PIERWSZA

CYWILIZACJA
Autor Jas Garcha
Przeoy
Sebastian Taszycki
sebastian.taszycki@gmail.com

Copyright 2012 Jaspreet S. Garcha. Praca ta moe by kopiowana i dystrybuowana do

celw edukacyjnych i mie charakter wycznie informacyjny. Jakiekolwiek nieautoryzowane rozpowszechnianie w celach komercyjnych lub korzyci finansowych jest naruszeniem praw autorskich.
Wersja 16.05.12
Adres e-mail do korespondencji: thefirstcivilization@gmail.com

PROLOG

Nigdy nie zmienisz stanu rzeczy poprzez zwalczanie istniejcej

rzeczywistoci. Aby co zmieni, zbuduj nowy model, ktry sprawi,
e istniejcy bdzie przestarzay.
R. Buckminster Fuller1

Istnieje pewien model, ktry przenika kady aspekt naszego ycia. Wpywa na sposb
zachowania si ludzi i wchodzenia w interakcj z innymi. Determinuje to, ktrzy ludzie
nosz diamenty, a ktrzy wydobywaj je z bota, a nawet odgrywa siln rol w okrelaniu, kto yje, a kto umiera. Modelem, o ktrym mwi jest nasze spoeczestwo. Systemy polityczne, gospodarcze i spoeczne cz si tworzc typowy model spoeczestwa
globalnego. W naszym obecnym modelu moliwe jest, aby na jednym kontynencie ludzie
walczyli z epidemi otyoci, podczas gdy na innym cierpi masowy gd. Zasoby, ktre
mogyby zosta wykorzystane do poprawy ludzkiego ycia i agodzenia cierpie stay si
broni, ktra odbiera ludziom ycie i powoduje cierpienie. Wysoce przystosowujcy si i
inteligentny gatunek zdolny do zarzdzania zoonymi technologiami oraz utrzymaniem
si przy yciu we waciwie kadym rodowisku sta si najwikszym zagroeniem swojego przetrwania. Nasze globalne spoeczestwo wydaje si mie fantastyczny, nieefektywny model niepotrzebnych zniszcze oraz cakowitego braku logiki i rozumu.
Zgodnie z rad pana Fullera, celem tej ksiki jest pokazanie wiatu nowych moliwoci modelu spoeczestwa ludzkiego. Moemy w nim w peni korzysta z naszych naukowych i technicznych rozwiza uwalniajc ludzi z prozaicznych zada pracy i tworzy
obfito dbr oraz usug. Pozbdziemy si przestarzaych rozwiza jak pienidzy, granic
pastw, rzdw i wszystkich innych form przymusowej kontroli. Jest to system, ktry
rozpoznaje nieuniknione poczenia wszystkich organizmw na Ziemi i widzi, e cierpienie
jednego czowieka zawsze prowadzi do cierpienia innych ludzi, co skutkuje pogorszeniem
spoeczestwa, jako caoci. Jest to system, w ktrym dziaania s okrelone nie przez
1

R. Buckminster Fuller. Quote by Buckminster Fuller GoodReads.com. (2012) Retrieved on 02-01-2012

<http://www.brainyquote.com/quotes/quotes/r/rbuckmins153436.html>

ilo byszczcych monet, ktre musz by dowolnie wymieniane do ich skompletowania,

ale przez dostpno zasobw naturalnych Ziemi. Model ten nazywa si Gospodark
opart na zasobach (ang.: Resource Based Economy - RBE)2.
Gospodarka oparta na zasobach jest inna ni jakikolwiek system spoecznogospodarczego znany w historii z tym, e nie zosta zaprojektowany w oparciu o tradycyjne wierzenia czy staroytne filozofie. Zamiast tego, model ten zosta stworzony przy
uyciu najbardziej skutecznego narzdzia w ludzkiej historii. Nauki. W tym systemie s
prby rozwizania problemw spoeczestwa, biorc pod uwag dowody i dokonywanie
wyborw w oparciu o logik i naukowo wspierane pomysy. Korzystajc z myli naukowej, moemy traktowa problemy spoeczestwa, jako problemy techniczne, ktre naley
rozwiza w ten sam sposb, w jaki rozwizujemy problemy komputerowe lub usiujemy
naprawi samochd. Jeli idea koliduje z dowodami, musi zosta ponownie zmieniona i
by w lepszej zgodzie z rzeczywistoci. Niestety, wspczesne spoeczestwo na przygnbiajco wiele sposobw, cakowicie oddzielio si od rzeczywistoci. Czytajc t ksik, bdziesz niemal na pewno cakowicie przekracza twierdzenia i teorie, ktre wydaj
si plu w twarz zdrowemu rozsdkowi, ale ktre s faktycznie wspierane przez nasz
wiedz naukow.
Nic dziwnego, e zaczniemy od szybkiej lekcji nauki. Ksika zaczyna si od
wprowadzajcej czci o ludzkim zachowaniu i co ma gboki wpyw na nasz rozwj, rodowisku, w ktrym yjemy i si rozwijamy. Ma to istotne znaczenie, gdy musimy zrozumie pojcia przed zagbieniem si w szczegy gospodarki zasobowej, poniewa wiele
pomysw napotkanych na naszej drodze wyda si intuicyjnie sprzecznych z powszechnym dowiadczeniem. Zrozumienie zwizku pomidzy naszym zachowaniem, a ochron
rodowiska zapobiegnie wielu niepotrzebnym nieporozumieniom. Mona atwo napisa
ca ksik na ten temat, ale dla naszych celw zaznacz przykady i zachowania, ktre
s szczeglnie wane dla sprawy. Gdy zrozumiemy podstawow wiedz, bdziemy mogli
zmierzy si z zawartoci tej ksiki. Teraz mona zrozumie, dlaczego wybraem tytu
Pierwsza Cywilizacja.
Cz pierwsza zgbi potencja Gospodarki opartej na zasobach. Omwimy konkretne technologie, ktre mogyby zosta wykorzystane w takim systemie i jak bd wykorzystane na nasz korzy. Bdziemy rwnie mwi o tajnikach zarzdzania systemem bez pienidzy, rzdw czy innych form przymusowej kontroli. Gwnym punktem
tej czci jest umoliwienie ci zrozumienia, w jaki sposb tego rodzaju system moe dziaa. Mimo tego i tak znajdziesz wicej pyta ni odpowiedzi.
To wanie druga cz w caoci powicona jest pytaniom, odpowiedziom, wtpliwociom i zastrzeeniom, ktre powstay w odpowiedzi na pomys Gospodarki opartej
na zasobach. Przejdziemy w szczeglnoci przez to, jak poradzi sobie z nieograniczony2

Future by Design. Dir. William Gazecki. Docflix (2006). Film

mi potrzebami ludzkimi, obawami o Nowy Porzdek wiata (ang.: New World Order),
Problem Kalkulacji Ekonomicznej (ang.: Economic Calculation Problem), kwestie zwizane
ze Sztuczn Inteligencj (ang.: Artificial Intelligence - AI), porwnaniem do socjalizmu,
problem przeludnienia i wiele innych. W ten sposb przejdziemy dalej do logicznych podstaw tego teoretycznego systemu. Oczywicie, musimy cay czas pamita, e system ten
jest na razie cakowicie teoretyczny. Niewane, jak wiele logicznych dowodw znajdziemy
do poparcia tego pomysu, by w kocu mc go przetestowa, a jego korzyci zaobserwowa i zmierzy.
W czci trzeciej przejdziemy przez przykady krok po kroku notujc to, co mogoby by wykorzystywane do testowania Gospodarki opartej o zasoby. Zgodnie z nasz
myl naukowej, plan ten ma posta serii eksperymentw naukowych. Ponadto testowanie Gospodarki opartej o zasoby moe take suy, jako bardzo ciekawy eksperyment
ludzkich zachowa i zdrowia. Moemy dowiedzie si tylko jak wiele negatywnych skutkw obecnego systemu wpywa na zdrowie fizyczne i psychiczne naszego gatunku. Gwnym celem tego planu jest stworzenie przykadu spoecznoci, ktry opiera si na zasadach Gospodarki opartej o zasoby i uycie tego, jako platformy do apelowania o dalsz
(najlepiej globaln) realizacj tego nowego systemu. Czytajc ksik pamitaj, e moim
celem nie jest stworzenie absolutnie, niezmiennej instrukcji obsugi tego systemu lub
roci sobie praw do tego jak powinna wyglda przyszo. Chc po prostu utworzy
jeden z moliwych przykadw tego, jak moe wyglda nasza przyszo. Moim celem
jest pokazanie, e system pozornie fantastyczny i idealistyczny jak Gospodarka oparta o
zasoby jest nie tylko technicznie moliwy, ale utworzenie jest w naszym zasigu i miaby
due prawdopodobiestwo sukcesu. Ponadto w peni oczekuj, e kady konkretny pomys umieszczony w tej ksice zostanie ostatecznie zastpiony przez lepsze pomysy i
zaawansowane technologie. Mam szczer nadziej, e to nastpi. Jako ktra oddziela
nauk od wszystkich innych metod mylenia, jest taka, e nauka nie przyjmuje niczego,
jako prawdy absolutnej. Pomysy s stale rozwijane i poprawiane, wic naley si spodziewa, e czytajc t ksik wiele technologii bdzie ju nieaktualna. Nie ma si jednak, co martwi, gdy specyfika systemu nie jest a tak istotna dla osignicia sukcesu
przez nasz gatunek, jak oglne zrozumienie korzyci z tego mylowego eksperymentu.
Zanim zaczniemy nasz podr pamitajmy: pomylmy nad kadym sowem, ktre napisaem w ksice. Jestem zwykym facetem i nie musisz wierzy w adne sowo,
ktre napisaem. Z tego powodu w ksice s odniesienia do innych prac i ekspertw w
swoich dziedzinach, a ja zastosowaem wasn logik i rozumowanie idei i koncepcji tych
opracowa, aby da wam kompleksowy argument przemawiajcy za Gospodark opart
o zasoby. Zachcam was do uruchomienia swojej logiki, by by pewnym waciwego
brzmienia dowodw, ktrych uyem. Nie napisaem tej ksiki w celu uzyskania odpowiedzi, ale podsuwajc nowe pytania do przemylenia. Moemy zaczyna?

SPIS TRECI
PROLOG ................................................................................................................................................... 2
WPROWADZENIE ..................................................................................................................................... 6
CZ PIERWSZA: JAK STWORZY CYWILIZACJ? ................................................................................. 16
CZ DRUGA: PYTANIA? WTPLIWOCI? ............................................................................................ 52
CZ TRZECIA: TEST ............................................................................................................................. 87
EPILOG ................................................................................................................................................. 104
CYTATY Z PODZIAEM NA CZCI ........................................................................................................ 108

WPROWADZENIE

W naszych czasach na planecie mamy zgromadzony niebezpieczny baga ewolucyjny - skonnoci do agresji, rytuay, poddanie si
przywdcom, wrogo wobec obcych - wszystko to stawia pod
znakiem zapytania nasze przetrwanie. Umiemy rwnie wspczu
inny, kocha nasze dzieci, chcemy si uczy czerpic z historii i dowiadcze, rozwija si i posiadamy namitn inteligencj - jasne
narzdzia potrzebne do przetrwania i dobrobytu.
Carl Sagan3

Ludzkie zachowanie i rodowisko

Gdybymy wyszli na pustyni by obserwowa zachowanie dzikich zwierzt to, co bymy
zobaczyli? Najprawdopodobniej bdziemy wiadkami konkurencji i brutalnej przemocy.
Tak jest, poniewa zwierzta yj w warunkach niedostatku. S zmuszone konkurowa i
walczy z kadym, gdy brak jest wystarczajcych zasobw dla kadego. Zamiast tego,
zasoby przechodz na wyczno organizmw najlepiej dostosowanych do ich uzyskania.
Jest to rozwj przez selekcj naturaln, ktr jako pierwszy opisa Karol Darwin4. ycie
na wolnoci jest cikie chyba, e organizm ma wol przetrwania, inaczej je straci. Biorc
pod uwag tak rzeczywisto nie dziwi fakt, e tak wielu ludzi wierzy, e te same cechy
okrelaj ludzkie zachowania. Obserwujc dzikie zachowania zwierzt w rodowisku naturalnym, dokadnie tak samo wygldaj zachowania ludzkie i napicia spoeczne w rodowisku zmuszajcym nas do pracy i ycia razem. Ale czy jest to zaoenie zgodne z rzeczywistoci? Aby si tego dowiedzie musimy zbada kilka podstawowych zasad genetyki. Jak wiele rzeczy w nauce wszystko zaczyna si od rwnania. Zanim go poznamy musimy okreli warunki, ktre si na niego skadaj.

"Who Speaks for Earth?" Narr. Carl Sagan. Cosmos: A Personal Voyage. Carl Sagan, Ann Druyan, Steven Soter. PBS, Arlington. 21-12-1980
4
Darwin, Charles. On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of F avoured Races in the
Struggle for Life . John Murray, Albermarle Street, London (1859)

Genotyp. Sowo to opisuje specyficzny zestaw genw, ktre zostay odziedziczone

po rodzicach i tworz unikatowy kod DNA. Innymi sowy twj genotyp jest jak plan lub
instrukcja, ktra opisuje jak ci skonstruowano.
Fenotyp. Opisuje cechy fizyczne i zachowania, ktre okazujesz. W istocie termin
ten dotyczy ciebie, jako unikalnego organizmu, ktrym jeste natomiast genotyp odnosi
si do unikalnego kodu DNA. Oczywicie, istniej pewne powizanie pomidzy tymi dwoma pojciami. To poczenie jest trzeci i ostatni dan w naszym rwnaniu.
rodowisko. Mwic wprost to wszystko, co nie jest tob, ale moe mie wpyw
na ciebie. Obejmuje m.in. typ klimatu, w ktrym mieszkasz, spoywane pokarmy, praca,
ktr wykonujesz, ludzi, z ktrymi spdzasz czas, rzeczy, ktre ogldasz w telewizji, ilo
wiata sonecznego, ktr odbierasz, swj poziom aktywnoci fizycznej i tak dalej. Ale, w
jaki sposb rodowisko odnosi si do pierwszych dwch? C, wyglda to tak:

Genotyp + rodowisko = Fenotyp

Co dokadnie oznacza to rwnanie? W skrcie rodzisz si z ogromnej iloci genw,
ktrych wikszo przyczynia si do przetrwania w okrelonych sytuacjach. Niemniej jednak niektre geny s bardziej przydatne w pewnych sytuacjach ni inne. Na przykad
geny odpowiedzialne za wzrost twoich rk, gdy jeste podem nie s bardzo przydatne,
gdy ju doroniesz. To wanie, dlatego rodowisko jest dodane do rwnania. Twj organizm za pomoc zmysw cigle odbiera informacje napywajce z otoczenia. To z kolei
powoduje zmiany w obrbie komrek, ktre tworz ciao. Te zmiany oddziaywaj wczajc jedne geny a inne wyczajc. Dlatego genotyp i fenotyp nie jest identyczne, tylko
dlatego, e geny maj pewne cechy i nie ma gwarancji, e cecha bdzie widoczna, jeli
rodowisko nie bdzie do tego zachca5.
Inaczej mwic wyobracie sobie, e DNA jest jak menu w restauracji. Kade danie w menu jest jak jeden z twoich genw, a rodowisko jak czowiek, ktry je wybiera.
W zalenoci od tego, co jest preferowane niektre pozycje bd zamwione, a niektre
nie. Cay posiek, ktry stworzy czowiek jest jak fenotyp. Warto zapamita, e same
geny nie definiuj tego, kim jeste i kim si okaesz by. Nasze geny oddziauj z otoczeniem w celu okrelenia naszego fenotypu. Oznacza to, e wszystkie rzeczy wymienione powyej - gdzie mieszkasz, ludzie ktrymi jeste otoczony, jako diety, ksiki ktre
czytasz - ma bardzo realne moliwoci wpywu na ekspresj twoich genw (ktre z nich
zostan wczone, a ktre wyczone) i robi to teraz. Ten zwizek midzy genami a rodowiskiem zosta nazwany ze wzgldu na swoje twrcze waciwoci

Genowo-

Trevor D. Price, Anna Qvarnstro and Darren E. Irwin. The role of phenotypic plasticity in driving genetic evolution. Proc. R.
Soc. Lond. B (2003) 270, 14331440.DOI 10.1098/rspb.2003.2372. Review.

rodowiskow Interakcj (ang.: Gene-Environment Interactions) w skrcie GxE. Ale w

jaki sposb GxE odnosi si do ludzkich zachowa?
Geny zaangaowane w nasze zachowania s podobne do innych genw. W zalenoci od obecnego rodowiska, niektre geny bd wyraane, podczas gdy inne nie, co
moe powodowa znaczne zmiany zachowania. Przykadowo badania wyodrbniajce
geny odpowiedzialne za agresj i przemoc wykazay, e niektre rodowiska s spustem
go uruchamiajcym majc wpyw na fenotyp i zachowanie. Osoby, ktre odziedziczyy
ten gen nie charakteryzuj si bardziej gwatownym zachowaniem lub agresj ni w populacji oglnej w normalnych okolicznociach. Jednake Ci, ktrzy bdc dziemi byli
przedmiotem naduy s znacznie bardziej naraeni na agresj i przejawianie zachowa
penych przemocy - bez wzgldu na to czy ten gen by dziedziczny czy nie. W tym przypadku ci, ktrzy maj ten gen wykazali najwyszy poziom przemocy i agresji 6.
Czego uczy nas powyszy przypadek? Jak si okazuje koncepcja, e ludzie s
agresywni i peni przemocy z natury moe by rozwaana, jako prawdziwa, w tym kontekcie, e wszyscy rodzimy si ze zdolnoci do przemocy. Jednake niezalenie od indywidualnego genotypu osoby ta zdolno nie przejawia si bez powodu. Zamiast tego
zachowania agresywne wydaj si by odpowiedzi na przemoc w rodowisku. Osoby,
ktre posiadaj ten specyficzny gen mog by postrzegane, jako szczeglnie dobrze
przystosowujce si w rodowisku do przemocy, ale to w sposb oczywisty nie bdzie
skutkowao jego przejawianiu si chyba, e pojawi si wystarczajco traumatyczny czynnik rodowiskowy (w tym przypadku: wykorzystywanie dzieci). Dlatego te rozsdne jest
przyj, e jeli kto funkcjonowaby w rodowisku, ktre byoby cakowicie bez przemocy, gdzie traumatyczne dowiadczenia takie jak molestowanie dzieci wcale by si nie pojawiay, to powinnimy zaobserwowa niewiele (jeli nie brak) zachowa agresywnych
wszelkiego typu i to bez wzgldu na to, do czego konkretny czowiek jest genetycznie
zaprogramowany. Niestety skutkami negatywnego oddziaywania rodowiska s nie
tylko przemoc i agresja. Kolejne badanie w tej grupie dotyczyo genu zwizanego z depresj i dao podobne wyniki. Wycznie posiadanie genu miao niewielki wpyw na indywidualne skonnoci do depresji. Jednake ludzie, ktrzy dowiadczyli wystarczajcej liczby bardzo stresujcych wydarze yciowych byli znacznie bardziej naraeni na depresj
lub mieli myli samobjcze. Wraz z rosnc liczb stresujcych wydarze roso prawdopodobiestwo pojawienia si depresji. Po raz kolejny, efekt ten wystpi niezalenie od
genotypu, ale ci przejawiajcy gen mieli wysz szans padania ofiar wpywu rodowiska (w porwnaniu do tych, ktrzy tego genu nie posiadali), przejawiajc najwiksze

Avshalom Caspi,Joseph McClay, Terrie E. Moffitt, Jonathan Mill, Judy Martin, Ian W. Craig, Alan Taylor, Richie Poulton.
Role of Genotype in the Cycle of Violence in Maltreated Children. Science 297, 851 (2002);DOI: 10.1126/science.1072290

prawdopodobiestwo dowiadczania depresji i myli samobjczych, jako rezultatw ycia

w stresie7.
Powodem, dla ktrego przywouje te przykady jest to, e nie powinnimy by
skonni do obwiniania poszczeglnych jednostek ani ludzkiej natury za cae spektrum
zachowa agresywnych czy te chorb psychicznych (takich jak agresja), ktre s tak
rozpowszechnione w naszym spoeczestwie. Dopki nie bdziemy skonni przyjrze si z
bliska warunkom rodowiskowym, w ktrych te typy zachowa si pojawiaj, nie bdziemy mogli szczerze powiedzie, e je rozumiemy. Oczywicie moesz pomyle, e ja
po prostu rozgrzeszam poszczeglne jednostki, prbujc przy tym obwinia spoeczestwo za wybory przez nich podejmowane. Koniec kocw, czy nasze indywidualne wybory nie maj znaczenia? Oczywicie, e maj. Szczeglnie, e nasze wybory maj niezwyky wpyw na ksztatowanie rodowiska, w ktrym yjemy. Jednake musimy pamita, e take nasze wybory s bardzo czsto ograniczane przez to wanie rodowisko.
Na przykad, jeli rodzina mieszka w ubogiej wiosce w kraju rozwijajcym si,
zwyczajnie nie bdzie w stanie wygenerowa wystarczajcego przychodu, by zapewni
podstawowe potrzeby to, co im pozostaje? Zasadniczo ich wybory s ograniczone do godowania, a nawet mierci godowej lub kradziey jedzenia innym. Czy powinnimy zatem
dziwi si tak wysokim poziomem przestpczoci na obszarach dotknitych bied i bezrobociem8? Bez wtpienia nie. Przemy te same logiczne zaoenia na rozwijajce si kraje: Jak dzieci maj unikn ycia w agresji i przestpczoci, skoro s stale naraone na
wpyw agresywnych gangw? Jak moemy oczekiwa, e uboga modzie uniknie aktywnoci przestpczej, gdy dorastajc widziaa cay dobrobyt i bogactwo w rkach kryminalistw, podczas gdy ich praworzdni rodzice walczyliby zaspokoi ich podstawowe potrzeby? Powtarzam, istnieje rnorodno wyborw, ktre mog by potencjalnie podjte, ale
skutkuj one przemoc i agresj bdc najwyej nagradzanymi. Dlatego te, jeli planujemy stworzenie spoeczestwa wolnego od przemocy i przestpstw, niezwykle wane
byoby zapewnienie, e tworzymy system, w ktrym przemoc i zbrodnia nie s aktywnie
nagradzane, tak jak to si dzieje obecnie.
Musimy pamita, e jedynym najwaniejszym czynnikw determinujcym sukces
ewolucyjny jest zdolno adaptowania si9. Nasz gatunek przej dominacj na Ziemi,
gdy jestemy najlepsi w dostosowywaniu si do kadej sytuacji ktr napotkamy na
naszej drodze. W rodowisku w ktrym dominuje przemoc a przestpczo si opaca
7

Avshalom Caspi,Karen Sugden,Terrie E. Moffitt, Alan Taylor, Ian W. Craig, HonaLee Harrington, Joseph McClay, Jonathan
Mill, Judy Martin, Antony Braithwaite, Richie Poulton.Influence of Life Stress on Depression: Moderation by a Polymorphism
in the 5-HTT Gene. Science (2003) 301(5631):386389
8
Marc Hooghe, Bram Vanhoutte, Wim Hardyns & Tuba Bircan. Unemployment, Inequality, Poverty and Crime. Spatial Distribution Patterns of Criminal Acts in Belgium, 2001-2006. British Journal of Criminology (2011) 51(1), pp. 1-20.
9
E.B. Keverne, J.P. Curley, Epigenetics, brain evolution and behaviour, Front. Neuroendocrinol (2008),
doi:10.1016/j.yfrne.2008.03.001

nasz gatunek zrobi to, co wychodzi mu najlepiej - dostosuje si do niego i bdzie przejawia zachowania, ktre zapewni mu przetrwanie.
Zatem wiemy ju e zachowania okrelajce przestpc s w duej mierze uzalenione od rodowiska w ktrym te zachowania aktywnie zachcaj do stania si nim.
Jednak s jeszcze inne nie-przestpcze zachowania, ktre wymagaj rozwizania. By
moe jednym z najwaniejszych z nich jest lenistwo. Mamy skonno do mylenia, e
bez czynnika motywujcego jakim jest pienidz, ktry zmusza nas do pracy w celu przetrwania ludzie naturalnie staliby si niezwykle leniwi i bezproduktywni. Ale czy to
stwierdzenie jest prawdziwe? Jak si okazuje wiele dowodw wskazuje na to, e jest
wrcz przeciwnie. Gwn przyczyn lenistwa jest fakt, e jestemy zmuszeni do pracy.
Istniej specyficzne rodzaje pracy, ktre rzeczywicie zachcaj ludzi do lenistwa.
Indywidualna praca w ktrej ludzie maj niewielk kontrol nad dziaaniami, prac w ktrych dziaania s pasywne i wymagaj niewielkiej aktywnoci umysowej lub prac, ktre
powoduje duy wysiek psychiczny, s przyczynami lenistwa. Ten do zaskakujcy zwizek ma dwa gwne wyjanienia: po pierwsze dugotrway stres, ktry jest cile powizany z zajmowanym stanowiskiem powoduje e organizmu chcc obniy poziom aktywnoci staje si bardziej leniwy10. Drugi powd odnosi si konkretnie do pasywnoci i niskiej kontroli pracy. Praca w ktrej istnieje troch fizycznej i psychicznej aktywnoci powoduje e jednostki adoptuj si do pewnego stylu ycia poza prac. Lenistwo jest powszechne z powodu stresu, ktrego dowiadczamy na naszych miejscach pracy i oglnie
z braku realizacji dziaa, ktre s nierozerwalnie zwizane z pewnym rodzajem
pracy10

11 12

. Z drugiej strony dziaalnoci i zawody, ktre wymagaj kreatywnoci oraz

ktre zachcaj do aktywnoci fizycznej i psychicznej nie bdc zbyt stresujcymi nie
wydaj si mie zwizku z lenistwem12.
Okazuje si, e nie tylko wiele prac prowadzi do lenistwa, ale rwnie pienidze,
ktre s czynnikiem motywujcym do takich rodzajw prac. Pienidze bd mie pozytywny wpyw na prac i wydajno jeeli wykonywane czynnoci wymagaj bardzo maego wysiku umysowego, a nie twrczego mylenia. Jednake, jeli dziaalno wymaga
kreatywnoci i wyraania siebie, to pienidze praktycznie nie motywuj. Zamiast tego
wszelkie akty kreowania siebie s motywacj. Ludzie w rzeczywistoci ciesz si kreujc
siebie i rozwijajc umiejtnoci i wydaje si, e nie wymagaj zewntrznych czynnikw
do robienia tego. Warto zapamita ponisze: pienidze s tylko czynnikiem motywuj10

Karasek, R., Gardell, B. and Lindell, J. Work and non-work correlates of illness and behaviour in male and female Swedish
white collar workers. Journal of Organizational Behavior, 8: 187207 (1987). doi:10.1002/job.4030080302
11
BENJAMIN C. AMICK III, PEGGY MCDONOUGH, HONG CHANG,WILLIAM H. ROGERS, CARL F. PIEPER, GREG DUNCAN. Relationship Between All-Cause Mortality and Cumulative Working Life Course Psychosocial and Physical Exposures in the United States Labor Market From 1968 to 1992. Psychosomatic Medicine 64:370381 (2002)
12
Brisson C, Larocque B, Moisan J, Vezina M, Dagenais GR. Psychosocial factors at work, smoking, sedentary behavior, and
body mass index: a prevalence study among 6995 white collar workers. J Occup Environ Med. 2000 Jan;42(1):40-6.

10

cym bezmylne i nietwrcze dziaania, a takie rodzaje pracy s rwnie gwn przyczyn
lenistwa13.
Oczywicie innym wanym powodem stresowania si ludzi w pracy jest pozostanie
konkurencyjnym. yjemy w globalnym spoeczestwie opartym na konkurencji, gdzie
kady jest nieustannie zmuszany do konkurowania ze wszystkimi dla pracy, pienidzy
oraz rnych niematerialnych rzeczy jak np. status spoeczny. Zastanawiam si jak moe
to wpywa na nasze zachowanie? Aby to zrozumie trzeba najpierw zgbi, co powoduje
e konkurujemy oraz rwnie wane, co sprawia e czasem zachowujemy si w odwrotny
sposb dziaajc wsplnie.
A zatem dlaczego ludzie ze sob konkuruj? Jak ju wspomniaem konkurencja
jest podstaw ewolucji przez selekcj naturaln2. Dlatego te nie naley zakada, e ludzie ewoluowali ze zdolnociami do zachowa konkurencyjnoci. Jednak nasz gatunek
czsto wykazuje inny typ zachowania: wsppracy. Ludzie nie mog by jedynym gatunkiem dziaajcym wsplnie wykazujc altruizmu, ale poziom naszej wsppracy wzrs
naprawd niesamowicie14. Jeeli zatem ewolucja jest napdzana przez konkurencj, to
skd pochodzi wspomniana zdolno wsppracy? Po tym wszystkim altruizmu oznacza e
organizm dobrowolnie obnia swoj wasn kondycj jednoczenie poprawiajc wytrzymao potencjalnego konkurenta. Czy my w rzeczywistoci rozwijamy si wsppracujc?
Czy wsppraca buduje nasz kultur? Jak mona si spodziewa prawdziwa odpowied
jest po trochu kadym.
Istnieje kilka teorii, ktre prbuj wyjani, jaki mog mie wpyw wsplne zachowania na ewolucj zwierzt na Ziemi. Teoria wzajemnego altruizmu sugeruje, e organizm zareaguje pomagajc innemu czonkowi grupy nawet jeli ten akt bdzie mia
negatywny wpyw na jego przetrwanie. Odbywa si to przy zaoeniu, e przysuga bdzie
oddana dla oboplnej korzyci obu organizmw tej wsppracy15. Teoria mwi, e angaujemy si w pomoc naszej rodzinie oraz jej potomkom - organizmom, ktre maj geny
najbardziej podobne do naszych. Odbywa si to w celu zapewnienia cigoci przekazywania genw nawet jeli jest to czonek, ktry ma wiksze szanse przetrwania ni my16.
Teoria powicania si sugeruje, e altruizm i wsppraca s po prostu dodatkiem do dugiej listy zachowa stworzonych w celu uczynienia nas bardziej atrakcyjnym dla pci
przeciwnej. W ten sam sposb zdrowy samiec pawia jest w stanie powici cenne skadniki odywcze ktre tworz jego ogon, a wic prezentuje go jako bogatego w te skad-

13

Colin F. Camerer and Robin M. Hogarth. The effects of financial incentives in experiments: A 71 review and capital-laborproduction framework. Journal of Risk and Uncertainty (1999) 1059
14
Cristina M Gomes, Roger Mundry and Christophe Boesch. Long-term reciprocation of grooming in wild West African
chimpanzees. Proc. R. Soc. B (2009) 276, 699-706doi:10.1098/rspb.2008.1324
15
Rivers, R.L. The evolution of reciprocal altruism. Quarterly Review of Biology (1971) 46: 3557
16
Dawkins, Richard. The Selfish Gene. Oxford University Press, London (1976)

11

niki odywcze. Tak te moe poda swoj drog czowiek pomagajc komu innemu,
albo po prosto pokazujc e s wystarczajco skuteczni by co zrobi. Zasadniczo organizm powica si w celu pokazania jak seksualnie jest atrakcyjny17.
Jest prawdopodobne, e rozwj wsppracy by poczeniem tych dwch mechanizmw. Kada teoria ma jakie dowody na swoj korzy, ale aden z nich nie jest wystarczajcy, aby cakowicie wyjani zachowania ekstremalnej wsppracy w spoeczestwie. Jest bardziej prawdopodobne, e rodzaj wsppracy naszego gatunku nie jest tylko
z potrzeby ewolucyjnej wsppracy, ale take z potrzeb kulturalnych. Dla ogromnie przewaajcej wikszoci ludzkiej historii nie mamy urazu w wyniku konkurencji opartej na
spoeczestwie jaki jest obecnie. W przeszoci ludzie byli zorganizowani w mae grupy,
plemiona owcw-zbieraczy, ktrzy przenosili si z miejsca w miejsce za jedzeniem i od
czasu do czasu polujc. W takich strukturach organizacyjnych jest kluczowe dla czonkw
grupy, aby wsppracowa ze sob w celu zapewnienia przetrwania plemienia. Wsppraca w ramach plemienia musiaa by konieczna w celu obrony przed przypadkami przemocy na ktre plemi mogo by wystawione w bezporedniej (i krwawej) konkurencji z innymi plemionami. Jak mona si spodziewa istniej dowody na to, e okresy przemocy
midzy plemionami byy najwysze w czasach, gdy zasoby byy ograniczone, zmuszajc
plemiona tym samym do konkurowania ze sob. W takich sytuacjach, wsppraca w grupie byby niezbdna, aby zapewni przetrwanie zarwno indywidualnemu organizmowi
jak i grupie jako caoci. Prawdopodobiestwo przetrwania grup, ktre nie wsppracoway ze sob byo znacznie mniejsze18. Wida w tym przykadzie wyranie, e istniej zarwno ewolucyjne jak i kulturowe przymusy, ktre ksztatuj nasze zachowania: konkurencyjno i wspprac. Dalsze badanie tego przypadku wykazay relacje midzy konkurencj, wspprac i spoeczestwa w ktrym yjemy. Wykazano, e skonnoci czowieka
do konkurowania lub wsppracowania rzeczywicie zmieniaj si w zalenoci od sytuacji
gospodarczej w ktrej yje. W konkurencyjnym systemie gospodarczym, konkurencyjno i egoizm wydaj si by dominujcymi zachowaniami, a w system opartym na
wsppracy wsppraca i uczciwo wydaj si by bardziej dominujce19. Podobne badania wykazay, e dzieci przejawiaj wysze poczucie wasnej wartoci, bez wzgldu na to,
ktre zachowanie jest dominujce w ich kulturze. Kojarz one rywalizacj z wysz samoocen w rywalizujcym spoeczestwie, a wspprac z wysz samoocen w spoeczestwie wsppracujcym20. Podobnie jak w przypadku innych rodzajw zachowa,
mona powiedzie, e ludzie s naturalnie rywalizujcy, tak samo jak naturalnie
17

Zahavi, A. Altruism as a handicap The limitations of kin selection and reciprocity. Avian Biol (1995) 26 (1): 13
6. Samuel Bowles. Group Competition, Reproductive Levelling, and the Evolution of Human Altruism. Science 314, 1569
(2006); DOI: 10.1126/science.1134829
19
Ernst Fehr and Klaus M. Schmidt. Theory of Fairness, Competition, and Cooperation. The Quarterly Journal of Economics
(1999) 114 (3): 817-868.
20
Spencer Kagan, George P. Knight. Cooperation-Competition and Self-Esteem: A Case of Cultural Relativism. Journal of
Cross-Cultural Psychology December (1979) vol. 10 no. 4 457-467
18

12

wspdziaajcy. Rodzimy si zdolni do przejawiania obu tych zachowa. Zatem, ludzie

wykazuj potne zdolnoci adaptacyjne poprzez przejawianie tego zachowania, ktre
jest niezbdne do przetrwania. Warto rwnie zauway, e wsppraca jest na og
znacznie bardziej produktywnym typem zachowania ni rywalizacja, jako e wsppraca
zazwyczaj skutkuje zakoczeniem zadania o znacznie wyszej jakoci, jak rwnie jest
inspiracj do wikszej innowacyjnoci i kreatywnoci 21

22 23

. Przeciwnicy wsppracy maj

tendencj do marnowania energii na krzyowanie sobie wzajemnie planw - co skutkuje

mniejszym postpem dla kadej ze stron ni gdyby wsppracowali ze sob24. Jest jednak
jeden punkt, w ktrym rywalizacja zdaje si przymiewa wspprac - a jest to prdko. Kiedy grupy ze sob rywalizuj, zadania wydaj si by wykonywane znacznie
szybciej ni przy wsppracy21. W skrcie, jeli chcesz wykona prac szybko, powiniene
zachca do rywalizacji. Jeli chcesz, eby praca bya wykonana dobrze, powiniene zachca do wsppracy. Zwracam uwag na fakt, e jednym z gwnych argumentw na
rzecz konkurencyjnoci systemw takich jak kapitalizm, jest to, e rywalizacja prawdopodobnie skutkuje wiksz innowacyjnoci i produktywnoci, co jest w rzeczywistoci
dokadn odwrotnoci tego, co pokazuj wyniki bada. Pomylaem, e warto o tym
wspomnie, jak rwnie o tym, e jedna z gwnych konsekwencji ycia w rywalizujcym
rodowisku jest dugotrway stres. Istniej dowody, e stres wywoany nasz sta potrzeb nadania w spoeczestwie rywalizujcym moe sia spustoszenie dla naszego
zdrowia25. Dzieje si tak dlatego, e powoduje on podnoszenie si poziomu kortyzolu we
krwi, co w duszej perspektywie prowadzi do wzrostu poziomu cukru we krwi, insulino
odpornoci, utraty masy miniowej i obnienia gstoci koci, zwikszenia przechowywania tuszczu w jamie brzusznej, zmniejszenia si odpornoci i caego mnstwa innych
wyniszczajcych efektw26. Ten fenomen mona zauway u ludzi, ktrzy w pracy (i tu
niespodzianka) nie maj mocy sprawczej, lub te maj niewielk szans na doskonalenie
swoich umiejtnoci. U tych osb nie tylko wystpuje stale podwyszony poziom kortyzolu w porwnaniu do osb, ktrym praca sprawia przyjemno, ale rwnie znacznie wolniej usuwany jest jego nadmiar z krwi tu po stresujcym wydarzeniu27. Niestety, oznacza to, e jeli nienawidzisz swojej pracy, to nie tylko rujnujesz sobie kady dzie - tak
21

BIANCA BEERSMA, JOHN R. HOLLENBECK, STEPHEN E. HUMPHREY, HENRY MOON, DONALD E. CONLON, DANIEL R. ILGEN.
COOPERATION, COMPETITION, AND TEAM PERFORMANCE: TOWARD A CONTINGENCY APPROACH. Academy of Management Journal (2003), Vol. 46, No. 5, 572590.
22
Deutsch, Morton. An experimental study of the effects of co-operation and competition upon group process. Human
Relations, Vol 2, (1949), 199-232
23
Zhang Huayao,Shi Xiaokun. Cooperation and innovation of Japanese enterprises:The investigation from firm-level and
project-level. Science Research Management (2011) DOI: CNKI:SUN:KYGL.0.2011-01-005
24
Jean Decety, Philip L. Jackson, Jessica A. Sommerville, Thierry Chaminade, Andrew N. Meltzoff. The neural bases of cooperation and competition: an fMRI investigation. NeuroImage 23 (2004) 744 751
25
PER BJRNTORP. Hypertension and the Metabolic Syndrome: Closely Related Central Origin. Blood Pressure (2000) Vol. 9,
No. 2-3 : Pages 71-82
26
Charles Weissman. The Metabolic Response to Stress: An Overview and Update. Anesthesiology 73 (1990) 308-327
27
Karlson, B., Eek, F., Hansen, . M., Garde, A. H. and rbk, P. Cortisol variability and self-reports in the measurement of
work-related stress. Stress and Health, (2011), 27: e11e24. doi: 10.1002/smi.1330

13

naprawd to ci bezporednio zabija i to z rnych stron. Jeli to ci nie przekonuje,

wspomnijmy o wpywie stresu na niemowlta. Musimy zdawa sobie spraw, e rodowisko wpywa na nas nie tylko po urodzeniu. Informacje, jakie pd otrzymuje od matki s
kluczowym czynnikiem indywidualnego rodowiska ycia podu28. Chronicznie zestresowana podczas ciy matka urodzi dziecko, ktre bdzie od pierwszych chwil ycia nastrojone na wysoko stresujce rodowisko. Takie dzieci bd miay podwyszony poziom kortyzolu przez cae swoje ycie29. Niestety, w naszym spoeczestwie kobiety, aby mogy
by wydolne finansowo nie przerywaj pracy w czasie ciy, co zwiksza prawdopodobiestwo pojawienia si takich sytuacji. Oczywicie, rodowisko rywalizacji nie tylko
sprawia, e nasze dzieci staj si kalekami jeszcze przed urodzeniem, ale jego negatywny wpyw utrzymuje si przez okres ich dziecistwa, a nawet dorosoci. Systemy oceniania bazuj na rywalizacji i hierarchii, np. uniwersalny system stopni policyjnych przeniesiony na realia systemw edukacyjnych na caym wiecie okaza si aktywnie zniechca
dzieci od nauki. Zamiast inspirowa uczniw do pracy w celu osignicia swoich najwyszych moliwoci, zmusza ich do minimalnego nakadu pracy, niezbdnego by unikn
poraki30. Podsumowujc, rywalizujce otoczenie bdzie zachcao do rywalizujcych
zachowa, co powoduje mniejsz wydajno pracy, wyszy stres i skonno podejmowania moliwie najmniejszego wysiku w celu uniknicia poraki lub straty. I wrcilimy
do punktu wyjcia. W naturze, rywalizacja jest wszdzie. Zwierzta musz nieustannie
konkurowa ze sob o ograniczone zasoby naturalne i przychylno stada. W nowoczesnym spoeczestwie, to si najwyraniej nie zmienio. Ludzie musz nieustannie rywalizowa ze sob o pienidze i status spoeczny. Pod przykrywk symboli dolara i rozrywki
w dzisiejszym spoeczestwie panuj praktycznie identyczne zasady co w wiecie zwierzt. W naszym socjoekonomicznym systemie krluj ostre prawa natury, ktre zmuszaj
nas do prymitywnych zachowa, takich jak rywalizacja i przemoc, by przetrwa, dokadnie tak, jak gdybymy cay czas yli w dziczy. Czy rzeczywicie stworzylimy prawdziw
cywilizacj? Na pewno stworzylimy spoeczestwa, ale to osigny take szympansy31.
Nazywanie tego, co stworzylimy cywilizacj, jest moim zdaniem, bardzo krtkowzroczne
i kompletnie nielogiczne. Zamiast tego, myl, e rozsdniej byoby powiedzie, e dotychczasowa historia ludzkoci bya tylko faz przejciow, w ktrej wystpiy gwne
przemiany ewolucyjne. Zmiany te odrniaj nas od prymitywnych gatunkw owcwzbieraczy, ktrymi bylimy przez wikszo naszego czasu na Ziemi. Czyni nas pierwsz
28

Aryeh D Stein, Patricia A Zybert, Margot van de Bor and LH Lumey. Intrauterine famine exposure and body proportions at
birth: the Dutch Hunger Winter .International Journal of Epidemiology 2004;33:831836 (2004) doi:10.1093/ije/dyh083
29
Clarke, A. S., Wittwer, D. J., Abbott, D. H. and Schneider, M. L. Long-term effects of prenatal stress on HPA axis activity in
juvenile rhesus monkeys. Developmental Psychobiology, (1994),
27: 257269. doi: 10.1002/dev.420270502
30
WANG X.H.YANG B. Why Competition may Discourage Students from Learning? A Behavioral Economic Analysis. Education Economics, Volume 11, Number 2, August (2003), pp. 117-128(12)
31
Frans B. M. de Waal. The Chimpanzee's Service Economy: Food for Grooming. Evolution and Human Behavior (1997)
18:375-386

14

inteligentn cywilizacj na tej planecie. Pisz to w roku 2012 i wyglda na to, e jestemy blisko koca tych przemian. Ju jestemy gotowi do stworzenia spoeczestwa, w
ktrym bezlitosne prawa natury nie bd rzdzi naszym yciem. Spoeczestwa, w ktrym przemoc i rywalizacja bd stanowiy wyjtek a nie regu. A co najwaniejsze, moemy w kocu stworzy spoeczestwo, w ktrym potrzeby kadego czowieka s speniane, a wszyscy ludzie s wolni i mog wykorzystywa swoje zdolnoci. W kocu jestemy w stanie stworzy co, co moe by naprawd nazwane cywilizacj. Wanie postawilimy kolejny krok w naszej ewolucji.
Przyszo nam y w ciekawych czasach.

15

CZ PIERWSZA: JAK STWORZY CYWILIZACJ?

