You are on page 1of 49

Zbigniew Peterson

Hipnoza
midzy jaw a snem
Wydajc ksik pragn podzieli si swoimi wieloletnimi dowiadczeniami, przekaza w dostpny sposb
prawd o hipnozie i rozwia krce o niej mity. Wierz, e oprcz funkcji poznawczej speni ona rwnie rol
praktycznego poradnika, podpowiadajcego, jak samodzielnie pracowa nad ksztatowaniem osobowoci jak
uaktywni tkwic w nas energi psychiczn oraz jak walczy ze stresami i dolegliwociami ciaa i duszy.
Spis treci;
Przedmowa
1
Sowo wstpne
2
Tak to si zaczo
2
Rys historyczny
8
Hipnoza dzi
11
Cechy stanu hipnotycznego
12
Podatno na hipnoz
15
Hipnotyzer
16
Techniki i metody hipnotyzowania
17
Zastosowanie hipnozy w leczeniu nerwic
19
Zastosowanie hipnozy w leczeniu chorb psychosomatycznych 31
Leczenie hipnoz uzalenie
34
Hipnoza w walce z blem
39
Hipnoza wrhabilitacji
41
Warto prbowa
42
Sprbuj sam sobie pomc
47

PRZEDMOWA
Twrc terminu HIPNOZA jest James Braid, lekarz praktykujcy w Manchesterze w poowie XIX wieku. Jest to niestety
okrelenie niezbyt dobrze dobrane, bo wywodzi si z greckiego hypnos czyli sen, podczas gdy dzi wiemy ju, e chodzi tutaj o
zesp szczeglnych zjawisk psychicznych nie bdcych snem ani jaw.
James Braid da jednak w ten spossb wyraz swemu osobistemu pogldowi, co w ostatnich dwch a moe nawet czterech tysicach lat czynio ju wielu przed nim i co jest wyranie widoczne w dzisiejszych publikacjach na temat hipnozy.
Niniejsza ksika, napisana przez doktora medycyny Zbigniewa Petersona, rwnie podporzdkowana jest tej regule widzenia
zjawisk hipnotycznych poprzez pryzmat wasnych dowiadcze yciowych i z ukazaniem wasnej osobowoci. Autor, syn legionisty
w wiekii 14 lat zosta zesany wraz z matk i siostrami na Syberi. Mona tam byo zagubi si w hierarchii wartoci, podda okrutnemu losowi, umrze na wiele rnych sposobw.
Przetrwali najmocniejsi i to nie tylko zycznie ale moe nawet w wikszym stopniu najmocniejsi psychicznie. Dla Zbigniewa
Petrsona, podwczas modego, dojrzewajcego chopca, hipnoza staa si nie tylko fascynacj, ale take rdem siy i radoci z pomocy, jak w ten sposb mg zaoarowa innym.
Studia lekarskie po powrocie do kraju, praca naukowa, doktorat i wiele lat codziennej pracy z pacjentami byy ju tylko kontynuacj tamtych syberyjskich zainteresowa losem czowieka i moliwociami ratowania jego zdrowia.
Dzi, patrzc z perspektywy czasu, ktry upyn wida wyranie jak drog yciow, zawodow i drog wasnego rozwoju
przeszed autor tej ksiki. Nie byo mu oszczdzone nic z tych trudnoci, jakie napotyka kady z nas, zajmujcych si hipnoz i

hipnoterapi; konieczno przekonywania wasnego rodowiska do spraw oczywistych, znanych od tysicy lat, chocia aktualnie tak
rzadko podejmowanych w sposb kompetentny nawet w rodowiskach akademickich. Walka z przesdami, faszywymi wy obraeniami i nierealistycznymi oczekiwaniami. Ciga wiadomo faktu, e w tej dziedzinie umiemy wicej ni rozumiemy, bo praktyka
kliniczna wyprzedza wiedz teoretyczn.
Doktor Zbigniew Peterson sprosta tym wszystkim wyzwaniom i dzi dzieli si z nami swoj wiedz i dowiadczeniem. Czyni
to w formie okrelanej mianem "popularnonaukowej", co oznacza, e ksika ta powinna tra do szerszego krgu odbiorcw.
Napisana jest bowiem jzykiem prostym, nie, wymagajcym specjalistycznego przygotowania.
W tej ksice zawarta jest jednak wiedza zwerykowana ju przez nauk to nie s jakie domniemania lub spekulacje mylowe,
to fakty dotyczce moliwoci zastosowania hipnozy. Fakty, ktre splataj si z yciem i trzydziestopicioletni dziaalnoci zawodow
lekarza humanisty.
Prof dr hab. Lechosaw Gapik
Pozna, padziernik 1991 r.

SOWO WSTPNE
Hipnoza budzi w spoeczestwie wiele emocji i kontrowersji. Ludzie zajmuj wobec niej najczciej jedn z dwch przeciwstawnych postaw. Jedni wyolbrzymiaj jej moliwoci, traktujc czsto hipnoz jako zjawisko tajemnicze, niemale nadprzyrodzone.
Inni kwestionuj jej istnienie i omieszaj wszystko, co si z ni czy. Tak skrajne postawy wynikaj przede wszystkim z niedostatecznej wiedzy. Wiele osb czerpie wiadomoci o hipnozie z literatury piknej, lmw, widowisk teatralnych, sensacyjnych artykuw
w prasie codziennej czy pokazw estradowych, gdzie hipnoza i moliwoci jej dziaania przedstawiane s zalenie od potrzeb scenariusza lub wynikaj z chci zaskoczenia widza czym nadzwyczajnym. Nie ukrywam, e zafascynowany tym zjawiskiem, sam
pocztkowo oceniaem hipnoz i jej moliwoci zbyt emocjonalnie. Do szybko jednak doszedem do wniosku, e tylko rzetelna
prawda o niej moe da mi pen satysfakcj. Dranio mnie bezkrytyczne zachystywanie si cudownymi moliwociami wykorzystania hipnozy, lecz jeszcze bardziej negacja zjawiska i drwiny sceptykw.
Zrozumiaem, e rdem tak jednej, jak i drugiej postawy jest nieznajomo istoty hipnozy i wynikajce std, nieprawdziwe
o niej sdy.
Przeczytana na temat hipnozy literatura specjalistyczna, a przede wszystkim dugoletnia praktyka i sumienna analiza przypadkw
chorobowych, pozwolia mi spojrze na hipnoz i hipnozoterapi bardziej krytycznie, ale z duym optymizmem.
Polskie pimiennictwo naukowe na temat hipnozy i hipnozoterapii jest skromne. Do najbardziej liczcych si badaczy i propagatorw hipnozy nale: J. Aleksandrowicz, L. Gapik, J. Godlewski, M, Grabowska, W. Sedlak, J. Siuta, M. Szulc i E. Wilczyski.
Natomiast wydawnictwa popularnonaukowe nale do rzadkoci.
W cigu 35 lat praktyki (bo tyle czasu zajmuj si tym zagadnieniem) przeprowadziem na temat hipnozy kilkadziesit
wykadw, prelekcji i spotka w rnych miastach i rodowiskach.
Frekwencja na nich zawsze bya dua i przewyszaa oczekiwania organizatorw, rzadko zdarzao si, eby na widowni byy wolne
miejsca. wiadczy to najlepiej o zainteresowaniu tematem.
Wydajc ksik, pragn podzieli si swoimi wieloletnimi dowiadczeniami, przekaza w dostpny sposb prawd o hipnozie
i rozwia krce o niej mity. Ksika przeznaczona jest dla szerokiego krgu odbiorcw, dlatego te staraem si unika trudno
zrozumiaych terminw.
Wierz, e oprcz funkcji poznawczej speni ona rwnie rol praktycznego poradnika, podpowiadajcego jak samodzielnie pracowa nad ksztatowaniem osobowoci, jak uaktywnia tkwic w nas energi psychiczn oraz jak walczy ze stresami i dolegliwociami ciaa i duszy.

I TAK TO SI ZACZO
Dziecistwo spdziem w spokojnym powiatowym miasteczku na Biaostocczynie. Matka moja bya pielgniark, a ojciec drogomistrzem. Miaem dwie siostry: o rok modsz Dank i urodzon osiem lat pniej Stasiuni. Ojciec, byy legionista, przeszed w
modoci tward szko ycia. By stanowczy, konsekwentny i wymagajcy. Chcia rwnie nam wpoi te cechy, przekaza swoje
dowiadczenia, nauczy zaradnoci i samodzielnoci. W domu panowa rygor i prawie, wojskowa dyscyplina. Cerowanie skarpetek,
przyszywanie guzikw, sprztanie i zmywanie naczy naleao do naszych staych obowizkw. Czasami matka w tajemnicy przed
ojcem pomagaa nam w tych zajciach, ebymy mieli wicej czasu na swoje dziecice przyjemnoci. Nieraz odczuwalimy al i buntowalimy si przeciwko "tyranii" ojca.
Wojna i zajcie miasteczka przez wojska sowieckie 17 wrzenia 1939 roku zmienia rwnie nasze ycie rodzinne.
W czerwcu 1941 roku, w wieku czternastu lat, jako "niebagonadionyj" czyli niepewny politycznie, wraz z matk i siostrami
deportowany zostaem na dalek Syberi. Ojca z nami nie byo, aresztowao go NKWD i osadzio w wizieniu.
Po trzech tygodniach podry w prymitywnych warunkach, godni i brudni dojechalimy do miejsca przeznaczenia, We wsi
Kadat nad Jenisejem pracowaem pocztkowo na kochozowych polach, a potem w kuni jako pomocnik kowala. Praca bya cika,

ale jako wynagrodzenie otrzymywaem prcz racji chleba i miski zupy codziennie p litra mleka, ktre byo tak potrzebne mojej
szecioletniej siostrze.
W sierpniu dotara do nas wiadomo o podpisaniu umowy midzy rzdem generaa Sikorskiego a wadzami sowieckimi o
zwizanej z tym amnestii. Zapanowaa trudna do opisania rado. Bylimy wolni. Chcielimy by jak najbliej jakiej stacji kolejowej,
w wikszym rodowisku Polakw, eby nie zapomniano o nas w przypadku repatriacji. Przenielimy si do miasteczka powiatowego
Uur, odlegego okoo 80 km od kochozu. Bya tu do liczna Polonia, a cigali wci nowi zesacy z okolicznych wsi. Czulimy
si nieco pewniej, poniewa byo nas wicej, a co najwaniejsze bya tu stacja kolejowa.
Zamieszkalimy we czwrk w maym pokoiku o powierzchni 6 metrw kwadratowych. Zatrudniem si jako pomocnik
kowala i zaczem myle o pjciu do szkoy. Dopiero jednak po przeszo rocznej przerwie udao mi si zapisa do szkoy wieczorowej.
Nigdy nie przypuszczaem, e tak chtnie i bez niczyjej namowy bd do niej uczszcza. Niedostateczna znajomo '"' jzyka, brak
podrcznikw i materiaw pimiennych utrudniay nauk. Notatki z lekcji i prace domowe pisalimy na marginesach lub midzy
wierszami starych gazet. Trudne warunki ycia sprawiy, e staem si ponad wiek dojrzay. Szybko doszedem do wniosku, e optymizm popaca, poniewa dodaje si, mobilizuje i uatwia przezwycianie trudnoci. Podtrzymywaem na duchu tych, ktrych ogarniao zwtpienie. Wrd polonijnej modziey zorganizowaem amatorski teatrzyk, dla ktrego pisaem patriotyczne teksty.
Uznaem to za swoje powoanie. Coraz bardziej zjednywaem sobie przychylno otoczenia.
Mj optymizm potrzebny by rwnie innym, tote szybko staem si powiernikiem i doradc nie tylko rwienikw, ale czsto
rwnie osb duo starszych ode mnie. Cieszyem si, e mog by komu potrzebny.
Pewnego razu, jesieni 1943 roku, zobaczyem asz oznajmiajcy o przyjedzie do miasteczka hipnotyzera doc. Sinicyna z
Charkowa. Mia on wygosi w domu kultury odczyt na temat hipnozy, ilustrowany ciekawymi pokazami. Nie bardzo wierzyem
w hipnoz, chocia nie miaem po temu adnych powodw, niewiele przecie na ten temat wiedziaem. Byem ciekaw rnych
tajemniczych zjawisk, postanowiem wic wybra si na odczyt. atwiej byo z postanowieniem, trudniej z realizacj, bilet wstpu
kosztowa wprawdzie niewiele, ale i to przekraczao moje moliwoci. "Chcie to mc" czsto powtarza mi ojciec. A ja chciaem.
W dniu wystpu dugo krcilimy si z koleg przed drzwiami prowadzcymi do sali widowiskowej, wypatrujc sposobnoci do wejcia "na gap". Kolega wpad, zapali go, mnie si udao. Schowaem si "w grobie" tak nazywalimy znajdujcy si przed scen
kana dla orkiestry. Gdy na widowni zgaso wiato, znalazem jakie wolne miejsce.
Kurtyna posza w gr. Na scenie sta w pmroku mczyzna moe pidziesicioletni, z mocno ju przerzedzon czup ryn.
Jego wygld troch mnie rozczarowa, spodziewaem si zobaczy kruczowosego bruneta o czarnych oczach i przenikliwym spojrzeniu. Zupenie nie odpowiada moim wyobraeniom o hipnotyzerze. Zapanowaa cisza. Powoli, majestatycznie rozejrza si po widowni.
Zobaczycie dzisiaj na tej scenie powiedzia na wstpie zjawiska dziwne i niesamowite. Dla wielu z was bd one niezrozumiae, niemal magiczne, ale cudw tu nie ma. T o sia zawarta w czowieku: HIPNOZA.
Pocztkowo nie mogem skoncentrowa uwagi na jego sowach, z obawy, eby kontroler nie odkry nieproszonego gocia;
utrudniao mi to suchanie. Ponadto czekaem niecierpliwie na niesamowite zjawiska, ktre zapowiedzia na wstpie. Ogarniay
mnie mieszane uczucia, z jednej strony sceptycyzm, z drugiej ciekawo.
Po kilkunastu minutach wykadu wyszed na proscenium i zwrci si bezporednio do licznej widowni:
Prosz zoy rce i sple palce. Bd liczy do dziesiciu, a wasze palce coraz bardziej bd si zaciskay. Patrzycie na mnie,
na moje czoo. Koncentrujecie swoj uwag na moich sowach. Raz, dwa, trzy... Palce zaciskaj si coraz mocniej ... Cztery, pi, sze
... Syszycie tylko mj gos i poddajecie si mojej woli.
Jego spokojny, mikki gos nabiera coraz wikszej siy, stawa si coraz bardziej wadczy i nie znoszcy sprzeciwu. Wydawao
mi si, e on sam jest coraz wikszy, prawie monumentalny. Splecione pocztkowo rce szybko rozplotem i popiesznie wsunem
do kieszeni. Nie wiedziaem jeszcze, do czego to wszystko zmierza, wolaem nie ryzykowa. Nie chciaem si podda hipnozie, musiaem przecie wszystko zobaczy. Mj sceptycyzm powoli zaczyna si kruszy.
Siedem, osiem ... Wasze palce zrastaj si, nie moecie bez mojego pozwolenia rozerwa rk. Dziewi, dziesi... Wasze
palce si zrosy, uniecie je ku grze nad gow. Prosz wszystkich, ktrzy nie mog rozczy rk, o powstanie z miejsc i przejcie na
scen. Kilkanacie osb unioso si z krzese i z rkoma nad gowami ruszyo w kierunku sceny.
Prosz nie rozrywa rk na si, gdy mona uszkodzi stawy stanowczo powiedzia hipnotyzer widzc, jak kto usilnie
prbuje rozple rce.
Kolejno wchodzili na scen, a on dotyka ich rk, co szepta i donie si rozczay. Zdziwieni wracali na swoje miejsca. Na
scenie zatrzyma mod, moe osiemnastoletni dziewczyn. Kaza jej opuci rce i zaprowadzi na rodek sceny. Na widowni znw
zapanowaa cisza.
Hipnotyzer ustawi dziewczyn bokiem i stan przed ni. Przez jaki czas przenikliwie patrzy jej w oczy, po czym gono
rozkaza "Spa!". Powieki jej opady, a ciao zastygo w pozycji, jak uprzednio przyja.
Za chwil otworzysz oczy i znajdziesz si w ogrodzie, jest tu duo piknych kwiatw, bdziesz je zrywaa.
Otworzya oczy, rozejrzaa si dookoa, jej twarz rozjani umiech, schylia si nad nie istniejcym kwiatem i "zerwaa go".

Powtrzya t czynno raz i drugi. "Uwaaj, pszczoy!" krzykn hipnotyzer. Cofna rk od wyimaginowanego kwiatka,
odskoczya i zacza odgania atakujce j "pszczoy". Ruchy byy coraz gwatowniejsze, twarz wyraaa strach. "Ju odlatuj, nie bj
si!". Uspokoia si od razu.
"Udaje" pomylaem.
Potem przechodzia przez strumyk istniejcy tylko w jej wyobrani, zdja obuwie i poczochy, eby ich nie zamoczy. Nastpiy
kolejne podobne scenki.
Wielu z was zapewne myli, e umwilimy si przedtem i teraz ona gra swoj rol powiedzia, jak gdyby chcia rozwia
moje wtpliwoci. Udowodni teraz, e ona nie udaje, ale jest w hipnotycznym transie.
Pooy rce na jej skroniach i rozpocz nastpny eksperyment.
Twoje ciao sztywnieje, minie si napinaj, nie ma siy, ktra mogaby zgi jakkolwiek cz twego ciaa mwic to przecign swoje rce wzdu jej rk i krgosupa. Twoje minie s jak ze stali, nie poddaj si adnemu, nawet bardzo silnemu
naciskowi.
Asystentka hipnotyzera ustawia dwa krzesa oddalone od siebie, na ktrych uoyli wyprostowan, sztywn dziewczyn. Leaa
na krzesach oparta tylko gow i stopami. Nacisn rk brzuch, nie ugia si. Potem nastpio co, czego zupenie nie mogem poj.
Postawi najpierw jedn nog na jej klatce piersiowej, potem drug na podudziach, i stan. Jej ciao ugio si nieco, jak resor pod
obcieniem, ale utrzymao jego ciar. Rozlegy si oklaski, ktre on szybko uciszy ruchem rki.
" Byem zszokowany tym, co zobaczyem. Jak to moliwe? Przecie aden czowiek, nawet bez obcienia, nie jest w stanie utrzyma si w takiej pozycji. A moe miaa pod ubraniem jakie usztywnienie? Nie dowierzaem temu, co widziaem na wasne oczy. Nie
chciao mi si to wszystko pomieci w gowie.
Ze spektaklu wracaem rozgorczkowany. To, co zobaczyem, podniecao moj ciekawo, dotychczasow niewiar zastpowa
entuzjazm.
"Musz to sprawdzi, przecie mwi, e hipnoza to nie czary i kady moe si jej nauczy, jeeli ma ku temu zdolnoci. Jeeli
kady, to i ja, moe si uda".
Starsza z sistr, jak ja ciekawa wszystkiego, co tajemnicze i niesamowite, zasypywaa mnie gradem pyta. Te nie wierzya w
to, o czym mwiem.
Przekonasz si sama zdecydowaem. Zahipnotyzuj ci! Rozemiaa si, bya jednak na tyle ciekawa, e po krtkich
namowach zdecydowaa si podda eksperymentowi, Stanem przed ni i dugo wpatrywaem si w jej oczy. Bezwiednie naladowaem hipnotyzera. Kiedy zauwayem, e coraz wicej wysiku wkada, eby utrzyma oczy otwarte, powiedziaem:
Zaraz zamkniesz oczy, powieki twoje s cikie, nie jeste w stanie duej utrzyma otwartych oczu. Gdy dolicz do trzech,
powieki opadn, oczy si zamkn i zaniesz. Raz, dwa, trzy! Spa!
Mylaem, e wybuchnie miechem. Nie rozemiaa si.
Zamkna oczy, jej twarz przybraa jaki dziwnie powany wyraz. Chciaem j zahipnotyzowa, a jednoczenie nie bardzo
wierzyem, e mi si to uda. Chyba jednak udao si.
Kazaem jej zbiera kwiaty, ucieka od pszcz, przechodzi przez strumie. Wykonywaa wszystko tak, jak to niedawno widziaem na scenie. Po kilku minutach obudziem j i z napiciem oczekiwaem jej reakcji. Otworzya oczy i rozejrzaa si zdziwiona.
Co si stao? Dlaczego tak na mnie patrzysz?
Czy ty naprawd nic nie pamitasz? Czy naprawd spaa? byem zaskoczony i rwnoczenie zadowolony.
Jak si czujesz? Opowiedz mi wszystko dokadnie.
Kiedy patrzye mi w oczy, mylaam pocztkowo, e to jaki twj art, po chwili jednak oczy zaczy mi si klei, jak przed
snem. Twoja twarz zamazywaa si, a gdy zacze mwi, wydawao mi si, e to nie twj gos. Usyszaam sowo "spa" i oczy same
si zamkny, zrobio mi si ciepo i wydawao si, e pi. Co mi si nio, ale nie pamitam, co.
Czy pamitasz, e zrywaa kwiaty i uciekaa od pszcz?
pytaem podniecony. Zacza si mia:
Gdzie tu s kwiaty czy pszczoy?
Sprbujmy jeszcze raz.
Dobrze.
Ponownie wprowadziem j w stan hipnotyczny, chciaem sprawdzi, czy potra usztywni jej ciao. Najpierw sprbowaem
z rk, po kilkunastu sekundach rka bya sztywna i nie mogem jej zgi.
A teraz sztywnieje cae twoje ciao, nie ma takiej siy, ktra mogaby je zgi.
Postawiem dwa krzesa i z niemaym trudem uoyem j na nich. Leaa sztywna jak kij. Nacisnem na brzuch, ciao
sprynowao, ale nie ugio si. Stan na niej jednak nie miaem odwagi. Wwczas nie zdawaem sobie sprawy z niebezpieczestwa,
na jakie j naraam.
Tak zacza si moja wielka przygoda z hipnoz, ktra w przyszoci przerodzia si w trwae i powane zainteresowanie t
dziedzin nauki. Czytaem na temat hipnozy wszystko, co tylko wpado mi w rk. Chtnie te suchaem opowiada ludzi, ktrzy

zetknli si z tym zjawiskiem. Dlatego te wiadomoci moje miay bardzo rn warto. Nie potraem wwczas jeszcze oddzieli
ziarna od plew, naukowej prawdy od fantazji i magii. Brak mi byo dostatecznego przygotowania oglnego, miaem dopiero 16 lat.
Kiedy front przesun si na teren Polski, zaczem wysya listy do znajomych w kraju. Pytaem o los ojca. Nie wiedziaem,
czy zosta w wizieniu, czy wywieziono go innym transportem.
Wiosn 1945 roku przyszed list od ojca, poznaem to od razu po charakterze pisma. Po raz pierwszy od czterech lat rozpakaem
si. Pakaem ze szczcia. Ojciec y.
Wreszcie nadszed koniec wojny. Zapanowaa oglna rado i witeczna atmosfera. Wszdzie rozbrzmiewa gwar podnieconych
gosw, ludzie obejmowali si, caowali, pakali. Czyby miaa si skoczy rwnie nasza tuaczka? Niecierpliwie czekalimy na
jakkolwiek wiadomo o repatriacji. Lecz dugo jeszcze musielimy czeka.
W lutym 1946 roku przysza oczekiwana wiadomo: wyjedamy. Rado i podniecenie ogarno wszystkich.
W marcu, po prawie piciu latach zesania, wyruszylimy w drog powrotn. Jechalimy w takich samych wagonach towarowych, jak niegdy. Nikt jednak nie zwraca uwagi na niewygody. Wracalimy do domu, do Polski. Nigdy jeszcze podr nie
duya si tak bardzo, Nie mogem doczeka si spotkania z ojcem. Z listu wiedziaem, e pracuje jako kierownik budowy mostu
na Narwi, gdzie w Bokinach. Po dwch tygodniach jazdy dotarlimy do Brzecia.
Po powrocie do kraju zamieszkalimy pocztkowo w Bokinach. Budowa mostu bya na ukoczeniu, wic ju po trzech miesicach przenielimy si do Biaegostoku, Miasto, podobnie jak cay kraj, byo zniszczone, Wszdzie ruiny i zgliszcza.
Z niedowierzaniem patrzyem w przyszo. Czy znajdzie si taka sia, ktra zdoa odbudowa lub zbudowa na nowo setki
zniszczonych miast i miasteczek?
Postanowiem szybko uzupeni braki w wyksztaceniu.
Teraz wany by kady dzie. Pocztki nie byy atwe. Regularn nauk przerwa wrzesie 1939. Wtedy miaem zacz szst
klas szkoy podstawowej. W czasie wojny praca w polu, w lesie czy w kuni nie sprzyjaa nauce. W szkole wieczorowej, w nielicznych
wolnych chwilach, najczciej nocami, z rnych ksiek i podrcznikw uzupeniaem braki. Wszystko to byo jednak daleko
niewystarczajce. Mimo to zasb uzyskanych w ten sposb wiadomoci pozwoli mi po powrocie do kraju rozpocz nauk w II licealnej. Dzie po dniu, miesic po miesicu, coraz bardziej wdraaem si w zupenie nieraz nowe zagadnienia. Ze zdwojonym wysikiem
wziem si do pracy.
Mijay miesice. Nadeszy egzaminy maturalne... Uszczliwiony, ze wiadectwem dojrzaoci w rku, wracaem z uroczystej
promocji do domu. Cay ten nastrj mcia tylko coraz natrtniej powracajca myl: co dalej? Zawsze marzyem o dwch rnych
zawodach medycynie i teatrze. Zasadnicz teraz spraw by problem studiw wyszych. Rodzice, niezbyt dobrze sytuowani, nie
mogli mi pomc. Trzeba byo liczy tylko na wasne siy, zdecydowa si na rezygnacj z wielu przyjemnoci lub zrezygnowa ze
studiw. Postanowiem sprbowa. Wstpiem na wydzia lekarski Uniwersytetu dzkiego.
Materialnie rodzice niewiele mogli mi pomc. Podjem wic prac zarobkow, pocztkowo jako goniec, a pniej wywiadowca
chorych w przychodni przeciwgruliczej. Nie lubiem samotnoci, tote szybko nawizywaem kontakty towarzyskie. Wrd znajomych chtnie popisywaem si swoimi umiejtnociami iluzjonistycznymi. O zdolnociach hipnotycznych nie wspominaem,
obawiajc si kpin. Znajomo hipnozy w rodowisku akademickim bya, agodnie mwic, niewielka. Jak si pniej zorientowaem,
bya niewielka rwnie w caym spoeczestwie, z lekarzami wcznie. Nie odrniali hipnozy od okultyzmu, spirytyzmu czy telepatii,
a czsto nawet rnego rodzaju sztuczki iluzjonistyczne okrelali mianem hipnotycznych.
Miny pierwsze emocje i kopoty zwizane z rozpoczciem studiw oraz zabezpieczeniem bytu. Miaem ju grono przyjaci.
Odyy na nowo zainteresowania hipnoz.
Na swoje imieniny zaprosiem kilka bliskich mi osb. r' Studenckie imieniny byy skromne: kanapki, herbata, ciastka i jaka
butelczyna. Jak zwykle mnie przypada rola zabawiania towarzystwa. Recytowaem satyryczne wiersze, fraszki, graem na grzebieniu,
piewaem. Nie obeszo si bez pokazu sztuczek magicznych. Byem ju znany na roku jako iluzjonista. Lubiem pokazy iluzjonistw
i staraem si odkrywa ich tajemnice. Nieraz kilkakrotnie chodziem na te same pokazy tylko po to, eby co podpatrze. W ten
sposb poznaem szereg trikw. wiczyem rwnie sprawno rk. Po pewnym czasie potraem ju sam wprowadza w zdumienie
znajomych i kolegw swoimi sztuczkami. Teraz te wszyscy byli rozemiani i weseli. Tylko Krysia bya jaka markotna, nie zachwycaa
si, jak inni.
Czemu jeste taka powana, smutna? zapytaem. miej si jak wszyscy.
atwo ci mwi, wypilicie co nieco, wic widzicie wiat w rowych kolorach. To wypij!
Nie mog, jestem po taczce zakanej.
Przy stole zrobio si ciszej.
Nie martw si, zaczaruj ci i bdziesz si czua jak inni.
Wyjd ze mn na chwil do kuchni.
Krysiu powiedziaem, gdy bylimy ju na osobnoci.
Nikt nie wie, e od kilku lat zajmuj si hipnoz. Nie wspominaem nigdy o tym, eby nie naraa si na arty i kpiny. Jeeli
chcesz, zahipnotyzuj ci i sprawi, e humor ci si poprawi. Przekonasz si, jestem tego cakowicie pewny, musisz jednak podej

do tego powanie i podda si mojej woli.


Szeroko otworzya oczy ze zdziwienia. Co ty, mwisz serio?
Opowiedziaem jej pokrtce o wykadzie docenta Sinicyna i o moich eksperymentach. Zgodzia si nie bez wahania.
Wprowadziem j w stan hipnozy i sugerowaem dobre samopoczucie, wesoy nastrj.
Zapomnij o swojej chorobie i zmartwieniach. Baw si i miej si, jak inni. Mam dla ciebie specjalny trunek, ktry ci nie zaszkodzi, a wprowadzi w dobry nastrj. A teraz obudzisz si! Raz, dwa, trzy!
Otworzya oczy, rozejrzaa si i powiedziaa:
Czuj si fantastycznie! '
Weszlimy do pokoju. Towarzyszyy temu umiechy i dwuznaczne spojrzenia. Nie zwracaem na to uwagi. Wziem szklank
czystej wody i nalaem do kieliszka.
Wypij za moje zdrowie. To najwspanialszy i nieszkodliwy alkohol!
Wypia jednym haustem. Ju po krtkim czasie robia wraenie, e jest wstawiona. Upia si czyst wod i rozrabiaa jak pijany
zajc. Wszyscy sdzili, e doskonale udaje, kiedy jednak wstajc z krzesa potkna si i omal nie upada, kto zapyta:
Co ty jej da?
Wzi szklank z resztk wody, wypi.
Nie ruszaj mojego alkoholu! zawoaa Krysia.
Teraz ju baczniej zaczto przyglda si jej zachowaniu.
Nigdy nie przejawiaa zdolnoci aktorskich. Postanowiem zatem wyjani sytuacj. Ponownie wprowadziem j w stan hipnozy,
wycignem z apteczki butelk z amoniakiem i podaem j Krysi ze sowami:
Daj ci wietne francuskie perfumy. Powchaj i powiedz, co to jest.
Przybliya buteleczk do twarzy i wcigna powietrze. To chyba "Czarny Kot" powiedziaa po chwili. Jeden z kolegw.
wzi buteleczk z jej rk i powcha.
Reakcja bya natychmiastowa rozkaszla si, w oczach pojawiy si zy.
Do cholery, to amoniak.
Tego wieczoru ju tylko jeden temat zaprzta uwag wszystkich. Opowiedziaem o swoich zainteresowaniach, o przeprowadzonych dowiadczeniach. Pytaniom nie byo koca. Byli chtni do poddania si hipnozie. Chcc do reszty przekona ich o realnoci
hipnozy, jeszcze raz posuyem si Krysi. Nie chciaem ryzykowa eksperymentw z innymi, gdy nie byem pewien, czy s dostatecznie podatni, a miaem przecie dobrze sprawdzone medium. Wprowadziem j w stan hipnozy na oczach wszystkich. Usztywniem
jej ciao i zrobiem tak zwany most kataleptyczny. Krysia zawisa midzy dwoma krzesami, oparta o nie tylko gow i pitami.
Aplauz by powszechny, tylko Sawek spoglda na to wszystko z powtpiewaniem, podejrzewajc jaki fortel.
Ja bez twojej hipnozy te utrzymam si w takiej pozycji powiedzia.
By silny i wysportowany. Wszyscy z zaciekawieniem spogldali na niego. Usiad na pododze midzy rozstawionymi krzesami,
pooy na jedno z nich nogi, po czym unis si na rkach, wypry ciao i pooy gow, a waciwie ramiona, na drugim, po czym
oderwa rce od podogi. Rzeczywicie, na chwil znalaz si w podobnej pozycji. Na jego twarzy rysowa si ogromny wysiek, lecz
po kilku sekundach ciao zgio si i opado na podog.
Wiadomo o moich wyczynach szybko si rozchodzia.
Miaem coraz wicej zaprosze na spotkania towarzyskie. Zdawaem sobie spraw, e to nie mj urok osobisty, lecz hipnoza
bya powodem zainteresowania. Zabawa z hipnoz nie sprawiaa mi ju jednak takiego zadowolenia jak dawniej. Nie dawaa satysfakcji. Coraz czciej mylaem bowiem o moliwociach zastosowania hipnozy w mojej przyszej pracy lekarza. Czytaem coraz
wicej. Z wiksz precyzj dobieraem lektur i atwiej odrniaem pisarsk fantazj i metazyczne pseudoteorie od naukowych
doniesie. Sam nie miaem jeszcze skrystalizowanych pogldw na temat hipnozy, ale zbliaem si powoli do sedna zjawiska.
Po ukoczeniu studiw zostaem zatrudniony jako asystent w Zakadzie Radiologii Akademii Medycznej. Nie by to kierunek,
ktry sobie wymarzyem. Po prostu tam byy wolne etaty, a chciaem zosta na uczelni w odzi. Wikszo kolegw ze studiw
wyjechaa na prowincj, Jeszcze przed ukoczeniem studiw oeniem si, urodzi si syn. Miaem rodzin, ktr trzeba byo utrzyma. Dorabiaem wic do marnej pensyjki w trzech innych placwkach. Sprawy hipnozy musiaem odoy na bliej nie okrelony
czas.
W 1954 roku moja siostra ciko zachorowaa na zapalenie trzustki. Silne ble nie ustpoway nawet po mornie. Po wyraeniu
zgody przez profesora sprbowaem zagodzi jej cierpienia za pomoc hipnozy. Powiodo si, ble ustpiy. Dziao si to wszystko
na oczach wielu lekarzy z oddziau. Zaczto wic od czasu do czasu zaprasza mnie do przypadkw, w ktrych zawodzio rutynowe
postpowanie. Nie byo odwrotu. Musiaem powanie zaj si hipnozoterapi. Nie umiaem odmwi, a potrzebujcych mojej pomocy byo coraz wicej.
Hipnoz stosowaem w tym czasie przede wszystkim do zwalczania uciliwych objaww choroby. Zdawaem sobie jednak
spraw, e to tylko prodki. Pamitaem sowa profesora Jana Szmurko, ktry wykada nam histori medycyny:
"Ju Hipokrates mwi, e nie leczy si choroby, lecz czowieka. Zapamitajcie to do koca ycia".

Pogbiaem swoje wiadomoci z zjologii i patologii. Uwiadamiaem sobie coraz wyraniej, jak wan rol w powstawaniu i
przebiegu chorb odgrywa psychika czowieka. Signem wic rwnie do podrcznikw psychologii i psychiatrii. Pracowaem
samotnie. Niewielu lekarzy w Polsce w owym czasie trudnio si hipnoz. Przypuszczam, e mona by ich policzy na palcach jednej
rki. Nawet ci, ktrzy j uprawiali i poznali jej skuteczno, ukrywali ten fakt przed opini publiczn, a przede wszystkim przed
kolegami, jakby si tego wstydzili. W rzeczywistoci przyczyn bya obawa przed niezrozumieniem i omieszeniem si w oczach
rodowiska medycznego. Uwaano, e nie przystoi powanym lekarzom i naukowcom zajmowa si hipnoz. W opinii wielu bya
to szarlataneria. Ich stosunek do mnie cechowaa wic, agodnie mwic, pobaliwa ignorancja. Miaem zatem niema satysfakcj,
kiedy po latach niejednokrotnie oni sami zwracali si do mnie z prob o pomoc dla swoich rodzin. Fama o "cudownych" wyleczeniach szybko si rozchodzia i przekroczya granice miasta. Coraz czciej dostawaem z innych miejscowoci listy z prob o leczenie.
Nic te dziwnego, e ktrego dnia zadzwoni do mnie z prob o wywiad dziennikarz jednej z miejscowych gazet.
Spotkalimy si w moim szpitalnym gabinecie.
Panie doktorze, interesuj si hipnoz i chciabym napisa reporta na ten temat. Jest pan jedyn osob, o ktrej wiem, e
zajmuje si hipnozoterapi.
Zadawa mi mnstwo pyta, na ktre staraem si dokadnie odpowiedzie. Na zakoczenie zapyta:
Czy mgby pan mnie zahipnotyzowa? Chciabym opisa, co odczuwa medium, a przy okazji moe mgby pan odzwyczai
mnie od palenia?
Moemy sprbowa.
Po pierwszym seansie nie zauwayem na jego twarzy entuzjazmu. By troch rozczarowany. Nie tak sobie wyobraa hipnoz.
Ale ja nie spaem, cay czas syszaem pana gos. Przypuszczam, e w kadej chwili mgbym otworzy oczy. To dlaczego
pan nie otworzy?
Nie odczuwaem takiej potrzeby ani chci.
Wanie to jest jedn z cech hipnozy. Pacjent poddaje si sugestiom lekarza i nie stara si im przeciwstawia, tym bardziej,
e nie s to sugestie sprzeczne z jego interesami. Hipnoza nie jest snem, tylko specycznym stanem psychozycznym. Lekarz doprowadza do zahamowania czynnoci mzgu, pozostawiajc czynny orodek czuwania, dziki ktremu kontaktuje si z zahipnotyzowanym. Zahipnotyzowany syszy wic gos hipnotyzera, podczas gdy inne odgosy nie docieraj do jego wiadomoci.
Ale ja syszaem przez cay czas przejedajce tramwaje i pracujcy hydrofor.
Troch mnie to zaskoczyo, gdy stwierdziem z ca pewnoci obiektywne cechy stanu hipnotycznego. Prawdopodobnie zachodzio tu zjawisko "poczenia" dozna z okresu przed wprowadzeniem w stan hipnotyczny z doznaniami po dehipnotyzacji.
Przecie hydrofor pracowa cigle i tramwaje rwnie jedziy i zanim go zahipnotyzowaem, i po obudzeniu. Nastpnego dnia
"sysza" w czasie hipnozy tramwaje i hydrofor, natomiast nie sysza dzwonka telefonu. Dowiadczenie z telefonem zaaranowaem
celowo, aeby sprawdzi, czy moja teza jest suszna. Wizyty i seanse zbliay nas do siebie, znikn dystans dzielcy zazwyczaj pacjenta
i lekarza. Czu si w moim gabinecie swobodnie.
Strasznie tu cuchnie dymem powiedzia przy kolejnym spotkaniu. Podszed do okna, eby je otworzy. Papierosy mi nie
przeszkadzaj, ale nie lubi, kiedy pokj jest zadymiony doda jakby na usprawiedliwienie.
Innym razem, widzc niedopaki w popielniczce, bez sowa wyrzuci je do kosza. Bacznie obserwowaem jego zachowanie,
wiadczyo ono o skutecznoci oddziaywania hipnotycznego. Od jutra nie pal powiedzia po ostatnim seansie. Nie dlatego, e
pan mi tak sugerowa, ale sam podjem tak decyzj.
Po tygodniu przynis reporta do autoryzacji.
Jak tam z papierosami? zapytaem po krtkiej rozmowie.
Nie pal. Dotrzymaem danego sobie sowa powiedzia z dum.
Czy prbowa pan dawniej rzuci palenie?
Kilka razy, ale nigdy nie wytrzymywaem bez papierosa duej ni jeden dzie. Teraz nie pal ju tydzie... A moe to jednak
wpyw hipnozy?
Reporta wywoa due zainteresowanie. Wzmianki o leczeniu hipnoz poday rwnie gazety w innych regionach Polski.
Napyway dziesitki listw z zapytaniami i probami o leczenie.
Odbieraem rwnie bardzo duo telefonw. Musiaem intensywniej ni dotd zajmowa si cigle zgaszajcymi si chorymi.
Jako rentgenolog nie dysponowaem szpitalnymi kami. Korzystaem wic z zaprzyjanionych oddziaw i laboratoriw, gdzie
wykonywano badania kliniczne. Moje dowiadczenie roso. Zgromadziem do duy materia kazuistyczny, postanowiem w kocu
za namow kolegw napisa artyku o moliwociach zastosowania hipnozy w lecznictwie i ogosi go w czasopimie naukowym.
Chciaem w ten sposb zmobilizowa rodowisko lekarskie do wikszego ni dotd zainteresowania si hipnoz. Miaem ju na
swoim koncie pozytywne wyniki leczenia hipnoz astmy, padaczki objawowej, schorze naczyniowych i rnego rodzaju nerwic.
Opisani w artykule chorzy leczeni byli w warunkach szpitalnych, miaem pen dokumentacj, ktra moga potwierdzi wyniki
leczenia. Prac przygotowaem do druku szczeglnie skrupulatnie, eby nie by posdzonym o dyletanctwo i niedostateczn znajomo tematu. Zatytuowaem j skromnie: "Prby zastosowania hipnozy w leczeniu schorze psychosomatycznych".

