Andrzej Radomski

UMCS Lublin

Wizualne analizy, Interaktywne narracje

Visual analysis, interactive narratives

Sowa kluczowe: zwrot cyfrowy, gigadane, narracja, wizualna analiza, interaktywna narracja
Keywords: digital turn, big data, narration, visual analysis, interactive narrative

W niekoczcych si sporach o przyszo humanistyki - zwaszcza tej akademickiej

umyka gdzie uwadze dyskutantw digital turn, ktry rozpocz si jeszcze w kocu
ubiegego stulecia. Wszed on ju w drug faz. Pocztkowo, wspomniany cyfrowy zwrot
polega przede wszystkim na gwatownej digitalizacji caego dorobku kulturowego i
historycznego ludzkoci. Wszystkie bowiem nowe wytwory maj ju praktycznie cyfrowy
charakter. Pierwsza faza digital turn (cho nie dokoczona bo nie wszystko zostao ucyfrzone)
przyniosa przeogromny wzrost powszechnie dostpnych szeroko rozumianych cyfrowych ju
rde. Niezliczone bazy danych i ich pochodne: repozytoria, korpusy, platformy, biblioteki
on-line, itd., itd. uatwiy badaczom humanistycznym codzienn prac. Nie trzeba ju
kosztownych wyjazdw do archiww (zwaszcza zagranicznych). Nie trzeba traci czasu na
mudne wertowanie dokumentw zalegajcych na zakurzonych pkach kiedy to mona
zrobi siedzc za biurkiem domowego komputera. Nie trzeba wreszcie obawia si, e nie
bdziemy mieli moliwoci penego obcowania z wieloma materiaami gdy s one podatne
na fizyczne zniszczenie. Cyfrowa ich wersja pozwala niemale na wszystko.
Z drugiej jednak strony zwrot cyfrowy przynis nowe problemy. Historycy,
archeolodzy czy filologowie majc atwy dostp do zdygitalizowanych materiaw (take
dziki idei Open Access) prbuj z nimi pracowa wedug starej metodologii dostosowanej
do wiata tworw analogowych i patrz na nie z perspektywy klasycznych teorii naukowych
z postmodernizmem wcznie. Nie s wic w stanie wykorzysta zupenie nowych
moliwoci, jakie daj technologie informatyczne czy, powiedzmy, telekomunikacyjne.
Jednym sowem: przedstawiciele poszczeglnych dyscyplin humanistycznych cyfrowe rda
chc bada i upowszechnia za pomoc analogowego warsztatu.
Druga faza digital turn w humanistyce (inaczej naukach historycznych o kulturze)
polega na wprowadzeniu do praktyki naukowej cyfrowych narzdzi analizy, przetwarzania,
komunikowania i upowszechniania wiedzy. Na czoo wysuwaj si tu: wizualizacja i nowe
narracje. Te dwie cechy s zreszt cile ze sob powizane. I te dwa zagadnienia kluczowe
bd (wraz z towarzyszc im prezentacj) przedmiotem dalszych cho z koniecznoci,
oglnych uwag.

