BIURO BEZPIECZESTWA NARODOWEGO

OPRACOWANIE

CZY POLSCE JEST POTRZEBNA

NARODOWA STRATEGIA OBRONY PRZED TERRORYZMEM?
Warszawa, kwiecie 2009 r.

SPIS TRECI
1.

Wprowadzenie ..

2.

Gwne uregulowania prawne w obszarze zagroenia terroryzmem

obowizujce w Polsce ..

3.

Kierunki polityki RP w obszarze zwalczania terroryzmu

13

3.1

Dokumenty

wypracowane

ramach

Organizacji

Narodw

Zjednoczonych (ONZ).

14

3.2

Strategia UE w zakresie zwalczania terroryzmu ..

14

3.3

Dokumenty

wypracowane

ramach

Sojuszu

Pnocnoatlantyckiego (NATO)...

15

4.

Komponenty strategii sektorowej .

17

4.1

Charakter strategii

17

4.2

Dokumenty

charakterze

strategicznym

oraz

uregulowania

prawne wybranych pastw europejskich ..

23

5.

Oglne ramy Narodowej Strategii Obrony przed Terroryzmem .

28

5.1

Charakterystyka obszaru dziaania .

28

5.2

Zaoenia do strategii obrony przed terroryzmem .

30

6.

Podsumowanie .

38

1.

WPROWADZENIE
Jednym z najpowaniejszych narusze uniwersalnych wartoci, jakimi s

godno ludzka, wolno, rwno i solidarno, poszanowanie praw czowieka

jest obecnie terroryzm midzynarodowy. Stanowi on take jedno z gwnych
zagroe dla demokracji oraz rozwoju gospodarczego i spoecznego.
W konsekwencji wydarze z 11 wrzenia 2001 roku

nastpio nasilenie

walki z terroryzmem. Nowe metody walki przyczyniy si jednak do zmiany

sposobw

dziaania

skomplikowane

organizacji

zaawansowane

terrorystycznych
technologicznie.

na

coraz

Sytuacja

ta

bardziej

zmusza

do

postawienia pytania - czy dziaania podejmowane przez poszczeglne pastwa

i organizacje w ramach oglnowiatowej walki z terroryzmem s wystarczajce?
Dynamizm zmian, jakie zachodz w sposobach i metodach przeprowadzania
zamachw

terrorystycznych

zmusza

do

cigego

doskonalenia

procedur

i mechanizmw przeciwdziaania tego typu zagroeniom. Pomimo wysikw

pastw i organizacji midzynarodowych, przeprowadzane akcje terrorystyczne
zaskakuj suby bezpieczestwa zarwno pod wzgldem taktycznym, jak
i operacyjnym. Przykadem moe by zamach w Bombaju1, gdzie przyzwyczajone
do dominujcej w ostatnim czasie taktyki zamachw bombowych (m.in.
z

wykorzystaniem

wielogodzinnej

IED2)

operacji

suby

zmuszone

terrorystycznej

byy

do

wielkim

przeciwstawienia
miecie.

Sytuacja

si
ta

potwierdza ogln tendencj, w ktrej organizacje terrorystyczne tworz rozlege

struktury i w obranym przez nie kierunku wypracowuj metody dziaa oraz
dugofalowe plany. Wymusza to na podmiotach pastwowych kompleksowe
podejcie

stae

dostosowywanie

(doskonalenie)

metod

walki

mechanizmy

dziaa

z terroryzmem do aktualnej strategii dziaania terrorystw.

Czy

Polska

posiada

niezbdne

uregulowania

zapobiegania oraz reagowania w wypadku zaistnienia realnego zagroenia

terroryzmem na jej terytorium? Jak stwierdzano w wielu opracowaniach
i
i

dyskusjach
suby

prawne

eksperckich,

posiadajce

odpowiednie

Polsce

istniej

kompetencje,

zarwno
jak

te

instytucje

unormowania

bezporednio regulujce kwestie dotyczce terroryzmu. Brak jest

natomiast mechanizmu z wyranie zaznaczonym orodkiem decyzyjnym, ktry

1
W dniach 2629 listopada 2008 roku. Zamachy miay miejsce w dziewiciu poudniowych punktach miasta.
Zgino co najmniej 188 osb, 313 zostao rannych.
2
Improvised explosive device, ang. - improwizowany adunek wybuchowy (VBIED Vehicle Borne Improvised
Explosive Devices; SBIED Suicide Bomb Improvised Explosive Devices)

czyby wszystkie niezbdne obszary w jeden zintegrowany, ponadresortowy,

oglnonarodowy system walki z terroryzmem.
Gwne cele, kluczowe zadania i kierunki polityki bezpieczestwa Polski
w

zakresie

m.in.

przeciwdziaania

terroryzmowi

zawarte

Strategii

Bezpieczestwa Narodowego RP , ktra mwi, e ksztatujc bezpieczestwo

wewntrzne,

naley

stale

uwzgldnia

moliwo

wystpienia

zagroe

terrorystycznych i przeciwdziaa ich ewentualnemu powstaniu. Trzeba przy tym

zapewnia
waciwego

prawidow
zachowania

mobilno,
si

sprawn

obywateli

organizacj

przypadku

oraz

umiejtno

wystpienia

realnego

zagroenia terrorystycznego. Zagroenie to naley okrela w sposb szeroki,

majc na uwadze nie samo zagroenie atakiem, lecz wystpujce grupy
wsparcia, jego midzynarodowy charakter, rda finansowania, midzynarodowe
zaangaowanie kraju oraz techniczne metody realizacji. Dlatego te wanym
pozostaje prawidowe wspdziaanie sub i organw odpowiedzialnych za
przeciwdziaanie

zagroeniom

terrorystycznym

oraz

profesjonalizm

w wykonywaniu zada ustawowych.

Terroryzm stanowi powane niebezpieczestwo dla wszystkich pastw
i narodw. Stwarza powane zagroenie dla bezpieczestwa, dla wartoci
wyznawanych przez demokratyczne spoeczestwa oraz dla praw i wolnoci
obywateli, zwaszcza poprzez dziaania wymierzone przeciw przypadkowym,
niewinnym ludziom. Terroryzm jest zbrodni, ktrej nie usprawiedliwiaj adne
okolicznoci.4

Dlatego

te

naley

dooy

wszelkich

stara,

aby

jak

najwikszym stopniu zminimalizowa zagroenie przeprowadzenia na terytorium

RP zamachw terrorystycznych. Mona to osign wycznie poprzez stworzenie
jasnych i przejrzystych regu postpowania wszystkich zaangaowanych sub
i instytucji biorcych udzia w obronie przed terroryzmem.
Sporn

pozostaje

kwestia,

czy

poziom

zagroenia

terroryzmem

w Polsce jest wystarczajcy, aby pretendowa do wyszczeglnienia tego

zjawiska i opracowania odrbnego narodowego programu, czy te strategii
w

zakresie

jego

bezpieczestwa

zwalczania.

narodowego

Za

przyjciem

przemawia

fakt,

takiego
e

elementu

pomimo,

polityki

zagroenie

terroryzmem ocenia si jako niewielkie, to jest ono potencjalnie realne

3
Strategia bezpieczestwa narodowego RP, podpisana przez Prezydenta RP w dniu 13 listopada 2007 r.,
www.bbn.gov.pl
4
Strategia UE w dziedzinie walki z terroryzmem z dnia 15 grudnia 2005 r.

i w konsekwencji moe przynie tragiczne skutki. Zagroeniem dla Europy,

w tym i dla Polski, jest zorganizowany terroryzm midzynarodowy. Polska musi
si liczy z moliwoci dziaa skierowanych przeciwko niej (zagroenie
bezporednio

na

terytorium

antyterrorystycznej.

Nie

RP)

mona

zwizku

wykluczy

akcji

udziaem

kampanii

odwetowych,

bdcych

konsekwencj prowadzonych przez NATO lub UE operacji stabilizacyjnych

i pokojowych. Szczeglnym zagroeniem dla polskich podmiotw, realizujcych
zadania poza granicami pastwa, s dziaania zbrojne prowadzone przez
ugrupowania

terrorystyczne

na

obszarze

odpowiedzialnoci

Polskich

Kontyngentw Wojskowych 5 (zagroenie poza granicami kraju).

Przyczyn podjcia rozwaa nad polsk polityk walki z terroryzmem jest
prba uzyskania odpowiedzi na pytania: 1. Czy w obszarze zagroenia, jakim
jest terroryzm Polska posiada spjn, jednolit koncepcj narodowych dziaa
majcych na celu przeciwdziaanie i walk z tym zjawiskiem? 2. Czy istnieje
potrzeba

stworzenia

terroryzmem?
przyjtymi

3.

Czy

kierunkami

strategicznym

odrbnego
istnieje

dokumentu
konieczno

prowadzonej

(zapisami

Strategii

polityki

strategii

wypenienia

obrony
luki

bezpieczestwa

Bezpieczestwa

na

przed

pomidzy
poziomie

Narodowego

RP),

a wykonawczym (regulacjami midzynarodowymi, sojuszniczymi i krajowymi)

w zapewnieniu bezpieczestwa narodowego, a tym samym w przeciwdziaaniu
terroryzmowi?
Dziaania, ktre planowane s dugookresowo potrzebuj dookrelenia
i uszczegowienia, na przykad w ramach tzw. strategii sektorowej (jako jednej
z wielu innych istniejcych w dziedzinie bezpieczestwa wewntrznego RP).
Strategia w sposb syntetyczny i zintegrowany okrelaaby cele i zadania
poszczeglnych instytucji wobec zagroenia terrorystycznego, wykorzystujc
zasoby i rozwizania, jakie zostay ju wypracowane zarwno na gruncie
polskim, jak i midzynarodowym.
Strategia pozwoliaby na zdiagnozowanie stanu bezpieczestwa pastwa
w obszarze terroryzmu (ocen wystarczalnoci i adekwatnoci do zagroe
przyjtych w Polsce mechanizmw obrony, poziomu implementacji uregulowa
midzynarodowych, wskazanie mocnych i sabych stron systemu). Byaby te
sposobem na dokonanie oceny, czy istniej, a jeli tak, to w jakich segmentach
5

Strategia bezpieczestwa narodowego RP, www.bbn.gov.pl

i w jakim rozmiarze - luki pomidzy przyjtymi kierunkami prowadzonej

polityki bezpieczestwa na poziomie strategicznym i wykonawczym.
Celem nadrzdnym dziaa podejmowanych w ramach proponowanej
strategii byoby uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy Polska jest przygotowana
(m.in. pod wzgldem formalno prawnym, czy organizacyjnym) do obrony
przed

terroryzmem?

bezpieczestwa

Brak

pastwa

penej

kontekcie

rzetelnej

informacji,

realnych

co

zagroe

do

stanu

charakterze

terrorystycznym, to przede wszystkim:

brak kompleksowej wizji zapobiegania, przeciwdziaania i reagowania,

szukanie rozwiza i reagowanie ad hoc w zalenoci od zdarze, ktre

mog we wskazanym segmencie zaistnie,

brak usystematyzowanej wiedzy na temat tego, co w badanym zakresie

osigny ju inne pastwa, czy organizacje midzynarodowe i ktre
z tych rozwiza Polska mogaby zaimplementowa do wasnego systemu.
Pomidzy

Strategi

Bezpieczestwa

Narodowego,

powszechnie

obowizujcymi aktami prawnymi istnieje luka, ktr strategia sektorowa

wypeniaaby, bez kolizji z innymi regulacjami. Naley pamita, e niniejszy
dokument koncepcja budowy nie jest jeszcze strategi, ale inicjatyw do
podjcia prac nad jej opracowaniem.
Koncepcja stworzenia strategii nie jest dokumentem koniecznym w sensie
formalno prawnym. Nie jest nim rwnie zakadany cel (efekt) koncepcji czyli
sama strategia. Moe ona jedynie uatwi i uporzdkowa cele i dziaania, jakie
naley podj, aby osign jak najwikszy stopie bezpieczestwa kraju.
Koncepcja budowy strategii nie jest te projektem aktu normatywnego
(nie jest nim rwnie jej efekt kocowy w postaci samej strategii). A zatem jej
ewentualne

opublikowanie

(upowszechnienie)

nie

wymusza

nowelizacji

istniejcego prawa lub tworzenia nowych uregulowa. Nie zawiera zapisw, ktre
ingerowayby w obowizujcy system prawny. Oczywicie odwouje si do niego,
wskazuje konkretne rozwizania prawne i stwierdzone w nich luki, ale tylko
w celu uzasadnienia koniecznoci podjcia prac nad opracowaniem takiej
strategii. Ta z kolei miaaby by swego rodzaju kierunkowskazem (wytycznymi)
dla okrelonych dziaa m.in. w obszarze obowizujcego prawa, czy
istniejcych rozwiza organizacyjnych. Dopiero efektem tych dziaa byaby
pena diagnoza systemu (w tym ustawodawstwa) i wskazanie luk prawnych,

wymagajcych konkretnych inicjatyw. A zatem odniesienie si w niniejszym

opracowaniu do kwestii obowizujcego prawa nastpuje tylko po to, by
pokaza, e cel strategiczny realizuje si rwnie przy wykorzystaniu narzdzi
formalno prawnych, wymagajcych oceny.
Przykadem

przyszego

projektu

aktu

normatywnego

(obecnie

opracowywane s tylko zaoenia do ustawy), w ktrego tworzeniu znacznym

uatwieniem byaby strategia stanowica swego rodzaju punkt wyjcia - jest
ustawa antyterrorystyczna. Wczeniejsze opracowanie strategii obrony przed
terroryzmem nadaoby odpowiedni kierunek pracom nad skonkretyzowaniem
dziaa jakie naley podejmowa przeciwdziaajc zagroeniom terrorystycznym.
Stworzyoby to ramy okrelajce obszary podlegajce regulacjom ustawowym.
Na powysz okoliczno BBN zwracao uwag w 2008r. w pismach do MSWiA6.
Podsumowujc, celem niniejszego opracowania jest:

Okrelenie potrzeby i moliwoci opracowania strategii sektorowej obrona przed terroryzmem, jako uzupenienie i rozszerzenie strategii
bezpieczestwa narodowego oraz dokumentw o charakterze aktw
prawnych.
Przekazanie impulsu inicjujcego opracowanie strategii sektorowej,
wpisujcego si m.in. w Strategi Bezpieczestwa Narodowego RP oraz
procedury zawarte w projekcie ustawy o Bezpieczestwie Narodowym.
Konsekwencj wypenienia zaoe obowizujcej Strategii Bezpieczestwa

Narodowego RP i zawartej w niej koncepcji systemu bezpieczestwa narodowego

(ktra

okrelona

poszczeglnych

jest

poprzez

podmiotw

gwne

cele

pastwowych),

jest

zadania

sektorowe

inicjatywa

dla

opracowania

programu obrony przed terroryzmem w formie strategii sektorowej mogcej

stanowi podstaw do stworzenia planu jej realizacji.
Co wicej, opracowanie strategii sektorowej wpisuje si w konwencj
projektu ustawy o bezpieczestwie narodowym, ktra zakada m.in. tworzenie
przez midzyresortowe zespoy strategii sektorowych w wyszczeglnionych
obszarach

bezpieczestwa

energetycznego,

(politycznego,

spoecznego,

kulturowego

militarnego,
i

ekonomicznego,

ekologicznego

oraz

innych

dookrelonych przez Rad Ministrw). W myl wskazanego projektu, strategie

sektorowe

zatwierdzane

winny

by

przez

Prezydenta

RP,

podlegayby

cyklicznemu przegldowi i w miar potrzeb nowelizowane przez Rad Ministrw.

