PIES INFERNALNY

Strona 1 z 6

PIES INFERNALNY
Zeszyty Literackie nr 63, Warszawa-Pary-Mediolan 1998, s. 6-10.

Zachowane przekazy na temat anatomii Cerbera, a take jego ycia

wegetatywnego i psychicznego s do liczne, ale wykazuj niepokojc

rozbieno. Ambicj niniejszej pracy jest rzucenie nowego snopu wiata na to
zagmatwane zagadnienie.
Wedug Archipoety Cerber by po prostu psem. Dante okrela go jako
robaka. Hezjod w Teogonii cytuje Cerbera dwukrotnie, ale nie moe zdecydowa
si czy mia on jedn, czy pidziesit gw. Pindar podwaja t liczb, a Horacy
obdarza Cerbera grzyw z wy. Rzebiarze i malarze przedstawiaj Cerbera
najwyej trzygowego. Tragicy s take bardziej powcigliwi i zadawalaj si
trzema gowami. Tu nasuwa si uwaga, e jzyk skania do hiperboli i przesady i,
kto wie, czy nie kamstwa, podczas gdy wypowied w marmurze czy farbie
narzuca rzeczow prostot.
Niejasny, wskutek zego owietlenia miejsca akcji, jest przebieg walki
Heraklesa z Cerberem
stranikiem krlestwa zmarych. Bya to dwunasta,
ostatnia i najtrudniejsza praca herosa. Std sakralny pmrok, jaki przystoi
zawiatom.
Jaka to bya walka? Na podstawie wykopalisk literackich nie mona
wyrobi sobie jasnej opinii
wersje s rne i sprzeczne z sob. Wahaj si
midzy krwawymi zapasami, a niemal niedzieln wycieczk myliwsk po up. Jedni
mwi, e to Kora daa Heraklesowi Cerbera w podarunku, ot tak, jak rodzice
daj chopcom rower za dobre sprawowanie. Inni utrzymuj, e wadca podziemi
Hades
ktry nudzi si miertelnie, urzdzi co w rodzaju turnieju. A
zwierz i czowiek zmagali si z sob dugo i bolenie.
Pozostaje pytanie dotyczce charakteru Cerbera. Zdemonizowany ponad
miar spenia on w Hadesie dekoracyjn rol szwajcara przed hotelem. Ilo
zmarych, ktrzy pragnliby powrci na ziemi, jest znikoma. Cerber nie
przepracowywa si. By jak napis "Zy pies" i "Wyjcia nie ma". I c to za
demon, ktrego dao si przekupi plackiem miodowym. Caa jego grona funkcja
polegaa na machaniu ogonem.
Jakkolwiek byo, faktem jest, e aden z przeciwnikw nie zosta ranny,
std wniosek, e nie bya to adna bitwa sensu stricto, ale strategiczny manewr,
okrenie przeciwnika i zmuszenie go do bezwarunkowej kapitulacji. Zapewne
Herakles zastosowa klasyczn metod duszenia. Ale to ju szczeg. Do, e
zziajany bohater wychyn z upem na powierzchni wiata.

