Mahabharata: Ksiega VI - Bhiszma Parva & Ksiega VII - Drona Parva

Mahabharata
opowiada Barbara Mikoajewska
Ksiega VI Bhiszma Parva Ksiega VII Drona Parva
The Lintons Video Press
Mikoajewska Mahabharata
Ksiga VI Bhiszma Parva Ksiga VII Drona Parva
Mahabharata
Barbara Mikoajewska
Ksiga VI, Bhiszma Parva (w czternastu opowieciach) Ksiga VII, Drona Parva (w czternastu opowieciach)
Napisane na podstawie Mahbharta, 6. Bhishma Parva, 7. Drona Parva, w angielskim tumaczeniu z sanskrytu Kisari Mohan Ganguli, http://www.sacred-texts.com/hin/m06/index.htm rwnie The Bhagavadgita, w angielskim tumaczeniu S. Radhakrishnan, George Allen & Unwin London, 1949 oraz Bhagavad-gita As It Is, by His Divine Grace A.C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada, Collier Books, New York, New York, 1972
opowiada
The Lintons Video Press New Haven, CT, USA 2010, 2012
Copyright 2008-12 by Barbara Mikolajewska. All rights reserved. Technical and editorial advisor: F. E. J. Linton. e-mail inquiries: tlvpress @ yahoo.com. Printed in the United States of America.
History: Episode 63 first posted on the web in May 2008, with subsequent episodes, updates and corrections added irregularly thereafter. Now at the URL http://tlvp.net/~b.mikolajewska/booknook/Mahabharata/ . First printed edition reflects status of Internet edition as of December 2009. Current updated printing amends several earlier typographical infelicities. Look for further episodes, updates and corrections sporadically in the future. Typography and page layout accomplished using Microsoft Word 2000. Published in the United States in 2010 by The Lintons Video Press New Haven, CT USA
ISBN-10: 1-929865-37-6 ISBN-13: 978-1-929865-37-6
Spis treci Ksiga VI (Bhiszma Parva)

Synopsis strona 7 9
zy Dhritarasztry Opowie 63: Wjasa prosi Dhritarasztr, aby nie opakiwa rzezi swych synw, bo jest ona wyrokiem losu Opowie 64: Sandaja opowiada Dhritarasztrze o geografii wszechwiata Opowie 65: Dhritarasztra opakuje mierteln ofiar Bhiszmy Bhagavad Gita Opowie 66: Kryszna wyjania pokonanemu przez al Ardunie jak dziki jodze osign spokj umysu Opowie 67: Kryszna wyjania Ardunie jak dziaajc z oddaniem uwolni si od karmy i poczy si z Brahmanem Opowie 68: Arduna bdc wielbicielem Kryszny poznaje w nim Najwysz Osob Bogawieczne nasienie tego co istnieje Opowie 69: Kryszna naucza o zwizku ciaa z duchem i wyzwalaniu si ducha dziki prawdziwej wiedzy Opowie 70: Arduna podejmuje walk dedykujc j Krysznie Krwawe pola Kurukszetry Opowie 71: Pierwszy dzie wielkiej ofiary Bharatw na polach Kurukszetry Opowie 72: Rwnowaga si Arduny i Bhiszmy budzi obawy, e wojna nie skoczy si, zanim nie zginie cay wiat Opowie 73: Durjodhana prbuje skoni Bhiszm do zabicia Pandaww i przyniesienia mu zwycistwa Opowie 74: Sandaja opowiada o dalszych czterech dniach rzezi Bharatw w czasie komendantury Bhiszmy Opowie 75: Durjodhana ponownie oskara Bhiszm o z wol Opowie 76: Bhiszma upada na ziemi przeszyty setkami strza
15 21 32
45 54
69 87 99
106
120 130 151 173 183
Ksiga VII (Drona Parva)

Synopsis Opowie 77: Durjodhana chce wygra wojn biorc Judhiszthir do niewoli Opowie 78: Trigartowie odcigaj Ardun od Judhiszthiry wyzywajc go do walki Opowie 79: Wszyscy przeciw jednemu: mier Abhimanju Opowie 80: O nieuchronnoci mierci i zdobywaniu lepszych wiatw Opowie 81: Gniew Arduny Opowie 82: Arduna przedziera si przez formacj Kauraww chcc zrealizowa sw przysig Opowie 83: Satjaki sieje spustoszenie wrd Kauraww wspomagajc Ardun Opowie 84: Bhima zabija kolejnych synw krla Dhritarasztry Opowie 85: Arduna dziki pomocy Kryszny zabija krla Dajadrath Opowie 86: Wzburzone mierci Dajadrathy armie kontynuuj walk noc Opowie 87: Karna traci oszczep Indry przeznaczony dla Arduny zabijajc nim Ghatotkak Opowie 88: Kamstwo Krla Prawa i zgroza mierci bramina Drony Opowie 89: Kryszna ochrania Pandaww przed gniewem syna Drony Opowie 90: Wjasa gosi chwa iwy, ktry ochrania tych, co zdoali Go rozpozna i zobaczy
203 205 215 228 244 261 282 297 311 326 339 358 368 395 409 424
Dodatki
Sowniczek Mahabharaty (ksiga VI & VII) Indeks imion
435 437 449
Ksiga VI
Bhiszma Parva
(w czternastu opowieciach)
Ksiga VI
Synopsis
Synopsis
Ksiga VI Mahabharaty, Bhiszma Parva, zawiera szczegowy opis pierwszych dziesiciu dni bitwy Kauraww z Pandawami na polach Kurukszetry, gdy naczelnym dowdc armii Kauraww by senior Bharatw Bhiszma, cieszcy si ogromnym szacunkiem obu zwanionych stron. Zawiera ona rwnie syn rozmow Kryszny z Ardun Bhagavad Git1, ktra poprzedza rozpoczcie bitwy. Caa ksiga jest rozmow niewidomego krla Dhritarasztry z jego wonic Sandaj, ktry bdc obdarzony przez proroka Wjas bosk wizj odpowiada na jego pytania dotyczce midzy innymi geografii wiata i opowiada mu o przebiegu bitwy i o tym, jak dochodzi do tego, e Bhiszma, ktry dziki darowi swego ojca amtanu by nie do pokonania z broni w rku i mg sam zadecydowa o momencie swej mierci, zostaje miertelnie ranny i ley na polu bitewnym na swym ou ze strza. Obaj opakuj jego mier uwaajc j jednak za wyrok losu, cho Sandaja nie zaprzestaje obwinia Dhritarasztry i jego synw o spowodowanie tej wojny. Ofiara Bhiszmyjego heroiczna walka i przeraliwa mier oraz emocjonalny dramat Arduny, ktry musi go zabi, jeeli chce zwycistwa Pandaww, i ktry prbuje opanowa swe emocje suchajc nauk Kryszny, s dwoma gwnymi wtkami ksigi VI Mahabharaty. Sandaja opowiada krlowi Dhritarasztrze, jak w momencie, gdy Pandawowie i Kaurawowie uformowali ju swe wojska do walki bdc gotowi do rozpoczcia bitwy na mier i ycie, Arduna stajc w obliczu koniecznoci zabicia swych kuzynw i walczcego bo ich stronie seniora rodu Bhiszmy jak i swoich nauczycieli Drony i Krypy, traci spokj umysu i gdy powocy jego rydwanem Kryszna ustawia na jego prob ich rydwan porodku midzy armiami, odkada bro i odmawia walki, twierdzc e nie chce popeni grzechu, ktrym jest zabijanie wasnych krewnych i niszczenie wasnej rodziny. Kryszna nakania go jednak do podjcia walki ukazujc mu w szerszym wietle konieczno wykonywania dziaa nalecych do jego wasnych obowizkw (w przypadku Arduny obowizkw wojownika) nawet wwczas, gdy dziaania te s odraajce. Jest to bowiem
1 Bhagavat-Gita Parva w Mahabharacie w tumaczeniu K.M. Ganguli zawiera Section XIII-XLII, jednake tradycynie Bhagavad Git nazywa si osiemnacie rozmw Kryszny z Ardun, Section XXV-XLII.
10
Mikoajewska
Mahabharata
droga prowadzca do wyzwolenia si z niewoli materii i dotarcia do miejsca, ktre jest wieczne bdc miejscem pobytu Najwyszej Osoby Boga, czyli Kryszny. Ponadto wszechwiat i zamieszkujce go ywe istoty nie s panami samych siebie, lecz s we wadaniu Najwyszego Pana, ktry jest przyczyn, podpor i niszczycielem wszechwiata. W osiemnastu rozmowach Kryszna naucza Ardun praktyki jogi wyjaniajc mu, e spokj umysu osiga ten, kto wyzwoli si z niewoli materii dziki odpowiedniej praktyce i poczy z Najwyszym Byciem. Prawdziwym i niezniszczalnym istnieniem jest bowiem duch, podczas gdy materia jest zmienna i nietrwaa. Czowiek powinien praktykowa wykonanie swych obowizkw w duchu ofiary (dziaa z oddaniem, czyli praktykowa karm jog) i w ten sposb realizowa przydzielone mu dziaania bez przywizywania si do ich owocu. Pragnienie owocu (dza) pozbawia czowieka rozumu i skania go do grzechu. dza ma swe rdo w jakoci natury materialnej, jak jest namitno i uwolnienie si do niej wymaga zarwno wiczenia swego umysu przez koncentracj na jani jak i praktykowania dziaania z oddaniem poprzez oferowanie wszystkich swych dziaa Krysznie. Aby osign pene wyzwolenia naley zdoby prawdziw wiedz (pozna ciao i zamieszkujcego w nim wiadka ciaa, czyli ja i Najwysz Ja) i praktykowa bhakti jog, czyli mio do Kryszny. Arduna bdc wielbicielem Kryszny dostrzega w nim Najwysz Osob Boga, ktra jest przyczyn wszechwiata i widzi dziki jego asce ukryty w jego ciele cay ewoluujcy (od narodzin do destrukcji) wszechwiat. Kryszna wyjania mu tajemnic swych narodzin na ziemi w miertelnej formie i ich cel, ktrym jest obrona sprawiedliwych i ustanowienie autorytetu Prawa. Kryszna naucza, e mieszkajca w ciele ja nie dziaa, lecz jest jedynie tym, kto dowiadcza i obserwuje. Dziaanie jest rezultatem trzech jakoci natury materialnej (dobra, namitnoci i gnunoci). Ucieleniona ja przywizuje si do jakoci natury i popada w ten sposb w niewol materii. Indywidualna ja dziki praktyce jogi powinna czy si z mieszkajc w kadym ciele Najwysz Jani i w ten sposb uwalnia si z niewoli materii. Kryszna naucza Ardun, e w sytuacji, w ktrej si znalaz, gdy jego wola bycia dobrym wojownikiem i nieniszczenia wasnej rodziny s w konflikcie, nie moe decydowa o wasnym dziaaniu kierujc si wycznie Prawem, Zyskiem i Przyjemnoci (jak to nauczaj Wedy), ktre s drogami prowadzcymi do nieba, lecz s zasadami rzdzcymi zachowaniem duszy bdcej w okowach
Ksiga VI
Synopsis
11
materii i nie potrafi da mu obecnie wskazwek waciwego postpowania. Powinien dziaa tak, aby wyzwoli si z okoww materii i uwolni si od cyklu ponownych narodzin. Zasugi tych, co zdobywaj niebo wyczerpuj si i opadaj oni z powrotem na ziemi. W swym dziaaniu naley przekroczy Wedy zwracajc si ku jodze, ktrej Kryszna jest oryginalnym nauczycielem. Pod wpywem rozmowy z Kryszn Arduna nabiera przekonania, e w sytuacji, w ktrej si znalaz, najwikszym dobrem jest realizowanie wasnego obowizku wojownika wyrzekajc si zarwno dobrych jak zych owocw swego dziaania. Podnosi wic swj uk oferujc owoce swego dziaania Krysznie i przystpuje do walki. Cho dziaa z mioci dla Kryszny, w obliczu koniecznoci zabicia Bhiszmy cigle ulega emocjom wypywajcym z jego przywizania do seniora rodu. Krl Prawa Judhiszthira przed rozpoczciem walki porzuca sw zbroj i bro i udaje si do Kauraww, aby prosi Bhiszm, Dron, Kryp i alj, ktrzy nale do starszyzny Bharatw i byli nauczycielami Pandaww, o zgod na prowadzenie z nimi walki i bogosawiestwo. Bdc ofiarami wasnego przywizania do Hastinapury, lecz w peni wiadomi Prawa, jak i dobra i za, poruszeni jego prawoci bogosawi go i wyraaj ch spenienia jego yczenia, ktre byoby dla Pandaww najbardziej korzystne. Judhiszthira odpowiada, e najbardziej korzystne dla nich byoby poinformowanie go, jak Pandawowie mog ich zabi, bo jest to dla nich jedyna droga prowadzca do zwycistwa. Bhiszma, Drona, Krypa i alja odpowiadaj, e dopki walcz z broni w rku nie mona ich zabi. Mona tego jedynie dokona przy pomocy nierycerskiego podstpu. Prby pokonania wroga przynosz mier tysicy wojownikw po obu stronach, bo militarne siy Pandaww i Kauraww s sobie rwne. Po obu stronach s wielcy wojownicy nie do pokonania dysponujcy bosk broni i adna ze stron nie moe w cigu tych dziesiciu dni komendantury Bhiszmy osign zdecydowanej militarnej przewagi. Walka staje si coraz bardziej zacita i obie strony coraz czciej ami reguy honorowej walki. Wielcy wojownicy Pandaww z Ardun i Bhim na czele dziesitkuj armie Kauraww, podczas gdy wielcy wojownicy Kauraww dziesitkuj armie Pandaww. Nikt nie moe dostrzec koca tej bitwy, ktra coraz bardziej ma charakter wielkiej rzezi, ktra nie skoczy si, zanim wszyscy nie zgin. mier wszystkich zdaje si by cen zakoczenia tej walki. Heroiczna mier na polu bitewnym jest uwaana za najwyszy obowizek wojownika i najbardziej zaszczytn mier prowadzc
12
Mikoajewska
Mahabharata
wprost do nieba, bez wzgldu na to, czy wojownik walczy w susznej czy niesusznej sprawie. Cho Pandawowie reprezentuj walk w susznej sprawie, a Kaurawowie s uwaani za niegodziwcw, bohaterska mier na polu bitewnym jest rwnie dla Kauraww drog prowadzc do nieba. Inn spraw jest sprawa zwycistwa, ktre jak to Mahabharata z gry przewiduje jest zawsze po stronie prawoci i po tej stronie, po ktrej jest Kryszna, lecz ktre za ycia Bhiszmy zdaje si by nie do osignicia. Bhiszma zmuszony do walki po stronie Kauraww i bdc pod naciskiem Durjodhany walczy z ca sw moc postpujc zgodnie z kodeksem wojownika, cho wie, e Pandaww nie mona pokona, bo po ich stronie jest Kryszna i gdy Durjodhana opakuje poniesione straty, prbuje ponownie skoni go do pokoju. Jednake Durjodhana jest z swym zamiarze zniszczenia Pandaww nieugity i cigle wierzy, e majc po swej stronie Bhiszm, Dron, Kryp, alj zdoa osign zwycistwo. Arduna, cho przysiga, e zabije Bhiszm, z szacunku do niego nie walczy z nim z ca sw moc. Kryszna dwukrotnie unoszc si gniewem i chcc zapewni zwycistwo Pandawom opuszcza rydwan z zamiarem zabicia Bhiszmy, mimo swej obietnicy, e nie bdzie walczy. Arduna powstrzymuje go obiecujc, e zrealizuje sw przysig i zabije Bhiszm. Bhiszma przez dziewi kolejnych dni dziesitkuje oddziay Pandaww przynoszc im ogromne straty. Gin synowie i bracia krla Wiraty. Zabity zostaje rwnie syn Arduny z Ulupi, Irawat. Kaurawowie dziesitkowani przez Pandaww rwnie ponosz wielkie straty. Bhima prbujc zrealizowa sw przysig, zabija kilkunastu braci Durjodhany. Gdy szala zwycistwa nie chce si przechyli na adn stron, Durjodhana oskara Bhiszm, e nie walczy z caej swej mocy, gdy ochrania Pandaww uraajc w ten sposb jego dum wojownika. Bhiszma daje z siebie wszystko, cho wie, e nie przyniesie to Kaurawom zwycistwa. Gdy zblia si dziesity dzie bitwy, Kryszna nie widzc koca tej rzezi oferuje Judhiszthirze, e sam zabije Bhiszm, ktry sw walk uniemoliwia im osignicie zwycistwa i zastpi w tym Ardun. Judhiszthira jednake nie zgadza si na propozycj Kryszny twierdzc, e zamaby tym swe sowo, e nie bdzie walczy. Arduna musi zrealizowa sw przysig. Judhiszthira wiedzc, e ze wzgldu na dary, ktre Bhiszma otrzyma od swego ojca amtanu, jest on nie do pokonania, postanawia uda si do Bhiszmy z prob o rad, jak go pokona i w ten sposb za cen jego ycia zatrzyma t rze.
Ksiga VI
Synopsis
13
Bhiszma, cho jako obroca Hastinapury by zmuszony do walki po stronie Kauraww, obieca Pandawom, e bdzie udziela im uczciwej rady, co do ich wojennej strategii. Gdy przybywaj do niego wieczorem po zakoczeniu dziewitego dnia bitwy z pytaniem, jak mog go zabi i ten sposb wygra wojn, Bhiszma, ktry sam zaczyna by gotowy do powicenia swego ycia za cen pokoju, mwi im, e zabi go moe Arduna zakrywajc si ikhandinem jak tarcz. Nie mona go bowiem zabi w honorowej walce, gdy nikt nie potrafi go zwyciy, gdy trzyma swj uk w doni. Mona go zabi jedynie w niehonorowy sposb, gdy odoy sw bro i jest w ten sposb bezbronny. A odoy sw bro, gdy bdzie do niego strzela ikhandin, ktry urodzi si jako kobieta i do ktrego Bhiszma reprezentujcy idea walczcego honorowo wojownika nie wystrzeli swych strza. Zakrywajc si ikhandinem jak tarcz Arduna moe powali na ziemi Bhiszm swymi strzaami. Dziesity dzie walk Bhiszma traktuje jako rozstrzygajcy: albo on, albo Pandawowie zgin. Bhiszma ma ju do zabijania i liczc na moliwo osignicia pokoju jest gotowy, aby powici swe ycie. Dziki temu, e jest uporczywie atakowany przez ikhandina i ukrywajcego si za nim Ardun, zostaje przeszyty setkami strza Pandaww. Cho oni za jego zgod i namow walcz nieuczciwie, Bhiszma walczy po rycersku jak prawdziwy wojownik. W kocu pokryty setkami strza Pandaww upada od strzay Arduny ze swego rydwanu i nie dotykajc ziemi ley na swym ou ze strza, ktrymi pokryte jest jego cae ciao. Jego duch nie opuszcza jednak ciaa, bo Bhiszma postanawia czeka na korzystny ukad soca i ksiyca, aby uwolni sw dusz. Ofiara Bhiszmy budzi zgroz zarwno wrd Pandaww jak i Kauraww, ktrzy zaprzestaj walk i zbieraj si u jego oa, aby odda cze seniorowi Bharatw, ktry reprezentuje idea wojownika. Bhiszma odmawia wszelkiej pomocy lekarskiej wskazujc, e zrealizowa zadanie wojownika, ktrym jest walka z wrogiem do koca i spoczywanie na polu bitewnym na ou ze strza. Jego ciao, cho sprawia mu straszliwy bl, nie jest ju zwykym ciaem miertelnika. Prosi Ardun, aby podpar jego zwisajc bezwadnie gow sw strza jak poduszk i napoi go wod z boskiego rda, ktre Arduna otwiera sw strza. Bhiszma lec na swym miertelnym ou bohatera prbuje nakoni Durjodhan do pokoju, lecz jego ofiara jest na prno, bo Durjodhana nie zamierza zaprzesta wojny. Do Bhiszmy udaje si rwnie Karna z prob, aby wybaczy mu jego dotychczasowe aroganckie zachowanie. Bhiszma wybacza mu wyjaniajc, e sam
14
Mikoajewska
Mahabharata
zachowywa si wobec niego nieprzyjemnie, bo chcia ochodzi jego ogie i nie dopuci do tej strasznej wojny. Widzc, e Karna woli raczej kroczy dalej drog wojownika i umrze na polu bitewnym w obronie Durjodhany walczc z Ardun, zamiast przej na stron Pandaww akceptujc fakt, e jest przedmaeskim synem Kunti i najstarszym z Pandaww, wyraa szacunek dla jego lojalnoci wobec swego krla i daje mu sw akceptacj, rozumiejc, e nie potrafi on i najwysz ciek prowadzc do wyzwolenia duszy z natury materialnej, ktr poda Arduna.
Ksiga VI
Opowie 63 zy Dhritarasztry
15
Opowie 63 Wjasa prosi Dhritarasztr, aby nie opakiwa rzezi swych synw, bo jest ona wyrokiem losu
1. Pandawowie i Kaurawowie przygotowuj si do bitwy; 2. Wjasa poucza Dhritarasztr, aby nie rozpacza patrzc na mier swych synw, bo jest ona wyrokiem losu; 3. Wjasa opowiada o znakach wrcych mier Kauraww; 4. Wjasa po raz ostatni prbuje skoni Dhritarasztr do zatrzymania masakry i oddania Pandawom ich krlestwa; 5. Wjasa opowiada o znakach wrcych zwycistwo.
Prorok Wjasa rzek do pogronego w rozpaczy lepego krla Dhritarasztry: O krlu, na twych synw i innych krlw przysza oczekiwana od dawna za godzina. Radonie gotowi do walki gromadz si na polach Kurukszetry, by pozabija si nawzajem i zgin. Nie poddawaj si jednak rozpaczy, zwaywszy, e takie jest prawo obracajcego si Koa Czasu. ... Bezprawie zawsze w kocu prowadzi do upadku, a zwycistwo jest zawsze tam, gdzie jest prawo . (Mahbharta, Bhishma Parva, Section II) 1. Pandawowie i Kaurawowie przygotowuj si do bitwy Wraz z nadejciem witu armie Pandaww i Kauraww zaknione zwycistwa i rozgorczkowane perspektyw walki ustawiy si w bojowych formacjach po zachodniej stronie Kurukszetry, spogldajc ku wschodzcemu socu. Wojownicy gotowi na bohatersk mier myleli o nadchodzcej walce z radoci, co odbijao si na ich twarzach. Caa ziemia opustoszaa i w domach pozostay jedynie dzieci, kobiety i starcy. Durjodhana osonity biaym baldachimem i otoczony przez tysice soni i setk swych braci spoglda ku proporcowi powiewajcemu nad rydwanem Arduny. Dwiki konch i cymbaw wypeniay serca bohaterskich wojownikw dreszczem podniecenia. Zgromadzone potne armie byy jak dwa wzburzone oceany koca eonu. Przestrze pokry kurz zakrywajc soce, jakby nagle nastpi zmierzch. Ciemne chmury zalay zgromadzone wojska potokami krwi. Zerwaa si potna wichura, obrzucajc wszystkich kamiennym wirem. Przed rozpoczciem bitwy Pandawowie i Kaurawowie ustalili reguy uczciwej walki. Zgodnie z nimi walka powinna zawsze by prowadzona midzy rwnymi sobie wojownikami znajdujcymi si w podobnym pooeniu; wojownik na rydwanie powinien
16
Mikoajewska
Mahabharata
walczy z wojownikiem na rydwanie, wojownik na soniu z wojownikiem na soniu, jedziec z jedcem, a piechur z piechurem; wojownicy mog po rycersku wycofywa si z walki; nie wolno zabija maruderw i tych, co oddzielili si od swych armii; przed rozpoczciem ataku naley przeciwnika ostrzec i nie wolno atakowa go znienacka; nie wolno atakowa tych, ktrzy nie spodziewaj si ataku, s sparaliowani strachem, walcz z kim innym, prbuj ratowa si ucieczk, odkadaj bro lub s bez zbroi; nie wolno zabija wonicw wozw transportowych, zwierzt, ludzi uderzajcych w bbny i dmcych w konchy. 2. Wjasa poucza Dhritarasztr, aby nie rozpacza patrzc na nieuchronn mier swych synw, bo jest ona wyrokiem losu Niewidomy krl Dhritarasztra pogrony w gbokim smutku czeka na nadejcie poranka rozmylajc nad niegodziwym postpowaniem swych synw. W takim stanie zasta go staroytny prorok Wjasa, ktry przyby niespodziewanie z wizyt do Hastinapury. Wjasa rzek: O krlu, na twych synw i innych krlw przysza oczekiwana od dawna za godzina. Radonie gotowi do walki gromadz si na polach Kurukszetry, by pozabija si nawzajem i zgin. Nie poddawaj si jednak rozpaczy, zwaywszy, e takie jest prawo obracajcego si Koa Czasu. Jeeli sam chcesz obserwowa kady szczeg majcej si ju wkrtce rozpocz bitwy, obdarz ci bosk wizj. Dhritarasztra rzek: O najlepszy z riszich, nie chc na wasne oczy oglda rzezi moich synw. Pozwl mi jednak sucha opowieci Sandaji o wszystkim, co si tam wydarza. Wjasa rzek: O krlu, niech tak si stanie. Obdarz Sandaj znajomoci wszystkiego i nie przeoczy on adnego szczegu. Bdzie te wolny od zmczenia i nie bdzie moga go zrani adna bro. Przeyje t wojn. Ja sam po jej zakoczeniu bd wysawia w mych pieniach bohaterstwo zarwno Pandaww jak i twych polegych na polu bitewnym synw. Nie poddawaj si smutkowi, bo to co si dzieje jest wyrokiem losu i nie mona temu zapobiec. Bezprawie zawsze w kocu prowadzi do upadku, a zwycistwo jest zawsze tam, gdzie jest prawo. 3. Wjasa opowiada o zych znakach wrcych mier Kauraww Wjasa kontynuowa: O krlu, wielu herosw polegnie na polu bitewnym i wkrtce szakale bd erowa na trupach soni i koni.
Ksiga VI
17
Widz rne przeraliwe znaki wrce rze. Jastrzbie, spy, kruki, urawie i czaple gromadz si w stadach i na wierzchokach drzew, czekajc a zacznie si bitwa. Wydajc przeraliwe wrzaski zataczaj w powietrzu koa w kierunku poudniowym. Wschodzce i zachodzce soce chowa si za burzowymi chmurami w trzech kolorach przypominajcymi swym ksztatem maczugi. Widziaem soce, ksiyc i gwiazdy w pomieniach, zarwno w dzie jak i w nocy. Nawet pitnastego dnia miesica Kartika ksiyc stawa si niewidoczny lub przybiera ognisty kolor ukazujc si na firmamencie, ktry mia kolor lotosu. Noc sycha przeraliwe odgosy walki dzikich wi z drapienikami. Wizerunki bogw i bogi dr i wymiotuj krwi, wybuchaj nagle gonym miechem lub zlewaj si potem. Bbny wydaj gone dwiki, cho nikt w nie nie uderza, a bojowe rydwany rozpdzaj si, cho nikt nie zaprzg do nich koni. Rozmaite ptaki wydaj przeraliwe wrzaski i wida unoszce si w powietrzu cae chmury owadw. O wicie i o zmierzchu wszystkie cztery wiartki nieba zdaj si pon, a z cikich chmur sypie si kurz zmieszany z krwi. Nawet konstelacja Arundhati wychwalana we wszystkich trzech wiatach przez tych, co s uczciwi, wyprzedzia swego pana Wasiszt. Planeta Sani zdaje si rwnie unieszczliwia konstelacj Rohini, a widoczny zwykle na ksiycu wizerunek jelenia zmieni swe pooenie. Osy rodz si wrd krw. Synowie pozostaj w kazirodczych zwizkach z matkami. Drzewa obsypane s kwiatami i owocami, cho nie nadszed jeszcze ich sezon. Kobiety rodz potworki i martwe dzieci. Wrzeszczce przeraliwie zwierzta rodz si z trzema rogami, dwiema parami oczu, picioma nogami, dwoma ogonami. ony braminw rodz ptaki Garudy i pawie, a inne kobiety rodz po cztery lub pi crek, ktre natychmiast zaczynaj ze miechem taczy i piewa. Ludzie z niszych kast rwnie zaczynaj piewa i taczy, co jest zym omenem. Dzieci, jakby ponaglane przez mier, maluj ludzi w zbrojach i same uzbrojone w maczugi prowadz ze sob bitwy. Na drzewach wyrastaj lilie i kwiaty lotosu. Wiej silne wiatry rozsypujc kurz. Demon Rahu zblia si do soca, aby je pokn, a ziemia dry. Wszystkie trzy typy konstelacji znalazy si pod wpywem le wrcych planet, zapowiadajc katastrof. Biaa planeta Ketu wyprzedzia konstelacj Czitra. Na niebie pojawia si kometa, groc nieszczciem konstelacji Pusya. Mars zbliy si do Maghy, a Jowisz (Brihaspati) do Srawany. Soneczne dziecko Sani zblia si do konstelacji Bhaga. Planeta ukra jasno wiecc wznosi si ku Purwy Bhadry i porusza si w kierunku Uttary
18
Mikoajewska
Mahabharata
Bhadry. Ponca jak ogie i pokryta dymem biaa planeta Ketu zatrzymaa si po zaatakowaniu konstelacji Desztha, ktra jest dla Indry wita. Rozpalona konstelacja Dhruwa przesuna si na prawo. Zarwno soce jak i ksiyc zagraaj Rohini. Wojownicza planeta Rahu znalaza si midzy konstelacjami Czitra i Swati. Konstelacje noszce imiona Siedmiu Staroytnych Mdrcw utraciy swj blask. Dwie jasne planty Wrihaspati i Sani zbliyy si do konstelacji Wiakha i pozostay tam przez cay rok. Trzy miesice ksiycowe dwukrotnie zeszy si razem podczas tego samego dwutygodniowego cyklu ksiycowego, skracajc jego czas trwania o dwa dni. Ponadto trzynastego dnia miesica ksiycowego bdcego dniem peni ksiyca lub nowiu zarwno ksiyc jak i soce zostay poknite przez demona Rahu. Takie niespotykane zamienia zarwno soca jak i ksiyca wr straszn rze. Rahu zagraa rwnie konstelacji Kirtika. Ziemia rodzi rwnoczenie zboa nalece do rnych sezonw. Z wymion krw zamiast mleka pynie krew. Krcy nocn ognisty ptak z jednym okiem, jednym skrzydem i jedn stop wrzeszczy przeraliwie, jakby wymiotowa krwi. Wszystkie wiartki ziemi s zasypywane przez kurz, z nieba sypi si meteory z gonym sykiem, wiej bez przerwy porywiste wiatry wrce wielkie niebezpieczestwo, a noc ziemi oblewa krwawy deszcz. Demony nie mog si nasyci krwi. Wielkie rzeki odwrciy swj bieg niosc wody w kolorze krwi. Studnie wypenione spienion wod rycz jak byki. Jak mwi wielcy prorocy, ziemia jest zakniona krwi tysicy krlw. Sycha gonie eksplozje dochodzce z gr Kailasa i Mandary, od ktrych dr cae Himalaje. Oceany napuchy od drenia ziemi i s gotowe wystpi z brzegw i pochon ca ziemi. Silne wiatry z byskawicami powalaj na ziemi zarwno zwykle jak i wite drzewa. Ogie ofiarny, w ktry bramini wlewaj oblacj, ponie niebieskim, czerwonym lub tym pomieniem przekrzywionym na lewo z nieprzyjemnym trzaskiem i zapachem. Trudno rozpozna znane smaki i zapachy. Z drcych proporcw zdobicych rydwany wojownikw wydobywa si dym. Z bbnw i cymbaw unosi si wglowy kurz. Nad wierzchokami wysokich drzew wrony kr w kierunku przeciwnym do wskazwek zegara i przeraliwie kraczc wr mier krlw. Krl Dhritarasztra rzek: O wielki proroku, myl, e ta straszliwa masakra ludzi bya nam od dawna przeznaczona. Krlowie, ktrzy zgin na polu bitewnym realizujc swe obowizki wojownika, zyskaj wrd ywych saw, a po mierci
Ksiga VI
19
dotr do regionw przeznaczonych dla herosw i osigan tam wieczn szczliwo. 4. Wjasa po raz ostatni prbuje skoni Dhritarasztr do zatrzymania masakry i oddania Pandawom ich krlestwa Wjasa rzek: O krlu, niewtpliwie Czas dojrza do zniszczenia caego wszechwiata. Czas jest te tym, co tworzy wiaty. Nic na tej ziemi nie jest wieczne. Moesz jednak jeszcze zatrzyma t rze. Poka swym synom drog sprawiedliwych i zawr ich na ciek Prawa. Zabijanie swoich wasnych krewnych jest grzechem. Wedy nie aprobuj rzezi, bo rze nie przynosi adnych korzyci. Powstrzymaj mier, ktra narodzia si na ziemi, przybierajc form Durjodhany. Tradycja twojego narodu jest jak twoje wasne ciao. Pozwalajc j zniszczy, niszczysz samego siebie. Twoje krlewskie cnoty podupadaj. To Czas dojrzewajcy do zagady powoduje, e zbaczasz ze cieki Prawa, ale jeszcze teraz moesz na ni wrci i zatrzyma t wojn. Twoja niedola przysza do ciebie pod postaci twego krlestwa. Po co kurczowo trzymasz si tego, co czyni z ciebie grzesznika? Wr na ciek Prawa i poka swym synom drog sprawiedliwych. Oddaj krlestwo Pandawom i zapewnij w ten sposb pokj. Zadbaj o swe dobre imi, sw saw, sw krlewsk cnot i zdobd w ten sposb niebo. Krl Dhritarasztra rzek: O wielki riszi, moja wiedza o yciu i mierci jest podobna do twojej i wiem o nich to, co prawdziwe. Czowiek jednake jest niezdolny do dokonywania waciwych sdw w sprawie tego, co ley w jego wasnym interesie. Majc pen samo-kontrol, rozszerz na mnie swe duchowe moce. Ochro mnie i udziel mi instrukcji. Moi synowie przestali mnie sucha, a moje wasne rozumowanie skania mnie do grzechu. 5. Wjasa opowiada o znakach wrcych zwycistwo Krl Dhritarasztra rzek: O wity mu, powiedziae mi wiele o zych znakach wrcych klsk. Opowiedz mi jeszcze o znakach wrcych zwycistwo. Wjasa rzek: O krlu, po stronie zwyciscy ogie ofiarny ponie bez dymu z pogodn jasnoci i gdy wznosi si ku grze, jego pomienie kieruj si na prawo. Wlewana we ofiara wydziela aromatyczny zapach. Dwik konch i cymbaw jest gboki i gony. wiato soca i ksiyca jest czyste, a kraczce wrony lec za wojskiem, a nie na jego czele. Wrzaski ptakw kierujcych si
20
Mikoajewska
Mahabharata
w swym locie na prawo s przyjemne dla ucha. Wiej przychylne wiatry, a chmury przynosz oywiajcy deszcz. W wojnie zwyciaj zwykle ci wojownicy, ktrzy ozdobieni w girlandy ze wieych kwiatw, peni energii pokrzykuj pogodnie i uprzedzaj wroga przed atakiem i ktrych uzbrojone wojska ozdobione ornamentami i niosce liczne proporce wiec trudnym do zniesienia wiatem. Nieustajce radosne podniecenie wrd wojsk dobrze wry. W armii skazanej na przegran nastroje s przeciwne. Jeden onierz popadajcy w panik moe wywoa panik w caej armii i spowodowa jej ucieczk. Uciekajca armia z kolei potrafi wywoa strach nawet u najbardziej heroicznych wojownikw i nawet najlepsi dowdcy nie potrafi przywrci jej do porzdku. Prorok Wjasa zakoczy sw mow, mwic: O krlu, inteligentny czowiek powinien dokada wszelkich stara, aby pokonywa wroga drog pokojow. Najlepszym sposobem s negocjacje. Jeeli si to nie uda, mona pokona wroga poprzez skcenie go wewntrznie. Konieczno pokonania go na polu bitewnym jest sposobem najgorszym. W bitwie jest wiele za, z ktrych najgorszym jest zabijanie. Aby wybi do nogi ca armi wystarczy niekiedy pidziesiciu zdeterminowanych wojownikw wolnych od rodzinnych powiza. Wystarczy nawet siedmiu herosw, ktrzy nie chc wycofa si z pola walki. Syn Winaty Garuda potrafi sam jeden zada mier caej armii bogw. Liczebno armii nie gwarantuje zwycistwa. Zwycistwo ma to do siebie, e jest zawsze niepewne i zaley od przypadku i rwnie ci, ktrzy ostatecznie zwyci, ponosz ogromne straty.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section I-III.
Ksiga VI
21
Opowie 64 Sandaja opowiada Dhritarasztrze o geografii wszechwiata

1. O wartoci ziemi; 2. O wyspie Sudarana, ktra ma form koa (dysku); 3. O grach i warach (regionach) wyspy Sudarany; 4. Region, gdzie znajduje si gra Meru; 5. Gry Hemakuta (Kailasa) i Hari-wara; 6. Region na pnoc od gry Meru zwany Pnocne Kuru; 7. Region po wschodniej stronie gry Meru zwany Bhadrawa; 8. Region Damwudwipa, gdzie ronie drzewo Damwu; 9. Gra Maljawat; 10. Regiony na pnoc i poudnie od gr Niszadw; 11. Wara Airawata i gry Srigawat; 12. Region na pnoc od mlecznego oceanu; 13. Wara Bharata (India).
Sandaja rzek: O krlu, sprbuj jednak opisa ci wysp (kontynent) zwan Sudarana, ktra ma ksztat koa i jest otoczona przez zasolony ocean. Jest ona pokryta rzekami, jeziorami, grami przypominajcymi swym wygldem chmury, prowincjami i miastami. Rosn na niej drzewa obsypane kwiatami i owocami i rwnego rodzaju zboa. Wyspa ta odbija si w tarczy ksiyca tak jak twarz odbija si w lustrze. Dwie jej czci przypominaj swym wygldem drzewo pipul, podczas gdy dwie pozostae czci wygldaj jak wielki zajc. Jest ona cakowicie pokryta wszelkiego rodzaju rolinnoci tracc zim swe licie, a poza ni rozciga si jedynie woda. (Mahbharta, Bhishma Parva, Section V) 1. O wartoci ziemi Wielki prorok Wjasa opuci Hastinapur pozostawiajc lepego krla Dhritarasztr sam na sam ze swymi mylami. Krl zamyli si gboko nad jego sowami, lecz nie potrafic zapobiec nadchodzcej katastrofie, cho jak twierdzi Wjasa, zanim padnie pierwsza strzaa, cigle jeszcze by w mocy to uczyni, zacz aonie wzdycha. Zawezwa do siebie swego wonic Sandaj i rzek: O Sandaja, wszyscy panowie ziemi zebrani na polach Kurukszetry s gotowi w walce o ziemi powici swe ycie. Pragnc dobrobytu wynikego z jej posiadania, stali si dla siebie nawzajem miertelnymi wrogami. Zostae obdarzony bosk wizj, opowiedz mi wic, jakie atrybuty ma ziemia, o ktr miliony krlw jest gotowych pozabija si nawzajem? Sandaja rzek: O krlu, posuchaj wic, co mam do powiedzenia na temat ziemi. Na ziemi istniej dwa rodzaje ywych istot: istoty poruszajce si i nieruchome. Wrd istot poruszajcych si rozrniamy istoty
22
Mikoajewska
Mahabharata
yworodne, jajorodne oraz te, ktre rodz si z gorca i wilgoci. Najwysze miejsce zajmuj wrd nich istoty yworodne, wrd ktrych z kolei najwysze miejsce zajmuj ludzie i zwierzta. Istnieje czternacie gatunkw zwierzt, ktrych poowa mieszka dziko w lesie, a poowa jest udomowiona. Dziko yj lwy, tygrysy, dziki, bawoy, sonie, niedwiedzie i mapy. Udomowieni s ludzie, bydo, kozy, owce, konie, muy i osy. Na istnieniu tych czternastu gatunkw zwierzt, o ktrych wspominaj Wedy, bazuje rytua ofiarny. Czowiek zajmuje najwysze miejsce wrd zwierzt udomowionych, podczas gdy lew wrd zwierzt dzikich. Wszystkie ywe istoty utrzymuj si przy yciu ywic si innymi. Roliny nale do istot nieruchomych. Wyrnia si ich pi rodzajw: drzewa, krzaki, pncza i roliny przyziemne, roliny jednoroczne i roliny pozbawione odygi, jak trawy. cznie wic ziemi zamieszkuje dziewitnacie rodzajw istot (poruszajcych si i nieruchomych), ktre s zbudowane z piciu elementw i razem z elementami daj liczb dwudziestu czterech opisywan jako Gajatri lub Brahma. Ten kto wie, e tworz one posiadajc wszelk doskonao Gajatri, nie ulega na tym wiecie zniszczeniu. Wszystko, co ywe rodzi si z ziemi i zniszczone czy si z ziemi. Ziemia, ktra jest wieczna, jest oparciem dla kadej ywej istoty. Ten kto zdoby ziemi, posiad cay wszechwiat razem z zamieszkujcymi go poruszajcymi si i nieruchomymi ywymi istotami. To z tsknoty za posiadaniem ziemi krlowie zabijaj si nawzajem. 2. O wyspie Sudarana, ktra ma form koa (dysku) Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, ty wiesz jak wyglda caa ziemia i znasz miary wszystkiego, co si na niej znajduje. Nazwij dla mnie wszystkie rzeki, gry, prowincje i wszystko inne i opisz mi ich rozmiary. Sandaja rzek: O krlu, mdrcy twierdz, e wszystkie przedmioty we wszechwiecie s sobie rwne ze wzgldu na obecno w nich piciu elementw, ktrymi s przestrze (eter), wiatr, ogie, woda, ziemia. Ich swoistymi atrybutami s dwik, dotyk, widzenie, smak i zapach. Kady z elementw oprcz wasnego atrybutu posiada atrybuty tych, ktre go poprzedzaj. Ziemia bdca najwaniejszym z nich czy w sobie oprcz wasnego atrybutu (zapachu), atrybuty pozostaych czterech. Woda ma cztery atrybuty, bdc pozbawiona zapachu. Atrybutami ognia
Ksiga VI
23
s dwik, dotyk i wizja. Powietrze (wiatr) ma dwa atrybuty: dwik i dotyk, podczas gdy jedynym atrybutem przestrzeni jest dwik. Istnienie wszystkich ywych istot we wszechwiecie zaley od wystpowania tych piciu atrybutw w piciu podstawowych elementach w opisany wyej czny sposb. Gdy wszechwiat pozostaje jednorodny i niezrnicowanyczyli zanim rozpoczyna si stwarzanieatrybuty te istniej osobno i niezalenie. Jednake, gdy nie istniej one w swym naturalnym stanie, lecz w poczeniu, wwczas oywaj ywe istoty wyposaone w ciaa. Nigdy nie jest inaczej. Elementy ulegaj zniszczeniu w ten sposb, e element nastpny w szeregu czy si z poprzednim, a powstaj, gdy z elementu poprzedzajcego wyania si nastpny. Wszystko to jest niewymierne, bo ich formy s samym Brahm. Istniejce we wszechwiecie ywe istoty s zbudowane z piciu elementw. Ludzie przy pomocy swego rozumu prbuj oszacowa ich proporcje. Rozumem nie mona jednak ogarn wszystkiego. Istniej rzeczy niepoznawalne dla rozumu. Sprbuj jednak opisa ci wysp (kontynent) zwan Sudarana, ktra ma ksztat koa i jest otoczona przez zasolony ocean. Jest ona pokryta rzekami, jeziorami, grami przypominajcymi swym wygldem chmury, miastami, prowincjami. Rosn na niej drzewa obsypane kwiatami i owocami i rwnego rodzaju zboa. Wyspa ta odbija si w tarczy ksiyca tak jak twarz odbija si w lustrze. Dwie jej czci przypominaj swym wygldem drzewo pipul, podczas gdy dwie pozostae czci wygldaj jak wielki zajc. Jest ona cakowicie pokryta wszelkiego rodzaju rolinnoci tracc zim swe licie, a poza ni rozciga si jedynie woda. 3. O grach i warach (regionach) wyspy Sudarany Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, opowiedz mi wicej o tej wyspie Sudarana. Powiedz mi najpierw o wymiarach ldu, ktry ley w tej czci wyspy, ktra przypomina swym wygldem zajca. Nastpnie opowiedz mi o tej czci, ktra swym wygldem przypomina drzewo pipul. Sandaja rzek: O krlu, midzy wschodnim i zachodnim oceanem oblewajcym wysp ze wszystkich stron, od poudnia ku pnocy rozciga si sze pasm grskich. S to gry Himawat, Hemakuta, Niszada, bogate w bkitne kamienie lapis lazuli gry Nila, biae jak ksiyc gry weta i pokryte rnymi metalami
24
Mikoajewska
Mahabharata
gry Sringawat. Wszystkie one s miejscem schronienia dla Siddhw i Czaranw. Ogromn przestrze midzy nimi mierzc tysic jodanw zajmuj liczne krlestwa zamieszkae przez rne gatunki ywych istot. Poszczeglne regiony wyspy s nazywane warami. Twoje wasne krlestwo znajduje si w wari nazywanej imieniem Bharatw. Na pnoc od niej znajduje si wara Himawat, a teren rozcigajcy si poza gry Hemakuta nazywa si Hari-wara. W regionie midzy pasmem Niszadw i Nila, ktry opisz ci za chwil ze szczegami znajduje si zota gra Meru, ktra gboko zakorzeniona w ziemi ronie ku niebu jak wielkie drzewo pipul. Wara Airawata, ktra jest wysunita najbardziej na pnoc i wara Bharata, ktra jest najbardziej wysunita na poudnie maj ksztat uku. Pomidzy nimi znajduje si pi warwweta, Hiranjaka, Elawrita, Hari-wara i Himawat-waraz war Elawrita w samym centrum. Wrd tych siedmiu warw te, ktre s wysunite bardziej na pnoc przewyszaj te, ktre s wysunite bardziej na poudnie pod wzgldem takich atrybutw jak dugo ycia, postawa, zdrowie, kierowanie si Prawem, Zyskiem i Przyjemnoci. Zamieszkuj je niezliczone ywe istoty, poruszajce si i nieruchome, ktrych rozwj zaley zarwno od losu jak i ich wysiku. Gry Himawat zamieszkuj rakszasowie, gry Hemakuta jakszowie, a gry Niszada we, nagowie i gandharwowie. Gry weta s miejscem zamieszkania niebian i asurw, a duchowo odrodzeni riszi przebywaj w grach Nila. Gry Sringawat s rwnie miejscem zamieszkania niebian. Na poudniowych i pnocnych obrzeach tego regionu znajduj si jeszcze dwie ware. Uszy zajca tworz dwie wyspy Naga-dwipa i Kajapa-dwipa. Pikne gry Maleja o skaach jak miedziane talerze tworz inn wydatn cz tej czci wyspy Sudarany, ktra w swym ksztacie przypomina zajca. 4. Region midzy grami Nila i Niszada, gdzie znajduje si gra Meru Sandaja kontynuowa: O krlu, na poudnie od grskiego pasma Nila i na pnoc od pasma Niszada znajduj si gry Maljawat rozcigajce si midzy wschodnim i zachodnim oceanem, a dalej od nich w kierunku pnocnym znajduj si gry Gandhamadana. Pomidzy grami Maljawat i Gandhamadana wyrasta ku niebu kulista zota gra Meru. Promieniujc jak
Ksiga VI
25
poranne soce jest jak bezdymny ogie. Zdobi j niebiaskie owoce i kwiaty i caa jest pokryta paacami ze zota. Syn ptaka Garudy Sumukha widzc, e wszystkie ptaki na grze Meru maj zote pira, doszed do wniosku, e powinien j opuci, zwaywszy, e nie ma tam rnicy midzy dobrymi, rednimi i zymi ptakami. Gra Meru siga zarwno w gr jak i w d na odlego osiemdziesiciu czterech jodanw, utrzymujc na sobie wszystkie wiaty znajdujce si powyej, poniej i pomidzy. Gwne ciaa niebieskie jak soce, ksiyc ze swoimi konstelacjami, a take bg wiatru okraj j poruszajc si zgodnie z kierunkiem wskazwek zegara. Poza ni s tam take cztery wyspy Bhadrawa, Ketumala, Damwudwipa i Uttar-Kuruzamieszkae przez osoby nagrodzone za sw prawo. Gra Meru jest miejscem zabaw dla licznych niebian, gandharww, asurw, rakszasw i apsar. Na jej szczycie przebywa ze swymi uczniami nauczyciel asurw bramin ukra zwany Poet. Tam te zbieraj si razem Brahma, Rudra i Indra i wykonuj liczne rytuay ofiarne, rozdzielajc bogate dary, podczas gdy Narada i inni boscy prorocy wychwalaj ich w swych hymnach. W dniach nowiu i peni ksiyca przybywa tam Siedmiu Staroytnych Mdrcw. Wszystkie klejnoty i drogie kamienie pochodz z gry Meru. Zaledwie czwarta cz tych bogactw naley do boga bogactwa Kubery, a jedynie szesnasta ich cz naley do czowieka. Po pnocnej stronie gry Meru na stoku wzgrz znajduje si Las Karnikara peen kwiatw nalecych do rnych sezonw, gdzie sam bg iwa z szyj ozdobion sigajc stp girland z kwiatw Karnikara, otoczony przez swych towarzyszy i majcy u boku sw on Um, rozsiewajc wok blask trjk swoich oczu, oddaje si rozrywkom. Jest on widzialny jedynie dla wiernych swym przysigom, prawdomwnych i uprawiajcych surowe umartwienia Siddhw, bo nikt kto popeni zo nie potrafi go dostrzec. Ze szczytu tej gry jak strumie mleka z ogromnym hukiem wypywa wita i dobrze wrca rzeka Ganges i wpada do jeziora Czandrama. To wite jezioro, bdce jak ocean, zostao utworzone przez sam rzek. Opadajc ze szczytu gr nie moga znale dla siebie oparcia w skaach i przez sto tysicy lat znajdowaa oparcie w nadstawionej gowie iwy. Po zachodniej stronie gry Meru znajduj si dwie ludzkie siedziby Ketumala i Damwukhanda. Zamieszkujcy je ludzie maj skr w kolorze zota, a kobiety s jak boskie nimfy apsary.
26
Mikoajewska
Mahabharata
Nie niszcz ich ani adne choroby, ani smutek. Mczyni wiec blaskiem szczerego zota. Ludzie tam yj dziesi tysicy lat. Na szczytach gr Gandhamadana pan jakszw Kubera przebywajc w towarzystwie demonw rakszasw i boskich nimf apsar oddaje si rozrywkom. Obok gry Gandhamadana znajduje si szereg mniejszych pasm grskich i wzgrz. Ludzie yj tam jedenacie tysicy lat. Mczyni s pogodni, wyposaeni w ogromn energi, a kobiety s pikne i maj skr o kolorze lotosu. 5. Gry Hemakuta (Kailasa) i Hari-wara Sandaja kontynuowa: O krlu, jak widzisz ziemia jest pokryta licznymi pasmami gr. Ogromne gry Hemakuta s nazywane rwnie Kailasa. Tam przebywa pan jakszw Kubera. Na pnoc od gr Kailasa i niedaleko pasma Mainaka znajduj si gry Manimaja o zotych szczytach, a za nimi znajduje si wielkie jezioro Windusaras o krystalicznej wodzie i brzegach pokrytych zotym piaskiem. Tu krl Bhagiratha ujrza bogini Gang woajc go po imieniu, gdy wysuchaa jego prb o zstpienie z nieba na ziemi. Tutaj take mona ujrze liczne supki ofiarne ozdobione klejnotami i zote drzewo Czaitja. To take tutaj Indra ukoczy szczliwie swe ofiarne rytuay. Tutaj oddaje si cze otoczonemu przez swych upiornych towarzyszy, wyposaonemu w najwysz energi iwie, ktry jest Panem wszystkich ywych istot i tutaj s zawsze obecni Nara, Narajana, Brahma, Manu i Sthanu (iwa). Tutaj Ganga ktra ma trzy nurty (niebiaski, ktry nazywa si Mandakini, ziemski nazywany Ganges i podziemny nazywany Bhogawati) wypywajc z regionu Brahmy ukazaa si na ziemi po raz pierwszy dzielc si nastpnie na siedem strumieni: Wasokasara, Nalini, Saraswati, Damwunadi, Sita, Ganges i Sindhu. Sam Najwyszy Bg iwa poczyni odpowiednie zarzdzenia w odniesieniu do tej niepojtej i niebiaskiej rzeki. Nad jej brzegami bogowie i riszi wykonuj tysic rytuaw ofiarnych na zakoczenie kadego eonu, gdy rozpoczyna si nowe stwarzanie. Co si tyczy biegu rzeki Saraswati, to jest on widoczny tylko w niektrych miejscach na ziemi. 6. Region na pnoc od gry Meru zwany Pnocne Kuru Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, opowiedz mi wicej o regionach na pnoc i na wschd od gry Meru jak rwnie o grach Maljawat.
Ksiga VI
27
Sandaja rzek: O krlu, na poudnie od gr Nila i na pnoc od gry Meru znajduje wity region zwany Pnocne Kuru, ktre zamieszkuj Siddhowie. Drzewa s tam zawsze pokryte sodko pachncymi kwiatami i sodkimi owocami. Niektre z drzew rodz owoce na yczenie, a inne dostarczaj mleka i sze rodzajw poywienia o smaku eliksiru niemiertelnoci. Na niektrych drzewach rosn ubrania, a na innych ornamenty. Cay region pokrywaj zote piaski, a jego czci promieniuj jak rubiny, diamenty lub inne szlachetne kamienie. Wszystkie pory roku s tu przyjemne, a ld jest wolny od bagien. Studnie s pene smakowitej krystalicznie czystej wody. Zamieszkujcy ten region ludzie opadli z nieba. Wszyscy narodzili si z czystego ona i s niezwykle przystojni. Kobiety s pikne jak boskie nimfy apsary. Urodzeni tu bliniacy przeciwnej pci pij rosnce na drzewach mleko o smaku eliksiru. Oboje s rwnie pikni i wyposaeni w rne zalety. Wszyscy ludzie s tu pogodni i wolni od wszelkich chorb i nigdy nikogo nie zaniedbuj. yj dziesi tysicy i dziesi setek lat, a po mierci ich ciaa unosz w swych potnych dziobach ptaki Bharunda obdarzone wielk si i wyrzucaj do grskich jaski. 7. Region po wschodniej stronie gry Meru zwany Bhadrawa Sandaja kontynuowa: O krlu, posuchaj teraz o regionie znajdujcym si po wschodniej stronie gry Meru zwanym Bhadrawa, gdzie znajduje si Las Bhadra-ala i gdzie ronie ogromne drzewo Kalamra wiecznie obsypane kwiatami i owocami. Ma ono wysoko jednego jodana. Mieszkaj tam ludzie o jasnej cerze, wyposaeni w ogromn energi i si. Ich kobiety s pikne o ciaach chodnych jak promienie ksiyca, o cerze jasnej jak lilie i o twarzach penych i jasnych jak ksiyc w peni. yj oni po tysic lat i pijc soki z drzewa Kalamra pozostaj zawsze modzi. 8. Region Damwudwipa, gdzie ronie drzewo Damwu Sandaja kontynuowa: O krlu, na poudnie od grskiego pasma Nila i na pnoc od pasma Niszadw ronie wielkie drzewo Damwu, ktremu oddaj cze Siddhowie i Czaranowie. Jest ono wieczne i spenia wszystkie yczenia. Region, w ktrym si ono znajduje jest nazywany od jego imienia Damwudwipa. Drzewo to ma wysoko tysica stu jodanw i siga a do nieba. Jego owoce nie ulegaj nigdy zepsuciu i gdy dojrzay owoc z tego drzewa pka jego obwd wynosi piset okci. Owoce te opadaj na ziemi z
28
Mikoajewska
Mahabharata
wielkim hukiem oblewajc j sokiem o ksiycowym blasku. Sok ten tworzy rzek, ktra po okreniu gry Meru dociera do regionu Pnocnego Kuru. Gdy sok ten zostanie jednym haustem wypity uspakaja umys i zaspokaja pragnienie na zawsze. Czowiek urodzony w tym regionie ma cer w kolorze porannego soca. Znajdujce si tam zoto Damwunada jest uywane do produkcji niebiaskich ornamentw. 9. Gra Maljawat Na szczycie gry Maljawat jest zawsze widoczny ogie zwany Samwataka, ktry na zakoczenie kadego eonu spala cay wszechwiat. Na wschd od szczytw gry Maljawat na przestrzeni mierzcej jedenacie tysicy jodanw rozciga si pasmo niewysokich gr. Zamieszkujcy je ludzie o cerze w kolorze zota opadli tutaj z regionu Brahmy i czcz Brahm wypowiadajc jego imi i uprawiajc najsurowsze umartwienia. W liczbie szedziesiciu szeciu tysicy zbliaj si ku Arunie w ssiedztwo soca. Paleni przez promienie soneczne przez szedziesit sze tysicy lat, cz si z tarcz ksiyca. 10. Regiony na pnoc i poudnie od gr Niszadw Sandaja kontynuowa: O krlu, na poudnie od gry weta i na pnoc od pasma Niszadw znajduje si wara zwana Romanaka. Zamieszkuj j ludzie wysoko urodzeni, przystojni, o pogodnym sercu i jasnej cerze, nie posiadajcy adnych wrogw, ktrzy yj jedenacie tysicy i piset lat. Wara pooona na poudnie od Niszadw jest nazywana Hiranmaja. Przez ni przepywa rzeka Hiranwati. Tam mieszka ptak Garuda. Mieszkajcy tam przystojni i bogaci ludzie o pogodnych sercach i wielkiej sile oddaj cze jakszom. yj oni dwanacie tysicy i piset lat. 11. Wara Airawata i gry Sringawat Gry Sringawat maj trzy wspaniae szczyty ozdobione wszelkiego rodzaju klejnotami i wspaniaymi paacami, gdzie przebywa zawsze wiecca wasnym wiatem bogini Sandili. Po pnocnej stronie pasma Sringawat, a po brzeg oceanu znajduje si wara Airawata, ktra z powodu obecnoci tych ozdobionych klejnotami szczytw jest uwaana za przewyszajc wszystkie inne. Soce tu nie grzeje, a jedynym rdem wiata s ksiyc i
Ksiga VI
29
gwiazdy. Mieszkajcy tu ludzie o cerze, oczach, delikatnoci i zapachu kwiatu lotosu nie podlegaj zniszczeniu. Zdobyli oni pen samokontrol nad swymi zmysami. Ich powieki nie wznosz si i nie opadaj w ustawicznym mruganiu i obywaj si bez jedzenia. Opadli tutaj z regionw niebiaskich, s oczyszczeni z grzechw i yj trzynacie tysicy lat. 12. Region na pnoc od mlecznego oceanu Dalej na pnoc od mlecznego oceanu przebywa sam Pan Wisznu na swym omiokoowym zotym rydwanie, na ktrym zgromadzio si wiele rnych istnie i ktry porusza si z szybkoci myli. On jest Panem wszystkich ywych istot i jest obdarzony wszelkiego rodzaju powodzeniem. Gdy przychodzi moment rozpadu, cay wszechwiat z nim si zlewa i w momencie stwarzania ponownie z niego emanuje. On jest tym, ktry dziaa i ktry powoduje, e inni dziaaj. On jest picioma elementami: ziemi, wod, przestrzeni, wiatrem i ogniem. On jest jani skadania ofiary we wszystkich ywych istotach i jego ustami jest pochaniajcy ofiar ogie. Krl Dhritarasztra suchajc sw Sandaji i rozmylajc o zbliajcej si nieuchronnie rzezi swych synw rzek: O Sandaja, to Czas niszczy wszechwiat i Czas stwarza go na nowo. Nic nie jest wieczne. To Nara i Narajana bdcy czstkami tej Najwyszej Osoby obdarzeni wszechwiedz przynosz mier wszystkim ywym istotom. Bogowie nazywaj J Waikuntha (bezgraniczn potg) podczas gdy ludzie nazywaj J Wisznu (ten, ktry przenika cay wszechwiat)! 13. Wara Bharata (India) Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, opowiedz mi teraz o wari nazywanej Bharata, gdzie nagromadzia si ta bezsensowna sia, o posiadanie ktrej mj syn Durjodhana jest tak zazdrosny, ktr rwnie chc otrzyma synowie krla Pandu, i ktra spowodowaa chorob mojego umysu. Sandaja rzek: O krlu, synowie Pandu nie podaj czego, co naley do innych. To Durjodhana, akuni i wadcy poszczeglnych prowincji pon dz posiadania tego, co naley do innych i nie mog znie si nawzajem. Posuchaj o poszczeglnych obszarach regionu Bharata. Jest to ulubiony region zarwno Indry jak i syna boga soca Manu oraz wielu potnych magnatw jak Ikszwaku, Jajati, Nahusza, Somaka. Zdobi go
30
Mikoajewska
Mahabharata
siedem grskich acuchw: Mahendra, Maleja, Sahja, Suktimat, Rakszawat, Windhja i Paripatra. Poza nimi istnieje tysice gr ze wspaniaymi dolinami, ktre s nieznane i tysice niewysokich gr zamieszkaych przez liczne barbarzyskie plemiona. Ariowie mieszaj si z Mlekczasami i wiele ras czcych w sobie te dwa elementy pije wod z tysica rzek, takich jak Gangesu, Saraswati, Jamuna. Wszystkie te rzeki s matkami wszechwiata i maj ogromne zasugi. Obok tysicy znanych istnieje tysice rzek nieznanych. Na poudniu, pnocy, wschodzie i zachodzie istnieje te tysice prowincji i krlestw, z ktrych wymieni ci tylko niektre, jak Kurw, Pacalw, alww, Madrasw, Kaiw, Czedw, Bhodw i wielu innych. Ziemia jest jak dostarczajca mleka krowa i jeeli jej zasoby s waciwie wykorzystywane, popynie z niej mleko Prawa, Zysku i Przyjemnoci. Odwani krlowie obeznani z zasadami Prawa, Zysku i Przyjemnoci staj si zazdroni o ziemi. Z godu bogactwa oddaj w walce o ziemi swoje ycie. Ziemia dostarcza ochrony zarwno niebianom jak i zwykym miertelnikom. Podajc ziemi krlowie s jak psy, ktre wydzieraj sobie nawzajem kawaek misa. Ich ambicje nie maj granic, ich gd pozostaje zawsze nienasycony. Tymczasem, gdy ziemia otrzymuje nalen jej trosk, staje si matk, ojcem, dziemi, nieboskonem i niebem dla wszystkich ywych istot. Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, opowiedz mi o okresie ycia, sile, przyszoci, przeszoci i teraniejszoci mieszkacw wari Bharata. Sandaja rzek: O krlu, czas mieszkacw tej wari dzieli si na cztery jugi (eony): kritajuga, tretajuga, dwaparajuga i kalijuga. Podczas kritajugi ludzie yj cztery tysice lat, podczas tretajugi trzy tysice lat, podczas dwaparajugi, ktra trwa obecnie dwa tysice lat, a podczas nadchodzcej kalijugi okres ycia nie zosta ustalony i wielu ludzi umrze nie opuszczajc ona matki lub zaraz po urodzeniu. Podczas kritajugi ludzie maj setki i tysice dzieci o wielkiej sile i mocy, wyposaone w wielkie bogactwo i mdro. Rodzi si take wielu uczciwych i prawdomwnych braminw uprawiajcych ascez, zdolnych do podejmowania wielkiego wysiku, majcych wielkie dusze. Dugo yjcy wojownicy tego eonu maj wywiczone w walce ciaa, s peni energii, doskonale wadaj ukiem jak i inn broni i charakteryzuj si wielk odwag. W czasie tretajugi wszyscy wojownicy s wadcami i aden nie podlega innemu. Podczas dwaparajugi ludzie, ktrzy rodz si we wszystkich czterech kastach s zdolni do podejmowania duego wysiku i peni energii i rywalizujc ze sob
Ksiga VI
31
pragn si nawzajem pokona. Ludzie urodzeni podczas kalijugi s pozbawieni energii, wciekli, zawistni i kamliwi. Zawi, duma, gniew, oszustwo, uraza s typowe dla ludzi urodzonych podczas kalijugi. Obecnie pozostaa nam ju bardzo niewielka czstka dwaparajugi i jeli nie powstrzymasz swego syna ju wkrtce rozpocznie si kalijuga. Krl Dhritarasztra podzikowa Sandaji za rozmow i widzc zbliajcy si poranek westchn aonie.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section IV-X.
32
Mikoajewska
Mahabharata
Opowie 65 Dhritarasztra opakuje mierteln ofiar Bhiszmy

1. Sandaja przynosi do Hastinapury wiadomo, e Bhiszma zosta miertelnie ranny; 2. Dhritarasztra rozpacza na wie o miertelnych ranach zadanych Bhiszmie i chce zna wszelkie szczegy; 3. O formacji wojennej w ksztacie ptaka ochraniajcej Bhiszm uformowanej przez Kauraww; 4. O kontr-formacji wojennej Pioruna skierowanej przeciw Bhiszmie uformowanej przez Pandaww; 5. Arduna ucisza niepokj Judhiszthiry o zwycistwo wskazujc, e zwycistwo jest tam, gdzie jest Kryszna; 6. Na prob Kryszny Arduna przed rozpoczciem bitwy prosi bogini Durg (Kali) o bogosawiestwo.
Krl Dhritarasztra rzek do swego wonicy Sandaji: O Sandaja, jake okrutne jest Prawo wojownika sformuowane przez riszich, skoro Pandawowie pragn suwerennoci nawet za cen podstpnego zabicia Bhiszmy, a Kaurawowie pragnc tego samego s gotowi zoy tego wielkiego herosa wiernego swym strasznym przysigom w ofierze. Speniajc w ten sposb swj obowizek wojownika s wolni od grzechu, bo w warunkach okrutnej niedoli powinien tak uczyni nawet sprawiedliwy. Obowizkiem wojownika jest bowiem ukazanie w walce swej najwyszej odwagi i siy. (Mahbharta, Bhishma Parva, Section XIV) 1. Sandaja przynosi do Hastinapury wiadomo, e Bhiszma zosta miertelnie ranny Bitwa na polach Kurukszetry trwaa ju dziesi dni, gdy obdarzony bosk wizj Sandaja powrci do Hastinapury zamany alem. Podszed do pogronego w swych ponurych mylach krla Dhritarasztry i rzek: O krlu, Bhiszma zosta miertelnie ranny! Ten pierwszy wrd wszystkich wojownikw, uosobienie energii wszystkich ucznikw, senior Kurw i Bharatw leg dzi na polu bitewnym na swym ou ze strza. On, na ktrego si i lojalno liczy twj syn Durjodhana, gdy podejmowa sw oszukacz gr w koci z Pandawami, ley na polach Kurukszetry pokonany przez ikhandina. Ten potny wojownik, ktry swego czasu sam jeden na swym rydwanie porwa ksiniczki Kaiw, aby odda je za ony swemu modszemu bratu i pokona w walce wszystkich rywalizujcych o nie krlw ziemi, ktrego nie potrafi pokona nawet sam bramin-
Ksiga VI
33
wojownik Paraurama, leg dzi na polu bitewnym zwyciony przez ikhandina. Ten lew wrd ludzi rwny Indrze w swej odwadze, grze Himawat w swej nieustpliwoci, oceanowi w swej powadze, ziemi w swej cierpliwoci, ten wojownik nie do pokonania, ktry ma strzay za swe zby, uk za swe usta, a miecz za swj jzyk, zosta miertelnie raniony przez syna krla Drupady. Ten zabjca herosw nie znajcy lku i postrach Pandaww, ktry dokonujc niezwykych bohaterskich wyczynw ochrania twych synw przez dziesi dni, zgas nagle jak zachodzce soce. O krlu, to z powodu twej zej polityki, ten heroiczny czowiek, ktry zalewa wroga deszczem strza i przez dziesi dni zabija po dziesi tysicy onierzy dziennie, ley teraz na ziemi jak powalone przez wiatr potne drzewo! 2. Dhritarasztra rozpacza na wie o miertelnych ranach zadanych Bhiszmie i chce zna wszelkie szczegy Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, jak to moliwe, aby Bhiszma zosta pokonany przez ikhandina? Jak to moliwe, aby on, ktry jest jak Indra, upad na ziemi ze swego rydwanu? Co si teraz stanie z moimi synami, gdy zabrako Bhiszmy, ktry wyrzek si krlestwa z mioci do ojca i by jak bg? Co oni zrobi po upadku tego tygrysa wrd ludzi obdarzonego wielk mdroci i energi, gotowego do podjcia najwyszego wysiku? Straszny bl przeszywa me serce na wie o tym, e ten bohaterski i niezachwiany czowiek leg na polu bitewnym na swym miertelnym ou ze strza. Opowiedz mi, jak to si stao? Kto by w jego stray przedniej i kto broni jego tyw, gdy przedziera si przez gszcz dywizji wroga? Kto stawia opr temu pogromcy wrogw, ktry rozprasza ich szeregi tak jak soce rozprasza ciemnoci? To w rezultacie mej zej polityki, on, ktry zalewa wrogw deszczem swych strza zabijajc ich miliony w cigu dziesiciu dni, ley teraz na polu bitewnym jak potne drzewo powalone przez wiatr, cho niczym sobie na to nie zasuy! Moje serce musi by z kamienia, skoro nie pka na wie o miertelnych ciosach zadanych Bhiszmie! Opowiedz mi, w jaki sposb Pandawowie zdoali powali na ziemi tego ognistego ucznika nie do pokonania, tego herosa o niewyobraalnej odwadze, bdcego jak ogie koca eonu? Jak z nim walczyli, gdy zblia si do nich rozgramiajc wroga? Jakim cudem zdoali zada mu miertelnie rany, cho Drona, Awatthaman i Krypa byli w zasigu
34
Mikoajewska
Mahabharata
rki. W jaki sposb Bhiszma, ktremu nie potrafi stawi czoa nawet bogowie, mg zosta pokonany przez ikhandina? Opowiedz mi o tym ze szczegami, bo nie mog odzyska spokoju ducha. Chc wiedzie, czy wielcy ucznicy moich armii udzielili mu wystarczajcego wsparcia i jak go chronili, gdy Pandawowie majc w pierwszym szeregu ikhandina wyzwali go do walki. Jak to moliwe, e Pandawowie zdoali miertelnie zrani Bhiszm, ktry jest jak potna chmura burzowa majca brzk ciciwy za swj ryk, strzay za swj deszcz, a dwik uku za swj grzmot, zalewajca synw Kunti i ich sprzymierzecw swymi ostrzami. Kim byli ci herosi, ktrzy bdc jak stromy brzeg zdoali stawi opr temu pogromcy wrogw, ktry unoszc w gr fale swego uku jest jak wzburzony bezgraniczny ocean strza. Jeeli by on waciwie ochraniany przez wojownikw Durjodhany i jeeli on ich ochrania, dlaczego nie zdoa pokona Pandaww, lecz sam zosta przez nich pokonany? W jaki sposb udao si im zrani miertelnie Bhiszm, ktry by jak sam Pradapati Parameszti, Pan i Stwrca wszystkich ywych istot? Jak to moliwe, e Pandawowie zdoali miertelnie zrani tego wojownika o wielkiej sile, u ktrego bogowie szukali niegdy pomocy w walce z danawami i na ktrego mocy moi synowie oparli sw wiar w zwycistwo. Jak to moliwe, e zdoali powali na ziemi tego wychwalanego przez wszystkich herosa, t mdr i wit osob cakowicie oddan obowizkom swej kasty, obeznan z Prawd Wed, ktrego narodziny uwolniy jego ojca krla amtanu od wszelkiego smutku i melancholii. Ca moj armi mog ju uzna za poleg, skoro ten znawca wszelkiej broni obdarzony wielk energi, pokor, szlachetnoci i samokontrol zosta miertelnie ranny. Bezprawie musiao sta si silniejsze od Prawa, skoro Pandawowie akn suwerennoci nawet za cen zabicia swych ojcw! Czy mogo spa na nas wiksze nieszczcie od tego, e obdarzony wielk inteligencj Bhiszma zosta pokonany przez ikhandina, ktry musi przewysza sw energi Parauram, skoro pokona tego herosa, tego odwanego wojownika biegego w uyciu wszelkiej broni. Bez niego armia moich synw jest jak bezbronna kobieta, lub jak pozbawione przywdcy stado. Bhiszma by dla mnie jak ojciec i ja sam miaem nadziej, e uwolni mnie od palcego mnie smutku, ktry sprowadzili na mnie moi synowie. Jak warto ma nasze ycie, skoro doprowadzilimy do tego, e nasz ojciec o potnej energii, najsprawiedliwszy wrd sprawiedliwych zosta miertelnie ranny? Mj syn musi
Ksiga VI
35
gorzko opakiwa jego mier, gdy jest teraz jak samotny rozbitek, ktry pragnc przepyn morze, patrzy bezradnie na jedyn d tonc w gbokiej wodzie. Jak to moliwe, aby wojownik taki jak Bhiszma posiadajcy pen znajomo broni i zasad rzdzenia pastwem mg pa na polu bitewnym od uderzenia wroga? Wida czowiek nie moe uwolni si od mierci nawet dziki znajomoci broni, odwadze, ascezie, inteligencji, zdecydowaniu i zdobytym darom. Nikt na tym wiecie nie zdoa uwolni si od dziaania wyposaonego w potn energi Czasu. Jake okrutne jest Prawo wojownika sformuowane przez riszich, skoro Pandawowie pragn suwerennoci nawet za cen podstpnego zabicia Bhiszmy, a Kaurawowie pragnc tego samego s gotowi zoy tego wielkiego herosa wiernego swym strasznym przysigom w ofierze. Speniajc w ten sposb swj obowizek wojownika s wolni od grzechu, bo w warunkach okrutnej niedoli powinien tak uczyni nawet sprawiedliwy. Obowizkiem wojownika jest bowiem ukazanie w walce swej najwyszej odwagi i siy. Pogrony w rozpaczy krl Dhritarasztra kontynuowa: O Sandaja, opowiedz mi o tym, co uczyni mj syn Durjodhana, gdy zobaczy, e Bhiszma, na ktrym opiera swe nadzieje na wygran, ley powalony na ziemi bdc jak opade z niebios soce. Co si teraz stanie z tymi wszystkimi krlami po mojej stronie jak i z tymi po stronie wroga formujcymi swe szeregi i gotowymi do dalszej walki? Opowiadaj mi o tym, jak synowie Pandu stawiali opr Bhiszmie, ktry swymi strzaami kad pokotem ich szeregi? Jak uformowane byy ich szeregi i jak Bhiszma walczy ze swymi przeciwnikami? Co powiedzia mj syn Durjodhana, co powiedzia Karna, akuni i Duhasana, gdy dowiedzieli si o miertelnych ranach zadanych Bhiszmie? Teraz, gdy pole do gry tworz uzbrojone ciaa mczyzn, sonie i konie, a koci do gry strzay i miecze, kim byli ci nieszczni gracze grajcy o swe wasne ycie? Kto wygra, kto przegra, dla kogo koci byy yczliwe, kto poza Bhiszm zosta zabity? Opowiadaj mi o tym, bo nie mog zazna spokoju syszc, e ten czowiek wielkich uczynkw, prawdziwa ozdoba bitwy otrzyma miertelne rany. Moi synowie musz ton w morzu alu patrzc na miertelnie ranionego Bhiszm, tego wielkiego herosa podziwianego przez wszystkich, ktry nigdy nie waha si wzi na siebie ogromnego ciaru odpowiedzialnoci. Przenikliwa bole przeszywa moje serce, gdy myl o tym, e wszyscy moi synowie umr tak jak on.
36
Mikoajewska
Mahabharata
Mj al rozpala si jak ogie, w ktry jest wlewany oczyszczony tuszcz. Wiem, e to nie koniec paczw wynikych z dziaania mego syna! Opowiadaj mi o wszystkim, co wydarzyo si na polu bitewnym i co zostao zrodzone z szalestwa tego niegodziwca. Opowiadaj od pocztku. Chc sucha o tym, co osign pragncy zwycistwa mych synw Bhiszma, zanim pad na polu bitewnym od zadanych mu miertelnych ran. Opowiadaj mi ze szczegami o tym, jak bitwa si rozpocza i jak przebiegaa. 3. O formacji wojennej w ksztacie ptaka ochraniajcej Bhiszm uformowanej przez Kauraww Sandaja rzek: O krlu, twoje pytania zasuguj na odpowied, lecz nie przypisuj caej winy za to, co si wydarza Durjodhanie. Czowiek, ktry cign sam na siebie zo w konsekwencji wasnych uczynkw, nie powinien obwinia o to innych. Ten, kto rani innych, zasuy sobie na mier. Nie zapominaj o tym, e gboko uczciwi Pandawowie padli ofiar oszustwa i zostali zmuszeni do udania si na wygnanie z powodu szacunku do ciebie i posuszestwa twym rozkazom. Posuchaj teraz od pocztku do koca mej recytacji o przebiegu bitwy Kauraww z Pandawami, ktr ogldaem na wasne oczy poznajc wszystkie szczegy dziki mocy mojej jogi i darowi Wjasy i nie poddawaj si rozpaczy, gdy wszystko to, co si wydarza, byo od dawna wyrokiem losu. Sandaja kontynuowa: O krlu, po stronie twych synw i po stronie Pandaww zgromadzili si razem na polach Kurukszetry wszyscy panowie ziemi przygotowujc si do miertelnej konfrontacji. Jedenacie armii twoich synw i siedem armii Pandaww stojc naprzeciw siebie wygldao jak dwa potne oceany koca eonu pene krokodyli. Nikt przedtem nie widzia i nikt nie sysza o nagromadzeniu w jednym miejscu tak potnych si. Twj syn Durjodhana rzek do Duhasany: O Duhasana, niech nasze bojowe rydwany uformuj si tak, aby ochrania Bhiszm, a ty sam zachcaj nasze dywizje do walki, nadszed bowiem wreszcie moment krwawej konfrontacji z Pandawami, o ktrym od dawna marzyem. W nadchodzcej bitwie ochrona Bhiszmy jest naszym najwyszym bojowym zadaniem, gdy ten wielki wojownik o krysztaowej duszy zdolny do pooenia trupem wszystkich Pandaww rzek kiedy do mnie, e nie podejmie walki z ikhandinem, ktry urodzi si jako kobieta. Niech wic wszyscy moi wojownicy zajm odpowiednie pozycje z myl o zabiciu ikhandina, na ktrego strzay Bhiszma nie odpowie swymi strzaami i niech
Ksiga VI
37
wszystkie moje oddziay ochraniaj Bhiszm, bo nawet lew bez waciwej ochrony moe zosta rozszarpany przez wilki. Nie pozwlmy, aby zosta zabity przez ikhandina jak lew przez szakala. Gdy noc dobiegaa ju koca, ze wszystkich stron day si sysze gone okrzyki nawoujce do formowania szeregw. Dwiki konch i bbnw, renie koni, stukot k rydwanw, ryki niesfornych soni, szczkanie zbroi i wrzaski onierzy czyniy nieopisany zgiek. Promienie wschodzcego soca ukazay armie Pandaww i Kauraww ustawione w swych wojennych formacjach, odbijajc si w ich ozdobionych herbami zbrojach i wzniesionej do walki broni. Sonie i bojowe rydwany ozdobione zotem byszczay w promieniach sonecznych jak przedzierajce si przez chmury byskawice. Szeregi wozw bojowych wyglday w swej obfitoci jak miasta, a stojcy na swym rydwanie Bhiszma swym blaskiem przypomina ksiyc w peni. Wojownicy uzbrojeni w uki, miecze, buaty, maczugi, oszczepy, kopie i rne inne rodzaje broni stojc na wyznaczonych im w szeregach miejscach spogldali na widoczne po obu stronach i wygldajce piknie niezliczone proporce o rnych ksztatach ozdobione zotem i klejnotami i byszczce jak ogie mylc z tsknot o rozpoczciu walki. Na czele dywizji twoich synw stali najprzedniejsi z ludzi z koczanami penymi strza i wzniesion broni. Na czele ich jedenastu armii stao jedenastu herosw o wielkiej odwadze, ktrzy przeprowadzili wiele rytuaw ofiarnych bogato obdarowujc braminw: Durjodhana, akuni, alja, krl Sindhw Dajadratha, dwch krlewiczw Awanti Winda i Anuwinda, krl Kambodw Sudakszina, krl Kalingw rutajudha, Dajatsena, krl Kosalw Wrihadwala, wojownik Satwatw Kritawarman. Wielu innych krlw, krlewiczw i potnych wojownikw biegych w polityce i posusznych rozkazom Durjodhany ustawio si na czele swych dywizji. Wszyscy oni owinici w czarne skry antylop, obdarzeni potn si, dowiadczeni w walce i gotowi do oddania ycia na polu bitewnym i dotarcia w ten sposb do krlestwa Indry czekali na rozpoczcie walki. Armia prowadzona przez Durjodhan staa na stray przedniej wszystkich wojsk Kauraww. I tam w pierwszych szeregach w srebrnym turbanie, srebrnej zbroi i pod biaym baldachimem sta syn amtanu Bhiszma. Stojc wyprostowany na swym rydwanie cignionym przez gniade konie i ozdobionym proporcem ze zotym drzewem palmowym przyciga do sobie wzrok zarwno Kauraww jak i Pandaww. Patrzc na niego, potni ucznicy dreli ze strachu, czujc si jak drobne zwierzta owne spogldajce na potnego lwa.