W p roku po zoeniu pracy w redakcji czasopisma otrzymaem list: "Redakcja nie moe wydrukowa artykuu obywatela
doktora, poniewa po konsultacjach z prof. prof. ... podane przez pana wyniki wydaj si nam nieprawdopodobne" .
Byem zawiedziony i rozczarowany. Nie mogem zrozumie, jak mona bez zapoznania si z wynikami, bez ich sprawdzenia,
wyda tak opini. Dyletantami okazali si ci, ktrzy opiniowali prac. A priori dyskryminowali niekonwencjonalne metody leczenia,
gdy nie mieciy si one w ramach oglnie przyjtych zasad.
Wierzyem w moliwoci hipnozoterapii, chocia nigdy ich nie przeceniaem. O skutecznoci wiadczyy jednak liczne przypadki z mojej wasnej praktyki.
Nie poddaem si, staem si jeszcze gortszym ordownikiem i propagatorem hipnozy.

RYS HISTORYCZNY
Zjawisko, ktre wspczenie nazywamy HIPNOZ, znane byo od dawna. Stosowali hipnoz rwnie w celach leczniczych
egipscy kapani, Asyryjczycy, Grecy czy te mnisi staroytnego Wschodu.
Hipnoza stanowia wwczas tak element kultury, jak i sposb leczenia. Najistotniejszym czynnikiem uzdrawiajcym bya wiara.
witynie Asklepiosa, greckiego boga sztuki lekarskiej (w mitologii rzymskiej znanego jako Eskulap), byy swojego rodzaju lecznicami.
Przygotowanie chorych do uzdrawiajcego snu polegao na modlitwach, skadaniu oar, paleniu kadzide, piciu wywarw z rnych
zi oraz stosowaniu oczyszczajcych kpieli. Nastpnie chorych ukadano na skrach zwierzt oarnych i usypiano. Do
wprowadzenia w stan hipnozy uywano byszczcych przedmiotw, takich jak "czarodziejskie lustra", metalowe naczynia pokryte
magicznymi znakami czy krysztay. Wpatrujc si w te przedmioty, czsto przy akompaniamencie muzyki, chorzy zapadali w specyczny sen. We nie zjawia si Asklepios lub jego wysannik i wskazywa sposoby leczenia. Interpretacj snw zajmowali si kapani,
ktrzy ustalali postpowanie lecznicze. Podobne witynie snu znane byy take w Egipcie i w innych staroytnych krajach. Przy
wprowadzaniu w stan hipnotyczny egipscy kapani, poza nakazem wpatrywania si w byszczce przedmioty, dziaali przez dotyk.
Przesuwali swoje rce wzdu ciaa chorego, a czasem palcami zamykali mu oczy.
Zjawisko hipnozy znane byo te dawnym ydom. Okrelali oni ten stan sowami: "pi i nie pi, czuwa i nie czuwa, i chocia
odpowiada na pytania, dusz jest nieobecny".
Sposoby wprowadzania w stan hipnozy byy rnorodne. Plutarch pisa, e krl Epiru, Pyrrus, potra wprowadzi w gboki
stan dotykiem swojej nogi. Indyjscy fakirzy z powodzeniem posugiwali si hipnoz dla wykonywania zdumiewajcych sztuczek.
Stosowali rwnie autohipnoz, co pozwalao im wpywa na podstawowe funkcje ich organizmw. Przez dugotrwae wpatrywanie
si w czubek wasnego nosa i medytacj wprowadzali si w stan hipnozy. Stawali si nieczuli na bl i niewraliwi na bodce
zewntrzne. Czonkowie niektrych sekt muzumaskich w Algierze wprowadzali si w ekstaz za pomoc krzykw i gonej muzyki.
W wielu krajach staroytnego wiata przyjmowano do stanu kapaskiego tylko tych, ktrzy dobrze posugiwali si technik hipnozy.
Hipnoz stosowano gwnie do likwidacji blu. Przeprowadzane wwczas operacje wykonywano prawdopodobnie w znieczuleniu
wywoanym dziaaniem narkotykw zawartych w zioach oraz hipnoz. Za pomoc sugestii wypowiadanych w czasie transu hipnotycznego usuwano rwnie dolegliwoci i objawy majce charakter czynnociowy.
Przez wieki wiedza o hipnozie stanowia zbir pojedynczych obserwacji, podobnie zreszt jak w ogle wiedza o wiecie. Z
czasem wiedza o wiecie zjawisk materialnych zostaa naukowo skodykowana i usystematyzowana, natomiast hipnoza znalaza si
poza nauk i do dzi jeszcze nie jest faktem przez wszystkich ostatecznie uznanym. Wielu stawia j w jednym rzdzie ze zjawiskami
parapsychicznymi, takimi jak telepatia, spirytyzm, okultyzm itp.
Prby naukowego badania zjawiska hipnozy podjto do pno, bo dopiero w XVIII wieku. Za prekursora wspczesnej hipnozy powszechnie uwaany jest austriacki lekarz Franciszek Antoni Mesmer (17341815). Nie wydaje si to suszne, gdy jego
pogldy byy blisze koncepcjom dzisiejszych bioenergoterapeutw ni badaczy hipnozy. Niemniej zasug Mesmera byo to, e
podj badania eksperymentalne i wyniki stara si oceni z punktu widzenia przyrodnika.
W 1788 roku Mesmer ogosi drukiem prac naukow pt ,,O wpywie planet na ciao ludzkie". Twierdzi w niej, e ciaa
niebieskie, Ziemia i organizmy ywe wywieraj na siebie wyrany wpyw. Wedug niego we wszechwiecie znajduje si rozproszony
"uid" w postaci subtelnej materii, mogcy przenika wszystkie ciaa, bez straty energii. Wykazuje on waciwoci podobne do dziaania magnesu. T si magnetyczn mona akumulowa, koncentrowa i przenosi. Mesmer nazwa j magnetyzmem zwierzcym.
Wierzy, e magnetyzm leczy chorob dziki wywoaniu w organizmie "przypyww i odpyww", ktre przywracaj harmoni czynnociom nerwowym. Uwaa, e pacjent odczuwa efekt magnetyczny tylko w tych miejscach swego ciaa, w ktrych ta harmonia
zostaa zakcona. By przekonany, e otwiera now er w historii medycyny, czc star teori Paracelsusa (14931541) z odkryciami
naukowymi swoich czasw.
Mesmer by czowiekiem ekscentrycznym. Jego seanse lecznicze, mimo e traktowa je jako eksperymenty naukowe, nie pozbawione byy elementw magicznych i praktyk szarlataskich. Paryski gabinet, w ktrym przeprowadza zabiegi, by obszernym holem.
Na rodku sta drewniany cebrzyk, wypeniony "namagnesowan" wod. Na dnie leay kawaki szka i metalowe opiki. Przez drewnian pokryw wystaway metalowe prty, przenoszce "magnetyczne siy" na dotykajcych ich pacjentw. Chorzy poczeni byli ze
sob i z cebrzykiem i linami.

Wstpnych zabiegw dokonywali asystenci, ktrzy gaskaniem przygotowywali chorych do "uzdrawiajcego kryzysu". Nastrj
niezwykoci potgowaa dochodzca zza ciany muzyka lub chralne piewy. Po takim wstpie do sali wchodzi mistrz, ubrany w
dug oletow szat, z metalow paeczk w rku. Przechadza si wrd tumu chorych, dotyka paeczk obolaych miejsc, przenikliwie wpatrywa si w oczy pacjentw lub przeciga rkoma wzdu ciaa wykonujc tzw. "passy" Celem tych zabiegw byo wywoanie
"przesilenia", bez ktrego terapia nie moga by skuteczna. "Przesilenie" objawiao si napadami drgawkowymi, jkami i krzykami,
niepohamowanym miechem lub paczem. Co pewien czas kto dostawa "konwulsji" i pada na ziemi. Liczba pacjentw, ulegajca
"uzdrawiajcemu kryzysowi", szybko si powikszaa. Wyniki mia Mesmer zadziwiajco dobre. Z powodzeniem leczy ble, poraenia koczyn, lepot i guchot, oczywicie jeeli dolegliwoci te miay charakter nerwicowy.
Metody stosowane przez Mesmera znane byy zreszt ju, dawniej. Wielu znachorw, szamanw i cudotwrcw stosowao je
od niepamitnych czasw. W zmodykowanej i bardziej wspczesnej formie stosuje si je do dzi. Czy nie rzuca si w oczy
podobiestwo midzy praktykami Mesmera a zabiegami wspczesnych bioenergoterapeutw? Mesmeryci w celu przekazywania
siy magnetycznej, czyli chorych linami, bioenergoterapeuci przekazuj swoj energi przez poczone rce uczestniczcych w seansie.
W celu zbadania sprawy "magnetyzmu zwierzcego" powoano w 1789 roku komisj francuskiej Akademii Nauk. Brali w niej
udzia wybitni uczeni owego czasu. Werdykt komisji by jednoznaczny. Nie ulegali wpywowi "magnetyzmu" czonkowie komisji
ani chorzy. Wykonano szereg dowiadcze i orzeczono: "Nic nie wskazuje na istnienie zwierzcego uidu magnetycznego, a zatem
uid ten, jako nie istniejcy, nie moe wywoywa dobroczynnych skutkw leczniczych. Gwatowne efekty obserwowane u pacjentw
poddawanych terapii grupowej wynikaj z podniecenia, wyobrani i naladownictwa w kontakcie z innymi ludmi. Pobudza to nas
bez naszej woli do powtarzania tego, co uderza nasze zmysy. Imaginacja bez magnetyzmu wywouje konwulsje, a magnetyzm bez
imaginacji nie wywouje adnego efektu".
Podobne orzeczenie wydaa rwnie komisja wydziau lekarskiego. W czasie eksperyntentw chorzy z zawizanymi oczami nie
reagowali, dopki nie poinformowano ich, ze s magnetyzowani. Natomiast reagowali natychmiast, gdy zakomunikowano im, e
s poddawam dziaaniu magnetycznemu, chocia adnego oddziaywania nie byo.
Teoria Mesmera, mimo e skrytykowana i odrzucona przez uczone gremium, przyczynia si do rozwoju nauki o hipnozie.
Ocena komisji bya jednostronna i nie uwzgldniaa w dostatecznym stopniu czynnikw psychologicznych. Przyjwszy imaginacj"
za przyczyn zjawisk, uchylili si od podjcia dalszych bada. Doprowadzio to do negowania istnienia zjawisk hipnotycznych, ktre
zostay stwierdzone i opisane przez czonkw komisji. Pominito rwnie efekty lecznicze uzyskiwane przez Mesmera. Znany
amerykaski zyk Benjamin Franklin, jeden z czonkw komisji, swoj negatywn opini uzasadni sowami: "To, czego nie da si
zobaczy, dotkn ani powcha, po prostu nie istnieje". Niestety, tego rodzaju postaw czsto spotykamy rwnie obecnie. Mesmer
nie pogodzi si z opiniami komisji. Tak gboko wierzy w swoj teori, e nie dostrzega (a moe nie chcia dostrzec) w tym, co
robi, dominujcej roli sugestii. "Magnetyzowane" przez niego przedmioty wykazyway swoje waciwoci lecznicze dziki przekazywanym rwnoczenie sugestiom i wierze w ich moc.
Rwnie dzisiaj czsto wierzymy w lecznicz i ochronn rol rnego rodzaju amuletw i talizmanw. Wierzymy, e pewne szlachetne kamienie przynosz szczcie, a inne dziaaj wrcz odwrotnie.
Kiedy, przed wielu ju laty, rwnie udao mi si pomc komu przy uyciu "namagnetyzowanego" przedmiotu. W szkole medycznej, gdzie byem wykadowc, uczya si Jagoda dziewczyna podatna na hipnoz. Korzystaem z jej pomocy jako medium na
rnego rodzaju pogadankach i odczytach, w celu przekonania oponentw i sceptykw. Jagoda czsto miewaa ble gowy, usuwaem
je za pomoc hipnozy. W owym czasie, a byo to na pocztku mojej hipnotyzerskiej dziaalnoci, usuwaem gwnie objawy, nie, przywizujc wikszej wagi do leczenia przyczynowego.
Co ja bez pana zrobi? Kto mi zlikwiduje ble gowy, kiedy skocz szko i wyjad?
Nie martw si, postaram si ci pomc.
W domu odszukaem fotogra, ktr zrobi mi kolega w czasie jednego z seansw hipnotycznych. Moje oczy na zdjciu byy
inne ni zwykle. Wyraziste, skupione i byszczce. Zrobiem powikszenie zdjcia, a waciwie tylko oczu. Nastpnego dnia miaem
seans z Jagod.
Oczy na zdjciu bd ci mnie przypominay. Bd dziaay tak, jak gdybym by przy tobie. Jeeli bdziesz si le czua, jeeli
wystpi ble gowy, wpatruj si w nie, a dolegliwoci ustpi.
Przekazane sugestie poskutkoway. Czynnik materialny, jakim byo zdjcie oczu, uatwia pobudzenie wyobrani i kojarzy
si z seansami, ktre prowadziy do ustpowania dolegliwoci. Przez wiele lat na kartkach, ktre Jagoda przesyaa z okazji wit
czy imienin, znajdowa si dopisek: "Oczy dziaaj nadal".
Ucze Mesmera, markiz Chastenet de Puyseguer (17511825), zauway, e w czasie seansw magnetycznych niektrzy chorzy
zapadaj w dziwny sen. W stanie upienia mgli chodzi, odpowiada na pytania i wykonywa polecenia magnetyzera. Po obudzeniu
nie pamitali, co zdarzyo si w czasie tego snu. Stan ten nazywa sztucznym somnambulizmem. Spostrzeenia markiza byy bardzo
wane, odnosiy si bowiem do zasadniczych cech zachowania hipnotycznego. Nowoci tego odkrycia byo stwierdzenie, e podczas
pewnych oddziaywa moe wystpi stan podobny do snu, w czasie ktrego istnieje moliwo wpywania sowami (sugestiami)

na zachowanie si upionego i ktry pozostawia po sobie niepami wsteczn. Mesmer uwaa kryzysy konwulsyjne za czynnik terapeutyczny, Puyseguer natomiast coraz czciej zastpowa je wywoywaniem stanu somnambulicznego. Doszed te do wanego
wniosku, e siy magnetycznej naley doszukiwa si w woli magnetyzera.
Dalszego postpu w poznaniu natury hipnozy dokona portugalski ksidz Jose Custadio Faria (17551819). Technik indukcji
hipnotycznej pozna on prawdopodobnie w Indiach, gdzie zamieszkiwa przez dugi okres swojego ycia. Odrzuci on cakowicie
teori "uidu". Jako pierwszy zwrci uwag na psychiczn wraliwo pacjenta, a nie na oddziaywanie jakiej siy magnetycznej.
Zauway, e wiksz rol w procesie wprowadzania w stan somnambulizmu odgrywa przychylna postawa chorego i jego podatno
na sugestie ni wpyw samego magnetyzmu. Faria posugiwa si technik, ktr dzi nazywamy psychologiczn.
Odkrycia Farii i Puyseguera byy blisze dzisiejszej wiedzy o hipnozie ni teoria Mesmera i waciwie to oni powinni by
uwaani za prekursorw wspczesnej hipnozy.
Do rozwoju nauki o hipnozie w zasadniczy sposb przyczyni si angielski lekarz James Braid (17951860). Odrzuci on magnetyzm zwierzcy, a chcc si wobec niego cakowicie zdystansowa, wprowadzi termin HIPNOTYZM (od greckiego sowa hypnos
sen). Braid by lekarzem praktykiem. Pocztkowo bardzo sceptycznie odnosi si do pokazw magnetyzerw. Zainteresowa si hipnoz dopiero wwczas, gdy sam stwierdzi, e mona j bez trudu wywoa. Od tego momentu sta si jej gorcym propagatorem.
Braid dysponowa duym materiaem porwnawczym, gdy prowadzi szerok praktyk lekarsk. Jako lekarz stara si wyjani
zjawisko w sposb zjologiczny. Jego pogldy na istot hipnozy z biegiem czasu zmieniay si. Pierwsze jego wyjanienia miay
charakter neurozjologiczny. Osoby wpatrujce si w byszczcy przedmiot po pewnym czasie mimowolnie zamykay oczy. Tumaczy
to zmczeniem powiek, mini gaki ocznej i orodkw nerwowych, co w rezultacie prowadzio do sennoci. Z czasem coraz bardziej
zacz zwraca uwag na czynniki psychologiczne. Przywizywa znaczenie nie tylko do koncentracji przy wpatrywaniu si w
byszczce przedmioty, ale i do czynnikw psychicznych, takich jak wyobrania, oczekiwanie. "Najlepszy hipnotyzer twierdzi
na prno bdzie usiowa wpyn na pacjenta, jeeli on nie oczekuje, aby naprawd stao si to, co mu si sugeruje, jeeli brak mu
siy wyobrani".
Braid uwaa podatno hipnotyczn za cech pacjenta, a nie zasug hipnotyzera. By przekonany, e nie wszyscy posiadaj j
w rwnym stopniu i dlatego nie wszyscy osigaj rwnie gboki poziom hipnozy.
Podwaliny hipnozy, w dzisiejszym znaczeniu, pooy francuski lekarz Auguste Liebeault (18231904). Jego zainteresowania
hipnoz i metody lecznicze byy pocztkowo przedmiotem kpin kolegwlekarzy. Chcc odci si od tego, rodowiska, na tabliczce
swojego gabinetu pomin sowo "doktor". Wola by uznanym znachorem ni lekcewaonym lekarzem. Uzupeni on technik
hipnotyzowania stosowan przez Braida wprowadzajc odpowiednie sugestie. I "Idc dalej ni Faria pisa w swojej ksice
wymieniaem podstawowe symptomy, jakie powoduj zanicie, potrzeb snu, senno, ciko powiek, osabienie dziaalnoci
zmysw itp. Nastpnie powtarzaem je pacjentom wielokrotnie. Tak wic, dziki zwielokrotnionej sugestii, zmierzajcej do tego
samego celu, myl o zaniciu powoli wkradaa si do ich umysw, aby w kocu si w nich utrwali". Sen hipnotyczny, wedug
Liebeaulta, to stan podobny do normalnego snu, podczas ktrego pacjent pozostaje jednak w kontakcie z hipnotyzerem, wywoujcym u niego myl o zaniciu. Mimo drwin i lekcewaenia, Liebeault konsekwentnie prowadzi badania nad hipnoz.
Pracami jego zainteresowa si profesor Wydziau Medycznego w Nancy, Hippolite Bernheim (18401919). Przekonany o ich
wartoci, sam zacz uprawia hipnoz. Koncepcja psychologiczna obu badaczy zacza si rozprzestrzenia i zdobywa coraz wiksze
uznanie. Liebeault nie wyzwoli si cakowicie z teorii uidyzmu i uwaa, e poza czynnikami psychicznymi pewn rol w hipnozie
odgrywaj czynniki zyczne w postaci uidu. Bernheim uwaa natomiast, e hipnoza jest snem zasugerowanym i w sugestii upatrywa jej si. Oto jak wyrazi swj pogld: " ... hipnotyzm nie istnieje i naprawd jest tylko sugestia". Obaj nie uwiadamiali sobie
jeszcze wwczas ukrytego czynnika relacyjnego, na ktry pniej zwrci uwag Z. Freud.
Liebeault i Bernheim byli twrcami szkoy, wedug ktrej istotn rol, zarwno w hipnotyzowaniu, jak i w leczeniu za pomoc
hipnozy, odgryway czynniki psychiczne.
W opozycji do tej koncepcji pozostawaa tzw. szkoa zjologiczna, ktrej przedstawicielem by wybitny francuski neurolog
Jean Martin Charcot (18251893). Zdaniem reprezentantw tej szkoy, hipnoza jest stanem somatycznym, wynikajcym z pobudze
zycznych, bez udziau sugestii. Uwaali, e takie czynniki, jak wiato, temperatura, drgania atmosferyczne, elektryczno, magnesy
wprowadzaj "modykacj" w systemie nerwowym. W badaniach uywali metod anatomoklinicznych, sprawdzalnych i efektywniejszych w leczeniu od mao wwczas jeszcze znanych metod psychologicznych. Dla pogldw Charcota prawdopodobnie nie bez
znaczenia by fakt, e doszed on do uprawiania hipnozy poprzez zykaln metod metaloterapii. Uczestniczc w dowiadczeniach
Burge'a widzia, jak niektrzy histerycy popadali w stan katalepsji przy II dotkniciu metalowych przedmiotw. Jeeli chory dotyka
metalowego przedmiotu przez skrzan rkawiczk, adnej reakcji " nie byo. Dowodzio to, zdaniem metaloterapeutw, istnienia
bezporedniego wpywu metalu na stan hipnotyczny.
Zdaniem Charcota hipnoza jest stanem patologicznym, sztucznie wywoan histeri. Na dowd tego przytacza przykady
osb pocztkowo zdrowych, ktre po wielokrotnym hipnotyzowaniu wykazyway objawy histerii. Byy to wnioski bdne. Zwikszona
nerwowo u niektrych jego pacjentw wynikaa z tego, e stosowa on tzw. hipnoz byskawiczn, obecnie zaniechan, jako
szkodliw i stresujc. Metoda ta polegaa na stosowaniu bodcw silnych, nagych i niespodziewanych. Chorych sadzano lub

10

ukadano w wyciszonym i zaciemnionym pomieszczeniu. Po duszej chwili ciszy zapalao si silne wiato ukowe, rozlegao si
gone uderzenie gongu i rozkaz "spa". Po tak gwatownym oddziaywaniu chorzy zapadali w stan katalepsji, podobnie jak przeraone
zwierz, nie mogc wykona adnego ruchu. Mimo bdw, jakie popeni Charcot, due s jego zasugi dla rozwoju hipnozy, gdy
popar j swoim naukowym autorytetem i sprowokowa liczne badania kliniczne i eksperymentalne.
Twrca psychoanalizy Zygmunt Freud (18561939) zajmowa si badaniami nad hipnoz stosunkowo krtko. Wnis jednak
duy wkad w zrozumienie psychologicznych mechanizmw relacji midzy lekarzem a pacjentem. Odkry psychologiczne zjawisko
przeniesienia. Polega ono na przeniesieniu na osob terapeuty uczu doznawanych w przeszoci przez pacjenta w stosunku do
bliskich mu osb, takich jak rodzice lub opiekunowie. Osoba zahipnotyzowana odnosi si do hipnotyzera niemal jak dziecko do
swoich rodzicw. W czasie stanu hipnotycznego chory zaspokaja uczucia, ktrych nie zazna, lecz ktrych oczekiwa. Teorie psychoanalityczne hipnozy podkrelay potrzeb zaspokojenia instynktownych pragnie chorego. Freud zwraca uwag na aspekt erotyczny stanu hipnotycznego. "czno hipnotyczna pisa polega na zupenym oddaniu miosnym, z wyczeniem wszelkiego
zadowolenia seksualnego. Ten punkt widzenia zosta przez: pniejszych psychoanalitykw odrzucony.
Freud rozwin i wyjani mechanizm zjawiska katharsis odreagowania (z greckiego oczyszczenie). Odreagowanie polega
na tym, e poprzez psychiczn regresj wieku (cofnicie do wieku dziecicego) lekarz doprowadza chorego do sytuacji, ktra bya
przyczyn choroby. Powtrne przeycie tej sytuacji w stanie hipnotycznym usuwa jej skutki. Pniej stwierdzono, e nieraz do likwidacji objaww wystarcza samouwiadomienie przyczyny choroby. "Wrg nieznany zawsze jest groniejszy od znanego".
By to powany krok w leczeniu przyczynowym. Dotychczas, za pomoc sugestii w hipnozie, usuwano poszczeglne objawy,
nie troszczc si zbytnio o poznanie etiologii (przyczyny) choroby.
Rosyjski zjolog Iwan P. Pawow (18941936) uwaa hipnoz za rodzaj snu. Wedug niego w czasie hipnozy dochodzi do czciowego zahamowania czynnoci kory mzgowej. Monotonne, dugotrwale powtarzajce si bodce (wzrokowe, suchowe, czuciowe),
pobudzaj pewien obszar kory mzgowej. Ognisko pobudzenia promieniuje na otoczenie, prowadzc do ochronnego hamowania
czynnoci kory mzgowej, czyli snu. Orodki pobudzenia s orodkami czuwania, dziki ktrym zachowany jest kontakt sowny
midzy hipnotyzerem a osob pogron we nie hipnotycznym. Pawow dostrzeg analogie midzy osobami zahipnotyzowanymi a
picymi snem naturalnym. Ludzie picy reaguj na bodce wybirczo, przy czym reakcja nie zaley od siy bodca, lecz jego
znaczenia dla danej osoby. Reakcja ta moe zmienia si w rnych stadiach snu, zalenie od dominujcych uwarunkowa. Na
przykad, pica matka obudzi si natychmiast, gdy usyszy pacz dziecka, natomiast nie zareaguje na znacznie silniejszy sygna telefonu.
Badania zjologiczne nie potwierdzaj hipotezy, jakoby hipnoza stanowia rodzaj snu. Obraz bioelektryczny mzgu (EEG) w
hipnozie jest podobny do zapisu w stanie czuwania, chocia w gbokiej hipnozie moe si nieco rni. Pewne podobiestwo
stwierdzono natomiast midzy zapisem w stanie hipnozy i w stanie sennoci. Rwnie inne wskaniki zjologiczne, takie jak pomiar
elektrycznej opornoci skry, prby oddechw, badania przemiany materii i krenia, s podobne w hipnozie i w stanie czuwania.
XIX wiek by zotym wiekiem w rozwoju hipnozy. Od czasw Mesmera zainteresowanie hipnoz gwatownie wzroso. Badaniami nad jej istot zajmowali si naukowcy wiatowej sawy. Powstao wiele teorii tumaczcych mechanizm powstawania stanu hipnotycznego. Szeroko te stosowano hipnoz w lecznictwie. Po mierci Charcota zainteresowanie hipnoz zaczo sabn. Cz
teorii naukowych nie opara si prbie czasu i ma dzisiaj znaczenie tylko historyczne. Inne za, przynajmniej czciowo, dotrway
do naszego stulecia.

HIPNOZA DZI
Powrt zainteresowania hipnoz nastpi po pierwszej i powtrnie po drugiej wojnie wiatowej. Coraz wicej towarzystw lekarskich rnych krajw zaczo ocjalnie uznawa hipnoz, jako jedn z metod leczniczych. W dalszym cigu jednak istniao wiele
rnych denicji hipnozy, nie byo penej zgodnoci, co do istoty tego zjawiska. Uznano, e w powstawaniu stanu hipnotycznego
odgrywaj rol zarwno czynniki psychiczne, jak i zyczne. Od lat pidziesitych naszego stulecia coraz czciej stosowano hipnoz
w lecznictwie. Uzyskay rwnie popularno rne techniki wywodzce si z hipnozy, takie jak trening autogenny czy relaksacja.
W 1955 roku Brytyjskie Towarzystwo Lekarskie przyjo denicj hipnozy, ktra gosi: "Hipnoza jest przejciowym stanem
zmienionej wiadomoci u podmiotu, wywoanym przez inn osob, odmiennym od stanu czuwania i snu. Podczas tego stanu rne
zjawiska mog pojawia si spontanicznie lub w odpowiedzi na bodce sowne czy inne. Zjawiska te obejmuj zmian wiadomoci
i pamici, wzmoenie podatnoci na sugesti i pojawienie si u podmiotu odpowiedzi i myli, ktre w zwykym stanie umysu nie
s mu waciwe. Ponadto w stanie hipnotycznym mog zosta wywoane lub zniesione takie zjawiska, jak znieczulenie, poraenie,
sztywno miniowa i zmiany naczyniowe".
Denicja ta, aczkolwiek nie uwzgldnia wszystkich, bardzo rnorodnych objaww i waciwoci stanu hipnotycznego, podaje
jednak jego zasadnicze cechy. Obecnie w kadym niemal podrczniku psychiatrii moemy znale wzmiank o hipnozie. Niestety,
tylko wzmiank.
Przecitny lekarz nie uzyskuje zatem w toku studiw zbyt wielu wiadomoci na temat hipnozy i moliwoci jej leczniczego
stosowania. To jest prawdopodobnie przyczyn sceptycznego lub obojtnego nastawienia wikszoci lekarzy do hipnozoterapii.

11

CECHY STANU HIPNOTYCZNEGO


Trudno jest ustali kryteria, ktre pozwalayby okreJi, czy dany czowiek zosta wprowadzony w stan hipnotyczny. Wynika
to std, e hipnoza u rnych ludzi moe przybiera rne formy, e waciwoci transu hipnotycznego s nieraz zalene od metody
indukowania tego stanu oraz od wzajemnych zalenoci powstajcych midzy pacjentem i lekarzem. Subiektywne relacje pacjentw
s bardzo rne. Wielu z nich neguje, e byli w transie, mimo e objawy obiektywne trans potwierdziy. Bywa to reakcja obronna
spowodowana obaw przekazania komu kontroli nad sob. Czciej jednak wynika z mylnych wyobrae o stanie hipnotycznym.
Przecitnemu pacjentowi hipnoza kojarzy si ze snem, a tu syszy on przecie gos hipnotyzera. Na pytanie, czy stan w ktrym si
znajdowa, rni si od zwykego relaksu, najczciej odpowiada: "Panie doktorze, ale ja nie spaem!". Dopiero dodatkowe pytania
o odczucia i reakcje na bodce z otoczenia lub na sugestie daj pewne wskazwki lekarzowi i uwiadamiaj pacjentowi, e by w transie.
Dowiadczony hipnotyzer obserwujc pacjenta moe z du doz prawdopodobiestwa okreli, czy zosta on wprowadzony
w stan hipnozy. W czasie indukowania hipnozy pacjent coraz bardziej ulega sugestiom. Oddech jego staje si rwny, miarowy,
minie si rozluniaj, oczy zamykaj. Ustpuje drenie powiek i ruchy gaek ocznych. Po pewnym czasie zanika odruch poykania.
Uniesiona rka, po uprzednich odpowiednich sugestiach, a czsto i bez nich, pozostaje nieruchomo przez duszy czas w nadanej
jej, nawet niewygodnej pozycji (tzw. sztywno woskowa).
Pacjent w czasie hipnozy zachowuje kontrol nad sob, moe wic oprze si sugestiom, ktre uzna za niebezpieczne lub niezgodne z jego zasadami moralnymi.
Gboko transu hipnotycznego moe podlega uktuacjom. Nieraz jest on pytki, innym razem gboki. Zgodnie z tym
zmieniaj si doznania pacjenta. Podatno na sugestie zaley bezporednio od nastroju pacjenta w danej chwili, a take od tego, jak
ukadaj si wzajemne stosunki z hipnotyzerem.
Niewiele jest obiektywnych objaww, umoliwiajcych odrnienie stanu hipnotycznego od innych stanw wiadomoci.
Nale do nich: niepami wsteczna, raport, katalepsja, wzmoona podatno na sugestie, objawy zjologiczne, pismo automatyczne,
regresja, halucynacje i pohipnotyczne wykonywanie sugestii. Niektre z nich wystpuj tylko w gbokim stanie hipnozy (regresja,
pismo automatyczne, halucynacje), inne rwnie w stanach hipnozy redniej, a nawet pytkiej. Rzadko zdarza si czne wystpowanie
wszystkich tych objaww. Niektre z nich chciabym chocia skrtowo omwi.
WZMOONA PODATNO na sugestie wystpuje ju w pytkich i rednich stanach hipnozy. Polega ona na akceptowaniu
bez zastrzee zalece hipnotyzera. Pacjent nie reaguje jednak na sugestie sprzeczne z jego interesami i zasadami. Wikszo zjawisk
wystpujcych w hipnozie lub po niej jest rezultatem wzmoonej skonnoci do akceptowania sugestii. Ta cecha hipnozy jest jedn
z podstawowych wartoci hipnozoterapii. Pacjenci przekorni i uparci z natury reaguj nieco odmiennie. Nie przyjmuj oni sugestii
wprost, lecz dopiero po przetworzeniu w swojej psychice na "swoje wasne zdanie".
Nieraz przydarzao mi si, e przypadkowo spotkany pacjent na pytanie, jak si czuje, odpowiedzia: "Dobrze, panie doktorze.
Co prawda, pana kuracja niewiele pomoga, ale dolegliwoci same jako ustpiy".
Sugestie dziaaj poprzez pobudzenie wyobrani i skojarzenia z przeytymi i znanymi dowiadczeniami. Czasem jednak pozytywne rezultaty mona uzyska oddziaujc pojciami abstrakcyjnymi. Na przykad sugestie obnienia poziomu cukru we krwi,
ktra dla przecitnego pacjenta jest pojciem abstrakcyjnym, moe prowadzi do rzeczywistego obnienia poziomu. Pozytywne
efekty atwiej jest uzyska u wieloletnich cukrzykw, prawdopodobnie dlatego, e objawy tego stanu s przez organizm rejestrowane,
chocia nie uwiadamiane przez chorych, podczas gdy u osb chorujcych niedugo, nie wytworzyy si jeszcze w organizmie mechanizmy rnicujce je.
KATALEPSJA polega na zahamowaniu czynnoci ruchowych organizmu, gwnie koczyn. Wystpujca przy tym sztywno
miniowa moe przybiera, w zalenoci od sugestii, charakter plastyczny lub prowadzi do silnego napicia grup miniowych
(katalepsja sztywna). Sztywno plastyczna (woskowa) charakteryzuje si podatnoci na manipulacje. Lekarz moe dowolnie ustawia
zgit w stawach koczyn, a pacjent utrzymuje j przez dugi czas w bezruchu, w nadanej, nawet bardzo niewygodnej pozycji. Sztywno woskowa jest jednym z najatwiej sprawdzalnych objaww stanu hipnotycznego. Bardzo widowi skowo wyglda tak zwany
"most kataleptyczny". Usztywnione ciao pacjenta hipnotyzer ukada na dwch oddalonych od siebie krzesach oparte tylko na pitach i karku. Sztywno jest tak dua, e nawet znaczne obcienia nie powoduj zgicia ciaa. Katalepsja wystpuje w hipnozie
gbokiej, a czasem rwnie i redniej.
Innym zjawiskiem miniowym wystpujcym w hipnozie jest bezwad. Moe on mie charakter wiotki lub spastyczny. Sugestie
bezwadu powoduj, e pacjent nie wykazuje skonnoci do wykonywania ruchw ani nie podejmuje takiej decyzji. Niekiedy jednak
pacjent stara si porusza koczynami wbrew sugestiom hipnotyzera. Najczciej nie udaje mu si to, poniewa prba zmobilizowania
mini do wykonania ruchu powoduje reakcj mini antagonistycznych, przeciwstawiajcych si tym czynnociom.
RAPORT jest to stosunek interpersonalny, jaki nawizuje si midzy pacjentem a lekarzem. Jednoczy ich wsplny cel. Lekarz
chce pomc choremu, a chory mu wierzy. Osoba w stanie hipnozy jest szczeglnie wyczulona na odbir informacji i polece
przekazywanych przez hipnotyzujcego. Tylko one s dla niej wane. Kontakt midzy lekarzem a pacjentem jest moliwy dziki
orodkom czuwania, ktre powstaj w mzgu chorego. Czynno kory mzgowej poza tymi orodkami jest zahamowana i bodce

12

z otoczenia, z wyjtkiem sw lekarza, nie docieraj do chorego. Przy wielokrotnym hipnotyzowaniu i silnym emocjonalnym zaangaowaniu wytwarza si. swoista wi i dochodzi nieraz do porozumiewania si nawet bez uycia sw. Moliwe, e mzg w tym stanie
moe odbiera rwnie intencje i impulsy mylowe. Zdarza si, e po seansie zdziwiony pacjent pyta: "Panie doktorze, skd pan
wiedzia, e chciaem, aeby poruszy pan ten temat? Przecie nie rozmawialimy o tym". Najczciej nie umiaem odpowiedzie na
takie pytanie. Poruszony temat pojawia si jak gdyby poza moj wiadomoci. Byo to co w rodzaju intuicji.
Kiedy, przed laty zdarzy mi si wypadek, ktry ogromnie mnie zaskoczy. W czasie hipnotyzowania usyszaem gone,
przeraliwe szczekanie psa. "Akurat teraz musia zaszczeka" pomylaem. Jakie byo moje zdziwienie, kiedy po zakoczonym seansie, na pytanie o jego przebieg, usyszaem: "Wszystko byoby dobrze, tylko akurat teraz musia zaszcze. ka pies" odpowiedzia
pacjent sowami sformuowanymi w moich mylach.
Brak zaufania do lekarza utrudnia nawizanie kontaktu, a to czsto uniemoliwia wprowadzenie w stan hipnozy.
REGRESJA jest bardzo ciekawym i nie do koca jeszcze zbadanym zjawiskiem wystpujcym w stanie gbokiej hipnozy. Na
polecenie hipnotyzera pacjent "cofa si" w przeszo do okresu wczesnego dziecistwa, a nawet niemowlctwa. W tym stanie moe
on z du precyzj odtworzy wydarzenia i wyobraenia z przeszoci. Istniej powane rnice zda co do tego, czy regresja hipnotyczna jest prawdziwa, czyli stanowi odtworzenie wczeniejszych faz rozwoju, czy te badany odgrywa rol z wczeniejszego okresu
swojego ycia zgodnie ze swoimi wyobraeniami. Istniej podstawy by sdzi, e sugestia powoduje ponowne odtworzenie zapisw
mzgowych uksztatowanych we wczeniejszym okresie ycia. Mona porwna to do zapisu zdarze na tamie lmowej, odtwarzanych pniej, nieraz po wielu latach. Dowodem na to moe by fakt, e u osoby cofnitej wstecz zmienia si nie tylko zachowanie, sposb mwienia i rozumowania, lecz nawet charakter pisma. Swego czasu przeprowadziem eksperyment polegajcy na
tym, e "cofajc" pacjentk kolejno: do okresu matury, a potem do szkoy podstawowej, wydaem jednoczenie polecenia napisania
krtkiego opowiadania. Zarwno tre tych opowiada, jak i charakter pisma, odpowiaday zasugerowanemu wiekowi. Mogem to
sprawdzi, porwnujc te zapisy z prowadzonym przez ni pamitnikiem. Podobiestwo charakteru pisma byo zadziwiajce.
Innym razem zasugerowaem w czasie hipnozy 32letniej osobie, e wanie ukoczya szko podstawow i trzyma w rku swoje
wiadectwo.
Przeczytaj, jakie masz stopnie poprosiem. Odpowied zapisaem. Po seansie pacjentka odszukaa swoje wiadectwo
ukoczenia szkoy. Jakie byo moje zdziwienie, kiedy stwierdziem, e bezbdnie podaa nie tylko stopnie, ale i ich kolejno.
W czasie regresji moemy wydoby z zakamarkw swojego mzgu zdarzenia dawno zapomniane. Jest to nieraz bardzo pomocne
przy poszukiwaniu rda choroby i ustalaniu programu leczenia. Czsto powtrne przeycie traumatyzujcego zdarzenia z przeszoci
odblokowuje pacjenta i prowadzi do wyleczenia.
AMNEZJA (niepami) przey i zdarze przebytych w hipnozie wystpuje tylko w hipnozie gbokiej, rzadziej redniej. Moe
ona by cakowita lub czciowa, samoistna lub zasugerowana. Niepami samoistna i cakowita wystpuje rzadko i wiadczy o
gbokim transie. Czciej pacjent nie pamita tylko niektrych fragmentw swoich przey. Wynika to prawdopodobnie z faktu,
e gboko hipnozy w czasie tego samego seansu moe ulega wahaniom. atwiej uzyska amnezj sugerujc j pacjentowi. Po dehipnotyzacji amnezja moe utrzymywa si od kilku minut do kilku miesicy, a nawet lat. Z reguy nie sugeruj pacjentom niepamitania przebiegu seansu. Dziaa to na nich uspokajajco. wiadomo tego, e kontroluj siebie i nie powiedz ani nie uczyni nic,
czego by potem aowali i wstydzili si, uatwia nawizanie kontaktu i zwiksza zaufanie do lekarza. Sugeruje si natomiast zapomnienie przey przykrych, niepokojcych, ktre czsto s rdem rnego rodzaju zaburze.
U pacjenta w gbokiej hipnozie mona wywoa rnorakie halucynacje. Uzyskuje si to poprzez odpowiednie sugestie. S one
kontrolowane przez hipnotyzujcego, a nie podtrzymywane ustpuj samoistnie. Bywaj one z reguy logiczne i zwizane z poprzednio przeytymi dowiadczeniami. Czsto towarzysz im odpowiednie reakcje emocjonalne. Np. sugestia, e pacjent znajduje si w
teatrze i oglda komedi, moe wywoa miech i rozbawienie. Tre halucynacji przy sugestiach oglnych, hasowych, pacjent
tworzy sam. Moe ona jednak by modykowana przez hipnotyzujcego dodatkowymi sugestiami. atwiej jest wywoa tzw. halucynacje pozytywne, polegajce na tym, e pacjent "widzi" lub "syszy" co, czego nie ma. Np. lekarz sugeruje, e za chwil pacjent otworzy oczy i bdzie zbiera rosnce w lesie grzyby. Pacjent reaguje tak, jakby rzeczywicie zbiera grzyby. Zachowanie penej kontroli
wzrokowej powoduje, e omija on przeszkody, traktujc je jako drzewa czy krzaki. Trudniejsze do wywoania s halucynacje negatywne, polegajce na tym, e nie widzi si realnie istniejcych przedmiotw lub osb, np. e po sugestii, e w pokoju znajduje si tylko
hipnotyzer, nie ma nikogo innego, pacjent "nie widzi" pozostaych osb.
MOLIWO STEROWANIA CZYNNOCIAMI FIZJOLOGICZNYMI to wana cecha stanu hipnotycznego. Waciwo t z powodzeniem wykorzystuje si w hipnozo terapii chorb psychosomatycznych. Praca narzdw wewntrznych, ukadu
krenia, gruczow dokrewnych i przemiany materii jest podporzdkowana autonomicznemu ukadowi nerwowemu. Ukad autonomiczny nie podlega naszej woli. Nie naley zatem spodziewa si, e sugestie na przykad obnienie cinienia krwi, zwenia lub
rozszerzenia naczy krwiononych, wzmoenia wydzielania soku odkowego wywouj jakiekolwiek reakcje ze strony organizmu.
W stanie hipnozy natomiast moemy w tym zakresie zmienia czynnoci poszczeglnych narzdw.
Przed wielu laty prowadziem studenckie kko naukowe. Moim celem byo propagowanie hipnozy wrd przyszych lekarzy.
Chcc unaoczni, jak duy wpyw na ludzki organizm ma sugestia w stanie hipnotycznym, przeprowadziem szereg dowiadcze.