http://www.eximus.14lo.lublin.pl/belfer/pies_infernalny.htm

2007-10-09

PIES INFERNALNY

Strona 2 z 6

A stao si to... wanie gdzie? Znw rda s chwiejne i wymieniaj

szereg punktw na mapie wiata. Problem jest akademicki. Dowiadczenie uczy,
e w kadej dojrzaej cywilizacji zejcia do piekie s mnogie. Liczniejsze nawet
ni budki z piwem i skrzynki na listy.
Cerber poszczekiwa w piekle potnym gosem. W Luwrze znajduje si
niema amfora, na ktrej malarz Andikos uchwyci sens pojedynku Heraklesa z
Cerberem. Herakles przyjmuje pozycj startujcego biegacza. Korpus wysunity
do przodu, prawa rka wysunita w kierunku czoa bestii, w lewej potny
acuch. Cerber jest dwugowy. Jedna z gw czujna i zaczepna, ale druga pochyla
si do ziemi, jakby czekaa na dotknicie czowieka. Taki jest pocztek tragedii
zwanej oswojeniem.
Jak czu si Cerber, ofiara zamachu? Lekki szok spowodowany walk min
i teraz zaczyna si inny, tak potny, tak potny, e zagraa sercu psa. By jak
ryba gbinowa wycignita na piasek.
Na podobiestwo lawiny spady na niego dwiki, ksztaty i zapachy. wiat
jawi si mu w barwach wciekle intensywnych jak ptna fowistw: trawa bya
pomienista, drzewa cynobrowe, wapienne skay fioletowoczarne, niebo zielone.
Jedynie Herakles mia tonacj agodn, a jego posta otoczona bya konturem
delikatnym i pulsujcym.
Trudniejszy do zniesienia by potop piciuset tysicy zapachw.
Ogniste soce nad wysch ziemi.
Pod dbem na wyniosym wzgrzu leeli obok siebie pies i czowiek.
Nie spuszczali z siebie wzroku. Nieufni raczej ni wrodzy.
Herakles pachnia krwi, skr i nawanic, Cerber rozkadajcym si biakiem.
Naleeli do dwu nie dajcych si pojedna wiatw.
Heraklesowi przyszo nagle na myl, e gdyby Cerber zechcia go nagle
opuci, nie potrafiby temu przeszkodzi. Postanowi przemwi. W takich
przypadkach dwik sowa ma si zniewalajc.
Herakles: A teraz suchaj bestio: jeste moim jecem. Jeli bdziesz
prbowa uciec, rozwal ci eb, by
poprawi si
zgodnie z prawem
midzynarodowym.
Cerber wyda z siebie przecige warczenie.
Teraz jest noc i wielki ksiyc.
Cerber podnosi si na dwie apy. Herakles siga po swoj okrwawion
maczug. I wtedy rozlega si pie.
Opisywanie muzyki nie ma wielkiego sensu. Pewne pojcie o tym, czym
bya kantata Cerbera, mog mie tylko ci, ktrzy w zimowe noce na nienych
rwninach syszeli gos wilka. Tym, ktrych omin ten cud, podajemy chropaw
transkrypcj oryginau, nieudoln jak prawdziwy Rembrandt do reprodukcji w
gazecie.

http://www.eximus.14lo.lublin.pl/belfer/pies_infernalny.htm

2007-10-09

PIES INFERNALNY

Strona 3 z 6

Oto parafraza, ktr przytaczam za prac Alexandra Schmooka Der

Wolf sein Wesen und seine Stimme (Tbingen 1848). Oto cytat:
H'urr hau-u-uh
hau hau
-i jaur-huuu
ho hau
H'urrrrr ho hauuuh
ja ja ho hurrr hau-uh.
Potem donona cisza. I repetycje w rwnych odstpach czasu.
Heraklesa ponis gos Cerbera jak potna fala oceanu. Sucha. Mia
ochot zawy razem z nim, ale wiedzia, e si skompromituje, bo nie wydobdzie
z garda takiej dumy i rozpaczy. Daremnie bdzie usiowa gosem opisa
ancuchy ziemi, otchanne przestworza, niezliczone rda krwi ukryte w ciele
zwierzt, sekrety wody i pragnienia, kryjwki wiata i rozlegej czerni.
Droga jak szli do krla Eurysteusza, ktry mia uwolni Heraklesa od
kltwy-bya duga. Cerber zaczyna przywizywa si do Heraklesa. Jego natura
potwora ulega metamorfozie i staa si natur psa.
Ludzie o usposobieniu sentymentalnym mogliby w tym odkry co
wzruszajcego, ale bohater mia temperament wyprany z uczu i porywczy
zarazem. Rosa w nim, z trudem hamowana, wcieko, e kiedy zadziera gow w
gr, Cerber robi to samo. Pies sta si zwierciadem swego pana, dodajmy, e z
powodu rnicy postury zwierciadem krzywym.
Ale najgorsze miao dopiero nastpi. Cerber zacz mwi. Z pocztku
niezgrabnie, linic si wymawia sowa papu, lulu, ale z dnia na dzie sownictwo
jego bogacio si, a skadnia komplikowaa.
Herakles, zwaszcza w nocy, zapomina, e wdruje z psem. Hamowa
swoje uczucia, pomny na swoj rol konwojenta jeca.
Herakles: Nie podobasz mi si i to bardzo. Cerber: Nie kady moe by
Heraklesem. Herakles: Nie chodzi tu nawet o mod, ale mgby przynajmniej
udawa normalnego psa. Przypuszczam, e nie miaby wielkiego powodzenia u suk.
Tu Herakles zamilk. Poruszy temat delikatny. Po drodze widzieli eskie
przedstawicielki psiego gatunku, na ktre Cerber nie zwraca uwagi.
Cerber: Gdyby jak ja y wrd rozkadajcych si cia, straciby na
wszystko apetyt.
Herakles: Dlaczego zjadasz traw, wchasz kwiaty i nie polujesz choby
na zajce. Do czego to podobne.
A moe by, Cerberze, zawy. Pamitasz nasz pierwsz noc pod dbem.
Boe, jak ten czas leci. Bardzo piknie wyjesz.
Cerber: Jake mam wy. Po co mnie oswajae.
Herakles: Suchaj, kundlu. Mwi potrafi kady cymba. Masz wy,

