NR 6 (11) CZERWIEC 2016 ORGAN

STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Czerwiec
Nazwa miesica (wedug Brcknera) pochodzi od
sowa czerw. Inne rda wywodz nazw miesica
i nazw koloru czerwonego od owada czerwca polskiego, z ktrego wyrabiano czerwony barwnik koszenil do tkanin. Owad zbierany by w czerwcu na
korzeniach roliny czerwiec trway. Nazwa wystpuje te w innych jzykach pnocnej Sowiaszczyzny (czes. erven, ukr. / czerwe, br.
/ czerwie). Inne nazwy uywane dawniej
to: ugornik bd zok. aciska nazwa Iunius
(zobacz: kalendarz rzymski) zostaa zapoyczona
przez wikszo jzykw europejskich. Koniec maja i pocztek czerwca niewiele rni si od siebie,
a przyroda jest ju w peni rozwoju. ki jeszcze
kwitnce, zaczynaj przerasta, pszenica si kosi, a
bardzo nieliczne dzi poletka yta s ju w fazie
kwitnienia. Rolnicy zbieraj wczesne warzywa spod
folii, zbierane s te wczesne ziemniaki. Nadal
trwaj spnione opryski kukurydzy, zb i warzyw.

Jednak zdecydowana wikszo pl jest ju opryskana wida, e uprawy s czyste od chwastw.

Nadal intensywnie kwitn czarne bzy i akacje.
Wieczorem roznosi si duszcy miodowy zapach.
Mimo wci postpujcego rolniczego zagospodarowywania s rodowiska i zaktki jak z bajki np.
"skarpa" nad Wis w Hebdowie, czy "bagienko" w
Gruszowie, ktre szczliwie do tej pory omija
"cywilizacja". Myl, e s to ostatnie ju takie
"obrazki", za kilka lat pozostan ju tylko w naszych wspomnieniach. Na resztkach dawnych k
mona jeszcze gdzieniegdzie zobaczy wielokolorowe dywany kwitncych rolin zielnych zmieniajcych swe barwy wraz z upywem czasu.

Polskie przysowia ludowe na czerwiec

Czerwiec daje dni gorce, kosa brzczy ju na ce.
Czerwiec stay, grudzie doskonay.
Gdy czerwiec chodem i wod szafuje, to zwykle
rok cay popsuje.

SZCZEBRZESZYN

CHRZSZCZ NR 6 (10)

Czerwiec na maju zwykle si wzoruje, jego pluchy,

pogody, czsto naladuje.
Kiedy kwitnie w czerwcu bb, to najwikszy wtedy
gd, a kiedy mak, to ju nie tak.
Od czerwca duo zaley, czy niwa bd jak naley.
W czerwcu grusze kwiat zrzucaj, czerenie si zapalaj. W czerwcu si okae, co nam Bg da w darze.
Chrzest Jana w deszczowej wodzie, trzyma zbiory
na przeszkodzie. (24 czerwca)
Gdy si wity Jan rozczuli, to go dopiero Najwitsza Panna utuli. (2 lipca - Marii)
Gdy wity Jan k rosi, to chop siano kosi.(24
czerwca)

znowu czerwiec. I wiatr, i ty

I znowu czerwiec. I wiatr, i ty,
I znowu szczcie, i bzy, i zy,
I znowu, jakby sen niony za modu.
Gazka dawno umarego drzewa
I obok pynie, i ptak piewa,
I soce taje w nieba r,
I drzwi otwarte: wejd, wejd ju!
I stajesz w progu! Masz skryt twarz,
Cienka rka oczy zasania,
Jeli co nie jest twoim wszystko masz
W tym wierszu spnionego spotkania
Jarosaw Iwaszkiewicz

Oprawa artystyczna kultu Marii Matki

Miosierdzia na ziemiach polskich i litewskich.
Krlowo Niebieska, Matko Miosierdzia, przez ktr
Bg nam miosierdzie swoje i Syna swego zesa
[], do Ciebie na tym padole paczu wzdychamy, z
tej ndzy, ktrej te z nami tu bdc zaya. Poredniczko nasza, nie w odkupieniu jako Syn twj, ale w
przyczynieniu do niego, gdye ty jest nad wszystko
inne stworzenie jemu najblisza, oczy swoje mio2

sierne, ktre nigdy na ndz ludzk bez politowania patrzy nie mogy, obr na nas, a bogosawionego Jezusa, owoc ywota twojego, daj nam
kiedy widzie woa jezuicki kaznodzieja i pisarz Piotr Skarga (15361612) w modlitwie sformuowanej pod koniec wieku XVI.
w lakoniczny tekst dowodzi, e polski jzyk
religijny, ksztatowany zaledwie od stulecia, przyswoi znakomicie wszystkie zasadnicze tezy teologiczne, ustanawiajce kult Matris Misericordiae, a
take by w stanie wyrazi specyficzne natenie
emocji, towarzyszce temu naboestwu. Zaadaptowanie w sztuce polskiej rozwiza ikonograficznych, ukazujcych przymioty Matki Miosierdzia,
byo jednak o wiele wikszym wyzwaniem.
Na przeszkodzie ich szerokiej i kompleksowej
adaptacji sta przede wszystkim model duszpasterski przyjty w polskim Kociele katolickim zarwno w redniowieczu, jako i po Soborze Trydenckim, skupiony na podtrzymywaniu prostej wiary
ludu i nieufnoci wobec wszelkich nowinek, do
ktrych zaliczano midzy innymi literatur dewocyjn i dziea sztuki suce pobudzaniu bardziej
wyszukanych i zindywidualizowanych form pobonoci.
Taka postawa wpywaa w ograniczonym stopniu na ycie zakonnikw, ktrzy w oddzieleniu od
wiata rozwijali specyficzn dewocj, wczytujc
si czsto w subtelne teksty, pogbiajce ich duchowo, i wpatrujc w obrazy, powiadczajce
szczegln opiek Matki Miosierdzia nad ich
wsplnot. Od duchowiestwa wieckiego wymagano jednak przede wszystkim dobrego przygotowania do pracy duszpasterskiej poprzez lektur
dzie z zakresu teologii dogmatycznej i pastoralnej,
a nie ekscytowania si pismami mistycznymi i
kontemplowania wymylnych wizerunkw.
Na ziemiach polskich nie rozwiny si rwnie
stowarzyszenia wieckich w rodzaju woskich
Confraterie della Misericordia, propagujcych rne przedstawienia miosiernej Marii jako artystyczn opraw cile zrytualizowanej nowej pobono-

CHRZSZCZ NR 6 (10)

ci, poczonej z dziaalnoci charytatywn.

