6.

LOGISTYKA ZAOPATRZENIA,
PRODUKCJI, DYSTRYBUCJI,
TRANSPORTU I MAGAZYNOWANIA

prof. nz. dr hab. in. Franciszek Mroczko

Zagadnienia
1. Wprowadzenie
2. Funkcje procesw zaopatrzenia
3. Metody sterowania przepywami w
procesie produkcji
4. Logistyka procesw dystrybucji

1. Wprowadzenie

System logistyczny przedsibiorstwa to

planowanie, kontrola i regulacja strumieni
materiaowych od rde zaopatrzenia,
poprzez produkcj a do momentu
sprzeday wyrobw gotowych. Ogniwami
systemu s: zakady produkcyjne,
transport, magazyny.

W analizie systemu naley uwzgldni nastpujce

wasnoci i zaoenia logistyki w przedsibiorstwie:
koncepcje planowania, sterowania i realizacji fizycznego
obiegu materiaw i informacji naley uj systemowo,
przepywy materiaw i informacji tworz system, ktry
moe rozciga si na dowoln liczb faz i ogniw,
systemy logistyczne s okrelone przez odpowiednie
struktury, funkcje i procesy (ukady strukturalne,
funkcjonalne, strategiczne),
integracja komponentw realnych logistyki, takich jak:
transport, magazynowanie, ksztatowanie zapasw,
czynnoci obsugi odbiorcw.

Analiza obejmuje nastpujce elementy systemu:

a) fizyczny przepyw strumieni materiaw w czasie i przestrzeni:

na wejciu przedsibiorstwa, (ilo surowcw na wejciu,

asortyment, stan zapasw...),
w procesie produkcji podstawowej i pomocniczej, (ilo
wszelkich surowcw i pfabrykatw na wejciu i wyjciu kadego
z dziaw, wykorzystanie mocy produkcyjnych, rodkw
transportowych ...),
na wyjciu przedsibiorstwa, (wyroby gotowe wg asortymentw,
ich zapasy, zamwienia),
b) przepyw informacji towarzyszcy przepywowi materiaw z
odwzorowaniem rodzaju dokumentw i miejsca ich powstania,
treci, drogi obiegu, sposobu ich zbierania, przechowywania,
przetwarzania i wykorzystania,
c) technik i technologi przepyww materiaw i informacji,
d) podsystem logistyczny utrzymania ruchu (gospodarka remontowa
i czciami zamiennymi),
e) koszty logistyczne przepywu materiaw.

W ksztatowaniu efektw strategicznej dziaalnoci

logistycznej firmy due znaczenie odgrywa jako
logistyczna, rozumiana jako:
zintegrowana koncepcja dziaania, ktra odpowiada
zapotrzebowaniom klienta, stanowi potencja
efektywnociowy firmy, integruje wszystkie funkcje
przedsibiorstwa, odnosi si do caego personelu firmy.

Kryteria i wskaniki jakoci logistycznej firmy

Kryterium

Wskanik

Rola wskanika

Jako dostawy

Wielko dostawy
akceptowanej przez klienta do
cakowitej wielkoci dostawy

Mierzy poziom satysfakcji klienta

z jakoci otrzymanej dostawy,
okrela stopie jego zadowolenia

Niezawodno dostawy

Udzia i czstotliwo dostaw,

ktre s reklamowane
w oglnej liczbie dostaw

Mierzy poziom reklamacji

i uszkodze w odniesieniu do
rodzaju i iloci wystpujcych
podczas przesyki

Czas potwierdzenia
zamwienia - czas dostawy
fizycznej, tj. midzy
zarejestrowaniem a realizacj
zamwienia

Okrela redni czas potwierdzenia

zamwienia i realizacji dostawy
oraz standardowe odchylenie od
redniego czasu dostawy