Problem big data w humanistyce

Big data to pojcie, ktre w ostatnich latach zrobio zawrotn karier. Suy ono na
okrelenie ogromnej liczby informacji, ktr produkuj wspczesne spoeczestwa. To
wytwarzanie informacji odbywa si dwutorowo: a) w toku naszej codziennej aktywnoci
(zawodowej i prywatnej), b) poprzez dygitalizacj dotychczasowych analogowych wytworw.
W Wikipedii czytamy, e big data: to termin odnoszcy si do duych, zmiennych i
rnorodnych zbiorw danych, ktrych przetwarzanie i analiza jest trudna ale jednoczenie
wartociowa, poniewa moe prowadzi do zdobycia nowej wiedzy. W praktyce pojcie
duego zbioru danych jest wzgldne i oznacza sytuacj, gdy zbioru nie da si przetwarza
przy uyciu trywialnych, powszechnie dostpnych metod. W zalenoci od brany i stopnia
zoonoci algorytmu moe to oznacza rozmiar terabajtw lub petabajtw (np. analiza
zderze czstek elementarnych w fizyce wysokich energii) jednak w innych zastosowaniach
bd to ju megabajty bd gigabajty (np. porwnywanie billingw telefonicznych w
telekomunikacji). Big data ma zastosowanie wszdzie tam, gdzie duej iloci danych
cyfrowych towarzyszy potrzeba zdobywania nowych informacji lub wiedzy. Szczeglne
znaczenie odgrywa wzrost dostpnoci Internetu oraz usug wiadczonych drog
elektroniczn, ktre w naturalny sposb s przystosowane do wykorzystywania baz danych.
W 2001 roku META Group (obecnie Gartner) opublikowaa raport, ktry opisuje big data w
modelu 3V:
dua ilo danych (ang. volume);
dua zmienno danych (ang. velocity);
dua rnorodno danych (ang. variety)1 .
W humanistyce wielkie zbiory informacji bd dotyczyy zdygitalizowanych danych
pochodzcych z przeszoci (dokumenty, materiay audiowizualne czy obiekty) oraz te
wytworzone w czasach bardziej wspczesnych za pomoc rnych urzdze cyfrowych
(aparaty, kamery, smartfony i oczywicie Internet). I trzeba od razu zaznaczy, e nie chodzi
tu tylko o wiadomie wytwarzane informacje (np. posty na blogu czy komentarze na jakim
portalu), lecz take o pochodne naszego uytkowania sieci. Samo na przykad przegldanie
strony internetowej bd odtworzenie jakiego filmu w sieci powoduje, e zostawiamy
cyfrowy lad, ktry te stanowi rodzaj informacji o naszych preferencjach, zainteresowaniach,
a nawet wartociach.
Aby zda sobie sprawy o jak due dane tu chodzi to mona przytoczy par liczb. I tak
na przykad: wszystkie spisane prace (teksty, ksiki, publikacje) z caego wiata, we
wszystkich jzykach od pocztku historii pimiennictwa to pojemno ok. 50 PETABAJTW
(i ta liczba cay czas ronie)2 . Z kolei materiay multimedialne liczy si ju w zetabytach i
1 https://pl.wikipedia.org/wiki/Big_data [dostp, 12.10.16].
2 1 PB to 1 milion GB.

yotabytach3 . Na Fecebooku najpopularniejszym i najwikszym portalu spoecznociowym

co miesic wgrywanych jest ponad 1 mld zdj oraz 10 mln filmw, ktrych obecnie jest 265
miliardw. Dane zgromadzone na Facebooku to ponad 980 petabajtw 4 . Nieprzypadkowo
wic coraz czciej pojawiaj si gosy, e wspczesny wiat staje si jedn wielk baz
cyfrowych danych: Po tym jak powie, a potem film, uprzywilejoway narracj jako gwn
form ekspresji wspczesnoci, epoka komputerowa wprowadza jej korelat baz danych.
Wikszo obiektw nowych mediw nie opowiada adnych historii, nie maj one pocztku,
ani koca, nie wystpuje w nich aden rozwj, ktry tematycznie, formalnie albo jeszcze
inaczej zorganizowaby ich elementy w sekwencje. S one raczej zbiorami indywidualnych
czci skadowych, z ktrych kada ma takie samo znaczenie jak pozostae5.
Obok pojcia big data, operuje si kategori: large data. Big data oznaczaj wielkie zbiory
skadajce si z stosunkowo mao wacych elementw ( liczonych najczciej w kilo i
megabajtach). Natomiast large data obejmuje relatywnie niewielk grup zbiorw wacych z
kolei bardzo duo. Bd to gwnie wielkie portale spoecznociowe (You Tube, Vimeo,
Flickr, Facebook, Twitter, Instagram, Pinterest czy Wikipedia). Najwikszym wyzwaniem w
przypadku large data jest ogarnicie ich jako caoci. Inaczej mwic (biorc jako przykad
Facebooka): w przypadku big data badamy np. sieci kontaktw, jakie utrzymuje dana osoba, a
w przypadku large data badamy cay ten portal.
Wspomniane wyej wielkie kolekcje danych zaczynaj take stawa si przedmiotem
refleksji humanistycznej i normalnych bada w ramach nowego nurtu okrelanego:
humanistyk cyfrow. Wbrew rozpowszechnionym sdom, e humanistyka cyfrowa
sprowadza si gwnie do statystyki powstaje coraz wicej publikacji, ktre pokazuj, e
penetrujc big data mona wiele powiedzie o ludziach, a nawet trendach kulturowych.
Zasadniczym wyzwaniem staje si, w tym wypadku, budowa nowych narzdzi do
interpretacji big data i large data i to takich, za pomoc ktrych ( i towarzyszcej im
metodologii) mona by byo odpowiada na pytania zadawane przez przedstawicieli rnych
dyscyplin humanistycznych. I tym zagadnieniem zajmiemy si w kolejnej czci.