13

Trzem zahipnotyzowanym zasugerowaem, e wypili: pierwszy jedn szklank, drugi dwie, a trzeci cztery szklanki wody. Organizm
kadego z nich zareagowa tak, jakby rzeczywicie wypili odpowiedni ilo wody. Ilo oddanego po pewnym czasie moczu bya proporcjonalna do iloci rzekomo wypitej wody, najmniejsza u pierwszego, najwiksza u trzeciego zahipnotyzowanego. Odpowiednio
rny by te ciar waciwy moczu. U innej osoby sugestia zjedzenia wikszej iloci miodu spowodowaa podwyszenie poziomu
cukru we krwi.
U jednej z moich znajomych, ktra atwo zapadaa w gboki trans, dotknicie skry palcem z jednoczesn sugesti, e dotykam
zapalonym papierosem, wywoao silne zaczerwienienie skry, podobne do oparzenia.
Na jednym z posiedze Towarzystwa Lekarskiego zademonstrowaem wywoane sugesti w hipnozie zmiany naczynioruchowe,
rne w obu rkach. Zasugerowaem pacjentce, e trzyma lew rk w naczyniu z gorc wod, a praw rk w naczyniu z zimn
wod. Po kilku minutach jej lewa rka bya rowa i gorca, prawa natomiast blada i zimna.
SUGESTIA POHIPNOTYCZNA, a waciwie pohipnotyczna realizacja sugestii, polega na tym, e pacjent wykonuje
przekazane w czasie hipnozy sugestie ju po dehipnotyzacji. Polecenie moe by wykonane w okrelonym czasie lub na dany sygna,
np. pacjent odczuje pragnienie po usyszeniu dzwonka telefonu. Sugestie hipnotyzujcego mog by rejestrowane w podwiadomoci
pacjenta i realizowane dopiero po duszym czasie, nawet po kilku latach. Amnezja rda sugestii powoduje, e czsto pacjent jest
przekonany, i postpuje tak, a nie inaczej z wasnej inicjatywy, nie domylajc si ingerencji z zewntrz. W wikszoci przypadkw
do realizacji sugestii dochodzi, gdy przekazane one byy w gbokim transie i u pacjenta wystpia amnezja.
Polecenia nieskomplikowane, sensowne, zgodne z osobowoci pacjenta, z reguy s wykonywane. Sugestie nieracjonalne,
dziwaczne lub sprzeczne z jego osobowoci mog nie zosta zrealizowane. Wykonanie takich polece wymaga od pacjenta ogromnego wysiku w celu pokonania wewntrznych oporw. Zachowanie si pacjenta przy wykonywaniu trudnych sugestii pohipnotycznych czsto przypomina hipnoz i uwaane jest przez niektrych specjalistw za spontaniczny, ograniczony trans pohipnotyczny.
Sugestie pohipnotyczne, wzmacniane co pewien czas, utrwalaj si. W wielu przypadkach od tego wzmocnienia zaley trwao
wynikw leczenia hipnoz.
Miaem koleg lekarza, Sawka, ktry bardzo sceptycznie odnosi si do hipnozy. Po dugiej dyskusji zgodzi si podda prbie.
Mimo negatywnego nastawienia prba powioda si. Zapad w gboki trans. Wykonaem most kataleptyczny, wywoaem rnorakie
halucynacje i zasugerowaem amnezj. Mimo oczywistych objaww gbokiej hipnozy, po obudzeniu twierdzi, e nie by zahipnotyzowany i cay czas by wiadom tego, co si z nim i wok niego dziao. Kiedy opowiedziaem mu przebieg seansu, ktrego w rzeczywistoci nie pamita, zarzuci mi kamstwo. Zaproponowaem, e nastpn hipnotyzacj przeprowadz w obecnoci wybranego
przez niego wiadka. Przyszed do mnie z koleg. W czasie hipnozy oprcz katalepsji, halucynacji i amnezji przekazaem mu sugestie
pohipnotyczne:
Jutro o godzinie 18 pjdziesz do kawiarni "Klubowa" i usidziesz przy trzecim stoliku w rodkowym rzdzie. Poprosisz kelnerk o kaw. Kiedy jej sprbujesz, stwierdzisz, e pachnie benzyn. Oburzysz si i poprosisz o ksik skarg i zaale.
Poprosiem koleg, eby zapisa tre sugestii i kartk schowa do koperty. Po dehipnotyzacji Sawek znw twierdzi, e nie spa
i wszystko pamita, e tylko udawa zahipnotyzowanego. Na pytanie, czy w czasie hipnozy otrzyma jakie polecenie, odpowiedzia
przeczco.
Do kawiarni przyszedem z jego koleg wiadkiem troch wczeniej. Kopert z treci sugestii oddaem kelnerce, wtajemniczajc j czciowo w istot eksperymentu i proszc, aeby podaa j zamiast ksiki zaale. Usiedlimy przy stoliku w rogu sali i
czekalimy na Sawka. Musz przyzna, e obawiaem si nieco o wynik eksperymentu. Punktualnie o godzinie 18 wszed do kawiarni,
rozejrza si i zbliy do stolika, ktry mu wskazaem w sugestii. Przy stoliku siedziaa para modych ludzi. Przez chwil o czym z
nimi rozmawia, w kocu usiad tam, mimo e stolik obok by wolny. Dotychczas wszystko przebiegao zgodnie z moim "scenariuszem". Po chwili kelnerka przyniosa kaw. Sprbowa i skrzywi si. Zrobi kelnerce ma awantur. Wstaem i podszedem do
niego.
Co si stao, czemu jeste zdenerwowany zapytaem?
Jak mam si nie denerwowa, kawa jest nie do picia, pachnie benzyn czy jakim innym wistwem. Sprbuj!
Wypiem yk.
Zdawao ci si, ma normalny smak i zapach powiedziaem stanowczo. Popatrzy na mnie niedowierzajco, unis liank,
powcha, a potem znw troch wypi. Na jego twarzy widoczne byo zdziwienie. Ruchem rki przywoa kelnerk.
Przepraszam pani, zdawao mi si, e kawa jest niedobra.
Nie bdzie potrzebna ksika zaale.
Kelnerka wyja z kieszeni kopert.
Przed godzin kto zostawi dla pana list.
Zaprosiem Sawka do naszego stolika. Chtnie si zgodzi.
Czemu usiade przy tych ludziach, przecie byy wolne inne stoliki, znasz ich?
Nie znam, a dlaczego usiadem, sam nie wiem?
Otwrz kopert, to bdziesz wiedzia.

14

Przeczyta kartk i bez sowa schowa j do kieszeni. Ju nigdy potem nie drwi z moich zainteresowa hipnoz.

PODATNO NA HIPNOZ
Zdolno zapadania w stan hipnotyczny jest normaln cech kadego czowieka. Poszczeglni ludzie znacznie jednak rni
si midzy sob stopniem podatnoci. Jedni daj si atwo zahipnotyzowa, inni okazuj si oporni, mimo e chc by zahipnotyzowani. Przeszkod w osigniciu stanu hipnotycznego mog by podwiadome opory wobec hipnozy. W praktyce atwiej lub trudniej zapada w stan hipnotyczny 8090% ludzi, ale najgbszy stan, tzw. somnambulizm, osiga zaledwie 1015%.
Warunkiem wstpnym, ktry musi by speniony przez pacjenta, jest ch poddania si hipnozie. Zahipnotyzowanie kogo
wbrew jego woli jest niemoliwe. Jeeli jednak kto bezkrytycznie wierzy w moliwoci hipnotyzera, by przez niego hipnotyzowany
i jego indywidualna podatno jest dua, moe nieraz by wprowadzony w stan hipnotyczny pozornie wbrew swojej woli.
W modoci, kiedy umiejtno hipnotyzowania bardzo mi jeszcze imponowaa, pozwoliem sobie na nieszkodliwy art. W kawiarni spotkaem znajom, kiedy doskonae medium. Siedzielimy przy ssiednich stolikach. Przez pewien czas patrzyem w jej
stron. Zacza niespokojnie wierci si na krzele, w kocu zawoaa kelnera. Chciaa zapaci i wyj z kawiarni.
Nie bdziesz moga otworzy torebki i uregulowa rachunku odezwaem si. Musisz zosta jeszcze pi minut.
Spojrzaa na mnie ze zdziwieniem. W jej wyrazie twarzy zauwayem niedowierzanie i lk. Podszed kelner. Nerwowo staraa
si otworzy torebk. Bezskutecznie. Chcc ratowa sytuacj, poprosia o jeszcze jedn kaw. Wiedziaem, e jest ju pod wpywem
hipnozy, chocia nie zdaje sobie z tego sprawy.
Zdejmij korale. Za chwil zaczn ci parzy!
Nie zareagowaa na moje polecenie. Powtrzyem sugesti jeszcze dobitniej. Nagle szarpna naszyjnik. Due, drewniane korale
potoczyy si po pododze. Na jej szyi, w miejscu ich przylegania pojawiy si rowe plamki.
Wstaem i podszedem do niej. Wziem j za rk.
Ju wszystko w porzdku. Przepraszam Ci za ten gupi art. Teraz czujesz si dobrze. Nawet doskonale. Jeste odprona i
spokojnie moesz wrci do domu.
Wanym czynnikiem zwikszajcym podatno jest odpowiednia motywacja. Dlatego te chorzy, ktrzy przychodz do lekarza
z nadziej wyleczenia, zapadaj w stan hipnotyczny prdzej ni ludzie zdrowi, ktrzy poddaj si hipnozie ze zwykej ciekawoci. Pacjent atwiej ulega hipnozie, jeeli obdarza lekarza zaufaniem, wierzy w jego umiejtnoci i odczuwa jego yczliwo wobec siebie.
atwiej nawizuje si wwczas kontakt interpersonalny. Ludzie podatni na sugesti z reguy atwiej ulegaj hipnozie. Dlatego te wiele
testw, majcych na celu okrelenie stopnia podatnoci na hipnoz, opiera si na sprawdzeniu podatnoci na sugesti w stanie wiadomoci.
Ludzie z bujn wyobrani i silniejszymi reakcjami emocjonalnymi oraz optymici poddaj si hipnozie atwiej ni pesymici,
sceptycy i ludzie pozbawieni wyobrani, podejrzliwi. atwiej te ulegaj hipnozie ludzie modzi, trudniej starsi i mae dzieci. Natomiast kobiety i mczyni reaguj podobnie. Najlepszym sprawdzianem podatnoci jest prba wprowadzenia w stan hipnozy.
Wielokrotne hipnotyzowanie najczciej zwiksza podatno na hipnoz, zwaszcza jeli si to sugeruje, chocia uzyskanie
gbokiej hipnozy u osb, ktre pierwotnie zapaday jedynie w pytki stan hipnotyczny, jest trudne.
Przed prb hipnotyzowania mona wykona test podatnoci na sugesti, ktry z duym prawdopodobiestwem pozwoli
okreli podatno na hipnoz. Jednym z takich testw, ktry jest szczeglnie przydatny, jeeli chcemy sprawdzi podatno wielu
osb na raz, jest prba zacinitych rk. Badajcy prosi, eby chtni, ktrzy chc wzi udzia w prbie, zoyli rce, spletli palce i
skoncentrowali uwag na jego sowach.
Palce waszych rk zaciskaj si, sztywniej i jakby zrastaj, ca uwag skupcie na moich sowach. Palce zaciskaj si coraz
bardziej ... podobne sugestie powtarza si kilkakrotnie, odpowiednio modulujc i natajc gos. Palce si zrosy. Nie moecie
rozczy rk. Prosz sprbowa.
Niektre osoby nie mog rk rozczy. Procentowo jest ich niewiele. Ich podatno na hipnoz z reguy jest dua. Po kilkunastu
sekundach zmaga badajcy przekazuje sugestie.
A teraz minie rozluniaj si i bez trudu moecie rce rozple...
Wikszo badanych moe rozczy rce, ale z pewnym trudem. Niektrzy stwierdzaj, e mieli uczucie, jakby palce w stawach
zgrubiay i przy rozplataniu stawiay opr. S to osoby podatne w mniejszym stopniu. Cz osb nie odczuwaa w czasie sugestii
adnych zmian napicia mini. Ich podatno na hipnoz jest raczej maa. Przeprowadzajcy test powinien w czasie sugerowania
obserwowa badanych. Czsto ju wwczas mona zauway, jak kto reaguje. Jest to wane, poniewa niektrzy badani nie przyznaj
si, e mieli jakie trudnoci z rozczeniem rk.
Inn prb podatnoci jest test padania. Badajcy staje obok badanego, kadzie rk na potylicy i prosi, eby ten zamkn oczy
i lekko opar gow na jego rce. Nastpnie sugeruje, e ciao badanego ciy do tyu:
Ciao ciy do tyu coraz bardziej, chwieje si, pada!
W tym momencie odejmuje rk podtrzymujc gow.
Ciao osoby podatnej mniej lub bardziej wyranie pochyla si ku tyowi. W czasie wykonywania tego testu naley by czujnym

15

i zachowa ostrono, poniewa zdarza si, e ciao bezwadnie pada do tyu i trzeba w odpowiednim momencie je podtrzyma,
eby zapobiec upadkowi.
Od indywidualnej podatnoci pacjenta zaley gboko transu hipnotycznego. Opracowano wiele skal, ktre pozwalaj to
oceni. Najprostszy, a jednoczenie bardzo praktyczny, jest podzia na hipnoz lekk, redni i gbok. W hipnozie lekkiej wystpuje
rozlunienie mini, zamknicie oczu i unieruchomienie gaek ocznych, zanik odruchu poykania; oddech i praca serca s rwne,
spokojne i miarowe. W hipnozie redniej wystpuje ponadto katalepsja, anestezja (znieczulenie), czciowa amnezja oraz realizacja
prostych sugestii pohipnotycznych. W hipnozie gbokiej wystpuje cakowita amnezja, podatno na skomplikowane lub dziwaczne
sugestie pohipnotyczne, moliwo regresji, moliwo otwarcia oczu bez przerwania hipnozy oraz pozytywne lub negatywne halucynacje.
Nie zawsze wystpuj wszystkie te objawy. Pojawienie si jednak przynajmniej kilku z nich pozwala na ocen gbokoci
hipnozy. Moliwoci zastosowania hipnozy w leczeniu zale w duej mierze od gbokoci transu. Im hipnoza jest gbsza, tym
wiksze s moliwoci terapeutyczne. W niektrych jednak przypadkach do uzyskania dobrych wynikw wystarcza nawet hipnoza
lekka.

HIPNOTYZER
Dzwonek u drzwi przerwa mi codzienny poobiedni relaks.
Byem sam w mieszkaniu, musiaem wic wsta.
Sucham pana zwrciem si do stojcego przede mn, elegancko ubranego mczyzny w wieku okoo 50 lat.
Chciaem si zobaczy z panem doktorem Petersonem.
Jestem z nim listownie umwiony. Prosz wej.
Czy jest pan doktor?
Tak, to ja.
Na twarzy przybysza pojawio si zdziwienie. By wyranie zaskoczony. Udaem, e tego nie widz. Weszlimy do gabinetu.
Pocztkowo niemiao i z rezerw zacz wyjania mi cel swojej wizyty. Powoli jednak atmosfera stawaa si coraz lepsza i rozmowa
oywia si. Wyjaniem mu istot hipnozoterapii i sposb przeprowadzania seansu. Niewiele wiedzia na temat hipnozy. Po prawie
godzinnej rozmowie przeprowadziem prbny seans, eby zbada stopie podatnoci. Reagowa dobrze i w krtkim czasie zapad w
gboki trans. Po obudzeniu by zadowolony i rozpromienIony.
To co fantastycznego. Ju dawno nie czuem si tak doskonale. Chce mi si y, mia ...
Prosz mi powiedzie wpadem mu w sowo dlaczego by pan tak zdziwiony i zaskoczony, kiedy dowiedzia si pan, e
to ja jestem hipnozoterapeut?
Rzeczywicie, byem zaskoczony i troch rozczarowany - powiedzia szczerze. Zupenie inaczej sobie pana wyobraaem.
Zapewne spodziewa si pan zobaczy ognistego bruneta o czarnych oczach, krzaczastych brwiach, przenikliwym wzroku i
wadczym tonie gosu. Tymczasem zobaczy pan ysawego blondyna o niebieskich oczach i agodnym spojrzeniu.
Na jego twarzy znw pojawio si zdziwienie.
Tak, wanie tak sobie pana wyobraaem. Ale skd pan o tym wie?
Nietrudno si byo domyle. Jest to przecie typowy obraz hipnotyzera, ktry spotykamy w powieciach, kinie czy teatrze.
Przytoczyem to anegdotyczne zdarzenie, eby pokaza, jaki stereotyp hipnotyzera pokutuje w wyobraeniach duej czci
spoeczestwa. Nie naley si temu tak bardzo dziwi. Pocztki hipnozy sigaj odlegej przeszoci, kiedy to znajomo tego zjawiska,
a take mentalno ludzka, byy zupenie inne ni obecnie.
W staroytnoci hipnoz zajmowali si niemal wycznie kapani. Przypisywali oni sobie nadprzyrodzon, prawie e bosk
moc. Hipnotyzowaniu towarzyszyy tajemnicze praktyki i magiczne obrzdy. Kandydaci na kapanw-hipnotyzerw byli specjalnie
dobierani. Przenikliwe spojrzenie ich czarnych oczu, wadcza postawa, rnorodne rekwizyty i odpowiedni strj miay na celu
pobudzenie wyobrani i podporzdkowanie hipnotyzowanych ich wadzy.
Rwnie w pniejszych okresach hipnotyzerzy nie zrezygnowali cakowicie z tego rodzaju praktyk. A. Mesmer, uwaany przez
wielu za prekursora wspczesnej hipnozy, w trakcie leczenia chorych posugiwa si teatralnymi efektami, tworzc swoiste misterium
i utrwalajc wizerunek hipnotyzera - maga czy cudotwrcy.
Rzeczywisto jest zupenie inna. Techniki indukcji hipnotycznej moe nauczy si kady, aczkolwiek nie kady w jednakowym
stopniu bdzie umia si ni posugiwa. Sama umiejtno wprowadzania w stan hipnozy jest zaledwie ma czstk tego, co jest
potrzebne, eby zosta hipnozoterapeut. Nieumiejtne posugiwanie si hipnoz nie tylko nie przyniesie nikomu korzyci, ale nawet
moe zaszkodzi hipnotyzowanej osobie. Dlatego te hipnoz powinni stosowa tylko ludzie odpowiednio do tego przygotowani zawodowo, przede wszystkim, lekarze i psycholodzy. Powodzenie w tej pracy w duej mierze zaley od predyspozycji psychicznych i
osobowoci lekarza.
Osobowo lekarza jest prawdopodobnie najwaniejszym elementem zoonego procesu hipnotycznego. Znany amerykaski
psychiatra Lewis R. Wolberg, ktry od wielu lat zajmuje si hipnoz eksperymentaln i kliniczn, za szczeglnie cenne cechy hip-

16

nozo terapeuty uwaa:


1) Wraliwo na potrzeby pacjenta, poczon z umiejtnoci wykrywania tych obszarw trudnoci, z ktrymi mona sobie
skutecznie poradzi.
2) Gitko podejcia, ktra pozwala na zastosowanie waciwie dobranych technik, najlepiej sucych rozwizaniu istniejcych
problemw.
3) Wczuwanie si w sytuacj psychologiczn pacjenta i zdolno przekazywania mu swego zrozumienia dla jego niepokojw i
cierpie.
4) Zdolno do radzenia sobie z osobistymi niepowodzeniami i nastawieniami, bez rzutowania na pacjenta. Skuteczno dziaania hipnotyzera mog ograniczy jego osobiste niedostatki (wady wymowy, race uomnoci zyczne) lub nieprawidowe reakcje
(nerwowo, nieumiejtno panowania nad emocjami itp.).
rdem energii hipnotyzera jest jego spokj i wiara w osignicie celu. Musi on umie przekaza to choremu.
Pomidzy lekarzem a chorym powinien si wytworzy silny emocjonalny zwizek. Pacjent zwraca si do lekarza w oczekiwaniu
pomocy i lekarz powinien ze wszystkich si stara si sprosta tym oczekiwaniom. Winien by dla niego autorytetem. Autorytet ten
nie moe jednak przybiera form niedostpnego, spiowego posgu. Od hipnotyzera powinno promieniowa ciepo i mio, jak
obdarzamy blisk nam osob. Nie naley uporczywie autorytatywnymi sugestiami zmusza pacjenta, eby speni to, czego si od
niego oczekuje. Naley raczej poprzez dyskusj i przykady pozwoli choremu, eby sam wybra najlepsz dla siebie drog wyjcia z
impasu.
Hipnozoterapeuta musi by cierpliwy, wyrozumiay, szczery i wraliwy na problemy chorego, a jednoczenie konsekwentny i
pewny siebie. Pacjent w hipnotycznym transie jest bardzo czuym instrumentem i z atwoci wychwyci w gosie i zachowaniu
lekarza zniecierpliwienie, niech, wahanie lub fasz.
Czsto pacjenci oczekuj od hipnozoterapeuty czego nadzwyczajnego i niesamowitego. Nie zadowalaj ich racjonalne tumaczenia, Czuj si zawiedzeni. Pozwlmy im wwczas wierzy, e jest co niezwykego w tej metodzie.
Tak jak odrobina pieprzu dodana do potrawy podnosi jej walory smakowe nie szkodzc zdrowiu jedzcego, tak i nieco tajemniczoci w postpowaniu hipnozoterapeuty na pewno nie, zaszkodzi, a moe tylko pomc choremu.

TECHNIKI I METODY HIPNOTYZOWANIA


Istnieje wiele technik indukcji hipnotycznej. Dowiadczony hipnozoterapeuta, mimo e je zna, w praktyce stosuje zaledwie
kilka, w zalenoci od potrzeb, Kady hipnotyzer tworzy swoje wasne modykacje, dostosowujc techniki indukcji hipnotycznej
do wasnej osobowoci i warunkw, w jakich pracuje.
Wszystkie sposoby hipnotyzowania mona sprowadzi do dwch kierunkw: pierwszy to oddziaywanie zyczne na narzdy
zmysw, drugi oddziaywanie poprzez sugestie sowne. Sabe, rytmicznie powtarzajce si bodce odbierane przez receptory s
przekazywane do mzgu, powodujc czciowe hamowanie czynnoci kory mzgowej.
Braid hipnotyzowa stosujc ksacj wzroku. Pacjent wpatrywa si w byszczcy przedmiot umieszczony w odlegoci okoo
30 cm od jego oczu. To powodowao zmczenie oczu, ktre po pewnym czasie zaczynay zawi, powieki opaday i chory pogra
si w hipnotycznym transie. Inni zalecali wpatrywanie si w oczy hipnotyzera. Tutaj, poza ksacj wzroku, wan rol odgrywa autosugestia zwizana z wiar w autorytet i moliwoci hipnotyzujcego. Jest to tzw, metoda fascynacji. Laseque w celu wywoania hipnozy delikatnie uciska gaki oczu pacjenta. Celsus stosowa tzw. "passy", polegajce na przesuwaniu rk wzdu ciaa pacjenta. W
ten sposb drani receptory skrne. Abrutz stosowa podobn metod, jednak bez dotykania ciaa chorego. Czynnikiem pobudzajcym receptory skrne bya tu rnica temperatury midzy rkami hipnotyzera a ciaem chorego. Gaupp hipnotyzowa przez pooenie rki na potylicy osoby hipnotyzowanej. Stosuje si te niekiedy bodce dwikowe, np. cicho tykajcy metronom.
Opisane powyej zyczne czynniki hipnotwrcze mog wywoa stan hipnozy bez dodatkowego oddziaywania sugesti. Pod
wpywem powtarzajcych si, niezbyt silnych bodcw moe wystpi tzw. hipnoza samoistna, sytuacyjna. Jest to prawdopodobnie
szczeglna odmiana nie zaplanowanej wiadomie autohipnozy. Szum wentylatora i strumie ciepego powietrza, pyncy z suszarki
do wosw, moe u osb podatnych doprowadzi do sennoci, ograniczenia wiadomoci i samoistnej hipnozy.
Sugestia sowna jest stosunkowo prost metod indukcji hipnotycznej. Zalet tej metody jest to, e umoliwia ona ju od
samego pocztku nawizanie kontaktu z pacjentem. Lekarz sugeruje pojawienie si kolejnych objaww, jakie wystpuj przy zasypianiu: cienie powiek, mczenie si oczu, ich zamknicie,i miarowo i zwolnienie oddechu, pracy serca itp.
Najczciej stosuje si przy hipnotyzowaniu jednoczenie sugestie sowne i oddziaywanie na receptory narzdw zmysw,
gwnie wzroku. Hipnotyzujcy przez cay czas musi panowa nad sytuacj, dlatego te nie moe trzyma si sztywn zaplanowanej
metody indukcji. W procesie hipnotyzowania czsto niezbdna jest daleko idca improwizacja. Hipnotyzujc obserwuje reakcje
pacjenta i odpowiednio dostosowuje do nich wasne postpowanie, tak eby osign zamierzony cel, tzn. stan hipnotyczny.
W USA rozpowszechniona jest metoda Ericksona (lewitacja rki). Hipnotyzujcy sugeruje, e palce rki (najczciej lewej)
zginaj si, natomiast palec wskazujcy wyprostowuje si. Nastpnie sugeruje, e rka unosi si ku grze w kierunku twarzy, a kiedy
dotknie jej palcem wskazujcym, pacjent zapadnie w stan hipnozy.

17

Przez lata praktyki wypracowaem wasne metody hipnotyzowania. Bardzo wany jest pierwszy kontakt pacjenta z lekarzem,
gdy wwczas ju zaczyna si wytwarza tak istotna w leczeniu wi interpersonalna. Z uwag i zrozumieniem sucham relacji
chorego, aby z niej wywnioskowa, czego ode mnie oczekuje. Nastpnie staram si pozna, co pacjent wie o hipnozie. Wiedza wikszoci pacjentw na ten temat jest niewielka i najczciej bdna. Wyjaniam istot hipnozy i moliwoci jej wykorzystania w leczeniu
oraz koryguj bdne o niej opinie. Czsto pacjenci odczuwaj lk przed poddaniem si hipnozie, chocia nie zawsze si do tego przyznaj. Dlatego te, znajc z dowiadczenia przyczyny tych lkw, staram si rozwia ich obawy. Hipnotyzowanie przeprowadzam najczciej w pozycji lecej. Zdarza si jednak, e niektre kobiety w obecnoci lekarzamczyzny czuj si skrpowane i wwczas
sadzam je w wygodnym fotelu. Czas wprowadzania w stan hipnozy bywa rny, zaley to, od podatnoci i nastawienia chorego. Zazwyczaj wystarcza kilka minut. W celu sprawdzenia gbokoci hipnozy wykonuj jedn z prb, np. kad swoj rk na rce chorego
i sugeruj:
Czuje pan dotyk mojej rki. Daje to panu poczucie spokoju i bezpieczestwa. Za chwil rka pana stanie si lekka. Unios
j i pozostanie ona w pozycji, jak jej nadam. Nie bdzie pan odczuwa ciaru rki.
Powtarzam to kilka razy, po czym energicznym ruchem unosz rk pacjenta do gry. Jeeli hipnoza jest co najmniej rednia,
rka pozostaje w nadanej jej pozycji nie krcej ni kilkanacie sekund i nie wykazuje tendencji do opadania. Innym sprawdzianem
jest prba zginania palcw. Sugeruj, e palce rki zginaj si i rka zwija si w pi. Realizacja tego zadania wiadczy o redniej, a
nawet gbokiej hipnozie. Rne osoby reaguj odmiennie na te sugestie. Niektrzy zginaj palce szybko, inni powoli, jeszcze inni
wykonuj polecenie z opnieniem, nierzadko kilkunastosekundowym. Zdarza si, e na sugesti zginania palcw pacjent reaguje
nadmiernym ich prostowaniem. Tak reaguj na og ludzie uparci i przekorni. Wykonywanie przez pacjenta rnych polece terapeuty z reguy pogbia stan hipnozy. Po przekazaniu leczniczych sugestii przystpuj do dehipnotyzacji, po czym prosz chorego
o relacj z przebiegu seansu, co pozwala mi na jeszcze dokadniejsz ocen gbokoci transu.

ZASTOSOWANIE HIPNOZY W LECZENIU


Moliwoci zastosowania hipnozy w leczeniu s due. Nie jest to jednak, jak si niektrym zdaje, metoda uniwersalna, nadajca
si do leczenia wszystkich chorb. Leczenie za pomoc hipnozy opiera si na wykorzystaniu pewnych jej cech, przede wszystkim
zwikszonej podatnoci na sugesti, moliwoci signicia do ukrytych w podwiadomoci, przebytych koniktw i urazw psychicznych oraz moliwoci wpywania na nerwowy ukad autonomiczny, ktry reguluje prac narzdw wewntrznych i steruje
procesami metabolicznymi.
Leczenie przy uyciu hipnozy nazywamy hipnozoterapi. wiadomie uyem okrelenia hipnozo terapia, a nie hipnoterapia,
eby podkreli, e nie chodzi o leczenie snem, lecz hipnoz.
Jeeli za pomoc hipnozy realizujemy program psychoterapeutyczny, powinnimy mwi o hipnozopsychoterapii. Hipnoza
bezsprzecznie wzmaga skuteczno metod psychoterapeutycznych.
Niezbdnym warunkiem powodzenia w leczeniu jest umiejtno wprowadzania w stan hipnozy i biego w kierowaniu tym
stanem tak, by mona byo osign cel terapeutyczny. Ju samo odprenie podczas hipnozy moe wywiera dobroczynny wpyw
na wszelkie dolegliwoci narzdw wewntrznych, narzdw ruchu czy te ukadu nerwowego. Zakres moliwoci leczniczych zaley
nierzadko od tego, w jakim stopniu dolegliwoci te wyzwalane byy przez napicie.
Hipnozoterapi stosuje si w rnych dziedzinach albo jako czynnik gwny, albo jako element wspomagajcy inne metody
leczenia. Szczeglnie skuteczna okazaa si hipnoza w walce z blem. Czsto dziki niej uzyskiwano dobre wyniki tam, gdzie zawodziy
tradycyjne sposoby leczenia. Sugestie w hipnozie mog by skutecznie wykorzystywane do przygotowywania pacjentw do operacji,
a wic do zmniejszania napicia psychicznego i lku przed zabiegiem, jak rwnie w okresie pooperacyjnym, do umierzania blw
i zapewnienia normalnego snu. Hipnozoterapi stosuje si te z powodzeniem w migrenach, zwaszcza takich, ktre nie ustpuj pod
wpywem lekw. Wielu stomatologw stosuje hipnoz do bezbolesnego leczenia i usuwania zbw, w celu zlikwidowania lku przed
wizyt u dentysty. Metod z wyboru moe by hipnoza w zwalczaniu blw fantomowych. W wielu krajach stosuje si hipnoz do
przygotowania i prowadzenia bezbolesnych porodw. Hipnoza jest bardzo przydatna w rehabilitacji. Dziki niej pacjent uzyskuje
motywacj do aktywnej postawy w zwalczaniu skutkw choroby.
Due pole do popisu ma hipnozoterapia w zaburzeniach czynnociowych poszczeglnych narzdw oraz w chorobach psychosomatycznych. Odnotowano wiele pozytywnych wynikw w leczeniu nadcinienia ttniczego, niemiarowoci pracy serca, dychawicy
oskrzelowej, uczule, zaburze w przewodzie pokarmowym, choroby wrzodowej odka i dwunastnicy.
Istnieje powinowactwo skry i ukadu nerwowego. Czsto mwi si, e skra jest zwierciadem stanw psychicznych. Dlatego
te nie naley si dziwi, e hipnozoterapia bywa stosowana rwnie w dermatologii. Leczono hipnoz uporczywe swdzenia skry,
egzemy, kurzajki, uszczyc.
Dobre wyniki leczenia uzyskiwano w zaburzeniach ruchowych, takich jak: tiki, jkanie si, skurcze zawodowe, krcz karku itp.
Rwnie poraenia czynnociowe dobrze poddaj si leczeiu hipnoz. Szczeglnie dobre wyniki hipnozopsychoterapia daje w leczeniu rnego rodzaju nerwic.
Pocztkowo hipnozoterapi zajmowali si gwnie psychiatrzy. Obecnie coraz czciej sigaj do niej specjalici innych gazi

18

medycyny. Przeciwnicy hipnozy utrzymuj, e wyniki uzyskane t metod s nietrwae. Nie zgadzam si z t opini. Prawidowo
prowadzone leczenie daje w wikszoci przypadkw efekty trwae, Hipnozoterapia jest metod praco i czasochonn, wymaga od
leczcego cierpliwoci i zaangaowania, Nie moe by przedwczenie zakoczona.
Na podstawie wieloletniej praktyki wypracowaem wasn metod postpowania. Stosuj leczenie cykliczne, Pierwszy podstawowy cykl leczniczy obejmuje okoo 10 seansw przeprowadzonych w krtkich odstpach czasu, codziennie lub trzy razy w tygodniu.
Powtarzam leczenie po trzech, czterech miesicach. Jeeli w czasie pierwszego cyklu osignem zaoony cel i w czasie przerwy nie
nastpi nawrt choroby, nastpny cykl moe by skrcony. Jeeli natomiast nie osignem dostatecznie dobrych wynikw, stosuj
ponownie peny cykl leczniczy. W poowie przypadkw takie postpowanie zapewnia wyleczenie lub znaczn popraw. Czsto
jednak po 6 czy l2-miesicznej przerwie stosuj cykl trzeci, a szczeglnie w leczeniu naogw.
Cykl czwarty. Przerwy midzy cyklami chory wykorzystuje do samodzielnej pracy nad sob i realizacji przekazanych mu
polece. Kolejne cykle maj za zadanie utrwalenie wytworzonych w czasie leczenia odruchw warunkowych oraz zlikwidowanie tych
dolegliwoci, ktrych nie udao si usun poprzednio. Zalet takiego postpowania jest to, e pacjent uczy si samodzielnie pokonywa trudnoci i walczy ze stresami. Bardzo wane jest, eby pacjent mia moliwo atwego kontaktu z terapeut, bo to zwiksza
jego poczucie bezpieczestwa.
Zostawiam drzwi otwarte mwi na zakoczenie cyklu.
Jeli bdzie pan odczuwa potrzeb rozmw ze mn, prosz zatelefonowa lub przyj.