Szybko dostawy

Terminowo dostawy

Gotowo dostawy

Elastyczno dostawy

Klasyczno dostawy

Stopie
prawdopodobiestwa
dotrzymania uzgodnionego
terminu dostawy

Okrela niezawodno procesu

pracy, tj. waciw realizacj
wszystkich czynnoci w trakcie
cyklu zamwienia

Udzia zamwionych
produktw, ktre mog by
natychmiast wydane
z magazynu

Okrela poziom
dyspozycyjnoci produktw dla
odbiorcy

Poziom reakcji na zmiany

wymaga ze strony klienta
przy przekazywaniu zlece

Okrela otwarto
przedsibiorstwa na zmiany
w zamwieniach i potrzebach
ze strony odbiorcy

Poziom nowej oferty

towarowej w oglnej,
dotychczasowej ofercie

Mierzy i ocenia nowoczesno

dostpnej oferty towarowej

Reakcyjno dostawy

Rytmiczno dostawy

Liczba elementw dostawy

dostarczonej przed czasem
do oglnej liczby elementw

Dystrybutorzy wyprzedzajc
normalny czas dostawy
prowokuj elastyczno
producentw-im ten wskanik
jest wikszy tym producent
przyznaje wikszy rabat

Stosunek liczby dni

Okrela regularno dostaw
w badanym okresie do liczby w przyjtym okresie
dostaw
Udzia satysfakcjonujcej
klienta informacji o stanie
zamwienia do wszystkich
informacji z tego zakresu

Informowanie partnera
o postpie w realizacji
zamwienia jest niezbdne do
osignicia efektywnej obsugi,
wzajemnego zaufania
i pokonywania problemw

Naturalno dostawy

Udzia surowcw wtrnych

moliwych do odzysku
w elementach ochronnych
przesyki

Okrela przystosowanie firmy

do wymogu czasw zwizanych
z ochron rodowiska

Rzetelno dostawy

Stosunek nieregulowanych Informuje o kompleksowoci

zwrotw towarw do ogu
zaatwiania zwrotu towarw
zwrotu

Otwarto dostawy

Kompleksowa ocena poziomu jakoci logistycznej

(koncepcja amerykaska) w oparciu
o tzw. doskonao logistyczn obejmuje:

partnerstwo z dostawc i odbiorc,

opracowanie i realizacj planw strategicznych,
pen integracj funkcji przedsibiorstwa,
systematyczny transfer nowych technologii,
kompleksow mobilizacj personelu firmy,
zintegrowany system informacji,
realizacj kontroli jakoci,
sta ocen poprzez kryteria i wskaniki jakoci
logistycznej.

Droga tworzenia systemu TQM jest rozpoznaniem

wymogw jakociowych klienta. Mona wyrni
10 poziomw jakoci w przedsibiorstwie:

Jako kierownictwa w przedsibiorstwie.

Jako sub kadrowych.
Jako procesw wewntrzzakadowych, kooperacji i koordynacji
(punktw sprze).
Jako wewntrzzakadowej struktury organizacyjnej.
Jako planowania i kontroli finansw.
Jako systemu komunikacji.
Jako usug serwisowych i obsugi klienta.
Jako dokumentacji techniczno ruchowej.
Jako projektw reklamowo promocyjnych.
Techniczna jako produktu (funkcjonalno), jako ekologiczna.

2. Funkcje procesw zaopatrzenia

Pod wzgldem funkcjonalnym w obrbie
systemu logistycznego wewntrz
przedsibiorstwa wyodrbnia si logistyk:
zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji.

Zadania logistyki
rni si od zada
innych sfer
dziaalnoci
przedsibiorstwa
zbytu, produkcji
i zaopatrzenia.
Zadania logistyki
koncentruj si na
operacjach
przepywu produktw
i informacji
w przedsibiorstwie.