38
Mikoajewska
Mahabharata
W dniu, w ktrym rozpocza si wielka bitwa Bharatw ksiyc wzeszed w konstelacji Pitris, gdzie zmarli otrzymuj niebiaskie ciaa przed dostaniem si do nieba i dziki temu polegli podczas bitwy wojownicy bd mogli szybciej tam dotrze. Na firmamencie ukazao si siedem wielkich planet, ktre zdaway si pon jak ogie. Soce, ktre wzeszo tego poranka cae w pomieniach wygldao, jakby byo podzielone na dwoje. Ze wszystkich kierunkw dochodziy dzikie wrzaski szakali i wron zaknionych martwych cia. Senior Hastinapury Bhiszma i bramin Drona podnieli si z oa ze skoncentrowanym umysem i cho dotrzymujc swych przysig walczyli po stronie Kauraww, yczyli zwycistwa Pandawom. Bhiszma, ktry doskonale zna cae Prawo, zwoa wszystkich krlw i rzek: O wojownicy, otwieraj si przed wami bramy prowadzce wprost do nieba. Udajcie si wic przez nie wprost do wiata Indry i Brahmy. Kroczcie odwanie t odwieczn drog wojownika, wskazan wam przez wielkich staroytnych mdrcw, i walczc z koncentracj i odwag zdobdcie regiony najwyszej bogoci, ktre zdoby krl Jajati i Nahusza. mier na polu bitewnym jest odwiecznym obowizkiem wojownika, podczas gdy mier w domu od choroby jest jego grzechem. Po wysuchaniu sw Bhiszmy wszyscy krlowie powrcili na czoo swych dywizji za wyjtkiem Karny i jego krewnych, ktrzy wyrzekli si walki, dopki naczelnym dowdc wojsk pozostaje Bhiszma. Przygotowujc si do walki wypenili ca przestrze gonym rykiem. Ich dywizje mieniy si kolorami baldachimw, chorgwi, proporcw, soni, ogierw, rydwanw i piechurw. Ziemia draa od dwikw bbnw, bbenkw i cymbaw i stukotu k. Ozdobieni zotymi bransoletami i naramiennikami i trzymajc w swych doniach zdobione zotem uki wygldali na swych rydwanach jak wzgrza pokryte ogniem, a wrd nich ich naczelny dowdca Bhiszma ze swym wielkim proporcem ozdobionym drzewem palmowym z picioma gwiazdami wyglda jak samo soce. Pod biaym parasolem, w biaym turbanie i srebrnej zbroi, na rydwanie ozdobionym biaym proporcom i cignionym przez gniade ogiery czcigodny Bhiszma uzbrojony w uk i miecz przypomina swym wygldem bia gr. W samym centrum pod biaym baldachimem ozdobionym zotym acuchem sta Durjodhana wychwalany przez piewakw i poetw, a tu za nim akuni. Tyw wszystkich jedenastu armii broni bramin Drona, nauczyciel wszystkich krlw, stojcy na swym rydwanie cignionym przez kare ogiery z ukiem w doni, nie znajc strachu tak jak Indra. Kademu soniowi towarzyszya setka rydwanw, kademu rydwanowi setka jedcw, kademu jedcy dziesiciu ucznikw i
Ksiga VI
39
kademu ucznikowi dziesiciu onierzy uzbrojonych w tarcz i miecz. Ogromne wojska Kauraww uszeregowane do bitwy przez Bhiszm, Dron, Awatthamana i Kryp utworzyy przeraajc wjuh (formacj wojenn), ktrej ciao tworzyy niezliczone sonie, gow krlowie, a skrzyda konie. Z twarz skierowan we wszystkich kierunkach ta straszliwa wjuha zdawaa si umiecha gotowa, aby rzuci si na wroga. Sandaja kontynuowa: O krlu, wkrtce potem da si sysze straszliwy ryk gotowych do bitwy wojownikw, od ktrego drao serce. Ziemia zdawaa si pka na dwoje od dwikw konch i bbnw, ryku soni i stukotu k rydwanw. Sklepienie niebieskie i caa ziemia wypeniy si reniem koni i wrzaskami onierzy, gdy armie Pandaww i Kauraww wyszy sobie na spotkanie. Proporce o rnych ksztatach ozdobione zotymi piercieniami olepiay swym blaskiem jak ogie i przypominay chorgwie zdobice niebiaski paac Indry. Twoi synowie ochraniali Bhiszm od tyu, prowadzc za sob dwadziecia tysicy wojownikw na rydwanach. Za nimi ustawio si dwanacie bohaterskich narodw gotowych do oddania swego ycia. Za nimi ustawi si krl Magadhw stojc na czele swej dywizji zoonej z dziesiciu tysicy bojowych soni. Tych co chronili k rydwanw i ng soni byo sze milionw. Setki tysicy piechurw uzbrojonych w uki, miecze i tarcze maszerowao na czele armii. Jedenacie armii twego syna wygldao w marszu jak rzeka Ganges, ktra odczya si od Jamuny. 4. O kontr-formacji wojennej Pioruna skierowanej przeciw Bhiszmie uformowanej przez Pandaww Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, opowiedz mi teraz jak bojow kontr-formacj utworzyy mniej liczne armie Pandaww w odpowiedzi na nasz wjuh? Sandaja rzek: O krlu, widzc armie Durjodhany uformowane do bitwy krl Judhiszthira rzek do Arduny: O Arduna, nauczyciel bogw Brihaspati poucza, e gdy jest si zmuszonym do walki z wrogiem, ktry ma znaczn przewag liczebn, naley tworzy formacj przypominajc ig. Postp wic zgodnie z jego rad. Arduna odpowiedzia: O krlu, niech tak si stanie. Uformuj nasze wojska w formacj Pioruna zaprojektowan przez samego Indr. Na jej czele stanie Bhima, gwatowny jak burza i nie do pokonania. Widzc go na czele naszych wojsk wojownicy Kauraww zaczn w panice ucieka jak antylopy na widok lwa, podczas gdy my bdziemy mie w nim oparcie tak jak niebianie maj oparcie w
40
Mikoajewska
Mahabharata
Indrze. Nie ma na wiecie nikogo, kto zdoaby stawi czoa rozwcieczonemu Bhimie. Jak powiedzia, tak uczyni. Potne armie Pandaww wyglday w swej wojennej formacji jak szybko poruszajcy si nurt Gangesu. Na ich czele stanli obdarzeni wielk energi Bhima, Nakula i Sahadewa i Dhrisztadjumna, a ich tyw broni krl Wirata ze sw armi otoczony przez swych braci i synw. Krl Drupada ze sw armi ustawi si na tyach za krlem Wirat. Nakula i Sahadewa strzegli k rydwanu Bhimy, podczas gdy piciu synw Draupadi i Abhimanju strzego jego tyw ochraniani przez Dhrisztadjumn stojcego na czele dywizji niezwykle odwanych wojownikw na rydwanach, Prabhadrakw. Jego tyw strzeg z kolei ikhandin ochraniany przez Ardun. Za Ardun ustawi si Jujudhana i dwaj modsi synowie krla Drupady, chronic k jego rydwanu. Krl Judhiszthira strzeony przez Dhrisztadjumn, jego braci i synw sta w samym centrum swych wojsk otoczony przez ogromne i rozjuszone sonie przypominajce swym wygldem ruchome wzgrza. Setki tysicy piechurw uzbrojonych w miecze, wcznie i buaty posuwaa si ku przodowi, aby ochrania Bhim, ktry krcc sw potn maczug zdawa si ni miady uszeregowane do walki armie Kauraww. Nikt nie by w stanie na niego spojrze tak jak nie sposb spojrze na ponce na niebie soce. I caa ta potna i niezwykle gwatowana formacja nazywana Piorunem (Wadra), skierowujca si we wszystkich kierunkach i majca uki za swe byskawice bya ochraniana przez Gandiw Arduny. Sandaja kontynuowa: O krlu, uformowane do walki armie Kauraww i Pandaww czekay, a wzejdzie soce. Cho niebo pozostawao bezchmurne, wiatr przynosi krople deszczu i sycha byo dwiki grzmotw. Porywiste podmuchy unosiy z ziemi wir. Gsty kurz przykry cay wiat ciemnoci. Z nieba ku wschodowi opaday potne meteory i uderzajc we wschodzce soce rozpaday si z gonym hukiem na drobne czci. W kocu, gdy na niebie ukazao si pozbawione swego zwykego splendoru soce, ziemia draa pkajc w wielu miejscach z gonym hukiem. Wysokie proporce wojownikw ozdobione zotymi ornamentami, dzwoneczkami i girlandami z kwiatw i bogate draperie sztandarw szumiay pod uderzeniem porywistego wiatru jak uderzany przez wiatr las. Synowie Pandu utworzywszy kontrformacj zdoln do stawienia oporu Kaurawom, wysysajc z nich ich odwag i kierujc ich spojrzenia na stojcego na jej czele Bhim z maczug w doni, czekali na rozpoczcie bitwy.
Ksiga VI
41
5. Arduna ucisza niepokj Judhiszthiry o zwycistwo wskazujc, e zwycistwo jest tam, gdzie jest Kryszna Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, powiedz mi, ktra ze stron ruszya pierwsza do boju? Czyje serca wypeniaa pewno zwycistwa i czyje pogrone byy w melancholii? Do kogo naleaa pierwsza strzaa? Ktra ze stron tona w zapachu kwiatw i olejkw? Ktra wykrzykiwaa bezlitosne nawoujce do walki sowa? Wobec ktrej z nich nieprzychylne byo soce, ksiyc i wiatr? Z ktrej strony dochodziy zo-wrebne wycia szakali? Czy wojownicy przystpili do walki z ochot? Sandaja rzek: O krlu, uformowawszy swe szeregi wrogie armie pene soni, koni i rnych bojowych pojazdw wyglday przeraajco i piknie jak rozkwitajcy w porze deszczowej las. Po obu stronach szlachetni i wspaniali wojownicy pragncy rwnie silnie zdoby niebo i nie mogcy nawzajem znie swego widoku palili si do walki. Kaurawowie stali z twarzami skierowanymi ku zachodowi, a Pandawowie ku wschodowi. Zbrojne oddziay Kauraww wyglday jak armia demonw asurw, podczas gdy oddziay Pandaww przypominay armi bogw. Wiatr wia w twarze Kauraww i szakale wyy po ich stronie. Sonie po ich stronie z trudem znosiy odr podnieconych soni po stronie Pandaww. Twoja zdajca si nie mie granic armia pena wojownikw o statusie maha-rathw przedstawiaa sob widok straszliwy. Lecz armia Pandaww, cho nie tak liczna jak twoja, wygldaa rwnie gronie i nie do pokonania majc Kryszn i Ardun w swych szeregach. Judhiszthira patrzc na przepastne wojska twych synw tworzce nieprzenikaln bojow formacj i gotowe do boju poblad i rzek do Arduny: O Arduna, jake zdoamy pokona armie Kauraww, ktrych naczelnym dowdc jest Bhiszma? Jak zdoamy przedrze si przez ich nieprzenikaln bojow formacj zarzdzon przez Bhiszm zgodnie z reguami opisanymi w witych pismach? Arduna odpowiedzia: O krlu, posuchaj o najlepszym sposobie pokonywania liczniejszego wroga. Zna go zarwno mdrzec Narada jak i Bhiszma i bramin Drona. Sam Brihaspati w zamierzchych czasach, gdy demony asury przygotowyway si do bitwy z bogami, poucza w tej sprawie Indr, mwic: O krlu bogw, ten, kto chce zwyciy, nie pokonuje wroga swoj si i energi, lecz uczciwoci, wspczuciem i prawoci. Naucz si rozrnia Prawo od Bezprawia, zrozum, czym jest zawi i walcz wolny od pychy. Zwycistwo jest po tej stronie, po ktrej jest prawo.
42
Mikoajewska
Mahabharata
Nasze zwycistwo jest pewne, bo z nami jest Kryszna. Mdrzec Narada kiedy rzek: Zwycistwo jest tam, gdzie jest Kryszna. Zwycistwo tkwi w Krysznie, poda za nim. Jest jednym z jego atrybutw, podczas gdy drugim jego atrybutem jest pokora. Posiada on niewyczerpan energi i jest nie do zranienia nawet wwczas, gdy jest otoczony przez wroga, ktrego siy zdaj si nie mie granic. Wrd wszystkich istot rodzaju mskiego jest t istot, ktra jest wieczna. To dziki jego asce, gdy pojawi si w dawnych czasach jako Hari, bogowie prowadzeni przez Indr zdobyli trzy wiaty. Nie masz wic adnego powodu do obaw, bo bdcy po twej stronie Pan i Suweren Wszechwiata yczy ci zwycistwa. Judhiszthira po wysuchaniu tych sw Arduny zacz zachca swych braci do walki mwic: O bracia, jestecie bez grzechu. Walczcie uczciwie pragnc zdoby najwysze wiaty. Kryszna rzek do Arduny stojcego na swym rydwanie z ukiem gotowymi do strzau: O Arduna, ju wkrtce bdziesz sia spustoszenie w oddziaach wroga swym strzaami. Spjrz raz jeszcze na Bhiszm stojcego na swym rydwanie wrd wielkich ucznikw Kauraww bdc jak wygldajce spoza chmur soce, na tego obroc Kurw, ktry wykona setk Ofiar Konia. Ju wkrtce bdzie spala nas swym gniewem atakujc nas jak lew. Nie wahaj si i podejmij mierteln walk z tym wielkim herosem swego wasnego rodu szukajc zwycistwa . 6. Na prob Kryszny Arduna przed rozpoczciem bitwy prosi bogini Durg (Kali) o bogosawiestwo Sandaja kontynuowa: O krlu, przed rozpoczciem walki Kryszna rzek do Arduny: O Arduna, oczy si w przeddzie tej strasznej bitwy wychwalajc w swym hymnie bogini Durg i proszc j o pomoc w pokonaniu wroga. Arduna zszed ze swego rydwanu i zoywszy pobonie donie rzek: O przewodniczko joginw tosama z Brahmanem, kaniam si tobie. O Ty, ktra mieszkasz w lasach gry Mandary i jeste wolna od zgrzybiaoci i zniszczenia, O Kali, O ono iwy, ktra jeste czarnego koloru, kaniam si tobie. O Ty, ktra nagradzasz swych wielbicieli, O Mahakali, O ono tego, ktry niszczy wszechwiat, O Ty, ktra jest wyposaona we wszystkie dobrze wrce atrybuty i ochraniasz swych wielbicieli w niebezpieczestwie, O Wyniosa, kaniam si tobie. O Ty, ktra zasugujesz na najwysz chwa, O Gwatowna, O Ty, ktra obdarzasz zwycistwem, O Ty, ktra sama jeste zwycistwem, O Ty, ktr zdobi wszelkie ornamenty i piropusz
Ksiga VI
43
z pawich pir, O Ty, uzbrojona w tarcz i miecz, trzymajca w doni przeraliw wczni, O Najstarsza, O Ty, ktra jeste modsz siostr przywdcy stada krw, O Ty, ktra narodzia si w rodzie pastucha Nanda, O Ty, ktra jeste zawsze zakniona krwi bawou, O Ty, ktra narodzia si w rodzie Kusika, O Ty, ktra nosisz te suknie, O Ty, ktra zniszczya asurw przybierajcych form wilka, O Ty, ktra kochasz bitw, kaniam si tobie. O Ty, ktra jeste w swym kolorze zarwno biaa jak i czarna, O Ty, ktra zabia asur Kaitabh, O Zotooka, O Zmiennooka, O Ty o oczach w kolorze dymu, kaniam si tobie. O Ty, ktra jeste Wedami i najwysz cnot, O Ty, ktra sprzyjasz braminom skadajcym ofiar, O Ty, ktra znasz przeszo i jeste zawsze obecna w witych miejscach zbudowanych dla ciebie w miastach Damwudwipy, kaniam si tobie. O Ty, ktra wrd nauk jeste nauk o Brahmie, O Ty, ktra jeste tym snem ywych istot, z ktrego nie ma przebudzenia, O matko Skandy, O Ty, ktra posiadasz sze atrybutw, O Durga, O Ty, ktra przebywasz w dostpnych miejscach i jeste nazywana Swah, Kal, Saraswati, matk Wed, z oczyszczon jani wysawiam ci. O wielka bogini, pozwl mi dziki twej asce zwyciy mych wrogw na polu bitewnym. Ty zawsze przebywasz w trudno dostpnych i podziemnych regionach, gdzie mieszka strach i trudnoci i gdzie s twoi wielbiciele. Zawsze pokonujesz danaww. Jeste niewiadomoci, snem, zudzeniem, skromnoci i piknoci wszystkich ywych istot. Jeste dniem i zmierzchem, jeste Sawitri i jeste matk. Jeste nasyceniem, wzrostem i wiatem. To Ty wspierasz soce i ksiyc i powodujesz, e wiec. Jeste pomylnoci tych, ktrzy ciesz si powodzeniem. To ciebie Siddhowie widz w swych medytacjach. Bogini Durga, ktra jest zawsze askawa dla rodu ludzkiego, suchajc modw Arduny i widzc moc jego oddania, ukazaa si przed nim na firmamencie i w obecnoci Kryszny rzeka: O Arduna, majc do pomocy Kryszn Narajan jeste nie do pokonania nawet przez samego Indr i ju wkrtce pokonasz swych wrogw. Arduna obdarowany ask bogini wsiad z powrotem na swj rydwan i zad w sw konch budzc jej dwikiem strach wrd swych wrogw. Sandaja koczc sw opowie rzek: O krlu, czowiek, ktry wychwala bogini Durg o wicie tak jak Arduna, nie musi
44
Mikoajewska
Mahabharata
obawia si jakszw, rakszasw, pisakw, ww i innych zwierzt wyposaonych w ky i pazury. Nie musi si take obawia krlw. Zwyciy we wszelkich dysputach i pokona wszelkie trudnoci, zwyciy w bitwie i zdobdzie na zawsze ask bogini dobrobytu. Bdzie y sto lat cieszc si zdrowiem i si. Wiem o tym wszystkim dziki asce mdrca Wjasy, ktry jest obdarzony wielk mdroci. Twoi niegodziwi synowie pokonani przez pych i uchwyceni w ptl mierci nie rozpoznaj w Ardunie i Krysznie Nary i Narajany i nie widz, e nadesza ostatnia godzina ich krlowania. Mdrcy tacy jak Wjasa, Narada, Kanwa i Paraurama bezskutecznie prbowali ich powstrzyma. Oni jednak nie suchali ich rad. Chwaa i pikno s tam, gdzie jest prawo i sprawiedliwo. Pomylno i rozum s tam, gdzie jest skromno. Tam gdzie jest prawo, tam jest Kryszna, a tam gdzie jest Kryszna, jest zwycistwo.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section XIII-XXIV (Bhagavat-Gita Parva).
Ksiga VI
Opowie 66 Bhagavad Gita
45
Opowie 66 Kryszna wyjania pokonanemu przez al Ardunie jak dziki jodze osign spokj umysu
1. Arduna stajc w obliczu koniecznoci zabicia swych krewnych traci spokj umysu i odmawia walki; 2. Pokonany przez al i niepewno co do swego obowizku Arduna prosi Kryszn o instrukcj; 3. Kryszna wyjania, e spokj umysu jest zaburzany przez kontakt przedmiotw zmysowych ze zmysami, lecz to nie ciao lecz dusza jest prawdziwym istnieniem, ktre jest wieczne i naley uwolni swj umys od wpywu zmysw; 4. Kryszna naucza o uwalnianiu si od niepewnoci poprzez skoncentrowanie si na swym obowizku, tak jak nakazuje system Sankhja; 5. Kryszna naucza o praktykowaniu jogi i uspakajaniu umysu poprzez skoncentrowanie myli na jednym przedmiocie i osiganie (stanu) oddania; 6. Kryszna namawia Ardun do dziaania z oddaniem bez mylenia o owocu dziaania; 7. Kryszna opisuje czowieka o uspokojonym umyle; 8. Kryszna poucza, e aby uzyska spokj umysu trzeba nie tylko opanowa swe zmysy, ale skupi caa sw myl na Nim; 9. Kryszna naucza, e doskonay spokj umysu jest stanem boskim.
Arduna rzek: O Kryszna, uparlimy si, aby popeni wielki grzech chcc pozabija naszych krewnych z dzy zdobycia wadzy. Lepiej bdzie dla mnie, jeeli odo bro i dam si zabi uzbrojonym po zby synom krla Dhritarasztry. Wypowiedziawszy te sowa Arduna z umysem pokonanym przez al odoy swj uk i strzay i usiad bezbronny w swym rydwanie. ... Pan Kryszna rzek: O Arduna, zanurzony w jodze wykonuj starannie swoje dziaanie nie przywizujc si do niego i pozostajc nieporuszony zarwno wtedy, gdy odnosisz sukces, jak i wtedy. gdy ponosisz klsk. Ta niezmienno i spokj umysu nazywa si jog (oddaniem). ... wicz si w oddaniu, bo zdobycie oddania jest zdobyciem umiejtnoci dziaania. ... Prawdziwy pokj umysu zdoby ten, kto wyrzekszy si wszystkich przedmiotw dzy swobodnie dziaa bdc wolny od tsknoty za przyjemnoci, od zmiennych uczu i dumy. Jest to stan boski. (Mahbharta, Bhishma Parva, Section XXV, XXVI)
Rozmowa I: Rozpacz Arduny
1. Arduna stajc w obliczu koniecznoci zabicia swych krewnych traci spokj umysu i odmawia walki Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, opowiedz mi, co moi synowie i synowie Pandu uczynili po ustawieniu si w szyku bojowym na witych polach Kurukszetry w peni gotowi do rozpoczcia walki?
46
Mikoajewska
Mahabharata
Sandaja rzek: O krlu, twj syn Durjodhana widzc armie Pandaww w ich bojowej formacji zbliy si do bramina Drony i rzek: O nauczycielu, spjrz na t potn armi Pandaww uformowan do bitwy przez twego ucznia Dhrisztadjumn. Jest tam wielu odwanych ucznikw rwnych Bhimie i Ardunie. Nie dorwnuj oni jednak tym, ktrzy znajduj si po naszej stronie. To u nas jest Bhiszma, Karna i Krypa, ktrzy zawsze zwyciaj. U nas jest rwnie Awatthaman, Wikarna, Saumadatta i Dajadratha jak i wielu innych herosw uzbrojonych we wszystkie moliwe rodzaje broni, dowiadczonych w walce i gotowych odda ycie w mej sprawie. Nasze armie bazujce na sile Bhiszmy przewyszaj sw potg armie Pandaww bazujce na sile Bhimy. Udaj si na czoo swych dywizji i wszyscy razem ochraniajcie Bhiszm. W momencie, gdy przesta mwi, mny i czcigodny Bhiszma zad w sw konch radujc tym jego serce. Zawtroway mu inne konchy, rogi, bbny i cymbay czynic wielki zgiek. Odpowiedziay im rwnie konchy Pandaww. Kryszna zad w sw konch Pacadanj, a Arduna w Dewadatt. Bhima zad w sw konch Paundr, Judhiszthira w Anantawidaj, a Nakula i Sahadewa w Sughos i Manipuszpak. W swe konchy zadli rwnie ikhandin, Dhrisztadjumna, Satjaki, krlowie Wirata, Drupada i krl Kaiw, synowie Draupadi i syn Subhadry. Serca twych synw zadray od ich dwiku obijajcego si gonym echem. Nagle, gdy zaczy ju pada pierwsze pociski, Arduna unis swj uk i patrzc na armie Kauraww rzek do powocego jego komi Kryszny: O Ty, ktry nie podlegasz zniszczeniu, poprowad me konie i umie mj rydwan midzy naszymi armiami i armiami wroga, abym mg przyjrze si tym wszystkim, ktrzy tak bardzo pragn bitwy z nami i z ktrymi ja sam bd musia walczy. Chc zobaczy tych, ktrzy zebrali si tutaj na polach Kurukszetry, aby si nawzajem pozabija, speniajc yczenie syna krla Dhritarasztry o niegodziwym umyle. Kryszna pogna konie i zatrzyma rydwan porodku midzy dwiema armiami na widoku Bhiszmy, Drony i innych dowdcw i rzek: O Arduna, popatrz wic na zebranych tutaj razem wszystkich Kurw. I gdy Arduna spojrza na swych ojcw i wnukw, przyjaci, teciw i krewnych, czujc ogromny al rzek z rozpacz: O Kryszna, gdy patrz na mych wszystkich krewnych gotowych do walki na mier i ycie, nogi uginaj si pode mn i wysycha mi w ustach. Cay dr i wosy je mi si na gowie. Moja skra ponie i Gandiwa wypada mi z rk. Nie mog utrzyma si na nogach i krci mi si w gowie. Wszdzie widz zowrbne znaki.
Ksiga VI
47
Nie chc ani zwycistwa, ani suwerennoci, ani przyjemnoci. C nam bowiem z nich przyjdzie lub nawet c przyjdzie nam z ycia, skoro ci, przez wzgld na ktrych tego wszystkiego pragniemynasi ojcowie, wnukowie, przyjaciele, teciowie i krewni zebrali si tutaj na polu bitewnym gotowi, aby w walce ze sob odda swe ycie i powici bogactwo. Cho oni chc mnie zabi, ja nie chc ich zabija nawet za cen zdobycia trzech wiatw, a c dopiero za cen wadania ziemi. Jak satysfakcj moe nam przynie zabicie synw krla Dhritarasztry? Zabicie ich bdzie grzechem, chocia oni uwaaj nas za wroga. Nie wolno nam zabija naszych krewnych. Ich zabicie w aden sposb nie moe nas zadowoli. Nawet jeeli oni z ocen znieksztacon przez zawi nie dostrzegaj za, ktre wynika ze zniszczenia swej wasnej rasy i nie widz grzechu braterskiej wojny, to czy my, ktrzy widzimy pynce z tego zo, nie powinnimy powstrzyma si od jego popenienia? Gdy rd zostaje zniszczony, gin jego odwieczne obyczaje, a gdy gin obyczaje, caa rodzina zostaje pokonana przez grzech. Prymat grzechu korumpuje kobiety i nastpuje mieszanie si kast, co sprowadza pieko zarwno na tych, co zniszczyli rodzin, jak i na ca rodzin. Gdy zaprzestaje si wykonywania rytuaw ryu i wody, przodkowie opadaj z nieba na ziemi. Z powodu grzechw niszczycieli rodziny zanikaj obowizki kast i wieczne ryty rodzin, a ludzie, ktrzy utracili swe rodzinne ryty, yj w piekle. O Kryszna, uparlimy si, aby popeni wielki grzech, chcc pozabija naszych krewnych z dzy zdobycia wadzy. Lepiej bdzie dla mnie, jeeli odo bro i dam si zabi uzbrojonym po zby synom krla Dhritarasztry. Wypowiedziawszy te sowa, Arduna z umysem pokonanym przez al, odoy swj uk i strzay i usiad bezbronny w swym rydwanie.
Rozmowa II: Joga wiedzy
2. Pokonany przez al i niepewno co do swego obowizku Arduna prosi Kryszn o instrukcj Pan Kryszna rzek do Arduny pokonanego przez al i zwtpienie z oczami penymi ez: O Arduna, skd w tej krytycznej godzinie wzio si w tobie takie zwtpienie niegodne osoby wysokiego urodzenia, zamykajce bramy do nieba i prowadzce do utraty czci? Nie poddawaj si niemocy, bo to do
48
Mikoajewska
Mahabharata
ciebie nie pasuje! Oczy swe serce z tej maostkowej saboci i chwy za bro! Arduna rzek: O Kryszna, jake mam atakowa mymi strzaami Bhiszm i Dron, ktrzy zasuguj na moj cze? Wol zosta na tym wiecie ebrakiem ni zabija tych ludzi o wielkiej sawie. Oni s moimi nauczycielami i zabicie ich nawet wwczas, gdyby byli zawistni o posiadane przez nas dobra, popsuoby mi kad przyjemno plamic j ich krwi. Nie wiem, co jest lepsze, pokonanie Kauraww, czy bycie przez nich pokonanym? Gdy ich zabijemy, nie bdziemy ju mieli po co y. O Kryszna, moja natura jest splamiona wspczuciem, a mj umys niepewny, co do mego obowizku. Powiedz mi, co jest lepsze. Jestem twoim uczniem. Poinstruuj mnie, gdy u ciebie szukam pomocy. Ja sam nie widz niczego, co zdoaoby rozwia mj al rozsadzajcy moje zmysy, nawet gdybym zdoby prosperujce ziemskie krlestwo pozbawione wrogw lub suwerenno bogw . Sandaja kontynuowa: O krlu, Arduna rzek jeszcze: O Kryszna, nie bd walczy i zamilk pokonany przez zwtpienie. 3. Kryszna wyjania, e spokj umysu jest zaburzany przez kontakt przedmiotw zmysowych ze zmysami, lecz to nie ciao lecz dusza jest prawdziwym istnieniem, ktre jest wieczne i naley uwolni swj umys od wpywu zmysw Pan Kryszna rzek: O Arduna, rozpaczasz nad tym, co na rozpacz nie zasuguje, cho zdajesz si mwi sowami mdrcw. Jednake prawdziwi mdrcy nie pacz ani nad martwym, ani nad ywym. Nigdy nie byo takiego momentu, w ktrym ja, ty, jak i ci wszyscy wadcy ziemi nie istnieli i nigdy nie bdzie takiego momentu, e przestan istnie. Mieszkajce w ciele bycie (dusza) przechodzi w tym samym ciele przez dziecistwo, modo, zgrzybiao i w kocu porzuca stare i nabywa inne ciao. Prawdziwy mdrzec nie da si w tej sprawie oszuka. To kontakt cielesnych zmysw z odpowiednimi zmysowymi przedmiotami wytwarza wraenia gorca, zimna, przyjemnoci lub blu, ktre s nietrwae, majc swj pocztek i koniec. Naucz si to znosi. Czowiek, na ktrego umys wraenia te nie maj wpywu, ktry pozostaje taki sam w blu i w przyjemnoci, jest na drodze do wyzwolenia si z niewoli materii i zdobycia wiecznego ycia.
Ksiga VI
49
Tak jak z nieistnienia nic nie zaistnieje, tak z istnienia nic nie przestanie istnie. Konkluzja ta jest od dawna akceptowana przez wizjonerw Prawdy. To, co przenika wszystko, jest niezniszczalne i nikt nie moe zniszczy tego niezmiennego bycia. To ciaa tego wiecznego wcielonego bycia (duszy), ktre jest niezniszczalne i dla umysu nie do uchwycenia, maj swj koniec. O Bharata, uchwy swj uk i walcz. Ten, kto myli, e to ono (niezmienne bycie) zabija i zostaje zabite, nie widzi prawdziwie, bo ono nie zabija i nie zostaje zabite. Ono nigdy si nie rodzi i nigdy nie umiera, istniejc nie przestaje istnie. Jest nienarodzone, niezmienne, wieczne i pierwotne. Nie zostaje zabite, gdy ciao zostaje zabite. Jake ten, kto zna je jako niezniszczalne, wieczne, niestworzone i niezmienne, moe je zabi lub spowodowa jego mier? Tak jak czowiek pozbywa si zuytych ubra i zakada nowe, tak wcielone bycie (dusza) pozbywa si zuytych cia i wciela si w nowe. Bro go nie zabija, ogie go nie spala, woda go nie topi, wiatr go nie wysusza. Nie mona go przeci, spali, utopi lub wysuszy. Jest wieczne, przenikajce wszystko, niezmienne i nieruchome. Jest zawsze takie samo. Jest niezamanifestowane i nie do pomylenia. O Arduna, znajc je jako takie, nie powiniene poddawa si rozpaczy. Nawet jeeli mylisz, e ja wiecznie si rodzi i umiera, nie powiniene rozpacza, bo ten, kto si urodzi na pewno umrze, a ten kto umar na pewno si urodzi. Nie powiniene wic opakiwa tego, co jest nieuniknione. Kade bycie przed narodzinami jest niezamanifestowane. Pozostaje zamanifestowane jedynie w okresie midzy narodzinami i mierci. Po mierci znowu staje si niezamanifestowane. C jest w tym smutnego? Jedni patrz na nie jak na cud, inni mwi o nim jak o cudzie, jeszcze inni suchaj o nim jak o cudzie. Jednake nawet wwczas nie potrafi go do koca zrozumie. Bycie (dusza) zamieszkujce w kadym ciele jest wieczne i nie mona go zabi. Nie powiniene wic opakiwa adnej ywej istoty. 4. Kryszna naucza Ardun o uwalnianiu si od niepewnoci poprzez skoncentrowanie si na swym obowizku, tak jak nakazuje system Sankhja Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, nie powiniene si te waha, co swego dziaania biorc pod uwag swoje obowizki, bo dla wojownika nie ma nic lepszego od koniecznoci podjcia walki
50
Mikoajewska
Mahabharata
na polu bitewnym. Szczliwy jest ten wojownik, ktry musi walczy, bo bitwa jest dla niego drog prowadzc wprost do nieba. Jeeli jednak nie podejmiesz wyzwania i nie wykonasz swego obowizku, stracisz sw dobr saw i popenisz grzech. Ludzie nigdy nie zapomn o twej zej sawie, a dla kogo kto cieszy si szacunkiem, haba jest gorsza ni mier. Wszyscy wielcy wojownicy bd sdzi, e zaniechae walki z lku i ci, ktrzy ci dotychczas wysoko cenili, zaczn ci lekceway. Twoi wrogowie bd szydzi z twojego tchrzostwa wypowiadajc pod twoim adresem szereg przykrych sw. Czy moe by co boleniejszego? Powsta wic i podejmij walk. Gdy zginiesz z broni w rku, zdobdziesz niebo, a gdy zwyciysz, bdziesz wada ca ziemi. Ujarzmij si do walki w imi walki, traktujc tak samo przyjemno i bl, zysk i strat, zwycistwo i przegran. W ten sposb nie popenisz grzechu. Opisaem ci mdro, ktrej naucza system Sankhja. 5. Kryszna naucza o praktykowaniu jogi i uspakajaniu umysu poprzez skoncentrowanie myli na jednym przedmiocie i osiganie (stanu) oddania Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, posuchaj teraz mdroci wdraanej przez praktyk jogi. Gdy j zdobdziesz, uwolnisz si z okoww dziaania (karmy). W przeciwiestwie do praktyki rytuaw opisanych w Wedach, w praktyce jogi (tj. trzymania si w karbach, podejmowania wysiku) liczy si kady wysiek i nawet pierwsza prba nie jest marnotrawstwem. Nic nie przeszkadza w jej ukoczeniu (tak jak istnieje wiele przeszkd w ukoczeniu rytuau). Nawet troch tej pobonoci uwalnia od wielkiego lku. Na ciece jogi wyzwolenie z okoww dziaania zapewnia tylko jeden stan umysu, polegajcy na niezmiennym oddaniu si jednemu przedmiotowi. Umysy, ktre nie s niezmiennie oddane jednemu przedmiotowi, s rozproszone (niespokojne) i przywizane do niekoczcej si pogoni. Ignoranci, ktrzy delektuj si liter Wed, wygaszaj kwieciste mowy twierdzc, e nic innego nie istnieje. Poganiani przez dz pragn zdoby niebo i znajduj rytualne sposoby na zdobycie wadzy i uciech. Ich zawiy rytualny jzyk przynosi jedynie owoc dziaania. Optani przez szukanie wadzy i uciechy, z rozumem zagubionym w sowach nie potrafi znale w kontemplacji boskiego bycia jedynego rodka wyzwolenia.
Ksiga VI
51
Wedy dotycz dziaania trzech jakoci natury. Uwolnij si od tych jakoci. Uwolnij si od par przeciwiestw, takich jak np. przyjemno i bl, gorco i zimno, bd zawsze skoncentrowany nie niepokojc si o nowe nabytki lub ochron tego, co ju zostao nabyte i bd utwierdzony w Jani. Tak jak wszystkie przedmioty dostarczane przez cystern lub studni znajduj si rwnie w przepastnej otaczajcej wszystko tafli wody, tak wszystkie przedmioty dostarczane przez Wedy s w posiadaniu bramina, ktry przekroczy Wedy i zdoby wiedz Jani i Brahmana. 6. Kryszna namawia Ardun do dziaania z oddaniem bez mylenia o owocu dziaania O Arduna, troszcz si o samo dziaanie, a nie o jego owoc. Nie pozwl, aby owoc by motywem twego dziaania. Nie skaniaj si jednak rwnie ku bezczynnoci. Zanurzony w jodze wykonuj starannie swoje wasne dziaanie nie przywizujc si do niego i pozostajc nieporuszony, zarwno wtedy gdy odnosisz sukces, jak i wtedy gdy ponosisz klsk. Ta niezmienno i spokj umysu nazywa si oddaniem (jog). Dziaanie stoi niej od oddania (koncentracji myli na jednym przedmiocie). Szukaj wic ochrony w oddaniu. Ci, ktrzy dziaaj z myl o owocu dziaania, s nieszcznikami. Ten, kto wywiczy swj umys (osign oddanie), uwalnia si nawet na tym wiecie zarwno od dobrych, jak i zych skutkw dziaania. wicz si w oddaniu, bo zdobycie oddania jest zdobyciem umiejtnoci dziaania. Mdrzec, ktry osign oddanie odrzuca owoc zrodzony z dziaania i wolny od koniecznoci ponownych narodzin dociera do regionu wolnego od smutku. Gdy twj umys przekroczy labirynt uudy, zdobdziesz obojtno wobec tego, co ju syszae i co moesz jeszcze usysze. Gdy twj umystak bardzo obecnie rozpraszany przez to, co syszae o rodkach nabywania rnych przedmiotw yciaskupi si mocno i niezmiennie na kontemplacji, wwczas zdobdziesz oddanie (jog). 7. Kryszna opisuje czowieka o uspokojonym umyle Arduna rzek: O Kryszna, co wskazuje na to, e czyj umys jest unieruchomiony na kontemplacji. W jaki sposb on mwi, jak siedzi, jak si porusza?
52
Mikoajewska
Mahabharata
Pan Kryszna rzek: O Arduna, ten, kto oczyci swe serce z wszelkich pragnie i pozostaje w swej jani nasycony jani, jest nazywany mdrcem o uspokojonym umyle. Ten, ktrego umys pozostaje nieporuszony w momentach niedoli, ktry nie tskni za przyjemnoci, jest wolny od przywizania do materialnych przedmiotw, wolny od lku i gniewu, jest nazywany mdrcem o uspokojonym umyle. Ten, kto poskromi swe uczucia i ani nie unosi si radoci, ani nie czuje awersji otrzymujc rne przyjemne i nieprzyjemne przedmioty, jest nazywany mdrcem o uspokojonym umyle. 8. Kryszna poucza, e aby uzyska spokj umysu, trzeba nie tylko opanowa swe zmysy, ale skupi caa sw myl na Najwyszym, ktrym jest on sam Ten kto wycofa swe zmysy ze zmysowych przedmiotw tak jak w, ktry chowa si w swej skorupce, jest na dobrej drodze do uzyskania spokoju umysu. Przedmioty zmysowe wycofuj si z abstynenta, gdy nie dostarcza im poywienia, ale pragnienie tych przedmiotw pozostaje. Nawet ono opuszcza jednak tego kto widzi Najwyszego. Poruszone zmysy si opanowuj nawet umys mdrca, ktry ciko walczy o to, aby trzyma si od nich z dala. Dlatego po opanowaniu ich czowiek powinien trwa w kontemplacji skupiajc sw ca myl na mnie (Najwyszej Jani) i szukajc we mnie ochrony Z mylenia o przedmiotach zmysowych rodzi si przywizanie do nich. Z przywizania wypywa gniew, z gniewu dezorientacja, z dezorientacji utrata pamici, z utraty pamici utrata rozumienia, a straciwszy rozumienie dana osoba jest zgubiona. Natomiast osoba trzymajca swj umys w ryzach, ktra porusza si swobodnie wrd przedmiotw zmysowych kontrolujc swe zmysy, wolna zarwno od przywizywania si do nich jak i awersji, osiga prawdziwy spokj. Gdy osignie spokj, koczy si jej cierpienie, bo umys tego, ktrego serce jest spokojne, staje si niezmienny. Ten, kto nie trzyma si w ryzach, nie osiga kontemplowania swej jani, a kto nie kontempluje jani, nie zdobywa prawdziwego spokoju. A czy moe zdoby szczcie ten, kto nie osign spokoju umysu? Serce, ktre poda za zmysami poruszajcymi swymi przedmiotami, dezorientuje rozumienie tak jak huraganowy wiatr dezorientuje pync po oceanie d.
Ksiga VI
53
9. Kryszna naucza, e doskonay spokj umysu jest stanem boskim Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, niezmienno (doskonay spokj) umysu osiga ten, ktry trzyma w ryzach swe zmysy, odgradzajc je od przedmiotw zmysowych. Co jest noc dla wszystkich istot, jest dniem dla takiej trzymajcej si w ryzach duszy, a co jest dniem dla wszystkich istnie, jest noc dla tego mdrca, ktry naprawd widzi. Prawdziwy pokj umysu zdoby ten, w ktrego wszystkie dze wpywaj jak wody do oceanu i ktry, chocia cigle wypeniany na nowo, pozostaje bez zmian. Zdoby go ten, kto wyrzekszy si wszystkich przedmiotw dzy swobodnie dziaa bdc wolny od tsknoty za przyjemnoci, od zmiennych uczu i dumy. Jest to stan boski. Ten, kto go osign, nigdy nie ulegnie uudzie. Ten, kto przebywa w nim w momencie mierci, zostaje wchonity przez Najwysz Ja.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section XXV-XXVI (Bhagavat-Gita Parva).
54
Mikoajewska
Mahabharata
Opowie 67 Kryszna wyjania Ardunie jak dziaajc z oddaniem uwolni si od karmy i poczy si z Brahmanem
1. Kryszna wyjania, czym jest dziaanie z oddaniem (karma joga), czyli wykonywanie dziaa w duchu ofiary z obojtnoci wobec ich owocu; 2. Kryszna opisuje siebie jako oryginalnego stwrc wiata i rdo wiedzy o jodze, ktra uwalnia od karmy tych, co go poznali i oferowali mu swe dziaania wyrzekajc si ich owocu; 3. Kryszna mwi o docieraniu do Brahmana i zdobywaniu wiedzy dziki praktykowaniu dziaania z oddaniem (karmy jogi); 4. Kryszna opisuje rne kroki w procesie zdobywania Jednoci z Najwyszym poprzez praktykowanie jogi i mwi o rnych stopniach zaawansowania w jodze.
Pan Kryszna rzek: O Arduna, ofiaruj mi wszystkie swoje dziaaniawykonuj je dla mniei ze wiadomoci skoncentrowan na Najwyszej Jani zaangauj si w bitw wolny od pragnie i egotyzmu, rozwiawszy wszystkie saboci swego serca. Ludzie, ktrzy z pen wiar i bez wtpliwoci podaj wytrwale za moj rad, wyzwalaj si z okoww dziaania (karmy). Jednake ci, ktrzy j kwestionuj i za ni nie id, s wyzuci z wszelkiej wiedzy i zgubieni. ... O Arduna, jogin przewysza zarwno ascet angaujcego si w umartwienia jak i czowieka wiedzy oraz tych, ktrzy prowadz rytuay. Bd wic joginem. A wrd joginw za najbardziej zjednoczonego ze mn uwaam tego, kto wielbi mnie z penym oddaniem w swej wewntrznej jani i oddaje mi cze. (Mahbharta, Bhishma Parva, Section XXVII, XXX)
Rozmowa III: Karma joga (Joga pracy)
1. Kryszna wyjania, czym jest dziaanie z oddaniem, (karma joga), czyli wykonywanie dziaa w duchu ofiary z obojtnoci wobec ich owocu Kryszna mwi o dwch drogach osigania wyzwolenia duszy poprzez dyscyplin wiedzy i dyscyplin dziaania: Arduna rzek: O Kryszna, skoro przebywanie w jani uwaa si za stojce wyej od dziaania, dlaczego skaniasz mnie do uchwycenia broni i wykonania tego strasznego czynu, jakim jest zabicie moich krewnych? Swoimi dwuznacznymi sowami mcisz jedynie moje rozumienie. Powiedz mi jednoznacznie, w jaki sposb mam realizowa to, co jest dobre?
Ksiga VI
55
Pan Kryszna odpowiedzia: O Arduna, ju ci mwiem, e istniej dwie cieki prowadzce do wyzwolenia duszy. Jedn jest zdobywanie wiedzy drog spekulacji filozoficznych tak jak naucza tego system Sankhja, a drug jest dziaanie z oddaniem, czyli zaoferowanie mi (Najwyszej Osobie Boga) wszystkich swych dziaa. Dla czowieka kontemplacji waciwa jest droga dyscypliny wiedzy, a dla czowieka dziaania waciwa jest droga dyscypliny dziaania (karma joga). Posuchaj najpierw o dyscyplinie dziaania. Do dziaania zmuszaj czowieka jakoci natury materialnej i nie mona zaprzesta dziaa, lecz naley je wykonywa z umysem wolnym od zmysowych przedmiotw traktujc je jako ofiar: Czowiek nie uwalnia si z okoww dziaania (karmy) wycznie poprzez niewykonanie dziaania lub oglne zaniechanie. Nikt nie moe nawet przez moment trwa bez dziaania, bdc bezwolnie popychany do dziaania przez jakoci (impulsy) zrodzone z natury materialnej (guny). Czowiek o omamionej duszy, ktry trzyma w karbach swe organy dziaania, lecz umysowo pieci zmysowe przedmioty, jest obudnikiem. Przewysza go ten, ktry kontrolujc swe zmysy przy pomocy umysu angauje w dziaanie swe odpowiednie organy dziaania i nie przywizuje si do jego owocw. O Arduna, zawsze wykonuj przydzielone ci dziaania, bo dziaanie jest lepsze od bezczynnoci. Bez dziaania nie mona nawet utrzyma przy yciu wasnego ciaa. Ten wiat jest jednak zakuwany w kajdany przez wszystkie te dziaania, ktre nie s wykonywane jako ofiara. Wykonuj wic swe dziaania traktujc je jako ofiar, bez przywizywania si do ich owocw. O wielkoci daru ofiary otrzymanego od bogw: W dawnych czasach, gdy Pan Stworzenia stworzy czowieka i ofiar, rzek: Wzrastajcie dziki ofierze. Niech bdzie ona dla was dostarczycielem wszystkich przedmiotw, ktrych pragniecie. Przy jej pomocy wzmacniajcie si bogw i niech bogowie wzmacniaj w zamian wasz si. Wzmacniajc si nawzajem zdobdziecie to, co jest dla was korzystne. Zjednani ofiar bogowie obdarz was kad przyjemnoci, ktrej zapragniecie. Ten, kto sam si cieszy otrzymanym dobrem nie rewanujc si za to, co otrzyma, jest zodziejem. Dobrzy ludzie, ktrzy ywi si tym, co zostao z ofiary, uwalniaj si od wszelkich grzechw, lecz
56
Mikoajewska
Mahabharata
ci niegodziwcy, ktrzy przygotowuj posiki wycznie dla samych siebie, wraz z posikiem zjadaj grzech. O obracaniu koa ycia poprzez realizowanie swych obowizkw w duchu ofiary: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna wszystkie ywe istoty yj dziki jedzeniu, jedzenie powstaje dziki deszczowi. Deszcz jest rezultatem ofiary, a skadnie ofiary jest rezultatem wykonywania opisanej w Wedach pracy. Dziaanie ofiarne wykonane po raz pierwszy przez bogw skadajcych w ofierze Czowieka (Purusz) wywodzi si z Wed, a Wedy pochodz od tej Najwyszej Osoby Boga. Tak wic wszelkie dziaanie ofiarne jest zawsze skupione wok wszystko przenikajcej Najwyszej Jani. yje w pustce i prowadzi grzeszne ycie ten, kto pobaajc swym zmysom nie pomaga na tym wiecie poprzez realizowanie swych obowizkw (prac) w obracaniu opisanego wyej koa, ktre zostao wprowadzone w ruch przez ten pierwszy akt ofiarny. Nawet ten czowiek, ktry poczy si z Najwysz Jani, czerpie rado wycznie z Jani, jest w Jani nasycony i nie interesuje si ju niczym na tym wiecie, co jest do osignicia przez dziaania, ktre wykona i niczym, co mgby osign przez dziaania, ktrych nie wykona i ktrego interes nie zaley od adnej ywej istoty, wykonuje dalej swe obowizki nie troszczc si o ich owoce. O obowizku wykonania swej pracy przez wyzwolone dusze, aby da dobry przykad innym i utrzymywa przez to istnienie wiata: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, wykonuj zawsze dziaania, ktre powinny by wykonane bez przywizywania si do ich owocw, bo czowiek, ktry dziaa w ten sposb osiga to, co najwysze. Krl Danaka i inni krlewscy mdrcy osignli doskonao poprzez dziaanie. Powiniene rwnie podejmowa przydzielone ci dziaania majc na uwadze utrzymanie caego wiata, wskazujc innym na konieczno realizowania swych wasnych obowizkw. Cokolwiek zrobi wielki czowiek, jest powtarzane przez gmin. Zwykli ludzie podaj bowiem za standardami ustanowionymi przez ludzi wielkich. Dla mnie samego w trzech wiatach nie ma nic do zrobienia, poniewa nie ma niczego, czego bym ju nie naby i co chciabym
Ksiga VI
57
naby, a jednak angauj si w dziaanie, bo jeeli w jakim momencie z lenistwa nie podejm dziaania, ludzie uczyni to samo podajc moim ladem. Gdybym nie wykona mojej pracy, wiaty ulegyby zniszczeniu i spowodowabym mieszanie si kast i zniszczenie wrd ludzi. O rnych poziomach wiedzy o duchu i jakociach zrodzonych z natury materialnej wykonujcych dziaanie: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, podczas gdy ignorant dziaa bdc przywizany do swego dziaania, mdrzec dziaa bez przywizania, z chci utrzymania porzdku w wiecie. Nie powinien on jednak swymi naukami zaburza umysu ignorantw przywizanych do dziaa, lecz zanurzony w jodze powinien realizowa przydzielone mu dziaania, aby ustanowi tym przykad. Wszystkie dziaania s wykonane przez jakoci zrodzone z natury materialnej (guny). Jednake ten, ktrego ja jest omamiona przez faszywe ego, myli to ja jestem tym, kto dziaa. Z kolei ten, kto pozna prawdziwy charakter rozrnienia midzy jani i jakociami zrodzonymi z natury materialnej (gunami), nie przywizuje si do dziaania wiedzc, e to tylko jego zmysy (a nie jego ja) angauj si w swoje przedmioty. Ci, ktrzy s omamieni przez jakoci zrodzone z natury (guny), przywizuj si do dziaa wykonanych przez te jakoci, lecz osoba o penej wiedzy (znajca swe ciao i mieszkajc w nim dusz) nie powinna niepokoi tych, ktrych wiedza jest niepena, swoimi niezrozumiaymi dla nich naukami. O uwalnianiu si od karmy poprzez podporzdkowanie si Krysznie i oferowanie mu swych dziaa: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, ofiaruj mi wszystkie swoje dziaaniawykonuj je dla mniei ze wiadomoci skoncentrowan na Najwyszej Jani zaangauj si w bitw wolny od pragnie i egotyzmu, rozwiawszy wszystkie saboci swego serca. Ludzie, ktrzy z pen wiar i bez wtpliwoci podaj wytrwale za moj rad, wyzwalaj si z okoww dziaania (karmy). Jednake ci, ktrzy j kwestionuj i za ni nie id, s wyzuci z wszelkiej wiedzy i zgubieni. Nawet czowiek wiedzy dziaa zgodnie ze sw wasn natur. Tak czyni wszystkie istnienia i przymusem nie mona wiele zdziaa. Zmysy usztywniaj si w pragnieniu lub w awersji do swoich przedmiotw zastawiajc na czowieka zasadzk. Czowiek
58
Mikoajewska
Mahabharata
nie powinien im ulega, bo one s przeszkod na jego drodze do wyzwolenia. Choby niedoskonae wykonanie wasnego obowizku przydzielonego mu zgodnie z jego natur jest lepsze od doskonaego wykonania obowizku nalecego do kogo innego. mier jest lepsza po wypenieniu wasnego obowizku, bo zaadoptowanie obowizku nalecego do kogo innego niesie ze sob lk. O grzechu bdcym rezultatem dzy wynikej z jakoci natury jak jest namitno: Arduna rzek: O Kryszna, co zmusza czowieka do popeniania grzechu, nawet cho tego nie chce, bdc tak jakby zniewolony przez jak si. Pan Kryszna rzek: O Arduna, s to dza (pragnienie) i gniew wynike z atrybutu natury, ktr jest namitno, aroczne i grzeszne. Na tym wiecie one s najwikszym wrogiem. Tak jak ogie jest przykryty dymem, zwierciado kurzem, zarodek onem, tak wiedza jest zakryta przez namitno. Nienasycony ogie dzy zaciemniajcej wiedz jest wiecznym wrogiem mdrca. Zamieszkuje zmysy, umys i rozumienie i przy ich pomocy omamia wcielone bycie (dusz) zaciemniajc wiedz. O Arduna, we najpierw w karby swoje zmysy, wyrzu z nich t nikczemn rzecz (dz), bo niszczy ona wiedz zdobyt dziki pouczeniom i medytacji. Powiadaj, e zmysy przewyszaj ciao, ktre bez nich jest bezczynne, umys przewysza zmysy, inteligencja przewysza umys, lecz ja przewysza inteligencj. Wiedzc, e ja przewysza inteligencj, we j w karby przy pomocy Najwyszej Jani i zabij w sobie dz, tego wroga, ktrego trudno pokona.
Rozmowa IV: Joga boskiej wiedzy
2. Kryszna opisuje siebie jako oryginalnego stwrc wiata i rdo wiedzy o jodze, ktra uwalnia od karmy tych, co go poznali i oferowali mu swe dziaania wyrzekajc si ich owocu Kryszna ujawnia, e przekazany Ardunie system jogi pochodzi od niego i by we waciwej sukcesji przekazywany krlom, zanim zosta zapomniany: Pan Kryszna rzek: O Arduna, ten niezniszczalny system jogi ja sam ogosiem po raz pierwszy bogowi soca Wiwaswatowi, ktry przekaza go Manu, a Manu z kolei przekaza go krlowi z
Ksiga VI
59
dynastii sonecznej Ikszwaku. Krlewscy mdrcy poznawali go przekazujc go sobie z pokolenia na pokolenie. Jednake z powodu zaniedbania system ten sta si od duszego okresu czasu na ziemi nieznany. Wanie zadeklarowaem go ponownie tobie, bo jeste moim wielbicielem i przyjacielem i potrafisz zrozumie to wielkie misterium. Kryszna wyjania zarwno proces (czyli umieszczanie swej Jani w swej naturze) jak cel swoich cyklicznych narodzin na ziemi w rzekomo miertelnej formie, ktrym jest ochrona sprawiedliwych i ponowne ustanowienie autorytetu Prawa: Arduna rzek: O Kryszna, Ty sam urodzie si pniej od boga soca Wiwaswata. Jak mam rozumie to, e to Ty pierwszy zadeklarowae ten system? Pan Kryszna rzek: O Arduna, zarwno ja, jak i ty (mj wielbiciel i przyjaciel) mamy za sob wiele narodzin. Ja je znam, lecz ty ich nie znasz. Cho ja sam jestem nienarodzony i moja zasadnicza istota jest niezniszczalna, cho jestem Panem wszystkich ywych istnie, to jednak umieszczajc moj wasn Ja (Purusza) w mojej wasnej naturze (Prakriti) pojawiam si empirycznie widzialny (jako narodzony) dziki moim wasnym mocom uudy. Zawsze, gdy nastpuje zanik Prawoci i wzrost Bezprawia zstpuj osobicie na ziemi. Pojawiam si przez kolejne eony, aby ochrania sprawiedliwych i zniszczy niegodziwcw poprzez ponowne ustanowienie sprawiedliwoci (autorytetu Prawa). Kryszna naucza, e ci ktrzy rozpoznaj go w jego awatarze jako Najwysz Osob Boga i stwrc wiata materialnego uwalniaj si z okoww natury materialnej: Ten, kto rozpoznaje moje boskie narodziny i dziaanie w ich prawdziwej naturze (rozpoznaje mnie takim jakim jestem), ten po zrzuceniu z siebie swego ciaa nie rodzi si ponownie, lecz czy si ze mn. Ci, ktrzy oczycili si w ascezie wiedzy, uwolnieni od przywizania, lku i gniewu i wypenieni mn, szukajc ochrony we mnie docieraj do mojego stanu bycia. Akceptuj wszystkich, ktrzy do mnie docieraj bez wzgldu na to za porednictwem jakich uwarunkowanych materialnie form do mnie docieraj. Ludzie na rne sposoby odtwarzaj moj drog.
60
Mikoajewska
Mahabharata
Kryszna nakania Ardun, by pozna go jako tego, kto stworzy wszystko w wiecie materialnym, ktry jednak sam nie dziaa i nie podlega zniszczeniu i w ten sposb sam przekroczy wpywy materialnego wiata: Kryszna kontynuowa: O Arduna, ludzie, ktrzy pragn owocu swych dziaa na tym wiecie nie rozpoznaj mnie w mej wasnej formie skadajc ofiary bogom, ktrzy s zaledwie moimi rnymi czstkami, poniewa w wiecie czowieka owoc dziaania szybko dojrzewa. Podzia na cztery kasty zosta stworzony przeze mnie na bazie rnych jakoci zrodzonych z natury materialnej i rnych obowizkw. Cho jestem jego stwrc, poznaj mnie jako tego kto nie dziaa (Kryszna znajduje si ponad tym podziaem) i nie podlega zniszczeniu (wszystko zostao z Kryszny zrodzone, jest przez niego utrzymywane i po unicestwieniu spocznie w nim). Dziaanie w aden sposb mnie nie plami, bo nie tskni za jego owocami (Kryszna jest ponad uwarunkowaniami stworzonego wiata). Ten, kto mnie zna, uwalnia si od tsknoty za owocami pracy. Wiedzc o tym nawet w staroytnoci ludzie poszukujcy wyzwolenia wykonywali dziaanie w ten sposb. Dziaaj wic tak jak twoi staroytni przodkowie w zamierzchych czasach. Kryszna wyjania, e ten, kto oferuje mu swe dziaania wykonujc je z obojtnoci wobec ich owocu, nie-dziaa, cho nadal wykonuje dziaania swym ciaem: Czym jest dziaanie i czym jest nie-dziaanie? Nawet mdrzec si w tym gubi. Powiem ci, czym jest dziaanie i wiedzc o tym uwolnisz si od za. Naley rozumie, czym jest dziaanie, zakazane dziaanie i nie-dziaanie. Droga pracy jest trudna do zrozumienia. Ten kto dostrzega w dziaaniu nie-dziaanie (tzn. uwolni si od karmy) i dziaanie w nie-dziaaniu jest wrd ludzi mdrcem. Zdoby on to, co nazywam oddaniem (wszystkie czynny oferuje Krysznie obojtny wobec ich owocw) i zrealizowa ju ca swoj prac. Jego przedsiwzicia nie s ju duej motywowane pragnieniem zdobycia ich owocu i jego praca jest oczyszczona z karmy przez ogie wiedzy. Wyrzekajc si przywizania do owocu dziaania, zawsze nasycony i od niczego niezaleny, nie-dziaa, cho angauje si w dziaanie. Ten, kto uwolni si od wszelkich pragnie, zdoby kontrol nad swym sercem i jani, wyrzek si wszelkiej wasnoci i
Ksiga VI
61
wykonuje dziaanie wycznie przy pomocy ciaa, ten nie naraa si na grzech. Ten, kto zadowala si tym, co przyniesie mu los, kto wznis si ponad przeciwiestwa blu i przyjemnoci, uwolni si od zazdroci, jest obojtny zarwno wobec sukcesu, jak i poraki, ten nie jest zniewalany przez dziaanie, nawet wwczas gdy dziaa. Praca tego, kto uwolni si od przywizania, ktrego umys jest skoncentrowany na wiedzy, kto wszystkie swoje dziaania uwaa za ofiar, ulega oczyszczeniu z zanieczyszcze materialnych. Widzc w swej pracy wycznie Brahmana dociera do Brahmana. Dla niego Brahman jest oferowaniem, Brahman jest oblacj wlewan do ognia Brahmana przez Brahmana. Kryszna wyjania, e to dziaanie dostarcza ofiary, poprzez ktr dociera si do Brahmana i e najwyej stoi ofiarowywanie wiedzy (tj. poznania swego ciaa i zamieszkujcej w nim Jani), ktrej zdobycie uwalnia wcielon dusz od wpywu materii: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, niektrzy jogowie skadaj ofiar bogom, inni ogniowi Brahmana. Jedni wypalaj w ogniu samo-kontroli swe zmysy, z ktrych such jest pierwszy. Inni w ogniu zmysw wypalaj zmysowe przedmioty, z ktrych dwik jest pierwszy. Jeszcze inni oferuj funkcjonowanie swych zmysw i yciowych wiatrw (oddechu) ogniowi jogi poprzez samo-kontrol rozpalon przez wiedz. Niektrzy skadaj w ofierze swe bogactwo, ascez, medytacje, podczas gdy inni ujarzmiajc swj umys i czynic surowe luby skadaj ofiar z uczenia si i wiedzy. Jeszcze inni oddani praktyce powstrzymywania oddechu oferuj wydech (prana) wdechowi (apana) i wdech wydechowi lub ograniczajc swe posiki oferuj swe yciowe oddechy yciowym oddechom. Wszyscy oni wiedz, czym jest ofiara i poprzez ofiar oczyszczaj si z grzechw. Wszyscy ci, ktrzy ywi si resztkami z ofiary bdcymi jak eliksir niemiertelnoci, docieraj do wiecznego Brahmana. Nawet ten wiat nie jest dla tego, kto nie skada ofiary, a co dopiero tamten wiat. Te i inny formy ofiary zostay opisane w Wedach. Dowiedz si, e wszystkie one s zrodzone z pracy i wiedzc o tym osigniesz wyzwolenie. Skadnie w ofierze zdobytej wiedzy stoi wyej od skadania w ofierze wszelkich innych owocw dziaania, bo wszelka bez wyjtku praca ma swj najwyszy owoc w wiedzy. Zdobd t
62
Mikoajewska
Mahabharata
wiedz poprzez czoobitno, dociekanie i wiern sub. Mdrcy, ktry potrafi dostrzec Prawd, poinstruuj ci w wiedzy. Po zdobyciu wiedzy nie ulegniesz ponownie uudzie, bo dziki niej zobaczysz wszystkie bez wyjtku istnienia najpierw w Jani, a potem we mnie. Nawet gdyby by najwikszym wrd wszystkich grzesznikw na tratwie wiedzy przekroczysz wszelkie zo. Tak jak rozpalony ogie zamienia swe paliwo w popi tak wiedza spala na popi ca karm. Na ziemi nie istnieje nic, co byo rwne w czystoci wiedzy. Ten kto oczyci si dziki jodze, odnajdzie j z czasem sam bez wysiku w swej jani. Wiedz osignie ten, kto ma wiar i jest przez ni pochonity i kto podda kontroli swe zmysy. Po jej zdobyciu odnajdzie on wieczny i najwyszy spokj. Natomiast ignorant, ktremu brakuje wiary i ktrego umys tonie w wtpliwociach, jest na zawsze stracony. Nie znajdzie on szczcia ani na tym, ani na tamtym wiecie. O Arduna, dziaanie nie zakuwa w kajdany tego, kto jest mi oddany, pokona wszystkie wtpliwoci dziki wiedzy i kto zdoby samo-kontrol. Zniszcz wic swe wtpliwoci zrodzone z ignorancji i mieszkajce w twym sercu przy pomocy miecza wiedzy, utwierd si w jodze, podnie swj uk i rusz do walki.
Rozmowa V: Joga wyrzeczonego dziaania
3. Kryszna mwi o docieraniu do Brahmana i zdobywaniu wiedzy dziki praktykowaniu dziaania z oddaniem (karmy jogi) Kryszna poucza, e zarwno ci, ktrzy praktykuj zaniechanie dziaania jak i ci, ktrzy praktykuj nieegoistyczne dziaanie (karma joga) realizuj ten sam cel, ktrym jest dotarcie do Najwyszej Jani: Arduna rzek: O Kryszna, wychwalasz zarwno zaniechanie wszelkich dziaa jak i nieegoistyczne dziaanie. Powiedz mi jednoznacznie, co jest lepsze? Pan Kryszna rzek: O Arduna, zarwno zaniechanie dziaa jak i nieegoistyczne dziaanie prowadz do wyzwolenia duszy. Jednake nieegoistyczne dziaanie jest lepsze od zaniechania. Jak ju mwiem, ten, kto dziaajc nie odczuwa ani awersji, ani pragnienia, powinien by nazywany niedziaajcym, bo bdc wolny od dualizmw uwalnia si bez trudu z okoww dziaania. Tylko ignoranci sdz wic, e zaniechanie dziaa zalecane przez system Sankhja i nieegoistyczne dziaanie zalecane przez karm jog rni si od siebie. Mdry wie, e ten kto stosuje si do zalece jednej z nich, zbiera owoc obu. Cel realizowany przez praktykujcych
Ksiga VI
63
zaniechanie dziaa jest rwnie realizowany przez tych, co praktykuj karm jog. Naprawd widzi ten, kto uwaa je za jedno. Trudno osign zaniechanie dziaa bez praktykowania jogi. Mdrzec gorliwy w jodze dociera szybko do Najwyszego Bycia. Kryszna wyjania, e czowiek ktry dziki praktyce karmy jogi nie jest ju duej zanieczyszczany przez swe dziaania, czy si z boskoci wewntrz swej jani i widzi, e jego ja nie dziaa: Ten, kto nauczy si praktykowa karm jog i ma czyst dusz, jest panem samego siebie i pokona swe zmysy, kto odnajduje sw wasn ja we wszystkich wcielonych istnieniach, tego dziaania nie plami, cho je wykonuje. Czowiek, ktry poczy si w swej jani z boskoci, ktry pozna Prawd, myli: Ja nie robi nic, bo gdy patrzy, sucha, dotyka, wcha, je, porusza si, pi, oddycha, wydala, mwi, zamyka i otwiera powieki dostrzega jedynie swe zmysy, ktre angauj si w zmysowe przedmioty. Ten, kto dziaa bez przywizywania, oferujc sw prac Najwyszemu Panu, jest dla grzechu niedotykalny tak jak li lotosu jest niedotykalny dla wody. Jogini, uwolniwszy si od przywizania do swych dziaa, wykonuj sw prac wycznie przy pomocy ciaa, umysu, rozumienia i wolnych od pragnienia zmysw, aby w ten sposb oczyci swoje dusze. Gorliwa w swym oddaniu dusza wyrzekszy si przywizania do owocu swej pracy osiga najwyszy spokj, podczas gdy ten, ktrego dusza nie poczya si z boskoci, jest miotany przez dz, przywizany do owocu dziaania i w niewoli materii. Wcielone bycie (dusza) zdobywszy kontrol nad sw wasn natur materialn poprzez zaniechanie w swym umyle wszelkiego dziaania przebywa spokojnie w swym domu za dziewicioma bramami (tj. w ciele z dziewicioma otworami) ani nie dziaajc, ani nie powodujc dziaania. Kryszna naucza, e to natura materialna jest odpowiedzialna zarwno za uud autorstwa dziaania jak i za skutki dziaania, podczas gdy Ja jest jedynie dowiadczajcym podmiotem zamieszkujcym wszystkie ciaa: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, Najwyszy Pan, ktry sam nie dziaa, nie stworzy w ludziach ani autorstwa dziaania, ani zwizku dziaania z owocem. Wypracowaa to wszystko sama materialna natura.
64
Mikoajewska
Mahabharata
Przenikajcy wszystko duch nie bierze na siebie ani niczyich grzechw, ani zasug. Ignorancja zaciemnia wiedz (tzn. znajomo ciaa i mieszkajcej w nim Najwyszej Jani, o czym traktuj rozmowy pniejsze) i dlatego ywe istoty s zdezorientowane. Jednake gdy ignorancja zostanie zniszczona przez wiedz, wiedza ta jak soce odsoni Najwyszego. Ci, ktrzy skupiaj na nim swj umys, maj go za swj jedyny cel, oczyszcz si poprzez sw wiedz z grzechw i dotr tam skd nie ma powrotu. Mdrcy patrz takim samym okiem na uczonego i skromnego bramina, jak i na krow, sonia, psa i wyrzutka spoeczestwa, bo Najwyszy mieszka w kadym z nich. Ci, ktrych umys odnalaz t jedno, wydostaj si poza stworzony i zmienny wiat i osigaj to, co niezmienne. I poniewa Brahman jest doskonay i w kadym ten sam, przeto przebywaj oni w Brahmanie. Kryszna opisuje bogo przebywania w Brahmanie dowiadczan przez tych, co oczycili swe dusze dziki praktykowaniu nieegoistycznego dziaania (karmy jogi) i osignli stan oddania: Ten, ktrego umys nie rozprasza si na inne przedmioty, kto jest wolny od uudy, kto zna Brahmana i pozostaje w Brahmanie nie unosi si radoci zdobywajc co, co jest przyjemne i nie rozpacza, gdy napotyka na co, co jest nieprzyjemne. Ten, ktrego dusza nie jest duej przywizana do zewntrznych zmysowych przedmiotw, zdobywa szczcie, ktre tkwi w Jani. Poprzez skoncentrowanie swego umysu na kontemplowaniu Brahmana osiga bogo, ktra jest niezniszczalna. Wszelka rado pynca z kontaktu zmysw z ich zmysowymi przedmiotami bdc nietrwaa wytwarza smutek. Mdrzec nigdy nie szuka wic takiej przyjemnoci. Zdolny do oparcia si niepokojowi, ktry wynika z pragnienia i gniewu, zanim porzuci swe ciao, pozostaje unieruchomiony w kontemplacji i jest szczliwy. Ten, kto znajduje szczcie wewntrz siebie, czerpie rado i wiato z wewntrz siebie, ten wielbiciel (jogin), ktry sta si jednym z Brahmanem, osiga bosk bogo (brahmanirwana). Te wite osoby, ktrych grzechy zostay zniszczone, wtpliwoci rozwiane, umysy zdyscyplinowane i ktre czerpi rado z dziaania na rzecz wszystkich ywych istot, te dusze cakowicie oddane poszukiwaniom wyzwolenia, ktre wziy w karby swe zmysy, umys i rozumienie i ktre wolne od pragnienia, lku i gniewu zdobyy wiedz Jani, wchonite przez Brahmana
Ksiga VI
65
dowiadczaj boskiej bogoci zarwno za ycia jak i po mierci. Wyrzuciwszy ze swego umysu wszystkie zewntrzne przedmioty zmysowe, kierujc spojrzenie midzy brwi, czc wydechy z wdechami i przepuszczajc je przez nozdrza, faktycznie zdobywaj wyzwolenie. Poznajc we mnie tego, kto przyjmuje wszelk ofiar i ascez, Pana Wszystkich wiatw i przyjaciela wszystkich istnie osigaj najwyszy spokj.
Rozmowa VI: Joga medytacji
4. Kryszna opisuje rne kroki w procesie zdobywania Jednoci z Najwyszym poprzez praktykowanie jogi i mwi o rnych stopniach zaawansowania w jodze Wyrzeczone dziaanie (karma joga) jest pierwszym krokiem na drodze jogina, a dopiero drugim jest siedzenie w ciszy i kontemplowanie jani: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, joginem (tj. czowiekiem o wyrzeczonym porzdku ycia) zostaje ten, kto wykonuje prac, ktra powinna by wykonana nie pragnc dla siebie jej owocu, a nie ten, kto zaniedbuje ogie ofiarny i nie wykonuje adnych rytw. To zdyscyplinowane dziaanie jest tym, co jest nazywane wyrzeczeniem, bo nikt kto nie wyrzek si swych egoistycznych planw, nie zostanie joginem. Praca jest rodkiem dla neofity, ktry pragnie zdoby jog, a dla tego, kto ju j zdoby, rodkiem staje si bezruch i spokj. Mwi si o danej osobie, e zdobya jog, gdy uwolnia si ona od przywizania do przedmiotw zmysowych i do dziaania, i wyrzeka si wszystkich planw wypywajcych z pragnienia. Jogin, ktry ujarzmi swj umys, pozostaje niezmienny i obojtny zarwno na bl, jak i przyjemno: Poprzez swj wasny umys czowiek powinien sam siebie ulepsza a nie upodla. Umys jest zarwno przyjacielem jak i wrogiem zamieszkujcej w jego ciele duszy. Dla tego, kto ujarzmi swj umys, jest on jak przyjaciel, lecz dla tego, kto nie zdoa tego uczyni, jest on jak wrg. Ja tego, kto ujarzmi swj umys i osign spokj samokontroli, jest na trwae skupiona na sobie i pozostaje on niezmienny zarwno w zimnie jak i w gorcu, w przyjemnoci lub blu, czczony i pogardzany.
66
Mikoajewska
Mahabharata
Asceta, ktrego dusza jest nasycona mdroci i wiedz, ktry pozostaje zawsze niezmienny bdc panem swych zmysw, dla ktrego dar, kamie i zoto s takie same, zdoby jog. Ten, kto pozostaje taki sam wrd przyjaci i wrogw, ludzi neutralnych, budzcych nienawi i wasnych krewnych, ludzi dobrych i niegodziwych wyrasta ponad wszystkich. Kryszna opisuje technik mentalnej kontroli i docierania do Najwyszego: Jogin powinien nieustannie wiczy utrzymywanie swego umysu w koncentracji na Najwyszej Jani, pozostajc sam w odosobnionym miejscu, trzymajc w ryzach swe ciao i umys, wolny od jakichkolwiek pragnie i tsknoty za tym, co posiada. Po wybraniu dla siebie czystego miejsca do siedzenia, nie znajdujcego si zbyt wysoko lub zbyt nisko i rozpostarciu na nim kawaka sukna, skry jelenia i trawy kua powinien tam usi i z umysem skoncentrowanym na jednym przedmiocie, ograniczajc funkcje swego ciaa i zmysw, powinien praktykowa kontemplacj, aby oczyci sw dusz. Trzymajc ciao, gow, kark wyprostowane i bez ruchu, utrzymujc swe spojrzenie na czubku nosa bez odwracania wzroku w rnych kierunkach, powinien tam siedzie bez ruchu spokojny, wolny od lku, zachowujc luby czystoci, z ujarzmionym umysem i z sercem skoncentrowanym wycznie na mnie, majc mnie za jedyny przedmiot, ktry pragnie osign. Ten jogin o ujarzmionym umyle, utrzymujcy sam siebie w harmonii osiga w kocu spokj ostatecznej nirwany, ktry mieszka we mnie. Kryszna opisuje doskonaego jogina ktry osign stan Jednoci z Najwyszym (samadhi) i opisuje jak osign ten stan oderwania si od powizania z blem: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, joga nie jest ani dla kogo, kto je za duo lub w ogle nie je, ani dla kogo, kto pi za duo lub w ogle nie pi. Jog, ktra niszczy smutek, zdobywa ten, kto zawsze wykonuje przydzielon mu prac i praktykuje wstrzemiliwo zarwno w jedzeniu i rozrywce, jak i w spaniu i w czuwaniu. Gdy zdyscyplinowany umys jest wypeniony wycznie Jani, wolny od wszelkich pragnie jogin osiga doskona harmoni. Tak jak lampa nie migocze w bezwietrznym miejscu, tak niezmienny jest jogin, ktry pokona swe serce i myli i ktry praktykuje zjednoczenie z Jani.
Ksiga VI
67
Jogin, ktry osiga w stan, w ktrym myli s w bezruchu, powstrzymywane dziki praktyce koncentracji, w ktrym widzc Najwysz Ja poprzez ja czerpie rado z Jani i w ktrym znajduje ow najwysz rozkosz bdc poza zasigiem zmysw, uchwytn jedynie przez wgld, nigdy ju nie odchyli si od Prawdy. Osignwszy ten stan sdzi, e nie ma ju nic do osignicia, co byoby od niego wiksze i przebywajc w nim, pozostaje nieporuszony nawet przez najwikszy smutek. To oderwanie si od powizania z blem jest nazywane jog. Naley j praktykowa z determinacj i z sercem wolnym od strachu i wszelkich pragnie zrodzonych z egoistycznej woli, ze zmysami ujarzmionymi przy pomocy umysu. Naley zdobywa spokj krok po kroku kontrolujc swe myli dziki swej cierpliwoci i niezmiennoci i po zatrzymaniu swego umysu na Jani nie myle o niczym. Naley powstrzymywa wszystko to, co rozprasza z natury niespokojny i zmienny umys, skupiajc go ponownie wycznie na Jani. Najwysz bogo osiga ten, ktrego umys jest wyciszony, namitnoci stumione, ktry jest wolny od grzechu i sta si jednym z Brahmanem. Utrzymujc sw wasn ja w cigej harmonii z atwoci uzyskuje on t najwysz bogo pync z poczenia z wiecznoci. Ten, ktrego ja pozostaje w harmonii dziki praktykowaniu jogi, widzi Najwysz Ja zamieszkujc we wszystkich ywych istotach i wszystkie ywe istoty zamieszkujce w Najwyszej Jani. Ten, kto widzi mnie we wszystkim i widzi wszystko we mnie, nigdy nie traci mnie z oczu i nigdy nie jest stracony dla mnie. Jogin zakorzeniony mocno w Jednoci oddaje cze mnie samemu przebywajcemu we wszystkich ywych istotach, yje we mnie bez wzgldu na to, co robi. Jogin, ktry osign perfekcj, wszdzie widzi identyczno z wasn jani, czy to w radoci, czy w blu. Kryszna naucza o osiganiu Jednoci z Najwyszym poprzez czynienie dobra: Arduna rzek: O Kryszna, deklarujesz osiganie Jednoci z Najwyszym poprzez uspakajanie swego umysu, lecz mj umys jest tak wzburzony, e nie wiem jak utrzyma go bez zmian. Niespokojny umys jest impulsywny, zawzity i przewrotny. Opanowanie go jest rwnie trudne jak opanowanie wiatru. Pan Kryszna rzek: O Arduna, masz racj, e niespokojny z natury umys jest trudny do ujarzmienia, lecz mona podda go kontroli poprzez systematyczn praktyk i uwolnienie si od
68
Mikoajewska
Mahabharata
przywizania. Jedno z Najwyszym jest trudna do osignicia dla tego, kto nie zdoby samo-kontroli, lecz ten, kto j zdoby i jest wytrway, potrafi je osign przy pomocy waciwych rodkw. Arduna rzek: O Kryszna, co stanie si z tym, kto cho wypeniony wiar, nie potrafi kontrolowa swego umysu i pozwoli mu zboczy z drogi, zanim osignie doskonao w jodze? Czy jest on zgubiony i jak opadajca deszczem chmura opada w d zarwno z tego, jak z tamtego wiata pozbawiony ochrony i zagubiony na ciece prowadzcej do wiecznoci? Rozwiej t gnbic mnie wtpliwo, bo poza Tob nikt nie potrafi tego uczyni. Pan Kryszna rzek: O Arduna, nie jest on cakowicie stracony ani na tym, ani na tamtym wiecie, bo nikt, kto sieje dobro, nie zbiera za. Dociera on do regionw niebieskich zarezerwowanych dla tych, co swym prawym dziaaniem zebrali zasugi i po przeyciu tam wielu lat rodzi si ponownie na ziemi w rodzinie ludzi prawych i bogatych lub nawet wrd joginw obdarzonych wgldem w rzeczywisto duchow, cho na tym wiecie takie urodzenie jest bardzo trudne do osignicia. Tam odzyskuje on sw wiedz o Jednoci z Najwyszym, ktr posiada w swym poprzednim wcieleniu i zaczynajc od tego punktu stara si ponownie o doskonao. W ten sposb niewiadomie kontynuuje to, co czyni w swym poprzednim yciu. Nawet ten, kto zaledwie poszukuje wiedzy o jodze, przekracza reguy wedyjskie, a ten, kto j z uporem praktykuje po wielu cyklach ponownych narodzin oczyszczony z grzechw osignie doskonao i zrealizuje najwyszy cel. O Arduna, jogin przewysza zarwno ascet angaujcego si w umartwienia jak i czowieka wiedzy oraz tych, ktrzy prowadz rytuay. Bd wic joginem. A wrd joginw za najbardziej zjednoczonego ze mn uwaam tego, kto wielbi mnie z penym oddaniem w swej wewntrznej jani i oddaje mi cze.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section XXVII-XXX (Bhagavat-Gita Parva).
Ksiga VI
69
Opowie 68 Arduna bdc wielbicielem Kryszny poznaje w nim Najwysz Osob Bogawieczne nasienie tego co istnieje
1. Kryszna naucza jak praktykujc bhakti jog pozna go jako Najwysz Osob Boga bdc przyczyn wszechwiata ukryt za uud stworzon przez jakoci natury materialnej; 2. Kryszna naucza, e wszystkie stworzone istoty s jego ekspansjami wracajcymi do niego w momencie rozpadu i jak dziki bhakti jodze poczy si z nim w godzinie mierci; 3. Kryszna naucza poufnej wiedzy o zwizku Najwyszej Osoby Boga ze stworzonym wszechwiatem, ktra jest uchwytna bezporednio tylko dla wielbiciela Kryszny; 4. Kryszna majc w Ardunie swego wielbiciela naucza go o swoich manifestacjach widocznych we wspaniaoci przenikajcej wszystko; 5. Kryszna ukazuje przed Ardun sw kosmiczn form i ukrywajcy si w jego ciele cay wszechwiat; 6. Kryszna poucza Ardun o praktyce oddania (bhakti jodze).