6

Zrealizowany zosta postulat Biura, aby planowany do powoania zesp zadaniowy nie opracowywa projektu
ustawy antyterrorystycznej, a jedynie zaoenia do niej.

2.

GWNE UREGULOWANIA PRAWNE W OBSZARZE ZAGROENIA

TERRORYZMEM OBOWIZUJCE W POLSCE

Regulacje prawne dotyczce rozpoznawania, przeciwdziaania i zwalczania
terroryzmu w polskim systemie prawnym rozproszone s w wielu aktach
(np. ustawach kompetencyjnych poszczeglnych sub specjalnych i porzdku
publicznego7), a formalno prawn ocen i penalizacj czynu o charakterze
terrorystycznym zawiera kodeks karny8. Nie uwzgldnia on jednak wszystkich
zagadnie z przedmiotowego obszaru w zakresie klasyfikacji i sankcjonowania
czynw

powizanych

kompetencji

ustawowych

terrorystyczn9.

dziaalnoci
odpowiednich

sub

Regulacje

instytucji

dotyczce

zaangaowanych

w szeroko rozumian walk z terroryzmem nie s jasne m.in. ze wzgldu na brak

spjnoci i jednolitoci poj definiujcych zarwno zjawisko, jak i dziaania sub
w jego obszarze10. Cz zada i odpowiedzialno, zwaszcza na styku
cywilnych i wojskowych sub specjalnych nakadaj si na siebie11. Jedn
z

najistotniejszych

powierzonego

luk

jednemu

obowizujcym

organowi

nadzoru

systemie
nad

prawnym

wszystkimi

jest

brak

subami,

realizujcymi zadania w przedmiotowej sferze. Obecnie naley on bowiem do

bezporedniej kompetencji premiera oraz w rozproszony sposb pozostaje we
waciwoci niektrych ministrw (w tym zwaszcza: MSWiA, MON, MF)12.

7
Ustawa z dnia 24.05.2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Agencji Wywiadu (Dz.U. 2002 nr
74 poz. 676 z pn. zmianami), ustawa z dnia 09.06.2006 r. o Subie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Subie
Wywiadu Wojskowego (Dz.U. z 2006r. Nr 104, poz. 709), ustawa z dnia 06.04.1990 r. o Policji (Dz.U. 1990 nr
30 poz. 179), ustawa z dnia 12.10.1990 r. o Stray Granicznej (Dz.U. 1990 Nr 78 poz. 462).
8
Przestpstwem o charakterze terrorystycznym jest czyn zabroniony zagroony kar pozbawienia wolnoci,
ktrej grna granica wynosi, co najmniej 5 lat, popeniony w celu: 1) powanego zastraszenia wielu
osb,2) zmuszenia organu wadzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej lub innego pastwa albo organu
organizacji midzynarodowej do podjcia lub zaniechania okrelonych czynnoci,3) wywoania powanych
zakce w ustroju lub gospodarce Rzeczypospolitej Polskiej, innego pastwa lub organizacji midzynarodowej a take groba popenienia takiego czynu. (art. 115a 20 KK).
9
Dotyczy to w szczeglnoci takich czynw (zachowa), jak nawoywanie do terroryzmu, rekrutacja czy
szkolenie sympatykw i czonkw organizacji terrorystycznych.
10
Przykadowo ustawa o ABW oraz AW wrd zada ABW wskazuje w art. 5 ust. 1 pkt 2 rozpoznawanie,
zapobieganie i wykrywanie przestpstw terroryzmu, natomiast ustawa o SKW oraz SWW wskazuje w art. 5
ust. 1 pkt 1g jako jedno z zada SKW rozpoznawanie, zapobieganie oraz wykrywanie popenianych przez
onierzy penicych czynn sub wojskow, funkcjonariuszy SKW i SWW oraz pracownikw SZ RP i innych
jednostek organizacyjnych MON, przestpstw zwizanych z dziaalnoci terrorystyczn. Pierwsza ze
wskazanych ustaw mwi zatem o przestpstwach terroryzmu, druga o przestpstwach zwizanych
z dziaalnoci terrorystyczn.
11
Przykadowo odnonie dublowania: art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o ABW oraz AW wskazuje, i jednym z zada
AW jest rozpoznawanie midzynarodowego terroryzmu , a w art. 6 ust. 1 pkt 2b ustawy o SKW oraz SWW
wymienia si rozpoznawanie i przeciwdziaanie zagroeniom midzynarodowym terroryzmem.
Tosame wnioski zawiera Raport z prac Zespou Zadaniowego do Spraw Usystematyzowania Krajowych
Regulacji i Rozwiza Prawnych Dotyczcych Przeciwdziaania Terroryzmowi.
12
Zgodnie z art. 11 ustawy o ABW oraz AW przy Radzie Ministrw dziaa Kolegium do Spraw Sub Specjalnych,
jednake jest ono organem wycznie opiniodawczo doradczym w sprawach programowania, nadzorowania
i koordynowania dziaalnoci ABW, AW, SKW, SWW i CBA oraz podejmowanych dla ochrony bezpieczestwa
pastwa dziaa Policji, SG, W, SW, BOR, SC, urzdw skarbowych, izb skarbowych, organw kontroli
skarbowej, organw informacji finansowej oraz sub rozpoznania Si Zbrojnych RP.

Polska

podpisaa

szereg

umw

midzynarodowych,

dotyczcych

wsppracy w zakresie zapobiegania i zwalczania przestpczoci zorganizowanej

i

innych

przestpstw13.

Podobnie

jak

przypadku

wewntrznych

aktw

normatywnych nie ma tu spjnoci i jednolitoci poj definiujcych zjawiska, jak

i dziaania poszczeglnych sub.
Ponisze zestawienie (tabela nr 1) ukazuje zdeklarowane kompetencje
odpowiednich sub i instytucji (wg filarw okrelonych w Strategii UE w zakresie
zwalczania terroryzmu), z ktrego wynika, i dziaania podejmowane przez
poszczeglne instytucje i suby s powielane, a zdecydowana wikszo,
zgodnie

zreszt

przepisami

poszczeglnych

ustaw

kompetencyjnych,

zadeklarowaa realizacj zada w I filarze (zapobieganie), najmniejsza liczba

natomiast w III filarze (ciganie) 14.

Suba/ instytucja

Zapobieganie

15

Ochrona

16

ciganie17

Reagowanie18

Ministerstwo Spraw
Wewntrznych i Administracji

TAK

TAK

NIE

TAK

Agencja Bezpieczestwa
Wewntrznego

TAK

TAK

TAK

NIE

TAK

NIE

NIE

NIE

TAK

NIE

NIE

TAK

Biuro Bezpieczestwa
Narodowego
Kancelaria Prezesa Rady
Ministrw

Przykadowo: Umowa midzy Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem Ukrainy o wsppracy

w zakresie zwalczania przestpczoci zorganizowanej (Dz.U. z 2004 r. Nr 38, poz. 343); Umowa midzy
Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem Federalnym Republiki Austrii o wsppracy w zapobieganiu
i zwalczaniu przestpczoci (Dz.U. z 2004 r. Nr 41, poz. 377); Umowa midzy Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej
a Rzdem Republiki Finlandii o wsppracy w zakresie zapobiegania i zwalczania przestpczoci zorganizowanej
i innych przestpstw (Dz.U. z 2004 r. Nr 41, poz. 379); Umowa midzy Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej
a Rzdem Rumunii o wsppracy w zwalczaniu przestpczoci zorganizowanej, terroryzmu i innych rodzajw
przestpstw (Dz.U. z 2004 r. Nr 154, poz. 1625); Umowa midzy Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem
Republiki Federalnej Niemiec o wsppracy w zakresie zwalczania przestpczoci zorganizowanej oraz
szczeglnie niebezpiecznych przestpstw (Dz.U. z 2004 r. Nr 248, poz. 2486); Umowa midzy Rzdem
Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem Republiki Turcji o wsppracy w zwalczaniu terroryzmu, przestpczoci
zorganizowanej i innej przestpczoci (Dz.U. z 2005 r., Nr 12, poz. 94); Umowa midzy Rzdem
Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem Republiki Indii o wsppracy w zwalczaniu przestpczoci zorganizowanej
i midzynarodowego terroryzmu (Dz. U. z 2005 r. Nr 34, poz. 302).
14
Na podstawie Sprawozdania z prac Zespou Zadaniowego ds. Usystematyzowania Krajowych Regulacji
i Rozwiza Prawnych dot. Przeciwdziaania Terroryzmowi (powoanego w dniu 10 czerwca 2008 r. na
podstawie Decyzji nr 5 Przewodniczcego Midzyresortowego Zespou do spraw Zagroe Terrorystycznych)
sierpie 2008 r.
15
Tame, Zapobieganie rozumiane jako - przeciwdziaanie zwracaniu si ludzi ku terroryzmowi, eliminowanie
czynnikw lub pierwotnych przyczyn mogcych prowadzi do radykalizacji postaw i rekrutacji kandydatw,
zarwno na terenie UE, jak i w skali midzynarodowej.
16
Tame, Ochrona rozumiana jako: ochrona obywateli i infrastruktury oraz ograniczanie podatnoci na atak,
m.in. poprzez popraw bezpieczestwa granic, systemw transportu i kluczowej infrastruktury.
17
Tame, ciganie rozumiane jako: ciganie i prowadzenie ledztw wobec terrorystw na terytorium kraju
i w skali wiatowej; utrudnianie im planowania, podrowania i cznoci; niszczenie sieci wsparcia; odcinanie
od rde finansowania i dostpu do rodkw ataku; stawianie terrorystw przed wymiarem sprawiedliwoci.
18
Tame, Reagowanie rozumiane jako: przygotowywanie si do zarzdzania skutkami atakw
terrorystycznych i minimalizacji tych skutkw, poprawianie zdolnoci do likwidacji nastpstw, skoordynowanej
reakcji i pomocy dla ofiar.
13

Ministerstwo Obrony
Narodowej / andarmeria
Wojskowa
Ministerstwo Spraw
Zagranicznych
Prokuratura/
Ministerstwo Sprawiedliwoci

TAK

TAK

TAK

TAK

TAK

NIE

NIE

TAK

NIE

NIE

TAK

NIE

Agencja Wywiadu

TAK

NIE

NIE

NIE

Policja

TAK

TAK

TAK

TAK

Stra Graniczna

TAK

TAK

(z wyczeniem
prowadzenia ledztw
wobec terrorystw )

TAK

Pastwowa Stra Poarna

NIE

TAK

NIE

TAK

Biuro Ochrony Rzdu

TAK

TAK

NIE

TAK

Suba Wywiadu Wojskowego

TAK

TAK

NIE

NIE

TAK

TAK

NIE

TAK

TAK

NIE

TAK

NIE

TAK

TAK

NIE

NIE

TAK

Suba Kontrwywiadu
Wojskowego
Generalny Inspektor
Informacji Finansowej
Suba Celna

Tabela nr 1.
rdo: Sprawozdanie z prac Zespou Zadaniowego ds. Usystematyzowania Krajowych Regulacji i Rozwiza
Prawnych dotyczcych Przeciwdziaania Terroryzmowi z sierpnia 2008 roku, zacznik nr 5.

Przepisy prawne stanowi o okrelonych kompetencjach, s podstaw

egzekwowania postulowanych w nich wyznacznikw oraz definiuj stosowne
sankcje. Odnoszc to do omawianych zagadnie zwizanych z zagroeniem
terrorystycznym oznacza to, e prbuje si stworzy prawo dotyczce systemu
walki z terroryzmem, nie okrelajc ta, obszaru w ramach ktrego moemy
tworzy,

czy

nowelizowa

istniejce

ju

przepisy.

Brak

jest

krajowego

dokumentu, ktry okrelaby ramy i granice podejmowanych dziaa oraz

wskazujcego, do jakiego stanu dymy i przy pomocy jakich dopuszczalnych
rodkw, zgodnych z oglnie przyjt strategi dziaania pastwa chcemy go
osign.
Biuro Bezpieczestwa Narodowego sygnalizowao ju wczeniej potrzeb
stworzenia strategii obrony przed terroryzmem. Temat ten by ujty w oficjalnym
stanowisku Biura zaprezentowanym na konferencji w Emowie

19

- Czy Polsce

potrzebna jest ustawa antyterrorystyczna i obejmowa m.in. sposb dochodzenia

do optymalnych rozwiza systemowych, gdy same regulacje prawne nie dadz
odpowiedzi na pytania zwizane z zapobieganiem zagroeniom, a take nie maj
odniesienia do przyszoci, co jest niezbdne dla stworzenia prawidowego,
efektywnego

kompleksowego

systemu

walki

obrony

przed

atakami

terrorystycznymi.
19

Emw, 14-15 maja 2008 r.