Zasady logistyki w zaopatrzeniu:

Tworzenie midzy dostawcami a odbiorcami stosunkw
opartych na wspdziaaniu i zaufaniu.
Wykorzystanie moliwoci wynikajcych z rozwoju rynku
zaopatrzenia.
Tworzenie wsplnej infrastruktury informatycznej
i systemw informacyjnych.
Prowadzenie wsplnych rachunkw ekonomicznych
i sprawiedliwy podzia zyskw.
Doradztwo techniczne i transfer technologii.
Logistycznie zorientowany wybr dostawcy.
Kooperacja w systemie logistycznym zaopatrzenia.

Do gwnych rodzajw konfliktw w kanaach

logistycznych zalicza si:
1) konflikt celw- osignicie celu przez jednego
z partnerw uniemoliwia realizacj celu przez
drugiego,
2) konflikt roli wynikajcy z niezgodnoci
wyobrae co do funkcji spenianej w kanale,
3) konflikt wadzy naduywanie wadzy i kontroli
rynku przez liderw,
4) konflikt komunikacyjny podejmowanie decyzji
na podstawie rnych rde informacji.

Proces zaopatrzenia zapewnia zasilanie przedsibiorstwa

w niezbdne dobra rzeczowe.

Marketing zakupw (zaopatrzenia) zdefiniowa

mona jako:
z gry przemylany zesp decyzji
i dziaa przedsibiorstwa, okrelajcy jego
polityk i strategi w zakresie zaopatrzenia
materiaowego oraz wynikajcy z nich wybr
najbardziej korzystnych z rozpoznanych przez
kupujcego rde i form zakupu kadego
konkretnego asortymentu.

Fazy marketingu sprzeday i zakupw

Marketing sprzeday

Marketing zakupw

Analiza rynku z punktu widzenia popytu

na okrelony wyrb

Analiza rynku z punktu widzenia poday

okrelonego wyrobu

Promocja

Zapytanie ofertowe

Znalezienie (zdobycie) nabywcw

Znalezienie (zdobycie)
najkorzystniejszego dostawcy

Proces negocjacyjny:
zawarcie umowy - sprzeday

Proces negocjacyjny:
zawarcie umowy zakup

Cel poredni:
najkorzystniej sprzeda

Cel poredni:
najkorzystniej kupi

Cel kocowy:
maksymalizacja zysku

Cel kocowy:
maksymalizacja zysku

W logistyce zaopatrzenia wyrnia si procesy fizycznego

przepywu oraz procesy informacyjne.
Do waciwego zaplanowania potrzeb niezbdne s
informacje:
plan produkcji oraz sprzeday gotowych wyrobw,
normy zuycia materiaw, niezbdne zapasy
materiaowe, wykazy czci typowych i specjalnych,
katalogi materiaw, cenniki, informatory, oferty,
prospekty...
wykaz komrek odbierajcych materiay.
System planowania potrzeb materiaowych MRP (Material
Requirements Planning) polega na unikaniu zapasw w ogniwie
produkcji.

Dc do obnienia kosztw przepywu produktw naley:

okreli wielko zakupw,
wyznaczy rdo zaopatrzenia.
Cakowite koszty zaopatrzenia:
DS
TCi = PiD +
Qi

ICi Qi
2

TCi koszt cakowity zaopatrzenia dla wielkoci Qi

Pi cena jednostkowa wielkoci Qi
D redni roczny popyt w jednostkach,
S koszt zrealizowania zamwienia,
Qi wielko zaopatrzenia,
I - roczny koszt przemieszczenia dostawy,
Ci koszt jednostkowy magazynowania.

Jako systemu logistycznego

Zabezpieczenie jakoci ze strony dziaw
zaopatrzenia jest nieodcznym skadnikiem
systemu Total Quality Menagement TQM,
bez ktrego nie ma skutecznie funkcjonujcych
systemw logistycznych.

