BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Widmo Brexitu
stan sonday na finiszu
kampanii referendalnej
Piotr Cichocki

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 244/2016
08.06.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

Na trzy tygodnie przed zaplanowanym terminem referendum

w sprawie czonkostwa Wielkiej Brytanii w Unii Europejskiej nie
mona przewidzie wyniku gosowania, ktre bdzie miao miejsce 23 czerwca 2016 r. Na podstawie dostpnych wynikw bada
opinii publicznej stwierdzi mona jedynie, e preferencje brytyjskich wyborcw s mocno podzielone pomidzy sympatie dla
Vote Stay i Vote Leave. aden z obozw nie posiada w tym momencie wyranej i stabilnej przewagi w sondaach, cho ostatnie
pomiary daj prym zwolennikom secesji. adna ze stron nie
dominuje te w dyskursie publicznym, a temperatura sporu politycznego wyranie wzrasta w warunkach wywoywanego przez
procentow rwnowag klimatu niepewnoci.
Wyniki sonday przeprowadzonych w drugiej poowie maja
2016 r. wskazuj na wzrost poparcia dla Brexitu, co przeoyo
si na niewielkie, mieszczce si w granicach bdu statystycznego, prowadzenie przeciwnikw czonkostwa. Spord sonday
opublikowanych od 29 maja do 5 czerwca a trzy wskazuj na
nieznaczn przewag zwolennikw Brexitu, jeden prognozuje
procentowy remis, natomiast tylko jeden stwierdza przewag
przeciwnikw wyjcia Wielkiej Brytanii z UE. Na ostatniej prostej
kampanii referendalnej szanse s zatem wyrwnane, lecz zarwno dynamika sonday, jak te szerszy klimat opinii spoecznej
wydaj si wskazywa na nieznaczn przewag prawdopodobiestwa Brexitu.
Przez ostatnie dwa tygodnie zdarzy si moe wiele, a obecna przewaga zwolennikw Brexitu jest na tyle niewielka, e nawet
drobne zmiany klimatu opinii mog j cakowicie zniwelowa,
w szczeglnoci w kontekcie sytuacji, e przynajmniej co dziesity wyborca pozostaje jeszcze niezdecydowany. Jednake znaczna

1z5

cz tego, co moe si na finiszu zdarzy niespodziewanie w postaci np. zamachw

stanowiaby zapewne wsparcie dla zwolennikw Brexitu. Szczeglnie biorc pod uwag
fakt, e do powszechnie przypisuje si ostatni wzrost poparcia dla Brexitu chwytliwoci retoryki skupionej na obawach zwizanych z imigracj i bezpieczestwem narodowym. Ponadto w pewnej mierze kampania referendalna stanowi form wotum
zaufania dla rzdu, ktry musi w duym stopniu polega na gosach niechtnego sobie
elektoratu partii opozycyjnych. Moe mie to negatywne konsekwencje dla poziomu
mobilizacji przeciwnikw Brexitu w momencie gosowania, a z pewnoci przekada
si te na trudnoci koordynacyjne kampanii Vote Stay. Co wic za tym idzie, cho
sondae nic jeszcze definitywnie nie przesdzaj, to pokazuj jednak pole boju,
na ktrym to zwolennicy pozostania Wielkiej Brytanii w Unii Europejskiej walcz pod
grk.
Porwnujc wykonane w ostatnim tygodniu maja trzy pomiary gwnych brytyjskich instytucji badawczych dwa sondae ICM (29 i 30 maja) oraz badanie YouGov
(31 maja) dostrzec mona zasadnicze podobiestwo wynikw uzyskanych przy uyciu
trzech rnych metodologii badawczych (ankietowania online, standardowego pomiaru
telefonicznego, jak rwnie specyficznego wariantu panelu badawczego stosowanego
przez YouGov). Podobiestwo to spowodowao wyran nerwowo w obozie przeciwnikw Brexitu na trzy tygodnie przed gosowaniem wynik sondaowy jest remisowy
z nieznacznym wskazaniem na zwolennikw opuszczenia UE: jeeli wyczy niezdecydowanych, przyjmujc, e ich gosy rozo si symetrycznie za i przeciw,
to w przypadku badania YouGov wyniki obu obozw s takie same, natomiast w obu
badaniach ICM przewidywany rozkad gosw wynisby 52% dla zwolennikw Brexitu
wobec 48% dla przeciwnikw opuszczenia UE. Podobn przewag opcji Brexitu prognozowa przy tym zrealizowany 3 czerwca dla Observera sonda Opinium. Natomiast
kolejna fala pomiaru YouGov, ktrej wyniki opublikowano 6 czerwca, daa 1 punkt
procentowy przewagi przeciwnikom Brexitu, chocia sonda ICM z 5 czerwca dawa
zwolennikom Brexitu a 6 punktw przewagi. Ten stan niepewnoci i balansowania
na granicy za i przeciw utrzyma si najprawdopodobniej do momentu ogoszenia
oficjalnych wynikw, co niewtpliwie skoncentruje uwag mediw oraz bdzie sprzyja mobilizacji publicznej.
Brexit - intencje gosowania w ostatnim tygodniu maja
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%