Aktualne inicjatywy prawne

a) ustawa o rozpoznawaniu, przeciwdziaaniu i zwalczaniu terroryzmu.
W wyniku prac Midzyresortowego Zespou ds. Zagroe Terrorystycznych
(MZds.ZT) i Staej Grupy Eksperckiej (SGE), a take Zespou Zadaniowego
ds.

Usystematyzowania

Krajowych

Regulacji

Rozwiza

Prawnych

dotyczcych Przeciwdziaania Terroryzmowi oraz dyskusji podjtych podczas

konferencji

zorganizowanej

przez

Ministerstwo

Spraw

Wewntrznych

i Administracji oraz Agencj Bezpieczestwa Wewntrznego na temat Czy Polsce

potrzebna

jest

ustawa

antyterrorystyczna

20

podjto

decyzj

prbie

stworzenia jednego dokumentu regulujcego gwne pola i narzdzia dziaa

zwalczajcych
wsppracy

zagroenie

midzy

terroryzmem,

subami,

tworzc

ktry

ma

krajowy

uporzdkowa
system

kwestie

przeciwdziaania

zagroeniom terrorystycznym. Zauway naley, e ze wzgldu na technik

legislacyjn dokument ten nie bdzie mg obj swoim zakresem wszystkich
zagadnie moliwych do uwzgldnienia w sektorowej strategii obrony przed
terroryzmem.
Na podstawie roboczego projektu decyzji Przewodniczcego MZds.ZT
w sprawie powoania Midzyresortowego Zespou do spraw opracowania projektu
ustawy o rozpoznawaniu, przeciwdziaaniu i zwalczaniu terroryzmu wyszczeglni
mona kwestie, ktre ma obejmowa proponowana ustawa:

Zdefiniowanie
poj
dotyczcych
rozpoznawania,
przeciwdziaania
i zwalczania zagroe terrorystycznych.
Uwzgldnienie
wiodcej
roli
Szefa
ABW
(w
tym
Centrum
Antyterrorystycznego) w zakresie gromadzenia, przetwarzania oraz
przekazywania dla potrzeb sub i waciwych podmiotw informacji
dotyczcych zagroe o charakterze terrorystycznym.
Okrelenie ksztatu polityki informacyjnej.
Okrelenie zasad prowadzenia wicze antyterrorystycznych.
Regulowanie sposobw ochrony infrastruktury krytycznej z uwzgldnieniem
systemw i sieci teleinformatycznych (cyberterroryzm).
Wskazanie przepisw prawnych wymagajcych dostosowania w zwizku
z
wejciem
w
ycie
ustawy
o
rozpoznawaniu,
przeciwdziaaniu
i zwalczaniu terroryzmu.
O ile podjcie tego rodzaju inicjatywy jest zamierzeniem wskazanym

i wpisuje si w proponowan w tym opracowaniu koncepcj, to tworzenie go na

podstawie wyej wymienionych zaoe budzi powane zastrzeenia. Wtpliwoci
budzi
20

eksponowanie

proponowanej

ustawie

roli

jednej

komrek

Tame.

10

organizacyjnych ABW, tj. Centrum Antyterrorystycznego, w sytuacji, kiedy

caoksztat funkcjonowania Agencji reguluje odrbna ustawa kompetencyjna.
Take kwestie polityki informacyjnej, przeprowadzania wicze, czy ochrony
infrastruktury krytycznej powinny by regulowane aktami prawnymi niszej rangi
lub procedurami dziaania zawartymi w planach operacyjnych.
b) ustawa o czynnociach operacyjno-rozpoznawczych

21

Proponowana ustawa ma przede wszystkim zapewni transparentno

sub specjalnych i porzdku publicznego oraz form i metod prowadzonych
czynnoci operacyjno rozpoznawczych wykorzystywanych m.in. w walce
z terroryzmem i przestpczoci zorganizowan, a jednoczenie definiowa jak
najszersze spektrum narzdzi pozwalajcych na efektywn walk ze wskazanymi
zagroeniami przy uwzgldnieniu dynamiki ich rozwoju.
Projekt
operacyjno

ustawy

okrela

rozpoznawczych,

warunki

sposb

ich

zasady

prowadzenia

dokumentowania

czynnoci

oraz

organy

pastwowe uprawnione do ich kontroli. Projekt ma zarwno swoich zwolennikw

jak i przeciwnikw. Z punktu widzenia spoeczestwa, celem niedopuszczania do
naduy we wskazanym obszarze dziaalnoci sub, istnieje potrzeba czytelnoci
regu

pracy

prowadzonymi

operacyjnej
czynnociami

oraz

okrelenia

mechanizmw

operacyjno-rozpoznawczymi.

kontroli
drugiej

nad
strony

ustawa poprzez jawno i dokadny opis metod operacyjnych moe pozbawia

skutecznej

ochrony

funkcjonariuszy

naraa

ich

na

niebezpieczestwo

w przypadkach niezamierzonego ujawnienia faktu prowadzenia tych czynnoci,

a take podnosi poziom ryzyka niepowodzenia dziaa. Ponadto ogranicza
katalog czynnoci, jakie mona podejmowa w ramach wykonywania czynnoci
operacyjno - rozpoznawczych, przy czym zagroenia (gwnie asymetryczne)
rozwijaj si bardzo dynamicznie. Pojawia si take pytanie czy projekt ustawy
przywoujc unormowania zawarte w ustawach kompetencyjnych poszczeglnych
sub uprawnionych do wykonywania czynnoci operacyjno - rozpoznawczych,
nie powoduje zbdnego powtrzenia istniejcej ju materii ustawowej.
c) nowelizacja ustawy o zarzdzaniu kryzysowym.
Projekt

nowelizacji

ustawy

opracowano

celu

wyeliminowania

wtpliwoci, jakie w opinii ekspertw powstay w trakcie stosowania przepisw

21

Projekt znajduje si w Komisji Spraw Wewntrznych i Administracji.

11

obowizujcej ustawy o zarzdzaniu kryzysowym. Miao si to przyczyni do

stworzenia bardziej efektywnego i czytelnego systemu zarzdzania kryzysowego
funkcjonujcego take w warunkach, gdy normalne zasoby i procedury dziaania
sub, inspekcji i stray okazay si by niewystarczajce, a take usprawnienia
procesu jego planowania. Definiuje on pojcia niedookrelone w obowizujcej
ustawie, jak mapa ryzyka i mapa zagroe, a take wprowadza nowe pojcia:
cykl

planowania,

siatka

bezpieczestwa

zdarzenie

charakterze

terrorystycznym22. Zmianie ulegaj te definicje zarzdzania kryzysowego,

sytuacji kryzysowej oraz planowania cywilnego.
Dodano

zapis

zobowizujcy

wojewod

do

wspdziaania

z Szefem Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, jako centralnym organem

administracji rzdowej waciwym w sprawach rozpoznawania, zapobiegania
i zwalczania zagroe godzcych w bezpieczestwo wewntrzne pastwa oraz
rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestpstw terroryzmu oraz artyku
okrelajcy

wspprac

zakresie

przeciwdziaania,

zapobiegania

i usuwania skutkw zdarze o charakterze terrorystycznym pomidzy organami

administracji publicznej oraz posiadaczami samoistnymi i zalenymi obiektw,
instalacji lub urzdze infrastruktury krytycznej. Podkrela on rol organw
administracji rzdowej waciwych w sprawach rozpoznawania, zapobiegania
i zwalczania zagroe, w tym szczegln rol Szefa Agencji Bezpieczestwa
Wewntrznego, ktry otrzymuje ustawowe upowanienie do udzielania zalece
organom i podmiotom zagroonym dziaaniami o charakterze terrorystycznym
oraz do przekazywania niezbdnych informacji sucych przeciwdziaaniu tym
zagroeniom23.
Omawiany projekt przewiduje rezygnacj z opracowania odrbnych planw
ochrony infrastruktury krytycznej, na rzecz utworzenia specjalnego Narodowego
Programu

Ochrony

Infrastruktury

Krytycznej,

ktry

wyodrbni

obiekty,

urzdzenia, instalacje i usugi newralgiczne dla bezpieczestwa pastwa i jego

obywateli

oraz

suce

zapewnieniu

sprawnego

funkcjonowania

organw

administracji publicznej i przedsibiorstw.

22
Naley przez to rozumie sytuacj powsta na skutek czynu okrelonego w art. 115 20 ustawy z dnia
6 czerwca 1997r. Kodeks Karny lub zagroenie zaistnienia takiego czynu, mogcego doprowadzi do sytuacji
kryzysowej.
23

bip.mswia.gov.pl/download.php?s=4&id=3960

12

3.

KIERUNKI POLITYKI RP W OBSZARZE ZWALCZANIA TERRORYZMU

Polska bdc czonkiem UE i NATO zobowizana jest do uwzgldniania

regulacji formalno - prawnych przyjtych przez te organizacje24. Priorytety

okrelonej organizacji w dziedzinie walki z terroryzmem nie zawsze pokrywaj
si cile z celami i metodami ich osignicia przez poszczeglne kraje
czonkowskie. Polityka prowadzona na szczeblu midzynarodowym nie musi by
tosama z celami i wyzwaniami, przed jakimi staje kade pastwo z osobna.
Kady kraj ma swoje wewntrzne uwarunkowania i rny poziom zagroenia ze
strony terroryzmu, co w konsekwencji przyczynia si do prowadzenia mniej lub
bardziej restrykcyjnej polityki obrony przed nim.
Dlatego te bazujc na dokumentach przyjtych przez UE, wypracowanych
na forum ONZ, a take zobowizaniach sojuszniczych w ramach NATO zasadnym
wydaje si opracowanie narodowego dokumentu precyzujcego wewntrzn
polityk RP w gwnych paszczyznach dziaa zmierzajcych do zmniejszenia
zagroenia

terrorystycznego,

uwzgldniajc

takie

czynniki

jak

pooenie

geopolityczne, szacowane ryzyko zaangaowania w obecnej fazie globalnej walki

z

terroryzmem,

wewntrzne.

oglnie

Ponadto

midzynarodowej

pojty

istotne

zakresie

interes
jest

walki

narodowy

okrelenie
z

czy

uwarunkowania

priorytetw

terroryzmem

ramach

wsppracy
instytucji

i podmiotw zaangaowanych w jego zwalczanie, w tym wsppraca na

paszczynie

przeciwdziaania,

rozprzestrzeniania

obrony

przed

broni

masowego raenia.
24
Plan Dziaania w zwalczaniu terroryzmu przyjty przez Rad Europejsk z 21 wrzenia 2001 r. (z kolejnymi
uaktualnieniami); Decyzja ramowa Rady 2008/919/WSiSW z dnia 28 listopada 2008 r. zmieniajca decyzj
ramow 2002/475/WSiSW w sprawie zwalczania terroryzmu; Decyzja ramowa Rady z 13 czerwca 2002 r.
w sprawie wsplnych zespow dochodzeniowo-ledczych; Decyzja Rady z 28 lutego 2002 r. w sprawie
utworzenia Eurojustu; Decyzja Rady z 20 wrzenia 2005 r. w sprawie wymiany informacji i wsppracy
dotyczcej przestpstw terrorystycznych; Decyzja Ramowa Rady dotyczca prania brudnych pienidzy,
identyfikacji, ledzenia i zamraania i konfiskaty rodkw popenienia przestpstw lub przychodw
z przestpstw; Europejska strategia bezpieczestwa tzw. Strategia Solany przyjta przez Rad UE 12 grudnia
2003 r.; Deklaracja o Zwalczaniu Terroryzmu z 25 marca 2004 r. i Europejski Plan Dziaania odnonie
Zwalczania Terroryzmu; Program Haski w zakresie budowy obszaru wolnoci, bezpieczestwa
i sprawiedliwoci w UE z 5 listopada 2004 r.; Strategia Unii Europejskiej w dziedzinie walki
z terroryzmem, przyjta przez Rad UE w dniu 16 grudnia 2005 r. (zaktualizowana w marcu 2007r.);
Strategia Unii Europejskiej w zakresie radykalizacji postaw i rekrutacji terrorystw z dnia 24 listopada 2005 r.;
Plan dziaania Unii Europejskiej w zakresie zwalczania terroryzmu z 13 lutego 2006r.
Istotne znaczenie maj wypracowane, wice prawnie i przyjte w ramach UE i Rady Europy konwencje
midzynarodowe: Europejska Konwencja o Zwalczaniu Terroryzmu (ETS 90) z dnia 27 stycznia 1977 r.;
Protok zmieniajcy Europejsk Konwencj o Zwalczaniu Terroryzmu (ETS 190) z dnia 15 maja 2003 r.;
Konwencja Rady Europy o praniu, ujawnianiu, zajmowaniu i konfiskacie dochodw pochodzcych
z przestpstwa oraz o finansowaniu terroryzmu (ETS 198) z dnia 16 maja 2008 r.; Konwencja Rady Europy
o zapobieganiu terroryzmowi (ETS 196) z dnia 16 maja 2005 r. - RP ratyfikowaa Konwencj 3 marca 2008
roku Konwencja wprowadzia nowe kategorie przestpstw zwikszajce oddziaywanie prewencyjne, jak:
publiczne nawoywanie do popenienia przestpstw o charakterze terrorystycznym, rekrutacja oraz szkolenie na
rzecz terroryzmu.