ZASTOSOWANIE HIPNOZY W LECZENIU NERWIC


Nerwice to psychopochodne zaburzenia czynnociowe o niejednolitym obrazie klinicznym, spowodowane przez uraz psychiczny. Objawem nerwicy s subiektywnie odczuwalne zaburzenia rwnowagi i harmonii psychicznej. Poczucie choroby jest wzmoone. Przebieg i rodzaj nerwicy zaley od urazu psychicznego, osobowoci pacjenta i zycznego stanu zdrowia.
Przebieg nerwicy nie zawsze jest wspmierny do siy urazu psychicznego. Nieraz silny uraz nie powoduje nerwicy, a uraz saby,
ale czsto powtarzajcy si, do niej prowadzi.
Czynnikami sprzyjajcymi powstawaniu nerwic s: przemczenie, przecienie emocjonalne i zyczne, wyczerpanie, sytuacja
urazowa i koniktowa, konikty infrapsychiczne (pomidzy popdem, a osdem moralnym). Przyczyn nerwicy moe by rwnie
schorzenie organiczne i na odwrt nerwica moe prowadzi do powstania schorzenia somatycznego. Mwimy wwczas o chorobie
psychosomatycznej. Wsplne dla wszystkich rodzajw nerwic s objawy wzmoonej pobudliwoci i wyczerpywalnoci nerwowej
oraz objawy wegetatywne, takie jak: nadmierne pocenie si, ble gowy, blednicie lub zaczerwienienie twarzy, zaburzenia snu, oddechu, aknienia, czsto impotencja. Wystpujce w nerwicy zaburzenia uwagi i koncentracji wpywaj na obnienie sprawnoci intelektualnej.
Ze wzgldu na dominujce objawy rozrniamy kilka rodzajw nerwic: wegetatywn i narzdow, lkow i maniakaln, histeryczn, neurasteniczn, pciow, hipochondryczn.
Nerwice stanowi doniosy problem wspczesnej medycyny. Statystyki zachodnie podaj, e 5080% pacjentw zgaszacych
si do lekarza to chorzy na nerwice.
W leczeniu nerwic podstawow metod jest psychoterapia, a w przypadkach ciszych psychoterapia z zastosowaniem hipnozy.
Podstawowym zaoeniem w leczeniu nerwic powinno by: To, co powstaje na drodze psychicznej, musi by rwnie na tej
samej drodze usunite".
W nerwicy wegetatywnej przewaaj zaburzenia w funkcjonowaniu narzdw sterowanych przez ten ukad. Ukad wegetatywny
(autonomiczny) kieruje prac wydzielnicz naszego ustroju, przemian materii, prac poszczeglnych narzdw. Jest on niezaleny
od naszej woli, ale silnie reaguje na bodce mocjonalne, zwizane z nasz wiadomoci. Nie moemy wiadomie, za porednictwem
woli, doprowadzi do skurczu lub rozkurczenia naczy krwiononych. Jednak wiadomie przeywane stany radoci, gniewu czy
strachu powoduj ich rozszerzenie lub skurcz, co objawia si zaczerwienieniem lub zbledniciem twarzy.
W stanie hipnozy moemy w duym stopniu sterowa tym ukadem, bd to porednio, bd bezporednio. Jeeli choremu
znany jest mechanizm zmian zachodzcych w organizmie, wwczas bezporednie polecenie "naczynia si kurcz" prowadzi do skurczu naczy krwiononych w danej czci ciaa i skra blednie. Jeeli natomiast pacjent nie zna tego mechanizmu, nigdy o nim nie
sysza, moemy wywoa podobny skutek sugerujc sytuacj, w ktrej dochodzi do skurczu naczy i ktra jest mu znana. Np.
sugestia woenia rki do zimnej wody powoduje jej zblednicie, czyli skurcz naczy.
Czasami istniej due trudnoci z przekazaniem sugestii leczniczych zarwno bezporednich, jak i porednich, poniewa objaw
chorobowy moe by dla chorego czym abstrakcyjnym. Wemy jako przykad sugerowanie obnienia poziomu cukru we krwi. W
takich przypadkach na sugestie bezporednie lepiej reaguj pacjenci, ktrzy duej choruj, ktrzy nieraz ju przeywali objawy
niedocukrzenia, s bardziej wyczuleni na zmiany poziomu cukru i odczuwaj je mimo e nie zawsze s w stanie okreli, jakie objawy
wiadcz o tych zmianach. Nie musimy wwczas sugerowa podawania insuliny, ktra ten poziom obnia.
Jeeli objawy nerwicy wegetatywnej w gwnej mierze dotycz tylko jednego narzdu, mwimy o nerwicy narzdowej. Niektre
narzdy s szczeglnie wraliwe na zaburzenia ukadu autonomicznego, dlatego s jak gdyby predysponowane do nerwicy. Takimi

19

narzdami s: serce, odek, przeyk, jelita i drogi ciowe. Tak zwana dyskineza drg ciowych, ktrej objawy s czsto bardzo
podobne do kamicy, te jest nerwic.
Chory B., lat 45, pracownik naukowy, zgosi si na leczenie z powodu koatania i "zamierania" serca, niemiarowoci, uczucia
ciskania i blu w okolicy serca oraz blw zamostkowych. Z wywiadu wynikao, e przed dwoma laty przeszed ostry napad dusznicy
bolesnej sugerujcy zawa, przeprowadzone badania wykluczyy jednak zmiany organiczne. Dotychczas pacjent prowadzi higieniczny
tryb ycia. Odywia si racjonalnie, nie pi i nie pali. Mona nawet powiedzie, e przesadnie dba o zdrowie. Od czasu wspomnianego incydentu wystpi u niego lk o zdrowie graniczcy z hipochondri. Odwiedza regularnie poradni kardiologiczn, kilka razy
odwoony by do szpitala z podejrzeniem zawau. Mimo prawidowej pracy ukadu sercowo-naczyniowego, subiektywnie jego stan
si pogarsza. Dolegliwoci nasilay si i wystpoway coraz czciej. Nie wierzy w rozpoznan nerwic i odwiedza coraz to innych
lekarzy. Przed przystpieniem do waciwego leczenia przeprowadziem z nim dug rozmow, starajc si wyjani mechanizm powstawania dolegliwoci.
Musi pan przede wszystkim uwolni si od lkw, nie moe pan y w oczekiwaniu na wystpienie blw i innych dolegliwoci. Jeeli bdzie pan na nie czeka, doczeka si pan. Wsuchujc si w prac swego serca z nadmiern uwag, syszy si i odczuwa
wicej, ni si tam dzieje w rzeczywistoci. Bdnie pan interpretuje normalne zjawiska. Przecie serce musi bi. Bije ono u kadego,
ale nie zwracamy na to uwagi, jest to normalny automatyzm naszego ycia. "Wsuchiwanie si w siebie" prowadzi do przeczulenia,
a to z kolei pogbia lk i koo si zamyka. Jeeli znajdzie si pan w duej sali, gdzie jest tum ludzi, syszy pan tylko gwar nie rozrniajc poszczeglnych sw, ale jeeli przypadkowo usyszy swoje nazwisko, uwaga pana si wyostrza, wyobrania zaczyna dziaa silniej i syszy pan ju poszczeglne sowa, a nawet cae zdania, tylko e najczciej nie s to zdania rzeczywicie wypowiedziane. Syszy
pan to, co chciaby usysze lub to, czego pan si obawia. Chory na nerwic ma, jak ja to okrelam, dodatkowe "ucho", ktre bezustannie sucha, co si tam w rodku w nas dzieje. Musi pan to ucho, t swoj nadwraliwo, zlikwidowa. Postaram si panu pomc.
Ale tylko pomc, chorob musi pan zwalczy sam, to jedyna droga, aby uzyska trwae wyleczenie. Bd spenia rol podobn" do
roli trenera. Nie moe pan by tylko biernym odbiorc tego, co mwi, musi pan emocjonalnie zaangaowa si w proces leczenia
i tym samym by wsptwrc swojego zdrowia.
Podobnego rodzaju sugestie, przekazywane w trakcie stanu hipnotycznego, przyniosy oczekiwane skutki. Chory uspokoi si,
ble i inne dolegliwoci ustpiy, nabra zaufania do metody leczniczej, a co najwaniejsze do siebie.
Nauczy si zwalcza stresy i napicia, nauczy si sob sterowa. By zdrw. Co prawda pocztkowo martwi si nieraz, e co
z nim nie w porzdku, bo od dwch dni nic go nie bolao". Ale z takimi "lkami" mona wytrzyma. Po kilku miesicach
powtrzyem kuracj, aeby utrwali wyniki i jeszcze bardziej uodporni go na niekorzystne, stresujce sytuacje.
Interesujcy by rwnie przypadek modego matematyka cierpicego na nadcinienie. Podaj go tutaj nie jako ciekawostk
medyczn, lecz raczej psychologiczn. Chory reagowa na hipnoz dobrze, zapada w stan hipnotyczny szybko i gboko. W czasie
trzeciego czy czwartego seansu zauwayem, e nie uleg penej hipnozie, by niespokojny, jak gdyby go co drczyo. Po dehipnotyzacji
zapytaem, jaka bya przyczyna, e le dzi reagowa, nie by w peni odprony.
Panie doktorze, prawie przez cay czas niepokoia mnie jedna myl, ktra nie pozwolia mi skupi uwagi na pana sowach.
Dlaczego dzisiaj, liczc przy wprowadzaniu mnie w hipnoz, opuci pan liczb pitnacie?
Nie bardzo rozumiem, o co panu chodzi.
Liczy pan: trzynacie, czternacie ... , a potem od razu szesnacie.
Umiechnem si.
Liczenie w czasie hipnotyzacji nie ma istotnego znaczenia, jest to swojego rodzaju odmierzanie czasu i sygna, e zbliamy
si do celu, to znaczy stanu hipnotycznego. Obserwujc pacjenta, licz wolniej lub szybciej, przedzielajc poszczeglne liczby sugestiami.
Nie przypuszczaem, e dla pana, jako matematyka, zamanie naturalnej kolejnoci liczenia moe mie tak wane znaczenie i
wprowadzi zamieszanie w pana psychice. Liczenie w czasie hipnotyzowania mona porwna z oznaczeniami na jezdni przed met.
Do mety jeszcze pi, cztery, trzy, dwa, jeden kilometr. Ale mona oznaczy inaczej np. pi kilometrw, jeden kilometr i piset
metrw lub nie oznacza w ogle. Po tych wyjanieniach wszystkie nastpne seanse przebiegay ju bez zakce.
A oto inny przypadek z pocztkw mojej praktyki. Moda, niespena trzydziestoletnia kobieta zaczyna na wstpie wizyty:
Panie doktorze, od kilku lat cierpi na "lk ulicy". Boj si sama wyj z domu. Moe to mieszne, ale m lub mama musz
mnie odprowadza do pracy i potem odbiera, tak jak dziecko z przedszkola. Nie mog sobie z tym poradzi. Lk jest tak silny, e
paraliuje wszystkie moje poczynania. Stale jestem zdenerwowana i napita do granic wytrzymaoci.
Ale czego waciwie pani si boi? Prosz to bliej okreli.
Tak naprawd, to nie wiem czego si boj. Najczciej nie jest to strach przed czym konkretnym. Najbardziej boj si przechodzenia przez jezdni. Czasami lkam si, e zasabn i samochody mnie rozjad. Zdaj sobie spraw z bezsensu takich obaw.
Przecie jestem zdrowa i nigdy jeszcze nie zemdlaam, niemniej gdy sama znajduj si na ulicy ogarnia mnie bliej nieokrelony lk.
Co ciska mnie w gardle, nogi odmawiaj posuszestwa i nie mog zrobi nawet jedneg kroku naprzd.
Czy nie uczestniczya pani nigdy w wypadku ulicznym lub te nie bya pani wiadkiem takiego wypadku?

20

Nie, nigdy czego takiego nie przeyam.


Prosz powiedzie, jak zacza si choroba i od jak dawna trwa ten stan.
Po porodzie m zabra mnie samochodem ze szpitala do domu. Pord miaam atwy, bez adnych komplikacjii zycznie
czuam si dobrze. Powinnam wic ju wkrtce wychodzi na dwr, tym bardziej e byo lato i adna pogoda zachcaa do spaceru.
Ja jednak szukaam rnych pretekstw, aeby pozosta w domu. M wychodzi z dzieckiem na spacery, a ja najczciej spdzaam
czas w fotelu lub w ku.
Czasami bezmylnie krztaam si po mieszkaniu, Nie mogam czyta, nie mogam na niczym si skoncentrowa. Zajcia domowe te szy mi nie najlepiej. Zauwayam, e dzieje si ze mn co zego. M te zwrci uwag na moje nienormalne zachowanie
i niech do wychodzenia z domu. Ktrego dnia zmusi mnie, ebym wysza z dzieckiem na spacer. Wyszlimy we trjk do pobliskiego parku. Rozkoszowaam si pikn pogod i przez chwil zapomniaam, e co zego si ze mn dzieje. W pewnym jednak
momencie m poszed do kiosku po gazet. Gdy znikn za zakrtem parkowej alejki, odczuam nagle jaki dziwny, nieokrelony
lk. Baam si, e zemdlej albo umr i dziecko zostanie w parku samo, bez adnej opieki. cisnam mocno rczk wzka i chciaam
biec za mem. Nie mogam jednak ruszy z miejsca. Nogi jak gdyby wrosy mi w ziemi. Lk si nasila. Napicie stao si tak silne,
e zaczam si trz. Chciaam krzycze, ale nie mogam wydoby gosu. Wpadam w panik. M po powrocie zasta mnie w tej
samej pozie i w tym samym miejscu. Musiaam by bardzo zmieniona. Obj mnie delikatnie, co do mnie mwi, uspokaja. Nic
z tego nie rozumiaam i niewiele syszaam. Sprawa bya powana. M wezwa do domu lekarza. Wziam mnstwo lekw, byam
na konsultacji u psychiatry, wszystko bez wikszych efektw. Co prawda napicie nieco zmalao, mogam ju wychodzi, ale zawsze
w asycie najbliszych. Z czasem przyzwyczaiam si do tego stanu rzeczy. Po urlopie macierzyskim wrciam do pracy. Stae odwoenie lub odprowadzanie mnie i przywoenie z powrotem do domu bardzo utrudniao i dezorganizowao ycie, zarwno moje, jak i
bliskich. Dowiedziaam si z prasy o niekonwencjonalnej metodzie stosowanej przez pana i postanowiam sprbowa. Nie mam
wyboru. Byam ju w rny sposb leczona.
W czasie dugich rozmw z pani Ann (tak j umownie nazwijmy) poznaem cae jej ycie od dziecistwa po dzie dzisiejszy.
Nigdzie nie zdoaem znale chociaby drobnego ladu zdarzenia, ktre mogoby zostawi tak gboki lad w podwiadomoci i by
rdem obecnej choroby. Zdarzaj si wprawdzie po porodach zaburzenia psychiczne, ale najczciej mona znale jak tego przyczyn, bd to zyczn, na przykad trudny, skomplikowany pord, bd psychiczn przypadkowa cia, nie chciane dziecko, ze
poycie midzy maonkami. W tym przypadku wszystkie te czynniki nie wchodziy w rachub, poza tym podobne zaburzenia z
reguy szybko mijaj, czsto bez ingerencji lekarza.
Trudno jest walczy z nieznanym wrogiem, trudno leczy chorob nie znajc jej przyczyny. Zaczem wic od leczenia objawowego. W czasie poszczeglnych seansw sugerowaem spokj, opanowanie, umiejtno sterowania wasnym postpowaniem i
emocjami. Staraem si wytumaczy pacjentce, e jest zdrowa i nic jej nie zagraa, e ulica jest tak samo bezpieczna, jak wiele innych
miejsc. Na ulicy s zawsze ludzie, ktrzy mog nam przyj z pomoc. Z dnia na dzie stawaa si coraz bardziej spokojna. Sprawiaa
wraenie, jakby mniej przejmowaa si swoim stanem. "Lk ulicy" jednak nie do koca ustpi.
"Jak rozwiza ten wze gordyjski? mylaem. Moe sprbowa retrospekcji? Przecie Freud nieraz stosowa z powodzeniem
"cofanie osobowoci", nawet do wczesnego dziecistwa. Moe jednak zapomniaa mi powiedzie o czym, co ma istotne znaczenie?
Moe co zostao zatarte w pamici i zepchnite do podwiadomoci?"
Nie bardzo wiedziaem, jak si do tego zabra. Nigdy przedtem nie stosowaem tej metody, a w dostpnej mi literaturze nie
znalazem dokadnie opisanej techniki "cofania w przeszo".
Poniewa pani Anna reagowaa na hipnoz dobrze i zapadaa w gboki stan hipnotyczny, postanowiem jednak sprbowa.
W czasie kolejnych seansw zasugerowaem, e jest oto w okresie narzeczestwa, e niedawno poznaa swego obecnego ma;
prosiem jednoczenie, aeby szczegowo opowiedziaa mi o tym. Ku mojemu zdziwieniu opowiadaa bardzo dokadnie i plastycznie
podajc szczegy, ktrych, jak naley sdzi, ju nie pamitaa, np. jaki by dzie tygodnia, jaka pogoda, co byo na obiad itp.
W czasie nastpnych seansw cofaem j coraz bardziej w przeszo. Gdy doszlimy do okresu szkolnego, zaczem zwraca
si do niej po imieniu, aeby jeszcze bardziej urealni sytuacj. Ktrego dnia, gdy osobowo Ani zostaa cofnita do wieku przedszkolnego, zauwayem na jej twarzy niepokj, a potem zy.
Aniu, co ci jest, co si stao?
Tatusiu, tatusiu! zacza woa i gono paka.
Widziaem, e przeywa jaki dramat. Nie chciaem przerywa ani ingerowa. Musiaa jeszcze raz przey swoj dziecic
tragedi. Tragedi, ktra rozegraa si wiele lat temu i zostawia niewtpliwy uraz w jej podwiadomoci.
Po chwili, kiedy spazmy i szlochy nieco zelay, wziem j za rk i cichym, spokojnym gosem zaczem j uspokaja. Nie
bardzo wiedziaem, jakie zdarzenie z dziecistwa wprowadzio j w stan takiej rozpaczy, co sobie przypomniaa, co przeywaa,
dlatego mogem operowa tylko oglnikami:
Ju wszystko w porzdku. Uspokj si. To byo dawno, nie powinna do tego wraca. Teraz jeste ju doros kobiet. Ten
uraz psychiczny z dziecistwa by rdem twojej obecnej choroby. Ale uwiadomia to sobie, raz jeszcze we nie przeya to
zdarzenie i teraz bdziesz ju zdrowa. Nie bdziesz odczuwaa lkw, bdziesz spokojna i zadowolona, e si ich pozbya. Teraz bya

21

ju rzeczywicie spokojna. Od czasu do czasu syszaem tylko pojedyncze, goniejsze oddechy.


Po obudzeniu bdziesz wszystko pamitaa. Nie bdzie to jednak na ciebie tak silnie oddziaywao. Opowiesz mi to wszystko,
ale ju bez tej nadmiernej emocji.
Sam przeywaem seans tak silnie, e zapomniaem o tym, i rozmawiam ju nie z dzieckiem, lecz z dojrza kobiet, i w
dalszym cigu zwracaem si do niej po imieniu.
Po zakoczonym seansie pacjentka opowiedziaa swoje przeycia z wczesnego dziecistwa. Byo to w czasie okupacji. Kilkuletnia
wwczas Ania staa w oknie, czekajc na powrt ojca. Ojciec by ju w zasigu wzroku dziecka, gdy nagle na ulicy pojawi si
samochd ciarowy z onierzami: apanka. Ojciec Ani ucieka w kierunku pobliskiego domu. Tu dosiga go kula. Zakrwawiony
pad na ulic. Ania z szeroko otwartymi oczami patrzya, nie zdajc sobie sprawy z tego, co si stao. Obraz mierci ojca z biegiem
lat uleg zatarciu i zapomnieniu. Pani Ania wiedziaa tylko, e zgin w czasie wojny. Sdzia, e wie o tym z opowiada matki. Czasami wprawdzie jakby przypominaa sobie fragmenty tego zdarzenia, ale byy tak zatarte, niewyrane, pozbawione gbszego emocjonalnego napicia, e nie czya ich w aden sposb ze sw chorob. Dlatego kiedy pytaem j w czasie naszych dugich i szczegowych
rozmw o ojca, odpowiadaa krtko:
Zgin w czasie wojny. Zdaje mi si, e w apance. Zdarzenie to ulego zatarciu, w pamici, zepchnite do podwiadomoci,
jednak uraz psychiczny z nim zwizany pozosta. Jaki by zwizek "lku ulicy" z przejciem w okresie dziecistwa? Dlaczego choroba
ujawnia si dopiero po porodzie?
Przypuszczam, e chora po urodzeniu wasnego dziecka podwiadomie utosamia si ze swoim ojcem i powsta lk o los
dziecka. Co si stanie z jej dzieckiem, jeeli ona zginie?
Zginie na ulicy, tak jak ojciec? Powtrne przeycie w hipnozie sytuacji stresujcej, uwiadomienie zwizku przeytego urazu
psychicznego z obecn chorob odblokowao j i doprowadzio do likwidacji lku. Tego dnia wrcia do domu sama, bez asysty ma.
Kilka nastpnych seansw, utrwalajcych dotychczasowe efekty i wzmacniajcych stan psychiczny chorej, doprowadzio do penego
wyleczenia.
Lk jest stanem uczuciowym towarzyszcym wszystkim rodzajom nerwicy. Jeli lk stanowi objaw dominujcy, mwimy o
nerwicy lkowej. Pewn odmian nerwicy lkowej jest fobia. Fobie s to lki, a czsto stany przeraenia, ktre wystpuj wycznie
w okrelonych sytuacjach. Nie maj one racjonalnego uzasadnienia. Chorzy z reguy zdaj sobie spraw z faktu, e okrelona sytuacja
jest na tyle bezpieczna, i nie stanowi realnego zagroenia. Przyczyny i przebieg nerwicy lkowej s zalene od siy urazu psychicznego
przeytego w przeszoci, od osobowoci chorego oraz od stanu somatycznego, czyli zycznego stanu zdrowia. S one zwizane z sytuacjami stanowicymi nieraz drobny, ale cile okrelony wycinek rzeczywistoci. Lki mog si ze sob kojarzy, trudno wic nieraz
okreli pierwotne, zasadnicze rdo fobii. Lk moe wystpowa nie tylko w okrelonej sytuacji, lecz rwnie w chwili oczekiwania
na sytuacj lkotwrcz. Cierpicy na fobi ruchu ulicznego moe odczuwa lk ju w chwili podjcia decyzji wyjcia z domu.
Jeszcze nie jest na ulicy, a ju zgodnie z przebytymi dowiadczeniami przewiduje, e przejcie przez jezdni bdzie nieuniknione, a
to jest ponad jego siy. Dlatego chorzy niechtnie wychodz z domu, a w razie koniecznoci staraj si obra tak drog, aeby
unikn przechodzenia przez jezdni.
Do najczciej spotykanych fobii zaliczy trzeba lk przed ruchem ulicznym, lk zamknitej przestrzeni, lki komunikacyjne
oraz lk o zdrowie i lk przed mierci. Czsto fobie wspistniej z innymi rodzajami nerwic. Trudno wwczas oceni, czy lk jest
zjawiskiem pierwotnym, a nerwica innego rodzaju wtrnym, czy te odwrotnie. Zdarza si, e obiektywnie przebyty stan chorobowy
jest rdem pniejszej nerwicy lkowej. Na przykad przebyty zawa serca lub inna powana choroba wyzwala lk w sytuacji podobnej do tej, w ktrej choroba wystpia. Znalezienie si w podobnej sytuacji wyzwala lk przed powtrzeniem si choroby, a wwczas
powstaj dolegliwoci podobne do przeytych, mimo e zyczny stan zdrowia jest dobry.
Najczciej spotykamy wspistnienie nerwicy lkowej z nerwic wegetatywn, histeryczn czy depresj. W sytuacji lkotwrczej
zawone jest pole wiadomoci. Uniemoliwia to czsto jakiekolwiek dziaanie. Chory "jak sparaliowany" tkwi w sytuacji, ktra
napawa go lkiem i nie jest w stanie nic na to poradzi. Ograniczona jest rwnie uwaga, dotyczy ona tylko " elementw, ktre budz
lk. Czas jak gdyby ulega zatrzymaniu i duy si w nieskoczono. Pole wiadomoci jest tak zawone, e zjawiska nie zwizane
z lkiem mog znajdowa si poza wiadomoci. Mylenie w takiej sytuacji bywa czsto upoledzone. Chory spostrzega problem,
ale nie jest w stanie go przeanalizowa i nie znajduje rozwizania. Moe te doj do "zablokowania" mylenia.
W stanach lkotwrczych emocje wyranie dominuj nad intelektem. Chory uznaje swj stan za sytuacj bez wyjcia. Rnica
midzy ocen stopnia zagroenia przez chorego a ocen otoczenia jest bardzo dua. Zdarza si, e chory nie wie o swojej fobii, gdy
nigdy wczeniej nie zetkn si z czynnikami lkotwrczymi. S to tak zwane fobie utajone.
Przykadem tego moe by przypadek chorego Z.
Chory, lat okoo 50, zosta przywieziony do szpitala z objawami poraenia koczyn dolnych. Choroba wystpia nagle, w czasie
wykonywania prac gospodarczych. Reperowa dach domu w swoim ogrodzie. Sta na drabinie i przybija odstajc listw. W pewnym
momencie spad mu motek. Spojrza w d, zrobio mu si, jak powiedzia, "niedobrze" . Chcia zej z drabiny, ale nie mg. Nogi
"zdrtwiay" i odmwiy posuszestwa. Nie mg te wydoby gosu.
Rodzina bezskutecznie staraa si zdj go z drabiny. Rce kurczowo trzymay za szczeble. Dopiero pracownicy wezwanego pogo-

22

towia ratunkowego zdjli chorego z drabiny i z objawami poraenia koczyn dolnych odwieli do szpitala.
Do tego fragmentu wywiadu nie przywizywano pocztkowo wikszej wagi. Dopiero pniej, po stwierdzeniu czynnociowego
charakteru zmian, starano si znale zwizek przyczynowy midzy zaistniaym incydentem a chorob. Pacjent cierpia na utajony
lk wysokoci. Szybki ruch gowy, spojrzenie w d za spadajcym motkiem oraz uderzenie motka o beton wyzwoliy w lk.
Przecie ja te mogem tak spa i rozbi si o chodnik mwi pniej pacjent.
Kurczowo chwyciem drabin. Nie mogem ani krzycze, ani si poruszy.
Badania neurologiczne nie wykazay uszkodze czy zmian w centralnym ukadzie nerwowym. Odruchy zjologiczne zachowane, patologicznych nie stwierdzono. Schorzenie zakwalikowano jako poraenie czynnociowe (histeryczne). Prby leczenia
farmakologicznego, zabiegi zykoterapeutyczne oraz psychoterapia racjonalna nie przyniosy podanych efektw.
Uwiadomienie pacjentowi zwizku przyczynowego midzy utajonym lkiem wysokoci a jego chorob zapocztkowao leczenie
za pomoc hipnozy. Uraz psychiczny zwizany z zajciem zosta gboko zakodowany w podwiadomoci i tylko t metod mona
go byo usun.
Kuracj przeprowadzaem codziennie przez 10 dni. Pielgniarka przywozia chorego na wzku do mojego gabinetu, gdzie
odbyway si seanse hipnozo terapeutyczne. Tumaczyem pacjentowi, na czym polega istota jego choroby i mechanizm jej powstawania. Musiaem go przekona o uleczalnoci schorzenia, zachci do aktywnej postawy i wsppracy.
Moe pan chodzi! Nie chodzi pan tylko dlatego, e nie wierzy pan w tak moliwo, brak panu dostatecznie silnej motywacji. Nie chce pan przecie caego ycia spdzi na wzku. Organizm pana jest zdrowy. Potwierdziy to wszystkie badania. Teraz
unios pana nog i pozostanie ona w pozycji, jak jej nadam. Przejmuj teraz kierownictwo nad pana organizmem, jest on mi teraz
w peni podporzdkowany.
Po tych sowach uniosem nog do pozycji wyprostowanej w kolanie, chwil przytrzymaem i puciem. Noga pozostaa w
nadanej jej pozycji. Lekko draa.
A teraz noga powoli opada.
To samo z dobrym skutkiem wykonaem z drug nog. Moe si pan przekona, e minie funkcjonuj prawidowo.
Potrzebny tylko impuls psychiczny i pana dobra wola, aeby je uruchomi.
Takie i inne, podobne wiczenia prowadziem przez kilka pocztkowych seansw, nastpnie przeszedem do samodzielnego
wykonywania ruchw.
Teraz pan sam poruszy praw stop, najpierw w lewo, potem w prawo. Minie dziaaj coraz sprawniej. Moe pan ju sam
unie nog.
Nie bez trudu chory unis nog na wysoko kilkunastu centymetrw. To by ju sukces, rokujcy nadziej na odblokowanie
i uruchomienie pacjenta. Po kilku nastpnych seansach kazaem pacjentowi wsta.
Pocztkowo nie reagowa na moje polecenia. Ale konsekwentne ich powtarzanie z narastajcym akcentem rozkazu doprowadzio
wreszcie do celu. Chory wsta. By w stanie hipnozy. Musiaem sprawdzi, jak si zachowa po dehipnotyzacji. Przekazaem mu
sugestie pohipnotyczne:
Za chwil ocknie si pan z tego stanu i otworzy oczy.
Zobaczy pan, e stoi na wasnych nogach i nawet to pana nie zdziwi. Jest pan zdrowy. Bdzie pan mg chodzi normalnie,
tak jak przed chorob. A teraz, kiedy policz do trzech, obudzi si pan.
Raz... dwa... trzy!
Pacjent otworzy oczy. Patrzy wprost przed siebie, na mnie, tak jakby ba si spojrze na swoje nogi.
Moe pan zrobi krok naprzd. Stoi pan o wasnych siach i moe si pan ju normalnie porusza.
Chory niepewnie, z niedowierzaniem przesun lew nog do przodu. W dalszym cigu sprawia wraenie nie w peni przytomnego. Tego dnia pacjent sam odprowadzi wzek na sal, ku zaskoczeniu innych chorych. Po raz pierwszy od wielu miesicy mg
si porusza o wasnych siach, na wasnych nogach.
Leczenie fobii, niezalenie od tego, czy znamy rdo choroby, czy te nie, jest trudne. Chory nie zawsze zdaje sobie spraw,
e jego obawy s irracjonalne. Nieraz suszne jest wic skonienie, a nawet zmuszenie pacjenta do uczestnictwa w stresujcej, lkotwrczej sytuacji, eby przezwyciy lk i utwierdzi si w przekonaniu, e nic mu nie zagraa.
Chora D., lat 24, zgosia si z powodu lku komunikacyjnego. Odczuwaa silny lk przed jazd pocigiem, autobusem, a
przede wszystkim tramwajem. Jedynym rodkiem komunikacyjnym, z ktrego moga korzysta, by wasny samochd, i to prowadzony przez ma. Baa si, e w tramwaju moe straci przytomno lub ulec wypadkowi. rdem tych lkw byo uczestnictwo w
katastroe, z ktrej wysza co prawda bez szwanku, ale bya wiadkiem cudzej mierci.
W czasie seansw hipnotycznych tumaczyem, e jej obawy przed jazd pocigiem czy tramwajem s nieuzasadnione:
Setki tysicy ludzi codziennie jedzi pocigami, jeszcze wicej tramwajami i nic zego im si nie dzieje. Jest pani zycznie
zdrowa, wic nie ma obawy omdlenia czy utraty przytomnoci. Zreszt nie jest pani nigdy sama, zawsze kto moe udzieli pomocy.
Cho moje perswazje nie odnosiy wikszego skutku, mimo to stan oglny pacjentki poprawi si. Znikno napicie nerwowe,
bya pogodna i spokojna. Nie moga jednak opanowa lku komunikacyjnego. Wierzya, e kiedy ten lk przezwyciy, jednak

23

"prb si" odkadaa na nie okrelon " bliej przyszo. "Teoretycznie" ju si nie baa, nie moga jednak zdoby si na prb
jazdy tramwajem.
Po tygodniu leczenia uznaem, e jest ju dostatecznie przygotowana, aeby na nastpn wizyt przyjecha tramwajem. Celowo
umwiem si przed poudniem.
Panie doktorze! powiedziaa z przeraeniem w gosie.
M pracuje i nie bdzie mg ze mn przyjecha.
Trudno, bdzie pani musiaa przyjecha tramwajem. Najwyszy czas, aeby zacza pani korzysta z komunikacji! miejskiej.
Jest ju pani do tego przygotowana.
Byem konsekwentny. Stanowczo daem, eby przyjechaa sama.
Ani jutro, ani pojutrze nie bd dysponowa czasem po poudniu, a nie chc robi przerwy w leczeniu skamaem.
Chciaem, by wreszcie dokonaa prby przezwycienia lku, postawiem j wic w sytuacji przymusowej.
Nastpnego dnia przybya na wizyt z godzinnym opnieniem. Niestety, nie moga zdecydowa si na jazd tramwajem,
przysza pieszo. Po seansie odwiozem j do domu tramwajem. Przez cay czas kurczowo trzymaa mnie pod rk. Prawie nie odzywaa
si, mimo e staraem si rozmow odwrci jej uwag od sytuacji, w ktrej si znalaza.
Jutro prosz przyjecha punktualnie, bo jeeli si pani spni, moe mnie pani nie zasta. Przyjecha, a nie przyj. Sama pani
widzi, e jechalimy tramwajem i nic si nie stao powiedziaem na poegnanie.
Na kolejny seans przyjechaa. Roztrzsiona, podenerwowana, ale szczliwa i dumna, e przezwyciya lk. Przekonaa si, e
nic jej nie grozi. Potem powtarzaem jeszcze prby w rnych sytuacjach tramwaj pusty lub przepeniony, autobus, pocig. To j
coraz bardziej upewniao, e nic jej nie grozi, e jest zdrowa.

OBSESJE, CZYLI NATRCTWA


Zesp natrctw charakteryzuje si wystpowaniem myli, wyobrae lub czynnoci obsesyjnych, a jednoczenie niecelowych
i czsto niedorzecznych. Wystpuj one wbrew woli chorego i mog zaprzta ca jego uwag.
Myli i czynnoci tego typu zwykle wi si z lkiem. Stan psychiczny chorego jest bardzo podobny do stanu, jaki stwierdza
si w zespole fobii. Natrtne myli i wyobraenia czsto doprowadzaj do natrtnych czynnoci, np. nadmiernie czstego mycia rk
w wyniku obsesyjnych myli, spowodowanych lkiem przed zarazkami. Myli natrtne pocztkowo bywaj realne i uzasadnione,
dopiero dalszy tok mylenia prowadzi do irracjonalnych wnioskw i lkw. Jeeli kto obawia si zaraenia, stara si unika czynnikw
mogcych do tego doprowadzi, dba o czysto i higien, myje owoce przed spoyciem itp. Jest to postawa naturalna, prawidowa.
Ale myli i skojarzenia osoby chorej biegn inaczej.
Zarazki s przenoszone przez muchy, dlatego potrawy, na ktrych usiady, s zaraone. Mucha moe usi te na yce lub
widelcu. Kto dotkn widelca, a wic moe jest zaraony.
Osoba w ten sposb zaraona przechodzi koo mnie, a wic zarazki mog si przedosta na mnie?
Jeli choremu wyjani si niedorzeczno takiego rozumownia, wytumaczy mu, e zarazki na odlego nie przenosz si, jest
pocztkowo uspokojony. Ale po chwili zaczynaj jawia si wtpliwoci, natrtna myl wraca i wszystko zaczyna si od nowa. Chory,
chcc ustrzec si przed zaraeniem, zaczyna przesadnie dba o czysto, stale zmienia ubranie: lub wielokrotnie myje rce. Pierwotny
tok rozumowania z czasen moe ulec zatarciu i pozostaje tylko nieodparta myl koniecznoci czstego mycia rk. Zaczyna to robi
niemal tomatycznie.
Czsto natrctwa nie wystpuj pojedynczo, lecz w zespoach, nie zawsze logicznie ze sob poczonych.
Chora, lat 40, urzdniczka, zgosia si z objawami natrtnych czynnoci mycia rk. Choroba trwaa ponad 5 lat. Wielelokrotne
leczenie, midzy innymi w klinice nerwic, nie przynioso pozytywnego rezultatu.
Ju we wczesnej modoci odczuwaa lk przed chorobami zakanymi. Zawsze dbaa o higien osobist i swojego otoczenie.
Jednak od kilku lat dbao o czysto staa si jej obsesj. Utrudniao to jej normalne funkcjonowanie. Z czasem przestay j drczy
myli o znajdujcych si wszdzie w jej otoczeniu bakteriach, lecz pozostaa i pogbiaa si konieczno nadmiernego dbania o czysto. Najbardziej "skaona" w jej odczuciu bya ziemia. Ziemia jest najwikszym rdem zarazkw. Ona najbardziej zagraa. Jeeli
przy wsiadaniu do tramwaju czy pocigu zawadzia paszczem o ziemi, paszcz natychmiast odnosia do pralni. Rce jej byy biae,
pomarszczone, zmacerowane czstym, dokadnym myciem mya je kilkadziesit razy dziennie. Przed wejciem do azienki dezynfekowaa spirytusem najpierw klamk, potem kran i pokrta baterii. Poza domem stale chodzia w rkawiczkach, ktre te kilka razy
dziennie zmieniaa i praa. Najbardziej "skaonym" miejscem jej wasnego ciaa bya dolna cz nogi, poladki i krocze. Mycie
tych czci ciaa przeprowadzaa w gumowych rkawiczkach. Przed skorzystaniem z sedesu zawsze odkaaa go spirytusem lub innym
rodkiem. Jeeli zaistniaa potrzeba skorzystania z ubikacji w pracy, najczciej braa takswk, eby pojecha w tym celu do domu.
Wszystko to bardzo komplikowao i utrudniao jej ycie. Staa si nerwowa, niezrwnowaona, popadaa w stany depresji, do
myli samobjczych wcznie. Chcc ukry swoj chorob, pozrywaa wszystkie przyjanie i znajomoci. Jedyn osob z ktr
utrzymywaa kontakt by ojciec. Ale stosunki z nim te nie ukaday si pomylnie. Leczenie farmakologiczne i psychoterapeutyczne
w klinice uspokoio j nieco. Objawy choroby troch si zmniejszyy, ale nie ustpiy. Jasno zdawaa sobie spraw z bezsensu swego
postpowania, nie moga jednak go zmieni.