Schematy ikonograficzne wypracowane w tym krgu lub powizane w nim z kultem Matris Misericordiae nie znajdoway zatem w Polsce kompetentnych krzewicieli, rozumiejcych dogbnie ich wymow duszpastersk i ich znaczenie dla pobudzania
naboestwa wieckich elit. Przedstawienia goszce miosierne przymioty Marii pojawiay si wic
stosunkowo rzadko w kocioach parafialnych, a o
ich ewentualnym powtarzaniu decydowa nie tyle
ich waki przekaz, ile sawa cudownoci. Taki stan
rzeczy prowadzi z reguy do cisego powielania
form dostojnego archetypu, ktremu rzadko towarzyszya gbsza refleksja nad zawartym w nich
przekazem treciowym.

Warszawski obraz Matki Boskiej askawej oraz jego kopie i adaptacje

W epoce nowoytnej gwnym modelem artystycznej oprawy kultu Matris Misericordiaena ziemiach
polskich sta si obraz Matki Boskiej askawej,
czczony w kociele pijarw w Warszawie (a obecnie przechowywany w tamtejszym kociele Jezuitw). Wizerunek w, wprowadzony do pijarskiej
wityni w roku 1651 przez jej rektora Giacinto
Orsellego, by bardzo swobodn kopi redniowiecznego malowida, otoczonego kultem w kociele Dominikanw w Fanzie, ktremu przypisywano skuteczn ochron tego miasta przed epidemiami. Na wzr dostojnego umbryjskiego archetypu ukazywa on stojc Mari amic w doniach
strzay gniewu Boego i rozpocierajc szeroko
swj paszcz. Pod ow szat nie byo jednak adnych postaci, co miao zapewne wiadczy, e askawa Matka, obejmuje ni wszystkich ludzi na
ziemi lub wiernych klczcych aktualnie u stp jej
wizerunku. Ju w roku 1652 Maria, czczona w pijarskim obrazie, miaa ochroni Warszaw przed
atakiem dumy, wskutek czego uznano w wizerunek za cudowny i otoczono go intensywn czci
jako palladium od morowego powietrza. W roku
1654 lub 1664 utworzono przy kociele pijarw

konfraterni Matki Boskiej askawej, odprawiajc

ku czci swojej patronki w drug niedziel maja solenn procesj, ktrej widok utrwali m.in. Bernardo Belotto (17211780).
Kopi cudownego
pijarskiego obrazu wyeksponowano na Bramie Nowomiejskiej, a w pierwszej poowie wieku XIX odnotowano w Gazecie Warszawskiej, i
wizerunki Matki Boskiej askawej znajduj si po
wityniach i domach tutejszych i nie byo przykadu, aby uciekajcy si szczerze do opieki tej Najwitszej Ordowniczki nie znaleli w niej skutecznej poredniczki u Boga. Najwiksze miasta Rzeczypospolitej pozazdrociy Warszawie potnej
protektorki chronicej przed epidemiami, tote rycho rozwiny kult Matki Boskiej askawej, amicej strzay gniewu Boego i rozpocierajcej opiekuczy paszcz nad rzeszami wiernych. W roku
1653 biskup Jerzy Tyszkiewicz (15961656) intronizowa w kociele kanonikw regularnych na Antokolu w Wilnie obraz naladujcy do wiernie
warszawski wizerunek z dodaniem pksiyca u
stp Marii. Wileski obraz zosta rycho otoczony
czci jako obrona ycia i zdrowia ludzkiego od
powietrza [] nieprzeliczonymi cudami wsawiona, a jego kopie byy podobnie jak w Warszawie umieszczane w kocioach i mieszkaniach.
Kult w, rozwinity szczeglnie intensywnie w
podczas epidemii pustoszcej Rzeczpospolit w latach 17071711, zaowocowa wykonaniem na cianie antokolskiej wityni malowida (znanego dzi
na podstawie graficznej reprodukcji), ukazujcego
Mari unoszc si z rozoonym paszczem nad
boniami, na ktrych kapani udzielaj sakramentw zadumionym, a wieccy opiekuj si chorymi
i grzebi ofiary moru.
Dowiadczenia tej samej epidemii zainicjoway
Takie ujcie ikonograficzne zaadaptoway take
inne zakony, czego przykadem moe by okazaa
dynamiczna figura Marii amicej strzay gniewu
Boego, wykonana przez warsztat Franciszka
Oldzkiego (zm. 1792) na podstawie kontraktu z
roku 1774, zdobica pierwotnie prospekt organowy
3