Nie moemy rozwizywa problemw uywajc takich samych

schematw mylowych, jakimi posugiwalimy si kiedy te problemy si pojawiay.
Albert Einstein32

Gospodarka oparta na zasobach: szerokie spojrzenie

Pojcie gospodarki opartej na zasobach - w skrcie RBE (ang.: Resource Based Economy)
tworzyo si przez cae ycie inyniera socjologii Jacque Fresco. Ju sama nazwa wskazuje czym jest RBE. Podczas gdy dzisiejsze systemy ekonomiczne oparte s na zarzdzaniu
fikcyjnymi skrawkami papieru ozdobionymi twarzami umarych (zwanymi te pienidzmi), RBE opiera si na zarzdzaniu naturalnymi zasobami naszej planety (zwanych take
rzeczami, ktrych wyczerpania musimy unikn) w sposb najbardziej wydajny. System ten rni si od aktualnego tym, e jest on celem dla wszystkich. Podczas gdy celem
systemu kapitalistycznego jest stay wzrost poziomy konsumpcji, w celu zapewnienia
wzrostu gospodarczego (mimo faktu, e stay wzrost jest nierealny), celem dla RBE jest
dostarczanie zasobw dla speniania potrzeb kadego czowieka. Innymi sowy, jednostka
nie musi zarabia na swoje prawo do istnienia wykonujc stresogenn i niewolnicz
przymusow prac. Zamiast tego, kady czowiek otrzymuje to, czego potrzebuje by y.
W tym systemie nie ma adnego rodzaju waluty ani papierw wartociowych, ktre dyk-

32

Albert Einstien, Albert Einstein Quotes ThinkExist.com. (2011) Retrieved on 01-12-2011

<http://thinkexist.com/quotation/we_cant_solve_problems_by_using_the_same_kind_of/15633.html>

16

towayby warunki: nie bylimy duej skrpowani chci zysku, ktry w dzisiejszym systemie czsto nie ma nic wsplnego z rozumem33.
Obecnie zwalczamy w sobie potrzeb automatyzacji, eby ludzie nie tracili miejsc
pracy. Zwalczamy ide odnawialnych rde energii, ktre nie zanieczyszczayby naszej
planety, poniewa nasza gospodarka oparta jest na paliwach kopalnych jak np. ropa naftowa. Oczywicie oznacza to, i pomimo faktu, e zasoby ropy w kocu si wyczerpi
musimy zwiksza jej zuycie, eby zapewni gospodarce wzrost. Gdyby nie ograniczenia naszego obecnego systemu, takie mylenie byoby po prostu przestarzae. Chtnie
bymy korzystali z osigni automatyki, ktra uwolniaby nas od wykonywania niechcianych czynnoci w pracy i ktra ma potencja do tworzenia lepszych produktw z wiksz
wydajnoci. Korzystalibymy z odnawialnych rde energii z korzyci dla naszego
zdrowia fizycznego, ale take dla dobra naszej planety i wikszego potencjau energetycznego. To oznaczaaby, e nie musielibymy zuywa nieodnawialnych zasobw energii w niewyobraalnym tempie, a w zamian za to prbowa minimalizowa ich wykorzystanie i maksymalizowa wydajno. Dodatkowo, ogromn rnic midzy gospodark
opart na zasobach a dzisiejsz ekonomi jest znaczca rola rzdw, prawa i granic pastw - nic z tych rzeczy nie musiaoby istnie. W RBE nie byoby koniecznoci formuowania rzdu lub jakiejkolwiek klasy rzdzcej. Ustalanie prawa i innych ogranicze wolnoci
osobistej byyby w duej mierze zbdne. Nie byo by potrzebne ustalanie granic pastw,
ktre nie zapewniaj absolutnie nic poza sztuczn separacj33.
Zatem, jak niby miaoby to dziaa?!

czenie kropek
Najatwiej zrozumie RBE jeli si po prostu tego sprbuje i zacznie wyjania kady
aspekt od podszewki. Pod koniec tej czci, powinnicie zrozumie jak ten system moe
dziaa. Rozwiemy take zagadk spoeczestwa funkcjonujcego bez przepisw prawa,
rzdw i pienidzy. Powinienem podkreli, e ten konspekt nie jest oficjalny. Jest to po
prostu moja wasna interpretacja idei RBE, starajc si wypeni jak najwicej luk.
Wikszo oglnych pomysw pochodzi bezporednio od Jacque a Fresco. Poczyem
jego pogldy z wasnymi, w celu stworzenia wizji tego systemu. Do czasu, gdy zostanie
on w jaki sposb wdroony, wikszo (o ile nie wszystkie) szczegw, o ktrych tutaj
wspominam zostanie prawdopodobnie zastpionych lepszymi przez ekspertw konkretnych dziedzin. Prbuj tylko da szczegowe przykady tego jak gospodarka oparta na
zasobach (RBE) moe wyglda, eby pokaza, e model ten jest technicznie realny. Innymi sowy, naley rozway ten model jako prototypowy. Gdy tylko zostanie on wdroo-

33

Jacque Fresco. The Best That Money Can't Buy: Beyond Politics, Poverty, & War. Venus, Fla.: Global Cyber-Visions (2002)

17

ny, jest wysoce prawdopodobne, e okae si znacznie bardziej zoony ni ten tutaj zarysowany.

Energia
Nie wane jak dobrze zaprojektowane zostao spoeczestwo, nie moe one funkcjonowa
bez jakiego sposobu wytwarzania energii. Obecnie naszym gwnym sposobem pozyskiwania energii jest wykopywanie martwych rolin i zwierzt z ziemi, a nastpnie palenie
ich. Chocia jest to metoda do prymitywna, niemniej jednak generuje zaskakujco duo energii niszczc przy tym rodowisko a take bdc zagroeniem dla zdrowia ludzkiego34. Pomimo tych wad, nasz globalny system gospodarczy w tak duej mierze opiera si
na paliwach kopalnych, e jestemy zmuszeni odoy na bok alternatywne sposoby pozyskiwania energii, eby utrzyma poziom zatrudnienia i wzrost gospodarczy. Skoro w
RBE nie musielibymy martwi si o zatrudnienie i wzrost gospodarczy, nie byoby zatem
powodu, aby trzyma si tych naruszajcych rwnowag ekologiczn oraz szkodliwych z
punktu widzenia biologii rde energii. Zamiast tego, zwrcilibymy si ku niezliczonej
liczbie zrwnowaonych rde energii odnawialnej, ktre maj znikomy lub adnego negatywnego wpywu na rodowisko.
Istnieje ogromna liczba takich rde energii, ktre mog by potencjalnie stosowane, ale ja chciabym zwrci uwag na tylko kilka z nich. Zaawansowane technologie
sprawiaj, e energia wiatrowa i soneczna jest coraz bardziej wydajna. Wyniki bada
sugeruj, e energia wiatrowa bdzie szybko konkurowa z paliwami kopalnymi, mimo
istnienia systemu monetarnego35

36

. Logicznie rzecz biorc myl, e warto korzysta z

takich rde, skoro yjemy na planecie bdcej gigantyczn krc kul pen reakcji
atomowych stale wysyajc darmow energi we wszystkich kierunkach. Na szczcie
dla nas yjemy na takiej planecie, gdzie moemy wykorzystywa energi soneczn uywajc paneli sonecznych. Moemy te czerpa energi bezporednio z wiatru, ktry jest
napdzany przez ciepo soneczne. Mimo tych wygd, czy nie byoby jeszcze lepiej mie
znaczce rdo energii cieplnej tu pod naszymi stopami? Jak si okazuje, mamy to
szczcie. Energia geotermalna w postaci ekstremalnego gorca wypenia wikszo naszej planety dostarczajc praktycznie nieograniczonego rda energii 37. Podczas gdy
energia ta generuje niewielk ilo zanieczyszcze, zaawansowane systemy geotermalne

34

Nicola Armaroli and Vincenzo Balzani. The Legacy of Fossil Fuels. Chem. Asian J. (2011) 6: 768 784
Antonia V. Herzog, Timothy E. Lipman, Daniel M. Kammen. RENEWABLE ENERGY SOURCES. EOLSS (2001) Part 4C
36
Yuji Ohya and Takashi Karasudani. A Shrouded Wind Turbine Generating High Output Power with Wind-lens Technology.
Energies (2010) 3: 634649; doi:10.3390/en3040634
37
Enrico Barbier. Geothermal energy technology and current status: an overview. Renewable and Sustainable Energy Reviews (2002) 6: 3-65
35

18

bd w stanie dodatkowo redukowa t ilo, zwikszajc przy tym wydajno zatrzymujc CO2 we wntrzu ziemi zamiast pompowa go do atmosfery38.
Kade z tych rde jest wykorzystywane w pewnym stopniu dzisiaj, ale jest rda
energii, ktre nie jest wykorzystywane w tak duej mierze, a jest niezwykle bogate i cakowicie czyste. Mwi o energii naszych oceanw, a dokadniej o energii pyww (prdw) i fal morskich. Polega to na wykorzystaniu energii fal powierzchniowych i konwertowanie ich energii kinetycznej w energi elektryczn. Proces ten moe osiga zdumiewajco wysok - 99% skuteczno39. Poniewa fale powierzchniowe s napdzane przez
wiatr, jest to rwnie porednia metoda wykorzystania mocy soca. Innym bogatym
rdem energii oceanicznej s prdy z ktrych moemy wykorzysta energi kinetyczn
przypyww i odpyww oceanu w celu wytworzenia energii elektrycznej40. Poniewa
przypywy s tworzone przez siy grawitacyjne Ksiyca, faktycznie bdziemy wykorzystywa energi grawitacyjn ksiyca. Nie znajdziesz bardziej czystego rda energii ni
grawitacja!
Ponadto, w celu zapewnienia staej dostawy energii z tych rde, bdzie konieczne korzystanie z super-kondensatorw. Super-kondensator jest urzdzeniem, ktre przechowuje du ilo adunku elektrycznego, co w rodzaju gigantycznej baterii41. Bd one
wykorzystywane w celu zapewnienia staego dostpu do prdu pozyskiwanego ze rde o
zmiennej energii wyjciowej. Przykadowo w wietrzny dzie turbiny wiatrowe mog generowa wicej energii ni jest to potrzebne. Nie pozwalajc na jej marnowanie si byaby
przechowywana w pobliu w super-kondensatorach by wykorzysta j, gdy wiatr byby
sabszy generujc jej mniej. Ta sama logika dotyczyaby rwnie paneli sonecznych, ktre wytwarzaj energi w zalenoci od zmiany pogody i promieni sonecznych w cigu
dnia. Strategia korzystania z super-kondensatorw zagwarantuje, e przerwy w dostawie
prdu bd przeszoci.
Jak wida istnieje ogromna rnorodno zrwnowaonych, przyjaznych rodowisku rde energii, ktre mogyby zapewni moc, ktra jest niezbdne do dziaania spoeczestwa. W rzeczywistoci energia soneczna moe teoretycznie dostarczy 1000 razy
wicej energii ni zuywamy jej obecnie na Ziemi42. Chodzi o to, e nie ma absolutnie
adnego powodu dla ktrego nie moglibymy zasili caego globalnego spoeczestwa za

38

Pruess, Karsten. Enhanced geothermal systems (EGS) using CO2 as working fluid - A novel approach for generating renewable energy with simultaneous sequestration of carbon. Geothermics (2006)
39
S. G. Siegela, T. Jeansa, T. E. McLaughlina. Deep ocean wave energy conversion using a cycloidal turbine. Applied Ocean
Research (2011)
40
CHRIS GARRETT & PATRICK CUMMINS.The power potential of tidal currents in channels. Proc. R. Soc. A (2005) 461, 2563
2572. doi:10.1098/rspa.2005.1494
41
Jintao Zhang, Jianwen Jiang, Hongliang Li and X. S. Zhao. A high-performance asymmetric supercapacitor fabricated with
graphene-based electrodes. Energy Environ. Sci., (2011) 4, 4009-4015. DOI: 10.1039/C1EE01354H
42
Snil. Energy from the Sun. Advanced Power & Energy Inc. (2006) Retrieved on 15-08-2011

19

pomoc czystych, zrwnowaonych rde energii, poza faktem, e nie s one zyskowne, jak obecnie uywane paliwa kopalne.

Uytkowanie i zarzdzanie zasobami

Wszystko idzie dobrze i wypompowujemy due iloci energii, ale nie wyjdzie nam to na
dobre chyba e jestemy w stanie zapewni potrzeby naszego gatunku. Wszystko zaczyna si zasobw naszej planety. Jak mwi nazwa gospodarka oparta na zasobach wszystko opiera si o zarzdzanie zasobami naszej planety w moliwie skuteczny i odpowiedzialny sposb. Ma to zapewni, e zawsze znajdzie si wystarczajco duo rodkw dla
kadego czowieka, aby nie tylko przetrwa, ale i rozwija si. Tak wic nie tylko musimy
by odpowiedzialni za wykorzystanie zasobw, ale powinnimy rwnie upewni si, e
cay proces jest zautomatyzowany najbardziej jak to tylko moliwe.
Zacznijmy od tego, ktre zasoby s najwaniejszymi dla wszystkich: ywno i
woda. Na dzie dzisiejszy podstawow metod wytwarzania ywnoci jest uprawianie
rolin w ziemi, ktre mamy nadziej e wyrosn. Mimo rozwoju rolnictwa przez okoo
12000 lat nie mamy jak na razie adnych znaczcych postpw na drodze rozwoju ywnoci. Zamiast tego polegamy na tradycyjnych metodach, takich jak nawadnianie i modlimy si by nie nastpia susza. Czy nie byoby dla nas bardziej sensowne by korzysta z
zaawansowanych technologii rolniczych?
Tu wanie wkracza pojcie pionowych farm (ang.: vertical farms). To budynek w
ktrym uywa si hydroponicznej i aeroponicznej uprawy rolin na skal przemysow w
kontrolowanym rodowisku. Poniewa caa ywno jest uprawiana w zamkniciu wic nie
musimy si ju brudzi uprawiajc jej w ziemi. Zamiast tego moemy uprawia ywno
wszdzie tam, gdzie mona zbudowa wie nie martwic si o por roku i pogod. Ponadto uprawianie ywnoci w rodowisku kontrolowanym oznacza, e nie musimy ju
uywa trujcych pestycydw lub innych szkodliwych substancji chemicznych, a w zamian mie czysto ekologicznie uprawy. Faktycznie hydroponika i aeroponika potrzebuj
5-10% wody i skadnikw odywczych, ktre s zuywane przy tradycyjnej metodzie.
Nagle okazuje si, e mamy zdolno do znacznego zwikszenia produkcji ywnoci i dostpna moe by w zasadzie wszdzie. Budynki mieszkalne mog mie kilka piter powiconych hodowli zapewniajc dostp do wieych, lokalnych produktw organicznych.
Ta sama metoda moe by stosowana w szkoach i szpitalach. Oczywicie w zwizku z
uprawianiem ywnoci w budynku a nie na farmie nie byoby potrzeby transportowania
jej setek kilometrw do miasta i zuywania duej iloci energii, gdy jedzenie byoby
uprawiane tu za rogiem jeli nie kilka piter nad kiem. Najlepsze z tego wszystkiego,
e w tym systemie odpady i woda mog by cigle poddawane recyclingowi, co znacznie
zmniejszy ilo potrzebnych zasobw, aby utrzyma dziaanie pionowej uprawy i zapo20

biegnie wytwarzaniu duej iloci odpadw w gospodarstwach domowych. Ostatecznie ta

jedna technologia moe pozwoli nam wytwarza wystarczajc iloci ywnoci, by wyywi ca ludzk populacj. Lista korzyci nie ma koca43.
Oczywicie, opierajc si wycznie na pionowej uprawie zakadamy, e wszyscy
s wegetarianami. Bez obaw mj wszystkoerco. Badania w dziedzinie sztucznej produkcji misa nabieraj tempa. Poprzez kontrolowane namnaanie tkanki miniowej, sztucznie odywianej, bdzie moliwe wytwarzanie produktw zwierzcych (take skr i futer
do produkcji odziey) bez koniecznoci zabijania zwierzt. Ponadto w kontrolowanych
warunkach znacznie zmniejsza si ryzyko przedostania si chorb zwierzcych do twojej
jamy ustnej jak i powoduje brak zanieczyszcze zwizanych z tradycyjn produkcj misa i eliminuje potrzeb wycinania lasw pod pastwiska dla zwierzt. Gwn wad jest to,
e sztuczna produkcja misa jest jeszcze w powijakach. Wymagane s dalsze badania
zanim sztuczne miso bdzie produkowane na skal przemysow, szczeglnie w systemie monetarnym. Niemniej jednak perspektywa produkowania misa idealnej jakoci bez
obaw o choroby, zanieczyszczenie rodowiska lub cierpienie zwierzt sprawia, e jest to
pole na ktrym trzeba si skoncentrowa w najbliszej przyszoci44.
To pokrywa produkcj ywnoci, ale co z wod? Mimo, e wikszo naszej planety jest ni pokryta nie nadaje si ona do picia przez ludzi. Jak wic rozwiemy problem
dajc kademu czowiekowi dostp do czystej wody? Przecie to nie jest tak, e moemy
stworzy wod z powietrza, nieprawda? Waciwie to cakowicie moliwe. Atmosferyczne
wytwornice wody maj zdolno pobierania czystej wody z wilgoci, ktra jest uwiziona w
powietrzu45. Naley pamita, e gdy woda odparowuje z naszych sonych oceanw jest
bez soli. Wilgo, ktra jest obecna w naszej atmosferze bdzie rzeczywicie w stanie dostarczy nam uniwersalne rdo czystej wody. Ona pywa dosownie przed naszymi
oczami. Mamy ju zatem potencja do wyeliminowania godu i zapewnienia, e aden
czowiek nie bdzie ju pi zanieczyszczonej wody. Niele jak na pocztek. Jednake istniej inne ni jedzenie zasoby, ktre naley wzi pod uwag i z ktrych wikszo wymaga czerpania bezporednio ze rodowiska. Zanim rozpoczniemy wydobywanie zasobw
musimy najpierw mie system, aby ledzi ile kadego zasobu mamy, gdzie si znajduj i
jakie jest ich tempo zmian. Wstpne badania prawdopodobnie bd musiay by wykonywane przez ludzi, tak jak obecnie. Jednak po pierwszym zestawieniu danych reszta
procesu mogaby by zautomatyzowana.

43

DICKSON D. DESPOMMIER. A Farm on Every Floor. NY Times OP-ED Contributor. 23-08-2009. Retrieved on 03-09-2011
<http://www.nytimes.com/2009/08/24/opinion/24Despommier.html?pagewanted=print>
44
Z.F Bhat and Hina Bhat. Animal-Free Meat Biofabrication. American Journal of Food Technology (2011) 6(6):441-459
45
Keith White, Atmospheric Water Generator. U.S. Patent 2 010 057 371. 26-05-2011

21

Powiedzmy, e chcemy na przykad ledzi liczb drzew w lesie. Po pierwsze nie

wysyamy zespou badawczego do ich oszacowania poprzez policzenie na jakim obszarze
i pomnoenie przez wielko skadajc si na ca powierzchni lasu (proces zwany
prbkowaniem). Liczba ta bdzie zapisana w bazie zarzdzania surowcami (ang.: Resource Management Database). Zamiast wszystkich danych zamknitych w jednym komputerze, byyby rozprowadzane w sieci na caym wiecie (podobnie jak Internet) w celu zapewnienia, e jeden komputer w przypadku awarii nie spowoduje uszkodzenia systemu.
Kiedy skoczymy badania wstpne, moglibymy stworzy system kamer lub automatycznych czujnikw, ktre bd w stanie policzy aktualn liczb drzew obecnych na przykadowym obszarze i stale porwnywa j do pocztkowo wpisanej do systemu. To pozwoli
nam nie tylko ledzi ile jest drzew, ale rwnie jaki jest ich stopie wykorzystania i odnowienia przez dugi okres. Ta sama logika musiaaby by zastosowana do duych z
zasobw wszelkiego rodzaju na caym wiecie. Istotne jest, e moemy ledzi takie zasoby jak ilo sodkiej wody, populacji zwierzt i rzadkich z metali. Majc wszystkie
informacje zintegrowane na caym wiecie Internetowo w bazach danych informacje
zawsze byyby dostpne dla kadego na caym wiecie. Chocia ta metoda ledzenia jest
mniej ni doskonaa, to postp technologiczny moe sprawi, e cay proces bdzie bardziej precyzyjny i zautomatyzowany.
Dobrze, ju wiemy ile mamy wszystkich gwnych zasobw i gdzie si znajduj.
Nastpnie musimy je wyodrbni i udoskonala, abymy mogli z nich korzysta. Na
szczcie dla nas istniej ju autonomiczne systemy wydobywajce surowce. Wemy na
przykad proces wydobycia z podziemnych. Powierzchniowe automatyczne systemy
radarowe s w stanie stworzy map podziemnych z i przekazywa j do operatora w
czasie rzeczywistym46. W gospodarce zasobowej (RBE) operatorem byby po prostu
komputer otrzymujcy dane z bazy zarzdzania zapasami i globalnej bazy potrzeb (ang.:
Global Demand Database) wicej na ten temat wkrtce. Gdy obszar jest ju zmapowany, autonomiczne systemy kopania s w stanie porusza si w skale i precyzyjnie okreli, jak wyodrbni potrzebny minera47. Transport mineraw mona zrealizowa przy
uyciu zautomatyzowanych ciarwek48. Po wydobyciu i przetransportowaniu mineray
musz by oczyszczane, aby nadaway si do wykorzystania. Po raz kolejny los umiecha

46

E. Widzyk-Capehart, G. Brooker, S. Scheding, A. Maclean, R. Hennessy, C. Lobsey and M. Sivadorai. Millimetre Wave Radar
Visualisation System: Practical Approach to Transforming Mining Operations, Mechatronics and Machine Vision in Practice
(2008) Part 3, 139-165, DOI: 10.1007/978-3-540-74027-8_12
47
Paul J.A. Lever. Mining Automation: The Future, and an Excavation Automation Example. Proc. 2011 Australian Conference on Robotics and Automation
48
Drew Bellamya, and Luka Pravica. Assessing the impact of driverless haul trucks in Australian surface mining. Resources
Policy. (2011) Vol 36, Issue 2 , Pages 149-158

22

si do nas los, gdy automatyzacja procesu rafinacji jest cakowicie moliwa ju dzi49. Po
ukoczonym procesie rafinacji bdziemy gotowi, aby przej do produkcji i dystrybucji.

Produkcja towarw
Tutaj zaczyna si robi naprawd interesujco. Gwnym celem RBE jest zapewnienie
wszystkim niezbdnych towarw i usug, potrzebnych do szczcia, zdrowia i produktywnego ycia. Ale jak mona by to osign? Jednym sowem: automatyzacja. Automatyzacja jest procesem zastpujcym prac ludzi przez maszyny, ktre wykonuj to samo zadanie. Zobaczmy jak automatyzacja bdzie stosowana do caej pracy na bazie procesu
produkcyjnego dzi przestarzaego.
Zaczniemy od rozmowy na temat konkretnego rodzaju technologii, ktra jest kluczem do caego procesu produkcyjnego w RBE: produkcja czci. Produkcji czci powszechnie znana jako drukowanie 3-D (ang.: 3-D printing) jest procesem w ktrym
cay obiekt jest budowany warstwa po warstwie a do gotowego produktu. W ten sam
sposb 2-wymiarowe drukarki nakadaj warstw tuszu na papier w celu utworzenia obrazu 2-D, a drukarki 3-D dodatkowo warstw materiau na szczycie poprzedniej w automatyczny sposb modelujc obiekt fizyczny z modelu zaprojektowanego komputerowo.
Co wicej, obiekty nie musz mie prostych ksztatw. Wydrukowa mona skomplikowane ksztaty i czci ruchome uywajc rnych materiaw. Ma to kluczowe znaczenie
poniewa nie bdziemy wicej polega na tradycyjnych technikach produkcji masowej,
gdzie produkt jest zmontowany z odrbnych czci. Zamiast tego produkt jest zbudowany w jednym kawaku, dziki czemu materiay bd czone w zintegrowany sposb, ktry po prostu nie jest moliwy przy uyciu tradycyjnej produkcji. Mniejsze drukarki 3-D
mog tworzy obiekty przy uyciu tworzyw termoplastycznych, ktre s biodegradowalnymi tworzywami sztucznymi pochodzcymi od materiaw rolinnych, takich jak skrobia
kukurydziana50

51

. Due drukarki 3-D s zwane po angielsku contour crafting. Maszyny te

umoliwiaj skonstruowanie wielopokojowego domu z pen struktur hydrauliczn, elektroniczn i w peni zintegrowan w jeden dzie bez potrzeby jakiejkolwiek pracy ludzi. Ta
metoda budowy generuje znacznie mniej odpadw ni kutykajce stawianie domw z
drewna i cegie. Produkuj budowle, ktre s bardziej odporne na ekstremalne warunki
pogodowe jak np. trzsienia ziemi czy powodzie. Korzystajc z takiego procesu produkcji

49

Steen, Idar | Myrbostad, Erling | Haugen, Terje | Haakonsen, Arild. Hycast SIR- A Unique Concept for Inline Melt Refining.
Minerals, Metals and Materials Society/AIME (2010) 14-18
50
Drumright, R. E., Gruber, P. R. and Henton, D. E. Polylactic Acid Technology. Advanced Materials, (2000) 12: 18411846.
doi: 10.1002/1521-4095(200012)12:23<1841::AIDADMA1841>3.0.CO;2-E
51
Anders Sdergrdb, Mikael Stolta. Properties of lactic acid based polymers and their correlation with composition. Progress in Polymer Science (2002) Volume 27, Issue 6, Pages 1123-1163

23

wszystko, co trzeba zrobi, aby zbudowa praktycznie kady obiekt od podstaw to model
w komputerze i troch wyobrani52

53 54

Faktem jest, e wikszo uytkownikw drukarek 3-D bdzie uywa do tworzenia materiaw termoplastycznych na niespotykanym wczeniej poziomie wydajnoci. Od
momentu wdroenia termoplastycznych materiaw pochodzenia rolinnego nie bd ju
wymagane paliwa kopalne do produkcji tworzyw sztucznych. Zamiast tego, bdziemy
mogli dosownie hodowa nasze tworzywa sztuczne w wyej wymienionych, pionowych
gospodarstwach. Niektre z nich bd przeznaczone na otrzymywanie tworzyw termoplastycznych. A poniewa tworzywa te ulegaj biodegradacji nie bdziemy ju nigdy wyrzuca adnych plastikowych rzeczy. Zamiast tego zuyte produkty z tworzyw sztucznych
bd przesyane z powrotem do pionowych farm w ktrych bd kompostowane. Skadniki pokarmowe mog by ponownie uyte do wyhodowania rolin, ktre stay by si
termoplastycznoci jutra, co pozwolioby nam na realizowanie niezwykle skutecznej
formy recyklingu. Typy skadowisk i wysypisk, ktre znamy nie bd do pomylenia w
RBE.
Teraz, kiedy rozumiemy nieco wicej na temat naszej metody, moemy zacz
dyskusj na temat procesu produkcji towarw. Jedn z gwnych rnic midzy RBE i
dzisiejszym systemem ekonomicznym jest to, e nie bylibymy ju zmuszani do tworzenia mniej wytrzymaych towarw w celu utrzymania ich niskiej ceny. Inaczej mwic w
RBE kady utworzony element bdzie absolutnej najwyszej jakoci, ktry jest fizycznie
moliwy. Dzisiaj wielu z nas musi kupowa tasze produkty, poniewa nie moemy sobie pozwoli na zakup wszystkiego co najlepsze. Podobnie producenci zmuszeni s do
tworzenia produktw o niszej jakoci, gdy nie mog pozwoli sobie na budow wszystkiego w najlepszej jakoci. Wynika z tego ciga konieczno wymiany zuytych ubra,
naprawianie samochodw i wyrzucanie zepsutych produktw, ktre od samego pocztku
nie byy tworzone by ywotno ich bya bardzo duga. Potrzeba ograniczania kosztw
przekada si na marnotrawienie zasobw, energii i czasu, co jest absolutnie nie do przyjcia.
Tak wic w RBE pjdziemy drog maksymalnej wydajnoci i redukcji odpadw do
minimum. Tworzc kady produkt najtrwalej jak to tylko moliwe. Podobnie wszystkie

52

Behrokh Khoshnevis. AUTOMATED CONSTRUCTION BY CONTOUR CRAFTING RELATED ROBOTICS AND INFORMATION
TECHNOLOGIES. Journal of Automation in Construction Special Issue: The best of ISARC 2002, (2004) Vol 13, Issue 1,
pp 5-19.
53
Sells, Ed, Smith, Zach , Bailard, Sebastien, Bowyer, Adrian and Olliver, Vik. RepRap: The Replicating Rapid Prototyper:
Maximizing Customizability by Breeding the Means of Production. HANDBOOK OF RESEARCH IN MASS CUSTOMIZATION
AND PERSONALIZATION, (2010)
54
Hongkyu Kwon. EXPERIMENTATION AND ANALYSIS OF CONTOUR CRAFTING (CC) PROCESS USING UNCURED CERAMIC
MATERIALS. Doctoral Dissertation Presented to the UNIVERSITY OF SOUTHERN CALIFORNIA, FACULTY OF THE GRADUATE
SCHOOL. (2002) <http://craft.usc.edu/CC/Welcome_files/resources/HK-Thesis.pdf>

24

produkty elektroniczne musz by tak produkowane, aby mona byo je rozbudowywa

najatwiej jak to moliwe. Podajc tym tokiem rozumowania nie bdziemy musieli wyrzuca starego komputera tylko dlatego, e nowe s szybsze. Zamiast tego moglibymy
zapewni ich funkcjonalno na moliwie jak najwyszym poziomie. Tym samym absolutnie kady produkt, ktry nie moe by cigle polepszany naleaoby podda recyklingowi
lub biodegradacji. Po prostu nie ma powodu by tworzy gry odpadw jeli mona tego
unikn.
Wytwarzajc produkty w ten sposb na samym pocztku pojawia si jedna wada:
Standaryzacja. Jeli tworzymy kady produkt w najlepszy moliwy sposb, to czy nie
sprawimy, e kady produkt bdzie identyczny? Przykadowo czy nie kady samochd
bdzie wyglda tak samo? Czy nie kady T-shirt lub komputer bdzie wyglda jak kady
inny? Moe powodowa obawy u ludzi to, e zredukowana bdzie indywidualno i osobista ekspresja. Na szczcie istnieje bardzo proste rozwizanie tego problemu: Personalizacja. Jako e kady produkt jest tworzony od podstaw, to moliwoci jego personalizacji
s znacznie wiksze ni obecnie. Najlepszym przykadem jest produkcja odziey. Ludzie
czsto uywaj odziey by pokaza swoj indywidualno, pomimo faktu, e praktycznie
wszystko, co nosimy zostao zaprojektowane przez kogo innego. Faktycznie wiele z tego
co nosz ludzie uzalenione jest od trendw w brany mody i szybko zdajemy sobie
spraw jak pozornie wyraamy dzisiaj swoj indywidualno. Zamy, e yj w RBE i
chc zamwi T-shirta (bdziemy mwi o dystrybucji produktw ju niedugo). Usiadbym przy komputerze i uybym standardowego modelu koszulki. Dostosowabym kolor, ksztat, rozmiar i wprowadzibym inne powierzchowne zmiany, takie, jakie bym
chcia. Produkt kocowy nadal bdzie trway i wytrzymay jak standardowy model Tshirta, bdc osobistym wyrazem mojej indywidualnoci. Dlatego w RBE jakiekolwiek
dobra osobiste bd dostpne zarwno jako standardowe jak i konfigurowalne. Dla produktw publicznych (o czym porozmawiamy niedugo) nie byoby adnej realnej potrzeby
ich modyfikowania. Te rodzaje towarw bd zasadniczo identyczne w celu zminimalizowania zuycia rodkw, gdy nie potrzebuj one wyrnienia.
Tak wic w RBE wszystkie produkty bd tworzone od podstaw bez koniecznoci
ludzkiej pracy, w moliwie najlepszej jakoci nadajce si do ponownego przetworzenia
lub ulegajcych biodegradacji i standaryzacji zachowujc powszechn rozbudow urzdze elektronicznych oraz w peni konfigurowalne dobra osobiste takie jak ubrania. To
spowoduje, e system produkcji bdzie znacznie bardziej oszczdny i o wiele bardziej
wydajny oraz zindywidualizowany ni dzisiaj. Na razie mamy tylko pierwsz poow rwnania: towary. Teraz porozmawiajmy o tym, jak bd wyglda usugi w RBE.

25

Usugi
Zajmuj wiksz cz prowadzenia spoeczestwa w porwnaniu do dbr materialnych.
Kontynuujc nasz filozofi uwolnienie ludzi od pracy w miar moliwoci prawie wszystkie usugi bd zautomatyzowane. Moe si to wydawa niewykonalne na pierwszy rzut
oka, ale musimy pamita, e wiele usug ktre istniej dzisiaj nie bdzie istniao w RBE.
Wszelkie zawody majce powizanie z finansami, prawem, reklam, biznesem czy polityk nie bd istniay, gdy nie bdzie ju takiej potrzeby. Jeli czujesz si zdezorientowany brzmieniem ostatniego zdania przeczekaj kilka nastpnych akapitw. Pod koniec tej
czci wszystko si wyjani. Po prostu musimy opisa kilka rzeczy.
Zatem jakie usugi bd nadal istnie w RBE? Bdziemy nadal potrzebowa opieki
medycznej, systemu edukacji, sektora bada naukowych, sztuki spoeczestwa i to
tyle. Mniej krytyczne usugi takie jak automatyczne restauracje i dostawa ywnoci bd
nadal istnie, aby da ludziom miejsca w ktrych bd si spotyka i je razem, poniewa interakcja spoeczna jest absolutnie niezbdne do produkcji zdrowych ludzi. W rzeczywistoci zautomatyzowane restauracje, kucharze-roboty ju istniej, a automatyzacja
bdzie podstaw przygotowania ywnoci w RBE, zarwno w domu jak i miejscach publicznych55

56 57

. Teraz porozmawiajmy troch o kadym z gwnych rodzajw usug oraz

w jaki sposb dziaaj.

Na dzie dzisiejszy jest mao prawdopodobne, eby usugi medyczne mogy by
cakowicie zautomatyzowane, ale nadal mona znacznie odciy lekarzy poprzez zapewnienie spoeczestwu duo lepszej opieki zdrowotnej od znanej nam dzisiaj. Dodatkowo
usuwajc szkodliwe dla zdrowia zanieczyszczenia uywanych dzisiaj rde energii, korzystanie z organicznej diety bdzie miao tendencj do tworzenia organizmw, ktre s
bardziej odporne na choroby58. Poprzez oglnie dostpn edukacj dla wszystkich ludzi
jest prawdopodobne, e ludzie bd bardziej kompetentni w utrzymaniu wasnego zdrowia. Ponadto, kady czowiek jest zdolny do monitorowania wasnego zdrowia dziki wynalazkom takim jak lustro, ktre bdzie w stanie zmierzy ttno, cinienie, poziom tlenu
we krwi i zdrowie ukadu oddechowego tylko stojc przed nim59. Logika jest do prosta.
Tworzc spoeczestwo ludzi znacznie mniej naraonych na choroby chcielibymy zmniejszy obcienie lekarzy. Wspomniaem, e pomys zwikszenia automatyzacji usug me55

Cristen Torrey, Aaron Powers, Matthew Marge, Susan R. Fussell, Sara Kiesler. Effects of Adaptive Robot Dialogue on Information Exchange and Social Relations. HRI'06, March 24 (2006)
56
Steve Rosenberg, Fast Food, German Style. BBC News. 08-04-2008. Retrieved on 19-08-2011
<http://news.bbc.co.uk/2/hi/7335351.stm>
57
Reuters, Japan launches 'ramen robot chef'. ABS-CBN News. 08-05-2009. Retrieved on 19-08-2011 <http://www.abscbnnews.com/lifestyle/08/05/09/japan-launches-ramen-robot-chef>
58
M. Huber, E. Rembiakowskab, D. Srednickab, S. Bgelc, L.P.L. van de Vijvera. Organic food and impact on human health:
Assessing the status quo and prospects of research. NJAS - Wageningen J. Life Sci. (2011), doi:10.1016/j.njas.2011.01.004
59
Gregory Mone, 2011 Invention Awards: A Mirror That Monitors Vital Signs PopSci. 26-05-2011. Retrieved on 10-092011 <http://www.popsci.com/diy/article/2011-05/2011-inventionawards-picture-health>

26

dycznych nie jest tak nieprawdopodobny, jak mogoby si wydawa. Obecnie roboty s w
stanie aplikowa precyzyjne zastrzyki60. Zminiaturyzowane pywajce i pezajce roboty
s w stanie porusza si w naszym ciele w celu monitorowania zdrowia od wewntrz61.
Roboty chirurdzy s w stanie wykona inwazyjne zabiegi operujc czowieka z wiksz
dokadnoci majc wicej moliwoci 62

63

. W RBE mamy zatem maksymalne wykorzy-

stanie automatycznych robotw-medykw w celu zminimalizowania obcienia ludzilekarzy w przyszoci, co byoby moliwe bez cigej potrzeby martwienia si o koszty.
Ludzie nadal prawdopodobnie wymagaliby pomocy w specjalistycznych przypadkach, korzystajc z oglnie funkcjonujcych robotw, a potrzeba cigej interwencji by spada,
gdyby poprawia si technologia i teoretycznie mogc sta si zbdn w przyszoci. Jest
ju moliwe uywanie przez lekarzy robotw awatarw, ktre umoliwi im interakcj z
pacjentem bez ich obecnoci w tym samym pomieszczeniu (lub kraju)64.
Zatem podczas pocztkowych etapw RBE, zautomatyzowane roboty speniayby
gwnie rol asystentw lekarzy i pielgniarek, wykonujc podstawowe zadania, takie jak
monitorowanie pacjenta i nieskomplikowane diagnozowanie, jak i przejmujc brudn
robot robic zastrzyki i operujc. W midzyczasie lekarze bd mogli powica wicej
czasu przypadkom szczeglnym lub rzadkim, bezporedniemu kontaktowi z pacjentem
lub badaniom medycznym. Uchroni nas to przed tym by jeden lekarz rozoy swj czas
pomidzy du liczb pacjentw lub stajc si przemczonym lub zestresowanym, co
obecnie jest wsplnym problemy lekarzy. Z czasem coraz wicej zada wykonywanych
przez lekarzy bdzie przekazywane automatom, a ludzie zostan cakowicie skierowani
do zada badawczych i bardzo szczeglnych przypadkw. Oczywicie lekarze nie mogliby
istnie, jeli nie byoby kompleksowego systemu edukacyjnego.
Edukacja w RBE bdzie wyglda zupenie inaczej ni dzisiejsza, ktra jest oparta
na systemie wspzawodnictwa, w ktrym uczniowie musz walczy ze sob o oceny i
popularno, co obnia poziom wiedzy niemal wszystkich studentw65. Osobicie jestem
zaskoczony zdolnoci tradycyjnych szk zmieniajcych najbardziej interesujce tematy
w nudzce bzdury, ktre musz by recytowane na egzaminach w celu otrzymania
umownej oceny rzekomo reprezentujcej posiadan wiedz. Zamiast edukacji RBE pod-

60

Dan Stoianovici, Kevin Cleary, Alexandru Patriciu, Dumitru Mazilu, Alexandru Stanimir, Nicolae Craciunoiu, Vance Watson,
and Louis Kavoussi. AcuBot: A Robot for Radiological Interventions. IEEE TRANSACTIONS ON ROBOTICS AND AUTOMATION
(2003) VOL. 19, NO. 5
61
Kosa, G.; Shoham, M.; Zaaroor, M. Propulsion of a Swimming Micro Medical Robot. Robotics and Automation (2005)
62
Danilchenko, Andrei; Balachandran, Ramya; Toennies, Jenna L.; Baron, Stephan; Munske, Benjamin; Fitzpatrick, J. Michael; Withrow, Thomas J.; Webster, Robert J. III; Labadie, Robert F. Robotic Mastoidectomy. Otology & Neurotology:
(2011), Volume 32, Issue 1, pp 11-16 doi: 10.1097/MAO.0b013e3181fcee9e
63
Herman, Benot, Docquier, Nicolas, Collard, Jean-Franois. Multibody-aided design, control and performance assessment
of a novel minimally invasive surgical robot. Proceedings of the ECCOMAS Thematic Conference Multibody Dynamics (2011)
64
Paul D. Thacker. Physician-Robot Makes the Rounds. AMA. (2005) 293(2):150. doi:10.1001/jama.293.2.150
65
Simon, Sidney B. and Bellanca, James A. Degrading the Grading Myths: A Primer of Alternatives to Grades and Marks.
Washington, D.C.: Association for Supervision and Curriculum Development (1976)

27

y za modelem podobnym do metody Montessori. W skrcie szkoy z metod nauczania

Montessori zachcaj do samodzielnej nauki poprzez zabaw i interakcj. Dzieci w rnym wieku s zgrupowane razem a nieizolowane wic modsze dzieci mog uczy si od
starszych, a starsze wzmacniaj swoj nauk w sposb praktyczny poprzez nauczanie
modszych. Nauczyciele zamiast odgrywa role dyktatorw dziaaj po prostu jako przewodnicy. S dostpni eby nakierowa, dziecko gdy tego wymaga, ale te w celu zapewnienia, e wszystko dziaa sprawnie przy jak najmniejszej ingerencji. Tego typu systemy
edukacyjne okazay si by tak samo skuteczne (a czasem bardziej) jak tradycyjne szkoy skupiajc si na konkretnym nauczaniu w dodatku produkujc ludzi o wyszym rozwoju spoecznym66

67 68

. To ta jako, ktr wnosz szkoy typu Montessori jest znaczca

dla sukcesu RBE. Obywatele systemu RBE bd lepiej wsppracowa bd mniej antagonistyczni, bardziej towarzyscy, mniej agresywni i oglnie bd si lepiej rozwija psychospoecznie w porwnaniu do tych z nas, ktrzy zostali zmuszeni do niesamowicie wadliwego systemu edukacyjnego jaki mamy dzisiaj67

68 69

Jak zatem bdzie wyglda edukacja w zautomatyzowanym spoeczestwie? Oto

przykad potencjau wynikajcego z systemu Montessori. Naley jeszcze raz podkreli,
e jest to przykad systemu i niekoniecznie jest przewidywaniem tego jaki ten system
edukacyjny mgby by.
Wczesny rozwj dziecka bdzie w duo wikszej mierze w rkach rodzicw i spoecznoci ni dzisiaj. Gwnym zadaniem rodzica byoby nauczy dziecko podstawowych
umiejtnoci jakimi jest: czytanie, pisanie i korzystania z komputera, tak eby dziecko
byo przygotowane do szkoy. Jednak zamiast zmusza dzieci do pjcia do szkoy w
pewnym wieku byaby moliwo odwiedzania centrum edukacji, dopiero wtedy gdy
dziecko czuoby si gotowe. Podczas wczesnych etapw edukacji wszystkie dzieci dzieliyby wsplny plac zabaw peen zabawek i innych obiektw (takich jak np. podstawowe
przybory malarskie), ktre zachcayby do rozwoju poznawczego od najmodszych lat.
Miejsce to byyby wyposaone w komputery, ktre pozwoliyby na dostp do podstawowych lekcji z takich przedmiotw jak: matematyka, nauki przyrodnicze, sztuka, literatura
i historia. Proces ten nie bdzie wymaga obecnoci nauczycieli czy rodzica, gdy dzieci
bd uczy si od siebie, a komputerowa baza danych peniaby rol nauczyciela / pomocnika. Mimo wszystko myl, e wielu rodzicw bezporednio zaangaowaoby si w
nauk swoich dzieci i stao by si to norm. Niezmuszani do pracy rodzice, mogliby
66

Christopher Lopata, Nancy V. Wallace, Kristin V. Finn. Comparison of Academic Achievement Between Montessori and
Traditional Education Programs. Journal of Research in Childhood Education (2005)Vol. 20, No. 1
67
Angeline Lillard and Nicole Else-Quest. Evaluating Montessori Education. Science 313, 1893 (2006) DOI:
10.1126/science.1132362
68
Kevin Rathunde. A COMPARISON OF MONTESSORI AND TRADITIONAL MIDDLE SCHOOLS: MOTIVATION, QUALITY OF
EXPERIENCE, AND SOCIAL CONTEXT. The NAMTA Journal (2003) Vol. 28, No. 3
69
American Montessori Society, Introduction to Montessori American Montessori Society. (2011) Retrieved on 16-082011 <http://www.amshq.org/Montessori%20Education/Introduction%20to%20Montessori.aspx>

28

swobodnie powici jak najwicej czasu dzieciom i mogliby mie wikszy udzia w procesie edukacyjnym ich potomstwa.
Kade dziecko bdzie miao obowizek przejcia testu majcego na celu ocen jego zdolnoci we wszystkich podstawowych obszarach wiedzy, zanim przejdzie do oglnego programu nauczania. Nastpnie ludzie w kadym wieku od dzieci do dorosych i seniorw mogliby dzieli wsplnie te same obszary nauki. Obszary te powinny by podobne do
tych z dziecistwa, ale z bardziej skomplikowanymi obiektami dostpnymi dla zabawy,
jak rwnie materiaami do wyraania bardziej artystycznych talentw (instrumenty muzyczne, materiay malarskie, itp.) i przeprowadzania podstawowych dowiadcze naukowych. Komputery byyby podczone do globalnej Bazy wiedzy (ang.: Global Knowledge
Database). Stworzona by bya na podobiestwo dzisiejszej Wiki-encyklopedii w otwartym kodzie rdowym, aby kady mgby przyczyni si do jej rozwinicia. Byoby tak
jak z encyklopediami online dzisiaj, ale doskonalsze, wiksze, bardziej dostpne i stworzone przy penej mocy potnych komputerw i sztucznej inteligencji, zamiast opierania
si o moc obliczeniow kupion z dotacji. To znacznie zwikszyoby potencja tej ju potnej idei. (I oczywicie Internet, ktry znamy dzisiaj byby nadal obecny). W ten sposb uczniowie w rnym wieku i stopniu zaawansowania bd mieli woln rk, aby
uczy si interesujcych ich rzeczy w nieskrpowany sposb. To zachci ich do szybkiego
poszerzania poszczeglnych krgw zainteresowa zachowujc take zainteresowania z
wielu innych dziedzin.
Podobnie jak nowoczesne podrczniki, bazy danych bd zawiera praktyczne
moduy rozwizywania problemw majce na celu rozwijanie umiejtnoci ucznia w kadym temacie. Dzieci i doroli bd jednoczenie uczy si od siebie z bazy wiedzy majc
dostp do informacji poczwszy od najbardziej podstawowych do najbardziej zaawansowanych z kadej dziedziny. Nie bdzie ogranicze ze wzgldu na wiek. Nie bdzie nic niezwykego w tym, e 13-letni nauczyciel bdzie uczy 31-latka fizyki kwantowej. Osoby,
ktre maj du wiedz w niektrych dziedzinach (zdolnoci do rozwizania problemw,
moduw o wysokiej zoonoci) byyby zachcane do uczestniczenia w wykadach i grupach dyskusyjnych, a take przyczyniania si do rozwizywania problemw i odpowiedzi
na pytania w bazie wiedzy. W ten sposb system edukacyjny bdzie stale si rozrasta
razem z nami. A poniewa edukacja jest powszechnie dostpna jest prawdopodobne, e
wikszo ludzi nigdy nie przestanie si uczy, nieustannie poszukujc nowej wiedzy
przez cae ycie kiedykolwiek by mieli na to ochot. Ponadto gdy sztuczna inteligencja
staaby si bardziej zaawansowana, to prawdopodobnie baza uczyaby si jak kady si
uczy i dostosowywaaby postp edukacyjny do poziomu zoptymalizowanego dla kadej
osoby. Ostatecznym celem systemu edukacji bdzie produkowanie szczliwych, dzielcych si wiedz, dobrze przystosowanych spoecznie ludzi, ktrzy s w stanie podj wy-

29

zwania przyczyniajce si do postpu spoeczestwa (a nie tylko utrzymania go w obecnym stanie). Nie ma takiej siy, ktra suyaby rozwojowi spoeczestwa bardziej ni
naukowe i technologiczne prace badawczo-rozwojowe. Dlatego, silna motywacja do bada byoby absolutnie kluczowa dla RBE. Po raz kolejny nie byoby adnych ogranicze ze
wzgldu na wiek i kady z wystarczajc wiedz byby zachcany do przyczyniania si do
bada w kady moliwy sposb. Prawdopodobnie najwiksz rnic pomidzy dzisiejszymi badaniami, a tymi w systemie RBE byby brak systemu monetarnego. Z mojego
osobistego dowiadczenia w dziedzinie bada medycznych jedn z najwikszych przeszkd dla postpu naukowego jest pienidz. Badania naukowe po prostu s drogie. Dlatego wikszo naukowcw musi powici kilka tygodni lub nawet miesicy w roku bagajc sponsorw o przyznanie rodkw, a wiele z nich tego nie zrobi chyba e jest szansa
na zysk. Najlepszym tego przykadem jest obecny kryzys zwizany z kwasem Dichlorooctowym (ang.: dichloroacetate - DCA), ktry jest bardzo obiecujcy w leczenia raka i moe przybliy nas o jeden krok bliej do jego wyleczenia 70. Jednak naukowcy nie s w
stanie uzyska finansowania z uwagi na fakt, e DCA mogoby by opatentowane przez
adn firm farmaceutyczn. Oznacza to, e nikt nie bdzie mg zarabia na jego sprzeday, a tym samym rak pozostaje niewyleczony. Jednak w RBE nie bdzie trzeba traci
czasu i energii na czsto bezowocne poszukiwania finansowania i zasobw, a badania
naukowe odbd si z powodu braku rentownoci. W zwizku z tym nabior duo wikszego ni dzisiaj tempa. Kiedy wemie si pod uwag jak duy by postp w badaniach
naukowych i technologicznych w ubiegym wieku nawet z takim utrudnieniem jak system
monetarny moemy szybko dostrzec, e postp naukowy w RBE byoby absolutnie zdumiewajcy. Nie jest nacigane stwierdzenie e RBE szybko staby si niezwykle zaawansowanym technologicznie spoeczestwem jakie moemy zobaczy dzisiaj jako sciencefiction.
Ponadto nie bdzie trzeba czeka na rynek, aby zaakceptowa nowe technologie
Wszystko, co jest praktyczne i zostaoby przetestowane pod ktem bezpieczestwa byoby zastosowane tak szybko, jak to moliwe z korzyci dla spoeczestwa. Wdroenie
powinno by oparte na praktycznej uytecznoci, a nie prbie zarobienia pienidzy.
Ponadto badania bd wspomagane przez globaln baz wiedzy (ang.: Global Knowledge
Database). Przykadowo powiedzmy, e kto prbuje znale materia, ktry posiada
pewne waciwoci wymagane do eksperymentu. Wpisze zapytanie do globalnej bazy
danych (ang.: Global Database) okrelajce ten materia. Komputer wyszuka odpowied,
ktre i jak wiele materiaw pasuje do opisu najlepiej jak to moliwe dopasowujc wyniki
do zapytania. Dokadnie w taki sam sposb, jak dzisiejsze wyszukiwarki zawierajce (najlepiej dopasowane) wszystkie najnowsze w danym czasie informacje naukowe i technicz70

ED Michelakis, L Webster and JR Mackey. Dichloroacetate (DCA) as a potential metabolictargeting therapy for cancer.
British Journal of Cancer (2008) 99, 989 994.

