psy.
Herkules da Amy Carnaby 200 funtw.
ANIA KERYNEJSKA
Sprawa dotyczy odnalezienia Nity Valetty. Do Poirota
przyszed mechanik- Ted Williamson i powiedzia e
zakocha si w pewnej dziewczynie ona w nim
prawdopodobnie te i spotkali si raz a potem
umwili a dziewczyna nie przysza. Chopak dosta
adres jej zamieszkania od jakiej sucej, ktra j
zastpia. Poirot lata po rnych krajach i w kocu
okazao si e dziewczyna nie yje. Pniej Herkules
znalaz jej paniom i pogada z ni bya ona
niesamowit tancerk Rosyjsk- Katrina
Samousheka. Okazao si e ta tancerka podawaa
si za swoj wosk nie yjc suca Juanita (Nita).
Katrina wyjechaa do Szwajcarii, by si leczy, bo
bya chora. Tam przyjechaa do niej Poirot wyjani z
ni wszystko i zachci do spotykania si z
mechanikiem.

zadanie
wykonania
dwunastu
prac, ktre
maj
nawizywa
do dwunastu
prac
mitycznego
herosa, ktry
nosi to samo
imi, z tym, e
on zamiast
siy ma uy
swojego
umysu
Doktor
Burton
znajomy
detektywa, to
wanie pod
wpywem
rozmowy z
nim Herkules
Poirot
podejmuje si
wykonania
sawetnego
zadania
Panna
Lemon
oddana
sekretarka
detektywa. W
peni
profesjonalnie

rnych wciele ni
wspczeni
zbrodniarze. Zreszt
faktycznie sprawiaj
wraenie osobnikw o
wyranie
zbrodniczych
skonnociach.
Pijastwo, rozpusta,
kazirodztwo, gwaty,
szabrownictwo,
morderstwa i szykany
starczyoby tego,
eby juge
dinstruction mia
pene rce roboty.
Oto wspczesny
Herkules, jake
odmienny od tego
niesmacznego
wizerunku nagiego
osobnika z
przerostem mini,
wywijajcego
maczug. Ot, maa,
zwarta posta, tak
bardzo na miejscu, w
wielkomiejskim
ubraniu i z wsem
wsem o
zapuszczeniu jakiego
antyczny Herkules nie
mgby nawet
marzy, wsem
wspaniaym, a
zarazem

podchodzi do
wykonywanyc
h przez siebie
zada.

Andrzej
Sapkowski

Miecz
przeznacz
enia

Geralt zostaje wynajty przez krla Venzlava z

Brugge. Ma zanie poselstwo do Brokilonu,
krlestwa driad, ogromnego lasu, lecego w
ziemiach owego krla. Wiedmin zastaje zabitych
rycerzy. Driady bowiem zabijay kadego, kto
omieli si wej na ich teren. Sam te otrzymuje
ostrzeenie, ale nie zamierza ucieka. Znajduje
rannego rycerza Freixeneta, swojego przyjaciela,
ktrego kiedy odczarowa, gdy ten by zaklty w
kormorana. Ten prosi go o pomoc w odnalezieniu
zaginionej ksiniczki. Po chwili pojawiaj si driady.
Znaj one dobrze Geralta, kiedy jedna z nich,
Moren, crka ich krlowej Eithne, zapaa Geralta.
Mia on posuy jako narzdzie rozrodcze driad,
okazao si jednak, e jest wiedminem, a zatem jest
te bezpodny. Dziwoony chciay go zabi, ale
Moren wstawia si za nim, gdy go pokochaa. Teraz
Geralt wykorzystuje t znajomo, by wypeni swe
poselstwo. Driady zabieraj Freixeneta, za Geralta
do Eithne prowadzi driada Braenn, ktra, jak wkrtce
odkrywa Geralt, bya kiedy ludzk kobiet, ale

Geralt z Rivii
- wiedmin,
gwny
bohater
opowiada
Cirilla (Ciri) ksiniczka z
Cintry,
wnuczka
Calanthe,
dziecko
przeznaczenia
Geralta
Freixenet rycerz, ktry
by kiedy
kormoranem,
przyjaciel
Geralta
Eithne krlowa driad

Motyw
wolnoci,
mierci,
przeznaczeniafatum, walki
natury z
cywilizacj,
przyjani,
motyw rycerzawojownika,
obrocy
sabych

wyszukanym.
A jednak midzy
Herkulesem Poirot a
Herkulesem
staroytnym istniao
pewne podobiestwo
i jeden, i drugi mia
bez wtpienia
znaczny udzia w
uwalnianiu wiata od
chwastw I jednego,
i drugiego mona by
nazwa dobroczyc
spoecznoci, w ktrej
przyszo mu y
Miecz przeznaczenia
ma dwa ostrza.
Jednym jeste ty.