24

Leczenie hipnoz pocztkowo te nie byo skuteczne, ale konsekwentnie postpowanie, szczera ch i wsppraca pacjentki
przynosiy efekty. Przesza trzy cykle lecznicze po 10 seansw kady, w odstpach 3-4 miesicznych i dopiero po nich poczua si wyzwolona ze swej choroby.
Nie podaj tu, jakimi metodami, sugestiami i perswazjami oddziaywaem, poniewa kady przypadek wymaga odrbnego, indywidualnego traktowania, a sposb leczenia zmienia si czsto w zalenoci od reakcji chorego.
Z bardziej skomplikowanym zespoem chorobowym zgosia si 47-letnia pacjentka N., pracownica umysowa. Wystpiy u
niej lki komunikacyjne, rakofobia oraz lk przed mierci. Natrtne nyli powstay w zwizku z obaw zachorowania na raka i
dotyczyy rnych sposobw zabezpieczania si przed nim. Choroba wystpia po mierci matki, z ktr pani N. bya bardzo silnie
zwizana uczuciowo. Pierwotne symptomy pojawiy si nie bezporednio po mierci matki, lecz po pewnym czasie, kiedy zacza
dotkliwiej odczuwa jej brak i samotno.
Zaczo si od odkaania caego mieszkania, cznie z malowaniem, i od wyrzucenia lub spalenia rzeczy zmarej. Wystpi lk
przed czerni, ktry kojarzy si jej z aob i wzmaga rozmylania o losie i mierci matki. Po pewnym czasie na widok kogo w aobie
tracia przytomno. Po raz pierwszy zdarzyo si to w tramwaju i w konsekwencji stao si rdem lku komunikacyjnego. Omdlenia
byy ucieczk od rzeczywistych dozna i wytchnieniem od natrtnych myli. Z czasem przestaa w ogle wychodzi z domu. W
mieszkaniu miaa jeden "nie skaony" fotel, w ktrym stale przesiadywaa. Ochron ciaa by szlafrok, ktry codziennie prasowaa,
aby zniszczy unoszce si wszdzie komrki rakowe. Tylko on, jej zdaniem, by jaowy. Drzwi otwieraa ujmujc klamk przez chusteczk. Stale bya zdenerwowana i napita. To znacznie zmniejszyo jej apetyt i doprowadzio do wychudnicia. Szczegln awersj
czua do misa. Brak apetytu i misowstrt by jednym z objaww w chorobie jej matki. Wieloletnie prby leczenia spezy na
niczym, co dodatkowo doprowadzio j do apatii i depresji.
Do leczenia hipnoz zgosia si po 9 latach od pocztku choroby. Zdawaem sobie spraw z trudnego zadania, ktrego si podjem. Kuracja podzielona na cykle lecznicze trwaa prawie dwa lata, zostaa jednak uwieczon sukcesem.
NERWICE HISTERYCZNE charakteryzuj si du rnorodnoci objaww od zmian zachowania do cikich zmia
psychosomatycznych. Reakcje chorego maj cechy teatralnoci s przesadne, barwne i zmienne. Nieraz wystpuj niepohamowane
wybuchy miechu lub paczu, niewspmierne do sytuacji w jakiej chory si znalaz. Nerwice histeryczne wystpuj czsto u ludzi
o duej dysproporcji midzy marzeniami i deniami, a osigniciami.
Na szczegln uwag zasuguj reakcje psychosomatyczne; s one wdzicznym polem do popisu dla hipnozopsychoterapeuty.
Do najczstszych objaww nale: uczucie przeszkody w gardle, tzw. kbek histeryczny, ble gowy w jednym okrelonym miejscu
(gwd histeryczny), afonia, czyli bezgos, poraenie koczyn dolnych lub, caej poowy ciaa, przeczulica skrna, nagle wystpujca
guchota lub lepota. Przypadek poraenia histerycznego, powstaego na tle lku wysokoci, opisaem w rozdziale o nerwicach
lkowych. Innym, nierzadko spotykanym objawem nerwicy histerycznej jest afonia, czyli bezgos. Chorzy mog mwi tylko szeptem,
bez uywania strun gosowych.
Pewnego dnia zgosi si do mnie lekarz z oddziau laryngologicznego szpitala, gdzie pracowaem, z prob o pomoc w leczeniu
pacjentki, ktra przed kilkoma miesicami nagle stracia gos. Nie stwierdzono u niej zmian organicznych, chorob zakwalikowano
jako schorzenie czynnociowe, psychopochodne. Bezporedni przyczyn wystpienia bezgosu bya ostra sprzeczka rodzinna.
Konwencjonalne leczenie nie dao rezultatu.
Ju w cigu pierwszego seansu na moje pytania odpowiadaa gono. Po seansie na powrt wystpi bezgos. Nastpne seanse,
w czasie ktrych uwiadomiem jej istot choroby oraz zapewniem, e moe mwi prawidowo i wkrtce to nastpi, doprowadziy
do przywrcenia funkcji mowy.
Sprawa wywoaa nie ma sensacj. Zdarzenie trao na amy prasy. Mody dziennikarz opisa przypadek niezwykle barwnie,
dodajc od siebie wiele pikantnych szczegw, w rodzaju "po ktni z teciow" i temu podobnych. Opisa to tak, e bez trudu mona
byo si domyle, gdzie odby si eksperyment i o kogo chodzi. Wsppacjentki z sali chorych pokazay gazet zainteresowanej. Szok
by tak wielki, e doprowadzi do ponownej afonii. Chora miaa al do mnie o ujawnienie tajemnicy lekarskiej, mimo e nic nie zawiniem.
Ponownie rozpoczem leczenie. Po kilku dniach chora odzyskaa mow. W czasie ostatnich seansw pooyem szczeglny
nacisk na trwao wynikw leczenia.
Przypadek ten podaj, eby uzmysowi, jak kruche mog "by pocztkowo skutki leczenia. Przedwczesne zaniechanie kuracji
prowadzi do krtkotrwaych efektw i grozi nawrotem choroby.
Przeciwnicy hipnozy czsto wysuwaj zarzut, e hipnozopsychoterapia nie daje trwaych wynikw. Moje dugoletnie dowiadczenia dowodz jednak, e prawidowo przeprowadzone leczenie i utrwalenie osignitych wynikw prowadzi do cakowitego zlikwidowania choroby. Midzy innymi dlatego stosuj cykliczn form leczenia. Uwaam, e nawet wwczas, jeeli objawy chorobowe
ustpiy po kilku zabiegach, leczenie naley kontynuowa i powtrzy je po paru miesicach w celu utrwalenia osignitych wynikw.
Sposoby postpowania leczniczego zawsze wymagaj indywidualnego podejcia w poszczeglnych przypadkach. Niejednokrotnie podobny czynnik wyzwalajcy i identyczne objawy choroby wymagaj zupenie innego postpowania.
Przykadem tego moe by przypadek pani L., lat 45, pracownicy zycznej. Bezgos wystpi u niej przed szecioma miesicami,

25

w podobnej sytuacji jak w przypadku opisanym wyej. Leczenie w poradni oglnej, a potem laryngologicznej i neurologicznej, nie
dao efektu. Zostaa wic skierowana na oddzia neurologiczny do szpitala. Dokadne badania neurologiczne nie ujawniy zmian ani
w centralnym, ani obwodowym ukadzie nerwowym. Wezwany na konsultacj laryngolog stwierdzi poraenie strun gosowych.
Do propozycji prby zastosowania hipnozy odnis si sceptycznie.
Prdzej na doni wyronie mi kaktus, ni pan j wyleczy.
W tym przypadku hipnoz zastosowaem zarwno jako czynnik diagnostyczny, jak i leczniczy. Gdyby prba hinozoterapii nie
powioda si, naleaoby przyj, e istnieje jakie organiczne ognisko chorobowe. Pierwsze seanse przebiegay bez powodzenia.
Chora nie wydobya gosu nawet w czasie hipnotycznego transu. Wiedziaem jednak, e nie wolno poprzestawa na dwch, trzech
seansach, trzeba prbowa coraz to innych form oddziaywania.
W czasie kolejnego seansu postanowiem wykorzysta czynnik stresujcy. W literaturze opisywane s przypadki, kiedy powtrny
szok, nawet innego rodzaju, prowadzi do odblokowania, a co za tym idzie do wyleczenia. Po wprowadzeniu chorej w stan hipnotyczny staraem si w barwny, obrazowy sposb, odpowiednimi sugestiami, pobudzi jej wyobrani. Logicznie umotywowaem, e
musi wej po drabinie wysoko do gry.
Troch si pani boi, ale musi pani wej, od tego bardzo wiele zaley.
Nie musiaem sugerowa szczegw. Wyobrania pacjentki stworzya sama odpowiedni scenariusz. Staraem si wzmc groz
sytuacji, aby osign podan informacj:
Wchodzi pani coraz wyej ... Jeszcze wyej! Uwaga!
Drabina si chwieje! Pani spada!
Ostatnie sowa wypowiedziaem bardzo gono, z naciskiem.
Chora krzykna! Usyszaa swj gos i to j odblokowao. Teraz wiedziaa ju, e moe normalnie mwi. C, sceptyk laryngolog musia zapewne wyhodowa kaktus na doni!
Inn taktyk leczenia musiaem zastosowa wobec 16-letniej uczennicy B. Basia bya jedynaczk. Przyjechaa na leczenie z
powiatowego miasteczka w Wielkopolsce. Choroba zacza si przed rokiem. W czasie wakacji na obozie harcerskim chopcy zrobili
dziewcztom kawa w rodku nocy w przebraniach wtargnli do namiotu, gdzie spaa midzy innymi Basia. Jak to w takich przypadkach bywa, podnis si rwetes, krzyki, a potem miechy. Nie pamita, czy zaniemwia od razu. W kadym razie rano bezgos
by peny. Wywoao to panik zarwno wrd najbliszych jej koleanek, jak i w caym obozie. Zaczo si dugotrwae leczenie.
Odwiedzia wielu lekarzy i wiele klinik w Polsce. Bardzo przeywaa swoj chorob, z czasem jednak przyzwyczaia si do niej. Moga
porozumiewa si szeptem lub piszc na kartce.
Leczeniu hipnoz poddaa si z zadowoleniem i niejak dum. Proces terapeutyczny przebiega jednak opornie. Ani w czasie
seansw, ani po nich nie moga wydoby z siebie gosu. Cykl seansw zblia si ku kocowi, a rezultatw nie byo.
Dugo analizowaem zarwno gwne wydarzenie, jak i inne okolicznoci. Na prno. W pewnym momencie, wpada mi do
gowy troch niedorzeczna myl: a moe ona nie chce by zdrowa? Moe jej z tym dobrze? Na lekcjach nie musi odpowiada, wszyscy
jej wspczuj i staraj si umili ycie. Rodzice chodz koo niej "na paluszkach". Gdyby nie choroba, nie odwiedziaby tylu rnych
miast. Moe to jest po prostu ucieczka w chorob? W psychologii znane s takie przypadki. Zastanawiaem si, jak z tego wybrn,
jak j poruszy, eby zacza mwi. Postanowiem przej z agodnej perswazji na form bardziej ostr i stanowcz. Musiaem przedstawi wizj jej przyszoci w najbardziej czarnych kolorach, robic to w sposb szczeglnie sugestywny. Po wprowadzeniu chorej w
kolejny trans hipnotyczny, zaczem:
Mam ju dosy twojej choroby. Nie chcesz si leczy, nie musisz, szkoda naszego czasu. Pomyl jednak, e wkrtce i wszyscy
dokoa, tak jak ja, bd mieli ci dosy. Rodzice! przestan reagowa na twoj chorob. To samo bdzie w szkole, stracisz koleanki
i kolegw, zostaniesz sama.
Gos mj stawa si coraz bardziej ostry i nieprzyjazny.
Szukaem w mylach argumentw, ktre mogyby ni silnie wstrzsn.
Z niemow nie bdzie chcia chodzi aden chopak. Nie wyjdziesz za m, nie bdziesz miaa dzieci. W tym momencie
usyszaem jej gony pacz. Wiedziaem e teraz z doprowadzeniem kuracji do szczliwego koca nie bdzie ju kopotw.
Po dwch latach Basia daa zna o sobie przysaa mi zaproszenie na lub. Po pewnym czasie dowiedziaem si, e niemal rok
po roku urodzia trjk dzieci, jakby obawiajc si, e znowu zaniemwi, a wtedy speni si groba wypowiedziana przeze mnie podczas seansu.
NERWICA NEURASTENICZNA (neurastenia) charakteryzuje si wzmoon pobudliwoci, uczuciem wewntrznego
napicia i niepokoju, zaburzeniami snu, trudnociami w skupieniu uwagi. Chorzy czsto okrelaj to jako "wyczerpanie nerwowe".
Pojawia si uczucie znuenia i zmczenia, nawet po niewielkim wysiku. Chorzy chtnie pozostaj w ku. Oglny spadek si,
zaburzenia pamici, ble i zawroty gowy pogbiaj ze samopoczucie i zmuszaj do czujnej samoobserwacji. Chorzy oceniaj swj
stan bardzo subiektywnie i nie zgadzaj si z innymi osdami. Przekona ich, e s zycznie zdrowi, jest bardzo trudno. Opinia o
stanie ich zdrowia, sprzeczna z ich wasnym zdaniem, prowadzi do nieufnoci i czstej zmiany lekarza. Chorzy uwaaj siebie za "najbardziej chorych". To wszystko nie uatwia leczenia, a na domiar zego przy dugotrwaej neurastenii pojawiaj si czsto objawy

26

nerwicy lkowej.
Chora P., lat 40, ekonomistka, nie pracujca, bezdzietna, zgosia si z powodu "oglnego osabienia", nkajcych j czsto blw
gowy, zanikw pamici, wewntrznego niepokoju i napicia. Mczy j kady, nawet niewielki wysiek. Rano na sam myl, e musi
wsta, czua si zmczona. W ostatnim okresie pojawi si lk przed samotnoci i wyjciem z domu. Objawy chorobowe nasilay
si w obecnoci ma. Na moje pytanie, jak ukada si jej wspycie z mem, czy nie ma do niego jakiego alu lub pretensji,
odpowiedziaa:
Nie, mam bardzo dobrego ma. Nie wiem, co bym zrobia bez niego. Kiedy jestem chora, podaje mi niadanie do ka,
ugotuje obiad, posprzta, zrobi pranie...
To s czynnoci, ktre zwykle wykonuje kobieta wtrciem. Czy nie zajmuje si pani domem?
On to chtnie robi, on jest zdrw, a ja cigle choruj. Leczenie nie przebiegao tak, jakbym tego oczekiwa.
Mimo wielu seansw postpy byy nike. Zaczem podejrzewa u pacjentki "ucieczk w chorob". Przyczyn choroby mg
by lk przed utrat uczu ma oraz utrat jake wygodnych domowych przywilejw. Sposb jej mylenia by niekonsekwentny,
jak to si czsto w nerwicy" zdarza.
"Jeli bd chora mylaa zapewne m szybko si mn znudzi, ale jest taki dobry, e nie zostawi mnie samej. Wie, e nie
jestem w stanie nic zrobi w domu, a on lubi te zajcia i jest zdrw, to bdzie w domu ze mn".
Na nastpn wizyt poprosiem do gabinetu rwnie ma, gdy chciaem uzgodni z nim sposb postpowania wobec chorej.
Wiedzc, e nerwicowcy s podejrzliwi i lubi sysze, co si o nich mwi, poprosiem oboje na raz. M potwierdzi relacj ony:
Tak, cay dom mam na gowie, jestem niak, pielgniark, kuchark i praczk.
Ale dlaczego pan to wszystko robi? Czy sprawia to panu przyjemno?
Nie. Ale kto to musi robi, a ona jest chora. Przedstawiem im swj punkt widzenia:
Musi pan nakoni on do zajcia si domem. Jej, choroba jest wynikiem midzy innymi tego, e moe na pana liczy. Nie
ma dostatecznych motyww do wyzdrowienia. Pani choroba to po prostu ucieczka przed obowizkami i komecznoci podejmowania
decyzji. rdo tkwi zapewne w przeszoci.
Ale o tym porozmawiamy pniej. Wygodnie pani z t chorob. Od tej chwili, dla dobra ony, musi pan zmieni taktyk
postpowania. Do ony naley zrobienie porzdkw, ugotowanie obiadu i podanie go panu. Pan pracuje zawodowo i utrzymuje dom,
a jedynym obowizkiem ony jest dbao o ten dom.
Panie doktorze, ale kiedy ona le si czuje musz ten obiad ugotowa, musi co zje.
Dlatego, e wie, e pan to zrobi, czuje si le. Chorzy nie maj apetytu. Jak bdzie chciaa co zje, to pjdzie do kuchni i
co sobie wemie.
Ale ja te musz jada obiady!
Moe pan pj na obiad do restauracji.
Twarze obojga wyraay zdziwienie. Pacjentka zaczerwienia si, w jej oczach dostrzegem zo. Moje sowa wywoay wstrzs.
Wstaa i wysza, niegrzecznie trzasnwszy drzwiami.
Po kilku dniach wrcia z kwiatami.
Panie doktorze, mia pan racj. Uwiadomiam sobie prawd, kiedy usyszaam j od pana. Przepraszam za mj pierwszy,
niegrzeczny odruch. Rozzociam si, e kto odkry to, czego sama nie byam wiadoma. Ale co pan mia na myli mwic, e przyczyna mojej choroby tkwi zapewne w przeszoci?
Mode kobiety po wyjciu za m czsto maj ambicje przejcia funkcji kierowniczych w maestwie i chc wzi ma, jak
to si mwi, pod pantofel. Wielu mczyzn godzi si na to. Moe to by dla nich wygodne. Po pewnym czasie ona stwierdza, e
obowizki, ktre wzia na siebie, przerastaj jej siy. Ale nie chce si do tego przyzna, m natomiast przyzwyczaja si do swojej
nowej roli i jest mu z tym dobrze. Dysproporcja midzy chciami a efektami pogbia si. U kobiety powstaje poczucie niepenej
wartoci, narasta konikt psychiczny. Nieumiejtno organizacji i zarzdzania wyczerpuje j nerwowo. Pojawiaj si rne dolegliwoci, takie jak ble gowy i zyczne osabienie. M wspczuje, ale nie przejawia chci wyjcia poza przyjte, nie absorbujce go
obowizki. Choroba staje si jedyn moliwoci ucieczki od tego stanu rzeczy. Wszystko to dzieje si poza wiadomoci chorej.
Nie jest pani jedyn kobiet, ktra cierpi z tego powodu. Na swj uytek tego rodzaju dolegliwoci nazwaem artobliwie "chorob
dobrego ma", poniewa spokojny, agodny, ustpujcy na kadym kroku, zdominowany przez on m bywa rdem owej
choroby. Tylko uwiadomienie sobie tego faktu, zrewidowanie postpowania, przekazanie czci "zawaszczonych" obowizkw
drugiej stronie, prowadzi do pozbycia si dolegliwoci i odzyskania spokoju. Naley dy do wspdziaania, a nie do dominacji.
NERWICE PCIOWE s to zaburzenia czynnociowe o podou psychicznym, ktre utrudniaj lub uniemoliwiaj
odbycie prawidowego stosunku pciowego lub osignicia w jego przebiegu orgazmu. Najczciej spotykanymi objawami s: impotencja wzgldna, brak wzwodu, wytrysk przedwczesny jeli chodzi o mczyzn, u kobiet natomiast pochwica
i ozibo pciowa. Zaburzenia w przebiegu stosunkw pciowych wystpuj we wszystkich rodzajach nerwic, tutaj jednak
stanowi objaw pierwszoplanowy. Czsto wystpuj na tle rnego rodzaju kompleksw, takich jak niemiao, zmniejszone poczucie
wasnej wartoci, kompleks brzydoty i inne.

27

Typowym przykadem ilustrujcym nerwic pciow oraz jej rda, jest przypadek chorego R., lat 28, lekarza. Pacjent by
niemiay i mia kompleks brzydoty z powodu odstajcych uszu. Kompleksy ujawniy si bardzo wczenie, w dziecistwie, i doprowadziy do oglnego znerwicowania. Nie lubi towarzystwa rwienikw, bojc si kpin i wymiewania. Chtnie przebywa"
wrd dzieci modszych od siebie.
Kiedy miaem pi czy sze lat rozpocz swoj opowie przypadkowo usyszaem rozmow rodzicw. "A moe jednak
zrobi Rysiowi operacj plastyczn? Te jego odstajce uszy mog sprawia mu w yciu sporo kopotw. Wiesz, jakie s dzieci.
Pjdzie do szkoy, zaczn mu dokucza, a to takie wraliwe dziecko". Waciwie dopiero wwczas zaczem myle o swoich odstajcych uszach. Skojarzyem sobie, e to chyba z tego powodu nosz zawsze czapki nacinite na uszy, a do snu mama zakada mi na
gow opask. Od tego czasu coraz czciej przygldaem si sobie w lustrze. Kad wzmiank o uszach, niezalenie od tego, w jakim
kontekcie bya wypowiedziana, braem do siebie. Teraz ju sam, kiedy tylko mogem, przyciskaem uszy do gowy. Gdy miaem
dziesi lat, matka zastaa mnie paczcego przed lustrem. "Co ci jest synku, czemu paczesz?". Nie chciaem nic powiedzie, matka
jednak nalegaa. "Dlaczego jestem taki brzydki? adna dziewczyna mnie nie zechce" wybuchnem. Kompleksy narastay z wiekiem.
Obecno koleanek w towarzystwie oniemielaa mnie, zaczem wic ich unika. Czuem si gorszy od innych. Przestaem wierzy
w swoje zdolnoci i umiejtnoci, chocia nie byo ku temu powodw. Pierwszy kontakt z kobiet miaem w wieku dwudziestu
czterech lat. Poznaem j na imieninach u kolegi. Bya dla mnie mia. Widziaem, e wyranie jest mn zainteresowana. Zaczem
si z ni spotyka. Czuem si dobrze w jej towarzystwie i po raz pierwszy si zakochaem. Ktrego dnia zaprosia mnie do siebie
na kaw. Kawa, potem dwa lub trzy kieliszki alkoholu rozluniy mnie na tyle, e daem si sprowokowa i zdecydowaem si pj
z ni do ka. Nie miaem adnego dowiadczenia. Wiedziaem, do czego to wszystko zmierza i panicznie baem si, eby nie wypa
le. Byem napity. Lk paraliowa mnie. Po duszym czasie, kiedy ju byem prawie przygotowany, usyszaem zniecierpliwiony
gos partnerki: "Ty chyba jeste prawiczek!". A potem miech. I na tym si skoczyo.
Prbowaem jeszcze kilka razy z innymi kobietami na prno.
Przypadek by trudny. Pacjent, jako lekarz, zdawa sobi spraw z psychicznego ta choroby, jednak aden ze stosowanych
sposobw leczenia nie da rezultatw. Potrzeba byo kilku cykli, eby wyleczy go z tego przykrego schorzenia.
Zaburzenia seksualne wci jeszcze uwaane s przez wielu ludzi za co wstydliwego. Prowadzi to niejednokrotnie do nieujawniania choroby, nie tylko przed bliskimi, ale rwniez przed lekarzem. Chorzy ci jak gdyby godzili si ze swoimi uomnociami i z
koniecznoci rezygnowali z peni ycia. W konsekwencji niezaspokojenia potrzeb seksualnych dochodzi do rnych zbocze,
onanizmu i do pojawienia si rnego rodzaju dolegliwoci nerwicowych. Narasta poczucie mniejszej wartoci, pogbiaj si kompleksy. Bywa rwnie tak, e osoba wyleczona zastaje inn rzeczywisto ni ta, jakiej si spodziewaa i dochodzi do koniktw
rodzinnych.
Chora, lat 30, urzdniczka, skierowana zostaa do leczenia przez ginekologa. Cierpiaa od lat z powodu silnych blw w dole
brzucha, ktre wystpoway regularnie w okresie przedmiesiczkowym. Ble byy tak silne, e nieraz musiaa wzywa pogotowie
ratunkowe. Ponadto odczuwaa silne ble narzdw rodnych przy kadej prbie spkowania. Uniemoliwiao to jej normalne seksualne wspycie. Badania ginekologiczne i endokrynologiczne nie wykazay odchyle od stanu prawidowego. Mimo tych mankamentw wyszaj za m w wieku 26 lat, w obawie, jak to uja, przed! staropaniestwem. Polubia mczyzn prawie o dwadziecia
lat starszego. "
M jest bardzo delikatny i nie wymaga ode mnie speniania obowizkw maeskich. Nasze wspycie polega na tym, e
tulimy si do siebie, caujemy i delikatnie piecimy. Ja przyzwyczaiam si do swojej choroby, wystarczy mi w zupenoci taki rodzaj
wspycia. Nie jestem jednak pewna, czy zadowala on ma. Nie chciaabym, eby z tego powodu kiedy mnie zostawi.
Jak wynikao z wywiadu, rdem choroby by gwat, ktry przeya w modoci. Po tym zdarzeniu unikaa mczyzn, jednak
ch wyjcia za m zmusia j do przeamania oporw i prby stosunku pciowego. Prba skoczya si niepowodzeniem z powodu
silnych blw. Wystpi i coraz bardziej pogbia si lk przed stosunkiem. Nie kojarzya swych dolegliwoci z przeytym we wczesnej
modoci gwatem. Win za ten stan rzeczy skadaa raczej na jakie zmiany w jej narzdach rodnych. Badania ginekologiczne jednak
to wykluczyy.
Leczenie za pomoc hipnozy powiodo si i kontakt z pacjentk usta. Po roku przypadkowo spotkaem jej ma. Co sycha
u pastwa? Jak zdrowie ony?
Nie od razu odpowiedzia.
Chyba czuje si dobrze ... Niedawno rozwiedlimy si. Wiadomo ta zaskoczya mnie. Jeszcze niecay rok temu widziaem,
jak z trosk, a nawet nadopiekuczoci, odnosi si do niej. Sprawiali wraenie dobranego maestwa. Jego wyznanie wyjanio mi
wszystko. By jedynakiem i kochajcym synem. W rodzinie dominowaa matka, chciaa mie syna jak najduej w domu. Dlatego
z egoistycznych pobudek utrudniaa mu kontakty z kobietami. Kada ewentualna kandydatka na on bya w jej pojciu nieodpowiednia. On by posusznym, zapatrzonym w autorytet matki synem. Okres najwikszego modzieczego buntu przey pod
opiekuczymi skrzydami matki. Byo mu z tym dobrze. Matka zaatwiaa za niego wszystkie waniejsze sprawy, podawaa niadanie
do ka, przygotowywaa drugie niadanie do pracy. Jej sowa i postanowienia byy wite. Nigdy sam nie podj adnej decyzji.
Swoj przysz on pozna u znajomej matki. Mia wwczas ju ponad czterdzieci lat i matka uznaa, e moe ich wyswata. Tak

28

wic, on wybraa mu matka. Dziewczyna podobaa mu si, chocia nie czu do niej, jak chyba do adnej kobiety, zycznego
pocigu. Bya moda, adna, chcia j mie gwnie po to, eby si ni pochwali przed kolegami, ktrzy nieraz pokpiwali z niego.
Bya pierwsz kobiet w jego yciu, do ktrej prbowa si zbliy zycznie. Ona jednak szukaa rnych pretekstw, eby do tego
nie doszo. Nie nalega wic i tak uoyo si ich wspycie, oparte na przytulaniu, pieszczotach i wzajemnym przywizaniu.
Tragedia zacza si dopiero wtedy, kiedy kobieta zostaa wyleczona ze swojej choroby i domagaa si speniania przez ma jego
maeskich obowizkw. Bardzo chcia, eby ten pierwszy w yciu stosunek wypad jak najlepiej. Cay by spity i przeraony sytuacj. Stosunek by nieudany. Ponawiane prby, te nie przyniosy pozytywnego rezultatu. Daa o sobie zna wzgldna impotencja,
ktra narastaa przez dugie lata, a teraz tak bolenie si ujawnia. To doprowadzio do rozpadu maestwa. A wystarczyoby przecie,
eby rwnoczenie z on sprbowa podda si kuracji. Zwyciy jednak faszywy, wstyd.
NERWICA HIPOCHONDRYCZNA (hipochondria) polega na przywizywaniu zbyt wielkiej wagi do bahych dolegliwoci somatycznych oraz wypatrywaniu w sobie nie istniejcej choroby. Wystpuje tu trwaa i znaczna rozbieno midzy wyobraeniami chorego a stanem faktycznym. Chorzy chc si leczy, ale nie ufaj lekarzom, czsto ich zmieniajc. O chorobach ich drczcych
wiedz bardzo duo, lecz pobienie, poniewa, jeeli chodzi o medycyn" maj tendencje do czytania wszystkiego, co wpadnie im
w rk. Olbrzymia jest rnorodno objaww chorobowych wystpujcych u hipochondryka. Czsto okrelenia objaww
chorobowych s dziwaczne, jak np." ble askotliwe, drganie odbytnicy, zakoatania w odku i temu podobne.
Opowiada kiedy profesor Ber, jak to przysza do niego babina z chorym odkiem.
Co pani dolega? pyta profesor.
Panie doktorze, tam w rodku, w odku, jest mi niedobrze. Boli?
Nie, to nie bl.
A moe kuje lub piecze?
Te nie tak. Ja czuj tak, jakby si tam w odku glizdy zejszczay.
Leczenie hipochondrykw jest trudne, poniewa le przyjmuj tumaczenia i perswazj. W stanie hipnozy oddziaujemy jednak
poza perswazj, gwnie na ukad autonomiczny, regulujc jego prac i zmniejszajc wraliwo na odbir negatywnych bodcw,
zarwno zewntrz jak i wewntrzpochodnych.
NERWICE RUCHOWE polegaj na mimowolnym wystpowaniu skurczw niektrych grup miniowych. Wykazuj
du rnorodno objaww. Do nerwic ruchowych zaliczamy tiki, jkanie, kurcze zawodowe i inne. Kurcze te s zwykle bolesne i
uniemoliwiaj wykonywanie czynnoci ruchowych, przy jednoczenie zachowanej sprawnoci ruchowej, potrzebnej do innych
czynnoci. Na przykad, w kurczu pisarskim wystpuje skurcz mini palcw potrzebnych do trzymania pira i owka, podczas gdy
sprawno caej rki jest prawidowa.
W swojej praktyce lekarskiej stosowaem psychoterapi z udziaem hipnozy w jkaniu, tikach, skurczach pisarskich i czkawce.
W wikszoci z zadowalajcymi rezultatami.
Jkanie polega na wadliwej koordynacji mini warg i jzyka, mini krtani oraz mini oddechowych. Koordynacja ta odbywa
si na zasadzie odruchw warunkowych i jest sterowana przez kor mzgow. Zaburzenia wystpuj zazwyczaj pod wpywem urazu
psychicznego, najczciej gwatownego. Rodzice czsto twierdz, e dziecko "przestraszyo si" i zaczo si jka. Jkanie jest do
pospolit wad wymowy. Leczenie logopedyczne, jak rwnie za pomoc hipnozy, nie zawsze jest atwe. Czasami niewielkie jkanie
czy zacinanie sprawia dno kopotw terapeutycznych, podczas gdy przypadki, zdawaoby si, trudne, daleko zaawansowane, ustpuj
ju po pierwszych seansach. Wanym czynnikiem jest tu fakt, e niektrzy chorzy lekcewa chorob, przyzwyczajaj si do swojej
wady i brak im dostatecznie silnej motywacji do jej zwalczania.
Miaem kiedy szecioletniego pacjenta, chorego na miasteni (niedowad miniowy). Przychodzi z nim jego ojciec, ktry
bardzo silnie si jka. Ktrego dnia moja ona poprosia: Sprbuj zrobi mu kilka seansw. Moe mu to pomoe.
Nie mog sucha, jak ten czowiek si mczy.
Po seansie z dzieckiem zaproponowaem ojcu, e mgbym mu pomc, jeeli sobie tego yczy. By troch zaskoczony, ale
chtnie si zgodzi. Ju po dwch zabiegach zacz dobrze mwi.
Przeprowadzimy jeszcze kilka zabiegw, eby utrwali to, czego ju dokonalimy bdzie pan mg bra udzia w konkursie recytatorskim zaartowaem.
Na kilka nastpnych seansw z dzieckiem przychodzia matka. Ojciec zjawi si po czterech dniach i znw mocno si jka.
Czemu pan nie przychodzi, tak jak uzgodnilimy? Teraz musimy zaczyna od nowa.
Panie doktorze, nie bd si leczy. Przyzwyczaiem si ju do jkania. To wcale mi nie przeszkadza.
Byem zaskoczony t odpowiedzi.
Ale dlaczego? Dobrze pan reaguje, dobrze si zaczo.
Powiem szczerze. Kiedy poszedem po tych dwch seansach do pracy i zaczem rozmawia nie jkajc si, koledzy zaczli
si ze mnie mia. To sprawio, e znw zaczem si jka. Niech ju tak zostanie.
Czasami leczenie jkania wymaga mudnej pracy i dugotrwaego postpowania leczniczego. Jednego ze swoich pacjentw
leczyem przez trzy lata.

29

Podczas seansw naley zlikwidowa lk przed mwieniem, zwrci uwag na prawidow artykulacj, mwienie na wydechu
krtkimi zdaniami, prawidow synchronizacj oddychania.
Zdarza si, e pacjent mwi poprawnie w stanie hipnozy, a po dehipnotyzacji jka si ponownie. Amnezja wystpujca w gbszych stanach hipnozy powoduje, e pacjent nie pamita, i w stanie hipnotycznym mwi prawidowo i czsto nie wierzy lekarzowi.
W takich przypadkach czsto nagrywam na tamie magnetofonowej prawidowo wypowiadane w transie zdania i odtwarzam je pacjentowi na jawie. Dopiero to go przekonuje i likwiduje barier niedowierzania.
Chory powinien mwi wolno, nie spieszc si. Moe to wyda si dziwne, ale wiele osb jkajcych si lubi mwi duo i szybko, jak gdyby w obawie, e nie zd wszystkiego powiedzie przed zajkniciem si.
Innym schorzeniem, ktre mona zaliczy do nerwic ruchowych, jest czkawka. Polega ona na niezalenych od nas skurczach
przepony. Naley jednak zwrci uwag na to, czy czkawka nie jest objawem innej choroby, nkajcej organizm chorego. W takich
przypadkach powinnimy leczy chorob zasadnicz.
Pewnego razu ordynator oddziau chirurgicznego zwrci si do mnie z prob o prb leczenia chorej z uporczyw czkawk.
Nie bardzo wierz, e jej pomoesz swoimi metodami zacz ale wyczerpalimy ju wszystkie inne moliwoci. Cierpi na
to ju prawie rok. Czka tak regularnie, e mona nastawia zegarek co dziesi sekund. Nie ma czkawki tylko w nocy, kiedy pi
gboko.
Podjem si leczenia, nie tylko po to, eby uly chorej, ale rwnie po to, eby przekona kolejnego "niewiernego Tomasza"
do tej formy leczenia. Po dwch tygodniach pacjentk wypisano ze szpitala.
Przystosowanie si do dolegliwoci lub znalezienie rodkw zastpczych zmniejsza zaangaowanie chorego i moe by rdem
niepowodzenia w leczeniu hipnoz. Lekarka, lat 40, zgosia si z powodu skurczw pisarskich. Wzicie do rki pira lub dugopisu
powodowao wystpowanie skurczw, ktre cakowicie uniemoliwiay pisanie. Choroba trwaa kilka lat. Do pracy jedzia z ma
walizkow maszyn do pisania i w ten sposb rozwizaa problem. Zgodzia si na leczenie hipnoz namwiona przez koleank,
lecz bez wikszego przekonania. Po kilku seansach, nie widzc rezultatw, zrezygnowaa z leczenia. C, miaa przecie swoj maszyn.
Kilkoro innych pacjentw z podobnymi schorzeniami udao mi si wyleczy.
Trudne, ale moliwe do leczenia hipnoz, s tiki nerwowe.
Tiki to szybkie skurcze drobnych grup miniowych. Pojawiaj si w pewnych odstpach czasu i mona zapanowa nad nimi
tylko duym wysikiem woli. S one form rozadowania emocjonalnego. Do najczstszych tikw nale: mimowolne grymasy
twarzy, skrcanie gowy, podrzucanie ramion i inne temu podobne, niepotrzebne i nieuzasadnione ruchy.
Szczeglnie podatne na schorzenia nerwicowe s dzieci. Podoem, na ktrym rozwijaj si nerwice, jest neuropatia.
NEUROPATIA to wrodzona lub nabyta skonno do schorze czynnociowych. Manifestuje si nadpobudliwoci, nadwraliwoci naczynioruchow, zaburzeniami snu, skonnoci do odczynw alergicznych i wzmoonymi reakcjami wegetatywnymi.
W organizmie dziecka brak jeszcze wytworzonych mechanizmw obronnych i nawet sabe bodce mog wywoywa silne reakcje.
Nieskonsolidowana rodzina, nerwowo i haas w otoczeniu dziecka oraz bdy wychowawcze s czstymi przyczynami nerwic
u dzieci. Nerwice wieku dojrzaego najczciej maj swoje podoe w dziecistwie. Dlatego tak wane jest przeledzenie i przeanalizowanie dziecistwa chorego.
Przyczyny i objawy nerwic u dzieci i dorosych s podobne. Postpowanie lecznicze jednak bywa rne. Seanse hipnozy
przeprowadzamy w obecnoci rodzicw najczciej matki. Doroli niechtnie poddaj si hipnozie w obecnoci osb trzecich, a
szczeglnie czonkw rodziny. Przy leczeniu dzieci, oprcz seansw z nimi, konieczne s rozmowy z rodzicami, prowadzce do
uwiadomienia istoty choroby i do pouczenia, jak naley postpowa z dzieckiem, eby pomc w leczeniu.
Niektre z nerwic wystpujcych u dzieci s typowe dla wieku dziecicego i modzieczego. Nale do nich: mimowolne
moczenie nocne i jadowstrt.
MOCZENIE NOCNE polega na zaburzeniu korelacji pomidzy orodkami czuwania w korze mzgowej a orodkami podkorowymi. Bodziec potrzeby oddania moczu jest wystarczajco silny do pobudzenia orodkw podkorowych, a jednoczenie zbyt
saby, eby "obudzi" kor mzgow. Mona by powiedzie, e kora mzgowa "pi mocniej" ni orodki podkorowe. Dochodzi
wtedy do automatycznego oddania moczu bez kontrolnego dziaania kory mzgowej. Rodzice czsto uskaraj si, e dzieci pi
bardzo mocno i trudno je obudzi. Jeeli wwczas nawet wstaj i id do ubikacji, eby odda mocz, s jak gdyby w pnie i czsto
rano nie pamitaj tego.
Leczenie hipnoz polega na wytworzeniu w mzgu dziecka czuych mechanizmw kontrolnych. Due znaczenie ma
postpowanie rodzicw. Naley im wyjani, e dziecka nie naley budzi po to, eby oddao mocz, poniewa obnia to poczucie
obowizku dziecka i nie mobilizuje do walki z chorob (mama pamita, ja nie musz). Jeeli dziecko zmoczy si w nocy, nie naley
go za to karci ani zawstydza. Mona pomc przez prawidowe organizowanie zaj domowych i likwidacj sytuacji stresujcych,
szczeglnie przed snem.
Z powodu moczenia nocnego leczyem dziesicioro dzieci w wieku od szeciu do czternastu lat. Niepowodzeniem zakoczya
si kuracja trojga. Leczenie trwa na og dugo. Do wyleczenia wystarczay srednio trzy cykle lecznicze w odstpach kilkumiesicznych.
W jednym przypadku trwae wyleczenie uzyskaem ju po pierwszym cyklu. W dwu innych do wyleczenia potrzebowaem 5-6 cykli

30

na przestrzeni dwch lat.