CHRZSZCZ NR 6 (10)

w kociele Dominikanw w Podkamieniu, pniej

przeniesiona do ich kocioa w Tarnopolu, a obecnie
przechowywana w wityni dominikaskiej na Nowym Miecie w Warszawie naboestwo do miosiernej Marii w Krakowie, ktre doprowadzio do
powstania kilku jej wizerunkw w szeroko rozoonym paszczu i z poamanymi znakami gniewu Boego w doniach. Pierwszy z nich, wymalowany na
pnocnej elewacji kocioa Mariackiego z inicjatywy rajcy miejskiego Michaa Behma w roku 1708,
zosta uzupeniony o herb Krakowa u stp Marii.
Wizerunek ten natychmiast zacz przyciga wiernych, ktrzy schodzc si gromadno, z wielkim naboestwem litanie co wieczr odprawowali, przypisujc mu cudown moc. Z czasem kult tego obrazu, nazywanego fantazyjnie hamulcem gniewu Boego przenis si do wntrza wityni, w ktrym
obok otarza gwnego umieszczono jego do wiern kopi z acisk inskrypcj zakoczon wezwaniem ochraniaj czcicieli twoich, askawa Panno.
Przekonanie o skutecznoci tej ochrony, rozpowszechnione wrd mieszkacw Krakowa, doprowadzio te do wybudowania przy kociele Mariackim w roku 1771 figury Matki Boskiej askawej
(przeniesionej obecnie na Planty) i do wymalowania
jej wizerunku na fasadzie kocioa w. Jana. W
skarbcu kocioa Mariackiego znajdowa si te niegdy niewielki posek Marii ze zoconego brzu,
prezentujcy to samo ujcie ikonograficzne. W roku
1745 wydawcy przewodnika dla pielgrzymw opisujcego witoci zgromadzone w kocioach jako
Klejnoty stoecznego miasta Krakowa, zadedykowali go najpotniejszej Krlestwa i Polskiego []
obronie Przenajwitszej Pannie Maryi askawej,
zamieszczajc w tej ksice drzeworyt, ukazujcy jej
wizerunek, wyniesiony ponad krakowskie witynie.
Cze dla Matki Boskiej askawej rozpowszechnia si te w mniejszych miejscowociach Rzeczypospolitej przede wszystkim za spraw pijarw, ktrzy zakadali w swoich kocioach bractwa pod jej
wezwaniem i umieszczali jej wizerunki w otarzach
(Korecki, Rydzyna, Radom) i na noszonych przez te
4

konfraternie chorgwiach w czasie procesji

(owicz, oma).
Kult wizerunku Matki Boskiej w paszczu opiekuczym czy si na ziemiach polskich przede
wszystkim z przekonaniem, e osania ona swoj
szat wiernych przed zaraz. Opowiadano jednak,
e Maria zjawiaa si rwnie nad polskimi wojskami i ochraniaa je swoim paszczem, zwaszcza
gdy wyruszay one do walki z innowiercami. W
roku 1621 jezuita Mikoaj Stanisaw Oborski
(15751646) mia dozna wizji Matki Boskiej
osaniajcej swoim paszczem wojska polskie bronice przed Turkami obozu warownego zaoonego przy zamku w Chocimiu.
C.D.N.
Piotr Krasny

Wakacje (ferie letnie) okres wolny od nauki

szkolnej.
Terminy i dugo wakacji s zrnicowane w wielu krajach, a nawet w ich poszczeglnych czciach. Istotnymi czynnikami majcymi wpyw na
terminy wakacji byy wita religijne oraz rytm
pracy rolnikw i zwizana z tym konieczno
udziau wszystkich czonkw rodziny, w tym dzieci, w pracach polowych.
W Polsce wakacje to potoczna nazwa ferii letnich. Do roku szkolnego 2009/2010 obejmoway
okres od nastpnego dnia po pierwszym pitku po
18 czerwca do ostatniego dnia sierpnia danego roku, czyli od koca roku szkolnego w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum do ponownego jego
rozpoczcia.
Od roku 2011 rozpoczynaj si w nastpny
dzie po ostatnim pitku czerwca i trwaj do koca
sierpnia. Zmiana zostaa wprowadzona w zwizku
ze zwikszeniem liczby dni wolnych w czasie roku
szkolnego.

CHRZSZCZ NR 6 (10)

10 Zasad Bezpieczestwa Modziey w c. Pamitaj - napastnik lub zodziej zawsze korzysta

z okazji. Nigdy te nie podruj autostopem sam
wakacje
Wakacje to dla modziey czas zabawy i nowych
wrae. Korzystajc z wakacyjnych przyjemnoci, nie zapominaj jednak o bezpieczestwie wasnym i bliskich. Zwracaj uwag na zagroenia
podczas wypoczynku, aby po powrocie do szkoy
lub na uczelni mie tylko dobre wspomnienia.
Przyswj sobie kilka podstawowych zasad, ktre
pozwol Ci spdzi lato bezpiecznie oraz poradzi sobie w trakcie zaistnienia nieprzewidzianych sytuacji. Jeli stosujesz podobne reguy - to
bardzo dobrze, zobacz jednak, czy nie mona ich
zmodyfikowa. Pamitaj, e adna zasada nie
daje 100% szans na uniknicie zagroe, ale z
pewnoci zmniejsza i to znacznie, moliwo
stania si ofiar.
1. Wyjedajc, zawsze pozostaw najbliszym informacj, gdzie i z kim bdziesz spdza czas. Zostaw wszystkie moliwe numery telefonw - swoje
i przyjaci. Umw si na okrelone haso, ktre
wypowiedziane przez Ciebie bdzie oznaczao, e
czujesz si zagroony i potrzebujesz natychmiastowej pomocy. To nie przesada - to podstawowe zasady bezpieczestwa!
2. Nie afiszuj si zbytnio posiadanymi dobrami nigdy nie wiesz, kto moe Ci obserwowa. Podczas pacenia staraj si nie pokazywa zawartoci
portfela. Dobrym wyjciem jest np. noszenie przy
sobie drobnych sum. Natomiast sposobem na natrtnych "wyudzaczy" jest posiadanie w kieszeni
drobnych "na odczepne". Korzystaj z takiego rozwizania, gdy sytuacja staje si napita. Dobrze jest
si wtedy oddali obserwujc, czy napastnik nie
poda za Tob.
3. Podrujc pocigiem zawsze zajmuj miejsca z
dala od podejrzanych osb i - jeli to moliwe - blisko konduktora, bd suby ochrony kolei. Nie
siadaj samotnie w przedziaach i trzymaj si blisko
ludzi. Czsto to wystarczy, aby odstraszy potencjalnego napastnika. Staraj si nie podrowa no-