30

ne. Baza danych musi by stale aktualizowana o nowe teorie i pomysy ulepszajce stare
(cho nigdy nie powinny by cakowicie usunite, gdy zawsze istnieje szansa, e byyby
potrzebne). Proces ten musi by dobrowolny na pocztku, ale prawie na pewno ostatecznie w peni zautomatyzowany. W ten sposb badania naukowe nie tylko znacznie przyspiesz, ale i system edukacji zawsze bdzie opierany o najbardziej aktualne informacje
wiedzy naukowej.
Jest jednake wicej korzyci dla spoeczestwa ni tylko postp naukowy. Wane
jest, aby w peni funkcjonujce spoeczestwo zapewniao rwnie swoim obywatelom
moliwo osobistej ekspresji i pobudzania emocji realizowane przez prn spoeczno
artystw. Po raz kolejny bez przeszkody jakim jest pienidz sztuka byaby w stanie rozwija si w sposb, ktry po prostu nie jest dzisiaj moliwy. Zbyt czsto, artystyczny potencja jest odkadany na bok, aby znale prac, ktra faktycznie paci na tyle dobrze,
by przey. Podobnie wielu artystw idzie na kompromis wykorzystujc artystyczn wizj, aby stworzy co, co jest bardziej opacalne (sprzedajc to). W spoeczestwie, gdzie
wszystkie podstawowe potrzeby s spenione bez obaw ekspresja artystyczna wszelkiego
rodzaju prawdopodobnie eksploduje tworzc w ten sposb spoeczestwo, ktre nie tylko
jest naukowo i technologicznie zaawansowane, ale jest rwnie bogate w sztuk i kultur
wszelkiego rodzaju. Muzyka, poezja, teatr, literatura, opowiadania, malarstwo, rzeby,
filozofia i wszystkie inne formy wyraania, ktre mog si swobodnie objawia bez obawy
o cenzur lub zysk. W celu dostosowania si do rodowiska artystycznego w kadym
miecie potrzeba bdzie wystarczajca liczba audytoriw i sali wystawowych, ktre mona rezerwowa na zasadzie pierwszy-zgoszony-pierwszy-obsuony. Ponadto wiele muzew i galerii bdzie obecnych w celu wystawienia artystycznych produktw obywateli.
Badania naukowe i wkad artystyczny byyby rwnie stale dodawany do bazy wiedzy w
celu dalszego wsparcia systemu edukacji, poprzez oferowanie dostpu do artystycznych
dzie ludzkoci. Tak wic RBE nie bdzie mdym pozbawionym emocji systemem - cywilizacj, a zamiast tego poczeniem nauki i sztuki, co daoby logiczn i emocjonaln harmoni, ktrej nie byo nigdy wczeniej. To bdzie jak drugi renesans, ktry trafi na nieokrelony czas.

Transport i Infrastruktura
Istnieje kilka przedsiwzi, ktre wymagaj wicej zasobw, energii i czasu ni transport. Przemieszczaj si z punktu do punktu (ludzie czy towary lub razem) zajmuje nam
to bardzo duo czasu w naszym yciu. Aby bardziej skomplikowa, to kontrolowanie
przez ludzi systemu transportu jest powszechnie niebezpieczne. Czy mwimy o wypadkach samochodowych, wyciekach z tankowca lub potrceniach pieszych bdy ludzkie
czsto skutkuj w transporcie ryzykiem i zagroeniem ycia. Zatem w RBE system trans-

31

portu byby zbudowany tak, aby zmaksymalizowa wydajno i zminimalizowa konieczno jakiejkolwiek kontroli przez ludzi.
Podre na krtkich odlegociach jak rwnie transport do obszarw wiejskich i
dalej, byyby realizowane gwnie poprzez uywanie samochodw jak dzisiaj. Jednak samochody te nie bd w niczym przypominay gruchotw zasilanych paliwem, ktre znamy
z drg. Zamiast nadal opiera si na ponad 100-letniej technologii, ktr jest silnik spalinowy, przeszlibymy cakowicie na elektryczne samochody, ktre nie produkuj zanieczyszcze i maj mniej ruchomych czci, ktre mog si zepsu. Elektryczne samochody
nie s nowym pomysem, ale tradycyjnie otrzymay z reputacj ze wzgldu na swoj
gorsz wydajno w porwnaniu do tradycyjnych samochodw, jak rwnie ich stosunkowo krtki zasig. Jednak te obawy s teraz przeszoci. Wysoce zaawansowany, nowoczesny samochd elektryczny jest w stanie podrowa dalej ni 320 km (200 mil) na
jednym adowaniu, z moliwoci przyspieszenia od 0 do 100 km na godzin w mniej ni
4 sekundy. To szybciej ni niektre samochody sportowe. To dlatego, e w przeciwiestwie do samochodw benzynowych, ktre tylko wykazuj najwysz wydajno w wskim zakresie obrotw, elektryczny samochodu zawsze pracuje w mocy szczytowej, zapewniajc maksymalny moment obrotowy w caym zakresie obrotw. Dlatego 250 konny
(KM) samochd elektryczny moe osiga lepsze wyniki ni 500 konny silnik benzynowy
w wycigu na krtkim dystansie. Oznacza to, e samochody elektryczne nie musz posiada skomplikowanego napdu, ktry podwysza wag i jest czsto miejscem mechanicznych problemw. Ponadto tradycyjne samochody musz zuywa wicej paliwa, by uzyska lepsz wydajno, podczas gdy elektryczne samochody rzeczywicie s bardziej wydajne. Elektryczne samochody, ktre s potne jak dzisiejsze samochody sportowe w
rzeczywistoci s bardziej energooszczdne ni te z najbardziej oszczdnymi silnikami
benzynowymi jak i hybrydowymi. Tak wic drek zmiany biegw nie musi obawia si
przyszoci, gdy bdziesz mia dostp do samochodw, ktre mog przecign prawie
wszystkie prymitywne bryy metalu, ktre zapeniaj dzisiejsze parkingi, a oprcz tego s
bardziej wydajne i przyjazne rodowisku71

72

Mwic o wielkiej iloci parkingw jednych z najbardziej szkodliwych efektw

ubocznych naszej obecnej sytuacji motoryzacyjnej jest fakt, e wspczesne samochody
zajmuj bardzo duo miejsca. Jednak problem ten mgby by przezwyciony dziki
technologii majcej troch z samochodami wsplnego. Malutkich skadanych samochodw, ktre mog by przechowywane przez skadowanie w poziomie, ukadanie ich jak
wzki w markecie. Te samochody s cakowicie elektryczne i wykorzystuj koncepcj o
nazwie koa robota (ang.: robot wheels). Zamiast mie nieporczny blok silnika, to

71
72

Gene Berdichevsky, Kurt Kelty, JB Straubel and Erik Toomre. The Tesla Roadster Battery System. Tesla Motors (2007)
Martin Eberhard and Marc Tarpenning. The 21st Century Electric Car. Tesla Motors (2007)

32

wszystkie niezbdne urzdzenia do zasilania i poruszania autem s zapakowana bezporednio do koa, eliminujc w ten sposb ogromne iloci przestrzeni i masy w zamian za
wzrost zwrotnoci. Pomys na taki samochd w duej mierze wyeliminuje pojcie samochodw osobowych i w zamian przejdzie do systemu publicznego uytkowania samochodw. Zasadniczo osoba powinna doj do miejsca skadowania samochodw, wskakiwa
do niego, przejecha do miejsca przeznaczenia nastpnie zwrci samochd do najbliszego miejsca skadowania. Obszary skadowania mog take suy jako stacje adowania, zapewniajc e w kad podr wyruszymy z pen bateri. Dziki zastosowaniu tej
koncepcji, zmaksymalizowano by wykorzystanie kadego samochodu (poniewa byyby
rozdzielone na du liczb osb), odzyskujc przy tym prawie wszystkie miejsca zajte
pod parkingi (okoo 74 razy mniej miejsca bdzie potrzebne do ich przechowywania).
Mimo tego niezwykle logicznego i ekonomicznego pomysu moe wydawa si dziwne dla
wspczesnego spoeczestwa, ktre wydaje si ma obsesj na punkcie pojcia osobistych wasnoci, co byoby w peni wykorzystywane w systemie RBE73.
Musimy wzi pod uwag co wicej ni tylko poprawa efektywnoci transportu.
To bezpieczestwo i wygoda. Wikszo problemw z bezpieczestwem wynika z faktu,
e samochody s kontrolowane przez ludzi. Pomys na mae samochody wynika take z
podniesienia bezpieczestwa rezygnujc z koniecznoci posiadania samochodw osobowych. Oba te problemy mona przezwyciy za pomoc w peni zautomatyzowanego
sterowania samochodw. Na dzie dzisiejszy istnieje technologia dla samochodw, ktre
same si kieruj poruszajc si po bezdroach, a take bezpiecznie radz sobie ze skomplikowanymi interakcjami, ktre odbywaj si na skrzyowaniach 74

75

. Dlatego wikszo

samochodw bdzie sterowana, tym samym zmniejszajc ryzyko wystpienia bdu ludzkiego do zera. Byaby moliwo sterowania rcznego w niektrych rodzajach samochodw rekreacyjnych (ktre uniemoliwiyby ludziom cakowit utrat umiejtnoci jazdy),
ale codzienny transport musiaby by w caoci zautomatyzowany. Jako przykad, powiedzmy, e siedzisz w swoim domu i chcesz uda si na krtk wycieczk. Naley po
prostu zamwi pojazd, ktry podjechaby pod dom automatycznie. Stacje dla maych
samochodw byyby pooone na terenie miast, tak e czas oczekiwania nigdy nie przekroczyby kilku minut. Gdy samochd podjedzie po prostu wskakujesz do niego i pozwalasz mu zawie Ci gdzie chcesz. Po opuszczeniu pojazdu, albo wracaby do najbliszej
stacji adujcej, jeli jest koniecznoci adowania, albo odjedaby odebra nastpnego
pasaera. Ponadto, jeli zdarzy ci si by w pobliu stacja adujcej nie trzeba by byo

73

Franco Vairani, Bit Car: Concept for a stackable city car MIT. (2010) Retrieved on 13-08-2011
<http://web.mit.edu/francov/www/citycar/>
74
Gabriel M. Hoffmann, Claire J. Tomlin, Michael Montemerlo, Sebastian Thrun. Autonomous Automobile Trajectory Tracking for Off-Road Driving: Controller Design, Experimental Validation and Racing. American Control Conference (2007)
75
Kurt Dresner and Peter Stone. Sharing the Road: Autonomous Vehicles Meet Human Drivers. The Twentieth International
Joint Conference on Artificial Intelligence (2007) pp. 1263-1268

33

czeka a do nas przyjedzie tylko naleaoby po prostu wzi samochd i odjecha. Byby
to zasadniczo bardzo wydajny serwis podobny do obecnych takswek z tym e dyspozytor i kierowca zastpiony byby automatyzacj. Spowodowaoby to bardzo duy wzrost
wydajnoci transportu na krtkich dystansach, a dodatkowo byby cakowicie automatyczny, przyjazny dla rodowiska, skuteczny i najbezpieczniejszy jak to tylko moliwe.
Transport redniego zasigu (midzy gwnymi czciami miasta i midzy pobliskimi miastami) bdzie realizowany przez systemy takie jak SkyTranTM, system pasywnej
lewitacji magnetycznej (maglev), gdzie 2-osobowe gondole zawieszone s pod magnetycznym torem-prowadnic. Technologia ta jest podobna do dzisiejszych pocigw, gdzie
pole magnetyczne jest wykorzystywane do lewitacji pocigu nieco powyej powierzchni
toru, co w wyniku znacznej redukcji tarcia pozwala na rozwiniecie duej szybkoci i wydajno. Jednake jest ona dodatkowo wzmocniona w SkyTran TM poprzez wykorzystanie
systemu biernego maglev, gdzie energia wymagana do prowadzenia zawieszonych gondol jest generowana przez ich ruch. Pozwala to na ekstremalny poziom wydajnoci, przy
czym mog podrowa przy 240 km/h z wykorzystaniem ilo energii potrzebnej do zasilania 2 suszarek do wosw (to nie bd). Jak dzisiejszy system kolejowy, SkyTranTM
majc stacje w dogodnych miejscach, moe rwnie peni funkcj stacji adowania dla
samochodw elektrycznych (co pozwala na doskona wspprac z system maych samochodw). Mae prowadnice oznaczaj, e stacje i perony zajmuj niewiele miejsca (tory zawieszone s w powietrzu) uwalniajc w ten sposb jeszcze wicej miejsca w ruchu
miejskim. Ponadto w przeciwiestwie do tradycyjnych stacji kolejowych SkyTranTM dziaa
jak system wolnej drogi, co oznacza, e jedna gondola zatrzymujc si by odebra pasaerw nie utrudnia ruchu innym. Poczenie szybkoci, wydajnoci i wygody stwarza e
SkyTranTM jest logiczn form transportu do stosowania w RBE76.
Dalekobieny transport (midzy odlegymi miastami lub midzy kontynentami)
byby osignity poprzez innowacje technologiczne znane jako ewakuacyjny transport
rurowy (ang.: evacuated tube transport). Ponownie system ten jest podobny do dzisiejszych pocigw maglev, ale transport rurowy (ktry bdzie teraz nazywamy w skrcie
vactrain - ang.: vacuum tube train) rni si tym, e pocig nie tylko jest zawieszony
nad torem, ale jest cakowicie zamknity w rurze gdzie jakiekolwiek cinienie powietrza
jest wyeliminowane tworzc warunki zblione do prni. Przemieszczanie si przy zerowym tarciu i bez oporw powietrza skutkuje prdkoci i efektywnoci, ktre s niemal
niewyobraalne w porwnaniu do wspczesnego transportu77.

76

TM

TM

Sky Tran , Sky Tran : 21st Century Transportation SkyTran.net. Retrieved on 14-08-2011
<http://www.skytran.net/phpsite/home/Partners-Advisors.html>
77
Daryl Oster, Evacuated Tube Transport Technologies et3.com Inc. (2010) Retrieved on 14-08-2011
<http://www.et3.com>

34

Oto jak to dziaa w skrcie. Stoisz w powietrznej luzie i wybierasz miejsce docelowe swojej podry. Lekka kapsua o wielkoci duego samochodu jest podstawiona tu
przed Tob i wskakujesz do niej. luza zamyka za Tob i teraz siedzisz w bardzo komfortowych, kontrolowanych warunkach jak w kabinie cinieniowej samolotu. Silniki elektryczne s wykorzystywane do rozpdzenia kapsuy w okoo 20 sekund przy cieniu na
ciao okoo 1G i od tego momentu kapsua przemieszcza si bdzie bez uycia dodatkowej energii, a do miejsca przeznaczenia gdzie wyhamowaaby do zatrzymania. Lokalne
podre odbywayby si z prdkoci do 600 km/h, szybciej ni najszybszy pocigu maglev jedcy dzisiaj. Podre na dugie odlego byyby realizowane z prdkoci do
6500 km/h, wystarczajco szybko, aby podrowa z jednej strony planety na drug w
czasie 4 godzin. Po dotarciu na miejsce czekasz na podpicie si luzy, aby otworzy i
zamkn kapsu. Pocigi Vactrains mogyby by zbudowane z uamka zasobw tradycyjnych pocigw, a jednoczenie s teoretycznie bezpieczniejsze ni jakakolwiek forma
transportu w dzisiejszych czasach. Jedn potencjaln wad tego systemu byaby potrzeby
tworzenia cakowicie nowej infrastruktury skadajcej si z rur, ale zajaby duo mniej
przestrzeni ni tradycyjne tory kolejowe, a kapsuy byyby o wiele atwiejsze w produkcji
na du skal. Kada kapsua mogaby komfortowo pomieci 4 do 6 osb, wac okoo
400 kg i bdc w stanie przewozi dwukrotnie wikszy ciar. W celu stworzenia bardziej
komfortowych warunkw wntrze kapsu wyposaone by byy w wirtualne okna, ktre
mog symulowa kady rodzaj rodowiska zewntrznego wczajc wywietlanie gier lub
filmw dla zabicia czasu. Sensowne byoby rwnie podczenie w kadej kapsule rnych
baz danych i globalnego Internetu, tak aby ludzie mogli studiowa lub przeglda w czasie podry do miejsca przeznaczenia. Oprcz transportu osb, vactrains byby rwnie
idealny do transportu adunku, a zatem zastpienie dzisiejszego - nieefektywnego systemu transportu. Podsumowujc vactrains zapewni nam transport, ktry jest bezpieczny,
wygodny, wydajny i niezwykle szybki. Byby to idealny rodek transportu w RBE77. Wydajno moe by rwnie osignita przy wykorzystaniu mniejszych systemw rur dla
dostaw maych towarw, a take usuwania odpadw i recyklingu. Pneumatyczne rury s
nadal stosowane w wielu szpitalach do transportu maych przedmiotw w caym budynku78. Przez skalowanie tego systemu na zewntrz lub przy uyciu mniejsze wersji technologii vactrain, moliwe byoby stworzenie kompleksowej infrastruktury, ktry czy
wszystkie budynki w miecie. Jeli zamwisz jaki may element, taki jak zaprojektowana
przez ciebie koszulka, byaby ona automatycznie dostarczana do domu. Rury do recyklingu mog by wykorzystywane do wysyania starych materiaw termoplastycznych z powrotem do pionowych gospodarstw w celu rozdrobnienia i recyclingu. Rury na odpady
mogyby zapewni e wszystko, co nie musi by wyrzucone zostanie przeniesione do

78

Mario Plebani and Martina Zaninotto. Pneumatic tube delivery systems for patient samples: evidence of quality and
quality of evidence. Clin Chem Lab Med (2011) 49(8):12451246

35

moliwie najbezpieczniejszego miejsca w ktrym mog wyrzdzi najmniej szkd (cho

byoby niewiele takich rzeczy, ktre faktycznie bymy wyrzucali). System dostarczania
wody byby tak skonstruowany, e nasze cieki byyby zawracane w uytecznej postaci, a
nie byyby ponownie sprzedawana po zawyonych cenach, w dogodnej lokalizacji. Mona
to zrobi poprzez filtrowanie ludzkich odchodw wydobywajc substancje odywcze dostarczajc je do pionowych gospodarstw rolnych, co zmniejszyoby zapotrzebowanie na
syntetyczne lub zwierzce nawozy (mwi serio). Korzystajc z dzisiejszej technologii
moliwe jest odzyskanie ponad 90% uytej wody, co pozwolioby na jej ponowne wykorzystanie79. Jeli jeste zniesmaczony ide picia wody, ktr odzyskano by z ju raz uytej to we pod uwag, e wielce prawdopodobne jest e wod ktr pijesz zawiera ryby,
ktre w niej pyway. Ich odpady te w niej s. Chodzi o to, e z jakiego powodu mamy
technologi uzdatniania wody i recykling naszych ciekw, ktre bdzie si maksymalnie
wykorzystywa w naszych ograniczonych dostawach wody, jak rwnie zmniejszajc lub
nawet eliminujc konieczno stosowania nawozw sztucznych.
Zatem czc zautomatyzowane samochody, pasywne gondole maglev i pocigi
vactrains bylibymy w stanie stworzy kompleksowy system transportu publicznego, ktry jest szybki, wygodny, nie-zwykle skuteczny, niezanieczyszczajcy rodowiska i nie
pozostawia miejsca na bd czowieka. Podobnie wewntrzna infrastruktura skadajca si
z pneumatycznych i/lub zminiaturyzowanych rur pozwoli nam na bardzo wygodne i efektywne dostawy, recykling i gospodarowanie odpadami. Wreszcie za pomoc systemu
oczyszczania ciekw odzyskalibymy jak najwicej zuytej wody.

Dostp kontra wasno

Nie od dzisiaj yjemy w systemie opartym o wasno. To dlatego, e w warunkach niedoboru musimy znale sposb, aby zapewni, e towar o ktry walczylimy pozostanie
w naszym posiadaniu. I tak musimy da nadania praw wasnoci naszym rzeczom, a
tym samym system prawny zapewni im ochron. To wynik niewiarygodnie nieefektywnego i marnotrawnego spoeczestwa, gdzie kady musi mie wszystkiego po jednym nawet nie majc moliwoci skorzystania z wielu z tych rzeczy. Na przykad samochd przez
wikszo czasu jest zaparkowany nie robic nic poza zajmowaniem miejsca. Kto, kto
gra w hokeja dla zabawy moe mie wasny zestaw do gry, ktry nie bdzie uywany
przez 300 dni w roku. Dzisiejszy marnotrawicy system przyczynia si do wzgldnego
niedoboru, ktry jest obecny w dzisiejszej gospodarce i od kiedy kady potrzebuje wasnego samochodu musimy produkowa znacznie wicej aut ni jest potrzebnych w wyniku czego zuywamy zasoby, ktre mogyby zosta wykorzystane w znacznie bardziej
79

Adriano Jossa, Claudia Baenningera, Paolo Foab, Stephan Koepkea, Martin Kraussa, Christa S. McArdella, Karin Rottermanna, Yuansong Weic, Ana Zapatad, Hansruedi Siegrist. Water reuse: >90% water yield in MBR/RO through concentrate
recycling and CO2 addition as scaling control. Water Research (2011) 45(18): pp 6141-6151

36

produktywny sposb. W celu przezwycienia tego problemu w RBE, chcielibymy przej

z systemu wasno do systemu dostp.
Dostp do systemu oznacza po prostu, e wikszo towarw nie bdzie wasnoci jednej osoby, ale zamiast tego zostanie tymczasowo wypoyczonych w zalenoci
od potrzeb. Na przykad miasta w pobliu oceanu miaby dostp do centrw, gdzie pojazdy wodne (np. mae odzie), bd oglnie dostpne dla kadego, kto chciaby z nich korzysta. Osoba po prostu bierze d, uywa jej, a nastpnie zwraca, gdy ju skoczy. W
ten sposb, kada d bdzie maksymalnie wykorzystana, a tym samym maksymalizujc
jej efektywno i minimalizujc potrzeby tworzenia nadmiaru odzi. Ten sam system zastosuje si take do takich rzeczy jak samochody (mae elektryczne samochody), sprzt
sportowy (inne ni ochraniacze krocza i tym podobne), specjalistyczne sprzty audiowizualne i wiele innych. Podobnie jak dzisiejsze biblioteki, kady przedmiot bdzie ledzony od momentu poyczenia do zwrotu, eby dokadne okreli ilo potrzebnych zapasw. Miaoby rwnie sens, eby korzystanie z kadego rodzaju element byo ledzone by
mona byo przewidzie zuycie i odpowiednie planowanie dostaw. Dziaaoby to w formie
globalnej bazy dostaw (ang.: Global Supply Database), ktry ledzi wszystkie publiczne
towary i ich obecne stosowanie. Nie rnioby si to od systemu zarzdzania towarami w
dzisiejszych supermarketach, ale na duo wiksza skal.
Mwic o supermarketach centra dostpu do ywnoci bd w odlegoci spaceru
skd bymy brali potrzebn ywno i wychodzili. Moim zdaniem fakt, e obecnie musimy paci pienidze za tak podstawowe potrzeby jest wyranym znakiem naszego prymitywizmu. Alternatywnie mgby mie jedzenie dostarczane prosto do domu za porednictwem rurowego systemu dostaw. Nawet przestrze yciowa byaby oparta na systemie dostpu. Z jednej strony wielu ludzi woli y w jednym miejscu i takie domy z zaoenia powinny by bardzo osobiste z indywidualnie dostosowanymi i dopasowanymi
wntrzami pod mieszkaca lub mieszkacw, co byoby opracowywane ju przy projektowaniu. Domy te byyby wpisane do Globalnej Bazy jako dugoterminowe mieszkania i
nie byyby uwzgldniane w systemie dostpu dla ludzi, a do opuszczenia ich przez obecnych mieszkacw. Z drugiej strony jest to spoeczestwo, gdzie nie byoby potrzeby
osiedlania si w jednym miejscu w celu utrzymania zatrudnienia i konkretnej pracy. Dlatego wielu ludzi moe zacz y w bardziej koczowniczy tryb ycia cigle przenoszc si
z miejsca na miejsce (bardzo atwo dziki pocigom vactrains). Z tego powodu wiele domw byoby oglnie dostpnych i wpisanych do Globalnej Bazy jako mieszkania tymczasowe. Domy te byyby ledzone pod wzgldem zajtoci i wolnych miejsc na wzr pokoi
hotelowych ale na wiksz skal. Po raz kolejny trendy osiedlenia w obiektach byyby
ledzone w czasie tak, aby Globalnej Baza Zapotrzebowania (ang.: Global Supply Database) miaa zawsze dane, aby nady za popytem na kady typ domu.
37

Oczywicie istniej pewne towary, ktre zdaniem wielu osb s osobiste i towary
takie nie byyby poyczane za porednictwem systemu dostpu. Towary, takie jak odzie
nie byyby dzielone w spoeczestwie gwnie ze wzgldw higienicznych (cho prawdopodobnie wiele osb w cieplejszym klimacie zdecyduje w ogle nie nosi ubra) jak rwnie elementw sentymentalnego znaczenia, takich jak np. prezenty i pamitki rodzinne.
Za pomoc systemu dostpu, ktry maksymalizuje wykorzystanie wszelkiego dobra wraz z inteligentnym zarzdzaniem zasobw u progu penej automatyzacji usug i
produkcji towarw chcielibymy stworzy spoeczestwa o niesamowitej wydajnoci i obfitoci. Powoduje to co, co nigdy nie miao miejsca w historii ludzkoci. Stworzenie postniedoborowej gospodarki (ang.: post-scarcity economy). To gospodarka w ktrej towary i
usugi s dostpne w takiej obfitoci i tak niewiele potrzeba pracy czowieka, e dosownie nie ma powodu uywania pienidzy, barteru, handlu lub zacigania dugu jakiegokolwiek rodzaju. Jaki jest sens pacenia pienidzmi za co, czego jest wicej ni wystarczy
dla wszystkich? Oczywicie doprowadzioby to do znacznego spadku przestpczoci,
gwatownych i agresywnych zachowa wszelkiego rodzaju. Dlaczego kto miaby kra,
albo angaowa si w akty przemocy w celu uzyskania lepszej pozycji, kiedy wszystko, co
potrzebne do ycia jest im dostarczone za darmo? Ponadto bez stresu wywoanego sta
potrzeb konkurowania o pienidz i utrzymania materialistycznego stylu ycia moemy
powinnimy zobaczy moment redukcji przestpczych zachowa wszelkich rodzajw80.
Jest to dodatek, ktry zmniejszy przestpczo co odczujemy, gdy nie bdzie systemu
pieninego w ktrym ludzie musz czsto popenia przestpstw w celu uzyskania rzeczy, ktrych potrzebuj do ycia. Jak zobaczysz pod koniec tej czci wyej wyedukowana post-niedoborowa cywilizacja nie bdzie potrzebowa rzdw lub innych elitarnych
grup kontroli. Zamiast tego kady czowiek miaby pen kontrol nad wasnym yciem,
jest rwny, a hierarchie spoeczne nie bd ju istnie. Nie byoby ju adnych materialistycznych wyraanych pienidzem sukcesw, ktre widzimy dzisiaj poniewa kady
miaby dostp do tych samych rzeczy. Byoby to prawdziwie egalitarne spoeczestwo.
dania, te wdraano wiele razy w ubiegym wieku, ale nigdy jeszcze nie zostay spenione na du skal. Ale najwaniejsze pytanie brzmi: Czy to rzeczywicie dziaa?

Motywacja i produktywno
Dlaczego kto chciaby wykonywa prac nie otrzymujc za to pienidzy? Jeli wszystko
byoby za darmo, czy wikszo ludzi nie siedziaaby po prostu nie robic nic wartociowego? Co staoby si z produktywnoci w spoeczestwie, gdyby jego czonkowie nie
musieli z sob konkurowa? Jeli wrcimy mylami do wprowadzenia, to zdamy sobie od
razu spraw, e tak naprawd bardzo atwo mona na te pytania odpowiedzie. Wiemy,
80

Robert K. Merton. Social Structure and Anomie. American Sociological Review (1938) 3, 672-682

38

e gwn przyczyn lenistwa w dzisiejszym spoeczestwie jest fakt, e ludzie s zmuszeni do wykonywania niektrych czynnoci w pracy. Maj oni niewielk szans na kreatywno i stymulacj umysow. W tych przypadkach pienidze s czynnikiem motywujcym. W RBE, nie istniaaby praca, ktra sprawia, e ludzie s leniwi i kieruj si wycznie pobudkami finansowymi. Automatyzacja sprawiaby, e wszystkie przyziemne obowizki w pracy, wszystkie bezmylne zadania w branach usugowych i innych, ktre powoduj rozleniwienie przestayby istnie. Dodatkowo znaczne zredukowanie stresu spowodowane zmuszaniem do niepodanych prac take zredukuje lenistwo. Pozostay by
tylko te zawody, ktre umoliwi osobom wykorzystanie ich kreatywnoci, ktra jak widzielimy we wstpie okazaa si by sama w sobie nagrod. Pomyl przez chwil o
wszystkich rzeczach, ktre chciaby mc zrobi, ale nie jeste w stanie bo jeste zbyt
zajty prac lub po prostu nie masz wystarczajcej iloci pienidzy. Jeli w kocu znajdziesz nieograniczony niczym czas wolny, to czy naprawd spdziby go na leniuchowaniu i nic nie robieniu? Jak wielu z was to czytajcych ma hobby i zainteresowania, ktre
faktycznie pochaniaj czas i pienidze, ale nie daj w zamian adnych korzyci finansowych? Oczywicie nie mog odpowiedzie na te pytania za ciebie, ale mog przytoczy
dowd: Ludzie nie wymagaj pieninej motywacji by tworzy sztuk, przyczynia si
badaniom, opanowywa nowe umiejtnoci, zgbia rne tematy, ktre ich interesuj
lub wykonywa inne czynnoci, ktre pozwalaj im wyrazi swoj kreatywno.
Pragn rwnie podkreli fakt, e nie byoby powodu, aby czu si winnym spdzajc czas na relaksie poniewa czas ten ma kluczowe znaczenie dla oglnego stanu
zdrowia danej osoby. W rzeczywistoci wikszo ludzi prawdopodobnie spdzi duo
mniej czasu pracujc a wiele wicej ni obecnie angaujc si w rekreacj i nie byoby
w tym nic zego. Nie tylko byoby o wiele mniej pracy ni faktycznie jest jej potrzebnej do
wykonania przez ludzi zachowujc odpowiedni czas relaksu i utrzymujc niski poziom
kortyzolu, co poprawia zdrowie fizyczne i psychiczne81. Celem RBE byaby praca inteligentna zamiast cikiej pracy. Majc rzeczywist rwnowag midzy prac a czasem
wolnym w naszym yciu, chcemy stworzy ludzi, ktrzy byliby o wiele bardziej szczliwi
i zdrowi, a wic bd duo bardziej produktywni82.
RBE rwnie tworzy dodatkow zacht ze wzgldu na fakt, e nie bdzie spoeczestwa opartego na konkurencji. Zamiast tego zachcane by byo do wsppracy dla
praktycznych korzyci jakie to wnosi. Jeli zdecydujesz si zrobi co, co przyniesie spoeczestwu korzyci jako caoci twoje dziaania z definicji bd z korzyci dla Ciebie,
poniewa jeste jego czci. Pomagajc innym tak na prawd mgby pomc sobie w
81

Laura A Pawlow and Gary E Jones. The impact of abbreviated progressive muscle relaxation on salivary cortisol. Biological
Psychology (2002) Volume 60, Issue 1, Pages 1-16
82
RUANNE K. PETERS, HERBERT BENSON, AND DOUGLAS PORTER. Daily Relaxation Response Breaks In a Working Population: 1. Effects on Self-reported Measures of Health, Performance, and Well-being. (1977) Am. J. Public Health 67:946-953

39

praktyczny sposb. Na przykad gdybym powici czas uczc twoje dziecko fizjologii
czowieka, zwikszyoby to szans, e twoje dziecko dorastajc przyczyni si systemowi
medycznemu lub badaniom. Kady z tych scenariuszy byoby bardzo korzystny dla mnie
osobicie jak rwnie dla caego spoeczestwa. W spoeczestwie opartym na konkurencyjnoci czasem jestemy niechtni do niesienia pomocy innym, gdy pomagajc komu
dosta prac moemy sami j straci lub utraci pienidze, ktre sami moglibymy zarabia. Najlepiej takie zachowanie wida w salach uniwersyteckich. Osobicie widziaem
studentw odmawiajc sobie pomagania, a nawet aktywnie sabotujc innych w celu zapewnienia sobie wyszego miejsca na krzywej. Jednake we wsppracujcym spoeczestwie bdziemy silniej zmotywowani do wzajemnej pomocy tylko na tym korzystajc.
Mog pomc w nauczaniu kolegi, co zwikszyoby szanse, e wykona pewne dziaania,
ktre przynios mi korzy. Mwic o kooperacji pamitajmy e wsppraca prowadzi do
zwikszenia wydajnoci i innowacyjnoci w porwnaniu do konkurowania. Majc cae spoeczestwo pracujce wsplnie, a nie konkurujc ze sob nasza cywilizacja staaby si
bardziej zaawansowana w szybszym tempie.
Podsumowujc to nie byoby o wiele mniej pracy do zrobienia w RBE ni w dzisiejszym spoeczestwie. To co jest do zrobienia skadaoby si z dziaa, ktre pozwalayby na kreatywno i osobisty wzrost, ktre byyby nagrod. Ponadto majc wicej czasu na relaks wraz ze spoeczestwem zorientowanym na wspprac, a nie konkurowanie
spowoduje oglny wzrost produktywnoci. Wszystko to byoby moliwe bez zmuszania do
niewolnictwa za pensj przez system oparty na kredytach jak to ma miejsce dzisiaj. Jednak wci nie mamy odpowiedzi na pytanie czy ten system bdzie w stanie funkcjonowa. Aby to zrobi musimy zagbi si w jeszcze jedno oblicze RBE.

Rzd i Prawa
Sowo anarchia przejo ogromny baga na przestrzeni lat. Gdy wikszo ludzi syszy
sowo anarchia, to od razu kojarz to z pastwem chaosu i zniszczenia, co wicej wiele
ludzi uwaa e sowo to w rzeczywistoci to oznacza. Tak na prawd anarchia oznacza
po prostu brak jakiegokolwiek rzdu, klasy rzdzcej lub jakiejkolwiek innej wadzy, ktrej trzeba by posusznym bez uzasadnienia. Zamiast tego ludzie pracuj razem, by rzdzi samymi sob83. Oczywicie moglibymy pomyle, e to natychmiast spowoduje
chaos i zniszczenie, zwaszcza jeli mwimy o sabo wyedukowanej i konkurujcej populacji. Ale czy to stwierdzenie jest poprawne w dobrze wyksztaconym, wspdziaajcym
spoeczestwie, takim jaki znajdziemy w RBE? Przekonajmy si omawiajc dokadnie jak
takie spoeczestwo by funkcjonowao.

83

Errico Malatesta. Anarchy. London, UK: Freedom Press (1974) Translated by V. Richards

40

RBE bdzie otwartym spoeczestwem, co oznacza, e kady moe przyczyni si

do wszelkich aspektw spoeczestwa zakadajc, e posiadaj wymagan wiedz i umiejtnoci aby to zrobi. W pewnym sensie jest to podobne do demokracji w ktrej kada
osoba ma szans przyczyni si do rozwoju spoeczestwa. Jednake metoda ta zawiera
wbudowany mechanizm dla zapewnienia integralnoci pomysw: nie biorc raczej pod
uwag zdania kadego bez wzgldu na jego niewiedz lub braku zrozumienia, a wikszy
nacisk kadc na te idee, ktre s poparte eksperymentami i dowodami empirycznymi,
poniewa tylko te osoby, ktre rzeczywicie zrozumiej szczeglno danego systemu
bd w stanie nad nim pracowa. Moe to brzmie troch przeraajco na pocztku, gdy
brzmi prawie jak nowy rodzaj dyktatury. Ale trzeba pamita, e jest to spoeczestwo w
ktrym edukacja w zakresie wszystkich przedmiotw jest oglnie dostpna dla kadego
wic kady czowiek jest potencjalnym wspdziaajcym w zalenoci od obszarw, ktrymi jest najbardziej zainteresowany.
Ale kto potem zdecyduje czy dana osoba jest w stanie przyczyni si do zadania
czy nie? Po prostu samo zadanie to zweryfikuje. Jeli znasz si na rzeczy i jeste zdolny
na tyle aby zrozumie zadania i wnie istotne sugestie jak mona je rozwiza, to moesz si przyczyni. Jeli nie jeste na tyle wiadomy, aby zrozumie zadanie, to oczywicie nie bdziesz mg bra w nim udziau. Dlatego jedyne formy wadzy, ktre pozostan, to takie ktre rzeczywicie poka, e ich pomysy s godne zaufania. Na przykad, kiedy stosujesz si do porad udzielonych przez lekarza ufasz w jego autorytet, poniewa ma on wiksz wiedz medyczn ni ty. Jadc mostem ufasz inynierom, architektom i budowniczym, ktrzy go skonstruowali poniewa s bardziej dowiadczeni w ich
budowie ni ty. RBE jest spoeczestwem w ktrym taki wanie rodzaj wadzy byby stosowany. Teraz wiedzc nieco wicej na temat oglnej metodologii, moemy zacz omawia specyfik zarzdzania w yciu codziennym RBE.
Naleaoby przeprowadzi badania w jakim okresie (powiedzmy roku), a najwaniejszym z nich byoby badanie popytu. Kadego roku ankieta zostaaby udostpniona
online, gdzie kady czowiek wpisywaby oglne dane jakich towarw i usug potrzebuje i
jak wiele. Badanie to zawieraoby takie pytania jak Z czego zazwyczaj skada si tygodniowa dieta?, Czy mieszkasz w domu dugoterminowym czy krtkoterminowym?, Z
jakiego publicznego dostpu do towarw korzystasz najczciej?, Jakie pytania chcieliby pastwo zobaczy w badaniu w przyszym roku? itd. Celem tego badania byoby
stworzenie Globalnej Sieci Potrzeb (ang.: Global Demand Network), ktra byaby kompleksow baz popytu na gwne towary i usugi dla caej cywilizacji. Sie ta dziaaaby
jak instrukcja obsugi Sieci Zarzdzania Zasobami (ang.: Resource Management Network) i Globalnej Sieci Dostaw (ang.: Global Supply Network) zapewniajc, by zasoby
Ziemi zostay wykorzystane w najbardziej efektywny sposb, aby sprosta potrzebom i

41

wymaganiom ludzi. Dziki zastosowaniu tego typu systemu bdziemy w stanie unikn
niedoborw i nadwyek, ktre s plag gospodarki rynkowej, poniewa kady ma bezporedni kontrol nad gospodarowaniem wasnego ycia (i to zarzdzanie nie wymaga
specjalnej wiedzy lub umiejtnoci innych ni bycie w stanie okreli, czego mona potrzebowa lub uy w danym okresie). Chocia tego rodzaju system moe wydawa si
skomplikowany, to ostatecznie jest niczym wicej, jak duym kalkulatorem rozproszonym
w globalnej sieci, ktry zlicza popyt na towary i usugi w zakresie dostaw. Jest bardzo
podobny do zautomatyzowanych systemw ledzenia zapasw stosowanych w centrach
handlowych, ale na znacznie wiksz skal.
Poniewa badania te nie byyby obowizkowe, wic musimy si upewni, e s
skalowalne, aby wzi pod uwag ca ludno na Ziemi, a nie tylko tych, ktrzy je wypenili. Ponadto w celu zapewnienia systemowi korzystania z zasobw w najbardziej logiczny i zrwnowaony sposb trzeba zaprogramowa zestaw parametrw posortowanych wg priorytetw. Na przykad jeden parametr odpowiadaby za to, e system musi
korzysta z najczystszych i najbardziej trwaych form energii (takich jak soneczna i wiatrowa), odwoujc si do rde z niskim zanieczyszczeniem (takich jak energia geotermalna) tylko wtedy, gdy moe ona dostarczy wicej energii ni formy czystsze i uciekajc do niezrwnowaonych form energii (np. paliwa kopalne), gdy nie byoby alternatywnych rozwiza. Ta sama logika mogaby by stosowana w celu zapewnienia wykorzystania materiaw w sposb najbardziej trway oraz e potrzeby (np. ywno i schronienie)
s waniejsze od rekreacyjnych towarw i tym podobnych. Oczywicie, gdy nasze zrozumienie ulegnie poprawie parametry wpywajce do naszych komputerw bd rwnie
aktualizowane.
Innym wanym badaniem bdzie ocena umiejtnoci. W tym badaniu ludzie wskazuj swoje umiejtnoci i obszary wiedzy. Na przykad jedna osoba moe poinformowa,
e zna si na chemii organicznej i biologii molekularnej. Inna mogaby wskaza, e umie
gra na gitarze, gra w baseball i rozwizywa rachunki wektorowe. Jeszcze inni mogliby
zaznaczy, e s dobrymi suchaczami. Miaoby rwnie sens dla kadej osoby, aby
wskaza jakie jzyki znaj biegle. Celem tego badania byoby stworzenie Globalnej Bazy
Umiejtnoci (ang.: Global Skill Database), ktr kady mgby przeszukiwa w celu nawizania kontaktu z kim, kto posiada szczeglne umiejtnoci. Badanie to podobnie jak
inne byoby opcjonalne. Wypeniajc ankiety naleaoby zasadniczo sygnalizowa, e jest
si otwartym na kontakt, a moe te e chciaoby si zmieni lokalizacj (przynajmniej
tymczasowo) w celu wykonania niektrych dziaalnoci. Na przykad dobry suchacz
mgby si skontaktowa z ludmi, ktrzy czuj si samotnie i po prostu potrzebuj z
kim porozmawia. Gitarzyci mogliby skontaktowa si z ludmi ktrzy potrzebuj kogo
do tworzonego zespou muzycznego. Biolog molekularny mgby si skontaktowa z gru-