JADOWSTRT PSYCHICZNY jest schorzeniem stosunkowo rzadkim, wystpuje on u dziewczt w wieku pokwitania
i modych kobiet. Charakteryzuje si silnym brakiem aknienia, poczonym zazwyczaj z wymiotami. Prowadzi to w konsekwencji
do wychudzenia, a nawet wyniszczenia caego organizmu. W swojej praktyce spotkaem si z dwoma przypadkami choroby. Leczenie
obu dao pozytywne wyniki.
Chora, lat 15, uczennica, od ponad roku cierpiaa z powodu jadowstrtu. Z wysikiem zjadaa mikroskopijne iloci pokarmw,
ktre najczciej zwracaa. Choroba zacza si po przejciu banalnego zazibienia. Pocztkowo uwaano, e brak apetytu jest
wynikiem przebytej choroby i po rekonwalescencji wszystko powrci do normy. Tak si jednak nie stao. Zmuszanie do spoywania
posikw doprowadzao do wymiotw. W czasie pobytu w szpitalu rozpoznano jadowstrt psychiczny. Nie udao si jednak wyleczy
choroby. Brak substancji pokarmowych, soli i mikroelementw uzupeniano co pewien czas kroplwkami. Leczenie psychoterapeutyczne w hipnozie pocztkowo nie dawao efektw. Co prawda stan psychiczny chorej poprawi si, odzyskaa spokj, znikna paczliwo. Nawet prbowaa od czasu do czasu co zje, ale zawsze koczyo si to wymiotami.
Dziewczyna darzya mnie sympati. Byem dla niej niekamanym autorytetem. Postanowiem wykorzysta to do dalszego
leczenia. Po jednym z seansw zaprosiem j, za zgod, rodzicw, do kawiarni. To jej zaimponowao. W kawiarni zaproponowaem,
aeby wypia herbat i zjada ciastko. Bya zatrwoona:
Panie doktorze, boj si, e zwymiotuj.
Nie obawiaj si, jeste pod moj opiek i nic ci nie grozi.
Zamwiem herbat i ciastka. Nie zwracaem uwagi na to, e nie jada. Koczc ju swoje ciastko, zwrciem si do mej:
Jak dugo bdziesz siedziaa nad ciastkiem? Herbata te ju wystyga. Sprbuj, na pewno nic zego si nie stanie.
Wzia odrobin na yeczk, potrzymaa w ustach i pokna. Po chwili drugi kawaeczek. eby odwrci jej uwag, zaczem
opowiada o swojej modoci, o kopotach i tragediach, jakie przeywaem bdc w jej wieku. Opowiadaem z duym zaangaowaniem. Suchaa z zaciekawieniem, sigajc od czasu do czasu po ciastko. Jada odruchowo, wpatrzona we mnie i wsuchana
w moje opowiadanie. W pewnym momencie spojrzaa na talerzyk, gdzie zostaa tylko resztka ciastka.
Boe, na pewno zaraz zwymiotuj!
Moesz by zupenie spokojna, przeamaa ju lk przed jedzeniem. Teraz wszystko bdzie dobrze. Wierzysz mi?
Wierz.
To by dopiero pocztek sukcesu. Dalsze leczenie trwao jeszcze okoo dwch tygodni. Wszystko skoczyo si pomylme.
Po kilku latach zadzwonia do mnie jej matka:
Panie doktorze, M. jest w szpitalu. Znw nie moe je i wymiotuje. Bardzo prosia, eby pan j odwiedzi i pomg.
Traem na por obiadow. Przed ni sta nie tknity obiad.
Na mj widok rozpakaa si.
Przez tyle lat byo dobrze, a teraz znw si zaczo. Czy ja ju nigdy nie bd zdrowa?
Przyczyna jej obecnej choroby nie bya ju jednak ta sama.
Bya dziewczyn ambitn, troch egocentryczn. W szkole i na studiach radzia sobie dobrze. I nagle oblaa kolokwium. By
to dla niej szok, ktry wyzwoli tkwice gdzie w podwiadomoci objawy.
Tym razem poradziem sobie znacznie atwiej. Jej wiara, e "wszystko potra", pomoga. Wyjaniem przyczyny obecnego"
stanu.
To nie ma nic wsplnego z tym, co byo kiedy. Po prostu zbyt przeja si niepowodzeniem. Poprosz salow, eby odgrzaa
obiad i zjesz go w mojej obecnoci.
Sukces by peny.

ZASTOSOWANIE HIPNOZY W LECZENIU CHORB PSYCHOSOMATYCZNYCH


W chorobach psychosomatycznych zmiany organiczne wywoane s wzmoonym napiciem, stresami i zaburzeniami psychicznymi. Wszystkie nie leczone nerwice wegetatywne mog doprowadzi do zmian w narzdach. Im wikszy wpyw na powstanie
choroby maj czynniki psychiczne, tym wiksze szanse daje leczenie hipnozopsychoterapeutyczne. Czstym schorzeniem tego typu
jest choroba wrzodowa odka. Wzmoone napicie nerwowe, brak odpornoci psychicznej, stale powtarzajce si stresy mog
prowadzi do nasilonego niewspmiernie do potrzeb wydzielania soku odkowego, czyli nadkwasoty, a przy nadmiernych skurczach i niedokrwieniu cian odka do powstawania naderek i owrzodze. Hipnozopsychoterapia odgrywa bardzo wan rol w
leczeniu choroby wrzodowej. Przed paru laty robiem zestawienie wynikw leczenia klasycznego i za pomoc hipnozy. Leczyem hipnozopsychoterapi dziesiciu chorych na owrzodzenie odka. Miaem te moliwo porwnania wynikw podobnej grupy
chorych, leczonych w sposb tradycyjny za pomoc rodkw farmakologicznych i diety. U wikszoci chorych leczonych hipnoz
szybciej ustpiy ble i wygoiy si owrzodzenia, mimo e nie otrzymywali adnych lekw. Mniej te byo nawrotw choroby.
W leczeniu astmy hipnozoterapia daje rwnie dobre wyniki. Etiologia astmy nie jest jeszcze dokadnie znana. Niewtpliwie
du rol odgrywa tu czynmk psychiczny. Jak wielki jest jego wpyw na powstanie choroby, moe wiadczy opisany niej niecodzi-

31

enny przypadek.
Chora, lat okoo 40tu, zgosia si z powodu okresowych atakw astmy, ktre wystpoway zawsze po umyciu gowy.
Lekarze, u ktrych si leczya, przypuszczali, e jest uczulona na szampon. Zalecono zmian szamponu. Napady dusznoci
jednak nie ustpiy. Powtarzay si rwnie po myciu gowy mydem, a nawet czyst wod.
Prosz powiedzie, czy nie zdarzyo si co szczeglnego wwczas, kiedy po raz pierwszy nastpi atak astmy, co, co, wizaoby
si z myciem gowy.
Nic takiego sobie nie przypominam. Raz zabrako ciepej wody i spukaam wosy zimn. W nocy wystpi pierwszy atak.
Czy wrd bliskich pani osb nikt nie choruje na astm? zadaem pytanie, ktre tylko pozornie nie miao zwizku z poprzednim.
Tak, moja matka.
Teraz wszystko stao si zrozumiae. Spukanie gowy zimn wod spowodowao zazibienie i nieyt oskrzeli. Na ten czynnik
zyczny naoy si czynnik psychiczny w postaci lku przed astm. Zapewne od dawna tkwi on w podwiadomoci pacjentki.
Widziaa jak matka przeywa napady dusznoci, i baa si, e w przyszoci te j to czeka. Na pewno nieraz przechodzia przezibienie,
nie wywoywao ono jednak atakw, gdy nie kojarzy si z nim lk przed chorob. Moliwe, e w krytycznym dniu wicej mylaa
o chorobie matki i bya w gorszej dyspozycji psychicznej, co spowodowao poczenie tych dwch elementw i zapocztkowao
chorob. Reszta bya konsekwencj tego zdarzenia. Wytworzy si odruch warunkowy. Mycie gowy warunkowao napad dychawicy
oskrzelowej. Wyjaniem pacjentce mechanizm i rdo choroby.
Trao jej to do przekonania. Przeprowadzony cykl zabiegw hipnozopsychoterapeutycznych zlikwidowa lk i chorob. Chcc
przekona j o tym, e jest ju zupenie zdrowa, przed zakoczeniem leczenia poleciem umycie gowy w mojej obecnoci, ktra
dawaa jej poczucie bezpieczestwa. Ataki astmy nigdy ju nie wystpiy.
W rnego rodzaju uczuleniach du rol odgrywa czynnik psychiczny. Przewleke schorzenia, a wic i uczulenia, czsto
prowadz do wytworzenia si chorobowych odruchw warunkowych. Utrudnia to, a czsto nawet uniemoliwia leczenie metodami
tradycjonalnymi. Hipnozoterapia moe by wwczas metod z wyboru. Leczyem kiedy z powodzeniem 12-letniego chopca cierpicego na katar sienny. Pyki traw i kwiatw kwitncych wiosn wywoyway u niego katar i zawienie oczu. Od kilku lat by
leczony bez wikszego efektu. Zgodziem si na leczenie hipnoz, gdy dowiedziaem si, e nawet widok kwitncej ki na ekranie
telewizyjnym wywoywa u niego reakcj chorobow.
Inny przypadek uczulenia dotyczy absolwenta technikum dentystycznego. W pierwszym tygodniu pracy zawodowej wystpia
u niego na caym ciele pokrzywka. Dermatolog stwierdzi uczulenie zawodowe. Wykonane testy wykazay zwikszone reakcje skrne,
bez jednoznacznego jednak okrelenia substancji uczulajcej. W szkole styka si z takimi samymi zwizkami chemicznymi, a mimo
to uczulenie nie wystpowao. Mona byo przypuszcza, e uczulenie w pracy wystpio na skutek wikszego ich stenia. Znaem
pacjenta od dziecka. By nadwraliwy i mao odporny psychicznie. Czsto przed klaswkami lub innymi stresujcymi sytuacjami
miewa zaburzenia odkowe w postaci biegunek lub wymiotw. Przyjem wic zaoenie, e uczulenie moe mie to psychiczne.
Nie znany by mi jednak czynnik wyzwalajcy.
Czy kto z twoich znajomych z pracy ma uczulenie zawodowe? zapytaem.
Tak. Koleanka.
Jak sobie z tym radzi?
Musiaa zrezygnowa z pracy i przej do innego zawodu.
Dowiedzia si o tym w przeddzie swojej choroby. Bardzej lubi swj zawd i nie wyobraa sobie pracy poza nim. Powsta
lk, e moe te bdzie musia si przekwalikowa. Przypomnia sobie, e jako dziecko by uwaany za uczuleniowca. Nie jada
poziomek, ograniczano w jego diecie jajka i inne potrawy, ktre mogy wywoa uczulenie. Wanie ten lk by przyczyn choroby.
Przeprowadzona kuracja hipnozopsychoterapeutyczna usuna lk, a co za tym idzie chorob. Pracuje w swoim zawodzie ju ponad
10 lat. Nawrotu choroby nie byo.
Ukad krwionony silnie reaguje na stany psychiczne czowieka. Spotykamy si z tym niemal codziennie. Zdenerwowanie i
wzruszenie przyspiesza akcj serca, zakopotanie wywouje zaczerwienienie twarzy, a strach i przeraenie jej blado. S to zjawiska
normalne. Nadwraliwo prowadzi jednak do reakcji nadmiernych, takich jak arytmia, podwyszone cinienie krwi, napady dusznicy
bolesnej lub zaburzenia ukrwienia na skutek nadmiernych skurczw naczy krwiononych. Dugotrwaej i czsto powtarzajce si
skurcze prowadz do zmian chorobowych w naczyniach krwiononych.
Chory, lat 40, zgosi si na leczenie odwykowe od palenia papierosw, musia rzuci palenie ze wzgldu na stan zdrowia. Od
dwch lat cierpia z powodu niedokrwienia lewej nogi. Noga: bya blada i zzibnita. Chodzenie sprawiao mu trudnoci. Krtki,
nawet niezbyt forsowny spacer powodowa bl nogi.
Z czasem dolegliwoci nasiliy si. Dla uzyskania trwaego rozszerzenia naczy i poprawy ukrwienia wykonano zabieg chirurgiczny, tzw. sympatektoni. Polega ona na przeciciu gazek nerwu odpowiedzialnego za skurcz naczy. Po roku podobne objawy
chorobowe wystpiy w prawej nodze. W ostatnim czasie" ju po przejciu 50-100 metrw musia przystawa i odpoczywa z powodu
blw. Grozia mu druga operacja, tym razem prawej nogi. Nie chcia si na to zgodzi i szuka innych sposobw leczenia. Wiedzia,

32

e nikotyna poprzez ukad autonomiczny zwiksza skurcz naczy. Liczy, ze dziki rzuceniu palenia nastpi poprawa ukrwienia i operacja nie bdzie konieczna.
Z pimiennictwa i wasnych dowiadcze wiedziaem, e poprzez oddziaywanie hipnozo terapeutyczne mona obniy napicie
miniwki cian naczy i doprowadzi do ich rozszerzenia. Postanowiem rwnoczenie z kuracj odwykow oddziaywa na ukad
autonomiczny: wykona co w rodzaju sympatektonii, tylko e nie skalpelem, a oddziaywaniem hipnozopsychoterapeutycznym. Ju
w trakcie leczenia pojawiy si pierwsze oznaki poprawy ukrwienia. Noga si zarowia i wzrosa jej ciepota. Pacjent odbywa coraz
dusze spacery bez koniecznoci odpoczywania. Po pierwszym cyklu leczniczym mg ju bez trudu pokonywa 2-kilometrowe
trasy.
Mino 8 lat od chwili zakoczenia leczenia. Pacjent czuje si dobrze, duo chodzi, nie pali, jedzi na rowerze i zapewne ju
zapomnia, e grozia mu operacja.
Hipnozoterapeuci wiele uwagi powicali chorobom skrnym. Stwierdzono du wspzaleno midzy zaburzeniami i
urazami psychicznymi, a niektrymi chorobami skry. Zaleno ta jest obustronna. Na przykad brodawki u modych osb mog
stanowi utrudnienie w ich yciu spoecznym, co w rezultacie prowadzi do izolacji, osamotnienia, a nawet depresji. Rwnie urazy
psychiczne mog prowadzi do reakcji skrnych. Znane s przypadki, kiedy silne i gwatowne przeycia doprowadziy w cigu
krtkiego czasu do wyysienia lub osiwienia. Reakcje skry na sugestie s nieraz bardzo silne. Na jednym z odczytw osobie zahipnotyzowanej przyoyem do przedramienia owek sugerujc, e to palcy si papieros. Po kilkudziesiciu sekundach wystpio w
tym miejscu wyrane zaczerwienienie. Lecznicze dziaanie sugestii znane jest rwnie w medycynie ludowej. Bo czyme innym jest
znikanie brodawek po tzw. "zamawianiu" lub przewizywaniu ich czerwon nitk?
W swojej praktyce leczniczej miaem kilkanacie przypadkw brodawek modzieczych, dwa przypadki uszczycy i egzem.
W przewaajcej wikszoci leczenie dao dobry skutek. Czasami zlikwidowanie choroby skrnej jest niezamierzone i nastpuje
w trakcie leczenia chorego z innego powodu.
Odzwyczajaem kiedy od palenia 60-letni pacjentk. Naogowo palia od 40 lat, nieraz 50 papierosw dziennie. Nie miaem
w zwizku z tym zbyt wielkiej nadziei na powodzenie. Kuracja przebiegaa jednak nad podziw dobrze. Ju po czterech czy piciu
seansach przestaa pali. Na ostatni wizyt przysza z bukietem piknych kwiatw.
Te kwiaty to nie za odzwyczajenie mnie od palenia papierosw powiedziaa umiechajc si tajemniczo. Nawet pan nie
wie, e uwolni mnie pan od choroby, na ktr cierpiaam dwadziecia lat. Wyleczy pan egzem.
Pacjentka po wielu latach bezskutecznego leczenia zrezygnowaa, pogodzia si z losem. Egzema nie sprawiaa jej dolegliwoci
zycznych, chciaa j zlikwidowa gwnie ze wzgldw kosmetycznych. Nie mogem zrozumie, jak doszo do wyleczenia. Przecie
niczego nie sugerowaem, gdy nie wiedziaem o egzemie. Wyjanienie okazao si do proste. W czasie wstpnej rozmowy mwiem
o rnych moliwociach leczenia hipnoz, midzy innymi wspomniaem rwnie o wpywie na zmiany skrne. Pacjentka, nic mi
nie mwic, eby "nie zauroczy", sama w czasie seansw wczya sugesti dotyczc egzemy. Mylaa nie tylko o tym, eby nie pali,
lecz rwnie o wyleczeniu tej dole:gliwoci. Efekt by zaskakujcy.
Pewnego razu natarczywy dzwonek telefonu obudzi mnie z pierwszego snu:
Mwi lekarz dyurny oddziau pooniczego. Przepraszam, e dzwoni o tak nieodpowiedniej porze. Pogotowie przywiozo
chor z zagraajcym poronieniem, twierdzi, e tylko pan moe jej pomc. Jest to pani A., pana bya pacjentka. Prosi, eby pan
koniecznie przyjecha.
Dobrze znaem pacjentk i wiedziaem, e potrzebuje mojej pomocy. Leczyem j przed dwoma laty z powodu "lkw ulicy".
Kiedy zasza w ci, przysza po porad. Baa si, e pord moe spowodowa nawrt choroby. Wyjaniem, e nic jej nie zagraa i
moe urodzi. Byem wic w pewnym sensie za ni odpowiedzialny. W szpitalu przyja mnie jak ducha opatrznoci. Troch inaczej
potraktowa moj wizyt lekarz dyurny.
Nie wiem, czy bdzie pan mg pomc. Prawdopodobnie nie uda si utrzyma ciy.
Krtko opowiedziaem mu histori pani A. Wyjaniem, e jej gboka wiara w powodzenie hipnozoterapii moe by bardzo
pomocna. Byem ju znany w rodowisku lekarskim jako hipnozoterapeuta. w lekarz take zna moje osignicia w tej dziedzinie.
Nie oponowa wic i zgodzi si na przeprowadzenie prby. Usiadem na krzele obok ka chorej. Pooyem rk na jej doni.
Chwycia j mocno, pooya na brzuchu, jak gdyby chciaa, eby jaka nie znana energia przenikna do jej organizmu. Z ufnoci
patrzya mi w oczy.
Zrobi wszystko, eby pani pomc. Prosz si uspokoi i odpry. Teraz potrzebny jest pani mocny, leczniczy sen. Ble i
krwawienia ustpi, urodzi pani we waciwym czasie. Musi mi pani uwierzy i uwierzy w si wasnego organizmu.
Sugestie, ktre jej przekazywaem w czasie hipnozy, wzmocnione jej wiar w skuteczno metody leczniczej, zlikwidoway zagroenie poronieniem. W czasie nastpnych seansw przygotowaem j psychicznie do porodu, ktry przeszed bez komplikacji i
prawie bezbolenie.
Bezbolesne porody w stanie hipnozy znane s szeroko na caym wiecie. Czciej jednak psychoterapi, a w szczeglnych przypadkach hipnoz, stosuje si do przygotowania kobiet ciarnych do bezbolesnych porodw. Znieczulenie hipnotyczne w czasie
porodu nie zaburza czynnoci porodowej i wpywa korzystnie na rytm skurczw macicy. Bezbolesny pord moe odbywa si w stanie

33

hipnozy w obecnoci osoby hipnotyzujcej lub bez jej bezporedniego udziau. W drugim przypadku konieczne jest przeprowadzenie
kilku seansw przed porodem. Ciarna rodzi wwczas w stanie czuwania, a bezbolesno jest nastpstwem sugestii pohipnotycznych.
W czasie pobytu w sanatorium w Krynicy prowadziem pogadank na temat moliwoci wykorzystania hipnozy w lecznictwie.
W dyskusji zwrci si do mnie jeden z kuracjuszy: Panie doktorze, czy mona hipnoz leczy cukrzyc? Od piciu lat choruj i
chtnie poddabym si prbie.
Nigdy dotychczas nie rozwaaem takiej moliwoci. W znanym mi pimiennictwie nie znalazem na ten temat adnych opracowa. Moe jednak sprbowa? Mam teraz po temu okazj. Swego czasu przeprowadziem dowiadczenia, z ktrych m. in.
wynikao, e pod wpywem sugestii w hipnozie mona podwyszy poziom cukru we krwi. Moe wic pod wpywem odpowiednich
sugestii organizm zareaguje w odwrotnym kierunku? Dowiedziony jest wpyw czynnikw psychicznych na przebieg choroby: w
sprzyjajcych warunkach poziom cukru obnia si nawet bez leczenia. Nie zawsze przecie cukrzyca jest wynikiem uszkodzenia
trzustki. Zdecydowaem si sprbowa. Pacjent reagowa dobrze. W stan hipnozy zapada szybko i gboko. Ju po pierwszym seansie
poziom cukru obniy si na tyle, e trzeba byo zmniejszy dawk insuliny do poowy. Dalsze leczenie doprowadzio do ustabilizowania si poziomu cukru we krwi na grnej granicy normy. Podawanie insuliny ograniczono to minimum. Niestety, nie wiem,
czy rezultat leczenia by trway, poniewa kontakt z pacjentem po wyjedzie z sanatorium usta.
Podejmowano skuteczne prby leczenia hipnoz innych schorze endokrynologicznych i schorze przemiany materii, gwnie
nadczynnoci tarczycy i otyoci. Leczyem z powodzeniem cztery osoby z powodu otyoci. Jedna z pacjentek w cigu trzech miesicy
stracia na wadze 15 kg. Sugestie hipnotyczne w leczeniu otyoci prowadz do zmniejszenia apetytu oraz przyspieszema przemiany
materii.

LECZENIE HIPNOZ UZALENIE


Uzalenienie jest to stan psychiczny, a czsto rwnie zyczny, ktry powstaje na skutek interakcji ywego organizmu i substancji
uzaleniajcej. Prowadzi to do przymusu staego lub okresowego pobierania danego rodka, aby doznawa jego wpywu na psychik
lub unika przykroci zwizanych z jego nie braniem.
Uzalenienie psychiczne jest subiektywnym przeyciem emocjonalnym. Zaywanie rodka wywouje stan dobrego samopoczucia, a jego brak stan zego samopoczucia.
Uzalenienie zyczne powstaje na skutek wczenia danego rodka chemicznego w cykl metaboliczny organizmu. Przymusowa
abstynencja prowadzi do zaburze w funkcjonowaniu organizmu, takich jak osabienie, poty, drenie, ble.

UZALENIENIE ALKOHOLOWE
Alkohol etylowy jest substancj, ktra stosunkowo atwo prowadzi do uzalenienia. Powszechna dostpno alkoholu i
nieprawdziwe mniemanie o jego maej toksycznoci sprawiaj, e alkoholizm jest bardzo rozpowszechniony i staje si problemem
spoecznym.
Na wiecie jest ponad 25 milionw alkoholikw. W spoeczestwie europejskim 10-15% osb dorosych to alkoholicy. W
Polsce jest ich okoo 700 tysicy.
Nie kady w jednakowym stopniu ulega uzalenieniu alkoholowemu.
Mog temu sprzyja pewne predyspozycje osobnicze, rodowisko, obyczaje, choroby i urazy psychiczne. atwiej ulegaj''..
uzalenieniu ludzie o chwiejnym ukadzie nerwowym, o sabej woli, osoby znerwicowane, niemiae i z kompleksami. Pijemy przy
rnych okazjach i uwaamy to za normalne.
Marian Zaucki pisa w swoim wierszu:
" wszak wszystko u nas zaatwia si przy wdce i lub, i awans, i prawo jazdy".
Du trudnoci we wczesnym rozpoznawaniu i leczeniu uzalenienia jest skryty, bez rzucajcych si w oczy objaww rozwj
choroby. Wielu alkoholikw twierdzi, e nie s uzalenieni. Przed pjciem do lekarza powstrzymuje te niektrych faszywy wstyd.
Potocznie uwaa si, e alkoholik to ten, ktry czsto, regularnie si upija. A przecie ludzie, ktrzy si nie upijaj, ale musz
codziennie "strzeli sobie setk" lub ci, ktrzy pij w regularnych, wikszych lub mniejszych odstpach czasowych, to te uzalenieni.
Dlatego tak wane jest poznanie podstawowych faz rozwoju choroby alkoholowej.
Uzalenienie nigdy nie powstaje od razu, ksztatuje si w cigu lat, w okresach rnej dugoci u poszczeglnych osb. Czas
trwania kolejnych faz rozwoju choroby jest bardzo rny i zaley od wielu czynnikw, midzy innymi od wieku rozpoczcia picia,
osobowoci pijcego, przebytych chorb itp.
Fazy rozwoju choroby alkoholowej.
1. Faza pocztkowa charakteryzuje si tym, e picie ma charakter sporadyczny i jest umotywowane przyczynami zewntrznymi:
imieniny, lub lub inne uroczyste okazje. Osobnik o skonnociach do uzalenienia szuka pretekstu do wypicia. Alkohol powoduje
rozadowanie napicia i przynosi ulg, ktr pijcy przypisuje okolicznociom towarzyskim. Zwiksza si tolerancja na alkohol.
2. Faza ostrzegawcza (zwiastunw). Alkohol staje si potrzeb. Pojawiaj si natrtne myli o alkoholu. Jednoczenie rodzi si
poczucie winy z powodu naduywania go. Czsto kto przed spotkaniem, na ktrym przewidziana jest ograniczona ilo alkoholu,

34

wypija w domu kieliszek lub dwa. Zaczyna pi w tajemnicy przed otoczeniem. Zdarza si utrata kontroli nad piciem.
3. Faza krytyczna jest pocztkiem uzalenienia. Brak kontroli nad piciem jest objawem staym. Pierwsze dawki alkoholu
powoduj niepohamowan potrzeb dalszego picia. To z reguy prowadzi do gbokiego upojenia. Zmniejsza si krytycyzm, maleje
sprawno intelektualna. Chory wyranie szuka okazji do wypicia. Myli jego zaprztnite s spraw zdobycia alkoholu. Dochodzi
do zaburze ycia seksualnego do impotencji. Pojawia si potrzeba picia porannego z powodu kaca. Wypija wwczas piwo lub
niewielk ilo innego alkoholu, czsto na czczo, eby mc podj jakiekolwiek zajcie. Wyranie obnia si tolerancja na alkohol.
4. Faza przewleka picie poranne staje si regu. Dochodzi do wielodniowych cigw pijcych (tzw. trzydniwki, tygodniwki
itp.). Chorzy pij rne pyny zawierajce alkohol. Zmienia si wyranie zachowanie wobec otoczenia, a szczeglnie wobec rodziny.
Nastpuje degradacja psychiczna i spoeczna. Szuka si kontaktu z ludmi z marginesu spoecznego. Dochodzi do zycznego
wyniszczenia organizmu, drenia rk, braku apetytu. Tolerancja na alkohol jest znacznie obniona. Pojawiaj si omamy wzrokowe
(biae myszki, gady) i suchowe. Wzmaga si agresja. Nie dostarczenie organizmowi alkoholu w tej fazie powoduje: I wystpowanie
tak zwanego zespou abstynencyjnego, ktry charakteryzuje si blami i zawrotami gowy, osabieniem, biegunkami, blem i dreniem mini. Jest to wynik uzalenienia organizmu od alkoholu. Pojawiaj si stany lkowe, depresja, egoizm. Chorzy, kiedy prawdomwni, zaczynaj kama i konfabulowa.
Degradacja psychiczna w przebiegu choroby alkoholowej jest wynikiem zmian organicznych (uszkodze) w mzgu. Upoledzeiu ulega zwaszcza uczuciowo wysza. Zniszczenia zyczne dotyczy mog wszystkich narzdw i tkanek. Czsto spotyka
si zwyrodnienie minia sercowego, nieyt przewodu pokarmowego, uszkodzenie miszu wtroby i jej marsko.
Leczenie uzalenienia alkoholowego jest trudne, wymaga duego wysiku i cierpliwoci. Powodzenie terapii zalene jest od
stanu zaawansowania choroby oraz od chci i zaangaowania leczonego.
Niestety, rzadko si zdarza, aeby chorzy zgaszali si do leczenia w pocztkowej lub ostrzegawczej fazie choroby. Wikszo
uwaa, e nie s uzalenieni. Leczenie najczciej podejmuj pod presj rodziny lub otoczenia, w zwizku z tym ich zaangaowanie
jest mae. Nawet ci, ktrzy przychodz z wasnej inicjatywy, nie s wolni od sprzecznych uczu. Z jednej strony chcieliby si uniezaleni, z drugiej za nie mog pogodzi si z myl o abstynencji do koca ycia. Maj poczucie, e ogranicza si ich wolno i auj,
e nie bd mogli nigdy wypi, a czsto wanie z alkoholem zwizane s ich najprzyjemniejsze wspomnienia. Pamitaj mie chwile,
zapominajc o koszmarze uzalenienia.
Podstawow form leczenia choroby alkoholowej jest dugotrwaa psychoterapia i rehabilitacja. Dymy do tego, aby chory
mg wypracowa wiadom postaw abstynenck i pen motywacj do ycia bez alkoholu. Leczenie uzupeniamy rodkami farmakologicznymi, ktre blokuj metabolizm alkoholu, np. anticolem czy esperalem, Powoduj one niepene utlenianie alkoholu we
krwi. Powstajcy w wyniku tego aldehyd octowy wywouje objawy zatrucia. W kilka minut po wypiciu alkoholu pojawia si uczucie
gorca, zaczerwienienie twarzy, przyspieszenie akcji serca i oddechu, spadek cinienia krwi, duszno i uczucie lku. Obawa przed
wystpieniem tych objaww powoduje powstrzymanie si od picia.
Szczegln rol w leczeniu uzalenienia alkoholowego spenia psychoterapia w stanie hipnozy. Jest ona z reguy skuteczniejsza
od klasycznego oddziaywania psychoterapeutycznego. Niestety, w przewlekej (kocowej) fazie alkoholizmu i ta metoda jest mao
skuteczna, poniewa zmiany organiczne w mzgu w znacznym stopniu ograniczaj, krytycyzm chorego, a to zmniejsza skuteczno
argumentacji i oddziaywania.
W 1970 roku odwiedziem oddzia leczenia alkoholikw w klinice psychiatrycznej profesora Eugeniusza Ronowa w Moskwie.
Hipnoza stosowana jest tam w celu wytworzenia odruchw warunkowych odrazy do alkoholu.
Lekarz prowadzi leczenie grupowe w sali chorych. Pacjenci le w kach, obok ktrych ustawione s kubeki. Po wprowadzeniu w stan hipnozy sugeruje im si, e "alkohol jest niesmaczny, odraajcy, cuchnie, e sam zapach alkoholu bdzie wywoywa u
nich wymioty i inne nieprzyjemne objawy". To mwic spryskuje si im alkoholem twarze, bielizn lub wlewa niewielkie iloci do
ust. U wikszoci wywouje to odruchy wymiotne. Chorzy nachylaj si nad kubekami i wymiotuj.
Metoda ta sprawia na mnie raczej niemie wraenie. Profesor uwaa siebie za twrc tej metody, nazwa j "stresemocjonaln".
By z niej bardzo zadowolony.
Kiedy po kilku dniach egnaem si z nim, zwrci si do mnie:
No c kolego, moe zastosujecie moj metod w Polsce?
Przykro mi, panie profesorze odrzekem ale obawiam si, e u nas ona si nie przyjmie.
Dlaczego? Przecie mamy tu takie dobre wyniki.
Bo nard radziecki jest bardziej posuszny ni polski.
Profesor obieca przysa mi zaproszenie w roku nastpnym w celu kontynuowania obserwacji.
Nie przysa.
W hipnozopsychoterapii uzalenienia alkoholowego preferuj metod psychologiczn. Polega ona na wyjanieniu istoty
choroby, jej przebiegu i zagroe z ni zwizanych. Sugestiami w hipnozie d do wytworzenia silnych motywacji ycia bez alkoholu.
Staram si wzmocni wol chorego i przekona go o moliwoci cakowitego wyleczenia. Unikam takich sformuowa jak to, e ju
nigdy w yciu nie wemie alkoholu do ust. Takie postawienie sprawy, szczeglnie na pocztku leczenia, czsto prowadzi do zm-

35

niejszenia zaangaowania, a nawet rezygnacji z leczenia. Chorzy boj si, e ju nigdy w yciu nie bd mogli wypi, i czuj si w
jakim stopniu poszkodowani, niepenowartociowi. Z tego samego powodu chorzy majcy zalecenie brania awersyjnych rodkw
farmaceutycznych, takich jak np. anticol, czsto symuluj ich zaywanie, a wszczepiony esperal usuwaj. Podwiadomie nie chc by
pozbawieni moliwoci wypicia. Wyjaniam im wic, e w przyszoci, po cakowitym wyleczeniu, kiedy posid umiejtno
samokontroli, bd mogli wypi kieliszek szampana na Nowy Rok czy lampk koniaku przy innej okazji.
Musimy jednak by pewni zaznaczam e ten jeden kieliszek nie pocignie za sob nastpnych.
Staram si, oczywicie, doprowadzi do cakowitej abstynencji, lecz nie za wszelk cen i nie w pocztkowym okresie leczenia.
Problem cakowitej abstynencji poruszam dopiero wwczas, kiedy alkohol przestaje by dla pacjenta koniecznoci.
Wieloletnie dowiadczenia potwierdziy skuteczno takiego psychologicznego podejcia.
Wytworzenie nietolerancji zycznej na alkohol traktuj jako spraw bardzo wan, ale drugorzdn. Nie moe by trwae to,
co oparte jest tylko na lku przed zym samopoczuciem, wymiotami lub innymi przykrymi sensacjami. Lk taki chory moe
przezwyciy i kuracja nie odniesie skutku. Znacznie waniejsze jest wytworzenie braku potrzeby picia i wytworzenie niechci do
alkoholu, opartej na odpowiednio dobranej motywacji.
Leczenie osoby uzalenionej powinno by systematyczne i dugotrwae. Niepowodzenia w leczeniu najczciej s spowodowane
zbyt krtkim okresem sprawowania opieki nad pacjentem.
Nie mona ulega opinii chorego, e ju jest zdrowy, silny i psychicznie odporny, gdy moe to by zudne.
Jako regu stosuj 3-4 cykle lecznicze na przestrzeni dwch lat. Niekiedy jednak choroba wymaga duszego kontaktu z pacjentem. Naley go uprzedzi, e nawet po zakoczeniu leczenia, jeeli wystpi niepokj czy nadmierne podniecenie, musi natychmiast
skontaktowa si z lekarzem, gdy mog to by objawy zwiastujce nawrt choroby.
Chory, lat 38, wyksztacenie wysze, zgosi si na leczenie z powodu przewlekej choroby alkoholowej. Pi od kilkunastu lat.
Na skutek naduywania alkoholu straci prac i prawo wykonywania zawodu. Leczony by pocztkowo w poradni odwykowej,
pniej w szpitalu bezskutecznie. By czstym pensjonariuszem izby wytrzewie. Na rok przed zgoszeniem si do mnie podda
si rwnie leczeniu za pomoc hipnozy. Stosowano leczenie metod awersyjn, starajc si wytworzy nietolerancj zyczn na
alkohol. Ba si pi w obawie przed mogcymi wystpi mczcymi objawami. Z podobnymi reakcjami organizmu zetkn si ju
wczeniej, w czasie leczenia anticolem. Kiedy wydawao si, e kuracja przynosi efekty, po dwch miesicach abstynencji spotka
koleg, z ktrym niegdy pija. Ten namwi go do pjcia "na jednego". Z pocztku broni si, ale bez wikszego przekonania.
Niechtnie wypi pierwszy kieliszek, zrobio mu si niedobrze, ale nie zwymiotowa. To go omielio i... "poszed w Polsk". Zaraz
po tym zdarzeniu zgosi si do mnie. Zdawa sobie spraw z powagi sytuacji. Chcia si leczy.
Kuracja przebiegaa nadspodziewanie dobrze. Ju po pierwszym cyklu leczenia nie odczuwa braku alkoholu i zachowa abstynencj. Po trzech miesicach powtrzyem cykl leczniczy. Pomogem mu zaatwi prac angaujc cay swj autorytet. Na trzeci
cykl umwiem si za p roku. W okrelonym terminie zadzwoni.
Panie doktorze, czuj si dobrze, wdka mnie nie cignie, jestem silny psychicznie i nie wiem, czy jest sens, ebym zawraca
panu gow dalszym leczeniem. Poradz sobie sam.
To moe by zudne. Uwaam, e powinien pan przej jeszcze co najmniej jeden cykl leczniczy. Wytworzone odruchy s zbyt
kruche, trzeba je wzmocni tumaczyem, ale nie da si przekona.
Po roku zadzwoni do mnie z oddziau odwykowego z prob o leczenie.
Jest to przykad leczenia nie doprowadzonego do koca i zbyt wielkiej wiary we wasne siy i moliwoci. W tego rodzaju przypadkach, kiedy mechanizmy odruchowe i motywacyjne nie s dostatecznie utrwalone, niewielki nawet stres moe doprowadzi do
nawrotu choroby.
Pacjent ten nie zosta jeszcze wypisany z kartoteki w poradni przeciwalkoholowej, wic ktrego dnia w jego mieszkaniu zjawi
si milicjant, eby zrobi wywiad rodowiskowy. Widok munduru skojarzy mu si z sytuacjami pijackimi, w czasie ktrych mia
do czynienia z milicj. Wywoao to wstrzs. Gdy milicjant wyszed, wypi wszystko, co zawierao alkohol, wkrtce zabrano go
nieprzytomnego do szpitala.
Z reguy zalecam chorym unikania sytuacji, w ktrych pije si alkohol. Jeeli jednak przebieg leczenia to usprawiedliwia, mona
da pacjentowi okazj do sprawdzenia si. Powodzenie takiej prby pogbia wiar pacjenta w skuteczno leczenia i moliwo trwaego wyleczenia. Przy tego rodzaju prbach musimy jednak przedsiwzi wszelkie rodki ostronoci.
Chory, lat 40, lusarz, zgosi si do mnie pod presj rodziny, ktra zagrozia, e w wypadku odmowy skieruje go na leczenie
przymusowe do szpitala. Postawa pacjenta nie bya sprzyjajca. Zgodzi si, ale bez przekonania. Ju jednak po pierwszych seansach
lody zostay przeamane i chory nabra zaufania do tej formy leczenia. Zaangaowanie jego z dnia na dzie roso i efekty okazay si
nadspodziewanie dobre. Nie odczuwa ju ani chci, ani potrzeby picia. Ktrego dnia, w kocowym okresie kuracji, niespodziewanie
zwrci si do mnie z pytaniem:
Panie doktorze, nie wiem, jak mam postpi. Zostaem zaproszony na imieniny mojej siostry. Wiem, e nie obejdzie si tam
bez alkoholu. Czy powinienem pj, czy lepiej moe zrezygnowa?
A jak pan sdzi, czy potra pan oby si bez alkoholu?

36

Alkohol jest mi ju zupenie obojtny.