http://www.eximus.14lo.lublin.pl/belfer/pies_infernalny.htm

2007-10-09

PIES INFERNALNY

Strona 4 z 6

zrozumiae?
Cerber: Nie bd wy.
Herakles: No to pij.
Tak
myla Herakles gorczkowo
naley zerwa ten absurdalny
zwizek. Kiedy krl Eurysteusz zobaczy Cerbera, przekona si, e jest on raczej
postaci komiczn ni gron i wlepi mi jeszcze jedn prac. Ludzie natomiast
stwierdz naocznie, e cae ycie pozagrobowe jest diaba warte. I co stanie si
wtedy z mod na mier i jej pen niedopowiedze dyskretn obecnoci.
wit. Herakles i Cerber budz si jednoczenie, jakby ich sen i czuwanie
zwizane byy wsplnym wknem.
Herakles: Suchaj, psisko. Nie skadaem ju dawno ofiar. Przez ciebie.
Cerber: Jak to przeze mnie?
Herakles: Musz pilnowa ciebie.
Cerber: To bardzo adnie z twojej strony.
Herakles: Wcale nie adnie. Popadem w ateizm. Zaniedbuj religijne
obowizki. Widzisz t wityni na horyzoncie?
Cerber: Sabo widz, tyle lat w ciemnociach...
Herakles: Przesta rozczula si nad sob. Ta witynia jest do daleko.
Zajd tam przed zachodem soca. Jutro o wicie zo ofar. Wrc o pnocy,
moe troch pniej. A ty tu waruj. Nie ruszaj si ani o krok z miejsca, ebym
nie musia ci szuka. Jasne?
Cerber: Bd warowa.
Bieg przed siebie na olep, czasem czujnie przystawa, nasuchiwa i
rozglda si niespokojnie za siebie. Kluczy, zmienia kierunek, szed pod wiatr,
brn przez bagna i strumienie, eby tylko zgubi swj lad i ten czepiajcy si
kadej trawy, kadego ziarnka piasku uporczywy zapach pana uzupeniony
zapachem jego psa, co kady czworong rozpoznaje w lot jako wo odrbn,
swoist, bosk.
No c, ucieka si nie tylko przed wrogiem, ale przed ciarem
przywizania wszyscy to robi, a przynajmniej znaj dobrze t pokus.
O zmierzchu Herakles wymoci sobie na noc posanie w konarach starego
wizu. Zasn jak na wiey, poza sfer obawy.
Rankiem cztery pary oczu ledzio kady ruch przebudzonego.
Dalsz wdrwk, ale czy mona nazwa wdrwk zajad gonitw do
celu, a do granic wytrzymaoci ludzkiego i psiego serca
odbywali skracajc
noclegi i popasy.
Herakles nudzi si i postanowi da Cerberowi kilka lekcji z historii
naturalnej, uwzgldniajc najnowsze odkrycie naukowe.
Zwolennik metody opisowej, zanurzy rk w traw jak w zielon wod.