13

3.1

Dokumenty

wypracowane

ramach

Organizacji

Narodw

Zjednoczonych (ONZ).
Dnia 8 wrzenia 2006 roku Zgromadzenie Oglne ONZ (wszystkie 192
pastwa czonkowskie) przyjo Globaln Strategi Zwalczania Terroryzmu.
Gwny nacisk pooony zosta na rodki prewencyjne. Podstaw strategii jest
jednoznaczne, bezwarunkowe i silne potpienie terroryzmu we wszelkich jego
formach

stosowanego

przez

kogokolwiek,

gdziekolwiek

i z jakichkolwiek

powodw. Strategia ustanawia konkretne rodki, ktre maj by podejmowane

w celu

eliminowania

wzmacniania

przyczyn

rozprzestrzeniania

indywidualnej

i wsplnej

si

terroryzmu

zdolnoci

pastw

oraz

dla

i Narodw

Zjednoczonych w zapobieganiu i zwalczaniu terroryzmu, chronic jednoczenie

prawa czowieka i strzegc rzdw prawa. Strategia spaja szereg nowych
propozycji i wzmocnie aktualnych dziaa podejmowanych przez pastwa
czonkowskie, system NZ oraz inne midzynarodowe i regionalne instytucje we
wspln platform wsppracy strategicznej
Na

prawny

dorobek

ONZ

25

.
zakresie

wielostronnych

umw

midzynarodowych skada si 13 Konwencji antyterrorystycznych. Konwencje te

przyjmowane konsekwentnie od roku 1963, stanowi najwaniejsze rdo prawa
midzynarodowego w zakresie zwalczania terroryzmu.
3.2

Strategia UE w zakresie zwalczania terroryzmu.

Wypracowany przez UE dokument Strategia UE w zakresie zwalczania

terroryzmu (The European Union Counter-Terrorism Strategy), ktry opiera si

na 4 gwnych filarach: zapobieganie (prevent), ochrona (protect), ciganie
(pursue) i przygotowanie (prepare) stanowi caociow i proporcjonaln
reakcj na zagroenie midzynarodowym terroryzmem.
Realizacja zaoe przedmiotowej strategii wymaga wysikw zarwno na
szczeblu midzynarodowym, ale te krajowym - na rzecz ograniczenia zagroe
o charakterze terrorystycznym i podatnoci na atak. Wrd gwnych kierunkw
dziaa, zdefiniowanych w strategii, wymieni naley: zapobieganie rekrutacji
terrorystw,

skuteczniejsza

terrorystycznych,

ciganie

ochrona
i

ledzenie

potencjalnych

celw

czonkw

istniejcych

atakw
sieci

i poprawa zdolnoci do reagowania na ataki terrorystyczne i zarzdzania ich

25
http://www.unic.un.org.pl/terroryzm/gl_zalozenia.php, Gwne zaoenia Globalnej Strategii Zwalczania
Terroryzmu.

14

skutkami26. Biorc pod uwag fakt, i Strategia UE w zakresie zwalczania

terroryzmu wprowadzia systematyczny podzia na konkretne obszary dziaania,
uporzdkowaa dotychczasowe inicjatywy oraz okrelia zasady metodycznego
rozwoju mechanizmw antyterrorystycznych, moe ona stanowi podstawow
baz do opracowania narodowej strategii obrony przed terroryzmem dla Polski.

Schemat nr 1.
rdo: Strategia Unii Europejskiej w Zakresie Zwalczania Terroryzmu.

Przyjmujc podzia na poszczeglne filary wymienione w strategii, naley

okreli i uszczegowi dziaania, jakie powinna podj Polska, biorc pod uwag
jej gwne cele strategiczne w kwestii bezpieczestwa, zmierzajce do lepszego
przygotowania

si

na

wypadek

zaistnienia

zdarze

charakterze

terrorystycznym.
3.3

Dokumenty

wypracowane

ramach

Sojuszu

Pnocnoatlantyckiego (NATO).
Najwiksze

znaczenie

wrd

inicjatyw

NATO

dziedzinie

walki

z terroryzmem maj Plan Dziaa Partnerstwa Przeciw Terroryzmowi27

(Partnership Action Plan against Terrorism (PAP-T)) oraz Militarna Koncepcja
Obrony
Against

26
27
28

przed

Terroryzmem
28

Terrorism).

Obie

(The

inicjatywy

Military
pochodz

Concept
ze

For

szczytu

Defence
praskiego

Strategia UE w dziedzinie walki z terroryzmem z dnia 15 grudnia 2005 r.

http://www.bbn.gov.pl/portal/pl/475/512/Plan_dzialan_Partnerstwa_Przeciw_Terroryzmowi.html
http://www.nato.int/ims/docu/terrorism.htm.

15

21-22 listopada 2002 r. Dokumenty zawieraj opracowan na potrzeby NATO

definicj terroryzmu (podzia na antyterroryzm i kontrterroryzm29).
Militarna Koncepcja Obrony przed Terroryzmem jest elementem pakietu
rodkw, majcych na celu umocnienie zdolnoci NATO w dziedzinie walki
z midzynarodowym terroryzmem, co obejmuje rwnie wymian informacji oraz
tworzenie

wsplnych

planw

reagowania

kryzysowego.

Terroryzm,

ktry

kategorycznie odrzucamy i potpiamy we wszelkich jego formach, jest rdem

powanego i rosncego zagroenia dla ludnoci, terytorium i onierzy Sojuszu
oraz dla bezpieczestwa midzynarodowego. Jestemy zdecydowani walczy
z terroryzmem tak dugo, jak to bdzie konieczne. Aby skutecznie zwalcza
terroryzm, musimy podj dziaania na wielu paszczyznach.30
Gwnymi celami Planu Dziaa Partnerstwa Przeciw Terroryzmowi s31:

Potwierdzenie ustale Rady Partnerstwa Pnocnoatlantyckiego (EuroAtlantic Partnership Council, EAPC) o stworzeniu niekorzystnego
rodowiska dla rozwoju i ekspansji terroryzmu, opierajc si na wsplnych
wartociach demokratycznych, a take wzajemnej pomocy w tym
przedsiwziciu.
Potwierdzenie przez pastwa czonkowskie podjcia dziaa przeciwko
terroryzmowi we wszystkich jego formach i przejawach oraz ich gotowo
do wsppracy w zakresie zapobiegania i obrony przed atakami
terrorystycznymi oraz radzenia sobie z ich konsekwencjami.
Propagowanie i uatwianie wsppracy pomidzy pastwami EAPC w walce
z terroryzmem, poprzez polityczne konsultacje i programy praktycznej
wsppracy w ramach EAPC i Partnerstwa dla Pokoju.
Na wniosek, udzielanie pomocy pastwom czonkowskim w radzeniu sobie
z zagroeniami i skutkami atakw terrorystycznych, godzcymi w ich
gospodark i elementy infrastruktury krytycznej.
Inne istotne postanowienia to m.in. Deklaracja w sprawie terroryzmu32

(Posiedzenie Rady Pnocnoatlantyckiej NATO na szczeblu ministrw spraw

zagranicznych w Brukseli, 2 kwietnia 2004 r.), a take Komunikaty z posiedze
Rady Pnocnoatlantyckiej NATO szczebla szefw pastw i rzdw w Stambule
29 kwietnia 2004 r.; w Rydze33 29 listopada 2006 r.; w Bukareszcie34 3 kwietnia
2008 r.

29
Antyterroryzm obejmuje rodki defensywne uywane w celu zmniejszenia podatnoci si zbrojnych, osb
i wasnoci na atak terrorystyczny. Kontrterroryzm to rodki ofensywne uywane w celu zmniejszenia
podatnoci si zbrojnych, osb i wasnoci na atak terrorystyczny z uyciem siy.
30
http://www.bbn.gov.pl/wai/pl/475/510/Deklaracja_Szczytu_Praskiego.html
31
http://www.nato.int/docu/basictxt/b021122e.htm
32
http://www.bbn.gov.pl/?lin=5&last=112&idtext=255
33
http://www.msz.gov.pl/files/docs/deklaracje/Ryga-deklaracja.pdf
34
Deklaracja Spotkania Bukareszteskiego, http://www.nato.int/docu/pr/2008/p08-049e.html#capabilities

16

4.

KOMPONENTY STRATEGII SEKTOROWEJ

4.1

Charakter strategii.
Pojcie strategia wywodzi si z jzyka greckiego strategos, co oznacza

prowadzenie wojny. Inne okrelenia strategii definiuj j jako dzia sztuki

wojennej obejmujcy przygotowanie i prowadzenie wojny oraz poszczeglnych
jej kampanii i bitew35. Odchodzc jednak od czysto militarnego pojmowania,
strategi opisa mona jako okrelon koncepcj systemowego dziaania,
polegajc na formuowaniu zbioru dugookresowych celw, okreleniu zasobw
i rodkw niezbdnych do ich realizacji oraz sposobw postpowania (regu
dziaania), zapewniajcych optymalne ich wykorzystanie w celu elastycznego
reagowania na wyzwania otoczenia oraz dla zapewnienia korzystnych warunkw
egzystencji i rozwoju. Strategia nie narzuca rozwiza, a jedynie przedstawia
moliwoci

kierunek

dziaa.

Okrela

naczeln

orientacj

gospodarcz,

spoeczn, militarn, wyraajc dominujcy kierunek dziaania danego systemu.

Ta naczelna orientacja jest gwn lini i zarazem wytyczn postpowania
w zwizku z sytuacjami, jakie zachodz w otoczeniu przy uwzgldnieniu
potencjau wasnego, jego moliwoci oraz rodkw bdcych do dyspozycji.
Odnoszc ten opis do zagadnienia bezpieczestwa narodowego, dokument
Strategia Bezpieczestwa Narodowego RP zawiera oficjaln wykadni polskich
interesw

narodowych,

okrela

cele

strategiczne

Rzeczypospolitej

Polskiej

w dziedzinie bezpieczestwa wraz z koncepcj ich osigania, uwzgldniajc

zadania dla poszczeglnych podsystemw wykonawczych. Wskazuje rwnie
zasady utrzymywania oraz kierunki transformacji systemu bezpieczestwa
narodowego.36

35
36

Sownik jzyka polskiego, www.sjp.pwn.pl

Strategia Bezpieczestwa Narodowego RP, www.bbn.gov.pl

17

MODEL OPRACOWANIA STRATEGII

RODOWISKO
GLOBALNE

Sojusze i koalicje
Rywalizujce
systemy wartoci

Warunki
ekonomiczne

CEL NARODOWY

INTERES NARODOWY

WIZJA STRATEGICZNA

Organizacje
pozarzdowe
Zagroenia:
Konwencjonalne
i transnarodowe

BMR

Wadza
ustawodawcza

POLITYKA NARODOWA
Wadza
wykonawcza

Proces formuowania strategii

Organizacje
midzynarodowe

Biurokracja

Warunki
ekonomiczne

Globalizacja

Prawo
midzynarodowe

RODOWISKO
WEWNTRZNE

Cele sektorowe

dany wynik strategii/stan kocowy

(ends)

Koncepcja
strategiczna
Sposoby (ways)

Sia narodowa
rodki (means)

Grupy interesu
Sdownictwo
Suby specjalne
i porzdku
publicznego
Media
Styl przewodzenia

Wykonalno
Akceptowalno (dopuszczalno)
Predyspozycje (dogodno)

OCENA RYZYKA

Opinia publiczna
Warunki socjalne
(spoeczne)

STRATEGIA
Schemat nr 2. Model opracowania strategii w obszarze obrony przed terroryzmem
rdo: opracowanie wasne na podstawie Tools and Strategies For Combating Terrorism Joseph D.Celeski, COL (Ret.)- materia ze szkolenia
Special operations in combating terrorism organizowanego przez Joint Special Operations University i Akademi Obrony Narodowej,
12-16 listopada 2007 r.

18

Z kolei strategia sektorowa stanowi o wstpnych, skonkretyzowanych ju

kierunkach dugofalowych zmian oraz udoskonale w podanym (spoecznie)
kierunku. Istot strategii sektorowej jest kreatywne, innowacyjne spojrzenie na
zastany zesp uwarunkowa. Zawiera ona cele i ich rozwinicia, w stopniu
stanowicym podstaw do formuowania szczegowych planw dziaania.
Dlatego te, poprzez pojcie strategia sektorowa rozumie naley
dokument planistyczny okrelajcy uwarunkowania, cele strategiczne polityki
i kierunki rozwoju w okrelonym obszarze problemowym (danej dziedzinie
bezpieczestwa narodowego).
Na potrzeby niniejszego opracowania odniesieniem jest obszar, dotyczcy
zagroe terrorystycznych, majcych wpyw gwnie na dziedzin, jak jest
bezpieczestwo wewntrzne, z oczywistym uwzgldnieniem innych porednio
oddziaywujcych obszarw.
Zaoenia strategii powinny by zgodne z obowizujcymi dokumentami
nadrzdnymi, tj. Konstytucj RP oraz Strategi Bezpieczestwa Narodowego RP,
a take uwzgldnia inne umowy i zobowizania na arenie midzynarodowej,
a w razie potrzeby wskazywa na konieczno nowelizacji przepisw prawnych.
Umiejscowienie i relacje strategii obrony przed terroryzmem w odniesieniu
do

polskich,

take

midzynarodowych

dokumentw

strategicznych

i uregulowa przedstawia schemat nr 3.

19

SCHEMAT NR 3. UMIEJSCOWIENIE STRATEGII SEKTOROWEJ

POZIOM
MIDZYNARODOWY

POZIOM KRAJOWY

Konstytucja RP
Okrelajca priorytety bezpieczestwa RP w sposb
oglny.