Podzia zada wydziau zaopatrzenia

Przygotowanie zaopatrzenia
okrelenie zapotrzebowania materiaowego,
ustalenie rde zaopatrzenia,
zapytanie ofertowe (gromadzenie ofert),
ocena dostawcw (porwnanie ofert),
negocjacje z oferentami,
podpisywanie kontraktw.

Realizacja zaopatrzenia
zoenie zamwienia,
kontrola zamwienia (kontrola dostaw),
sprawdzenie faktur,
postpowanie w przypadku zakce
w realizacji,
zmiany (reklamacje),
statystyka dostaw

Kryteria logistyczne doboru dostawcw:

terminowo i niezawodno dostaw,
gotowo do magazynowania towarw,
jako systemu kontroli przepywu towarw i procesw
produkcyjnych,
poziom zdolnoci produkcyjnych i elastycznoci systemu
produkcyjnego,
realizacja strategii bezwzgldnej dyspozycyjnoci
i koncepcji typu TQM,
gotowo do realizacji inynierii wspzadaniowej,
gotowo do obsugi JiT,
wsplne sterowanie zapasami,
gotowo do implementacji ponadzakadowych
systemw informatycznych.

3. Metody sterowania przepywami w procesie

produkcji

Procesy produkcyjne zale od typu produkcji czyli

skali i stopnia specjalizacji komrek produkcyjnych.
Wyrnia si nastpujce typy produkcji: masowa,
seryjna i jednostkowa. Od typu produkcji zaley stopie
specjalizacji poszczeglnych stanowisk roboczych oraz
ich obcienie wykonaniem czci i operacji.
Forma organizacji produkcji to sposb przepywu
czci, zespow i wyrobw midzy stanowiskami
roboczymi w cyklu produkcyjnym (produkcja potokowa, w
gniazdach produkcyjnych i fazowa). Cykl produkcyjny zaley od
technologii jaka obowizuje w przedsibiorstwie, a cykl
zaopatrzenia jest pochodn cyklu produkcyjnego.

Zaleno midzy typem produkcji a elastycznoci planowania

Typ produkcji
Masowa

Elastyczno planowania
przedsibiorstwa

Wytwarzanie stale takich samych wyrobw o

wskim asortymencie, znaczne rozmiary
produkcji dostosowane do staego i duego
popytu lub produkcja kilku wyrobw (np.
konserw) wg podobnej technologii.

Ciga specyficzny wariant produkcji

masowej, np. produkcja drutu, kabli

Planowanie maoelastyczne
wynikajce ze specjalizacji
produkcji,
Plany atwi do ustalenia,
Plany powtarzalne,
Scentralizowane plany produkcji
odpowiadajce sprzeday

Seryjna
Okresowe wytwarzanie oznaczonej liczby (serii)
Plany o wikszej elastycznoci
podobnych wyrobw przy zastosowaniu
Potrzeba wyznaczania serii
podobnych metod i rodkw produkcji (np.
procesy odlewnicze, budowy maszyn)
optymalnej,
Specjalizacja przedmiotowa,
Wyduenie serii, gdy poda nie
Wielkoseryjna 1-10 operacji na
nada za popytem,
poszczeglnych stanowiskach produkcyjnych,
Rynek cechuje dua elastyczno
rednioseryjna 10-20 operacji na
popytu.
stanowiskach produkcyjnych,
Maoseryjna ponad 20 operacji na
stanowiskach produkcyjnych i krtkie odstpy
czasu.
Jednostkowa
Wytwarzanie pojedynczych egzemplarzy
wyrobw rnicych si konstrukcj,
rozmiarami, wyposaeniem, oprzyrzdowaniem,
dugoci czasu uytkowania
Niepowtarzalne wyroby,
Wyroby bardzo zoone i majce wysok
warto.

Plany niepowtarzalne,
Dua zmienno zalenie od
popytu
Zamwienia adresowane,
Rozbudowane zaplecze,
Powizania kooperacyjne oraz
procesy normowania i planowania
utrudnione.