zawsze w gronie przyjaci. Nie wsiadaj do auta jeeli

kierowca od razu nie wzbudzi Twojego zaufania lub
bdziesz mie jakiekolwiek wtpliwoci. Wracajc z
imprezy noc nigdy nie korzystaj z ofert podwiezienia
przez obcych.
4. Kiedy kto Ci zaczepia, nie wdawaj si w rozmowy - czasami lepiej uda, e si nie syszy i i dalej.
Kiedy zaczepki si nasil, odpowiadaj pewnie, krtko,
bez wdawania si w dyskusj. Nie obraaj napastnika.
Kiedy kto Ci celowo potrci, nie odwracaj si i id
dalej. Mona rwnie przeprosi - dla wasnego dobra.
5. Przebywajc na play, pywalni czy w wakacyjnym
tumie, uwaaj na swoj torb, portfel, telefon. Nie
no portfela i dokumentw razem i nigdy nie wkadaj
ich do tylnej kieszeni. Dokadnie zapinaj plecaki i torby.

Torebk trzymaj, obejmujc j ca od spodu, pamitajc przy tym, aby zawsze bya zamknita. Wartociowe rzeczy no tylko w zamykanych kieszeniach.
Jeli bawisz si na imprezie, nigdy nie pozostawiaj
swoich rzeczy bez opieki - kradziee torebek, portfeli,
telefonw komrkowych zdarzaj si w klubach niezwykle czsto. Zodziej prowadzi wnikliw obserwacj wybierajc swoje ofiary.
6. Zawsze i wszdzie pilnuj swoich napojw. Przypadki dosypywania i dolewania rnych specyfikw
s coraz wikszym problemem. Po takich substancjach nabierasz niewyobraalnej ochoty na seks,

CHRZSZCZ NR 6 (10)

tracisz samokontrol, atwo jest Ci nakoni do robienia rnych rzeczy, a nazajutrz niczego nie pamitasz. Nigdy nie przyjmuj napojw od nieznanych
lub mao znanych Ci osb. Jeli idziesz na parkiet,
napoje zostaw pod opiek osoby zaufanej.
7. Nigdy nie wybieraj si na dyskotek sam - zawsze
w
gronie
znajomych.
Nie
wychod
z dyskoteki samotnie - staraj si wraca do miejsca
zamieszkania w towarzystwie przyjaci. Wychodzc z dyskoteki w wierzchnie okrycie i wygodne
obuwie - bardzo "swobodny" strj czsto prowokuje
agresj. Dobrze jest rwnie nosi przy sobie miotacz gazu lub el obezwadniajcy. Pamitaj jednak,
e jest to przedmiot sucy do obrony, wic stosuj
go zgodnie z przeznaczeniem!
8. Wakacje to okres wzmoonej dziaalnoci dealerw narkotykowych. Pamitaj, e mitem jest, i
"dopalacze" pomagaj w dobrej zabawie. Narkotyki
zrobi Ci z mzgu kogel-mogel. Naucz si by asertywnym! Naucz si odmawia. PAMITAJ - NIE
ISTNIEJE BEZPIECZNE BRANIE NARKOTYKW!
9. Wakacje to czas relaksu i zabawy, ale nie kady
pomys na zabaw jest dobry. Nierzadko ostatni
szkolny dzwonek czy ostatni egzamin na studiach
jest dla modych ludzi sygnaem rozpoczynajcym
wielkie pijastwo, a wraz z nim - wielkie ryzyko.
Nie daj szans, aby wakacyjne picie powikszyo
zwizane z tym statystyki tragicznych wydarze.
Alkohol wzmaga agresj, a jednoczenie nietrzewy
nastolatek jest atwiejsz ofiar przestpstwa. Nadmiar alkoholu nierzadko te prowadzi do ryzykownych zblie seksualnych, a ryzykowny seks to groba zakaenia chorobami wenerycznymi lub HIV.
Alkohol, zwaszcza w nadmiarze, potguje te ryzyko stosunkw z pogranicza gwatu, przypadkowe
inicjacje i niechciane cie.
10. Okres wakacji to rwnie intensywny werbunek
prowadzony przez sekty. Nie opowiadaj nowo poznanym ludziom o swoich kopotach czy marzeniach. Moesz by zaproszony na "bardzo wane
spotkanie". Jeeli osoba jest bardzo yczliwa, ale nie
6

chce odpowiedzie na Twoje pytanie o cel spotkania i osoby lub instytucje je organizujce: "bo tam
si wszystkiego dowiesz", bd ostrony. Nie id,
jeeli wczeniej nie sprawdzisz, kim s ludzie, ktrzy Ci zapraszaj i o co im chodzi.
Zebra R.
"CZERWIEC"
Czerwiec sady owocami
okrasi najwczeniej:
czerwieniej w rodku czerwca
sodziutkie czerenie.
Jeszcze swoich klas za nami
nie zamkna szkoa,
a ju las si niecierpliwi,
do siebie nas woa.
Czekaj, lesie, wstrzymaje si:
czerwiec w mig przeleci
i po twoim mchu zielonym
bd biega dzieci!
Jeszcze tydzie, jeszcze drugi skoczy si nauka
i w zielonych wrotach lata
kukuka zakuka.
J. Ficowski

Malowana skrzynia,
czyli wspczesne powroty do kultury ludowej
Zapraszam na cykl spotka z kultur ludow - zagadnieniami, ktre wi si z obrzdami i
obyczajami kultywowanymi przez najstarszych
mieszkacw naszego regionu. Przed nami barwny
czas lata - kwitncych makw, zapachu lip oraz
wakacyjnych planw. Zanim jednak rozpoczniemy
lipcowe wdrwki, pamitajmy, e wkrtce nadejdzie jedna z najcudowniejszych nocy w cyklu
rocznym moment przeomowy pomidzy wiosennym przebudzeniem a letnim rozkwitem przyrody. Mowa oczywicie o najkrtszej nocy w roku
nocy witojaskiej, ktr witowa bdziemy z
23 na 24 czerwca.