42

p badawcz, ktrej brakuje tej konkretnej umiejtnoci. W ten sposb bdziemy w stanie uatwi wspprac w skali globalnej i zachca spoeczestwo do jeszcze szybszego
rozwoju. Ponadto te obszary bada lub rozwoju produktw, ktre s najbardziej potrzebne (powiedzmy najlepszych 5), mogyby by wykorzystane jako wytyczenie powszechnych pocze na caym wiecie w celu skontaktowania si ludzi, ktrzy posiadaj podane umiejtnoci. Przykadowo jeli jaki nowy rodzaj wirusa nagle okazaby si zagraa caemu gatunkowi ludzkiemu, to wysana byaby automatyczna informacja do
wszystkich, ktrzy wskazali, e maj umiejtnoci, ktre mogyby by przydatne w znalezieniu lekarstwa. Byoby mao prawdopodobne, e absolutnie kady bdzie mg odpowiedzie na takie wezwanie, ale na podstawie tego co dowiedzielimy si w poprzedniej
czci wielu ludzi mogoby.
Oczywicie pozostaje pytanie, kto bdzie programowa komputery, kto bdzie si
nimi opiekowa, a kto opracuje badania. Odpowiedzmy najpierw na ostatnie pytanie. Badania byyby stworzone na podstawie odpowiedzi udzielonych w poprzednich badaniach.
Kada ankieta zawieraaby dzia w ktrym ludzie mog wskaza jakie pytania chcieliby
zobaczy w badaniach w przyszym roku lub jakie inne zmiany ich zdaniem przyczyniyby
si do poprawy procesu badawczego. Jeli zastanawiasz si kto projektowaby wstpne
badania, porozmawiamy o tym w czci trzeciej. Jeli chodzi o to, kto zaprogramuje i
bdzie opiekowa si komputerami to najbardziej odpowiedni byby kto zainteresowany i
mdry posiadajcy tak wiedz informatyczn by si do tego przyczyni. Niektrzy ludzie
obawiaj si, e daoby to informatykom zbyt wielk wadz, co prowadzioby do nowej
formy elitarnoci. Jednak jeszcze raz przypomn, e jest to spoeczestwo w ktrym
edukacja jest dostpna bezpatnie dla wszystkich ludzi. Kady, kto chciaby powici
troch czasu aby poszerzy swoj wiedz o komputerach bdzie w stanie to zrobi, a nastpnie przyczyni si do tego wanego aspektu spoeczestwa. Naley rwnie pamita,
e rzeczywiste nadrzdne decyzje nie s podejmowane przez komputery. S dokonywane
przez spoeczestwo jako cao poprzez system bada. Komputery s po prostu odpowiedzialne za obliczenia w tle, ktre w caoci oparte s na algorytmicznym podejmowaniu decyzji. Nie byoby ludzkiego wpywu na te obliczenia. Przejcie spoeczestwa
przez jedn lub grup osb byoby zatem bardzo mao prawdopodobne.
Rezultatem tego systemu jest to, e nie byoby powodu istnienia rzdu jakiegokolwiek rodzaju. Rzd w RBE skadaby si dosownie z kadego, kto chciaby przyczyni
si do jakiego aspektu spoeczestwa i miaby wiedz lub umiejtnoci by zrobi co w
tym obszarze. Zarwno rzd jak i planowanie gospodarki byoby w peni otwartymi instytucjami skadajcymi si z potencjalnie caej ludzkoci. Decyzje dotyczce spoeczestwa
byyby zatem podejmowane bezporednio przez ludzi zamiast przez jaki przedstawicieli, ktrzy mog lub nie mog speni swoich obietnic danych ludziom, ktrzy ich wybrali

43

(i moe s lub nie w kieszeni zamonych finansistw). Ten proces bezporedniego podejmowania decyzji sprawia, e dzisiejsza demokracja wyglda bardziej jak dyktatura
zalena od gosw. W istocie jest to wanie demokracja przedstawicielska. RBE bdzie
zatem cakowicie anarchicznym systemem. Jedynym bez rzdu lub jakiegokolwiek klasy
rzdzcej. Ale zamiast chaosu, mielibymy sprecyzowany kierunek przez ca populacj,
wsppracujc na masow skal.
Zatem omwilimy wanie dziaanie rzdu. Nastpne pytanie jest o prawo. Jakiego rodzaju prawo bdzie w RBE i kto bdzie o nim decydowa? Kto egzekwowaby te
przepisy? W tym miejscu robi si jeszcze bardziej interesujco. W RBE nie byoby powodu
stosowa jakiegokolwiek prawa. Dam Ci minut na wymianie si... witam spowrotem.
Jeli anarchistyczny rzd nie powoduje chaosu, to na pewno brak jakichkolwiek przepisw
go spowoduje, prawda?
C przede wszystkim pamitajmy, e jest to system w ktrym nie ma jakiegokolwiek rodzaju dugu. Wikszo towarw jest swobodnie dostpnych dla ludzi, a dobra
osobiste mona dowolnie zamwi lub wydrukowa. Gospodarka w ktrej nie ma pienidza lub systemu wasnoci w ktrej kady po prostu dostaje co jest mu potrzebne do
ycia spowodowaoby z definicji ogromny spadek przestpczoci w porwnaniu do dzisiejszego systemu. Nie byoby powodu, aby kra by sprzedawa. Jak dowiedzielimy si we
wstpie ludzie nie angauj si w karne zachowanie bez powodu. Bez potrzeby czy motywacji wymuszonej na ludziach przestpczo wszelkiego rodzaju dramatycznie by zmalaa. Ponadto zaledwie kilka akapitw temu rozmawialimy o tym jak stres musi nada w konkurujcym spoeczestwie inspirujc zachowania przestpcze. Widzielibymy
zmniejszenie si przestpczoci ze wzgldu na niski poziom stresu w rodowisku egalitarnego spoeczestwa. Widzielibymy rwnie, e ogromna wikszo ludzi nie angaowaaby si w przemoc, chyba e byoby to w odpowiedzi na brutalne rodowisko. Ze zmniejszeniem przestpczoci, co wanie osignlimy byoby o wiele mniej przemocy i traumy
w spoeczestwie. To z kolei spowoduje spadek zachowa agresywnych, a dalej traumatycznych dowiadcze. Ostatecznie przestpcy nie s urodzeni, ale stworzeni poprzez
traumatyczne wydarzenia, ktre s plag ich przeszoci. Poprzez zapewnienie, e te
traumatyczne wydarzenia stan si mniej prawdopodobne bdziemy mogli dalej zmniejsza ryzyko traumatycznych zdarze w przyszoci.
W rzadkich przypadkach, gdy kto dopuciby si aktu agresji jak bymy go ukarali? Samo pytanie jest bdne. Zamiast kara agresj powinnimy traktowa takie zachowanie jako chorob psychiczn i stara si rozwiza ich problemy poprzez porady psychologiczne. Dzisiejszy system wizienny w rzeczywistoci generuje ogrom gwatownych

44

zachowa, a nie zapobiega im84. Powinnimy raczej leczy agresywne zachowanie w poczeniu z pozytywnymi relacjami spoecznymi (ktrych dokadnie te osoby potrzebuj by
by zdrowymi psychicznie), zamiast umieszcza je w otoczeniu, ktre faktycznie zachca
do bycia bardziej agresywnym. Wizienia wypenione s stresem i przemoc. Pozbdziemy si znacznie przemocy traktujc j jak chorob, ktr naley leczy, a nie jak co, co
musi zosta ukarane. Nawet wicej ni obecnie. Uzalenienia od narkotykw byyby traktowane w taki sam sposb poniewa wystpuj zazwyczaj z tych samych powodw oraz
stresujcych i traumatycznych dowiadcze85. Dlatego uzalenienie od narkotykw byoby rwnie leczone poprzez doradztwo zamiast karania wizieniem, co zmniejszyoby
prawdopodobiestwo uzalenienia od narkotykw w przyszoci.
Podsumowujc, RBE bdzie niestresujcym, niekonkurujcym spoeczestwem w
ktrym kady dostaje co trzeba by przey, gdzie przemoc i uzalenienia s leczone, a
niekarane, a kadego rodzaju przemoc i traumatyczne przeycia s znacznie ograniczone.
Spowoduje to, e cykl nie przemocy, w ktrym karne zachowania wszelkiego rodzaju
byoby niezmiernie rzadkie i zmniejszyyby si z czasem przechodzc z pokolenia na pokolenie. eby byo jeszcze lepiej wci nie rozmawialimy o roli edukacji. Wyksztacone
spoeczestwo znacznie rzadziej angauje si w karne zachowania wszelkiego rodzaju86.
Ponadto uczylibymy ludzi, e przemoc i uzalenienia nie s kwesti moralnoci, ale s
problemem zdrowotnym. Zwikszyoby to szanse, e osoby stosujce przemoc lub ktre
s uzalenione byyby aktywnie wspomagane pomoc w ich problemach, a nie unikaniem
z obawy przed kar i osdem moralnym. Jednak ze wzgldu na niewielk szans, e osoba uywajca przemocy sprzeciwiaby si otrzymaniu pomocy (co byoby niezwykle mao
prawdopodobne), mogoby by potrzebne utworzenia swego rodzaju maej policji skadajcej si z wolontariuszy. W jej skad mogyby wej osoby, ktre s dobrze wyszkolone,
na tyle, aby zlokalizowa i powstrzyma w jaki sposb gwatowne osoby by mogyby by
poddane leczeniu. Fakt, e wystpowanie brutalnych przestpcw byoby bardzo rzadkie
na pocztku z czasem cakowicie by zanikno, co oznaczaoby, e policja wolontariuszy
nie bdzie musiaa by bardzo dua i nie mogaby stosowa przemocy.
Jakby tego byo mao, wci nie mwilimy o wszystkich korzyciach pyncych z
ycia w zupenie rwnym spoeczestwie, ktre jest pozbawione rozwarstwienia. Poziom
rwnoci w spoeczestwie jest bezporednio zwizany z szeregiem korzyci. Wicej korzyci to: lepsze zdrowie psychiczne i fizyczne, niszy odsetek mierci niemowlt, mniej
narkotykw, lepsze wyksztacenie, zmniejszenie liczby winiw, mniejsza otyo, wiksze zaufanie i wsppraca, zmniejszenie przemocy, mniej urodze wrd nastolatkw,
84

James Gilligan. Preventing Violence (Prospects for Tomorrow). New York, NY: Thames and Hudson (2001)
Nick E. Goeder. Stress, Motivation, and Drug Addiction. Current Directions in Psychological Science (2004)
86
Lance Lochner and Enrico Moretti. The Effect of Education on Crime: Evidence from Prison Inmates, Arrests, and SelfReports. The American Economic Review (2004) Vol. 94, No. 1, pp. 155-189
85

45

poprawa stanu zdrowia dzieci, mniejsze zuycia zasobw i spoeczestwo bardziej przyjazne dla rodowiska87

88 89 90 91 92 93 94

. Pamitajmy e wszystkie z tych bada przepro-

wadzono w spoeczestwie, ktre ma jaki niedobr dbr. W RBE, niedobr ten wynosiby zero. Kady miaby dostp do tego samego bogactwa co inni. Oznacza to, e
wszystkie wymienione powyej korzyci - w teorii - bd wiksze w RBE. Pozostajc przy
temacie prawa, tego rodzaju cakowita rwno spowoduje (jak wskazano powyej) jeszcze mniej niepodanych zachowa, takich jak przemoc i naduywanie narkotykw. Niektre z nich wraz ze wzrostem poczucia spoecznego zaufania (co zwikszyoby jeszcze
bardziej szanse pomocy chorym psychicznie i osobom jej szukajcych) i wiele innych korzyci. Podsumowujc wida bardzo wyranie jak egalitarne spoeczestwo ma duo
mniejsze zapotrzebowanie na prawo. Zamiast ogranicza wolno ludzi stosujc prawo
naley stworzy warunki w ktrych prawdopodobiestwo wystpienia zachowa destrukcyjnych jest tak niska, e dy do zera. Jakie przepisy zastosowane by byy w spoeczestwie?
Oprcz usuwania zbdnych ogranicze wolnoci brak prawa generuje rwnie kolejne korzyci: nie byoby potrzeby utrzymywania duych, staych si policyjnych. Dzisiaj
ludzie obu pci codziennie naraaj ycie egzekwujc prawo z jakkolwiek lub adn korzyci dla spoeczestwa (ustawy o zakazie obrotu marihuan. Jest kto zainteresowany?). Osoby te naraone s czsto na niewiarygodn przemoc i urazy w trakcie penienia
swoich obowizkw, a niektrzy oficerowie angauj si w akty brutalnej przemocy dla
osignicia wynikw. Tego wszystkiego mona by unikn poprzez stworzenie spoeczestwa w ktrym prawa byyby niepotrzebne.
Ponadto cakowity brak rzdu czy prawa w kadej sferze oznacza, e mona by
byo w kocu pozby si niepotrzebnych linii podziau nazywanymi granicami. Te wyimaginowane linie tworz powierzchowne podziay naszego gatunku czsto oparte na
prymitywnym pojciu pochodzenia etnicznego. Z praktycznego punktu widzenia celem
granic jest podzia ziemi na rne stany, gdzie obowizuj okrelone typy rzdw i systemw prawnych. Bez rzdw i praw jakiegokolwiek rodzaju nie byoby ju adnego po87

Richard G. Wilkinson and Kate E. Pickett. The problems of relative deprivation: why some societies do better than others.
Social Science & Medicine (2007) 65(9), 1965-1978
88
Wilkinson, R. G., & Pickett, K. E. Income Inequality and Health: a review and explanation of the evidence. Social Science &
Medicine (2006) 62(7), 1768-1784.
89
Kathryn M. Neckerman and Florencia Torche. Inequality: Causes and Consequences. Annu. Rev. Sociol. (2007) 33:33557
90
Kate E Pickett and Richard G Wilkinson. Child wellbeing and income inequality in rich societies: ecological cross sectional
study. BMJ (2007);335;1080
91
Kate E Pickett, Shona Kelly, Eric Brunner, Tim Lobstein and Richard G Wilkinson. Wider income gaps, wider waistbands?
An ecological study of obesity and income inequality. J. Epidemiol. Community Health 2005;59;670-674
92
Wilkinson, R. Why is Violence More Common Where Inequality is Greater? Ann N Y Acad Sci (2004) 1036, 1-12.
93
Gold R, Kawachi I, Kennedy BP, Lynch JW, Connell FA. Ecological analysis of teen birth rates: association with community
income and income inequality. Matern Child Health J. (2001) 5(3):161-7.
94
Ichiro Kawachi, Bruce P Kennedy, Kimberly Lochner, and Deborah Prothrow-Stith. Social Capital, Income Inequality, and
Mortality. American Journal of Public Health (1997) 87:1491-1498

46

wodu do dzielenia si. Planeta mogaby wreszcie zosta zunifikowana w jedn rodzin w
jeden organizm, ktry dziaaby na rzecz caego gatunku ludzkiego, a nie tylko niewielkiej
jego czci.
Istnieje jeszcze jedna korzy z ktr czekaem do koca tej czci. Bez rzdw,
granic, rozwarstwienia spoecznego, niedostatku lub skonnoci do przemocy bylibymy w
stanie pooy kres jednemu z najbardziej przeraajcego, brutalnego i szkodliwego dla
wszystkich przedsibiorstwa w historii ludzkoci: wojny. Przede wszystkim nie byoby
rzdw zmuszajcych swoich obywateli do pjcia na wojn i nie byoby krajw z ktrymi by si j prowadzio. Zatrzymajmy si i pomylmy przez chwil: Dlaczego kraje
chodz na wojn? Czasami dlatego, e chc zabra innemu krajowi jaki zasb, ktry go
posiadaj. Kady dostanie wszystko czego potrzebuje, aby mie szczliwe, zdrowe ycie
w RBE. Niektre wojny s wywoywane, poniewa jeden kraj czuje e musi si broni
przed innymi. W RBE nie byoby prawie adnej przemocy lub grb przed ktrymi potrzebna by bya ochrona. Zbyt czsto wojny s toczone dla zysku pienidza. Ju nigdy
wicej nie mielibymy systemu monetarnego, ktry zachca do zysku wykorzystujc
cierpienie.
wiat bez wojen brzmi zbyt pikne by mg by prawdziwy, ale musimy pamita,
e dziaania bojowe na du skal s wieym pomysem na rozwj ludzkoci. Jest produktem spoeczestwa, ktre stworzylimy i nie jest wrodzonym pragnieniem, ktrego
ludzie podaj95. To prawdopodobnie dlatego tak wielu onierzy skoczy z powanymi
problemami psychologicznymi po powrocie z wojny do domu, takiego jak stres pourazowy. Niesamowity poziom agresji i grozy w strefie dziaa wojennych nie jest czym do
czego umys ludzki si rozwinby to tolerowa. Bez wojny nie byoby ju potrzeby, aby
wysa modych onierzy do grobu w celu zapewnienia dyrektorowi pewnej firmy budowlanej cotygodniowej dawki kokainy i prostytutki. Tworzc zupenie nowy rodzaj spoeczestwa w ktrym wojna daje dosownie zero korzyci, zmniejszajc jej prawdopodobiestwo a do zera. To byby bardzo ciekawy wiat do ycia.
Tak

wic

niestresujcym,

dobrze

wyksztaconym,

egalitarnym,

post-

niedoborowym spoeczestwie nie ma powodu by ludzie wszystkich kultur, pci, orientacji

seksualnych, przekona religijnych i niereligijnych i wszyscy pomidzy nie mogliby y w
pokojowej koegzystencji. Nie byoby adnego powodu, by klasa wysza bya uprzywilejowana. Nie potrzebowalibymy prawa, ktre ograniczaoby wolno. Gdyby nie byo wojen,
biedy, bezrobocia, krachw na giedzie i zbyt czstych traumatycznych sytuacji, ktre s
95

David Adams, S.A. Barnett, N.P. Bechtereva, Bonnie Frank Carter, Jos M. Rodriguez Delgado, Jos Luis Diaz, Andrzej
Eliasz, Santiago Genovs, Benson E. Ginsburg, Jo Groebel, Samir-Kumar Ghosh, Robert Hinde, Richard E. Leakey, Taha H.
Malasi, J. Martin Ramirez, Federico Mayor Zaragoza, Diana L. Mendoza, Ashis Nandy, John Paul Scott, Riitta Wahlstrom,
Seville Statement on Violence". UNESCO. (1986) Retrieved 12-09-2011
<http://www.unesco.org/cpp/uk/declarations/seville.pdf>

47

plag dzisiejszego prymitywnego spoeczestwa - nie byoby kogo obwinia, nie byoby
powodu do gniewu, nie byoby potrzeby szuka koza ofiarnego. Wikszo z tych problemw by nie istniaa. Jednak mona zaoy, e inne problemy o ktrych obecnie nawet
nie mylimy ostatecznie wyszyby na wierzch. I nie wane jak bardzo bymy si starali
naprawi spoeczestwo, to zawsze bdzie jaki nowy problem do rozwizania. Nie
oszukujmy si mylc, e ta cywilizacja byaby doskonaa. To bdzie po prostu ogromny
postp w stosunku do spoeczestwa, ktre mamy dzisiaj. Poprawa byaby na tyle dua,
e byoby bardzo nielogiczne gdybymy przynajmniej nie sprbowali zrealizowa czego
podobnego.

ycie w RBE
Skoczymy t cz na rozmowie o tym jak mogoby wyglda ycie codzienne w RBE.
Najlepszym sposobem w jaki chciabym to przekaza, to opisanie mojego hipotetycznego
ycia w tego rodzaju systemie. To prosty przykad sposobu ycia, ktre byoby moliwe w
RBE. Spodziewam si, e kady to czytajc bdzie mia inne pomysy w jaki sposb
mgby spdza swj czas. Jest to kolejna, ogromna korzy pynca z RBE. Zamiast
spdza czas niemal identycznie, byoby ogromnie duo zrnicowanych sposobw ycia,
ktrymi ludzie bd y. Oto jak moje ycie mogoby wyglda w RBE...
Budzibym si w moim tymczasowym mieszkaniu o ktrej bym chcia. Po zdrowym
niadaniu poszedbym do najbliszej stacji transportu i pjechabym do centrum badawczego. To tutaj spdz dzie nad biologicznymi badaniami starzenia si, co mnie bardzo
interesuje. Z upywem dnia wrcibym do domu wydrukowabym sobie przystosowan do
mnie kocwk prysznica. Po wieczornym wypaleniu konopi i poczytaniu o fizyce teoretycznej pjd do ka. Nastpnego dnia pojechabym do Machu Picchu, bo zawsze chciaem to zobaczy. W kolejnym dniu mg-bym podrowa na drug stron kuli ziemskiej,
by spdzi nastpne kilka dni na nauczaniu dzieci o tym jak wygldao ycie w czasie
Drugiej Ciemnej Ery (jestem pewien, e nasze nowoczesne czasy bd nas do tego powoyway). Kiedy nie uczybym spdzabym troch czasu uczc si o nanotechnologii i mam
nadziej, e bybym kiedy w stanie przyczyni si do rozwoju bada w tym obszarze.
By moe chciabym spdzi nastpne kilka tygodni przeskakujc tam i z powrotem pomidzy rnymi laboratoriami badawczymi. W pewnym momencie prawdopodobnie by
mnie to znudzio wic zaczbym podrowa po obszarze obecnie nazywanym Indiami i
spdzi miesic ycia w tak bliskim ssiedztwie soni, jak to moliwe prawdopodobnie z
zespoem badawczym. W tym czasie spdzibym wikszo dni obserwujc sonie i wiczc gr na jakim instrumencie. Bd szczery, teraz wyobraam sobie jazd na grzbiecie
sonia rwnoczenie grajc na keytarze. Dodatkowo zaangaowana by bya konopia.
Ostatecznie wrcibym do miasta i wspdziaa z jakim zespoem prawdopodobnie two-

48

rzc piosenki o czasie ktry spdziem ze soniami. W midzyczasie kontynuowabym nauk rnych tematw, a inne dni spdzibym na badaniach gdybym mia na to ochot.
Ostatecznie prawdopodobnie powrcibym do pierwszego laboratorium i spdzi kilka miesicy powicajc tyle czasu, ile to moliwe na badania. Nastpnie, chciabym powici
kilka tygodni tylko relaksujc si z przyjacimi i rodzin, grajc w gry wideo, czytajc i
ogldajc stare filmy przed powrotem do laboratorium i kontynuacj swoich bada.
I to jest zarys mojego ycia w RBE. Mam nadziej, e miabym przyjaci, ktrzy
przyczyliby si do mnie przez cay ten czas, prawdopodobnie poznajc innych po drodze. I z adnym z tych znajomych nigdy nie stracibym kontaktu dziki nowym wynalazkom, ktre prawdopodobnie zmieni ycie codzienne w przyszoci w ten sam sposb jak
telefony komrkowe i Internet zmieniy nasze ycie w teraniejszoci. Jest nim Szsty
Zmys (ang.: Sixth Sense).
Szsty zmys jest w zasadzie maym urzdzeniem z wbudowanym aparatem i projektorem, ktry mona nosi na szyi jak medalion i jest podczony do miniaturowego
komputera w kieszeni. Powodem nazwania go szstym zmysem jest to, e urzdzenie
rejestruje niematerialne informacje cyfrowe i przenosi je do wiata fizycznego w ktrym
moemy wspdziaa z nim dajc nam dostp do nowego zmysu cyfrowego. Urzdzenie dziaa przez rzutowanie obrazw na dowolnej paskiej powierzchni z ktr wchodzisz
w interakcj za pomoc gestw, ktre s ledzone przez kamery. Niektre dziaania takie
jak robienie zdj przy pomocy rk czy rysowanie obrazw na cianie projektowanego
obrazu, a nawet wywietlajc koo na ziemi i kopic je wok z przyjacimi (powanie).
Poniewa urzdzenie jest podczone do Internetu (w RBE, rnych globalnych baz danych) co pozwalaoby osobom udostpnia ogromn ilo danych gdziekolwiek si znajduj i bezporedniej interakcji z danymi za pomoc wasnych rk. Moe to oznacza, e
urzdzenia takie jak telefony komrkowe stan si przestarzae. Moglibycie wsppracowa z kim po drugiej stronie planety w dowolnym momencie bdc w pobliu paskiej
powierzchni (lub po prostu zastpujc j doni, gdy adna inna powierzchnia nie bya by
dostpna). Chocia to niesamowite urzdzenie jest obecnie prototypem w do nieporczne formie stanie si znacznie mniejsze i bardziej wygodne w podry (jak praktycznie
kady rodzaj innych technologii). Mgbym mwi i mwi na temat tej wspaniaej rzeczy, ale na razie skocz mwic, e to urzdzenie bdzie prawie na pewno tak wszechobecne w przyszoci jak dzisiejsze telefony komrkowe. I oczywicie w RBE urzdzenia te
byyby dawane kademu, kto je zechce tworzc nowy rodzaj cyfrowej, globalnej wiadomoci, ktra przenika realny wiat, a nie trzyma nas przed monitorami komputerowymi.
Polecam aby poszuka w sieci informacji o tym urzdzeniu zwaszcza, gdy chciaby lepiej

49

pozna jego moliwoci oprcz tego co napisaem (co tak naprawd nie oddaje rzeczywistoci)96

97

Niektre myli kocowe

Gospodarka zasobowa oparta na radykalnym pomyle jest niepodobna do niczego w historii ludzkoci. By moe najbardziej ciekawym aspektem tego nowego systemu jest to,
e korzystajc z zaawansowanych technologii moglibymy rzeczywicie przywrci nasz
rwnowag z natur. Wikszo ludzkiej historii nasz gatunek y we wzgldnej harmonii
z otoczeniem. Zmiany w rodowisku naturalnym stosowane byy stopniowo i na tyle subtelne, e nie byy gwn przyczyn zniszczenia rodowiska naturalnego. Zamiast tego
mielimy kolejn naturaln cz ekosystemu podobnie jak wszystkie inne roliny i zwierzta. Jednak gdzie po drodze ta rwnowaga zagina. Stalimy si przywizani do rzeczy, ktrych fizycznie nie ma bardziej ni do tych istniejcych. Nasza troska zwrcia si
na wartoci niematerialne takie jak bogactwo, wasno i polityka, a stracilimy z
oczu rzeczy w rzeczywistoci przyczyniajce si do zdrowia naszego gatunku takie jak
ywno, powietrze i woda. Gdy nasza technologia staa si bardziej zaawansowana
nagle stwierdzilimy, e jestemy w stanie wydobywa ogromne iloci zasobw. Ale jest
cena ktr musimy zapaci. Im bardziej rozwija si nasza technologia tym wikszy jej
negatywny wpyw na rodowisko. Wyglda na to e technologia ta nie bya faktycznie
bardzo zaawansowana, a tak naprawd wci jest dosy prymitywna. Naprawd zaawansowana technologia bdzie, logicznie rzecz biorc, w stanie zwikszy potg naszego
gatunku, ale zachowujc jednoczenie rwnowag tej wadzy z wpywem, ktry wywieramy na rodowisko. Nasz gatunek osign ju punkt w ktrym tego rodzaju postp jest
rzeczywicie w naszym zasigu. Niemniej jednak nadal trzymmy si naszych gwnie
prymitywnych technologii nawet jeli s one sabsze, mniej wydajne i trwae ni bardziej
zaawansowane rozwizania. Wynika to gwnie ze wzgldu na odmow pozbycia si naszych niematerialnych konstrukcji, ktre dla naszego gatunku stay si waniejsze ni
realny wiat. Jeli potrafimy pokona t barier dla naszego postpu, to moemy w kocu by w stanie osign rwnowag mocy technologicznej utrzyman przez naszych
przodkw.
Ponadto poprzez stworzenie spoeczestwa w ktrym restrykcyjne pojcia takie
jak publiczny i prawo nie byo by ju konieczne mogc przywrci naturaln wolno,
ktr stracilimy wraz z utworzeniem cywilizacji czowieka. Chcemy w kocu mc stworzy spoeczestwo, ktre byo by prawdziwie cywilizowane, takie w ktrym ludzie nie
musieliby by zmuszani do dziaania w okrelony sposb ze strachu przed kar, lecz by
96

P. Mistry, P. Maes. SixthSense A Wearable Gestural Interface. In the Proceedings of SIGGRAPH Asia 2009, Sketch. Yokohama, Japan. (2009)
97
Pranav Mistry, Sixth Sense: Integrating information with the real world MIT Media Lab. (2010) Retrieved on 17-08-2011

50

wybiera dziaania w taki sposb by rzeczywicie przynosiy im korzyci. Prawdziwa cywilizacji bdzie wtedy, gdy ludzie faktycznie wezm pod uwag wpyw swoich dziaa i rzetelnie bd ocenia przyszo. W ostatnich dziesicioleciach intensywnego postpu naukowego zasygnalizowano pocztek koca naszego prymitywnego sposobu ycia. Dzisiejszy dzie stanowi ostatni etap ewolucyjnego skoku od dzikich zwierzt do inteligentnych obywateli naszej planety. Jeli nadal bdziemy trzyma si naszych przyzwyczaje,
to po prostu kopic gbiej i gbiej wykopiemy sobie grb, ktry zostanie podpisem naszego gatunku. Jeli jestemy w stanie puci nasz ewolucyjny baga, bdziemy wreszcie
mogli mie to co najlepsze z obu wiatw: moc technologii i harmoni wolnoci z natur.
Ale nie bdmy jeszcze zbytnio podekscytowani. Czytajc t cz prawie na pewno mielicie kilka logicznych wtpliwoci co do koncepcji RBE. Od tego pomysu zacza
si popularno, ktra stana w obliczu wielu zastrzee jej wykonywalnoci. Z perspektywy teorii naukowej jest to chyba najlepsza rzecz jaka moe si zdarzy. aden wielki
pomys nie moe by zrealizowany chyba, e jest na wylot krytykowany i jest w stanie
pokona krytyk gosem logiki. Mam nadziej to osign w nastpnej czci. Przejdmy
wic do niej!

51

CZ DRUGA: PYTANIA? WTPLIWOCI?

S trzy fazy ujawniania si prawdy. Najpierw prawda jest omieszana, potem spotyka si z gwatownym oporem, a na koniec
traktowana jest jako oczywisto.
Arthur Schopenhauer98

Spdzilimy troch czasu na rozmowach o tym jak dokadnie mogaby wyglda gospodarka oparta na zasobach i omwilimy niektre z pozytywnych zmian ktre bylibymy w
stanie wnie do naszego gatunku. Jednak jest wiele tematw, ktre mog dziaa przeciwko koncepcji RBE. Wiele z tych zarzutw pojawio si za porednictwem Internetu w
odpowiedzi na pomys RBE. Chocia niektre z nich szybko okazuj si by odruchami,
reakcj na podstawie powierzchownej oceny idei, to wiele z nich jest uczciwymi, dobrze
przemylanymi pytaniami, ktre naley rozwiza. Kilka z tych pyta zadano mi osobicie
podczas lunej rozmowy o pomyle RBE. Zanim zaczniemy mwi o tym jak moglibymy
przej do testowania RBE, sprbuj odpowiedzie na jak najwicej pyta i zastrzee,
ktre mam w gowie. No to jedziemy...
Co jeli kto chce wicej, ni potrzebuje? Na przykad, jeli kto chce
150 par obuwia, lub dom o powierzchni 465 m2 i wszystko to tylko dla siebie?
Zapominajc o potrzebach czy ludzie nie chcieliby nieskoczenie wiele?
Jest to w istocie pytanie o wartoci i zajcie si nim wymaga od nas odpowiedzi na
trzy pytania: Dlaczego ludzie tak bardzo ceni sobie materialne rzeczy? Co jest zego w
chci posiadania wielu rzeczy? Jak moemy zmieni wartoci ludzi tak, aby tego rodzaju
dylemat nie pojawia si w RBE?
Pierwsze pytanie odnosi si do podstawowego zestawu wartoci, ktry okrela ycie w spoeczestwie kapitalistycznym: Dlaczego ludzie tak bardzo kochaj rzeczy materialne? Wielu ludzi czerpie ogromn przyjemnoci kupujc rzeczy i je posiadajc. Jest to
termin, ktry opisuje dziaania niektrych ludzi czerpicych ogromn przyjemno nawet

98

Arthur Schopenhauer, Quotation Details: Arthur Schopenhauer The Quotations Page (2010) Retrieved on 01-12-2011
<http://www.quotationspage.com/quote/25832.html>

52

jeli nie zapewnia ono fizjologicznej korzyci: uzalenienie. Mona je najlepiej opisa jako
przejcie kontroli nad szlakami nagrody w mzgu, podczas ktrego osoba ma wraenie,
e czynno jest tak wielk nagrod, e nie moe zaprzesta jej wykonywania, nawet
jeeli nie przynosi ona adnych korzyci, a nawet jest szkodliwa99. Z jednej strony organizm czerpie przyjemno z biegania poniewa zwiksza sprawno fizyczn. Ludzie czerpi przyjemno ze spdzania czasu z przyjacimi i rodzin, poniewa spenia to nasze
podstawowe ludzkie potrzeby towarzyskie. Z drugiej strony niektrzy ludzie czerpi przyjemno z masywnych zakupw nawet do momentu gdzie nie s ju w stanie w peni siebie kontrolowa. Dzieje si tak pomimo faktu, e tego typu dziaania (i prawie zawsze
jakie rzeczy s kupione) nie maj wymiernych korzyci dla naszego organizmu. To jest
bardzo charakterystyczne dla uzalenienia. W zwizku z tym centrum handlowe jest dokadnie jak crack-house (przyp. tum.: amerykaskie okrelenie najczciej zniszczonego
domu gdzie dilerzy i narkomani dokonuj transakcji i zaywaj narkotykw), a jedyn
rnic jest to, e jest bardziej spoecznie akceptowalne aby wej do pierwszego ni
drugiego. Ponadto czsto mamy skonno do mylenia, e nasza warto jako czowieka
jest mierzona liczb i jakoci rzeczy, ktre posiadamy. W rzeczywistoci od dnia naszych narodzin uczymy si tego. Czy to przez reklamy w czasie rnych wit, ktre zostay zredukowane do orgii kupowania prezentw lub przez stres i traum indukowan
przez spoeczestwo (co zachca do uzaleniajcych zachowa 100), stale przypomina,
e jestemy tylko kochani i szanowani w oparciu o nasz zdolno do gromadzenia i pokazywania naszego bogactwa materialnego.
Ja sam nie byem odporny na tego typu uzalenienie. Jako dziecko i nastolatek
miaem obsesj na punkcie rnych kolekcji, ktre chroniem tak, jakby byy moimi
dziemi. Nie wane jak dua bya kada kolekcja i nie wane ile pienidzy wydaem na nie
nigdy mi nie wystarczay i zawsze chciaem wicej. Podczas moich studiw byem na dobrej drodze do stania si typowym elitarnym materialist prbujc pokaza mj status
spoeczny poprzez drogie ubrania i postaw wyszoci. Mimo, e udao mi si w kocu
wyrosn z tych naogw, jednak nie wielu ludziom si to udaje. Zamiast tego bd nadal
uwizieni w bdnym kole: Dokonanie zakupu, a nastpnie przeywanie wielkiego szczcia przez cae 5 minut do momentu, gdy ich uwaga skupi si na nastpnej rzeczy ktr
musz kupi. Dla ludzi uwizionych w tym cyklu bezowocnych zakupw po prostu nie
istniej co takiego jak dosy. To silny wskanik potnego uzalenienia. Tak wic, aby
odpowiedzie na pierwsze pytanie dlaczego ludzie wartociuj rzeczy materialne tak wysoko? W skrcie yjemy w spoeczestwie, ktre aktywnie buduje w nas irracjonalne uzalenienie od rzeczy materialnych bez wzgldu na ich przydatno.

99

Steven E. Hyman. Addiction: A Disease of Learning and Memory. Am J Psychiatry (2005) 162:14141422
Nick E. Goeders. The impact of stress on addiction. European Neuropsychopharmacology 13 (2003) 435 441

100

53

Ale czy to naprawd jest a takie ze? Co dokadnie jest takiego zego w naszym
spoecznym uzalenieniu od rzeczy? Z punktu widzenia naszego kapitalistycznego systemu to uzalenienie jest najlepsz rzecz jaka moe si zdarzy. Zapewniajc, e ludzie
maj sta potrzeb kupowania i posiadania wicej rzeczy moemy atwiej utrzyma
wzrost gospodarczy. Jednak z punktu widzenia prawdziwego ycia, to uzalenienie jest
powanie szkodliwe na poziomie osobistym, spoecznym i rodowiskowym. Osobistego
uszkodzenia dowiadczamy poprzez cierpienie z powodu nie posiadania obiektu naszego
podania bez wzgldu na jego uyteczno (wracam do wszystkich ujemnych skutkw
zdrowotnych stresu). Materialistyczne osoby znacznie trudniej bd mogy osign trwae szczcie, bo zawsze jest wicej rzeczy do kupienia. Tak szybko jak dreszcz zakupu
ostatniej rzeczy sabnie, szczcie pochodzce z niego odchodzi. Niezdolno do osignicia trwaego szczcia jest powanie szkodliwa dla oglnego stanu zdrowia101. Uzalenienie jest w ogromnej mierze spoecznie szkodliwe dla pracy niewolniczej (gwnie niewolnictwo dzieci) w krajach rozwijajcych si, ktre s zobowizane do zaspakajania naszych apetytw na rzeczy rozwijajcego si wiata. Nawet w RBE nadal byoby spoecznie
szkodliwe przeznaczanie zasobw na zaspokojenie uzalenienia jednej osoby, co oznaczaoby, e rodki te nie mogyby by uywane na co bardziej obiektywnie uytecznego.
Ponadto mona by spodziewa si pewnego stopnia spoecznego ostracyzmu za korzystanie z zasobw w tak nieodpowiedzialny sposb, zwaszcza biorc pod uwag stosunkowo
du ilo wygd i luksusu, jaki mona by osign pozostajc w trwaej rwnowadze.
Wreszcie uzalenienie jest szkodliwe dla rodowiska, a co za tym idzie nasza nienasycona
potrzeba posiadania rzeczy wymaga wydatkw ogromnych iloci zasobw w tempie szybszym ni ich dostpno. Co gorsza nadmierna konsumpcja oznacza due iloci odpadw
na skadowiskach i wysypiskach, ktre ju teraz obejmuj wiele powierzchni wiata. Dlaczego wic warto pozby si naszego uzalenienia do rzeczy materialnych? Uproszczajc
jest to tracenie kontroli nad sytuacj prawie wszystkich i wszystkiego na naszej planecie.
Jak wic moemy unikn tego uzalenienia w RBE? Dla osb urodzonych w tym
spoeczestwie odpowied jest do prosta: Bez napicia spoecznego, ktre buduje w
nas materialistyczne uzalenienie nie byoby adnego powodu do manifestowania takich
zachowa. Pamitaj, e w RBE nie byoby reklamy ani adnej innej siy zachcajcej do
materializmu, co dla spoeczestwa byoby znacznie mniej stresujce i traumatyczne.
Ponadto byaby gospodark w ktrej ludzie bd wyksztaceni, aby wiedzie jak ich dziaania wpyn na spoeczestwo i planet. Oczywicie, akumulacja masy rzeczy nie jest
korzyci dla wszystkich. Zasadniczo RBE jest rodowiskiem, ktre sprzyja przeciwiestwu materializmu. Jest to rodowisko, w ktrym ludzie ucz si, e kade ludzkie ycie

101

Andrew Steptoe, Jane Wardle, and Michael Marmot. Positive affect and health-related neuroendocrine,
cardiovascular, and inflammatory processes. PNAS (2005) vol. 102 no. 18 6508-6512
54

jest wicej warte ni dobra materialne. S wyksztaceni by by bardziej odpowiedzialni

spoecznie i co cenniejsze mie pozytywny wkad do spoeczestwa.
Jednak to nadal nie odpowiada na pytanie w jaki sposb faktycznie ulegn zmianie
wartoci ludzi yjcych dzisiaj. Niestety jak z kadym uzalenieniem proces leczenia moe si rozpocz gdy uzaleniony przyzna, e ma problem. Zatrzymaj si i pomyl przez
chwil o materialistycznym uzalenieniu, ktry opisaem powyej. Czy to brzmi jak twoje
ycie? Moesz by uzaleniony od rzeczy? Wiele osb zapewne temu zaprzeczy uywajc wymwek takich jak Lubi zakupy, poniewa agodz stres! Zwracam uwag, e
karmienie uzalenienia jest czsto doskonaym sposobem, aby tymczasowo zagodzi
stres99. Inni powiedz: Potrzebuj tych wszystkich rzeczy do ycia! Obiektywnie rzecz
biorc jest to absolutna nieprawda. Odmowa jest bardzo charakterystyczne dla uzalenienia102. I oczywicie klasyczna wypowied ja dorobiem si tych wszystkich rzeczy. Kim
ty jeste, mwic mi e si myl chcc je mie?! Moe by troch prawdy w tym twierdzeniu, a ja powinienem raz jeszcze podkreli, e nie jestem tutaj, aby osdza, co jest
dobre lub ze. Ale powinienem odpowiedzie na dwa pytania ktre zadaem: Nawet
jeli je zarobie (cho nie zawsze tak jest, co omwimy za chwil), to czy wszystkie te
obiekty nieoywione faktycznie tworz obiektywne dobro? Ponadto jest to twj sukces
warty wszystkich negatywnie osobistych, spoecznych i rodowiskowych konsekwencji?
Nie mog odpowiedzie za ciebie na te pytania ale szczerze mwic nie oczekiwabym e
kto cakowicie zmieni ich warto opierajc si na kilku przeczytanych akapitach w jakiej ksice. Jednak mam nadziej, e zmusi to ludzi do mylenia bardziej o wpywach
ich dziaania oraz zyskw i minusw ich wartoci. Czasami wystarczy zada jedno uczciwe
pytanie by cakowicie zmieni bieg ycia czowieka.
Jest to ostatecznie jedno z najtrudniejszych przej do RBE. Nawet jeli mamy
wszystkie aspekty techniczne tego systemu opisane i doskonale zaplanowane, to wci
potrzebujemy caej planety by dobrowolnie zmienia swoje wartoci. Zamiast naszych
wartoci zdominowanych przez materializm i chciwo musielibymy wszyscy zacz ceni trwao i wspprac. Jak moemy mie nadziej by osign taki ambitny cel? W
zasadzie istniej 3 gwne kroki, ktre musz by podjte w tym celu:
1. Najpierw musimy przekona ludzi, e pojcie RBE jest technicznie moliwe i
poprawi nasz standard ycia. To jest gwnym celem czci pierwszej i drugiej
wic ju robimy postpy w tej dziedzinie. Dajc ludziom konkretne informacje
na temat tego, jak potencjalnie mogaby wyglda przyszo jest o wiele bardziej prawdopodobne, aby przekona ich, e warto do tego dy. A na pozio-

102

William Rinn, Nitigna Desai, Harold Rosenblatt, David R. Gastfriend. Addiction Denial and Cognitive Dysfunction: A Preliminary Investigation. The Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences (2002)14:52-57

55

mie indywidualnym denie do RBE zaczyna si w momencie zmiany swoich

wartoci.
2. Faktyczne przejcie musi odby si stopniowo. Mimo oczywistych wad kapitalizmu nie mona oczekiwa, e ludzie po prostu nagle zdecyduje si zmieni
wszystko, co ceni. Podobnie nie moemy nagle zmieni naszego globalnego
spoeczestwa oczekujc, e proces ten przebiegnie sprawnie. Zatem zmiany
rodowiska musz wystpi z prdkoci ktra wspgra z otoczeniem rolin i
zwierzt przy ogromnej zmianie w sposobie naszego ycia, co byoby najwygodniejsze dla naszego gatunku. Musimy da naszemu gatunkowi odpowiednio
duo czasu, aby umoliwi mu niezbdne zmiany wartoci. Omwimy je w czci trzeciej.
3. Potrzebujemy dziaajcego przykadu wsplnoty opartej na zasadach RBE. Nie
wane jak dobrze brzmi ten pomys w teorii musimy dysponowa przykadem
faktycznie pokazujcy ludziom o ile lepsze byoby ich ycie. W ten sposb
chcielibymy zachci ludzi do zmiany siebie, a nie tylko mwic im, e zmiana
jest dobrym pomysem. To rwnie niesie ze sob korzyci znacznie skracajc czas potrzebny na wymagane przejcie naszego spoeczestwa do zaadoptowania si do nowej idei. Jeli ludzie zobacz korzyci pynce z nowego systemu wartoci, to bd one znacznie bardziej prawdopodobne do zaakceptowania i zechc do zmiany swojego systemu wartoci. Jak zobaczysz w nastpnej czci utworzenie jednego lub wicej tzw. wsplnot jest kluczowym
aspektem proponowanego planu testowania tego systemu.
-Umie tu ekonomist- on ju udowodni e ten pomys nie dziaa.
To twierdzenie opiera si na pracy ekonomistw z pocztku XX wieku, a przede
wszystkim ma posta dwch problemw: kalkulacji ekonomicznej (ang.: The Economic
Calculation Problem) i konkretnej krytyki wobec informacji przetwarzanych w gospodarce
centralnie planowanej (ang.: Centrally Planned Economy).
Pierwszy problemem wyglda tak: system ekonomiczny bez ceny nie bdzie
dziaa, poniewa nie byoby sposobu ustanowienia wartoci dla towarw i usug. Jak
zatem moglibymy dowiedzie si w racjonalny sposb jak je wyznaczy? Zagadka ta
nosi nazw problemu kalkulacji eknomicznej i na pierwszy rzut oka brzmi cakiem logicznie103.