Pan Kryszna rzek: O Arduna, posuchaj jak praktykujc jog z umysem skoncentrowanym na mnie i szukajcym u mnie obrony moesz mnie w peni pozna, uwalniajc si od wszelkich wtpliwoci. Wyjawi ci w peni mdro zdobywan przez duchow iluminacj i racjonaln wiedz o zasadach istnienia. ... Nisza forma mojej natury (manifestujca si Prakriti) ma osiem skadnikw (energii materialnych): ziemi, wod, ogie, powietrze, przestrze, umys, rozumienie i faszywe ego. Odmienna od niej jest wysza forma mojej natury (Purusza), ktra jest oywiajca (natur materialn) i dziki ktrej utrzymuje si cay wszechwiat. ... Poznaj mnie jako wieczne nasienie tego, co istnieje. ... Cay wszechwiat wprowadzony w bd przez trzy jakoci natury (guny) nie rozpoznaje mnie stojcego ponad nimi i niezniszczalnego. ... Ci ktrzy rozpoznaj we mnie najwysz zasad, ktra rzdzi ca manifestacj materialn, wszystkim, co boskie i wszystkimi ofiarami, ci utrzymujc swe umysy w koncentracji, pamitaj o mnie nawet w godzinie mierci. (Mahbharta, Bhishma Parva, Section XXXI)
Rozmowa VII: Joga bezporedniej duchowej iluminacji i racjonalnej wiedzy o zasadach istnienia
1. Kryszna naucza jak praktykujc bhakti jog pozna go jako Najwysz Osob Boga bdc przyczyn wszechwiata ukryt za uud stworzon przez jakoci natury materialnej O poznawaniu Kryszny w bezporedniej iluminacji dziki praktyce jogi: Pan Kryszna rzek: O Arduna, posuchaj jak praktykujc jog z umysem skoncentrowanym na mnie i szukajcym u mnie obrony
70
Mikoajewska
Mahabharata
moesz mnie w peni pozna, uwalniajc si od wszelkich wtpliwoci. Wyjawi ci w peni mdro zdobywan przez duchow iluminacj i racjonaln wiedz o zasadach istnienia. Po ich poznaniu nie bdzie ju dla ciebie na tym wiecie nic wicej do poznania. Jeden czowiek wrd tysicy stara si o doskonao na ciece jogi, a wrd tych, ktrzy s wytrwali i j osignli, zaledwie jeden poznaje mnie naprawd. Poznanie Kryszny jako Najwyszej Osoby Boga, bdcej przyczyn wszechwiata, ktra ma zarwno natur materialn jak i duchow, jest wiedz najwysz sigajc ponad znajomo bezosobowego Brahmana: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, nisza forma mojej natury (manifestujca si Prakriti) ma osiem skadnikw (energii materialnych): ziemi, wod, ogie, powietrze, przestrze, umys, rozumienie i faszywe ego. Odmienna od niej jest wysza forma mojej natury (Purusza), ktra jest oywiajca (natur materialn), dziki ktrej utrzymuje si cay wszechwiat. Dowiedz si, e wszystkie stworzone istoty maj w mojej podwjnej naturze swe rdo (s produktem poczenia materii z duchem). To ja jestem rdem zarwno rozwoju jak i rozpadu wszystkiego we wszechwiecie. Nie ma nic, co staoby nade mn. Wszystko, co jest stworzone, jest zawieszone na mnie jak pery na sznurku. Przenikam wszystko. Jestem smakiem w wodach, wiatem w socu i ksiycu, sylab OM w Wedach, dwikiem w przestrzeni, mnoci w czowieku, aromatem w ziemi, a w ogniu jestem jego splendorem. We wszystkim, co istnieje jestem yciem, a w ascetach jestem ascez. Poznaj mnie jako wieczne nasienie wszystkich ywych istnie. Jestem inteligencj inteligentnych, wspaniaoci wspaniaych, si silnych i dz tych, ktrzy zaspakajaj j zgodnie z Prawem. Jakoci natury materialnej (guny) przywizuj dusz do materii i tworz uud nie pozwalajc pozna ukrytego za nimi Kryszny: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, wszystkie moliwe stany istnieniajak dobro, namitno i gnunomaj swe rdo wycznie we mnie. Lecz cho one s we mnie, ja w nich nie jestem (nie maj na mnie wpywu). Cay wszechwiat wprowadzony w bd przez te trzy stany natury (guny) nie rozpoznaje mnie, ktry stoi ponad nimi i jest
Ksiga VI
71
niezniszczalny. Ta moja boska iluzja (maja), na ktr skadaj si te trzy stany natury materialnej tworzce i niszczce manifestacje materialne, jest trudna do pokonania. Przekraczaj j tylko ci, ktrzy we mnie szukaj ucieczki. Jednake czynicy zo ignoranci, upadli nisko na ludzkiej skali, trac rozum pod wpywem mojej iluzji i majc natur demonw nie znajduj we mnie ucieczki. Cztery typy prawych ludzi szuka u Kryszny ochrony: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, czcz mnie cztery typy ludzi prawych: dotknici nieszczciem, poszukujcy wiedzy, poszukujcy bogactwa i mdrcy. Ci ostatnio wymienieni bdcy w cigym kontakcie z boskoci i oddani wycznie mnie przewyszaj wszystkich, bo jestem im droszy od wszystkiego i oni s rwnie mi drodzy. Wszyscy oni s szlachetni, lecz mdrcy naprawd przebywaj w mojej wasnej jani. Poddajc dyscyplinie swe zmysy i umys znajduj ratunek we mnie bdcym ich najwyszym celem. W kocu, po wielu ponownych narodzinach zamieszkuj we mnie, mylc Wasudewa jest wszystkim, co istnieje. Takie wielkie dusze zdarzaj si jednak niezmiernie rzadko. Poboni, ulegajcy uudzie trzech jakoci natury materialnej i oddajcy cze pomniejszym bogom, ktrzy maj w Krysznie rdo, nie docieraj do niego tak jak ci, ktrzy wielbi go bezporednio: Ci, ktrych wiedza jest wypaczona przez dz oddaj cze pomniejszym bstwom, wykonujc rne rytuay ograniczone w swej naturze. Ja sam utwierdzam w wierze kadego bez wzgldu na to, jakiej formie bstwa chce oddawa cze. Zarzdziem, e gdy obdarzony wiar oddaje wybranej formie swe uwielbienie, otrzymuje od niej to, czego pragnie. Jednake owoce zdobywane przez tych ludzi o sabym wgldzie s nietrwale i ulegaj zniszczeniu. Oddajcy cze pomniejszym bstwom docieraj do tych bstw, podczas gdy moi wielbiciele docieraj do mnie. Osobowa forma Kryszny jest rzeczywist form Najwyszej Osoby Boga i tylko ci, ktrzy ulegaj uudzie, uwaaj go za cielesn manifestacj tego, co niezamanifestowane: Pan Kryszna rzek: O Arduna, ci, ktrzy nie maj do wnikliwoci, uwaaj mnie za manifestacj niezamanifestowanego, nie znajc mej wyszej, niezniszczalnej, oywiajcej materi natury,
72
Mikoajewska
Mahabharata
poza ktr nie ma ju nic wyszego. Dla nich pozostaj osonity jak caunem moj twrcz moc (jog-maj) i ulegajc uudzie jakoci zrodzonych z natury materialnej nie rozpoznaj mnie jako nienarodzonego i niezniszczalnego. Ja sam bdc Najwysz Osob Boga znam wszystkie ywe istnienia, ktre byy, s i bd, lecz one mnie nie znaj, bowiem wszystkie ywe istoty w momencie narodzin popadaj w uud owadnite przez pary przeciwiestw zrodzone z dzy i awersji. Ci, ktrzy wielbi Kryszn praktykujc bhakti jog po uwolnieniu si od dualizmw i poczeniu si z Brahmanem rozpoznaj w nim rzdzc caym stworzonym wiatem najwysz zasad: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, poznaj mnie jednake te prawe osoby dobrych uczynkw, ktre wolne od zrodzonej z dzy ignorancji (tj. grzechw) i od uudy par przeciwiestw, wielbi mnie realizujc niezachwianie swe przysigi. Ci, ktrzy bezporednio we mnie znajduj ucieczk dc do uwolnienia si od przemijania i mierci, cz si z Brahmanem, ktry jest ich wasn rzeczywist jani i w ktrym przebywajc uwalniaj si od karmy. Ci ktrzy rozpoznaj we mnie najwysz zasad ktra rzdzi ca manifestacj materialn, wszystkim, co boskie i wszystkimi ofiarami, ci utrzymujc swe umysy w koncentracji, pamitaj o mnie nawet w godzinie mierci.
Rozmowa VIII: Joga niezniszczalnego Absolutu
2. Kryszna naucza, e wszystkie stworzone istoty s jego ekspansjami wracajcymi do niego w momencie rozpadu i jak dziki bhakti jodze poczy si z nim w godzinie mierci O tym, czym jest manifestacja materialna, element boski, Brahman, Ja, dziaanie i ofiara, ktrymi rzdzi Najwysza Osoba Boga, Kryszna: Arduna rzek: O Kryszna, wyjanij mi, czym w tym (ludzkim) ciele jest Brahman, ja i dziaanie? Co naley do manifestacji materialnej i co jest nazywane boskim? Kto jest w tym ciele Panem ofiar? I w jaki sposb w momencie mierci stajesz si znany tym, ktrzy praktykuj jog? Pan Kryszna rzek: O Arduna, Brahmanem nazywa si najwysze samo-istne bycie, ktre jest niezniszczalne. Jego wieczna natura (sposb bycia) jest nazywana Jani. Przynoszce
Ksiga VI
73
owoce dziaanie nazywane karm jest twrcz si w stwarzaniu i niszczeniu manifestacji materialnych. Wszelka manifestacja materialna podlega bezustannym zmianom. Cay wszechwiat bdc kosmiczn form Najwyszej Osoby Boga jest przesiknity boskim elementem. Ja sam mieszkam w sercu kadej wcielonej istoty jako Najwysza Ja i jestem odbiorc wszystkich ofiar. Ten, kto dziki jodze wytrenowa swe myli i skupia je nawykowo na Najwyszej Osobie, bdzie te o niej myla w momencie mierci i dotrze do niej: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, ten, kto w momencie mierci opuszczajc swe ciao myli wycznie o mnie, dociera do mojej natury. Co do tego nie ma wtpliwoci. Zrzucajcy swe ciao wchodzi bowiem w t form bycia, o ktrej rozmyla przedtem nawykowo i ktr pamita w tej ostatniej chwili. Nie zapominaj wic nigdy o mnie i walcz. Gdy twj umys i rozumienie bd skupione wycznie na mnie, z ca pewnoci dotrzesz do mnie w momencie mierci. Ten, kto skupia swe myli opanowane przez cig praktyk na Najwyszej Osobie, nie pozwalajc im ucieka do innych przedmiotw, dotrze do tej Najwyszej Osoby Boga. Ten kto w momencie mierci ze spokojnym umysem, oddaniem i si jogi, kierujc swj yciowy oddech midzy brwi medytuje nad tym Prorokiem subtelniejszym od wszystkiego, co subtelne, starszym od wszystkiego, co najstarsze, ktry jest wadc wszystkiego, ktrego forma jest poza wszelkim rozumieniem, ktry jest w kolorze soca i znajduje si poza wszelk ciemnoci i na ktrym wszystko si opiera, ten dotrze do Najwyszej Osoby Boga. Opisz ci teraz stan, ktry znawcy Wed uwaaj za niezniszczalny, do ktrego d jogini wolni od namitnoci, yjcy w celibacie dotrzymujc swych surowych lubw. Z zamknitymi wszystkimi dziewicioma bramami ciaa, umysem uwizionym w sercu, yciowym oddechem ulokowanym midzy brwiami trwaj w medytacji. Wypowiadajc wit sylab OM, ktra jest Brahmanem i pamitajc o mnie w momencie mierci realizuj najwyszy cel. Dla tego, kto zawsze skupia myl na mnie wycofujc swj umys z innych przedmiotw, dla jogina, ktry poczy si z Najwyszym, jestem atwo dostpny. Osoby o wielkiej duszy po dotarciu do mnie nie rodz si ju ponownie w
74
Mikoajewska
Mahabharata
miejscu, ktre jest nietrwae i wypenione smutkiem, bo zdobyy to, co jest najdoskonalsze. O ewolucji wszechwiata (stwarzanie, utrzymywanie i destrukcja) bdcej ekspansj manifestacji materialnej z Najwyszej Osoby Boga i jej powrotem do niej: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, wszystkie wiaty poczynajc od wiata Brahmy podlegaj cyklowi mierci i ponownych narodzin, lecz cykl ten koczy si tam, gdzie ja przebywam. Ci, ktrzy wiedz, e zarwno dzie jak i noc Brahmy trwaj przez okres tysica eonw, ci znaj naprawd dzie i noc. Wraz z nadejciem dnia wszystko, co zamanifestowane wypywa z tego, co niezamanifestowane, a gdy rozpoczyna si noc, czy si ponownie z tym, co niezamanifestowane. Cykl ten powtarza si w niekoczcych si wiecznych powrotach. Dowiedz si, e poza tym, co niezamanifestowane ukrywa si jeszcze inne Niezamanifestowane Wieczne Bycie, ktre nie ulega zniszczeniu nawet wwczas, gdy wszystkie inne istnienia zostaj zniszczone. Ten Niezamanifestowany jest niezniszczalny i to on znajduje si najwyej. Ten, kto do niego dotrze, nie wraca. Jest to miejsce mojego pobytu. On jest Najwysz Osob Boga, w ktrej zamieszkuj wszystkie istnienia, ktra przenika wszystko i do ktrej mona dotrze poprzez niezachwiane oddanie. Momenty czasu, w ktrym opuszczajca ciao dusza czy si z Kryszn: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, posuchaj o tym, kiedy jogini po opuszczeniu swego ciaa wracaj i kiedy nie wracaj ju nigdy na ziemi. Drogami prowadzcymi tego, kto zna Najwyszego Brahmana (Param-Brahman) do Najwyszego s ogie, wiato, dzie, dwa tygodnie wzrastajcego ksiyca i te sze miesicy, w ktrych soce przebywa na pkuli pnocnej. Drogami, poprzez ktre mj wielbiciel dociera do wiata ksiyca i wraca na ziemi, s z kolei dym, noc, dwa tygodnie ubywajcego ksiyca i te sze miesicy, w ktrych soce przebywa na pkuli poudniowej. Znajc te drogi mj wielbiciel nie podlega uudzie. O Arduna, bd mi zawsze oddany. Mj wielbiciel wykracza poza zbieranie zasug pyncych ze studiowania Wed, skadania ofiar, ascezy i dobroczynnoci i dociera do tego, co jest najwysze i niezniszczalne.
Ksiga VI
Rozmowa tajemnicy IX:

Joga najwyszej wiedzy i
75
najwikszej
3. Kryszna naucza poufnej wiedzy o zwizku Najwyszej Osoby Boga ze stworzonym wszechwiatem, ktra jest bezporednio uchwytna tylko dla wielbiciela Kryszny Kryszna obiecuje wyjawi Ardunie najbardziej poufn wiedz o swym zwizku ze stworzonym wiatem wskazujc, e ten, kto bdzie rozmyla nad tym, zdobdzie ostateczn iluminacj: Pan Kryszna rzek: O Arduna, poniewa nie kwestionujesz mych sw, ujawni ci najbardziej tajemn mdro uzupenion przez szczegow wiedz o religijnej doktrynie, ktrej zdobycie pozwoli ci uwolni si od skutkw uczynionego za. Jest to najwysza wiedza, najwikszy sekret i najwiksza wito uchwytna przez bezporednie dowiadczenie, bdca w zgodzie ze witym Prawem i uszczliwiajca ponad wszelk miar tego, kto j zdoby, dziki praktyce oddawania mi czci. Ludzie, ktrzy nie wierz w ten sposb, nie docieraj do mnie i powracaj na ciek miertelnego ycia. Zwizek Kryszny ze stworzonym wiatem jest zwizkiem przyczyny i skutku lub nasienia i wyrastajcej ze roliny, ktry jest nie do poznania poprzez zwyke zmysy: Pan Kryszna rzek: O Arduna cay wszechwiat jest przesiknity przeze mnie w mojej niezamanifestowanej formie (jako nasienia wiata lub jego przyczyny). Wszystkie ywe istoty przebywaj we mnie, lecz ja w nich nie przebywam (nie mog mnie pozna zmysami). Jednake nie wszystkie ywe istoty przebywaj we mnie (przyczyna i skutek, nasienie i rolina nie s identyczne)zauwa moj bosk tajemnic. Ja sam bdc rdem wszystkich istnie utrzymuj je wszystkie przy yciu, cho w nich nie mieszkam (stworzony wiat nie ma na mnie wpywu). Tak jak wiatr poruszajc si wszdzie zawsze przebywa w przestrzeni, tak wszystkie ywe istoty s zawarte we mnie. O tym, jak Kryszna pozostajc niezmienny i obojtny uwalnia z siebie wielo istnie oddajc je pod kontrol natury materialnej (Prakriti), wobec ktrej s bezradne: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, na zakoczenie eonu wszystkie ywe istoty chowaj si w mojej niszej naturze, z ktrej
76
Mikoajewska
Mahabharata
na pocztku nowego eonu ponownie je wypuszczam. Regulujc moj wysz natur przy pomocy mej woli, uwalniam ponownie ca wielo istnie, ktre s bezradne, bdc pod kontrol materialnej natury (Prakriti). Te akty stwarzania w aden sposb mnie nie wi. Pozostaj niezmienny, cakowicie wobec nich obojtny i w aden sposb do nich nie przywizany. Materialna natura (Prakriti) pod moj kuratel rodzi wszystkie rzeczy ruchome i nieruchome i dziki temu koo wszechwiata si obraca. Niektrzy widzc Kryszn nie rozpoznaj w nim Najwyszej Osoby Boga i pogardzaj nim, lecz ci ktrzy go rozpoznaj i s mu oddani zdobywaj ycie wieczne: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, ignoranci ulegajcy uudzie pogardzaj mn ubranym w ludzkie ciao nie znajc mojego wyszego istnienia, jako Pana wszystkich istnie. Zdezorientowani, pochonici przez swe prne nadzieje i prne dziaania, pozbawieni wiedzy nabywaj natur asurw lub rakszasw. Jednake ludzie o wielkich duszach docierajcy do mojej boskiej natury, znaj mnie jako niezniszczalne rdo wszystkich ywych istot i oddaj mi cze z nieporuszonym umysem. Wytrwali w realizowaniu swych surowych lubw, zawsze mi oddani, nieustannie mnie wychwalaj, bijc przede mn pokony. Inni oddaj mi cze poprzez skadanie ofiary z wiedzy oddajc mi cze jako jedynemu, jako odmiennemu, jako wielorakiemu, jako zwrconego w rnych kierunkach ogaszajc, e Wasudewa jest wszystkim, co jest. Jestem skadaniem ofiarny, skadan ofiar i oblacj oferowan przodkom. Jestem lekarstwem wytwarzanym z zi, wedyjskim hymnem, wlewanym do ognia oczyszczonym tuszczem, ogniem ofiarnym, oferowaniem. Jestem ojcem i matk caego wszechwiata, jego najstarszym przodkiem i podpor. Jestem przedmiotem wiedzy i tym, ktry oczyszcza. Jestem sylab OM, Rigwed, Samawed i Jadurwed. Jestem celem, ywicielem, Panem, wiadkiem, miejscem pobytu, schronieniem i przyjacielem. Jestem pocztkiem i kocem wszechwiata, jego podoem, miejscem spoczynku i wiecznym niezniszczalnym nasieniem. To ja daj gorco, jak i inicjuj i zatrzymuj deszcz. Jestem niemiertelnoci i mierci. Jestem istnieniem i nieistnieniem.
Ksiga VI
77
O praktykowaniu mioci do Kryszny (bhakti jogi), gdy jest to jedyna droga prowadzca do poznania go jako Najwyszej Osoby Boga, przyczyny wszystkich przyczyn: Kryszna kontynuowa: O Arduna, znawcy Wed, ktrzy oczycili si z grzechw i pij wyciskan som, czcz mnie przy pomocy ofiary szukajc nieba. Speniam ich prob i docieraj do witego regionu Indy, gdzie dowiadczaj boskich przyjemnoci. Po wyczerpaniu swych zasug wracaj jednake do wiata miertelnych. Przestrzegajc zalece Wed opanowani przez pragnienia nie uwalniaj si od cyklu narodzin i mierci. Natomiast tych, ktrzy s moimi wielbicielami i czcz mnie medytujc wycznie o mnie i nigdy nie przestaj o mnie myle, obdarowuj wieczn bogoci. Nawet ci, ktrzy s wielbicielami innych bogw, skadajc im z wiar ofiary, mnie je oferuj, lecz czyni to w niewaciwy sposb, bo nie wiedz, e to ja jestem Panem i odbiorc wszelkiej ofiary. Nie znajc mnie w mojej prawdziwej naturze po osigniciu nieba upadaj ponownie na ziemi. Ci, ktrzy skadaj ofiary bogom docieraj do bogw. Ci, co skadaj ofiary przodkom docieraj do przodkw. Ci, co skadaj ofiary duchom i upiorom docieraj do duchw i upiorw, a ci, ktrzy skadaj mi ofiary, docieraj do mnie. Cokolwiek mi oferuj z oddaniemli, kwiat, owoc, czy wodakceptuj to, jako dary mioci i czystego serca. O Arduna, traktuj wszystko, co czynisz jako skadan mi ofiar. Cokolwiek jesz, pijesz, dajesz, jakikolwiek podejmujesz wysiek, oferuj je mi. W ten sposb uwolnisz si zarwno od zych, jak i dobrych owocw bdcych okowami dziaania. Dziaajc z umysem nastawionym na wyrzeczenie si owocw dziaania wyzwolisz si i dotrzesz do mnie. Jestem taki sam we wszystkich ywych istotach i nikogo nie darz ani mioci, ani nienawici. Jednake ci, ktrzy wielbi mnie z mioci, docieraj do mnie i ja rwnie jestem w nich. Nawet jeeli osoba postpujca wyjtkowo niegodziwe czci mnie z niewzruszonym oddaniem, musi by uznana za sprawiedliw, poniewa susznie wybraa. Wkrtce stanie si ona dusz prawoci i zdobdzie wieczny spokj. adna bowiem osoba, ktra szuka we mnie ochrony, nie jest zgubiona, choby bya niskiego urodzenia. Oddane mi kobiety, waijowie, szudrowie osigaj najwyszy cel, a tym bardziej wici bramini i asceci, ktrzy s moimi wielbicielami. O Arduna, znalazszy si na tym nietrwaym i ndznym wiecie, oddawaj mi cze. Skup na mnie swj umys, bd moim
78
Mikoajewska
Mahabharata
wielbicielem i czcicielem, bij przede mn pokony. Majc mnie za swj najwyszy cel i poddajc si dyscyplinie jogi na pewno do mnie dotrzesz.
Rozmowa X: Joga manifestacji
4. Kryszna majc w Ardunie swego wielbiciela naucza go o swoich manifestacjach widocznych we wspaniaoci, ktra przenika wszystko Kryszna, ktry nie ma pocztku, jest rdem wszystkiego i caa manifestujca si w wiecie wspaniao pochodzi od niego i ten kto o tym wie, pozostaje zjednoczony z nim w bhakti jodze: Pan Kryszna rzek: O Arduna, suchaj dalej mych boskich sw. Wypowiadam je do ciebie, majc na uwadze twe dobro, poniewa suchasz mnie z mioci. Ani bogowie, ani wielcy mdrcy nie znaj mojego pocztku, bo to ja w kadym z moliwych sensw jestem rdem zarwno wszystkich bogw jak i mdrcw. Ci wrd miertelnych, ktrzy znaj mnie jako Najwyszego Pana wszystkich wiatwnienarodzonego i bez pocztkus wolni od uudy i wszystkich grzechw. To ze mnie samego wywodz si rne stany ywych istnie, takie jak mdro, wiedza, wolno od uudy, spokj, uczciwo, samo-kontrola; przyjemno i bl, narodziny i mier, spokj, bezpieczestwo i lk, miosierdzie, brak przemocy, nasycenie, asceza, sawa i haba. Siedmiu staroytnych mdrcw jak i przed nimi czterech Manu maj rdo w mojej naturze i zrodzili si z mojego umysu, a od nich wywodz si wszystkie stworzenia zamieszkujce ten wiat. Ten, kto naprawd zna t moj wspaniao i energi, jest zjednoczony ze mn w niezachwianej jodze. Co do tego nie ma wtpliwoci. Jestem pocztkiem wszystkiego. Ze mnie cae stwarzanie emanuje. Mdrcy, ktrzy o tym wiedz, wielbi mnie caym swym sercem. Kierujc ku mnie wszystkie swe myli i powicajc mi cae swe ycie pouczaj si nawzajem, i wychwalajc mnie nieustannie pozostaj nasyceni i szczliwi. Tych, ktrzy s zawsze mi oddani i czcz mnie z mioci, obdarzam koncentracj umysu, dziki ktrej mnie poznaj. Kierujc si wspczuciem, ja, ktry przebywam w ich sercach, niszcz ciemno zrodzon z ignorancji zapalajc lamp mdroci.
Ksiga VI
79
Arduna bdc wielbicielem Kryszny rozpoznaje w nim Najwysz Osob Boga i rdo caego stworzonego wszechwiata i prosi go o opisanie swych manifestacji, nad ktrymi mgby rozmyla: Arduna rzek: O Kryszna, to Ty jeste Najwyszym Brahmanem, Najwyszym Miejscem Przebywania, Najwyszym Oczycicielem. Jeste Wieczny. Jeste Najwysz Osob Boga, Pierwszym wrd bogw, Nienarodzonym i Przenikajcym Wszystko. Tak mwi o Tobie mdrcy i boscy prorocy i Ty sam mi to mwisz. Twe sowa przekazuj Prawd. Ani bogowie, ani danawowie nie znaj Twej Boskiej Osoby. O Najwysza Osobo, O rdo wszystkich istnie, O Panie wszystkich istnie, O Bogu bogw, O Panie wiata, zaprawd, tylko Ty sam znasz samego Siebie poprzez Siebie. Opowiedz mi szczegowo o Twoich boskich manifestacjach, poprzez ktre przenikasz wszystkie wiaty, przebywasz w nich i poza nimi. Jak mam nad Tob rozmyla, aby Ci pozna? Nad ktrymi z Twoich aspektw mam medytowa? Opowiedz mi raz jeszcze z wszystkimi szczegami o bogactwie Twych manifestacji, bo nie mog si nasyci suchaniem Twych sw, ktre s dla mnie jak eliksir niemiertelnoci. Kryszna opisuje bogactwo swych manifestacji: Pan Kryszna rzek: O Arduna, posuchaj wic o moich boskich manifestacjach, cho jedynie o tych najwspanialszych, bo ich bogactwo jest niewyczerpane. Jestem Najwysz Jani mieszkajc w sercu kadej ywej istoty. Jestem pocztkiem, rodkiem i kocem wszystkich istnie. Wrd aditjw jestem Wisznu, wrd cia niebieskich socem, wrd marutusw Mariczim, a wrd gwiazd ksiycem. Wrd Wed jestem Samawed, wrd bogw Indr, wrd zmysw umysem, a w ywych istotach jestem wiadomoci. Wrd rudrw jestem iw, wrd jakszw i rakszasw Kuber, wrd bogw wasu Ogniem, a wrd gr gr Meru. Wrd kapanw jestem Brihaspatim, wrd dowdcw armii Skand, a wrd wd oceanem. Wrd wielkich mdrcw jestem Bhrigu, wrd sw niezniszczaln sylab OM, wrd ofiar milczc medytacj, a wrd nieruchomych istnie Himalajami. Wrd drzew jestem drzewem figowym Awattha, wrd boskich mdrcw Narad, wrd gandharww Citrarath, a wrd ascetw Kapil.
80
Mikoajewska
Mahabharata
Wrd koni jestem koniem Ukkaihrawasem, ktry wyoni si z wd podczas ubijania oceanu, wrd soni Airawat, a wrd ludzi krlem. Wrd broni jestem piorunem, wrd krw speniajc wszystkie yczenia krow Surabhi, wrd przyczyn prokreacji bogiem mioci, a wrd ww wem Wasuki. Wrd nagw jestem Anant, wrd wodnych istot Warun, wrd Ojcw Arjamanem, a wrd sdziw i wymierzajcych kary jestem Jam. Wrd dajtjw jestem Prahlad, wrd tych, co odliczaj jestem Czasem, wrd drapienikw lwem, a wrd ptakw Garud. Wrd oczyszcicieli jestem Wiatrem, wrd wojownikw Ram, wrd ryb Makar, a wrd rzek Gangesem. W stwarzaniu jestem pocztkiem, rodkiem i kocem, wrd wszystkich rodzajw wiedzy jestem wiedz o Jani, a wrd debatujcych jestem sporem. Wrd wszystkich liter jestem liter A, a wrd wszystkich zoe jestem zoeniem podwjnym. Jestem rwnie Wiecznym Czasem i Stwrc o twarzy zwrconej we wszystkich kierunkach. Jestem zarwno mierci jak i pocztkiem wszystkiego, co ma si narodzi, a wrd istot rodzaju eskiego jestem saw, dobrym losem, mow, pamici, inteligencj, wiernoci, cierpliwoci. Wrd hymnw Samawedy jestem Brihat-sama, wrd rytmw jestem Gajatri, wrd miesicy Margasirsz, a wrd pr roku wiosn. Wrd oszustw jestem gr w koci, wrd wspaniaych jestem wspaniaoci. Jestem zwycistwem, wysikiem i dobroci dobra. Wrd Wrisznich jestem Wasudew, wrd Pandaww Ardun, wrd mdrcw Wjas, a wrd poetw Uan. Wrd karzcych jestem rzg, wrd szukajcych zwycistwa mdr polityk, wrd dotrzymujcych sekretu jestem milczeniem, a wrd tych, co zdobyli wiedz jestem mdroci. Kryszna jest nasieniem stworzonego wszechwiata i jest w nim wszechobecny przenikajc go i podtrzymujc przez ekspansj swej czstkowej reprezentacji jako Najwysza Ja: O Arduna, jestem nasieniem wszystkich istnie i wrd wszystkich istot ruchomych i nieruchomych nie ma takiej, ktra mogoby istnie beze mnie. Wymieniem jedynie przykady mojej nieskoczonej chway i na nich nie kocz si moje boskie manifestacje. Jaki bdziesz mia poytek z dalszych szczegw?
Ksiga VI
81
Wszelkie istnienie ozdobione chwa, ask i si wypywa z czci mojego splendoru. To ja utrzymuj cay wszechwiat przenikajc go tylko jedn moj ma czstk (jako Najwysza Ja).
Rozmowa XI: Wizja wszechwiata jako kosmicznej formy Kryszny
5. Kryszna ukazuje przed Ardun sw kosmiczn form i ukrywajcy si w jego ciele cay wszechwiat Arduna rozumie, e cay stworzony wszechwiat istnieje dziki powizaniu z Najwysz Osob Boga i prosi Kryszn o ukazanie mu si w swej kosmicznej formie: Arduna rzek: O Najwysza Osobo Boga, Twe sowa wypowiadane z myl o moim dobru rozwiay moj uud. Cay wszechwiat istnieje poprzez powizanie z Tob. Wysuchaem Twych sw o stwarzaniu i rozpadaniu si ywych istnie i o Twoim niezniszczalnym majestacie. Jeste taki jak mwisz. Uka mi jednak teraz Tw przenikajc wszystko bosk form, bo bardzo pragn J ujrze. Uka przede mn niezniszczalnego Siebie, jeeli uwaasz, e potrafi Ci zobaczy. Pan Kryszna rzek: O Arduna, nikt nie moe mnie zobaczy ludzkimi oczami. Obdarz ci jednak bosk wizj. Popatrz wic na moj bosk moc. Spjrz na te setki i tysice moich rnych boskich form, rozmaitych w odcieniu i ksztacie. Spjrz na aditjw, wasu, rudrw, Awinw, marutusw. Spjrz na te niezliczone cuda, ktrych dotychczas nikt nie oglda. Spjrz na cay wszechwiat istot ruchomych i nieruchomych i na wszystko inne zjednoczone w moim ciele . Arduna dziki asce Kryszny widzi cay ewoluujcy w swym kosmicznym cyklu wszechwiat jako kosmiczn form Kryszny: Sandaja kontynuowa przemawiajc do krla Dhritarasztry: O krlu, Najwyszy Pan ujawni przed Ardun Sw najwysz, bosk form o wielu zdumiewajcych aspektach, o niezliczonych ustach, oczach i niebiaskich ornamentach, trzymajc w doniach wszelk niebiask bro, odzian w niebiaskie suknie, ozdobion niebiaskimi girlandami, rozsiewajc wok niebiaski zapach, nieskoczon, zdumiewajc, o niezwykym blasku, z twarzami skierowanymi we wszystkich kierunkach. Jej splendor by rwny splendorowi tysica soc poncych na niebie.
82
Mikoajewska
Mahabharata
Arduna zobaczy cay wszechwiat z jego niezliczonymi czciami i pod-czciami zebrany razem w jednym ciele tego Boga bogw. Peen zdumienia, z wosami zjeonymi na gowie, chylc z szacunkiem gow ku swym doniom rzek: O Bogu, w Twym ciele widz wszystkich bogw i tumy rnych istnie cznie z Brahm siedzcym na kwiecie lotosu. Widz rwnie wszystkich riszich i wszystkie boskie we. O Panie Wszechwiata, cho widz Ci z niezliczonymi ramionami, brzuchami, ustami i oczami po kadej stronie, nie widz ani twego pocztku, ani rodka, ani koca. O Boska Formo Kosmosu, widz Ci w Twym diademie, z maczug i dyskiem, jarzcego si energi z wszystkich stron, tak e trudno na Ciebie patrze. Jeste Niemierzalny, Niezniszczalny i Najwyszy. Jeste ostatecznym miejsce spoczynku dla caego wszechwiata. Jeste niemiertelnym stranikiem wiecznego Prawa (dharmy). Jeste Najstarsz Pierwotn Osob. O Najwyszy Panie, widz Ciebie bez pocztku, rodka i koca, o nieskoczonej potdze, z niezliczon liczb ramion, ze socem i ksiycem w oczach, o twarzy jak poncy ogie, ktrego promienie spalaj cay wszechwiat. Wypeniasz Sob ca przestrze midzy niebem i ziemi jak i wszystkie kierunki i gdy ukazujesz si w tej Swej przeraliwej kosmicznej formie, dr wszystkie trzy wiaty. Tumy bogw wchodz z przeraeniem w Twe ciao i wychwalaj Ci ze zoonymi pobonie domi. Cze oddaj Ci tumy riszich i Siddhw wychwalajc Ci w swych hymnach. Rudrowie, aditjowie, wasu, Sadhjowie, Awinowie, marutusi, gandharwowie, jakszowie, asurowie i przodkowie patrz na Ciebie z penym strachu uwielbieniem. Wszystkie wiaty cznie ze mn dr ze strachu patrzc na Tw potn form z wieloma ustami, oczami, brzuchami, ramionami, udami, stopami, straszliwymi kami. O Wisznu, gdy patrz na Ciebie sigajcego a po niebiosa, buchajcego blaskiem o rnych odcieniach, z szeroko otwartymi poncymi ustami i wielkimi jarzcymi si oczami, caa moja dusza dry ze strachu i nie potrafi duej zachowa ani odwagi, ani spokoju umysu. O Bogu bogw, bd miociwy. Patrzc na Twe liczne usta z przeraliwymi kami bdce jak niszczcy wszystko ogie koca Eonu trac poczucie kierunku i nie potrafi zachowa spokoju umysu.
Ksiga VI
83
Arduna patrzc na kosmiczn form Kryszny rozumie, e dla jego krewnych zebranych na polach Kurukszetry nie ma ratunku, bo padaj ofiar ewolucji kosmosu: Arduna kontynuowa: O Wisznu, widz wszystkich synw krla Dhritarasztry razem z tumem krlw, Bhiszm, Dron, Karn jak i wielkich wojownikw walczcych po naszej stronie jak wchodz do Twych straszliwych ust i s miadeni przez Twe ky. Tak jak liczne strumienie wd rnymi drogami wpywaj do oceanu tak ci herosi ludzkiego wiata pdz w kierunku Twych ziejcych ogniem ust bdc jak my spieszce do ognia po wasn mier. Niszczysz wszystkie wiaty, lic je ogniem swych ust. Swoimi gwatownymi pomieniami wypeniasz cay wszechwiat unicestwiajc go Swym dzikim splendorem. O Bogu bogw, kaniam si Tobie. Bd dla mnie miociwy. Kim jeste w tej swojej przeraliwej formie? O Ty, ktry jeste Pierwotny i Najstarszy, wytumacz mi Twoje dziaanie, na ktre patrz, lecz ktrego nie rozumiem. Pan Kryszna rzek: O Arduna, jestem dojrzaym Czasem i niszczycielem tych wiatw, zaangaowanym w niszczenie caej ludzkiej rasy. Nawet bez twego dziaania wszyscy ci wojownicy ustawieni naprzeciw siebie w swych bojowych formacjach przestan istnie. Powsta wic, uchwy za bro i zdobd saw, a po zniszczeniu wroga ciesz si prosperujcym krlestwem. Wszyscy ci wojownicy zostali ju przeze mnie zabici. Bd wic w tej walce zaledwie moim narzdziem. Potrafisz naciga swj uk zarwno praw, jak i lew rk. Zabij Dron, Bhiszm, Dajadrath, Karn i innych heroicznych wojownikw, ktrzy zostali ju przeze mnie skazani na zatracenie. Nie przeraaj si, walcz. Pokonaj w walce swojego wroga . Arduna dowiadczywszy penego zrozumienia prawa kosmosu wychwala Kryszn jako Najwysz Osob Boga, lecz przeraony jego kosmiczn form prosi go o powrt do jego zwykej ludzkiej formy: Sandaja kontynuowa: O krlu, Arduna syszc te sowa i drc na caym ciele zoy przed Kryszn pokon i stojc przed nim ze zoonymi domi rzek gosem zduszonym przez strach: O Najwysza Osobo, Ciebie wychwala cay wszechwiat. Tumy Siddhw bij przed Tob pokony, a rakszasowie rozbiegaj si w popochu we wszystkich kierunkach. To Ty jeste
84
Mikoajewska
Mahabharata
pierwotn przyczyn wszechwiata i Sw potg przewyszasz samego Brahm. O Nieskoczony, O Bogu bogw. O Ty, ktry jeste ucieczk dla caego wszechwiata. O Ty, ktry jeste niezniszczalny. O Ty, ktry jeste tym, co istnieje i co nie istnieje i tym, co siga poza to. O Ty, ktry jeste Pierwszym wrd bogw. O Ty, ktry jeste Pierwotn Osob i Najwyszym Miejscem Spoczynku dla caego wszechwiata. O Ty, ktry jeste zarwno tym, ktry poznaje, jak i przedmiotem poznania. O Ty, ktry jeste najwyszym celem. O Ty o nieskoczonej formie, ktry przenikasz cay wszechwiat. Ty jeste Waju, Jam, Agnim, Warun, Ksiycem, Pradapatim i dziadkiem wszechwiata Brahm. Kaniam si Tobie tysic razy i raz jeszcze kaniam si Tobie. O Ty o bezgranicznej mocy i mstwie. Ty przenikasz wszystko i jeste wszystkim. O Niezniszczalny, wybacz mi to, co mwiem beztrosko z mioci do Ciebie traktujc Ci jak mojego przyjaciela. Nazywaem Ci Kryszn, Jadaw, przyjacielem, nie wiedzc o Twej wielkoci. Wybacz mi mj brak naleytego szacunku podczas zabawy, odpoczynku czy posiku, gdy bylimy sami lub w towarzystwie innych. To Ty jeste ojcem wszystkich ruchomych i nieruchomych istot. To Ty jeste przedmiotem ich czci i ich czcigodnym nauczycielem. W caym wszechwiecie nie ma nikogo, kto byby Ci rwny, a tym bardziej, kto by Ci przewysza. O Panie godny mioci i podziwu, kaniam si Tobie. Padam przed Tob plackiem na ziemi i prosz Ci o ask. Wybacz mi moje winy tak jak ojciec wybacza synowi, przyjaciel przyjacielowi, ukochany ukochanemu. O Bogu bogw, mogc zobaczy Tw kosmiczn form, ktrej dotychczas nikt nie widzia, jestem uszczliwiony, lecz mj umys gubi si ze strachu. Oka mi ask i uka mi si ponownie w Twej zwykej formie. Chc widzie Ci tak jak przedtem z gow ozdobion diademem, z maczug i dyskiem w doni. O Ty o tysicu ramion, uka mi si w Twej cztero ramiennej formie. Kryszna wraca do swej zwykej formy wyjaniajc Ardunie, e mg zobaczy jego kosmiczn form, bo jest jego wielbicielem: Pan Kryszna rzek: O Arduna, dziki mej asce i mojej wasnej mistycznej mocy ukazaem ci moj najwysz form heroiczn, uniwersaln, nieskoczon i pierwotnktrej przed
Ksiga VI
85
tob nikt nie widzia. Moge j zobaczy, bo jeste moim wielbicielem. Uwolnij si od lku i oczy swj umys z chaosu wynikego z patrzenia na m przeraliw form i bez lku, z radosnym sercem popatrz na mnie w mojej poprzedniej znanej ci formie . Sandaja kontynuowa: O krlu, po wypowiedzeniu tych sw Kryszna ukaza si ponownie przed Ardun w swej zwykej agodnej formie dodajc mu otuchy. Arduna rzek: O Kryszna, patrzc na Ciebie w Twej zwykej ludzkiej formie, mj umys uspakaja si i ja sam wracam do mojej zwykej natury. Pan Kryszna rzek: O Arduna, moja forma, ktr widziae jest trudna do ujrzenia. Nawet bogowie nie widzieli mnie w tej formie. Formy tej nie mona bowiem ujrze ani poprzez studiowanie Wed, ani poprzez umartwienia, obdarowywanie, czy skadanie ofiar. W tej formie mog by widziany tylko przez tego, kto jest mi oddany. O Arduna, oddanie mi jest jedyn drog, poprzez ktr mona do mnie w tej formie dotrze. Ten, kto wszystko, co czyni, robi dla mnie, dla kogo jestem najwyszym celem do osignicia, kto uwolni si od przywizania i jest wolny od wrogoci wobec wszystkich ywych istot, ten dociera do mnie.
Rozmowa XII: Bhakti joga
6. Kryszna naucza Ardun o praktyce oddania (bhakti jodze) Arduna rzek: O Kryszna, wytumacz mi, kto jest lepiej obeznany z praktyk oddania: ci, ktrzy s ci bez przerwy oddani i wielbi ci w twej ludzkiej formie, czy te ci, ktrzy medytuj nad bezosobowym Niezmiennym i Niezamanifestowanym? Pan Kryszna rzek: O Arduna, za najbardziej mi oddanych uwaam tych, ktrzy skupiajc na mnie swj umys wypenieni cakowit wiar ustawicznie wielbi mnie w mej ludzkiej formie. Jednake docieraj do mnie rwnie ci, ktrzy oddaj cze Niezmiennemu i Wszystko-przenikajcemu, Niepojtemu, Niezamanifestowanemu, Obojtnemu, Wiecznemu, kontrolujc swe zmysy, zdobywajc obojtno wobec wszystkiego, co ich otacza i dziaajc z myl o dobru wszystkich ywych istot. cieka tych, ktrych umys jest skoncentrowany na Niezamanifestowanym jest jednak trudniejsza, bo ucielenionej duszy trudno go odnale. Natomiast tych, ktrzy oferuj mi w mej ludzkiej formie wszystkie swoje czyny uwaajc mnie za najwyszy cel do osignicia, oddaj mi cze, rozmylaj o mnie z uwielbie-
86
Mikoajewska
Mahabharata
niem nie rozpraszajc si na nic innego, szybko oswobadzam z oceanu tego miertelnego wiata. Skoncentruj wic swj umys wycznie na mnie, zrozum mnie, gdy wtedy na pewno zamieszkasz we mnie. Jeeli jednak nie potrafisz skoncentrowa swych myli cakowicie na mnie, prbuj dotrze do mnie dziki praktykowaniu koncentracji. Jeeli tego rwnie nie potrafisz, wwczas uwaajc mnie za swj najwyszy cel, zaoferuj mi wszystkie swoje dziaania. Wykonujc wszystkie dziaania z myl o mnie zdobdziesz doskonao. Jeeli nie potrafisz rwnie tego uczyni, wwczas szukaj ucieczki w praktyce wielbienia mnie opanowujc w ten sposb sw dusz i wiczc si w obojtnoci wobec owocu dziaania. Wiedza jest lepsza od praktykowania koncentracji, medytacja jest lepsza od wiedzy, a obojtno wobec owocu dziaania jest lepsza od medytacji i przynosi natychmiast spokj. O Arduna, ten, kto nie ywi nienawici do adnej ywej istoty, jest przyjazny i wspczujcy, wolny od egoizmu, prnoci, przywizania, obojtny wobec blu i przyjemnoci, wybaczajcy, nasycony, oddany, z opanowan dusz, wytrway w swym celu, z sercem i rozumieniem skoncentrowanym na mnie, jest mi rwnie drogi. Ten, kto nie zaburza wiata i nie jest zaburzany przez wiat, jest wolny od radoci, gniewu, lku i niepokoju jest mi rwnie drogi. Ten, kto jest czysty, przykadajcy si do pracy, wolny od przywizywania si do ziemskich przedmiotw i od strapionego umysu i kto uwolni si od dziaa motywowanych szukaniem owocu, jest mi rwnie drogi. Ten, kto jest wolny od radoci, awersji, alu i dzy, kto wyrzek si zarwno za jak i dobra i jest wypeniony wiar we mnie, jest mi rwnie drogi. Ten, ktry jest taki sam dla przyjaci i wrogw, gdy jest czczony i lony, w zimnie i gorcu, dla ktrego nie ma rnicy midzy suchaniem krytyki i wychwalania, ktry jest milczcy i zadowolony z wszystkiego, co go spotyka, ktry pozostaje bezdomny ze spokojnym umysem i peen wiary we mnie, jest mi drogi. O Arduna, ci wszyscy, ktrzy czyni to, co ci zadeklarowaem, co prowadzi do niemiertelnoci, wszyscy moi wielbiciele wypenieni wiar i widzcy we mnie najwyszy cel, s mi drodzy.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section XXXI-XXXVI (Bhagavat-Gita Parva).
Ksiga VI
87
Opowie 69 Kryszna naucza o zwizku ciaa z duchem i wyzwalaniu si ducha dziki prawdziwej wiedzy
1. O ciele, duchu i prawdziwej wiedzy uwalniajcej wcielon dusz od przywizywania si do jakoci zrodzonych z natury; 2. O trzech jakociach (stanach) natury wicych dusz z ciaem i o przekraczaniu ich dziki wiedzy; 3. O najwyszej wiedzy, ktr jest poznanie Najwyszej Osoby bdcej przyczyn wszechwiata i zamieszkujcej wszystkie ciaa; 4. O rnicy midzy istotami o naturze demonicznej i boskiej tkwicej w odrzuceniu przez demony wiary w to, e istnieje co wicej ni dza; 5. O zgodnoci wiary czowieka z jego natur.
Kryszna rzek: O Arduna, mdrcy nazywaj ciao polem (Kszetr), gdy jest ono polem dziaania dla ucielenionej duszy, ktra prbuje rzdzi natur materialn, aby dowiadcza pyncej ze zmysw przyjemnoci, a tego, ktry je zna (obserwuje) nazywaj znawc pola (Kszetra-dina). Dowiedz si, e ja sam jestem znawc pola (jego wiadkiem) we wszystkich ciaach. Wiedz o ciele (materii) i jego znawcy (duchu) uwaam za prawdziw wiedz. (Mahbharta, Bhishma Parva, Section XXXVII)
Rozmowa XIII: Joga rnicy midzy polem i znawc pola
1. O ciele, duchu i prawdziwej wiedzy uwalniajcej wcielon dusz od przywizywania si do jakoci zrodzonych z natury O ciele bdcym polem dziaania dla wcielonej duszy i mieszkajcym w ciele wiadku zwanym znawc pola: Kryszna rzek: O Arduna, mdrcy nazywaj ciao polem (Kszetr), gdy jest ono polem dziaania dla wcielonej duszy, ktra prbuje rzdzi natur materialn, aby dowiadcza pyncej ze zmysw przyjemnoci, a tego, ktry je zna (obserwuje) nazywaj znawc pola (Kszetra-dina). Dowiedz si, e ja sam jestem znawc pola (jego wiadkiem) we wszystkich ciaach. Wiedz o ciele (materii) i jego znawcy (duchu) uwaam za prawdziw wiedz. Posuchaj wic o tym, czym jest pole, co je tworzy, jakie przechodzi zmiany i skd pochodzi, oraz o tym, kim jest w znawca pola i jaka jest jego moc. Wszystko to jest wypiewywane na rne sposoby przez mdrcw oraz znalazo swe ostateczne sformuowania w aforyzmach Brahmana (Brahma Sutra).
88
Mikoajewska
Mahabharata
O materialnych elementach i manifestacjach ycia tworzcych pole: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, konstytuantami pola s: 24 elementy nazywane polem dziaania, ktrymi s pi tzw. wielkich elementw (ziemia, woda, wiatr, ogie, przestrze), faszywe ego, rozumienie, niezamanifestowane trzy jakoci natury materialnej (guny), dziesi zmysw (oczy, uszy, nos jzyk i skra, czyli zmysy suce zdobywaniu wiedzy oraz gos, nogi, rce, odbyt i narzdy pciowe, czyli pi zmysw czynnych) i umys zwany zmysem wewntrznym, pi przedmiotw zmysowych (zapach, smak, forma, dotyk i dwik); symptomy ycia ciaa fizycznego, czyli dza, awersja, przyjemno, bl; oraz symptomy ycia ciaa subtelnego, czyli cielesna wiadomo, odwaga ycia (sia yciowa). Wszystko to zostao zadeklarowane jako czynniki tworzce pole (Kszetra) i powodujce jego zmiany. O procesie wiedzy polegajcym na uwalnianiu si wcielonej duszy od wpywu pola i zblianiu si do poznawania Absolutu jako znawcy pola: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, uwolnienie si od prnoci, uczciwo, unikanie przemocy, cierpliwo, sprawiedliwo, oddawanie czci nauczycielowi, czysto ciaa i umysu, konsekwentno, obojtno wobec zmysowych przedmiotw, brak egoizmu, postrzeganie ndzy i za narodzin, mierci i choroby, wolno od przywizywania si, nie trzymanie si kurczowo syna, domu i wszystkiego innego, spokj serca zarwno w obliczu tego, co przyjemne i nieprzyjemne, praktykowanie jogi i cakowite mi oddanie bez rozpraszania si na co innego, przebywanie w odosobnionych miejscach, niech do tumw, niezmienno w rozpoznawaniu zwizku midzy jednostkow i Najwysz Jani, wgld w ostateczn Prawdwszystko to, co wymieniem uwaam za proces prowadzcy do prawdziwej wiedzy, a wszystko to, co jest temu przeciwne uwaam za ignorancj. O Wiecznym Duchu (Brahmanie) opisywanym jako dowiadczajcy ciaa podmiot, cho jest pozbawiony ciaa, ktry zamieszkuje wszystkie serca w formie Najwyszej Jani: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, opisz ci teraz to, co jest do poznania i poznanie czego przynosi wieczn bogo. Jest to Wieczny Duch (Brahman), ktry mieszka we mnie, ktry nie
Ksiga VI
89
ma pocztku i o ktrym mwi si, e ani istnieje, ani nie istnieje (jest ponad dualizmami materialnego wiata). Ze swymi domi i stopami wszdzie, z oczami, uszami, gowami i twarzami we wszystkich kierunkach przenika wszystkie wiaty, otaczajc wszystko. Zdaje si mie cechy wszystkich zmysw, a jednak nie ma zmysw, jest obojtny wobec wszystkiego, a jednak utrzymuje wszystko, jest pozbawiony wszelkich atrybutw cielesnych, a jednak dowiadcza ich. Bdc zarwno na zewntrz jak i wewntrz wszystkich stworzonych istnie, nieruchomy, cho poruszajcy si, jest zbyt subtelny dla umysu do uchwycenia. Jest odlegy, lecz bliski. Niepodzielny, a jednak przebywajcy rwnoczenie we wszystkich ywych istotach. To on utrzymuje, niszczy i stwarza wszystkie istnienia. Jest wiatem we wszystkich wiatach, znajdujc si poza zasigiem ciemnoci. Bdc wiedz, przedmiotem wiedzy i Ostateczn Prawd mieszka w sercach wszystkich. O wiecznoci natury materialnej (Prakriti) i wcielajcego si ducha (Puruszy) majcych swe rdo w dwch naturach Kryszny, ktry sam zamieszkuje rwnie w kadej stworzonej istocie jako Najwyszy wiadek (Najwyszy Purusza): Kryszna kontynuowa: O Arduna, wyjaniem ci, czym jest pole, wiedza i przedmiot wiedzy. Mj wielbiciel wiedzc o tym staje si ze mn jednym. Dowiedz si teraz, e zarwno natura materialna (Prakriti) bdca rezerwuarem wszystkich moliwych form materialnych jak i wcielajcy si w te formy duch (indywidualny Purusza)bdc energiami majcymi swe rdo w mojej niszej i wyszej naturzenie maj pocztku i s wieczne majc swe rdo we mnie. Manifestujca si natura (Prakriti) jest przyczyn zrnicowa w wiecie materialnym, Najwyszy Duch jest wiadkiem pola, podczas gdy wcielona dusza przywizuje si do jakoci natury powodujc zmienne uczucia radoci i blu: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, wszystkie modyfikacje (materialne formy) i wszystkie jakoci (dobro, namitno, gnuno) wypywaj z manifestujcej si natury materialnej (Prakriti). Jak to mwi mdrcy natura (Prakriti) jest przyczyn
90
Mikoajewska
Mahabharata
wszystkich materialnych skutkw, instrumentem i dziaajcym czynnikiem, podczas gdy wcielona dusza (indywidualny Purusza) jest przyczyn dowiadczania przyjemnoci lub blu. Rezydujca w naturze wcielona dusza zabawia si jakociami zrodzonymi z natury materialnej i jej przywizanie do tych jakoci jest przyczyn jej ponownych narodzin w zym lub dobrym onie. O Najwyszym Duchu (Najwyszym Puruszy) rezydujcym w ciele mwi si z kolei, e jest tym, ktry obserwuje, aprobuje, podtrzymuje, bdc dowiadczajcym podmiotem, potnym Panem i Najwysz Dusz (Jani). O wyzwalaniu si wcielonej duszy z niewoli ciaa poprzez zdobywanie prawdziwej wiedzy: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, ten kto pozna, czym jest wcielony duch (indywidualny Purusza) i natura materialna (Prakriti) razem ze zrodzonymi z niej jakociami ten nie narodzi si ponownie, cho dziaa zgodnie ze stadium ycia, w ktrym si znajduje. Niektrzy dziki medytacjom poprzez ja dostrzegaj w jani Najwysz Ja, inni praktykuj oddanie zgodnie z systemem Sankhja, jeszcze inni praktykuj oddanie poprzez wykonywanie przydzielonych im dziaa. Jednake nawet ci, ktrzy nie znajc jeszcze praktyk jogi suchaj, co na ten temat maj do powiedzenia inni, bdc oddani temu, co usyszeli, przekraczaj mier. Kada stworzona istota (poruszajca si lub nieruchoma) rodzi si z poczenia pola ze znawc pola (materii z duchem). Zaiste ten widzi, kto dostrzega Najwyszego Pana zamieszkaego we wszystkich ywych istotach, niezniszczalnego w zniszczalnym. Widzc wszdzie Pana obecnego w taki sam sposb posiad prawdziw wiedz i osign najwyszy cel. Widzc, e wszystkie dziaania s wykonywane jedynie przez natur (Prakriti), bo ja nie dziaa, widzi prawdziwie. Ten kto dostrzega, e wielorakie formy ywych istnie maj swe centrum w Tym Jednym i z Niego si rozprzestrzeniaj, ten dociera do Brahmana. Poniewa ta niezniszczalna i niezmienna Najwysza Ja nie ma ani pocztku, ani atrybutw, przeto, chocia przebywa w ciele ani nie dziaa, ani nie zostaje skaona. Tak jak wszechobecny eter z racji swej nieuchwytnoci pozostaje nieskaony tak samo obecna w kadym ciele Ja nie podlega skaeniu. Tak jak jedno soce owietla cay wiat tak Pan pola owietla cae pole.
Ksiga VI
91
Ten kto okiem wiedzy dostrzega rnic miedzy polem i wiadkiem (znawc) pola i widzi proces uwalniania si wcielonej duszy (indywidualnego Puruszy) z natury materialnej (Prakriti), ten dociera do Najwyszego.
Rozmowa XIV: (stanw) natury Joga rozrniania trzech jakoci
2. O trzech jakociach (stanach) natury wicych dusz z ciaem i o przekraczaniu ich dziki wiedzy Wszelkie istnienie ma swj pocztek w Krysznie, ktry zapadnia swym nasieniem pierwotn materi (Prakriti) bdc jego onem: Pan Kryszna rzek: O Arduna, posuchaj teraz o najwikszej z wszystkich mdroci. Mdrcy, ktrzy j zdobyli osignli najwysz doskonao w uwalnianiu si z niewoli ciaa. Uciekajc si do tej mdroci i uzyskujc natur podobn do mojej nie rodz si ponownie nawet wwczas, gdy wiat jest na nowo stwarzany i zachowuj niezmienny spokj w czasie powszechnego rozpadu. Pierwotna niezrnicowana materia (Prakriti) jest moim potnym onem. Tam umieszczam moje nasienie ycia (Ducha) i stamtd rodz si wszystkie istnienia. Dla kadej indywidualnej formy, ktra si rodzi, Prakriti jest jej onem, a ja jestem skadajcym w niej swe nasienie ojcem. Dusz do ciaa przywizuj trzy jakoci (guny) zrodzone z natury materialnej (Prakriti): Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, to trzy odmienne stany (jakoci) natury materialnej (guny)jasno-czysto-dobro (sattwa), namitno-energia (radas) i inercja-ciemno-gnuno (tamas)wi na rne sposoby wieczne wcielone bycie (dusz) z ciaem. Zrodzona z czystoci dobro (sattwa) owiecajca i uwalniajca od grzesznego dziaania wie wcielon dusz z poszukaniem szczcia i wiedzy. Zrodzona z tsknoty i przywizania namitno (radas) majca za sw istot dz wie wcielon dusz z dziaaniem dla zysku. Zrodzona z ignorancji ciemno-gnuno (tamas) dezorientuje wcielon dusz wic j z bdzeniem, prniactwem i spaniem.
92
Mikoajewska
Mahabharata
Dobro przywizuje wcielon dusz do poszukiwania szczcia, namitno wie j z dziaaniem, a gnuno przykrywajc wiedz wie j z bdzeniem. Poszczeglne osoby s rnicowane i szeregowane wedug dominujcych w nich jakoci zrodzonych z natury: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, w czowieku obecne s wszystkie trzy jakoci zrodzone z natury. Jednake, gdy namitno i gnuno zostaj stumione, dominuje dobro. Gdy namitno i dobro zostaj stumione, dominuje ciemno. Gdy ciemno i dobro s stumione, dominuje namitno. Gdy wiato wiedzy rozjania wszystkie bramy ciaa, obecna w danej osobie dobro wzmacnia si. Gdy wzrasta w niej namitno, ronie w niej nienasycenie, aktywno, podejmowanie dziaa, niepokj, tsknota. Gdy wzrasta w niej gnuno, ronie w niej przygnbienie, bierno, bdzenie i uuda. Gdy wcielona dusza opuszcza ciao jednostki zdominowanej przez dobro, dociera do nieskaonych regionw tych, ktrzy znaj Najwyszego. Gdy opuszcza ciao jednostki zdominowanej przez namitno, odradza si ponownie wrd tych, ktrzy s przywizani do dziaania, a gdy opuszcza ciao osoby zdominowanej przez gnuno, trafia do ona, z ktrego narodzi si ignorant. Owocem dobroci jest dobro i nieskazitelno, owocem namitnoci jest cierpienie, a owocem ciemnoci ignorancja. Z dobroci rodzi si wiedza, z namitnoci nienasycenie, a z gnunoci bdzenie, uuda i ignorancja. Zdominowani przez dobro wznosz si ku niebu, zdominowani przez namitno przebywaj porodku, a ci ktrzy popadli w ignorancj, spadaj w d. Dusza, ktra przekracza trzy jakoci zrodzone z natury, uwalnia si od wpywu materii i dociera do Kryszny: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, gdy mdrzec dostrzega, e czynnikiem dziaajcym s jedynie trzy jakoci zrodzone natury (guny) i poznaje to, co je przekracza, dociera do mojej natury. Gdy wcielone bycie (dusza) przekracza te trzy jakoci zrodzone z ciaa, uwalnia si od narodzin, mierci, niedostwa i ndzy i osiga ycie wieczne.
Ksiga VI
93
Nieporuszony w medytacji jogin i wielbiciel Kryszny jest tym, kto przekroczy jakoci zrodzone z natury: Arduna rzek: O Kryszna, po czym mona pozna, e kto przekroczy trzy jakoci zrodzone z natury. Jak on si zachowuje? W jaki sposb je przekracza? Pan Kryszna rzek: O Arduna, ten, kto pozostaje obojtny zarwno wobec iluminacji, awersji i uudy (czyli trzech efektw trzech jakoci natury), gdy si pojawiaj i nie tskni za nimi, gdy ich brakuje; kto siedzi bez ruchu jak kto niezaangaowany, nieporuszony przez te jakoci mylc, e to nie on dziaa lecz te jakoci zrodzone z natury; kto wyrzekszy si wszelkich stara przebywa cakowicie we wasnej jani i dla kogo nie ma rnicy midzy blem i przyjemnoci, grudk ziemi, kamieniem i zotem, krytyk i pochwa, honorem i dyshonorem, przyjacielem i wrogiem, ten wznis si ponad trzy jakoci zrodzone z natury . Ten, kto suy wycznie mi obdarowujc mnie sw niezachwian mioci, wznosi si ponad te jakoci stajc si Brahmanem, gdy to ja jestem miejscem, w ktrym mieszka niemiertelny, niezniszczalny Brahman, wieczne Prawo i absolutna ekstaza.
Rozmowa XV: Joga Najwyszej Osoby
3. O najwyszej wiedzy, ktr jest poznanie Najwyszej Osoby bdcej przyczyn wszechwiata i zamieszkujcej wszystkie ciaa Kryszna opisuje kosmiczne drzewo ycia bdce jedynie odwrconym odbiciem prawdziwego drzewa widzianym przez tych, ktrzy nie uwolnili si z okoww materii: Pan Kryszna rzek: O Arduna, powiadaj, e drzewo figowe Awattha o korzeniach rosncych na grze i gaziach rosncych na dole jest wieczne. Jego limi s Wedy i ten, kto je zna, pozna Wedy. Jego gazie rozbudowuj si ku grze i ku doowi czerpic poywienie z jakoci zrodzonych z natury materialnej. Pkami na jego gaziach s przedmioty zmysowe. Jego korzenie rozcigaj si do wiata czowieka prowadzc do dziaania. Patrzc na nie z dou nie mona pozna ani jego formy, ani dostrzec jego pocztku, koca jak i tego, na czym si opiera.
94
Mikoajewska
Mahabharata
Kryszna naucza, jak pozna prawdziw form tego drzewa docierajc do miejsca, w ktrym przebywa Pradawna Osoba (Kryszna) bdca przyczyn caego wszechwiata: Aby pozna jego prawdziw form naley odci to widziane z dou drzewo Awattha od jego korzeni mieczem obojtnoci i szuka tego miejsca, z ktrego nie ma powrotu mylc: Poszukuj ochrony u Pradawnej Osoby, Pradawnego Czowieka, z ktrego po raz pierwszy wypyn i odwiecznie emanuje cay kosmiczny proces. Do tego wiecznego miejsca dotr ci, ktrzy uwolnili si od pychy i uudy, pokonali zo przywizywania si, nieprzerwanie rozmylaj nad zwizkiem midzy Najwysz i indywidualn jani, uwolnili si od dzy i dualizmu przyjemnoci i blu. Tego wiecznego miejsca nie owietla ani soce, ani ksiyc, ani ogie. To miejsce, z ktrego nie ma powrotu, jest moim najwyszym miejscem. Indywidualne dusze zamieszkujce ciaa s czstkami Pradawnej Osoby (Kryszny), ktre uzaleniy si od ciaa, lecz ktre mog uwolni si od ciaa i wrci do Pana dziki wiedzy: Niemiertelna czstka mojej wasnej jani stajc si w wiecie ycia jednostkow dusz, przyciga do siebie pi zmysw razem z umysem jako szstym zmysem nalecych od natury materialnej. Gdy wcielona dusza ubiera lub porzuca ciao, niesie ze sob sze zmysw tak jak wiatr niesie zapachy. Bawic si uszami, oczami, dotykiem, smakiem, zapachem i umysem czerpie rado z wszystkich zmysowych przedmiotw. Wcielona dusza, ktre pada ofiar uudy jednoczc si z jakociami zrodzonymi z natury, nie widzi mieszkajcego w ciele Pana, lecz kto patrzy okiem wiedzy, potrafi go dostrzec. Mdrcy niestrudzenie praktykujcy jog dostrzegaj mnie mieszkajcego w nich, lecz ci, ktrym brakuje inteligencji i nie kontroluj swych umysw, nie widz mnie mimo swych stara. Kryszna opisuje najwysz wiedz, ktr jest rozpoznanie w nim Najwyszej Jani, ktra przenika i utrzymuje cay wszechwiat jak i tego, kto jest czczony jako Najwysza Osoba: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, wspaniao soca, ktre rozjania cay wiat, jak i wspaniao ognia i ksiyca ma swe rdo we mnie. To ja wchodzc w ziemi podtrzymuj ycie wszystkich ywych istot dziki mojej yciowej energii i stajc si
Ksiga VI
95
soczystym ksiycem (Som) wykarmiam wszystkie zioa. Stajc si yciowym gorcem rezyduj w ciaach ywych istot, ktre oddychaj i jednoczc si z ich wdechem i wydechem trawi cztery rodzaje jada (to, ktre si przeuwa, wysysa, wylizuje i wypija). Rezyduj w sercach wszystkich. We mnie ma rdo zarwno pami jak i wiedza i ich utrata. To ja jestem tym, co jest do poznania poprzez Wedy. To ja jestem znawc Wed i autorem Wedanty. We wszechwiecie istniej dwa rodzaje istot: zmienne, ktre ulegaj zniszczeniu i niezmienne, ktre s niezniszczalne. Lecz oprcz nich jest jeszcze Najwyszy Duch zwany Najwysz Jani, ktry bdc Wiecznym Panem przenika i utrzymuje przy yciu wszystkie trzy wiaty. I poniewa ja sam przewyszam zarwno wszystko to, co jest zmienne (ulega zniszczeniu) jak i to, co jest niezmienne (niezniszczalne), jestem w wiecie ludzi i w Wedach wychwalany jako Najwysza Osoba. Ten, kto wolny od uudy poznaje mnie, Najwysz Osob, zdobywa najwysz wiedz i oddaje mi najwysz cze caym swym istnieniem. O Arduna, zadeklarowaem ci wanie najwysz wiedz nalec do najwikszych tajemnic. Ten, kto j zdoby zostaje obdarzony najwyszym wgldem i bez wahania wypenia swoje wszystkie obowizki.
Rozmowa XVI: Joga rnicy midzy osobami o naturze boskiej i demonicznej
4. O rnicy midzy istotami o naturze demonicznej i boskiej tkwicej w odrzuceniu przez demony wiary w to, e istnieje co wicej ni dza Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, brak lku, czysto serca, wytrwao w medytacjach i w poszukiwaniu wiedzy, dobroczynno, samo-kontrola, ofiara, asceza, prawo, brak przemocy, uczciwo, uwolnienie si od gniewu, wyrzeczenie, spokj, niech do krytykowania innych, wspczucie, brak zawici, agodno, skromno, wigor, zdecydowanie, brak niepokoju, czysto, brak pychy i ktliwoci charakteryzuj tych, ktrzy urodzili si z natur bosk. Hipokryzja, brak uprzejmoci pycha, prno, skonno do gniewu i ignorancja charakteryzuj z kolei tych, ktrzy urodzili si z natur demoniczn. Cechy boskie prowadz do wyzwolenia, podczas gdy demoniczne zniewalaj. Nie rozpaczaj, bo ty sam urodzie si z cechami boskimi.
96
Mikoajewska
Mahabharata
Osoby o naturze demonicznej nie wiedz, czym jest dziaanie i wyrzeczenie. Nie ma wrd nich ani czystoci, ani dobra, ani uczciwoci. Ogaszaj, e cay wszechwiat jest nierzeczywisty, pozbawiony kierujcej zasady i rzdzcego nim Pana i powsta wycznie z poczenia mczyzny z kobiet kierujcych si dz. Majc tak wizj wszechwiata te istoty o faszywej jani, niewielkim wgldzie i gwatownych uczynkach wyrastaj na wrogw wszechwiata doprowadzajc do jego zniszczenia. ywic dze nie do nasycenia, peni hipokryzji, prnoci i szalestwa przyjmujc faszywe pojcia i ulegajc uudzie uprawiaj rne bezbone praktyki. Widzc w mierci jedyne ograniczenie, a w zaspokojeniu swej dzy swj najwyszy cel, uwaaj, e poza tym nie ma nic. W niewoli faszywych nadziei, we wadzy dzy i gniewu zazdroszcz innym ich dbr. Myl: Te dobra musz nalee do mnie. To bogactwo dodam to tego, co ju posiadam. Tego wroga ju zabiem i wkrtce zabij te innych. To ja jestem panem i wszystkie przyjemnoci s dla mnie. Odnosz sukcesy, jestem potny i szczliwy. Jestem bogaty i dobrze urodzony. Czy jest na wiecie kto, kto by mi dorwna? Bd skada ofiary i rozdawa dary, abym mg jeszcze bardziej si weseli. Bdc ofiarami swej ignorancji, miotani od natoku myli, zapltani w sieci uudy, aknc zdobycia przedmiotw swej dzy pograj si coraz bardziej w piekle. Zarozumiali, zacici, peni dumy i zatruci bogactwem wykonuj z hipokryzj rytuay ofiarne amic wite zasady obrzdkw. Ofiary swej prnoci, wadzy, dumy, dzy i gniewu nienawidz mnie mieszkajcego zarwno w ich, jak i w ciaach innych. Tych nienawidzcych mnie bezbonikw i okrutnikw wrzucam ponownie do demonicznego ona. Rodzc si wielokrotnie z demonicznego ona, powtarzaj swe ycie w uudzie i nie docierajc do mnie yj w najpodlejszym stanie. Trzy bramy rujnujce dusz prowadz do pieka: dza, gniew i nienasycona chciwo. Naley ich zaniecha. Czowiek, ktry zamkn te trzy bramy prowadzce do ciemnoci, dziaa na rzecz wasnego dobra i dociera do najwyszego miejsca realizujc najwyszy cel. Ten, kto zaniedbuje obrzdki i rozporzdzenia opisane w witych pismach i dziaa jedynie pod wpywem dzy i pragnienia, nie zdobdzie nigdy ani doskonaoci, ani szczcia i nie zrealizuje nigdy najwyszego celu. O Arduna, wite pisma powinny by dla ciebie autorytetem w determinowaniu tego, co naley i czego nie naley czyni, bo
Ksiga VI
97
podczas swego ycia na ziemi powiniene wykona te dziaania, ktra zostay przydzielone twej kacie w witych pismach.
Rozmowa XVII: Joga trzech rodzajw wiary
5. O zgodnoci wiary czowieka z jego natur Arduna rzek: O Kryszna, pod wpywem jakich cech natury s ci, ktrzy nie troszcz si o nakazy witych pism i skadaj ofiary zgodnie z wasn indywidualn wiar? Czy kieruje nimi dobro, namitno, czy ciemno? Pan Kryszna rzek: O Arduna, wiara wcielonej duszy moe by trojakiego rodzaju zalenie od tego, w jak wcielia si natur: dobra, namitna lub ciemna. Wiara danej jednostki jest bowiem w zgodzie z jej natur. Jej natura jest taka jak jej wiara; jej wiara jest taka jak ona. Dobry czowiek oddaje cze bogom, czowiek zdominowany przez namitno oddaje cze rakszasom i jakszom, a ten, ktry jest opanowany przez ciemno, oddaje cze duchom i upiorom. Ci, ktrzy praktykuj surowe umartwienia, ktre nie s zalecane przez wite pisma, padli ofiar hipokryzji i dumy poganiani przez dz i przemoc. Pozbawieni orientacji, torturujc swej ciaa i mnie, ktry w nich mieszkam, s w swej naturze demoniczni. Rne jakoci natury determinuj rwnie rodzaj poywienia, ktry si preferuje jak i rodzaje ofiary, ascezy i darw. Tak wic istniej trzy rodzaje poywienia. Dobre jest to jado, ktre wydua okres ycia, zwiksza energi, daje si, dobre samopoczucie, rado i zdrowie, ktre jest smaczne, odywcze. Namitne jest z kolei jado gorzkie, kwane, solone, zbyt gorce, pikantne, suche, palce, ktre wywouje bl, cierpienie i chorob. Jako ciemnoci ma natomiast jedzenie zimne, niesmaczne, cuchnce i zepsute, ktre jest brudne i stanowi odpadki. Ofiara jest dobra, gdy bdc w zgodzie z tym, co nakazane przez wite pisma jest wykonana przez ludzi o dobrej naturze, ktrzy nie myl o osigniciu okrelonego owocu i traktuj jej wykonanie jako swj obowizek. Ofiara ma charakter namitny, gdy jest wykonywana przez ludzi namitnych z nadziej na uzyskanie okrelonego owocu lub nawet dla popisu i wystawnoci. Ofiara ma charakter ciemnoci, gdy jest wykonywana przez ignoranta niezgodnie z waciwym obrzdkiem, bez odpowiedniej wiary, jedzenia i waciwych mantr, bez uiszczenia odpowiednich opat braminom, ktrzy j prowadz. Do ascetycznych praktyk cielesnych zalicza si oddawanie czci bogom, braminom, nauczycielom i ludziom wiedzy, utrzymywanie
98
Mikoajewska
Mahabharata
czystoci, wstrzemiliwo i brak przemocy. Do ascetycznych wicze wasnej mowy zalicza si prawdomwno, unikanie agitacji, wypowiadanie sw akceptowanych i korzystnych, recytowanie Wed. Do ascetycznych wicze wasnego umysu nale utrzymywanie spokoju, agodno, maomwno, samokontrola, czysto wasnych skonnoci. Wykonywanie tych trzech typw ascetycznych praktyk ma jako dobroci, gdy jest wykonywane z wiar i oddaniem przez tych, ktrzy nie myl o owocu. Jako namitnoci ma wwczas, gdy jest wykonywane z hipokryzj w celu zdobycia szacunku, honoru i czci. Jako ciemnoci ma z kolei wwczas, gdy jest wykonywane pod wpywem zudnych przekona, z torturowaniem wasnej jani lub w celu zniszczenia jakiej innej osoby. Dar jest dobry, gdy jest oferowany, dlatego e powinien by oferowany, jest dany temu, kto nie moe go odpaci, jest dany we waciwym czasie i waciwej osobie. Ma on cechy namitnoci, gdy jest dany niechtnie, z myl o odpacie czy owocu. Ma jako ciemnoci, gdy jest dany z pogard w nieodpowiednim miejscu i czasie i nieodpowiedniej osobie. OM, TAT, SAT jest potrjnym symbolem Brahmana. Od najdawniejszych czasw uwica on braminw, Wedy i ofiary. Wszystkie inwokacje do Brahmana podczas dawania darw, skadania ofiar i praktykowania ascezy rozpoczynaj si od wypowiadania sylaby OM. Ci ktrzy pragn wyzwolenia nie oczekujc owocu wypowiadaj rwnie TAT. Z kolei SAT jest wypowiadane, aby wskaza na istnienie i dobro. Wypowiada si je we wszystkich dobrze wrcych dziaaniach. Niezmienno w skadaniu ofiar, obdarowywaniu i ascezie jak i dziaanie na ich rzecz s rwnie nazywane SAT. Przeciwiestwem SAT jest kada ofiara, kady dar i asceza wykonywane bez wiary, ktre nie licz si ani w yciu doczesnym ani po mierci.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section XXXVII-XLI (Bhagavat-Gita Parva).
Ksiga VI
99
Opowie 70 Arduna podejmuje walk dedykujc j Krysznie

1. Kryszna podsumowujc swe nauki wyjania, e prawdziwe wyrzeczenie jest zdolnoci do realizowania swego obowizku, tj. wykonywania tego, co si powinno; 2. O piciu czynnikach realizujcych dziaanie; 3. O rnych rodzajach wiedzy, dziaania i sprawcy dziaania klasyfikowanych wedug jakoci natury; 4. O rnych rodzajach rozumienia i wytrwaoci klasyfikowanych wedug jakoci natury; 5. O trzech rodzajach szczcia klasyfikowanych wedug jakoci natury; 6. O podziale obowizkw w spoeczestwie klasyfikowanych wedug jakoci natury; 7. O uzyskiwaniu perfekcji poprzez realizowanie wasnych obowizkw; 8. O docieraniu do Brahmana i Kryszny poprzez realizowanie swych obowizkw; 9. O tym jak nauki Kryszny stosuj si do przypadku Arduny; 10. Arduna bdc wielbicielem Kryszny podejmuje walk dedykujc j Krysznie.
Pan Kryszna rzek: O Arduna, dedykujc mi w swym sercu wszystkie swoje dziaania, widzc we mnie Najwyszego Pana poddaj kontroli swj umys koncentrujc na mnie wszystkie swoje myli. W ten to sposb, dziki mojej asce pokonasz wszystkie trudnoci. Jednake, jeeli z wasnej prnoci mnie nie posuchasz, doprowadzisz si do zguby. Ulegajc uudzie swej prnoci mylisz nie bd walczy. Twoje postanowienie jest jednak daremne, bo twoja natura ci zniewoli. To, czego nie chcesz uczyni z powodu uudy, uczynisz nawet wbrew swej woli zniewolony przez swe wasne dziaania zrodzone z twojej natury. ... Arduna rzek: O Niezniszczalny, moja uuda zostaa rozwiana i dziki Twej asce odzyskaem orientacj. Moje wtpliwoci zostay rozwiane. Jestem zdecydowany. Bd dziaa zgodnie z Twymi sowy. (Mahbharta, Bhishma Parva, Section XLII)
Rozmowa XVIII: Joga wyzwolenia poprzez wyrzeczenie
1. Kryszna podsumowujc swe nauki wyjania, e prawdziwe wyrzeczenie jest zdolnoci do realizowania swego obowizku, tj. wykonywania tego, co si powinno Arduna rzek: O Kryszna, wytumacz mi prawdziw natur rezygnacji (sanyasa) i wyrzeczenia (tyaga)? Pan Kryszna rzek: O Arduna, rezygnacj nazywa si zrezygnowanie z wykonania wszelkich dziaa motywowanych pragnieniem, a wyrzeczeniem nazywa si podejmowanie dziaa z obojtnoci wobec ich owocw. Niektrzy mdrcy twierdz bowiem, e dziaania same w sobie s zem i naley ich zaniecha, podczas gdy inni gosz, e nie wolno zaprzestawa skadania ofiar, obdarowywania i umartwiania si. Posuchaj w tej sprawie mojej wasnej opinii.
100
Mikoajewska
Mahabharata
O Arduna, nie naley nigdy rezygnowa z aktw ofiarnych, obdarowywania i umartwie, gdy one oczyszczaj nawet mdrca. Naley je jednak wykonywa bez przywizywania si i bez pragnienia owocu. Taka jest moja niepodwaalna i ostateczna opinia. Rezygnacja z dziaania, ktre powinno zosta wykonane jest niesuszna. Ten, kto rezygnuje z wykonania swego obowizku z ignorancji, jest pod wpywem ciemnoci. Ten kto rezygnuje z wykonania swego obowizku z lku przed fizycznym blem i przewidywanym smutkiem, jest we wadzy namitnoci i nie zdobdzie nagrody, ktr przynosi prawdziwe wyrzeczenie. Ten, kto wykonuje przypisany mu obowizek bez przywizania wyrzekajc si wszelkiego owocu, jest pod wpywem dobroci. Mdry, dziaajcy pod wpywem guny dobroci czowiek, ktry wykonuje swj obowizek wyrzekajc si owocw, jest wolny od wtpliwoci, nie ma awersji do dziaa nieprzyjemnych, ani nie jest przywizany do dziaa przyjemnych. Poniewa wcielona dusza nie moe cakowicie zrezygnowa z dziaa, przeto za prawdziwie wyrzeczonego uwaa si tego, kto wyrzeka si owocw dziaania. Ci, ktrzy nie wyrzekli si w ten sposb, dowiadczaj po mierci przyjemnego, nieprzyjemnego lub mieszanego owocu dziaania, podczas gdy prawdziwie wyrzeczeni nie dowiadczaj adnego uwolniwszy si od prawa karmy. 2. O piciu czynnikach realizujcych dziaanie Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, posuchaj o piciu czynnikach potrzebnych do realizacji kadego dziaania, o ktrych naucza Sankhja. S to: miejsce dziaania (ciao), sprawca dziaania, rnego rodzaju instrumenty-organy dziaania, rnego rodzaju wysiki i opatrzno (los). Kade dziaanie czowieka, dobre czy ze, podejmowane przez jego ciao, mow czy umys, jest wykonywane przez te pi czynnikw. Skoro tak jest, czowiek uwaajcy samego siebie za wycznego sprawc dziaania nie widzi prawdziwie, podczas gdy ten, kto jest wolny od faszywego postrzegania swej jani, ktrego rozumienie nie jest zanieczyszczone, nawet zabijajc wszystkich tych ludzi, nie jest zakuwany w kajdany karmy. Wiedza, przedmiot wiedzy i dowiadczajcy podmiot s potrjnym bodcem do dziaania. Organy-narzdzia dziaania, dziaanie i czynnik dziaajcy stanowi potrjny skadnik dziaania. 3. O rnych rodzajach wiedzy, dziaania i sprawcy dziaania klasyfikowanych wedug jakoci natury Jako wiedzy, dziaania i sprawcy dziaania zale o trzech jakoci zrodzonych z natury.