Dokumenty
strategiczne UE
Europejska strategia
bezpieczestwa

Strategia Unii
Europejskiej w
dziedzinie walki z
terroryzmem

Dokumenty
strategiczne ONZ
Globalna Strategia
Zwalczania Terroryzmu

Dokumenty
strategiczne
NATO
Plan Dziaa Partnerstwa
Przeciw Terroryzmowi
Militarna Koncepcja
Obrony przed
Terroryzmem

K
O
M
P
A
T
Y
B
I
L
N
O

Strategia Bezpieczestwa
Narodowego RP

Bazuje na strategii bezpieczestwa narodowego,

operacjonalizuje i realizuje jej cele w obszarze obrony
przed zagroeniami ze strony terroryzmu

Strategia sektorowa

Narodowa Strategia Obrony przed

Terroryzmem

Plan dziaania w zakresie walki z

terroryzmem- bdcy wypenieniem
(harmonogramem)zamierze strategii
sektorowej

Regulacje prawne
tzw. Ustawa antyterrorystyczna
(w przypadku jej uchwalenia)

Ustawa o zarzdzaniu
kryzysowym

Szczegowe Plany dziaania, rozwijania

zdolnoci
Plany operacyjne poszczeglnych sub

Kodeks karny

Inne uregulowania

20
20

Pojcie

strategia

plan

czsto

uywane

jako

synonimy

podejmowanych dziaa. Podj mona jednak polemik z tym pogldem, gdy

strategiczny37

plan

podstawowych,

mona

zdefiniowa,

kierunkowych

celw

jako

podmiotw

zbir
oraz

decyzji

dotyczcych

niezbdnych

do

ich

osignicia zasobw i metod. Jest to dokument bdcy projektem przyszoci

jakiej oczekujemy (wynik planowania), zawierajcy skuteczne rodki do jej
realizacji. Podstawow cech planu jest jego celowo, gdy plan formuowany
jest dla zapewnienia sprawnej realizacji postawionego (w strategii) celu. Plan
powinien okrela, jakie dziaania prowadz do zamierzonego celu.38 Jest
wypenieniem,

niejako

harmonogramem

dziaa,

jakie

powinny

zosta

zrealizowane, aby osign cele strategiczne. Dlatego na potrzeby zobrazowania

omawianego zagadnienia naley przyj, e plan dziaania w zakresie walki
z terroryzmem jest dokumentem uszczegawiajcym zaoenia narodowej
strategii obrony przed terroryzmem.
Graficzne ujcie komponentw strategii sektorowej mona przedstawi
nastpujco:

CO,
DLACZEGO

JAK, KIEDY,
GDZIE

Dostrzegane potrzeby/wymagania, cele strategiczne,

(oczekiwany wynik kocowy)

Sposoby i metody rozwizania problemu

(przebieg dziaania, podejmowane inicjatywy, sposoby
osignicia celu)

KTO

rodki siy i zasoby

(dostpne narzdzia do realizowania zamierzonych celw)

Schemat nr 4.
rdo: Opracowanie wasne.

Korzyci i funkcje strategii sektorowej:

Pozwala patrze na polityk bezpieczestwa w zakresie obrony przed

terroryzmem w kategoriach dugookresowych i wielopaszczyznowych.
Zapewnia korelacj z innymi strategiami i programami rzdowymi
w zakresie zwalczania przestpczoci i zagroe terrorystycznych.

37
Plan strategiczny a plan operacyjny: plan strategiczny to oglny plan zawierajcy decyzje dotyczce
priorytetw i dziaa niezbdnych do osignicia celw strategicznych; na og maj bardzo dugi horyzont
czasowy; plan operacyjny koncentruje si na realizacji planw strategicznych dla osignicia celw
operacyjnych. Koncentruje si na krtkim okresie i ma stosunkowo wski zasig.
38
Encyklopedia zarzdzania, www.mfiles.pl/pl

21

Umoliwia koordynowanie na poziomie kraju dziaa rnych podmiotw

wok celw przyjtych za nadrzdne.
Wspomaga
wyeliminowanie
sprzecznoci
pomidzy
decyzjami
krtkookresowymi, a potrzebami dugookresowymi.
Stanowi wieloletni podstawowy dokument, okrelajcy cele i priorytety
dziaa dcych do przeciwdziaania terroryzmowi oraz warunki, jakie
powinny by zapewnione dla waciwej realizacji postawionych zada.
Odnosi si take do dugookresowych celw formuowanych na forach
midzynarodowych, m.in. w ramach dziaa podejmowanych przez UE
czy NATO.
Moe stanowi form presji na podmioty zinstytucjonalizowane,
zobowizane do wykonywania i stosowania przyjtych w strategii
zaoe.
Jest
wyznacznikiem
dla
przygotowywania
lub
nowelizowania
dokumentw i aktw prawnych regulujcych omawian problematyk
(programw/planw operacyjnych).
Pozwala na stworzenie mapy priorytetw w paszczynie obrony przed
terroryzmem.
Jest obszarem, na ktrym mona przydzieli oglnym wartociom
uszczegowione definicje.
Inspiruje do udoskonalania i podejmowania nowych dziaa.
Definiujc nazw dokumentu regulujcego polityk pastwa w kwestii

terroryzmu naley przede wszystkim okreli, czy ma to by strategia skupiona

na przeciwdziaaniu potencjalnym zagroeniom, gdzie wikszy nacisk pooony
byby na sprawy zapobiegania i ochrony, czy jednak waniejsza jest umiejtno
wypracowania pewnych standardw w dziaania w przypadku wystpienia
realnego zagroenia i odpowiednich procedur dajcych moliwo sprawnego
i skutecznego reagowania, a take cigania sprawcw ewentualnego ataku
terrorystycznego.
Moe si wydawa, e polityka powinna by ofensywna i prewencyjna
(strategia

przeciwdziaania),

jednak

dobie

istnienia

zagroe

gwnie

asymetrycznych i nie dajcych si przewidzie, nie powinno si umniejsza roli

reagowania na powstae ju zagroenia (strategia zwalczania).
Nie da si jednoznacznie wskaza, ktre dziaania uzna za priorytetowe,
dlatego te proponuje si przyj, i dokument powinien nosi nazw Narodowa
Strategia Obrony przed Terroryzmem, rozumian jako program dziaa
w obszarze zagroe zwizanych z terroryzmem zmierzajcy do zwikszenia
poczucia bezpieczestwa oraz stworzenia warunkw do rozwoju zdolnoci
struktur pastwa zaangaowanych w walk z terroryzmem zgodnie z ustaleniami
i regulacjami zawartymi w dokumentach nadrzdnych, skupiajcy w sobie
zarwno dziaania w zakresie zapobiegania, ochrony, reagowania jak i cigania.

22

4.2

Dokumenty

charakterze

strategicznym

oraz

uregulowania

prawne wybranych pastw europejskich.

W krajach europejskich system opierajcy si na tzw. strategiach
sektorowych, czyli dokumentach porednich pomidzy dokumentem nadrzdnym
w sprawach bezpieczestwa kraju, a regulacjami ustawowymi, przyjty zosta
m.in.

Republice

Francuskiej

(Biaa

Ksiga

Sprawie

Bezpieczestwa

Wewntrznego i Zagroenia Terroryzmem), Republice Czeskiej (Narodowy Plan

Dziaania w Zakresie Zwalczania Terroryzmu), Republice Litewskiej (Krajowy
Program Walki z Terroryzmem), czy Republice Woskiej (Narodowy Plan
Zarzdzania Kryzysami o Charakterze Terrorystycznym).
Regulacje obowizujce w krajach europejskich w zakresie zwalczania
terroryzmu

nie

sprowadzaj

si

jedynie

do

regulacji

ustawowych.

Poza

dokumentami dajcymi podstaw prawn do prowadzenia czynnoci w ramach

oglnie

przyjtej

instytucjonalny

walki
podzia

terroryzmem,
kompetencji

czy

dokumentami

istniej

dokumenty

okrelajcymi
okrelajce

oglnonarodow polityk w tym zakresie.

Republika Francuska
Na francuski system obrony przed terroryzmem skadaj si m.in.39:
Biaa Ksiga w Sprawie Bezpieczestwa Wewntrznego i Zagroenia
Terroryzmem ( marzec 2006 r.).
Plan VIGIPIRATE - Plany zapobiegania i reagowania na zagroenia
terrorystyczne.
Okrelone artykuy kodeksu karnego.
Ustawa antyterrorystyczna (stycze 2006 r.).
Oficjaln strategi rzdu francuskiego w sprawie walki z terroryzmem
prezentuje opublikowana w marcu 2006 r. wspomniana wyej Biaa Ksiga
w Sprawie Bezpieczestwa Wewntrznego i Zagroenia Terroryzmem
(Livre Banc du Gouvernement sur la Scurit Itrieure Face au Terrorisme).
Istot

tego

dokumentu

jest

zdefiniowanie

dugoterminowej

strategii

antyterrorystycznej dla Francji poprzez umiejtne wykorzystanie nowoczesnych

i zaostrzonych metod walki z tym zjawiskiem, a zasadniczym celem jest ukazanie
roli informacji, jako rda wiedzy o potencjalnym zagroeniu terrorystycznym.
Uzyskanie takiej wiedzy wymaga niewtpliwie wsppracy i zaangaowania
wszelkich organw pastwa. Skierowana do opinii publicznej "Biaa Ksiga" ma
39
na podstawie http://www.interieur.gouv.fr/;
http://www.premier-ministre.gouv.fr/information/fiches_52/plan-vigipirate_50932.html

23

na celu doprowadzenie do zwikszenia roli, jak odgrywa spoeczestwo

obywatelskie w walce z terroryzmem. Ksiga skada si z trzech gwnych czci:
opisu zagroe terrorystycznych i walki z nimi w ujciu globalnym,
kierunkw rozwijania francuskich zdolnoci do zwalczania terroryzmu,
oglnych wyzwa, z jakimi mona bdzie si zetkn w przyszoci.

treci

zawarte

konkretne

rozwizania,

ktre

zostay

wykorzystane

w organizacji systemu zwalczania terroryzmu.

Ponadto we Francji obowizuje wydana 23 stycznia 2006 r. ustawa
antyterrorystyczna, ktra szczeglny nacisk kadzie na:
wzmocnienie rodkw prewencji w transporcie i komunikacji,
umiejtne wykorzystywanie nowoczesnych i zaostrzonych metod walki

z terroryzmem,
wspprac wszelkich organw pastwa w sprawie pozyskiwania wiedzy

i informacji, jako gwnych czynnikw sprzyjajcych przezwycianiu

potencjalnych zagroe terrorystycznych.
Wymienione powyej dokumenty s w cisej korelacji ze sob oraz
z

narzdziem

koordynujcym

dziaania

poszczeglnych

instytucji

w zakresie przeciwdziaania aktom terroryzmu czyli planami reagowania

kryzysowego

(Plany

Vigipirate)40, wprowadzanymi przez

rzd

sytuacji

wystpienia konkretnej groby lub aktu terrorystycznego. Poszczeglne plany

odnosz si do konkretnych zagroe: PIRATOX (dla zagroenia rodkami
chemicznymi), BIOTOX (dla zagroenia rodkami biologicznymi), PIRATOME (dla
zagroenia

nuklearnego

zagroenia

zwizanego

lub
ze

radiologicznego),
rodkiem

PIRATAIR-INTRUSAIR

powietrznym,

np.

(dla

uprowadzeniem

samolotu), PIRANET (dla zagroenia informatycznego lub ataku na obszar

szczeglny dla bezpieczestwa pastwa np. system energetyczny), PIRATE-MER
(dla zagroenia terroryzmem morskim), PIRATE-EXT (dla zagroenia interesw
lub obywateli francuskich poza granicami kraju) VIGPIRATE41 (do rozpoczcia
dziaa prewencyjnych i zwalczania terroryzmu).
Na Plan VIGPIRATE skadaj si:
plan monitorowania nowych zagroe terrorystycznych,
dostosowanie formy dziaa zapobiegawczych do nowych zagroe,
cztery poziomy okrelajce stopie zagroenia bezpieczestwa
narodowego, oznaczone kolorystycznie.
Plan VIGIPIRATE jest realizowany w czterech podstawowych obszarach: oceny
zagroenia, wyboru poziomu zagroenia bezpieczestwa narodowego, okreleniu
40
Uruchomienie poszczeglnych planw ley w kompetencjach Premiera. Plan jest aktualizowany wraz
z rozwojem sytuacji wewntrznej i midzynarodowej zgodnie z ich ocen przez wadze francuskie.
41
Ustanowiony w 1978 roku; zaktualizowany trzy razy: w lipcu 1995 r., czerwcu 2000 r. i marcu 2003 roku.

24

szczeglnych rodkw monitorowania, zapobiegania i ochrony oraz stosowania

wyznaczonych rodkw i nadzorowania ich dalszej realizacji.
Republika Czeska
Podstaw dziaa strategicznych Republiki Czeskiej w sprawie terroryzmu
poza Strategi bezpieczestwa Republiki Czeskiej (z grudnia 2003 r.) jest
Krajowy plan dziaa przeciwko terroryzmowi przyjty uchwa rzdu RCz
10 kwietnia 2002 r. (aktualizowany 14 kwietnia 2003 r., 19 maja 2004 r.) wraz
z ocenami jego realizacji w poszczeglnych latach. Ostatnia wersja (z dnia 11
lutego 2008 r.) nosi nazw Krajowy Plan Dziaa Przeciwko Terroryzmowi
2007-2009 (Nrodn Akn Pln Boje Proti Terorismu). S to dokumenty
podsumowujce obecne, jak i okrelajce przysze dziaania w zakresie walki
z terroryzmem. Maj na celu utrzymanie i zwikszenie gotowoci kraju na
moliwo ataku terrorystycznego przeciw jego interesom zarwno w kraju, jak
i za granic.
Plan jest jasno sprecyzowanym owiadczeniem rzdu o zdolnoci kraju do
wypenienia swoich zobowiza, ktre wynikaj z czonkostwa i uczestnictwa
w Unii Europejskiej, NATO i innych organizacjach midzynarodowych w ramach
walki z zagroeniami terrorystycznymi. Powodem opracowania dokumentu byo
skoncentrowanie wszystkich gwnych wyzwa w walce z terroryzmem w jednym
miejscu, by zapewni im si wsparcia politycznego w formie postanowienia
rzdu. Jest on jednoczenie pewnego rodzaju informatorem okrelajcym obecny
poziom przygotowania pastwa na wypadek zaistnienia ataku terrorystycznego.
Koordynatorem i autorem dziaa zwizanych z przygotowaniem i ocen
Krajowego Planu Dziaa przeciw Terroryzmowi jest Departament Polityki
Bezpieczestwa Ministerstwa Spraw Wewntrznych Republiki Czeskiej.
W pierwotnej wersji dokument mia form szczegowej listy zada dla
poszczeglnych

sub,

jednak

2004

roku

zosta

duym

stopniu

przeksztacony w spjny tekst, ktry opisuje istniejce rodki suce zwalczaniu

terroryzmu w kraju oraz opisuje kluczowe zadania w tej dziedzinie z punktu
widzenia oglnej strategii bezpieczestwa.
Plan skada si z poszczeglnych czci:
Zagroenie terroryzmem: Obecna sytuacja
zagroenia w Republice Czeskiej.
Podstawowe zasady walki z terroryzmem.

wiecie

poziom

25

 Poprawa
komunikacji
i
wsppracy
pomidzy
podmiotami
zaangaowanymi w walk z terroryzmem i poprawa warunkw
wykonywania zada.
Lista celw, ktrych osignicie jest konieczne dla efektywnego
przeciwdziaania terroryzmowi; kademu celowi towarzyszy wykaz
rodkw uywanych w celu jego realizacji, rodkw, ktre powinny
zosta wdroone oraz przewidywany termin realizacji wraz ze
wskazaniem podmiotu odpowiedzialnego za realizacj.
Ochrona ludnoci, rodowiska i infrastruktury krytycznej.
Identyfikacja czynnikw przyczyniajcych si do popierania terroryzmu
i werbunku terrorystw.
Narodowy Pan Dziaa Republiki Czeskiej odnosi si do niemal wszystkich
aspektw przeciwdziaania terroryzmowi, zarwno na poziomie krajowym, jak
i

midzynarodowym.