Widzi, kawaler, oto kowe Trifolium pratense

popularnie zwane

http://www.eximus.14lo.lublin.pl/belfer/pies_infernalny.htm

2007-10-09

PIES INFERNALNY

Strona 5 z 6

koniczyn. Wieloletni lub dwuletni korze wrzecionowaty, rozgaziony. Na

delikatnych korzonkach powstaj brodawki zawierajce bakterie przyswajajce
azot (jak u wszystkich motylkowatych). Pdy owosione. Kwiaty bladoczerwone lub
ciemnopurpurowe. Zebrane w kuliste gwki otulone u podstawy przez
wspierajce licie. Kielich rurkowato-dzwonkowaty.
Pogrzeba znw w trawie i wycign oby, czerwony przedmiot.

Oto cioek matowy Dorcus parallelopidens. aroczny. Wystpuje w

lasach liciastych. Larwy rozwijaj si w sprchniaych dbach i bukach.
Rozumiesz, cioku.
Jutro porozmawiamy o fotosyntezie i o wczesnej pracy Kanta Allgemeine
Naturgeschichte und Theorie des Himmels. A teraz pij, bawanku.
W Mykenach stanli wieczorem.
Miasto byo opustoszae, sipi uparty, zimny deszcz, gdy miao si ju
pod jesie. Szli przez wyludnione ulice wzdu murw o kolorze wtroby. Na
przedzie Herakles, ktry z trudem usiowa przybra twarz zwycizcy. Za nim
Cerber zadowolony z siebie, idiotycznie wesoy, usiujcy i w nog jak posuszny
rekrut.
Zatem nic, ale to nic z tryumfalnego wejcia. A przecie bya to historia
niezwykle dramatyczna, jaka zdarza si tylko raz w dziejach wiata, przeto
zasugujca na wieniec i wiwatujce tumy, trby i kuranty.
Od pocztku do finau ten pikny kwiat zwycistwa podgryza robak i nad
bohaterem zawiso najsrosze fatum
fatum banalnoci, ktre spaszczyo
wszystko, odaro z glorii, spychao pikny czyn nisko, bardzo nisko w sfer
anegdoty.
Moe pewn pociech dla Heraklesa byoby, gdyby wiedzia, e kiedy ten
brn przez deszcz i boto ze swoim straszydem
krl Eurysteusz ledzi go z
okna swego paacu z rosncym przeraeniem.
Cerber oszala. Nigdy w yciu nie widzia tylu ludzi pachncych winem i
czosnkiem. Sta si postrachem targw warzywnych. Poera niezliczone iloci
ulubionych kalafiorw, karczochw i ogrkw. Buszowa wrd pachncych
selerem straganw, poszc przekupni. Dzieci go uwielbiay, jedziy na nim na
oklep.
Krl Eurysteusz nie chcia widzie na oczy ani Heraklesa, ani Cerbera.
Kaza wynosi si im po prostu z miasta.

Wiesz, kundlu
mwi Herakles
znudzia mi si ta wieczna godna
wdrwka z miasta do miasta. Powinnimy zaoy cyrk. Przed tumami gapiw
bdziesz chodzi na dwch apach, a ja bd nad tob gronie trzaska batem.
Czy ty umiesz chodzi na dwch apach?
Oczywicie odpar troch uraony Cerber. Pomys podoba mu si.
Pewnego dnia Herakles przynis z pobliskiego miasta szary konopny

http://www.eximus.14lo.lublin.pl/belfer/pies_infernalny.htm

2007-10-09

PIES INFERNALNY

Strona 6 z 6

worek i niedbale napomkn Cerberowi, e bdzie teraz spa na tym worku, bo

czuje ju w kociach popasy na goej ziemi. Cerber przyj, jak wszystko, co
mwi jego pan, ufnie i w adnej z jego dwu gw nie zawitaa myl, e zblia si
oto tragiczny fina caej historii.
Na wieki pozostaje bez odpowiedzi drczce pytanie, jak mg Herakles
wpycha w gb ciemnego otworu ten mokry, brudny worek, peen bezradnych
wrzaskw i skowytu zawiedzionej mioci.

Powrt na pocztek strony

http://www.eximus.14lo.lublin.pl/belfer/pies_infernalny.htm

2007-10-09