CHRZSZCZ NR 6 (10)

Noc witojaska od najdawniejszych czasw

jawia si jako pora magiczna. Pierwotnie nazywana Noc Kupay lub Kupalnock - uznawana bya za
wito ognia, wody, soca, urodzaju, podnoci, radoci oraz mioci. Wierzono, e tej nocy nastpuje
oczyszczenie wody, a zebrane wwczas zioa maj
szczegln moc magiczn i lecznicz. Najstarsi
mieszkacy naszego regionu twierdzili, e w. Jan
bogosawi wod, dlatego wanie od tego dnia
mona byo kpa si w rzekach, jeziorach lub stawach Szczeglne miejsce w obrzdach sobtkowych
miay tradycyjne zabawy ludowe, ktre sawi sam
mistrz Jan z Czarnolasu w Pieni witojaskiej o
Sobtce:
Gdy soce Raka zagrzewa,
A sowik wicej nie spiewa,
Sobtk, jako czas niesie,
Zapalono w Czarnym Lesie.
Tam gocie, tam i domowi
Sypali si ku ogniowi;
Bki za raz troje graty
A sady si sprzeciwiay.
Siedli wszyscy na murawie;
Po tym wstao sze par prawie
Dziewek jednako ubranych
I belic przepasanych []
Przygotowania do sobtkowych obrzdw
trway ju od rana. Znoszono nad wod gazie, a jeeli nie byo w pobliu rzeki, strumienia, jeziora albo
stawu, to stosy sobtkowe wznoszono na wzgrzach,
polanach, miedzach lub ugorach. Zgodnie z ludowymi
wyobraeniami przestrzennymi byy to miejsca chtnie nawiedzane przez istot y z zawiatw.
Na spotkania przy ogniskach przychodzili
przede wszystkim modzi ludzie. Chopcy skakali
przez poncy ogie, wierzc, e dziki temu nabior
si witalnych, energii i odwagi. Dziewczta taczyy
wok ogniska, piewajc pieni, w ktrych prosiy

w. Jana o mio oraz udane maestwo. Kupalnocka najbardziej znana jest z zachowanej do dzisiaj tradycji rzucania wiankw na wod. W t magiczn noc dziewczta na wydaniu wiy wianki i
puszczay je w nurty rzek w taki sposb usiowano wywry szybkie zampjcie lub staropaniestwo. Na pocztku wianki plecione byy ze somy, w ktr wplatano wiee kwiaty, a przed puszczeniem ich na wod podpalano som
W pniejszych czasach dziewczta zaczy
ple wizanki z polnych kwiatw i osadza
w nich wiece. witojaski bukiet musia skada
si z siedmiu czarodziejskich rolin: bylicy, rosiczki, szawi, opianu, ruty, dziewanny oraz dziurawca.
Zioa te miay odstrasza ze duchy, chroni przed
chorob, a przede wszystkim gwarantowa dobre
zampjcie. Jeli wianek pyn rwno, a wieca
palia si jasnym pomieniem wrba bya pomylna. Gdy wianek wirowa, nie odpywa od
brzegu, zaplta si w rolinach wodnych lub zaton - wieszczy kopoty miosne, smutek, nieszczcia, koniec mioci, a nawet mier. Oczywicie
najlepszym znakiem byo wyowienie wianka przez
ukochanego. Dla modych ta noc stanowia bowiem
jedyn moliwo wyboru partnera bez porednictwa swatw i ingerencji rodzicw, wic panny z
zapartym tchem obserwoway losy swoich wiankw.
Noc witojaska bya por cudw - niektrzy twierdzili, e: Na w. Jana soce kania si
ziemi dwa razy, tzn. dwukrotnie zachodzi. W t
noc miakowie o czystym sercu udawali si samotnie na poszukiwanie kwiatu paproci. Temu, kto
zdoaby go odnale, przynisby on bogactwo, dar
przewidywania przyszoci oraz umiejtno leczenia ludzi i zwierzt. Wierzono take, e zebrane w
noc witojask zioa maj moc odpdzania zych
duchw. By to czas na ich odejcie, poniewa zboe dojrzewao, a demony wody mogyby je zniszczy. I cho zdarzao si, e nastpnego dnia widywano jeszcze rusaki biegajce wrd zb, to ludzie myleli ju o niwach.
7

CHRZSZCZ NR 6 (10)

Skoczyo si witowanie, zaczynaa cika praca

mwiono nawet: Na witego Jana z kos do siana.
Mam nadziej, e kade spotkanie z kultur ludow bdzie dla Was Drodzy Czytelnicy powrotem
do przeszoci, prb poznania tamtych ludzi, ich
wierze, codziennoci, zwyczajw. Tematyka kultury ludowej jest bardzo obszerna, a walory folklorystyczne naszego regionu niewyczerpane, dlatego
czekam na listy, informacje lub spotkania, ktre
wzbogac nasze comiesiczne podre.
Aneta Bartoszczyk - Trochimiuk
Obchodzone uroczystoci 1050 rocznicy chrztu Polski, ukazuj, e Szczebrzeszyn by i jest, nie tylko
wanym orodkiem katolicyzmu, ale take miejscem
pochodzenia, licznej kadry znaczcych dla nauki,
kultury chrzecijaskiej duszpasterzy. Jednym z nich
jest ksidz profesor Stanisaw Bartnik, absolwent
gimnazjum w Szczebrzeszynie, piewca i mionik
Ziemi Szczebrzeskiej i swych rodzinnych rebiec.
Jest naukowcem historykiem, poet pisarzem. Profesorem zwyczajnym, praatem Jego witobliwoci,
konsultorem episkopalnej Komisji Nauki i Wiary,
czonkiem Centralnej Komisji PAN d/s Tytuu Naukowego i Stopni Naukowych.