47%

45%

41%

9%

13%

18%

44%

42%

41%

ICM-Online

ICM-Telefon

YouGov

Pozosta w UE

Niezdecydowani

Opuci UE

2z5

Nie pierwszy to raz w cigu ostatnich miesicy, kiedy wybr Brexitu przewaa
w sondaach, jednake w kontekcie zbliajcej si daty gosowania wynik ten wywoa
dobrze jak si wydaje uzasadniony alarm wrd przeciwnikw wyjcia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. W toku kampanii moe si to przeoy na efekt mobilizacji
elektoratu, lecz wskaza naley przy tym na fakt, i oba obozy wydaj si stosunkowo silnie zmotywowane do gosowania oraz przekonane do wasnych racji, wic nie
stanowi to powanego rda nadziei dla przeciwnikw Brexitu.

Wyniki sonday ICM: Intencja gosowania

50%
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%

Pozosta czonkiem UE

Opuci UE

Trudno powiedzie

22-05

8-05

24-04

10-04

27-03

13-03

28-02

14-02

31-01

17-01

3-01

20-12

6-12

22-11

8-11

25-10

11-10

27-09

13-09

0%

Wyniki sonday YouGov: Intencja gosowania

50%
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%

Pozosta czonkiem UE

5%

Opuci UE

Trudno powiedzie

26-05

12-05

28-04

14-04

31-03

17-03

3-03

18-02

4-02

21-01

7-01

24-12

10-12

26-11

12-11

29-10

15-10

1-10

17-09

0%

Wykresy trendu dla sonday przedreferendalnych pokazuj, jak zacieky i dynamiczny by wycig zwolennikw i przeciwnikw Brexitu o dominacj w sondaach,
pomimo stosunkowo krtkiej kampanii przedreferendalnej, ktra rozpocza si formalnie dopiero po przeprowadzeniu kwietniowych wyborw lokalnych. Zasadnicza
zmiana jaka dokonaa si w przecigu ostatnich tygodni polega na spadku odsetka
respondentw niezdecydowanych, co mona interpretowa jako naturalny efekt prowadzonej kampanii przedreferendalnej. Kategoria wyborcw niezdecydowanych jest

3z5

oczywicie kluczowym celem propagandy obu obozw, poniewa w zwizku z do

wysokim poziomem stanowczoci przekona deklarowanym w sondaach przez osoby
ju zdecydowane nie mona liczy na znaczce przepywy z jednej do drugiej opcji.
Stabilne pozostaj natomiast inne charakterystyki rozkadw odpowiedzi ze wzgldu
na wyksztacenie, wiek, pozycj klasow oraz region zamieszkania wyborcw. Niezmiennie w kolejnych pomiarach potwierdzenie znajduje wprost proporcjonalna zaleno
pomidzy poziomem wyksztacenia oraz poziomem zamonoci a skonnoci do gosowania za pozostaniem Wielkiej Brytanii w Unii Europejskiej. Biorc pod uwag wiek,
zwolennikw Brexitu jest wicej wrd osb starszych, natomiast jego przeciwnikw
szczeglnie duo znajduje si wrd najmodszych wyborcw. Jeli chodzi o element
geograficzny, to wskaza naley natomiast na zdecydowanie bardziej od oglnokrajowej przecitnej proeuropejskie nastawienie wyborcw w Szkocji oraz wrd mieszkacw Londynu. Ma to szczeglnie due znaczenie w przypadku Szkocji, dla ktrej
decyzja o wyjciu z UE moe stanowi pretekst do powtrzenia referendum niepodlegociowego. Natomiast Londyn stanowi kosmopolityczn metropoli, bardzo odmienn od reszty kraju pod wzgldem charakterystyk spoeczno-gospodarczych, ktra ze wzgldu na swoje globalne powizania jest szczeglnie naraona na negatywne konsekwencje impulsw izolacjonizmu.
Szczeglnie ciekawe z punktu widzenia przyszoci systemu politycznego Wielkiej
Brytanii, niezalenie od wyniku referendum, pozostaje rozkad preferencji w obrbie
elektoratw poszczeglnych partii politycznych. Stanowi on odbicie, a moe w gruncie
rzeczy przyczyn ambiwalencji i niepewnoci postaw najbardziej znaczcych politykw
brytyjskich w kampanii referendalnej. Szczeglnie silnie odbio si to na kampanii Vote
Stay z zaoenia ponadpartyjnej, ktr wzorowano na wczeniejszej kampanii Better
Together promujcej gosowanie przeciwko secesji w szkockim referendum niepodlegociowym z 2014 r. Jednake pomimo powierzchownych podobiestw, kampania
Vote Stay nie potrafia wypracowa podobnego poziomu koordynacji, wzajemnego
zaufania oraz politycznej woli wsppracy ponad podziaami dla wsplnego celu.
YouGov: Intencja gosowania a partia, na ktr oddano gos
w ostatnich wyborach parlamentarnych
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%