Wizualne analizy

Jak w poprzednim fragmencie wskazaem gwnym problemem cyfrowej humanistyki

(cyfrowej historii, filologii czy historii sztuki) jest nadmiar danych, ktre maj do dyspozycji
XXI-wieczni badacze, a ktre s konsekwencj digital turn. Nietrudno si domyle, e
dotychczasowy warsztat badawczy historyka czy filologa okazuje si bezuyteczny wobec
takiego ogromu informacji. Klasyczni (analogowi) uczeni pracowali gwnie z tekstami bd
stosunkowo niewielkimi kolekcjami obrazw i caa dotychczasowa metodologia bya
dostosowana do interpretacji tekstw bd cech i waciwoci fizycznie istniejcych obrazw
i to zazwyczaj wielkich mistrzw. Historycy kultury czy idei badajcy dyskurs (powiedzmy)
3 1 ZB to 1 trylion GB, a 1 YB to 1000 ZB.
4 S to dane z 2014 roku.
5 L. Manovich, Jzyk nowych mediw, Warszawa, 2006, s. 333.

owiecenia ograniczali si do okrelonego kanonu wielkich dzie i na tej podstawie prbowali

(re)konstruowa jej (tej) epoki jzykow architektur. Historyk cyfrowy ma ju do dyspozycji
tysice tekstw, ktre po przeanalizowaniu mog da zupenie inny obraz tej czy innej epoki.
Jeszcze w wikszym stopniu odnosi si to do czasw nam ju wspczesnych gdzie
tradycyjni badacze s zupenie bezradni wobec nadmiaru informacji. Nie da si tego
wszystkiego ogarn, ani nie da si ich przedstawi w postaci pisanej narracji. Warsztat
cyfrowy okazuje si zatem niezbdny.
Jeli nie da si opracowa big data (za pomoc dotychczasowych metod) ani opisa
nadmiaru danych to alternatyw pozostaje ich wizualizacja. Su temu celowi odpowiednie
cyfrowe narzdzia. Zmienia to fundamentalnie sposb prowadzenia bada, przetwarzanie
wynikw oraz ich prezentowanie. Do tej pory mielimy dominacj bada nad tekstami co si
wizao ze zwrotem linguistycznym (tak charakterystycznym dla caego ubiegego stulecia).
Jego konsekwencj bya min. wizja wiata jako tekstu (historii czy kultury) i preferencja dla
narracji pisanych (drukowanych) mwicych o otaczajcej nas rzeczywistoci. W
humanistyce jest to nadal dominujcy paradygmat umocniony przez panujce jeszcze do
niedawna orientacje postmodernistyczne.
Pojcie wizualizacji ma wiele znacze gdy wystpuje ona w rnych dziedzinach
ycia: od techniki poczwszy na sztuce skoczywszy. Jeli dodamy do tego audiowizualny i
medialny charakter wspczesnych kultur to obrazowanie w humanistyce staje si
koniecznoci. Zatem, nie tylko big data, lecz rwnie wszdobylska multimedialno
powoduj potrzeb zupenie innego podejcia do prowadzenia bada poczwszy od ich
przedmiotu, poprzez strategie analityczne, a na obrazowaniu koczc. Wspczesnemu
odbiorcy przestaje ju wystarcza czytanie o wiecie. On chce coraz czciej widzie i
rozumie poprzez wizualizacj.
Z punktu widzenia rozwaanej tu problematyki podstawowe jest definiowanie
wizualizacji jako: rnych form graficznego przedstawiania wiata baz danych (big data i
large data). W epoce Informacjonalizmu bdzie to grafika komputerowa. Wizualizacja w tej
formie moe wystpowa w dwch odmianach: statycznej i dynamicznej. Pierwsza to
najrniejsze wykresy, diagramy, mapy i ilustracje. Druga to interaktywne animacje (coraz
czciej 3D) w postaci prezentacji, filmw, ruchomych infografik, itp. Obie odmiany nie tylko
przedstawiaj i symuluj za pomoc obrazw wybrane aspekty rzeczywistoci czy
abstrakcyjne pojcia ale take objaniaj rozmaite informacje i zwizki midzy nimi 6 . Zatem
wizualizacja to nie tylko metoda przedstawiania ale rwnie metoda badania.
W humanistyce wizualizacja wystpuje jako:
1. wizualizacja danych statystycznych,
2. wizualizacja pisma,
3. wizualizacja obiektw kulturowych (np. w 3D),
4. wizualizacja dwikw (np. muzyki),
5. wizualizacja sieci spoecznych (w rodowisku fizycznym i zwaszcza w cyberprzestrzeni),
6 W. Bolecki, Wizualizacja, literatura i caa reszta, w, http://rcin.org.pl [dostp,
15.11.16].