Ksiga VI
101
Jako dobroci ma ta wiedza, dziki ktrej mona we wszystkich rzeczach dostrzec Jedno Wieczne Bycie, niepodzielno w podzielonym. Jako namitnoci ma wiedza widzca odmienne bycia w rnych ywych istotach z powodu ich oddzielenia. Jako ciemnoci ma z kolei ta wiedza, ktra przywizuje si do jednego indywidualnego skutku, traktujc go jakby by wszystkim bez interesowania si jego przyczyn i bez prb uchwycenia umysem tego, co rzeczywiste. Jako dobroci ma to dziaanie, ktre jest zgodne z nakazami witych pism, jest wykonane bez przywizania, bez awersji i bez pragnienia przez tego, kto nie tskni za jego owocem. Jako namitnoci ma to dziaanie, ktre jest wykonane w wielkim napiciu przez kogo, kto chce zdoby przedmiot swej dzy lub jest pod naciskiem swego faszywego ego. Jako ciemnoci ma dziaanie podjte pod wpywem uudy, bez zwaania na jego konsekwencje, straty, bl zadany innym i wasn moc. Jako dobroci posiada ten sprawca dziaania, ktry jest wolny od przywizania, egotyzmu i wtpliwoci, wypeniony energi i obojtny zarwno wobec sukcesu jak i poraki. Jako namitnoci ma sprawca dziaania miotany przez sprzeczne uczucia, szukajcy owocu dziaania, nienasycony, nieczysty, o zmiennych nastrojach. Jako ciemnoci z kolei posiada ten sprawca dziaania, ktry nie przykada si do dziaania, jest zdezorientowany, zawzity, faszywy, zoliwy, leniwy, przygnbiony, ocigajcy si. 4. O rnych rodzajach rozumienia i wytrwaoci klasyfikowanych wedug jakoci natury Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, posuchaj teraz o rodzajach rozumienia i wytrwaoci klasyfikowanych wedug jakoci natury. Jako dobroci ma to rozumienie, ktre wie, czym jest dziaanie i czym jest bezczynno, co powinno i co nie powinno zosta wykonane, czym jest lkliwo i czym jest nieustraszono, czym jest niewola i czym jest wyzwolenie. Jako namitnoci ma to rozumienie, ktry nie rozpoznaje dobra i za, jak i tego, co powinno i co nie powinno zosta wykonane. Jako ciemnoci ma z kolei to rozumienie, ktre uwaa zo za dobro i postrzega wszystko w przekrcony sposb. Jako dobroci ma ta niezachwiana wytrwao, dziki ktrej poprzez swe oddanie i koncentracj dana osoba kontroluje aktywno swego umysu, swe yciowe oddechy i zmysy. Wytrwao ma jako namitnoci, gdy dana osoba bierze pod
102
Mikoajewska
Mahabharata
uwag zasady Prawa, Przyjemnoci i Zysku szukajc owocu. Jako ciemnoci ma ta wytrwao, ktra nie pozwala danej osobie wyzby si lenistwa, lku, smutku, przygnbienia i uudy. 5. O trzech rodzajach szczcia klasyfikowanych wedug jakoci natury Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, posuchaj teraz o trzech rodzajach szczliwoci. Jako dobroci ma to szczcie, ktre jest najpierw jak trucizna stajc si na kocu jak eliksir niemiertelnoci i ktre wypywa z jasnego zrozumienia Najwyszej Jani. Jako namitnoci ma to szczcie, ktre pynie z kontaktu zmysw ze zmysowymi przedmiotami, ktre jest najpierw jak eliksir niemiertelnoci, bdc na koniec jak trucizna. Jako ciemnoci ma to szczcie, ktre udzi dusz od pocztku do koca i ktre pynie ze spania, lenistwa i gupoty. 6. O podziale obowizkw w spoeczestwie klasyfikowanych wedug jakoci natury O Arduna, ani na ziemi, ani w niebie wrd bogw nie ma takiego istnienia, ktre byoby wolne od trzech jakoci zrodzonych z natury. Obowizki przypisane czterem kastom (braminom, wojownikom, posplstwu i szudrom) odpowiadaj rnym jakociom zrodzonym z natury. Obowizkiem bramina zrodzonym z jego natury jest asceza, zachowywanie spokoju, samo-kontrola, czysto, prawo, wiedza, wybaczanie, dowiadczenie i wiara. Obowizkiem wojownika zrodzonym z jego natury jest odwaga, energia, zdecydowanie, umiejtno walki, nieuciekanie przed walk, szczodro, sprawowanie wadzy. Naturalnym obowizkiem posplstwa zrodzonym z ich natury jest uprawianie ziemi, dozorowanie byda, handel, a naturalnym obowizkiem szudrw jest suba. 7. O uzyskiwaniu perfekcji poprzez realizowanie wasnych obowizkw Kady czowiek oddany swym wasnym obowizkom zdobywa doskonao. Posuchaj w jaki sposb to si dzieje. Poprzez realizowanie wasnych obowizkw oddaje on cze Najwyszemu, w ktrym wszystkie istnienia maj swj pocztek i ktry przenika wszystko.
Ksiga VI
103
Realizujc obowizek wyniky z wasnej natury nie naraa si na grzech. Lepiej wic wykona nawet niedoskonale swj wasny obowizek ni doskonale realizowa cudzy. Nigdy nie naley powstrzymywa si od wykonania dziaania waciwego dla wasnej natury, choby nawet byo ono skaone zem, bo wszystkie dziaania s spowite w zo tak jak ogie jest spowity w dym. Ten, ktrego umys jest cakowicie wolny od przywizania, kto opanowa sw ja i uwolni si od dzy, ten drog wyrzeczenia (realizowania swych obowizkw z cakowit obojtnoci wobec ich owocu-rezultatu) uzyskuje najwysz perfekcj uwolnienia si od karmy. 8. O docieraniu do Brahmana i Kryszny poprzez realizowanie swych obowizkw Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, posuchaj, jak ten, kto uzyska ten rodzaj perfekcji (uwolni si od karmy) dociera do Brahmana, co jest ukoronowaniem wiedzy. Z czystym umysem opanowujc sam siebie, wycofujc swe zmysy z wszystkich zmysowych przedmiotw, odrzucajc zarwno zachwyt jak i awersj przebywa w odosobnionym miejscu, jedzc niewiele i ograniczajc sw mow, ciao i umys. Zawsze nastawiony na medytacj i koncentracj pozostaje na wszystko obojtny. Wyrzekszy si swego faszywego ego, przemocy, pychy, dzy i gniewu ze spokojnym umysem czy si z Brahmanem. Stajc si jednym z Brahmanem, uspokojony, nad niczym nie boleje i niczego nie pragnie. Widzc jedno we wszystkich istnieniach osiga najwyszy stopie uwielbienia (oddania) dla mnie. Poprzez to oddanie mnie poznaje: kim naprawd jestem i jaka jest moja miara. Prawdziwie mnie poznajc natychmiast si ze mn czy. Realizujc wytrwale swe obowizki, szukajc we mnie ochrony dziki mej asce zdobywa miejsce, ktre jest wieczne i niezniszczalne. 9. O tym jak nauki Kryszny stosuj si do przypadku Arduny Kryszna wyjania Ardunie, e do walki zmusi go jego wasna natura, bo to natura dziaa a nie ja i skania go do zadedykowania mu swego dziaania: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, dedykujc mi w swym sercu wszystkie swoje dziaania, widzc we mnie Najwyszego Pana poddaj kontroli swj umys koncentrujc na mnie wszystkie
104
Mikoajewska
Mahabharata
swoje myli. W ten to sposb, dziki mojej asce pokonasz wszystkie trudnoci. Jednake, jeeli z wasnej prnoci mnie nie posuchasz, doprowadzisz si do zguby. Ulegajc uudzie swej prnoci mylisz nie bd walczy. Twoje postanowienie jest jednak daremne, bo twoja natura ci zniewoli. To, czego nie chcesz uczyni z powodu uudy, uczynisz nawet wbrew swej woli zniewolony przez swe wasne dziaania zrodzone z twojej natury. Pan mieszka w sercach wszystkich istnie powodujc sw moc, e zataczaj one koo, jakby byy osadzone na jakiej zbudowanej z materii maszynie. Szukaj w nim ochrony ca sw istot. Dziki jego asce zdobdziesz najwyszy spokj i dotrzesz do miejsca, ktre jest wieczne. Kryszna majc w Ardunie przyjaciela wyjania mu w swej poufnej mowie, e bycie jego wielbicielem i zadedykowanie mu swych dziaa jest drog prowadzc do wyzwolenia duszy z niewoli materii: Pan Kryszna kontynuowa: O Arduna, przekazaem ci wiedz jak najbardziej poufn. Po jej przemyleniu, sam zadecyduj, co uczyni. Raz jeszcze posuchaj moich boskich sw wypowiadajcych najgbsz z wszystkich tajemnic. Poniewa jeste moim przyjacielem, powiem ci o tym, co jest dla ciebie korzystne. Skup wycznie na mnie swj umys, bd moim wielbicielem, skadaj mi ofiary i bij przede mn pokony i wtedy do mnie dotrzesz. Obiecuj ci to, bo jeste mi drogi. Porzu wszystkie inne obowizki i we mnie jednym szukaj ochrony. Nie poddawaj si duej rozpaczy, bo ja uwolni ci od wszelkiego za. Wiedza, ktr ci przekazaem jest poufna i nie powiniene jej nigdy przekazywa komu, kto nie praktykuje ascezy, nie jest moim wielbicielem lub mwi o mnie le. Lecz ten, kto naucza tej najwyszej tajemnicy tych, ktrzy s mi oddani, oferujc mi w ten sposb swe najwysze uwielbienie, z ca pewnoci dotrze do mnie. aden czowiek nie moe suy mi lepiej ni on i nikt na ziemi nie bdzie mi od niego droszy. Nawet ten, kto bdzie rozmyla nad t wit rozmow midzy nami, bdzie oddawa mi cze ofiarujc mi wiedz. Nawet ten, ktry z wiar i bez czepiania si drobiazgw wysucha recytacji tej naszej rozmowy, uwolni si od ponownych narodzin i zdobdzie bogosawione regiony tych, co wykonuj pobone czyny. 10. Arduna bdc wielbicielem Kryszny podejmuje walk dedykujc j Krysznie Koczc sw wypowied Pan Kryszna rzek: O Arduna, czy wysuchae mnie z umysem skoncentrowanym, nie uciekajcym
Ksiga VI
105
ku innym przedmiotom? Czy twoja wynika z ignorancji uuda zostaa zniszczona? Arduna rzek: O Niezniszczalny, moja uuda zostaa rozwiana i dziki Twej asce odzyskaem orientacj. Moje wtpliwoci zostay rozwiane. Jestem zdecydowany. Bd dziaa zgodnie z Twymi sowy . Koczc swe sprawozdanie z rozmowy Kryszny z Ardun Sandaja rzek do suchajcego go niewidomego krla Dhritarasztry: O krlu, opowiedziaem ci rozmow midzy Wasudew i Ardun, ktra jest cudowna i wita i od ktrej wosy je si na gowie. Dziki darowi proroka Wjasy wysuchaem tej najwyszej tajemnicy, ktr jest doktryna jogi, z ust samego Kryszny, ktry jest mistrzem jogi. Moja rado nie ma koca. Tam, gdzie jest mistrz jogi Kryszna i tam, gdzie jest wielki ucznik Arduna, tam jest rozwj, zwycistwo, wielko i wieczna sprawiedliwo.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section XLII (Bhagavat-Gita Parva).
106
Mikoajewska
Mahabharata
Opowie 71 Pierwszy dzie wielkiej ofiary Bharatw na polach Kurukszetry

1. Judhiszthira prosi Bhiszm, Dron, Kryp i alj o zgod na podjcie z nimi walki i zabicie ich za cen pokonania Kauraww; 2. Karna ponownie odmawia Krysznie podjcia walki po stronie Pandaww deklarujc swe oddanie Durjodhanie; 3. Jeden z Kauraww, Jujutsu, przechodzi na stron Pandaww; 4. Sandaja opisuje pierwsze stracie Kauraww z Pandawami; 5. Pojedynek Bhiszmy z synem Arduny Abhimanju; 6. Pierwsze ofiary wojny po stronie Pandaww: mier dwch synw krla Wiraty, Bhumimdaji i Swety; 7. Wie o mierci Swety wywouje zamt w sercu krla Dhritarasztry; 8. Bhiszma sieje spustoszenie w armii Pandaww.
Judhiszthira przedar si przez wrogie szeregi najeone strzaami i ostrzami i gdy dotar wreszcie do Bhiszmy pochyli si w pokonie dotykajc jego stp i rzek: O seniorze mego rodu, niech bdzie ci chwaa. To ty bdziesz naszym przeciwnikiem w tej bitwie. Daj nam swoje przyzwolenie na prowadzenie walki i pobogosaw nas. Bhiszma rzek: O synu, gdyby nie przyszed do mnie ze sw prob, rzucibym na ciebie kltw, ktra na pewno przyniosoby ci klsk. Teraz jednak zadowolie mnie swym dziaaniem. Walcz i zwyciaj. Zdobd w tej bitwie wszystko, czego pragniesz. Wypowiedz sw prob, abym mg j speni i zapewni ci zwycistwo. Kaurawowie uczynili ze mnie niewolnika swego bogactwa i dlatego przemawiam do ciebie jak bezsilny eunuch. ... Judhiszthira rzek: O seniorze mego rodu, kaniam si tobie. Skoro pytasz mnie z tak wielkim uporem, musz ci prosi o poinformowanie mnie, jak moemy pokona ciebie, ktry jeste nie do pokonania. Powiedz mi o tym, jeeli uwaasz to za suszne, gdy byoby to dla nas naprawd korzystne. (Mahbharta, Bhishma Parva, Section XLIII) 1. Judhiszthira prosi Bhiszm, Dron, Kryp i alj o zgod na podjcie z nimi walki i zabicie ich za cen pokonania Kauraww Sandaja speniajc prob niewidomego krla Dhritarasztry kontynuowa swe szczegowe sprawozdanie z bitwy Kauraww z Pandawami. Rzek: O krlu, widok Arduny, ktry ponownie uchwyci w donie swj uk, armia Pandaww powitaa gonym krzykiem wzmacnianym przez dochodzce ze wszystkich stron gone dwiki konch, bbnw i rogw. Na nieboskonie gromadziy si coraz wiksze tumy bogw, gandharww i Siddhw chcc by
Ksiga VI
Opowie 71 Kurukszetra
107
wiadkami tej wielkiej ofiary bitewnej na witych polach Kurukszetry. Przybyli tam rwnie riszi prowadzeni przez Indr, ktry sam syn z setki zoonych ofiar, chcc na wasne oczy zobaczy t strasz rze. Wszyscy czekali na pierwsze strzay. Tymczasem heroiczny Judhiszthira zwany Krlem Prawa ku zaskoczeniu wszystkich patrzc z wysokoci swego rydwanu na dwie uformowane do bitwy armie, potne i niespokojne jak dwa oceany, zszed na ziemi ze swego rydwanu, odoy bro, zdj zbroj i ze wzrokiem skupionym na seniorze Hastinapury Bhiszmie i zoonymi pobonie domi ruszy pieszo w kierunku wschodnim, gdzie stay oddziay wroga. Gdy tak szed nie wypowiadajc nawet jednego sowa, doczyli do niego Arduna, jak i pozostali trzej Pandawowie i Kryszna Wasudewa. Za nimi ruszyli take inni zaniepokojeni krlowie. Arduna rzek: O krlu, co czynisz? Dlaczego opuszczasz swych braci i idziesz pieszo na wschd w kierunku wrogiej armii? Bhima rzek: O Krlu krlw, dokd idziesz porzuciwszy sw zbroj, bro i braci zmierzajc w kierunku uzbrojonego wroga? Nakula rzek: O Judhiszthira, jeste moim najstarszym bratem i gdy tak idziesz porzuciwszy bro w kierunku wroga, odczuwam strach. Wyjanij nam, dokd idziesz? Sahadewa rzek: O krlu, dokd zmierzasz? Dlaczego idziesz nieuzbrojony w kierunku tych przeraliwych i niezmierzonych dywizji, z ktrymi powinnimy walczy? Mimo tych pyta, Judhiszthira szed dalej bez sowa. Kryszna rzek wwczas z umiechem do zaniepokojonych braci: O Pandawowie, znam doskonale zamiar Judhiszthiry. Nie rozpocznie on walki, zanim nie odda nalenych honorw starszynie swego rodu. Czybycie zapomnieli o pouczeniach starszych, e zwycistwo zdobdzie ten, kto przed rozpoczciem walki z wyszymi rang odda im nalene hody? Takie jest te moje zdanie. Wrd Kauraww rwnie dao si zauway wielkie poruszenie. Patrzc na idcego w ich kierunku Judhiszthir szeptali midzy sob: O bracia, Judhiszthira przynosi hab caemu naszemu rodowi. Nie ma bowiem wtpliwoci, e ten przeraony nasz si tchrzliwy krl chce szuka u Bhiszmy ratunku i idzie w naszym kierunku poganiany strachem, cho jest ochraniany przez Ardun i swych pozostaych braci. Cho wychwala go cay wiat, nie mona go duej nazywa wojownikiem, skoro jego serce zamiera ze strachu przed bitw. I peni pogardy dla Pandaww i towarzyszcego im Kryszny, czujc si lepszymi od nich, zaczli wychwala samych siebie pograjc si w coraz wikszym samozadowoleniu.
108
Mikoajewska
Mahabharata
Judhiszthira przedar si przez wrogie szeregi najeone strzaami i ostrzami i gdy dotar wreszcie do Bhiszmy, pochyli si w pokonie dotykajc jego stp i rzek: O seniorze mego rodu, niech bdzie ci chwaa. To ty bdziesz naszym przeciwnikiem w tej bitwie. Daj nam swoje przyzwolenie na prowadzenie walki i pobogosaw nas. Bhiszma rzek: O synu, gdyby nie przyszed do mnie ze sw prob, rzucibym na ciebie kltw, ktra na pewno przyniosoby ci klsk. Teraz jednak zadowolie mnie swym dziaaniem. Walcz i zwyciaj. Zdobd w tej bitwie wszystko, czego pragniesz. Wypowiedz sw prob, abym mg j speni i zapewni ci zwycistwo. Kaurawowie uczynili ze mnie niewolnika swego bogactwa i dlatego przemawiam do ciebie jak bezsilny eunuch. Judhiszthira rzek: O wieki mdrcu, jeeli pragniesz naszego dobra, kadego dnia myl rwnie o tym, co jest korzystne dla nas. Walcz jednak na rzecz zwycistwa Kauraww. O to ci prosz. Bhiszma rzek: O Bharata, bd walczy z tob jak z moim wrogiem. Powiedz mi jednak, co mog dla ciebie uczyni, jakiej pomocy mog ci udzieli? Wypowiedz to, co powiedzie musisz. Judhiszthira rzek: O seniorze mego rodu, kaniam si tobie. Skoro pytasz mnie z tak wielkim uporem, musz ci prosi o poinformowanie mnie, jak moemy pokona ciebie, ktry jeste nie do pokonania. Powiedz mi o tym, jeeli uwaasz to za suszne, gdy byoby to dla nas naprawd korzystne. Bhiszma rzek: O synu Kunti, nie ma takiej osoby, ktra zdoaaby mnie pokona walczc ze mn. Nie zdoaby tego dokona nawet sam Indra. Judhiszthira rzek: O seniorze mego rodu, kaniam si tobie, zdrad nam wic to, w jaki sposb wrg moe spowodowa podczas bitwy tw mier? Bhiszma rzek: O Judhiszthira, nie widz takiej osoby, ktra mogaby zabi mnie podczas bitwy i nie nadszed jeszcze czas na moj mier, o ktrej dziki darowi mego ojca mog sam zadecydowa. Musisz wic czeka, a najdzie waciwy moment. Judhiszthira przyj z pokor sowa Bhiszmy chylc przed nim gow i ruszy dalej w kierunku rydwanu swego nauczyciela Drony przedzierajc si przez zbrojne oddziay wroga. Po pobonym okreniu go i oddaniu mu nalenych honorw rzek do tego bramina, ktry by nie do pokonania: O nauczycielu, powiedz mi, jak mam z tob walczy nie popeniajc grzechu i jak za twoim przyzwoleniem mam pokona moich wrogw? Drona rzek: O Judhiszthira, gdyby nie przyszed do mnie przed rozpoczciem walki, rzucibym na ciebie kltw. Zadowolie
Ksiga VI
109
mnie jednak w peni sw pokor i oddanymi mi honorami. Daj ci wic moje przyzwolenie na walk i zwycienie nas. Pro mnie o co zechcesz, co byoby dla ciebie korzystne. Kaurawowie uczynili mnie niewolnikiem swego bogactwa i dlatego przemawiam do ciebie jak bezsilny eunuch. Walczc po stronie Kauraww, bd si modli o twoje zwycistwo. Judhiszthira rzek: O wielebny braminie, jeeli pragniesz naszego dobra, kadego dnia myl rwnie o tym, co jest korzystne dla nas. Walcz jednak na rzecz zwycistwa Kauraww. O to ci prosz. Drona rzek: O Krlu Prawa, twoje zwycistwo jest pewne, bo masz po swej stronie Kryszn. Kryszna jest tam, gdzie s sprawiedliwi, a tam gdzie jest Kryszna, jest zwycistwo. Ja sam take zapewniam ci, e pokonasz swych wrogw. Wypowiedz sw prob. Judhiszthira rzek: O wielebny braminie, powiedz mi, jak moemy pokona ciebie, ktry jeste nie do pokonania? Drona rzek: O Judhiszthira, dopki bd walczy, nie zdoasz zwyciy Kauraww. Myl wic ze swymi brami o tym, aby mnie jak najszybciej zabi. Judhiszthira rzek: O nauczycielu, biada nam wszystkim, lecz zdrad nam, w jaki sposb mona ci zabi? Drona rzek: O krlu, nie ma nikogo, kto mgby mnie zabi, gdy popdzany przez wcieko angauj si w walk rozsiewajc wkoo setki mych strza. Mona bdzie mnie zabi tylko wtedy, gdy odrzuc bro gotowy na mier i wycofam swe zmysy z otaczajcego mnie wiata pograjc si w jodze. Powiem ci jeszcze, e odrzuc m bro i wycofam si z walki tylko wtedy, gdy usysz z ust kogo, kto nigdy nie kamie o czym, z czy nie bd mg si pogodzi. Judhiszthira ruszy nastpnie w kierunku rydwanu bramina Krypy. Po pobonym okreniu go i oddaniu mu nalenych honorw rzek: O nauczycielu, daj mi pozwolenie na walk z tob, bo majc twe pozwolenie bd mg z tob walczy bez popeniania grzechu mylc o pokonaniu moich wrogw. Krypa rzek: O krlu, przeklbym ci, gdyby przed rozpoczciem walki ze mn nie przeszed do mnie prosi mnie o moj zgod. Kaurawowie uczynili mnie niewolnikiem swego bogactwa i jestem zmuszony do walki w ich sprawie. Cho przemawiam do ciebie jak bezsilny eunuch, wypowiedz sw prob, abym mg j speni. Judhiszthira rzek: O nauczycielu, biada nam wszystkim. Nie dokoczy jednak swych sw i sta przed Kryp w milczeniu.
110
Mikoajewska
Mahabharata
Krypa domylajc si, co chcia powiedzie, rzek: O krlu, dziki darowi mego ojca nie mona mnie ani pokona, ani zabi przy pomocy adnej broni. Kadego poranka bd si jednak modli o twoje zwycistwo. Judhiszthira ruszy nastpnie w kierunku rydwanu krla Madrasu, alji. Po okreniu go i oddaniu mu nalenych honorw rzek majc na uwadze swe wasne dobro: O wielki krlu, daj mi sw zgod na walk z tob, bo po otrzymaniu twej zgody bd walczy z tob bez popeniania grzechu i pokonam moich potnych wrogw. alja rzek: O krlu, gdyby przed rozpoczciem walki ze mn nie przeszed do mnie prosi mnie o pozwolenie, rzucibym na ciebie kltw. Teraz jednak zadowolie mnie w peni oddajc mi honory. Walcz wic z nami i zwyciaj! Powiedz mi, czym mog ci obdarowa? Kaurawowie uczynili mnie niewolnikiem swego bogactwa i cho przemawiam do ciebie jak bezsilny eunuch, wypowiedz sw prob. Judhiszthira rzek: O krlu, myl codziennie o tym, co suy mojemu dobru i walcz najlepiej jak potrafisz na rzecz naszego wroga. O to ci prosz. alja rzek: O krlu, cho jestem zmuszony do walki na rzecz twego wroga bdc zwizany sowem, powiedz mi, c w obecnych warunkach mog dla ciebie zrobi. Judhiszthira rzek: O alja, raz jeszcze ponawiam moj prob o to, aby osabia ducha Karny podczas pojedynku z Ardun, gdy zostaniesz jego wonic. alja rzek: O Judhiszthira, uczyni to, o co mnie prosisz. Walcz z nami i niech zwycistwo naley do ciebie. 2. Karna ponownie odmawia Krysznie podjcia walki po stronie Pandaww deklarujc swe oddanie Durjodhanie Po otrzymaniu zgodny na walk od Bhiszmy, Drony, Krypy i alji, Judhiszthira i jego bracia ruszyli z powrotem w kierunku swej armii. Kryszna z kolei zbliy si do rydwanu Karny i rzek: O Karna, syszaem, e z nienawici do Bhiszmy odmwie walki po stronie Kauraww, dopki jest on naczelnym dowdc ich armii. Skoro s ci obojtne losy walczcych stron, walcz po naszej stronie, zanim Bhiszma nie zostanie zabity. Po jego mierci bdziesz mg wrci na stron Durjodhany. Karna rzek: O Kryszna, nie uczyni nic, co byoby niezgodne z interesem Durjodhany. Jestem cakowicie mu oddany i jemu powiciem moje ycie. Po usyszeniu tych nieprzejednanych sw Karny Kryszna doczy do Judhiszthiry i jego braci.
Ksiga VI
111
3. Jeden z Kauraww, Jujutsu, przechodzi na stron Pandaww Mijajc szeregi Kauraww Judhiszthira zawoa: O wojownicy, witamy kadego, kto zechce przej na nasz stron. Jeden z braci Durjodhany o imieniu Jujutsu rzek: O bezgrzeszny krlu, chc walczy po waszej stronie bronic waszej sprawy. Przejmij mnie do swej armii. Judhiszthira rzek: O wojowniku o wielkim splendorze, zarwno my jak i Kryszna Wasudewa witamy ci w naszej armii. Zaakceptuj nas tak jak my akceptujemy ciebie i walcz przeciw swoim niemdrym braciom. Wida to dziki tobie ma przetrwa linia synw krla Dhritarasztry i maj zosta wykonane odpowiednie ryty na ich pogrzebie. Durjodhana o niegodziwym umyle na pewno w tej wojnie zginie . Sandaja kontynuowa swe sprawozdanie: O krlu, gdy Jujutsu docza do Pandaww, witay go gonie dwiki bbnw i cymbaw. Judhiszthira ubra ponownie sw byszczc od zota zbroj, uchwyci bro i wsiad na swj rydwan. To samo uczynili jego bracia. Towarzyszyy im dwiki licznych instrumentw i okrzyki wojownikw. Caa armia oddawaa honory tym szlachetnym synom Pandu, ktrzy przed rozpoczciem walki na mier i ycie ze swymi krewnymi oddali honory tym, ktrzy na to zasugiwali. Krlowie rozmawiali midzy sob o przyjani, wspczuciu i uprzejmoci okazanej przez te wielkie osobowoci. Wychwalali ich w swych sowach i pochwalnych hymnach kierujc ku nim swe serca. 4. Sandaja opisuje pierwsze stracie Kauraww z Pandawami Niewidomy krl Dhritarasztra rzek do swego wonicy: O Sandaja, opowiedz mi teraz, jak rozpocza si bitwa? Sandaja rzek: O krlu, po usyszeniu odpowiednich rozkazw twoi synowie ruszyli do ataku na wroga majc Bhiszm na czele, podczas gdy Pandawowie gotowi stawi czoa Bhiszmie, z odwag w sercach ruszyli do ataku na twych synw majc Bhim na czele. Ruchowi wojsk po obu stronach towarzyszyy dwiki konch, bbnw, rogw i rnych innych instrumentw. Tumy wojsk Pandaww i Kauraww gnajc przeciw sobie przypominay smagany huraganowym wiatrem las, a czyniony przez nie zgiek by rwnie oguszajcy jak ryk wzburzonego oceanu. Przez ten straszliwy zgiek przedziera si przeraliwy wrzask Bhimy potny jak piorun Indry wypeniajc serca wroga przeraeniem. Dwie potgi ryczc jak burzowe chmury zderzyy si ze sob z potwornym grzmotem. Kaurawowie zalali zbliajcego si do nich Bhim deszczem strza, na co Pandawowie odpowiedzieli ulew
112
Mikoajewska
Mahabharata
swych ostrzy. I w tym pierwszym starciu, ktremu nieprzerwanie towarzyszy dwik napinanej ciciwy uderzajcej o chronic donie i przedramiona ucznikw skr iguany, adna ze stron nie chciaa wycofa si o krok prc z caych si do przodu. Patrzyem z przeraeniem na donie uczniw bramina Drony wypuszczajce przeciw sobie nawzajem strumienie celnych strza. Dwiki naciganej ciciwy nie ustaway na moment, a wiszczce strzay przecinay przestworza jak opadajce z nieba meteory. Krlowie po obu stronach patrzyli w milczeniu na to pierwsze krwawe starcie midzy brami. Wkrtce i oni uchwycili swe uki, aby do nich doczy. Potni wojownicy na rydwanach podekscytowani walk i pamitajc o swych urazach ruszyli przeciw swym wrogom, aby wyzywa si nawzajem do pojedynkw. Pokrywajce pole bitewne armie Pandaww i Kauraww wyposaone w liczne bojowe sonie i owietlane przez przedzierajce si przez kurz soce wyglday rwnie piknie jak obraz namalowany na ptnie. Ryk walczcych onierzy miesza si z rykiem soni i dwikiem konch i bbnw. Pole bitewne byo jak wzburzony ocean majcy wiszczce strzay za krokodyle, uki za we, miecze za wie, a walczcych onierzy za poruszajc falami burz. Gdy tysice oddziaw bdcych pod rozkazami Judhiszthiry zderzyo si z tysicami oddziaw twych synw, nie mona byo dostrzec rnicy w zawzitoci, z jak walczyli. Wrd walczcych ze sob tumw Bhiszma byszcza w swej srebrnej zbroi jak przedzierajce si przez chmury soce. Uchwyciwszy w do swj uk bdcy jak narzdzie samej mierci ruszy w kierunku Arduny. Arduna trzymajc w doni wychwalany przez cay wiat uk Gandiw ruszy w kierunku Bhiszmy. Zasypali si nawzajem strumieniami strza, lecz aden nie potrafi przeama stawianego przez partnera oporu. W tym samym czasie Satjaki z Kritawarmanem starli si w gwatowanym, mrocym krew w yach pojedynku ranic si nawzajem. Obaj krwawic od celnych strza wygldali jak dwa obsypane wiosennym kwieciem drzewa Kinsuka. Potny ucznik Abhimanju walczy w pojedynku z wadc Kosali Wrihadwal, ktry obci proporzec na jego rydwanie i powali jego wonic. Doprowadzony tym do wciekoci Abhimanju zrani Wrihadwal swymi strzaami, obci proporzec na jego rydwanie, pobawi ochrony koa jego rydwanu i zrani jego wonic. Bhima i napuszony z dumy Durjodhana walczc ze sob zalewali si nawzajem potokiem strza.
Ksiga VI
113
Duhasana wyzywajc do walki Nakul przeszy go ostrymi strzaami. Nakula w odpowiedzi z gonym miechem obci proporzec na jego rydwanie i przeci jego uk, po czym przeszy jego ciao picioma ostrzami i dwudziestoma drobnymi strzaami. Duhasana, ktrego nieatwo byo pokona, pokry strzaami ogiery Nakuli i obci proporzec powiewajcy nad jego rydwanem. Durmukha dosign swymi strzaami heroicznego Sahadew, ktry w rewanu powali swymi potnymi ostrzami jego wonic. Nie zaprzestajc walki ci dwaj zacici wojownicy obsypywali si nawzajem swymi przeraliwymi ostrzami. Judhiszthira pojedynkowa si z krlem Madrasu alj, ktry przeci na p jego uk. Judhiszthira uchwyci natychmiast nowy potny uk i wykrzykujc z gniewem jeszcze poczekaj obsypa krla Madrasu gradem straszliwych ostrzy. Dhrisztadjumna ruszy w kierunku Drony, ktry na jego widok zapon gniewem i powita go przecinajc sw jedn celn strza jego uk na p i ranic go drug. Dhrisztadjumna uchwyci szybko nowy uk ranic Dron swymi czternastoma strzaami. Unoszc si coraz wikszym gniewem nie zaprzestawali obrzucania si strzaami. Potny ikhandin ruszy w kierunku syna bramina Drony Awatthamana, ktry przeszy go sw ostr strza z tak si, e a zadra. Szybko jednak si ockn i odpowiedzia potokiem rnego rodzaju strza. Krl Wirata ze sw liczn armi ruszy przeciw heroicznemu krlowi Bhagadatta i zala przeciwnika deszczem strza tak jak chmura deszczowa zalewa gry. Potny Bhagadatta odpowiedzia deszczem swych strza bdc jak chmura zakrywajca soce. Krypa ruszy przeciw krlowi Kekajw, Wrihadkszatrze, pokrywajc go paszczem strza, na co on z wciekoci odpowiedzia tym samym. Po zabiciu nawzajem swych ogierw i pozbawieniu si swych rydwanw kontynuowali walk na ziemi dobywszy tarcz i mieczy. Krl Drupada rozpocz walk z krlem Dajadrath, ktry w odpowiedzi przeszy go trzema ostrzami. Walka midzy nimi bya tak zacita i przeraliwa jak walka midzy planetami ukr i Angarak. akuni o wielkiej odwadze rzuci si do walki z odwanym synem Judhiszthiry o imieniu Pratiwindhja bdc jak lew atakujcy sonia. Doprowadzony do wciekoci Pratiwindhja odpowiedzia na jego atak ostrymi strzaami przypominajc Indr walczcego z danaw. akuni nie pozosta mu duszy odpowiadajc celnymi strzaami.
114
Mikoajewska
Mahabharata
Tysice wojownikw na rydwanach, soniach i koniach, jak i tysice piechurw walczyo ze sob w pojedynkach. Rydwany przeciw rydwanom, sonie przeciw soniom, konie przeciw koniom, piechurzy przeciw piechurom. W miar upywu dnia walka stawaa si coraz bardziej zacita i chaotyczna przypominajc walk bogw z asurami. Pozbawieni rydwanw wojownicy walczyli dalej stojc na ziemi. Kawalerzyci dosiadali soni, a wojownicy zwykle walczcy na soniach, dosiadali koni. 5. Pojedynek Bhiszmy z synem Arduny Abhimanju Sandaja kontynuowa: O krlu, ju tego pierwszego dnia, zanim soce dosigo zenitu, obie armie poniosy wielkie straty. Bhiszma ochraniany przez Durmukh, Kritawarmana, Kryp, alj i Wiwinsati przedziera si przez bojow formacj Pandaww siejc spustoszenie. Jego ozdobiony palm proporzec by ustawicznie widoczny, jak porusza si wrd wojsk Pacalw, Kaiw i Cedw. Swymi strzaami o szerokich ostrzach przeszywa gowy swych wrogw i ich rydwany zaprzone w rcze ogiery. Przedzierajc si przez oddziay wroga i wysyajc setki strza w rnych kierunkach zdawa si taczy na swym rydwanie. Zranione przez jego strzay sonie ryczay w agonii. Syn Arduny, Abhimanju, wzburzony widokiem Bhiszmy, ktrego ochraniao piciu wojownikw, ruszy w ich kierunku na swym rydwanie zaprzonym w kare konie, ozdobionym zotym proporcem w ksztacie drzewa Karnikara. Jedna z jego strza dosiga Kritawarmana, pi alj, a dziewi uderzyo w Bhiszm. Inn strza o szerokim ostrzu zdoln do przebicia kadej przeszkody odci gow wonicy Durmukhi, a nastpn zama na p uk Krypy. Obserwujcy walk bogowie patrzyli z podziwem na zrczno jego rki. Wszyscy wielcy wojownicy cznie z Bhiszm uwaali, e Abhimanju celnoci swych strza dorwnuje Ardunie. Napinana ciciwa jego uku wydawaa gony brzk jak Gandiwa i jego nieustajcy w wypuszczaniu strza uk by jak piercie ognia. Bhiszma z impetem odpowiedzia na atak Abhimanju i wypuszczajc ze swego uku szybkie strzay dosign go dziewicioma. Trzema strzaami o szerokim ostrzu obci jego proporzec i zrani jego wonic. Take piciu ochraniajcych Bhiszm wojownikw atakowao go swymi strzaami otaczajc go ze wszystkich stron, lecz on sta nieporuszony jak gra nie zaprzestajc zalewania ich potokiem swych strza. Wysyajc swe strzay w kierunku Bhiszmy przeci na p jego uk i dziewicioma strzaami odci jego ozdobiony palm proporzec. Obserwu-
Ksiga VI
115
jce ich walk tumy zawyy z podziwu, a najgoniej krzycza dopingujcy Abhimanju Bhima. 6. Pierwsze ofiary wojny po stronie Pandaww: mier dwch synw krla Wiraty, Bhumimdaji i Swety Doprowadzony do wciekoci Bhiszma zacz przywoywa sw bosk bro i zarzuci Abhimanju tysicem strza. Pandawowie wspierani przez synw krla Wiraty, Dhrisztadjumn, Satjaki i piciu braci Kekajw pospieszyli mu na pomoc. Rozgrzany walk Bhiszma przeszy trzema strzaami Dhrisztadjumn, a dziesicioma dosign Satjaki. Jedn ozdobion pirami strza, ostr jak brzytwa odci zoty proporzec ze znakiem lwa na rydwanie Bhimy, ktry upad z rydwanu na ziemi. Rozwcieczony tym Bhima przeszy Bhiszm swymi trzema strzaami, Kryp jedn i Kritawarmana omioma. Syn Wiraty Bhumimdaja pdzc na soniu z podniesion trb ruszy przeciw alji, ktry ochrania Bhiszm. Rozwcieczony so pooy sw potn nog na uprzy rydwanu alji zabijajc jego cztery ogiery synne ze swej szybkoci. alja stojc cigle na swym rydwanie wyrzuci w kierunku Bhumimdaji potn strza zrobion z elaza bdc jak jadowity w. Strzaa przecinajc jego krlewski herb pozbawia go zmysw i Bhumimdaja wypuszczajc lejce z doni upad martwy na kark sonia. alja zeskoczy z rydwanu i mieczem uci trb sonia zabijajc go na miejscu. Po dokonaniu tego bohaterskiego czynu wsiad na rydwan Kritawarmana. Sweta patrzc na mier brata zapon straszliwym gniewem i nacigajc ciciw swego wielkiego uku ruszy w kierunku alji zalewajc wroga deszczem strza. Siedmiu wojownikw na rydwanach widzc go pdzcego jak rozwcieczony so otoczyo alj ze wszystkich stron, aby ochrania go przed, jak si zdawao, pewn mierci. Gdy Sweta rozbi ich uki siedmioma strzaami, w mgnieniu oka uchwycili nowe uki wystrzeliwujc w kierunku rydwanu Swety siedem ognistych pociskw przypominajcych meteory, ktre on natychmiast rozbi swymi siedmioma strzaami o szerokich ostrzach i naoywszy na swj uk strza zdoln do przeszycia kadej przeszkody wystrzeli j pozbawiajc przytomnoci jednego z ochraniajcych alj wojownikw. W czasie gdy wonica rannego wojownika wycofywa jego rydwan ratujc mu ycie, nieustraszony Sweta szecioma ozdobionymi zotem strzaami obci proporce na rydwanach pozostaych szeciu wojownikw i zasypujc ich nieprzerwanym deszczem strza posuwa si uparcie w kierunku alji.
116
Mikoajewska
Mahabharata
Kaurawowie z Bhiszm na czele prowadzc za sob liczne oddziay ruszyli z pomoc alji, podczas gdy oddziay Pandaww majc ikhandina na czele ruszyy w obronie Swety. Rozgorzaa straszliwa walka. Bhiszma zasypa Pandaww deszczem strza. Obdarzony energi rwn energii soca zasoni soce chmurami swych ostrzy i rozprasza wok swych wrogw tak jak soce rozprasza ciemnoci. Wypuszcza ze swego uku tysice strza pozbawiajc ycia wielu wojownikw. Przy pomocy swego boskiego pocisku ucina gowy setkom wojownikw i zabija okryte kolczugami sonie potne jak gry. Wojownicy rzucili si do pojedynkw. Rydwany wpaday na rydwany, konie na konie niosc na swym grzbiecie martwych jedcw pierwszej modoci zwisajcych bezradnie ze swych siode z ukami bdcymi cigle w zasigu ich rki. Tysice wojownikw w zbrojach i z mieczami u boku leao martwych na ziemi pic na swych oach bohatera. onierze Pandaww padali pokotem od strza Bhiszmy, podczas gdy Sweta sia spustoszenie w szeregach Kauraww. Przy pomocy swych strza zabija setki szlachetnie urodzonych, niszczy setki rydwanw ozdobionych kosztownymi proporcami i pozbawia ycia tumy koni i piechurw. Kaurawowie przeraeni zaciekoci walki Swety zaczli wycofywa si na tyy opuszczajc Bhiszm. W kocu wszyscy wycofali si poza zasig jego strza stajc si wycznie widzami. Rozgrzany walk Bhiszma pozosta sam na polu bitewnym nieporuszony jak gra Meru zalewajc deszczem strza armi Pandaww, amic ich szeregi i zmuszajc do ucieczki. Bhiszma i Sweta, ruszyli przeciw sobie z gonym rykiem pokrywajc si nawzajem sieci strza pragnc nawzajem si zabi. Doprowadzony do wciekoci Bhiszma w cigu jednego dnia mgby zniszczy ca armi Pandaww, gdyby Sweta nie stawi mu zaciekego oporu. Pandawowie patrzyli z radoci w sercach na odwag Swety. Walczc z Bhiszm Sweta uderzy go swymi siedmioma strzaami, a Bhiszma w odpowiedzi zrani go dziesicioma celnymi ostrzami. Wwczas Sweta stojc nieporuszony jak gra uderzy Bhiszm dwudziestoma picioma strzaami i miejc si dziko rozbi jego uk na dziesi kawakw przy pomocy swych dziesiciu celnych strza, a przy pomocy jednej zrobionej z elaza strzay obci ozdobiony palm proporzec Bhiszmy. Kaurawowie i Pandawowie widzc upadajcy proporzec Bhiszmy myleli, e to sam Bhiszma pad na ziemi pokonany przez Swet. Pandawowie zadli z radoci w swe konchy, podczas gdy doprowadzony do
Ksiga VI
117
wciekoci Durjodhana zacz nawoywa do walki i ochrony Bhiszmy. Armia Kauraww ruszya Bhiszmie na pomoc zalewajc Swet deszczem strza, lecz on trzyma ich na dystans setkami swych celnych ostrzy. Bhiszma uchwyci nowy uk i wysa w kierunku Swety ostre ozdobione pirami strzay, na co on w mgnieniu oka odpowiedzia setk swych ostrzy. Kaurawowie widzc Bhiszm ranionego przez jego celne strzay myleli ponownie, e zgin, lecz wkrtce zobaczyli, jak nie zwaajc na swe rany rozpala si coraz wikszym gniewem i krzyczc straszliwie zalewa Swet setkami strza. Sweta w odpowiedzi zniszczy ponownie swymi strzaami jego uk. Rozwcieczony Bhiszma uchwyci nowy jeszcze potniejszy uk i przy pomocy siedmiu strza o szerokich ostrzach zabi cztery konie Swety, powali proporzec na jego rydwanie i uci gow jego wonicy. Sweta zszed ze swego rydwanu wciekle krzyczc, podczas gdy Bhiszma stojc na rydwanie nie zaprzestawa obrzuca go strzaami. Sweta porzuci swj uk i uchwyci w donie wczni ozdobion zotem, straszliw jak narzdzie samej mierci i zawoa: O Bhiszma, teraz ci zabij. Kaurawowie krzyknli z przeraania widzc jak wyrzucona siln rk Swety straszna wcznia leciaa w kierunku Bhiszmy z si meteoru. Jednake nieustraszony Bhiszma rozbi j na siedem fragmentw przy pomocy swych siedmiu strza. Sweta widzc sw wczni rozbit na kawaki postrada z gniewu zmysy i jak kady na kogo przychodzi ostatnia godzina, straci orientacj. miejc si dziko uchwyci maczug i z oczami zaczerwienionymi z gniewu ruszy ku rydwanowi Bhiszmy bdc jak wzburzony potok uderzajcy w ska. Bhiszma chcc unikn ciosu zeskoczy z rydwanu na ziemi, ktry od uderzenia maczugi Swety rozpad si w proch grzebic pod sob konie i wonic. alja widzc Bhiszm pozbawionego rydwanu ruszy mu z pomoc. Gdy Bhiszma wsiad do nowego rydwanu i ruszy ponownie w kierunku Swety, usysza dochodzcy z nieba gos: O Bhiszma, nie tra ju duej czasu, bo wanie nadesza godzina mierci Swety, wyznaczona dla niego przez Stwrc. Bhiszma syszc te pynce z nieba sowa nastawi swe serce na pozbawienie Swety ycia. Widzc Satjaki, Dhrisztadjumn, Bhim i Abhimanju spieszcych na pomoc Swecie zatrzyma ich swymi strzaami bdc jak gra opierajca si wiatrowi. Sweta nie zaprzestajc walki zniszczy uk Bhiszmy swym mieczem, lecz on szybko uchwyci nowy uk przypominajc sw wspaniaoci samego Indr. Bhima bronic stojcego na ziemi Swety zrani Bhiszm szecioma strzaami, lecz Bhiszma nie pozwoli mu
118
Mikoajewska
Mahabharata
zbliy si do Swety powstrzymujc go swymi trzema ostrzami. Powstrzyma te Satjaki setk swych strza, a Dhrisztadjumn dwudziestoma strzaami. Wyj z koczanu strza potn jak sama mier, przed ktr nikt nie potrafi si obroni. I to ostrze o splendorze poncego ognia wyposaone w skrzyda i obdarzone si rwn broni Brahmy lecc z si pioruna przebio zbroj Swety, przeszyo jego ciao i utkwio w ziemi zabierajc ze sob jego ycie. I w czasie, gdy Pandawowie opakiwali jego mier, serca Kauraww wypeniy si radoci. Duhasana taczy do rytmu bbnw i konch, podczas gdy wielcy ucznicy po stronie Pandaww dreli ze zgrozy. 7. Wie o mierci Swety wywouje zamt w sercu krla Dhritarasztry Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, twe sowa o sukcesie Bhiszmy i moich synw wywouj w mym sercu zamt. Z jednej strony napawaj mnie radoci i nie czuj nawet wstydu z powodu tego, e Bhiszma zabi Swet w nierycerski sposb, strzelajc do niego z rydwanu w czasie gdy Sweta sta na ziemi. Z drugiej jednak strony, wywouj we mnie niepokj i myl z przeraeniem o tym, e zabicie Swety, ktry by szczeglnie drogi Pandawom, sprowokuje ich jeszcze bardziej i bd chcieli go pomci. Bhiszma, Drona, Krypa nie chcieli tej wojny. Nie chcieli jej take Pandawowie i Kryszna Wasudewa. To mj niemdry syn Durjodhana suchajc rad Karny i akuniego potraktowa Pandaww w niegodziwy sposb zmuszajc ich do wojny. O Sandaja, jak Pandawowie zareagowali na mier Swety? Obecno Arduny wywouje we mnie wielki niepokj o mych synw. Wojownik taki jak on, o niezmierzonej duszy, znajcy Wedy i tajniki boskiej broni, ktry swym splendorem przypomina soce, zawsze pokonuje swych wrogw. Jego bro zawsze dosiga wroga z si pioruna, jego szybkie strzay zawsze trafiaj do celu. Po mierci Swety serca Pandaww musz pon chci zemsty. wiadomy tego, jake mam nie niepokoi si o los Durjodhany? Sandaja rzek: O krlu, suchajc o tej bitwie nie zapominaj o swych wasnych przewinieniach i nie zrzucaj caej winy na Durjodhan. 8. Bhiszma sieje spustoszenie w armii Pandaww Sandaja kontynuowa: O krlu, posuchaj dalej o tym, co dziao si pierwszego dnia na polu bitewnym.
Ksiga VI
119
Trzeci syn krla Wiraty o imieniu Sankha widzc mier swego brata Swety zapon strasznym gniewem i nacigajc ciciw swego uku ruszy do ataku przeciw krlowi Madrasu alji zasypujc go deszczem swych strza. Siedmiu wojownikw Kauraww widzc alj w sidach mierci ruszyo mu na pomoc. Przeciw Sankhi ruszy rwnie rozogniony walk Bhiszma trzymajc w doniach swj potny uk i ryczc jak monsunowa chmura. Na jego widok oddziay Pandaww zadray jak d miotana przez sztorm. Arduna pogna konie, aby ochrania Sankh przed atakiem Bhiszmy. Dwie przeciwne strony stary si w walce zdajc si miesza ze sob nawzajem budzc w obserwatorach uczucia grozy i podziwu. alja trzymajc w doniach potn maczug zbliy si do rydwanu Sankhi i potnym uderzeniem zabi zaprzone do jego rydwanu cztery ogiery. Sankha wyrwawszy z pochwy miecz opuci swj rydwan szukajc ratunku na rydwanie Wibhatsu (Arduny). Tymczasem Bhiszma pustoszy szeregi Pandaww swymi strzaami. Po krtkiej potyczce z Ardun ruszy w kierunku, gdzie sta krl Drupada ze sw armi zalewajc ich potokiem strza. Strzay Bhiszmy niszczyy oddziay Drupady jak ogie niszczy las na koniec pory suchej. Bhiszma na polu bitewnym by jak ogie bez dymu lub jak palce wszystko poudniowe soce, na ktrym nikt nie moe zatrzyma wzroku. Oddziay Pandaww poraone strachem i nie znajdujc nigdzie ochrony byy bezradne jak stado zwierzt domowych dotknitych przez nagy atak mrozu. Dziesitkowane przez ogniste strzay Bhiszmy rozbiegay si w chaosie z okrzykami przeraenia. Nieprzerwane potoki strza wypuszczanych przez Bhiszm z jego uku we wszystkich kierunkach przerwao dopiero zachodzce za horyzontem soce koczc pierwszy dzie tej straszliwej rzezi.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section XLIII-XLIX.
120
Mikoajewska
Mahabharata
Opowie 72 Rwnowaga si Arduny i Bhiszmy budzi obawy, e wojna nie skoczy si, zanim nie zginie cay wiat
1. Judhiszthira rozpacza z powodu strat, ktre w jego armii poczyni Bhiszma i biernoci Arduny; 2. Wzmocnieni sowami Kryszny Pandawowie przygotowuj si do kontynuowania walki; 3. Arduna podejmuje walk z Bhiszm, lecz aden z nich nie potrafi pokona przeciwnika, bo obaj s nie do pokonania; 4. Dhrisztadjumna walczy z Dron, lecz ze wzgldu na rwnowag si aden nie odnosi zwycistwa; 5. Coraz bardziej dziki Bhima walczy samotnie z Kalingami i Niszadami wycinajc ich w pie; 6. Arduna bronic swego syna Abhimanju czyni pogrom w armii Kauraww.
Wszystkie ywe istoty obecne na polu bitewnym obserwoway walk Arduny z Bhiszm z podziwem. I nikt nie potrafi dostrzec midzy nimi adnej rnicy. Obaj znikali im z oczu przykryci chmurami strza i obaj wyaniali si spod chmur jak potne gry. Bogowie, gandharwowie i riszi obserwujcy ich mstwo mwili midzy sob: Nikt nie potrafi pokona tych dwch potnych wojownikw na rydwanach, gdy rozgniewani angauj si w walk. Ta wojna jest zadziwiajca i z ca pewnoci si nie powtrzy. Bhiszma i Arduna s sobie rwni i tak jak Bhiszma nie potrafi pokona Arduny tak Arduna nie potrafi pokona Bhiszmy. W tej bitwie adna ze stron nie zdoa zyska przewagi i bdzie ona trwaa dopty, dopki bdzie istnia wiat. (Mahbharta, Bhishma Parva, Section LII) 1. Judhiszthira rozpacza z powodu strat, ktre w jego armii poczyni Bhiszma i biernoci Arduny Sandaja kontynuowa swe sprawozdanie mwic do krla Dhritarasztry: O krlu, zapadajcy zmierzch zakoczy pierwszy dzie bitwy i oddziay Pandaww i Kauraww wycofay si na noc do swoich obozw w odmiennych nastrojach. Tak jak Durjodhana by zadowolony z gniewu Bhiszmy i pogromu, jaki czyni w armii Pandaww tak Judhiszthira by zmartwiony wielkoci strat. Judhiszthira rzek do Kryszny: O Kryszna, ten przeraliwy Bhiszma pochania nasze oddziay jak ogie wyschnit traw. Lie je swymi strzaami tak jak ogie ofiarny lie swymi jzykami oczyszczony tuszcz. Na sam jego widok nasze oddziay rozpierzchaj si w popochu. Prdzej mona by pokona samego boga mierci Jam, lub Indr uzbrojonego w swj piorun, czy Warun zastawiajcego swe sida, lub Kuber z jego maczug ni tego przeraliwego wojownika wyposaonego w niezwyk energi.
Ksiga VI
121
Gdy patrz na Bhiszm walczcego po stronie Kauraww, czuj si, jakbym ton w oceanie i nie widz odzi, na ktrej mgbym go przepyn. Majc Bhiszm za wroga lepiej wycofa si do lasu. Wyposaony w bosk bro zniszczy wszystkie moje armie, ktre walczc z nim s jak my cignce do ognia, aby spotka sw wasn mier. Moi heroiczni bracia tylko cierpi z powodu swej mioci do mnie. Chcc odebra si moje krlestwo prowadz ich na pewn mier. Bhiszma przy pomocy swej niebiaskiej broni zabije tysice moich najwaleczniejszych wojownikw. ycie jest zbyt cenne, aby je tak bezmylnie traci. Nie mog prowadzi mych przyjaci prosto na rze! O Kryszna, powiedz mi, co mam uczyni? Jak wygra t wojn? Twj przyjaciel Arduna jest w tej walce bardziej widzem ni wojownikiem! Jedynie Bhima nie zapominajc o swym obowizku angauje w walk ca sw moc i przy pomocy swej potnej maczugi sieje spustoszenie wrd piechurw, koni, rydwanw i soni. W pojedynk i w uczciwej walce nie zdoa on jednak zniszczy tumw wroga nawet przez sto lat. Musimy pokona Bhiszm. Tylko Arduna bdcy w posiadaniu niebiaskiej broni jest zdolny do tego uczynku. On jednake zdaje si by obojtny wobec naszej sprawy i tylko obserwuje jak Bhiszma i Drona dziesitkuj nasz armi. Rozgniewany Bhiszma wspierany przez heroicznych krlw spali nas wszystkich na popi! O Wielki Joginie, sko Ardun do podjcia prawdziwej walki, gdy tylko on potrafi przeciwstawi si potdze Bhiszmy i tylko wtedy, gdy dziki twej asce pokonamy Bhiszm, bdziemy mogli zwyciy naszego wroga i odzyska ukradzione nam krlestwo. 2. Wzmocnieni sowami Kryszny Pandawowie przygotowuj si do kontynuowania walki Judhiszthira zamilk i z sercem wypenionym smutkiem siedzia dusz chwil w zamyleniu. Kryszna rzek: O Krlu Prawa, nie poddawaj si rozpaczy. Jak moesz ulega smutkowi majc po swej stronie swych braci i licznych innych herosw synnych na caym wiecie ze swych umiejtnoci walki? Masz po swej stronie mnie, Satjaki, Wirat, Drupad i Dhrisztadjumn i wielu innych monarchw oddanych twej sprawie. Dhrisztadjumna, ktrego uczynie naczelnym dowdc twych armii, zawsze ma na uwadze twoje dobro. Podobnie ikhandin, ktry w kocu doprowadzi do mierci Bhiszmy. Krl Prawa rzek do Dhrisztadjumny: O synu krla Drupady, za zgod Kryszny jeste naczelnym dowdc naszych wojsk tak
122
Mikoajewska
Mahabharata
jak Skanda by niegdy naczelnym dowdc armii bogw w walce Indry z asurami. Prowad wic nas do zwycistwa nad Kaurawami. Dhrisztadjumna rzek: O Krlu Prawa, narodziem si z zadaniem zabicia bramina Drony i zapewniam ci, e zrealizuj swe zadanie walczc z Kaurawami z caej mej mocy. Sowa Dhrisztadjumny przywitano gonym okrzykiem. Judhiszthira rzek: O Dhrisztadjumna, zanim nadejdzie wit, uformuj nasze wojska w formacj wojenn zwan Krauncza-wjuha przypominajc kruka, identyczn z t, jak kapan bogw Brihaspati doradzi Indrze, gdy prowadzi on mierteln wojn z asurami. 3. Arduna podejmuje walk z Bhiszm, lecz aden z nich nie potrafi pokona przeciwnika, bo obaj s nie do pokonania O poranku wojska Pandaww uformowane zgodnie z rozkazem Judhiszthiry przez Dhrisztadjumn w formacj Krauncza-wjuha czekay w gotowoci bojowej na wschd soca. Kaurawowie widzc formacj wojenn Pandaww utworzyli odpowiedni kontr-formacj i gdy Durjodhana da rozkaz rozpoczcia walki, ruszyli z impetem przeciw wojskom Pandaww. Bhiszma zalewajc Pandaww deszczem swych strza rozbi szybko ich wojenn formacj wywoujc chaos. Rozgniewany bezwzgldnym atakiem Bhiszmy Arduna rzek do Kryszny: O Kryszna, zawie mnie natychmiast w kierunku Bhiszmy, gdy inaczej ten rozogniony walk starzec wybije do nogi ca nasz armi dziaajc na korzy Durjodhany. Musz go zabi, aby broni naszej armii. Kryszna rzek: O Arduna, uczyni, jak chcesz. Przygotuj si wic do walki. Kryszna pogna konie w kierunku Bhiszmy prowadzc synny w caym wszechwiecie rydwan Arduny promienisty jak soce, cigniony przez nienobiae konie, ozdobiony licznymi falujcymi na wietrze sztandarami i proporcem z wielk wrzeszczc map Hanumanem. Arduna spieszc na spotkanie z Bhiszm zabija po drodze swymi strzaami setki onierzy wroga. Bhiszma ochraniany z wszystkich stron przez wojownikw na rydwanach wyjecha mu naprzeciw. Bhiszma znalazszy si w zasigu strzau uderzy Ardun siedemdziesicioma siedmioma strzaami, Drona dwudziestoma picioma, Krypa pidziesicioma, Durjodhana szedziesicioma czterema, alja dziewicioma, Awatthaman szedziesicioma, Wikarna trzema, a Artajani uderzy go trzema strzaami o szerokich ostrzach. Arduna, cho zalewany strzaami ze wszystkich stron, sta nieporuszony jak gra pod ulew monsunu. Nacignwszy swj uk
Ksiga VI
123
uderzy Bhiszm dwudziestoma picioma strzaami, Kryp dziewicioma, Dron szedziesicioma, Wikarn i Artajaniego trzema i Durjodhan picioma. Gdy Bhiszma w rewanu uderzy Ardun osiemdziesicioma strzaami wywoujc aplauz Kauraww, rozgniewany tym Arduna zala go i ochraniajcych go wojownikw nowymi potokami swych celnych strza. W tym samym czasie na pomoc Ardunie ruszyli Satjaki, Wirata, Dhrisztadjumna, synowie Draupadi i Abhimanju. Durjodhana widzc, e jego oddziay zaamuj si pod naciskiem strza Arduny, rzek do Bhiszmy: O Bhiszma, to z twojego powodu Karna nie bierze udziau w walce. Nie zapominaj o swym obowizku wojownika i nie pozwl nam przegra. Jak to moliwe, aby za twego ycia i za ycia bramina Drony, Arduna i powocy jego komi Kryszna dziesitkowali swymi strzaami nasze wojska. Zabij go. Bhiszma rzek: O Durjodhana, niech bdzie przeklte Prawo wojownika, i wierny swemu obowizkowi ruszy w kierunku rydwanu Arduny. Obserwujcy walk krlowie widzc tych dwch wielkich wojownikw na swych rydwanach zaprzonych w biae ogiery zbliajcych si do siebie, aby si nawzajem zabi, powitali ich potnym rykiem i zadli w swe konchy. Gdy Bhiszma uderzy Ardun dziewicioma strzaami, Arduna w odpowiedzi zrani go dziesicioma ostrzami i nastpnie wypuszczajc ze swego uku tysice strza otoczy go nimi jak sieci ze wszystkich stron, lecz Bhiszma natychmiast je zniszczy przy pomocy swych strza. Walczyli zaciekle starajc si nawzajem pokona, lecz aden z nich nie mg uzyska przewagi. Arduna swymi strzaami rozprasza chmury strza wystrzeliwanych przez Bhiszm, a Bhiszma rwnie zrcznie niszczy strzay Arduny. Gdy Arduna trafi Bhiszm dwudziestoma picioma strzaami, Bhiszma w odpowiedzi uderzy Ardun dziewicioma ostrzami. Popisywali si swym mistrzostwem uderzajc nawzajem swymi strzaami konie, koa rydwanu i wonicw. Trzy celne strzay Bhiszmy trafiy Kryszn w pier i Kryszna z krwawicymi ranami wyglda jak obrzucone czerwonym kwieciem drzewo Kinsuka. Arduna oburzony ranami zadanymi Krysznie zrani Bhiszm trzema celnymi ostrzami i obaj wojownicy zaczli zasypywa si gradem strza, ktre nie trafiay jednak do celu dziki zrcznoci ich wonicw, ktrzy poganiajc rcze konie zmieniali bez przerwy swe pozycje zataczajc koa i zbliajc si i oddalajc do przeciwnika. Caa ziemia draa od stukotu k ich rydwanw, dwiku ich konch i uwalnianej ciciwy. I nikt nie potrafi dostrzec w adnym z nich adnej saboci. Dorwnywali sobie nawzajem odwag i potg.
124
Mikoajewska
Mahabharata
Wszystkie ywe istoty obecne na polu bitewnym obserwoway walk Arduny z Bhiszm z podziwem. I nikt nie potrafi dostrzec midzy nimi adnej rnicy. Obaj znikali im z oczu przykryci chmurami strza i obaj wyaniali si spod chmur jak potne gry. Bogowie, gandharwowie i riszi obserwujcy ich mstwo mwili midzy sob: Nikt nie potrafi pokona tych dwch potnych wojownikw na rydwanach, gdy rozgniewani angauj si w walk. Ta wojna jest zadziwiajca i z ca pewnoci si nie powtrzy. Bhiszma i Arduna s sobie rwni i tak jak Bhiszma nie potrafi pokona Arduny tak Arduna nie potrafi pokona Bhiszmy. W tej bitwie adna ze stron nie zdoa zyska przewagi i bdzie ona trwaa dopty, dopki bdzie istnia wiat . 4. Dhrisztadjumna walczy z Dron, lecz ze wzgldu na rwnowag si aden nie odnosi zwycistwa Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, kady jest ofiar przeznaczenia, bez wzgldu na to jak wielkie podejmuje starania, aby go unikn. Bhiszma take nie uniknie swego losu, cho rozgrzany walk potrafi zniszczy wszystko, co stanie mu na drodze. Opowiedz mi teraz o tym, jak Dhrisztadjumna walczy z braminem Dron pamitajc o tym, e na narodzi si z zadaniem, aby go zabi. Sandaja rzek: O krlu, w czasie gdy Arduna walczy z Bhiszm, Dhrisztadjumna chroniony przez Somakw ruszy w kierunku bramina Drony, ktry mierzc do niego ze swego uku uderzy go swymi strzaami, powali jego wonic i czterema ostrzami zrani jego cztery ogiery. Rozgniewany Dhrisztadjumna krzykn: O braminie, poczekaj! i uderzy Dron dziewicioma ostrymi strzaami. Drona w odpowiedzi przykry go paszczem swych szybkich strza i chcc go zabi wyj z koczanu przeraliw strza o mocy rwnej piorunowi Indry i gdy wymierzy j przeciw niemu z wszystkich stron day si sysze okrzyki grozy, lecz Dhrisztadjumna nieporuszony jak skaa rozbi j w powietrzu na kawaki i zala Dron deszczem swych strza, co Pacalowie i Pandawowie powitali gonym aplauzem. Dhrisztadjumna chcc zabi Dron cisn we wczni ozdobion zotem i kamieniami lapis lazuli, lecz Drona ze miechem zama j na trzy kawaki przy pomocy swych strza. Dhrisztadjumna zala Dron now fal strza, a Drona w rewanu unoszc si coraz wikszym gniewem zama jego uk sw celn strza. Dhrisztadjumna uchwyci sw maczug i cisn ni w kierunku Drony, ktry jednak unikn uderzenia manewrujc zrcznie swym rydwanem i odpowiedzia
Ksiga VI
125
ulew swych zaostrzonych na kamieniu strza wyposaonych w zote lotki, ktre przebiy zbroj Dhrisztadjumny, zalewajc jego pier krwi. Obaj walczcy ze sob wojownicy pokryci krwi pync z zadanych sobie nawzajem ran wygldali jak obsypane kwieciem drzewa Kinsuka. Rozogniony walk Drona ponownie zniszczy uk Dhrisztadjumny i obla go strzaami tak jak deszcz oblewa gr. Ruszy przeciw niemu dziko ryczc i swymi celnymi ostrzami powali jego cztery konie i wonic i jeszcze inn strza obci ochraniajc jego rk skrzan oson. Dhrisztadjumna stojc cigle na swym rydwanie uchwyci maczug, lecz zanim zdoa j wyrzuci w kierunku wroga, Drona rozbi j swymi strzaami na drobne kawaki. Wwczas Dhrisztadjumna uchwyci w jedn do tarcz ozdobion setk ksiycw, a w drug ostry miecz i ruszy z impetem przeciw Dronie, ktry prbowa go zatrzyma potokiem strza. Dhrisztadjumna mimo caej swej potgi nie by w stanie biec dalej i zatrzymany przez potoki strza Drony ochrania si przed nimi z du zrcznoci przy pomocy swej tarczy. Bhima widzc Dhrisztadjumn pozbawionego rydwanu ruszy mu z pomoc. Uderzy Dron dziewicioma ostrzami i dostarczy Dhrisztadjumnie nowego rydwanu. Durjodhana z kolei widzc interwencj Bhimy wysa Dronie na pomoc krla Kalingw, ktry na czele swych dywizji ruszy przeciw Bhimie. Tymczasem przeciw Dronie ruszyli krlowie Drupada i Wirata zmuszajc go do zaprzestania walki z Dhrisztadjumn, ktry wycofa si w kierunku Judhiszthiry, aby udzieli mu wsparcia. 5. Coraz bardziej dziki Bhima walczy samotnie z Kalingami i Niszadami wycinajc ich w pie Sandaja kontynuowa: O krlu, w czasie, gdy ci dwaj heroiczni wojownicy podziwiani przez wszystkich, ktrzy na nich patrzyli, ukazywali swe najwysze umiejtnoci i mstwo, inni wojownicy po obu stronach sw zacit walk sieli spustoszenie w szeregach wroga. Posuchaj teraz o jecej wos na gowie walce, ktra wywizaa si midzy Bhim i atakujcym go krlem Kalingw rutajudh, ktry na rozkaz twego syna Durjodhany ruszy ze swymi dywizjami wspierany przez syna krla Niszadw, Ketumata, w kierunku Bhimy, ktry z kolei ruszy im odwanie naprzeciw, majc garstk Czediw, Matsjw i Karuszw za sw ochron. Krl Kalingw majcy pod swymi rozkazami tysice rydwanw i Ketumat stojcy na czele Niszadw i ich dziesiciu
126
Mikoajewska
Mahabharata
tysicy soni otoczyli Bhim ze wszystkich stron i uderzyli na niego z hukiem wzburzonego oceanu. Wywizaa si midzy nimi walka rwnie straszna jak walka Indry z danawami. Pole bitewne usane ciaami zabitych i nasiknite krwi przypominao teren kremacji zwok. onierze Kalingw i Niszadw ogupiali od dzy zabijania stracili umiejtno rozrniania wroga od przyjaciela i zaczli zabija siebie nawzajem. Straszna bya ta kolizja nielicznych z licznymi. Przeraeni Czediowie zaczli si wycofywa pozostawiajc Bhim samego naprzeciw potnych armii. Bhima polegajc wycznie na sile swych ramion i nie cofajc si o krok sta na swym rydwanie zalewajc wroga potokami ostrych strza. Do ataku przeciw Bhimie ruszy sam krl Kalingw i jego syn akradewa i zalewajc go deszczem strza zabili jego konie. akradewa widzc, e Bhima straci swe konie zala go ponownie deszczem swych ostrzy chcc go zabi. Jednake Bhima stojc cigle na swym rydwanie, cho pozbawionym koni, cisn w jego kierunku sw maczug zrobion z najtwardszej stali zabijajc ni na miejscu jego samego, jego konie i wonic i rozbijajc na kawaki jego rydwan. Krl Kalingw unis si strasznym gniewem i chcc pomci mier swego syna otoczy Bhim zwartym piercieniem tysica rydwanw. Bhima wyposaony w niebywa si uchwyci w jedn do ostry miecz, a w drug tarcz zrobion ze zota. Krl Kalingw wystrzeli ze swego uku straszliw, zabjcz strza, gron jak jad wa, lecz zrczny Bhima budzc wok strach swym przeraliwym wrzaskiem przeci j mieczem na p, zanim zdoaa go uderzy. Rozwcieczony tym krl Kalingw cisn w kierunku Bhimy czternastoma ostrzami, lecz Bhima w mgnieniu oka rozupa je na kawaki. W kierunku Bhimy ruszy wwczas brat Ketumata, Bhanumat, gono wrzeszczc i zalewajc go potokiem swych strza. Bhima nie mogc znie jego wrzasku krzykn jeszcze goniej budzc przeraenie wrd Kalingw, ktrzy przestali uwaa go za istot ludzk. Wrzeszczc dziko ruszy z obnaonym mieczem przeciw Bhanumatowi i wdrapawszy si po trbie na grzbiet jego sonia przeci go swym mieczem na p i nastpnie z potn si pozbawi sonia gowy. Zeskoczy z padajcego trupem sonia i stojc na ziemi w swej zbroi i z zakrwawionym mieczem wyglda przeraajco. Gdy liczne sonie i konie wroga otoczyy go ze wszystkich stron, zacz przedziera si przez nie jak przez dungl wycinajc sobie wrd nich swym mieczem drog. By jak wielki huragan
Ksiga VI
127
przedzierajcy si poprzez setki soni, kawaleri, oddziay wojownikw na rydwanach i piechot, pozostawiajcy za sw ciek zniszczenia. Cho sam jeden i bez rydwanu, wyglda jak bg mierci Jama w Czasie Koca budzc paniczne przeraenie w sercach wrogw. Ci, co potracili zmysy, rzucali si na niego z krzykiem i on rozbija swym mieczem ich strzay i zabija konie. Budzi powszechn groz, gdy wrd tej gstwiny Kalingw i Niszadw krci si i wirowa wyskakujc wysoko w gr, do przodu lub na boki, nieuchwytny i przeraajcy. Ci, co znaleli si na jego drodze, pocici jego mieczem wydawali ostatnie tchnienie i padali martwi na ziemi. Droga Bhimy bya usana trupami ludzi, koni, soni, poamanymi kopiami, spltanymi ciciwami, porzuconymi koczanami i poamanymi strzaami. Gdy Bhima dostrzeg krla Kalingw, rutajudh, ruszy w jego stron i gdy krl Kalingw zrani go w pier dziewicioma strzaami, zapon strasznym gniewem. Wsiad na nowy rydwan, ktry mu przywiz jego wonica i ruszy co ko wyskoczy w kierunku krla Kalingw krzyczc: O krlu, jeszcze zobaczysz, co potrafi! W odpowiedzi rutajudha zala Bhim deszczem swych strza dajc popis swej zrcznoci. Bhima napi wwczas swj uk z ca potg swych ramion i zabi krla Kalingw swymi siedmioma elaznymi strzaami, a dwoma innymi strzaami zabi wojownikw ochraniajcych koa jego rydwanu i odrbnym strumieniem strza zabi Ketumata. Doprowadzone do wciekoci niezliczone wojska Kalingw otoczyy Bhim zwartym piercieniem. Bhima uchwyciwszy sw potn maczug zeskoczy z rydwanu na ziemi i w walce wrcz pooy trupem co najmniej siedmiuset wojownikw wroga. Wdzierajc si gbiej w ich szeregi zabi ich jeszcze dwa tysice. Sonie pozbawione przez Bhim swych jedcw i poranione jego strzaami wczyy si po polu bitewnym z bolesnym rykiem rozbijajc szeregi wasnej armii. Gdy tryumfujcy Bhima z zakrwawionym mieczem w doni zad w sw konch, oddziay Kalingw dray ze strachu. I gdy Bhima przedziera si poprzez ich oddziay jak przez dungl tratujc je jak krl soni, tracili zmysy i w strasznej panice rozbiegali si we wszystkich kierunkach. Pandawowie widzc, e Durjodhana prbuje powstrzyma uciekajcych Kalingw i skoni ich ponownie do walki, ruszyli Bhimie z pomoc prowadzeni przez ikhandina. Krl Prawa poda za nimi prowadzc za sob potny oddzia na soniach. Dhrisztadjumna jecha na czele swych dywizji dmc w sw konch, chcc dostarczy wsparcia buszujcemu wrd oddziaw wroga Bhimie.
128
Mikoajewska
Mahabharata
Bhiszma widzc spustoszenie, ktre Bhima sia wrd Kalingw, ruszy przeciw niemu ochraniany ze wszystkich stron przez potnych wojownikw. Na pomoc Bhimie ruszyli na czele swych oddziaw Dhrisztadjumna i Satjaki. Otoczyli Bhiszm zwartym piercieniem ranic go trzema strzaami. Bhiszma nie pozosta im duny zalewajc ich tysicem strza i zabijajc swymi celnymi ostrzami ogiery Bhimy. Bhima utrzymujc si cigle na swym rydwanie rzuci w kierunku Bhiszmy wczni, ktr Bhiszma przeci na p swymi strzaami. Bhima uchwyciwszy maczug opuci bezuyteczny rydwan i wsiad na rydwan Dhrisztadjumny, podczas gdy Satjaki zabi swymi celnymi ostrzami wonic Bhiszmy i wytrenowane konie Bhiszmy wywiozy jego rydwan poza zasig strzau. Bhima nie powstrzymywany duej przez Bhiszm rozpali si jak ogie konsumujcy such traw i wybi do nogi wszystkich Kalingw. Satjaki rzek do niego: O Bhima, dziki potdze swej broni, sam jeden wybie w pie ca armi Kalingw bogat w sonie, konie, rydwany i wysoko urodzonych wojownikw. Uciska serdecznie Bhim i wsiadszy z powrotem do swego rydwanu ruszy do walki z oddziaami Kauraww koszc ich swymi strzaami jak sama mier. 6. Arduna bronic swego syna Abhimanju czyni pogrom w armii Kauraww Sandaja kontynuowa: O krlu, straty w obu armiach byy ogromne, cho do koca drugiego dnia bitwy byo jeszcze daleko i nikt nie przerywa walki. Dhrisztadjumna walczc z Awatthamanem, alj i Kryp swymi strzaami zabi konie Awatthamana synne ze swej szybkoci. Awatthaman szybko wsiad do rydwanu alji nie zaprzestajc zalewania go potokiem swych strza. Na pomoc Dhrisztadjumnie pospieszy Abhimanju, ktrego dosign swymi ostrzami syn Durjodhany, Lakszmana. Abhimanju uderzy Lakszman picioma setkami strza, a gdy rozgniewany Lakszmana zama jego uk, Abhimanju uchwyci szybko nowy, jeszcze potniejszy uk kontynuujc walk. Durjodhana ruszy w ich kierunku prowadzc za sob liczne oddziay wojownikw, ktre otoczyy Abhimanju ze wszystkich stron. Arduna widzc samotn walk swego syna z atakujcym go tumem ruszy mu na pomoc, a przeciw niemu z kolei ruszyli Bhiszma i Drona prowadzc za sob liczne oddziay jedcw na rydwanach, soniach i koniach. Jednake gdy zbliyli si na odlego strzau, Arduna zatrzyma te zalewajce go ze wszystkich stron setki krlw i tysice soni swymi strzaami. Soce zgaso
Ksiga VI
129
przykryte paszczem jego strza i gdy pociemniao, nie mona byo odrni ani nieba od ziemi, ani kierunkw i wszdzie byo sycha przeraone wrzaski zwierzt. Sonie gubiy zdobice jej proporce, konie swoich jedcw, a wojownicy na rydwanach tracili swe konie. Dowdcy dywizji potraciwszy swe rydwany biegali jak oszalali w rnych kierunkach trzymajc odkryt bro w doniach. Ci, ktrym udao si uciec z yciem, ze strachu przed strzaami Arduny porzucali swe sonie i konie biegajc bezradnie po polu bitewnym. Arduna przybrawszy straszliwe oblicze Niszczyciela Koca Eonu obcina przy pomocy swych ostrzy ramiona wojownikw przygotowujce si do strzau, donie unoszce maczugi i trzymajce miecze. Obcina koczany, rozbija na drobne kawaki uki, strzay i proporce. Pole bitewne obok szcztkw zabitych pokryway zway porozbijanych na kawaki maczug, wojennych motw i toporw, mieczy, lanc, wczni, tarcz, zbroi, proporcw, baldachimw. Wrd Kauraww nie byo nikogo, kto miaby zbliy si w tym momencie do Arduny. Bhiszma patrzc na pogrom czyniony przez Ardun rzek do Drony ze miechem: O braminie, Arduna majc Kryszn za swego wonic spala nasze oddziay jak ogie Las Khandawa. Dzi nikt nie potrafi stawi mu oporu, bo przybra on form tego, ktry niszczy cay wszechwiat na zakoczenie eonu. Olbrzymie tumy naszej armii nie potrafi si przed nim obroni. Spjrz jak w panice uciekaj. Ujd z yciem tylko dziki temu, e soce chyli si ku zachodowi i nadchodzi moment, aby wyda rozkaz wycofania wojsk i przerwania bitwy .
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section L-LV.
130
Mikoajewska
Mahabharata
Opowie 73 Durjodhana prbuje skoni Bhiszm do zabicia Pandaww i przyniesienia mu zwycistwa

1. Bhiszma wyjania rozgniewanemu z powodu ucieczki swej armii Durjodhanie, e Pandawowie s nie do pokonania; 2. Bhiszma realizuje sw obietnic i rozgramia wojska Pandaww; 3. Kryszna widzc ze Arduna z szacunku do Bhiszmy nie walczy z ca sw moc sam chce zabi Kauraww; 4. Arduna powstrzymuje Kryszn i obiecujc zrealizowa swe przysigi sam odpiera atak Kauraww; 5 Czwartego dnia bitwy Bhiszma kontynuuje atak na Ardun; 6. Bhima sieje spustoszenie w armii Kauraww szukajc okazji, aby zabi Durjodhan i jego braci; 7. Bhiszma prbuje ponownie skoni Durjodhan do pokoju z Pandawami wskazujc na znajdujcego si po ich stronie Kryszn i jego bosko.