14%

13%

11%

30%

28%

2%

50%
93%
57%

61%

Partia Pracy

Liberalni Demokraci

36%
5%
Partia
Konserwatywna

Pozosta czonkiem UE

Opuci UE

UKIP

Nie wiem/ Nie bd gosowa

4z5

Spord gwnych partii tylko United Kingdom Independence Party (UKIP),

ktra nie posiada ze wzgldu na specyfik ordynacji brytyjskiej znaczcej reprezentacji
parlamentarnej cho osigna w ostatnich wyborach ponad 12% gosw, charakteryzuje si ideow jednolitoci 93% zwolennikw UKIP zagosuje za Brexitem. W przypadku Partii Pracy oraz zmarginalizowanych Liberalnych Demokratw mamy do czynienia
z wyran przewag zwolennikw pozostania krajem czonkowskim UE, lecz bynajmniej nie cakowit dominacj tego pogldu. Natomiast w szczeglnie trudnej sytuacji
znajduje si Partia Konserwatywna, ktrej lider David Cameron prowadzi kampani
na rzecz pozostania w Unii, a lini przeciwn Brexitowi prezentuje oficjalnie zdecydowana wikszo parlamentarnego establishmentu, podczas gdy jednoczenie Brexit
stanowi preferowan opcj dla wikszoci elektoratu.
Na potknicie Camerona liczy ustpujcy burmistrz Londynu Boris Johnson, ktry
sta si jedn z gwnych twarzy kampanii Vote Leave. Nie jest przy tym odosobniony,
wrd elit partyjnych wskaza mona na licznych wanych aktorw, ktrzy mniej lub
bardziej otwarcie oczekuj zarwno upadku lidera, jak te i oderwania si od projektu
integracji europejskiej. Innymi sowy, Partia Konserwatywna znalaza si w znacznej mierze na yczenie samego Camerona w paradoksalnej sytuacji, gdzie 1) jeli
zwyciy opcja pozostania w UE, to premier i rzd zwyci wbrew woli wasnych
wyborcw, natomiast 2) jeli zwyciy koncepcja wyjcia z UE, to bdzie to oznacza
triumf elektoratu konserwatystw wbrew partyjnemu przywdztwu. W wypadku
pierwszego scenariusza Cameron prawdopodobnie bdzie mg pozosta premierem
stojcym na czele pokonanej partii, w drugim przypadku naley si spodziewa walki
o jego ustpienie, ktra moe podway polityczn spjno Partii Konserwatywnej.
Niezalenie od ostatecznego wyniku referendum podziay spoeczne wok podjtej decyzji bd najprawdopodobniej rdem napi oraz niestabilnoci politycznej
w nadchodzcych latach. Pewne jest, e kto wygra, wysoce prawdopodobne, i niewysoko, a wynik podzieli raczej ni zjednoczy spoeczestwo. W kampanii referendalnej
uwidoczniy si bowiem podziay idce w poprzek systemu partyjnego, uwypuklajce
napicia midzy-generacyjne, odmienno wizji kraju dominujcych wrd warstw
zamoniejszych i lepiej wyksztaconych od tych, ktre zdecydowanie wiksz popularnoci ciesz si wrd osb o mniejszych szansach yciowych. Jeli zwyci zwolennicy Brexitu, to wynik bdzie zapewne definitywny Wielka Brytania na jakich
zasadach przestanie by czonkiem Unii Europejskiej; natomiast niewiele wskazuje,
aby wynik przeciwny mg uci temat Brexitu w nadchodzcych latach wbrew temu
na co liczy w swoich politycznych kalkulacjach David Cameron.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Piotr Cichocki dr, socjolog, pracownik Instytutu Socjologii UAM. Zajmuje si problemami
tosamoci politycznej, integracji europejskiej i badaniami opinii publicznej.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05

email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

5z5