6. wizualizacja obrazw (zdjcia, filmy, itp.)

7. wizualizacja rnych ludzkich dowiadcze
Zacznijmy od stosunkowo prostej wizualnej analizy tekstu. Poniszy obrazek
przedstawia analiz wizualn tekstu przeprowadzon przez program: Wordle. Jest to tzw.
chmura tagw.

Zdjcie nr 1: chmura tagw 7.

Umoliwia ona pokazanie czstotliwoci pojawiania si sw w danym tekcie bd korpusie

tekstw. Akceptacja czy tolerancja na obrazku z sercem to kategorie, ktre dominuj w tym
tekcie. W ten sposb mona bada twrczo literack czy naukow konkretnych osb pod
ktem wystpowania okrelonych kategorii i tworzy nastpnie architektur dyskursu.
Przykadem analizy tekstw poprzez wizualizacj moe by wspomniana wczeniej
(re)konstrukcja dyskursw. Do tego celw mona si posuy programem: Ngram Viewer.
Ngram Viewer to aplikacja stworzona w roku 2010 przez Johna Orwanta i Willa Brockmana.
Suy ona do analizowania czstotliwoci pojawiania si okrelonych sw bd krtkich fraz
w czasopimiennictwie w latach: 1800-2012. Jej baz jest Google books. Pracujc w tym
programie mona wpisa jedno bd kilka poj na raz, wybra jzyk (dostpne s
najwaniejsze jzyki, typu: angielski, francuskim niemiecki, hiszpaski czy chiski), a
nastpnie zakreli interesujcy nas okres czasu i program pokae nam rezultat. Badajc
dyskurs moemy min. pyta jakie pojcia dominoway w tej czy innej epoce bd w tym czy
innym okresie czasu w pimiennictwie tworzonym w konkretnym jzyku. Mona, idc dalej,
dokonywa analiz porwnawczych zadajc to samo pytanie tylko w odniesieniu do innego
jzyka. I tak intuicyjne moemy si domyla, e czstotliwo pojawiania si sowa man
bya wiksza od woman w XIX-wiecznym dyskursie angielskim. Nie mamy jednak pewnoci
ani konkretnych danych. Wspomniany Ngram Viewer bardzo szybko potrafi to okreli
poprzez wizualizacj, ktrej towarzysz konkretne dane liczbowe. Zobaczmy jak to wyglda:

7 https://www.google.pl/search?
q=wordle&espv=2&biw=1920&bih=955&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0
ahUKEwiYzJn14cDMAhUEJJoKHdueBY0Q_AUIBigB&dpr=1 [dostp, 12.11.15]

Zdjcie nr 2 badanie czstotliwoci wystpowania sw w literaturze w XIX wieku (badania wasne)

Kolor niebieski to man, czerwony to woman. Widzimy ogromn przewag mczyzn.