103

Ludwig von Mises. Economic Calculation in the Socialist Commonwealth. Reprint Edition. Auburn, AL.: Ludwig von Mises
Institute (1990) Translated by S. Alder

56

Jednake twierdzenie to sprawia, e miao mona zaoy, e rynek rzeczywicie

przeznacza zasoby w sposb racjonalny. Zaoenie to jest trudne do obrony, gdy patrzy
si na wiat poprzez metod stworzonej dystrybucji, gdzie dwa identyczne artykuy
odzieowe mog mie szalenie rne ceny tylko dlatego, e jedna jest z markow etykiet, a niewielka cz populacji kontroluje znaczny procent zasobw naszej planety.
Twierdzenie e takie metody dystrybucji zasobw s racjonalne jest wtpliwe, ale nie
bd skupia si duej na tym z bardzo wanego powodu: w RBE moliwo przypisania
cen do towarw i usug traci cay sens.
Moemy myle o tym w kategoriach prawa popytu i poday104. Te ekonomiczne
reguy dyktuj, e ze zwikszeniem dostpu do towaru lub usug cena musi spa. Podobnie gdy zapotrzebowanie na co spada cena rwnie spada. Dlatego te jeli moglibymy doj do punktu, gdzie dostp do czego jest znacznie wyszy ni popyt, to ceny
stan si prawie zerowe. Mona to zrobi na dwa sposoby: moemy albo doj do miejsca w ktrym bdziemy w stanie zapewni znacznie wikszy dostp do towarw i usug
ni jest to potrzebne, albo moemy zmniejszy dramatycznie popyt. W RBE oba powysze posunicia byyby podjte. Tworzc rodowiska, ktre wykluczaj indywidualne podejcie do materialistycznego uzalenienia osb spowodowaoby ogromny spadek popytu
kadego rodzaju towaru. Korzystajc z automatyki oraz w znacznym stopniu eliminujc
konieczno pracy ludzkiej, dostawy towarw i usug bd w stanie znacznie przewyszy
popyt. Jaki jest cel pobierania pienidzy za schronienie lub ywnoci, gdy istnieje tego
wicej ni potrzeba dla zaspokojenia potrzeb kadego czowieka? Dlaczego bra pienidze
za dostp do towarw, gdy s tak obficie dostpne? Jeli cena wszystkiego w spoeczestwie byaby zasadniczo zerowa, to nie byoby ju adnego logicznego powodu dystrybucji towarw i usug w oparciu o mechanizm cenowy. Bez moliwoci przypisania
wartoci do niczego nie byoby powodu duej utrzymywa jakiejkolwiek waluty. Dlatego ceny nie mogyby by wykorzystane w RBE. Nie suyoby to po prostu do racjonalnego celu.
Ale jeli nie moemy skorzysta z mechanizmu cenowego, to jak znale sposb,
aby przydzieli zasoby? Tradycyjn alternatyw dla systemu rynkowego jest system centralnego planowania (ang.: Centrally Planned System). Jedyny w ktrym grupa ludzi decyduje o sposobie gospodarowania w imieniu caej populacji. Jednake system ten by
krytykowany ze wzgldu na zagadnienia odnoszce si do informacji: W jaki sposb planici otrzymuj niezbdne informacje do podjcia wiadomych decyzji? Jak co tak
skomplikowanego, jak gospodarka moe zosta kompleksowo zaplanowana przez jedn
grup? Czy nie bdzie staej przerwy w przepywie informacji, ktra jest pomidzy ludno-

104

Adam Smith. An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. London: Methuen & Co., Ltd. (1776)

57

ci a planistami? Szybko si okazao, e gospodarka centralnie planowana nie jest za

bardzo wiarygodn alternatyw dla rynku105.
Jednak mona pokona ograniczenia centralnego planowania w RBE poprzez wykorzystanie systemu bada w ktrych planowanie nie jest scentralizowane, a tak naprawd rozproszone w caej populacji. Poprzez podejmowane decyzji gospodarczych na
poziomie indywidualnym unikniemy skomplikowania z ktrym borykaj si planici
(czonkowie populacji). Kada osoba ma dostp do informacji niezbdnych do podejmowania wasnych decyzji gospodarczych (wasne przyzwyczajenia konsumpcyjne). Ta informacja jest nastpnie wysyana i przetwarzana przez globalne bazy danych, ktre s
rozproszone w sieciach dystrybucyjnych. Od momentu gdy ludno woy wiele pracy w
planowanie bazy danych bd one po prostu odpowiedzialne za wykonanie planu. To
czysto algorytmiczne zadanie w oparciu o priorytety (mwilimy o tym w poprzedniej
czci), wyliczone przez komputery. System w ktrym populacja ma bezporedni kontrol nad swoim yciem gospodarczym zosta nazwany Partycypacyjn Gospodark (ang.:
Participatory Economy) lub w skrcie Parecon. System taki oferuje alternatyw dla systemu rynkowego podczas gdy informacje pokonuj przerwy w ich przepywie, co jest plag w systemie centralnie sterowanym106.
Logicznie rzecz biorc tylko dziki wynalezieniu Internetu tego rodzaju system jest
moliwy. Wynalazek, ktry dla ekonomistw z pocztku XX wieku by trudny do przewidzenia.
Co powinnimy zapamita, to to e podstaw kadej tradycyjnej szkoy ekonomicznego mylenia jest niedobr - idea, e nie wystarczy dla wszystkich - i jak dramatyczne skutki tej rzeczywistoci maj wpyw na ludzkie zachowanie. Koncepcja ta jest
fundamentem na ktrym budowane s wszystkie systemy gospodarcze w przeszoci i
obecnie. Niedostatek jest podstaw tradycyjnej wizi gospodarczego mylenia jako wartoci. Jak liczba pi w geometrii. Tradycyjne mylenie ekonomiczne w zwizku z tym ma
niewielk lub adn warto w analizie gospodarki opartej na zasobach. To tak, jakby
stara si rozwiza zadania geometryczne na caym wiecie, gdzie warto liczby pi jest
wyssana z palca, gdzie nawet najbardziej podstawowe zaoenia nie s prawdziwe. Czy
to oznacza, e nie powinnimy w ogle prbowa oceny tego systemu? Oczywicie, e
nie. Oznacza to, e potrzebujemy uzyska konkretne dane dotyczce tego systemu zanim
zaczniemy go potpia szczeglnie opierajc si na myleniu, e nie ma adnego zastosowania. W tej chwili idea RBE opiera si wycznie na teorii. Teoria wydaje si przemawia za sukcesem RBE, ale dobra teoria to taka, ktr mona zbada dowiadczeniem.
105

F.A. Hayek, The Nature and History of the Problem, from Collectivist Economic Planning. p1-40. London: Routledge and
Kegan Paul LTD (1935) Edited by F.A. Hayek
106
Michael Albert. Parecon: Life After Capitalism. New York, NY: Verso (2003)

58

Dlatego tak wane jest dla nas, aby przetestowa ten pomys (omwimy go w nastpnej
czci), poniewa nie mamy wczeniejszych danych by uzyska zaoenia.
Zamiast ocenia RBE przy uyciu zamknitego i ograniczonego umysowo wiatopogldu tradycyjnej ekonomii moe faktycznie doprowadzimy do ustanowienia zupenie
nowego kierunku studiw. Mona by go nazwa ekonomi post-niedoborow. Obierajc
ten sposb mylenia musielibymy przerwa raz na zawsze analizowanie rzeczy w kategoriach ceny. Musielibymy straci nasze podstawowe zaoenia niedostatku i wszystkie
efekty niedoboru, ktre s wpojone w ludzkie zachowanie i interakcj (e ludzie s z
natury brutalni i chciwi). Wymagaoby to od nas rozpoczcia analizy rzeczy takimi jakimi
s bez uprzedze wobec systemu, ktry obecnie rzdzi wiatem. Faktem jest, e postniedoborowa gospodarka nigdy wczeniej w historii ludzkoci nie istniaa i musimy pozna
jak dziwny i obcy wydaje nam si ten system z punktu widzenia tradycyjnego mylenia
ekonomicznego. Jeeli nie jestemy gotowi do zbadania tego systemu w znacznie szerszej perspektywie, to bdzie niemoliwe aby dokona jakiejkolwiek precyzyjnej oceny
jego funkcji.
Dostp do wasnoci prywatnej jest podstawowym prawem czowieka.
W pewnym sensie faktycznie zgadzam si z tym stwierdzeniem. Myl, e kady
czowiek ma prawo do bezpiecznego posiadania rzeczy, ktrych potrzebuje, aby przetrwa bez obawy o uszkodzenie lub odebranie ich przez kogo innego. Inaczej jest z wasnoci prywatn. Wasno prywatna to sposb na bezpieczny dostp do zasobw, gdy
s one ograniczone. Twierdzc e rzecz lub zasb jest moj wasnoci, mam do niego
dostp bez adnych ogranicze i uniemoliwiam innym korzystanie z nich bez mojej zgody. Ale to cae przedsiwzicie staje si w duej mierze bezcelowe po przezwycieniu
niedoboru. Nie ma ju jednak powodu by gromadzi zasoby i ogranicza do nich dostp,
gdy wszystkiego czego potrzebujemy jest pod dostatkiem. W istocie prawo do posiadania
wasnoci prywatnej zostanie zastpione bardziej fundamentalnym prawem: Kady
czowiek ma prawo do zaspokajania bez obaw swoich potrzeb. Umoliwiajc obfity dostp
do wszystkiego co niezbdne do ycia nie byoby potrzeby lub logicznego powodu, aby
ktokolwiek poda lub krad dobra osobiste w RBE. Tylko dlatego, e nie ma prawa
okrelajcego koncepcj wasnoci nie znaczy to, e ludzie nie bd nadal szanowa towarw uywanych przez inne osoby. Przecie wszyscy maj wszystko co potrzebne do
przetrwania wic nie byoby powodu, by inni chcieli zabra co waszego. Tworzc tego
typu rodowisko moemy zapewni, e prawo do speniania swoich potrzeb zawsze jest
przestrzegane.
Powiedziabym, e zapewnienie wasnoci prywatnej jest podstawowym prawem
czowieka, ktre w systemie kapitalistycznym jest powan wad. Jeli wasno jest
59

uniwersalnym prawem czowieka, to dlaczego jest tak wiele ludzi na wiecie, ktrzy nie
posiadaj ani jednej swojej rzeczy? Dlaczego tak wielu ludziom jest zabierana si ich
wasno jeli nie sta ich na zapacenie za nie? Oczywicie nasz kapitalistyczny system w
ogle nie traktuje wasnoci jako prawa. Traktujemy to jako przywilej. Jeli masz tyle
szczcia by posiada fantazyjne kawaki papieru w celu zabezpieczenia swojej wasnoci
Twoje prawo bdzie respektowane. Jeli nie masz tych kawakw papieru tracisz nagle
wszelkie prawa, ktre rzekomo posiadae. Niektrzy mog twierdzi, e zdolnoci do
posiadania pienidzy zarobili prawo do tego majtku. Jednake podstawowym prawem
czowieka jest z definicji nie co, co mona zarobi, naley domylnie do wszystkich
ludzi. Dlatego nazywa si to podstawowym prawem czowieka. Jeli chodzi o pogld, e
pienidze odwzorowuj prac ktr kto wykona, c...
Pienidze nie maj znaczenia konstruktywnego. Reprezentuj ilo pracy wykonanej przez osob, woony wysiek lub jak trudne jest jej ycie.
Roszczenie to jest jednym z wielu w duej mierze faszywych w kapitalizmie, ktre
s zasonite przez przebyski prawdy; Idea e kto posiadajcy wicej pienidzy pracuje ciej lub ma trudniejsze ycie ni kto z jej mniejsz iloci. Wprawdzie istnieje
wiele przypadkw w ktrych zaoenie to jest prawd. Wielu wacicieli firm zaczyna z
ma iloci kapitau i s w stanie znacznie go pomnoy dziki cikiej pracy i powiceniu. Twierdzenie to zapewne jest prawdziwe, gdy mwimy o bardzo maych dochodach.
Przykadowo jeli porwnaby swoje ycie z kadym ktrych roczne przychody s rzdu
5-10 tysicy zotych rocznie, to w sumie ma sens gdy niektrzy wo wicej wysiku by
mie ich wicej ni ci ktrzy zarobi mniejszym wysikiem mniej.
Jednak teoria upada gdy tylko zaczynamy przyglda si innym dochodom. Przykadowo pracownik budowlany pracujcy 12 godzin przez 5 dni w tygodniu prawdopodobnie pokryje cz pensji kierownika, ktry nigdy nie pracuje wicej ni 40 godzin tygodniowo. Oczywicie mona argumentowa, e meneder podejmuje wicej wysiku
umysowego ni pracownik budowlany. Jednake nawet w kategoriach wysiku umysowego poczenie pienidzy i wysiku jest nadal trudne do udowodnienia. Pracowity, wysoko wyedukowany dyrektor (ang.: CEO) bdzie mia wynagrodzenie setki razy wiksze ni
pracowity naukowiec ze specjalistycznym wyksztaceniem nawet jeli obie osoby pracuj
zasadniczo przez ca dob. Mona argumentowa, e naukowiec nie bdzie poddany a
takiej presji co prezes, ktry prowadzi firm i jest odpowiedzialny przed setkami tysicy
pracownikw i akcjonariuszy (nawet jeli naukowiec prbuje rozwiza problem spoeczny, ktry wpynie na ycie miliardw ludzi). Zatem jeli bycie pod presj upowania do
wyszych zarobkw, to dlaczego przecitny CEO w Ameryce zarabia dwu-krotnie wicej

60

ni prezydent Stanw Zjednoczonych 107

108

? Czy prowadzenie duej firmy naprawd po-

ciga za sob wiksze obcienie psychiczne ni bieganie po ponad 300 milionowym kraju?
Oczywicie nawet nie ruszamy tematu absurdalnych wynagrodze zawodowych
sportowcw i artystw. To prawda, e wielu sportowcw spdza dugie godziny trenujc i
przygotowujc si w swojej dyscyplinie sportowej. Jednak poziom wynagrodzenia jaki
otrzymuj zawodnicy zmienia si gwatownie w zalenoci od rodzaju sportu i miejsca w
ktrym jest uprawiany. Czsto maj te wpyw inne czynniki, cakowicie niezalene od
tego, ile nakadu pracy jest woone. Jeli chodzi o wynagrodzenia aktorw Hollywood,
to czy rzemioso to wymaga tyle wysiku, e musz by nagradzani milionami dolarw?
Jeli tak, to dlaczego jest tak wiele walczcych o uznanie aktorw, ktrzy ciko pracuj i
nigdy nawet nie zobacz takiej iloci pienidzy? Przemys rozrywkowy jako cao jest
znakomitym przykadem tego jak zwizek midzy pienidzmi i wysikiem jest kruchy.
Dlaczego niektrzy artyci muzyczni otrzymuj prowizj w milionach dolarw za ich muzyk, a innym, ktrzy pracuj rwnie ciko nawet nie wystarcza na czynsz? Powodem
tego najczciej jest tzw. wprowadzanie do obrotu i popularno, ale adne z nich nie
odzwierciedlaj nakadu poniesionego przez samych artystw. Moesz uargumentowa e
to kwestia umiejtnoci. Ludzie, ktrzy zarabiaj najwiksze pienidze s po prostu bardziej wykwalifikowani w rzemiole ni inni. Jeli tak by byo, to dlaczego pop jest najbardziej dochodowym rodzajem muzyki, mimo e nie trzeba duych umiejtnoci by go
tworzy?
Jeli nadal nie jeste przekonany o wtpliwoci zwizku midzy pienidzmi i wysikiem jest jeszcze ostatnia sprawa, ktra wskazuje na to zjawisko bardziej ni jakiekolwiek inna: urodzenie si w bogactwie. Istnieje ogromna liczba osb, ktre po prostu urodziy si w bogatych rodzinach nie powicajc adnego wysiku, aby zarobi na swoj
zamono. Dorastaj z zaletami wymaganymi do zachowania bogactwa w dorosym yciu, cakowicie niezalenie od tego ile nakadu wo w porwnaniu do swoich odpowiednikw majcych mniej szczcia. W rzeczywistoci chciabym powiedzie, e ta kategoria zawiera najliczniejsze przykady chwiejnych zwizkw midzy pienidzmi, a trudnociami ycia.
Ostatecznie do momentu gdy bdzie mierzona ilo spalanych kalorii na godzin
pomidzy dwiema osobami z rnych miejsc pracy, cay pojcie nakadu jest w duej
mierze subiektywne. Istniej przypadki w ktrych zwizek midzy wysikiem i pienidzmi

107

Barbara L. Schwemle. Salaries of Federal Officials: A Fact Sheet CRS Report for Congress. 11-01-2005. Retrieved on 0210-2011 <http://www.senate.gov/reference/resources/pdf/98-53.pdf>
108
Executive Paywatch. CEO Pay: Feeding the 1% AFL-CIO. (2011) Retrieved on 02-10-2011
<http://www.aflcio.org/corporatewatch/paywatch/paywatch2011_indexmore.cfm>

61

jest bardzo jasny, przypadki w ktrych trudno jest si ich dopatrze i przypadki w ktrych
poczenie to zupenie nie istnieje. Ten ostatni przypadek jest chyba najbardziej widoczny, gdy badamy relacje w skali globalnej porwnujc najbogatszych na wiecie z najbiedniejszymi. Idea e najbogatsi ludzie na wiecie pracuj ciej i maj trudniejsze ycie
ni bardzo ubogdzy jest do mieszna. W rzeczywistoci otwarcie wzywam jakiegokolwiek CEO z listy 500 najbogatszych firm wiata, ktry chce mi udowodni e si myl.
Pjd do zuboaej afrykaskiej wioski z tumaczem, id do niedoywionych dzieci i powiedz im ponisze: Powodem dlaczego jestem jednym z najbogatszych ludzi wiata, a
wy macie trudnoci ze spenianiem swoich najbardziej podstawowych potrzeb jest to, e
moje ycie jest trudniejsze ni wasze. Myl, e sama mieszno tego owiadczenia
nadaje sens mojemu argumentowi.
Czytajc moje odpowiedzi na pytania mona by pomyle e zazdroszcz i jestem
uprzedzony do ludzi ktrzy yj takim stylem ycia. Jeli to prawda to pozwlcie mi powiedzie troch wicej o sobie. Jestem jednym z wyej wymienionych osb urodzonych
powyej redniej stopy bogactwa. Konsumowaem o wiele wicej ni potrzebowaem, a
wszystko to z niewielkim nakadem, ktry sam powicaem. W trakcie mojego, krtkiego dorosego ycia spdziem troch czasu yjc w materialnym bogactwie oraz zamonoci i nauczyem si z pierwszej rki jak pusty i bezsensowny jest ten styl ycia. Co
najwaniejsze, byem wiadkiem okropnego ycia ludzkiego. Kiedy powiedziaem, e materialistyczny czowiek nigdy nie moe osign trwaego szczcia to nie zgadywaem
tylko mwiem z wasnego dowiadczenia i obserwacji bezporedniej.
Powszechnie uwaa si, e kady, kto narzeka na kapitalizm robi to, poniewa zosta jej ofiar. Jednake nie jestem ofiar tego systemu. Pochodz z tej czci spoeczestwa, ktre stosuj represje. Osobicie prowadziem taki styl ycia, ktremu jestem teraz
przeciwny. Stylowi ycia ktry podpisuje wyrok mierci dla naszego gatunku. Kapitalizm
moe by dla mnie bardzo miy, ale nie mog pomin faktu, e stworzy nic wicej tylko
okrutne dziaania na caym wiecie i cakowicie nieefektywne zarzdzanie spoeczestwem.
Co z ludmi, ktrzy nie chc przyczy si do nowej spoecznoci?
To pytanie jest w rzeczywistoci o wiele atwiejsze ni si wydaje, bo podobne sytuacje spotykamy dzisiaj. Obecnie mamy grupy Amiszw i Huteranw, ktre unikaj
gwnego nurtu spoeczestwa na rzecz wasnego sposobu ycia. Grupy te zwykle tworz
wasne, mae spoecznoci poza miastami i s w stanie utrzyma ich sposb ycia przy
stosunkowo niewielkiej ingerencji ze strony wiata zewntrznego. Podobna logika bdzie
wykorzystywana do grup, ktre nie chciayby przystpi do RBE. One po prostu tworzyyby wasne, mae spoecznoci z dala od gwnego nurtu spoeczestwa i byyby w stanie
62

prowadzi styl ycia jaki by chciay. Nie byoby powodu eby zmusza kogokolwiek z
tych grup do przyczenia si do gwnego spoeczestwa. W rzeczywistoci w RBE byaby korzy z nie posiadania ziemi na wasno, co oznacza, e grupy te nie musiaby
izolowa si na maych obszarach, co ograniczaoby ich styl ycia. Najlepiej to wida w
dzisiejszych grupach rdzennym mieszkacw Ameryki Pnocnej. Grupy s izolowane w
maych rezerwatach skutkujc utrat stanu zdrowia w ktrych cukrzyca i depresja s
znacznie wysze ni w spoecznociach restrykcyjnie nieizolowanych109.
W RBE grupy takie jak te miayby moliwo powrotu do tradycyjnego stylu ycia
w harmonii z natur bez ogranicze i granic jak byo z ich przodkami przed rozpoczciem
kolonializmu. Ponadto nadal mieliby dostp do wszystkich udogodnie technologii RBE
(takich jak zaawansowana medycyna) i wszystkiego co byo by potrzebne kadej osobie
aby pomc w ich stylu ycia. Byoby zatem wskazane dla takich grup by w pobliu bya
stacja vactrain tak aby mogli mie atwy dostp do miast RBE. Byoby to rwnie z wzajemn zalet obu spoeczestw mogc atwej wymienia si informacjami i uczy si od
siebie. Spoecznoci yjce w bliskim ssiedztwie z natur bd miay dostp do cennych
informacji na temat rodowiska, a ci z nas yjcy w miastach mogliby tego nie dostrzec.
Pomys, e kapitalistyczne osiedla i kolonie mog by czci krajobrazu jest z
pewnoci realny, ale wyobraam sobie jak trudno byoby w takich grupach utrzyma
spor populacj. Po co kto miaby wybra ycie w spoeczestwie, ktre zmusza go do
trudu i pracy w celu uciuania razem do pienidzy, aby kupi rzeczy, ktrych potrzebuje
skoro mona przenie wybra spoeczestwo, w ktrym kady ma dostp do wszystkiego czego potrzebuje za darmo? Moim zdaniem jedynym sposobem, eby takie osiedla
mogy trwa przez okrelony czas bdzie praktyka skrajnej izolacji i oddzielenia ich
mieszkacw (w miar moliwoci) wiedzc, e cywilizacja RBE jest na zewntrz. To bardzo trudne zadanie. Dlatego przewiduj, e bdzie niewielki kontakt midzy kapitalistycznymi osadami (ktre prawdopodobnie zostan poddane izolacji) a spoeczestwem
gwnego nurtu, i e zdecydowana wikszo kapitalistycznych osad bdzie rozwizana w
cigu kilku pokole ze wzgldu na ubytek ludnoci. Musz podkreli, e przewidywanie
jest cakowicie spekulatywne, ale wydaje si by najbardziej prawdopodobnym rodzajem
interakcji pomidzy kapitalistycznymi grupami a RBE.
Podsumowujc. W RBE kada grupa niechcca przyczy si do gwnego nurtu
spoeczestwa oczywicie bdzie miaa prawo do formuowania wasnych spoecznoci.
Nie ma obowizku bycia czci RBE, ale uprzedzam: potencja ycia w cywilizacji RBE
prawdopodobnie okae si bardzo przekonujcy.

109

ManChui Leung and David T. Takeuchi. Race, Place, and Health. Social Disparities in Health and Health Care (2011) Volume 1, Part 1, 73-88, DOI: 10.1007/978-1-4419-7482-2_5

63

To brzmi troch jak socjalizm. Rwno jest za! Wy socjalici chcecie

zabra wszystkie moje rzeczy!
Jest to chyba najbardziej frustrujce pytanie, na ktre kady zwolennik RBE musi
wielokrotnie odpowiada: Czy to nie socjalizm? Niestety wikszo z nas musiaa cierpie
przez system edukacyjny, ktry uczy, e istniej tylko dwa moliwe spoeczestwa ktre
mog dziaa. Wszystko co nie jest kapitalizmem jest socjalizmem i wszystko co nie jest
socjalizmem to kapitalizm. Mimo, e powinno by nieskoczenie wiele sposobw, aby
uruchomi spoeczestwo, to nasz zbiorowy umys zdaje si tkwi w zaledwie dwch.
Mgbym powici kilka akapitw objaniajc wszystkie rnice pomidzy socjalizmem i RBE. Na przykad socjalistyczne systemy obejmuj takie zalety jak niedobr, praca przymusowa, ubstwo, prawo, rodowiska sprzyjajce przemocy i elity rzdzce
wpywajce na rozwarstwienie spoeczne. adne z powyszych nie mogoby istnie w
RBE. Technicznie, jak ju opisaem, RBE mogoby by uwaane za system AnarchicznoTechnokratyczny. Inni mog interpretowa koncepcj RBE inaczej. Brzmi to gronie,
prawda? C, technokracja to system, w ktrym uprawnienia do podejmowania decyzji
spoczywaj przede wszystkim w rkach naukowcw, inynierw, technikw i innych osb,
ktre mog posiada istotn, praktyczn wiedz wymagan do funkcjonowania spoeczestwa110. Na pierwszy rzut oka moe si to wydawa bardzo podobne do dyktatury.
Jednak w tym miejscu pojawia si wany przedrostek anarchiczno-. Poniewa RBE jest
spoeczestwem anarchistycznym, w ktrym nie ma konkretnych grup, ktre posiadaj
wikszej wadzy ni ktokolwiek inny. Zamiast tego, kada jednostka w populacji jest potencjalnym technokrat. Moe zdoby niezbdn wiedz, by wspomc spoeczestwo
wykorzystujc najlepiej swoje talenty i zainteresowania.
Taki system mona porwna do projektw open-source, takich jak systemy operacyjne Linux. Kady ma prawo do badania i ulepszania dowolnego projektu, ale tylko
pod warunkiem, e rozumie i potrafi pracowa z jego kodem rdowym. Taka jest zasada funkcjonowania RBE, ale zamiast jednego projektu, ktry wymagaby wiedzy w konkretnej dziedzinie, byaby ich nieograniczona liczba. Obejmowayby problemy z niemal
kadej dziedziny. Tak wic, cho system ten moe pozornie przypomina socjalizm (z
naciskiem na rwno), unika puapki oddania dyktatorskiej wadzy w rce maej grupy.
W rzeczywistoci, obecno klasy rzdzcej oznacza, e spoeczestwa te nie mog by
uznane za prawdziwie rwne poniewa nie ma w nich grupy, ktra ma dostp do znacznie
wikszej wadzy i wpyww w porwnaniu do reszty populacji. Oznacza to, e archetyp
socjalizmu, ktry ludzie najczciej wskazuj jako dowd przeciwko rwnoci, jak w Chi-

110

Ernst R. Berndt. From Technocracy To Net Energy Analysis: Engineers, Economists And Recurring Energy Theories Of
Value. Studies in Energy and the American Economy (1982) Discussion Paper No. 11, Massachusetts Institute of Technology

64

nach, Kubie i byym Zwizku Radzieckim nie s istotnym przykadem rwnoci. Tak naprawd nigdy nie istniaa w tych krajach.
Powysze rozwaania prowdz nas do stwierdzenia, e rwno jest za. Prawdziwie egalitarne spoeczestwo faktycznie nigdy nie zostao stworzone na du skal.
Dlatego skazywanie rwnoci jako ze jest nielogiczne, a roszczenie to od podstaw nie
ma adnych dowodw. Pragn rwnie przypomnie o naszej dyskusji w poprzedniej czci o licznych korzyciach przynoszcych zarwno dla jednostki jak i dla spoeczestwa
jako caoci. (Lepsze zdrowie, mniej przestpstw, mniej naogw, wicej zaufania, itp.)
Jeli ju, to rwno jest jednym z najbardziej korzystnych cech spoeczestwa jakie mogoby posiada. Jednak musimy rwnie wzi pod uwag zastosowanie rwnoci. W wyej wymienionych krajach socjalistycznych w wikszoci spoeczestwa rwno jest
zmuszona do rwnania w d. Oznacza to, e standard ycia wikszoci populacji jest
drastycznie zmniejszony tak, e prawie wszystkim yje si rwnie le. Sowem kluczowym jest tu prawie. Nie zapominajmy o klasie rzdzcej, ktra ostatecznie kontroluje
ycie pozostaych mieszkacw i oglnie cieszy si znacznie wyszym standardem ycia.
Jednak w RBE rwno jest produkowana poprzez faktycznie podniesienie wszystkich do najwyszych standardw ycia. To jest absolutnie zasadnicza rnica, ktra musi
zosta odnotowana. Zamiast tworzenia rwnoci wrd ludzi majcych rwnie marne ycie, rwno tworzona jest poprzez zapewnienie kadej osobie tak zdrowego jak to tylko
moliwe ycia. Mona argumentowa, e w ten sposb rwno jest wci wymuszana
na ludziach. Jednake byoby to technicznie niemoliwe do momentu, gdy przyczenie
si do spoeczestwa RBE byoby cakowicie dobrowolne (jak omwilimy to w poprzednim pytaniu). Ponadto mona by pomyle, e sama idea tego rodzaju rwnoci jest niemoliwa. Jak kady moe by rwny przy jednoczesnym wzrocie poziomu ycia? Zasadniczo wszystko to odwouje si do poziomu techniki.
Osoba ze redniej klasy mieszkajca dzisiaj w rozwinitym kraju rzeczywicie ma
wyszy standard ycia ni najbogatsi wadcy kilkaset lat temu. Pomyl o tym przez chwil. Krlowie mieli duo zota i klejnotw, ale to my mamy zaawansowan technologi
medyczn i samochody. Krl mg mie specjalne miejsce w operze, ale to my moemy
upchn tysice wystpie operowych do maego urzdzenia, ktre mieci si w kieszeni.
Krl mg mie sugi do dostarczania mu wiadomoci, ale to my mamy telefony komrkowe, ktre pozwalaj na rozmowy w czasie rzeczywistym z kim po drugiej stronie planety zawsze gdy mamy na to ochot. Technologia daje nam dostp do znacznie lepszego
zdrowia i wygd ni najbogatsi w przeszoci mogli sobie wymarzy. Podobnie przy penym korzystaniu z zaawansowanych technologii w RBE, kady czowiek bdzie cieszy si
standardem ycia, ktre jest znacznie powyej tego, co jest moliwe dzisiaj. Chcemy cieszy si lepszym zdrowiem fizycznym i psychicznym, wysz edukacj, mie wicej pozy65

tywnych relacji spoecznych, zniesieniem pracy przymusowej, a wszystkie te udogodnienia w zaawansowanym technologicznie spoeczestwie.
Tak na podsumowanie, jaka jest rnica midzy socjalizmem a RBE? RBE jest systemem bez niedoboru, pracy przymusowej, ubstwa, praw i rozwarstwienia spoecznego.
Jest to system w ktrym bdzie znacznie wyszy standard ycia dla caej populacji ni to,
co moemy zobaczy we wspczesnych narodach socjalistycznych. I jest to system
prawdziwej rwnoci, zamiast kamstwa, e kraj jest rwny od wielu lat i obecnie. Inaczej
porwnujc socjalizm do RBE wida, e w pierwszym brane jest bogactwo od tych co posiadaj jego wikszo i rozdawane pomidzy reszt populacji, gdzie w drugim jest prociej. Kademu dostaje, co potrzebuje przy czym nikomu nic nie zabierajc, gdy bogactwo produkowane jest przez zautomatyzowany system zamiast jak grup.
Wreszcie istnieje argument na korzy rzeczywistego wejcia w ycie globalnej
RBE. To e nie bdzie potrzeby by kto przyszed do twojego domu by zabra rzeczy.
Jeszcze raz chciabym przypomnie ci fakt e RBE byoby cakowicie dobrowolnym spoeczestwem. Jeli nie chciaby si przyczy, to nikt nie bdzie przenosi twoich rzeczy.
Ty i twoje rzeczy pozostalibycie w formie niezalenie od rodzaju wsplnoty w jakiej by
by z innymi ktrzy te nie chcieliby si przyczy. Mona argumentowa, e nadal bdzie konieczno podtrzymania wszelkich gruntw i infrastruktury, ktra jest obecnie w
posiadaniu mocarstwa kapitalistycznego. Jeli chodzi o infrastruktur, to RBE wymaga
cakowicie nowej na pocztku. Obecna byaby niewiele lub cakowicie bezuyteczna, gdy
nie jest wystarczajco zaawansowana by obsuy technologie RBE. Jeli chodzi o sam
obszar jak zobaczysz w nastpnej czci przejcie do RBE wiza si bdzie na starcie
niewielkim lub adnym wymogiem co do gruntw, a moe skoczy si bardzo maymi
wymogami w skali wiatowej.
Co waniejsze musimy pamita, e RBE byoby spoeczestwem zaawansowanych technologii w ktrym kady zbudowany element jest zaprojektowany by by najwyszej jakoci jak to technicznie moliwe. Dlaczego takiemu typowi spoeczestwa
zbdne by byo posiadanie paliwo-ernych samochodw lub archaicznych domw z cegy i
drewna? Towary uywane obecnie we wspczesnym spoeczestwie s o wiele mniej
efektywne i uyteczne dlatego nie byoby powodu mie ich w RBE przez osby chcce w
nim mieszka. Nie byoby potrzeby rwnie zabierania czegokolwiek z kapitalistycznego
wiata. Dlatego zapewniam, e jeli kto nie chciaby doczy do RBE, to nikt nie bdzie
ich do tego zmusza. Nie byoby po prostu powodu by to robi.

66

Nie powinnimy szybko porzuca kapitalizmu. Po tym wszystkim to kapitalizm doprowadzi nas do obecnej sytuacji. Zamiast porzucania go powinnimy
sprbowa poprawi go poprzez ekonomiczne i polityczne reformy. Wszystko
inne jest zbyt idealistyczne do opracowania.
Cz tego twierdzenia jest z pewnoci prawd. Osignlimy nasz obecny poziom technologicznego rozwoju poprzez stosowanie systemu kapitalistycznego. Jednak
nie musi to oznacza, e system ten jest najlepszy do prowadzenia nas w przyszoci.
Nasz obecny system w rzeczywistoci doprowadzi nas do punktu, gdzie sta si przestarzay! W ten sam sposb dzisiejsze komputery wykorzystywane s do tworzenia szybszych i bardziej wydajnych komputerw jutra. Dzisiejszy system ekonomiczny da nam
zdolno do stworzenia najwyszej klasy systemu w przyszoci. Dlatego podobnie jak
ludzie porzucili konne powozy na rzecz motoryzacji, tak logiczne jest porzucenia kapitalizmu na rzecz RBE.
Niektrzy mog twierdzi, e zamiast porzuca nasz obecny system, powinnimy
pracowa nad nim najlepiej jak to tylko moliwe w celu jego usprawnienia. Przecie nic
nie jest idealne, prawda? Niestety jest niezliczona ilo reform politycznych i ekonomicznych, ktre nie pozwoliy nam rozwiza wikszoci problemw wynikajcych z obecnego
systemu poniewa jest on zbudowany na zupenie bdnych zaoeniach. Jego fundamentw nie mona naprawi bez gruntownego remontu caego spoeczestwa. Nierwno
jest tym fundamentem o ktrym mwi. System w ktrym wszyscy ludzie s zmuszeni
do konkurowania ze sob, co zawsze bdzie prowadzio do rozwarstwienia spoecznego.
Niektrzy ludzie bd bardzo bogaci i bd mieli o wiele wicej ni potrzebuj, a niektrzy ledwo zdobd rodki potrzebne do przetrwania, a jeszcze inni nie bd w stanie
przey. Widzielimy w poprzedniej czci, e nierwno jest odpowiedzialna za kady
problem spoeczny o jakim mona pomyle, natomiast rwno prowadzi do poprawy
tych problemw spoeczestwa. Dlatego te w najlepszym interesie kadego spoeczestwa, ktry jest faktycznie zaniepokojony dobrym yciem jego mieszkacy jest jak najwiksza maksymalizacja rwnoci. Mona nawet powiedzie, e jednym z najbardziej
gupich i nieodpowiedzialnych rzeczy jakie spoeczestwo mogoby zrobi jest zachcenie
do nierwnoci. Niestety nierwno jest podstawowy aspektem naszego obecnego systemu.
Jest to moja podstawowa krytyka kapitalizmu: Nie jestemy w stanie rozwiza
mnstwa problemw spoecznych nkajcych nasz wiat jeli nie moemy pozby si nierwnoci, a zatem jest logiczne, e musimy pozby si systemu, ktry utrwala t nierwno. Tworzenie systemu gospodarczego skupiajcym si wok nierwnoci jest logicznym odpowiednikiem drewnianego domu z termitami, gdzie sama struktura domu cigle
niszczeje pozostawiajc budynek w stanie nieustajcej niestabilnoci i kryzysu. Wieczy67

sta niestabilno i kryzys wydaje si zapewni dokadny opis stanu ludzkich rzeczy od
jakiego czasu.
Wane jest, aby wspomnie, e ta wrogo do kapitalizmu nie ma nic wsplnego z
byciem anty-konkurencyjnym lub pro-rwnym. Jest po prostu podjciem najbardziej
moliwego logicznego toku dziaania i zastpienie tego, co nie dziaa czym co faktycznie
moe. Kapitalizm dziaa i zachca do nierwnoci, co jest paliwem na praktycznie kady
problem spoeczny wic rda nierwnoci musz by usunite. W rzeczywistoci cay
mj argument przeciwko kapitalizmowi mona przezwyciy jeli jeden z poniszych
punktw moe by prawdziwe:
1. Kapitalizm jest zdolny do tworzenia, utrzymywania oraz rozwoju spoeczestwa bez nierwnoci lub spoecznej stratyfikacji wszelkiego rodzaju.
2. Nierwno jest spoecznie lepsza od rwnoci. Oznacza to, e nierwno
rozwizuje lepiej problemy spoeczne i prowadzi do bardziej ludzkiego i funkcjonalnego wiata, ni rwnoci.
Oczywicie, nawet jeli ktry z tych punktw okazayby si prawdziwym (co wydaje si mao prawdopodobne), to naprawienie niektrych problemw kapitalizmu nie
musi prowadzi koniecznie do stworzenia lepszego systemu ni RBE. Po tym wszystkim
RBE oferuje wolno od pracy przymusowej i praw, zniesienia zaduenia i poddastwa, a
take maksymalizacji wygd technologicznych. Nawet gdybymy mogli w jaki sposb
zmusi kapitalizm do dziaania czy warto czyni to w obliczu takiego systemu jak RBE?
Myl, e moecie sami odpowiedzie na moje pytanie, ale zostawi was ebycie sami
wymylili wasne.
Wreszcie wyobraenie e system taki jak RBE jest zbyt idealistyczny by dziaa
zajm si w kolejnym pytaniu. Co jest bardziej idealistyczne: spoeczestwo w ktrym
kady aspekt jest skonfigurowany tak, aby zmaksymalizowa prawdopodobiestwo stabilnoci i rozwoju, a jednoczenie minimalizujc prawdopodobiestwo przemocy i innych
destrukcyjnych zachowa czy spoeczestwo w ktrym wszyscy walcz ze sob w totalnej
bijatyce o przewag, ktra w jaki sposb ma by korzystna dla wszystkich uczestnikw?
Raz jeszcze zostawi wam odpowied na to pytanie.
Bez konkurencyjnego systemu monetarnego nie byoby adnej potrzeby
indywidualnego doskonalenia potrzeby polepszania swojego ycia. Potrzeba
posiadania pienidzy zmusza ludzi do doskonalenia siebie.
Jedni mog argumentowa, e w systemie opartym na rwnoci i bez silnej motywacji pienidzy nie byoby ju adnej potrzeby doskonalenia lub zwikszania swojej wie-

68

dzy. Ale czy nasz konkurencyjny system pieniny zmusza nas do rozwoju i stwarza lepszych ludzi? Musz stwierdzi, e w rzeczywistoci jest dokadnie odwrotnie. Bez systemu monetarnego, ktry zmusza ludzi, by traci czas i energi na bezowocne zadania z
ktrych wiele nie dostarcza obiektywnych wartoci dla samych siebie i spoeczestwa,
wszyscy rzeczywicie byliby wolni zarwno pod wzgldem czasu jak i zasobw niezbdnych do poprawy i wzbogacania ycia. Zastanw si raz jeszcze jak czsto ludzie powicaj si hobby, ktre rzeczywicie nios ze sob ogromne koszty w postaci pienidzy i
czasu, ale s czsto dalekim spenieniem ycia czowieka ni ich zawd. Tak naprawd to,
co nazywamy samodoskonaleniem w dzisiejszym systemie jest czsto iluzj. Doskonalenie jednych zdolnoci dla zdobywania pienidzy i rzeczy moe ale nie musi prowadzi do samodoskonalenia. Prowadzi natomiast doskonalenie w sferze fizycznej i zdrowia
psychicznego lub umiejtnoci, ktre s praktyczne, artystyczne lub z korzyci duchow
dla siebie i dla spoeczestwa. W tym wzgldzie system monetarny jest ostatecznym
wrogiem prawdziwego samodoskonalenia i stagnacj poprawy spoeczestwa jako caoci.
Dlaczego chcesz pozby si mojego kraju? Czy suwerenno nie jest
wana?
Dlaczego powinnimy pozby si krajw i granic? Wielu z nas wychowao si z
uczuciem e nasz kraj jest czci naszej tosamoci i e bdziemy straceni, gdyby nie
ten wany aspekt nas samych. Jednake zatrzymajmy si na chwil i pomylmy o tym
obiektywnie. Jak wspominalimy w ostatniej czci bez rzdu lub praw potrzeba jakiejkolwiek granicy znacznie maleje. Po prostu nie ma praktycznego zastosowania dzielenia
si, jeeli zasadniczo caa ludzko jest zjednoczona w ramach wsplnej idei jednolitego
systemu. Ponadto koncepcja nacjonalizmu/patriotyzmu docelowo wyrnia pochodzenie
etniczne, ideologiczne i kulturowe. Zasadniczo rzecz biorc jak mona okreli mnie
dumnym Kanadyjczykiem rnicym si od czonka KKK (Ku Klux Klan) stwierdzajcego, e jest dumnym biaym? Nacjonalizm, patriotyzm, szowinizm lub jakkolwiek inaczej
chcesz to nazwa jest po prostu spoecznie akceptowanymi formami fanatyzmem i przesdw. To uczy nas myle, e jestemy lepsi od innej grupy, poniewa my yjemy
midzy tymi wymylonymi liniami, a oni yj midzy tamtymi wymylonymi liniami.
Nacjonalizm suy przede wszystkim w celu zjednoczenia nas we wsplnej pogardzie dla
innych narodw i mao znanych kultur. Oczywicie dla naszych przywdcw nacjonalizm
jest wietnym sposobem, by przekona nas do rzeczy, ktrych normalnie bymy nie zrobili. (Mog sobie wyobrazi, e dlatego wbrew nam dumni ze swojego kraju zmuszaj
nas przez edukacj, a w yciu dorosym poprzez media). Doskonaym przykadem tego
zjawiska jest nastpujcy cytat:

69

Oczywicie, zwykli ludzie nie chc wojny, [...] ale w kocu to przywdcy kraju
okrelaj polityk i zawsze atwo jest pocign za sob ludzi[...]. Majc gos czy go nie
majc, ludzie zawsze mog by podporzdkowani przywdcom. To atwe. Jedyne, co
trzeba zrobi, to powtarza ludziom w kko, e s atakowani, oraz potpi pacyfistw za
brak patriotyzmu i naraanie kraju na niebezpieczestwo. To dziaa w kadym kraju.

Hermann Goering, marszaek rzeszy hitlerowskiej pod przywdztwem Adolfa Hitlera111.