Denie do systemw zintegrowanych to cige

usprawnianie metod logistycznych poprzez integracj sprztu,
metod, procedur i danych. Efektem tej integracji jest acuch
dostaw.
Logistyka jest procesem zarzdzania caym acuchem
dostaw. acuch dostaw rozumie si jako ca dziaalno
zwizan z przepywem materiau (towaru) od jednego
oryginalnego rda, poprzez wszystkie jego zmiany, a do tej
postaci, w ktrej jest konsumowany przez ostatniego klienta.
(S.Dworecki).

Kana (acuch) logistyczny to zesp pewnej liczby

jednostek (przedsibiorstw i instytucji), ktre dziaaj wsplne
w sposb zintegrowany w celu dostarczenia waciwego
produktu we waciwe miejsce, we waciwym czasie,
zachowujc odpowiedni jako przy moliwie najniszym
koszcie. (D.J.Bowerson).

Rozrnia si procesy produkcyjne:

aparaturowe (np. przemys chemiczny),
obrbczo montaowe (np. przemys maszynowy).
Rodzaj tych procesw rzutuje na procesy logistyczne
produkcji i stopie zoonoci sterowania nimi.
Procesy aparaturowe to procesy rnicujce
(dywersyfikujce) asortyment produktw (z maej liczby
surowcw). Po wejciu surowcw do pierwszej fazy
produkcyjnej nie mamy wpywu na ksztatowanie dalszych
przepyww rzeczowych.

Procesy obrbczo montaowe to procesy scalajce asortyment produktw

(z wielu produktw wytwarza si okrelony produkt finalny. W tych procesach
dominujc rol odgrywa technologia mechaniczna (kucie, toczenie, spawanie,
monta...).
Najczciej spotykanymi rozwizaniami organizacji przepyww produkcyjnych o tym
charakterze s:
linie potokowe stae zsynchronizowane tworzone przez grup stanowisk, na
ktrych wytwarzany jest jeden rodzaj wyrobu, przy czym kade z nich suy do
wykonania jednej operacji o czasie trwania rwnym w przyblieniu taktowi produkcji
(czas pracy/liczba wytworzonych wyrobw);
linie potokowe stae niezsynchronizowane, charakteryzujce si brakiem
synchronizacji pracy stanowisk;
linie potokowe zmienne, umoliwiajce na jednej linii po jej przezbrojeniu obrabianie rnych przedmiotw;
gniazda przedmiotowe o produkcji powtarzalnej, gdzie praca przebiega wedug
wzorcowych harmonogramw obcie stanowisk o powtarzalnej i ustabilizowanej
produkcji;
gniazda o produkcji niepowtarzalnej, dominujce w organizacji procesu produkcji
niepotokowej.

Nowoczesne metody sterowania przepywami

Z logistyk jest cile zwizana koncepcja JiT.

Istota koncepcji JiT sprowadza si do organizowania
procesw zaopatrzenia, wytwrczych i dystrybucji oraz
takiego zarzdzania nimi aby wszystkie te procesy byy
realizowane terminowo w najkrtszym czasie.
Koncepcja JiT nakazuje logistyczne traktowanie procesu
wytwarzania wyrobu, co oznacza:
poddawa analizie systemowej cay przepyw
materiaowo - informacyjny,
koszt tego przepywu traktowa kompleksowo.

Sedno koncepcji JiT stanowi ekonomika czasu

rozpatrywanie decyzji zarzdczych z punktu widzenia
kosztw ze szczeglnym uwzgldnieniem zamroonego
kapitau obrotowego i szybkoci jego obiegu.
Czas jest rozpatrywany cznie na wytworzenie produktu
w odpowiedniej iloci, asortymencie i miejscu. Odnosi si to
take do informacji technicznej, produkcyjnej i ekonomicznej
wykorzystywanej w procesach decyzyjnych zarzdzania
przedsibiorstwem.