Sytuacja zmienia si zasadniczo kiedy przeanalizujemy wiek XX:

Zdjcie nr 3 badanie czstotliwoci wystpowania sw w literaturze w wieku XX (badania wasne).

Oba kolory zbliaj si do siebie co, rzecz jasna, odpowiada rosncej roli kobiet w yciu
publicznym w tym stuleciu (zwaszcza w ostatnich 20 latach).
Analiza obrazw to jeszcze wikszy problem. Kolekcje obrazw bowiem (zdjcia, filmy, etc.)
znacznie przewyszaj zbiory tekstw. Badacze zajmujcy si eksploracj takich platform, jak
Picasssa, Flickr, Instagram czy You Tube staj przed wyzwaniem przeanalizowania dziesitek
czy setek tysicy zdj bd filmw. I w tym wypadku potrzebne s rwnie narzdzia

cyfrowe. Przykadem moe tu by program image plot stworzony w roku 2007 przez Lva
Manovicha. Pozwala on analizowa wielkie kolekcje obrazw pod ktem wystpowania
pewnych cech, a mianowicie: jasnoci, nasycenia barw, odcieni barw czy ksztatu samych
zdj. S to gwne kategorie teorii koloru. Za jego pomoc mona analizowa take filmy
po uprzednim przekonwertowaniu ich do pliku jpg.
Pokamy to na konkretnym przykadzie. Bdzie to analiza porwnawcza jasnoci
kolorw w dwch filmach o tematyce wojennej: elazny Krzy (1977, re. Sam Peckinpah)) i
Wojna zimowa (1989, re. Pekka Parikka). Akcja obydwu filmw dzieje si w czasie II wojny
wiatowej na froncie wschodnim. I mimo, e wojna kojarzy si z czym okrutnym, ze
mierci i zniszczeniem to reyserzy niekoniecznie ukazuj j tylko i wycznie w ciemnych
barwach o czym wiadczy chociaby analiza dwch wspomnianych filmw:

Zdjcie nr 4 analiza filmu elazny Krzy (badanie wasne)

Zdjcie nr 5 analiza filmu Wojna zimowa (badania wasne).

Dla kontrastu pokamy wizualizacj filmu z gatunku SF. Bdzie Nowa nadzieja (1977, re.
George Lukas):

Zdjcie nr 6 analiza filmu nowa nadzieja (badania wasne).

Jak widzimy zdecydowanie przewaaj tu ciemne kolory, ktre zazwyczaj kontrastuj

z optymistyczn wymow, a zwaszcza zakoczeniem filmu, ktry koczy si happy endem.

Innym obszarem zastosowania wizualnych analiz s sieci spoeczne zarwno te

historyczne, jak i wspczesne. Na uniwersytecie Stanforda by np. realizowany projekt
badania relacji wystpujcych midzy owieceniowymi intelektualistami. Na podstawie
zachowanej korespondencji midzy nimi zwizualizowano kontakty, jakie mieli wczeni
badacze, filozofowie czy literaci midzy sob, a take orodkami ycia naukowego.
Analizowa mona sieci i relacje zachodzce midzy ludmi w rodowisku wirtualnym. W
tym przypadku mamy ju do czynienia z problemem big data. Badanie sieci kontaktw np.
na portalach spoecznociowych stwarza wic podobne trudnoci, jak analizowanie wielkich
kolekcji obrazw. Dla celw pogldowych wybierzemy stosunkowo prosty przykad, a bdzie
nim analiza kontaktw, jakie utrzymywaem z innymi osobami za pomoc maili. Gwne
konto pocztowe posiadam w usudze gmail. W celu przeledzenia mojej korespondencji z
innymi uytkownikami usug pocztowych w Internecie wybraem program: Immersion. Jego
wielk zalet jest prostota. Po zalogowaniu si i wpisaniu swojego adresu w gmailu wraz z
hasem aplikacja ta automatycznie analizuje okrelone parametry i nastpnie wywietla
wyniki na ekranie monitora. Program jest interaktywny aby wic zobaczy wszystkie jego