Tysice uciekajcych wojownikw Kauraww ciganych przez wojownikw Pandaww zdoa dopiero zatrzyma Durjodhana. Rozgniewany rzek do Bhiszmy: O Bhiszma, jak to moliwe, aby moja armia uciekaa przed atakiem Pandaww, skoro ty, Drona, Awatthaman i Krypa pozostajecie przy yciu i walczycie po mojej stronie! Jestecie przecie lepsi w operowaniu broni od Pandaww. Musisz faworyzowa Pandaww, skoro pozwalasz, aby moja armia ponosia tak wielkie straty! Powiniene poinformowa mnie przed rozpoczciem walki, e nie zamierzasz z nimi uczciwie walczy. Zastanowibym si wwczas z Karn nad tym, co uczyni. Nie zasuguj na to, aby teraz nagle pozostawia mnie samemu sobie. Daj z siebie wszystko i walcz na sw miar! Bhiszma rozemia si i rzek z gniewem: O Durjodhana, mwiem ci wielokrotnie, co jest dla ciebie korzystne. Pandaww nie potrafi pokona w walce nawet bogowie z Indr na czele! Nie porzuc jednak cieki wojownika i walczc po twej stronie dam z siebie wszystko. Jeszcze dzisiaj na oczach wszystkich zatrzymam napr Pandaww. (Mahbharta, Bhishma Parva, Section LVIII) 1. Bhiszma wyjania rozgniewanemu z powodu ucieczki swej armii Durjodhanie, e Pandawowie s nie do pokonania Sandaja zachcany przez niewidomego krla Dhritarasztr opowiada dalej: O krlu, gdy nadszed poranek trzeciego dnia bitwy, Bhiszma wyda odpowiednie rozkazy, aby uformowa wojska Kauraww w formacj wojenn znan pod nazw Garudy. Dziobem Garudy by sam Bhiszma, jego oczami bramin Drona i Kritawarman, a jego gow bramin Krypa i syn bramina Drony Awatthaman wspierani przez armie Trigartw, Watadhanw i
Ksiga VI
131
Kekajw. Durjodhana ze sw armi tworzy ogon i tuw Garudy, a pozostae armie Kauraww tworzyy jego skrzyda. Pandawowie z kolei utworzyli kontr-formacj w ksztacie pksiyca. Bhima otoczony przez licznych krlw tworzy prawy rg ksiyca, Dhrisztadjumna i ikhandin z caa armi Pacalw wypeniali jego rodek. W jego centrum na czele dywizji jedcw na soniach sta Judhiszthira. Lewy rg ksiyca formowa syn Bhimy Ghatotkaka z rakszasami. Tam rwnie sta obroca caego wszechwiata, Arduna. Wraz ze wschodem soca te dwie przeciwstawne formacje zderzyy si ponownie przy akompaniamencie konch, bbnw i cymbaw. Arduna bdc jak sam Niszczyciel Koca Eonu zasypa swymi strzaami oddziay wroga powodujc wielk rze i amic ich szeregi. Kaurawowie bronili si zaciekle nie dajc za wygran. Z umysami skoncentrowanymi wycznie na walce, pragnc chway i nie zwaajc na mier rwnie zamali w wielu miejscach szeregi Pandaww. W kocu rne dywizje po obu stronach zmuszone do zmiany swych bojowych pozycji zaczy si wycofywa. Powsta wielki chaos i trudno byo odrni wroga od przyjaciela. Unoszcy si z ziemi kurz zasoni soce i zaciemni wszystkie kierunki. onierze nie mogli si ju rozpozna po kolorach, hasach, imionach i znakach plemiennych. Oddziay Kauraww prowadzone przez Dron kontynuoway jednak walk. Podobnie nie day si zaama oddziay Pandaww ochraniane przez Ardun i Bhim. Kawaleria walczya z kawaleri krzyujc ze sob swe miecze i lance. Wojownicy na rydwanach walczyli z wojownikami na rydwanach zasypujc si deszczem strza. Jedcy na soniach walczyli z jedcami na soniach. Piechota walczya z piechot zasypujc si strzaami i walczc wrcz przy uyciu krtkich bojowych toporw. Wkrtce jednak, gdy walka stawaa si coraz bardziej zacita, wojownicy na soniach zaczli zabija si nawzajem z wojownikami na rydwanach, kawaleri i piechot. Pole bitewne nasiknite krwi i pokryte ciaami zabitych ludzi, koni i soni stao si zdradliwe jak bagno i rwnie trudne do przebycia. Gra pozbawionych tuowia gw i odcitych czonkw rosa wrc zniszczenie caego wiata. W czasie gdy Bhiszma, Drona, Dajadratha, Wikarna i akuni prbowali ama szeregi Pandaww, Bhima ze swym synem rakszas Ghatotkak, Satjakim, synami Draupadi i innymi dostarczajcymi im ochrony krlami zaczli przedziera si przez szeregi Kauraww siejc wrd nich spustoszenie jak bogowie wrd danaww i pokryci krwi wygldali jak zasypane kwieciem drzewa Kinsuka. Do walki z Bhim i rakszasami ruszy na czele
132
Mikoajewska
Mahabharata
licznych oddziaw Durjodhana, a ogromne siy Pandaww ruszyy przeciw Bhiszmie i Dronie. Przeciw licznym krlom ruszy rozgniewany Arduna, a do walki z akunim skierowali si Abhimanju i Satjaki. Kaurawowie otoczyli Ardun zwartym piercieniem tysicy rydwanw ostrzeliwujc go ze wszystkich stron tysicami strza. Tum liczny jak szaracza, podniecony walk zarzuca jego rydwan lancami, maczugami, wczniami i wojennymi toporami, lecz on opanowany i skupiony niszczy ten zalewajcy go deszcz rnej broni swymi ozdobionymi zotem strzaami. Bogowie, danawowie, gandharwowie i rakszasowie patrzc na nieziemsk lekko rki Arduny pokrzykiwali z podziwu: Wspaniale, wspaniale. akuni prowadzc za sob liczne oddziay gandharww otoczy ze wszystkich stron Satjaki i Abhimanju. Gandharwowie przy pomocy rnego rodzaju broni zniszczyli rydwan Satjaki, ktry porzuci go i wsiad na rydwan Abhimanju. Dzielc jeden rydwan obaj sieli spustoszenie w oddziaach gandharww. W tym samym czasie Bhiszma i Drona dziesitkowali oddziay prowadzone przez Judhiszthir zalewajc je strzaami ozdobionymi pirami ptaka Kanki, na co Judhiszthira i jego bracia bliniacy Nakula i Sahadewa odpowiedzieli wciekym kontratakiem. Bhima ze swym synem Ghatotkak walczyli rwnie zaciekle z wrogiem. Przeciw nim ruszy Durjodhana atakujc ich obu. Bhima uderzy Durjodhan w pier sw mciw strza. Od siy jej uderzenia Durjodhana zachwia si i omdla. Jego wonica natychmiast wywiz go poza zasig strza. Oddziay Durjodhany bezlitonie atakowane przez Bhim i jego syna zaamay si i zaczy w popochu ucieka. Bhima i Ghatotkaka nie zaprzestawali cigania ich swymi strzaami. Oddziay Kauraww prowadzone przez Bhiszm i Dron zaczy rwnie ucieka pod naciskiem strza Dhrisztadjumny i Judhiszthiry, i Bhiszma i Drona nie mogli ich zatrzyma. Tysice uciekajcych wojownikw Kauraww ciganych przez wojownikw Pandaww zdoa dopiero zatrzyma Durjodhana. Rozgniewany rzek do Bhiszmy: O Bhiszma, jak to moliwe, aby moja armia uciekaa przed atakiem Pandaww, skoro ty, Drona, Awatthaman i Krypa pozostajecie przy yciu i walczycie po mojej stronie! Jestecie przecie lepsi w operowaniu broni od Pandaww. Musisz faworyzowa Pandaww, skoro pozwalasz, aby moja armia ponosia tak wielkie straty! Powiniene poinformowa mnie przed rozpoczciem walki, e nie zamierzasz z nimi uczciwie walczy. Zastanowibym si wwczas z Karn nad
Ksiga VI
133
tym, co uczyni. Nie zasuguj na to, aby teraz nagle pozostawia mnie samemu sobie. Daj z siebie wszystko i walcz na sw miar! Bhiszma rozemia si i rzek z gniewem: O Durjodhana, mwiem ci wielokrotnie, co jest dla ciebie korzystne. Pandaww nie potrafi pokona w walce nawet bogowie z Indr na czele! Nie porzuc jednak cieki wojownika i walczc po twej stronie dam z siebie wszystko. Jeszcze dzisiaj na oczach wszystkich zatrzymam napr Pandaww. Durjodhana zadowolony ze sw Bhiszmy rozkaza zad w konchy i uderzy w bbny. Zawtroway im konchy i bbny Pandaww czynic straszliwy haas. 2. Bhiszma realizuje sw obietnic i rozgramia wojska Pandaww Sandaja kontynuowa: O krlu, jeszcze tego samego dnia, gdy soce przekroczyo poudnie, prawy Bhiszma chroniony przez potne siy Kauraww pogna swoje szybkie ogiery w kierunku Pandaww. Na nowo rozgorzaa straszliwa walka. Brzk ciciwy uderzajcej o skrzane ochraniacze doni ucznikw miesza si z okrzykami nawoujcymi do walki i szczkiem upadajcych na ziemi w miertelnych konwulsjach cia odzianych w zbroje i odcitych gw w koronach i diademach, zamanych proporcw i porzuconej broni. Kurukszetr zalewaa rzeka krwi pynca prosto do pomiertnego wiata wypeniona martwymi ciaami ludzi, koni i soni rozszarpywanymi przez godne spy. Nikt dotychczas nie widzia bitwy rwnie przeraajcej. Pole bitewne pokrywao tak wiele trupw, e trudno byo si po nim porusza. Niektrzy, cho miertelnie ranni, nie dawali za wygran i kontynuowali atak na wroga. Jki rannych mieszay si z buczucznymi okrzykami nawoujcymi do walki. Bhiszma bez chwili przerwy wystrzeliwa ze swego uku strzay grone jak jad wa i jego uk zadawa si by bez przerwy napity. Kierujc swe strzay we wszystkich kierunkach zdawa si taczy na swym rydwanie pustoszc oddziay Pandaww i sigajc wszdzie jak otaczajcy wszystko piercie ognia. Dziki swej magii zdawa si mnoy w tysicach kopii. W jednej chwili by widziany na wschodzie, a ju w nastpnej na zachodzie, pnocy i poudniu. Nikt nie by w stanie na niego spojrze, gdy zamiast niego widzia jedynie nieprzerwany strumie jego strza. Kada z jego strza bya celna trafiajc w ciaa ludzi, koni i soni prbujcych stawi mu opr. Jedn strza pozbawia ycia sonia i jego jedcw. Swymi strzaami obcina gowy kademu, kto si
134
Mikoajewska
Mahabharata
do niego zbliy. Armia Judhiszthiry pod naporem wciekego ataku Bhiszmy zacza w panice ucieka mimo obecnoci Arduny i Kryszny i pomimo heroicznych prb przywdcw, aby j zatrzyma. Kryszna rzek do Arduny: O Arduna, rusz do pojedynku z Bhiszm, zanim sam nie stracisz zmysw. Przypomnij sobie, e w obecnoci wszystkich krlw obiecae go zabi. Dotrzymaj sowa. Spjrz na sw rozproszon armi i na tych wszystkich krlw uciekajcych pod naporem strza Bhiszmy, ktry jest dzi jak Niszczyciel wiata poerajcy wszystko swymi szeroko otwartymi ustami. Uciekaj przed nim jak stado antylop przed godnym lwem zaraajc si nawzajem swym strachem. Arduna odpowiedzia: O Kryszna, niech tak si stanie. Pognaj konie i zanurz si z naszym rydwanem w morzu wroga. Swymi strzaami zatrzymam tego przeraliwego Bhiszm, ktry jest nie do pokonania. onierze Pandaww widzc, e Arduna z Kryszn ruszyli przeciw Bhiszmie, nabrali ponownie odwagi i powrcili na pole bitewne. Bhiszma powita Ardun z Kryszn przykrywajc ich rydwan paszczem strza, a sta si niewidoczny. Jednake Kryszna zrcznie kierujc komi wyprowadzi go z tej sieci strza, a Arduna nacigajc swj niebiaski uk sw celn strza zama uk Bhiszmy. Bhiszma w mgnieniu oka uchwyci nowy uk, lecz zanim zdoa wypuci ze pierwsz strza, Arduna rozbi go na drobne kawaki. Bhiszma peen podziwu dla lekkoci rki Arduny rzek: O Arduna, ten strza jest prawdziwie godny ciebie! Jestem peen podziwu dla twej zrcznoci. Walcz wic ze mn ze wszystkich swych si! Bhiszma uchwyci nowy uk i zala ich rydwan deszczem strza, lecz Kryszna manewrujc zrcznie komi unika ich uderzenia. Bhiszma wypuszczajc ze swego uku now fal strza zrani nimi Kryszn i Ardun i nie ustajc w ofensywie zasypa ich tysicami swych strza, od uderzenia ktrych nawet Kryszna zadra. I gdy wybuchn gonym miechem, zadziwi tym nawet Kryszn, ktry widzc, e Bhiszma walczy z caych swych si, podczas gdy Arduna ogranicza si z powodu swego szacunku do Bhiszmy, pomyla, e armia Pandaww moe faktycznie nie przetrwa uderzenia Bhiszmy, ktry by zdolny do zniszczenia w cigu jednego dnia wszystkich danaww. Widzc, e armia Pandaww jest ponownie w odwrocie, podczas gdy armia Kauraww nie zaprzestaje swej ofensywy zachcana pogromem czynionym przez
Ksiga VI
135
Bhiszm, zacz si zastanawia, czy nie powinien sam stan do walki z nim, aby ratowa Pandaww. W czasie gdy Bhiszma nie zaprzestawa zalewnia rydwanu Arduny potokiem swych strza zakrywajc nimi niebo, ziemi, soce i wszystkie kierunki, na jego rozkaz do walki z Ardun ruszy rwnie Drona, Krypa, Dajadratha i inni krlowie prowadzc za sob swe dywizje. Satjaki widzc te ogromne siy Kauraww kierujce si przeciw Ardunie pogna mu na pomoc bdc jak Wisznu wspierajcy Indr w walce z Wrtr. Zawoa do uciekajcych wojsk Pandaww przeraonych pogromem czynionym przez Bhiszm: O wojownicy, nie amcie swych lubw! Nie porzucajcie swych obowizkw przydzielonych wam przez waszych najstarszych przodkw! 3. Kryszna widzc ze Arduna z szacunku do Bhiszmy nie walczy z ca sw moc sam chce zabi Kauraww Kryszna widzc ogromn chmar wojsk Kauraww spieszcych do ataku na Ardun, waleczno Bhiszmy i brak koncentracji u Arduny i jego niepene angaowanie si w walk rzek do zbliajcego si Satjaki: O Satjaki, mimo twym heroicznych wysikw nie zdoasz zatrzyma tych, co uciekaj ze strachu przed Bhiszm. Ja sam za chwil utn gow Bhiszmie i Dronie przy pomocy mojego dysku. Nikt z armii Kauraww nie zdoa uciec z yciem przed moim gniewem. Uciesz tym Pandaww i jeszcze dzisiaj oddam Judhiszthirze ukradzione mu krlestwo. Rozgniewany Kryszna zeskoczy z rydwanu na ziemi unoszc w gr swj dysk o mocy tysica niebiaskich piorunw i powodujc drenie ziemi ruszy w kierunku Bhiszmy. Jego te szaty powiewajc na wietrze wyglday jak chmura naadowana elektrycznoci. Jego dysk Sudarana wyrastajcy na odydze jego doni wyglda jak pierwotny lotus wyrastajcy z ppka Narajany, a jego wzrastajcy gniew by jak wznoszce si ku poudniu poranne soce. Widzc rozgniewanego Kryszn z dyskiem w doni wszystkie ywe istoty krzyczay z przeraenia pewne, e Kaurawowie nie przeyj jego gniewu. Kryszna by jak ogie Samwarta konsumujcy cay wiat na koniec eonu. On, przyczyna caego wszechwiata, ponc jak ogie przygotowywa si, aby pochon wszystko, co ywe. Bhiszma widzc t zbliajc si do niego Najwysz Bosk Osob uzbrojon w dysk rzek bez strachu: O Bogu bogw, ktry przenikasz cay wszechwiat, kaniam si Tobie. O Panie Wszechwiata, zabij mnie. To Ty dostarczasz ochrony wszystkim polegym
136
Mikoajewska
Mahabharata
podczas bitwy i bycie zabitym przez ciebie jest rdem szczcia, zarwno na tym, jak i tamtym wiecie i jest wielkim honorem. Wszystkie trzy wiaty bd wysawia ten spotykajcy mnie zaszczyt. Kryszna rzek: O Bhiszma, to ty jeste u korzeni tej wielkiej rzezi majcej miejsce tu na ziemi. Jeszcze dzi zobaczysz mier Durjodhany. Mdry krlewski doradca, ktry kroczy ciek Prawa, powinien powstrzyma krla, ktry jest naogowym graczem i nie potrafi uwolni si od za swego naogu. Naley pozby si niegodziwca, ktry zaniedbuje swe obowizki i ktremu przeznaczenie pomieszao rozum. Bhiszma rzek: O Kryszna, przeznaczenie jest potn si. Dziki tobie Jadawowie uratowali swj rd pozbywajc si Kansy. Ja sam wielokrotnie doradzaem krlowi Dhritarasztrze pozbycia si Durjodhany, lecz on mnie nie sucha. Kto nie potrafi sucha dobrych rad, ten ku wasnemu nieszczciu i wyrokiem losu traci rozum. 4. Arduna powstrzymuje Kryszn i obiecujc zrealizowa swe przysigi sam odpiera atak Kauraww W midzyczasie Arduna zeskoczy z rydwanu na ziemi i ruszy za Kryszn uchwyciwszy go za jego silne ramiona i prbujc go zatrzyma. Kryszna cign go za sob jak rozszalay wiatr cignie za sob powalone drzewa. W kocu Ardunie udao si go zatrzyma. Stan przed nim i skadajc gboki pokon rzek: O Kryszna, pohamuj swj gniew. To Ty jeste ucieczk dla Pandaww. Przysigam na mych synw i braci, e nie zawaham si w zrealizowaniu danego sowa i posuszny twym rozkazom wytn w pie wszystkich Kauraww. Sowa Arduny zadowoliy Kryszn, ktry powrci na jego rydwan i zad w sw konch Pacadanj rozjaniajc sw obecnoci wszystkie kierunki przestrzeni. Dwikom jego konchy zawtroway okrzyki Bharatw, dwiki bbnw i stukot k rydwanw. Brzk Gandiwy rozsiewajcej strzay we wszystkich czterech kierunkach odbija si echem po caym niebie i we wszystkich czterech czciach wiata. Durjodhana na czele swych licznych dywizji, Bhurirawas i Bhiszma z ukiem i strza w doni wygldajc jak kometa gotowa do zniszczenia konstelacji ruszyli przeciw Ardunie. Durjodhana rzuci w niego lanc, Bhurirawas siedmioma oszczepami, alja maczug, a Bhiszma wczni, lecz Arduna zniszczy je swymi strzaami. Napinajc swj uk przywoa dziki odpowiednim man-
Ksiga VI
137
trom straszliw bro Mahendra i wywoujc przy jej pomocy ulew strza o blasku ognia zatrzyma nimi tum atakujcych go Kauraww obcinajc im ramiona, amic uki i proporce i dziurawic ciaa krlw, koni i soni. Syszc tryumfujcy brzk Gandiwy na pomoc Ardunie ruszyli Drupada i Wirata. Ich strzay dziesitkoway szeregi Kauraww uwalniajc rzek krwi o wartkim nurcie przenoszc ich ze wiata ywych do wiata umarych. Wojska Kauraww zdziesitkowane przez niebiask bro Arduny z ulg powitay zbliajcy si zmierzch i obie armie wycofay si na noc do swych obozw. Kaurawowie lamentowali: Dzisiaj Arduna zabi dziesi tysicy naszych wojownikw na rydwanach i siedem setek soni, wybi do nogi onierzy z rnych plemion i zmusi do ucieczki Dron, Kryp, alj i nawet samego Bhiszm. Nikt jeszcze nigdy nie zdoa dokona takiego wyczynu. 5. Czwartego dnia bitwy Bhiszma kontynuuje atak na Ardun Nastpnego ranka Bhiszma na czele potnych si Kauraww ruszy ponownie do ataku. Ochraniany przez Durjodhan, Dron, Dajadrath i innych wojownikw wyglda jak Indra otoczony przez bogw. Wojska Pandaww uformowane do walki w potn formacj krokodyla ochranian przez Ardun wyruszyy mu naprzeciw. Dwie potne siy zderzyy si ponownie przy akompaniamencie dochodzcych ze wszystkich stron gonych dwikw konch, bbnw, k rydwanw, wrzaskw ludzi i zwierzt. Unoszcy si z ziemi kurz przykry pole bitewne szarym baldachimem. Gdy bitwa rozgorzaa na dobre, Bhiszma, Durjodhana, Drona i Krypa prowadzc za sob liczne dywizje ruszyli w kierunku rydwanu Arduny. Przeciw caemu temu tumowi ruszy samotnie syn Arduny, Abhimanju, ktry amic ich szeregi przy pomocy swej broni by jak bg ognia Agni rozpalajcy si na otarzu ofiarnym, dziki wypowiadanym mantrom. Bhiszma omin go jednak i ruszy wprost przeciw Ardunie zalewajc go deszczem swych strza. Arduna rozbi jego strzay swoimi celnymi ostrzami i zala Bhiszm potokiem strza, ktre Bhiszma rozbi na drobne kawaki, zanim zdoay do niego dotrze. W tym samym czasie Abhimanju walczy samotnie z alj, Awatthamanem, Bhurirawasem, Citrasen i synem Samjamani. Jego uk zdawa si by bez przerwy napity. Jednym ze swych ostrzy zrani Awatthamana, picioma ostrzami przeszy alj, omioma obci proporzec syna Samjamani, a jeszcze innym zama wczni, ktr rzuci w jego kierunku Bhurirawas. Nastpnie
138
Mikoajewska
Mahabharata
wypuszczajc ze swego uku setki strza zabi cztery ogiery cignce rydwan alji. Gdy Awatthaman, Bhurirawas, alja, Citrasena i syn Samjamani nie mogc wytrzyma jego naporu zaczli si wycofywa, Durjodhana zacz nakania do ataku tysice swych onierzy, ktrzy otoczyli Abhimanju i jadcego mu na pomoc Ardun zwartym piercieniem chcc ich zabi. Przeciw Kaurawom ruszy Dhrisztadjumna ze swym ukiem bez przerwy napitym prowadzc za sob oddziay zoone z tysicy soni, rydwanw, kawalerii i piechoty. Przedzierajc si w kierunku Arduny, aby udzieli mu pomocy, sia spustoszenie w oddziaach wroga. Syn Samjamani prbujc stawi mu opr uderzy go i jego wonic dziesicioma strzaami. Oszoomiony Dhrisztadjumna szybko oprzytomnia i swymi strzaami poama mu uk. Uderzy go dwudziestoma picioma strzaami zabijajc jego konie i stranikw k jego rydwanu. Pozbawiony rydwanu syn Samjamani uchwyci w donie miecz i tarcz zrobione z najlepszej stali i ruszy w kierunku rydwanu Dhrisztadjumny krokiem rozwcieczonego sonia. Rwnie rozgniewany Dhrisztadjumna uchwyci sw maczug i jednym uderzeniem roztrzaska mu gow. Gdy ten odwany wojownik pada martwy na ziemi porzucajc swj miecz i tarcz, towarzyszyy mu gone lamenty Kauraww. Poruszony opowiadaniem Sandaji krl Dhritarasztra przerwa mu mwic: O Sandaja, opowiadasz mi cigle o tym, jak armia mojego syna jest dziesitkowana przez armi Pandaww. Mwisz o moich synach, jakby byli wyzuci z mskoci, cho walcz z heroizmem pragnc zwycistwa. Dziaania Durjodhany przynosz mi coraz wiksze i trudniejsze do zniesienia cierpienie. Czowiek nie zdoa unikn przeznaczenia bez wzgldu na to, jak bardzo si stara. Nie widz sposobu na osabienie Pandaww i nie widz moliwoci, aby moi synowie osignli w tej bitwie zwycistwo. Sandaja rzek: O krlu, to straszliwe zo w tobie ma swe rdo. Suchaj wic cierpliwie dalej o przebiegu tej przeraliwej rzezi ludzi, koni i soni. Sandaja kontynuowa: O krlu, Samjamani widzc mier swego syna ruszy w kierunku Dhrisztadjumny i zaciekle z nim walczc zrani go swymi trzema ostrzami. Rwnie alja uderzy go w pier dziewicioma strzaami. Dhrisztadjumna odpowiedzia mu deszczem strza. Cho ich walka trwaa krtko, aden z nich nie mia chwili spoczynku. alja zalewajc go potokiem strza poama na kawaki jego uk. Abhimanju skierowa swj rydwan w kierunku alji i uderzy go swymi trzema ostrzami. Wojska Kauraww z Durjodhan, Wikarn, Duhasan i innymi wielkimi wojownikami otoczyy ich zwartym piercieniem, chcc ochrania
Ksiga VI
139
krla Madrasu. Na pomoc Abhimanju ruszy Bhima, Dhrisztadjumna, piciu synw Draupadi, Nakula i Sahadewa. I wywizaa si zacita walka midzy nimi i wojownikami Kauraww obserwowana przez innych. 6. Bhima sieje spustoszenie w armii Kauraww szukajc okazji, aby zabi Durjodhan i jego braci Bhima budzc swym widokiem przeraenie wrd Kauraww uchwyci w donie sw maczug tward jak diament i ruszy na swym rydwanie przeciw Durjodhanie mylc o realizacji swej przysigi i zakoczeniu w ten sposb tej wojny. Durjodhana widzc go zawezwa na pomoc dywizj krla Magadhy zoon z dziesiciu tysicy soni i ukry si za ni. Bhima zeskoczy ze swego rydwanu na ziemi i ryczc przeraliwie jak dzikie zwierz, z szeroko otwartymi ustami rzuci si przeciw nadcigajcej dywizji soni bdc jak sam Niszczyciel na zakoczenie eonu. Zabijajc sonie sw maczug przedziera si przez ich szeregi jak Indra przez szeregi danaww. Za Bhim ruszyli Abhimanju, synowie Draupadi, Nakula i Dhrisztadjumna chronic jego tyw deszczem swoich strza. Ich ostrza pozbawiay gw sonie i ich jedcw. Gowy i ramiona ozdobione ornamentami, donie ciskajce elazne haki opaday na ziemi jak deszcz kamieni. Utrzymujcy si cigle w swych siodach jedcy pobawieni gw wygldali jak ogoocone przez huragan pnie drzew pozostae na szczytach gr. Gdy wadca Magadhy skierowa swego sonia potnego jak so Indry Airawata przeciw Abhimanju, odwany syn Arduny zabi go jedn strza, a wadc Magadhy pozbawionego swego wierzchowca uderzy w gow strza o szerokim ostrzu i srebrnych lotkach. Bhima przedzierajc si przez dywizj soni jak przez dungl miady je uderzeniem swej maczugi tak jak Indra miady swym piorunem szczyty gr. Pozostawia za sob ich trupy z poamanymi kami i rozbitymi czaszkami, pokryte pian wypywajc z ust lub wymiotujce krwi. Z wirujc bez przerwy w jego doni maczug, pomazany tuszczem, krwi i szpikiem kostnym wyglda rwnie strasznie jak sam Uniwersalny Niszczyciel iwa taczcy na zakoczenie eonu swj straszliwy taniec, a jego cika pokryta krwi maczuga uderzajca w czaszki soni zdawaa si by maczug boga mierci Jamy grzmic jak piorun Indry lub boskim ukiem Pinaka, ktrym rozgniewany iwa niszczy wszystkie ywe istoty. Sonie uderzane maczug Bhimy i strzaami ochraniajcych go dziesiciu wojownikw rozbiegay si w popo-
140
Mikoajewska
Mahabharata
chu we wszystkich kierunkach tratujc sw wasn armi. W kocu zmusiwszy wszystkie sonie do ucieczki tak jak wiatr przegania monsunowe chmury, sta tryumfalnie na pobojowisku, jakby by Najwyszym Bogiem iw buszujcym po terenie krematorium. Durjodhana widzc, e Bhima rozgromi dywizj tysicy soni, wyda rozkaz, aby zaatakowaa go caa jego armia. I ruszya przeciw niemu z hukiem konch i bbnw sia niezmierzona jak ocean, lecz on zatrzyma j w jej naporze sw maczug bdc jak brzeg hamujcy napr oceanu. Jego wyczyn by cudowny i ponadludzki. Ze sw straszliw maczug w doni ochraniany przez strzay Abhimanju, Dhrisztadjumny, piciu synw Draupadi i ikhandina przyj jej uderzenie nieruchomy jak gra Meru, po czym torujc sobie drog w gb zwartych szeregw wroga pustoszy je jak ogie koca eonu. Miady wrogie oddziay z atwoci sonia tratujcego zaronite trzcin pole. Zrzucajc wojownikw z ich rydwanw, koni i soni, rozdeptujc piechot dziesitkowa armi Kauraww jak huraganowy wiatr dungl. Pole bitewne coraz bardziej przypominao miejsce zamieszkania boga mierci Jamy, a jego maczuga maczug Niszczyciela w godzinie rozpadu wiata. Jego widok odbiera wrogowi resztki odwagi. Z kadym podniesieniem jego maczugi, z kadym jego spojrzeniem siy wroga topniay. Bhiszma widzc jak Bhima uderzeniami swej maczugi miady atakujce go ogromne siy Kauraww ruszy przeciw niemu z ukiem przygotowanym do strzau. Bhima ruszy mu naprzeciw z otwartymi ustami, rozgrzany walk i wcieky, gotowy, by go pochon. Na pomoc Bhimie ruszy Satjaki zalewajc armi Kauraww deszczem swych strza. Gdy demon rakszasa o imieniu Alamwusza prbujc stawi mu opr uderzy go dziesicioma strzaami, Satjaki nie zatrzymujc nawet w biegu swego rydwanu przeszy go czterema ostrzami i z gonym krzykiem przedziera si dalej poprzez szeregi wrogiej armii wystrzeliwujc setki strza. I cho Kaurawowie odpowiadali potokami zalewajcych go strza, nie byli w stanie zatrzyma biegu jego rydwanu i pod jego naporem zaczli si wycofywa. Bitwa rozgorzaa od nowa, gdy krl Bhurirawas nie dajc za wygran ruszy przeciw Satjaki uderzajc go dziewicioma strzaami. Satjaki w odpowiedzi uderzy go rwnie dziewicioma celnymi ostrzami. Na pomoc Bhurirawasowi ruszy Durjodhana ze swymi brami, podczas gdy Pandawowie ruszyli na pomoc Satjaki.
Ksiga VI
141
Bhima widzc Durjodhan z jego brami zapragn ich zabi i zrealizowa sw przysig. Twj syn Nandaka prowadzc za sob ogromn dywizj zoon z wielu tysicy rydwanw gnany przez gniew i mciwo uderzy go strzaami o ostrych brzegach z lotkami zrobionymi z pir ptaka Kanki, a Durjodhana uderzy go w pier dziewicioma ostrzami. Rozwcieczony tym Bhima wsiad na swj rydwan i rzek do swego wonicy: O Wisoka, samym swym widokiem doprowadzam synw krla Dhritarasztry do wciekoci i rwnie gorco pragn mnie zabi jak ja ich. Poprowad wic zrcznie me konie w ich kierunku, gdy jeszcze dzi bdziesz wiadkiem pogromu, jaki wrd nich uczyni. Bhima napi swj uk i uderzy Durjodhan swymi ostrymi strzaami ozdobionymi zotem, a jego brata Nandak uderzy w pier trzema ostrzami. Durjodhana w odpowiedzi uderzy Bhim szecioma strzaami, a jego wonic trzema i ze miechem swymi trzema strzaami zniszczy jego uk. Bhima uchwyci nowy uk i opanowany dz zabicia twych synw, nie mogc znie tego, e Durjodhana zrani jego wonic, sw strza o gowicy w ksztacie podkowy przeci uk Durjodhany na p. Durjodhana doprowadzony tym do furii uchwyci nowy jeszcze twardszy uk i sw celn strza uderzy Bhim w pier z tak potn si, e ciko zraniony i pokonany przez bl Bhima omdla osuwajc si na taras swego rydwanu. Na pomoc Bhimie ruszy Abhimanju prowadzc za sob liczn dywizj i zalewajc Kauraww deszczem swych strza. Bhima szybko odzyska zmysy i uderzy Durjodhan picioma strzaami, a nadcigajcego na swym rydwanie alj przebi dwudziestoma picioma strzaami ze zotymi lotkami zmuszajc go do opuszczenia pola bitewnego. Twoich czternastu synw w wielkim gniewie rzucio si razem do walki z Bhim zalewajc go ze wszystkich stron potokami swych strza. Bhima doprowadzony tym do wciekoci, oblizujc kciki ust jak wilk otoczony przez stado owiec uderzy w nich z si Garudy. Sw strza o gowicy w ksztacie podkowy uci gow twemu synowi Senapati. miejc si i z uradowan dusz swymi trzema strzaami przebi Dalasandh wysyajc go do wiata boga mierci Jamy. Zabi take Suszen i jedn strza o szerokim ostrzu obci gow przystojnego Ugry ozdobion turbanem i zotymi kolczykami. Siedemdziesicioma strzaami wyprawi na tamten wiat Wirawahu razem z jego komi i wonic. miejc si dziko wysa do wiata Jamy twych synw Bhim i Bhimarath. Inn strza o gowicy w ksztacie podkowy zabi Suloczan. Pozostali twoi synowie przeraeni jego wyczynem w panice uciekli.
142
Mikoajewska
Mahabharata
Bhiszma widzc ten wyczyn Bhimy zawoa: O wojownicy, powstrzymajcie tego wciekego syna Pandu! Kosi on synw krla Dhritarasztry i innych heroicznych wojownikw jak sama mier. Na rozkaz Bhiszmy liczne oddziay Kauraww ruszyy przeciw Bhimie. Do walki z Bhim ruszy rwnie na swym wielkim soniu krl Bhagadatta i zasypujc go setkami strza pokry go nimi jak baldachimem. Heroiczni wojownicy Pandaww z kolei otoczyli Bhagadatt ze wszystkich stron zalewajc go potokami swych ostrzy. Jego so zraniony przez setki celnych strza i broczcy krwi biega po polu bitewnym jak optany powodujc drenie ziemi i budzc swym widokiem uczucia zgrozy. Bhagadatta ponc straszliwym gniewem uderzy Bhim w pier swym strasznym ostrzem i widzc, e Bhima zachwia si i opad na dno rydwanu tracc zmysy, tryumfalnie wrzasn. Na pomoc Bhimie ruszy jego syn rakszasa Ghatotkaka. Dziki swej mocy iluzji znika budzc lk w sercach bojaliwych i pojawia si ponownie przybrawszy sw przeraliw form. Zdawa si jecha na soniu Airawacie prowadzc za sob trzy inne przeraliwe sonie majce za swych jedcw rakszasw. Wcieke sonie poganiane przez demony otoczyy ze wszystkich stron sonia Bhagadatty atakujc go swymi kami. Bhiszma syszc ryk rannego zwierzcia przypominajcy potny grzmot rzek do otaczajcych go wojownikw: O wojownicy, udzielcie czym prdzej pomocy temu wielkiemu ucznikowi, ktry walczy z synem Hidimby Ghatotkak, gdy jego ycie znalazo si w niebezpieczestwie. I gdy na rozkaz Bhiszmy wojska Kauraww prowadzone przez Dron ruszyy na pomoc krlowi Bhagadatta, wojska Pandaww prowadzone przez Judhiszthir ruszyy im naprzeciw. Ghatotkaka widzc zbliajc si w jego kierunku armi wroga przeraliwie rykn. Gdy Bhiszma usysza ten straszliwy ryk, rzek do Drony: O braminie, lepiej bdzie, jeeli zrezygnujemy z walki z tym wciekym rakszas, bo dzi nie zdoaby go zabi nawet sam Indra. Nasze zwierzta s zmczone, a nasza armia zdziesitkowana. Nie chc dzi na nowo rozpoczyna bitwy z oddziaami Pandaww. Wycofajmy si wic z naszymi wojskami, oszczdzajc naszych si na jutro. Kaurawowie przeraeni atakiem Ghatotkaki i widzc, e soce chyli si ku zachodowi posuszni sowom Bhiszmy wycofali si z do swego obozu egnani przez zwyciskie okrzyki Pandawowie i gone dwiki ich konch. Powrcili tego dnia do swego obozu przygnbieni i zawstydzeni, podczas gdy Pandawowie powrcili z radoci wychwalajc heroiczne wyczyny Bhimy i jego syna
Ksiga VI
143
Ghatotkaki. Durjodhana trwa w ponurym zamyleniu rozpaczajc z powodu mierci swych braci i po wydaniu koniecznych rozkazw pogry si w medytacji. 7. Bhiszma prbuje ponownie skoni Durjodhan do pokoju z Pandawami wskazujc na znajdujcego si po ich stronie Kryszn i jego bosko Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, moje serce dry z niepokoju. Myl z przeraeniem o konsekwencjach tej wojny i o przepowiedniach Widury. Wszystkim musi rzdzi przeznaczenie, skoro Pandawowie dziesitkuj wojska moich synw, cho dowodzi nimi Bhiszma. Powiedz mi, dziki jakim umartwieniom, dziki jakim darom otrzymanym od bogw, dziki jakiej wiedzy udaje im si wychodzi z tej wojny bez uszczerbku? Nie mog znie tego, e armia moich synw ugina si pod ich naporem! Spada na mnie surowa boska kara i nie widz brzegw w tym oceanie rozpaczy. Jestem jak nieszczsny rozbitek, ktry chce przekroczy ocean uzbrojony jedynie w swe ramiona. Straszliwe nieszczcie spotyka moich synw. Bhima z ca pewnoci ich wszystkich zabije. Nie widz nikogo, kto mgby ochroni ich przed mierci. Ich mier jest pewna. Powiedz mi, jaka jest tego prawdziwa przyczyna? Sandaja rzek: O krlu, we sobie do serca to, co ci powiem. Zwycistwo jest zawsze po tej stronie, po ktrej jest prawo i dlatego Pandawowie s nie do pokonania i nie sposb ich zabi. Nic w tej bitwie nie jest rezultatem szczeglnych modw lub czarw. Pandawowie nie stworzyli te adnej nowej broni i walcz przy pomocy uczciwych rodkw. Poszukujc sawy krocz ciek Prawa nawet za cen utraty ycia. Bogato wyposaeni przez natur walcz w obronie prawoci. Twoi synowie natomiast maj niegodziwe dusze i s nieuleczalnymi grzesznikami. S okrutni i skonni do ndznych czynw i dlatego s dziesitkowani przez Pandaww. Zawsze zachowywali si wobec nich w okrutny, poniajcy i faszywy sposb, co oni ignorowali, dopki mogli. Twoi synowie zbieraj w tej wojnie trujcy owoc swych wasnych grzechw. Ty sam kosztujesz tego owocu razem z nimi, bo nie chciae sucha rad tych, ktrzy ci dobrze ycz. Odrzucae ostrzeenia uporczywie powtarzane przez Widur, Bhiszm, Dron i mnie samego, ktre miay na uwadze twe dobro i zasugiway na uwag. Zachowywae si jak miertelnie chory omawiajcy przyjcia uzdrawiajcego go leku. Akceptujc sowa swych synw uwaae Pandaww z gry za przegranych.
144
Mikoajewska
Mahabharata
Pytasz mnie o prawdziw przyczyn tego, e Pandawowie pokonuj twych synw. To samo pytanie zada Bhiszmie twj syn Durjodhana. Posuchaj wic, co on mu odpowiedzia. Durjodhana przygnbiony mierci swych braci rzek: O Bhiszma, ty sam, alja, Drona, Krypa i Awatthaman jestecie wojownikami o wielkiej odwadze i wysokim urodzeniu, gotowymi odda w tej bitwie swe ycie. We wszystkich trzech wiatach nie ma nikogo, kto byby wam rwny i nawet wszyscy razem wzici Pandawowie nie s w stanie wam dorwna. Dlaczego wic i dziki komu Pandawowie bez przerwy dziesitkuj moje armie? Bhiszma rzek: O Durjodhana, posuchaj raz jeszcze tego, co ju wielokrotnie ci mwiem, lecz ty nie chciae mnie sucha. To, czego obecnie dowiadczasz, jest skutkiem twego wrogiego stosunku do Pandaww. Zaprzesta tej wojny i zawrzyj pokj. Przyniesie to korzy zarwno tobie jak i caemu wiatu. Spraw tym rado swym krewnym jak i wszystkim tym, ktrzy ci dobrze ycz i ciesz si t ziemi razem ze swymi brami. Zrozum wreszcie, e Pandaww nie mona zabi, bo po ich stronie jest Kryszna. W caym wszechwiecie nie ma, nie byo i nie bdzie nikogo takiego, kto byby w stanie zabi tych, ktrzy s ochraniani przez Kryszn. Posuchaj o potdze i tajemnicy narodzin Kryszny, ktr znaj i o ktrej opowiadaj midzy sob mdrcy, ktrzy zdobyli kontrol nad sw dusz. Opowiadaj oni o tym, jak to pewnego dnia niebianie i riszi zebrali si na grze Gandhamadana, aby czeka tam na dziadka wszechwiata Brahm. I gdy Pan wszystkich ywych istot Brahma przyby i usiad wygodnie wrd nich, zobaczy na nieboskonie wspaniay rydwan rozsiewajcy wok niezwyky blask. Majc dziki medytacjom pen wiedz zoy pobonie donie i pokoni si przed Najwyszym Boskim Istnieniem. Wszyscy zebrani niebianie i riszi uczynili to samo. Chcc odda cze temu Najwyszemu Boskiemu Istnieniu Brahma rzek: O Ty, ktry posiadasz samo-kontrol i stwarzasz cay wszechwiat, Ty jeste jego blaskiem, jego Najwyszym Panem i obroc. Ty jeste Wasudew, duchem jogi i najwysz boskoci. U Ciebie szukam ochrony. O Najwyszy Bogu, ktry dziaasz zawsze na rzecz wszystkich wiatw, O Najwyszy Joginie, ktry zarwno poprzedzasz jak i nastpujesz po jodze, niech z Tob bdzie zwycistwo! O Ty o brzowych lokach, przepastnych oczach, ubrany w te szaty, z ktrego ppka wyrasta kwiat lotosu, O Bogu bogw, O Panie przeszoci, teraniejszoci i przyszoci, niech z Tob bdzie zwycistwo!
Ksiga VI
145
O Ty, ktry jeste Socem wszystkich soc, O niewyczerpane naczynie atrybutw, O uosobienie wszelkiej szlachetnoci, niech z Tob bdzie zwycistwo! O Ty, do ktrego naley uk Saranga i ktrego form jest cay wszechwiat, O Narajana, ktry jeste nie do pojcia, niech z Tob bdzie zwycistwo! O wielki wu, O wielki dziku, O Pierwsza Przyczyno, niech z Tob bdzie zwycistwo! O Panie wszystkich kierunkw, ktry przenikasz wszechwiat, jeste nieskoczony i nie podlegasz zniszczeniu, O Ty ktry jeste zarwno zamanifestowany jak i niezamanifestowany, niech z Tob bdzie zwycistwo! O Ty, ktry jeste bezmiern przestrzeni, ktry kontrolujesz swe zmysy i ktry zawsze czynisz to, co dobre, O Niezmierzony, ktry sam jeden znasz swoj wasn natur, niech z Tob bdzie zwycistwo! O Ty, ktry speniasz wszystkie yczenia, ktry nie masz koca i ktry jeste wieczny, O Ty, ktry jeste Brahmanem, O Ty, ktry stwarzasz wszystkie ywe istoty, zawsze odnosisz sukces i zawsze dziaasz z mdroci, O Ty, ktry znasz cae Prawo i przynosisz zwycistwo, niech z Tob bdzie zwycistwo! O tajemnicza Jani, O duszo jogi, O Przyczyno, z ktrej wypywa istnienie, O naczynie wiedzy, O jani wszystkich ywych istot, O Panie wszystkich wiatw, niech z Tob bdzie zwycistwo! O Bogosawiony, ktry sam w sobie jeste swoim pocztkiem, ktry tworzysz i niszczysz wszechwiat, ktry zapadniasz ludzkie myli, ktry jeste drogi tym, ktrzy poznali Brahmana i ktry kontrolujesz wszystkie pragnienia, niech z Tob bdzie zwycistwo! O Najwyszy Panie, O przyczyno eliksiru niemiertelnoci, O Ty, ktry jeste wszystkim tym, co istnieje, ktry jeste pierwszym i ktry pojawiasz si na zakoczenie eonu, niech z Tob bdzie zwycistwo! O Ty, ktry wypywasz z samego siebie, ktry jeste picioma elementami w ich pierwotnym stanie i ktry ukrywasz si we wszystkich rytach, niech z Tob bdzie zwycistwo! Bogini Ziemia jest Twoimi stopami, kierunki wiata s Twoimi ramionami, a nieboskon jest Twoj gow. Ja sam jestem Twoj form, niebianie s Twymi koczynami, soce i ksiyc s Twoimi oczami. Twoj si s umartwienia ascetw i Prawda zrodzona z prawoci i rytw religijnych.
146
Mikoajewska
Mahabharata
Ogie jest Twoj energi, wiatr oddechem, wody wypywaj z Twego potu. Awinowie s Twoimi uszami, bogini Saraswati jzykiem, Wedy s Twoj wiedz, a Ty sam jeste fundamentem, na ktrym spoczywa cay wszechwiat. O Panie jogi i joginw, nie potrafimy pozna Twego zasigu, miary, energii, odwagi, potgi i pocztku. O Najwyszy Bogu, O Wisznu, Tobie skadamy nasze przysigi i oddajemy cze jako Bogowi bogw, riszich, gandharww, jakszw, rakszasw, pisakw, ludzkich istot i wszelkich dzikich zwierzt, ptakw, wwwszystkich tych ywych istot, ktrymi dziki swej asce zaludnie ziemi. O Ty o przepastnych oczach, O Kryszna, to Ty rozpraszasz wszystkie nieszczcia, jeste ucieczk dla wszystkich ywych istot i ich przewodnikiem. To dziki Twej asce bogowie s szczliwi, a ziemia uwalnia si spod jarzma demonw. Narod si ponownie na ziemi w rodzie Jadaww, aby ustanowi prawo, zniszczy demony i dostarczy fundamentu chwiejcej si ziemi. O Wasudewa, to Ty jeste Najwysz Tajemnic, ktr sawi w mej pieni. Po stworzeniu Sankarshana przez samego siebie z samego siebie stworzye samego siebie jako Pradjumn. Z Pradjumny stworzye Aniruddh, ktry jest znany jako wieczny Wisznu. Aniruddha stworzy mnie Brahm, podpor wszechwiata. Bdc z esencji Wasudewy jestem stworzony przez Ciebie. Dzielc siebie na czstki rodzisz si wrd ludzi, aby uszczliwi wszystkie wiaty, ustanowi prawo i zdoby saw i po wybiciu do nogi wszystkich asurw ponownie pogrysz si w jodze. Odzyskawszy dziki Tobie swe utracone siy oddani ci riszi i bogowie wypiewuj Tw cudown Ja wypowiadajc Twoje imiona. O Ty o potnych ramionach, wszystkie typy istot uciekaj si do Ciebie i w Tobie maj oparcie. Riszi i bogowie piewaj o Tobie bdcym pomostem midzy wiatami, nie majcym ani pocztku, ani rodka, ani koca i posiadajcym nieograniczon niczym jog. Najwysze Boskie Istnienie, Pan Wszechwiata odpowiedzia Brahmie agodnym gosem: O Brahma, dziki potdze jogi znam wszystkie twoje yczenia. Niech si wic stanie tak jak sobie yczysz. Narodz si na ziemi w rodzie Jadaww i oczyszcz j z wszystkich demonw, i po wypowiedzeniu tych sw znikn im z widoku. Bogowie, riszi, gandharwowie z sercami wypenionymi zadziwieniem i zaciekawieniem dopytywali si, kim jest On, ktremu sam Brahma oddaje cze wychwalajc go.
Ksiga VI
147
Brahma rzek: O niebianie, przemawiaem do wiecznie szczliwej jani Jego, ktry nazywa si TAT, ktry jest Najwyszy, ktry istnia, istnieje i zawsze bdzie istnia i ktry jest Najwysz Jani i dusz wszystkich ywych istot. Bagaem Go, aby narodzi si wrd ludzi w rodzinie Wasudewy, aby zniszczy demony asury o potwornych ksztatach i wielkiej sile, ktre narodziy si na ziemi. I faktycznie narodzi si On na ziemi z ludzkiego ona majc za swego towarzysza Nar. Nara i Narajana s w walce nie do pokonania nawet przez wszystkich zjednoczonych przeciw nim niebian. Ci dwaj riszi o niezwykym blasku, gdy rodz si razem w wiecie czowieka, s przez gupcw nie rozpoznawani. On, z ktrego wypywa Ja, Ja, Brahman, Pan Wszechwiata, Wasudewa, Najwyszy Bg wszystkich wiatw zasuguje na wasze hody. Wyposaony w potn energi, uzbrojony w konch, dysk i maczug nie powinien by nigdy lekcewaony jako czowiek. Jest On bowiem Najwysz Tajemnic, Najwysz Ochron, Najwyszym Brahmanem i Najwysz Chwa. Nie ulega On zniszczeniu, jest wieczny i niezamanifestowany. Jego wychwala si w hymnach jako Purusz, cho nikt nie moe Go zrozumie. Boscy mdrcy piewaj o Nim jako o Najwyszej Energii, Najwyszej Bogoci i Najwyszej Prawdzie. Ani asurowie, ani bogowie z Indr na czele nie powinni nigdy lekceway Wasudewy o niemierzalnej potdze, gdy przybierze posta czowieka. Ten, kto pogardza Nim i uwaa Go wycznie za czowieka, zasuguje na nazw nikczemnika. Ten, kto lekceway tego jogina o wielkiej duszy jest ignorantem. Ten, kto nie zna tej Boskiej Osoby o niezwykym blasku, tej duszy wszystkiego, co stworzone, ktry nosi na swej piersi dobrze wrcy znak koa i z ktrego ppka wyrasta pierwotny lotus, jest pod wpywem guny ciemnoci. Ten, kto lekceway tego czowieka ozdobionego diademem i klejnotem Kaustubha, ktry rozprasza lk przyjaci i niszczy wrogw, tonie w ciemnoci. Wasudewa, Pan Wszechwiata powinien by czczony przez wszystkich. Bhiszma kontynuowa: O Durjodhana, znasz doskonale wite pisma i niejednokrotnie suchae opowieci wielkich mdrcw o Wasudewie, wiecznym Panie i Najwyszym Bogu wszechwiata, z ktrego wypywa Brahman. Mdrcy mwili ci wielokrotnie, aby nigdy nie rozpoczyna wojny z Wasudew i Pandawami. To z powodu swej pychy nie moesz tego zrozumie i dlatego te uwaam ci za niegodziwego rakszas. Toniesz w ciemnoci i dlatego nienawidzisz Kryszny i Arduny, bo kt inny mgby
148
Mikoajewska
Mahabharata
odnosi si w ten sposb do Nary i Narajany? Pouczam ci wic raz jeszcze, e Wasudewa jest wieczny i niezniszczalny i przenika cay wszechwiat. To On jest Stwrc, Wadc i Fundamentem caego wszechwiata. To On jest wszystkim, co istnieje. To On jest Wojownikiem i On jest Zwycistwem. To On jest Panem Natury (Prakriti) przebywajcym w jakoci dobroci wolnym od namitnoci i ciemnoci. Tam gdzie jest Kryszna, tam jest prawo, a tam gdzie jest prawo, jest zwycistwo. Pandaww podtrzymuje joga Jego Najwyszej Doskonaoci i joga Jego Jani. Zwycistwo bdzie wic na pewno po ich stronie. On przemawia do Pandaww, a rozumienie idzie w parze z prawoci i si w walce. On zawsze ochroni ich przed niebezpieczestwem. To On jest bogosawionym wiecznym Bogiem przenikajcym wszystkie ywe istoty. To Jego imieniem jest Wasudewa. To On jest czczony przez wszystkie cztery kasty. To o Nim wiadomo, e pojawi na ziemi w ludzkiej formie na przeomie dwaparajugi i kalijugi. To On poprzez kolejne eony stwarza na nowo wiaty niemiertelnych i miertelnych, wszystkie miasta i morza i wszystkie regiony zamieszkiwane przez ludzi. Durjodhana rzek: O Bhiszma, Wasudewa jest uwaany za Najwysze Istnienie we wszystkich trzech wiatach. Wyjanij mi jaki jest Jego pocztek i skd wywodzi si Jego chwaa? Bhiszma rzek: O Durjodhana, Wasudewa jest Najwyszym Istnieniem. On jest Bogiem wszystkich bogw i nie ma nikogo, kto by Go przewysza. Jest On Najwysz Osob, ktra stworzya wody, powietrze i ogie i ziemi. Po stworzeniu ich uoy si na wodach i spowodowa, e wszystkie rodzaje energii usny w Nim pogronym w jodze. Ze Swoich ust stworzy ogie, a z oddechu wiatr. Z Jego ust wypyna mowa i Wedy i w ten sposb stworzy pierwsze wiaty, jak rwnie bogw i rne klasy riszich. Stworzy rwnie zniszczenie i mier wszystkich ywych istnie jak i ich narodziny i wzrost. To On jest prawoci prawych, ich dobroczynnoci i rdem pragnie. To On jest dziaajcym i dziaaniem i to On jest Boskim Panem. To On stworzy przeszo, teraniejszo i przyszo. To On stworzy cay wszechwiat. To On jest wspaniaoci duszy. To On jest Panem, ktrego chwaa nigdy nie sabnie. To On jest stwrc Sankarshana, pierwszej istoty, ktra si narodzia. To On stworzy boskiego wa esz znanego pod nazw Ananta, ktry utrzymuje w bezruchu rozchwian ziemi z jej grami i mieszkacami. To On jest tym, ktrego odrodzeni duchowo poznaj dziki praktykowaniu jogi i medytacjom. To z wydzieliny
Ksiga VI
149
z Jego ucha wyoni si wielki asura Madhu, znany z okrutnych czynw, ktry zosta przez Niego zabity, gdy chcia zniszczy Brahm. To On przybra form dzika, lwa i Pana, ktry przekroczy ziemi trzema krokami. To On jest ojcem i matk wszystkich ywych istot. Nigdy nie byo i nie bdzie nikogo, kto staby wyej od Niego. Bramini zostali stworzeni z jego ust, wojownicy z jego ramion, waijowie z jego ud, a szudrowie z jego stp. Ten, kto dotrzymujc przysig i uprawiajc umartwienia czeka na Niego podczas peni ksiyca i podczas nowiu, dotrze do Niego, ktry jest ucieczk dla wszystkich wcielonych istnie bdc esencj Brahmana i jogi. To On jest najwysz energi i najstarszym przodkiem wszystkich wiatw. To Jego mdrcy nazywaj Hrishikes, czyli Panem Zmysw. To On jest Nauczycielem, Ojcem i Mistrzem. O Durjodhana, ten, kto zadowoli Kryszn, wygra niewyczerpany region aski. Ten, kto szuka u Kryszny ochrony i czsto powtarza jego imiona, zdobywa szczcie i cieszy si dobrobytem. Ci, ktrzy docieraj do Kryszny, nie trac rozumu, bo Kryszna ratuje tych, ktrzy ton w przeraeniu. Judhiszthira wiedzc o tym wszystkim z caej swej duszy szuka schronienia u Kryszny, ktry jest Panem jogi i ziemi. Bhiszma kontynuowa: O Durjodhana, posuchaj o pochwaach Najwyszego Istnienia wygaszanych przez samego Brahm, ktre zostay przekazane ludziom przez bogw i riszich. Narada opisywa Go jako Pana wszystkich bogw, sadhu i niebian. Markandeja mwi o Nim jako o przeszoci, teraniejszoci i przyszoci i jako o Ofierze ofiar, Umartwieniu umartwie. Bhrigu opisywa go jako Boga bogw i jako najstarsz form Wisznu. Dwaipajana nazywa go Wasudew bogw wasu, tym, ktry ustanowi wadz Indry, Bogiem bogw i wszystkich ywych istot. W staroytnych czasach, w momencie wydawania na wiat ywych istot mdrcy nazywali Go Daksz i Ojcem Stwarzania. Angiras mwi o Nim jako o stwrcy wszystkich istnie. Dewala mwi o Nim jako o niezamanifestowanym w ciele i zamanifestowanym w umyle, z ktrego oddechu rodz si bogowie. To On gow przenika niebo, a ramionami podpiera ziemi. To On jest Wiecznym Istnieniem zawierajcym w sobie wszechwiat. To Jego ludzie poznaj dziki ascezie. To On jest Prawd prawdy. To On nagradza mdrcw widzeniem Jani. To On jest jedyn ucieczk dla krlewskich mdrcw o wyzwolonym umyle, ktrzy nigdy nie schodz ze cieki Prawa i nigdy nie uciekaj przed bitw. To Jemu oddaj cze asceci praktykujcy jog.
150
Mikoajewska
Mahabharata
Bhiszma kontynuowa: O Durjodhana, odpowiadajc na twoje pytanie opowiedziaem ci raz jeszcze, kim jest Kryszna. Oddaj mu swe serce. Opowiedziaem ci o Narajanie i Narze i wyjaniem w jakim celu narodzili si oni ponownie wrd ludzi na ziemi i dlaczego nie mona pokona Pandaww. Posuchaj wic mej rady i zawrzyj z Pandawami pokj. Utemperuj swe namitnoci i ciesz si posiadan ziemi razem z nimi. Lekcewac Nar i Narajan zostaniesz doszcztnie zniszczony. Zakoczywszy w ten sposb sw mow Bhiszma zamilk i po chwili poegnawszy wszystkich uda si do swego namiotu. Na spoczynek uda si rwnie Durjodhana.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section LVI-LXVIII.
Ksiga VI
151
Opowie 74 Sandaja opowiada o dalszych czterech dniach rzezi Bharatw w czasie komendantury Bhiszmy
1. Pity dzie walk na polach Kurukszetry; 2. Szsty dzie walk na polach Kurukszetry; 3. Sidmy dzie walk na polach Kurukszetry; 4. smy dzie walk na polach Kurukszetry.
Durjodhana zrozpaczony z powodu mierci swych braci rzek do Bhiszmy: O Bhiszma, Bhima zabi moich heroicznych braci! Przegrywamy, cho walczymy z penym oddaniem i odwag, a ty pozostajesz obojtny i patrzysz na to wszystko, jakby by nie zaangaowanym w to widzem! Bhiszma syszc te okrutne sowa odpowiedzia z oczami wypenionymi zami: O Durjodhana, ostrzegaem ci przed skutkami tej wojny, lecz ty nie bye w stanie zrozumie znaczenia moich sw. Wiem doskonale, e ani ja sam, ani bramin Drona jej nie przeyjemy i e Bhima zrealizuje sw przysig i zabije was wszystkich. Rezultat tej wojny jest od dawna znany. Skoro j rozpocze, walcz teraz najlepiej jak potrafisz bdc w zgodzie z kodeksem wojownika, gdy nie o zwycistwo walczysz, lecz o to, aby po swej heroicznej mierci zdoby niebo. (Mahbharta, Bhishma Parva, Section LXXXIX) 1. Pity dzie walk na polach Kurukszetry Sandaja rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, pitego dnia o poranku siy Kauraww i Pandaww zderzyy si ze sob ponownie pragnc nawzajem zetrze si z powierzchni ziemi. Bhiszma ustawi wojska Kauraww w formacj Makara przypominajc krokodyla, podczas gdy Pandawowie uformowali swe wojska w kontr-formacj Syena o ksztacie jastrzbia. Bhima tworzy jego dzib, ikhandin i Dhrisztadjumna jego oczy, Satjaki jego gow, a kark Arduna. Na jego lewym skrzydle ustawi si ze swoj armi krl Drupada, a na prawym stanli Kekajowie. Na jego tyach stali synowie Draupadi i Abhimanju, podczas gdy jego ogon tworzy Judhiszthira wspierany przez swych braci bliniakw Nakul i Sahadew. Bhima przedarszy si przez paszcz uformowanego przez Kauraww krokodyla zbliy si do Bhiszmy pokrywajc go potokiem swych ostrzy. Bhiszma z kolei wystrzeliwujc swe potne pociski rozbi zwarte szeregi Pandaww. Przeciw Bhiszmie ruszy Arduna zasypujc go tysicem swych strza.
152
Mikoajewska
Mahabharata
Durjodhana cigle przygnbiony wczorajsz mierci swych braci i klsk swej armii rzek do bramina Drony: O braminie, walcz ze wszystkich si i zabij Pandaww. Drona przedziera si przez szeregi Pandaww, a napotka na zacieky opr Satjaki. Rozgniewany przeszy go dziesicioma ostrzami. Bhima ochraniajc Satjaki uderzy Dron kilkoma strzaami. Drona wspierany przez Bhiszm i alj odpowiedzia celnymi ostrzami. Na pomoc Bhimie ruszy Abhimanju ze wzniesion broni i ikhandin rozsiewajc wkoo swe strzay. Bhiszma unika jednak walki z ikhandinem pamitajc, e urodzi si on jako kobieta i nie chcc ama swej przysigi, e nigdy nie bdzie walczy z kobiet, pozostawi walk z nim Dronie. Gdy na pomoc Bhiszmie ruszy Durjodhana, przeciw Kaurawom ruszyy nowe oddziay Pandaww i walka rozgorzaa na nowo. Arduna ze wzniesion broni skierowa swe strzay przeciw Bhiszmie, ktry potokami swych ostrzy prbowa ochrania wojska Kauraww przed wciekym atakiem Bhimy. Budzc przeraenie ju samym swym widokiem wdar si midzy Kauraww jak chmura burzowa naadowana elektrycznoci i zala ich potokami strza. Pod naciskiem jego broni onierze Kauraww potracili zmysy i orientacj i nie mogc ju duej rozrni wschodu od zachodu szukali ochrony u Bhiszmy. Syszc dwik Gandiwy poraeni strachem zeskakiwali na ziemi ze swych rydwanw, koni i soni amic swe szeregi. Walka toczya si nieustannie. W czasie gdy Arduna walczy z Bhiszm, Bhima walczy z krlem Dajadrath i krlem Kaiw, Judhiszthira z krlem Madrasu alj, krl Wirata z Durjodhan i akunim, Satjaki z braminem Dron i jego synem Awatthamanem, Dhrisztadjumna z braminem Kryp i Kritawarmanem. Wojownicy na koniach, soniach i rydwanach przemierzali pole bitewne angaujc si w coraz to nowe walki. Pole bitewne przypominajce coraz bardziej jezioro krwi byo pokryte kurzem zaciemniajcym soce, a na bezchmurnym niebie wida byo byskawice. Wkrtce soce przekroczyo poudnie owietlajc walczce ze sob oddziay Pandaww i Kauraww. Rozgrzany walk Bhiszma zatrzyma napr Bhimy uderzajc go swymi strzaami ze zotymi lotkami naostrzonymi na kamieniu. Bhima w odpowiedzi rzuci w jego kierunku ostrzem gronym jak jadowity w, lecz Bhiszma zrcznie je rozbi swymi strzaami, zanim zdoao do dotrze i sw celn strza przeci uk Bhimy na p. Na pomoc Bhimie ruszy Satjaki uderzajc Bhiszm swymi ostrymi strzaami. Bhiszma z kolei sw celn strza zabi jego wonic i rozszalae konie poniosy jego rydwan pozbawiajc go nad nim kontroli.
Ksiga VI
153
Bhiszma zacz swymi strzaami kosi wojska Pandaww bdc jak Indra pozbawiajcy ycia danaww. Przeciw niemu rzuciy si wojska Pacalw i Somakw prowadzone przez Dhrisztadjumn. Na pomoc Bhiszmie ruszy bramin Drona i bitwa rozgorzaa na nowo. Arduna skierowa swe strzay przeciw Awatthamanowi, ktry trafi go w pier swoimi szecioma strzaami ze zotymi lotkami. Arduna w odpowiedzi przeszy go swymi picioma ostrzami ranic go i amic jego uk. Rozgniewany tym Awatthaman uchwyci nowy twardy uk i uderzy Ardun swymi dziewidziesicioma strzaami, a Kryszn siedemdziesicioma. Arduna z oczami czerwonymi z gniewu uchwyci swj uk lew rk i wypuci ze strumie ostrych i doskonale prostych strza. Cho przeszyy zbroj Awatthamana pijc jego krew, on nawet nie drgn, niezachwiany w swej woli chronienia Bhiszmy i odpowiedzia Ardunie podobnymi strzaami wywoujc tym aplauz Kauraww. Awatthaman otrzyma od swego ojca Drony wiedz na temat przywoywania i uycia rnych rodzajw boskiej broni i walczy z ca sw moc. Arduna jednake nie chcia go zabi mylc o tym, e jest on ukochanym synem jego nauczyciela i braminem godnym szacunku i zaprzesta z nim walki kierujc swe strzay przeciw nadcigajcym oddziaom Kauraww. Durjodhana walczy z Bhim przeszywajc go dziesicioma strzaami ozdobionymi zotem i pirami spw. Bhima z kolei zrani go w pier swymi dziesicioma ostrzami, na co Durjodhana odpowiedzia deszczem swych strza ze zotymi lotkami. Walczc ze sob i kaleczc si nawzajem swymi strzaami wygldali jak para rozgniewanych niebian. Abhimanju walczy z twoimi synami Czitrasen, Purumitr i Satjawrat. Wypuszczajc swe strzay we wszystkich kierunkach zdawa si taczy na swym rydwanie. Czitrasena w odpowiedzi uderzy go dziesicioma strzaami, Satjawrata dziewicioma, a Purumitra siedmioma. Abhimanju, sam pokryty krwi od zadanych mu ran, sw jedn celn strza przeci uk Czitraseny, a drug przeszy jego zbroj ranic go w pier. Liczni ksita Kauraww zjednoczyli si przeciw Abhimanju zasypujc go deszczem strza, lecz on obeznany z wszelk broni poraa ich swymi strzaami konsumujc ich tak jak ogie konsumuje such traw. Twj wnuk Lakszmana widzc jego wyczyn ruszy z impetem przeciw niemu, lecz Abhimanju zatrzyma jego rydwan uderzajc go i jego wonic szecioma ostrzami. Lakszmana odpowiedzia deszczem swych strza, a rozgniewany
154
Mikoajewska
Mahabharata
tym Abhimanju zabi w rewanu jego cztery ogiery i wonic. Lakszmana cisn w kierunku Abhimanju sw wczni gron jak jadowity w, lecz on rozbi j swymi strzaami, zanim zdoaa do niego dotrze. Bramin Krypa ruszy Lakszmanie na pomoc i biorc go na swj rydwan wywiz go poza zasig strza. I na nowo rozgorzaa bitwa wszystkich przeciw wszystkim, w ktrej dwie wrogie cierajce si ze sob siy zabijay si nawzajem. Wreszcie gdy soce zaczo chyli si ku zachodowi wyczerpane walk i przeraone pogromem armie wycofay si na noc do swych obozw. 2. Szsty dzie walk na polach Kurukszetry Sandaja kontynuowa: O krlu, nastpnego dnia o poranku armie Kauraww i Pandaww ponownie rozpoczy walk. Bhima swym wciekym atakiem zama szeregi Kauraww i ruszy przeciw twym modszym synom ochranianym przez Bhiszm. Gdy zjednoczyli si oni przeciw niemu otaczajc go ze wszystkich stron, wyglda jak bg soca Surja otoczony przez liczne planety o niegodziwej naturze w godzinie powszechnego zniszczenia. I cho znajdowa si w samym rodku wroga ani przez chwil nie zadra ze strachu. Tysice wojownikw na rydwanach zalao go tysicami straszliwych ostrzy, lecz on odpowiedzia wciekym kontratakiem zamierzajc zabi ich wszystkich. Zszed na ziemi ze swego rydwanu odsyajc swego wonic i uchwyciwszy sw maczug ubija ni ten niezmierzony tum wroga tak jak niegdy bogowie ubijali ocean. Tymczasem Dhrisztadjumna dostrzeg pusty rydwan Bhimy powoony przez jego wonic Wisok. Zaniepokojony nieobecnoci Bhimy bolenie westchn i dawic si zami zapyta: O Wisoka, gdzie si podzia Bhima, ktry jest mi droszy ni ycie? Wisoka odpowiedzia skadajc pobonie donie: O Dhrisztadjumna, Bhima rozkaza mi czeka tutaj na niego. On sam uzbrojony w sw maczug przedziera si przez szeregi wroga siejc wrd nich zniszczenie. Dhrisztadjumna rzek: O Wisoka, udam si Bhimie na pomoc, bo c za warto miaoby dla mnie moje ycie, gdybym zapominajc o moim uczuciu dla Pandaww nie udzieli mu wsparcia w jego samotnej walce? C byby ze mnie za wojownik, gdybym powrci sam do naszego obozu bez Bhimy? C powiedzieliby inni dowiedziawszy si, e pozwoliem na to, aby on sam powstrzymywa napr oceanu wroga? Bogowie z Indr na czele potpiaj tych, ktrzy porzucajc podczas bitwy swych towarzyszy, sami
Ksiga VI
155
powracaj bez szwanku do domu. Bhima jest moim krewnym i przyjacielem i jestem mu gboko oddany. Pjd wic jego ladem, aby udzieli mu wsparcia. Zmiad naszych wrogw tak jak Indra zmiady danaww. Jak powiedzia tak uczyni. Zacz przedziera si przez dungl wroga podajc ciek, ktr Bhima wyci sw maczug, pokryt trupami soni, ludzi i koni. Wkrtce dostrzeg samego Bhim powalajcego na ziemi wroga tak jak burza powala wyrwane z korzeniami drzewa. Uderzeniom jego maczugi towarzyszyy okrzyki blu i przeraenia. Ku Bhimie pyny potoki strza wypuszczanych z ukw przez otaczajcych go ze wszystkich stron onierzy Kauraww. Dhrisztadjumna zbliywszy si do tego wielkiego herosa stojcego stopami na ziemi ze sw maczug w doni, pokaleczonego od tysicy zalewajcych go strza, wymiotujcego trucizn swego gniewu, wygldajcego jak sam Niszczyciel na zakoczenie eonu, udzieli mu wsparcia sw obecnoci. Dhrisztadjumna wcign Bhim na swj rydwan, oczyci jego czonki z tkwicych w nich strza i uciska po bratersku. Tymczasem Kaurawowie nie zaprzestawali swego ataku i kierujc sw bro przeciw Dhrisztadjumnie zalali go potokami swych ostrzy, lecz on nawet si poruszy i odpowiedzia na ich atak uruchomieniem swej ognistej broni Pramohana, ktr pozbawi ich zmysw i zaczli ucieka we wszystkich kierunkach, jakby nadesza ich ostatnia godzina. Bramin Drona widzc uciekajcych Kauraww pozbawionych zmysw przez bro Dhrisztadjumny ruszy im na pomoc neutralizujc jej skutek sw broni Pradna. Odzyskawszy zmysy Kaurawowie ponownie rzucili si do walki z Dhrisztadjumn i Bhim, ktrych Judhiszthira wspar wysyajc im na pomoc swe dywizje uformowane w formacj wojenn Suczimukha prowadzone przez Abhimanju, ktrego wspierali Kaikejowie, synowie Draupadi i Dhrisztaketu. Armia Kauraww zdziesitkowana ju przez Bhim i Dhrisztadjumn nie bya w stanie wytrzyma uderzenia Abhimanju. Dhrisztadjumna ruszy wwczas z wciekoci przeciw braminowi Dronie szukajc okazji, aby go zabi i wypeni zadanie, dla realizacji ktrego narodzi si na ziemi. Rozgniewany Drona sw strza o szerokim ostrzu rozbi jego uk i zala go setkami swych strza. Dhrisztadjumna szybko uchwyci nowy uk i uderzy Dron siedemdziesicioma strzaami o zotych lotkach. Drona w odpowiedzi ponownie przeci jego uk, zabi jego cztery ogiery i wonic. Dhrisztadjumna zmuszony w ten sposb do opuszczenia swego
156
Mikoajewska
Mahabharata
rydwanu wsiad do rydwanu Abhimanju, podczas gdy wcieky Drona dziesitkowa swymi strzaami armi Pandaww wdzierajc si w ich szeregi jak wzburzone morze i sprawiajc tym rado Kaurawom, ktrzy wychwalali Dron gonymi okrzykami. Sandaja kontynuowa: O krlu, twj syn Durjodhana ponownie zala swymi strzaami Bhim majc wsparcie w swych zjednoczonych przeciw niemu braciom. Bhima jadc ju na swym wasnym rydwanie odpowiedzia im wciekym kontratakiem zasypujc ich deszczem strza. I gdy Durjodhana uderzy go dug strza o niezwykej ostroci, Bhima z oczami zaczerwionymi z gniewu uderzy Durjodhan w pier i ramiona swymi trzema celnymi strzaami. Durjodhana jednak nawet si nie poruszy. Jego modsi bracia gotowi do oddania swego ycia ruszyli do ataku zalewajc Bhim potokami swych strza. Bhima ruszy w ich kierunku tratujc ich jak bojowy so. Twego syna Czitrasen uderzy sw dug ostr strza, a twych pozostaych synw zasypywa rnymi rodzajami ostrzy ze zotymi lotkami. Gdy Judhiszthira wysa na pomoc Bhimie swe oddziay prowadzone przez Abhimanju, twoi synowie rozpierzchli si nie bdc w stanie wytrzyma ich ataku. Abhimanju i Bhima ruszyli za nimi w pocig nie mogc znie tego, e cigle pozostaj przy yciu. Gdy Durjodhana i jego bracia powrcili na pole bitewne, walka rozgorzaa na nowo. Abhimanju uderzy twego syna Wikarn dwudziestoma picioma strzaami i zabi jego konie zmuszajc go w ten sposb, aby przesiad si na rydwan Czitraseny. Twoi synowie pokryli Abhimanju paszczem swych strza, lecz on nie drgn nawet wtedy, gdy Durdaja i Wikarna uderzyli go swymi ostrzami zrobionymi z elaza. Rozgrzani walk synowie Draupadi walczyli z Durjodhan i w odpowiedzi na jego strzay zranili go swymi trzema ostrzami. Durjodhana oblany krwi ze swych ran wyglda jak wzgrze zalane wod czerwon od zawartych w niej mineraw. Pnym popoudniem, gdy soce nabrao czerwonego koloru Durjodhana ponownie zaatakowa Bhim pragnc go zabi. Bhima zawoa: O synu Gandhari, wreszcie nadchodzi godzina, o ktrej od dawna marzyem. Gdy ci zabij, rozwiej wreszcie smutek naszej matki Kunti i naszej ony Draupadi i pomszcz nieszczcie, ktre na nas przyniose. Wypeniony pych upokorzye synw Pandu. Przyjrzyj si z bliska straszliwemu owocowi swych grzesznych uczynkw, do ktrych doprowadzio ci suchanie rad Karny i akuniego. Zlekcewaye rwnie rady Kryszny, ktry prbowa nakoni ci do pokoju i miae przysa do nas Uluk,
Ksiga VI
157
aby przekaza nam twoje obraliwe nawoywanie do wojny. Za to wszystko powinienem dzisiaj zabi ciebie i twoich braci. Napi swj uk i wypuci w kierunku Durjodhany swe straszne strzay grone jak jzyki ognia. Dwiema strzaami zama jego uk i uderzy jego wonic, po czym z gonym tryumfalnym wrzaskiem czterema ostrzami pozbawi ycia jego ogiery, dwiema obci ochraniajcy go od soca baldachim, trzema odci powiewajcy na jego rydwanie proporzec i w kocu z dzikim miechem przeszy Durjodhan dziesicioma strzaami. Na pomoc Durjodhanie pospieszy krl Dajadratha zasaniajc go przed strzaami Bhimy swymi strzaami, a bramin Krypa szybko wcign cierpicego straszny bl Durjodhan na swj rydwan wywoc go poza zasig strza. Dajadratha prowadzc za sob tysice rydwanw otoczy Bhim ze wszystkich stron, chcc go zabi. Tymczasem Abhimanju na czele licznych dywizji kontynuowa atak na twych synw zasypujc ich swymi strzaami. Czternastoma strzaami o szerokich ostrzach obci proporzec Wikarny na jego rydwanie, zabi jego wonic i konie. Deszcz jego strza zadajc Wikarnie liczne rany odbija si od jego zbroi i upada na ziemi. Jego modsi bracia ruszyli mu na pomoc i od nowa rozgorzaa zacita walka. I zanim soce schowao si za horyzont, wielu onierzy po obu stronach udao si do krainy boga mierci Jamy. 3. Sidmy dzie walk na polach Kurukszetry Sandaja kontynuowa: O krlu, nastpnego poranka Bhiszma uformowa armie Kauraww w formacj zwan Mandala najeon rnego rodzaju broni, obfitujc w przednich wojownikw, bojowe sonie i waleczn piechot. Ze wszystkich stron otaczay ich tysice rydwanw i konnica uzbrojona w miecze i lance. Kademu soniowi towarzyszyo siedem rydwanw i kady jedziec na koniu by ochraniany przez siedmiu ucznikw, a kady z ucznikw przez siedmiu onierzy z tarczami. I tak jak Bhiszma ochrania ca armi uformowan do bitwy, tak dziesi tysicy koni, soni i rydwanw ochraniao Bhiszm. Durjodhana ubrany w sw zbroj i stojcy na swym rydwanie swym wygldem przypomina Indr w jego krlestwie. Wraz z pierwszymi promieniami soca uformowane w Mandal wojska Kauraww ruszyy w kierunku wroga przy akompaniamencie bbnw i konch, stukotu k i wrzaskw ludzi i zwierzt. Judhiszthira rozpoznajc formacj Kauraww uformowa swe armie w kontr-formacj zwan Wadra. I obie armie zderzyy si
158
Mikoajewska
Mahabharata
ze sob z gonym hukiem jak dwa oceany prbujc nawzajem zama szeregi wroga. Gdy tysice krlw otoczyo rydwan Arduny z Kryszn zarzucajc ich wczniami, lancami, strzaami i maczugami Arduna zawoa: O Kryszna, spjrz na te oddziay Kauraww uformowane do bitwy, na te tumy wojownikw dnych walki. Jeszcze dzi ich wszystkich pozabijam! Arduna przywoa sw bosk bro Aindra, dziki ktrej powstrzyma zalewajcy go deszcz rnej broni przy pomocy niezliczonej iloci strza. Wrd tysicy atakujcych go krlw, koni i soni nie byo nikogo, kto nie zostaby ranny. cigani przez celne strzay Arduny uciekali i amic swe szeregi szukali ochrony u Bhiszmy. Bhiszma widzc heroiczny wyczyn Arduny skierowa swe konie w jego kierunku, podczas gdy Durjodhana zawoa do uciekajcych krlw: O krlowie, Bhiszma jest gotowy stawi Ardunie czoa! Zjednoczcie si i sw wspln si ochraniajcie Bhiszm! I ochraniany przez licznych krlw Bhiszma zbliy si szybko do Arduny, ktry ruszy mu naprzeciw. Tymczasem Drona walczy z krlem Wirat przeszywajc go strzaami. Jedn strza obci proporzec na jego rydwanie, a drug zniszczy jego uk. Wirata uchwyci nowy uk i uderzy Dron trzema strzaami, jego konie czterema, wonic picioma. Jedn strza obci proporzec na jego rydwanie, a drug zniszczy jego uk. Doprowadzony tym do wciekoci Drona zabi konie Wiraty omioma ostrzami i jedn strza zabi jego wonic. Wirata porzuci wwczas swj bezuyteczny rydwan i wsiad na rydwan swego syna o imieniu Sankha i obaj w odwecie zalali Dron gstym deszczem strza. Strzaa Drony grona jak trucizna wa uderzya Sankh w pier pijc jego krew i upada na ziemi. Na oczach swego ojca Sankha upa z rydwanu na ziemi wypuszczajc z doni uk i strzay. Wirata widzc mier swego syna uciek z przeraeniem z zasigu strza Drony, ktry by jak sama mier pochaniajca wszystko swymi szeroko otwartymi ustami. ikhandin walczy z Awatthamanem uderzajc go swymi trzema strzaami w punkt midzy brwiami. Doprowadzony tym do wciekoci Awatthaman w jednym mgnieniu oka pokry ikhandina deszczem ostrzy obcinajc proporzec na jego rydwanie, zabijajc jego cztery ogiery i wonic. ikhandin uchwyci miecz i tarcz i opuciwszy swj rydwan pdzi po polu bitewnym zrcznie jak cigajcy sw ofiar sok, tak e Awatthaman nie mg dosign go sw strza. I cho Awatthaman ciga go setk strza, ikhandin niszczy je przy pomocy swego miecza i
Ksiga VI
159
tarczy. W kocu Awatthaman zniszczy swymi strzaami jego miecz i tarcz ozdobion setk ksiycw. Wymachujc kawakiem miecza, ktry pozosta mu w doni ikhandin niszczy zalewajce go strzay, po czym wyrzuci w kawaek miecza z ogromn si w kierunku Awatthamana, ktry jednak zniszczy go, zanim zdoa do niego dotrze i uderzy ikhandina swymi strzaami zrobionymi z elaza. Zraniony nimi ikhandin wsiad do rydwanu Satjaki, ktry walczy z okrutnym demonem rakszas Alamwusz. Ten krl rakszasw zniszczy uk Satjaki sw strza w ksztacie pksiyca i uywajc swej magii przebi go licznymi strzaami. Satjaki jednake bez lku stawia mu opr przywoujc bosk bro Aindra, ktrej uycia nauczy si od Arduny. Bro ta spalia na popi iluzj demona i pokrya go gstym paszczem strza skaniajc go do ucieczki. Satjaki pokonawszy tego demona, ktrego nie mg pokona sam Indra, tryumfalnie wrzasn i ruszy wciekle przeciw niezmierzonym oddziaom Kauraww i zalewajc ich potokami strza zmusi ich do ucieczki. Sandaja kontynuowa: O krlu, jeszcze tego samego dnia soce, zanim osigno poudnie, byo wiadkiem dalszej rzezi. Dwaj ksita Awanti, wielcy ucznicy Anuwinda i Winda zobaczyli jadcego w ich kierunku Irawata, syna Arduny z crk krla ww Ulupi. Gdy Irawat zaatakowa ich swymi licznymi ostrzami, odpowiedzieli gstym deszczem strza. Gdy Irawat zabi cztery ogiery Anuwindy, obci proporzec na jego rydwanie i zniszczy jego uk, Anuwinda porzuci swj rydwan i wsiad na rydwan swego brata Windy. Dwaj bracia stojc na jednym rydwanie z twardymi ukami w doni zalali Irawata deszczem strza przykrywajc nimi cay nieboskon. Irawat odpowiadajc potokiem swych ostrzy zabi ich wonic i konie, ktre pozbawione kierujcej nimi doni poniosy ich rydwan. Irawat skierowa swe strzay przeciw wspierajcym ich oddziaom Kauraww zmuszajc ich do ucieczki. W tym samym czasie syn Bhimy i demonki Hidimby rakszasa Ghatotkaka ruszy do walki z krlem Bhagadatt, ktry jadc na swym soniu sia terror w oddziaach Pandaww amic ich szeregi i zmuszajc ich do ucieczki. Zala Bhagadatt potokiem strza wywoujc tym wrd Kauraww okrzyki grozy. Bhagadatta w odpowiedzi zniszczy jego uk i pokry swymi szybkimi strzaami jego wszystkie czonki. Ghatotkaka nawet nie drgn i uchwyciwszy nowy uk zniszczy czternacie wczni, ktre Bhagadatta cisn z w jego kierunku i uderzy go swymi siedemdziesicioma ostrzami o sile pioruna. Bhagadatta miejc si dziko
160
Mikoajewska
Mahabharata
zabi w rewanu jego cztery ogiery. Ghatotkaka z kolei stojc cigle na swym rydwanie, cho pozbawionym koni, rzuci z wielk si w kierunku Bhagadatty sw wczni, lecz Bhagadatta zniszczy j, zanim zdoaa do niego dotrze. Ghatotkaka widzc sw wczni rozbit na trzy kawaki uciek ze strachu tak jak demon Namuczi uciek kiedy ze strachu przed Indr. Pokonawszy rakszas zwyciski krl Bhagadatta jadc na swym wielkim soniu kontynuowa dziesitkowanie oddziaw Pandaww swymi strzaami. Tymczasem krl Madrasu alja walczy z synami swej siostry Madri, Nakul i Sahadew, zalewajc ich potokami swych strza. Sahadewa nie pozostajc duny odpowiedzia rwnie gstym deszczem strza. Walczcy ze swymi siostrzecami alja czu dum widzc ich umiejtnoci. Traktujc ich jako godnych siebie przeciwnikw czterema ostrzami zabi cztery ogiery Nakuli. Gdy Nakula porzuci swj rydwan i wsiad do rydwanu Sahadewy, Sahadewa unoszc si gniewem uderzy krla Madrasu celn strza o sile rwnej uderzeniu ptaka Garudy. Zraniony ni alja upad na dno rydwanu i omdla przeszyty blem, a jego wonica szybko wywiz go poza zasig strza. Kaurawowie widzc opuszczajcy pole bitewne rydwan alji stracili ducha mylc, e straci ycie, podczas gdy synowie Madri po dokonaniu swego heroicznego czynu zadli w swe konchy. W czasie gdy soce przekraczao poudnie krl Judhiszthira walczy z krlem rutajuszem uderzajc go dziewicioma ostrymi strzaami. rutajusz odpowiedzia siedmioma ostrzami, ktre przebiy jego zbroj pijc jego krew. Judhiszthira cho ranny napi swj twardy uk i uderzy rutajusza celn strza. Inn o szerokim ostrzu obci proporzec na jego rydwanie. rutajusz w rewanu uderzy go siedmioma ostrzami. Judhiszthira, syn boga Dharmy, zawrza straszliwym gniewem, ktry by rwnie grony jak ogie konsumujcy wszystkie ywe istoty na koniec eonu. Na widok jego gniewu obserwujcy bitw bogowie, gandharwowie i rakszasowie zadreli bojc si, e Krl Prawa jeszcze dzi pochonie wszystkie trzy wiaty swym gniewem. Zaczli modli si o pokj. Rozgniewany Judhiszthira wyglda jak soce ukazujce si na niebie na koniec eonu. Jednake ten wielki ucznik i Krl Prawa pokona swj gniew przy pomocy swej cierpliwoci i celn strza przeci uk rutajusza i drug strza uderzy go w pier. Nie tracc ani sekundy na namys swymi strzaami zabi jego konie i wonic. rutajusz widzc heroizm Judhiszthiry porzuci swj bezuyteczny rydwan i uciek osabiajc tym bojowego ducha Kauraww.