zostaa porwana przez driady jako dziecko. Geralt i

Braenn napotykaj ma dziewczynk, zaatakowan
przez wija. Zabijaj stwora, ale dziewczynka nie
odnosi si do nich z szacunkiem. Mwi, e jest
ksiniczk, ma na imi Ciri i da traktowania
godnego jej osoby. Chce uciec Geraltowi, przez co o
mao nie zabija jej wcieka Braenn. Maa opowiada
swoj histori. Jej rodzice zginli na morzu, ona za
wychowuje si na dworze babki. Miaa by wydana
za ksicia Kistrina, ale go nie kochaa, a poza tym on
za by zakochany w damie dworu. Wic ucieka z
pomoc giermka. Dotarli a tutaj, ale jej towarzysz
zgin, a ona zagubia si w lesie.
W kocu cae trio dociera do siedziby driad.
Spotykaj tam Freixeneta, ktrego driady
wykuroway. Maj zamiar teraz wykorzysta go jako
maszyn rozrodcz. Ciri za ma zosta driad,
chocia dziewczynka nie chce tego, wci mwic o
jakim przeznaczeniu. Wiedmin staje przed krlowa
driad, Eithne. Rozmawia z ni, ale nie dochodz do
porozumienia. Krlowa nie chce zachowa jedynie
czci lasu, che mie go cay. Nie pomagaj
tumaczenia Geralta, e nadchodz trudne czasy i
trzeba czy si z ludmi. Krlowa wspomina o
swojej crce, Moren, ktra zgina w obronie
Brookilonu. Eithne daje Geraltowi do przeczytania
wiersz, z ktrego wynika e przeznaczenia to miecz
o dwch ostrzach. Jeden z nich to Geralt, a drugi... to
oczywicie mier, ktra za nim idzie. Nastpnie
wezwana Ciri ma wypi Wody Brokilonu, mikstury,
ktra ma zniszczy pami ludzkich dzieci i zamieni
je w driady. Ksiniczka jednak wytrzymuje t prb
i chce dalej zosta z Geraltem. Nastpnie Geralt pije
wod i dostaje halucynacji, wskutek ktrych mdleje.
Kiedy si budzi ,jest ju poza siedzib driad, a obok
niego siedzi Ciri. Na skutek wizji zrozumia co

(dziwoon)
Braenn driada, ktra
zaprzyjania
si z Geraltem
Myszowr druid,
znajomy
Geralta

Ursula le
Guin

Czarnoksi
nik z
Archipelag
u

wanego: rodzicami Ciri byli Pavetta i Duny zwany

Jeem, ktrym kiedy pomg si poczy. Teraz oni
nie yj, za maa Ciri jest jego dzieckiem
przeznaczenia. Gerald nie chce jednak jej zabra,
lecz odda Calanthe. Jad wic do Cintry. Po drodze
natykaj si na oddzia ludzi. Geralt udaje przed nimi
rycerza, ktry wraca z crk z wyprawy wojennej.
Ciri zwraca rycerzom uwag, e na pobojowisku jest
cite drzewo, wic to nie driady napady na
kupcw, gdy nigdy nie ciyby one drzewa.
Okazuje si, e to ci ludzie napadli na kupcw i
chcieli zwali win na driady. Teraz jeszcze chc
zabi Geralta i Ciri. Ksiniczka ucieka na drzewo,
za wiedmin walczy zaciekle. W ostatecznej
rozprawie pomaga mu salwa strza driady Braenn,
ktra posza za nimi. Driada egna si z nimi,
ostatecznie te zrywajc ze swoj przeszoci. Po
chwili zjawia si wezwany przez owych zabitych
ludzi druid Myszowr. Rozpoznaje on Geralta.
Oznajmia Ciri, e jej babka jest na ni wcieka za
ow ucieczk i ju czeka z rzgami. Wieczorem, przy
ognisku, wiedmin postanawia odjecha. Myszowr
pragnie go namwi, by zabra Ciri ze sob, gdy
czy go z ni przeznaczenie, a jemu nie naley si
przeciwstawia. Wiedmin tumaczy si, e nie
wierzy w przeznaczenie. Druid ostrzega go, e i tak
nie ucieknie przed Ciri. Geralt odjeda. egna go
okrzyk Ciri, ktra baga go, by j wzi ze sob i e
tak przed ni nie ucieknie, gdy ona jest jego
przeznaczeniem.
W pewnej wiosce przyszed na wiat chopiec,
ktrego matka zmara rok po porodzie. Nazwano go
Duny. Mia pomaga ojcu, kowalowi, w pracy, ale nie
lubi tego zajcia. Kiedy mia okoo siedmiu lat,
okazao si, e posiada talent magiczny, wic
wioskowa znachorka zacza uczy go podstaw