funkcje naley po prostu wej na stron projektu. Zrzut z ekranu w tym przypadku nie jest w
stanie zobrazowa wszystkich moliwoci programu. Mimo wszystko zaprezentujmy go:

Jak widzimy okres analizy dotyczy ostatnich szeciu lat (2009-15). W zalenoci od
potrzeb moemy ten przedzia zawzi. Moemy analizowa korespondencj przychodzc
jak i wychodzc. Co wicej program moe nam wywietli korespondencj midzy moimi
znajomymi (tj. midzy osobami, z ktrymi i ja korespondowaem). Po prawej strony widzimy
klasyczn statystyk (diagramy), a wic zbiorcze podsumowanie maili, ktre ja wysyaem i
ktre przychodziy do mnie w rnym okresie czasu.

Interaktywne narracje

Wizualne analizy wymagaj, jak ju zasygnalizowaem, nowych form przedstawiania i

komunikowania uzyskanych rezultatw. Jest to wyrazem szerszej tendencji, ktra ujawnia si
z ca moc w XXI wieku, a mianowicie: przejcia od pisma do obrazu. Pismo nie jest w
stanie w peni odda bogactwa kultury medialnej czy audiowizualnej. Za pomoc
tradycyjnych narracji nie pokaemy tego wszystkiego co przynosz nam wizualne analizy
rnych zjawisk czy obiektw. Jest to widoczne zwaszcza przy interaktywnej analizie sieci
czy modelw trjwymiarowych. W jeszcze wikszym stopniu dotyczy to analiz olbrzymich
(liczonych w tysicach) kolekcji obrazw. Zatem coraz czciej i to rwnie na gruncie
praktyki naukowej, jak i pozanaukowej mona spotka si z twierdzeniem, e druk nie jest ju
optymaln form historiografii (i szerzej humanistyki) - i jako jednostronne i statyczne
medium nie pozwala na efektywne opisanie rzeczywistoci8 .
Osobnym zagadnieniem jest upowszechnianie bada z zakresu humanistyki cyfrowej.
Naturalnym dla niej obszarem funkcjonowania jest Internet. To tam si szuka danych,
organizuje i prowadzi badania, a take wymienia informacjami. I, wreszcie, tam si publikuje.
Internet (zwaszcza Web 2.0) umoliwia zupenie nowe formy publikacji. Ju wic nie tylko
ksiki i artykuy (nawet w wersji on-line), lecz take portale tematyczne, interaktywne
wystawy, digital storytelling, animacje 3D, a nawet cyfrowe makiety to przykady nowych
typw publikacji i nowych sposobw upowszechniania dziaalnoci badawczej czy
artystycznej.
Owe nowe narracje maj ju: a) multimedialny charakter, b) wikszo z nich jest
tworzona w Internecie za pomoc dostpnych tam narzdzi (w chmurze), c) maj
nielinearny charakter, d) s publikowane w sieci (wczeniej byy to pyty CD bd DVD), e)
pismo jest w nich tylko jednym z narzdzi przekazu wynikw bada bd analiz.
Osobn ich cech jest interaktywno. Implikuje ona take inne zjawiska (obok
zwykego komentowania), a mianowicie moliwo kreowania dowolnego ich ksztatu i
sposobu organizowania zawartego w nich materiau. I do tego dochodzi jeszcze rzeczywisto
rozszerzona, ktra zaczyna pojawia si np. w makietach cyfrowych czy GIS-ach9 .
8 M. Wilkowski, Wprowadzenie do historii cyfrowej, Gdask, 2013, s. 54.