Ksiga VI
161
Wojownik Wrisznich Cekitana zala potokami strza bramina Kryp, ktry odpowiedzia mu deszczem strza niszczc jego uk i zabijajc jego konie, wonic i obrocw k jego rydwanu. Cekitana zeskoczy na ziemi i sw maczug zabi konie i wonic Krypy, ktry stojc rwnie na ziemi uderzy Cekitan szesnastoma strzaami. I gdy Cekitana unoszc si gniewem rzuci w jego kierunku sw maczug, zatrzyma j w biegu tysicami swych strza. Cekitana wyj wwczas z pochwy swj miecz i ruszy biegiem w kierunku Krypy, ktry rwnie doby miecza i ruszy mu naprzeciw. Walczyli ze sob zaciekle krzyujc sw bro, a obaj wyczerpani upadli na ziemi. Widzc to, Karakarsza podjecha od Cekitany i zabra go na swj rydwan. W tym samym czasie akuni zabra na swj rydwan bramina Kryp. Tymczasem Abhimanju walczy z twymi synami Czitrasen, Wikarn i Durmarszan. Pozbawi ich ich koni i rydwanw, lecz ich nie zabi pamitajc o tym, e to Bhima przysig, e zabije wszystkich synw Dhritarasztry. Arduna widzc, e Bhiszma ruszy na pomoc twoim synom walczcym z Abhimanju, rzek do Kryszny: O Kryszna, poprowad konie tam, gdzie zgromadzi si cay tum wojownikw na rydwanach. Nie pozwlmy im wyci w pie naszej armii. Oddziay Kauraww widzc zbliajcego si ku nim Ardun wyday dziki pomruk szukajc ochrony u Bhiszmy. Arduna zawoa do dowodzcego nimi krla Trigartw, Suarmana: O krlu, ju od dawna jeste naszym zacitym wrogiem. Jeszcze dzi skosztujesz owocu swych niegodziwych uczynkw. Jeszcze dzi wyl ci do wiata twoich przodkw. Suarman nie rzek nic. Prowadzc za sob wielu krlw otoczy Ardun ze wszystkich stron zalewajc go potokami strza. I ponownie rozgorzaa walka, podczas ktrej krew laa si jak woda. Arduna chcc zabi ich wszystkich uderzy rwnoczenie w nich wszystkich swymi strzaami amic im uki. Niektrzy z nich padali na ziemi zalani krwi, z obcitymi koczynami lub bez gw. Widzc ten pogrom czyniony przez strzay Arduny krl Trigartw rozkaza wojownikom ochraniajcym jego tyy, aby skierowali swe rydwany ku Ardunie i zalali go gstym deszczem strza. Doprowadzony tym do wciekoci Arduna pooy ich wszystkich trupem swymi ostrzami i podniesiony na duchu swym zwycistwem ruszy w kierunku Bhiszmy, aby go zabi. Krl Trigartw widzc pogrom, jaki Arduna uczyni wrd jego onierzy, ruszy ponownie przeciw niemu wzmacniany przez licznych towarzyszcych mu krlw. Na pomoc Ardunie ruszyy wojska Pandaww prowadzone przez ikhandina, lecz zanim zdoali
162
Mikoajewska
Mahabharata
do niego dotrze, Arduna zdziesitkowa atakujcych do krlw swymi strzaami. Durjodhana i Dajadratha widzc, e Arduna kieruje swj rydwan ku Bhiszmie ruszyli mu na pomoc prowadzc za sob liczne oddziay. Arduna powstrzyma ich swymi strzaami, lecz unika walki z Durjodhan i Dajadrath i przedziera si uparcie ku Bhiszmie. W tym samym kierunku ruszy Judhiszthira unikajc pojedynku z krlem Madrasu. Towarzyszyli mu Bhima i jego bracia bliniacy Nakula i Sahadewa. Bhiszma zalewany strzaami Pandaww nawet nie drgn. Ochraniajcy go Dajadratha swymi strzaami poama uki atakujcych go wojownikw. Rwnie Durjodhana, Czitrasena, alja i Krypa uderzali swymi strzaami Pandaww, ktrzy wygldali jak bogowie przebijani strzaami dajtjw i danaww. Krl Judhiszthira widzc wycofujcego si z pola walki ikhandina i sam pozbawiony uku przez celn strza Bhiszmy zawoa za ikhandinem: O synu Drupady, dlaczego poblady ze strachu uciekasz razem z ca armi przed atakiem Bhiszmy! Przysigae przecie w obecnoci caej starszyzny, e zabijesz Bhiszm, ktry kosi nasze oddziay swymi strzaami jak sama mier. Nie am swej przysigi! Nie zaprzeczaj samemu sobie zapominajc o swym wysokim urodzeniu, swej prawoci i sawie! ikhandin syszc te nieprzyjemne, lecz gboko suszne sowa Krla Prawa zawrci i ruszy w kierunku Bhiszmy chcc go zabi. Na swej drodze napotka jednak krla Madrasu, alj, ktry prbowa zatrzyma go swymi celnymi strzaami. Nieustraszony ikhandin przywoa niebiask bro Waruny i przy jej pomocy zniszczy zalewajc go bro alji. W midzyczasie heroiczny Bhiszma zniszczy uk i obci proporzec na rydwanie Judhiszthiry. Widzc to Bhima rzuci swj uk i strzay Judhiszthirze, a sam uchwyci w do sw przeraliw maczug i zeskoczywszy ze swego rydwanu ruszy pieszo w kierunku ochraniajcego Bhiszm krla Dajadrathy, ktry powita go picioma setkami swoich ognistych strza. Bhima ignorujc zalewajce go strzay uderzy sw maczug konie Dajadrathy zabijajc je na miejscu. Przeciw Bhimie ruszy na swym rydwanie twj syn Czitrasena ze wzniesion w gr broni. Bhima widzc go ruszy mu z wrzaskiem naprzeciw ze sw maczug w doni. Na jego widok wojska Kauraww rozpierzchy si w popochu pozostawiajc twego syna swemu losowi. Czitrasena jednake nie uleg panice i uchwyciwszy w donie miecz i tarcz zeskoczy ze swego rydwanu gotowy do stawienia Bhimie czoa. W tym samym czasie maczuga
Ksiga VI
163
Bhimy uderzya w jego rydwan rozbijajc go na kawaki, zabijajc jego konie i wonic, bdc jak meteor spadajcy z nieba na ziemi. Obserwujce t scen wojska Kauraww powitay aplauzem heroizm Czitraseny. Sandaja kontynuowa: O krlu, twj syn Wikarna podjecha do Czitraseny i wzi go na swj rydwan. Tymczasem Bhiszma z ca sw energi ruszy do ataku na Judhiszthir. Wszyscy zadreli widzc Judhiszthir ju w objciach mierci. Jednake Judhiszthira majc u boku swych braci bliniakw bez lku ruszy Bhiszmie naprzeciw zakrywajc go paszczem swych strza. Bhiszma w odpowiedzi zasypa go strzaami licznymi jak szaracza. Rozgniewany Judhiszthira wystrzeli w kierunku Bhiszmy dug strza gron jak jad wa, lecz Bhiszma zniszczy j sw strza w ksztacie podkowy, zanim zdoaa do nie dotrze i swymi ostrzami zabi cignce rydwan Judhiszthiry ogiery. Judhiszthira porzuci swj bezuyteczny rydwan i przesiad si na rydwan Nakuli. Bhiszma nie zaprzestajc walki zarzuci Nakul i Sahadew sieci swych strza i Judhiszthira zapragn gorco zniszczy tego wciekego starca. Zawoa do krlw znajdujcych si po jego stronie: O krlowie, zjednoczcie si i zabijcie tego straszliwego Bhiszm! Posuszni rozkazowi Judhiszthiry krlowie otoczyli Bhiszm ze wszystkich stron zwartym piercieniem. Bhiszma zalewajc ich potokami swych strza wielu z nich pozbawi ycia. Wyglda jak lew otoczony przez stado jeleni. Wojownicy Pandaww poraeni strachem patrzyli na niego tak jak bezbronne zwierzta patrz na lwa lub na ogie pochaniajcy swymi pomieniami wysuszon przez soce traw. Ucinajc ich czonki i gowy swymi strzaami Bhiszma zama ich zwarty krg. Ku Bhiszmie ruszy wwczas ikhandin, aby sprowokowa go do pojedynku, lecz Bhiszma pamitajc, e urodzi si on jako kobieta, omin go rozpoczynajc walk ze rindajami, ktrzy dli w swe konchy i zalewali go swymi strzaami rozpoczynajc z nim na nowo zacit walk. Dhrisztadjumna i Satjaki zalewali potokami swych strza wojska Kauraww, ktre cho dziesitkowane nie chciay da za wygran. Do walki z nimi ruszyli Winda i Anuwinda zabijajc konie Dhrisztadjumny. Porzuci on natychmiast swj bezuyteczny rydwan i wsiad do rydwanu Satjaki. Gdy Judhiszthira ze swoj armi ruszy im na pomoc, wojska Kauraww ruszyy na pomoc Windzie i Anuwindzie. Arduna rwnie nie ustawa w walce. Podobnie bramin Drona kosi swymi strzaami oddziay Pacalw. Durjodhana z kolei udziela wsparcia Bhiszmie.
164
Mikoajewska
Mahabharata
Gdy zachodzce soce przerwao walki dajc onierzom sygna do powrotu do swych obozw, pole bitewne wygldao jak ocean wypeniony krwi. Grasoway po nim wyjce przeraliwie szakale, rakszasowie, pisaki i inne bestie ywice si ludzkim misem. Pandawowie i Kaurawowie powrcili do swych namiotw, aby oczyci ciaa ze strza i wykpa si w oczyszczajcej z grzechw wodzie. Bramini wykonywali na ich rzecz odpowiednie rytuay, a wdrowni piewacy wychwalali ich w swych pieniach, aby cho przez chwil czuli si, jakby byli w niebie. 4. smy dzie walk na polach Kurukszetry Sandaja kontynuowa: O krlu, gdy nadszed poranek smego dnia bitwy, Judhiszthira widzc, e armia Kauraww utworzya formacj przypominajc ocean, rozkaza utworzy kontr-formacj zwan ringataka. I te dwie potne siy zderzyy si ze sob ponownie z wielkim hukiem rozpoczynajc w ten sposb nowy dzie. onierze Pandaww nie mieli nawet spojrze w kierunku Bhiszmy, ktry rozgrzany walk promieniowa wkoo swym gorcem palc wszystko po drodze jak rozpalone soce. Swymi strzaami dziesitkowa armie Pacalw, rindajw i Somakw, ktre na rozkaz Judhiszthiry ruszyy przeciw niemu pokonujc swj lk przed mierci. Wcieky Bhiszma ucina czonki i gowy jedcw swymi strzaami lub pozbawia ich koni, soni i rydwanw. Potne sonie zabite jego strzaami tarasoway onierzom drog. Bhima ze straszliwym wrzaskiem zbliy si do Bhiszmy, ktrego ochrania Durjodhana i jego bracia, i swymi celnymi strzaami zabi jego wonic. Pozbawione kontroli konie poniosy jego rydwan. Wwczas Bhima dny krwi twoich synw swoj celn strza uci gow twemu synowi o imieniu Sunabha. Jego siedmiu braci ruszyo wciekle do walki z Bhim. Twj syn Mahodara uderzy go dziewicioma strzaami o sile pioruna. Aditjaketu uderzy go siedemdziesicioma ostrzami, a Wisznu picioma. Kundadhara uderzy go dziewidziesicioma strzaami, a Wialaksza siedmioma. Rwnie Aparadita trafi go licznymi ostrzami, a Panditaka uderzy go trzema. Bhima w rewanu trzymajc swj uk w lewej doni uci jedn sw strza gow Aparadity, drug pozbawi ycia Kundadhar, trzeci zabi Panditak i trzema strzaami obci gow Wialakszy. Sw dug strza przebi pier Mahodary powalajc go na ziemi, innymi uci gow Aditjaketu
Ksiga VI
165
i pozbawi ycia Wahwasina. Pozostali twoi synowie widzc jak Bhima realizuje sw przysig, uciekli w panice. Durjodhana widzc mier swych braci zawoa do swych onierzy: O wojownicy, zabijcie tego przeraliwego Bhim!. Twoi pozostali przy yciu synowie widzc mier swoich braci przypomnieli sobie sowa Widury przepowiadajce ich zagad. Zrozumieli wreszcie to, czego nie potrafili poprzednio zrozumie opanowani przez zawi i szalestwo. Widzc jak Pandawowie pozbawiaj ich ycia, pomyleli, e faktycznie narodzili si oni na ziemi po to, aby ich wszystkich zniszczy. Durjodhana zrozpaczony z powodu mierci swych braci rzek do Bhiszmy: O Bhiszma, Bhima zabi moich heroicznych braci! Przegrywamy, cho walczymy z penym oddaniem i odwag, a ty pozostajesz obojtny i patrzysz na to wszystko, jakby by nie zaangaowanym w to widzem! Bhiszma syszc te okrutne sowa odpowiedzia z oczami wypenionymi zami: O Durjodhana, ostrzegaem ci przed skutkami tej wojny, lecz ty nie bye w stanie zrozumie znaczenia moich sw. Wiem doskonale, e ani ja sam, ani bramin Drona jej nie przeyjemy, i e Bhima zrealizuje sw przysig i zabije was wszystkich. Rezultat tej bitwy jest od dawna znany. Skoro j rozpocze, walcz teraz najlepiej jak potrafisz bdc w zgodzie z kodeksem wojownika, gdy nie o zwycistwo walczysz, lecz o to, aby po swej heroicznej mierci zdoby niebo . Krl Dhritarasztra przerwa Sandaji jego opowiadanie mwic: O Sandaja, moi synowie znaleli si cakowicie we wadzy przeznaczenia. Ich niegodziwe dziaanie zrodzio swj owoc. Sandaja rzek: O krlu, realizuj si wanie przepowiednie Widury, ktrych ty sam nie bye w stanie zrozumie. Ostrzega ci on, aby nie pozwala swym synom na rozpoczynanie tej oszukaczej gry w koci ze swymi brami i powstrzyma ich w ten sposb przed samozniszczeniem. Nie potrafie rozumie sw wypowiadanych przez twoich sprawiedliwych i prawych doradcw. Suchaj wic teraz cierpliwie mego sprawozdania z tej strasznej rzezi, ktra jest konsekwencj twego wasnego grzechu. Sandaja kontynuowa: O krlu, smego dnia, w samo poudnie walki stay si szczeglnie przeraliwe. Na rozkaz Judhiszthiry wszystkie oddziay Pandaww ruszyy przeciw Bhiszmie pragnc go zabi. Pandawowie i Kaurawowie dziesitkowali si nawzajem zmieniajc pole bitewne w morze krwi. Na konnic Kauraww prowadzon przez akuniego uderzy odwany i przystojny syn Arduny, Irawat, ze swymi komi
166
Mikoajewska
Mahabharata
szybkimi jak wiatr. Matk Irawata bya crka krla nagw Ulupi, ktrej ma poar boski ptak Garuda i ktr Arduna obdarowa synem, gdy poprosia go o to opanowana przez dz. Irawat wychowywa si wrd nagw ochraniany przez sw matk. Swego czasu, gdy dowiedzia si, e jego ojciec Arduna uda si do nieba Indry w poszukiwaniu wiedzy o boskiej broni, pody tam za nim. Gdy nadarzya si ku temu odpowiednia okazja, stan przed Ardun ze zoonymi pobonie domi informujc go, e jest jego synem. Ucieszny jego widokiem Arduna, peen podziwu dla jego umiejtnoci, uciska go po ojcowsku proszc o pomoc w przewidywanej wojnie z Kaurawami. I gdy nadszed odpowiedni moment, Irawat opad z nieba na wojska twych synw razem ze swymi szybkimi komi wspaniaej maci, ubranymi w zbroje ozdabiane zotem, tak jak abdzie opadaj na tafl jeziora. Jedcy zalewali si nawzajem potokami strza dziesitkujc swe szeregi. Gdy pozostay ju jedynie niedobitki, do ataku z impetem burzy ruszyo ze swymi oddziaami szeciu modszych braci akuniego. Otoczyli Irawata ze wszystkich stron zarzucajc go swymi lancami. Irawat przebity lancami i broczcy krwi wyglda jak ranny so. Gboko zraniony w pier, bok i plecysam jeden atakowany przez wielunie opuszcza swego stanowiska i wzburzony gniewem zalewa ich potokami swych ostrzy pozbawiajc ich zmysw. Wyrwawszy lance tkwice w jego ciele uchwyci w donie swj miecz i tarcz i ruszy pieszo do ataku na braci akuniego, ktrzy ponowili swj atak. Pozostajc cigle na koniach otoczyli Irawata ze wszystkich stron chcc wzi go do niewoli. Irawat broni si z uporem i uderzajc ich swym mieczem po rkach i nogach wszystkich ich pozabija za wyjtkiem Wriszawy, ktry z ranami na caym ciele ratowa si ucieczk. Durjodhana widzc pogrom uczyniony przez syna Arduny przywoa do siebie rakszas Alamwusz o strasznym wygldzie, ktry syn ze swych umiejtnoci stwarzania iluzji i ktry od dawna ywi nienawi do Pandaww, a szczeglnie do Bhimy z powodu zabicia jego krewnego demona Baki, i rzek: O demonie, spjrz jakie spustoszenie wrd moich onierzy uczyni Irawat. Zabij go i w ten sposb ukj sw nienawi do Pandaww. Alamwusza zawy straszliwie i ochraniany przez sw wasn dywizj ruszy w kierunku, gdzie sta Irawat, ktry wyruszy mu naprzeciw gotowy si broni. Gdy rakszasa wystarczajco si do niego zbliy, Irawat przeci mu swym mieczem uk. Rakszasa omamiajc Irawata sw iluzj wznis si wysoko na nieboskon. Irawat rwnie zdolny do przybierania dowolnej formy si swej woli unis si na nieboskonie i wprowadzajc tym rakszas w
Ksiga VI
167
bd swym mieczem zacz obcina mu jego czonki. Rakszasa jednake odrodzi si przyjmujc wygld modzieca. Irawat nie dajc si mu zwie przeci go swoim mieczem. Rakszasa, cho pocity na kawaki, dziko wrzasn oguszajc wszystko wok. Z jego pocitych kawakw laa si krew. Widzc, e Irawat nie zaprzestaje walki, ponc straszliwym gniewem przybra form olbrzyma i prbowa pojma Irawata. I gdy heroiczny Irawat zapon rwnie straszliwym gniewem, na pomoc przyby mu w (naga) spowinowacony z jego matk otoczony ze wszystkich stron przez we (nagw). Przybra on form wa wielkiego jak sam Ananta i na rozkaz Irawata rzuci si na rakszas, ktry szybko przybra form Garudy i pokn go razem z innymi wami. Irawat widzc to, straci na moment koncentracj. Alamwusza wykorzystujc ten krtki moment jego nieuwagi obci mu swym mieczem gow. Gowa Irawata ozdobiona zotymi kolczykami i diademem opada na ziemi wygldajc jak obcity kwiat lotosu. mier syna Arduny uradowaa serce Durjodhany opakujcego mier swych braci. Tymczasem Arduna nie wiedzc jeszcze nic o mierci swego syna zabija swymi strzaami krlw ochraniajcych Bhiszm, a Bhiszma, ktry sw walecznoci przypomina samego Indr, przeszywa swymi ostrzami setki wojownikw Pandaww. Rwnie waleczny by jednak rwnie Bhima i Satjaki. Nikt nie chcia wybaczy przeciwnikowi i kady walczy zaciekle ze swym wrogiem ponc gniewem, jakby by optany przez rakszasw i demony. Syn Bhimy, rakszasa Ghatotkaka, widzc mier Irawata straszliwie wrzasn powodujc swym krzykiem drenie nieba i ziemi. Przybrawszy straszliw form, z ponc wczni w doni i prowadzc za sob liczne oddziay uzbrojonych po zby rakszasw o rwnie przeraliwych formach, ruszy przeciw oddziaom Kauraww. Durjodhana widzc, e jego przeraone tym atakiem oddziay przygotowuj si do ucieczki, sam ruszy mu naprzeciw ze strza gotow do lotu, majc wsparcie dziesiciotysicznej dywizji jedcw na soniach prowadzonej przez krla Bhagadatt. Widok Durjodhany jeszcze bardziej rozwcieczy rakszasw, ktrzy dziko wrzeszczc zaczli rzuca w sonie rnego rodzaju broni dziesitkujc ich szeregi. Durjodhana doprowadzony tym do wciekoci i nie troszczc si o to, e naraa swe ycie na niebezpieczestwo, zala rakszasw gstym deszczem strza zabijajc nimi czterech dowdcw rakszasw i wielu innych. Ghatotkaka zawrza jeszcze potniejszym gniewem i uchwyciwszy w donie swj uk z napit ciciw krzykn do
168
Mikoajewska
Mahabharata
Durjodhany: O niegodziwcze, jeszcze dzi ci zabij i spac dug mym ojcom. Swym yciem zapacisz za zniszczenie Pandaww podczas oszukaczej gry w koci i za zo, ktre wyrzdzie zncajc si nad ich niewinn i praw on Draupadi. Zagryzajc wargi i lic kciki swych ust zala go deszczem ostrzy. Cho ten deszcz strza byby trudny do zniesienia nawet dla gigantw danaww, Durjodhana znis go nieporuszony jak gigantyczny so. Nie zwaajc na groce mu niebezpieczestwo, ponc strasznym gniewem i syczc jak w wypuszcza ze swego uku ostre strzay, ktre uderzay z wielk si w ciao rakszasy. Ghatotkaka z ciaem poprzebijanym strzaami i zalany krwi gorco zapragn zabi Durjodhan. Uchwyci w do wczni o mocy byskawicy zdoln do przebicia gry zamierzajc j wyrzuci. Krl Bhagadatta dostrzegajc t straszn bro w jego doni swym wielkim soniem zakry rydwan Durjodhany i Ghatotkaka z oczami zaczerwienionymi z gniewu uderzy sw wczni w ogromne ciao sonia. Krl Bhagadatta zeskoczy ze sonia, zanim zalane krwi zwierz pado martwe na ziemi. Durjodhana patrzc na mier tego wielkiego sonia i na swych onierzy uciekajcych przed potg rakszasy cierpia katusze, lecz sta nieporuszony i napinajc swj uk wypuci ze w kierunku rakszasy sw ostr strza o mocy pioruna, lecz rakszasa przeraliwie wrzeszczc unikn jej uderzenia, dziki szybkoci swego ruchu. Bhiszma syszc straszliwy ryk demona rzek do otaczajcych go wojownikw: O wojownicy, ruszcie czym prdzej na pomoc Durjodhanie, gdy jest on atakowany przez Ghatotkak. Ghatotkaka otoczony przez swych krewnych rakszasw trzymajcych w doniach rne rodzaje broni nawet nie drgn na widok potnych si Kauraww spieszcych Durjodhanie na pomoc. Wywizaa si midzy nimi straszliwa walka. Dochodzcy ze wszystkich stron brzk uwalnianej ciciwy przypomina dwik poncego bambusowego lasu, a oskot broni uderzajcej o zbroje przypomina dwik rozpadajcych si gr. Wyrzucane wcznie i lance przypominay jadowite we. Gdy dywizje Kauraww zaczy si wycofywa pod wpywem wciekego ataku rakszasw, Ghatotkaka ponownie skierowa swj atak przeciw Durjodhanie. Widzc go samotnie ruszajcego do ataku liczni wojownicy Kauraww otoczyli go ze wszystkich stron pokrywajc go paszczem swych strza. Ranny rakszasa saniajcy si z blu wyglda jak ranny so. Szybko jednak unis si w gr jak ptak Garuda. Jego przeraliwy wrzask odbija si echem po niebie i ziemi. Judhiszthira rzek do Bhimy: O Bhima, rusz na pomoc swemu synowi, bo z jego krzyku wnosz, e znalaz si w
Ksiga VI
169
niebezpieczestwie. Bhima ruszy wic na pomoc Ghatotkace budzc przeraenie wrd wroga swym wrzaskiem. Za nim jechali liczni krlowie prowadzc za sob swe dywizje wyposaone w sze tysicy soni. Na ich widok cz wojsk Kauraww zacza ucieka zostawiajc rakszas samemu sobie, podczas gdy inni zaczli si broni i atakowa nadcigajce wojska. Wywizaa si ponownie zaarta walka. Durjodhana widzc swe oddziay w odwrocie, dziesitkowane przez wojska Pandaww, ruszy z wciekoci ku Bhimie pokrywajc go gstym deszczem swych strza. Sw strza w ksztacie pksiyca zniszczy uk Bhimy. Inn strza zdoln do rozupania skay uderzy Bhim w pier. Ranny Bhima zachwia si i uchwyci wybijanego zotem masztu, na ktrym powiewa jego proporzec, aby nie upa. Ghatotkaka widzc swego ojca w tym stanie zapon gniewem strasznym jak pochaniajca wszystko pooga. Rwnie wcieky Abhimanju ze strasznym krzykiem ruszy przeciw Durjodhanie prowadzc za sob liczne oddziay. Widzc to bramin Drona zawoa: O wojownicy, brocie Durjodhany, bo znalaz si w wielkim niebezpieczestwie. Liczni wojownicy ruszyli wic na pomoc Durjodhanie starajc si powstrzyma napr wojsk Pandaww. Bramin Drona kierujc si ku Bhimie przeszy go swymi dwudziestoma szecioma strzaami i zacz zalewa go nieprzerwanym potokiem szybkich strza. Bhima odpowiedzia swymi ostrzami ranic go dziesicioma w lewy bok i gboko zraniony Drona opad bez zmysw na taras swego rydwanu. Bhima nie tracc ani chwili uchwyci sw maczug, zeskoczy ze swego rydwanu i ruszy w kierunku rydwanu Drony, chcc go zabi. Na pomoc Dronie ruszy Durjodhana i Awatthaman. Za nimi pognay liczne oddziay Kauraww. Otoczyli Bhim ze wszystkich stron zarzucajc go wszelkiego rodzaju broni. Na pomoc Bhimie ruszyy oddziay Pandaww prowadzone przez Abhimanju. Przyjaciel Bhimy, krl Nila, ktry zawsze pragn zmierzy si z Awatthamanem uderzy go licznymi strzaami wyposaonymi w zote lotki. Pokryty krwi Awatthaman zapon strasznym gniewem i nacigajc ciciw swego uku z dwikiem podobnym do grzmotu, swymi strzaami o szerokich ostrzach zabi jego cztery ogiery, obci proporzec na jego rydwanie i uderzy Nil w pier. Nila ciko zraniony i pokonany przez bl siad na tarasie swego rydwanu. Przeciw Awatthamanowi ruszy rakszasa Ghatotkaka prowadzc za sob licznych rakszasw chcc ratowa ycie Nili. Awatthaman wyjecha mu naprzeciw zabijajc wielu rakszasw o
170
Mikoajewska
Mahabharata
strasznym wygldzie. Rozwcieczony tym Ghatotkaka zaatakowa Awatthamana przy pomocy swych iluzji cakowicie go dezorientujc. Po wpywem jego czarw caa armia Kauraww zdawaa si by pokonana i martwe ciaa krlw i zwierzt pokryway pole bitewne a po horyzont. Przeraone t wizj wojska Kauraww zaczy ucieka nie dajc wiary nawet sowom Bhiszmy, ktry prbowa je zatrzyma, krzyczc za nimi, e padli ofiar iluzji stworzonej przez demona. Uciekajc syszeli rwnie tryumfalne okrzyki armii Pandaww. Pokonany przez rakszas Ghatotkak Durjodhana ciko wzdychajc rzek do Bhiszmy: O Bhiszma, rozpoczem t wojn liczc na twe wsparcie. Cho moje jedenacie armii jest pod twoj komend, zostaem pokonany przez oddziay Pandaww ochraniane przez Bhim i jego syna Ghatotkak. Cay pon z nienawici do nich i musz osobicie zabi tego demona! Bhiszma rzek: O krlu, ty sam nie powiniene unosi si gniewem i angaowa w walk z demonem. To ty prowadzisz t wojn i twoja osoba wymaga ustawicznej ochrony. Powiniene angaowa si w walk wycznie z picioma Pandawami. Obowizkiem krla jest walka z rwnym mu krlem. Pozwl mnie samemu, Dronie, Krypie jak i swoim modszym braciom walczy z rakszasami w twoim imieniu. I niech potny krl Bhagadatta rwny Indrze walczy z synem Bhimy Ghatotkak. Zwracajc si do krla Bhagadatty rzek: O Bhagadatta, pokonaj tego demona Ghatotkak tak jak Indra pokona demona Tarak. Twoja bro jest niebiaska, a odwaga nie ma sobie rwnych i w dawnych czasach pokonae niejednego demona. Jeste godnym przeciwnikiem dla tego rakszasy. Zabij go majc do pomocy swoje wasne oddziay. Krl Bhagadatta jadc na soniu o imieniu Supratika ruszy na czele swym oddziaw przeciw Pandawom na nowo rozpoczynajc walk. Gdy dostrzeg Bhim, zbliy si go niego i zala go deszczem swych strza. Bhima w odpowiedzi zabi swym strzaami ponad setk onierzy ochraniajcych jego tyw i bokw. Bhagadatta doprowadzony tym do wciekoci popdzi swego sonia w kierunku Bhimy. Na pomoc Bhimie ruszyli liczni krlowie z Abhimanju i synami Draupadi na czele atakujc jego sonia sw niebiask broni. Ogromny so pokryty krwi pync z jego ran wyglda jak potna gra pokryta czerwonym mineraem. Przeciw krlowi Bhagadatta ruszy rwnie krl Dasarnw na swym soniu wielkim jak gra, lecz Bhagadatta zatrzyma go w biegu przebijajc swymi czterema lancami zbroj ochraniajc
Ksiga VI
171
zwierz. Ranne zwierz zawrcio w panice tratujc oddziay Pandaww. Pandawowie nie zaprzestawali jednak walki. Z Bhim na czele zarzucali Bhagadatt rnego rodzaju broni. Popdzany przez Bhagadatt so rzuci si na oddziay wroga niszczc je jak ogie Samwarta niszczy wszechwiat na koniec eonu. Rakszasa Ghatotkaka przybrawszy sw strasz form i ponc gniewem uchwyci w do sw przeraliw wczni i cisn w kierunku sonia, lecz Bhagadatta zdoa j zniszczy sw strza, zanim dotara do celu. Przepoowiona jego strza wcznia upada z nieba na ziemi jak piorun Indry. Bhagadatta uchwyci oszczep i cisn w kierunku rakszasy, ktry zapa go w donie z gonym rykiem i zama o kolano. Jego wyczyn spotka si z gonym aplauzem obserwujcych bitw niebian. Rwnie oddziay Pandaww powitay go okrzykami zachwytu. Bhagadatta nie mogc znie tych wyrazw podziwu dla swego wroga nacign swj potny uk i zala oddziay Pandaww swymi strzaami poncymi jak ogie. Jedn strza uderzy Bhim, a dziewicioma uderzy jego syna rakszas. Trzema strzaami przeszy Abhimanju, picioma braci Kekajw, a innymi picioma uderzy piciu synw Draupadi. Ponc gniewem swymi strzaami zabi konie Bhimy, obci powiewajcy na jego rydwanie proporzec ozdobiony lwem i ciko zrani jego wonic. Bhima zeskoczy ze swego rydwanu z maczug w doni przeraajc oddziay Kauraww samym swym widokiem. Na pomoc swym braciom ruszy Arduna dziesitkujc oddziay Kauraww swymi strzaami. Na pomoc Kaurawom ruszy na czele swych oddziaw Durjodhana. Rwnoczenie krl Bhagadatta dziesitkujc oddziay Pandaww zbliy si do Judhiszthiry. Walka nie ustawaa przemieniajc pole bitewne w morze krwi. W midzyczasie Arduna dowiedzia si od Bhimy o mierci swego syna Irawata. Pogrony w gbokim smutku i ciko wzdychajc rzek do Kryszny: O Kryszna, Widura okiem mdroci widzia zniszczenie naszego rodu, ktrego wanie dowiadczamy i dlatego prbowa, jak tylko mg, powstrzyma krla Dhritarasztr. Wiele za czyni si z powodu bogactwa. Niech bdzie przeklte bogactwo doprowadzajce do takiego zniszczenia. Lepsza jest mier ni zdobycie bogactwa za cen mierci swych krewnych. Teraz rozumiem dlaczego mj najstarszy brat Krl Prawa za cen pokoju prosi Durjodhan o oddanie nam tylko piciu wiosek, lecz on nawet na to nie chcia si zgodzi. Niech bdzie przeklte Prawo wojownika! Walcz bdc wierny Prawu mej kasty, cho ta walka z wasnymi krewnymi jest odraajca!
172
Mikoajewska
Mahabharata
Mimo pnego popoudnia walki Pandaww z Kaurawami nie ustaway. Twoi synowie z braminem Dron na czele walczyli z Bhim. Bhiszma, Krypa, krl Bhagadatta i krl Suarman walczyli z Ardun. Kritawarman walczy z Satjaki. Bhima pokryty strzaami twych synw pon jak ogie ofiary karmiony oblacj. Wyposaony w si tygrysa, lic kciki ust jak lew na widok swej ofiary, sw strza w ksztacie podkowy zabi twego syna Wjudoroska, a inn strza pozbawi ycia twego syna Kundalina. Innymi ostrymi strzaami powali na ziemi jeszcze siedmiu twoich synw. Pozostali twoi synowie widzc w Bhimie sam mier uciekli w panice. I cho bramin Drona zalewa Bhim deszczem swym strza chcc go powstrzyma, Bhima neutralizujc jego strzay nie zaprzestawa ataku na twoich synw. W tym samym czasie Arduna walczy z Bhiszm, krlem Bhagadatt i braminem Kryp. Abhimanju z kolei walczy z krlem Amwaszt zabijajc jego konie i wonic jego rydwanu. Amwaszta zeskoczy ze swego rydwanu i rzuci swj miecz w kierunku Abhimanju, ktry uchyli si zrcznie unikajc uderzenia i wywoujc tym aplauz obserwujcych jego walk onierzy. Kaurawowie i Pandawowie walczyli a do zmroku. Gdy soce wreszcie zaszo za horyzont wyczerpani walk powrcili do swych obozw, aby przyjrze si swoim stratom i odpocz przed walk, ktra czekaa ich o wicie.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section LXIX-XCVII.
Ksiga VI
173
Opowie 75 Durjodhana ponownie oskara Bhiszm o z wol

1. Karna prbuje nakoni Durjodhan do odebrania komendantury Bhiszmie; 2. Bhiszma ponownie obiecuje da z siebie wszystko, cho wie, e to nie wystarczy do zdobycia zwycistwa; 3. Durjodhana ywi nadziej, e Bhiszma zabije Pandaww; 4. Abhimanju walczy z demonem Alamwusz; 5. Arduna walczy z Dron i Trigartami; 6. Bhima walczy z dywizj soni; 7. Bhiszma walczy z Pandawami i zmusza ich do ucieczki; 8. Kryszna ponownie chce sam zabi Bhiszm widzc wahanie si Arduny i Arduna ponownie przysiga Bhiszmie mier.
Arduna zeskoczy rwnie ze swego rydwanu prbujc zatrzyma Kryszn. Chwytajc go za ramiona i nogi zatrzyma go wreszcie, gdy wykonywa swj dziesity krok. Z sercem wypenionym smutkiem rzek z uczuciem do Kryszny, ktry sycza jak w i ktrego oczy wypenione byy gniewem: O Kryszna, zatrzymaj si. Nie am swej obietnicy, e sam nie bdziesz w tej bitwie walczy. Ludzie uznaj ci za kamc. Pozostaw mi cay ten ciar. Przysigam, e zabij drogiego memu sercu Bhiszm sw wasn broni i poprzez swe dobre uczynki zniszcz mego wroga. Ju niedugo przyjdzie dzie, e ten wspaniay wojownik nie do pokonania upadnie na ziemi jak ksiyc w momencie zniszczenia wszechwiata. (Mahbharta, Bhishma Parva, Section CVII) 1. Karna prbuje nakoni Durjodhan do odebrania komendantury Bhiszmie Sandaja rzek do niewidomego krla Dhritarasztry: O krlu, gdy zachodzce soce zmusio w kocu Pandaww i Kauraww do wycofania si do swoich obozw zakaczajc w ten sposb smy dzie bitwy, Durjodhana przygnbiony mierci swych braci i poniesionymi stratami przywoa do siebie akuniego, Karn i Duhasan i rzek: O przyjaciele, Bhiszma, Drona, Krypa i alja cigle jeszcze nie zabili Pandaww! Nie wiem dlaczego pozwalaj na to, aby Pandawowie niszczyli moje militarne siy. Moje wojska s coraz sabsze i kurcz si moje zapasy broni. Zaczynam wtpi, czy uda mi si pokona Pandaww. Karna rzek: O krlu, nie tra ducha. Sko Bhiszm, aby wycofa si z walki. Odbierz mu jego komendantur. Wwczas ja sam bd mg walczy w obronie twej sprawy i zabij Pandaww na jego oczach. Przysigam, e tak si stanie! Bhiszma lituje si nad nimi i nie ma serca, aby ich zabi. On nie chce zwycistwa. Lubi sam walk, podczas ktrej moe ukaza sw bezgraniczn odwag. Nie zabije Pandaww, bo ich mier oznaczaaby koniec
174
Mikoajewska
Mahabharata
walki. Udaj si do jego namiotu i sko go do tego, aby zoy bro. Durjodhana rzek: O Karna, uczyni, jak mwisz . 2. Bhiszma ponownie obiecuje da z siebie wszystko, cho wie, e to nie wystarczy do zdobycia zwycistwa Sandaja kontynuowa: O krlu, Duhasana pomg Durjodhanie dosi konia i twj najstarszy syn w towarzystwie swych braci ruszy w kierunku namiotu Bhiszmy. Odziany w czyste szaty, z ramionami ozdobionymi bransoletami i innymi ornamentami, w diademie na gowie, pachncy delikatnym zapachem pasty sandaowej wyglda jak sam Indra w otoczeniu bogw lub jak soce na firmamencie. Po przybyciu do namiotu Bhiszmy odda mu honory i usiad na zotym tronie. Ze zoonymi pobonie domi i zami w oczach rzek amicym si gosem: O Bhiszma, miej nade mn lito. Zrealizuj to, co obiecae i zabij Pandaww tak jak Indra zabi kiedy wszystkich danaww. Jeeli jednak oszczdzasz ich z mioci do nich lub z niechci do mnie, od bro i pozwl Karnie na podjcie walki. Niech on ich zabije razem z ich przyjacimi. Bhiszma zasmucony i rozgniewany tym ranicymi go sowami westchn gboko i siedzia przez chwil w milczeniu zagbiony w mylach. Po chwili rzek: O Durjodhana, twe sowa s dla mnie jak sztylety. Wierny swym przysigom zawsze staraem si dziaa na rzecz twego dobra. To z lojalnoci do ciebie jestem gotowy odda w tej bitwie ycie. Ju ci mwiem, e Pandaww nie mona pokona! Przypomnij sobie wszystkie heroiczne uczynki Arduny. One tego dowodz! To on wygra walk z samym Indr nasycajc boga ognia Agni Lasem Khandawa. To on uratowa ci z niewoli, gdy prowadzie walk z krlem gandharww, podczas gdy twoi bracia i Karna uciekli. To on sam jeden pokona nasze armie walczc z nami w obronie krw krla Wiraty i zabra nasze szaty na sukienki dla lalek crki krla Wiraty. To Arduna pokona demonw Niwatakawakw, ktrych nie potrafi pokona nawet Indra. Nikt nie jest w stanie pokona Arduny, ktry jest ochraniany przez samego Obroc Wszechwiata, Kryszn Wasudew, uzbrojonego w swj dysk, konch i maczug. Wasudewa ma nieskoczon moc i jest rwnie Niszczycielem Wszechwiata. Nie istnieje nic, co by stao ponad nim. On jest Bogiem bogw, Najwysz Dusz i wiecznoci. To w rezultacie swego szalestwa nie wiesz, co naley i czego nie naley mwi. Widzisz wszystko na opak jak ci, ktrzy znaleli si na granicy mierci. To ty sprowokowae t wojn, walcz wic teraz i zachowuj si jak mczyzna. Jeli chodzi o mnie, to bd dalej zabija Somakw i Pacalw, lecz nie podejm walki z ikhandinem,
Ksiga VI
175
ktry narodzi si jako kobieta i zdoby sw msko dziki darowi jakszy. Nie podejm z nim walki nawet za cen mego ycia. Obiecuj ci, e jutro dam z siebie wszystko i przez dugie lata wojownicy bd sobie opowiada o mojej walce. Durjodhana poegna Bhiszm i powrci do swojego namiotu. Rankiem, gdy si obudzi, rozkaza ponownie uformowa swe armie do bitwy woajc: O onierze, dzisiaj Bhiszma da z siebie wszystko i zabije wszystkich Somakw . 3. Durjodhana ywi nadziej, e Bhiszma zabije Pandaww Sandaja kontynuowa: O krlu, Bhiszma potraktowa sowa Durjodhany jak rozkaz i wypeniony gbokim alem, przeklinajc sw sub rozmyla nad pojedynkiem z Ardun. Durjodhana odgadujc jego myli rzek do Duhasany: O bracie, trzymaj w pogotowiu wszystkie nasze dywizje, aby byy gotowe do udzielenia ochrony Bhiszmie. Nadchodzi wreszcie moment mierci Pandaww i naszego zwycistwa. Bhiszma jeszcze dzi ich zabije, jeeli bdziemy go odpowiednio ochrania i nie dopucimy do niego ikhandina, z ktrym Bhiszma nie bdzie walczy. Wilki mog zabi nawet lwa, gdy nie jest waciwie ochraniany. Nie pozwlmy wic, aby Pandawowie prowadzeni przez ikhandina zabili Bhiszm tak jak stado wilkw zabija lwa. Tymczasem Arduna odgadujc zamiary Durjodhany rzek do Dhrisztadjumny: O Dhrisztadjumna, niech ikhandin ruszy dzisiaj przeciw Bhiszmie, ja sam bd stanowi jego ochron. Bhiszma uformowa wojska Kauraww w formacj w ksztacie kwadratu zwan Sarwatobhadra, a Dhrisztadjumna uformowa armie Pandaww w odpowiedni kontr-formacj. I ponownie te dwie potne siy zderzyy si ze sob ze straszliwym hukiem. 4. Abhimanju walczy z demonem Alamwusz Syn Arduny Abhimanju zanurzy si w zbrojnych oddziaach Durjodhany jak w oceanie zalewajc je swymi strzaami i nikt nie by w stanie stawi mu oporu. Ze swym bez przerwy napitym ukiem wyglda jak drugi Arduna. Durjodhana widzc pogrom, jaki czyni wrd jego onierzy, rzek do rakszasy Alamwuszy: O najlepszy z demonw, Abhimanju tratuje moj armi tak jak demon Wrtra tratowa niegdy oddziay niebian. Tylko ty moesz go zatrzyma! Walcz z nim i zabij go! Rakszasa ruszy do walki z ukiem gotowym do strzau ryczc jak chmury burzowe. Zbrojne oddziay Pandaww drc jak ocean od uderzenia huraganowego wiatru zaczy ucieka pod naciskiem
176
Mikoajewska
Mahabharata
tysica jego strza. Tratujc po drodze onierzy Pandaww tak jak so tratuje odygi lotosw, skierowa najpierw swj rydwan ku piciu synom Draupadi, ktrzy ruszyli mu naprzeciw jak pi planet ku socu uderzajc go swymi ostrymi strzaami zdolnymi do przebicia najtwardszej zbroi. Ze zbroj przeszyt ich strzaami wyglda jak chmura, przez ktr przedzieraj si promienie soca. Zasypywany bez przerwy ich strzaami ze zotymi lotkami stawa si coraz bardziej wcieky jak krl ww. Odzyskawszy zmysy, ktre na chwil utraci, rozrs si do olbrzymich rozmiarw i swymi strzaami obci proporce na ich rydwanach, poama ich uki, zabi ich konie i wonicw i pozbawiwszy ich w ten sposb rydwanw rzuci si przeciw nim chcc ich zabi. Rozgorzaa midzy nimi zacita walka jak midzy Indr i Wrtr. Nastpnie rakszasa Alamwusza z dzikim rykiem zaatakowa Abhimanju, ktry zawy jak lew i ruszy mu naprzeciw uderzajc go najpierw trzema, a pniej picioma strzaami. Alamwusza w rewanu uderzy go w pier picioma strzaami. Rozgniewany tym Abhimanju uderzy rakszas w pier swymi ostrzami, a rakszasa przykry go chmur strza, ktre odbijajc si od jego zbroi upaday na ziemi. Abhimanju nie pozosta mu duny i uczyni to samo. Rakszasa nie mogc obroni si przed jego strzaami odwoa si do swych umiejtnoci stwarzania iluzji i przykry pole bitewne grubym paszczem ciemnoci. Nikt nie mg nic dostrzec i przyjaciel by nie do odrnienia od wroga. Abhimanju przywoa wwczas sw soneczn bro i rozproszy mrok niszczc stworzon przez rakszas uud. Rakszasa nie mog znie sonecznego wiata i ranny od wielu strza uciek w popochu. Abhimanju po pokonaniu tego demona nawykego do nieuczciwej walki skierowa ponownie swe strzay przeciw dywizjom Kauraww. Bhiszma w odpowiedzi zala go gstym deszczem swych strza dajc rozkaz swym wojskom, by otoczyli go zwartym piercieniem. Abhimanju broni si zaciekle wykazujc si odwag rwn Ardunie i Krysznie. Arduna widzc atak na swego syna ruszy mu z pomoc. Drog przeci mu Bhiszma stajc mu na drodze tak jak demon Rahu staje na drodze soca. Twoi synowie otoczyli natychmiast Bhiszm, aby go ochrania, podczas gdy Pandawowie pospieszyli na pomoc Ardunie. Ochraniajcy Bhiszm bramin Krypa uderzy Ardun dwudziestoma picioma strzaami. Satjaki natychmiast zala Kryp deszczem swych strza. Krypa wzburzony gniewem przeszy go dziewicioma strzaami z lotkami z pir ptaka Kanki. Rozgniewany Satjaki nacign ciciw swego uku nakadajc na strza zdoln od pozbawienia ycia. Gdy strzaa ta o mocy
Ksiga VI
177
pioruna leciaa w kierunku Krypy, Awatthaman sw celn strza rozbi j na dwie czci, ktre opady na ziemi. Satjaki skierowa wwczas swj rydwan ku Awatthamanowi, ktry zniszczy jego uk, zanim zdy wypuci ze strza i zala go deszczem swych ostrzy. Satjaki uchwyci nowy uk i swymi szecioma strzaami uderzy Awatthamana w pier z tak wielk si, e a si zachwia i uchwyci masztu, na ktrym powiewa jego proporzec. Szybko jednak odzyska zmysy i ponc gniewem uderzy Satjaki sw dug strza, ktra odbiwszy si od jego zbroi schowaa si w ziemi jak mody w na wiosn. Drug strza obci proporzec na jego rydwanie i ryczc jak lew pokry go deszczem swych szybkich strza. Satjaki zniszczy je wszystkie i nie zaprzestajc ataku pokry Awatthamana paszczem swych strza. Na pomoc swemu synowi pospieszy bramin Drona przeszywajc Satjaki sw dug strza o wielkiej ostroci. Satjaki odwrci si od Awatthamana i kierujc swj uk ku Dronie przeszy go dwudziestoma strzaami o rwnej ostroci. 5. Arduna walczy z Dron i Trigartami Sandaja kontynuowa: O krlu, do walki z Dron ruszy te Arduna. Starli si ze sob jak dwie planety (Merkury i Wenus) na firmamencie. Drona wierny swemu Prawu stara si zapomnie o tym, e Arduna by jego najlepszym uczniem, droszym mu nawet od wasnego syna. Podobnie Arduna stara si podczas bitwy zapomnie o tym, e Drona by jego przeoonym i nauczycielem. Drona zignorowa najpierw trzy przeszywajce go ostrza, ktre pady z uku Arduny. Jednake Arduna zdecydowany na walk z nim zala go ponownie deszczem strza rozpalajc jego gniew. Rozgniewany Drona odpowiedzia rwnie gstym deszczem strza. Durjodhana wysa mu na pomoc krla Trigartw Suarmana na czele swych dywizji, ktry zasypa Ardun strzaami z elaznym ostrzem. Zraniony Arduna odpowiedzia potokiem swych strza przeszywajc nimi Suarmana i jego synw. Cho Arduna by jak sama mier na koniec eonu, Trigartowie nie chcieli zaprzesta z nim walki nawet za cen ycia i zalali go deszczem strza, lecz on odwrci ich bieg kierujc przeciw nim ich wasne strzay i zalewajc ich ponadto wasnymi. I gdy Arduna walczy sam przeciw caej chmarze Trigartw, obserwujcy walk bogowie i danawowie podziwiali lekko jego rki. Arduna atakowany przez Trigartw jak przez rj os wystrzeli przeciw nim sw bro Wajawja. Powstay z niej huraganowy wiatr uderzy we wroga powalajc go na ziemi jak wyrywane z korzeniami drzewa. Drona widzc to przywoa przeraliw bro Saila, ktra uciszya wywoany
178
Mikoajewska
Mahabharata
przez Ardun huragan. Arduna jednake zdoa na tyle pozbawi wojownikw Trigartw odwagi i nadziei, e uciekli z pola walki. Przeciw Ardunie na czele swych licznych dywizji ruszyli Durjodhana, Krypa, Awatthaman, alja i inni krlowie otaczajc go ze wszystkich stron zwartym piercieniem. 6. Bhima walczy z dywizj soni Tymczasem krl Bhagadatta prowadzc za sob dywizj jedcw na soniach otoczy ze wszystkich stron Bhim, podczas gdy krl Bhurirawas i akuni zalewali deszczem swych strza Nakul i Sahadew, a Bhiszma ochraniany przez twych synw otoczy ze wszystkich stron Judhiszthir. Bhima widzc atakujc go dywizj soni oblizywa kciki swych ust jak przygotowujcy si do ataku na sw ofiar lew. Uchwyciwszy w do potn maczug zeskoczy z rydwanu siejc przeraenie w sercach atakujcego go wroga samym swym wygldem. Otoczony ze wszystkich stron przez sonie z maczug w doni wyglda jak otoczone przez chmury soce. Miadc wroga uderzeniami maczugi by jak huraganowy wiatr przeganiajcy chmury. Ryk zabijanych przez niego soni przypomina burzowe grzmoty. Pokryty krwi pync z ran zadanych mu przez ich ky wyglda jak drzewo Kinsuka obsypane kwieciem. Chwytajc sonie za ky pozbawia je ich broni i wyrywajc im je dziki swej potnej sile wbija im je midzy oczy pozbawiajc je ycia. Wznoszc w gr sw maczug skpan w krwi, obryzgany tuszczem i szpikiem kostnym zabitych zwierzt wyglda jak sam rozgniewany Rudra. Pozostae przy yciu wielkie sonie uciekay w popochu z przeraliwym rykiem tratujc swe wasne szeregi i zmuszajc je do ucieczki. 7. Bhiszma walczy z Pandawami i zmusza ich do ucieczki Sandaja kontynuowa: O krlu, wojownicy uwizieni w tej przeraliwej trwajcej ju dziewity dzie rzezi, ktrej koca nie potrafili dostrzec, zaczli szemra midzy sob mwic: C za nieszczcie! To z winy Durjodhany caa kasta wojownikw wymorduje si nawzajem! To wszystko z powodu zawici synw krla Dhritarasztry, ktrzy chcieli tego, co byo wasnoci ich kuzynw Pandaww wyposaonych we wszystkie krlewskie cnoty. Twj syn Durjodhana syszc te szemrania rzek do Bhiszmy, Drony, Krypy i alji: Przestacie zabawia si jedynie w walk i
Ksiga VI
179
chepi si sw odwag! Walczcie z caych swych si i przyniecie mi zwycistwo! O krlu, ta przeraliwa bitwa Kauraww z Pandawami bdca konsekwencj oszukaczej gry w koci rozpalia si od nowa przynoszc dalsz rze. Suchajc o tym z blem dowiadczasz gorzkiego owocu tego, e odrzucae sowa swych prawych doradcw i przyjaci, ktrzy ci przed nim ostrzegali. Teraz, gdy ta straszna bitwa si zacza, Pandawowie, twoi synowie, jak i ci, ktrzy walcz w ich sprawie, nie troszcz si duej o swoje ycie. I tak twoja za polityka wprowadzia w ruch to straszne koo zniszczenia wrd twych krewnych i caej kasty wojownikw. Gdy soce przekroczyo ju poudnie, midzy Bhiszm i Pandawami rozgorzaa zacieka walka. Bhiszma zacz dziesitkowa szeregi Pandaww tysicami swych strza. Przeciw niemu ruszy Dhrisztadjumna, ikhandin, Wirata i Drupada uderzajc go licznymi strzaami. Bhiszma odpowiedzia swymi strzaami, lecz omija ikhandina, cho ikhandin uderza go swymi licznymi ostrzami. Bhiszma pokryty krwi ze swych ran wyglda jak rozkwitajce czerwone drzewo Aoka. Gdy sw strza o szerokim ostrzu zniszczy uk krla Drupady, Drupada uchwyci nowy uk i przeszy Bhiszm picioma ostrzami, a jego wonic uderzy trzema. Do walki z Bhiszm ruszy rwnie Judhiszthira na czele swej dywizji wspierany przez piciu synw Draupadi, piciu braci Kaikejw i Satjaki. Kaurawowie widzc te potne siy kierujce si ku Bhiszmie ruszyli ze swymi oddziaami mu na pomoc. Zderzajc si ze sob wysyali przy pomocy swych strza wielu wojownikw do krlestwa boga mierci Jamy. Tymczasem Arduna swoimi celnymi strzaami dziesitkowa armi Trigartw. Krl Trigartw Suarman nie dajc za wygran przeszy Ardun dziewicioma strzaami i zrani Kryszn swymi siedemdziesicioma ostrzami. Arduna odpowiedzia deszczem swych strza zmuszajc armi Trigartw do ucieczki. Niektrzy w przeraeniu porzucali swoje rydwany, konie i sonie i rozbiegali si w popochu w rnych kierunkach. Piechurzy porzucali sw bro. Suarman mimo swych wysikw nie potrafi ich zatrzyma. Durjodhana prowadzc za sob Bhiszm i ca armi ruszy na pomoc krlowi Trigartw, ktry razem ze swymi brami cigle walczy z Ardun. Pandawowie z kolei ze sw armi ruszyli na pomoc Ardunie otaczajc ze wszystkich stron Bhiszm, ktry zalewa ich potokami strza. Walczce za sob armie Pandaww i Kauraww wyglday jak wielka chaotyczna masa. Satjaki wypuszczajc ze swego uku tysice strza uderzy picioma Kritawarmana. Krl Drupada walczc z Dron przeszy go i jego wonic wieloma strzaami, lecz gdy Drona zabi jego wonic, wycofa si z pola walki.
180
Mikoajewska
Mahabharata
Abhimanju uderzony przez twego syna Czitrasen wieloma strzaami przeszy go w rewanu swoimi trzema ostrzami. Ci dwaj herosi walczc ze sob wygldali na polu bitewnym jak planety Wenus i Saturn na firmamencie. Gdy Abhimanju z gonym zwyciskim okrzykiem zabi konie i wonic Czitraseny, Czitrasena bez chwili zwoki wskoczy na rydwan swego brata Durmukhi. Bhima walczc ze swym pradziadkiem Walhik zabi jego konie i wonic. Pozbawiony rydwanu Walhika przesiad si na rydwan Lakszmany. Satjaki zala potokami swych strza Bhiszm trafiajc go szedziesicioma z nich. Rozgniewany Bhiszma rzuci w niego wczni, lecz on zrcznym ruchem swego ciaa unikn jej uderzenia i wyrzucona z wielk si wcznia upada na ziemi z hukiem meteoru. Satjaki uchwyci wwczas sw wasn wczni i wyrzuci j w kierunku Bhiszmy, lecz Bhiszma przeci j na p sw strza z gowic w ksztacie podkowy i upada na ziemi, zanim zdoaa do niego dotrze. Rozgniewany przeszy Satjaki dziewicioma strzaami. Pandawowie na czele swej armii ruszyli mu na pomoc otaczajc Bhiszm ze wszystkich stron. Kaurawowie ruszyli na obron Bhiszmie i walka rozptaa si na nowo. akuni prowadzc za sob liczn konnic i piechot rozpocz walk z Judhiszthir i jego brami bliniakami Nakul i Sahadew otaczajc ich ze wszystkich stron. Durjodhana wysa dodatkowo przeciw nim dziesiciotysiczn konnic, lecz oni zatrzymali j swymi strzaami obcinajc jedcom gowy, ktre opaday na ziemi jak dojrzae owoce. Pandawowie pokonawszy wroga dli w swe konchy i uderzali w bbny. Durjodhana widzc klsk swej konnicy rzek do krla Madrasu: O alja, Judhiszthira na naszych oczach zmiady nasze konne oddziay. Staw mu opr! Jeste przecie znany ze swej odwagi i walecznoci, ktrej nikt nie potrafi si oprze! alja ruszy wic przeciw Judhiszthirze prowadzc za sob liczn dywizj wojownikw na rydwanach. Judhiszthira powita go dziesicioma strzaami, ktre utkwiy w samym centrum jego piersi, a Nakula i Sahadewa uderzyli go swymi siedmioma ostrzami. alja w rewanu uderzy Judhiszthir szedziesicioma ostrymi strzaami, a jego braci bliniakw przeszy dwoma ostrzami. Bhima widzc swego brata Judhiszthir stojcego w zasigu strza alji pospieszy mu na pomoc. Bhiszma ponc strasznym gniewem zacz zalewa Pandaww potokami strza. Uderzy Bhim swymi dwunastoma ostrzami, a Satjaki uderzy dziewicioma. Nakul przeszy trzema, a Sahadew siedmioma. Judhiszthir uderzy w pier i ramiona dwunastoma ostrzami. Zrani rwnie Dhrisztadjumn. Nakula w
Ksiga VI
181
odpowiedzi uderzy Bhiszm dwunastoma strzaami, a Satjaki trzema. Dhrisztadjumna uderzy go siedemdziesicioma ostrzami, Bhima siedmioma, a Judhiszthira dwunastoma. Pandawowie otoczyli Bhiszm ze wszystkich stron, lecz on wypuszczajc swe strzay we wszystkich kierunkach by jak pomie ognia, ktry zapon w rodku dungli i konsumuje wysuszone drzewa. Swoimi strzaami powala konie, sonie i rydwany i pozbawia ich ich jedcw. Otaczajce go oddziay dray syszc przeraliwy dwik uwalnianej ciciwy jego uku. Strzay Bhiszmy przebijay zbroje i pozbawiay wojownikw ycia. Sposzone jego strzaami sonie i konie cigny za sob nieprzytomnych jedcw. Czternacie tysicy wojownikw na rydwanach o wielkiej sawie i wysokim urodzeniu po spotkaniu ze strzaami Bhiszmy przenioso si na drugi wiat razem ze swymi komi i wonicami. Pole bitewne pokryway tysice rydwanw z poamanymi koami i okami, poamane czci zbroi, strzay, wcznie, maczugi, miecze, toporki wojenne, poamane proporce, donie trzymajce uki i ozdobione kolczykami gowy. onierze Pandaww dziesitkowani strzaami Bhiszmy uciekali w popochu i mimo swych wysikw Pandawowie nie zdoali ich zatrzyma. Wygldali jak wielkie stado sposzonych bykw nie poddajce si ju adnej kontroli. 8. Kryszna ponownie chce sam zabi Bhiszm widzc wahanie si Arduny i Arduna ponownie przysiga Bhiszmie mier Sandaja kontynuowa: O krlu, Kryszna widzc jak Bhiszma swymi strzaami amie szeregi Pandaww, rzek do Arduny: O Arduna, zabij Bhiszm i zrealizuj sw przysig, zanim sam postradasz zmysy. Obowizkiem wojownika jest bezwzgldna walka i pokonywanie wroga! Arduna jednake podda si emocjom, spuci gow, spojrza krzywo na Kryszn i rzek niechtnie: O Kryszna, c mi pozostao do wyboru? Zabicie tych, ktrych nie powinienem zabija i zdobycie wadzy, ktra bdzie jak pieko, lub wieczne ycie w dungli. Skoro tego chcesz, prowad moje konie w kierunku rydwanu Bhiszmy. Uczyni, co kaesz. Zabij tego wspaniaego wojownika, seniora mego rodu, ktry zasuguje na mj najwyszy szacunek. Kryszna pogna konie w kierunku miejsca, gdzie sta Bhiszma. onierze Pandaww podniesieni na duchu ich widokiem zaczli odzyskiwa ducha walki. Bhiszma z kolei widzc zbliajcy si ku niemu rydwan Arduny zasypa go gradem swych strza. Arduna nacign ciciw swego niebiaskiego uku i wypuszczon ze strza poama jego uk. Bhiszma w jednym mgnieniu oka
182
Mikoajewska
Mahabharata
uchwyci nowy uk, lecz rozgniewany Arduna zniszczy go sw celn strza. Bhiszma peen podziwu dla lekkoci rki Arduny zawoa z zachwytem: Wspaniale, wspaniale! Uchwyci nowy uk i zala rydwan Arduny potokiem strza, ktrych Kryszna prbowa unika zrcznie manewrujc komi. Kryszna jednak zauway, e Arduna traci ducha, podczas gdy Bhiszma walczy z caych swych si i jak gorce letnie soce spala oddziay Pandaww swymi strzaami, i nie mogc ju tego duej znie, wzburzony gniewem po raz drugi zeskoczy z rydwanu Arduny na ziemi. Ryczc jak lew i trzymajc w doniach jedynie bat do poganiania koni, On, Pan Wszechwiata, ruszy krokiem zdajcym si rozupywa cay wszechwiat w kierunku Bhiszmy. Serca obserwujcych t scen zamary z przeraenia i wszyscy uznali ju Bhiszm za martwego. Gdy tak szed w kierunku Bhiszmy ubrany w te szaty, o skrze ciemnej jak lapis lazuli wyglda jak chmury burzowe naadowane elektrycznoci. Bhiszma widzc zbliajcego si ku niemu Kryszn bez lku w sercu napi swj uk i zawoa: O Ty O Lotosowych Oczach, kaniam si tobie. O Bogu bogw, zabij mnie dzi w tej bitwie! mier z twych rk bdzie dla mnie wielk ask. Uderz mnie, O Ty, ktrego jestem sug! Arduna zeskoczy rwnie ze swego rydwanu prbujc zatrzyma Kryszn. Chwytajc go za ramiona i nogi zatrzyma go wreszcie, gdy wykonywa swj dziesity krok. Z sercem wypenionym smutkiem rzek z uczuciem do Kryszny, ktry sycza jak w i ktrego oczy wypenione byy gniewem: O Kryszna, zatrzymaj si. Nie am swej obietnicy, e nie bdziesz w tej wojnie walczy. Ludzie uznaj ci za kamc. Pozostaw mi cay ten ciar. Przysigam, e zabij drogiego memu sercu Bhiszm sw wasn broni i poprzez swe dobre uczynki zniszcz mego wroga. Ju niedugo przyjdzie dzie, e ten wspaniay wojownik upadnie na ziemi jak ksiyc w momencie zniszczenia wszechwiata. Kryszna, cho sysza sowa Arduny, nie wypowiedzia ani jednego sowa i cigle rozgniewany w milczeniu wrci na rydwan. Bhiszma widzc ich ponownie na ich rydwanie zala ich deszczem strza. I nie zaprzestajc walki swymi strzaami wypala dalej ycie onierzy Pandaww jak gorce soce. Przeraeni, nie byli w stanie nawet spojrze w kierunku, gdzie sta. Nie znajdujc dla siebie ochrony rozbiegali si w panice jak stado mrwek, gdy kto nastpi na ich gniazdo.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section XCVIII-CVII.
Ksiga VI
183
Opowie 76 Bhiszma upada na ziemi przeszyty setkami strza

1. Pandawowie przygnbieni pogromem, ktry czyni Bhiszma zastanawiaj si nad tym, co dalej czyni; 2. Kryszna jest gotowy na rozkaz Judhiszthiry zabi Bhiszm, cho powinien to uczyni Arduna, bo przysig mu mier; 3. Judhiszthira pamitajc o obietnicy Bhiszmy, e bdzie udziela im rady, cho nie bdzie dla nich walczy, decyduje si prosi go o rad, jak go zabi; 4. Bhiszma wyjania, e zabi moe go Arduna, gdy bdzie zasania si ikhandinem jak tarcz; 5. Kryszna przypomina Ardunie wahajcemu si przed zabiciem Bhiszmy, e skadanie ofiar jest obowizkiem wojownika; 6. ikhandin z Ardun podejmuj prb zabicia Bhiszmy, gdy odkada on sw bro; 7. Bhiszma informuje Durjodhan, e dzisiejszy dzie jest dla niego ostatnim rozstrzygajcym dniem walki; 8. Pandawowie i Kaurawowie walcz ze sob o ycie Bhiszmy; 9. Bhiszma jest przeszywany setkami strza; 10. Bhiszma jest gotowy na mier od strza Arduny; 11. Arduna ukada Bhiszm na ou ze strza; 12. Pandawowie i Kaurawowie czcz lecego na ou ze strza Bhiszm, ktry wypeni do koca swj obowizek wojownika; 13. Bhiszma nawouje do pokoju; 14. Karna poszukuje wybaczenia Bhiszmy.
Najstarszy potomek krla amtanu i najstarszy brat Pandu Bhiszmaktry wyrzek si swego dziedzictwa z mioci do ojca, rzek: O Judhiszthira, dopki yj i walcz po stronie Kauraww, nie zdoasz osign zwycistwa. Nie potrafi jednak take przynie zwycistwa Kaurawom, bo po waszej stronie jest Kryszna. Jeeli chcesz zatrzyma t straszn rze i zdoby zwycistwo, musisz powici moje ycie i jak najszybciej mnie zabi. Daj ci na to moje przyzwolenie. ... Niech Arduna zaatakuje mnie swymi strzaami prowadzc przed sob ikhandina i ochraniajc si nim jak tarcz. Nawet uzbrojony nie wystrzel mej strzay przeciw ikhandinowi, ktry narodzi si jako kobieta. Niech Arduna wykorzystujc ten moment mej bezbronnoci przeszyje mnie swymi strzaami ze wszystkich stron i powali na ziemi. Wwczas zdoacie zabi wszystkich synw krla Dhritarasztry i uzyskacie zwycistwo. ... Bhiszma lec na swym ou ze strza rzek: O Durjodhana, Zawrzyj pokj z Pandawami! Niech moja mier zakoczy t bitw! (Mahbharta, Bhishma Parva, Section CVIII, CXXII) 1. Pandawowie przygnbieni pogromem, ktry czyni Bhiszma zastanawiaj si nad tym, co dalej czyni Wonica krla Dhritarasztry, Sandaja, obdarzony przez proroka Wjas bosk wizj kontynuowa swe opowiadanie: O krlu, zachodzce soce zmusio w kocu Kauraww i Pandaww do zaprzestania walk i wycofania si do swoich obozw zakaczajc
184
Mikoajewska
Mahabharata
w ten sposb dziewity dzie tej straszliwej rzezi. Pandawowie nie mogli znale spokoju rozmylajc z przygnbieniem nad stratami, ktre poniosa ich armia dziesitkowana przez strzay rozszalaego Bhiszmy. Kaurawowie natomiast wrcili do swego obozu w odmiennym nastroju i zadowoleni z wyczynw Bhiszmy oddawali mu cze. Cho zapada ju noc, przywdcy siedmiu armii Pandaww nie mogli zmruy oka i zebrali si razem, aby zastanowi si nad tym, co robi dalej. Judhiszthira rzek zwracajc si do Kryszny: O Kryszna, Bhiszma, ktrego umiejtnoci i odwaga nie maj granic, kosi nasze oddziay niczym sama mier. Nie mamy odwagi nawet na niego spojrze. Lie nasze oddziay swymi ognistymi strzaami jak straszliwa pooga. Rozgniewany i rozgrzany walk, ze swym ukiem w doni jest jak przeraliwy krl ww Takaka plujcy swym trujcym jadem. atwiej byoby pokona rozgniewanego boga mierci Jam, uzbrojonego w swj piorun Indr, zarzucajcego swe sida Warun, czy wznoszcego sw maczug Kuber ni walczcego Bhiszm. Jeeli moja ocena sytuacji jest suszna, nie pozostaje mi nic poza pogreniem si w morzu smutku. Majc Bhiszm za wroga lepiej wycofa si do dungli i y tam do koca swych dni, gdy wytnie on nas wszystkich w pie swymi strzaami. Jestemy jak my cignce do ognia. Walczc o odzyskanie mego krlestwa doprowadz jedynie do wyniszczenia caego wiata. Spjrz na mych braci krwawicych od otrzymanych ran, ktrzy w rezultacie swego uczucia do mnie byli zmuszeni do ycia przez dwanacie lat w dungli i na nasz nieszczsn i niewinn on Draupadi. Wysoko ceni warto ycia. W sytuacji, w ktrej si obecnie znalazem, trudno jednak nawet uratowa ycie. Gdyby udao mi si je ocali, mgbym przynajmniej przey jego reszt w prawoci. Jeeli ja sam i moi bracia zasugujemy na tw ask, powiedz nam, jakie postpowanie jest dla nas korzystne bdc rwnoczenie w zgodzie z Prawem mojej kasty? 2. Kryszna jest gotowy na rozkaz Judhiszthiry zabi Bhiszm, cho powinien to uczyni Arduna, bo przysig mu mier Kryszna rzek ze wspczuciem: O synu boga Prawa Dharmy, nie poddawaj si rozpaczy i nie tra wiary. Jeste prawy z natury i masz oparcie w swych braciach, ktrzy s zdolni do pokonania kadego wroga. Arduna i Bhima s wyposaeni w energi ognia i wiatru, a Nakula i Sahadewa s rwnie odwani jak krl bogw Indra. Dziki istniejcemu midzy nami zrozumieniu wyznaczye
Ksiga VI
185
rwnie zadanie dla mnie. Pod twoim kierunkiem mog w tej bitwie uczyni wszystko. Skoro uwaasz, e zwycistwo bez zabicia Bhiszmy jest niemoliwe, mog nawet walczy z Bhiszm. Jeeli Arduna nie ma odwagi go zabi, pozostaw to mnie. Kto jest waszym wrogiem, jest moim wrogiem i kto jest moim wrogiem, jest waszym wrogiem. Twj brat Arduna jest moim przyjacielem i uczniem. Dla niego jestem gotw powici ycie tak jak i on jest gotowy powici ycie dla mnie. Ochraniamy si nawzajem. Rozka mi wic, gdy na twj rozkaz zabij Bhiszm. Problem w tym, e Arduna w obecnoci wielu osb przysiga, e to on go zabije i powinien dotrzyma danego sowa. Jeeli jednak poprosi mnie o to, zastpi go w realizacji tego zadania. Inaczej, niech pozostanie to jego bojowym zadaniem. Z ca pewnoci jest w stanie je zrealizowa, bo rozgrzany walk potrafi dokona bohaterskich czynw, do ktrych nikt inny nie byby zdolny. Potrafi pokona zarwno bogw jak demony. O krlu, wyra w tej sprawie swe stanowisko. Wyposaony w wielk energi Bhiszma straci obecnie sw zdolno do waciwej oceny. Zniszczeniu ulega jego zdolno rozumienia i orientacja. On ju duej nie wie, co powinien czyni. 3. Judhiszthira pamitajc o obietnicy Bhiszmy, e bdzie udziela im rady, cho nie bdzie dla nich walczy, decyduje si prosi go o rad, jak go zabi Krl Prawa rzek: O Kryszna, wiem, e nie ma niczego, co byoby w stanie oprze si twej sile, i e majc ci po swojej stronie mgbym mie wszystko, czego zapragn. Jednake dla mej wasnej sawy nie mog pozwoli na to, aby zadawa kam swym sowom. Wspieraj nas tak jak obiecae sw obecnoci, lecz nie walcz dla nas. Przed rozpoczciem tej bitwy otrzymaam rwnie obietnic od Bhiszmy. Powiedzia, e zawsze udzieli mi rady, cho bdzie walczy po stronie Durjodhany. On nigdy nie amie swego sowa. Udajmy si wic do jego namiotu i popromy go, aby wskaza nam, jak moemy go zabi. Ten szlachetny i uczciwy czowiek, zawsze dotrzymujcy swych najsurowszych przysig, da nam uczciw rad, a ja uczyni dokadnie tak jak on powie. On obdaruje nas rad i zwycistwem. On jest seniorem naszego rodu. On nas wychowa, gdy po utracie naszego ojca Pandu przybylimy do Hastinapury. Judhiszthira gboko westchn i rzek: O Kryszna, niech bd przeklte obowizki wojownika, ktre zmuszaj nas do szukania jego mierci!
186
Mikoajewska
Mahabharata
Kryszna rzek: O krlu, jeste obdarzony wielk mdroci. Uczymy tak jak mwisz. Bhiszma ma pen wiedz na temat wszelkiej broni. Ju samym swym spojrzeniem potrafi zniszczy wroga. Niech on sam nas pouczy, w jaki sposb spowodowa jego mier. Gdy ty sam go o to zapytasz, powie prawd. Dziki jego radzie pokonamy naszego wroga. 4. Bhiszma wyjania, e zabi moe go Arduna, gdy bdzie zasania si ikhandinem jak tarcz Pandawowie uczynili tak jak postanowili. Zdjli swe zbroje, odoyli bro i udali si do namiotu Bhiszmy majc ze sob Kryszn. Pokonili si przed nim ze zoonymi pobonie domi szukajc u niego ochrony. Bhiszma rzek z uczuciem: O Pandawowie, witajcie. C mog dla was uczyni? Uczyni wszystko, co jest w mojej mocy bez liczenia si z kosztami. Judhiszthira z sercem penym mioci do tego szlachetnego czowieka i z zami w oczach rzek: O obroco Hastinapury i nasz wychowawco i nauczycielu, powiedz nam, w jaki sposb moemy w tej bitwie zwyciy i odzyska nasze krlestwo? W jaki sposb moemy zatrzyma t straszliw rze ywych istot? Ty sam nie dajesz swemu wrogowi chwili wytchnienia i nie potrafimy ci pokona w uczciwej walce. Powiedz nam, w jaki sposb moemy ci zabi? Najstarszy potomek krla amtanu i najstarszy brat Pandu Bhiszmaktry wyrzek si swego dziedzictwa z mioci do ojca, rzek: O Judhiszthira, dopki yj i walcz po stronie Kauraww, nie zdoasz osign zwycistwa. Nie potrafi jednak take przynie zwycistwa Kaurawom, bo po waszej stronie jest Kryszna. Jeeli chcesz zatrzyma t straszn rze i zdoby zwycistwo, musisz powici moje ycie i jak najszybciej mnie zabi. Daj ci na to moje przyzwolenie. To, e wiesz o tym, e jestem nie do pokonania i prosisz mnie o rad, jest korzystne dla istnienia wiata. Gdy za moj zgod mnie zabijesz, zwyciysz swego wroga, zanim wszyscy zgin. Judhiszthira rzek: O Bhiszma, powiedz nam, w jaki sposb moemy ci zabi. Gdy rozgniewany walczysz z nami, jeste jak sam Niszczyciel na koniec eonu. Nawet bogowie z Indr na czele zjednoczeni z asurami nie byliby w stanie ci pokona. Bhiszma rzek: O Judhiszthira, jest dokadnie tak jak mwisz. Nikt nie jest w stanie mnie pokona, gdy walcz trzymajc w doni mj uk. Jednake jestem do pokonania, jeeli odo moj bro
Ksiga VI
187
nie podejmujc walki. Dowiedz si, e nie wystrzel mej strzay przeciw temu, kto si nie broni, upad, straci sw zbroj, jest przeraony, ucieka, jak i przeciw kobiecie lub komu, kto kiedykolwiek by kobiet lub nie potrafi si sam o siebie troszczy. Niech Arduna zaatakuje mnie swymi strzaami prowadzc przed sob ikhandina i ochraniajc si nim jak tarcz. Nawet uzbrojony nie wystrzel mej strzay przeciw ikhandinowi, ktry narodzi si jako kobieta. Niech Arduna wykorzystujc ten moment mej bezbronnoci przeszyje mnie swymi strzaami ze wszystkich stron i powali na ziemi. Wwczas zdoacie zabi wszystkich synw krla Dhritarasztry i uzyskacie zwycistwo . 5. Kryszna przypomina Ardunie wahajcemu si przed zabiciem Bhiszmy, e skadanie ofiar jest obowizkiem wojownika Sandaja kontynuowa: O krlu, Pandawowie po oddaniu Bhiszmie nalenych honorw powrcili do swych namiotw. Arduna po usyszeniu tych wstrzsajcych sw Bhiszmy pogry si w gbokim alu i ponc ze wstydu i poczucia haby rzek do Kryszny: O Kryszna, jake ja mam zabi tego seniora mego rodu obdarzonego wiedz i inteligencj, najstarszego brata mojego ojca, wspaniaego czowieka o wielkiej duszy? Bawic si z nim jako dziecko zabrudzaem jego ciao kurzem z moich stp wdrapujc si na jego kolana. Jak ja mog go teraz zabi? Jak mog zabi tak szlachetn osob nawet za cen zwycistwa? Kryszna rzek: O Arduna, przysigae, e zabijesz Bhiszm, ktry walczy po stronie naszego wroga. Dlaczego wic teraz wahasz si w zrealizowaniu tego, co jest obowizkiem wojownika? Bez tego osignicie zwycistwa jest niemoliwe. Bogowie ju od dawna zadecydowali o jego mierci i musi ona nastpi. Musisz go zabi, bo nikt poza mn ci w tym nie zastpi. Nawet Indra nie potrafi pokona Bhiszmy, ktry jest jak Niszczyciel pochaniajcy wszystko swymi otwartymi ustami. Zabij Bhiszm z czystym sercem, wolny od niepokoju. Kapan bogw Brihaspati poucza niegdy Indr, e naley zabi nawet seniora rodu, ktry zebra liczne zasugi i jest godny szacunku, jeeli znalaz si po stronie wroga, ktry chce zniszczy nasz ja. Skadanie ofiar i walka w obronie poddanych jest odwiecznym obowizkiem wojownika. Arduna rzek: O Kryszna, niech wic bdzie tak jak mwisz. Przeznaczeniem ikhandina jest spowodowanie mierci Bhiszmy. Bhiszma zaatakowany przez niego nie odpowie swymi strzaami.