Stanowi

narodowy

odpowiednik

Planu

Dziaania

UE w sprawie Zwalczania Terroryzmu.

Republika Litewska
Oglna polityka w sprawie zwalczania terroryzmu na Litwie podobnie jak
w Polsce, wynika z przyjtej (znowelizowanej) 20 stycznia 2005 r. - Narodowej
Strategii Bezpieczestwa oraz regulacji prawnych rangi ustawowej. Dopenieniem
Narodowej

Strategii

Bezpieczestwa

jest

Krajowy

Program

Walki

z Terroryzmem (Program prie terorizm), zatwierdzony przez rzd litewski

22 stycznia 2002 r., ktry:
obejmuje i reguluje kwestie uczestnictwa kraju w midzynarodowych
przedsiwziciach w obszarze walki z terroryzmem,
okrela ramy prawne rozwoju wsplnej polityki antyterrorystycznej,
okrela ochron potencjalnych celw terrorystw, w tym ochron
infrastruktury krytycznej,
okrela ramy przeciwdziaania finansowaniu grup terrorystycznych,
wskazuje zidentyfikowane rda i sposoby finansowania,
definiuje akt terrorystyczny w zakresie prowadzenia procedur
dochodzeniowych,
mwi o staej gotowoci do walki z sytuacjami kryzysowymi
o charakterze terrorystycznym,
zapewnia
o
wywiadowczej
i
kontrwywiadowczej
ochronie
antyterrorystycznej kraju.
Wedug Programu, priorytetem s prowadzone dziaania zapobiegawcze
w

takich

dziedzinach

jak

walka

nielegaln

imigracj

finansowaniem

terroryzmu.
Inne dokumenty bdce w cisym zwizku z omawianym Programem
dotyczce bezpieczestwa narodowego i terroryzmu to m.in.: Ustawa o systemie
obrony i subie wojskowej (1999 r.), okrelajca obowizki i miejsce Si

26

Zbrojnych w zakresie zapewnienia bezpieczestwa pastwa oraz w systemie

zarzdzania kryzysowego; Ustawa o podstawach bezpieczestwa pastwowego,
(2000

r.),

ktra

definiuje

pojcia,

wymienia

instytucje

urzdnikw

pastwowych, ich rol, zadania i odpowiedzialno w systemie bezpieczestwa

pastwa

oraz

tworzy

system

zarzdzania

kryzysowego;

Postanowienie

o utworzeniu centrum zarzdzania kryzysowego (2001 r.), okrelajce podzia

kompetencji i zakres odpowiedzialnoci w dziedzinie organizacji zwalczania
skutkw sytuacji kryzysowych.
Republika Woska
Podajc przykady europejskich pastw regulujcych nie tylko ustawowo
swe

dziaania

omawianym

obszarze,

wspomnie

mona

rwnie

o podpisanym w dn. 6 maja 2004 r. przez Ministra Spraw Wewntrznych Woch

dekrecie

ustanawiajcym

Narodowy

plan

zarzdzania

kryzysami

o charakterze terrorystycznym (Il Piano Nazionale per la gestione di eventi di

natura

terroristica).

Jego

uzupenieniem

jest

dekret

Ministra

Spraw

Wewntrznych z dn. 23 sierpnia 2005 r., w ktrym zostay okrelone Wytyczne

dla dziaa w zakresie zarzdzania kryzysowego (Linee Guida per le Attivita' di
Gestione

dellEmergenza)

oraz

ustawa

antyterrorystyczna

zatytuowana

Konieczne rodki do walki z terroryzmem midzynarodowym, zawierajca

w szczeglnoci:

regulacje dotyczce kompetencji sub w dziedzinie bezpieczestwa

i porzdku publicznego, a take policji finansowych,
regulacje
dotyczce
pozyskiwania
informacji
oraz
przesucha
i ledztw wobec przestpcw i podejrzanych o dziaalno
terrorystyczn,
regulacje w zakresie wydale cudzoziemcw z Woch ze wzgldu na
prewencj antyterrorystyczn,
nowe przepisy w sprawie pozyskiwania i przechowywania danych
z pocze telefonicznych i komunikacji teleinformatycznej,
uzupenione przepisy w zakresie uszczelniania obrotu materiaami
wybuchowymi,
uzupenione przepisy regulujce dziaalno zwizan z komunikacj
lotnicz,
nowe przepisy w zakresie identyfikacji osb (na wniosek policji mona
pobra materia biologiczny bez zgody podejrzanego),
okrelenie nowych rodzajw przestpstw karnych o charakterze
terrorystycznym - prowadzenie rekrutacji do dziaa terrorystycznych
oraz szkolenia,
moliwo
tworzenia
specjalnych
dochodzeniowych
zespow
antyterrorystycznych.

27

5.

OGLNE

RAMY

NARODOWEJ

STRATEGII

OBRONY

PRZED

TERRORYZMEM
5.1

Charakterystyka obszaru dziaania.

Przygotowanie struktur pastwa na ewentualno wystpienia ataku

terrorystycznego

ma

szeroki

charakter

powinno

obejmowa

oprcz

ustanowienia regulacji prawnych, tworzenia podmiotw instytucjonalnych czy

typowych dziaa policyjno-militarnych, take wczeniejsze zidentyfikowanie
czynnikw,
Ich

ktre

mog

zidentyfikowanie

pogbi

pozwoli

na

skutki
okrelenie

dziaa

terrorystycznych.

kierunkw

postpowania

i przygotowanie skutecznych rozwiza.

Opracowanie

strategii

obrony

przed

terroryzmem

wymaga

przede

wszystkim zdefiniowania trzech podstawowych obszarw:

1.) Jaki jest gwny cel i jaki ma by stan kocowy, co chcemy osign
postpujc na podstawie przyjtej strategii dziaania (ends):

ochrona i obrona obywateli i ich wasnoci,

wykrywanie i neutralizowanie planowanych operacji
terrorystycznych,
ograniczenie
skali
zjawiska
terroryzmu
(w
tym
jego
rozprzestrzeniania si) do poziomu, w ktrym stanie si on
odizolowanym i sporadycznym incydentem przestpczym bez
midzynarodowych powiza,
zidentyfikowanie i wyeliminowanie korzeni terroryzmu,
zniszczenie istniejcych grup terrorystycznych i ideologii, na
ktrej bazuj.

2.) Okrelenie sposobw osignicia zaoonego celu (ways) m.in.

poprzez:

zdiagnozowanie stanu wiadomoci spoeczestwa oraz poziomu

edukacji obywatelskiej (w zalenoci od uzyskanych wynikw podjcie adekwatnych inicjatyw),
wypracowanie zasad prowadzenia polityki medialnej,
organizowanie sympozjw, konferencji w celu wymiany wiedzy
eksperckiej i dowiadcze,
ze wzgldu na dynamik rozwoju zagroenia biece
identyfikowanie zasobw i rodkw, niezbdnych terrorystom do
prowadzenia ich dziaalnoci oraz podejmowanie dziaa
zmierzajcych do ich zniszczenia,
ocen wystarczalnoci narzdzi (mechanizmw), pozostajcych
do dyspozycji instytucji (sub) zaangaowanych i w zalenoci
od wynikw wyposaanie ich w brakujce instrumenty,
ocen
skutecznoci
podejmowanych
dziaa
sucych
sprzeciwianiu
si
ideologii
ugrupowa
terrorystycznych
i udzielaniu wsparcia terrorystom, a take zapobiegajcych
szerzeniu si radykalizacji postaw wrd obywateli,

28

biec
ocen
mechanizmw
i
efektw
wspdziaania
z innymi pastwami w zakresie wspierania dziaa zmierzajcych
do minimalizowania i eliminacji zagroe o charakterze
terrorystycznym.

3.) Okrelenie posiadanych i koniecznych rodkw do osignicia celu

(means)

uwzgldniajc

elementy

narodowej

siy

powizaniu

z midzynarodow polityk prowadzon w zakresie walki z terroryzmem:

narodowe
jednostki
i
centra
wyznaczone
do
walki
z terroryzmem,
wsparcie wojskowe - jednostki militarne (jednostki wyznaczone
do operacji specjalnych poza granicami kraju oraz wsparcia
dziaa na terenie Polski),
jednostki policyjne i inne wyznaczone do egzekwowania prawa
w zakresie przeciwdziaania terroryzmowi i cigania sprawcw
atakw terrorystycznych,
siy pozamilitarne,
polityka i zapisy prawne (dot. ekstradycji, imigracji, granic
inwigilacji, wyraania pogldw itp.),
potencja (siy) przeznaczony do ochrony (VIP, bezpieczestwo
w ruchu lotniczym, ochrona infrastruktury, itp.),
moliwoci zamraania aktyww osb podejrzanych o dziaalno
terrorystyczn.

Jeli relacja pomidzy tymi obszarami jest niejasna lub gdy cele s
nierealistyczne, a zasoby niewystarczajce cay proces moe by zagroony.
Dlatego

przy

opracowywaniu

dokumentu

naley

take

oceni

ryzyko

niewykonania przyjtych zaoe uwzgldniajc wszystkie czynniki bdce

elementami zarwno rodowiska zewntrznego (globalnego), jak wewntrznego
kraju, majce wpyw na bezpieczestwo i poziom zagroenia ze strony
terroryzmu (midzynarodowego) - zob. schemat nr 2 (str. 18).
Wydaje si te zasadne wstpne scharakteryzowanie obszaru dziaania
jako

swego

rodzaju

rodowiska.

Do

jego

opisu

moe

posuy

kilka

parametrw42:

Szanse czyli okolicznoci sprzyjajce (np. uczestnictwo Polski

w strukturach midzynarodowych, tj. UE, NATO).
Wyzwania- dylematy decyzyjne, wynikajce z dynamiki zmian
zachodzcych w otoczeniu (szczeglnie istotne w przypadku nie
do koca przewidywalnej eskalacji zagroe asymetrycznych).
Ryzyka czyli niebezpieczestwa nastpstw wasnej aktywnoci
(np. udzia w koalicji antyterrorystycznej, uczestnictwo
w misjach stabilizacyjnych i pokojowych).

42
Co prawda pierwotnie proponowana charakterystyka rodowiska odnosia si do kwestii bezpieczestwa
energetycznego, jednake wydaje si, i jej zastosowanie w obszarze szeroko rozumianej walki z terroryzmem
jest w peni uzasadnione i zasuguje na uwzgldnienie; za: Bezpieczestwo energetyczne elementem wikszej
caoci, S. Koziej, www.koziej.pl/pliki/1216241127_bezpieczenstwo_energetyczne.doc

29

Zagroenia destrukcyjne oddziaywanie otoczenia na podmiot,

jakim jest pastwo/obywatel (np. skutki ataku terrorystycznego
na elementy krytycznej infrastruktury pastwa).

Biorc pod uwag waciwo merytoryczn i zakres odpowiedzialnoci

wydaje si, i uzasadnione byoby podjcie prac nad stworzeniem projektu
strategii sektorowej (Narodowej strategii obrony przed terroryzmem) przez
Ministerstwo

Spraw

Wewntrznych

Administracji,

koordynacji

z poszczeglnymi instytucjami i subami biorcymi udzia w polityce obrony

przed terroryzmem w Polsce (m.in. MZdsZT oraz SGE jako ciaem skadajcym
si z przedstawicieli poszczeglnych instytucji i sub, ktremu przewodniczy
Minister SWiA), a nastpnie jej wdroenie do realizacji po zatwierdzeniu przez
RM w drodze uchway. Konsekwencj uruchomienia strategii powinno by
opracowanie planu (harmonogramu) dziaa w zakresie walki z terroryzmem,
ktrego koordynacja oraz ocena realizacji spoczywaaby na Ministrze SWiA.
5.2

Zaoenia do strategii obrony przed terroryzmem.

Omawiane tu zaoenia do strategii obrony przed terroryzmem nie maj na

celu wskazanie konkretnych rozwiza i nie rozstrzygaj poruszanych kwestii. S

impulsem do podjcia rozwaa i ewentualnego uwzgldnienia ich w przypadku
podjcia decyzji o opracowaniu dokumentu.
Rozpoczynajc

prace

nad

tworzeniem

strategicznych

ram

dziaania

majcych na celu minimalizowanie zagroenia terroryzmem naley odpowiedzie

na pytanie, czy owa oglna polityka (filozofia) dziaa ma mie charakter dziaa
prewencyjnych, bardzo restrykcyjnych w fazie przed - co moe skutkowa
naduyciami w zakresie naruszania (ograniczania) prawa do wolnoci i swobd
obywatelskich w imi walki z terroryzmem? Czy te ma by to polityka
defensywna, gdzie nasilenie dziaa nastpowa powinno po ewentualnym
zaistnieniu zdarzenia, tworzca mechanizmy dajce moliwo efektywnego
wygaszania

skutkw

atakw

terrorystycznych

oraz

cigania

karania

sprawcw?

30

Przykadowe ramy Narodowej Strategii Obrony przed Terroryzmem.

Wstp (oglna filozofia dziaania)
1.

Zaoenia strategii (istota strategii sektorowej).

1.1

Cele strategiczne obrony przed terroryzmem.

1.2

Cele szczegowe (wypracowanie stanowisk w poszczeglnych segmentach

obrony przed terroryzmem).