System JiT wymaga wielu przedsiwzi

organizacyjno-technicznych:
jasne okrelenie celu,
okrelenie bazy tj.: dostawcw, materiaw,
czci, pproduktw, tras logistycznych, oceny
opnie, niezbdnych elementy kosztw...
zintegrowanie czynnoci prognostycznych,
planistycznych, sterujcych, zapewniajc
powizanie popytu, produkcji i zaopatrzenia.

Koncepcja JiT wywodzi si z metody sterowania

produkcj kanban japoskiej firmy Toyota.
Polegaa ona na tym aby kada komrka w kadym
momencie wytwarzaa tyle produktw ile akurat
potrzeba. Nie ma magazynw przedprodukcyjnych,
zapasw midzyoperacyjnych, nie ma magazynw
gotowych wyrobw (synchronizacja produkcji
z zamwieniami). Koncepcje te zmierzaj do
unikania strat czasu w procesach wytwrczych.

Zaoenia systemu kanban:

konieczno dotrzymania wysokiej jakoci produkowanych
czci, podzespow i zespow,
maksymalne
skracanie
czasu
niezbdnego
do
przezbrojenia linii,
minimalizacja liczebnoci partii produkcyjnych.
Najistotniejsze zalety to uniknicie strat:
z tytuu przedterminowego zgromadzenia materiaw,
z tytuu oczekiwania produktu (materiau, czci, wyrobu)
na zwolnienie stanowiska, transport, dokumentacj,
w procesie magazynowania na kadym etapie produkcji,
spowodowanych
niewaciwym
i
zbdnym
przemieszczaniem si pracownikw oraz wykonywaniem
niepotrzebnych czynnoci,
z tytuu produkcji wybrakowanej.

4. Logistyka procesw dystrybucji

Funkcje dystrybucji s zrnicowane
w zalenoci od rodzaju przedsibiorstwa
(przemysowe, handlowe, usugowe).
Przedmiotem dystrybucji s: surowce, materiay,
maszyny, paliwa, produkty konsumpcyjne...
Ogniwa poredniczce w dystrybucji: magazyny
centralne, wasne magazyny, hurtownie, sklepy
detaliczne, punkty terenowe (serwis)...
Rnorodne konfiguracje tych ogniw tworz
kanay dystrybucji. Logistyka dystrybucji jest
elementem marketingu mix.

Przedmiotem logistyki dystrybucji jest przeniesienie

surowcw, materiaw, wyrobw gotowych itp. od miejsc
ich wytworzenia na rynek lub bezporednio do
uytkownika lub konsumenta.
O ksztacie logistyki dystrybucji decyduj: czas, serwis
i koszty. Niezakcony przepyw optymalizuje czas i jako,
koszty i zadowolenie klienta.
Czas coraz waniejsze wyzwanie logistyki dystrybucji.
Decyduje o kosztach, dostosowuje przedsibiorstwo do
przemian zewntrznych, gwarantuje stabilno na rynku, oraz
rozwj zgodnie z jego zasadami.
Serwis to poziom cen wiadczonych usug, krtkie terminy
dostaw, wysoki standard jakociowy, gwarantowane terminy
dostaw.

Literatura:
1.S. Abt, Zarzdzanie logistyczne w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa 1998.
2.P. Blaik, Logistyka, PWE, Warszawa 2001.
3.S. Dworecki, Zarzdzanie logistyczne, Wysza Szkoa Humanistyczna,
Putusk, 1999.
4.E. Goembska, Kompendium wiedzy o logistyce, PWN, Warszawa 1999.
5.H. Mokrzyszczak, Logistyka, Wyd. WIG, Biaystok 1998.
6.S. Niziski, Logistyka, ART., Olsztyn, 1999.
7.C. Skowronek, Z. Saryusz Wolski, Logistyka w przedsibiorstwie, PWE,
Warszawa 1999.