188
Mikoajewska
Mahabharata
Majc go na czele i zasaniajc si nim jak tarcz uo Bhiszm do snu na ou ze strza . 6. ikhandin z Ardun podejmuj prb zabicia Bhiszmy, gdy odkada on sw bro Sandaja kontynuowa: O krlu, Pandawowie i Kryszna po zadecydowaniu z przyzwoleniem Bhiszmy, e nadszed moment powicenia jego ycia za cen zwycistwa, udali si na spoczynek we wzniosym nastroju, aby zregenerowa swe siy przed walk. Wraz ze wschodem soca Pandawowie uformowali swe armie do bitwy umieszczajc ikhandina na ich czele. Bhima i Arduna bronili k jego rydwanu. Jego tyw bronili synowie Draupadi i Abhimanju. Za nimi ustawili si na czele swych oddziaw Satjaki, Dhrisztadjumna, Judhiszthira i inni. I uformowane w ten sposb wojska Pandaww ruszyy z impetem przeciw Kaurawom, ktrzy majc Bhiszm na czele ochranianego przez twoich synw ruszyli im naprzeciw. Obie strony zalay si potokami strza i innej broni wysyajc wielu onierzy do krlestwa boga mierci Jamy. W kocu onierze twoich synw dziesitkowani przez onierzy Pandaww nie mogli ju duej wytrzyma ich ataku i zaczli w panice ucieka. Bhiszma nie mogc znie tego pogromu czynionego przez Pandaww zala ich wojska potokami swych strza zatrzymujc ich ofensyw. Wzburzony gniewem zabija ogromn ilo soni i koni i powala na ziemi wojownikw na rydwanach, jedcw i piechot budzc we wrogu paniczny strach. Wystrzeliwujc swe strzay o mocy pioruna we wszystkich kierunkach przybra straszliwy wygld. Jego wielki uk bdcy jak uk Indry zdawa si by bez przerwy napity. Widzc go w takim stanie twoi synowie oddawali mu cze. By jak Niszczyciel pochaniajcy wszystko swymi otwartymi ustami, ktremu nikt nie potrafi stawi oporu. Wcieky Bhiszma konsumowa swymi strzaami dywizj ikhandina tak jak ogie konsumuje wysuszony las. ikhandin rozgniewany tym jak jadowity w uderzy Bhiszm w pier trzema strzaami. Zraniony nimi Bhiszma, cho doprowadzony do wciekoci, nie odpowiedzia swymi strzaami, lecz zamia si dziko i rzek: O ikhandin, nie wystrzel przeciw tobie ani jednej strzay bez wzgldu na to, czy ty strzelasz do mnie, czy nie. Dla mnie cigle jeste kobiet, jak si urodzie! ikhandin rozgniewany tymi sowami zawoa: O Bhiszma, strze si mych strza. Cho pokonae samego Parauram, jeszcze dzi zadam ci miertelne rany nie zwaajc na to, czy
Ksiga VI
189
podejmiesz ze mn walk czy te nie. Jeeli ci nie zatrzymam, zniszczysz ca kast wojownikw. Dla poparcia swych sw przeszy Bhiszm jeszcze picioma strzaami, cho Bhiszma si nie broni. Arduna ponagla go mwic: O ikhandin, atakuj Bhiszm swymi strzaami i zabij go. On nie odpowie na twoje strzay. Ja sam ukrywajc si za tob bd ci ochrania zalewajc wroga potokami mych strza. Jeeli dzi nie zadamy Bhiszmie miertelnych ran, staniemy si przedmiotem kpin dla caego wiata. Bhiszma trzymajc w doni swj uk i unikajc ikhandina wierny swym przysigom zalewa oddziay Pandaww potokami strza pozbawiajc wielu z nich ycia. onierze Pandaww bezradni wobec jego strza i atakowani przez oddziay Kauraww majce w nim oparcie uciekali w popochu. Arduna kierujc swe strzay przeciw oddziaom Kauraww rwnie zmusi ich do ucieczki. 7. Bhiszma informuje Durjodhan, e dzisiejszy dzie jest dla niego ostatnim rozstrzygajcym dniem walki Sandaja kontynuowa: O krlu, Durjodhana widzc ucieczk swej armii zawoa do Bhiszmy: O Bhiszma, w swej walce jeste rwny niebianom. Rusz do ataku przeciw wojownikom Pandaww i bd oparciem dla mojej armii. Bhiszma rzek po namyle: O Durjodhana, posuchaj, co mam ci do powiedzenia. Przed rozpoczciem tej wojny obiecaem, e walczc po twej stronie kadego dnia zabij dziesi tysicy wojownikw. Wypeniem moj obietnic. Dzi, dziesitego dnia bitwy, chc spaci cakowicie dug, ktry zacignem u ciebie spoywajc u ciebie posiki. I dzi albo sam spoczn na polu bitewnym na mym ou ze strza, albo zabij Pandaww. Bhiszma wznowi swj atak na Pandaww, ktrzy odpowiedzieli rwnie zacitym kontratakiem. Ukazujc sw przeraliw potg zabija setki tysicy onierzy wroga. Wysysa z nich ycie jak soce wysysa wilgo z ziemi i nikt z jego wrogw nie mia nawet na niego spojrze. Pandawowie dziesitkowani przez jego strzay nastawili swe umysy na jego mier i nie zaprzestawali kontrataku. Bhiszma ochraniany przez onierzy Kauraww walczc z cigle nowymi tumami onierzy Pandaww wyglda jak gra Meru otoczona przez chmury.
190
Mikoajewska
Mahabharata
8. Pandawowie i Kaurawowie walcz ze sob o ycie Bhiszmy Sandaja kontynuowa: O krlu, gdy dziesitego dnia bitwy Arduna zblia si do Bhiszmy, obaj zasypywali si nawzajem gradem strza powodujc straszn rze zarwno wrd onierzy Kauraww, jak i Pandaww. Jednake Bhiszma po dziesiciu dniach dziesitkowania militarnych si Pandaww straci ch ochraniania swego ycia. Pragnc swej mierci myla: Do zabijania tych dzielnych onierzy. Zobaczywszy niedaleko Judhiszthir, rzek: O Krlu Prawa, posuchaj moich uczciwych i uduchowionych sw. Straciem wol ochraniania swego ciaa przed mierci. Jeeli pragniesz uczyni co, co jest zgodne z moj wol, sprbuj pozbawi mnie ycia. Judhiszthira niezdolny do widzenia rzeczy niezgodnych z Prawem upewniwszy si w ten sposb w sprawie intencji Bhiszmy zawoa do swych onierzy: O wojownicy, ruszcie przeciwko Bhiszmie bez adnych obaw. Dhrisztadjumna, Bhima i Arduna bd was ochrania przed jego strzaami. Arduna powali dzi Bhiszm na ziemi ochraniajc si ikhandinem jak tarcz. Armie Kauraww i Pandaww zderzyy si ze sob w walce o ycie Bhiszmy. Oddziay Pandaww z Ardun i ikhandinem na czele ruszyy przeciw Bhiszmie napotykajc po drodze na opr Drony i jego syna Awatthamana, ktrzy na czele licznych oddziaw ruszyli Bhiszmie na pomoc. Satjaki wyzwa do walki Awatthamana. Wirata stojc na czele swych licznych oddziaw walczy z Dajadrath i jego dywizj. Judhiszthira walczy z alj. Bhima miady sw maczug dywizj soni. Dhrisztadjumna szuka okazji do walki z braminem Dron. Twoi synowie majc poparcie licznych krlw zalewali strzaami ikhandina i Ardun majc nadziej ich zabi. Armie Pandaww i Kauraww walczce ze sob o ycie Bhiszmy zlay si ze sob w jedn mas. Wrzaski walczcych, dwiki konch i zderzajcej si broni czyniy straszny haas. Syn Arduny Abhimanju walczy z twoimi synami majcymi wsparcie potnej militarnej siy. Durjodhana unoszc si gniewem uderzy Abhimanju w pier najpierw dziewicioma, a nastpnie trzema strzaami. Abhimanju w odpowiedzi rzuci w jego kierunku sw wczni, lecz on przeci j na p sw strza o szerokim ostrzu, zanim zdoaa do niego dotrze. Abhimanju uderzy go wwczas w pier i ramiona najpierw trzema, a potem dziesicioma strzaami. Arduna pogna w kierunku Bhiszmy z wciekoci atakujcego sonia uderzajc go swymi licznymi strzaami. Krl
Ksiga VI
191
Bhagadatta na swym soniu przeci mu drog zalewajc go swymi ostrzami. Arduna w odpowiedzi uderzy jego sonia licznymi ostrymi strzaami z elaza woajc do ikhandina: O wojowniku, zbli si do Bhiszmy i powal go na ziemi swymi strzaami. Gdy Bhagadatta zaniecha walki z Ardun kierujc si ku krlowi Drupadzie, Arduna ukrywajc si za ikhandinem ruszy w kierunku Bhiszmy. Twoi synowie na czele licznych oddziaw prbowali przeci mu drog, lecz rozproszy ich szeregi swymi strzaami. ikhandin zbliy si do Bhiszmy bez lku i przeszy go wieloma strzaami. Bhiszma nie odpowiadajc na jego strzay zalewa swymi ostrzami podajce za Ardun oddziay Somakw i pokrywajc nimi wszystkie punkty przestrzeni wielu wojownikw wysa do wiata boga mierci Jamy. Brzk jego uku i uderzenie jego palcw o ciciw budziy przeraenie. Jego strzay zawsze dosigay celu i nie dotykay cia wroga, lecz je przebijay. Czternacie tysicy wysoko urodzonych wojownikw na rydwanach z proporcami ozdobionymi zotem, odwanych i gotowych do oddania ycia stracio je od strza Bhiszmy. Kady, kto prbowa si do niego zbliy, egna si z yciem. W kocu nikt poza Ardun, Kryszn i ikhandinem nie mia si do niego zbliy. Sandaja kontynuowa: O krlu, gdy ikhandin zbliy si do Bhiszmy, uderzy go w pier dziesicioma strzaami o szerokim ostrzu. Bhiszma rzuci mu wciekle spojrzenie konsumujc go wzrokiem, lecz pamitajc o jego urodzeniu nie podnis przeciw niemu swego uku i nie wypuci ze strzay. ikhandin jednake zignorowa to znaczce spojrzenie Bhiszmy. Arduna ponagla go mwic: O ikhandin, powal Bhiszm na ziemi swymi strzaami! Poza tob nie ma nikogo w caej naszej armii, kto mgby tego dokona. Przeciw tobie jednemu Bhiszma nie wystrzeli swych strza i pozwoli ci zbliy si do siebie. Ponaglany w ten sposb ikhandin uderza Bhiszm przy pomocy rnego rodzaju broni. Bhiszma ignorujc jego uderzenia skierowa swe strzay przeciw Ardunie i atakujcym go ponownie onierzom Pandaww, ktrzy otoczyli go ze wszystkich stron. Twoi synowie prowadzc za sob liczne oddziay rzucili si przeciw wojskom Pandaww ochraniajc Bhiszm. Twj syn Duhasana wykaza si ogromn odwag i walczy z picioma Pandawami cznie z Ardun tak zaciekle, e nie potrafili mu si przeciwstawi. Wielu wojownikw pozbawi rydwanw. Wielu jedcw i zwierzt pado na ziemi od jego strza. Bronic ycia Bhiszmy niszczy oddziay Pandaww jak konsumujcy dungl ogie. Nikt nie mia si do niego zbliy za wyjtkiem Arduny,
192
Mikoajewska
Mahabharata
ktry zama w kocu jego ofensyw i ponownie zbliy si do Bhiszmy. Duhasana nie dawa za wygran i ustawiwszy si na tyach Bhiszmy ostrzeliwa Ardun. ikhandin ponownie uderzy Bhiszm swymi strzaami, ktre byy jak spadajce z nieba pioruny rwnie zabjcze jak jad ww. Bhiszma jednake nie czu blu i przyjmowa je ze miechem tak jak rozgrzane socem ciao wita uderzajce je krople deszczu. Walczcy w tej bitwie wojownicy widzieli w Bhiszmie straszliw ponadludzk posta konsumujc oddziay Pandaww. Durjodhana zawoa do swoich onierzy: O wojownicy, otoczcie ze wszystkich stron Ardun. Bhiszma jako gwny dowdca naszej armii bdzie was ochrania. Nawet bogowie nie potrafi go pokona, a c dopiero zwykli miertelnicy. Syszc te zachcajce sowa liczni krlowie prowadzc za sob swe oddziay ruszyli tumnie przeciw Ardunie. Arduna przywoa sw niebiask bro, ktra skonsumowaa ich wszystkich tak jak ogie konsumuje wpadajce we my. Poranieni od strza Arduny z poamanymi proporcami nie mieli si do niego ponownie zbliy i rzucili si do ucieczki. Arduna zala swymi strzaami nie dajcego za wygran Duhasan. Strzay te odbiwszy si od jego zbroi zakopay si w ziemi. Arduna zabi wwczas jego konie i wonic, zniszczy jego rydwan i uderzy go picioma ostrzami. Swymi strzaami pozbawi rwnie rydwanw Kryp i alj. Duhasana i dwaj jego modsi bracia musieli ratowa si ucieczk. Bhiszma widzc pogrom jaki Arduna uczyni w armii Kauraww i ich ucieczk ruszy przeciw niemu przywoujc sw niebiask bro. ikhandin wyprzedzajc Ardun stan naprzeciw Bhiszmy. Widzc go Bhiszma wycofa sw niebiask bro o sile ognia. Zarwno Pandawowie jak i Kaurawowie walczc o ycie Bhiszmy ponosili ogromne straty. Sam Bhiszma zabi dziesi tysicy soni i dziesi tysicy koni. Pozbawi ycia pi tysicy piechurw i siedmiu wielkich herosw Matsjw i Pacalw. Swymi strzaami o szerokich ostrzach zabi brata krla Wiraty, atanika, i tysic jego wojownikw. Wysa do krlestwa boga mierci Jamy wojownikw, ktrzy zbliali si do niego na odlego strzay towarzyszc Ardunie. Nikt nawet nie mia na niego spojrze, gdy dziesitego dnia bitwy sta ze wzniesionym ukiem midzy dwiema cierajcymi si ze sob siami bdc jak soce wygldajce zza chmur. Tak jak Indra spala danaww swym piorunem, tak Bhiszma pali oddziay Pandaww swymi strzaami.
Ksiga VI
193
9. Bhiszma jest przeszywany setkami strza Sandaja kontynuowa: O krlu, Kryszna widzc heroiczne wyczyny Bhiszmy siejcego wkoo spustoszenie rzek do Arduny: O Arduna, zabij tego wciekego Bhiszm i zwyci w ten sposb Kauraww. Przedrzyj si tam, gdzie amie on nasze szeregi swymi strzaami i zatrzymaj go w tej czynionej przez niego destrukcji. Tylko ty moesz ochroni nasz armi przed jego strzaami. Arduna przykry rydwan Bhiszmy tak gstym paszczem strza, e uczyni go niewidocznym, lecz Bhiszma uwolni si spod nich swymi ostrzami. Na ten widok nawet Dhrisztadjumna, Bhima, jego syn Ghatotkaka, Nakula i Sahadewa i synowie Draupadi zaczli traci nadziej na zwycistwo. ikhandin ruszy odwanie w kierunku Bhiszmy z ukiem gotowym do strzau. Arduna pospieszy za nim zabijajc po drodze tych, co ochraniali Bhiszm. Za nim ruszyli Dhrisztadjumna, Wirata, Drupada, piciu synw Draupadi, Abhimanju, Nakula i Sahadewa z gotow do uderzenia broni. Wszyscy razem uderzyli Bhiszm swymi strzaami pokrywajc nimi prawie wszystkie miejsca na jego ciele, lecz on nie zwaajc na ich ostrza i nie tracc ducha odpowiada im potokami strza. Unikajc uderzania w ikhandina, co chwil spoglda na niego wybuchajc dzikim miechem. Bhiszma walczc samotnie z napierajc na niego mas zabi siedmiu wielkich wojownikw w dywizji krla Drupady. aobne okrzyki sycha te byo wrd napierajcych na niego Matsjw, Pacalw i Cedw. Masy onierzy Pandaww zaleway go jednak coraz bardziej sw potg bdc jak chmury zakrywajce soce. Rwnie Arduna zasaniajc si ikhandinem jak tarcz przeszywa go swymi strzaami. Jego zbroja bya podziurawiona prawie w kadym miejscu. Bhiszma jednake nie odczuwa blu i nie zaprzestawa walki zalewajc atakujce go masy potokami strza. Wdar si na swym rydwanie midzy zwarte szeregi wojsk Pandaww i swymi ostrzami uderzy Satjaki, Bhim, Ardun, Drupad, Wirat i Dhrisztadjumn. Kady z nich w odpowiedzi uderzy go swymi dziesicioma strzaami. Ciao Bhiszmy przeszyy rwnie celne strzay ikhandina. Arduna zasaniajc si ikhandinem sw strza zniszczy uk Bhiszmy. Do walki z Ardun ruszyli Kritawarman, Dajadratha, Bhurirawas, Drona, alja i Bhagadatta i on wyszed im naprzeciw. Na pomoc Ardunie z kolei ruszyli Satjaki, Bhima, Ghatotkaka, Dhrisztadjumna, Wirata, Drupada, Abhimanju rozpoczynajc z nimi walk.
194
Mikoajewska
Mahabharata
ikhandin znalaz si znowu w pobliu Bhiszmy i uderzy go dziesicioma strzaami, zrani jego wonic i obci proporzec na jego rydwanie. Arduna zniszczy uk Bhiszmy i gdy Bhiszma uchwyci nowy uk, ponownie go zniszczy. Rozgniewany tym Bhiszma uchwyci w do ostr wczni i wyrzuci w kierunku Arduny, lecz Arduna przeci j na pi kawakw swymi picioma strzaami, zanim zdoaa do nie dotrze. 10. Bhiszma jest gotowy na mier od strza Arduny Sandaja kontynuowa: O krlu, Bhiszma widzc sw wczni w kawakach na ziemi pomyla: Gdyby Pandawowie nie byli ochraniani przez Kryszn, mgbym ich wszystkich zniszczy przy pomocy jednego uku. Istniej jednak dwa powody, dla ktrych powinienem zaniecha z nimi walki. Po pierwsze, majc Kryszn za swego obroc s nie do pokonania, a po drugie zasaniaj si ikhandinem, przeciw ktremu nie podnios mej broni. Mj ojciec amtanu da mi dwa dary: obietnic, e podczas walki nikt nie zdoa mnie zabi, i e sam bd mg zadecydowa o momencie swej mierci. Teraz wic powinienem zapragn wasnej mierci od strza Arduny, bo nadesza na ni waciwa godzina. Riszi i bogowie wasu widzc, e Bhiszma jest gotowy na mier, ukazali si przed nim na firmamencie i rzekli: O synu, aprobujemy twoj decyzj. Postpuj zgodnie ze swym postanowieniem i wycofaj z tej bitwy swe serce. Sowom tym towarzyszy aromatyczny i dobrze wrcy podmuch wilgotnego wiatru, dwiki niebiaskich instrumentw i na Bhiszm opad z nieba deszcz kwiatw. Sw riszich i bogw nie sysza nikt poza Bhiszm i mn samym, ktry zostaem obdarzony bosk wizj. Serca niebian przeszy jednak wielki al na myl o tym, e jeszcze dzi, raniony miertelnie Bhiszma, przeszyty wieloma strzaami legnie na polu bitewnym na swym ou ze strza. 11. Arduna ukada Bhiszm na ou ze strza Sandaja kontynuowa: O krlu, pragnc wasnej mierci heroiczny Bhiszma, ktry w czasie ycia na ziemi zebra wiele zasug, stojc na swym rydwanie w zbroi podziurawionej przez setki strza skierowa swe konie ku Ardunie. Osaniajcy Ardun ikhandin uderzy Bhiszm w pier dziewicioma ostrymi strzaami. Bhiszma nawet nie drgn. Wwczas Arduna rozgrzany walk i kipic gniewem uderzy Bhiszm dwudziestoma picioma
Ksiga VI
195
strzaami. I nacigajc ponownie Gandiw przeszy go setkami strza. Rwnoczenie inni uderzali Bhiszm tysicami swych strza. Bhiszma wiedzc, e tylko Arduna moe go pokona zala ich w odpowiedzi potokami strza. Strzay ikhandina nie sprawiay mu blu. Arduna zakrywajc si ikhandinem jeszcze bardziej zbliy si do Bhiszmy i swymi strzaami przeci mu uk i obci proporzec na jego rydwanie. I gdy innymi dziesicioma strzaami uderzy Bhiszm, Bhiszma si zachwia. Uchwyci szybko nowy uk, lecz Arduna w mgnieniu oka rozbi go swymi strzaami. Z nastpnym ukiem uczyni to samo. I gdy Bhiszma straci ju zupenie ch do walki z nim, Arduna przeszy go swymi dwudziestoma picioma strzaami. Bhiszma rzek do Duhasany: O Duhasana, spjrz na tego wielkiego syna Pandu, ktry unoszc si gniewem przeszy mnie tysicami strza. Jest on nie do pokonania nawet przez samego Indr. Jeli za chodzi mnie, to nawet wszyscy bogowie, rakszasowie i danawowie razem zjednoczeni nie byliby w stanie mnie pokona, a c dopiero czowiek. W czasie gdy Bhiszma wypowiada te sowa Arduna zasaniajc si ikhandinem jak tarcz ponownie przeszy go swymi strzaami. Bhiszma rzek do Duhasany z umiechem: O Duhasana, te strzay, ktre pyn ku mnie nieprzerwanym strumieniem i s twarde jak piorun, musz pochodzi z uku Arduny. To nie s strzay ikhandina. Uderzaj mnie z wielk sia przebijajc bez trudu moj zbroj. Twarde jak dyscyplina Brahmy i trudne do zniesienia jak piorun Indry niszcz moje siy yciowe, bdc zwiastunami samej mierci. Pozbawiaj mnie si jak jad wa. Rozpoznaj je, bo za wyjtkiem strza Arduny, strzay nawet wszystkich krlw zjednoczonych przeciw mnie nie mogyby sprawi mi blu. Bhiszma rzuci w kierunku Arduny sw ognist wczni, jakby chcia skonsumowa ni Pandaww, lecz Arduna w mgnieniu oka przeci j na trzy kawaki swymi strzaami. Bhiszma chcc albo zwycistwa, albo mierci uchwyci miecz i tarcz wybijan zotem. Zanim jednak zdy wysi ze swego rydwanu, Arduna rozbi jego tarcz na drobne kawaki swymi strzaami. Tymczasem Judhiszthira ponagla swe oddziay, aby bez lku zbliyy si do Bhiszmy. Ruszyli przeciw Bhiszmie uzbrojeni w rne rodzaje broni napotykajc na opr mas wojsk Kauraww, ktrzy ruszyli mu na pomoc. Bhiszma, cho sam przeszyty setkami
196
Mikoajewska
Mahabharata
strza, nie dawa za wygran i swymi strzaami zalewa atakujce go wojska Pandaww. Arduna z kolei ama szeregi wojsk Kauraww, ktrzy porzucajc Bhiszm zaczli wycofywa si i ucieka. Masy onierzy Pandaww otoczyy Bhiszm ze wszystkich stron zalewajc go coraz nowymi potokami strza. Na ciele Bhiszmy nie byo ju szerokiego na dwa palce kawaka, ktry nie byby przebity strza. I gdy Arduna raz jeszcze uderzy go swymi ostrzami, Bhiszma upad ze swego rydwanu na ziemi z gow skierowan ku wschodowi. I gdy upada, ze wszystkich stron na niebie i ziemi dochodziy okrzyki zgrozy i pacz. Wszyscy ze zamanymi sercami patrzyli, jak ten najwikszy wojownik wszechczasw upada na ziemi jak obcinany podczas festiwalu powiconego Indrze pal ozdobiony proporcami wywoujc jej drenie. Jego ciao nie dotykao ziemi utrzymujc si jak na ou na tysicach przebijajcych je strza. I gdy tak lea na swym ou ze strza, sta si wity i boski. Chmury obleway go ochadzajcym deszczem, a ziemia ze zgrozy draa. Gdy upada, zauway, e soce znajdujce si na pkuli poudniowej osigno wanie punkt przesilenia dnia z noc. Mylc, e nie jest to dobry moment dla duszy na opuszczenie ciaa, nie pozwoli sobie na utrat zmysw. Z wszystkich stron sysza niebiaskie gosy: O Bhiszma, nie opuszczaj swego ciaa w tym nieszczliwym momencie. Bhiszma odpowiedzia: O niebianie, ja yj. Matka Bhiszmy, Ganga, wysaa do niego wielkich riszich, ktrzy przybrali form abdzi zamieszkujcych jezioro Manasa i opadli z nieba na pole bitewne, aby mc spojrze na Bhiszm lecego na swym ou ze strza. Widzc tego powalonego na ziemi herosa okryli go pobonie mwic: O Bhiszma, nie opuszczaj swego ciaa w tym nieszczliwym momencie. Bhiszma rzek: O wielcy mdrcy, udam si do mego staroytnego miejsca pobytu dopiero wwczas, gdy soce znajdzie si na pkuli pnocnej w dobrze wrcym punkcie przesilenia dnia z noc. Do tego czasu utrzymam si przy yciu. Od mego ojca amtanu otrzymaem dar penej kontroli nad momentem, w ktrym ma dusza opuci ciao. Usyszawszy to mdrcy odlecieli na poudnie. Sandaja kontynuowa: O krlu, twoi synowie zamarli ze zgrozy widzc tego wielkiego wojownika i seniora ich rodu przebitego tysicami strza i upadajcego na ziemi. Potracili zmysy i nie wiedzieli co robi. Stojc bez ruchu wzdychali i szlochali. Patrzc na Bhiszm, ktry cho by nie do pokonania, lea na swym ou ze strza, myleli o tym, e koniec wszystkich Bharatw musi by bliski. Tymczasem heroiczni Pandawowie
Ksiga VI
197
zarabiajc niebo dziki swemu heroizmowi i pokonaniu wroga dli w konchy. Wrd dwikw tysicy konch i bbnw da si rwnie sysze tryumfalny wrzask Bhimy. Z szacunku dla Bhiszmy obie armie odoyy bro i zawiesiy walk pograjc si w aobie, podczas gdy Bhiszma pogry si w jodze i lea w ciszy czekajc na nadejcie waciwej godziny. Sandaja kontynuowa: O krlu, Bhiszma lea na swym ou ze strza nie dotykajc ziemi. On, ktry zna wszystkie Wedy i ktry wyrzek si wasnego dziedzictwa z mioci do swego ojca dotknitego strzaami boga mioci Kamy, miertelnie ranny upad na ziemi. Jego upadek napawa lkiem zarwno Kauraww jak i Pandaww i pozbawia ich ducha. Soce stracio sw jasno, a ze rodka ziemi dochodziy grone pomruki. Twoi synowie nie wiedzieli, co robi. Ich serca wypenia smutek, a ich oblicza przywidy. Zagubieni, apatyczni, stali ze zwieszonymi gowami. Karna i Durjodhana gboko wzdychali. Zewszd dochodziy okrzyki zgrozy i alu. Gdy bramin Drona usysza o upadku Bhiszmy, postrada na chwil zmysy. Wkrtce jednak je odzyska i rozkaza zawiesi bro. To samo uczynili Pandawowie i tysice wojownikw po obu stronach udao si w kierunku miejsca, gdzie lea Bhiszma na swym ou ze strza, aby odda mu cze. Wielki heroiczny Bhiszma o prawej duszy rzek do stojcych u jego gw Pandaww i Kauraww: O dzielni wojownicy, witam was! Prawdziwie cieszy mnie wasz widok. I poniewa jego gowa zwisaa bezradnie bez oparcia doda: Ulycie mi i podeprzyjcie moj gowie. Krlowie przynieli wiele najwykwintniejszych poduszek z najlepszej tkaniny, chcc podeprze gow Bhiszmy. On jednake ich nie chcia i rzek ze miechem: O krlowie, czybycie zapomnieli jak wyglda oe prawdziwego herosa? Dostrzegajc wrd zebranych Ardun rzek: O Arduna, moja gowa bezradnie zwisa z mego oa ze strza. Podeprzyj j w godny wojownika sposb. Arduna z zami w oczach oddajc Bhiszmie cze i wypowiadajc odpowiednie mantry nacign ciciw swego potnego uku i trzema strzaami obdarzonymi niezwyk si podpar Bhiszmie jego opadajc gow. Bhiszma o prawej duszy, znajcy ca religijn Prawd, widzc, e Arduna dokona tego czynu uduchowiwszy najpierw swe myli, by zadowolony. Rzek: O Arduna, dae mi poduszk godn mego oa. Przeklbym ci, gdyby tego nie uczyni. Czy nie jest obowizkiem wojownika spoczywanie na polu bitewnym na ou ze strza? Zwracajc si
198
Mikoajewska
Mahabharata
do zebranych wojownikw rzek: O wojownicy, popatrzcie na t poduszk, ktr obdarowa mnie Arduna! Bd na niej spa a do momentu, gdy soce wrciwszy na pnocn pkul osignie punkt przesilenia dnia z noc. Otoczcie miejsce na ktrym le gbokim waem ochronnym. Lec tutaj przebity setkami strza bd oddawa cze socu. A jeli chodzi o was, to zaniechajcie sporu i zaprzestacie walki! Na miejsce, gdzie lea Bhiszma przybyo wielu chirurgw obeznanych z wiedz medyczn i wprawnych w usuwaniu strza. Bhiszma rzek do twego syna: O Durjodhana, odpraw wszystkich tych lekarzy obdarowawszy ich najpierw obficie. W moim obecnym stanie nie potrzebuj lekarzy. Lec na mym ou ze strza osignem najbardziej wychwalany i najwyszy stan w realizowaniu swych obowizkw wojownika. Osignwszy ten stan nie mog szuka pomocy u lekarzy. Po mej mierci naley spali me ciao razem z tymi strzaami. Durjodhana syszc te sowa Bhiszmy kaza medykom odej obdarowawszy ich hojnie. Obserwujcy t scen krlowie z podziwem myleli o heroizmie Bhiszmy. Pandawowie i Kaurawowie zjednoczeni w tym penym grozy momencie raz jeszcze podeszli do Bhiszmy lecego na swym ou ze strza. Oddajc cze temu herosowi o wielkiej duszy okryli pobonie trzy razy jego oe z sercami pogronymi w gbokim smutku i rozmylajc nad tym, co widzieli, rozeszli si do swoich namiotw. Kryszna rzek do Krla Prawa: O Judhiszthira, dziki dobremu losowi pokonae Kauraww obalajc na ziemi Bhiszm, ktry dziki darom swego ojca by nie do pokonania. Judhiszthira odpowiedzia: O Kryszna, to twoja aska przynosi zwycistwo, a twj gniew przynosi porak. Rozpraszasz lk tych, ktrzy s tobie oddani. U ciebie szukamy ochrony. Zwycistwo naley zawsze do tych, ktrych ochraniasz w czasie bitwy i o dobrobycie ktrych mylisz. Majc w tobie obroc, nie dziwi si uzyskan wygran. Kryszna odpowiedzia z umiechem: O Krlu Prawa, takie sowa tylko ty potrafisz wypowiada! 12. Pandawowie i Kaurawowie czcz lecego na ou ze strza Bhiszm, ktry wypeni do koca swj obowizek wojownika Sandaja kontynuowa: O krlu, rankiem wszyscy krlowie Pandaww i Kauraww zdjli swe zbroje, odoyli bro i udali si tam, gdzie lea Bhiszma na swym ou ze strza. Zapomniawszy chwilowo o swym sporze oddawali cze temu herosowi, ktry kroczy a do koca ciek wojownika. Wszyscy ci krlowie
Ksiga VI
199
Bharatw ustawiajc si przy jego ou wedug swoich rang stali razem ozdobieni jego obecnoci. Tysice dziewic przybyo na to miejsce i delikatnie obsypywao go kwiatami i proszkiem z drzewa sandaowego i ugotowanego ryu. Zgromadziy si tam te tumy kobiet, dzieci i zwykych obywateli, aby spojrze na niego jak na soce. Przybyli tam rwnie aktorzy i piewacy. Sam Bhiszma tumic sw straszliw udrk spowodowan przez tkwice w jego ciele strzay, co chwil ciko wzdycha. Z caym ciaem rozpalonym od otrzymanych ran, prawie tracc z blu zmysy poprosi zebranych wok niego krlw o wod. Lecz gdy przynieli mu wykwintne jedzenie i czyst, chodn wod, rzek strofujc ich: O krlowie, nie mog ju duej spoywa posikw przeznaczonych dla ludzi. Nie nale ju do ludzkiego wiata. Le tutaj na mym ou ze strza czekajc jedynie na odpowiednie pooenie soca i ksiyca. Zwracajc si do Arduny rzek: O Arduna, moje ciao ponie od tkwicych w nim strza, a usta wyschy z pragnienia. Dostarcz mi wody swymi strzaami! Arduna dosiad swego rydwanu i uchwyci swj uk Gandiw. Okry Bhiszm lecego na swym ou ze strza i wypowiadajc odpowiednie mantry przywoa sw niebiask bro Pardanja. Wypuszczajc j ze swego uku na oczach caej armii przebi ni ziemi na poudnie od miejsca, gdzie lea Bhiszma. Z przebitej w ten sposb ziemi wypyn sumie czystej wody przypominajcej swym smakiem i zapachem eliksir niemiertelnoci wypijany przez bogw. I tym strumieniem wody Arduna, ktry w swej odwadze i uczynkach przypomina boga, ugasi pragnienie Bhiszmy. Swym uczynkiem godnym samego Indry zadziwi wszystkich. 13. Bhiszma nawouje do pokoju Bhiszma rzek do Arduny wychwalajc go na oczach wszystkich: O ty o niezmierzonym blasku, nawet mdrzec Narada mwi o tobie jako o staroytnym riszi. Majc Kryszn za swego sprzymierzeca dokonasz czynw, ktrych nie potrafi dokona nawet sam krl bogw Indra. Ci, ktrzy zdobyli wiedz, znaj ciebie jako tego, kto wyniszczy ca kast wojownikw. Ty jeste najwikszym ucznikiem w wiecie. Ty jeste pierwszy wrd ludzi tak jak Garuda jest pierwszy wrd ptakw, ocean wrd wd, krowa wrd czteronogw, Himalaje wrd gr, bramini wrd wszystkich kast, ty sam wrd ucznikw. Durjodhana nie chcia sucha moich wielokrotnie powtarzanych sw. Ignorujc je z ca pewnoci zginie pokonany przez potnego Bhim.
200
Mikoajewska
Mahabharata
Bhiszma kontynuowa zwracajc si do Durjodhany: O krlu, wyrzeknij si swego gniewu! Widziae na wasne oczy jak Arduna sw strza otworzy ugaszajce moje pragnienie rdo. W caym wszechwiecie nie ma nikogo, kto potrafiby to uczyni. Ma on pen znajomo wszelkiej niebiaskiej broni. Nawet bogowie wsppracujc z demonami asurami nie potrafi go pokona. Jego wyczyny s ponadludzkie. Zawrzyj z nim pokj i uratuj ycie swych braci. Jest on moliwy do zawarcia dopty, dopki sam Kryszna nie straci cierpliwoci i nie wybuchnie gniewem, dopki Judhiszthira nie zacznie pali twych oddziaw swym wzrokiem, dopki Bhima i Nakula i Sahadewa nie wytn twej armii w pie. Zawrzyj pokj z Pandawami! Niech moja mier zakoczy t bitw! Zaakceptuj moje sowa. Takie rozwizanie bdzie korzystne zarwno dla ciebie jak i dla caego naszego rodu. Niech zapanuj midzy wami przyjazne stosunki za cen mej mierci. Pozwl y tym, ktrzy jeszcze pozostaj przy yciu. Oddaj Pandawom poow krlestwa. Niech Krl Prawa Judhiszthira wada Indraprasth. Nie zwikszaj swej zej sawy uporem w swej podoci, nie bd podegaczem wewntrznej niezgody! Niech moja mier przyniesie pokj! Jeeli nie posuchasz mych sw, zapacisz za to najwysz cen. Bhiszma zamilk wypowiedziawszy te wypywajce z uczucia sowa i pokonany przez trudn do zniesienia mczarni spowodowan przez palce jego ciao ywym ogniem przeszywajce go strzay pogry si w jodze. Sandaja kontynuowa: O krlu, Durjodhana wysucha sw Bhiszmy nawoujcych do pokoju, lecz ich nie zaakceptowa bdc jak miertelnie chory, ktry odmawia przyjcia uzdrawiajcego go lekarstwa. 14. Karna poszukuje wybaczenia Bhiszmy Sandaja kontynuowa: O krlu, gdy Karna dowiedzia si o tym, e miertelnie ranny Bhiszma ley na ou ze strza, uda si do niego motywowany niepokojem. Upad przed nim na kolana i rzek gosem przerywanym przez szloch: O Bhiszma, to ja Karna, syn Radhy, ktrego zawsze obdarzae nienawici, stoj u twego oa. Bhiszma podnoszc z trudem opadajce cikie powieki i chcc porozmawia z nim bez wiadkw kaza odej wszystkim tym, ktrzy stali u jego oa. Rzek do niego z uczuciem: O Karna, zbli si, zbli. Zawsze bye moim przeciwnikiem rzucajcym mi
Ksiga VI
201
wyzwania. Gdyby do mnie nie przeszed, nie bybym z ciebie zadowolony. Nie jeste synem Radhy, lecz Kunti. I nie Adhiratha by twym ojcem, lecz sam bg soca. Wiem o tym od mdrcw Narady i Wjasy. Nie ywi do ciebie niechci. Wypowiadaem do ciebie wszystkie te nieprzyjemne sowa, aby osabi tw energi. Cho jeste prawy i wierny swym przysigom, zawsze le yczye Pandawom. Narodzie si z grzechu i dlatego nosisz gorycz w swym sercu. To z powodu dumy i stowarzyszania si z niegodziwcami twoje serce nienawidzi ludzi majcych zasugi. Znam twoj odwag, twoje oddanie braminom, twoje zdecydowanie i ofiarno w obdarowywaniu. Jeste wrd ludzi jak bg i nie masz sobie rwnych. To z lku przed rozamem w rodzinie mwiem do ciebie wszystkie te nieprzyjemne sowa. W ucznictwie, w mierzeniu do celu i w lekkoci rki dorwnujesz Ardunie i Krysznie. Zawsze walczysz uczciwie. Przewyszasz ludzi sw energi i si. Gniew, ktry we mnie wywoywae swym zachowaniem, mnie opuci. Czowiek nie potrafi pokona przeznaczenia wasnym wysikiem. Pojednaj si z Pandawami. Oni s twoimi rodzonymi brami. Niech twa wrogo rozpynie si wraz z moj mierci. Niech krlowie uratuj si przez groc im zagad. Karna rzek: O Bhiszma, wszystko, co mwisz jest suszne. Wiem, e nie jestem synem krlewskiego wonicy i jego ony Radhy, lecz Kunti. Jednake moja matka porzucia mnie i byem wychowywany przez sut. Nie mog te zawie teraz Durjodhany, ktry obdarzy mnie sw przyjani i bogactwem. Tak jak Kryszna Wasudewa jest oddany sprawie Pandaww, tak ja jestem gotowy powici wszystko, co posiadam cznie z yciem Durjodhanie. Wojownikowi nie przystoi mier od choroby. Bdc oddany Durjodhanie zawsze obraaem Pandaww. Taki bieg wydarze by wyrokiem losu i nie sposb go zmieni. Wiele znakw zapowiada zniszczenie wszechwiata. Wiem doskonale, e ludzie nie zdoaj pokona Pandaww ochranianych przez Kryszn, a jednak dalej chc pokona Pandaww na polu chway! Nie potrafi pozby si tej niechci, ktr do nich ywi! Mylc o mym obowizku wojownika bd walczy z Ardun z radoci w sercu. Daj mi na to sw zgod! Wybacz mi rwnie wszystkie moje nieprzyjemne sowa, ktre wypowiadaem pod twoim adresem z gniewu lub braku wyczucia! Bhiszma rzek: O Karna, daj ci moje przyzwolenie, skoro naprawd nie potrafisz wyzby si swej niechci do Pandaww. Walcz i podajc za sw dz zgi jak bohater osigajc niebo.
202
Mikoajewska
Mahabharata
Bro swego krla z ca sw odwag i w zgodzie z kodeksem wojownika. Znajd to, czego szukasz! Dziki walce z Ardun zdobdziesz najwysze regiony nieba przeznaczone dla wojownika. Wolny od pychy walcz bazujc na swej odwadze, energii i umiejtnociach, bo dla wojownika nie ma wikszego szczcia od uczciwej walki. O Karna, uczyniem, co mogem, aby wprowadzi pokj. Wiem jednak, e w tej sprawie nie osignem sukcesu! Sandaja rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, Karna po uzyskaniu wybaczenia od Bhiszmy i oddaniu mu wszelkich nalenych honorw wsiad na swj rydwan i odjecha w kierunku namiotu twego syna Durjodhany, aby razem z nim zastanowi si nad tym, co czyni dalej.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Bhishma Parva, Section CVIII-CXXIV.
Ksiga VII
Drona Parva
(w czternastu opowieciach)
Ksiga VII
Synopsis
205
Synopsis
Ksiga VII Mahabharaty, Drona Parva, opisuje pi kolejnych dni bitwy midzy Pandawami z Kaurawami na polach Kurukszetry, w czasie ktrych naczelnym dowdc armii Kauraww jest bramin-wojownik Drona, nauczyciel wszystkich krlewiczw. Po pokonaniu Bhiszmy, ktry ley obecnie na swym ou ze strza czekajc na waciwy moment, aby uwolni z ciaa sw dusz, do walki przystpuje Karna, ktry niegdy w gniewie przysig, e nie bdzie walczy pod dowdztwem Bhiszmy. Obecno Karny wrd walczcych podnosi onierzy Kauraww na duchu, gdy wszyscy wierz, a szczeglnie Durjodhana, e zrealizuje on sw obietnic i zabije w pojedynku Ardun, a bez Arduny wojska Pandaww bd skazane na przegran. Durjodhana najchtniej uczyniby Karn naczelnym dowdc swych armii, lecz po rozmowie z Karn oddaje t pozycj Dronie, ktry jest godnym nastpc Bhiszmy cieszc si powszechnym szacunkiem i ktrego awans nie wywoa zazdroci i rywalizacji wrd licznych krlw, ktrzy chcieliby tej pozycji dla siebie. Drona akceptuje zaoferowane mu stanowisko i w podzikowaniu obiecuje Durjodhanie realizacj jego jednej proby. Durjodhana prosi go o wzicie Judhiszthiry do niewoli, wierzc, e jest to najlepsza strategia prowadzca do wygranej. Majc Judhiszthir w swej wadzy bdzie mg ponownie wykorzysta jego prawo, ogra go w koci i zmusi do udania si na wygnanie. Zabicie Judhiszthiry byoby gorsz strategi, bo dopki ktry z Pandaww pozostaje przy yciu, dopty bdzie szuka zemsty. Drona, cho z niechci, obiecuje Durjodhanie, e schwyta ywcem Judhiszthir, ale tylko wwczas, gdy Durjodhana zdoa odcign od niego Ardun na tyle daleko, e nie zdy przyby mu z pomoc. Drona twierdzi bowiem, e nie potrafi pokona oporu Arduny. Trigartowie i Narajanowie, ktrzy s zdecydowani na walk na mier i ycie i z tego powodu s nazywani Samsaptakami, podejmuj si zadania wyzywania Arduny do walki i odcigania go od Judhiszthiry. Pandawowie dowiaduj si od swych szpiegw o strategii Durjodhany i opracowuj swoj wasn kontr-strategi. Dwunastego dnia wojny Arduna zostawia Judhiszthir pod opiek Satjadita i po pokonaniu wyzywajcych go do walki Samsaptakw wraca na czas i wspiera swych braci w walce zabijajc z pomoc Kryszny Bhagadatt, w ktrego posiadaniu by miertelny pocisk Waisznawa i uniemoliwia Dronie schwytanie Judhiszthiry.
206
Mikoajewska
Mahabharata
Trzynastego dnia bitwy Drona formuje wojska Kauraww w formacj koa, ktrej nikt poza Ardun nie potrafi zama. Syn Arduny i siostry Kryszny Subhadry, Abhimanju, wie jak wama si do rodka tej formacji, ale nie wie, jak si z niej wydosta. Gdy Samsaptakowie odcigaj Ardun daleko od miejsca, gdzie toczy si gwna bitwa, Judhiszthira prosi Abhimanju, aby sprbowa wama si do formacji wroga wycinajc w ten sposb ciek dla podajcych tu za nim wojownikw Pandaww. Judhiszthira jest przekonany, e zdoaj ochroni Abhimanju i zniszczy formacj wroga. Jednake krl Dajadratha, ktry otrzyma od iwy obietnic, e jeden raz uda mu si pokona czterech Pandaww (za wyjtkiem Arduny), zatrzymuje armi Pandaww i nie pozwala jej na udzielenie pomocy Abhimanju, ktry w midzyczasie zabijajc ogromn ilo wroga dostaje si do rodka kolistej formacji wroga. Formacja ta zamka si za nim jak sida i pozostaje sam jeden w puapce wroga, z ktrej nie wie, jak si wydosta, bez nadziei na pomoc ze strony Pandaww, ktrzy zatrzymani przez Dajadrath nie wiedz, jak si wama do rodka. Zamknity wewntrz kolistej formacji wroga Abhimanju walczy z niezwykym heroizmem siejc pogrom w szeregach wroga. Kaurawowie rozumiej, e cho s w wielkiej masie przeciw jednemu, nie zdoaj go zabi w uczciwej walce. Za rad Drony szeciu wojownikw Kauraww przystpuje rwnoczenie do ataku na niego i wsplnie swymi celnymi strzaami pozbawiaj go broni i rydwanu i nastpnie cakowicie bezbronnego pozbawiaj ycia. Ostatni cios zadaje mu syn Duhasany. To kolektywne morderstwo jest uznane przez wszelkie ywe istoty za zbrodni niezgodn z wszelkimi zasadami uczciwej walki i budzi groz w ich sercach. Trzynasty dzie bitwy dobiega koca i czterej Pandawowie zrozpaczeni z powodu mierci Abhimanju wracaj do swego obozu. Judhiszthira obwinia sam siebie o spowodowanie jego mierci poprzez skonienie go do wamania si w szeregi wroga, cho nie wiedzia, jak si z tej formacji wydosta i z przeraeniem myli o momencie, w ktrym bdzie musia poinformowa o jego mierci Ardun, ktry jeszcze nie wrci. Tymczasem w obozie Pandaww pojawia si nieoczekiwanie mdrzec Wjasa i na prob Judhiszthiry opowiada opakujcym mier Abhimanju Pandawom o narodzinach mierci, ktrej istnienie ochrania cay wszechwiat przed zniszczeniem go przez gniew Brahmy. Sigajc do rnych staroytnych opowieci przypomina te Pandawom, e celem ycia na ziemi jest zdobycie wiecznych wiatw dziki wasnym uczynkom i wyzwolenie si z niewoli materii. Abhimanju dziki swemu heroizmowi i heroicznej mierci
Ksiga VII
Synopsis
207
zrealizowa ten cel i po osigniciu najwyszych wiatw zdoby wieczne szczcie. Nie zasuguje wic na to, aby go opakiwa. Wjasa doradza Pandawom, aby skupili si na realizacji wasnych przydzielonych im przez Stwrc zada, zamiast pogra si w rozpaczy wynikej ze zbytniego przywizania do materii. Arduna zbliajc si do obozu Pandaww po zabiciu wielu Samsaptakw odczuwa dziwny niepokj. Gdy dowiaduje si o mierci Abhimanju popada w straszliw rozpacz zapominajc o tym, e tym, co naprawd istnieje, jest dusza. Nie mogc opanowa gniewu przeciw zabjcom ukochanego syna, przysiga mier krlowi Dajadracie, ktry zatrzyma Pandaww uniemoliwiajc im udzielenia Abhimanju pomocy. Impulsywnie ogasza, e jeeli nie zabije go, zanim jutro zajdzie soce, sam si rzuci w pomienie ognia ofiarnego. Kaurawowie szybko dowiaduj si o przysidze Arduny i widz w niej szans na wygranie wojny. Postanawiaj wszelkimi swymi siami ochrania nazajutrz Dajadrath i uniemoliwi Ardunie realizacj jego przysigi. W ten sposb Arduna sam si zabije, a bez niego Pandawowie nie zdoaj wygra tej wojny. Kryszna jest rwnie zaniepokojony przysig Arduny i jest zdecydowany na zamanie swej obietnicy i przystpienie do walki, jeeli Kaurawom uda si ochroni Dajadrath przed Ardun. W tym celu prosi swego wonic Daruk, aby nazajutrz czeka na jego znak w przygotowanym do walki rydwanie. Kryszna ukazuje si Ardunie podczas snu i razem udaj si w Himalaje w poszukiwaniu widoku Najwyszego Boga iwy, ktrego Arduna ju kiedy widzia w jego rzeczywistej postaci, gdy na prob Judhiszthiry podj wdrwk do nieba w poszukiwaniu niebiaskiej broni. Arduna zadowoli wwczas iw sw walk i otrzyma od niego jego bro Paupat. We nie Kryszna nakania Ardun, aby raz jeszcze poprosi iw o t bro. Gdy Arduna dostrzega iw i otrzymuje od niego jego bro, Kryszna wie, e Arduna ma zgod iwy na zabicie Dajadrathy. O poranku przed rozpoczciem walk Kryszna uspakaja Judhiszthir zapewniajc go, e Arduna zdoa zabi Dajadrath. Czternastego dnia bitwy Drona w obronie Dajadrathy formuje armie Kauraww w nieprzenikaln formacj stajc samemu na stray przedniej. Arduna pozostawiajc Judhiszthir pod ochron swego ucznia Satjaki przedziera si samotnie przez stra Drony unikajc za namow Kryszny walki z nim, aby nie traci czasu na walk z tym, ktrego nie mona pokona. Drona chcc zatrzyma Ardun ubiera Durjodhan w zbroj nieprzenikaln dla jego strza, aby walczy z Ardun okradajc go z tak cennego dla niego czasu.
208
Mikoajewska
Mahabharata
W czasie, gdy Arduna przedziera si w kierunku Dajadrathy, pozostali Pandawowie bezskutecznie prbuj zama stra przedni Drony. W kocu Arduna oddala si od nich na tyle, e Judhiszthira zaczyna si niepokoi o jego losy. Wydaje mu si, e syszy dwik konchy Kryszny, lecz nie syszy dwiku uku Arduny i obawia si, e Arduna zgin i Kryszna sam podj walk. Judhiszthira prosi Satjaki, aby ruszy ladem Arduny pozostawiajc go pod ochron Bhimy i udzieli Ardunie wsparcia. Satjaki obawia si nieposuszestwa wobec rozkazu Arduny, ktry nakaza mu ochrania Judhiszthir, lecz ostatecznie uznaje, e powinien zrealizowa prob Judhiszthiry, bo jego rozkazom podporzdkowuje si zarwno Arduna jak i Kryszna. Satjaki przedziera si samotnie przez stra przedni Drony i nie tracc zbyt duo czasu na kontynuowanie walki z Dron wdziera si w szeregi Kauraww siejc wok spustoszenie i wykazujc si w walce wielkim heroizmem. Gdy soce przekracza poudnie Judhiszthira, ktry ze sw armi cigle ponawia atak na stra przedni Drony, zaczyna si rwnie niepokoi o losy Satjaki, bo nie ma od niego adnych wieci i prosi Bhim, aby uda si ciek Arduny i Satjaki i udzieli im wsparcia pozostawiajc go pod opiek Dhrisztadjumny. Prosi rwnie Bhim, aby da mu zna swym krzykiem i dwikiem swej konchy, e Arduna i Satjaki jeszcze yj. Bhima wykonuje jego rozkaz siejc pogrom w oddziaach Kauraww. W czasie swego pojedynku z Dron i Karn zabija kolejnych wspierajcych Karn synw Dhritarasztry. Losy pojedynku Bhimy z Karn s zmienne i cho w pewnym momencie kady z nich ma okazj, aby zabi drugiego, nie czyni tego, bo nie chc ama swych przysig. Karna prbuje jednak poniy Bhim swymi sowami. Bhima uparcie poda ciek Arduny i gdy dostrzega Ardun z Kryszn i Satjaki, daje Judhiszthirze umwiony znak. Tymczasem Arduna niepokoi si o realizacj swej przysigi i zabicie Dajadrathy przed zachodem soca, bo soce coraz bardziej zblia si ku zachodowi, a on musi jeszcze pokona najpotniejszych wojownikw Kauraww, ktrzy broni dostpu do Dajadrathy. Nagle widzi zbliajcego si do niego Satjaki i nie jest zadowolony, e opuci swe stanowisko przy Judhiszthirze i zaczyna si niepokoi rwnie o swego najstarszego brata. Ponadto widzi, jak Satjaki zostaje zaatakowany przez Bhurirawasa, ktrego przeznaczeniem z racji dawnej kltwy jego ojca jest pokonanie Satjaki przez powalenie go na ziemi i postawienie na jego piersi swej stopy. Kryszna wiedzc o tym prosi Ardun, aby udzieli Satjaki pomocy i Arduna ucina Bhurirawasowi rami cznie z
Ksiga VII
Synopsis
209
doni trzymajc miecz gotowy do obcicia gowy Satjaki. Bhurirawas krytykuje Ardun za jego zachowanie niezgodne z reguami uczciwej walki obwiniajc o nie Kryszn, ktry namwi go do tego podego czynu. Arduna broni si dowodzc, e przedzierajc si w kierunku Dajadrathy walczy z ca wrog armi, a nie z pojedynczymi wojownikami. Ponadto przysig, e bdzie broni swego ucznia, gdy kto na jego oczach zagrozi jego yciu. Tymczasem ku zgrozie wszystkich, gdy Bhurirawas pogra si w jodze, aby uwolni z ciaa sw dusz, Satjaki zrywa si z ziemi i ucina mu gow, bo zgodnie z tradycj, aden wojownik z rodu Wrisznich nie darowuje zniewagi swemu wrogowi. Do zachodu soca pozostaje ju bardzo niewiele czasu. Arduna zbliy si ju do Dajadrathy, ale aby go zabi, musi pokona wojownikw Kauraww uchodzcych za nie do pokonania. Kryszna chcc umoliwi Ardunie realizacj jego przysigi pogra si w jodze stwarzajc zudzenie zachodu soca i niszczc koncentracj Kauraww, ktrzy ulegaj iluzji, e soce ju zaszo i odnieli zwycistwo, bo Arduna nie zrealizowa swej przysigi i jest zmuszony do rzucenia si w ogie. Jednake Arduna wiedzc, e soce jeszcze naprawd nie zaszo, ucina gow Dajadracie i za rad Kryszny sw niebiask strza kieruje j na kolana jego pogronego w jodze ojca, ktry przysig, e gowa tego, kto spowoduje upadek gowy jego syna na ziemi rozpadnie si na tysice kawakw. Dziki radzie Kryszny, zamiast gowy Arduny na tysic kawakw rozpada si gowa ojca Dajadrathy w momencie, gdy gowa jego syna upada z jego kolan i dotyka ziemi. Tymczasem, gdy Kryszna powoduje, e soce ponownie pojawia si na horyzoncie, Kaurawowie widzc, e padli ofiar stworzonej przez Kryszn iluzji i e Arduna realizujc sw przysig zniszczy ich nadziej na zwycistwo, ruszaj ponownie do ataku przeciw Ardunie, Bhimie i Satjaki, ktry na rydwanie Kryszny walczy z Karn. W kocu, dzie si faktycznie koczy i zwanione strony powracaj do swych obozw. W obozie Pandaww Kryszna z Ardun i Judhiszthir wychwalaj si nawzajem, podczas gdy w obozie Kauraww panuje chaos i rozpacz. Durjodhana po raz kolejny oskara Dron o trzymanie strony Pandaww i o to, e nie walczy z ca sw moc. Wszyscy s tak wzburzeni mierci Dajadrathy i iluzj stworzon przez Kryszn, e rnica midzy dniem i noc zaamuje si i obie strony s gotowe do kontynuowania walk noc. Mimo ciemnoci nocy walki trwaj dalej przy wietle pochodni. Pandawowie i Kaurawowie zabijaj si nawzajem. Raz jedna,
210
Mikoajewska
Mahabharata
innym razem druga strona zdobywa przewag i zmusza wroga do ucieczki. Ojciec Bhurirawasa szuka zemsty na Satjaki, lecz to Satjaki go zabija. Noc dodaje si demonom rakszasom i innym ludoercom, ktrzy angauj si w walk. Ze wzmoonymi siami na pomoc Pandawom przychodzi syn Bhimy i demonki Hidimby, rakszasa Ghatotkaka, walczc z wrogiem przy pomocy iluzji. Durjodhana ca sw nadziej pokada w Karnie, ktry obiecuje mu kolejny raz, e zabije Ardun. Krypa biorc mow Karny za przechwaki i pych wyszydza go wykazujc, e jak dotychczas nie udao mu si pokona Arduny, cho mia ku temu wiele okazji. Durjodhana ponownie oskara Dron i jego syna o z wol. Awatthaman prbuje mu wyjani, e przyczyn tego, e adna ze stron nie moe osign zwycistwa jest nie to, e on i jego ojciec Drona darz uczuciem Pandaww, lecz to, e wszyscy wojownicy podaj ciek swego Prawa i walcz z caych swych si po stronie, po ktrej s zaangaowani. Po obu stronach walcz szlachetni i wielcy wojownicy i to z powodu ich prawoci i heroizmu wojna ta nie skoczy si, zanim wszyscy nie zgin. Awatthaman wychwalajc wojownikw wyjania Durjodhanie, e to on sam jest uosobieniem grzechu i przyczyn tej wojny i e to z powodu swej grzesznej duszy jest podejrzliwy i obwinia o ze intencje tych, ktrzy kroczc ciek wojownika walcz z caych swych si, cho los ich zmusi do walki na rzecz grzesznika. Tej nocy sw walk wyrnia si szczeglnie Karna, ktry przybiera sw przeraliw form. Judhiszthira chce, aby Arduna podj z nim walk na mier i ycie, gdy obawia si czynionego przez Karn pogromu. Kryszna jednake powstrzymuje Ardun od walki z Karn, bo obawia si, e Karna zabije go swym niebiaskim oszczepem, ktry zdoby od Indry w zamian za swe zote kolczyki i zbroj, w ktrych si narodzi i ktre broniy jego ycia. Oszczep Indry by mierteln broni, ktra zawsze trafia do celu i ktrej nie mona zneutralizowa. Karna mg uy go tylko raz. Oddawa mu cze i czeka na odpowiedni okazj, aby zabi nim Ardun. Kryszna zna potg tego oszczepu i wiedzia, e Arduna nie zdoaby si przed nim obroni. Za zgod Arduny wysya do walki z Karn rakszas Ghatotkak, ktry wedug niego jest w stanie stawi Karnie opr. Walka Karny ze stwarzajcym przeraliwe iluzje demonem twa dugo. Przerywaj j dwukrotnie dwaj rakszasowie walczcy po stronie Kauraww, Alamwusza i Alajudha, ktrzy szukaj zemsty na Bhimie i podejmuj walk z synem Bhimy, ktry jednak ku przeraeni Durjodhany ich zabija. Rozgrzany zwycistwem Ghatotkaka wraca do walki z Karn, ktry w midzyczasie dziesitkowa oddziay Pacalw. Po dugiej
Ksiga VII
Synopsis
211
walce, w czasie ktrej aden z nich nie moe zdoby przewagi, Ghatotkace udaje si zabi konie Karny i jego wonic budzc tym przeraenie wrd Kauraww. Nastpnie uywajc swej magii powoduje, e na onierzy Kauraww zaczyna si sypa z nieba ogromna ilo rnej broni zabijajc ich w ogromnej iloci. Karna na prno prbuje zneutralizowa bro rakszasy przy pomocy swej niebiaskiej broni. Przeraeni pogromem Kaurawowie zaczynaj krzycze do Karny, aby uy niebiaskiego oszczepu Indry i zabi Ghatotkak. Karna nastawia swj umys na uycie oszczepu i wyrzuciwszy go zabija Ghatotkak. Na ten widok wszyscy Pandawowie podupadaj na duchu i pograj si w aobie. Jedynie Kryszna jest w innym nastroju i nie potrafi ukry swej radoci. Gdy Arduna pyta go o przyczyn tej niestosownej radoci, wyjania, e Karna zabijajc syna Bhimy straci jedyn bro, ktr mg Ardun zabi. Cigle pozostaje potny i moe zgin tylko z rk Arduny i to w szczeglnych okolicznociach, lecz Kryszna obiecuje mu wskaza odpowiedni moment. Kryszna przedstawia mier Ghatotkaki jako jedno ze swoich sprytnych posuni, ktrych uywa, aby pozby si tych wrogw Pandaww, ktrzy zdobyli specjaln moc i byliby w uczciwy sposb nie do pokonania i gdyby nie zostali zabici, przynieliby zwycistwo Kaurawom. Zabicie rakszasy Ghatotkaki tym si rni od innych umoliwionych przez Kryszn zabjstw, e Ghatotkaka nie by wrogiem Pandaww, lecz ich krewnym i udziela im walce pomocy, jednake wedug Kryszny jako demon i grzeszna dusza, ktra gnbi braminw, musiaby zgin z rk samego Kryszny. Lepiej wic, e zgin jak wojownik w walce z Karn i dziki swej bohaterskiej mierci pozbawi Karn jego miertelnej broni i zdoby swym czynem wieczn saw. Judhiszthira dugo boleje nad mierci syna Bhimy. Jego bl ucisza dopiero ukazujcy si przed nim mdrzec Wjasa, ktry wyjania mu, e mier Ghatotkaki jest ofiar na rzecz zwycistwa Pandaww, gdy po utracie swego niebiaskiego oszczepu Karna nie zagraa ju duej yciu Arduny, ktry obecnie jest w stanie go zabi i przynie Pandawom zwycistwo. Poranek pitnastego dnia bitwy zlewa si z noc, podczas ktrej walki praktycznie nie ustaj. Pod koniec nocy na apel Arduny wrogie armie na krtko zaprzestaj walk zasypiajc na polu bitewnym, lecz ju od pocztku dnia na polu bitewnym panuje chaos i mao kto przestrzega zasad uczciwej walki. Durjodhana ponownie wypowiada nieprzyjemne oskarycielskie sowa do bramina Drony, ktry sam rwnie wyrzuca sobie, e nie
212
Mikoajewska
Mahabharata
zdoa uratowa ycia Dajadrathy. Rozgniewany i bezwzgldny Drona rusza ponownie do walki niszczc onierzy Pandaww przy pomocy swej niebiaskiej broni, przeciw ktrej nie potrafi si broni. Powoduje straszliw rze. Judhiszthira mylc o zwycistwie i obwiniajc Dron o spowodowanie zabjstwa Abhimanju nastawia swj umys na jego mier. Gdy wcieky bramin pozbawia ycia krlw Drupad i Wirat, syn Drupady Dhrisztadjumna przysiga, e jeszcze dzi go zabije. Arduna podejmuje walk z Dron, lecz aden z nich nie moe uzyska przewagi. Dhrisztadjumna prbuje rwnie bezskutecznie pokona Dron w uczciwej walce. Kryszna widzc ich prne wysiki informuje Pandaww, e nikt nie zdoa pokona Drony, gdy trzyma on bro w rku i e jedynym sposobem na zmuszenie go do odoenia broni jest okamanie go, e jego syn Awatthaman zosta zabity. Cho nawet Krl Prawa (Judhiszthira) godzi si z trudem na t propozycj Kryszny, Arduna jest ni oburzony. Bhima przystpuje natychmiast do jej realizacji. Zabija sonia nalecego do Pandaww o imieniu Awatthaman i zbliywszy si do Drony woa: Awatthaman zosta zabity. Drona nie wierzy jego sowom i postanawia zapyta o to Krla Prawa, bo wierzy, e Judhiszthira nie potrafi wypowiedzie kamstwa i powie prawd. Judhiszthira jednake pamitajc o sowach Kryszny i pragnc zwycistwa na pytanie Drony mwi: Awatthaman zosta zabity dodajc po cichu sowo so. Gdy wypowiada to kamstwo jego rydwan, ktry zawsze unosi si cztery cale nad ziemi, opada na ziemi. To jedyne kamstwo (Bezprawie) Krla Prawa jak i sprytne posunicia Kryszny, ktre w kocu doprowadz do zwycistwa Pandaww i pozwol na ustanowienie na nowo prawoci i rzdw Krla Prawa s wydarzeniami tajemniczymi, ktrych wag trudno przecenia. Drona syszc sowa Judhiszthiry traci koncentracj i wol walki tym bardziej, e chwil przedtem ukazali si przed jego oczami staroytni riszi razem z jego ojcem w swych duchowych postaciach uwiadamiajc mu, e popenia niegodziwe uczynki zabijajc niebiask broni bezbronnych onierzy Pandaww i e powinien odoy bro i uwolni z ciaa sw dusz, bo nadesza jego ostatnia godzina. Drona cigle stawia opr Dhrisztadjumnie chcc zgin jak wojownik z broni w rku. Odkada jednake sw bro w reakcji na brutalne sowa Bhimy, ktry wytyka mu e ju od dawna kroczy ciek Bezprawia, bo porzuci obowizki bramina i zachowuje si jak wojownik zabijajc bezbronnych sw moc pync z ascezy oraz, e opanowaa go dza zdobycia majtku dla swego syna, ktra jednak zawisa w prni, bo jak to
Ksiga VII
Synopsis
213
potwierdzi sam Krl Prawa, jego syn Awatthaman zosta zabity. Na te sowa Bhimy bramin Drona odkada bro i zagbia si w jodze uwalniajc sw dusz ze swego ciaa. W czasie, gdy jego dusza zbliaa si do najwyszych rejonw nieba, co mog obserwowa wybrani, Dhrisztadjumna wyciga z pochwy swj miecz i zblia si do Drony. I cho Arduna prbuje go powstrzyma chcc odda Dron ywcem we wadanie Judhiszthiry, Dhrisztadjumna unosi swj miecz i ucina mu gow. Wzburzony i rozgniewany chwyta ucit gow swego nauczyciela za siwe wosy i rzuca j do ng Kauraww. Widok tej odcitej gowy zostaje powitany przez wszystkich ze zgroz i przeraeniem. Zabjstwo Drony wzbudza rozpacz nie tylko wrd Kauraww, ale take wrd Pandaww. Arduna ktry nie zaakceptowa strategii Kryszny wymawia Judhiszthirze jego kamstwo, ktre ju na zawsze pozostanie plam na jego honorze. Gdy Dhrisztadjumna prbuje przekona Satjaki, e Drona w gruncie rzeczy by oszustem, bo bdc braminem walczy jak wojownik zacierajc rnic midzy Prawem i Bezprawiem, Satjaki chce z nim walczy i ukara go za ten bezprawny czyn. Niepokoje wrd Pandaww wywoane zabjstwem Drony cichn, gdy uwiadamiaj sobie, e Awatthaman powrci do obozu Kauraww i ponc susznym gniewem wypowiada odpowiednie mantry, aby zniszczy Pandaww razem z Kryszn (Narajan) i ich wojskiem przy pomocy straszliwej broni Narajany, ktr otrzyma niegdy od swego ojca, ktry z kolei otrzyma j od samego Narajany. Bro ta powoduje, e na Pandaww zaczyna sypa si z nieba rnego rodzaju bro, ktra ronie w si, gdy kto prbuje jej stawia opr. Na ten widok Kryszna rozkazuje wszystkim po stronie Pandaww odoy bro, zej z rydwanw i oczyci swe serca z chci walki, bo cakowite zaniechanie walki jest sposobem na zneutralizowanie pocisku Narajany zarzdzonym przez samego Narajan (Kryszn). Wszyscy odkadaj bro za wyjtkiem Bhimy, ktry rusza do walki z Awatthamanem powodujc wzrost siy broni Narajany swym oporem. Caa ta bro skupia si na nim, bo on jeden prbuje walczy i poza nim Awatthaman nie ma adnego przeciwnika. Arduna, aby ochrania Bhim strzela w jego kierunku pociskiem Waruny, ktry przykrywa go warstw ochronn niewidzialn dla innych. Gdy skupiona na Bhimie bro Narajany zaczyna chowa si w jego ciele, Arduna z Kryszn, ktrzy podobnie jak wszyscy inni odoyli bro i zaprzestali walki, podbiegaj do niego i zaczynaj go wyciga si razem z jego rydwanem i broni spod zalewajcej go broni Narajany zmuszajc go jednoczenie do
214
Mikoajewska
Mahabharata
odoenia swej broni i zaprzestania oporu. Gdy to uczyni, bro Narajany nie majc ju adnego celu, przeciw ktremu mogaby si obrci, zostaje zneutralizowana. Durjodhana prbuje skoni Awatthamana, aby ponownie przywoa pocisk Narajany, lecz on odmawia twierdzc, e bro ta przywoana po raz drugi obrciaby si przeciw niemu. Pod naciskiem Durjodhany Awatthaman kontynuuje walk przywoujc niebiask bro agnej, ktra jednak zostaje zneutralizowana przez Ardun. Awatthaman widzc, e jego niebiaska bro uchodzca za nie do pokonania, zostaje zneutralizowana, zaczyna wtpi w realno tego wiata i odoywszy bro zaprzestaje walki. Biegnc przed siebie woa, e wszystko jest zudzeniem. Na swej drodze spotka bramina Wjas i pyta go o to, dlaczego nie zdoa zrealizowa swej zemsty. Wjasa wyjania mu, e w nim odrodzi si na ziemi gniew iwy lub inaczej Najwyszy Bg iwa w swym przeraliwym aspekcie (Rudra), podczas gdy w Krysznie i Ardunie odrodzili si najstarsi w caym wszechwiecie prorocy Narajana i Nara. Wszyscy oni nie maj pocztku i rodz si na ziemi w kolejnych eonach dla dobra wszechwiata. Najwyszy Bg iwa ma te swj aspekt yczliwy i pomylny i w swych dwch aspektach przybiera rne i niezliczone formy. iwa ochrania tych, ktrzy zdoali go rozpozna. Narajana (Kryszna) w jednym ze swych wciele zobaczy i pozna iw, ktry mu obieca, e zdoa pokona go (w jego przeraliwym aspekcie) w walce. Awatthaman, ktrego niebiaska bro zostaa zneutralizowana przez Kryszn rozumie potg Kryszny, ktry pozna iw i oddaje mu cze. Wjasa udaje si rwnie do obozu Pandaww, aby przed Ardun wychwala Najwyszego Boga iw. Wyjania mu, e jest ochraniany nie tylko przez Kryszn, ktry jest wonic jego rydwanu, ale rwnie przez iw, ktry poprzedza jego rydwan w swej niebiaskiej postaci widzialnej jedynie dla Arduny. Arduna bowiem zdoa rozpozna ju niegdy tego Najwyszego Boga, gdy uda si do nieba w poszukiwaniu niebiaskiej borni. Ukaza mu go rwnie we nie Kryszna przed walk prowadzc do zabicia krla Dajadrathy. Suchajc sw Wjasy o rnych formach iwy i jego dwch aspektach jak i o jego heroicznych uczynkach Arduna oddaje iwie cze. Goszenie chway iwy zakacza ksig VII Mahabharaty.
Ksiga VII
Opowie 77
215
Opowie 77 Durjodhana chce wygra wojn biorc Judhiszthir do niewoli

1. Bhiszma spoczywa na swym ou ze strza i do walki przystpuje Karna; 2. Drona zostaje naczelnym dowdc armii Kauraww; 3. Durjodhana uzyskuje od Drony obietnic schwytania Judhiszthiry; 4. Pandawowie dowiaduj si o planie Kauraww; 5. Sandaja wychwala heroiczne czyny wojownikw obu stron podczas jedenastego dnia bitwy; 6. Drona prbuje zrealizowa sw obietnic i schwyta Judhiszthir.