Czytajc powyszy cytat przeraajce jest jak czsto historia powtarza si zanim
nasz gatunek kiedykolwiek zdawa si z niej nauczy. Mio do tej wyimaginowanej rzeczy, ktr nazywamy krajem nie suy adnej obiektywnej potrzebie innej ni dzielenie
naszego gatunku na opartej na powierzchownych i urojonych rnicach dajc przywdcom atwy sposb manipulacji by gra na naszych emocjach i pra mzgi doprowadzajc
nas do nienawici ludzi, ktrych chc ebymy nienawidzili. Niestety silne reakcje emocjonalne s atwiejsze do manipulowania ni te logiczne. Mona argumentowa, e skoro
nie bdzie powodu do prowadzenia wojny w RBE, to niepokj ten nie bdzie ju stosowany. Jednak istnienie odrbnych narodw oznacza, e zawsze znajd si powody by jedna
grupa ludzi czerpaa korzyci z innej. Zwroty takie jak musz dziaa w najlepszym interesie mojego kraju zawsze bd problem niezgody i podziau, tak dugo, jak zachowujemy wyimaginowane granice wok. Dlatego tak dugo, jak kraje istniej osignicie
czegokolwiek przybliajcego wiat do pokoju bdzie praktycznie niemoliwe.
Powinienem rwnie wspomnie o suwerennoci. Chocia definicja suwerennoci
w historii stale si zmienia, to na og odnosi si do pewnego poziomu samodzielnoci w
dziaaniu. Oznacza to, e suwerenna jednostka ma moliwo wyboru wasnego kursu
wolnego od ingerencji z zewntrz. Mona argumentowa, e izolujc si od narodw moemy osign pewien poziom suwerennoci. Kady nard jest podobno wolny od wpywu
innych narodw i rzdw. Jednak tego rodzaju suwerenno jest w duej mierze zudzeniem. Kady podmiot gospodarczy lub wystarczajca potga militarna moe narzuci
swoj wol suwerennemu krajowi niszczc w ten sposb wszelkie pozory suwerennoci
jak kiedykolwiek mia bronicy si kraj. Wida to obecnie na przykadzie gdzie MFW Midzynarodowy Fundusz Walutowy (ang.: International Monetary Fund) narzuci sw
wol takim krajom jak Grecja czy niedawno zakaczajc amerykask okupacj Iraku 112
111

G.M. Gilbert. Nuremberg Diary. New York, NY: Farrar, Strauss (1947)
Manfred Ertel, The People Behind the Numbers: Greece Threatened with Widespread, Long-Term Poverty Spiegel
Online International. 19-07-2011. Retrieved on 20-07-2011
<http://www.spiegel.de/international/europe/0,1518,775301,00.html>
112

70

113

. Gwne cele suwerennoci su obecnie umoliwiajc znacznie atwiej rzdowi uciec

si do narusze praw czowieka114. Jeli chodzi o suwerenno poszczeglnych osb, to

co takiego nie istnieje. Wszyscy jestemy zmuszeni do przestrzegania praw i spoecznoekonomicznej struktury z ktr moemy lub nie zgadza si, a tym samym nie majc
wasnej suwerennoci. W RBE nacisk bdzie kadziony na odejcie od obecnie przestarzaej suwerennoci narodw na rzecz suwerennoci indywidualnej. Chcemy mie cakowit
wolno od praw i ingerencji innego organu wadzy, gdzie kady czowiek moe mie pen kontrol nad realizacj wasnych celw.
To jest Nowy Porzdek wiata (ang.: New World Order - NWO) przed
ktrym bylimy ostrzegani! Starasz si stworzy Jeden Rzd wiatowy (ang.:
One World Government - OWG)!
Internet roi si od plotek i dowodw dotyczcych zbliajcego si Nowego Porzdku wiata lub Jednego Rzdu wiatowego. Podstawow ide tych twierdze jest to, e
niektre rzdy na wiecie dziaaj aktywnie w kierunku zjednoczenia planety pod jednym
rzdem lub organem wadzy. W ten sposb cay wiat bdzie pogrony w jednej dyktaturze - tyranii, gdzie wszyscy ludzie na wiecie bd zniewoleni przez samych wadcw.
Czy RBE jest nowym rzdem wiatowym? Czy staram si stworzy jeden rzd wiatowy
piszc t ksik?
Po raz kolejny bd si upiera, e prawda jest zupenym przeciwiestwem twierdze. RBE nie byoby adnym z powyszych, a w rzeczywistoci skadaoby si z rozwiza, ktre w zasadzie ju istniej. Zatrzymajmy si i pomylmy o tym przez chwil. Kada gwna gospodarka dziaa na wiecie w systemie monetarno-rynkowym wic ludzie,
ktrzy kontroluj wiksze iloci pienidza maj najwicej wadzy i kontroli nad yciem
naszego gatunku. Ostatnie badania w globalnej korporacji pokazuj e duy procent caego wiatowego systemu gospodarczego jest pod kontrol jednego podmiotu gospodarczego, super-jednostki. W duej mierze skadajcy si z najpotniejszych instytucji
finansowych wiata. Kontrola 40% wiatowych korporacji ostatecznie czy w rdze grupa 147 firm, z czego 75% to instytucje finansowe. Rdze ten zawiera takie nazwy jak
Citigroup, Goldman Sachs byy Lehman Brothers i Bear Stearns, Bank of America Corp.,
Credit Suisse, JP Morgan Chase & Co i wiele innych instytucji finansowych. Mona rozpozna niektre z tych nazw jako grupy odpowiedzialne za rne zapaci gospodarcze
ostatnich lat. Zapaci ktre przyniosy niektrym z nich ogromne korzyci 115

116

113

P Le Billon. Corruption, reconstruction and oil governance in Iraq. Third World Quarterly (2005) Vol. 26, No. 4/5
Shashi Tharoor & Sam Daws. Humanitarian Intervention: Getting Past the Reefs. World Policy Journal, Summer (2001)
115
Stefania Vitali, James B. Glattfelder, and Stefano Battiston. The network of global corporate control. PLoS ONE (2011)
6(10), e25995, DOI:10.1371/journal.pone.0025995, arXiv:1107.5728v2 [q-fin.GN]
116
Inside Job. Dir. Charles H. Ferguson. Sony Pictures Classics (2010). Film
114

71

Wszystkie zamiary i cele Jednego Rzdu wiatowego ju tu s. Zostay w zasadzie

stworzone w momencie, gdy niektre osoby stay si na tyle bogate by wystarczyo to do
sprawowania kontroli nad wiksza czci gospodarki wiatowej. Jednake nie obrazuje
to pewnego rodzaju spisku w ktrym jacy mczyni siedz w ciemnym pokoju i sprawuj kontrol nad wiatem. Wszystko to jest potrzebne do sprawowania kontroli na poziomie globalnym i pojawia si gdy grupa poda za kapitalistyczn logik: stale dy do
zwikszenia zyskw i konsolidacji wadzy. Tak dugo jak najpotniejsze jednostki podaj za jedn zasad tego rodzaju system globalnej kontroli wyoni si naturalnie. W
konkurencyjnym systemie gospodarczym, ktry z definicji sprzyja wasnym interesom
ponad wszystko inne tworzy logiczny sens, e niektre grupy w kocu wzrosn do poziomu skrajnego bogactwa i wadzy stajc si de facto wadcami wiata. Na zakoczenie
trzeba wyda pienidze aby je zarobi, co oznacza, e ci z ich najwiksz iloci zawsze
bd mogli duo atwiej mie ich wicej ni ci bez pienidzy. (Trudno jest wznie si
wyej bez odpowiedniej pomocy). Dlatego te tego rodzaju dyktatura gospodarcza jest
matematyczn nieuchronnoci do ktrej zbliamy si od wiekw. Podczas gdy grupa z
wielk potg gospodarcz nie jest rzdem w tradycyjnym tego sowa znaczeniu, to
pomimo tego daje ten sam efekt: zdolno do sprawowania wielkiej wadzy nad yciem
wielu ludzi i duej iloci zasobw. Tak wic nie mamy do czynienia z prawdziwym Jednym
Rzdem wiatowym, mamy jednak do czynienia z czym, co jest praktycznie nie do odrnienia od niego. Tak dugo, jak kapitalizm zachowuje kontrol nad nasz planet, to te
super-jednostki bd tylko coraz silniejsze, a wic popchn nas bliej i bliej do stworzenia rzeczywistego Nowego Porzdku wiata.
W jaki sposb RBE by si wyrnia? Nadal byoby to pojedynczy wiat zjednoczony pod wsplnymi ideami. Czy to nie to samo co Nowy Porzdek wiata/Jeden Rzd
wiatowy? No c, najwaniejsz rnica midzy RBE i powyszymi jest brak rzdu czy
praw i poziom rwnoci, ktry jest wbudowany w system. Byoby z pewnoci Jedynym
wiatowym, ale nie byoby Rzdu. Mgby rwnie by Nowym wiatem, ale nie byoby naoonego Porzdku. A poniewa jest to system kompletnej rwnoci nie byoby
moliwoci by jedna grupa nakadaa wszelkiego rodzaju tyrani na innych. Najbardziej
przeraajcy aspekt Nowego Porzdku wiata/Jednego Rzdu wiatowego jest wadza
dyktatorska, gdzie jedna grupa ma wadz nad reszt planety. W RBE dosownie kady
aspekt spoeczestwa byby pod kontrol caej populacji. Poprzez prac w spoeczestwie
o otwartym kodzie rdowym moda by jedna grupa przejaby kontrol nad spoeczestwem i narzucaa swoj wol reszcie nie byaby moliwa dla. Reszta populacji mogaby
przewysza grupy, ktre chciayby przej kontrol poprzez procesy wbudowane bezporednio w system. W rzeczywistoci system ten jest dosownie stworzony by by odpornym na absolutn kontrol mniejszoci jak to tylko moliwe. Jest to kolejna rzecz, ktra
czyni RBE tak rnym od znanych systemw gospodarczych z ostatnich kilku stuleci. RBE
72

jest zbudowany by zapobiega gromadzeniu si wadzy w rkach maej grupy, podczas

gdy tradycyjne systemy ekonomiczne s zbudowane, aby zachci je do tego. Nic dziwnego, e wanie w takiej sytuacji znajdujemy si teraz. My desperacko potrzebujemy
Nowego wiata i nigdy nie osigniemy trwaego pokoju, chyba e si obudzimy i uwiadomimy sobie, e jestemy Jednym wiatem. To jedyny naoony Porzdek i Rzd
jakiego musimy si obawia.
To brzmi jak utopia gupcze! Tworzenie Utopii jest niemoliwe.
Utopia jest teoretyczn cywilizacj, ktra jest absolutnie doskonaa. Byoby to
spoeczestwo w ktrym nie ma problemw do rozwizania i nic nie musiaoby si zmienia, bo wszystko jest najlepsze jak to tylko moliwe. Czy RBE jest utopijn cywilizacj?
Absolutnie nie. Wprawdzie moe mie pewne powierzchowne podobiestwa do utopii, w
tym e bdzie to prba stworzenia spoeczestwa, ktre funkcje najlepiej jak to moliwe.
Istnieje jednak ogromna rnica midzy dziaaniem najlepiej jak to moliwe, a czym
co dziaa idealnie. Perfekcja nie oznacza problemw lub negatywnych sytuacji wszelkiego rodzaju, a RBE jest po prostu prb zminimalizowania problemw i negatywnych sytuacji. Sytuacje te bd prawdopodobnie nadal istniay, a w miar postpu spoeczestwa
nowe problemy prawie na pewno zajm miejsce tych, ktre moemy rozwiza. Celem
RBE jest, aby sprbowa i upewni si, e bdzie najmniej problemw jak to tylko moliwe, ale nie jest moliwe by cakowicie je wyeliminowa.
By moe najwiksz rnic pomidzy Utopi a RBE byby brak stagnacji. Utopia
byaby cakowicie stagnacj spoeczestwa w ktrym nic si nie da ju zmieni bd poprawi poniewa wszystko jest ju doskonae. Jednak RBE to system, ktry aktywnie
stara si zidentyfikowa i poprawi swoje wady i dlatego nieustannie si zmienia. Celem
Utopii jest osignicie pewnego stanu, ktry jest doskonay. Majc na uwadze cel RBE
byoby to cigle udoskonalane, co wymaga cigej zmiany tego stanu. Stale zmieniajce
si spoeczestwo jest skrajnym przeciwiestwem utopijnego spoeczestwa, gdy moment w ktrym osigniemy doskonao nie zosta jeszcze osignity. Praktycznie mwic po prostu nie ma sposobu, aby osign stan doskonaoci z dwch powodw:
1. wiat doskonay jest w duej mierze subiektywny. Jedna osoba definiujc
doskonao moe robi to inaczej ni inne osoby. To od razu nasuwa pytanie, kto decyduje co jest doskonae. Jeli spoeczestwo stara si osign
stan doskonaoci, ktrej z definicji uyjemy by opisa nasz cel? Od razu wida, e tego rodzaju spoeczestwo jest idealne dla dyktatury, gdzie definicja
doskonaoci jednej grupy dyktuje struktur spoeczestwa dla reszty populacji.

73

2. Tak dugo, jak nasza wiedza wci si zmienia i ewoluuje, tak dugo bdzie
zmienia si nasza definicja doskonaoci. Na przykad powiedzmy, e tworzymy spoeczestwo, ktre jest tak zaawansowane technologicznie jak to
moliwe w kadym aspekcie. Jeli kto znajdzie sposb, aby komputery pracoway o 0,1% szybciej, to caa nasza cywilizacja staje si natychmiast technicznie przestarzaa i nie moe ju by uwaana za doskona. Prawda jest
taka, e yjemy w wiecie, ktry nieustannie si zmienia. Dlatego te spoeczestwa, ktre nigdy si nie zmieniaj nie mog istnie. Utopia jest po prostu
tak niemoliwa matematycznie jak liczenie liczb do nieskoczonoci.
Zatem osignicie RBE przy takich zaoeniach oznacza, e zajmie nam to ca
wieczno. Chodzi raczej o to, aby stworzy spoeczestwo, ktre cigle si zmienia i nigdy nie istnieje duej w jednym stanie zachowujc jego praktyczno. Tego rodzaju spoeczestwo jest zdecydowanie nie-utopijne i o wiele lepiej jest opisane jako spoeczestwo ekstropianiztyczne. Ekstropianizm odnosi si do zbioru idei w ktrych nie ma
szczeglnych wierze lub zasad, ktre s reklamowane jako prawdy absolutne. Punktem
ekstropianicznego spoeczestwa jest uycie racjonalnego mylenia i praktycznie cigego
doskonalenie ludzkiego ycia i zmniejszenia ludzkiego cierpienia. Po raz kolejny jest to
spoeczestwo w ktrym nie ma konkretnej definicji doskonaoci i adnej iluzji osignicia tego faszywego ideau. Zachcanie do cigej zmiany na lepsze uznajc e zmiany zawsze bd konieczne. To najprawdziwszy opis RBE jaki mog da117.
Czyli RBE jest utopijnym spoeczestwem? Nie, wprost przeciwnie, to spoeczestwo, ktre uznaje potrzeb cigych zmian czyli co co jest sprzeczne z fundamentem
Utopii.
To wszystko brzmi jak jaki kult. Czy prbujesz mnie na co nawrci?
Jest to jedno z najbardziej interesujcych stwierdze dotyczcych pojcia RBE pojcia jakie kiedykolwiek syszaem. Czy to kult? Czy ludzie, ktrzy popieraj koncepcj
RBE s kultystami z wypranymi mzgami? No c, kult jest oglnie organizacj, zazwyczaj z pewnego rodzaju religijnym wydwikiem, ktra stara si zmusi ludzi do przyjcia
okrelonego zestawu idei i praktyk, ktre na og spoeczestwo uwaa za nieprawidowe, a prawie zawsze ogranicza zdolno ivh czonkw do dostpu do informacji z zewntrz. Koncepcja RBE jest zbudowana na zasadach nauki i logiki. Zbir pomysw opiera
si na nauce zmiennej z definicji. Nie ma tu akceptowalnej prawdy lub ideologii, ktrych
trzeba si trzyma i niczego, co jest uwaane za wite. Podobnie jak roszczenia do
utopii, prawdy o RBE s cakowicie sprzeczne do kultu. Kult oznacza stay wiatopogld w
117

Max More, Principles of Extropy Extropy Institute. (2003) Retrieved on 08-09-2011

<http://www.extropy.org/principles.htm>

74

ktrym pewne idee s uwaane za prawo i prawd, co jest dokadnym przeciwiestwem tego, co pojcie RBE chce osign. Celem RBE jest stworzenie spoeczestwa
ktre stale si poprawia i zmienia. Koncepcja stale zmieniajcych si zestaww idei tworzcych podstaw kultu tworzy jego bezzasadno.
Niektrzy nadal mog twierdzi, e jest to kult z tym, e zachca do szerzenia
anormalnych pomysw. Jeli jednak tak jest, to dosownie kada osoba, ktra prbuje
zmieni wiat w jakikolwiek sposb jest pewnego rodzaju kultyst. Co uwaamy za nienormalne to stale zmieniajce si definicje, co rni si znacznie w zalenoci od miejsca
i czasu. Na przykad kiedy uwaano za normalne przemieszczanie si statkami z kontynentu na kontynent. Jeeli chcemy odnie si do czego anormalnego jako kult, to
braci Wright musielibymy uzna kultystami, gdy wynaleli samolot! Oczywicie jest to
kolejny bd logiczny. Definicja anormalnoci jest po prostu zbyt zmienna, aby by logiczn podstaw tego, co jest i nie jest kultem.
Wreszcie, co jest najwaniejszym pogldem kult usiuje ludziom w wierze pra
mzg, gdy pewne rzeczy s prawd absolutn. Na og robi si to na dwa sposoby:
zmuszajc ludzi do uznania tylko okrelonego zestawu informacji jako prawo i odradzajc poszukiwa poza nimi. Gdyby to by kult, to chciabym uniemoliwi poszukiwanie
wiedzy i ycie polegaoby wycznie na nauce, e jestem jej propagatorem. Ostatni
rzecz, ktr bym chcia dla ciebie to odkrywa rzeczy dla siebie lub poddawa zapytaniu
rzeczy, ktre s w tej ksice. Zatem absolutnie bezsensowne dla mnie jest wygoszenie
nastpujcego owiadczenia:

Id i zrb swoje wasne niezalene badania. Nie akceptuj w ciemno rzeczy o ktrych pisz w tej ksice. Zamiast tego zgb kady wyraz ktry tu napisaem. Upewnij
si, e zapewniam wam solidne i logicznie brzmice dowody zanim zaakceptujesz twierdzenia o ktrych napisaem. Jeli dowody s naprawd tak zdecydowanie za RBE jak
mwi, to kady powinien by w stanie doj do tych samych wnioskw poprzez wasne
niezalene badania i racjonalne mylenie. Napisaem t ksik z myl o sobie i zachcam do tego samego.

Jeli to naprawd byby kult zdecydowanie nie byby solidny. aden kult nie moe
prze-trwa poprzez zachcanie do poszukiwa informacji i samodzielnego mylenia. Musz podkreli, e nie staram si wcisn pewnych idei jako prawa lub prawdy. Zapewniam wam po prostu informacje i analizuj je stosujc wasne, logiczne analizy. Zachcam was do uruchomienia wasnej logiki w okreleniu czy cokolwiek co napisaem ma
75

sens. Nie staram si zmusi was do przyjmowania pewnych idei czy prawd. Jeli ju, to
mam nadziej, e lektura tej ksiki sprawi, e bdziecie zadawa wicej pyta i bdziecie coraz bardziej sceptyczni wobec otaczajcego nas wiata. Zwolennicy RBE nie s kultem, jestemy po prostu ludmi, ktrzy spojrzeli na wiat racjonalnie dochodzc do
wsplnych wnioskw. To wszystko jest RBE. Racjonalne rozwizywanie problemw produkowanych przez nowoczesne spoeczestwo.
Starasz si zniszczy moje ycie!
Wszystkich twierdzenia, ktre przedyskutowaem w tej czci, to wanie to jest
najbliej prawdy. RBE jest w istocie prb zmiany sposobu w jaki wikszo z nas yje.
Musz podkreli jeszcze raz, e to bdzie wikszo, a nie cae spoeczestwo jako e
RBE jest spoeczestwem dobrowolnym. Poniewa przyjmuje tworzenia maych spoecznoci low-tech, nie byoby zatem potrzeby zmienia styl ycia kadej osoby. Inaczej dla
wikszoci sugerowano by, aby zmieni swj sposb ycia (zauwa co napisaem sugerowa zmiany a nie zmusza ci do zmian).
Pytanie brzmi: Czy nasz obecny sposb ycia rzeczywicie jest wart zachowania?
Pomylmy o tym przez chwil. Nasz obecny styl ycia przynosi w zasadzie na caym wiecie cierpienie, wojny, bied, gd, stratyfikacj spoeczn, przemoc i stres. Nawet jeli
kto odnis sukces w naszym obecnym systemie czsto musi spdza duo czasu wykonujc spoecznie niepotrzebne zadania przyczyniajc si do niszczenia rodowiska i
niewolniczej pracy w krajach rozwijajcych si, ktrych normalnie by nie robi. Nowy styl
ycia, ktrego RBE jest zwolennikiem przynisby zrwnowaony rozwj, wiatowy dobrobyt, zdrowie i wolno, gdzie kady czowiek mgby wykonywa bez obaw dajce
satysfakcj zadania. Czy warto utrzyma nasz dotychczasowy sposb ycia w obliczu tej
nowej drogi? Czy boimy si tak bardzo zmian, e wolimy cierpie z powodu uciliwego
systemu zamiast pomyle o sprbowaniu czego innego? Jak zwykle nie ma waciwych odpowiedzi na te pytanie. Kady czowiek decyduje za siebie i wybiera, ktry sposb ycia jest lepszy: bezsensowny trud, destrukcja rodowiska i ludzkie cierpienie w
porwnaniu do wzgldnej wolnoci, rwnowagi ekologicznej i dobrobytu. Moe si wydawa, e celowo stosuj tendencyjne porwnania, ale szczerze nie wiem jak mona dokona tego porwnania bardziej obiektywnie.
Co jeli lubi wykonywanie zada w pracy? Nie kady nie lubi swojej
pracy.
Jeli lubisz wykonywa zadania w pracy, to je rb. W RBE mgby nadal j wykonywa poprzez doczenie jednej z poza-nurtowej spoecznoci, gdzie praca zadaniowa
mogaby by nadal nagradzana pewn form waluty lub po prostu mona by robi to dla

76

zabawy. Nie zapominajmy, e jednym z celw niniejszego nowego systemu jest pozwolenie ludziom swobodnie prowadzi dziaalno w ktrej znajduj przyjemno. Jeli lubisz
na przykad budowa rzeczy wasnorcznie, to nie byoby niczego, co by Ci przed tym
powstrzymywao. Powinnimy rwnie pamita, e wiele tego rodzaju zada wymaga
rzemielniczych umiejtnoci, ktre s istotne do utrzymania si w spoeczestwie. Niewane jak dobrze mamy przygotowany scenariusz katastrofy, jest prawdopodobiestwo,
e z jakiego powodu, moe si okaza e caa nasza technologia jest bezuyteczna lub
ulegnie zniszczeniu (burze soneczne przychodz mi na myl), a tym samym zdolnoci
rzemiosa rcznego nie jest umiejtnoci, ktre chcielibymy utraci. Byoby bardzo mdrze by zaczy takiego rodzaju lekcje do Globalnej Bazy Wiedzy by byy zawsze dostpne dla zainteresowanych. Nasz gatunek ewoluowa jako posugujce si narzdziami wic
wikszo z nas ma potrzeb tworzenia rzeczy. Jest to pragnienie, ktre prawdopodobnie
bdzie istnie zawsze wic nie mam obaw, e zdolnoci rcznego tworzenia rzeczy zostaaby przez nasz gatunek utracona. Tak wic jeli lubisz tworzy co wasnorcznie,
chciabym gorco ci do tego zachci, aby nadal tak czyni w RBE. S to zbyt cenne
umiejtnoci by nasze spoeczestwo pozwolio sobie na ich utrat.
Co zrobi, jeli technologia zawiedzie, popsuje si? Kto by to naprawi?
Czy nie jest to scenariusz katastrofy?
Co zrobi, gdy komputery zaczyby bdnie funkcjonowa? Czy to oznaczaoby
koniec dla naszego nowego spoeczestwa? Jak moglibymy przekona kogo, by je naprawi bez pienidzy lub bez obaw, e jaka grupa sprbuje przej nasze sieci komputerowe? Jeli jest jedna rzecz dotyczca wspczesnych komputerw, ktra dotyka nas
wszystkich, to na pewno jest nim ich awaria. To prawda, e komputery wykorzystane w
RBE bd najwyszej jak to tylko moliwej jakoci, ale zawsze jest ryzyko, e mogyby
ulec jakiej awarii. Na szczcie RBE byby z natury skonfigurowany tak, aby zapobiec
mogcej dotkn nas katastrofie.
Wszystkie Bazy Globalne byyby dostpne w komputerach na caym wiecie bez
ich skoncentrowania, podobnie jak dzisiejszy Internet. Dlatego cay Internet nie przestaje
dziaa, gdy jeden komputer lub strona przestaje dziaa. Sie jest rozoona na caej
planecie. Dlatego upadek caej globalnej sieci jest bardzo mao prawdopodobny. Ale co,
jeli co pjdzie nie tak? Wanie dlatego edukacja jest spraw najwyszej wagi w RBE.
Konieczne byoby zapewnienie, by caa ludzko posiadaa niezbdn wiedz do rozwizania problemw z dowolnym komputerem. Na szczcie dla nas byoby to spoeczestwo
w ktrym edukacja na kady temat byaby swobodnie dostpna dla wszystkich. Prawdopodobiestwo, e zabrakoby ludzi, ktrzy s wystarczajco wyedukowani, aby naprawi
problem byoby bardzo niskie. Logika ta byaby zastosowana nie tylko w dziedzinie informatyki, ale we wszystkich innych dziedzinach ludzkiej wiedzy, nawet jeli komputery wy77

konywayby za nas mylenie w tle. Jako gatunek musielibymy zachowa podstawow

wiedz konieczn do tego samego mylenia. Dlatego te w ten sam sposb uczymy
wspczesnych inynierw zoonych matematycznych wzorw cho wiele z nich nigdy nie
bdzie ich uywa w swojej karierze. Musimy rwnie zapewni, by nasz system edukacji
by ustawiony tak, aby dawa wiedz w kadym temacie. Mona to atwo osign wykorzystujc zapisane w Globalnej Bazie Wiedzy moduy problemw. Klucz do zapewnienia
integralnoci RBE ley w edukacji.
Rwnie poprzez edukacj bdziemy mieli pewno, by adna grupa nie bya w
stanie przej spoeczestwa wykorzystujc bd w dziaaniu systemu komputerowego.
Z tak powszechnie dostpn edukacj zawsze byaby inna grupa, ktra posiadaaby wiedz niezbdn do przeciwdziaania wszelkim podejrzanym atakom. Istnieje rwnie
proste pytanie dlaczego. Dlaczego kto mgby chcie celowo obali spoeczestwo,
ktre jest zbudowane specjalnie do opieki nad nimi i yciem dajcym najwiksz jak to
tylko moliwe satysfakcj? Szanse, e kto mieszkajcy w RBE chciaaby doprowadzi do
jego zniszczenia byyby bardzo niskie poniewa nie byoby nic do zyskania, a wszystko do
stracenia. Pamitaj, e w RBE nie zmuszaoby si ludzi do dziaania w okrelony sposb.
Zamiast tego spoeczestwo byoby tak skonfigurowany, aby nie byo powodu by kto
chciaby si angaowa w jakiekolwiek dziaania destrukcyjne. Jak ju wielokrotnie
stwierdziem, ludzie nie angauj si w przemoc i zniszczenie bez powodu. Bez adnego
powodu prawdopodobiestwo, e osoba chciaaby zaszkodzi spoeczestwu byoby bardzo mae.
Podsumowujc jeli komputery ulegyby awarii, to majc rozproszon sie komputerow, co zminimalizowaoby rozprzestrzenianie si uszkodzenia oraz wyksztaconych
mieszkacw z motywacj do ich naprawienia. Wszake spoeczestwo rzeczywicie
troszczy si o siebie.
Nie chc aby komputery podejmoway za mnie decyzje.
Uwaam, e ciekawe jest, e tak wielu ludzi ogarnia irracjonalny strach przed
komputerami podejmujcymi za nich decyzje. Ju tak jest! Kady telefon ktry wykonujesz, kady elektroniczny produkt ktrego uywasz, dokonywanie oblicze wciskajc
przyciski w kalkulatorze. Wszystko to wymaga komputera, ktry podejmie decyzje dla
Ciebie. Wane do zapamitania jest to, e decyzje te nie s oparte na jakichkolwiek subiektywnych lub emocjonalnych interpretacjach. S po prostu algorytmicznym wyliczeniem wycznie w oparciu o liczby i reguy logiczne. Telefon nie angauje si w debaty
moralne sam ze sob zanim poczy ci z osob do ktrej dzwonisz. Rwnie naley
wzi pod uwag fakt, e obecnie opieramy si na komputerach sterujcych sygnalizacj
wietln, ktra prowadzi nas bezpiecznie przez skrzyowania bez kolizji z innymi uczest78

nikami ruchu. W rzeczywistoci jeli zdecydujesz si nie stosowa do sygnaw wietlnych

to znacznie bardziej prawdopodobne bdzie, e zderzysz si z kim ni gdy zastosujesz
si do tego co wywietlaj. Idea komputerw wykonujcych proste, sualcze decyzje,
ktre ostatecznie utrzymuje dziaanie spoeczestwa nie jest niczym nowym. To dzieje si
ju teraz.
Oczywicie nawet jeli system w telefonie moe zdecydowa jak poczy rozmowy, to nadal ty decydujesz do kogo chcesz zadzwoni. To wanie dlatego RBE jest ustawiony tak, aby by otwarty na ludzi najlepiej jak to tylko moliwe. Nawet jeli komputery
podejmowayby decyzje w tle to nadal do ludzi naleaoby ich kontrolowanie i podjcie
decyzji co maj zrobi. Celem komputerw jest po prostu dba o wszystkie rzeczy w tle,
podczas gdy oglne ich kontrolowanie zaley od czowieka. W zwizku z tym komputery
mog prowadzi spoeczestwo, ale to ludzie nadal je obsuguj.
Oczywicie scenariusz ten moe ulec zmianie w miar postpu technologii komputerowych. Gdy komputery stan si silniejsze i inteligentniejsze miaoby sens przenoszenie coraz wicej decyzji w ich rce. Istnieje zatem bardzo realna szansa, e przed zakoczeniem XXI w. komputery stayby si bardziej inteligentne ni ludzie. W takim przypadku byoby prawdopodobne, e komputery faktycznie duo lepiej prowadziyby spoeczestwo ni nasze skromne umysy kiedykolwiek by mogy. Jednak na dzie dzisiejszy
taki scenariusz jest cakowit spekulacj. Na razie wymagana byaby kombinacja czowieka i komputera sterujcego go w celu utrzymania dziaania spoeczestwa w moliwie
najbardziej skuteczny sposb. Prosz pamita e ludzie nadal bd mieli pozycje zarzdcw.
Co jeli inteligentny komputer zdecyduje, e chce ZNISZCZY CA
LUDZKO?!
Mimo, e prawdopodobiestwo takiej sytuacji jest niskie, to jednak s uzasadnione obawy dla ktrych szczerze uwaam, e powinnimy bra to na serio, zwaszcza, e
RBE, aby mogo funkcjonowa w najbliszej przyszoci prawdopodobnie bdzie polega
na jakiej formie Sztucznej Inteligencji - SI (ang.: Artificial Intelligence - AI. Jeli komputer staje si inteligentny i wystarczajco silny, to moe zdecydowa, e wiat byby lepszy bez wszystkich tych nieznonych ludzi? Ludziom udao si zniszczy duo planety i
doprowadzi wiele gatunkw do wyginicia. Alternatywnie zaawansowana SI moe by
tak inteligentna i silna, e mogaby zacz postrzega ludzi tak jak my widzimy mrwki.
Nikogo nie obchodzi czy kilka z nich zostanie rozdeptanych. Jeli zaawansowana SI miaaby powsta w obecnym spoeczestwie kapitalistycznym, to musz zgodzi si z tym, e
wzbudza to niepokj. Prawdziwie inteligentna istota niemal na pewno widziaaby ludzi
jako zaraz, ktr jestemy i moe staraaby si nas zmie jako przysug dla reszty
79

planety. Nawet jeli ta SI miaaby jak form wspczucia mogaby wci prbowa
zmusi nas do zmiany naszego sposobu ycia pod grob ludobjstwa. Sytuacja taka nie
rniaby si zasadniczo od niewolnictwa. Myl, e zanim uznamy by stworzy co, co
moe zdecydowa o naszym zniszczeniu aby pomc reszcie planety, powinnimy najpierw
zmniejszy na planecie takie zagroenie. Zgadnij w jaki sposb moemy to zrobi!
Wszystko zaczyna si od G, a koczy na ospodarka oparta na zasobach (ang.: Resource Based Economy - RBE).
Jeli stworzylibymy w RBE SI to w naszej opinii rniaby si prawdopodobnie od
tej stworzonej w systemie kapitalistycznym. Zamiast by zagroeniem dla planety staniemy si gatunkiem dzielcym biosfer z wszystkimi innymi. W tym przypadku nie sdz, aby SI chciaa nas zniszczy. Jeli ju to prawdopodobnie widziaaby nas jako kogo
opiekujcego si i odpowiedzialnego tak samo jak my postrzegamy inne zwierzta, ktre
uwaamy za mniej inteligentne ni my sami. Jeli nie bylibymy zagroeniem dla naszej
planety, to nie byoby powodu twierdzi e kady inny inteligentny byt musiaby nas zabi. To proste.
Jeli chodzi o obaw, e SI mogaby zacz postrzega nas jako mrwki i przesta
si o nas troszczy, to nie sdz by byo to prawdopodobne. Stworzenie zaawansowanej
inteligencji prowadzi do zrozumienia, e niektre organizmy s wiadome ich wasnej
miertelnoci i dojrzay do poczucia odczuwania strachu i blu. Ponadto zerkajc na
ewolucj inteligencji zwierzt pokazuje nam e wraz ze wzrostem intelektu wzrasta rwnie inteligencja emocjonalna. Tylko najbardziej inteligentne istoty na planecie opakuj
swoich zmarych, troszcz si o chorych i lecz rannych. Ma sens twierdzenie e co bardziej inteligentnego ni czowiek byoby bardziej skonne do opieki nad innymi istotami
planety ni my bymy mogli. Dlatego wydaje mi si, e zaawansowana SI bez adnego
powodu by si nas pozby zrobiaby o wiele lepiej troszczc si o nas lepiej ni my to
robimy. W ten sam sposb w jaki czowiek moe znaczco poprawi poziom ycia swoich
zwierzt domowych w porwnaniu do tego, jak to zwierz yoby na wasn rk, to SI
prawdopodobnie wykonaaby lepsz prac hodujc nas lepiej ni sami bylibymy to w
stanie zrobi. Gwna rnica jest taka, e jestemy wystarczajco wiadomi by by
wiadomym tej poprawy i wystarczajco inteligentni, aby mc jak najlepiej to wykorzysta.
Oczywicie to wszystko zakada e ludzie nie robiliby nic, by poprawi wasne moliwoci.

Trans humanistyczny ruch zachca nas do korzystania z technologii by wyj

poza wasne granice biologiczne i dlatego stara si pozosta w rwnoci ze SI stworzon

przez nas118. Nie jest tematem tej ksiki aby prbowa wnikliwie debatowa nad tema-

118

Nick Bostrom. A History of Transhumanist Thought. Journal of Evolution and Technology (2005) Vol. 14, Issue 1

80

tem trans wic zakocz ten temat. Ale oczywicie warto rozway moliwoci, ktre pojawiy si w poprzednim wieku, a mianowicie czy bd minimalne rnice pomidzy
ludzk a sztuczn inteligencj jeli w ogle bd.
Powinnimy traktowa nasz SI tak samo, jak sami bymy chcieli by traktowani.
Na przykad nie byoby sensu zmusza zaawansowanej SI do wykonywania powtarzajcych si zada, ktre mogyby by wykonane przy pomocy mniej wiadomych komputerw bo prawdopodobnie znudzioby jej si to jak kademu czowiekowi. Musimy pamita, e cokolwiek inteligentnego jak czowiek bdzie widziao rnic midzy pomaganiem
nam i ujarzmieniem przez nas. Jeli le bdziemy traktowa nasz SI, to ona zaczaby
nas le traktowa. Moe rwnie zacz znca si, co uwaam e mogoby doprowadzi do naszego zniszczenia. Wanie dlatego warto byoby mie naprawd inteligentn SI wykonujc zadania, ktre wymagayby twrczego mylenia, tak by mogaby
si w peni cieszy ich wiadomoci tak jak robi to tworzcy ludzie. Z drugiej strony
przyziemne prace zadaniowe powinny by zawsze zostawione komputerom, ktre nie s
na tyle inteligentne, by faktycznie mylay, poniewa wykonywayby prace niewolnicz.
Nie ma powodu by wszelkie rozumne stworzenia, sztuczne lub naturalne powicay
swoj wolno dla innych rozumnych stworze. Jeli stworzymy istot rozumn tylko do
pracy niewolniczej to powinno mie pene prawo do obalenia swoich dyktatorskich wadcw.
Jeli kady bdzie pod opiek i bdziemy mieli zaawansowane technologie medyczne dostpne dla kadej osoby, to czy nie spowoduje to przeludnienia
na naszej planecie? Czy obecnie nie jest ju za duo ludzi?
Jeli stworzymy spoeczestwo w ktrym kady byby pod opiek i nikt nie umieraby z godu, to czy nie spowoduje to przeludnienia planety? Nie mam nawet zamiaru
dotkn etycznych konsekwencji spoeczestwa w ktrym ludzie umierajcy z godu mog by uzasadnieniem pozytywnej rzeczy, ale myl, e moesz sobie wyobrazi jakie
jest moje stanowisko. Jeli chodzi o samo zapytanie to prosta odpowied brzmi nie.
Wzrost liczby ludnoci jest najwyszy w krajach gdzie postp technologiczny jest niski. W
spoeczestwach, ktrych odnotowuje si wzrost populacji jest faktycznie odwrotne do
poziomu ycia. Im gorsze jest ycie ludzi, tym szybciej wzrasta populacja. Moe si to
wydawa sprzeczne z intuicj, ale musimy pamita, e w kraju o niskim rozwoju technologicznym ludzka praca jest o wiele bardziej cennym towarem. Rodziny musz by due,
poniewa jest to jedyny sposb by wytworzy wystarczajco ludzkiej mocy przerobowej
utrzymujc spoeczestwo w dziaaniu. Kiedy spoeczestwo osiga pewien stan zaawansowania technologicznego i odpowiedniego poziomu ycia, wzrost liczby ludnoci zaczyna
faktycznie zwalnia. Jeli wysnujemy ten trend w RBE to widzimy od razu, e obawy o
przeludnienie jest bezpodstawne. Jest to spoeczestwo, ktre mogoby by jeszcze bar81

dziej zaawansowane technologicznie i z jeszcze wyszym standardem ycia ni najbardziej rozwinite kraje obecnie, gdzie wzrost populacji jest ju do powolny. Dlatego sensowne wydaje si zaoenie, e wzrost liczby ludnoci w RBE byby jeszcze niszy ni w
obecnych krajach rozwinitych. Jeli chodzi o stwierdzenie, e ju jest zbyt wielu ludzi,
to tylko z perspektywy systemu monetarnego. Jest wystarczajco zasobw dla kadego
czowieka na tej planecie, a take dla co najmniej kilku miliardw wicej. Po prostu tkwimy w systemie, ktry nie moe rozpowszechnia tych zasobw w racjonalny sposb119

120

121

.
W skrcie, to co moe by subiektywnie postrzegane jako przeludnienie jest w

rzeczywistoci awari naszego obecnego system i optymalnego wykorzystania olbrzymiej

obfitoci zasobw dostpnych dla naszego gatunku. Mamy mnstwo terenw do osiedlenia, ale nasz obecny system zmusza wikszo z nas do ycia w miastach (majc niedaleko do naszych miejsc pracy), gdzie ogromne iloci potencjalnie uytecznych miejsc
zajmuj parkingi itp., tworzc w ten sposb niepotrzebny tok. Mamy technologiczn
zdolno do produkcji ywnoci majc uamek ziemi i zasobw wymaganych przez prymitywne techniki rolnicze wraz z ca atmosfer czystej wody (przyp. tum.: Air well - powietrzne studnie). Mamy moliwo bogatego zaopatrzenia w towary i usugi za pomoc
cakowicie czystych rde energii przez system, ktry wymaga bardzo mao ludzkiej pracy jakiegokolwiek rodzaju. Przeludnienie jest cakowicie zalene od waciwoci system,
ktry obserwujemy i ten ktry mamy wyranie nie posiada waciwoci niezbdnych do
zarzdzania naszymi obecnymi i przyszymi mieszkacami, mimo e jest to technicznie
moliwe.
Oczywicie, co jeli ludzkie osiedla nie bd si ogranicza do powierzchni ziemi?
Co jeli bylibymy w stanie wybudowa cae miasta w oceanie, ktry obejmuje wikszo
naszej planety? Czy nie miaoby to znaczenia dla zwikszenia dostpnego dla nas miejsca
tak jak bogactwo zasobw, ktre s dostpne w oceanach? Po raz kolejny pozostawi ci
w napiciu a do nastpnej czci.
Co z materiaami szlachetnymi lub rzadkimi? W jaki sposb bdziemy
priorytetowa ich wykorzystanie?
Jest to w zasadzie kwestia powierzchowna w porwnaniu z praktyk. Spjrzmy na
przykad na rzadkie materiay, takie jak zoto. Przez wikszo historii najnowszej ludzie
cieszyli si zdobieniem rzeczy zotem jako oznak bogactwa i statusu. Ostatnio odkryli119

Joel E. Cohen. Human Population: The Next Half Century. Science (2003) 302, 1172
Oded Galor and David N. Weil. Population, Technology, and Growth: From Malthusian Stagnation to the Demographic
Transition and Beyond. The American Economic Review (2000) Vol. 90, No. 4, 806-828
121
H. Charles J. Godfray, John R. Beddington, Ian R. Crute, Lawrence Haddad, David Lawrence, James F. Muir, Jules Pretty,
Sherman Robinson, Sandy M. Thomas, Camilla Toulmin. Food Security: The Challenge of Feeding 9 Billion People. Science
(2010) 327, 812
120

82

my rwnie, e zoto jest doskonaym przewodnikiem elektrycznoci wic zaczlimy go

uywa w elektronice. Jeli chodzi o pytanie powierzchownoci w porwnaniu do praktycznoci to funkcjonalno zawsze bdzie priorytetem w RBE. Po tym wszystkim po co
dekorowa si rzeczami z materiau, ktry wskazuje na bogactwo lub stan jeli to nie
jest ju wane? Jeli chodzi o wygld zota, to istnieje wiele substancji, ktre mog by
uywane do naladowania jego koloru i poysku, a ludzie mogliby po prostu korzysta w
celach dekoracyjnych z tych bardziej dostpnych materiaw. Tak wic w przypadku zota
byoby praktycznie sensowniejsze i priorytetowo wykorzystywaoby si go w elektronice i
tym podobnych. Jednak zawsze istnieje moliwo, e odpowiednie badania naukowe z
waciwoci materiau pozwol nam znale odpowiedni substytut lub co co bdzie naladowa jego waciwoci. W zwizku z tym przydzia rzadkich lub cennych materiaw
ostatecznie byby traktowany priorytetowo do bada naukowych jeli nie byoby innych
praktycznych zastosowa. W ten sposb zwikszylibymy szans by znale sposb, aby
osign nasze praktyczne cele bez uycia adnych rzadkich materiaw i pozwoli ludziom cieszy si wygldem niektrych z nich bez koniecznoci wydatkowania tych o bardzo ograniczonych zasobach.
Po raz kolejny moe to wywoa obawy, e poprzez priorytetowe wykorzystanie
rzadkich materiaw do bada lub elektroniki, bdziemy tworzy nowy rodzaj elitarnoci,
gdzie naukowcy i inynierowie mieliby dostp do materiaw, a spoeczestwo nie. I znowu twierdzenie to jest bezpodstawne. Kady moe przyczyni si do bada naukowych
lub technicznych korzystajc z bezpatnego systemu owiaty. I co najwaniejsze, musimy
pamita, e cenne materiay przeznaczone do bada i elektroniki mogyby by wykorzystywane do przeprowadzania dowiadcze lub tworzenia ukadw scalonych i innych. Jest
bardzo mao prawdopodobne, e zobaczylibymy jakiego naukowca z duym zotym acuchem i popisujcego si swoim statusem jako badacz. Myl, e mj ostatni opis sytuacji jest mieszny, ale wol gra fair ni zostawia niektrym ludziom takie zmartwienia.
Podsumowujc priorytetem korzystania z materiaw szlachetnych i rzadkich byaby praktyczna uyteczno dbr i bada naukowych zaangaowanych w przezwycianiu
potrzeby ich wykorzystania cakowicie. Powierzchowne i dekoracyjne potrzeby powinny
by zaspokojone za pomoc dostpniejszych materiaw, poniewa w RBE nic nie zyskamy pokazujc zdolno do posiadania rzadkich materiaw.

83

Co by si stao z przemysem rozrywkowym? Co z filmami i grami komputerowymi?

Jak ju stwierdziem kilka razy, niektre formy wypoczynku s wymagane dla ycia zdrowego czowieka. Dlatego niektre formy rozrywki prawdopodobnie zawsze popozostayby w spoeczestwie. Jednak bez naogw wbudowanych pod pewnymi formami
rozrywki byby ogromny spadek nasycenia rozrywk, ktra dzisiaj nas absorbuje. Majc
swobod wykonywania wielu rnych czynnoci czas spdzony wycznie na rozrywce
dla dobra rozrywki prawdopodobnie znacznie by si zmniejszy. Niemniej jednak niektre formy rozrywki prawdopodobnie pozostan w dajcej si przewidzie przyszoci. Co
podobnego do programw telewizyjnych prawdopodobnie nadal by istniao za porednictwem plikw wideo na stronach internetowych, ktre ju rozpoczy zastpowanie telewizji wielu ludziom ktrzy regularnie korzystaj z Internetu. Niedawna powd aplikacji
smartfonowych pokazaa nam, e proste gry maj zdolno do zapewnienia ogromnej
iloci rozrywki pomimo dostpnoci tylko dla jednej osoby lub maej grupy. Tego rodzaju
rozrywka o otwartym kodzie rdowym prawdopodobnie staaby si dominujc form
czystej rozrywki w RBE. Jednak dziki Globalnej Bazie Umiejtnoci pomys maej grupy
ludzi popchnby ich do stworzenia bardziej skomplikowanych gier wideo, filmw lub czego co nie wydaje si niemoliwe.
Naley te pamita, e RBE byby yw spoecznoci sztuki, ktra rwnie zapewni bogactwo rozrywki, zajcia dydaktyczne i podnoszenie wiadomoci, co ma w tendencj do robienia. Teatr, muzyka, literatura i inne rne formy wyrazu artystycznego nie
tylko by istniay, ale byyby w stanie dobrze si rozwija. Zasadniczo potrzeba rozrywki
(jak w pytaniu) w spoeczestwie byaby tak niska, e nie byoby adnego powodu, aby
marnowa ogromnych iloci zasobw na spektakl, ktry nic nie wnosi poza zajciem
umysw ludzi zajtych, jak jest obecnie. Wyobraam sobie, e tak dugo, jak Internet
lub niektre odpowiedniki pozostan, ludzie nie bd mieli trudnoci w znalezieniu sposobw by bawi si w rzadkich ku temu okazjach. Oczywicie zanurzenie si w rzeczywisto wirtualn stanie si atwo dostpne jak to jest obecnie w spoeczestwach zaawansowanych technologicznie, co uczynioby wszystkie inne formy czystej rozrywki przestarzaymi.
Tak wic, w skrcie RBE byby spoeczestwem w ktrym prawie nie maj potrzeby istnienia formy rozrywki, ktre nasycaj nasze zmysy i cigle odcigaj nas od wanych rzeczy. Rozrywka ktra pozostanie bdzie w duej mierze zalena od spoecznej
sztuki lub od cigle rozwijajcego si Internetu napdzanego wycznie darem opensource (przyp. tum.: otwartego kodu rdowego).