Ks. prof. Czesaw Stanisaw Bartnik

Urodzi si 9 sierpnia
1929 roku w rebcach
koo Szczebrzeszyna w
prastarej wsi, zamieszkaej ju w XV wieku przez
drobn szlacht osiad i
pracujc na roli. Matka
Marianna
rolniczka,
krawcowa, hafciarka artystyczna. Ojciec Micha uprawia 3 hektary ziemi i
dorabia na utrzymanie licznej rodziny szewstwem.
Rodzina skadaa si z piciu braci i piciu sistr.
Ks. Czesaw, charakteryzujc wybran przez siebie
drog ycia, stwierdzi, e od matki wzi yczliw
8

religijno.
Matka bowiem traktowaa religi jako chleb powszedni, jak tlen do ycia, a Boga prawie jak praojca rodu. Od ojca wzi zmys patriotyczny i spoeczno polityczny. W okresie midzywojennym
interesowa si problemami Polski. Aktywnie dziaa
W ruchu ludowym. W okresie drugiej wojny wiatowej uczestniczy w Ruchu Oporu w AK i BCh.
W licznych wystpieniach kocielnych podkrela,
e ojciec docenia znaczenie nauki, ktr bardzo
popiera. Sam nauczy si pisa i czyta po polsku ,,po kryjomu przed wadzami carskimi ( z
przemwienia z okazji 56 rocznicy wice kapaskich i 80 urodzin wygoszone 9 sierpnia 2009
r. w parafii Matki Boskiej Krlowej Polski w Lublinie).
Rwnie jego syn Czesaw lubi uczy si i ju
od najmodszych lat pragn zdobywa wiedz.
Nauk rozpocz w dwuklasowej szkole w rebcach, ktr kontynuowa w 7 klasowej szkole powszechnej w Szczebrzeszynie. Po wojnie obronnej
z Niemcami w 1939 r., w czasie okupacji niemieckiej, przerwan nauk kontynuowa w tajnym gimnazjum w klasztorze Ojcw Bernardynw w Radecznicy.
Ks. prof. w latach 1944 1947 uczszcza do
Gimnazjum w Szczebrzeszynie. Nauk zakoczy
zoeniem maej matury, gdy w tym roku rozwizano gimnazjum i powoano Liceum Pedagogiczne. Dalsz nauk kontynuowa w Liceum Biskupim w Lublinie. Egzamin dojrzaoci zda w pastwowym Liceum dla Dorosych im. Tadeusza Kociuszki, poniewa wadze owiatowe PRL odebray ,,Biskupiakowi prawo przeprowadzania samodzielnych matur.
W opinii profesorw Gimnazjum ks. Czesaw by uczniem zdolnym, pracowitym, ambitnym, penym dobrego humoru oraz
zdrowych pomysw, ktre cementoway modzie
szkoln.
Dlatego wanie by lubiany przez kolegw, ale i
przez nauczycieli.

CHRZSZCZ NR 6 (10)

Kolegw z klasy traktowa jak rodzin, a szko jak

dom rodzinny.
Profesorowie: Jzef Niechaj, Bronisaw Przysada,
piwowarek podkrelali jego patriotyzm, ktry wyraa w wystpieniach organizowanych z okazji
wit pastwowych. Ju wtedy, na pewno pod
wpywem twrczaoci Z. Klukowskiego zainteresowa si publicystyka i histori. Nauki humanistyczne , historyczne, filozoficzne w miar ich poznawania, staway si treci ycia umysowego i prb
interpretacji rzeczywistoci.
Po latach ks. profesor stwierdzi: ,,Gimnazjum
wprowadzao [uczniw] powoli w ycie zbiorowe,
spoeczne, a nawet polityczne. Nasze zainteresowania wykraczay poza szko ku Polsce i wiatu.
Po ukoczeniu Seminarium Duchownego przy
KUL otrzyma wicenia kapaskie. Bardzo kocha nauk i zdobywanie wiedzy. Studia doktoranckie z religiologii i teologii fundamentalnej zakoczy w 1956 r. uzyskaniem doktoratu. Przy poparciu Prymas Polski Stefana Wyszyskiego i kardynaa Karola Wojtyy kontynuowa studia uzupeniajce w: Rzymie, w Paryu i w Lovanium w Belgii.
Oprcz pracy naukowej i religijnej w subie
kocioa pracowa rwnie jako pedagog. W latach
1956 1959 by prefektem w Gimnazjum Sistr
Kanoniczek na Podwalu.
W latach 1966 1973 piastowa funkcje rektora
Wyszego Seminarium Duchownego w Lublinie.
W pracy z klerykami kad nacisk, obok oczywicie
wychowania religijnego, na ksztacenie intelektualne, przygotowujce ich do sprostania trudnym wyzwaniom stawianym kocioowi w Polsce w czasach zniewalania praktykujcych katolikw przez
wojujcy ateizm. Dlatego wanie zarzdzi, e kady kleryk koczcy studia duchowne, zobowizany
by do ukoczenia studiw magisterskich.
Ks. Czesaw Bartnik oprcz pracy zawodowej i
pedagogicznej ustawicznie pogbia swoj wiedz,
zdobywajc tytuy naukowe. W 1965 roku po zoeniu pracy habilitacyjnej otrzyma tytu profesora