1.3

Adresaci oraz realizatorzy zapisw strategii.

1.4

Ramy czasowe obowizywania strategii.

3.

4.

5.

Metody oceny wdraania i realizacji zapisw strategii - w tym:

2.1

Diagnoza stanu zagroenia terroryzmem midzynarodowym dla Polski.

2.2

Tendencje i prognozy w obszarze i okresie obejmowania strategii.

2.3

Okrelenie
poziomw
bezpieczestwa
dla
zagroe
terrorystycznych
(sposoby ich nadawania i odwoywania oraz czynniki determinujce okrelony
poziom).

3.1

Gwne kierunki zmian legislacyjnych, w tym m.in. przestrzeganie praw

czowieka i ograniczania swobd obywatelskich w kontekcie obrony przed
terroryzmem.

3.2

Polityka pastwa wobec mniejszoci narodowych.

3.3

Polityka imigracyjna.

3.4

Dziaania zapobiegajce szerzeniu si radykalizacji postaw.

3.5

Okrelenie
czynnikw
stymulujcych
wzrost
poziomu
akceptacji
i identyfikacji postaw spoecznych z ideologi organizacji terrorystycznych oraz
rekrutacji.

3.6

Stanowisko Polski w sprawie prowadzenia negocjacji z terrorystami a realizacja

ich da.

3.7

Zapobieganie i przeciwdziaanie finansowaniu terroryzmu.

3.8

Ksztacenie
obywatelskie
w
zakresie
przeciwdziaania
Odpowiedzialnoci podmiotw spoecznych i rola obywatela.

terroryzmowi.

3.9

Zasady
prowadzenia
polityki
w sytuacji zagroenia terroryzmem.

pastwowych

3.10

Wsppraca cywilno-wojskowa w zakresie walki z terroryzmem.

3.11

Prawo posiadania i uycia broni w kontekcie walki z terroryzmem.

3.12

Koordynacja dziaa (rozmieszczenie instytucjonalne i koordynacja dziaa).

3.13

Wsppraca pastwowo - prywatna.

3.14

System pomocy dla ofiar atakw terrorystycznych.

3.15

Programy i badania naukowe w zakresie zwalczanie terroryzmu (wsppraca ze

rodowiskiem naukowym).

4.1

Sposoby i formy wsppracy instytucjonalnej na terenie Polski.

4.2

Wsppraca midzynarodowa.

medialnej

instytucji

Zakoczenie.
rdo: Opracowanie wasne.

31

Ramy Narodowej Strategii Obrony Przed Terroryzmem to propozycja

zagadnie, ktre naley zawrze w tworzonym dokumencie. S nimi m.in.: cel,
adresaci, metodologia oceny wdraania strategii, a take zagadnienia dotyczce
wsppracy

instytucjonalnej

zarwno

krajowej,

jak

midzynarodowej.

Zasadnicz tre powinny wypenia przede wszystkim kwestie, okrelajce

ogln polityk pastwa w obszarze przeciwdziaania i zwalczania terroryzmu,
ktre w formie sygnalnej omwione zostay poniej.
Gwne kierunki zmian legislacyjnych powinny dotyczy m.in.
przestrzegania praw czowieka i ograniczania swobd obywatelskich
w kontekcie obrony przed terroryzmem. Aktualizowanie, uzupenianie czy
tworzenie

nowych

uwzgldnieniu

regulacji

ustawowych

proporcjonalnoci

rodkw

powinno

odbywa

przeciwdziaania

do

si

przy

faktycznego

stopnia zagroenia wystpieniem aktu terrorystycznego w kraju. Konstrukcja

ustaw (z uwagi na dugi proces legislacyjny) musi by elastyczna. W razie
wystpienia zagroenia terrorystycznego winna istnie moliwo szybkiego
wdroenia

nowych

mechanizmw

dostosowawczych,

zmierzajcych

do

wzmocnienia zdolnoci obronnych pastwa wraz z okreleniem koniecznoci

i potrzeby ich wczeniejszego wprowadzenia (dotyczy to gwnie regulacji
prawnych o charakterze restrykcyjnym, ktre mog by przygotowane, lecz
niewprowadzone bez zaistnienia okrelonej potrzeby).
Przestrzeganie praw czowieka i swobd obywatelskich - kwestia ingerencji
w podstawowe wolnoci i prawa czowieka w imi walki z terroryzmem.
Im potencjalne zagroenie jest wiksze lub atak ju nastpi, tym wiksza jest
akceptacja spoeczestwa na czasow ingerencj w prawa czowieka, majc na
celu np. uzyskanie informacji o zamachowcach, dalszych zamachach czy te
przeciwdziaaniu kolejnym. Mona zobrazowa to wydarzeniami w USA czy
Wielkiej Brytanii, gdzie w odpowiedzi na tragiczne w skutkach zamachy
terrorystyczne - prawo stao si o wiele bardziej restrykcyjne. Pocztkowo
spoeczestwo akceptowao wikszo ofensywnych form i metod pracy sub
specjalnych, inicjowanych i wprowadzanych w kontekcie dziaalnoci ugrupowa
terrorystycznych. Jednak z upywem czasu, w miar stopniowego zacierania si
w spoecznej wiadomoci traumy, gosw sprzeciwu byo coraz wicej.
W kontekcie tego typu zachowa (reakcji) w celu uzyskania akceptacji
dla

wprowadzanych

postrzegane

jako

regulacji

ingerujce

(mechanizmw),
w

prawa

ktre

czowieka,

rol

mog

by

pastwa

mylnie
nie

jest

potgowanie poczucia strachu i przewiadczenia o permanentnym zagroeniu

32

(tego

wanie

oczekuj

terroryci).

Wane

jest

prowadzenie

efektywnej

(przekonujcej) polityki informacyjnej i edukacyjnej. Poza tym dla uzyskania

przez

pastwo

oglnej

akceptacji

dla

prawnej

ingerencji

(jej

zakresu,

intensywnoci) w swobody obywatelskie, niebagatelne znaczenie ma kontrola

instytucjonalna nad subami korzystajcymi z przedmiotowych rozwiza
formalno - prawnych, uwiadomienie i przekazanie spoeczestwu, e kontrola ta
bdzie skutecznie przeciwdziaa ewentualnym naduyciom i nadinterpretacjom
uprawnie sub pastwowych.
Polityka pastwa wobec mniejszoci narodowych43, etnicznych44
lub

zwizkw

wyznaniowych,

ktre

mog

zosta

skojarzone

z ewentualnymi sprawcami zamachw terrorystycznych przy jednoczesnym

niedopuszczaniu

do

dyskryminacji

ograniczania

podstawowych

praw

konstytucyjnych.
Polityka imigracyjna - ze wzgldu na prewencj antyterrorystyczn
istotnym jest przestrzeganie przepisw regulujcych kwestie wjazdu, pobytu
i wydalania obywateli pastw trzecich o potencjalnie podwyszonej moliwoci
popierania dziaa terrorystycznych, lub ktrzy podegaj do popeniania
zamachw

terrorystycznych.

stygmatyzacji

pewnych

Jednoczenie

grup

osb

naley

nie

pochodzcych

dopuszcza
rnych

do

diaspor

mieszkajcych na terytorium Polski. Na podkrelenie zasuguje ponadto kwestia

nie

rozpowszechniania

muzumaskiej

czsto

wrd

obywateli

utosamianej

niechci
zamachami

wobec

mniejszoci

terrorystycznymi,

a wywodzcej si (w wiadomoci masowej) ze rodowisk imigracyjnych. Nie

naley czy terroryzmu jednoznacznie ze rodowiskami imigracyjnymi, gdy
zamachy przeprowadzaj zarwno penoprawni obywatele krajw, w ktrych
dokonywane s ataki (przykadem moe by seria zamachw w Londynie,
przeprowadzonych przez osoby urodzone w Wielkiej Brytanii, wyksztacone
43

Mniejszoci narodow, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, ktra spenia cznie
nastpujce warunki: 1) jest mniej liczebna od pozostaej czci ludnoci Rzeczypospolitej Polskiej;
2) w sposb istotny odrnia si od pozostaych obywateli jzykiem, kultur lub tradycj; 3) dy do
zachowania swojego jzyka, kultury lub tradycji; 4) ma wiadomo wasnej historycznej wsplnoty narodowej
i jest ukierunkowana na jej wyraanie i ochron; 5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat; 6) utosamia si z narodem zorganizowanym we wasnym
pastwie.- (Art. 2. ust. 1 ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszociach narodowych i etnicznych oraz
o jzyku regionalnym).
44
Mniejszoci etniczn, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, ktra spenia cznie
nastpujce warunki: 1) jest mniej liczebna od pozostaej czci ludnoci Rzeczypospolitej Polskiej;
2) w sposb istotny odrnia si od pozostaych obywateli jzykiem, kultur lub tradycj; 3) dy do
zachowania swojego jzyka, kultury lub tradycji; 4) ma wiadomo wasnej historycznej wsplnoty etnicznej
i jest ukierunkowana na jej wyraanie i ochron; 5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat; 6) nie utosamia si z narodem zorganizowanym we wasnym
pastwie (Art. 2. ust. 3 ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszociach narodowych i etnicznych oraz
o jzyku regionalnym).

33

w angielskich szkoach i korzystajce z przywilejw wiata zachodniego tzw. home grown), a take osoby przybywajce na tereny pastw wycznie
w celu przeprowadzenia planowanego zamachu. Wydaje si by suszna teza,
i jeli w Polsce miaoby doj w przyszoci do zamachw terrorystycznych
dokonanych przez ugrupowanie zwizane ze rodowiskiem fundamentalistw
islamskich (Al-Kaid), to byby to przypadek terroryzmu importowanego, i nie
mona byoby go czy z procesami migracyjnymi45.
Dziaania zapobiegajce szerzeniu si radykalizacji postaw wrd
obywateli. Polska powinna stale i aktywnie wspiera na poziomie europejskim46,
krajowym

lokalnym

dziaania

zmierzajce

do

zapobiegania

gwatownej

radykalizacji pogldw. Suy temu ma uatwianie integracji ludzi poprzez dialog

midzykulturowy,

promowanie

demokracji

oraz

praw

czowieka

jako

uniwersalnych wartoci spoeczestwa oraz unikanie wykluczania politycznego.

Niezmiernie

istotna

jest

walka

radykalizacj

powizan

przemoc

i zachcaniem do popeniania aktw przemocy.

Okrelenie czynnikw stymulujcych wzrost poziomu akceptacji
i

identyfikacji

postaw

spoecznych

ideologi

organizacji

terrorystycznych oraz rekrutacji do terroryzmu. Niezbdne jest okrelenie

czynnikw tworzcych podatny grunt dla rekrutowania terrorystw zarwno
w Polsce, jak i w Europie oraz przygotowanie dugoterminowego programu
dziaania w celu ich skutecznego wyeliminowania. Powinno si odmawia
schronienia zarwno osobom podejrzewanym o terroryzm, jak i wspierajcym go
w jakiejkolwiek formie, a take zapobiega przemieszczaniu si terrorystw przez
skuteczn kontrol graniczn oraz kontrol wydawania dokumentw tosamoci
i podry.
Stanowisko Polski w sprawie prowadzenia negocjacji (rozmw)
z

terrorystami

rozgraniczenie

dziaa

realizacja

ich

zwizanych

da.

Naley

zwrci

uwag

na

podejmowaniem

rozmw

(kontaktem

z terrorystami w celu uzyskania jak najwikszej iloci informacji o motywach ich

postpowania i celach jakie chc osign, oraz czasu na podjcie odpowiednich
dziaa przeciwterrorystycznych), a uleganiu im i spenianiem ich da.
Warto zatem wzi pod rozwag sytuacje, kiedy negocjacje mogyby zosta

45
46

Strach przed terroryzmem ma oczy emigranta, K. Karolczak, www.terroryzm.com

Na podstawie projektu Rezolucji Parlamentu Europejskiego w sprawie walki z terroryzmem, z dnia 6.12.2007r.

34

podjte oraz opracowanie zasad ich ewentualnego prowadzenia i odpowiedniego

przeszkolenia osb w tym zakresie.
Zapobieganie

przeciwdziaanie

finansowaniu

terroryzmu

zagadnienie kontroli przepyww finansowych. Pastwa, w ktrych istnieje

niewielkie ryzyko ataku terrorystycznego mog by atrakcyjnym miejscem
i zapleczem do planowania operacji terrorystycznych. Bez dostatecznej kontroli
i informacji na temat polityki finansowej pastwa, a take bez kontroli
przepyww finansowych, dziaania zapobiegajce finansowaniu terroryzmu staj
si nieskuteczne. Dlatego te cigemu doskonaleniu powinien by poddawany
mechanizm wspdziaania pomidzy sektorem bezpieczestwa, a sektorem
bankowym.
Ksztacenie
terroryzmowi.

obywatelskie

Odpowiedzialno

zakresie

podmiotw

przeciwdziaania

spoecznych

rola

obywatela. Programy (kampanie) mwice o zachowaniu si w przypadku

wzrostu zagroenia potencjalnym zamachem lub sytuacji zaistnienia samego
ataku

terrorystycznego;

polityka

edukacyjna

zakresie:

definiowania

i rozpoznawania zagroe terrorystycznych, oceny sytuacji midzynarodowej

w kontekcie zagroe terrorystycznych, oceny sytuacji kryzysowej w przypadku
ataku terrorystycznego, omwienia procedur postpowania sub w przypadku
ataku terrorystycznego, w tym ataku bioterrorystycznego.
Okrelenie zakresu i sposobu przygotowywania spoeczestwa na
zdarzenia o charakterze terrorystycznym w sposb niewywoujcy negatywnych
skutkw, w tym odpowiednio prowadzona polityka medialna. Wane jest
wyzbycie si mylnego postrzegania terrorystw przez spoeczestwo, czsto
utwierdzonego przez media, co moe mie ujemny wpyw np. na zdolno
(czujno) do wykrywania przygotowa do zamachu. Stereotyp terrorysty jako
osoby obdarzonej patologicznymi cechami charakteru czy chorej psychicznie,
samotnej, fanatycznie zapatrzonej w swoj ideologi jest nieaktualny. Czsto s
to

wyksztacone

osoby

bdce

penoprawnymi

czonkami

spoecznoci,

niewyrniajce si niczym szczeglnym.