Do najbardziej charakterystycznych przykadw takich nowych form przedstawiania i

komunikowania rezultatw bada czy interpretacji nale:
1.Zaawansowane prezentacje
Rni si one od klasycznych prezentacji przede wszystkim tym, e s
samowystarczalne, tj. nie wymagaj dodatkowych komentarzy uzupeniajcych zawart w
takim pokazie wiedz. W pewnym sensie mog by one przykadem nowego typu publikacji
zastpujcej tradycyjny drukowany czy nawet elektroniczny artyku.
2.

Fotostory i wideostory

Zdjcie nr 7 Radom Bernarda Gotfryda10.

W ich przypadku mamy ju do czynienia ze zdecydowanym prymatem obrazu.

Narracja zwykle ma charakter nagrania audio. Foto bd wiedeostory jest przygotowywane w
konwencji animacji poklatkowej.
Szczegln form tego typu opowieci s animacje 3D. S one wykonane za pomoc
specjalnych programw do tworzenia grafiki trjwymiarowej (np. Blender) i mog nawet
przedstawia dzieje caych pastw i narodw11
9 GIS Geographical Information System. W przypadku humanistyki cyfrowej GISy zawieraj dane kulturowe.
10 https://www.youtube.com/watch?v=yqgNZeyDeJU [dostp 14.11.15]
11 Przykadem mog by Dzieje Polski Tomasza Bagiskiego stworzone wanie w
darmowym Blenderze. S one dostpne na YouTube, T. Bagiski, Animowana
Historia Polski, https://www.youtube.com/watch?v=2DrXgj1NwN8 [dostp,
12.11.15]

3.Infografiki
S to graficzne formy przedstawiania informacji w postaci tekstu, wykresw, zdj, a nawet
materiaw filmowych, a wszystko w ciekawej formie majcej uatrakcyjnia przekaz tak
jak w poniej infografice

Zdjcie nr 8

przykad infografiki historycznej12.

4.Cyfrowe makiety

Zdjcie nr 9 makieta wykonana przez teatr NN w Lublinie (rdo wasne).

Okrelenie cyfrowych makiet jako rodzaju wizualnej narracji moe wyda si

ryzykowne. Jednake w przypadku takich superprodukcji jak wirtualna makieta dzielnicy
12 https://www.google.pl/search?
q=grafika+google&espv=2&biw=1920&bih=955&source=lnms&tbm=isch&sa=X
&ved=0ahUKEwi79rOw7sDMAhWpYpoKHW9CBHoQ_AUIBigB#tbm=isch&q=polski
e+pa%C5%84stwo+podziemne [dostp 16.11.15]

ydowskiej wykonana przez Teatr NN jest to cakowicie uzasadnione. Wirtualna makieta jest
bowiem czci szerszego zamysu, a mianowicie opowiedzenia dziejw miasta Lublina w
wizualnej formie od czasw redniowiecza po wiek XX. Umieszczona na platformie Google
Earth pozwala na wdrwk po ulicach i budynkach w czasie i przestrzeni w paszczynie
trjwymiarowej..
5.

Interaktywne Digital Stories

Przykadem jest poniszy projekt: Photogrammar realizowany na uniwersytecie w

Yale (USA). Zawiera on zbir 170 ty fotografii wykonanych przez amerykaskich
fotografw w latach 1935-45. Umieszczone one zostay na interaktywnej mapie i ukazuj
opowie o fotografowaniu USA we wspomnianym okresie: kto fotografowa, co
fotografowa i kiedy fotografowa.

Zdjcie nr 10 strona powitalna projektu Photogrammar

13

Wnioski

Wizualne analizy i interaktywne, wizualne narracje s przykadem icie rewolucyjnej

zmiany jaka si dokonaa (dokonuje) u humanistw tych akademickich, jak i
funkcjonujcych w innych rodowiskach. Tak naprawd jestemy dopiero pocztku tych
przemian. Wielkie, cyfrowe zbiory, ktre s do dyspozycji dzisiejszych badaczy wymuszaj
zmian sposobu ich analizy i prezentacji. Nowe technologie dostarczaj odpowiednich
narzdzi i tylko od samych badaczy zaley, jak je wykorzystaj i jaki bdzie dalszy kierunek
rozwoju humanistyki, a e bdzie ona cyfrowa to nie ulega ju wtpliwoci. Idmy dalej.
Big data i niezbdno ich wizualizacji zarwno w wymiarze analitycznym, jak i
komunikacyjnym wymusza take nowe formy bada, ich organizacji, a nastpnie
upowszechniania wynikw.