nadzwyczajnego. Nastpnie za dalsz prac naukow i dydaktyczno wychowawcz w 1980 r. otrzyma tytu profesora zwyczajnego.
Po 14 latach wspaniaych osigni w pracy dydaktyczno wychowawczej, pod wpywem dziaa
starych proboszczw nie posiadajcych studiw
magisterskich, zosta usunity ze stanowiska rektora Wyszego Seminarium Duchownego pod zarzutem, e wychowuje klerykw na naukowcw z nie
duszpasterzy.
Na temat tego zdarzenia ks. profesor powiedzia:
,,po wielu latach, kiedy mnie usunli z wicerektury
a nawet mieszkania w seminarium, gdzie miaem
dobre warunki ycia i pracy, mylaem, e ju mao
co zrobi. Tymczasem dokonaem jeszcze wicej
ni dotychczas: uzyskaem wicej czasu i szersze
kontakty naukowe i spoeczne: wiksz wolno
publikacji spoeczno politycznych i patriotycznych. W sumie ogosiem 3 200 publikacji i stworzyem uniwersyteck szko personalizmu, ktry
jest bardziej aktualny na obecne czasy.
Ma tez olbrzymi dorobek naukowo pedagogiczny. By promotorem 50 doktoratw i 550 magisteriw. Napisa 72 recenzje prac doktorskich i ponad 40 habilitacyjnych i tylu profesorskich.
Wszyscy, ktrzy go znaj, cznie z mieszkacami rodzinnych rebiec, ktre czsto odwiedza
stwierdzaj, e gosi szacunek dla kadego
czowieka, niezalenie od jego statusu spoecznego
i politycznego, wedug tej zasady nie ma na wiecie nic bardziej cudownego, nieziemskiego i absolutnie wartociowego jak osoba ludzka. Szacunek
do ludzi, do rodziny, krewnych ssiadw, sowem
do wszystkich mieszkacw tej ,,Ziemi, na ktrej
si urodzi, wzrasta, dojrzewa naukowo i politycznie, ksikapoznawa wiat, razem ze szkolnymi
kolegami, zawar w autobiograficznej Mistyce wsi.
Jest to wyjtkowa, stanowica wane rdo poznania dziejw polskich wsi na Roztoczu w minionych wiekach.
Trosk profesora szczebrzeszaka o patriotyzm, o Polsk i Polakw, o teraniejszo ale i
9

CHRZSZCZ NR 6 (10)

przyszo znajdziemy nie tylko w ksikach (dla

przykadu Idea Polskoci, Lublin 1990), ale take
twrczo publicystyczna. Mona tu wymieni dwa
obszerne artykuy zamieszczone w Dzienniku Polskim z okazji 1050 rocznicy chrztu Polski:
- 966 r. Mieszko Ksie Polski zosta ochrzczony,
- Zmartwychwstanie Polski.
Ks. profesorowi Czesawowi Bartnikowi, yczymy
jeszcze wielu twrczych lat ycia, nowych wikszych osigni naukowych, dobrego samopoczucia
i wielu yczliwych ludzi na swojej wspaniaej drodze ycia.
Aleksander Przysada

Zaprosili nas
Przedszkole Samorzdowe w Szczebrzeszynie
Dnia 9 czerwca 2016 roku w Przedszkolu Samorzdowym w Szczebrzeszynie odbya si I Przedszkolna Olimpiada Sportowa pod piknym hasem ,,May
Olimpijczyk. Udzia w olimpiadzie wziy czter y
druyny przedszkolakw, z rnych grup wiekowych:
- druyna ze Szkoy Podstawowej nr 3 w Szczebrzeszynie - kolor biay,
- druyna ze Szkoy Podstawowej w Wielczy
kolor czerwony,
- Zesp Szk w Michalowie kolor ty
- Przedszkole Samorzdowe w Szczebrzeszynie
kolor niebieski.
Zawodnicy z wielkim zaangaowaniem przystpili
do rozgrywania poszczeglnych konkurencji. Nie
przeszkadza nawet niewielki deszczyk. Wola rywalizacji bya tak dua, e zawodnicy nawet tego nie
zauwaali. Rozegrano zaplanowane konkurencje.
Nie byo faworytw. Zmagania trway do samego
koca. Koledzy z poszczeglnych przedszkoli zagrzewali do zmaga swoich zawodnikw. Kibicowanie byo rwnie na wysokim poziomie. Skandowane wierszyki, piosenki, okrzyki jeszcze podgrzeway
atmosfer.
Olimpiada miaa rwnie drugie zaoenie. Miaa
10

spowodowa integracj maych sportowcw i kibicw. I take spenia swoje zadanie. Bawili si
wszyscy: sportowcy, kibice, wychowawczynie i
dyrektorzy przedszkoli, rodzice i zaproszeni gocie.
Byo to najbardziej widocznie przy konkurencji przeciganie liny, w ktrej brali udzia
wszyscy obecni. T konkurencj bezapelacyjnie
wygraa grupa niebieska Przedszkole w Szczebrzeszynie. Przy zliczeniu uzyskanych punktw
na wszystkie konkurencje okazao si, e zespoy
szy bardzo rwno: dwa zajy pierwsze miejsce,
dwa drugie. Nie chciabym w tym miejscu okrela
miejsc poszczeglnych zespow, gdy ja uwaam,
e wszyscy zajli pierwsze miejsce. Byy dyplomy
i bardzo adne nagrody. Cao zakoczy poczstunek przygotowany przez personel Przedszkola
w Szczebrzeszynie. Umwiono si na spotkanie
w przyszym roku, bo przecie naley si rewan.
Zygmunt Krasny

Szanowne jury.

Uczestnicy Olimpiady

CHRZSZCZ NR 6 (10)

Oboje artyci zatrudnieni s w Polsko Japoskiej Akademii Technik Komputerowych w Warszawie.