Opracowanie

modelu

prowadzenia

polityki

medialnej

(zasad

wsppracy) instytucji pastwowych w sytuacji zagroenia terroryzmem,

przy aktywnym zaangaowaniu przedstawicieli mediw.

35

Wsppraca cywilno - wojskowa (waciwe wykorzystanie elementw

wsparcia wojskowego), ktrej zadaniem jest pomoc w planowaniu i prowadzeniu
operacji reagowania kryzysowego, zwaszcza tych wymagajcych koordynacji
zdolnoci wojskowych i cywilnych oraz wsppracy w sytuacjach kryzysowych
z uwzgldnieniem kontroli cywilnej we wszystkich sytuacjach poza stanem
wojny. W sytuacji, gdy cywilne siy i rodki nie s wystarczajce, Minister Obrony
Narodowej moe przekaza do dyspozycji pododdziay lub oddziay SZ RP, wraz
ze skierowaniem ich do wykonywania zada z zakresu zarzdzania kryzysowego,
w tym zwizanych z zagroeniem terrorystycznym. Wykorzystanie Si Zbrojnych
realizowane

jest

na

podstawie

Planu

udziau

SZ

RP

obronie

przed

terroryzmem, ktry jest planem szczegowym dokumentu gwnego, jakim jest

Plan uycia oddziaw i pododdziaw Si Zbrojnych RP w przypadku wystpienia
sytuacji kryzysowej. Zgodnie z tym planem, w nakazanych reimach czasowych,
utrzymywane s siy i rodki wydzielane do przeciwdziaania zagroeniom
terrorystycznym oraz likwidacji skutkw aktw terroru. Zasadniczymi siami
wydzielanymi do przeciwdziaania zagroeniom terrorystycznym s elementy
rozpoznania

wojskowego,

jednostki

specjalne,

elementy

systemu

obrony

powietrznej z dyurnymi rodkami lotnictwa wojskowego oraz rodki transportu

powietrznego do przerzutu si specjalnych oraz inne pododdziay bojowe.47
Jednoczenie do likwidacji skutkw atakw terrorystycznych, SZ RP utrzymuj
w

gotowoci

do

dziaania

wyspecjalizowane

jednostki

ratownictwa

inynieryjnego, chemiczne i radiacyjne zespoy awaryjne, zespoy rozpoznania

biologicznego oraz pododdziay wojskowych stray poarnych.
W

kwestii

uycia

rodkw

przymusu

bezporedniego,

tym

szczeglnie broni palnej w zwalczaniu terroryzmu - wskazanym wydaje si

przeanalizowanie moliwoci uycia broni przez suby do tego uprawnione
w sytuacji wystpienia ataku terrorystycznego - adekwatnego do zagroenia.
Jest to szczeglnie istotne w kontekcie istniejcych dylematw zwizanych
z uyciem broni np. w sytuacji terrorystycznej, w ktrej to istnieje konieczno
wyboru "mniejszego za". Stan wyszej koniecznoci (mniejsze zo) wyraony
jest przez instytucj regulowan w art. 26 kk48. Wskazana jest te analiza
orzecznictwa sdw w zakresie stosowania instytucji obrony koniecznej oraz
poszczeglnych jej przesanek m.in. takich jak adekwatno obrony do skali
47

Zasady uycia si zbrojnych w sytuacjach zagroe kryzysowych o charakterze niemilitarnym, Z. Pitek, Kwartalnik Policja
nr2/2007 r.
Kwestia wyboru mniejszego za (zaistnienie stanu wyszej koniecznoci) bdzie miao miejsce wwczas, gdy: w celu
uchylenia bezporedniego niebezpieczestwa grocego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeeli niebezpieczestwa
nie mona inaczej unikn, a dobro powicone przedstawia warto nisz od dobra ratowanego funkcjonariusz bdzie musia
wybiera, ktre dobro powici.

48

36

niebezpieczestwa zamachu. Istnienie ugruntowanej linii orzeczniczej, dajcej

jasn wykadni przepisw dotyczcych uycia rodkw przymusu przez suby
i instytucje zaangaowane w system reagowania na zdarzenia o charakterze
terrorystycznym bdzie szczeglnie istotne w kontekcie sytuacji procesowej.
Koordynacja

dziaa

instytucjonalny

kompetencyjny

zakres

odpowiedzialnoci w zakresie zapobiegania i zwalczania terroryzmu na poziomie

pastwa.

Podane

kierunki

nowych

rozwiza

instytucjonalnych:

dwuaspektowo koordynacji odpowiedzialno na poziomie strategicznym,

a koordynowanie dziaa na poziomie operacyjnym; rozmieszczenie i rozwijanie
struktur instytucji

zajmujcych si zwalczaniem terroryzmu w strukturze

administracyjnej pastwa w przypadku ataku terrorystycznego (Informacja

o procedurach uruchamiania struktur pastwowych w sytuacji zagroenia
uszczegowiona w dodatkowym planie operacyjnym: odpowiedzialno, warunki,
dowodzenie).
Wsppraca pastwowo prywatna w zakresie ochrony przed
atakiem terrorystycznym (ochrona infrastruktury krytycznej), okrelenie mapy
strategicznych

teleinformatycznych,

krytycznych
okrelenie

elementw
ewentualnych

infrastruktury
sposobw

oraz

wzmocnienia

sieci
ich

ochrony.
System pomocy dla ofiar atakw zawierajcy okrelone zobowizania
pastwa

do

udzielania

pomocy

ofiarom

atakw

terrorystycznych

i ich rodzinom oraz regulacje dotyczce ochrony prawnej i socjalnej osb

uczestniczcych w zwalczaniu terroryzmu.
Programy i badania naukowe w zakresie zwalczania terroryzmu
(wsppraca

ze

rodowiskiem

naukowym).

Pogbianie

wsppracy

z orodkami naukowo-badawczymi, centrami bada nad terroryzmem zarwno

w kraju jak i zagranic. Spojrzenie na dany problem nie tylko z punktu widzenia
instytucji pastwowych, ale take od strony naukowej daje niejednokrotnie
wymierne efekty i pomaga w opracowaniu waciwych stanowisk. Istotne
znaczenie ma take wspomaganie narodowych, unijnych i natowskich programw
naukowych oraz badawczych w celu wypracowywania nowych i udoskonalonych
metod, technologii przydatnych w walce z terroryzmem.

37

6.

PODSUMOWANIE

Po

przeanalizowaniu

dokumentw

dotyczcych

regulacji

zarwno

krajowych, jak i zagranicznych odnoszcych si do zagroenia, jakie niesie za

sob terroryzm wydaje si susznym, aby korzystajc m.in. z dowiadcze
innych krajw, stworzy ramy suce okreleniu moliwych dziaa w walce
z terroryzmem. Brak jest w Polsce spjnej polityki dziaa w zwalczaniu tego
zjawiska, dlatego te proponuje si opracowanie dokumentu okrelajcego
oglnonarodow strategi postpowania (na potrzeby niniejszego opracowania
przyjto, e bdzie to strategia sektorowa - Narodowa Strategia Obrony przed
Terroryzmem).
rodowiska

Uwzgldniaaby

midzynarodowego

cznikiem

pomidzy

ona

wszelkie

(globalnego),

priorytetami

czynniki
jak

bdce

elementami

wewntrznego.

narodowych

dziaa

Byaby
sferze

bezpieczestwa, a regulacjami prawnymi (ustawami, rozporzdzeniami) oraz

mechanizmami

pozalegislacyjnymi

bezporednio

dotyczcymi

zagroenia

terroryzmem.
Za przykad istotnego zagroenia dla stabilnoci sytemu pastwa poda
mona

korupcj.

Walk

tym

zjawiskiem

ujto

form

Strategii

49

Antykorupcyjnej , opracowanej w celu skutecznego wykrywania przestpstw

korupcyjnych i wdroenia efektywnych mechanizmw walki z korupcj w sferze
administracji

publicznej

oraz

skoordynowania

dziaa

zmierzajcych

do

respektowania antykorupcyjnych przepisw prawnych.

Innym

przykadem

jest

Krajowy

Program

Bezpieczestwa

Ruchu

Drogowego - GAMBIT 200550, ktrego rol jest wyznaczenie celw realizacyjnych

wynikajcych z przyjtej wizji oraz okrelenie wsplnego podejcia do
rozwizywania problemw bezpieczestwa ruchu drogowego. Ma ona suy jako
podstawa okrelajca sposoby osignicia wyznaczonych celw.
W

odniesieniu

do

zagroe,

jakie

mog

wystpi

internetowej

przestrzeni komunikacyjnej opracowany zosta, celem zapewnienia wzrostu

poziomu bezpieczestwa cyberprzestrzeni51 dokument Rzdowy program ochrony

49
Podpisany 17 wrzenia 2002 r. Program zwalczania korupcji -Strategia Antykorupcyjna I etap wdraania oraz
podpisana w dniu 25 stycznia 2005 r. Program zwalczania korupcji Strategia Antykorupcyjna - II etap
wdraania 2005-2009.
50
Krajowy Program Bezpieczestwa Ruchu Drogowego 2005-2007-2013 GAMBIT 2005 przyjty przez Rad
Ministrw w dniu 19 kwietnia 2005 r.
51
Na podstawie dokumentu Rzdowy program ochrony cyberprzestrzeni na lata 2008-2011:
cyberprzestrze rozumiana jest jako przestrze komunikacyjna tworzona przez system powiza

38

cyberprzestrzeni

na

lata

2009-201152.

Wskazuje

on

propozycje

dziaa

o charakterze prawno-organizacyjnym, technicznym i edukacyjnym, ktrych

celem jest zwikszenie zdolnoci do zapobiegania i zwalczania cyberterroryzmu
oraz innych pochodzcych z publicznych sieci teleinformatycznych zagroe dla
pastwa. Syntezuje, wyznacza kierunki i zadania dla poszczeglnych podmiotw
uczestniczcych w ochronie cyberprzestrzeni kraju.
Wypenieniem

zaoe

Strategii

Bezpieczestwa

Narodowego

RP

w zakresie prowadzenia dziaa zmierzajcych do poprawienia efektywnoci

i

konkurencyjnoci

gospodarki

oraz

podniesienia

poziomu

bezpieczestwa

energetycznego jest Polityka energetyczna Polski do roku 203053. Jest to

dokument o charakterze strategicznym, ktry ma przygotowa rozwizania
wychodzce naprzeciw najwaniejszym wyzwaniom polskiej energetyki zarwno
w

perspektywie

sformuowania

krtkoterminowej,
niniejszej

jak

polityki

do

2030

roku.

energetycznej

Konieczno

wynika

m.in.

z przyjcia przez Rad Europejsk w marcu 2007 r. Planu Dziaa na lata 2007
2009 - Polityka Energetyczna dla Europy, ktry stanowi wany etap
w tworzeniu europejskiej polityki energetycznej i nadaje impuls dalszym
dziaaniom, w ktrych realizacji Polska ma aktywnie uczestniczy.
Raz jeszcze naley podkreli fakt, i opracowanie przedmiotowej strategii
byoby

wyrazem

konsekwentnej

realizacji

zaoe

obowizujcej

Strategii

Bezpieczestwa Narodowego RP, ktra cho akcentuje problematyk zagroe

i okrela ich rodzaje, to jednak nie zawiera ustale koncepcyjnych, nie wskazuje
organw

(instytucji)

odpowiedzialnych

za

przeciwdziaanie

walk

z terroryzmem. Nie okrela ich roli, a przede wszystkim nie daje wytycznych
strategicznych
terroryzmem.

do

budowania

Zawiera

jednak

oglnonarodowego
wyran

delegacj

systemu
do

obrony

tworzenia

przed

strategii

w poszczeglnych dziedzinach bezpieczestwa pastwa, sucych zapewnieniu

internetowych. Jako cyberprzestrze pastwa przyjmuje si przestrze komunikacyjn tworzon przez

system wszystkich powiza internetowych znajdujcych si w obrbie pastwa. Cyberprzestrze pastwa
w przypadku Polski okrelana jest rwnie mianem cyberprzestrzeni RP, obejmujcej midzy innymi systemy,
sieci i usugi teleinformatyczne o szczeglnie wanym znaczeniu dla bezpieczestwa wewntrznego pastwa,
a take systemy zapewniajce funkcjonowanie w kraju transportu, cznoci, infrastruktury energetycznej,
wodocigowej i gazowej, ktrych zniszczenie lub uszkodzenie moe stanowi zagroenie dla ycia lub zdrowia
ludzi, dziedzictwa narodowego oraz rodowiska w znacznych rozmiarach, albo spowodowa powane straty
materialne.
52
Dokument zosta przyjty przez Komitet Stay Rady Ministrw w dniu 9 marca 2009 r.
53
Projekt Polityki energetycznej Polski do 2030 roku - wersja z 4 wrzenia 2008 r. zawiera ocen realizacji
Polityki energetycznej Polski do 2025 r. przyjtej przez Rad Ministrw w dniu 4 stycznia 2005 r., prognoz
zapotrzebowania na paliwa i energi do 2030 r. oraz program dziaa wykonawczych do 2011 r. Uchyla
Polityk energetyczn Polski do 2025 r. przyjt przez Rad Ministrw w dniu 4 stycznia 2005 r.

39

poczucia

bezpieczestwa

prawnego

obywateli,

ochrony

ich

zdrowia

i ycia oraz majtku narodowego.

Terroryzm jest zagroeniem, ktrego wyeliminowanie (zmniejszenie jego
skali) wymaga zaangaowania zarwno wszystkich sub krajowych (policyjnych,
militarnych, specjalnych), jak rwnie spoeczestwa, oraz instytucji i organizacji
pozarzdowych. Jako, e jest to dziaanie cige i planowane dugookresowo,
wymaga okrelonych procedur przeciwdziaania i zwalczania.

Opracowanie:
Magdalena Adamczuk
Lucjan Beza
Maciej Stempkowski
Konsultacja prawna:
Sawomir Sieraski

Szef
Biura Bezpieczestwa Narodowego
Aleksander SZCZYGO

40