84

Co z zawodowym sportem?
Sport zawodowy jest pojciem niezwykle modym dla naszego gatunku. Przez
wikszo naszej historii uprawianie sportw byo sposobem spdzania wolnego czasu
zachcajcego do ruchu i pozwalajcego na interakcje spoeczne, a nie tak jak dzisiaj
zarabianiu pienidzy. W RBE byby sens, aby ludzie wrcili do sportu dla zabawy, a nie
martwic si o spektakl takiego wydarzenia. Z biegiem czasu grupy rnych poziomw
umiejtnoci prawdopodobnie zebrane by byy w Globalnej Bazie Umiejtnoci, ktra byaby idealn platform do tworzenia i zarzdzania zespoami. Oznacza to, e wysoki poziom sportowy byby prawdopodobnie nadal obecny cho mgby by coraz rzadszy.
Mgby pomyle na podstawie wszystkich dowodw, e jestem przeciw konkurowaniu i
bybym przeciwny tej idei w kadej formie. Jednak bez bardzo wysokiego stresu zwizanego z uganianiem si za pienidzmi (lub perspektyw pienidzy w przyszoci) rekreacyjna konkurencja jest znacznie mniej prawdopodobna, aby niosa negatywnie behawioralne
skutki uboczne oficjalnych zawodw. Ponadto wykazano e uprawianie sportu ma pozytywny wpyw na samopoczucie122. W kocu sport to tylko gra i byaby traktowana jako
co zwykego. Ludzie mogliby w kocu przesta martwi si o karier sportow i po
prostu wrci do miego spdzania czasu. I ju nigdy adne dziecko nie ucierpi z powodu
rodzicw, ktrzy ka mu realizowa wasne niespenione ambicje sportowe.
Co o religi? W ogle o niej nie wspomniae
A, religia. To dotykanie tematu, gdzie kade zdanie musi by starannie dobrane,
aby nie urazi osb w najbardziej bahych sprawach. Co staoby si z religi w RBE? C
byoby to spoeczestwo zbudowane na zasadach nauki i logiki. Byaby prowadzona w
wiecki sposb wic religia nie uzyskaaby adnego specjalnego traktowania. Jak w przypadku innych ludzkich systemw. Globalna Baza Wiedzy zawieraaby informacje odnoszce si do rnych religii i mitologii wiata. Kady, kto chciaby dowiedzie si o nich wicej, mgby to zrobi. Nie byoby adnych ogranicze w wiedzy religijnej, a wszyscy ludzie byliby wolni wierzc w cokolwiek by chcieli.
Jednak w spoeczestwie w ktrym praktycznie kady jest wyksztacony i wszelkiego rodzaju informacja jest za darmo wydaje si mao prawdopodobne, by przynta
tradycyjnej religii bya bardzo silna. Nie zrozumcie mnie le, nie byoby adnych aktywnych prb uwolnienia wiata od religii. Po prostu byaby to naturalna dwignia w myleniu ludzi i ich wiatopogldu jak ma to miejsce w trakcie uczenia si i kwestionowania
wasnych przekona stajc si coraz bardziej do przyjcia. Niemniej jednak przewiduj,
e po kilku pokoleniach RBE od jego powstania tradycyjnie wierzcy prawdopodobnie
122

A.S. Steptoe, Prof, N Butler. Sports participation and emotional wellbeing in adolescents. The Lancet (1996) Vol 347,
Issue 9018, 1789-1792

85

stanowiliby mniejszo populacji bdc zastpowani przez zwolennikw innych form duchowoci i filozofii. Oczywicie musimy by take otwarci na moliwo, e w owieconym
spoeczestwie moe w rzeczywistoci niektre religie miayby racj i w takim przypadku nie byoby prawdopodobnie masowych nawrce. Uwaam jednak, e pierwszy scenariusz jest znacznie bardziej prawdopodobny.
Co zrobimy z dawnymi miastami?
Poniewa RBE wymaga stworzenia infrastruktury prawie cakowicie on nowa wic
nie byoby sensu robi remontu starych miast. Byoby znacznie bardziej efektywnie
zbudowa wszystko od podstaw. Wic co zrobimy ze wszystkimi starymi miastami? Po
pierwsze prawdopodobnie zostawimy je tam gdzie s. Podczas wczesnych etapw przechodzenia do RBE wielu ludzi prawdopodobnie nadal yoby w starych miastach. Jeli jednak ogromna wikszo ludzi postanowiaby przej do RBE, to miasta byyby prawdopodobnie na pocztku porzucone. Z biegiem czasu wiele starych miast byoby prawdopodobnie poddanych recyklingowi i odzyskano by z nich zasoby zakadajc, e byyby bez
mieszkacw. Podobnie byoby z okreleniem, ktre zabytki i dzielnice maj zosta zachowane jako muzea miejskie, aby przysze pokolenia mogy zobaczy niektre z cudw
naszej architektury i kultury. Jednak w cigu kilku wiekw wikszo dzisiejszych miast
prawdopodobnie byaby poddana recyklingowi i zastpiona nowszymi. W perspektywie
budowy miast w oceanie konieczno zniszczenia starych miast mogaby odbywa si
przez duszy czas, ale w kocu wiele obiektw z naszej starej cywilizacji zostaoby zastpionych. Tak dugo jak jestemy w stanie zachowa pewne zabytki i miasta nie zapomnimy o naszej przeszoci. Miejmy nadziej, e zawsze bdzie przypomina nam o bdach jakie zrobilimy, by ju nigdy ich nie powtarza.
A my jedziemy dalej...
Omwilimy w tej czci niektre z najczciej wystpujcych zarzutw, niepokoi i
ciekawostek na ktre natrafiem w odniesieniu do RBE. Mam nadziej, e udowodniem i
nie tylko warto dy do tego pomysu, ale te e nie ma si czego obawia jeli nasza
ewolucja pjdzie w tym kierunku. Wikszo zarzutw przeciw RBE wydaje si by oparta
na nieporozumieniach i spoecznie szkodliwym programowaniu ktrego dowiadczamy we
wspczesnym spoeczestwie. Zobaczylimy jak moe wyglda RBE jak rwnie obawy
jakie maj ludzie odnonie tego systemu. Teraz zagbimy si w okreleniu sukcesu jego
powodzenia bd nie: poddamy go testowi.

86

CZ TRZECIA: TEST
Obecnie najsmutniejszym aspektem ycia jest e nauka gromadzi
wiedz szybciej ni spoeczestwo gromadzi mdroci.
Isaac Asimov123

Mamy ju pewne wyobraenie na temat funkcjonowania RBE majc za sob wice si z

tym zastrzeenia i pytania w celu wykazania logicznej siy, ktra ley u podstaw tego
pomysu. Ale w jaki sposb zapewni by system rzeczywicie dziaa? Nie wane czy uwaamy RBE za wspaniay pomys i bez wzgldu na to ile wsparcia tej idei otrzymujemy od
ludzi to konsekwentnie musimy mie jakie pojcie o tym czy system ten bdzie funkcjonowa. Jedynym sposobem sprawdzenia tego jest poddanie RBE badaniom. W rzeczywistoci, caa ksika a do tego punktu moe by traktowana jako uzasadnienie propozycji
w tej czci: konkretny plan, ktry pozwoli nam przetestowa ten system i pozwoli dokona niezbdnych korekt a do uzyskania systemu, ktry bdzie fizycznie funkcjonowa
najlepiej jak to moliwe. Przedstawi oglny plan skadajcy si z 6 gwnych etapw,
ktre mog da nam klucz do zmian naszego caego spoeczestwa globalnego. Po raz
kolejny podkrelam, e plan ten nie wyczerpuje cakowicie sposobu postpowania. Zamiast tego stworzyem pewnego rodzaju szkielet, ktry mgby by stosowany do stworzenia oglnej struktury protokou pomiarowego. Podobnie jak w przypadku mojego aktualnego opisu RBE jest to jedynie zarys. Spodziewam si, e zostanie on zastpiony w
czci lub w caoci przez lepsze pomysy i plany na ktre nie wpadem. Moim celem jest
po prostu pokaza jak najlepiej mogoby wyglda testowanie RBE przedstawiajc przykad procedury testowania.
Podstawowym zaoeniem jest angaowanie si w seri eksperymentw, ktre pozwol nam przetestowa koncepcj RBE torujc jednoczenie drog do jego realizacji.
Byoby to co takiego: Zbieranie wiedzy, testowanie technologii, badanie podstawowych
poj na ma skal z niewielk iloci zmiennych powoli zwikszajc skal dodajc coraz
bardziej zoone zmienne testujc koncepcj na wiksz skal i wykorzysta to jako platform do dalszego rozwoju i wdraania. Ostatecznym celem tego planu jest stworzenie co
123

Isaac Asimov, Quote by Isaac Asimov GoodReads.com (2012) Retrieved on 02-01-2012

<http://www.goodreads.com/quotes/show/4078>

87

najmniej jednego w peni funkcjonujcego, samowystarczalnego, automatycznego miasta

lub wioski, ktre suyoby jako przykad nowego systemu. Mielibymy wtedy znacznie
silniejsze argumenty za RBE potwierdzajce nasze pomysy, ktre realizowane by byy na
coraz wiksz skal, co daoby nam solidne podstawy, ktre zachcayby do jego wdraania w skali globalnej.
Jednake mdrze byo by unikn bdw popenianych w przeszoci zakadajc,
e system nasz teoretycznie bdzie dziaa doskonale, gdy ju go zastosujemy. Zamiast
tego bdziemy postpowa z du ostronoci. Prawdziwa sia tego planu polega na jego
elastycznoci. Musimy by w stanie udzieli sobie w miar potrzeb swobody w celu dostosowaniu parametrw i procedur dowiadczalnych. Zamiast planowania kadej fazy osobno, kady nastpny krok byby przemylany i zaleaby od poprzednich krokw, co pozwolioby nam korzysta z sukcesw i zminimalizowa niedocignicia. Proces starannych
eksperymentw da nam wszystkie naukowe cuda wspczesnego wiata od sandaw do
satelitw. Teraz zobaczmy co moe zrobi dla spoeczestwa.

Krok 1: MONTA!
Zaczynamy od ustalenia pewnego rodzaju konferencji i innych duych spotka w
celu zebrania ekspertw technicznych oraz innych umysw naukowych i artystycznych,
ktrzy byliby zainteresowani realizacj RBE. Celem tego spotkania byoby umoliwienie
bezporedniej komunikacji pomidzy grupami ktre ostatecznie odpowiedzialne by byy
za projektowanie eksperymentw i budow technologii, ktra stworzy RBE. Innymi sowy
musimy zacz powanie planowa. Planujc co roczne konferencje lub spotkania chcielibymy zapewni dostp wszystkim zainteresowanym stronom do forum w celu przedstawienia innym swoich pomysw i uatwienia wymiany wiedzy midzy grupami. Byaby to
dobra okazja dla tych co opracowuj rne technologie, by rozpocz wdraanie ich pomysw. Przykadowo osoby opracowujce pionowe gospodarstwa mogyby porozumie
si z osobami od transportu rurowego w celu omwienia technologii w ktrej poczono
by produkty farm z transportem dla efektywnego transportu ywnoci. Ludzie stojcy za
konstrukcj samochodw mogliby chcie zamieni dwa sowa z grup robocz automatycznych samochodw. Zasadniczo kady bdzie chcia dowiedzie si wicej o produkcji
ulepsze, gdy bd wtedy wiedzie czy i jak ich konkretna technologia moe zosta
zbudowana przy uyciu danej techniki produkcji. Lista moliwej wsppracy technologicznej jest bardzo duga. Byoby take wskazane, aby konferencja bya otwarta dla publicznoci, jak rwnie, aby moga by platform dla osb zaangaowanych bezporednio w
edukowanie spoeczestwa o zastosowanych pomysach czynic postp w pracach nad
eksperymentem stworzenia RBE. Przejrzysto dla spoeczestwa jest niezwykle wane,
poniewa w kocu prbujemy zaangaowa spoeczestwo w poparcie tej idei.

88

Po kilku spotkaniach (by moe nawet pierwszym) bylibymy w punkcie, gdzie

moglibymy zorganizowa grup zadaniow do zaplanowania konkretnych aspektw testowej wsplnoty. Przykadowo jedna grupa mogaby skupi si na energii, podczas gdy
inny skupiaby si na infrastrukturze wodnej i odpadowej, a z kolei trzecia mogaby podda samych siebie eksperymentowi. Istniej dwa gwne cele, ktre powinny by ukoczone zanim przystpimy do kolejnego kroku:
1. Musimy mie wszechstronne modele komputerowe (i co najmniej kilka maych
modeli fizycznych) kadego rodzaju technologii i kadego aspektu testowanej
spoecznoci. Jest to niezwykle wane, poniewa produkcja wymaga modeli
komputerowych na ktrych si oprze. Poprzez modele utworzone na tym etapie
badanie procesw bdzie znacznie atwiejsze i bardziej efektywne.
2. Musimy zacz planowa badania, ktre zostan wykorzystane do uruchomienia
testowego spoeczestwa. Na tym etapie byoby zbyt wczenie okrela konkretny plan caego procesu (musimy by pewni e bdziemy elastyczni, gdy konieczne bdzie dokonanie zmian), jednake pierwszy etap powinien by co
najmniej dobrze zdefiniowany wraz z okreleniem oglnych poj jak postpowa i jak etap powinien funkcjonowa. Powinnimy mie dobry pomys jak dobiera tematy i jakie kryteria bd decydowa lub nie o jego wyborze.

Gdy zapewnimy spenienie powyszych dwch kryteriw, moemy przej do fazy

testw.
Bdzie to rwnie czas na przyjrzeniu si grze biurokracji i papierkowej pracy w
celu ich eliminacji zanim tego rodzaju eksperyment mgby si rozpocz na du skal.
Zajmie to wiele czasu i energii, co o wiele zmniejszy czas i energi zuyt przy pracy nad
konkretnymi projektami o czym bolenie przekonay si osoby ktre kiedykolwiek pracoway przy badaniach. Niestety taka jest rzeczywisto dowiadcze naukowych w naszym
obecnym systemie i bdzie trzeba si tym zaj.
Nie mog nawet poj jak wielka jest ta gra i jak wiele formularzy i plikw obejmuje ale nie mamy innego wyjcia ni si na ni wdrapa.
Opcjonalnym dodatkiem do tego kroku byoby stworzenie grupy zada, ktre wyranie opowiadaj za wdraanie systemw innych ni RBE. W rzeczywistoci spotkania
same w sobie mogyby by ukierunkowane do odkrywania rnych alternatywnych systemw spoeczno-gospodarczych, gdzie RBE byby jednym z nich. Nie po to by wspiera
konkurencj pomidzy systemami, ale wsppracujc i wzajemnie si uczc. Poprzez te-

89

stowanie szeregu systemw jednoczenie, byaby moliwo uczenia si na sukcesach i

wadach innych systemw badawczych, zwikszajc tym samym szanse na stworzenie
przynajmniej

jednego

bardzo

funkcjonalnego

stabilnego

systemu

spoeczno-

gospodarczego. Testowanie wielu systemw nie jest w 100% niezbdne, ale z pewnoci
postpowanie w ten sposb jest zalet. Plan ten opracowanoby przy zaoeniu, e testujemy koncepcj RBE, ale logika tutaj uywana mogaby mie zastosowanie przy testowaniu wielu eksperymentalnych systemw spoecznych (w szczeglnoci gdzie kada opiera
si gwnie na technologii).
Celem kroku pierwszego jest umoliwienie przechodzenia kolejnych krokw w jak
najkrtszym czasie i bez marnowania energii. Nadal bd musiay by podejmowane dodatkowe wysiki by wprowadzi niezbdne poprawki w prowadzonych dowiadczeniach, a
take pomiarach i interpretacjach danych do ktrych byby oglny dostp. Etap planowania powinien da nam dobre przygotowanie do kadego nastpnego kroku dziki czemu
moglibymy przej z jednego etapu do nastpnego ze stosunkowo niewielkim opnieniem.

Majc modele dla wszystkich testowanych spoecznoci i dobrze zdefiniowanej

metodologii moglibymy przej do kroku drugiego. Przewiduj, e etap planowania potrwaby okoo piciu lat, aby doj do miejsca, w ktrym bdziemy mieli pewno e podamy we waciwym kierunku.

Krok 2: Utworzenie w peni zautomatyzowanego wydobycia/zakadu produkcyjnego

Krok ten ustanawia instrument, ktry jest w stanie wydobywa surowce, poddawa je ekstrakcji i rafinacji oraz obrabia do postaci uytecznych produktw. Wszystko to
w jednym miejscu i bez udziau pracy ludzkiej. Funkcja ta powinna zawiera jako minimum:

trwae i niezawodne rdo energii. W zalenoci od lokalizacji i rodowiska naturalnego jakakolwiek energia geotermalna, soneczna, wiatrowa, pyww/fal
lub ich kombinacji powinna by odpowiednia.

funkcjonalno pozyskiwania zasobw w systemach ekstrakcji/grnictwa pozwalaaby na wykorzystanie tak wielu agregatw jak to moliwe do produkcji
materiaw budowlanych w pierwszej kolejnoci. Pozostae materiay mogyby
by wysyane przy ograniczeniu importowania do minimum.

przeistoczenie sektora rafinijnego w wydobywajcy surowce w przydatnej formie.

90

zdolno pionowych farm do wytwarzania zarwno ywnoci jak i rolin uywanych do tworzenia termoplastyki.

centrum produkcji ktre jako minimum miaoby za zadanie produkcj maszyn o

rnych wielkociach do dodatkowej produkcji i rnych towarw z tworzyw
termoplastycznych.

system transportu towarw do pobliskich miast. Najprawdopodobniej w formie

systemu pocze vactrain.

S dwa cele tego kroku: przetestowa podstawowe technologie na ktrych RBE

byby oparty i stworzy techniczne podstawy budowy pierwszej, testowej spoecznoci.
Byoby idealnie gdyby cay zakad funkcjonowa automatycznie korzystajc z zaawansowanych technik produkcji dodatkw i innych rzeczy. Pocztkowe potrzeby skadayby si
z tymczasowych rde zasilania, kilku robotw do budowy budynkw w technologii contour crafting (przyp. tum.: technologia w fazie rozwoju polegajca na wykorzystaniu
komputerowo sterowanych urawi, suwnic do budowy kompletnych budowli bez udziau
czowieka), surowce, a moe i niewielk ilo pracy ludzkiej wymaganej do budowy tego
zakadu. Konkretne cele tego zakadu pokrywayby rachunek jego budowy i prawa do
ziemi na ktrej byby zbudowany (nie bdziemy musieli ucieka na razie od kapitalizm).
W zalenoci od nastawienia osoby lub grup, ktre dostarczyyby kapita mogliby uy go
do taniego produkowania wyrobw sprzedajc je na rynku w celu pokrycia kosztw inwestycji, a moe i zarabiajc. Co wicej altruistyczni filantropi mogliby zamiast korzysta z
tego zakadu dostarcza ywno i potrzebne towary biednym, a nawet przesa ywno
biednym krajom. Rzd, ktry sfinansowaby zakad mgby sprzedawa towary za granic
i korzysta z zyskw zwracajc je podatnikom lub nawet przeznaczajc na finansowanie
programw socjalnych i tym podobnych. Kady z tych scenariuszy zapewni nam na gruntowne zbadanie rzeczywistego wiata poprzez eksperymenty, aby sprawdzi czy w peni
zautomatyzowany zakad do ekstrakcji-rafinacji-produkcji-wysyki mgby rzeczywicie
dobrze funkcjonowa. Mielibymy dowody eksperymentw podstawowych technologii na
ktrych pojcie RBE jest zbudowane. Wskazane byoby, aby tego rodzaju eksperyment
trwa przez co najmniej 2-5 lat, gdy mielibymy wystarczajco duo czasu i danych by
go zdiagnozowa.
Gdy bdziemy pewni, e zakad funkcjonuje dobrze moglibymy przej do kroku
3 w ktrym zakad ten byby uyty do budowy pierwszej testowej wsplnoty. Tutaj rzeczy
przyjm bardzo ciekawy obrt. Posiadajc obiekt, ktry nie tylko jest w stanie wyodrbni i udoskonali surowce, ale take ywno, energi i automatyczne roboty budowlane

91

ju nie byoby prawie potrzeby dodawania rodkw finansowych i pracy ludzi do zakoczenia caego projektu RBE. Jak tylko zakad w peni zautomatyzowany bdzie gotowy do
pracy powinnimy by w stanie funkcjonowa w maej zalenoci od systemu kapitalistycznego. Stworzony zakad produkcyjny miaby dziaa jak samodzielnie rozmnaajcy
si organizm, ktry automatycznie tworzyby pierwsze testy posugujc si zgromadzonymi przez siebie energi i zasobami. Jako dodatkowy bonus, zdolno zakadu produkcyjnego i wsppracy do automatycznego rozbudowania si przy minimalnym udziale
czowieka w znacznym stopniu poprawioby nasz zdolno do kolonizacji przestrzeni,
gdzie koszty przemieszczajcych si pracownikw mogyby mniej istotne.
Podczas kroku 2 byby dobry czas, aby rozpocz rekrutacj osb i finalizowanie
planw kroku 3. Podczas fazy rekrutacji wane byoby, aby pamita, e osoby zaangaowane w budow eksperymentu skorzystaj prawdopodobnie ze wzrostu poziomu ycia,
ale take stan wobec ryzyka zaamania si spoeczestwa na ma skal i nie powiedzenie si eksperymentu. Jest to bardzo realne ryzyko i spoeczestwo powinno by tego
wiadome. Byby to rwnie dobry czas, aby odpowiedzie na nastpujce pytania: Co si
stanie z wasnoci przedmiotw, miejscami pracy i innymi elementami spoeczestwa
kapitalistycznego ludzi uczestniczcych w tym eksperymencie? Czy bdzie okrelony czas
uczestnictwa jednostki w eksperymencie oraz czy bd mogli pozosta w tym nowym
spoeczestwie tak dugo jak bd chcieli? Jeli eksperyment RBE si nie powiedzie, to w
jaki sposb to wynagrodzi? Niestety nie znam odpowiedzi na te pytania, ale wszystkie
bd musiay by rozwizane zanim przejdziemy do kroku 3.

Krok 3: Wykorzystanie zakadu produkcyjnego do stworzenia

pierwszej testowej wioski
Po przetestowaniu zakadu produkcyjnego i potwierdzeniu e dobrze dziaa moemy przej do kolejnego kroku w ktrym otrzymamy co przypominajcego rzeczywist
form RBE. Na tym etapie zakad produkcyjny posuy do dostosowania rzeczywistego
modelu komputerowego ktry opracowalimy w kroku 1. Stworzymy ma testow wiosk, ktra powinna posiada nastpujce cechy:

bardzo maa populacja, moe tylko 50-100 osb plus may zesp naukowcw.

podczas tego kroku pod uwag brane by byy tylko dorose osoby niekarane lub
niemajce skonnoci do przemocy. Dzieci nie byyby czci eksperymentu na
tym etapie i nie byyby brane pod uwag. Oczywicie oznacza to, e w tym
eksperymencie na wstpnym etapie nie mogyby wzi udziau cae rodziny.

ywno byaby dostarczana wycznie za porednictwem pionowych farm. Do

momentu sztucznego uzyskiwania misa ktre jeszcze wymaga postpu miesz92

kacy byliby ograniczeni do diety cakowicie wegetariaskiej. Jednake hodowla

ryb mogaby by wybudowana w wiosce bdcej w pobliu duego akwenu, a
niektrzy mogliby zawsze sami polowa na wasne potrzeby jeli byaby taka
potrzeba. Ze wzgldu na ogromn ilo marnotrawienia miejsca i zanieczyszczenia spowodowanego przez hodowl zwierzt naleaoby unika tej praktyki.
Tak czy inaczej w momencie pojawienia si wystarczajco zaawansowanej
technologii i produkcji sztucznego misa idea utrzymania zwierzt lub polowania na potrzeby spoycia w duej mierze staaby si niepotrzebna.

oprcz mieszka, pionowych farm i trwaych generatorw energii wioska powinna zawiera podstawowy zakad medyczny, centrum rekreacji, bibliotek lub
inne placwki, aby zachci do nauki i bada. Dodatkowo byoby centrum bada w ktrym przeprowadzano by eksperymenty na miejscu.

budynek lub modu dziaajcy jako centrum sterowania czy cyfrowego mzgu bdzie wymagane w celu zachowania dziaania wioski poprzez zarzdzanie
produkcj i dystrybucj. W zalenoci od sposobu zbudowanej wioski mgby
by zintegrowany bezporednio z bibliotek lub orodkiem badawczym.

mdre by byo, aby by jaki szybki rodek transport (najprawdopodobniej w

postaci vactrain) do najbliszego miasta na ewentualno sytuacji awaryjnych.

Celem tego etapu jest stworzenie w peni funkcjonalnej wioski dziaajcej w oparciu o parametry gospodarki opartej na zasobach tworzc pierwsz koloni RBE. Najlepiej gdyby na caym wiecie w tym samym czasie zostao wybudowanych wiele wiosek,
tak eby nie by ograniczonym do jednego ukadu dowiadczalnego z ktrego otrzymalibymy wyniki. Chciabym doradzi, i w tym pocztkowym etapie powinnimy unika
dzieci, gdy nie bdzie systemu edukacji i nie jestemy jeszcze pewni czy koncepcja RBE
bdzie w ogle dziaa. Uczestnictwo dzieci, zanim okae si e RBE byoby stabilnym
spoeczestwem jest powanym ryzykiem dla ich bezpieczestwa. Ponadto bardzo polecam by na tym etapie nie bra osb, ktre mog wiza si z wysokim ryzykiem gwatownych zachowa, gdy mogoby to odbi si na naszym eksperymencie. Pomimo e
zarwno dzieci jak i osoby z kryminaln przeszoci zostayby wprowadzone, to najpierw
musimy upewni si co do prawdziwoci zasad systemu RBE. Oznacza to, e musimy by
w stanie wykaza, e w tych niezwykle idealnych warunkach (maa populacja skadajca
si w caoci z dorosych ludzi bez skonnoci do przemocy) RBE bdzie dobrze funkcjonowa. Najprostszym sposobem, aby eksperyment si uda jest nie stworzenie go zbyt
skomplikowanym na pocztku. Naleaoby zachowa rzeczy tak prostymi jak to tylko

93

moliwe, a do moment udowodnienia e RBE moe funkcjonowa przynajmniej w tych

korzystnych warunkach. Jak ju poobserwujemy t pierwsz wiosk przez okres co najmniej roku i potwierdzimy, e funkcjonuje w sposb zadowalajcy, to moglibymy zacz
wdraa bardziej relaksujce restrykcje i dodawa wiksz ilo tematw zwikszajc
tym samym zoono systemu.
Ale jak dokonamy oceny funkcjonujcej wioski? Cae to przedsiwzicie usiowaoby ostatecznie poprawi ycie ludzi, zmniejszy zniszczenie rodowiska i byoby dobrymi
wskanikami do przyjrzenia si naszej odpowiedzi. W celu monitorowania zdrowia fizycznego osb w wiosce moemy uy technologii takiej jak lustro, ktre mierzy cinienie
krwi i inne parametry ciaa (mwilimy o tym w czci pierwszej). Raz w miesicu, kada
osoba stawaaby w domu przed lustrem, poddajc si badaniu ktrych informacje wysyano by do zespou badawczego. Zdrowie psychiczne moe by monitorowane przez badania oparte na samoocenie, co jest powszechn praktyk w badaniach psychologicznych. Moe zawiera midzy innymi takie pytania jak Jak szczliwy si czujesz? lub
Jak duo stresu dowiadczasz? oceniajc w skali od 1 do 10. Te co miesiczne badania
mogyby by wysyane drog elektroniczn do kadej osoby w wiosce i po ich wypenieniu
wysyaliby je z powrotem do zespou badawczego. (W temacie bada, naley rwnie
pamita e jednostki uczestniczce bd same sprawowa kontrol nad przebiegiem
eksperymentu za pomoc bada, co docelowo zarzdzaoby wiosk.) Byoby dobrym pomysem, aby przeprowadzi na uczestnikach raz na 6 miesicy lub czciej dogbne egzaminy fizyczne i psychiczne w celu uzyskania bardziej szczegowych danych. Powinien
by te zesp badaczy rodowiska, ktrzy monitorowaliby kondycj rodowiska lokalnego. Jako powietrza i wody, zdrowia lokalnych rolin i zwierzt oraz stanu lokalnych zasobw powinny by uwanie ledzone, aby rzeczywicie wiedzie czy ten nowy rodzaj
spoeczestwa mniej wpywa na rodowisko ni obecnie. Byoby wskazane, aby raport i
publikacja wynikw bya w ujciu rocznym, tak aby spoeczno naukowa i og spoeczestwa byli wiadomi tego, co zostao odkryte.
Musimy rwnie bra pod uwag jak osada zostanie zbudowana. Jedn z opcji jest
wybudowanie jej jak tradycyjnej wioski skadajcej si gwnie z oddzielnych budynkw
poczonych drogami lub inn infrastruktur. Jeeli uyjemy tej metody moe by konieczne utrzymanie maej floty samochodw w celu zapewnienia formy transportu po
osadzie w zalenoci od jej wielkoci (w szczeglnoci podczas kolejnych krokw rozwoju). Istnieje rwnie moliwo budowy caej wioski jako jednego budynku. Plany ju istniej. Wysoka na 1 km budowla zbudowana na prawie identycznej zasadzie co RBE tworzy cakowicie autonomiczne miasto/wie, ktre byoby w stanie pomieci domy dla 10-

94

50 tysicy ludzi124. Budowa w mniejszej skali tego budynku dla kilkuset osb nie tylko
zapewniaby korzyci w zakresie budowy - brak koniecznoci przenoszenia robotw contour crafting z miejsca na miejsce - co rwnie idealnie przetestowaoby na ma skal
penowymiarow miasto/wie. Zdolno umieszczenia w takim domu caej spoecznoci
w ramach jednej struktury byoby du zalet w naszych wysikach do kolonizacji przestrzeni czy nawet tylko do kolonizacji oceanu. Bez wzgldu na projekt, ktry wybierzemy
powinnimy by w stanie zbudowa ca wiosk uywajc komputerowych modeli, ktre
opracowalimy w kroku 1 korzystajc z robotw contour crafting.
To sprowadza nas do kwestii zasobw. Jeli s zasoby niezbdne do wybudowania
i utrzymania wioski, ale nie mona ich wydosta (co jest prawie cakowicie nieuniknione),
to w jaki sposb wioska je uzyska? Jeli byby pieniny zysk z oryginalnego zakadu
produkcyjnego, niektre rodki mona by wykorzysta na zakup pomocnego sprztu do
wioski. Jednak taka praktyka sprawi, e wioska zalena bdzie od obecnego systemu
rynkowego. Rozwaajc, e wanie od tego system staramy si uciec, to aktywne korzystanie z powyszego moe nie by najlepszym pomysem. Inn opcj byby bezporedni
handel towarw na potrzeby zasobw, ale to skierowaoby nas do podobnego dylematu.
W celu umoliwienia handlu trzeba by okreli warto pienin umieszczonych w RBE
zasobw, co nadal angaowaoby nas w system rynkowy. Niestety do momentu, gdy
osigniemy poziom zaawansowania w ktrym bdziemy mogli symulowa waciwoci
absolutnie wszystkich materiaw niezbdnych do utrzymania dziaajcego spoeczestwa, to kolonie RBE przez jaki czas czciowo bd uzalenione od kapitalizmu. Mam
nadziej e w trakcie trwania eksperymentu postp nauki w zaawansowanie materiaw
pozwoli wiosce sta si cakowicie autonomiczn (zakadajc, e te zaawansowane materiay nie s obecne gdy wybudujemy pierwsz wiosk).
Jeli w okresie 1 roku test pierwszej wioski wykae e dziaa ona dobrze, to moglibymy zacz realizowa pierwszy zestaw rozbudowy.

Krok 4: Rozszerzenie wioski/ek i eksperymentalnych zmiennych

Jeli okae si, e testowa wioska funkcjonuje dobrze (wtedy gdy jednostki cieszyyby si dobrym zdrowiem fizycznym i psychicznym, byliby zadowoleni, a rodowisko naturalne wyglda na stabilne) po 1 roku, to moglibymy zacz jej rozszerzenie w ujciu
rocznym, jak rwnie zwikszajc liczb uczestnikw.

124

The NZP, Welcome to the NZP The NZP/Krasinski Warsaw. 12-09-2011. Retrieved on 17-09-2011
<http://www.thenzp.com/default.aspx>

95

Na pocztku fizycznie rozszerzylibymy wiosk przyjmujc kolejne 50-100

mieszkacw. W zalenoci od projektu wioski moglibymy albo wybudowa
wicej domw (tradycyjnych) lub zbudowa kolejn wie i poczy z pierwsz.

Kadego roku ocena zgromadzonych danych pozwoliaby nam podj decyzj o

bezpiecznym rozwoju wioski lub o koniecznoci wprowadzania zmian i poprawek w systemie zanim dodane zostanie wicej uczestnikw, co bardziej co
skomplikuje.

Rozpoczynajc drugi rok testowej wioski powinnimy by w stanie doda peny

system edukacji i wczy rodziny z dziemi.

Kademu fizycznemu rozwojowi wioski powinien towarzyszy dodatkowy mzg

cyfrowy lub centrum sterowania. Poprzez czenie w sie wszystkich orodkw komputerowych oraz dystrybucyjnych obcienie obliczeniowe byoby rozoone midzy nimi, a kademu rozwojowi wioski zawsze towarzyszyaby ekspansja mocy obliczeniowej caej wioski, zapewniajc tym samym, e systemy
odpowiedzialne za dziaanie nigdy nie byyby przecione.

Kiedy dzieci, rodziny i system edukacji bd w peni zintegrowane, to byby to

dobry czas, aby otworzy wioski dla wycieczek. Najlepszym sposobem aby ludzie z caego wiata dostrzegli powodzenia nowego rodzaju spoeczestwa bdzie zobaczenie tego na wasne oczy.

Celem tego kroku jest zwikszenie zoonoci eksperymentu dodajc wicej zmiennych przy cigym podnoszeniu jakoci spoecznych projektw poprzez badanie i poddawanie eksperymentom procesw. Pozwoli to by eksperyment naturalnie ewoluowa zgodnie z kaprysem uczestnikw i rzeczywistymi potrzebami. Najwaniejszym aspektem tego
etapu jest dodanie systemu edukacji oraz integracji dzieci i rodzin. Jest to kolejny bardzo
krytyczny punkt w eksperymencie RBE. Spoeczestwo musi by w stanie wyprodukowa
szczliwe, dobrze dostosowane i dobrze wyksztacone dzieci. Wczenie dzieci do eksperymentu zapocztkuje niezwykle interesujce zagadnienia psychologiczne: Jak dzieci wychowywane w RBE rni si od dzieci wychowywanych przez wspczesne spoeczestwo? Ponownie po co najmniej roku spoecznej stabilnoci bdziemy pogbia zaczynajc dodawa wicej nieprzewidywalnych zmiennych.

96

Krok 5: Wprowadzenie lotnych zmiennych

Drugi zestaw rozszerze powinien towarzyszy celowym wczeniem jednostek o
ktrych wczeniej mylano jako o zagroeniu dla stabilnoci testu RBE.

Kryteria doczenia bd teraz otwarte dla tych z histori zachowa agresywnych.

Najlepiej by w tym punkcie testy licznych wiosek zaczy powstawa na caym

wiecie, co pozwolioby nam zebra wicej danych i zapewni spoeczestwu
wicej moliwoci bezporedniego dostpu poprzez publiczne wycieczki i tym
podobne.

Ten ostatni test musielibymy zakoczy zanim przeniesiemy eksperyment do

penej skali.

Celem tego etapu jest zobaczy czy RBE jest w stanie utrzyma stabilno w obecnoci osb potencjalnie niestabilnych i zaobserwowa jakie byyby skutki ycia w RBE na
wspomniane jednostki. Jest to bardzo podobne do ostatnich eksperymentw przeprowadzanych we wsplnotach zwanych Kibucami w Izraelu. Zasadniczo s to mae spoecznoci oparte na zasadach prostego ycia z bardzo niskim poziomem przemocy w porwnaniu do oglnej populacji. Umieszczeni na pewien czas w tej spoecznoci przestpcy wykazywali znaczny spadek przemocy nie trafiajc ponownie do wizie. W rzeczywistoci
im duej yli wrd mieszkacw Kibucu tym mniej prawdopodobne byo by powtarzali
zachowania przestpcze. Celem tych eksperymentw jest dowiedzenie, e bez przemocy
rodowisko bardziej skutecznie leczy osoby z przemoc. To jest wanie jako ktr posiada RBE wic wane jest bymy testowali te zdolnoci RBE, aby zapobiec przemocy nawet u tych, ktrzy s na ni bardziej podatni125.
Jeli testowa wioska jest w stanie przetrwa to ostateczne wyzwanie bdziemy musieli pokona wszystkie gwne wyzwania potrzebne do udowodnienia sukcesu gospodarki
opartej na zasobach w maej skali. W tym miejscu jedyn rzecz do zrobienia jest przejcie do badania w penej skali.

125

Efrat Shoham & Uri Timor. Rehabilitation of Released Prisoners in the Kibbutz. Journal of Offender Rehabilitation (2007)
Volume 44, Issue 1, 1-22, DOI:10.1300/J076v44n01_01

97

Krok 6: Utworzenie jednej lub wicej kolonii/miast w penej

skali
Zanim rozpoczniemy omawianie tego kroku musimy przedyskutowa wielk technologiczn innowacj i jest to co do czego nawizywaem w poprzedniej czci. Moliwo budowy miast na oceanie. Ten bardzo nacigany i futurystyczny w brzmieniu pomys jest ju realizowany w kilku rnych formach na caym wiecie. Najstarsza koncepcja ma form bardzo duych statkw w ktrych mieszkaj stali mieszkacy gdzie s placwki owiatowe, firmy, centra handlowe i ich forma rzdw126

127

. Istniej bardziej am-

bitne modele majce na stae by koloniami przypominajcymi sztuczne wyspy ale jak
dotd nie ma rzeczywistych budowli128

129

. Istniej nawet dobrze zdefiniowane plany bu-

dowy miasta, na szczycie platformy lodowej. Plan zawiera opis jak pozyska kawa lodu z
zamroonego wybrzea Antarktydy i mechanizmy pozwalajce na utrzymanie lodu na
wodach rwnikowych dziki czemu takie miasto moe wystpowa praktycznie w kadym
miejscu na oceanie130.
Przypuszcza si, e miasta na oceanie byby idealnym miejscem do testowania
nowych rodzajw politycznych i ekonomicznych, co mogoby prowadzi do powstania tzw.
mikronacji130. Jest to bardzo wygodna alternatywa dla tych z nas, ktrzy sprbuj przetestowa nowy system socjoekonomiczny. Jak ju wspomniaem wczeniej w tej czci
istnieje plan stworzenia jednolitej wiey, ktra jest w stanie pomieci domy wsplnoty
10-50 tysicy osb w oparciu o zasady podobne do RBE. To czego nie wspomniaem, to
e plan ten obejmuje rwnie budow takich wie na oceanie124. I w tym wanie miejscu
wszystko si czy.
Eksperyment RBE to idealna okazja do upieczenie dwch pieczeni na jednym
ogniu: Stworzenie nowego rodzaju spoeczestwa i kolonizacji oceanu. Najwiksz korzyci moliwoci skolonizowania oceanu z perspektywy eksperymentu RBE jest to, e nikt
nie jest w posiadaniu wd midzynarodowych. Nie byoby potrzeby zakupu lub zabezpieczeniu takiego terenu, co oznacza, e moglibymy rozwija nasze kolonie bez obaw
pod warunkiem, e byyby to miejsca z dala od wanych szlakw eglugowych i wd
strategicznych. Mimo e jest bardzo kuszce powiedzie, e powinnimy pj dalej i
skonstruowa jedn z takich kolonii, to jednak musz podkreli, e naley najpierw uzyska wstpne dane sugerujce, e taka wsplnota rzeczywicie mogaby funkcjonowa
126

Freedom Ship International, What is the Freedom Ship? Freedom Ship International, Inc. (2009) Retrieved on 13-092011 <http://www.freedomship.com/>
127
The World, The World: Residences at Sea The World. Retrieved on 13-09-2011 <http://aboardtheworld.com/>
128
Open-sourced wiki Aquarius The Millenial Project 2.0. (2011) Retrieved on 14-09-2011
<http://tmp2.wikia.com/wiki/Aquarius>
129
Darren Quick, Green Float concept: a carbon negative city on the ocean Gizmag. 09-11-2010. Retrieved on 14-09-2011
<http://www.gizmag.com/green-float-ocean-cities/16896/>
130
Alexander Bolonkin. Floating Cities on Ice Platform. The Open Ocean Engineering Journal (2010) 3, 1-11

98

(std wszystkie poprzednie kroki). Jeli jednak ju uzyskamy takie dane, to nie ma powodw dla ktrych nie powinnimy pj w pen skal. Moje zalecenie jest takie, by pozwoli dziaa mniejszej wiosce/wioskom przez 5 lat zanim zdecydujemy si przej na
pen skal.

Pierwsza wiea byaby wykonana tak dobrze jak fizycznie bdzie to moliwe ze
rodkw zgromadzonych przez zakad produkcyjny RBE zmniejszajc lub nawet
eliminujc konieczno dodatkowego kapitau.

Wszystkie zamiary, cele i sposoby funkcjonowania miasta byby identyczne

jak w testowej wiosce, tylko na znacznie wiksz skal.

Po dokonaniu obserwacji w pierwszej z wie przez okres co najmniej 2 lat dodatkowe wiee zbudowane by byy z wykorzystaniem rodkw zgromadzonych
przez pierwsz wie umoliwiajc w ten sposb rozwj spoecznoci i przyjcie
dodatkowych mieszkacw. W tym momencie czy nadal jest to eksperyment
czy prawdziwa kolonia jest dyskusyjne wic przestan nazywa mieszkacw
jednostkami.

Sieci miast bd tworzone na oceanie, co daoby podstaw do jednej lub wicej

mikronacji.

Celem tego kroku byoby ustanowienie cakowicie autonomicznej kolonii w penej

skali, ktra bdzie wyznacza kierunek tworzenia mikronacjom dajc nam moliwie najlepszy test systemu RBE, ktry moglibymy mie. Faktycznie inny ni obecnie wdraany
na skal globaln. Jak ju bdziemy mieli ustanowion w duej skali spoeczno RBE,
ktra jest w stanie utrzyma si z zachowaniem przyjemnoci, zdrowej populacji, to bdziemy mieli wreszcie dowody, ktre pozwol na wprowadzenie gospodarki opartej na
zasobach w skali globalnej. Co oczywicie jest pozornie niewykonalnym zadaniem, ktre
ostatecznie na nas czeka.

Skaczc w nieznane
Cel eksperymentu RBE jest dwojaki: dokadne przetestowanie i udoskonalenie
koncepcji RBE dopki nie mamy dobrze funkcjonujcego, uniwersalnego systemu. Da
nam to rwnie fizyczne referencje pokazujce zasugi RBE w celu rozpoczcia transformacji. I to oczywicie jest najbardziej przeraajcym pytaniem na ktre musimy odpowiedzie: W jaki sposb przejdziemy z obecnego systemu do RBE? Moemy oczywicie
spekulowa o tym jak to przejcie mogoby wyglda, ale to w zasadzie jest niemoliwe
do przejcia bez planu zawierajcego konkretne informacje na temat sytuacji politycznej i
99

gospodarczej jakie przynios nadchodzce dekady. Niemniej jednak pewne oglne spekulacje mog zosta wprowadzone. By moe jedna lub wicej mikronacji RBE bdzie formowa i rozwija si na oceanie, przycigajc nowych mieszkacw i inspirowa obywateli innych pastw do powstania przeciwko ich obecnemu systemowi. Fala globalnych
protestw, ktre rozpoczy si w 2011 przeciw korupcji i chciwoci wspczesnego spoeczestwa moe rwnie dobrze by pocztkiem takich powsta 131

132

Niezalenie od scenariusza znalelimy si na drodze, gdzie bdziemy nieuchronnie stawa wobec tego samego kocowego zadania: Przekonanie zasadniczo caej populacji Ziemi porzucenie drogi ycia, ktra dominuje na naszej planecie od wiekw zmieniajc system na cakowicie obcy i dla wikszoci dziwny. Brzmi to niewiarygodnie, ale istniej dowody, ktre wskazuje na jego wiarygodno. Niedawne badanie sugeruje, e kiedy pomys staje si siln wiar okoo 10% ludnoci, to nagle zaczyna si szybko rozprzestrzenia na wikszo133. Wydaje si, e kilku osobom wygodnie jest trzyma si niewygodnego pomysu, ale kiedy jest zachwalany przez du cz populacji, to staje si
znacznie bardziej akceptowanym przez spoeczestwo, co bardzo szybko zaczyna zyskiwa na popularnoci. Innymi sowy koncepcja RBE stajca si popularnym pomysem
jest niemoliwa. Jedynie musi uzyska wystarczajc akceptowalno by osign prg
akceptacji spoecznej, podobnie jak miao to miejsce ze stawianiem konierzyka. To jak
zapewnimy, e to si stanie?
Jak ju wskazaem kilka razy jeden z najlepszych sposobw aby przekona ludzi,
e bd korzysta z nowego pomysu jest pokazanie im konkretnych dowodw na skuteczno pomysu. Wskazanie dowodw jest jednym z punktw planu przejcia. Stay
strumie naukowych informacji, publicznych wycieczek i informacji o yciu mieszkacw
udostpnione publicznie wszystkimi drogami pokazujc styl ycia w RBE. Informacje niezbdne do rozprzestrzeniania tej idei i zachcenia spoeczestwa do przyjcia tego pomysu s obecne w protokoach bada bez nacigania przewidywa sukcesu eksperymentu
RBE. Pamitaj, e nie ma potrzeby by bezporednio przekonywa kadego czowieka na
wiecie do wspierania tej idei. W momencie, gdy rozsdna mniejszo zaoferuje swoje
poparcie akceptacja idei rozprzestrzeni si bardzo szybko niosc dowody z eksperymentu
RBE umoliwiajce jego wsparcie.
Jednak nawet jeli uda si osign punkt w ktrym idea RBE stanie si bardzo
popularna wrd ludzi na Ziemi, to pozostaje jeszcze kwestia pokonania struktury wadzy
tkwicej w miejscu. Najlepiej, gdyby nie wymagaoby to nic wicej poza petycj do rz131

Occupy Wall Street, About Us OccupyWallSt.org. (2011) Retrieved on 02-10-2011 <http://occupywallst.org/about/>

Occupy Together, Occupy Together | Home OccupyTogether.org. (2011) Retrieved on 26-10-2011
<http://www.occupytogether.org/>
133
J. Xie, S. Sreenivasan, G. Korniss, W. Zhang, C. Lim, and B. K. Szymanski. Social consensus through the influence of committed minorities. Phys. Rev. E (2011) Vol 84, Issue 1
132

100

dw i organizacji, takich jak ONZ, aby rozpocz uchwalanie reform, ktre przybli nas
do RBE, a do cakowitego zakoczenia przejcia. Jednak pogld e grupy majce wadz
bd chtne j odda jest bardzo mao prawdopodobny. Zamiast tego opr wobec zmian
prawie na pewno musi spotka si z oporem odwrotnym. To wanie takie dziaania jak
bojkot, masowe wypaty bankowe, protesty, okupacja przestrzeni publicznej i innych
uciliwych form oporu bez przemocy mogyby by wykorzystane do wywierania wpywu
na uparte rzdy. Chocia nie mog da adnej wyranej wskazwki jak te taktyki mogyby by stosowane do wspierania przyjcia tego pomysu, to poczenie mikronacji RBE,
naukowych dowodw wspierajcych korzyci z ycia w RBE i obywatelskiego nieposuszestwa i oburzenia ludnoci powinna by wystarczajca, aby zachci (bardzo) do
stopniowego przechodzenia do gospodarki opartej na zasobach. Jak wskazaem w poprzedniej czci, istotne jest, by przejcie to byo stopniowe. Nie moemy oczekiwa, e
gatunek czowieka sam w sobie bdzie w stanie przystosowa si do nagego przejcia tej
wielkoci uwzgldniajc drastyczne zmiany wartoci, ktre bd musiay towarzyszy tej
ewolucji spoecznej.
Opierajc si o przedziay czasowe podzieliem przygotowania do eksperymentu (5
lat), prowadzenie zakadu produkcyjnego (2-5 lat), tworzenie i testowanie wiosek (5 lat),
zakadanie i badania kolonii w penej skali (2 lata lub wicej), to krtki termin stworzenia
udanej kolonii RBE zajmie 14-17 lat w idealnych warunkach. Jednake warunki nie s
nigdy tak idealne jak bymy chcieliby byy wic myl, e okres co najmniej 25 lat jest
bardziej realistyczny. Jeli chodzi o dugoterminowe cele globalnych realizacji mona tylko zastanawia si po jakim czasie cel taki byby do osignicia, ale rwnie dobrze moe
pochon spor cz XXI wieku. Chocia nie jest to cakowicie niepodane ze wzgldu
na ogromn ilo cierpienia, ktre bdzie trwao nadal w czasie obecnego systemu kontynuujc nieskuteczne panowanie, zapewnimy przynajmniej, e czowiek bdzie mia do
czasu, aby dostosowa swoje wartoci do nowego systemu. W rzeczywistoci szybkie
osignicie celu daoby wystarczajco duo czasu na pojawienie si nowego pokolenia.
Pokolenie, ktre dorastaoby ogldajc wchodzc w ycie koncepcj RBE i bdce stale
informowane o rnicach pomidzy tym systemem a tym w ktrym si urodzili. Jest to
pokolenia, ktre prawdopodobnie jest odpowiedzialne za kierowanie naszego gatunku na
coraz to now drog ycia.