Zygmunt Krasny
P.S. kady z mieszkacw Szczebrzeszyna powinien zobaczy t wystaw.

Najbardziej emocjonujca konkurencja

Z miasta
Kontemplacja sztuki przez due ,,S.
W dniu 7 czerwca 2016 roku o godz. 17.00 w Miejskim Domu Kultury odby si wernisa wystawy
malarskiej Elbiety Haasa i prof. Wodzimierza
Pastuszaka. Byo to spotkanie ze sztuk przez due ,,S. Licznie zgromadzeni uczestnicy pochonli
ogromn porcj wrae, bo te wystawione prace
tych dwu artystw, szczeglnie po pocztkowym
omwieniu, mogy zaspokoi wymagania nawet
najwikszych estetw.
Elbieta Haasa ur odzia si w Szczebr zeszynie.
Zamieszkaa w Zwierzycu. Ukoczya Liceum
plastyczne w Zamociu a nastpnie Akademi
Sztuk Piknych w Krakowie. Wiele inspiracji artystka czerpie z przyrodniczego bogactwa ale
oprcz pejzay powstaj liczne martwe natury oraz
portrety, ktre zajmuj szczeglne miejsce w twrczoci artystki.
Prezentowany na wystawie cykl portretw zwielokrotnionych jest osobistym poszukiwaniem prawdy o czowieku. Elbieta Haasa jest czonkiem
ZPAP, uczestniczya w 23 wystawach indywidualnych i prezentacjach zbiorowych. Jej prace znajduj si w kolekcjach instytucji i osb prywatnych w
kraju i poza granicami.
Prof. Wodzimierz Pastuszak uczestniczy w
wielu midzynarodowych plenerach malarskich w
Polsce i za granic. Uprawia malarstwo i grafik .
Jest autorem, midzy innymi, cyklu grafik komputerowych ,,Myli i zmylenia. Od 2009 r. pracuje
nad cyklem obrazw ,,108 Bonno myli, ktre
plami umys. Powstay ju 64 obrazy z tego cyklu. Jedenacie obrazw z tego cyklu jest prezentowanych na wystawie. Oprcz samych obrazw
mielimy okazj zobaczy multimedialn prb
oywienia tyche, co samo w sobie stanowio due
przeycie.

Od lewej: artyci W.Pastuszak i E. Haasa

i dyr. MDK S.Kalita

Praca Elzbiety Haasa.

Praca Wodzimierza Pastuszaka

11

CHRZSZCZ NR 6 (10)

Od redakcji: r ozpoczynamy dr ukowanie wspomnie Jana Krukowskiego po wsplnym tytuem

Na czerwiec Miejsko Gminna Biblioteka Pub- Mj yciorys. Autor przekazuje jak wygldaa wie
liczna w Szczebrzeszynie proponuje pastwu kolej- w czasie midzy pierwsz i drug wojn wiatow.
ne nowoci wydawnicze.

Nowoci wydawnicze

Krawczyk A. ,, Siostry" moda kobieta, Agata,

chce pozna prawd o swojej przeszoci. Dostaje
zawiadomienie o mierci matki, ktrej nigdy nie
znaa. Razem z przyrodni siostr, Daniel, jedzie
wic do Zmysowa, malekiego miasteczka w grach, by znale odpowied na pytania, ktre drczyy j przez cae ycie.

Zuzga, major Narodowych Si Zbrojnych, zostaje

aresztowany. Urzd Bezpieczestwa przewozi go do
aresztu w Otwocku i tam torturami prbuje zmusi
do wsppracy z Sowietami. Major nie daje si zama. Miesic pniej zostaje zamordowany. Ksika ,, Honor mi nie pozwala" jest zapisem historii
majora onierza Wykltego.
Zapraszamy M-GBP w Szczebrzeszynie

Mj yciorys.
Nazywam si Jan Krukowski. Urodziem si, w rodzinie chopskiej, 18 maja 1919 roku we wsi Zaburze, gmina Radecznica powiat zamojski. Miaem
jeden rok gdy zmar mj ojciec. Pozostao nas w domu czworo rodzestwa. Najstarszy brat mia ju
wtedy 20 lat.Do szkoy podstawowej uczszczaem
na Podborcze, gdy wioska Podborcze miaa mao
dzieci, wic z Zaburza Zakrcia i z Dzielec dzieci
uczszczay do tej szkoy. Kiedy ukoczyem cztery
oddziay w Podborczu, zgosiem si do kierownika
szkoy w Zaburzu Janiowskiego Wadysawa z
prob, aeby mi udziela lekcji do nastpnych klas .
Kierownik Janiowski wyrazi zgod i tak ukoczyem 7 oddziaw, otrzymujc wiadectwo, ktre do
dzisiaj posiadam.
Po ukoczeniu 7 oddziaw paaem chci do
dalszej nauki, nie miaem jednak moliwoci jej
kontynuowania, gdy czasy mego dziecistwa byy
bardzo cikie. Najstarszy brat zaoy swoj rodzin. Siostra Maria wysza za m, ja z siostr Aniel
pozostalimy przy matce. W niedugim czasie i siostra Aniela wysza za m i szwagier mj Furlepa
przyszed do nas za zicia. Moja mama sprzeciwiaa
si temu, gdy chciaa aebym ja najmodszy pozosta w domu przy niej. Ale siostra si upara, nie
usuchaa mamy i postawia na swoim. Ja nie majc
ycia w domu, bo szwagier Furlepa zacz po swojemu gospodarzy, zaczem myle o tym aeby nauczy si jakiego fachu.
C.d.n.
Jan Krukowski

Chrzszcz miesicznik infor macyjny

Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna
Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko
Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1
E-mail: sps@onet.eu
Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj

12

www.chrzaszcz.com.pl