Ged - bohater
gwny, jako
dziecko nosi
imi Duny,
jego ojciec by
kowalem,

Motyw podry,
wdrwki,
pychy,
nieszczcia,
motyw
saboci,

Aby sysze, naley

milcze.
kade sowo, kade
dziaanie naszej sztuki
wypowiadamy i
wprowadzamy w ruch

magii. Podczas napadu piratw na wiosk, kiedy

mia ju prawie trzynacie lat, okaza si swoich
zdolnoci, ale omal przy tym nie umar. Gdy
wyzdrowia, nadano mu dorose imi - Ged - po czym
potny czarodziej Ogion Milczcy zabra go do
siebie na nauk. Ged by pilnym uczniem, ale chcia
jak najszybciej zdoby potn moc. Dlatego da si
sprowokowa i uy zaklcia przywoujcego
zmarych. Zamiast ducha ksiniczki, ktr chcia
zobaczy, przywoa Cie, ktry omal go nie zabi.
Ogion wysa swojego ucznia do szkoy arcymagw
na wyspie Roke, ostrzegajc jednoczenie, e bdzie
musia w kocu zmierzy si z Cieniem, ktry cigle
go szuka. W szkole Ged zaprzyjani si z Vetchem, a
po jej ukoczeniu midzy innymi wsawi si
pokonaniem smokw z Pendoru. Cay czas jednak
poda za nim Cie, usiujc go zabi. W kocu Ged
zdecydowa si z nim zmierzy i zamiast ucieka,
zacz go szuka, a wtedy to Cie rozpocz
ucieczk. Ged stawi mu czoa na otwartym morzu i
pokona, gdy zrozumia, e Cie jest po prostu
mroczn stron jego duszy.

matka zmara,
gdy by
jeszcze
niemowlciem
,jego pierwsz
nauczycielk
magii bya
ciotka,
wioskowa
znachorka,
szybko jednak
chopiec
odkry w sobie
wielk moc,
uczy si
magii w szkole
magw na
wyspie Roke,
jako
modzieniec
pragnie by
lepszy ni
inni, jest
hardy i
dumny, atwo
go
sprowokowa,
nierozwane
uycie zbyt
potnej dla
niego magii
koczy si
katastrof, od
tego czasu
Ged dojrzewa
i zaczyna

ludzkiej
tosamoci,
motyw
dojrzewania,
motyw dobra i
za, motyw
czarodzieja

na korzy albo
dobra, albo za. Zanim
przemwisz albo
uczynisz cokolwiek,
musisz zna cen,
jak trzeba zapaci!
Zapali wiec
znaczy rzuci cie...
Za droga moe w
kocu prowadzi do
dobrego celu.
"Nawet gupstwo jest
niebezpieczne w
rkach gupca"
"Mdrzy nie musz
pyta,gupiec pyta na
prno."

uywa swych
mocy w
sposb
rozsdny i
wiadomy,
pocztkowo
boi si Cienia,
ktry
przywoa,
brakuje mu
odwagi i
ucieka przed
nim, nie
wierzc w
siebie, ale po
rozmowie ze
swoim
mistrzem
Ogionem
wyrusza
zmierzy si z
wrogiem
Ogion
Milczcy wielki mag,
przybywa na
Wysp Gont,
gdzie
mieszka
Duny, na
wie, e
mieszka tam
dziecko o
niezwykych
mocach,
nadaje

Duny'emu
prawdziwe
imi Ged i
bierze go pod
opiek, jest
bardzo mdry
i
dowiadczony,
wykazuje si
niezwyk
cierpliwoci i
spokojem
Vetch - jeden
z uczniw w
szkole
czarnoksiskie
j, krpy
chopak, jego
prawdziwe
imi to
Estarriol,
pochodzi ze
Wschodnich
Rubiey i by
ciemnoskry,
przyjaciel
Geda, Vetch
naraa ycie,
by
towarzyszy
Gedowi w
poszukiwaniu
Cienia
Jasper - jeden
z uczniw w
szkole

magw,
pochodzi z
zamonej
rodziny z
tradycjami,
da odczu
Gedowi, e go
nie lubi i nigdy
si to nie
zmienio,
prowokuje
Geda do
wywoania
ducha zmarej
osoby, co
koczy si
przyzwaniem
Cienia