Czy to jaki jest kapitalizm wypynie na wierzch?

Poprzez legendarne cyfrowe krlestwo znane jako Internet, pojcie RBE czsto w
poczeniu z ide, e przejcie moe nastpi tylko wtedy, gdy obecny system przechodzi pewnego rodzaju katastrofalne zaamanie zmuszajc nasz gatunek do przewartociowania naszego ycia otworzy drog do nowego systemu, ktry zajmie miejsce stare-

101

go. Rzeczywicie, niektrzy ekonomici sugeruj, e w najbliszej przyszoci zaawansowana technologia spowoduje automatyzacj tak wielu miejsc pracy (i wynikajca z tego
eksplozja bezrobocia i niepenego zatrudnienia), e przecitnej osobie bdzie brakowa
siy nabywczej koniecznej do podtrzymania zapadajcego si rynku134. Inni utrzymuj, e
rynek bdzie szybko dostosowywa si do takiej sytuacji poprzez tworzenie nowych rodzajw pracy, ktre nie istniay przed, tak jak miao to miejsce podczas poprzedniej rewolucji technologicznej135. Debata ta szybko zatacza koo, a najbardziej uczciwa odpowied jak mona poda jest taka: Nikt nie wie na pewno, co si wydarzy.
Dlatego zamiast dyskutowa o takim czy innym sposobie zaamania systemowego
zwrc uwag na pytanie o wiele bardziej fundamentalnym znaczeniu: Czy system rynkowy rzeczywicie warto utrzyma, gdy postp technologiczny moe spowodowa, e jest
nieaktualny? Pomylmy o tym przez chwil. Nawet jeli mona jako zapobiec upadkowi
kapitalizmu oznacza to, e nadal mamy spoeczestwo, w ktrym wikszo ludzi ma
spdza wiele godzin kadego dnia wykonujc niektre dziaanie nie majc na nie ochoty
po to by przetrwa wystarczajco dugo, aby kontynuowa dziaania, ktre rzeczywicie
chc wykonywa. Czy to jest system ktry naprawd warto zachowa w obliczu, gdy ludzie mogliby prowadzi dziaalno ktr by chcieli bez powicania swojego czasu i relacji spoecznych? Czy jest sens by nadal zmusza ludzi by w stresie konkurowali ze sob
(zachcajc tym samym do pogorszenia zdrowia osobistego i spoecznego), kiedy mamy
techniczne moliwoci by uciec od tej sztucznej bitwy? Jak zwykle, pozostawi tobie wymylenie wasnej odpowiedzi na te pytania, ale wszystkie pytania odnoszce si do tego
tematu mog naprawd sprowadza si do tego: Czy chcemy w peni wykorzysta nasz
wzrost zaawansowania technologicznego czy moe chcemy kontynuowa idc na kompromis wykorzystywania naszej technologii do podtrzymania przestarzaego systemu?
Czy zaamanie systemu jest nieuchronne, czy moe nie, to w najlepszym interesie
naszego gatunku jest przetestowanie systemu RBE. Jeli zaamanie bdzie miao miejsce,
to mielibymy przykad funkcjonalnego systemu na podniesienie si z upadku i uratowanie nas od tego co po nim nastpuje. Jeli do zaamania nie dojdzie, to moglibymy jednak stworzy doskonay system, ktry mgby nas uratowa z niedoskonaoci kapitalizmu. Jeli koncepcja RBE potwierdzi si (dowody bd wskazywa e tak jest), to krytyczne bdzie dojcie do niego najszybciej jak to tylko moliwe. Wszake nawet jeli moemy jako zmusi Kapitalizm do pracy na co si nie zanosi, to bdzie to najwyszej
klasy system w porwnaniu do RBE. Raz jeszcze przywoam porwnanie bryczki i samochodu: z nie lada wysikiem, koniem i bryczk moemy dosta si do danego miejsca,

134

Erik Brynjolfsson and Andrew McAfee. Race Against The Machine: How the Digital Revolution is Accelerating Innovation,
Driving Productivity, and Irreversibly Transforming Employment and the Economy. Digital Frontier Press (2011)
135
Ray Kurzweil. The Singularity is Near. New York, NY: Viking (2005)

102

ale musimy radzi sobie z o wiele wiksz iloci ekskrementw, ni gdybymy po prostu
wzili samochd.

Pocztek pocztku
Pomimo faktu, e praktycznie wszystkie istotne postpy w caej historii czowieka
zostay dokonane przez jakiego rodzaju badania naukowe, to koncepcja ta nigdy nie
bya zastosowana w prowadzeniu spoeczestwa. Tak zasadniczo wyglda koncepcja RBE.
Identyfikujemy problem, naukowo okrelamy przyczyn, ustalamy hipotezy problemw,
testujemy je, a nastpnie uruchamiamy eksperyment do momentu znalezienia parametrw, ktre w najlepszy moliwy sposb funkcjonuj w spoeczestwie. Poprzez najlepszy moliwy sposb, mam na myli system, ktry wpywa pozytywnie na zdrowie, szczcie i wolno dla caoci rodzaju ludzkiego przy wydajnoci i stabilnoci w korzystaniu
przez nas zasobw Ziemi.
To oczywiste, e plan przejcia, ktry tutaj nakreliem jest daleki od doskonaoci. Podobnie jak w idei RBE samej w sobie jest wiele do udoskonalenia. Jednake nie ma
sensu, aby odrzuca tak dobry pomys ze wzgldu na kilka kwestii mogc podj prb
ich rozwizania i obrcenia tego dobrego pomysu w jeszcze lepsz rzeczywisto. Cakowite porzucenie idei powinno nastpi jedynie po jej dokadnym sprawdzeniu i udowodnieniu e jest fundamentalnie wadliwa, lub jeli po prostu nie bdzie miaa ju zastosowania. Z tych powodw nie widz powodu rezygnacji z kapitalizmu, ktry jest zbudowany
na podstawowych wadach nierwnoci i traci zastosowanie w post-niedoborowym rodowisku.
Z mojego punktu widzenia, czego jestemy wiadkami, obecna fala sprzeciww
wobec system jest pocztkiem Pierwszej Cywilizacji. To historyczne wydarzenie jest wyranym znakiem, e chciwo i egoizm, ktry w ludzkiej historii wiele razy by odnotowywany traci na mocy i wschodzi nowa, odpowiedzialna spoecznie i ekologicznie globalna
wiadomo. Jestemy wiadkami pocztku pierwszej czci w historii prawdziwej ludzkiej cywilizacji. Mam nadziej, e kady zwraca na to uwag.

103

EPILOG
Nawet jeli zabierzesz wszystkie subiektywne, moralne i etyczne oceny, ktre mog by
umieszczone we wspczesnym spoeczestwie, to wci jest bardzo duo obiektywnych
przyczyn dla ktrych nie warto duej sta w miejscu. Ostatecznie wszystko sprowadza
si do kilku pyta zwizanych z jednym z najbardziej podstawowym znacze dla kadego
gatunku: przetrwania. Czy warto powici nasze zdrowie fizyczne i psychiczne w celu
cigania materialnych mieci ktrych wikszo nie ma absolutnie nic wsplnego ze
zwikszaniem szans na nasze przetrwanie? Czy jest sens powicania stosunkw spoecznych i czasu na relaks - oba krytyczne dla naszego zdrowia - aby spdza wicej czasu na wykonywaniu zada w pogoni za fantazyjnym kawakiem papieru nazywanym pienidzem? Czy warto powica nasze zdrowie w celu pogoni za takimi wartociami jak
duma i status? Czy korzystne dla nas jest drastycznie zmieniajce si rodowisko od
ktrego zaley nasze przetrwanie w celu zapewnienia wzrostu fantazyjnego kawaka papieru nadal w podanym tempie? I wreszcie czy warto naraa ycie wikszoci istot
naszego gatunku na niebezpieczestwo, by maa cz naszego gatunku moga mie dostp do lepszych materialnie mieci ni to, co jest wymagane do optymalnie zdrowego
ycia?
Z punktu widzenia istot pozaziemskich obserwujcych Ziemi, nasz gatunek wydaje si by bardzo zagubiony. Wszystkim inne gatunkom na naszej planecie chodzi gwnie
o przetrwanie, ale to nasz gatunek dziaa aktywnie zmierzajc w kierunku wasnej zagady. Wprawiajc bardziej w zakopotanie naszych obcych przyjaci wyglda na to, e jestemy w peni wiadomi tego faktu. Po prostu nie robimy nic aby to zmieni. Jeli szalestwo jest zdefiniowany jako robienie tego samego w kko, podczas gdy oczekuje si
rnych wynikw, to jest oczywiste dla naszych goci, e gatunek ten jest niespena rozumny.
Istnieje wyrana potrzeba ogromnych zmian w wiadomoci tego gatunku. Mamy
tendencj do organizowania w kategorie rzeczy, ktre chcemy zrozumie. Jest to bardzo
widoczne w dziedzinie biologii, gdzie cae ycie jest zorganizowane w kategorycznej hierarchii. Od komrek do tkanek, organw, organizmw, ekosystemw i wreszcie do caej
ziemskiej biosfery. By moe jedn z najbardziej wartociowych lekcji, jak kiedykolwiek
mielimy jest to, e kada substancja kada komrka i wszystkie reakcje chemiczne w
naszym ciele zale cakowicie od wszystkich innych substancji, komrek i reakcji. Jed104

nak nasze ciaa same nie s pojedynczymi maszynami. One te zale od otaczajcego
rodowiska majce wpyw na prawidowe funkcjonowanie. Dlatego te w penym znaczeniu tego sowa, pojcia ty i ja s po prostu sztucznymi konstrukcjami, ktre zostay
wprowadzone w celu uatwienia nam zrozumie tej zoonej rzeczy, ktr nazywamy yciem. W najbardziej obiektywnym sensie nie ma ty czy ja. Jest tylko jedna yjca
istota na tej planecie i jest to caa wiatowa biosfera. Kada substancja, kady organizm i
kade podjte na tej planecie dziaanie zaley od wszystkich innych substancji, organizmw i dziaa. Kada yjca istota na tej planecie jest tylko jedn czci biosfery, tak
jak kada komrka w naszym organizmie jest tylko jedn czci nas. Tak jak nie moemy zobaczy pojedynczej komrki naszego ciaa patrzc w lustro, tak samo nie moemy
zobacz kadego organizmu patrzc na ca nasz planet. Tylko Ziemi moemy postrzega jako pojedynczy, wszechobejmujcy organizm. By moe realizacja RBE bdzie lekarstwem na nasze szalestwa.
Jednak, aby to wyleczy musimy zatrzyma bdy przeszoci. W caej historii,
praktycznie kade spoeczestwo popeniao bdy mylc, e osignli szczyt ludzkich
moliwoci. Dzi tradycja ta jest wci ywa. Wikszo z nas nie mona nawet poj, e
bdzie czas, kiedy nowoczesne spoeczestwo bdzie uznawane za prymitywne, ale ta
sama zmiana w myleniu powtarzaa si na przestrzeni dziejw. Co nasi potomkowie za
150 tysicy lat bd myleli o naszym obecnym systemie? Moesz myle, e bezsensownie jest zadawa takie pytanie. Ale jakie s szanse, e ludzie bd nadal y za tyle
lat? C biorc pod uwag fakt, e wspczesne rekiny pozostaj na tej planecie bez
wikszych zmian przez okoo 100 milionw lat136. Jest to 500 razy duej ni nasz gatunek w ogle istnieje137. Nie ma powodu twierdzi e ludzie (w jakiej formie) nie mogliby
by nadal obecni za tyle lat.
Gdy wemiemy to pod uwag uwiadomimy sobie, e czas ktry przey nasz gatunek jest niezwykle krtki. Co sprawia e mylimy o sobie jako o zaawansowanych jak
to tylko moliwe? Skd moemy wiedzie, e dzisiejsza cywilizacja jest blisza ni kiedykolwiek wczeniej temu, co bdzie pewnego dnia nazywane ucywilizowaniem? Co
bdzie uznawane za dobre czy ze za milion lat? Jak bdzie definiowany sukcesu za
100 milionw lat? Jednym z najwikszych utrudnie rozwoju ludzkiego w caej jego historii jest bdne zaoenie e obecny system jest najlepszym ktry moe istnie. Prawd
mwic zawsze bdzie nieskoczona ilo sposobw poprawy ludzkiego spoeczestwa.
Ta sama logika ma zastosowanie take do pomysu RBE. Nie wane jak dobry mylimy e
bdzie ten pomys. Nie ma powodu, by sdzi, e system ten stanowi punkt kocowy
136

R. Aidan Martin, The Origin of Modern Sharks ReefQuest Centre for Shark Research. Retrieved on 15-10-2011
<http://www.elasmoresearch.org/education/evolution/origin_modern.htm>
137
NSF Press Release 05-024, New Clues Add 40,000 Years to Age of Human Species NSF.gov.16-02-2005. Retrieved on
15-10-2011 <http://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=102968>

105

postpu ludzkiego. Jest to jednak obszar w ktrym RBE odrnia si od wszystkich spoeczestw w przeszoci i teraniejszoci. Poprzez pene wykorzystanie naszej wzrastajcej
wiedzy, moemy stworzy system, ktry rozpoznaje swj postp i potrzeb cigego doskonalenia. W owieconym spoeczestwie stosowano by zmiany zamiast si ich obawia.
To co uznajemy za prawd nieustannie by ewoluowao wraz z rozwojem wiedzy naszego gatunku. Aby sta si inteligentn cywilizacj musimy najpierw zaakceptowa nasz
wasn gupot. Tak postpujc moglibymy w kocu otworzy nasz zbiorowy umys i
faktycznie zacz si czego uczy.
Prawdziwy potencja naszego gatunku jest wci tak bardzo daleko, e nie moemy nawet poj, co ludzie bd docelowo mogli realizowa. Byy czasy kiedy rozmowa z
kim po drugiej stronie planety wydawaa si niemoliwa. Nastpnie wynalelimy telefon. Kiedy uznawalimy za niemoliwe by ludzie mogli lata. Wtedy zbudowalimy samolot. Uwaano kiedy e niemoliwe jest by czowiek chodzi po ksiycu. I ludzie zaczli po nim chodzi. A teraz wielu z nas myli, e niemoliwe jest rozwizanie problemw godu, cierpienia, wojen i potrzeb czowieka. Myl, e widzisz gdzie podam. Jeli
jest jedna rzecz, ktra wielokrotnie powtarzaa si w historii to jest ni sowo niemoliwe niemajce adnego znaczenia dla naszego gatunku. Im wicej si nauczymy tym
bardziej niemoliwe okae si by moliwe. S dwie niezbdne rzeczy: wiedza i ch jej
poznawania.
Gdybym mia podsumowa ca wiedz zawart w tej ksice to sprowadzaoby si
to do stwierdzenia: Logiczne dla nas wszystkich jest by kocha wszystkich na
rwni aby y w pokoju i harmonii z natur i ze sob oraz jest to fizycznie moliwe przez nas do wykonania wanie teraz. Nie ma ju adnych logicznych powodw, aby opnia tworzenie takiego wiata. Niestety prawdopodobnie znajdzie si wiele
wymwek.
Co bdzie dalej? Musisz przeczyta t ksik i usysze moje argumenty. Co mamy teraz robi? Po prostu wszystko! Pamitaj, e masz przez siebie zdobyt wiedz i nie
ma powodu by cakowicie polega na tej ksice. Czy popierasz ide gospodarki opartej
na zasobach, a moe przeciwstawia si temu kada komrka twojego ciaa, to musisz
dziaa, aby zmiany si pojawiy. Pomyl w jaki sposb mona zmieni i poprawi pomysy z tej ksiki. I jeli co wymylisz powiedz ludziom o tym! Sukces lub niepowodzenie
tego pomysu zaley wycznie od wiadomoci spoeczestwa i naszej zdolnoci do zebrania

si

denia

do

wsplnego

celu.

Organizacje

takie

jak

Venus

Project

(www.thevenusproject.com), The Zeitgeist Movement (www.thezeitgeistmovement.com)

(przyp. tum.: polski odpowiednik www.tzmpolska.org) i The New Z-Land Project
(www.thenzp.com) realizuj ten nowy typ spoeczestwa i mog by dobrym miejscem
do rozpoczcia poszukiwania informacji i kontaktw. Jednake organizacja lub grupa nie
106

ma najmniejszego znaczenia. Najwaniejszy jest pomys RBE. Nie ma znaczenia czy wybierzesz jedn z tych grup, ale wybierz swoj drog do celu lub zdecyduj si na rozpoczcie wasnej organizacji. Wane jest jedynie, eby co robi. Najlepszym sposobem
obalenia wietnego pomysu jest nic nie robienie przez ludzi w tym kierunku. Zostawiam
was wic z poniszym owiadczeniem Pana Fullera:
Jeeli ludzko nie bdzie dziaa uczciwie, ju po nas. To jedna wielka
loteria. Kady z nas moe przechyli szal.
R. Buckminster Fuller138
Przyszo naszego gatunku jest w twoich rkach. Co planujesz z tym zrobi?

138

R. Buckminster Fuller. R. Buckminster Fuller Quotes BrainyQuote.com. Retrieved on 04-11-2011

<http://www.brainyquote.com/quotes/quotes/r/rbuckmins153436.html>

107

CYTATY Z PODZIAEM NA CZCI

Prolog
1

R. Buckminster Fuller. Quote by Buckminster Fuller GoodReads.com. (2012) Retrieved

on 01.02.2012 <http://www.brainyquote.com/quotes/quotes/r/rbuckmins153436.html>
2

Future by Design. Dir. William Gazecki. Docflix (2006). Film

Wprowadzenie
3

Who Speaks for Earth? Narr. Carl Sagan. Cosmos: A Personal Voyage. Carl Sagan,

Ann Druyan, Steven Soter. PBS, Arlington. 21-12-1980

4

Darwin, Charles. On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preser-

vation of F avoured Races in the Struggle for Life . John Murray, Albermarle Street, London (1859)
5

Trevor D. Price, Anna Qvarnstro and Darren E. Irwin. The role of phenotypic plasticity in

driving

genetic

evolution.

Proc.

R.

Soc.

Lond.

(2003)

270,

14331440.DOI

10.1098/rspb.2003.2372.Review
6

Avshalom Caspi,Joseph McClay, Terrie E. Moffitt, Jonathan Mill, Judy Martin, Ian W.

Craig, Alan Taylor, Richie Poulton. Role of Genotype in the Cycle of Violence in Maltreated
Children. Science 297, 851 (2002);DOI: 10.1126/science.1072290
7

Avshalom Caspi,Karen Sugden,Terrie E. Moffitt, Alan Taylor, Ian W. Craig, HonaLee

Harrington, Joseph McClay, Jonathan Mill, Judy Martin, Antony Braithwaite, Richie Poulton. Influence of Life Stress on Depression: Moderation by a Polymorphism in the 5-HTT
Gene. Science (2003) 301(5631):386389
8

Marc Hooghe, Bram Vanhoutte, Wim Hardyns & Tuba Bircan. Unemployment, Inequali-

ty, Poverty and Crime. Spatial Distribution Patterns of Criminal Acts in Belgium, 20012006. British Journal of Criminology (2011) 51(1), pp. 1-20.
9

E.B. Keverne, J.P. Curley, Epigenetics, brain evolution and behaviour, Front. Neuroen-

docrinol (2008), doi:10.1016/j.yfrne.2008.03.001

108

10

Karasek, R., Gardell, B. and Lindell, J. Work and non-work correlates of illness and

behaviour in male and female Swedish white collar workers. Journal of Organizational
Behavior, 8: 187207 (1987). doi:10.1002/job.4030080302
11

BENJAMIN C. AMICK III, PEGGY MCDONOUGH, HONG CHANG,WILLIAM H. ROGERS,

CARL F. PIEPER, GREG DUNCAN. Relationship Between All-Cause Mortality and Cumulative Working Life Course Psychosocial and Physical Exposures in the United States Labor
Market From 1968 to 1992. Psychosomatic Medicine 64:370381 (2002)
12

Brisson C, Larocque B, Moisan J, Vzina M, Dagenais GR. Psychosocial factors at work,

smoking, sedentary behavior, and body mass index: a prevalence study among 6995
white collar workers. J Occup Environ Med. 2000 Jan;42(1):40-6.
13

Colin F. Camerer and Robin M. Hogarth. The effects of financial incentives in experi-

ments: A review and capital-labor-production framework. Journal of Risk and Uncertainty

(1999) 1059
14

Cristina M Gomes, Roger Mundry and Christophe Boesch. Long-term reciprocation of

grooming in wild West African chimpanzees. Proc. R. Soc. B (2009) 276, 699-706doi:
10.1098/rspb.2008.1324
15

Rivers, R.L. The evolution of reciprocal altruism. Quarterly Review of Biology (1971)

46: 3557
16

Dawkins, Richard. The Selfish Gene. Oxford University Press, London (1976)

17

Zahavi, A. Altruism as a handicap The limitations of kin selection and reciprocity.

Avian Biol (1995) 26 (1): 13

18

Samuel Bowles. Group Competition, Reproductive Levelling, and the Evolution of Hu-

man Altruism. Science 314, 1569 (2006); DOI: 10.1126/science.1134829

19

Ernst Fehr and Klaus M. Schmidt. Theory of Fairness, Competition, and Cooperation.

The Quarterly Journal of Economics (1999) 114 (3): 817-868.

20

Spencer Kagan, George P. Knight. Cooperation-Competition and Self-Esteem: A Case

of Cultural Relativism. Journal of Cross-Cultural Psychology December (1979) vol. 10

no. 4 457-467
21

BIANCA BEERSMA, JOHN R. HOLLENBECK, STEPHEN E. HUMPHREY, HENRY MOON,

DONALD E. CONLON, DANIEL R. ILGEN. COOPERATION, COMPETITION, AND TEAM PERFORMANCE: TOWARD A CONTINGENCY APPROACH. Academy of Management Journal
(2003), Vol. 46, No. 5, 572590.

109

22

Deutsch, Morton. An experimental study of the effects of co-operation and competition

upon group process. Human Relations, Vol 2, (1949), 199-232

23

Zhang Huayao,Shi Xiaokun. Cooperation and innovation of Japanese enterprises:The

investigation from firm-level and project-level. Science Research Management (2011)

DOI: CNKI:SUN:KYGL.0.2011-01-005
24

Jean Decety, Philip L. Jackson, Jessica A. Sommerville, Thierry Chaminade, Andrew N.

Meltzoff. The neural bases of cooperation and competition: an fMRI investigation. NeuroImage 23 (2004) 744 751
25

PER BJRNTORP. Hypertension and the Metabolic Syndrome: Closely Related Central

Origin. Blood Pressure (2000) Vol. 9, No. 2-3 : Pages 71-82

26

Charles Weissman. The Metabolic Response to Stress: An Overview and Update. Anes-

thesiology 73 (1990) 308-327

27

Karlson, B., Eek, F., Hansen, . M., Garde, A. H. and rbk, P. Cortisol variability and

self-reports in the measurement of work-related stress. Stress and Health, (2011), 27:
e11e24. doi: 10.1002/smi.1330
28

Aryeh D Stein, Patricia A Zybert, Margot van de Bor and LH Lumey. Intrauterine fam-

ine exposure and body proportions at birth: the Dutch Hunger Winter .International Journal of Epidemiology 2004;33:831836 (2004) doi:10.1093/ije/dyh083
29

Clarke, A. S., Wittwer, D. J., Abbott, D. H. and Schneider, M. L. Long-term effects of

prenatal stress on HPA axis activity in juvenile rhesus monkeys. Developmental Psychobiology, (1994), 27: 257269. doi: 10.1002/dev.420270502
30

WANG X.H.YANG B. Why Competition may Discourage Students from Learning? A Be-

havioral Economic Analysis. Education Economics, Volume 11, Number 2, August (2003),
pp. 117-128(12)
31

Frans B. M. de Waal. The Chimpanzee's Service Economy: Food for Grooming. Evolu-

tion and Human Behavior (1997) 18:375-386

Cz pierwsza
32

Albert Einstien, Albert Einstein Quotes ThinkExist.com. (2011) Retrieved on

01-12-2011
<http://thinkexist.com/quotation/we_cant_solve_problems_by_using_the_same_kind_of
/15633.html>

110

33

Jacque Fresco. The Best That Money Can't Buy: Beyond Politics, Poverty, & War. Ve-

nus, Fla.: Global Cyber-Visions (2002)

34

Nicola Armaroli and Vincenzo Balzani. The Legacy of Fossil Fuels. Chem. Asian J.

(2011) 6: 768 784

35

Antonia V. Herzog, Timothy E. Lipman, Daniel M. Kammen. RENEWABLE ENERGY

SOURCES. EOLSS (2001) Part 4C

36

Yuji Ohya and Takashi Karasudani. A Shrouded Wind Turbine Generating High Output

Power with Wind-lens Technology. Energies (2010) 3: 634649; doi:10.3390/en3040634

37

Enrico Barbier. Geothermal energy technology and current status: an overview. Re-

newable and Sustainable Energy Reviews (2002) 6: 3-65

38

Pruess, Karsten. Enhanced geothermal systems (EGS) using CO2 as working fluid - A

novel approach for generating renewable energy with simultaneous sequestration of carbon. Geothermics (2006)
39

S. G. Siegela, T. Jeansa, T. E. McLaughlina. Deep ocean wave energy conversion using

a cycloidal turbine. Applied Ocean Research (2011)

40

CHRIS GARRETT & PATRICK CUMMINS.The power potential of tidal currents in chan-

nels. Proc. R. Soc. A (2005) 461, 25632572. doi:10.1098/rspa.2005.1494

41

Jintao Zhang, Jianwen Jiang, Hongliang Li and X. S. Zhao. A high-performance asym-

metric supercapacitor fabricated with graphene-based electrodes. Energy Environ. Sci.,

(2011) 4, 4009-4015. DOI: 10.1039/C1EE01354H
42

Snil. Energy from the Sun. Advanced Power & Energy Inc. (2006) Retrieved

on 15-08-2011
43

DICKSON D. DESPOMMIER. A Farm on Every Floor. NY Times OP-ED Contributor. 23-

08-2009. Retrieved on 03-09-2011

<http://www.nytimes.com/2009/08/24/opinion/24Despommier.html?pagewanted=prin>
44

Z.F Bhat and Hina Bhat. Animal-Free Meat Biofabrication. American Journal of Food

Technology (2011) 6(6):441-459

45

Keith White, Atmospheric Water Generator. U.S. Patent 2 010 057 371. 26-05-2011

46

E. Widzyk-Capehart, G. Brooker, S. Scheding, A. Maclean, R. Hennessy, C. Lobsey and

M. Sivadorai. Millimetre Wave Radar Visualisation System: Practical Approach to Trans-

111

forming Mining Operations, Mechatronics and Machine Vision in Practice (2008) Part 3,
139-165, DOI: 10.1007/978-3-540-74027-8_12
47

Paul J.A. Lever. Mining Automation: The Future, and an Excavation Automation Exam-

ple. Proc. 2011 Australian Conference on Robotics and Automation

48

Drew Bellamya, and Luka Pravica. Assessing the impact of driverless haul trucks in

Australian surface mining. Resources Policy. (2011) Vol 36, Issue 2 , Pages 149-158
49

Steen, Idar | Myrbostad, Erling | Haugen, Terje | Haakonsen, Arild. Hycast SIR- A

Unique Concept for Inline Melt Refining. Minerals, Metals and Materials Society/AIME
(2010) 14-18
50

Drumright, R. E., Gruber, P. R. and Henton, D. E. Polylactic Acid Technology. Advanced

Materials, (2000) 12: 18411846.

doi: 10.1002/1521-4095(200012)12:23<1841::AIDADMA1841>3.0.CO;2-E
51

Anders Sdergardb, Mikael Stolta. Properties of lactic acid based polymers and their

correlation with composition. Progress in Polymer Science (2002) Volume 27, Issue 6,
Pages 1123-1163
52

Behrokh Khoshnevis. AUTOMATED CONSTRUCTION BY CONTOUR CRAFTING RELAT-

ED ROBOTICS AND INFORMATION TECHNOLOGIES. Journal of Automation in Construction Special Issue: The best of ISARC 2002, (2004) Vol 13, Issue 1, pp 5-19.
53

Sells, Ed, Smith, Zach , Bailard, Sebastien, Bowyer, Adrian and Olliver, Vik. RepRap:

The Replicating Rapid Prototyper: Maximizing Customizability by Breeding the Means of

Production. HANDBOOK OF RESEARCH IN MASS CUSTOMIZATION AND PERSONALIZATION, (2010)
54

Hongkyu Kwon. EXPERIMENTATION AND ANALYSIS OF CONTOUR CRAFTING (CC)

PROCESS USING UNCURED CERAMIC MATERIALS. Doctoral Dissertation Presented to the

UNIVERSITY OF SOUTHERN CALIFORNIA, FACULTY OF THE GRADUATE SCHOOL. (2002)
<http://craft.usc.edu/CC/Welcome_files/resources/HK-Thesis.pdf>
55

Cristen Torrey, Aaron Powers, Matthew Marge, Susan R. Fussell, Sara Kiesler. Effects

of Adaptive Robot Dialogue on Information Exchange and Social Relations. HRI'06, March
24 (2006)
56

Steve Rosenberg, Fast Food, German Style. BBC News. 08-04-2008. Retrieved on

19-08-2011 <http://news.bbc.co.uk/2/hi/7335351.stm>

112

57

Reuters, Japan launches 'ramen robot chef'. ABS-CBN News. 08-05-2009. Retrieved

on

19-08-2011

<http://www.abs-cbnnews.com/lifestyle/08/05/09/japan-launches-

ramen-robot-chef>
58

M. Huber, E. Rembiakowskab, D. Srednickab, S. Bgelc, L.P.L. van de Vijvera. Organic

food and impact on human health: Assessing the status quo and prospects of research.
NJAS - Wageningen J. Life Sci. (2011), doi:10.1016/j.njas.2011.01.004
59

Gregory Mone, 2011 Invention Awards: A Mirror That Monitors Vital Signs PopSci.

26-05-2011.

Retrieved

on

10-09-2011

<http://www.popsci.com/diy/article/2011-

05/2011-inventionawards-picture-health>
60

Dan Stoianovici, Kevin Cleary, Alexandru Patriciu, Dumitru Mazilu, Alexandru Stanimir,

Nicolae Craciunoiu, Vance Watson, and Louis Kavoussi. AcuBot: A Robot for Radiological
Interventions. IEEE TRANSACTIONS ON ROBOTICS AND AUTOMATION (2003) VOL. 19,
NO. 5
61

Kosa, G.; Shoham, M.; Zaaroor, M. Propulsion of a Swimming Micro Medical Robot.

Robotics and Automation (2005)

62

Danilchenko, Andrei; Balachandran, Ramya; Toennies, Jenna L.; Baron, Stephan;

Munske, Benjamin; Fitzpatrick, J. Michael; Withrow, Thomas J.; Webster, Robert J. III;
Labadie, Robert F. Robotic Mastoidectomy. Otology & Neurotology: (2011), Volume 32,
Issue 1, pp 11-16 doi: 10.1097/MAO.0b013e3181fcee9e
63

Herman, Benot, Docquier, Nicolas, Collard, Jean-Franois. Multibody-aided design,

control and performance assessment of a novel minimally invasive surgical robot. Proceedings of the ECCOMAS Thematic Conference Multibody Dynamics (2011)
64

Paul D. Thacker. Physician-Robot Makes the Rounds. AMA. (2005) 293(2):150.

doi:10.1001/jama.293.2.150
65

Simon, Sidney B. and Bellanca, James A. Degrading the Grading Myths: A Primer of

Alternatives to Grades and Marks. Washington, D.C.: Association for Supervision and
Curriculum Development (1976)
66

Christopher Lopata, Nancy V. Wallace, Kristin V. Finn. Comparison of Academic

Achievement Between Montessori and Traditional Education Programs. Journal of Research in Childhood Education (2005)Vol. 20, No. 1
67

Angeline Lillard and Nicole Else-Quest. Evaluating Montessori Education. Science 313,

1893 (2006) DOI: 10.1126/science.1132362

113

68

Kevin Rathunde. A COMPARISON OF MONTESSORI AND TRADITIONAL MIDDLE

SCHOOLS: MOTIVATION, QUALITY OF EXPERIENCE, AND SOCIAL CONTEXT. The NAMTA

Journal (2003) Vol. 28, No. 3
69

American Montessori Society, Introduction to Montessori American Montessori Socie-

ty. (2011) Retrieved on 16-08-2011

<http://www.amshq.org/Montessori%20Education/Introduction%20to%20Montessori.aspx>
70

ED Michelakis, L Webster and JR Mackey. Dichloroacetate (DCA) as a potential meta-

bolictargeting therapy for cancer. British Journal of Cancer (2008) 99, 989 994.
71

Gene Berdichevsky, Kurt Kelty, JB Straubel and Erik Toomre. The Tesla Roadster Bat-

tery System. Tesla Motors (2007)

72

Martin Eberhard and Marc Tarpenning. The 21st Century Electric Car. Tesla Motors

(2007)
73

Franco Vairani, Bit Car: Concept for a stackable city car MIT. (2010) Retrieved

on 13-08-2011 <http://web.mit.edu/francov/www/citycar/>
74

Gabriel M. Hoffmann, Claire J. Tomlin, Michael Montemerlo, Sebastian Thrun. Autono-

mous Automobile Trajectory Tracking for Off-Road Driving: Controller Design, Experimental Validation and Racing. American Control Conference (2007)
75

Kurt Dresner and Peter Stone. Sharing the Road: Autonomous Vehicles Meet Human

Drivers. The Twentieth International Joint Conference on Artificial Intelligence (2007) pp.
1263-1268
76

Sky TranTM, Sky TranTM: 21st Century Transportation SkyTran.net. Retrieved on

14-08-2011 <http://www.skytran.net/phpsite/home/Partners-Advisors.html>
77

Daryl Oster, Evacuated Tube Transport Technologies et3.com Inc. (2010) Retrieved

on 14-08-2011 <http://www.et3.com>
78

Mario Plebani and Martina Zaninotto. Pneumatic tube delivery systems for patient

samples: evidence of quality and quality of evidence. Clin Chem Lab Med (2011)
49(8):12451246
79

Adriano Jossa, Claudia Baenningera, Paolo Foab, Stephan Koepkea, Martin Kraussa,

Christa S. McArdella, Karin Rottermanna, Yuansong Weic, Ana Zapatad, Hansruedi

Siegrist. Water reuse: >90% water yield in MBR/RO through concentrate recycling and
CO2 addition as scaling control. Water Research (2011) 45(18): pp 6141-6151

114

80

Robert K. Merton. Social Structure and Anomie. American Sociological Review (1938)

3, 672-682
81

Laura A Pawlow and Gary E Jones. The impact of abbreviated progressive muscle re-

laxation on salivary cortisol. Biological Psychology (2002) Volume 60, Issue 1,Pages 1-16
82

RUANNE K. PETERS, HERBERT BENSON, AND DOUGLAS PORTER. Daily Relaxation Re-

sponse Breaks In a Working Population: 1. Effects on Self-reported Measures of Health,

Performance, and Well-being. (1977) Am. J. Public Health 67:946-953
83

Errico Malatesta. Anarchy. London, UK: Freedom Press (1974) Translated by V. Rich-

ards
84

James Gilligan. Preventing Violence (Prospects for Tomorrow). New York, NY: Thames

and Hudson (2001)

85

Nick E. Goeder. Stress, Motivation, and Drug Addiction. Current Directions in Psycho-

logical Science (2004)

86

Lance Lochner and Enrico Moretti. The Effect of Education on Crime: Evidence from

Prison Inmates, Arrests, and Self-Reports. The American Economic Review (2004) Vol.
94, No. 1, pp. 155-189
87

Richard G. Wilkinson and Kate E. Pickett. The problems of relative deprivation: why

some societies do better than others. Social Science & Medicine (2007) 65(9), 1965-1978
88

Wilkinson, R. G., & Pickett, K. E. Income Inequality and Health: a review and explana-

tion of the evidence. Social Science & Medicine (2006) 62(7), 1768-1784.
89

Kathryn M. Neckerman and Florencia Torche. Inequality: Causes and Consequences.

Annu. Rev. Sociol. (2007) 33:33557

90

Kate E Pickett and Richard G Wilkinson. Child wellbeing and income inequality in rich

societies: ecological cross sectional study. BMJ (2007);335;1080

91

Kate E Pickett, Shona Kelly, Eric Brunner, Tim Lobstein and Richard G Wilkinson. Wider

income gaps, wider waistbands? An ecological study of obesity and income inequality. J.
Epidemiol. Community Health 2005;59;670-674
92

Wilkinson, R. Why is Violence More Common Where Inequality is Greater? Ann N Y

Acad Sci (2004) 1036, 1-12.

115

93

Gold R, Kawachi I, Kennedy BP, Lynch JW, Connell FA. Ecological analysis of teen birth

rates: association with community income and income inequality. Matern Child Health J.
(2001) 5(3):161-7.
94

Ichiro Kawachi, Bruce P Kennedy, Kimberly Lochner, and Deborah Prothrow-Stith. So-

cial Capital, Income Inequality, and Mortality. American Journal of Public Health (1997)
87:1491-1498
95

David Adams, S.A. Barnett, N.P. Bechtereva, Bonnie Frank Carter, Jos M. Rodriguez

Delgado, Jos Luis Diaz, Andrzej Eliasz, Santiago Genovs, Benson E. Ginsburg, Jo Groebel, Samir-Kumar Ghosh, Robert Hinde, Richard E. Leakey, Taha H. Malasi, J. Martin
Ramirez, Federico Mayor Zaragoza, Diana L. Mendoza, Ashis Nandy, John Paul Scott, Riitta Wahlstrom, Seville Statement on Violence. UNESCO. (1986) Retrieved 12-09-2011
<http://www.unesco.org/cpp/uk/declarations/seville.pdf>
96

P. Mistry, P. Maes. SixthSense A Wearable Gestural Interface. In the Proceedings of

SIGGRAPH Asia 2009, Sketch. Yokohama, Japan. (2009)

97

Pranav Mistry, Sixth Sense: Integrating information with the real world MIT Media

Lab. (2010) Retrieved on 17-08-2011

Cz druga
98

Arthur Schopenhauer, Quotation Details: Arthur Schopenhauer The Quotations Page

(2010) Retrieved on 01-12-2011 <http://www.quotationspage.com/quote/25832.html>

99

Steven E. Hyman. Addiction: A Disease of Learning and Memory. Am J Psychiatry

(2005) 162:14141422
100

Nick E. Goeders. The impact of stress on addiction. European Neuropsychopharmacol-

ogy 13 (2003) 435 441

101

Andrew Steptoe, Jane Wardle, and Michael Marmot. Positive affect and health-related

neuroendocrine, cardiovascular, and inflammatory processes. PNAS (2005) vol. 102

no. 18 6508-6512
102

William Rinn, Nitigna Desai, Harold Rosenblatt, David R. Gastfriend. Addiction Denial

and Cognitive Dysfunction: A Preliminary Investigation. The Journal of Neuropsychiatry

and Clinical Neurosciences (2002)14:52-57
103

Ludwig von Mises. Economic Calculation in the Socialist Commonwealth. Reprint Edi-

tion. Auburn, AL.: Ludwig von Mises Institute (1990) Translated by S. Alder

116

104

Adam Smith. An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. London:

Methuen & Co., Ltd. (1776)

105

F.A. Hayek, The Nature and History of the Problem, from Collectivist Economic Plan-

ning. p1-40. London: Routledge and Kegan Paul LTD (1935) Edited by F.A. Hayek
106

107

Michael Albert. Parecon: Life After Capitalism. New York, NY: Verso (2003)
Barbara L. Schwemle. Salaries of Federal Officials: A Fact Sheet CRS Report for

Congress. 11-01-2005. Retrieved on 02-10-2011

<http://www.senate.gov/reference/resources/pdf/98-53.pdf>
108

Executive Paywatch. CEO Pay: Feeding the 1% AFL-CIO. (2011) Retrieved

on 02-10-2011
<http://www.aflcio.org/corporatewatch/paywatch/paywatch2011_indexmore.cfm>
109

ManChui Leung and David T. Takeuchi. Race, Place, and Health. Social Disparities in

Health and Health Care (2011) Volume 1, Part 1, 73-88, DOI: 10.1007/978-1-44197482-2_5
110

Ernst R. Berndt. From Technocracy To Net Energy Analysis: Engineers, Economists

And Recurring Energy Theories Of Value. Studies in Energy and the American Economy
(1982) Discussion Paper No. 11, Massachusetts Institute of Technology
111

G.M. Gilbert. Nuremberg Diary. New York, NY: Farrar, Strauss (1947)

112

Manfred Ertel, The People Behind the Numbers: Greece Threatened with Widespread,

Long-Term Poverty Spiegel Online International. 19-07-2011. Retrieved on 20-07-2011

<http://www.spiegel.de/international/europe/0,1518,775301,00.html>
113

P Le Billon. Corruption, reconstruction and oil governance in Iraq. Third World Quar-

terly (2005) Vol. 26, No. 4/5

114

Shashi Tharoor & Sam Daws. Humanitarian Intervention: Getting Past the Reefs.

World Policy Journal, Summer (2001)

115

Stefania Vitali, James B. Glattfelder, and Stefano Battiston. The network of global cor-

porate control. PLoS ONE (2011) 6(10), e25995, DOI:10.1371/journal.pone.0025995,

arXiv:1107.5728v2 [q-fin.GN]
116

Inside Job. Dir. Charles H. Ferguson. Sony Pictures Classics (2010). Film

117

Max More, Principles of Extropy Extropy Institute. (2003) Retrieved on 08-09-2011

<http://www.extropy.org/principles.htm>
117

118

Nick Bostrom. A History of Transhumanist Thought. Journal of Evolution and Technol-

ogy (2005) Vol. 14, Issue 1

119

Joel E. Cohen. Human Population: The Next Half Century. Science (2003) 302, 1172

120

Oded Galor and David N. Weil. Population, Technology, and Growth: From Malthusian

Stagnation to the Demographic Transition and Beyond. The American Economic Review
(2000) Vol. 90, No. 4, 806-828
121

H. Charles J. Godfray, John R. Beddington, Ian R. Crute, Lawrence Haddad, David

Lawrence, James F. Muir, Jules Pretty, Sherman Robinson, Sandy M. Thomas, Camilla
Toulmin. Food Security: The Challenge of Feeding 9 Billion People.
Science (2010) 327, 812
122

A.S. Steptoe, Prof, N Butler. Sports participation and emotional wellbeing in adoles-

cents. The Lancet (1996) Vol 347, Issue 9018, 1789-1792

Cz trzecia
123

Isaac Asimov, Quote by Isaac Asimov GoodReads.com (2012) Retrieved on 02-01-

2012 <http://www.goodreads.com/quotes/show/4078>
124

The NZP, Welcome to the NZP The NZP/Krasinski Warsaw. 12-09-2011. Retrieved

on 17-09-2011 <http://www.thenzp.com/default.aspx>
125

of

Efrat Shoham & Uri Timor. Rehabilitation of Released Prisoners in the Kibbutz. Journal
Offender

Rehabilitation

(2007)

Volume

44,

Issue

1,

1-22,

DOI:10.1300/J076v44n01_01
126

Freedom Ship International, What is the Freedom Ship? Freedom Ship International,

Inc. (2009) Retrieved on 13-09-2011 <http://www.freedomship.com/>

127

The World, The World: Residences at Sea The World. Retrieved on 13-09-2011

<http://aboardtheworld.com/>
128

Open-sourced wiki Aquarius The Millenial Project 2.0. (2011) Retrieved on 14-09-

2011 <http://tmp2.wikia.com/wiki/Aquarius>
129

Darren Quick, Green Float concept: a carbon negative city on the ocean Gizmag. 09-

11-2010.

Retrieved

on

14-09-2011

<http://www.gizmag.com/green-float-ocean-

cities/16896/>
130

Alexander Bolonkin. Floating Cities on Ice Platform. The Open Ocean Engineering

Journal (2010) 3, 1-11

118

131

Occupy Wall Street, About Us OccupyWallSt.org. (2011) Retrieved on 02-10-2011

<http://occupywallst.org/about/>
132

Occupy Together, Occupy Together | Home OccupyTogether.org. (2011) Retrieved

on 26-10-2011 <http://www.occupytogether.org/>
133

J. Xie, S. Sreenivasan, G. Korniss, W. Zhang, C. Lim, and B. K. Szymanski. Social

consensus through the influence of committed minorities. Phys. Rev. E (2011) Vol 84,
Issue 1
134

Erik Brynjolfsson and Andrew McAfee. Race Against The Machine: How the Digital

Revolution is Accelerating Innovation, Driving Productivity, and Irreversibly Transforming

Employment and the Economy. Digital Frontier Press (2011)
135

Ray Kurzweil. The Singularity is Near. New York, NY: Viking (2005)

Epilog
136

R. Aidan Martin, The Origin of Modern Sharks ReefQuest Centre for Shark Research.

Retrieved on 15-10-2011
<http://www.elasmoresearch.org/education/evolution/origin_modern.htm>
137

NSF Press Release 05-024, New Clues Add 40,000 Years to Age of Human Species

NSF.gov.16-02-2005. Retrieved on 15-10-2011

<http://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=102968>
138

R. Buckminster Fuller. R. Buckminster Fuller Quotes BrainyQuote.com. Retrieved on

04-11-2011 <http://www.brainyquote.com/quotes/quotes/r/rbuckmins153436.html>

119