Niech pan wic idzie. Jeeli jednak nie bdzie pan pewny siebie, zacznie odczuwa rozdranienie lub bdzie panu dokuczaa
myl o alkoholu, prosz natychmiast zadzwoni, a nawet przyjecha do mnie.
Odpowiednie dyspozycje przekazaem rwnie siostrze chorego. Nastpnego dnia pacjent zjawi si u mnie zadowolony i
szczliwy.
Panie doktorze, wygralimy! powiedzia. Patrzyem na nich jak na zgraj wariatw, na tych wszystkich, ktrzy i przecigali
si w nalewaniu i wznoszeniu toastw. Wspczuem im, a przecie jeszcze nie tak dawno ja naleaem do czowki pijcych.
Wygra pan, zgoda. Musi pan jednak pamita, e to jeszcze nie koniec kuracji. Na razie lepiej unika takich przyj. Mia
pan okazj sprawdzi siebie, ale licho nie pi i nie trzeba go prowokowa.
Kuracj zakoczylimy po dwch latach cakowitym sukcesem.
Ch sprawdzenia siebie moe jednak doprowadzi do opakanych skutkw, szczeglnie jeeli pacjenci prby te przeprowadzaj
na wasn rk.
Chory M., lat 41, rzemielnik, pi naogowo od kilkunastu lat. W ostatnim okresie "cigi" alkoholowe trway po siedem,
dziesi dni i koczyy si czsto na oddziale toksykologicznym. Tydzie lub dwa nie pi i wszystko zaczynao si od nowa. Mimo
cikiego stanu i przewlekego przebiegu choroby, leczenie hipnoz przebiegao pomylnie i doprowadzio do rocznej abstynencji.
Poczu si pewny, nawet zbyt pewny siebie i w czasie urlopu postanowi sprbowa, jak zareaguje na kieliszek koniaku. Wypi, jak
opowiada, bez wikszej przyjemnoci. A potem drugi, trzeci i wszystko zaczo si od nowa. Nie doczeka koca urlopu, ona przywioza go do mnie. Czu si jak zbity pies. Oczekiwa ode mnie reprymendy.
Trudno, stao si uspokoiem go. Nie ma co teraz rozdziera szat. Potkn si pan, upad. Najwaniejsze jest teraz to, aeby
chcia si pan podnie. Bywaj takie przypadki, niech bdzie to dla pana przestrog na przyszo. Jeszcze nic straconego, wszystko
zaley tylko od pana.
To, e go nie odtrciem, nie zwymylaem, podaem pomocn rk, bardzo silnie na niego wpyno. Teraz, bardziej ni
kiedykolwiek, odczu rnic midzy zycznym i psychicznym komfortem rocznej abstynencji a koszmarem naogu.
Leczy si jeszcze dwa lata. Jest abstynentem, nie prbuje ju siebie sprawdza.

NAG PALENIA
Palenie tytoniu nie wszyscy zaliczaj do naogw. Nie ma tu bowiem, w wikszoci przypadkw, typowych objaww abstynencji
w postaci godu nikotynowego. Niemniej jednak przyzwyczajenie do stale powtarzajcych si czynnoci zwizanych z paleniem, jak
siganie po papierosa, trzymanie go w rku, zapalanie, z biegiem lat prowadzi do wytworzenia si odruchw warunkowych. Nieraz
sysz od pacjenta: "Sigam po papierosa, nie mylc o tym, odruchowo!"
W czasie odzwyczajania si od palenia naley o tym pamita. Czynnoci manualne zwizane z paleniem naley, dla uatwienia
kuracji odwykowej, zastpi innymi. Trzymanie w rku dugopisu lub innego przedmiotu, bawienie si nim, ssanie cukierkw zastpuj nabyte odruchy oraz utrudniaj palenie.
Odzwyczajenie si od palenia, jak wiadomo, nie zawsze jest atwe. O szkodliwoci palenia tytoniu nie trzeba nikogo przekonywa. Wiemy o tym wszyscy z rnych rde, jednak motywacja do zaprzestania palenia nie zawsze jest wystarczajca, szczeglnie u
ludzi modych, zycznie zdrowych, dla ktrych perspektywa chorb serca i naczy krwiononych, dusznoci i innych dolegliwoci
jest jeszcze odlega.
Dlatego te trudniej odzwyczajaj si od palenia ludzie modzi, o stosunkowo krtkim stau naogu, ni starsi i schorowani,
dla ktrych rzucenie palenia jest spraw ycia lub mierci.
Mgbym rzuci palenie, ale nie chc. Z t szkodliwoci papierosw to chyba przesada. Mj dziadek pali cae ycie i doy
dziewidziesiciu piciu lat czsto sysz tego rodzaju argumenty.
Odzwyczajanie si od palenia jest zalene w pewnym stopniu od konstrukcji psychicznej i predyspozycji pacjenta. S ludzie,
ktrzy potra rzuci z dnia na dzie, inni za maj z tym kopoty, nawet stosujc odpowiednie leczenie. Nie jest to zreszt, jak si
potocznie sdzi, spraw silnej woli. Mona mie siln wol w rnych sytuacjach, a nie mie jej w stosunku do papierosw.
Mona prbowa zerwa z paleniem natychmiast lub powoli si od niego odzwyczaja, co dzie ograniczajc ilo wypalonych
papierosw. Mnie odpowiada drugi sposb, gdy pozwala unikn nadmiernego napicia i zdenerwowania.
Leczenie hipnoz stosuj indywidualnie, mona jednak w przypadku terapii odwykowej od tytoniu stosowa j zbiorowo. Cel
i potrzeby pacjentw s zbiene, zachodzi wic tylko konieczno uycia rnych argumentw. W leczonej odwykowo grupie argumentacja powinna by bardziej rnorodna, tak aby kady znalaz w niej co dla siebie.
Miaem kiedy zabawn sytuacj, gdy odzwyczajaem od palenia swoj 35-letni koleank. Argumenty dotyczce zdrowia nie
bardzo do niej traay, kiedy natomiast uprzytomniem jej wpyw nikotyny na cer i przedstawiem perspektyw przedwczesnej
staroci, skutek by lepszy ni straszenie nowotworem.
Kilka lat temu w jednym z domw kultury przeprowadziem grupowe leczenie odwykowe. Chtni podzieleni zostali na
dwadziecia 10-osobowych grup. Z kad grup przeprowadziem dziesicio-seansowy cykl leczniczy. Ponad poowa rzucia palenie.
Trwao wynikw bya rna. Po trzech miesicach kuracji utrwalajcej wyniki byy w wikszoci pozytywne. Spord tych, ktrzy

37

poprzestali na jednym cyklu leczniczym, spora cz po pewnym czasie wrcia do naogu.


Oto jak prowadziem terapi.
W pomieszczeniu pmrok. Wszyscy wygodnie usadowili si w fotelach. Po wprowadzeniu w stan hipnozy rozpoczem
przekazywanie sugestii:
Jestecie tu po to, eby odzwyczai si od palenia. Kady ma ku temu jaki powd. Chc i mog wam pomc. Nie moecie
jednak by bierni. Musicieli ze mn wsppracowa. Wszystko zaley od waszych szczerych chci. Wszyscy zdajecie sobie spraw z
niebezpieczestw czyhajcych na palaczy. Nikotyna zawarta w papierosach jest siln trucizn. Palc dranimy system nerwowy,
uszkadzamy naczynia krwionone i serce. Niszczymy puca, zaburzamy prac przewodu pokarmowego, doprowadzajc do tak gronej
choroby, jak wrzd odka. Nie ma narzdu, na ktry by nie oddziaywaa szkodliwie nikotyna. Nie oszukujcie siebie. Papieros nie
uspokaja, uspokaja mog co najwyej czynnoci zwizane z trzymaniem go w palcach. Nikotyna rozdrania, co zmusza nas nieraz
do palenia papierosa jednego za drugim.
Dalej staraem si w moliwie najbardziej barwny i plastyczny sposb przedstawi, jakie szkody wywouj papierosy.
Papierosy to nie tylko nikotyna. W dymie papierosowym znajduj si substancje smoowate i rakotwrcze. Wyobracie sobie
teraz swoje puca. Zajrzyjcie do nich si swojej wyobrani. Puca zdrowego czowieka maj kolor rowy, wasze oskrzela i pcherzyki
pucne s pokryte lepk, brunatn, cuchnc mazi. Utrudnia ona przedostawanie si tlenu z puc do krwi, dlatego odczuwacie
duszno. Organizm chce si uwolni od tej wydzieliny, ale ona silnie przylega do cianek oskrzeli. Kaszel, jako odruch organizmu,
nie zawsze moe usun t cuchnc powok. Duszno narasta. Wszdzie wok czujecie dym papierosowy. Coraz bardziej drapie
was w gardle, kaszel nasila si.
Na twarzach wielu kuracjuszy pojawio si zmczenie, oddech stawa si szybszy, niektrzy zaczynali kaszle. W kocu kasali
wszyscy.
A teraz otworz okno. Czujecie wiee, orzewiajce powietrze. To przynosi wam ulg. Oddychajcie gboko i upajajcie si
czystym powietrzem. Znika duszno, znika kaszel. Puca s dobrze wentylowane. Czy nie jest to przyjemne uczucie?.. Podjlicie
postanowienie nie bd pali. Przekonacie si zreszt, e to nie jest wcale takie trudne.
Z dnia na dzie ch palenia bdzie coraz mniejsza. Coraz mniejsze te bd przykroci zwizane z niepaleniem. Czujecie
wstrt do papierosw. Kada prba zapalenia bdzie koczya si kaszlem i przykrymi sensacjami ...
Podany tutaj scenariusz postpowania jest przykadowy.
Sugestie i sposb ich przekazywania s rne, w zalenoci od potrzeb i reakcji poszczeglnych kuracjuszy. Leczenie indywidualne daje lepsze wyniki, gdy cilej mona je powiza z wraliwoci pacjenta i najwaniejszymi dla niego problemami. Niekiedy
pacjenci reaguj bardzo szybko. W kilku przypadkach przestawali pali ju po 1-2 seansach. W innych dopiero pod koniec cyklu
leczniczego.
Zdarza si, e palenie jest rytualnie zwizane z innymi, powtarzajcymi si czynnociami. Miaem kiedy 60-letni pacjentk,
ktra stosunkowo atwo ograniczya palenie do jednego papierosa dziennie. I z tym jednym byo najwicej kopotu.
Panie doktorze, nie mog si wyrzec tego jednego papierosa. Od wielu lat, po obiedzie, siadam w fotelu z liank kawy i
papierosem. To wanie ten papieros jest najtrudniejszy do odrzucenia. Papierosy mi ju nie smakuj, z wyjtkiem tego jednego.
Wytworzy si wic u niej zoony odruch warunkowy, oparty na wspistnieniu kilku elementw. Wychodzc z zaoenia, e
usunicie ktrego z nich moe t zaleno zaburzy, poradziem, eby zrezygnowaa z kawy lub fotela.
Niech pani sprbuje nie siada po obiedzie w fotelu. Moe pani przecie stan przy oknie i pi kaw patrzc na otaczajcy
nas wiat. Mam nadziej, e nie pomyli pani wwczas o papierosie.
Ten prosty, zdawaoby si, sposb pozwoli jej uwolni si cakowicie od naogu.

LECZENIE NARKOMANII
Narkomania polega na zycznym i psychicznym uzalenieniu od lekw odurzajcych, takich jak morna i jej pochodne,
kokaina, haszysz itp. Rwnie rodki przeciwblowe, przeciwgorczkowe i uspokajaj mog doprowadzi przy dugim i czstym
ich zaywaniu do uzalenienia. Najszybciej uzaleniaj si ludzie o usposobieniu neurotycznym, pozbawieni sprawnej wewntrznej
kontroli psychicznej, sfrustrowani. Przewleke choroby, nadwraliwo, hipochondria sprzyjaj rozwojowi uzalenie, zwaszcza
przy zaywaniu nadmiernej iloci lekw.
Leczenie tzw. narkomanii duej (uzalenienie od morny i jej pochodnych) jest bardzo trudne i rokuje dobre wyniki tylko we
wczesnym okresie rozwoju choroby. Leczenie powinno przebiega wielokierunkowo.
Niestety, w tej dziedzinie nie mog si poszczyci duymi osigniciami.
Spord czterech pacjentw udao mi si wyleczy tylko jedn osob. Bya to moda lekarka, ktra chcc ratowa narzeczonego
narkomana, sama wpada w nag. On narkotyzowa si ponad 10 lat i prby zastosowania wobec niego hipnozoterapii nie day rezultatu. U niej czas trwania choroby by znacznie krtszy niecae dwa lata, dlatego leczenie powiodo si lepiej.
Trzy lub cztery lata pniej dostaem od niej list ze Stanw Zjednoczonych. Z satysfakcj donosia, e mimo nieporwnanie
wikszej dostpnoci tam narkotykw, od czasu hipnozoterapii nie siga po nie, z czego jest bardzo dumna.
Lepsze wyniki mona osign w leczeniu uzalenie od rodkw przeciwblowych i uspokajajcych. Najpierw jednak naley

38

usun przyczyny, ktre skoniy do zaywania tych lekw. Z tego rodzaju przypadkami spotykaem si czciej i rezultaty w wikszoci
byy zadowalajce.

HIPNOZA W WALCE Z BLEM


Bl jest sygnaem informujcym o zaburzeniach w pracy organizmu. Mog to by bahe zaburzenia czynnociowe, np.
naczyniowo-ruchowe, albo powane zmiany organiczne, jak wrzd odka czy nowotwr. Odczuwanie blu jest bardzo subiektywne.
Drobne zaburzenia wyzwalaj niekiedy silne reakcje blowe, podczas gdy daleko zaawansowane schorzenia organiczne mog przejawia si niewielkim nasileniem blu. Zaley to w duej mierze od osobniczej wraliwoci na bl.
Oglnie obowizujc zasad w lecznictwie jest leczenie przyczynowe. Dymy do usunicia rda choroby, co z kolei prowadzi
do zaniku objaww chorobowych, np. blu. Z rnych wzgldw nie zawsze jest to moliwe. Czsto np. nie moemy znale przyczyny uporczywych blw gowy, mimo przeprowadzenia dokadnych bada. Innym razem znamy przyczyn, lecz nie moemy jej
usun, jak w przypadku nowotworu. Zmuszeni jestemy wwczas do leczenia objawowego, czyli zastosowania rodkw majcych
na celu usunicie lub zmniejszenie dolegliwoci. Bl jest objawem towarzyszcym wikszoci chorb. Dlatego te przed podjciem
leczenia przeciwblowego naley podda chorego dokadnym badaniom oglnym i neurologicznym. Zaniedbanie tego moe doprowadzi do niepowetowanych szkd.
Bl gowy moe by skutkiem ucisku przez rozwijajcy si guz mzgu. Usuwajc bl usuwamy tylko objaw choroby, podczas
gdy nowotwr rozwija si nadal. Guz, ktry w pocztkowym okresie mona byo usun, staje si po pewnym czasie nieoperacyjny
i chory umiera.
W przypadkach chorb organicznych hipnozoterapia moe by tylko jednym z elementw oglnego leczenia.
Zdarza si, e przebyty w czasie choroby bl zostawia lad w postaci tzw. "pamici blu". Chory, ktry przez dugi czas cierpia,
np. z powodu choroby Buergera, po amputacji nogi odczuwa w dalszym cigu bl w nie istniejcej ju koczynie. To samo zdarza
si po gwatownych urazach w czasie wypadku. Nie ma ju rzeczywistego rda blu, pozostaje jednak w mzgu "pami blu". S
to tak zwane ble fantomowe.
Leczenie blu za pomoc hipnozy znane byo od dawna.
Hipnozopsychoterapia zmniejsza lk przed blem, co ju samo przez si powoduje zmniejszenie jego odczuwania. Jedn z cech
hipnozy jest moliwo wywoania znieczulenia, i to zarwno miejscowego, cile ograniczonego, jak i oglnego.
Pierwsze operacje w znieczuleniu hipnotycznym wykonano na pocztku XIX wieku. W 1843 roku Elliotson opisa ponad 300
operacji, ktre przeprowadzi w znieczuleniu hipnotycznym. Opisane przypadki dotyczyy zarwno zabiegw drobnych, jak i bardziej
zoonych, np. operacji przepukliny, pcherzyka ciowego czy resekcji odka.
W praktyce lekarskiej anestezja hipnotyczna nie ma wielu zwolennikw. Stosowanie znieczulenia hipnotycznego wymaga
odpowiedniego doboru pacjentw dostatecznie podatnych na hipnoz, wyszkolonego w tym zakresie personelu i czsto dugotrwaych
zabiegw przygotowawczych. Chirurdzy, majc do dyspozycji nowoczesne rodki anestezjologiczne, przedkadaj je nad usypianie
hipnotyczne. Niemniej w przypadkach, gdzie stosowanie klasycznej narkozy, ze wzgldu na stan zdrowia pacjenta, moe stwarza
niebezpieczestwo dla ycia, hipnozonarkoza jest celowa i wskazana.
Znacznie czciej stosuje si hipnoz w przygotowaniu chorego do zabiegu oraz w okresie pooperacyjnym. W wielu krajach
hipnoza stosowana jest z powodzeniem do bezbolesnego leczenia i usuwania zbw.
W Stanach Zjednoczonych wielu stomatologw przechodzi w tym celu specjalne szkolenie.
W praktyce lekarskiej najczciej stosowaem hipnoz w zwalczaniu blw gowy, blw fantomowych i innych blw w przypadku, gdy nie stwierdzono zmian organicznych lub wielko zmian bya niewspmierna w stosunku do blw przez nie
wywoanych. Stosowaem te hipnoz u chorych z nowotworami, eby zmniejszy ich cierpienia.
Zastosowaem te hipnoz w dwch przypadkach: zabiegu operacyjnego i bronchoskopii.
W kocu lat pidziesitych zgosia si do mnie 35-letnia kobieta. Od kilkunastu lat cierpiaa z powodu uporczywych, silnych
blw gowy. Trway one nieprzerwanie z okresowymi nasileniami. Dochodzio wwczas do nudnoci i wymiotw. Mimo licznych
bada, nie udao si stwierdzi przyczyny blw. Leczenie farmakologiczne, a nawet wykonany przed rokiem zabieg chirurgiczny,
nie day rezultatu. Ble uniemoliwiay wykonywanie jakiejkolwiek pracy, co stao si powodem do skierowania chorej na rent inwalidzk. Pocztkowo niewielk ulg przynosiy proszki od blu gowy, w ostatnim jednak czasie i one ju nie skutkoway. Szczeglnie
nasilone ble wystpoway latem. Jedynym miejscem, gdzie czua si nieco lepiej, bya piwnica, w ktrej przebywaa caymi godzinami. Bya u kresu wytrzymaoci psychicznej.
Moim zdaniem, rdem choroby by dokonany na niej przed laty zbiorowy gwat. Dla modej dziewczyny by to silny uraz,
zarwno zyczny, jak i psychiczny.
Pierwsze prby zastosowania przy leczeniu hipnozy nie powiody si z powodu maej podatnoci. Codziennie przez tydzie
prbowaem wywoa stan hipnozy na tyle gboki by umoliwia mi naleyte oddziaywanie. Bezskutecznie. W kocu zrezygnowaem.
Bardzo mi przykro, ale nie zapada pani w stan hipnotyczny i nic nie mog pomc.

39

Panie doktorze, prosz mi pomc, wierz e mi pan pomoe, jestem tego pewna zaoponowaa gwatownie. Wyczerpaam
ju wszystkie moliwoci, pozosta tylko pan nie mog z tego zrezygnowa.
Nie wiedziaem, co odpowiedzie. W kocu zdecydowaem: si na "salomonowe" rozwizanie. Nie bardzo w nie wierzyem,
ale uspokoio to troch moje sumienie.
Dobrze. Nagram na tamie magnetofonowej wiczenie. Codziennie przez miesic prosz je odtwarza i z uwag wsuchiwa
si w moje sowa. Potem sprbujemy jeszcze raz.
Wrcia po miesicu i ku mojemu zadowoleniu ju przy pierwszej prbie zapada w dostatecznie gboki stan hipnozy. Zaczo
si dugotrwae i mudne leczenie. Postpy byy bardzo powolne, ale widoczne. Nasilenie i czstotliwo blw zmniejszyy si. Nie
byo jednak dnia, w ktrym by bl nie wystpi. Dopiero w trakcie trzeciego cyklu leczniczego, w p roku po rozpoczciu leczenia,
nastpi radykalny zwrot.
Panie doktorze! Sukces! powiedziaa pewnego dnia.
Wczoraj i dzi nie bolaa mnie gowa: Po raz pierwszy od tyl lat! Myl, e koniec z moimi zmartwieniami.
Niestety, nie by to koniec. Co prawda ble gowy ju nie wystpoway, ale wyoni si nowy problem: lekomania. W trakcie
wieloletniej choroby pacjentka zaywaa ogromne iloci rodkw przeciwblowych. Jak sama twierdzia, za pienidze ktre wydaa
na leki przeciwblowe, mogaby kupi samochd.
Doszo do uzalenienia lekowego. Braa tabletki, mimo e gowa ju j nie bolaa, "na wszelki wypadek". Upyno jeszcze
sporo czasu, zanim pozbya si tego naogu, te zreszt dziki leczeniu hipnoz.
Chorych z blami fantomowymi leczyem kilku. We wszystkich przypadkach kuracja zakoczya si pomylnie. O jednym z
takich przypadkw chciabym tu opowiedzie, a to z powodu innej ni zwykle reakcji chorego.
Chory, lat 60, cierpia na ble fantomowe od kilku miesicy.
Po amputacji prawej nogi z powodu choroby Buergera wystpiy ble nie istniejcej ju stopy. Nie byo rda blu, zostaa
natomiast pami o nim. Pacjent reagowa na hipnoz prawidowo i zapada w stan hipnotyczny rednio gboki. Wskazyway na
to zarwno objawy subiektywne, jak i obiektywne. Mimo to seanse nie przynosiy choremu ulgi. Przeprowadzony peny cykl leczniczy
nie zlikwidowa blu. Rodzina zwrcia si z prob o przeduenie leczenia.
Prosz pani powiedziaem do crki chorego proponuj, eby troch odczeka, potem zobaczymy, co z tym zrobi. Zdarza
si, i to cakiem nierzadko, e efekty leczenia ujawniaj si dopiero po pewnym czasie. Prosz si ze mn skontaktowa po paru tygodniach.
Zjawia si po jakim czasie, bardzo zadowolona.
Prosz sobie wyobrazi, e po tygodniu od zakoczenia kuracji tatu obudzi si rano bez blu. Bylimy tym zaskoczeni, bo,
prawd mwic, zwtpilimy ju w skutek leczenia hipnoz. Ojciec czuje si dobrze.
Czy mogaby mi pani krtko okreli charakter swego ojca?
Zdyem ju pozna pacjenta na tyle, e cechy jego charakteru nie byy dla mnie tajemnic. Pytanie zadaem raczej po to, eby
usysze potwierdzenie swoich spostrzee. Chwil si zastanowia i powiedziaa z pewnym zaenowaniem.
Krtko mwic: uparciuch, egoista i despota.
Te wanie cechy charakteru pacjenta zadecydoway o przebiegu leczenia. Moje sugestie traay na sprzeciw z jego strony. By
przyzwyczajony do rozkazywania, dlatego wbrew wasnym interesom sprzeciwia si moim sugestiom. Nie mg znie tego, e kto
moe mu cokolwiek nakazywa. Moje sowa: "Noga nie bdzie bolaa!", wywoyway jego reakcj:
"A wanie, e bdzie".
Hipnoza ma jednak to do siebie, e sugestie, mimo stawianego im oporu, docieraj do podwiadomoci chorego i gboko w
ni zapadaj. Z chwil gdy zakoczyem leczenie, skoczyy si rwnie prowokujce do stawiania sprzeciwu sugestie. Sugestie te,
przeniknwszy do podwiadomoci pacjenta, zostay przez niego przyswojone, uznane za wasne, nie budziy wic ju sprzeciwu. Ble
ustpiy.
Wykonanie operacji chirurgicznych w narkozie hipnotycznej ma niewielkie znaczenie praktyczne. Stosowanie hipnozy w celu
znieczulenia ma charakter raczej eksperymentalny, chocia, trzeba przyzna, jest efektowne i widowiskowe. Nie zabiegaem o to, eby
zastosowa ten rodzaj znieczulenia. Przypadek jednak zrzdzi inaczej.
Przed dwudziestu kilku laty moja bya uczennica zwrcia si do mnie z prob:
Panie doktorze, stwierdzono u mnie pod pach guz, ktry trzeba usun. Boj si operacji. Mdlej nawet przy pobieraniu
krwi do badania. Czy mgby pan mnie zahipnotyzowa i sprawi, ebym si nie baa?
Okazaa si podatna. Zapadaa w gbok hipnoz. W czasie seansu uspokoiem j i przygotowaem do zabiegu. W pewnym
momencie zrodzia si we mnie myl:
Pani Heniu, a moe chciaaby pani podda si zabiegowi w hipnozie? Nic nie bdzie pani czua, a jednoczenie uniknie pani
szkodliwego dziaania narkozy. Na wiecie robi si wiele takich operacji. Przebieg pooperacyjny te bdzie atwiejszy i bezbolesny.
Zanie pani i obudzi si, gdy ju bdzie po wszystkim.
Suchaa ze zdziwieniem, lkiem i niedowierzaniem. Po kilkunastu minutach wyrazia jednak zgod. Trudniej byo namwi

40

chirurgw.
W dniu zabiegu sala operacyjna bya wypeniona po brzegi.
Wprowadziem pacjentk w stan hipnozy w pokoju lekarskim i poszedem z ni na sal operacyjn. Bez sprzeciwu pooya si
na stole.
Teraz znw prosz zamkn oczy i cakowicie si odpry. Jest pikne lato. Otacza pani przyjemne ciepo, jest pani na
play nad morzem. Chce si pani adnie opali. Nikogo tu nie ma, to dzika plaa, moe si pani rozebra i wygodnie uoy.
Zsuna z siebie szpitaln koszul.
Ciao odpoczywa, minie rozluniaj si. Unosi pani praw rk i kadzie nad gow ... Widz pod pach may guzek, nieadnie to wyglda. Usun go, wcale pani tego nie odczuje. Nie poczuje pani nic oprcz dotyku moich palcw. Ogarnia pani przyjemna
cisza. Zasna pani spokojnym, kojcym snem. Nie bdzie pani nic syszaa do chwili, kiedy dotkn pani skroni.
Daem znak chirurgowi. Sta ze skalpelem w rku, nie mogc si zdecydowa na cicie.
A moe wstrzykn troch nowokainy? spyta pgosem.
Nie ma potrzeby. Moe pan uku i sprawdzi reakcj.
Uku. Chora nie zareagowaa. Jeszcze chwil sta niezdecydowany, w kocu wykona cicie. Odruchowo spojrza na twarz
pacjentki. Bya spokojna i pogodna. Na skrze pojawiy si pierwsze krople krwi. Zacza si operacja. Widzowie stali jak urzeczeni.
Ttno? Cinienie? rzuci operator.
W normie. Nawet nie drgno prawie rwnoczenie odpowiedzieli dwaj asystujcy anestezjolodzy.
Powoli ustpowao napicie z twarzy operujcego. Jeszcze ostatnie szwy, i operacja skoczona. Przyoyem rce do twarzy pacjentki.
Za chwil pani obudz. Odpocza pani i czuje si doskonale. Tak samo bdzie po obudzeniu. Kiedy dolicz do trzech, obudzi
si pani wypoczta, zdrowa, zadowolona i umiechnita. Nic nie bdzie bolao. Raz ... dwa ... trzy ...
Chora otworzya oczy i zdziwiona rozejrzaa si dookoa. Pooperacyjna rekonwalescencja te przebiegaa pomylnie, rana nie
bolaa i szybko si zagoia.

HIPNOZA W REHABILITACJI
Choroby przewleke wymagaj dugotrwaego leczenia. Brak szybkich i widocznych efektw czsto prowadzi do zniechcenia
i apatii chorych. Pojawia si u nich niewiara w moliwo wyleczenia. Staj si bierni, przestaj panowa nad sob, zaniedbuj
zalecone im wiczenia lub wykonuj je bez przekonania. To z kolei zwalnia lub wstrzymuje proces rehabilitacji. W takich przypadkach
hipnoza moe by rodkiem bardzo skutecznym. Dziki sugestiom w hipnozie moemy przywrci choremu wiar we wasne siy i
w wyleczenie choroby, zmieni jego postaw z biernej w aktywn.
O moliwociach hipnozy w dziedzinie rehabilitacji niech wiadcz ponisze przykady.
Chory, lat 18, w czasie skoku do wody dozna zamania krgosupa szyjnego. W wyniku tego nastpio poraenie koczyn i
tuowia. Stan by krytyczny. Przez kilka tygodni chory walczy ze mierci. Po wielomiesicznym leczeniu, kiedy stan oglny nieco
si poprawi i nie zagraa ju yciu, pacjent zosta przewieziony do sanatorium w Konstancinie w celu dalszego leczenia i rehabilitacji.
W dalszym cigu by unieruchomiony. Po miesicu pojawiy si pierwsze oznaki powrotu funkcji miniowych, byy one jednak
niewielkie, a dotyczyy gwnie mini tuowia. Koczyny w dalszym cigu byy bezwadne. Po roku leczenie doprowadzio do czciowego wznowienia czynnoci rk i ng. Rozpoczy si wic prby chodzenia. Pocztkowo chory porusza si trzymajc si porczy,
pniej na tak zwanych szwedkach. Trudno to zreszt nazwa chodzeniem. Nie mg przej wicej ni 20-30 krokw. Ojciec urzdzi
synowi w ogrodzie "ciek zdrowia", gdzie wiczy caymi godzinami. Nie byo jednak dalszych postpw. Ch do kontynuowania
wicze i zaangaowanie powoli zaczy sabn. Coraz czciej chorego ogarniao zwtpienie. Wyniki przez niego osigane byy
coraz gorsze. Popad w apati, a potem w depresj. Caymi dniami lea, nie prbujc nawet poruszy rk czy nog, rozmyla wci
o swojej beznadziejnej sytuacji. Ojciec skontaktowa si z psychiatr, podjto prb psychoterapii. Bezskutecznie. Pozostaa jeszcze
wta nadzieja w hipnozie.
Ojciec (lekarz) nie bardzo wierzy, ale chcia wykorzysta kad szans.
Wiele godzin rozmw, liczne seanse hipnozopsychoterapeutyczne zrobiy swoje. Pacjent zacz powoli odzyskiwa wiar we
wasne siy. Rozpocz intensywne wiczenia. Po rehabilitacji ruszy naprzd.
Spotkalimy si po dwch latach. Porusza si sprawnie, by samodzielny i zadowolony z odniesionego zwycistwa. Po przebytej
chorobie zostay ju tylko niewielkie lady.
Inny przebieg miao leczenie hipnoz mojej 25-letniej rodzonej siostry.
W wyniku zapalenia mzgu i opon mzgowych wystpio u niej poraenie prawej poowy ciaa. W czasie leczenia na oddziale
neurologicznym ustpiy objawy zapalenia mzgu i opon. Badania pynu mzgowordzeniowego nie wykazay odchyle od stanu
prawidowego. Pojawiy si rwnie lady odruchw. Skutki choroby pozostay jednak w postaci poraenia. Podejmowane prby uruchomienia nie daway efektu. Siostra przystosowaa si ju do kalectwa i pozornie si z nim pogodzia. Posugiwaa si lew rk, nie
sprawiao jej to wikszych kopotw. Przecigajca si choroba i bezskuteczno leczenia konwencjonalnego skoniy mnie do zapro-

41

ponowania hipnozo terapii.


Moja oferta przyjta zostaa przez lekarzy niezbyt przychylnie:
Kolego, obawiam si, e nie jest pan w stanie nic tu "pomc. Ale jest pan lekarzem i chodzi o pana siostr, wic prosz
sprbowa.
Nie zaproponowano mi nawet, ebym seans przeprowadzi w izolatce lub w gabinecie zabiegowym zmuszony byem podj
si tego zadania na wsplnej, szecioosobowej sali.
Usiadem przy siostrze. Chwil rozmawialimy, jak podczas zwykych odwiedzin. Po pewnym czasie wziem j za rk i
powiedziaem:
Pamitasz, jak kiedy przed laty ci hipnotyzowaem?
Wwczas to bya zabawa, teraz chciabym ci pomc. Patrz mi w oczy, skoncentruj uwag na moich sowach i staraj si mi
uwierzy. Bd liczy do dwudziestu, a ty zapadniesz w przyjemny, leczniczy sen. (Wwczas uywaem jeszcze okrelenia: sen hipnotyczny). Powieki ci, oczy si mcz, coraz trudniej utrzyma oczy otwarte. Minie si rozluniaj ...
Na sali panowaa idealna cisza. Chore wsptowarzyszki z zaciekawieniem obserwoway przebieg seansu.
pisz mocnym, hipnotycznym snem, twj organizm nabiera si, twoja prawa rka odrywa si od pocieli i unosi ku grze.
Moesz j unie, sprbuj.
Minie rki drgny, ale rka nie uniosa si. Powtrzyem polecenie tonem bardziej rozkazujcym. Po chwili powoli, szarpanymi ruchami rka zacza si podnosi. Podobne sugestie spowodoway ruch nogi. Chwila odpoczynku i powtrzyem polecenie.
Teraz ruchy byy sprawniejsze i bardziej zdecydowane.
Za chwil, na mj rozkaz, wstaniesz. Minie twoje dziaaj prawidowo, sama si o tym przekonaa. Nie wstawaa, bo nie
prbowaa tego, nie wierzya, e jest to moliwe. Nie chcesz przecie do koca ycia zosta w ku lub w wzku inwalidzkim. Jeste
moda, przed tob cae ycie, nie moesz go zmarnowa. Za chwil, gdy dam sygna, gdy ka ci wsta wstaniesz. Wsta! Powtarzam
wsta, moesz to zrobi!
Powoli opucia nogi i wstaa. Oczy miaa zamknite.
Za chwil otworzysz oczy i przekonasz si, e to nie sen, e stoisz o wasnych siach. Otwrz oczy!
Otworzya oczy, spojrzaa w d i zachwiaa si. Podtrzymaem j.
Moesz ju sta i moesz chodzi. Zrobisz teraz dwa kroki do przodu. Wziem j za rce.
Nie mog, boj si, e upadn powiedziaa jakby nie swoim gosem. Nie mog, boj si!
Jestem przy tobie, nic zego nie moe si wydarzy.
Moesz nie tylko sta, moesz chodzi mwic to pocignem j lekko ku sobie. Zrobia dwa kroki do przodu. Wygralimy.
Nastpnego dnia wypisano j ze szpitala.
Gratuluj kolego sukcesu. C, cuda si zdarzaj powiedzia opiekujcy si ni lekarz na poegnanie.
Nie wyczuem jednak w jego gosie entuzjazmu. Moe dlatego, e to nie on, lecz ja?
Jeszcze kilka tygodni zajy mi wiczenia rehabilitacyjne z siostr. Proczne unieruchomienie zostawio lady, ktre trzeba
byo usun.

WARTO PRBOWA
Dzwonek telefonu przerwa pasjonujc lektur. Sucham burknem do suchawki.
Czy to pan doktor ... ? Panie doktorze niech pan ratuje moje dziecko! W suchawce rozlega si kawalkada chaotycznych
zda, przerywanych kaniem. Jest pan dla nas ostatni desk ratunku. Syn jest bardzo chory, tylko pan moe nam pomc. By ju
dwa razy w szpitalu. Targn si na swoje ycie ...
Czy ustalono w szpitalu jakie rozpoznanie? wtrciem korzystajc z chwilowej przerwy. Tak! Schizofrenia.
Po obu stronach telefonu zapanowaa cisza.
Niestety, prosz pani, w tym przypadku jestem bezsilny.
Tego typu schorzenia nie kwalikuj si do leczenia metod, ktr stosuj.
Panie doktorze! Tylko pan nam jeszcze zosta. Niech go pan ratuje! Niech pan nie odmawia! Potem usyszaem nie
hamowany ju pacz.
"C mog pomc? mylaem. Ale czy wolno mi zostawia t matk bez odrobiny nadziei? Te jestem ojcem. Czy w takiej
sytuacji nie szukabym pomocy nawet u samego diaba?!" Dug chwil lekarz walczy z czowiekiem, cisy umys z emocjami i
sumieniem. Prbowaem jeszcze tumaczy bezsensowno tej proby, ale ju bez wikszego przekonania.
Dobrze. Prosz przywie syna. Zobacz na miejscu, co bd mg dla niego zrobi. Prosz jednak zbyt wiele sobie nie obiecywa.
Nie umiaem odmawia. Wydawao mi si, e jestem twardy, silny psychicznie, a jednak cudze nieszczcie i zy zawsze mnie
rozbrajay. Zrobiem to nie tyle dla syna, co dla matki.
Musiaem da jej poczucie, e niczego nie zaniedbaa, e wykorzystaa wszystkie moliwoci, kad, najmniejsz nawet, szans.