13 http://photogrammar.yale.edu/ [dostp 16.11.15]

Naturalnym rodowiskiem pracy cyfrowych humanistw staje si Internet. Dziki

niemu nauka staje otworem przed spoeczestwem. Dostpno cyfrowych danych w sieci
oraz narzdzi analitycznych powoduje, e nauka przestaje by domen wskiej grupy
specjalistw. Wielkie kolekcje tekstw czy obrazw moe teraz wizualizowa kady. Takie
programy jak Wordle (do wizualizacji tekstw) wymagaj wykonania tylko dwch komend!
Tworzenie, a zwaszcza publikacja cyfrowej narracji, pod wzgldem stopnia trudnoci,
niewiele rni si od publikacji materiaw na Facebooku czy Twitterze. Dziki temu
praktykowanie humanistyki w wersji cyfrowej staje si bardziej otwarte, bardziej
demokratyczne i bardziej obywatelskie. Nie trzeba te dodawa, e humanistyka cyfrowa
dziki wskazanym cechom, staje si wanym elementem w deniu do zachowania i ochrony
dziedzictwa historycznego i kulturalnego ludzkoci. I mog w tym dziele uczestniczy take
zwykli ludzie.

Streszczenie

yjemy w wiecie zdominowanym przez technologie cyfrowe. Dotychczasowe

wytwory kulturowe i historyczne s dygitalizowane. Wielkim problemem staje si praca z
duymi zbiorami danych czyli big data. Stare metody pracy s nieodpowiednie do badania i
upowszechniania wielkich kolekcji tekstw, zdj czy grafiki. Zaczynaj wic by tworzone
nowe narzdzia, za pomoc ktrych mona bada i komunikowa rezultaty bada. Coraz
wiksz rol zaczynaj odgrywa techniki pracy oparte na wizualizacji. Wizualizacja moe
by metod analizy danych i moe te by now form narracji. Artyku przedstawia
podstawowe programy do wizualizacji, a take prezentuje nowy formy narracji na przykad:
digital storytelling i interaktywne narracje. Ukazane zostay rwnie przykady takich
nowoczesnych analiz oraz rodzaje nowych interaktywnych narracji.

Summary

We live in a world dominated by digital technologies. The existing cultural and

historical artifacts are being digitised. Of great concern is the work with large data sets, or a
big date. The old methods of work are inappropriate to the study and dissemination of the
great collection of texts, images or graphics. Begin to be created new tools that you can use to
explore and communicate the results of research. Increasingly important role are beginning to
play a technique work based on visualization. Visualization can be a method of analysis of
data, and it can also be a new form of narration. The article presents the Basic programs to
visualize, and also presents a new narrative forms, for example: digital storytelling and
interactive narratives. Shown also are examples of such modern analysis and kinds of new
interactive narrative.

Bibliografia

Bibliografia
Benkler Y., Bogactwo sieci, Warszawa, 2008.
Banks M., Materiay wizualne w badaniach jakociowych, Warszawa, 2009.
Boehm G., O obrazach i widzeniu, Krakw, 2014.
Castells M., Galaktyka Internetu, Pozna, 2003.
Celiski P., Postmedia. Cyfrowy kod i bazy danych, Lublin, 2013.
Manovich L., Jzyk nowych mediw, Warszawa, 2006.
Rose G., Interpretacja materiaw wizualnych, Warszawa, 2010.
Zawojski P., Cyberkultura, Katowice, 2010.
Zawojski P., Sztuka obrazu i obrazowania w epoce nowych mediw, Warszawa, 2012.