42

Wiedziaem przecie, e leczenie schizofrenii za pomoc hipnozy i psychoterapii nie daje prawie adnych szans powodzenia. Prawie.
Wanie to "prawie" A wic bya jaka bliej nie skonkretyzowana i bardzo wta nadzieja. A moe to nie schizofrenia? Jest przecie
sporo rnych zaburze i schorze o podobnych objawach. Uchwyciem si tej myli. Teraz przekonywaem ju samego siebie.
Nastpnego dnia wieczorem owa pani zjawia si z synem w moim mieszkaniu. Na jej twarzy wyranie widoczne byy lady
zmczenia, nie przespanych nocy i walki o zdrowie syna. Sprawiaa wraenie osoby inteligentnej. Jej zmczone oczy oywiaa iskierka
nadziei. Andrzej (bo tak mj przyszy pacjent mia na imi), by modziecem osiemnasto, moe dziewitnastoletnim. Apatyczny,
lekko przygarbiony. Na polecenia matki reagowa bez sprzeciwu, ale i bez entuzjazmu. Bardziej by podobny do robota ni do
ywego czowieka.
Wysuchaem dugiej, spokojnej ju relacji matki.
Po maturze Andrzej bez widocznej przyczyny popad w stan apatii i gbokiej depresji. Caymi dniami lea na tapczanie wpatrzony w sut. Nie mia siy wsta ani wykona adnego ruchu. Ciao byo zdrowe. Zabrako jednak jakiegokolwiek psychicznego
bodca do dziaania, jakiej kolwiek motywacji. Wydawao si, e w ogle o niczym nie myla, nic nie czu, nie zdawa sobie sprawy
z tego, co si wok dzieje. Na pytania matki przesta odpowiada.
Lekarz stwierdzi gbok depresj i zaleci pobyt w szpitalu psychiatrycznym. Leczenie w klinice trwao kilka miesicy.
Rnego rodzaju rodki farmaceutyczne, wstrzsy elektryczne i insulinowe doprowadziy w kocu do poprawy zdrowia. Ale nie
trwao to dugo. Ju po kilku miesicach objawy chorobowe zaczy si nasila. Dodatkowo wystpiy lki. Lk przed leczeniem szpitalnym, ale rwnie lki bliej nieokrelone, ktrych syn nie umia sprecyzowa. Po ponownym, kilkudniowym pobycie w szpitalu,
zosta wypisany. "Schizofrenia paranoidalna w okresie remisji" takie jest rozpoznanie. Zalecono mu dalsze leczenie w Poradni
Zdrowia Psychicznego.
Do poradni nie chcia chodzi. Odczuwa jak, niczym nie uzasadnion niech do ordynujcego tam lekarza. Po leki zgaszaa
si najczciej matka. Andrzej w dalszym cigu nie wykazywa adnej aktywnoci. Caymi dniami lea lub siedzia w swoim pokoju.
Nie interesowao go nic. Zrozpaczona matka szukaa pomocy gdzie tylko moga. Bya u kilku innych lekarzy, w nadziei, e ktry z
nich zaprzeczy tej strasznej diagnozie, znajdzie jaki sposb na przywrcenie syna do normalnego ycia. Odwiedzia znachora, potem
zielarza. Wszystko bez skutku.
Ktrego dnia przeczytaa w miejscowej gazecie, e w odzi mieszka lekarz, ktry leczy rne, zdawaoby si beznadziejne przypadki hipnoz. I tak dotara, jak to okrelia, do ostatniej deski ratunku. Lekarz z Poradni Zdrowia Psychicznego, do ktrego
zgosia si po kart informacyjn, odradza:
Szkoda czasu i pienidzy. Nic to Andrzejowi nie pomoe, a pani przeyje jeszcze jedno rozczarowanie. Musi si pani do tego
przyzwyczai. Bd stany polepszenia i pogorszenia. Tej choroby wyleczy si nie da.
Nie chciaa przyj tego wyroku. Postanowia sprbowa. Siedzielimy w fotelach naprzeciwko siebie. Prby nawizania kontaktu z chorym spezy na niczym. Na moje pytania albo nie odpowiada, albo zbywa je krtkim "tak" lub "nie". Przez cay wieczr
nie usyszaem z jego ust penego zdania lub, rozwinitej, penej odpowiedzi. Nie zraaem si tym. Staraem, si mu wyjani istot
stanw depresyjnych, mwiem o zawiociach ludzkiej psychiki, o koniecznoci motywacji w yciu, o potrzebie walki z trudnociami.
Liczyem, e co tam moe dotrze do jego wiadomoci.
A moe to nie jest schizofrenia powiedziaem w pewnym momencie. Przecie podobne objawy spotykamy rwnie w innych chorobach, a nawet u ludzi zdrowych.
Wzrok Andrzeja na chwil si oywi.
Wyjaniem mu istot stosowanej przeze mnie metody.
Musisz uwierzy w siebie. Drzemi w tobie olbrzymie siy, ktre s w stanie pokona chorob. Musisz tylko bardzo chcie
wyzdrowie. Chc ci pomc i potra to zrobi. Zaufaj mi. Wsplnymi siami przezwyciymy chorob. Musisz jednak wykaza
odrobin chci i aktywnoci.
Nie wiem, czy cokolwiek z tego, co mwiem, do niego dotaro. Przemawiaem sugestywnie, z olbrzymim zaangaowaniem.
Sam ju teraz wierzyem, e uporamy si z chorob. Bya to wiara, nie racjonalna spekulacja. Ale przecie wiara czyni cuda.
Poprosiem matk, eby przesza do drugiego pokoju.
W przewaajcej wikszoci chorzy wol pozostawa z lekarzem sam na sam.
Po si wygodnie na tapczanie. Na wznak. Bd do ciebie mwi, a ty staraj si skoncentrowa uwag na moich sowach.
Nie myl o niczym innym.
Posusznie speni moje polecenie.
Policz do dziesiciu. W tym czasie twoje ciao bdzie si odprao, oddech stanie si rwny i miarowy, powieki zaczn
ciy i zapadniesz w stan podobny do snu.
Celowo unikaem na razie uywania sowa "hipnoza". Sowo to czsto kojarzy si chorym z czym metazycznym i powoduje
odruchowy sprzeciw i lk.
Raz, dwa, trzy... Minie si rozluniaj. Rce i nogi staj si cikie. Nie jest to ciar przykry. Jest to raczej bezwad. Minie
odpoczywaj. Odpoczywa cay organizm, odpoczywa mzg ... Cztery, pi ... Coraz wikszy spokj i odprenie. Powieki robi si

43

cikie. Coraz trudniej utrzyma otwarte oczy. Moesz zamkn oczy ... Sze, siedem ... Kiedy dolicz do dziesiciu, zapadniesz w
przyjemny, leczniczy stan, ktry nazywamy stanem hipnotycznym. Moe on by podobny do snu, chocia snem nie jest. Powoli
bdziesz si wycza, zatraca kontakt z otoczeniem. W tej chwili wszystko, co si dzieje wok, jest niewane, nieistotne. Wane s
tylko moje sowa. Docieraj one do ciebie coraz lepiej. S przez ciebie akceptowane, bo s zgodne z twoimi potrzebami, twoimi intencjami i deniami. Nie ma sprzecznoci interesw midzy tob a mn.
Mimo pocztkowego, dajcego si zauway sprzeciwu, minie twarzy Andrzeja rozluniy si. Znikna pionowa zmarszczka
na czole. Oddycha spokojnie. Powieki zakryy ju prawie cae gaki oczne, mona byo jednak zauway, e wewntrzny opr nie
zosta jeszcze cakowicie przeamany.
Osiem, dziewi, dziesi ... Spa! Sen!
Powieki opady, twarz cakowicie si wygadzia. Ciao bezwadnie leao na tapczanie.
Teraz bd liczy dalej, do dwudziestu. W tym czasie stan hipnozy bdzie si pogbia. Do liczenia nie przywizuj wikszej
wagi, jest to tylko jak gdyby forma odmierzania czasu. Jedenacie, dwanacie... Teraz przejmuj sterowanie prac twojego organizmu.
Podporzdkujesz si moim poleceniom. To dla twojego dobra. Trzynacie, czternacie ... Rce i nogi cikie, bezwadnie le na
tapczanie. Nie chce ci si nimi porusza, tak jest dobrze. Naczynia krwionone rozszerzaj si. Krew lepiej kry, lepiej odywia
poszczeglne tkanki i narzdy. Przyjemne, ciepo rozchodzi si po caym ciele ... Pitnacie, szesnacie, siedemnacie... Syszysz ju
tylko mj gos. Zadne odgosy z zewntrz nie docieraj do ciebie, nie zakcaj odpoczynku. Moje sowa staj si dla ciebie jakim
wewntrznym nakazem, potrzeb. Jest tak dlatego, e nie s sprzeczne z twoimi intencjami i potrzebami. Osiemnacie, dziewitnacie,
dwadziecia. Zapade w gboki, hipnotyczny stan. Syszysz tylko mj gos i tylko jemu si podporzdkowujesz.
Wystpi stan hipnozy. Oczy byy zamknite. Pod powiekami nie byo wida ruchw gaek ocznych. Uniosem jego lew rk.
Pozostaa w pozycji, jak jej nadaem. Wystpi stan katalepsji, czyli sztywnoci woskowej.
By to jeden z niepodwaalnych objaww hipnozy. Teraz ju mogem przystpi do przekazywania sugestii psychoterapeutycznych, ktre s istot leczenia hipnoz.
Po kilkunastu minutach przystpiem do dehipnotyzacji:
Za chwil si obudzisz. Kiedy dolicz do trzech, obudzisz si. Obudzisz si wypoczty, rzeki, odprony. Obudzisz si z
nadziej i wiar w skuteczno tej metody. Bdziesz zdrw. Wrcisz do normalnego ycia, do swoich dawnych zainteresowa. Bdzie
ci przepenia bogi spokj... Raz, dwa, trzy!
Otworzy oczy. Przez jaki czas lea, nie bardzo zdajc sobie spraw z tego, co zaszo, W jego twarzy mona byo dostrzec
pewne zdziwienie i zainteresowanie.
Pierwsze spotkanie mogem uwaa za udane.
Przez dwa tygodnie spotykalimy si codziennie. Spdzaem z nim wiele czasu. W pocztkowym okresie ja tylko mwiem; a
on sucha, ale sucha coraz uwaniej i ze wzrastajcym zainteresowaniem. Wyraz jego twarzy zmienia si z dnia na dzie. Po czt
erech czy piciu spotkaniach zada mi niespodziewanie pytanie:
Panie doktorze, czy naprawd pan uwaa, e to moe nie by schizofrenia?
W napiciu czeka na odpowied. Chwil milczaem.
Tak. Wydaje mi si, e to nie jest schizofremia.
W Andrzeju jakby co pko. Ze szczelin skorupy, w ktrej si schowa, zaczy wyania si coraz gwatowniej hamowane
dotychczas emocje. Czy to moliwe? Wszyscy przecie, z kimkolwiek si nie styka, uwaali, e jest nieuleczalnie chory.
Dziesitki, a moe i setki pyta wyrzuca z siebie jak karabin maszynowy.
Podczas nastpnych seansw role pozornie si odwrciy.
Zmieniem si w uwanego suchacza. Suchaem i staraem si wyowi z chaotycznych pyta i relacji przyczyn jego choroby.
Dziwio mnie, e nigdy nie wspomina o ojcu. Ktrego dnia spytaem go o ojca. Jego podniecenie gwatownie opado. Zaniemwi
i nastroszy si jak je, gotw uku nawet przyjazn rk. Traem wic na bardzo wany lad. Po pewnym czasie rozluni si jednak
i zacz opowiada.
Stosunki rodzinne ukaday si le od wielu lat. Nie byo adnej wizi rodzinnej. Ojciec jak kot chodzi wasnymi drogami. Nie
interesowa si rodzin. Chopiec dorasta, lecz nie znajdowa w ojcu przyjaciela. By dla niego zupenie obcy. Matka staraa si
zastpi mu ojca, obdarzaa go wic nadmiernym uczuciem. To te mu ciyo. Czsto sysza od rwienikw opowiadania o ich
wspaniaych ojcach. On nie mia kim si pochwali. Dystans si powiksza, w kocu przeistoczy si w nie ukrywan wrogo. Andrzej nienawidzi ojca. Nie mg mu wybaczy ez i nie przespanych nocy matki. O ojcu mwi: on.
W domu czu si samotny. Siostra, znacznie od niego starsza, miaa swoj rodzin i rzadko odwiedzaa dom. Bya realistk i
mocno stpaa po ziemi, w odrnieniu od nadwraliwego i romantycznego brata.
Coraz czciej myla o bezsensie ycia. Wszelkie, drobne nawet niepowodzenia urastay w jego wyobrani do wielkich rozmiarw. Oddala si coraz bardziej od ycia. Towarzystwo kolegw go nudzio, a czasem wrcz irytowao. Pocztkowo prbowa czyta.
Przypadkowo, a moe celowo otacza si literatur fatalistyczn. W kocu, nie mogc sobie poradzi z toczcymi si, czarnymi
mylami, postanowi popeni samobjstwo. "I tak nie jestem nikomu potrzebny - myla. Po co mczy siebie i innych ... " Zay

44

du ilo tabletek nasennych. Zanie i bdzie ju po wszystkim. Nie napisa adnego listu. Nikogo nie oskara. Po prostu czu si
gorszy od innych, nikomu niepotrzebny. Matka zauwaya nienormainy sen syna i olk po luminalu. Wezwaa pogotowie. Po
kilkudniowym pobycie w szpitalu popad w gbok depresj. Taki by pocztek choroby.
Teraz, po dwutygodniowej kuracji, stan Andrzeja znacznie si poprawi. Jego wizyty nie sprowadzay si tylko do hipnozoterapii.
Rozmawialimy, dyskutowalimy o rnych problemach yciowych i sposobach zaradzenia im. Nie by ju bierny. Polemizowa ze
mn czsto, nie zawsze wiadom, e go celowo prowokuj. Pierwszy etap psychoterapii zosta zakoczony.
Po trzech miesicach wrci na drugi etap leczenia. Zmieni si nie do poznania. Energiczny, miay, umiechnity. Przyjecha
sam, bez matki. Przerw midzy cyklami leczniczymi spdzi zgodnie z moim zaleceniem na samodzielnej pracy nad sob. Stosowa
autosugestie i inne wiczenia psychiczne.
By ju zdrowy. Naleao jeszcze tylko ten stan utrwali, aeby zapobiec nawrotowi choroby.
Do dzisiaj utrzymuj listowny kontakt z Andrzejem. Traktuj go prawie jak syna. Od kilku lat mieszka za granic. Oeni si,
ma creczk. Przez przeszo dwadziecia lat, to jest od chwili kuracji, nie mia problemw ze zdrowiem psychicznym. Sta si gorcym
propagatorem i rzecznikiem hipnozopsychoterapii. Sam czsto, korzystajc ze swoich dowiadcze, radzi i pomaga innym - zagubionym i nie mogcym znale sobie miejsca w yciu.
Do hipnozoterapeuty najczciej zgaszaj si pacjenci, ktrzy bezskutecznie prbowali innych metod leczenia. Wielu z nich
nie ma szans na wyleczenie. Czy jednak w takich sytuacjach lekarz ma prawo odmwi pomocy? Nie znamy wszystkich tajnikw
ycia i tajemnic ludzkiego organizmu. Moe tam, gdzie nie pomoga medycyna klasyczna, pomog niekonwencjonalne metody
leczenia? Na podstawie wieloletnich dowiadcze uwaam, e nawet w beznadziejnych przypadkach naley walczy do ostatka.
Nieraz podejmowaem si leczenia nie widzc wielkich szans na powodzenie, tylko dlatego, eby rodzina nie odczuwaa wyrzutw
sumienia z powodu nie wykorzystania wszystkich moliwoci, aeby uly cierpieniom chorego, przeduy cho na kilka miesicy
jego ycie lub przygotowa go psychicznie do ostatniej drogi, by w spokoju i bez lku mg zakoczy ycie. Na pewno nie jest to
wdziczna rola. Ale zdarzao si, e leczenie podjte z tych pobudek dawao nieoczekiwane i zadziwiajce rezultaty.
Przed dwudziestu piciu laty leczyem szecioletniego chopca, chorego na ciki niedowad miniowy (miastenia gravis).
Wszelkie dostpne w owym czasie metody leczenia nie day rezultatu. Choroba postpowaa, rokowanie byo ze. Matka, z zawodu
pielgniarka, zdawaa sobie spraw z beznadziejnej sytuacji. Nie chciaa jednak pogodzi si z tym. Odwiedzaa rnych zielarzy i
znachorw. W kocu traa do mnie. Nie mogem jej odmwi. Choroba bya zaawansowana, dotkna prawie wszystkich mini.
Chodzenie sprawiao dziecku due trudnoci, o wejciu po schodach nie byo nawet mowy. Jakie byo moje zdziwienie, kiedy ju
po dwch tygodniach leczenia Marek zacz schodzi po schodach, a pniej na nie si wspina, odpoczywajc wprawdzie na ppitrach. W przebiegu niedowadu miniowego nastpuj czasami samoistne remisje, mg to wic by zbieg okolicznoci, niemniej
sdz, e w tym przypadku by to skutek leczenia - poprawa stanu zdrowia nastpowaa zgodnie z programem hipnozoterapii.
Cieszyem si, e przynajmniej na jaki czas pomogem chopcu. Rokowanie na przyszo, niestety, nadal byo ze. Kontakt z rodzicami Marka urwa si, gdy przenieli si do innego miasta.
Mino dwadziecia lat. Pewnego dnia, bdc przejazdem w odzi, odwiedzia mnie matka Marka i on sam, silny, wysportowany
mody mczyzna. Byem zaskoczony, nie spodziewaem si takiego epilogu.
Sceptycy mog powiedzie: "Organizm sam poradzi sobie z chorob". Ja jednak jestem przekonany, e troch mu w tym pomogem.
Inny przykad. Medycyna konwencjonalna wci jest bezsilna wobec stwardnienia rozsianego (sclerosis multiplex). Choroba
postpuje, obejmujc coraz to nowe grupy miniowe, w kocu prowadzi do poraenia mini oddechowych i zgonu.
Wielu hipnozo terapeutw podejmowao prby leczenia stwardnienia rozsianego. Uzyskiwana dziki hipnozie mobilizacja organizmu, wzrost odpornoci psychicznej, a co za tym idzie, rwnie odpornoci zycznej, czsto prowadzi do krtkotrwaej poprawy
zdrowia. Czasami jednak okres remisji jest znaczcy. Poprawa stanu zdrowia spowodowana jest prawdopodobnie uaktywnieniem
mini zdrowych, ktre przejmuj czynnoci mini poraonych.
Otrzymaem kiedy list od rodziny chorego na stwardnienie rozsiane z prob o leczenie. W odpowiedzi wyjaniem, e choroba
nie kwalikuje si do leczenia hipnoz i nie rokuje j adnych nadziei. Po dwch tygodniach zatelefonowa do mnie brat chorego.
Nalega usilnie, ebym sprbowa leczenia. W rozmowie zatai jednak rzeczywisty stan zdrowia brata. Lekarze dawali mu zaledwie
kilka miesicy ycia. Na noszach wniesiono go do pokoju hotelowego, gdzie zatrzyma si na czas leczenia. Lea. bezwadnie, nie
mg wstawa. Tylko rce zachoway jeszcze pewn sprawno. Znalazem si w sytuacji niezbyt przyjemnej, ale nie mogem odbiera
choremu resztki nadziei, zreszt pacjent nie oczekiwa zbyt wiele. Chcia tylko w miar sprawnie posugiwa si wzkiem inwalidzkim.
Zaczem leczenie. Sugestie moje byy bardzo ogldne. Nie obiecywaem duo. Optymizm, ktry sugerowaem, by umiarkowany, wiedziaem przecie, jak to si skoczy. Rozbudzenie zbyt wielkich nadziei mogoby potem spowodowa rozczarowanie
i zaamanie. A jednak po dziesiciu dniach leczenia pacjent wsta i trzymajc si sprztw mg samodzielnie przej kilka krokw.
Znacznie si oywi. Na jego twarzy coraz czciej pojawia si umiech. Na zakoczenie cyklu nagraem na tamie magnetofonowej relaksujcy, utrwalajcy terapi seans. Treci i celem tego nagrania byo przygotowanie pacjenta do ycia w zmieniajcych
si warunkach i nierezygnowanie z dalszej walki z chorob. Trudne to byo zadanie, wymagao nie lada "psychologicznej ekwili-

45

brystyki".
Po roku pojawi si u mnie brat chorego:
Panie doktorze, przyjechaem z polecenia brata z prob o nowe nagranie. Poprzednia tama ulega zniszczeniu, a bratu
bardzo na niej zaley. Codziennie, a nieraz kilka razy dziennie sucha pana gosu. To go podtrzymuje na duchu i chyba utrzymuje
przy yciu. Brat wprawdzie nie chodzi, ale proces chorobowy jakby si zatrzyma. Radzi sobie niele, jedzi na wzku, znikna
apatia i wrciy dawne zainteresowania. Jest spokojny, czasem nawet robi wraenie zadowolonego.
Byem mile zaskoczony. Prognozy specjalistw nie daway nadziei nawet na p roku ycia.
Min nastpny rok. Ktrego jesiennego wieczoru zjawi si u mnie brat chorego z aobn opask na rkawie.
Przyjechaem, eby zawiadomi o mierci brata i przekaza jego ostatnie yczenie: "Pojed do odzi i podzikuj doktorowi,
e pozwoli mi spokojnie umrze".
Co cisno mnie za serce, poczuem al, jak gdyby odszed kto bliski. W alu tym bya jednak odrobina otuchy: odszed;
spokojnie, bez lku.
Zawsze staram si wytumaczy pacjentom mechanizm powstawania choroby. Wyjaniam funkcjonowanie poszczeglnych
narzdw i zwracam uwag na czynniki, ktre mog zaburzy ich prac. Wyjanienie przyczyn dolegliwoci i wskazanie sposobw
walki z nimi, poparte sugestiami w hipnozie, wystarczaj najczciej do ich usunicia.
Nieraz jednak oczekiwania pacjenta, zgaszajcego si do gabinetu hipnozopsychoterapeuty, s inne. Spodziewa si on czego
niezwykego, tajemniczego, a w takim przypadku racjonalne objanienia nie odnosz skutku. Wynika to zapewne z nieznajomoci
istoty hipnozy. Wiele osb uwaa hipnoz za zjawisko nadprzyrodzone. To nastawienie umieli wykorzystywa w przeszoci
rnego rodzaju znachorzy, uzdrawiacze i szarlatani, a w staroytnoci egipscy kapani. Uzdrawianiu chorych towarzyszyy tajemnicze obrzdy i praktyki magiczne. Wspczesny lekarz te nieraz musi, dla dobra chorego, wprowadzi do leczenia troch tajemniczoci i teatralnoci.
Przed kilku laty zgosia si do mnie pacjentka w wieku okoo 45 lat z prob o usunicie "zmory".
Nie jestem wariatk zacza. Byam badana przez psychiatrw i stwierdzili, e jestem zdrowa psychicznie. Poza "zmor"
nic mi nie dolega. Pracuj w biurze na odpowiedzialnym stanowisku. Lekarze, do ktrych zwracaam si o porad, miali si z mojej
"zmory", ale ona naprawd istnieje. Nieraz podchodzi do garda i dusi, mam wwczas wraenie, e umieram.
Cierpliwie wysuchaem relacji, chocia do szybko zorientowaem si, co do istoty choroby.
Leczyam si u bioenergoterapeuty na lsku, prbowa usun "zmor". Czciowo mu si to udao, ale ona stale odrasta.
Niech mi pan nie odmawia, moe panu uda si j cakowicie usun.
Szczegowo opisaa przebieg "wypdzania zmory". W czasie zabiegu czua silny bl w klatce piersiowej, ktry wraz ze zmor"
przesuwa si ku szyi. Nie moga si opanowa i przeraliwie krzyczaa.
Cierpi pani na siln nerwic z urojeniami. To, co pani nazywa "zmor", lekarze okrelaj jako kbek histeryczny. Lk przed
tymi przykrymi objawami prowadzi do ich pojawiania si. Postaram si pani pomc. Metody, ktre stosuj, s inne, ale prowadz
do tego samego celu.
Przeprowadziem cykl zabiegw hipnozoterapeutycznych. Chora jednak nie bya usatysfakcjonowana. Co prawda, oglny stan
zdrowia si poprawi, ale lk przed "zmor" pozosta. Autosugestia pacjenta dotyczca "zmory", jej wyobraenia o chorobie byy tak
silne, e nie poddaway si adnym racjonalnym sugestiom. Zmuszony byem zrezygnowa z dalszego leczenia.
Min rok. Pewnego wieczoru chora zjawia si bez uprzedniej zapowiedzi.
Panie doktorze, znalazam si w sytuacji bez wyjcia.
Bioenergoterapeuta, ktry mnie leczy, wyjecha i nikt nie zna jego adresu. Wierz, e jednak pan mi pomoe. Jeeli pan
odmwi, popeni samobjstwo. Nikt nie chce ze mn rozmawia o mojej chorobie, wszyscy si miej, a ja naprawd cierpi. Prosz
sprbowa zrobi to tak jak on.
Nie chciaem angaowa swojego autorytetu w jakie magiczne sztuczki. Z drugiej strony nie mogem zostawi zdesperowanej
kobiety bez pomocy. W kocu zdecydowaem si zabarwi seans hipnozopsychoterapeutyczny elementami "magicznymi", na ktre
tak czekaa. Moe sprostanie jej wyobraeniom o leczeniu przyniesie podane skutki?
Umwiem si na seans przed poudniem. Nie chciaem, eby jej krzyki postawiy na nogi moich ssiadw, wybraem wic
czas, kiedy przewanie byli poza domem. Zacignem zasony, w pokoju zapanowa pmrok. Zaoyem tam magnetofonow
z nagran msz bitow. Wprowadziem pacjentk w stan hipnozy, wczyem magnetofon i przy muzyce rozpoczem "zaklcia".
Mwiem gosem silnym, zdecydowanym, nie znoszcym sprzeciwu.
Zmoro, rozkazuj ci, wyjd! Opu to biedne, umczone ciao. Jestem silniejszy od ciebie, mam nad tob wadz.
Czuem si w nowej, niezwykej roli jak aktor wygaszajcy na scenie monolog czarownika. Z tego stanu wyrwaa mnie zmiana
na twarzy pacjentki zarowia si najpierw, potem przybraa barw czerwon, prawie purpurow. Na klatce piersiowej zauwayem
uwypuklenie, ktre powoli przesuwao si ku grze. Przeraliwy krzyk rozdar powietrze. Ciaem wstrzsny drgawki. I raptem
wszystko ucicho. Wystpi bezdech, a twarz pacjentki pokrya blado.
W pierwszym momencie wpadem w panik. "To koniec" pomylaem. Szybko jednak opanowaem si, przyoyem palec

46

do ttnicy szyjnej, wyczuem wyranie przypieszone ttno. Gono wcignite powietrze przerwao cisz. Oddech wraca do normy.
ciszyem magnetofon.
Jest pani ju zdrowa zaczem spokojnym, cichym gosem. Zmora raz na zawsze opucia pani ciao. Teraz musi pani
odpocz i uspokoi si. Za chwil pani obudz. Obudzi si pani odprona, wypoczta i cakowicie zdrowa. Zapomni pani o
swoich przykrych przeyciach, one ju nigdy nie powrc.
Powtrzyem to kilkakrotnie i obudziem j. Na twarzy pacjentki pojawi si umiech. Leaa w milczeniu.
Panie doktorze, uratowa mi pan ycie, jestem taka szczliwa. Czuam, jak zmora wychodzia ze mnie. Wysza Caa! Jestem
tego pewna.
Pacjentka bya zdrowa, natomiast ja dugo nie mogem doj do siebie. By to pierwszy i zarazem ostatni seans tego typu. Nie
chciaem wicej naraa si na tak przykre przeycia.

SPRBUJ SAM SOBIE POMC


Drogi Czytelniku. Jeeli dokadnie przeczytae tekst, poznae istot hipnozy i zasady leczenia za jej pomoc, wiesz ju, e nie
chodzi tu o adne czary ani cuda, mimo e efekty mog nieraz pozornie wyglda na cudowne uzdrowienia.
Mamy olbrzymie zasoby energii psychicznej, ktra jest motorem naszego dziaania i rdem naszego zdrowia. Sia tkwi w nas
samych hipnoza tylko t si uzewntrznia i potguje. Nie zawsze jednak umiemy si t wyzwoli, wykorzysta i pokierowa ni
tak, eby suya naszemu dobru.
Chciabym, eby wycign z lektury osobiste korzyci, na koniec zatem pragn udzieli Ci kilku rad, ktre pozwol na
samodzieln prac nad sob.
Bd zawsze umiechnity i pogodny. "miech to zdrowie" mwi przysowie i nie ma w tym adnej przesady. Umiech nic
Ci nie kosztuje. Optymistycznie patrz na wiat. Nie szukaj dziury w caym. Optymizm jest dwigni naszego dziaania, mobilizuje
do walki z codziennymi trudnociami. Nawet w obiektywnie zych sytuacjach staraj si znale co dobrego, co, co da Ci odrobin
przyjemnoci i zadowolenia. Staraj si rozpala te drobne iskierki i nie obawiaj si, e Twj sd nie zawsze bdzie w peni obiektywny.
Bd cierpliwy, wytrway i konsekwentny. Jeeli naprawd czego chcesz, osigniesz to. Powtarzaj sobie: "Chcie to mc".
Doskonalenie siebie wymaga mudnej i dugotrwaej pracy. Nie zniechcaj si drobnymi niepowodzeniami, nie zatrzymuj si
w p drogi. Moesz przegra bitw, ale wojn wygrasz.
Uwierz w siebie i pokochaj to, co w Tobie najlepsze. Nie bd nadmiernie skromny, przecie potrasz obiektywnie oceni
swoj warto. Kompleksy zawsze utrudniaj ycie, demobilizuj i prowadz do wewntrznych koniktw. Bd szczery i naturalny.
Nie okamuj innych, a szczeglnie siebie.
Kochaj ludzi i nie unikaj ich towarzystwa. Bd im przychylny i przyjazny. Czowiek stworzony jest do ycia wrd ludzi. Nie
bez powodu odosobnienie w wizieniu jest kar. Czasami potrzebna jest chwila samotnoci. Nie pozwl jednak, eby samotno
wypenia Twoje ycie.
Bd tolerancyjny. Staraj si zrozumie innych. Przecie rnimy si od siebie. Uznaj, e kady ma prawo do wasnych sdw
i sposobu bycia.
Jeeli nie moesz czego w yciu zmieni, zmie swj do tego stosunek. Sprbuj spojrze na spraw z innej strony, postaraj si
znale odmienne rozwizanie, mimo e nie zawsze bdzie ono najlepsze.
Zamie w swoim sownictwie sowo musz na chc, a zobaczysz, e to, co Ci stresowao, mczyo i zniechcao, moe sta si
nawet przyjemne. Praca czy nauka bdzie przyjemna, jeeli nie bdziesz musia pracowa czy uczy si, a bdziesz tego chcia.
Pamitaj, e od Ciebie zaley caa Twoja przyszo. "Jak sobie pocielesz, tak si wypisz" gosi przysowie, a przysowia s
mdroci pokole.
To tylko niewielka garstka rad wynikajcych z dowiadcze mego barwnego ycia. Wynikaj one rwnie z analizy zwierze
moich pacjentw, czsto zagubionych i bezradnych.
Nie mog Ci da gotowej recepty na ycie. Recepta taka nie istnieje. Nie jeste mn, a ja nie jestem Tob. Jestemy rni i rnie
sobie ycie ukadamy.
Jeeli chcesz uaktywni tkwic w Tobie energi psychiczn, ow yciodajn si, musisz umie podporzdkowa, swojej woli
wasne ciao i myli. Wymaga to wiele cierpliwoci i konsekwencji, ale jest osigalne dla kadego. Przede wszystkim musisz nauczy
si koncentrowa uwag, by w czasie wicze nie przeszkadzay Ci przypadkowe i niepotrzebne myli.
Proponuj Ci wiczenia, ktre powtarzane regularnie doprowadz do harmonii w Twoim organizmie. Pozwol racjonalnie
odpoczywa, jak rwnie samodzielnie likwidowa wiele dolegliwoci. Dziki nim nauczysz odpra si, relaksowa, a po dostatecznie dugim treningu osiga nawet autohipnoz.
W miar moliwoci staraj si wykonywa wiczenia w tym samym czasie i miejscu (ja odpoczywam w ten sposb zawsze po
obiedzie). Najpierw naucz si relaksowa. Pniej bdziesz mg, stosujc odpowiednie autosugestie, pomc sobie w z:walczaniu
rnych dolegliwoci, zarwno zycznych, jak i psychicznych.
Zanim rozpoczniesz wiczenia, dokadnie zapoznaj si z treci tego rozdziau. Nie ucz si poszczeglnych zwrotw na pami.

47

Nie musisz lepo naladowa przedstawionych przykadw. Sam dobierz sugestie odpowiednie do Twojego charakteru, temperamentu
i potrzeb.
Najlepsza jest pozycja leca. Ostatecznie moe by wygodny fotel. Po si na wznak z rkoma wycignitymi wzdu ciaa.
Pod gow pod ma poduszeczk, tak by broda bya lekko przycignita do klatki piersiowej. Zrb kilka gbokich oddechw.
Przy wdechu unie jednoczenie rce nad gow, przy wydechu opu je do pozycji wyjciowej. Potem oddychaj spokojnie i bez
wysiku.
We ksik i otwrz j tam, gdzie znajduje si zdjcie moich oczu. Wpatruj si w nie. Skoncentruj na nich ca swoj uwag.
Moje oczy dziaaj na Ciebie uspokajajco. Dostrzegasz w nich duo yczliwoci. Poznae mnie ju podczas lektury. Nie jestem Ci
obcy. Ufasz mi i wierzysz, e chc Ci pomc. Odczuwasz moj obecno przy sobie. Wpatruj si w zdjcie tak dugo, a twj wzrok
zacznie si mczy, odczujesz narastajc senno, powieki zaczn opada i poczujesz nieodpart ch zamknicia oczu. Nie przeciwstawiaj si tym odczuciom. Poddaj si im. Zamknij oczy. Od ksik i po rce wzdu ciaa.
Najpierw zasugerujesz sobie czas trwania wiczenia. Zakoduj to w swoim mzgu. wiczenie nie powinno trwa zbyt dugo,
eby nie wystpi normalny zjologiczny sen. Wystarczy 1520 minut. Na pocztku moesz poprosi kogo z domownikw, eby
zajrza do Ciebie po tym czasie i ewentualnie Ci obudzi. Lepiej jednak ju od pierwszego wiczenia staraj si "ustawi" swj zegar
biologiczny na odpowiedni czas.
Zapadam w przyjemny, odprajcy psen. Obudz si po 20 minutach wypoczty, rzeki i zdrowy. Dwadziecia minut
wystarczy, eby zregenerowa siy ...
Sugestie o tym charakterze powtrz w mylach kilkakrotnie. Teraz moesz przej do autosugestii wywoujcych odprenie i
rozlunienie mini.
Ciao moje ley na tapczanie spokojnie bez ruchu. Czuj, jak powoli rozluniaj si minie. Moja uwaga pochonita jest
tylko tym, eby doprowadzi moje ciao do maksymalnego odprenia. Nic nie jest w stanie nii w tym przeszkodzi. Nie chc nic
sysze, ani o niczym innym myle. Rce i nogi robi si coraz cisze. S jak z oowiu. Nie mog nimi. porusza. Odpoczywaj.
Odpoczywa cay organizm.
Moesz sugerowa rozlunienie i cienie kadej rki i nogi z osobna. Powtarzaj w mylach poszczeglne sugestie kilka ;razy.
Staraj si odczu to, co sugerujesz.
Przyjemne ciepo rozchodzi si po moim ciele. Fale ciepa przepywaj przez moje rce, nogi i tuw. Naczynia krwionone
rozszerzaj si. Krew lepiej kry, odywia i regeneruje moje tiao. Serce pracuje rwno i wtacza krew do rozszerzonych naczy. Oddycham lekko, spokojnie, miarowo. Puca czerpi yciodajny tlen. Wszystkie narzdy mojego ciaa odpoczywaj i nabieraj si.
Kiedy podporzdkujesz ciao swojej woli, rozpocznij oddziaywanie na psychik.
Jestem ju spokojny. Potra obiektywnie spojrze na swoje zmartwienia, kopoty. Staj si one coraz mniej istotne. S bahe
i nie warto zaprzta sobie nimi gowy. Starczy mi na to si. Jestem silny psychicznie, odporny na stresy i niepowodzenia. Uaktywniam
i podporzdkowuj sobie istniejc we mnie energi. Optymistycznie patrz na wiat.
Podane jest, eby swoje sugestie wspar odpowiednimi argumentami. Nastpnie przywoaj z pamici rne przyjemne
zdarzenia ze swojego ycia. Poddaj si miym wspomnieniom i marzeniom. Zwolnij bieg myli. Pozwl swobodnie bdzi mylom,
dbajc jednak o to, eby Twojego spokoju nie zakcay nieprzyjemne wspomnienia.
Jeeli zaistnieje taka potrzeba, wcz do repertuaru swoich sugestii autosugestie lecznicze. Np.
Nie bdzie bolaa mnie gowa. Ju przestaje. Natenie blu jest coraz mniejsze. Nie czuj ucisku w skroniach. Krew lepiej
odywia mj mzg. Gowa ju nie boli. Kiedy si obudz, po dolegliwociach nie bdzie ani ladu. Bd zdrowy i wypoczty.
W ten sposb moesz pozby si lkw, sugerujc sobie ich bezpodstawno, usuwa nerwicowe dolegliwoci rnych narzdw
itp.
W oznaczonym przez siebie czasie obudzisz si. Bdziesz czu si rzeko i zdrowo. Nie zrywaj si jednak zbyt szybko.
Pole chwil z otwartymi oczami. Zrb kilka gbokich oddechw. Przecignij si, dopiero potem wsta. Nie martw si, jeeli
nie wszystko wyszo jakby sobie tego yczy. Nastpnym razem bdzIe lepiej.
Drogi Czytelniku! Jeeli umiesz wycign wnioski z tego, co przeczytae, jeeli potrasz kocha ludzi, umiecha si, by
wyrozumiaym i tolerancyjnym, jeeli uwierzye w si psychiczn tkwic w Tobie i zaczniesz cierpliwie pracowa nad sob, wykonywa zaproponowane Ci wiczenia, jestem przekonany, e w wielu przypadkach zdoasz sam sobie pomoc.

ZAKOCZENIE
Na zakoczenie chciabym wrci do pewnych zagadnie, ktre, co prawda, byy omwione w tekcie, jednak ze wzgldu na
ich wag wymagaj podkrelenia.
Hipnoza moe by cenn pomoc w leczeniu rnych chorb. Powinna by jednak stosowana tylko przez osoby o wysokich
kwalikacjach zawodowych i moralnych. Hipnozoterapeutami mog by lekarze i psycholodzy odpowiednio do tego przygotowani.
Powinni dysponowa oni gbok wiedz z zakresu psychologii i psychopatologii. Dlatego te predysponowani do stosowania hipnozy
leczniczej s psychiatrzy i psycholodzy kliniczni. Rwnie lekarze innych specjalnoci, po odpowiednim przeszkoleniu, z powodze-

48

niem mog stosowa hipnozoterapi. Prawidowo stosowana hipnoza jest cakowicie bezpieczna.
Nieumiejtne, beztroskie i chaotyczne prowadzenie hipnozy przez amatorw i osoby nieodpowiedzialne szkodzi samopoczuciu,
a czsto i zdrowiu osoby hipnotyzowanej. Powstaje wwczas niebezpieczestwo rozchwiania reakcji psychicznych i zjologicznych.
Moe to prowadzi do niekontrolowanych ujemnych reakcji pohipnotycznych.
Przesadne s opinie, e hipnotyzer ma pen wadz nad osob zahipnotyzowan.
Istnieje wiele dowodw na to,e hipnoza nie moe pchn czowieka, wbrew jego woli, do popenienia czynu przestpczego.
Levis R Wolberg w ksice Hipnoza pisze:
" ... Nawet hipnotyzer kryminalista nie moe zmusi pacjenta do popenienia przestpstwa, jeeli pacjent nie chce z nim
wspdziaa. Dopki sytuacja pozostaje kcyjna, dopty pacjent udaje (gra). Ale jak tylko poczuje, e da si od niego zrobienia
czego, co stoi w ostrej sprzecznoci z jego etyk lub naraa go na wielkie niebezpieczestwo albo nie zastosuje si do rozkazu, albo
wybudzi si z transu ... "
Dr Jacob H. Conn z John Hopkins School of Medicine dokona przegldu literatury medycznej i kazuistycznej z okresu 150
lat i nie znalaz dowodu na popenienie jakiejkolwiek zbrodni pod wpywem hipnozy. Jednak odpowiednio umotywowane sugestie
u osb z ukryt siln dz czynienia za mog uatwi decyzj zrealizowania przestpstwa.
Celem mojej ksiki jest zapoznanie czytelnika z leczniczymi moliwociami hipnozy, przekazanie prawdy i rozwianie krcych
o niej mitw, a nie nauka hipnotyzowania.
Nie zachcam moich czytelnikw do prb i eksperymentw, gdy mog pocign za sob przykre konsekwencje.
Jestem rwnie przeciwnikiem hipnozy estradowej. Hipnoza powinna suy poprawie zdrowia psychicznego i zycznego, a
nie zabawie i rozrywce.

49

You might also like