Drona rzek: O Durjodhana, skoro uhonorowae mnie obdarzajc mnie tytuem naczelnego dowdcy, pozwl, e ci za to odpac spenieniem twej jednej proby. ... Durjodhana rzek: O Nauczycielu, ... schwytaj ywcem Judhiszthir i przyprowad go przed moje oblicze. Drona odpowiedzia: O Durjodhana, niech chwaa bdzie Judhiszthirze, ktrego chcesz jedynie wzi do niewoli. Z jakiego powodu nie pragniesz jego mierci? ... W jake szczliwej narodzi si on godzinie ... skoro nawet ty obdarzasz go uczuciem! Durjodhana nie potrafi jednak ukry swych prawdziwych uczu i wyraz jego twarzy pozbawi Dron wszelkich zudze. Rzek: O braminie, mier Judhiszthiry nie przyniesie mi zwycistwa. Nawet bogowie nie potrafi zabi wszystkich piciu Pandaww i ten, ktry pozostanie przy yciu zabije nas wszystkich. Schwytawszy Judhiszthir raz jeszcze wykorzystam to, e on nigdy nie amie danego sowa i jeeli raz jeszcze uda mi si go pokona w grze w koci, Pandawowie bd ponownie zmuszeni do udania si na wygnanie, bo jego modsi bracia s mu posuszni. Takie zwycistwo bdzie trwae. ... Upewniwszy si, e Durjodhana chce schwyta Judhiszthir dla nieuczciwego celu, Drona rzek: O Durjodhana, nie mog w peni obieca ci tego, o co prosisz. ... Speni tw prob tylko wwczas, gdy uda ci si skoni Ardun do wycofania si z walki w obronie Judhiszthiry. (Mahbharta, Drona Parva, Section XII) 1. Bhiszma spoczywa na swym ou ze strza i do walki przystpuje Karna Niewidomy krl Dhritarasztra opakujc mier seniora swego rodu Bhiszmy chcia sucha dalej sw Sandaji, ktry obdarzony bosk wizj przez proroka Wjas opowiedzia mu o przebiegu pierwszych dziesiciu dni bitwy Kauraww z Pandawami na polach Kurukszetry, w czasie ktrych mimo wielkiej odwagi wojownikw
216
Mikoajewska
Mahabharata
po obu stronach i zacitej walki szala zwycistwa nie chciaa przechyli si na adn stron. Dziesitego dnia Pandawowie za cich zgod Bhiszmy, ktry by naczelnym dowdc armii Kauraww, zadali mu miertelne rany setkami swych strza liczc na to, e usunicie z pola walki tego herosa przyniesie im wygran i zakoczy t przeraliw bitw, ktra ze wzgldu na rwnowag militarnych si przeksztacia si w straszliw rze. Bhiszma, ktry otrzyma od swego ojca dar zadecydowania o momencie swej mierci, lea obecnie na polu bitewnym na swym ou ze strza pogrony w jodze, czekajc na korzystny ukad soca i ksiyca, aby uwolni z ciaa sw dusz. Jego widok wypenia serca wojownikw podziwem dla jego bohaterstwa, groz, niepokojem i aob. Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, nie potrafi przesta opakiwa mierci Bhiszmy! Opowiadaj, c dziao si dalej? Co uczynili moi synowie po upadku tego herosa? Sandaja rzek: O krlu, Kaurawowie i Pandawowie zaczli zastanawia si nad sytuacj, w ktrej si znaleli i nad tym, czego od nich wymaga ich obowizek wojownika. Postpujc zgodnie z kodeksem swej kasty oddali Bhiszmie nalen mu cze gromadzc si wok jego oa ze strza, ktre ogrodzili specjalnym waem ochronnym. Poegnali go okrajc jego oe trzy razy, po czym ignorujc nawoywania Bhiszmy do pokoju ulegali wasnemu gniewowi i patrzc na siebie nawzajem oczami czerwonymi z gniewu zaczli przygotowywa si do dalszej walki. O krlu, to w rezultacie twego jak i twych synw szalestwa ich dziaaniami kierowaa sama mier. Straciwszy naczelnego dowdc swych armii byli teraz jak stado owiec bez pasterza, jak demony asury po mierci Bali, jak rzeka, ktrej woda wyscha, jak miotany przez huraganow burz okrt, jak pikna kobieta bez klejnotw, jak przestrze bez powietrza, jak jaskinia bez lwa, jak ania otoczona przez wilki, jak niebo bez gwiazd, jak ziemia bez plonw, czy te jak uroczyste przemwienie bez rytmu. Pobici przez Pandaww czuli si przygnbieni i zagubieni. Nie znajdujc w sobie nawzajem oparcia zdawali si ton na samym dnie oceanu rozpaczy. Przygnbieni i zagubieni zaczli rozmyla o Karnie, ktrego uwaali za rwnego Bhiszmie. Oddawszy mu swe serca, uznali go za ich wybawc. Ze wszystkich stron day si sysze okrzyki: Udajmy si z nasz prob do okrytego saw Karny. On jest gotw powici w tej bitwie swe ycie. Uraony sowami Bhiszmy odmwi walki pod jego komendantur. Bhiszma nazwa go p-rath, chocia ten wielki wojownik zasuguje na bycie
Ksiga VII
Opowie 77
217
nazywanym maha-rath. Sw odwag przewysza wszystkich rathw i nie zawahaby si podj walki nawet z Jam, Kuber, Warun i Indr. Zdoby znajomo niebiaskiej broni od samego Parauramy i nikt nie zdoa stawi mu czoa. Powiedzia Bhiszmie, e jeeli uda mu si pokona Pandaww, wycofa si do lasu, lecz jeeli Bhiszma padnie na polu bitewnym od strza Pandaww, przystpi do walki i sam jeden pozbawi wszystkich Pandaww ycia. Nadszed waciwy moment, aby mg wykaza si swoj odwag. On nas obroni przez zagad . Dhritarasztra, ktry sucha sw swego wonicy wzdychajc jak potny w, rzek: O Sandaja, wcale nie dziwi mnie to, e serca wszystkich zwrciy si ku Karnie. Mam nadziej, e ten wojownik o wielkiej odwadze nie zawid oczekiwa moich poraonych przez lk i pogronych w aobie synw, szukajcych u niego ochrony. Powiedz mi, czy Karna zdoa wypeni pustk, ktra powstaa po upadku Bhiszmy? Czy zdoa wzbudzi we wrogu przeraenie? Czy zdoa przynie mym synom zwycistwo? Sandaja rzek: O krlu, Karna, widzc, e po utracie swego naczelnego dowdcy armia twoich synw jest jak toncy we wzburzonym oceanie okrt, chcc uratowa j z otchani i wzmocni ducha rzek ze zami w oczach: O wojownicy, po co hodowa w sobie lk przed bitw, skoro cay wszechwiat jest przemijajcy i nietrway? Skoro nawet potny Bhiszma dysponujcy niebiask broni i wyposaony we wszystkie zalety herosatakie jak stanowczo, inteligencja, odwaga, sia, samo-kontrola, pokora, skromno, uprzejma i wolna od urazy mowanie zdoa uchroni si przed mierci i zosta miertelnie ranny, przeto my wszyscy musimy uwaa si ju za zabitych. Na tym wiecie wszystko pozostaje w wiecznym powizaniu z dziaaniem, i dlatego nie ma tu niczego, co byoby niezniszczalne. Skoro tak wielki czowiek jak Bhiszma synny ze swych straszliwych przysig upad na ziemi uderzony setkami strza, przeto czy moemy by pewni tego, e jutro znowu wzejdzie soce? Opakujc dzisiaj odejcie tego wielkiego herosa obdarzonego energi bogw wasu i zrodzonego z ich energii, jak moemy mie nadziej na uniknicie mierci? Gdy jego zom i sowom odpowiaday z wszystkich stron gone szlochania i lamenty, Karna kontynuowa: O wojownicy, w tym doczesnym wiecie wszystko jest we wadzy mierci, wszystko jest krtkotrwae. Jak inaczej w senior Bharatw, Bhiszma, potny jak gra, mgby zosta powalony ze swego rydwanu na ziemi? I skoro nawet on ley teraz na ziemi jak upade z firmamentu soce, przeto Arduna, na ktrym bazuje militarna sia Pandaww, musi by rwnie do pokonania. On te
218
Mikoajewska
Mahabharata
upadnie na ziemi jak drzewo powalone przez huraganowy wiatr. Pozostawcie mi ten ciar! Pal si do tego, aby ruszy na pole bitewne i wysa wszystkich Pandaww do wiata boga mierci Jamy. Cenic sobie na tym wiecie najwyej wasn saw rusz do walki, aby zabi mego wroga, albo zosta przez niego zabity i zasn tak jak Bhiszma na swym ou ze strza! Krl Prawa Judhiszthira jest stanowczy, inteligentny i wyposaony we wszystkie cnoty wojownika. Bhima ma si setki soni. Arduna jest synem krla bogw Indry, a Nakula i Sahadewa przypominaj samego Jam. Sia Pandaww wzmacniana przez obecno Kryszny i wojownikw takich jak Satjaki jest rwna uciskowi mierci. W spotkaniu z nimi aden tchrz nie ujdzie z yciem. Jednake tak jak ascet mona pokona si ascezy, tak sile wojownika mona przeciwstawi wasn si. Mj umys jest nastawiony na stawianie im bezwzgldnego oporu w obronie naszej sprawy. Jeszcze dzi wznowi walk, aby stawi im czoa. Przyjacielem jest ten, kto rusza na pomoc zamanym szeregom, a nie ten kto ze strachu ucieka. I ja sam albo dokonam bohaterskich czynw godnych uczciwego czowieka, albo oddam w ofierze swe ycie tak jak Bhiszma. Zabijajc wroga i ginc od jego strza udam si wprost do niebiaskich regionw przeznaczonych dla herosw. Syszc pacz kobiet i dzieci i stajc w obliczu zagroenia mego krla Durjodhany bdc wojownikiem tak wanie powinienem uczyni. Dzi jeszcze rusz przeciw wrogowi. Bronic sprawy Durjodhany bd walczy z Pandawami nie troszczc si o wasne ycie. Kadc trupem wszystkich jego wrogw oddam w jego rce nie zagroon ju niczym wadz. Zwracajc si do swej suby rzek: O sucy, przyniecie mi moj wspania, byszczc zbroj zrobion ze zota, wybijan drogimi kamieniami, moj koron byszczc jak soce, mj uk i strzay ksajce wroga jak ogie lub jadowite we. Umiecie te na mym rydwanie szesnacie koczanw i odpowiedni liczb zapasowych ukw doskonaej jakoci. Wyposacie mj rydwan w odpowiedni liczb wczni, ostrzy i maczug, i przyniecie mi moj konch. Przyniecie mi rwnie rne dobrze wrce przedmioty, jak naczynia zrobione ze zota i mosidzu wypenione kwanym mlekiem. Przygotujcie dla mnie girlandy z kwiatw, abym mg nimi ozdobi wszystkie moje czonki. Niech zabrzmi wszdzie hymny zwycistwa! Pjd ladami Bhiszmy i albo zwyci, albo zgin. Zabij Ardun, choby ochraniaa go sama mier lub sam udam si do krlestwa boga mierci Jamy. Ci,
Ksiga VII
Opowie 77
219
ktrzy pjd moim ladem s przywizani do mnie krlami o uczciwych duszach, a nie prowokatorami braterskiej wendety. W ten to sposb Karna ulegajc wasnej naturze, wychwalany przez wojownikw Kauraww wsiad do swego ozdobionego proporcem i wybijanego zotem rydwanu cignionego przez ogiery szlachetnej krwi i ruszy do walki z Pandawami szukajc zwycistwa. 2. Drona zostaje naczelnym dowdc armii Kauraww Sandaja kontynuowa: O krlu, widok Karny wsiadajcego do rydwanu i sigajcego po bro ucieszy Durjodhan i wypeni ponownie jego serce nadziej na zwycistwo. Rzek: O Karna, moje armie maj w tobie swego obroc. Zastanwmy si wic teraz, co powinnimy dalej uczyni i co jest w naszej mocy. Karna rzek: O Durjodhana, rozkazuj nam, bo to ty jeste najmdrzejszym z krlw. Nikt nie wie lepiej od ciebie, co czyni dalej. Wszyscy walczcy po twej stronie krlowie pragn usysze, co masz do powiedzenia. Ty sam nie potrafisz wypowiedzie sw, ktre byyby niewaciwe. Durjodhana rzek: O Karna, nasz naczelny dowdca Bhiszma cieszy si starszestwem, odwag, wiedz i poparciem wszystkich. Ochrania nas przez dziesi dni dokonujc wielu bohaterskich czynw i dziesitkujc wroga. Teraz jednake ley na swym ou ze strza i czeka na odpowiedni moment, aby uda si do nieba. Jak mylisz, kogo powinnimy namaci obecnie na naczelnego dowdc naszych wojsk? Bez naczelnego dowdcy nie bdziemy w stanie kontynuowa bitwy bdc jak d bez sternika, rydwan bez wonicy lub kupiec zagubiony w obcym kraju. Kto wedug ciebie byby godny tego, aby zaj miejsce Bhiszmy? Postpi zgodnie z twoj rad. Karna odpowiedzia: O krlu, wszyscy walczcy po twej stronie krlowie s wojownikami o wielkiej duszy i odwadze i kady z nich zasuguje na to, aby zosta naszym naczelnym dowdc. S wysoko urodzeni i obeznani zarwno ze sztuk walki, jak i witymi ksigami i nigdy nie porzucaj pola walki. S sobie rwni i jeeli wyrnimy jednego z nich, pozostali bd niezadowoleni i nie bd walczy w twej sprawie z wystarczajcym oddaniem. Musimy wic wybra kogo, kto ma szczeglne zasugi i tym kim jest nasz nauczyciel bramin Drona. On uczu nas wszystkich sztuki walki i cieszy si powszechnym szacunkiem. Kt byby bardziej godny tego stanowiska ni ten braminwojownik rwny nauczycielowi demonw ukrze i nauczycielowi
220
Mikoajewska
Mahabharata
bogw Brihaspatiemu? W walczcych po twej stronie armiach nie ma takiego krla, ktry odmwiby podporzdkowania si jego rozkazom. On przewysza wszystkich sw umiejtnoci walki i wiedz. Nama go na naszego naczelnego dowdc bez chwili zwoki tak jak niegdy bogowie chcc pokona demony asury namacili na swego gwnodowodzcego Skand. Durjodhana zaakceptowa sowa Karny. Uda si do Drony i rzek: O braminie, poniewa przewyszasz wszystkich krlw walczcych po naszej stronie wysokoci urodzenia, wiekiem, wiedz, odwag, samokontrol i ascez, umiejtnoci walki i znajomoci polityki i spraw ziemskich, przeto nie ma nikogo, kto zasugiwaby bardziej na bycie naszym naczelnym dowdc ni ty. Zosta wic naszym dowdc i ochraniaj nas tak jak Indra ochrania niebian. Twoim rozkazom podporzdkuje si moich jedenacie armii. Pod twoim kierunkiem pragniemy zniszczy naszego wroga. Arduna straci ca sw odwag widzc, jak stojc na czele naszych armii nacigasz ciciw swego uku. Pod twoim dowdztwem pokonamy Judhiszthir i wszystkich tych, co walcz po jego stronie. Sowa Durjodhany zostay powitane przez zgromadzonych licznie krlw okrzykami radoci i wychwalaniem bramina Drony. Drona akceptujc oferowan mu pozycj rzek: O Durjodhana, speni twe yczenie i bd walczy z Pandawami, ktrzy z szacunku do mnie nie bd walczyli ze mn ze sw pen moc. Nie potrafi jednak zabi Dhrisztadjumny, ktry narodzi si z ognia ofiarnego na prob krla Drupady z zadaniem, aby mnie zabi. To nie ja jego, lecz on mnie zabije. Majc zgod Drony twj syn namaci go na naczelnego dowdc wykonujc odpowiednie ryty. Bramini recytowali waciwe inwokacje, tancerze wykonywali odpowiednie tace. Uradowani tym wojownicy Kauraww bili w bbny i dli w swe konchy i majc Dron za swego nowego naczelnego wodza uznali Pandaww ju za pokonanych. Ducha dodawa im rwnie widok ruszajcego na pole bitewne Karny, ktrego wielbili oddajc mu cze. Patrzc na niego zapominali o katastrofie, jak byo zadanie miertelnych ran Bhiszmie i uwolnili si od wywoanego tym alu. Szeptali midzy sob: Pandawowie nie bd w stanie stawi oporu Karnie, ktry jest zdolny do pokonania armii bogw prowadzonej przez Indr. Bhiszma oszczdza Pandaww i nie chcia ich zabi. Karna jednake nie ma takich skrupuw i zabije ich w uczciwej walce .
Ksiga VII
Opowie 77
221
3. Durjodhana uzyskuje od Drony obietnic schwytania Judhiszthiry Sandaja kontynuowa: O krlu, Drona namaszczony na naczelnego dowdc rzek w obecnoci wszystkich Kauraww: O Durjodhana, skoro uhonorowae mnie jako nastpc wielkiego wojownika Bhiszmy obdarzajc mnie tytuem naczelnego dowdcy, pozwl, e ci za to odpac spenieniem twej jednej proby. Powiedz mi, co mog dla ciebie uczyni? Durjodhana po zacigniciu rady u Karny i Duhasany rzek: O Nauczycielu, jeeli faktycznie chcesz zrealizowa moje yczenie, schwytaj ywcem Judhiszthir i przyprowad go przed moje oblicze. Drona odpowiedzia: O Durjodhana, niech chwaa bdzie Judhiszthirze, ktrego chcesz jedynie wzi do niewoli. Dlaczego nie prosisz mnie o pozbawienie go ycia? Z jakiego powodu nie pragniesz jego mierci, cho znasz si doskonale na politycznej strategii? Czy nie jest prawdziwym cudem to, e sprawiedliwy Judhiszthira nazywany Krlem Prawa, nie ma takiego wroga, ktry chciaby jego mierci? Skoro nawet ty pragniesz zachowa go przy yciu, przeto, jak sdz, albo chcesz ochrania swj rd przed cakowitym wyginiciem, albo po pokonaniu Pandaww w walce chcesz odnowi z nimi braterskie stosunki oddajc im ich krlestwo. W jake szczliwej godzinie narodzi si Judhiszthira i jake susznie jest nazywany tym, ktry nie ma wroga (Adatasaru) skoro nawet ty obdarzasz go uczuciem! Durjodhana nie potrafi jednak ukry swych prawdziwych uczu i wyraz jego twarzy pozbawi Dron wszelkich zudze. Durjodhana rzek: O braminie, mier Judhiszthiry nie przyniesie mi zwycistwa. Nawet bogowie nie potrafi zabi wszystkich piciu Pandaww i ten, ktry pozostanie przy yciu zabije nas wszystkich. Schwytawszy Judhiszthir raz jeszcze wykorzystam to, e on nigdy nie amie danego sowa i jeeli raz jeszcze uda mi si go pokona w grze w koci, Pandawowie bd ponownie zmuszeni do udania si na wygnanie, bo jego modsi bracia bd mu posuszni. Takie zwycistwo bdzie trwae i z takiego to powodu, nie chc zabi Krla Prawa, lecz pragn go schwyta. Upewniwszy si, e Durjodhana chce schwyta Judhiszthir dla nieuczciwego celu, Drona, ktry zdoby wiedz i kierowa si zawsze zasadami Zysku, Prawa i Przyjemnoci, rzek: O Durjodhana, nie mog w peni obieca ci tego, o co prosisz. Schwytam Judhiszthir i oddam go tobie w niewol tylko wwczas, gdy nie bdzie on ochraniany przez Ardun. Cho jestem jego nauczycie-
222
Mikoajewska
Mahabharata
lem, a on moim uczniem, jest on ode mnie modszy, obdarzony pomylnymi znakami, skoncentrowany na swoim celu. Ponadto zdoby niebiask bro nalec do Indry i iwy i to ty sprowokowae go do walki. Nie potrafi go pokona ani bogowie, ani demony asury. Speni wic tw prob tylko wwczas, gdy uda ci si skoni Ardun do wycofania si z walki w obronie Judhiszthiry. Twj niemdry syn syszc t obietnic bramina Drona, cho ograniczon warunkiem nieobecnoci Arduny, uzna Judhiszthir za schwytanego. Chcc skoni Dron do dotrzymania sowa ogosi jego sowa wszem i wobec. Wojska Kauraww powitay obietnic Drony wielkim aplauzem. 4. Pandawowie dowiaduj si o planie Kauraww Sandaja kontynuowa: O krlu, Judhiszthira dowiedzia si szybko poprzez swych szpiegw, jaki zamiar przywieca Dronie. Zwoa zebranie wszystkich walczcych po swej stronie krlw i rzek do Arduny: O Arduna, syszae ju o intencjach bramina Drony. Podejmijmy wic odpowiednie kroki, aby uniemoliwi mu ich realizacj. Drona obieca, e schwyta mnie tylko wwczas, gdy ty sam nie bdziesz stanowi mojej ochrony. Nie oddalaj si wic zbytnio jutro ode mnie, aby uniemoliwi Dronie realizacj yczenia Durjodhany. Arduna rzek: O Krlu Prawa, chocia zabicie Drony nie jest moim przeznaczeniem, i cho wolabym sam zgin, ni walczy na mier i ycie z moim nauczycielem, nie dopuszcz do tego, aby wzi ci do niewoli. Durjodhana nigdy nie zdobdzie tego, czego tak gorco pragnie. Prdzej cay nieboskon ze swymi gwiazdami upadnie na ziemi lub ziemia rozpadnie si na drobne kawaki, ni Drona wemie ci do niewoli w czasie, gdy ja sam pozostaj przy yciu. Nie zdoa zrealizowa swego celu, choby nawet uzyska pomoc samego Indry lub Wisznu. Dopki yj nie powiniene wic obawia si tego bramina, cho w walce nie ma on sobie rwnych. Moesz w peni ufa mym sowom, bo jak wiesz zawsze realizuj swe przysigi. Zebrani krlowie powitali sowa Arduny aplauzem wykrzykujc jego chwa, dmc w swe konchy i uderzajc w bbny. Ze wszystkich stron dochodzi przeraliwy brzk uwalnianej ciciwy i uderze palcw sigajcy nieba.
Ksiga VII
Opowie 77
223
5. Sandaja wychwala heroiczne czyny wojownikw obu stron podczas jedenastego dnia bitwy Sandaja kontynuowa: O krlu, przygotowujc si do kontynuowania walki Drona uformowa armie Kauraww w formacj zwan Sakata (pojazd), podczas gdy armie Pandaww uformoway si w formacj Krauncza w ksztacie kruka. Dwaj nieporwnywalni wojownicy stali na czele swych armiiKarna i Ardunaobaj rozgniewani i poncy dz zabicia si nawzajem. Wrogie armie ruszyy przeciw sobie z impetem rozpoczynajc na polach Kurukszetry jedenasty dzie bitwy. Pocztkowo armie Pandaww nie byy w stanie zama szeregw Kauraww ochranianych przez Dron. Podobnie wojska Kauraww nie byy w stanie wedrze si w zwarte szeregi Pandaww chronione przez Ardun. Walczce ze sob oddziay zdaway si sta w miejscu bdc jak szumica od wiatru dungla. W kocu Drona przypominajcy soce swym splendorem, pdzc na swym zotym rydwanie i wystrzeliwujc swe strzay we wszystkich kierunkach zama szeregi Pandaww. Jego strzay byy jak ostre promienie soca, a on sam zdawa si mnoy w niezliczonej liczbie kopii. Dziesitkowa swymi ostrzami wojska Pandaww i nikt nawet nie mia spojrze w jego kierunku. Do walki z Dron na czele swych dywizji ruszy Judhiszthira, podczas gdy oddziay Kauraww ruszyy Dronie na pomoc. Midzy poszczeglnymi wojownikami rozgorzaa zacieka walka. akuni walczy z Sahadew amic swymi strzaami jego proporzec i ranic jego wonic. Sahadewa w odpowiedzi uderzy go swymi szedziesicioma ostrzami, obci jego proporzec, zama mu uk i zrani wonic. akuni chwytajc w do maczug zeskoczy ze rydwanu na ziemi i uderzeniem maczugi zabi jego wonic. Sahadewa uchwyci rwnie sw maczug i zeskoczywszy ze swego rydwanu ruszy na wroga. W tym samym czasie Drona walczy z krlem Drupad, a Bhima z twoim synem Wiwinsati, ktry odpowiadajc na strzay Bhimy zabi jego konie, uci jego proporzec i zama jego uk wywoujc tym aplauz onierzy Kauraww. Gdy rozgniewany Bhima zabi sw maczug jego konie, Wiwinsati uchwyciwszy tarcz i miecz zeskoczy z rydwanu i ruszy przeciw Bhimie z wciekoci rozjuszonego sonia. Krl Madrasu alja miejc si i jakby dla artu uderzy swego siostrzeca Nakul licznymi strzaami wywoujc tym jego gniew. Nakula wypuszczajc ze swego uku celne ostrza zabi konie i
224
Mikoajewska
Mahabharata
wonic alji, zama mu baldachim, obci jego proporzec, po czym zad tryumfalnie w sw konch. Satjaki atakujc Kritawarmana przeszy go siedemdziesicioma strzaami, na co Kritawarman odpowiedzia rwnie gstym deszczem strza, lecz on przyj je jak gra i pod ich uderzeniami nawet nie drgn. W tym samym czasie syn Bhimy rakszasa Ghatotkaka walczy z rakszas Alamwusz. Uywajc swej magii obaj zwodzili si setkami iluzji. Tymczasem krl Paurawa ruszy na czele swych oddziaw przeciw Abhimanju zasypujc go gradem strza. Abhimanju w rewanu obci swymi strzaami jego baldachim, poama mu uk i uderzy go siedmioma ostrzami, a jego wonic picioma. Wyj nastpnie ze swego koczanu strza zdoln do pozbawienia ycia, lecz zanim zdoa j wypuci ze swego uku, Paurawa poama jego uk i strza swoimi celnymi ostrzami. Rozgniewany tym Abhimanju uchwyci tarcz ozdobion ksiycami i miecz i wywijajc nimi wciekle zeskoczy ze swego rydwanu i ruszy bez strachu w kierunku rydwanu Paurawy. Z gonym wrzaskiem wskoczy na jego rydwan, potnym kopniciem powali na ziemi jego wonic, obci jego proporzec i uchwyciwszy go za wosy podnis go w gr tak jak ptak Garuda unosi wa wyawiajc go z gbin wodnych. Krl Dajadratha widzc jak Paurawa ze zmierzwionymi wosami zwisa bezradnie z jego doni wygldajc jak pozbawiony zmysw w zapany przez lwa, nie mg tego znie. Uchwyci swj miecz i tarcz ozdobion pawiem i wieloma maymi dzwoneczkami i zeskoczy z gonym rykiem ze swego rydwanu. Na ten widok Abhimanju wypuci ze swej doni wosy Paurawy i z szybkoci sokoa zeskoczy z jego rydwanu na ziemi. Zasaniajc si tarcz i wymachujc mieczem niszczy rzucane w niego lance i wcznie. Zblia si do Dajadrathy krokiem tygrysa, ktry atakuje sonia. Obaj skoczyli na siebie krzyujc swe miecze. Trudno byo dostrzec midzy nimi jak rnic, gdy z rwn wpraw odpierali swe uderzenia nieprzerwanie si atakujc. W kocu Dajadratha zama swj miecz uderzajc nim w tarcz Abhimanju i wycofa si z walki wsiadajc do swego rydwanu. Abhimanju zmusiwszy wroga do ucieczki powrci rwnie na swj rydwan torujc sobie drog wrd atakujcych go ze wszystkich stron onierzy Kauraww swym mieczem. Abhimanju po pokonaniu Dajadrathy zacz spala swymi strzaami oddziay Kauraww tak jak poudniowe soce spala ziemi. alja rzuci w jego kierunku elazn ognist wczni wybijan zotem. Abhimanju uchwyci j w locie jak Garuda
Ksiga VII
Opowie 77
225
chwyta wyskakujcego w gr wa wywoujc tym aplauz wrd onierzy Pandaww i z ca moc swych ramion wyrzuci j z powrotem w kierunku alji zabijajc jego wonic. onierze Kauraww nie mogc znie tych okrzykw podziwu, ktre towarzyszyy heroicznym wyczynom syna Arduny, otoczyli go ze wszystkich stron pokrywajc go potokami swych strza tak jak chmury pokrywaj deszczem gr. alja nie dajc za wygran zeskoczy ze swego rydwanu i ze sw elazn maczug w doni ruszy przeciw Abhimanju, ktry uchwyciwszy sw maczug o sile pioruna wyszed mu naprzeciw zachcajc go swoimi sowami, aby si zbliy, lecz Bhima go zatrzyma i sam ruszy przeciw alji ze swoj maczug w doni. alja ruszy mu naprzeciw. Setki onierzy widzc tych dwch potnych herosw przygotowujcych si do walki krzyczao w zachwycie brawo, brawo, bio w bbny i do w konchy. Kt inny oprcz Bhimy miaby ryzykowa uderzenie maczugi alji i kt inny oprcz alji miaby ryzykowa uderzenie maczugi Bhimy? Ich ogromne maczugi, ktrymi krcili w swych doniach, wyglday jak byski byskawic. Wrzeszczc straszliwie zbliali si do siebie zataczajc koa jak przygotowujce si do walki dzikie zwierzta. Gdy wreszcie stanli naprzeciw siebie ze swymi maczugami lekko wygitymi, wygldali jak dwa gotowe do walki byki. Ich siy byy rwne i gdy starli si ze sob aden z nich nie mg osign przewagi. Pod uderzeniem maczugi Bhimy z maczugi alji sypay si iskry. Podobnie pod uderzeniem maczugi alji iskry sypay si z maczugi Bhimy. Atakowali si nawzajem swymi maczugami jak walczce ze sob tygrysy atakuj si swymi pazurami, a sonie kami. Z ciaami pokrytymi krwi od zadawanych sobie nawzajem ran wygldali jak dwa drzewa Kinsuka pokryte krwistoczerwonym kwieciem. Dwik uderze ich maczug odbija si gonym echem. Bhima uderzany maczug alji z prawej i lewej strony nawet nie drgn bdc jak wzgrze uderzane przez piorun, podobnie nie drgn alja uderzany maczug Bhimy. W kocu pod wpywem swych wzajemnych potnych uderze obaj upadli w tym samym momencie na ziemi jak dwa maszty wznoszone podczas festiwalu powiconego Indrze. Na ten widok Kritawarman szybko zbliy si do alji, ktry lea na ziemi utraciwszy zmysy, wcign go na swj rydwan i wywiz poza zasig strza. Heroiczny Bhima w mgnieniu oka powsta z ziemi i sta ze sw maczug w doni chwiejc si na nogach. Widok krla Madrasu wywoonego z pola bitewnego przerazi onierzy Kauraww i poraeni strachem zaczli ucieka we
226
Mikoajewska
Mahabharata
wszystkich kierunkach bdc jak chmury rozpraszane przez wiatr. Uradowani tym widokiem onierze Pandaww dli radonie w swe konchy i bili w bbny. 6. Drona prbuje zrealizowa sw obietnic i schwyta Judhiszthir Sandaja kontynuowa: O krlu, syn Karny Wriszasena widzc, e wojska Kauraww zaamuj si pod naporem wroga, ruszy im z pomoc ranic tysicami swych strza ludzi, konie i sonie wroga. Pandawowie widzc spustoszenie, jakie czyni w ich oddziaach, otoczyli go ze wszystkich stron. Syn Nakuli uderzy go swymi dziesicioma ostrymi strzaami, lecz on nawet nie drgn i w rewanu zniszczy uk syna Nakuli i obci powiewajcy na jego rydwanie proporzec. Pozostali synowie Draupadi ruszyli w obronie swego brata zalewajc Wriszasen potokami swych strza. Przeciw nim ruszyli z kolei wojownicy na rydwanach prowadzeni przez syna Drony Awatthamana zasypujc ich gradem strza. Przeciw nim w obronie swych synw ruszyli Pandawowie. Wywizaa si ponownie zacieka bitwa przypominajca walk bogw z asurami. Wkrtce pod naporem Pandaww armia Kauraww zacza ponownie ucieka. Drona prbowa j zatrzyma nawoujc do powrotu. Sam unoszc si gniewem skierowa swe kare konie ku miejscu, gdzie sta Judhiszthira, ktry powita go deszczem ostrych strza z lotkami z pir ptaka Kanki. Nieustraszony Drona w rewanu sw celn strza zama jego uk. Ksi Pacalw Kumara chronicy k rydwanu Judhiszthiry ruszy naprzeciw napierajcemu Dronie zatrzymujc go swymi strzaami tak jak kontynent zatrzymuje ocean wywoujc tym gony aplauz. Z gonym wrzaskiem uderzy Dron sw strza w pier i nastpnie zasypa go tysicem ostrzy. Rozgniewany tym Drona naoy na swj uk miercionon strza i zabi heroicznego obroc Judhiszthiry. Usunwszy przeszkod zacz z impetem wdziera si w szeregi Pandaww wystrzeliwujc swe strzay we wszystkich kierunkach. Uderza po kolei wszystkich znakomitych wojownikw Pandaww. ikhandina uderzy dwunastoma strzaami, Nakul picioma, Sahadew dziesicioma, a Judhiszthir dwunastoma. Kadego z piciu synw Draupadi uderzy trzema strzaami, Satjaki picioma, a Wirat dziesicioma. Przeciw Dronie ruszy odwanie ksi Pacalw Jugandhara. Rozgniewany tym Drona zabi go sw strza o szerokim ostrzu. W obronie Judhiszthiry ruszyli wwczas krlowie Wirata i Drupada,
Ksiga VII
Opowie 77
227
ksita Kaikejw, Satjaki i dwaj ksita Pacalw, Wjaghradatta i Singhasena, otaczajc Dron ze wszystkich stron i zalewajc go deszczem strza. Wjaghradatta uderzy go pidziesicioma ostrymi strzaami wywoujc tym aplauz wrd onierzy. Rwnie Singhasena trafi go swymi celnymi strzaami. Doprowadzony tym do wciekoci Drona spojrza na nich dzikim wzrokiem i ruszy przeciw nim uderzajc palcami o ciciw swego uku, i naoywszy na strzay o szerokich ostrzach uci im ozdobione zotymi kolczykami gowy. Zalewajc wszystkich dookoa potokami strza stan przed Judhiszthir nieugity jak sama mier. Przeraani tym krlowie walczcy po stronie Pandaww zaczli ju ogasza mier Judhiszthiry, a wojownicy po stronie twych synw woali radonie: Dzi Durjodhana odnis zwycistwo! Drona schwyta Krla Prawa i przyprowadzi go przed jego oblicze! Arduna syszc te okrzyki ruszy na pomoc Judhiszthirze wypeniajc ca przestrze dwikiem k swego rydwanu i dziesitkujc wroga nieprzerwanymi strumieniami swych strza. Za jego ladem pyna rzeka krwi. Swymi ostrzami przykry niebo, ziemi i cztery kierunki, ktre stay si nie do rozrnienia. Wszystko zakryte paszczem jego strza schowao si w ciemnociach i soce zaszo zakryte chmurami kurzu. Nie mona ju byo rozrni wroga od przyjaciela. Durjodhana i Drona widzc zapadajcy zmierzch zaczli si wycofywa do swego obozu. Wojska Pandaww rwnie wycofay si do swych obozw wychwalajc Ardun tak jak prorocy wychwalaj soce. Arduna i Kryszna rwnie udali si do swego namiotu i jadc razem na jednym rydwanie ozdobionym srebrem, zotem i drogimi kamieniami swym wygldem przypominali ksiyc na obsypanym gwiazdami niebie.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Dronabhisheka Parva, Section I-XVI.
228
Mikoajewska
Mahabharata
Opowie 78 Trigartowie odcigaj Ardun od Judhiszthiry wyzywajc go do walki

1. Trigartowie chc odcign Ardun od Judhiszthiry, aby Drona mg go schwyta; 2. Arduna podejmuje wyzwanie Trigartw, bo tego nakazuje kodeks wojownika i oddala si od Judhiszthiry; 3. Drona sieje spustoszenie w armii Pandaww, lecz nie udaje mu si schwyta Judhiszthiry; 4. Bhima rusza do ataku przeciw Dronie i walczy z Bhagadatt i jego soniem; 5. Arduna rusza do walki z Bhagadatt pokonujc najpierw wyzywajcych go do walki Samsaptakw; 6. mier krla Bhagadatty; 7. Arduna kontynuuje walk siejc spustoszenie wrd Kauraww; 8. mier krla Nili; 9. mier braci Karny.
Drona zawstydzony, e nie zrealizowa swej obietnicy, rzek do Durjodhany: O krlu, mwiem ci, e nikt nie potrafi wzi Judhiszthiry do niewoli, gdy Arduna jest w pobliu, aby go broni. Niech kto wyzywajc Ardun do walki odcignie go w odlege miejsce, tak e nie bdzie mg przyby mu z pomoc. Wwczas przedr si przez szeregi Pandaww i go pochwyc. Krl Trigartw Suarman rzek: O krlu, Arduna bez przerwy upokarza mnie i moich braci. Cigle nas pokonuje, cho zadajemy mu rany. Nie potrafi w nocy spa mylc o tej habie! Pozwl nam uczyni to, co sugeruje Drona. Wyzywajc go do walki zacigniemy go w odlege miejsce i tam albo go zabijemy, albo sami zginiemy! (Mahbharta, Drona Parva, Section XVII) 1. Trigartowie chc odcign Ardun od Judhiszthiry, aby Drona mg go schwyta Sandaja rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, po zapadniciu zmroku i wycofaniu si armii Pandaww i Kauraww do swych obozw bramin Drona zawstydzony, e nie zrealizowa swej obietnicy, rzek do Durjodhany: O krlu, mwiem ci, e nikt nie potrafi wzi Judhiszthiry do niewoli, gdy Arduna jest w pobliu, aby go broni. Niech kto wyzywajc Ardun do walki odcignie go w odlege miejsce, tak e nie bdzie mg przyby mu z pomoc. Wwczas przedr si przez szeregi Pandaww i go pochwyc. Krl Trigartw Suarman rzek: O krlu, Arduna bez przerwy upokarza mnie i moich braci. Cigle nas pokonuje, cho zadajemy mu rany. Nie potrafi w nocy spa mylc o tej habie! Pozwl nam uczyni to, co sugeruje Drona. Wyzywajc go do walki
Ksiga VII
Opowie 78
229
zacigniemy go w odlege miejsce i tam albo go zabijemy, albo sami zginiemy! Piciu braci SuarmanaSatjaratha, Satjawarman, Satjawrata, Satjeszu, Satjakarmanz ktrych kady dowodzi dziesiciotysiczn dywizj zoon z onierzy gotowych do walki na mier i ycie zwanych Samsaptakami, poparo jego sowa swymi przysigami. Kady z nich rozpali wity ogie, ubra sw zbroj i po opasaniu si zdjt z uku ciciw i sznurem zrobionym z trawy kua obmy si w oczyszczonym tuszczu obdarowujc rwnoczenie braminw wykonujcych rytuay ofiarne. Kady z nich nie mia ju wicej zada do wykonania na tym wiecie i w peni zasuy sobie na bogosawione rejony nieba przeznaczone dla herosw zdecydowanych na to, by zwyciy lub zgin na polu bitewnym. W obecnoci witego ognia kady z nich przysig, e albo zabije Ardun, albo sam zginie. 2. Arduna podejmuje wyzwanie Trigartw, bo tego nakazuje kodeks wojownika i oddala si od Judhiszthiry Trigartowie chcc zrealizowa swe przysigi wyzwali Ardun do walki odcigajc go na poudnie pola bitewnego, podczas gdy Judhiszthira walczy w jego kracu pnocnym. Arduna widzc ich upr rzek do Judhiszthiry: O krlu, nie mog nie podj rzucanego mi wyzwania, gdy tego zakazuje kodeks wojownika. Daj mi wic swe pozwolenie na walk z krlem Suarmanem i jego brami. Pozwl mi zabi zarwno ich samych jak i podajce za nimi oddziay Samsaptakw! Judhiszthira rzek: O bracie, walcz z Trigartami. Pamitaj jednak o zamiarach Drony i o tym, jakiego podj si on zadania. Dziaaj tak, aby uniemoliwi mu jego realizacj. Arduna rzek: O krlu, niech dzi ochrania ci Satjadit. Ten wielki wojownik nie dopuci do tego, aby Drona wzi ci do niewoli. Gdyby jednak zosta on zabity, nie pozostawaj ani chwili duej na polu bitewnym, choby nawet ochraniay ci wszystkie nasze armie. Judhiszthira uciska serdecznie swego brata bogosawic go. Kaurawowie widzc, e Arduna oddala si od miejsca, gdzie sta Judhiszthira, nie posiadali si z radoci i ruszyli wciekle do ataku przeciw Judhiszthirze. Tymczasem zdecydowani na mier i ycie Samsaptakowie uformowali swe oddziay w formacj w ksztacie p-ksiyca i na widok zbliajcego si do nich Arduny wrzasnli jednym wielkim gosem wypeniajc nim ca przestrze. Arduna widzc ich
230
Mikoajewska
Mahabharata
radosne podniecenie rzek do Kryszny z lekkim umiechem: O Kryszna, spjrz na braci Trigartw i ich onierzy. Raduj si, cho powinni paka. Ju niedugo zaprowadz ich wszystkich przy pomocy moich strza do tego wiecznego miejsca, gdzie aden tchrz nie ma dostpu. Arduna gotowy do walki zad w konch i od jej potnego dwiku wszystko co ywe stano bez ruchu jak sparaliowane. Trigartowie odzyskali szybko utracone zmysy i zalali Ardun potokami strza, ktre on poama swymi pidziesicioma strzaami. Kady z braci Trigartw uderzy go wwczas dziesicioma strzaami, a on w rewanu uderzy kadego z nich trzema. Ponc gniewem ponownie zalali go niezliczon iloci strza, ktre opady na jego rydwan jak rj pszcz na pokryte kwieciem drzewo. Trzydzieci ostrzy twardych jak diament ze zotymi lotkami przebio jego diadem. W diademie ozdobionym strzaami wyglda jak otoczone promieniami wschodzce soce. Sw strza o szerokim ostrzu zdar z doni Sawahu skrzany ochraniacz. Innymi strzaami zama uk Sudhanwana i zabi jego ogiery, po czym jedn celn strza uci mu gow ozdobion turbanem. mier tego nieustraszonego wojownika przerazia onierzy Trigartw, ktrzy zaczli ucieka kierujc si ku miejscu, gdzie na czele swej armii sta Durjodhana. Rozgniewany Arduna ciga ich setkami strza, podczas gdy krl Trigartw, chcc ich zatrzyma, woa za nimi: Zatrzymajcie si! Nie omieszajcie si swym tchrzostwem w oczach caego wiata! Samsaptakowie otrzsnli z siebie swj strach i z gonymi bojowymi okrzykami, dmc w konchy powrcili na pole bitewne gotowi do walki z sam mierci. Arduna widzc ich powrt rzek do Kryszny: O Kryszna, przygotuj si do zacitej walki. Ci onierze nie zaprzestan ataku. To prawdziwi Samsaptakowie, ktrzy lubowali, e w walce ze mn albo zwyci, albo zgin. Niech wic poczuj straszliw potg mojej broni i mego uku Gandiwy. Zabij ich wszystkich bdc jak Rudra, ktry zabija wszystkie ywe istoty na koniec eonu. Kryszna zadowolony z jego sw pogna konie we wskazanym przez niego kierunku. Ich zaprzony w gniade ogiery rydwan zataczajc koa i poruszajc si zrcznie w rnych kierunkach wyglda jak niebiaski pojazd na firmamencie. Tymczasem walczca po stronie Trigartw armia pastuchw Narajanw, ktr Kryszna odda niegdy pod komend Durjodhanie, uzbrojona w rne rodzaje broni otoczya Ardun ze wszystkich stron zalewajc go potokami strza. Ich strzay pokryy cakowicie jego rydwan czynic go niewidocznym. Arduna ze zdwojon
Ksiga VII
Opowie 78
231
przez swj gniew energi i zmarszczonymi brwiami zad w sw konch Dewadatt i wystrzeli pocisk zwany Twasztra zdolny do zabicia za jednym uderzeniem duej iloci wroga. Dziki temu pociskowi Arduna i Kryszna zaczli powiela si w tysicach kopii i onierze wrogiej armii tracc orientacj zaczli zabija si nawzajem widzc w sobie nawzajem Ardun, a w swych ukach Gandiw. Pozbawieni rozumu i pokryci krwi wysyali si nawzajem do krlestwa boga mierci Jamy. Arduna z dzikim miechem dziesitkowa swymi strzaami pozostae oddziay Trigartw, ktre jednak nie dajc za wygran ponownie zasypay jego rydwan gradem strza, czynic go niewidocznym. Widzc, e ich strzay dosigaj celu, krzyczeli radonie, dli w konchy i bili w bbny. Kryszna osabiony i pokryty potem rzek do Arduny: O Arduna, gdzie jeste? Czy cigle yjesz? Nie mog ci nigdzie dostrzec! Arduna syszc te sowa Kryszny wypuci ze swego uku pocisk Wajawja, ktry natychmiast rozproszy zalewajc ich ulew strza. Bg wiatru Waju, od ktrego pochodzia ta bro, rozproszy tumy Samsaptakw, jakby byli gr suchych lici opadych z drzew. Arduna ciga ich tysicami swych strza obcinajc im gowy i siejc wrd nich spustoszenie. Pole bitewne swym wygldem coraz bardziej przypominao krlestwo boga mierci Jamy. 3. Drona sieje spustoszenie w armii Pandaww, lecz nie udaje mu si schwyta Judhiszthiry Sandaja kontynuowa: O krlu, w czasie gdy Arduna walczy z Trigartami na poudniu pola bitewnego, Drona na czele licznych oddziaw ruszy w kierunku pnocnym, gdzie sta Judhiszthira z nadziej schwytania go i oddania w rce Durjodhany. Judhiszthira widzc, e Drona uformowa oddziay Kauraww w formacj Garudy rozkaza uformowa swe wojska w pkole. Rzek do swego naczelnego wodza: O Dhrisztadjumna, uczy wszystko, co w twej mocy, aby uniemoliwi temu braminowi wzicie mnie do niewoli. Dhrisztadjumna odpowiedzia: O krlu, dopki yj, nie masz powodu do niepokoju. Drona nie potrafi pokona mnie w walce. Wojska Kauraww stary si ponownie z wojskami Pandaww. Dhrisztadjumna ruszy z impetem przeciw Dronie. Twj syn Durmukha zalewajc Dhrisztadjumn potokami strza ruszy Dronie na pomoc. Nieustraszony Dhrisztadjumna odpowiedzia deszczem strza kierujc je zarwno przeciw niemu jak i Dronie. Bohaterski Durmukha nie dajc za wygran dalej zasypywa
232
Mikoajewska
Mahabharata
Dhrisztadjumn gradem strza, podczas gdy Drona dziesitkowa swymi strzaami oddziay Judhiszthiry. Honorowa i zgodna z reguami walka szybko zaamaa si i przeksztacia w chaotyczn bitw wszystkich z wszystkimi. Wszystkich opanowa gniew i nikt ju nie mia dla nikogo litoci. Drona przedar si przez oddziay Pandaww w poblie Judhiszthiry i zasypujc go swymi strzaami wywoa tym wrd nich okrzyki przeraenia. W obronie Judhiszthiry ruszy ksi Pacalw Satjadit i swymi picioma mierciononymi jak jad wa strzaami pozbawi zmysw jego wonic. Innymi strzaami uderzy jego ogiery i przeszy samego Dron. Podniecony walk i gniewem, zataczajc koa swym rydwanem zbliy si jeszcze bardziej do rydwanu Drony i obci zdobicy go proporzec. Drona w rewanu sw celn strza zama jego uk i przeszy go dziesicioma ostrzami. Satjadit uchwyci szybko nowy uk i uderzy Dron trzydziestoma strzaami z lotkami z pir ptaka Kanki, czym wywoa gony aplauz wrd onierzy Pandaww. Do walki z Dron doczy Wrika uderzajc go w pier swymi szedziesicioma strzaami. Drona pokryty gsto strzaami swych wrogw otworzy szeroko oczy, aby nabra w ten sposb energii. Z odrodzonymi siami swymi celnymi strzaami poama uki Satjadita i Wriki i nie zaprzestajc ataku zabi Wrik, jego wonic i jego ogiery. Rozgniewany tym Satjadit uchwyci nowy, jeszcze mocniejszy uk i swymi strzaami przeszy ponownie Dron, jego wonic i jego ogiery. Drona nie mogc tego duej znie i nastawiwszy si na mier swego wroga zalewa go nieprzerwanym strumieniem strza. Jednake Satjadit nie dajc za wygran cigle chwyta za nowy uk, odpowiadajc swymi strzaami na jego strzay. Doprowadzony tym do wciekoci Drona naoy na ciciw swego uku strza z gowic w ksztacie pksiyca i obci mu gow. Judhiszthira widzc mier Satjadita i majc na uwadze pouczenia Arduny, cho wspierany przez liczne oddziay Pacalw, Kekajw, Matsjw, Cedw i Kosalw, pogna swe konie, aby wycofa si z bezporedniego pola walki. Drona rzuci si za nim w pogo spalajc swymi strzaami jego oddziay tak jak ogie spala stos wysuszonego drewna. Do walki z Dron ruszy modszy brat krla Matsjw atanika. Z dzikim wrzaskiem uderzy go, jego konie i wonic szecioma ostrzami specjalnie wygadzonymi rk kowala i jasnymi jak promienie soca. I nie zaprzestajc wypuszczania strza ze swego uku pokry go nimi jak gstym paszczem. Rozgniewany tym Drona naoy na swj uk strza ostr jak brzytwa i obci mu ni
Ksiga VII
Opowie 78
233
gow ozdobion zotymi kolczykami. Przeraeni jego mierci Matsjowie zaczli ucieka. Pod naporem strza Drony zaczli rwnie ucieka Pacalowie, Cedowie, Kekajowie i Kosalowie. Bysk jego uku i brzk uwalnianej ciciwy zdawa si dochodzi z wszystkich stron. Ten nieustraszony, prawy, prawdomwny, posiadajcy wiedz i samo-kontrol bramin sia w oddziaach Pandaww spustoszenie rozlewajc za sob rzek krwi unoszc zabitych wprost do krlestwa boga mierci Jamy. By jak wielbiony przez bogw i demonw asurw Wisznu czynicy pogrom wrd dajtjw. Judhiszthira widzc zniszczenie, jakie Drona uczyni w oddziaach jego sprzymierzecw, ruszy przeciw niemu na czele swej armii otaczajc go ze wszystkich stron. Armie Kauraww ruszyy natychmiast Dronie na pomoc. onierze Pandaww uderzali Dron gradem strza, lecz on nieustraszony wdziera si wytrwale w ich szeregi rewanujc si swymi celnymi strzaami i zabijajc wielu. W kocu pod naporem wciekych strza Drony i wspierajcych go Kauraww Judhiszthira ze sw armi musia si wycofa. 4. Bhima rusza do ataku przeciw Dronie i walczy z Bhagadatt i jego soniem Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, twa opowie o heroicznych wyczynach Drony raduje moje serce. Czy po tym, jak zmusi on do ucieczki Pandaww i Pacalw, znalaz si wrd nich jeszcze kto, kto odway si zaatakowa go ponownie? Sandaja rzek: O krlu, twj syn Durjodhana zadowolony z uczynkw Drony rzek do Karny: O Karna, spjrz na armi naszego wroga, ktra ucieka przed strzaami Drony jak przeraone stado jeleni przed lwem. Nie odwa si dzi powrci na pole bitewne i stawi mu ponownie czoa. Powala on ich na ziemi jak huragan potne drzewa. Rozproszeni przez jego strzay rozbiegaj si bezradnie we wszystkich kierunkach. S jak bezwadny stos drewna lub jak stado soni w czasie poogi. Jake ogromn rado sprawia mi widok Bhimy opuszczonego przez swych onierzy i otoczonego z wszystkich stron przez moich! Zwycistwo naley do Drony i jeszcze dzi ten potny syn Pandu straci ycie! Karna rzek: O krlu, wojownik taki jak Bhima nie porzuci pola bitewnego nawet za cen ycia i nie bdzie spokojnie znosi tryumfalnych okrzykw wroga. Nie moemy uzna jeszcze Pandaww za pokonanych. Odwani i wprawni w uywaniu broni s zdolni do stawiania nam dalej oporu. Nie powinnimy liczy na
234
Mikoajewska
Mahabharata
to, e zaprzestan walki, zanim zrealizuj wszystkie przysigi, ktre poczynili wwczas, gdy prbowalimy ich spali i gdy pokonalimy ich w grze w koci. Spjrz na Bhim, jak sam jeden dziesitkuje nasze oddziay. Z ca pewnoci jeszcze dzi zabije wielu. Za jego przykadem do walki ruszy ponownie Satjaki, a za nim caa armia Pandaww i Pacalw. Wszyscy ci wojownicy o wielkiej odwadze skupili si wok niego jak chmury wok soca i ruszyli razem przeciw Dronie. Potrafi mu si przeciwstawi i mog go zabi tak jak stado wilkw potrafi zabi sonia. Durjodhana widzc, e armie Pandaww zorganizoway si ponownie i ruszyy do ataku przeciw Dronie, sam pospieszy mu z pomoc prowadzc za sob swych braci i sw potn armi. Walka rozgorzaa na nowo. Durjodhana ze sw dywizj jedcw na soniach ruszy do ataku przeciw Bhimie, ktry wyruszy mu naprzeciw. Pod naporem strza Bhimy potne jak gry sonie broczce krwi rzuciy si do ucieczki. Bhima przegania je tak jak wiatr przegania burzowe chmury. Durjodhana doprowadzony tym do wciekoci przeszy go swymi strzaami. Rwnie wcieky Bhima odpowiedzia swymi celnymi ostrzami. Durjodhana, cho z ciaem pokrytym licznymi strzaami, miejc si dziko zala go ponownie deszczem swych ostrzy o sile sonecznych promieni. Bhima w rewanu zama jego uk i obci powiewajcy na jego rydwanie proporzec ozdobiony drogimi kamieniami i wizerunkiem sonia. Na pomoc Durjodhanie ruszy krl Angw na swym soniu prowadzc za sob sw dywizj. Bhima przeszy zbliajcego si sonia dug strza, ktra po przebiciu go utkwia w ziemi i so pad na ziemi jak gra od uderzenia pioruna. Razem z nim upad krl Angw, ktremu Bhima obci gow sw strza o szerokim ostrzu. Dywizja jedcw na soniach widzc mier swego krla rzucia si do ucieczki tratujc po drodze wasn piechot. Do walki z Bhim ruszy wwczas krl Bhagadatta na swym synnym soniu Supratika. So zbliy si do jego rydwanu i stajc na dwch nogach z trb wzniesion do gry jej jednym uderzeniem rozbi rydwan w drobny proch. Bhima, ktry zdoby wiedz zwan Andalikabedha, zamiast ucieka, schowa si pod cielskiem sonia grzmocc go piciami w brzuch. So, ktry chcia go dosign trb i zabi, zacz krci si w kko jak koo garncarskie. Gdy si tym zmczy, Bhima, ktry mia si dziesiciu tysicy soni, wyszed spod jego brzucha i stan przed nim. So uchwyci go sw trb, lecz Bhima uwolni si szybko z jego ucisku i schowa si ponownie pod jego brzuchem, aby czeka tam na przybycie swej wasnej dywizji. Gdy ukryty na
Ksiga VII
Opowie 78
235
brzuchu sonia znikn z widoku walczcych, z wszystkich stron zaczy dochodzi okrzyki: Bhima zosta zabity przez sonia! Jednake gdy nadszed odpowiedni moment Bhima wyszed spod brzucha sonia i zacz z wielk szybkoci ucieka. Tymczasem Judhiszthira wspierany przez onierzy Pacalw mylc, e Bhima zosta zabity, otoczy krla Bhagadatt na jego soniu ze wszystkich stron zasypujc go tysicami strza. Bhagadatta niszczy je przy pomocy elaznego haku tratujc rwnoczenie onierzy wroga przy pomocy swego sonia. Do walki z nim na swym szybkim soniu ruszy krl Dasarnw uderzajc jego sonia w bok. Midzy dwoma soniami wywizaa si zacita walka. Supratika krcc si wkoo i atakujc wciekle swego przeciwnika przebi mu w kocu bok swymi kami kadc go trupem. Bhagadatta z kolei swymi szecioma lancami pozbawi ycia jego jedca. Judhiszthira wspierany przez licznych wojownikw otoczy Bhagadatt zwartym piercieniem zalewajc go nieprzerwanym potokiem strza, lecz on siedzia na swym soniu nieporuszony wygldajc jak gra otoczona przez gsty las. Skierowa swego sonia przeciw Satjaki i rozwcieczona bestia w jednym mgnieniu oka poamaa jego rydwan. Sam Satjaki zdoa jednak uratowa si ucieczk. Podobnie jego wonica, ktry pozostawiajc konie ich wasnemu losowi pody za Satjaki. Tymczasem so Bhagadatty razem ze swym jedcem zdoa wydosta si z otaczajcego go piercienia rydwanw zabijajc po drodze wielu krlw. Biegajc z rykiem w rnych kierunkach zdawa si mnoy w swych licznych kopiach. Jego jedziec Bhagadatta zabijajcy swymi strzaami setki onierzy Pandaww wyglda jak sam Indra jadcy na swym soniu Airawacie i poraajcy swymi strzaami danaww. Bhima widzc, e Pacalowie i Pandawowie w przeraeniu uciekaj, ruszy ponownie przeciw Bhagadacie i jego soniowi, ktry tymczasem nabra wody w trb i opluwajc ni zbliajce si ku niemu konie przestraszy je i przeraone konie poniosy rydwan Bhimy w odlege miejsce. Do walki z Bhagadatt ruszy na swym rydwanie odwany Rucziparwan zasypujc go strzaami. Bhagadatta w rewanu sw prost strza wysa go do krlestwa boga mierci Jamy. Widzc jego mier Pandawowie zarzucili Bhagadatt gradem strza, lecz on kierujc zrcznie swym soniem unika ich nie zaprzestajc sia spustoszenia w ich szeregach swymi ostrzami. Abhimanju chcc zabi tego rozszalaego sonia przeszy go dwunastoma ostrzami, Jujutsu uderzy go dziesicioma, a kady z
236
Mikoajewska
Mahabharata
piciu synw Draupadi przeszy go trzema. Gdy wcieke zwierz poprzebijane licznymi strzaami i poganiane przez swego jedca zaczo tratowa onierzy po swych obu stronach, oddziay Pandaww rzuciy si do ucieczki bdc jak ptaki atakowane przez spy. Ten wielki so poganiany elaznym hakiem by jak uskrzydlona gra z dawnych lat, a jadcy na nim krl Bhagadatta rozgramia onierzy Pandaww tak jak niegdy asura Wiroczana rozgramia wojska niebian. Pole bitewne smaga porywisty wiatr i unoszce si w gr chmury kurzu pokryy ciemnoci niebo, ludzi i zwierzta. Walczcym wydawao si, e ten jeden przeraliwy so rozmnoy si w wielu kopiach i wciekle tratuje cae pole. 5. Arduna rusza do walki z Bhagadatt pokonujc najpierw wyzywajcych go do walki Samsaptakw Sandaja kontynuowa: O krlu, posuchaj teraz o heroicznych czynach Arduny. Arduna widzc wznoszcy si ku grze kurz i syszc lamenty dochodzce z tego miejsca, gdzie Bhagadatta na swym soniu tratowa oddziay Pandaww, rzek do Kryszny: O Kryszna, z tego straszliwego zgieku wnosz, e krl Bhagadatta przystpi do ataku. Nie znam takiego jedca na soniu, ktry mgby mu w walce dorwna. Rwnie jego so nie ma rwnego sobie rywala. Jest zrczny, nie poddaje si zmczeniu i jest nie do pokonania przy pomocy adnej broni. Potrafi znie nawet dotyk ognia. Sam jeden zmiady na proch nasze oddziay. Nikt poza nami nie jest w stanie zatrzyma tej wciekej bestii. Udajmy si wic czym prdzej tam, gdzie krl Bhagadatta masakruje nasze oddziay. Jeszcze dzi wyl do krlestwa Indry tego aroganckiego krla, ktry sw wiar w swe siy opiera na wierze w si swego sonia! Kryszna pokierowa konie na pnoc spieszc na pomoc Pandawom. W poowie drogi zatrzymay ich jednak oddziay powracajcych na pole bitewne Samsaptakw w liczbie czternastu tysicy, zoonych z pastuchw Narajanw i Gopalw tworzcych niegdy armi Kryszny, wyzywajc ich ponownie do walki. Arduna stajc w obliczu koniecznoci wyboru midzy swym obowizkiem obrony Judhiszthiry przed Bhagadatt i obowizkiem podjcia rzuconego mu do walki wyzwania zastanawia si przez chwil na tym, co uczyni. W kocu zdecydowa si zawrci i podj walk z Samsaptakami, cho wiedzia, e tego wanie chcieli Durjodhana i Karna.
Ksiga VII
Opowie 78
237
Samsaptakowie zasypali Ardun z Kryszn tysicami swych strza czynic ich niewidocznymi. Kryszna zla si potem i by bliski omdlenia. Arduna przywoa wwczas pocisk Brahmy i pozbawi nim ycia nieomal wszystkich Samsaptakw. Od jego uderzenia upadao na ziemi tysice odcitych ramion z domi trzymajcymi w swym miertelnym ucisku miecze, maczugi, strzay i uki, tysice obcitych proporcw, tysice wojownikw i ich wonicw, tysice soni potnych jak wzgrza i ich jedcw. Wrogie oddziay uderzone broni rozgniewanego Arduny wyglday jak zniszczony przez poar las. Wszystkie ywe istoty patrzce na jego wyczyn woay z zachwytem: Wspaniale, wspaniale. Kryszna rzek do Arduny: O Arduna, sam jeden zabie dzisiaj tysice Samsaptakw walczcych na mier i ycie. Zaiste takiego wyczynu nie byby w stanie dokona nawet Indra, Jama, czy Kubera. Arduna rzek: O Kryszna, udajmy si czym prdzej na pomoc Judhiszthirze. Prowad nasze ogiery tam, gdzie krl Bhagadatta na swym soniu tratuje naszych onierzy . 6. mier krla Bhagadatty Sandaja kontynuowa: O krlu, Kryszna na prob Arduny pogna ich przykryte zot zbroj szybkie jak myl gniade ogiery w kierunku dywizji twych synw prowadzonych do walki przez bramina Dron. Jednake zanim zdoali tam dotrze, drog przeci im krl Trigartw ze swymi brami wyzywajc Ardun do walki. Arduna rzek do Kryszny: O Kryszna, c mam czyni? Powinienem pospieszy na pomoc naszej armii dziesitkowanej przez Dron, lecz Trigartowie wyzywaj mnie ponownie do walki i nie powinienem ich wyzwania odrzuca. Kryszna bez sowa skierowa ich rydwan przeciw Trigartom. Arduna napi swj uk i uderzy Suarmana siedmioma strzaami, zama mu uk i obci proporzec. Nastpnie szecioma mierciononymi ostrzami pozbawi ycia jego braci. Rozgniewany tym Suarman rzuci w kierunku Arduny sw elazn wczni wygldajc jak w, a w kierunku Kryszny sw lanc. Arduna poama je przy pomocy celnych strza i zasypujc Suarmana nieprzerwanym gradem strza pozbawi go zmysw. Kryszna pogna wwczas konie w kierunku pnocnym, gdzie krl Bhagadatta na swym soniu tratowa oddziay Pandaww. Arduna zala wspierajce Bhagadatt oddziay Kauraww swymi strzaami tak jak Indra zalewa yzne pola deszczem. Konsumujc je tak jak ogie konsumuje wysuszon traw zbliy si do Bhagadatty tak jak ptak Garuda zblia si do wa zamierzajc go
238
Mikoajewska
Mahabharata
zje. Dziesi tysicy nieustraszonych ucznikw otoczyo go ze wszystkich stron, chcc go zatrzyma, lecz on stratowa ich swymi strzaami tak jak mody rozgniewany so tratuje odygi lotosw. Krl Bhagadatta widzc pogrom czyniony przez Ardun i Kryszn ruszy ku nim na swym przeraliwym soniu zalewajc ich deszczem strza, lecz Arduna poama je wszystkie swymi ostrzami, zanim zdoay do nich dotrze. Niezraony tym Bhagadatta nie zaprzestawa zasypywania ich gradem strza i poganiajc hakiem swego sonia par ku nim chcc ich stratowa. Jednake Kryszna kierujc zrcznie komi i rydwanem unikn uderzenia sonia, ktry nie mogc zatrzyma si w swym rozpdzie min ich odsaniajc swe tyy. Arduna z atwoci mg wwczas zabi zarwno sonia jak i jedca uderzajc ich w plecy, lecz tego nie uczyni mimo swego gniewu pamitajc, e zabijanie kogo, kto nie moe si broni jest niezgodne z reguami honorowej walki. Wszystkie ywe istoty patrzyy z pen podziwu zgroz na walk Arduny i Kryszny z krlem Bhagadatt, ktry zasypywa ich gradem strza z wysokoci swego sonia, widzc ich ju w ucisku mierci. Bhagadatta uderzy Kryszn licznymi elaznymi strzaami ze zotymi lotkami, ktre odbiy si od niego i zakopyway si w ziemi. Rozgniewany tym Arduna poama jego uk i zabi onierzy chronicych bokw jego sonia. Bhagadatta rzuci wwczas w kierunku Arduny czternastoma ostrymi lancami byszczcymi jak promienie soca, lecz Arduna zama kad z nich na trzy kawaki i nie zaprzestajc wypuszczania ze swego uku potoku strza zniszczy zbroj chronic jego sonia, ktra z brzkiem opada na ziemi. Bhagadatta w odpowiedzi rzuci w Kryszn elazn wczni wybijan zotem, ktr Arduna zama na dwoje i zalewajc Bhagadatt nieprzerwanym strumieniem strza obci jego proporzec i chronicy go przed socem baldachim, po czym miejc si dziko przebi go dziesicioma ostrzami z lotkami z pir ptaka Kanki doprowadzajc go tym do wciekoci. Bhagadatta gono krzyczc rzuci w kierunku Arduny sw lanc, ktra otara si o zdobicy jego gow diadem. Arduna poprawi na gowie swj diadem i zawoa: O Bhagadatta, przyjrzyj si dobrze otaczajcemu ci wiatu, bo widzisz go ostatni raz! Bhagadatta odpowiedzia potokiem strza. Arduna w rewanu zniszczy jego uk i koczany i przeszy go siedemdziesicioma dwoma ostrzami. Bhagadatta kipic gniewem i cierpic przenikliwy bl od otrzymanych ran skoncentrowa swe myli wypowiadajc wite mantry i dziki nim przemieni swj hak do poganiania sonia w potny pocisk Waisznawa i wyrzuci go mierzc w pier Arduny.
Ksiga VII
Opowie 78
239
Kryszna widzc ten zbliajcy si do Arduny pocisk szybko zasoni go wasn piersi i uderzajcy go z impetem pocisk przemieni si w zdobic szyj Kryszny girland. Zaskoczony zachowaniem Kryszny Arduna rzek z oburzeniem: O Kryszna, dlaczego amiesz dane sowo? Obiecae, e bdziesz jedynie powozi moimi komi bez angaowania si w walk! Nie powiniene wic walczy, dopki ja sam jestem zdolny do stawiania skutecznego oporu moim wrogom. Wiesz doskonale, e przy pomocy swego uku i strza potrafi zniszczy cay wszechwiat cznie z wszystkimi bogami, asurami i ludmi! Kryszna rzek: O Arduna, posuchaj, co mam do powiedzenia. Ja sam mam cztery formy, ktre s wiecznie zaangaowane w ochranianie wszystkich trzech wiatw. Dzielc moj Ja na cztery czci uprawomocniam (wywicam) w nich dobro. Jedna z moich form, ktra pozostaje na ziemi jest zaangaowana w ascetyczne praktyki ascetw. Inna widzi dobre i ze uczynki. Moja trzecia forma wstpuje w wiat czowieka i angauje si w dziaanie. Moja czwarta forma jest z kolei pogrona we nie przez tysic lat. I ta forma mojej Jani, ktra po upywie tysica lat budzi si ze snu, w momencie przebudzenia spenia proby osb, ktre na to zasuyy. W dawnych czasach Ziemia wiedzc, e nadchodzi moment, w ktrym si budz, poprosia mnie o pocisk Waisznawa dla swego syna asury Naraki, dziki ktremu byby on nie do pokonania przez bogw i przez demony. Naraka otrzymawszy ode mnie ten pocisk zawsze spala nim swych wrogw. Nawet Indra i iwa nie potrafili si przed nim obroni. Pewnego dnia Naraka obdarowa nim krla Bhagadatt czynic go w ten sposb nie do pokonania. Majc na uwadze twe dobro zamaem sw obietnic i pozbawiem ten pocisk jego mocy. Bhagadatta straciwszy swj pocisk straci sw moc. Zabij go wic teraz tak jak ja sam zabiem kiedy demona Narak majc na uwadze dobro wszystkich wiatw. Arduna syszc te sowa Kryszny pokry krla Bhagadatt chmur ostrych strza i jedn dug strza trafi jego sonia midzy dwa paty czoowe. So upad uderzajc w ziemi sw trb i gono ryczc wyzion ducha. Rwnie Bhagadatta trafiony w pier dug strza z gowic w ksztacie pksiyca wypuci z doni uk i strzay i pad martwy na ziemi. Zdobicy jego gow turban upad jak ucity od odygi kwiat lotosu, a on sam ozdobiony zotymi girlandami upad na ziemi ze swego ozdobionego zotem sioda jak kwiat Kinsuka zerwany przez wiatr ze szczytu gr. Arduna, syn Indry, zabijajc tego krla, ktry sam potny jak
240
Mikoajewska
Mahabharata
Indra by przyjacielem Indry, zabi ponownie nadziej twych synw na zwycistwo. 7. Arduna kontynuuje walk siejc spustoszenie wrd Kauraww Sandaja kontynuowa: O krlu, po zabiciu krla Bhagadatty wyposaonego w ogromn energi Arduna okry go pobonie oddajc honory jego walecznoci. Zaraz potem wyzwali go do walki dwaj synowie krla gandharww spowinowaceni z akunim o imionach Wriszaka i Aczala, ktrzy zasypali go gradem ostrych strza. Arduna w odpowiedzi zabi konie i wonic Wriszaki, poama jego uk, obci proporzec i baldachim na jego rydwanie i przykrywajc chmurami swych strza prowadzone przez akuniego atakujce go oddziay gandharww wysya do krlestwa boga mierci Jamy piciuset odwanych gandharww ze wzniesion broni. Wriszaka porzuci swj zniszczony rydwan i przesiad si do rydwanu swego brata, skd obaj razem zalewali Ardun nieprzerwanymi strumieniami strza ranic go tak jak w dawnych czasach Wrtra zrani Indr. Rozgniewany tym Arduna przeszy ich stojcych obok siebie na jednym rydwanie sw jedn strza pozbawiajc ich ycia. I ci dwaj herosi upadli rwnoczenie na ziemi zdobywajc niebo i zyskujc saw. Twoi synowie widzc mier tych bohaterskich gandharww zalali Ardun potokami strza. Do ataku na niego ruszy akuni zdolny do stwarzania setek rnych iluzji powodujcych dezorientacj. Spowodowa, e na Ardun zaczy z wszystkich stron spada rne rodzaje broni i w jego kierunku zaczy biegn gromady rnych wygodzonych zwierzt, jak osy, jelenie, wielbdy, bawoy, tygrysy, lwy, wilki, mapy, spy i we. Arduna zniszczy je wszystkie pokrywajc je chmurami swych strza. Wwczas rydwan Arduny pokrya gsta ciemno, w ktrej z wszystkich stron dochodziy karcce go gosy. Arduna rozproszy j szybko swym pociskiem Djotiszka. Gdy ciemnoci zniky, pojawiy potne zalewajce wszystko wody. Arduna wysuszy je sw broni Aditja. I gdy Arduna swymi pociskami zniszczy wszystkie stwarzane przez akuniego iluzje, akuni uciek jak zwyky tchrz wykorzystujc rczo swych ogierw. Arduna nie zaprzestawa walki i pokry atakujce go ponownie oddziay Kauraww chmurami strza rozbijajc je na dwa nurty tak jak pasmo grskie rozbija wody Gangesu. Jeden z tych strumieni prowadzi Drona, a drugi Durjodhana. Cho unoszcy si z ziemi kurz pokrywa wszystko i nic nie byo wida,
Ksiga VII
Opowie 78
241
w bitewnym zgieku i haasie konch i bbnw cigle da si sysze przeraliwy brzk Gandiwy. Arduna przegania swymi strzaami niezliczone oddziay twych synw prowadzone przez Durjodhan tak jak wiatr w sezonie letnim przegania monsunowe chmury. Zalewa je swymi strzaami tak jak Indra zalewa ziemi deszczem i nikt nie potrafi stawi mu oporu. Oddziay twych synw uciekay przed nim w panice tratujc si nawzajem. Pole bitewne przedstawiao sob straszny widok. 8. mier krla Nili Sandaja kontynuowa: O krlu, podczas gdy cz oddziaw twoich synw zostaa rozbita i rozproszona przez strzay Arduny, inna cz podajc za braminem Dron ruszya w kierunku miejsca, gdzie sta Judhiszthira. Na pomoc Judhiszthirze ruszyy oddziay Pacalw prowadzone przez Dhrisztadjumn nawoujc do zabicia Drony. Gdy te dwie potgi stary si nawzajem, wszelkie reguy honorowej walki zaamay si. Zderzenie si tych herosw o ogromnej energii gotowych do oddania w walce swego ycia byo jak zderzenie si elaza z diamentem. Najstarsi ludzie nie pamitaj, aby syszeli kiedykolwiek o bitwie rwnie zawzitej. Caa ziemia draa pod ciarem tej straszliwej rzezi. Gdy Drona prowadzc za sob wielotysiczne dywizje Kauraww zama szeregi Pandaww, rozgniewany Dhrisztadjumna zatrzyma go swymi strzaami wyzywajc go do pojedynku. Ich pojedynek nie mia sobie rwnych. W tym samym czasie walczcy po stronie Pandaww krl Nila dziesitkowa swymi strzaami oddziay twych synw. Syn Drony Awatthaman, ktry od dawna chcia si z nim zmierzy, zawoa: O Nila, walcz ze mn! Nila w odpowiedzi przeszy go strzaami. W rewanu gboko zraniony Awatthaman trzema strzaami o szerokich ostrzach zama uk Nili i obci proporzec i baldachim na jego rydwanie. Rozgniewany tym Nila uchwyciwszy w donie miecz i tarcz zeskoczy ze swego rydwanu i ruszy w kierunku wroga, chcc go zabi, lecz zanim zdoa do niego dotrze, Awatthaman sw strza o szerokim ostrzu obci mu gow ozdobion szlachetnym nosem i zotymi kolczykami. I ten wielki wojownik o wysokiej posturze, twarzy jasnej jak ksiyc, lotosowej skrze i oczach w ksztacie patkw lotosu pad martwy na ziemi. Jego mier pogrya onierzy Pandaww w alu. Szeptali midzy sob: O biada nam, jake Arduna zdoa nas obroni przed potn si wroga, skoro jest odcigany na poudnie zmuszany do walki przez Samsaptakw i Narajanw .
242
Mikoajewska
Mahabharata
9. mier braci Karny Sandaja kontynuowa: O krlu, cho mier krla Nili zamaa ducha wrd onierzy Pandaww, Bhima nie dawa za wygran i szedziesicioma strzaami uderzy Walhik, a Karn przeszy dziesicioma. Widzc to bramin Drona przebi go licznymi ostrymi strzaami chcc go zabi i nie zaprzestajc swej ofensywy uderzy go ponownie dwudziestoma szecioma ognistymi ostrzami, z ktrych kade byo jak jadowity w. Karna uderzy go tuzinem swych strza, Awatthaman siedmioma, a Durjodhana szecioma. Bhima w rewanu gono krzyczc przebi kadego z nich swymi ostrzami. Na pomoc Bhimie ruszyli Nakula i Sahadewa jak i inni wojownicy prowadzeni przez Jujudhan. Walka midzy wrogimi armiami rozgorzaa od nowa. onierze Pandaww walczyli zaciekle z wojskami Kauraww prowadzonymi przez Dron, cho motywowani przez szlachetne uczucia celowo unikali kierowania swych strza przeciw temu braminowi, cho on sam bezlitonie dziesitkowa ich setkami strza. Brzk uwalnianej ciciwy i uderzenie jego palcw zdaway si dochodzi z wszystkich stron budzc przeraenie w ich sercach. Arduna po pokonaniu pozostaych przy yciu i wyzywajcych go do walki Samsaptakw ruszy rwnie przeciw Dronie, ktry dziesitkowa oddziay Pandaww. Od uderzenia jego strza na ziemi upadali jedcy ze swych soni, koni i rydwanw. Jednake Arduna pamitajc o zasadach honorowej walki nie zabija tych, ktrzy utracili bro, uciekali lub nie podejmowali walki. Jedcy pozbawieni swych wierzchowcw uciekali w przeraeniu szukajc ochrony u Karny, ktry ruszy przeciw Ardunie przywoujc sw niebiask bro agnej. Arduna zatrzyma j jednak strumieniem strza. Na pomoc Ardunie ruszyli Dhrisztadjumna, Bhima i Satjaki i kady z nich przeszy Karn swymi trzema strzaami. Heroiczny Karna nie zaprzestajc niszczenia zalewajcego go strumienia strza Arduny swymi celnymi strzaami poama im uki. Bez swych ukw wygldali jak we pozbawione jadu. Dziko krzyczc rzucali w kierunku Karny wczniami, ktre on z rwnie gonym krzykiem niszczy nie zaprzestajc strzelania w kierunku Arduny. Arduna przeszy Karn siedmioma strzaami i uderzajc jego modszego brata szecioma ostrzami pozbawi go ycia. Od strza Arduny na oczach Kauraww zginli rwnie dwaj inni bracia Karny, Satrundaja i Wipatha. W tym samym czasie Bhima potny jak ptak Garuda zeskoczy ze swego rydwanu i uderzeniem miecza pozbawi ycia
Ksiga VII
Opowie 78
243
pitnastu wojownikw wspierajcych Karn. Nastpnie wrci na swj rydwan i uchwyciwszy uk przebi Karn dziesicioma strzaami, a picioma uderzy jego wonic i ogiery. Rwnie Dhrisztadjumna uchwyciwszy miecz zeskoczy ze swego rydwanu i pozbawi ycia krlw Niszadw. Nastpnie wrci na swj rydwan i dziko krzyczc przeszy Karn siedemdziesicioma siedmioma strzaami. W tym samym czasie Satjaki przeszy Karn szedziesicioma czterema strzaami ryczc jak lew. Dwiema strzaami poama jego uk i trzema innymi uderzy go w ramiona i pier. Na pomoc Karnie ruszy Durjodhana, Drona i Dajadratha prowadzc za sob liczne oddziay jedcw i piechoty ratujc go z oceanu strza, ktrymi zalewa go Satjaki. Pandawowie ruszyli z kolei na pomoc Satjaki. I nie troszczc si o swe ycie heroiczni wojownicy zabijali si nawzajem zaludniajc gsto krlestwo boga mierci Jamy. Dostarczajc uczty spom, szakalom i innym owcom nocy erujcym na padlinie powicali si tej rzezi z ca sw moc i energi. W kocu soce udao si na spoczynek chowajc si za zachodnimi wzgrzami i pokaleczeni, rozproszeni i skpani w krwi wojownicy Pandaww i Kauraww wycofali si na noc do swych obozw.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Dronabhisheka Parva, Section XVII-XXX.
244
Mikoajewska
Mahabharata
Opowie 79 Wszyscy przeciw jednemu: mier Abhimanju

1. W czasie gdy Arduna walczy dalej z Samsaptakami, Drona tworzy formacj koa chcc schwyta Judhiszthir; 2. Abhimanju na prob Judhiszthiry zgadza si na podjcie prby wamania si do formacji Kauraww, cho nie wie jak si z niej wydosta; 3. Abhimanju wdziera si do rodka formacji wojennej Kauraww; 4. Abhimanju walczy samotnie z ca armi Kauraww; 5. Dajadratha dziki darowi iwy uniemoliwia Pandawom udzielenia pomocy Abhimanju; 6. Wojownicy Kauraww kolektywnie pozbawiaj broni i zabijaj bezbronnego Abhimanju.
Sandaja kontynuowa: O krlu, ten wojownik o statusie atirathy, syn Arduny i siostry Kryszny Subhadry trzymajcy w doni czakr (koo), ktra jest broni samego Wisznu wyglda jak sam Kryszna. Gdy tak sta z wosami rozwianymi trzymajc w doni t najwysz bro, nawet bogowie nie byli w stanie na niego spojrze. Jego widok wypeni serca otaczajcych go zwartym piercieniem krlw wielkim niepokojem i nie mogc tego znie rozbili trzymane przez niego koo swymi strzaami na tysice drobnych kawakw. ... Syn Duhasany podnis si z ziemi pierwszy i widzc, e Abhimanju rwnie si podnosi, uderzy go bezbronnego sw maczug w koron na gowie. Pod wpywem tego zdradzieckiego ciosu umczony walk Abhimanju wyzion ducha. W taki to sposb on jeden zosta zabity przez wieluon, ktry swymi strzaami miady ca armi Kauraww tak jak dziki so miady odygi kwiatw lotosu. ... Rne ywe istoty patrzc na Abhimanju lecego na polu bitewnym jak opady z firmamentu ksiyc mwiy gono: O biada nam wszystkim, na ziemi upad ten potny heros, ktry walczy sam jeden z szecioma wojownikami na rydwanach. Zabicie go w ten sposb jest zbrodni niezgodn z Prawem . (Mahbharta, Drona Parva, Section XLVII) 1. W czasie gdy Arduna walczy dalej z Samsaptakami, Drona tworzy formacj koa chcc schwyta Judhiszthir Sandaja rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, gdy dwunasty dzie walk na polach Kurukszetry dobieg koca, twoi synowie czuli si pokonani przez Pandaww. Nie udao im si bowiem odcign Arduny od Judhiszthiry na tyle daleko, aby nie mg przyby mu na czas z pomoc, i Drona nie zdoa zrealizowa swej obietnicy pochwycenia go i oddania w rce Durjodhany. Gdy
Ksiga VII
Opowie 79
245
wycofywali si do swego obozu, upokorzeni i pod naporem wroga, syszeli, jak wszystkie ywe istoty wychwalay waleczno Arduny i jego przyja z Kryszn. Noc spdzili w ciszy rozmylajc nad niefortunnym dla nich przebiegiem zdarze, czujc si tak, jakby kto rzuci na nich przeklestwo. O poranku ponury i rozdraniony sukcesem wroga Durjodhana rzek do Drony: O braminie, z ca pewnoci sprzyjasz naszemu wrogowi i chcesz nas zniszczy. Nie schwytae Judhiszthiry, cho by w twoim zasigu. Nie zrealizowae tego, co mi obiecae w odpacie za moj usug. Ludzie szlachetni, tacy jak ty, nigdy nie zawodz nadziei tych, ktrzy s im oddani. Drona rzek: O Durjodhana, nie powiniene wypowiada pod moim adresem takich gorzkich sw. Zawsze prbuj czyni to, co ci zadowala. Jednake nikt w caym wszechwiecie nie potrafi pokona kogo, kogo ochrania Arduna. Tam gdzie jest obecny stwrca wszechwiata Kryszna i gdzie Arduna nosi bro, adna potga nie pomoe, poza potg iwy. Obiecuj ci jednak, e dzi uformuj twe wojska w formacj, ktrej nie potrafi zama nawet bogowie i pochwyc Judhiszthir, pod warunkiem, e uda ci si z pomoc Samsaptakw odsun od niego Ardun. Jak powiedzia, tak uczyni. Widzc, e Samsaptakowie ponownie odcigaj Ardun daleko od miejsca, gdzie sta ze sw armi Judhiszthira wyzywajc go do walki, uformowa wojska w formacj koa, w ktrej centrum ustawili si walczcy po stronie Kauraww krlowie rwni sw walecznoci samemu Indrze. Wejcia do niej bronili ksita o promienistoci rwnej socu, ktrzy przysigli, e nie wycofaj si z walki nawet za cen ycia. Z proporcami wybijanymi zotem i czerwonymi sztandarami, natarci past sandaow, ubrani w czerwone szaty, ozdobieni czerwonymi ornamentami i girlandami ze wieych kwiatw stali gotowi do walki. Odczuwajc rado tak sam jak gniew, oddani sobie nawzajem i przecigajcy si w swej odwadze, majc na czele twego przystojnego wnuka Lakszman przygotowywali si do ataku na wroga. Twj syn Durjodhana pod biaym baldachimem sta w samym centrum utworzonego koa w otoczeniu Karny, Duhasany i Krypy. Ochadzany dugimi wachlarzami wyglda rwnie olniewajco jak Indra wrd niebian. Na czele tej kolistej formacji sta sam bramin Drona wspaniay jak wschodzce soce. Obok niego bronic do niej wejcia ustawi si wadca Sindhw Dajadratha. Po jego jednej stronie stao twoich trzydziestu synw przypominajcych swym wygldem bogw z Awatthamanem na czele, a po drugiej jego stronie ustawili si akuni, krl Madrasu
246
Mikoajewska
Mahabharata
alja i krl Bhurirawas. Wkrtce rozpocza si walka na mier i ycie, od ktrej widoku a wos jey si na gowie. 2. Abhimanju na prob Judhiszthiry zgadza si na podjcie prby wamania si do formacji Kauraww, cho nie wie jak si z niej wydosta Sandaja kontynuowa: O krlu, Pandawowie z Bhim na czele daremnie prbowali zama utworzon przez Dron formacj i wedrze si do jej rodka. Drona zatrzymywa ich potokami swych strza tak jak skalisty brzeg zatrzymuje uderzajc we wzburzon fal. Pandawowie nie mogli wytrzyma naporu jego strza. Judhiszthira widzc jak Drona prze do przodu, rozmyla nad tym, jak go zatrzyma. Nie widzc adnego innego sposobu cay ciar woy na barki syna Arduny i siostry Kryszny Subhadry, ktry sw energi przewysza nawet energi Arduny i dorwnywa Wasudewie. Rzek do niego: O Abhimanju, nie wiemy, jak zama uformowan dzi przez Dron formacj. Tylko ty sam, Kryszna, Arduna i Pradjumna potraficie si przez ni przedrze. Poza wami nie ma nikogo innego, kto potrafiby dokona tego czynu. Dziaaj wic tak, aby twj ojciec Arduna nie mg nas zgani, gdy wrci zwyciski po pokonaniu prowokujcych go do walki Samsaptakw. Uchwy za bro i zam szeregi wroga. Uczy to z myl o starszynie swego rodu i Krysznie, ktry jest bratem twej matki oraz o wszystkich naszych onierzach. Abhimanju rzek: O Krlu Prawa, mj ojciec nauczy mnie, jak wama si do rodka wojennej formacji takiej jak ta, ktr utworzy Drona. Pragnc twego zwycistwa uczyni wic tak jak kaesz. Nie potrafi si jednak si z niej wydosta, gdy sam jeden znajd si w puapce wroga. Judhiszthira rzek: O Abhimanju, prowad nas wycinajc dla nas drog w dungli wroga. Bdziemy poda zaraz za tob ochraniajc ci ze wszystkich stron. Bhima rzek: O Abhimanju, ja sam, Dhrisztadjumna i Satjaki bdziemy poda tu za tob. Wedrzemy si za tob w sam rodek wroga i pooymy trupem ich najodwaniejszych wojownikw. Abhimanju rzek: O Krlu Prawa, cho jestem jeszcze dzieckiem, sam jeden przedr si przez zwarte szeregi wroga dziaajc w ten sposb zarwno na rzecz krewnych mego ojca, jak i mojej matki i przykryj ziemi ciaami zabitych przeze mnie wrogw. Nikt nie ujdzie ywy ze spotkania ze mn, gdy inaczej nie mgbym nazywa si synem Arduny i siostry Kryszny Subhadry!
Ksiga VII
Opowie 79
247
Judhiszthira rzek: O Abhimanju, uczy wic tak jak mwisz. Ochraniany przez naszych ucznikw sprbuj wedrze si do rodka kolistej formacji wroga uchodzcej za niezniszczaln. 3. Abhimanju wdziera si do rodka formacji wojennej Kauraww Abhimanju rzek do swego wonicy: O Sumitra, pognaj moje konie w kierunku wroga. Sumitra odpowiedzia: O Abhimanju, Pandawowie woyli na twe barki ogromny ciar. Zastanw si, czy jeste w stanie go unie. Wychowae si w luksusach paacu i nie masz takiego jak bramin Drona dowiadczenia. Drona jest prawdziwym mistrzem w uyciu wszelkiej broni. Abhimanju rzek ze miechem: O Sumitra, perspektywa walki z wszystkimi potnymi wojownikami Kauraww wcale mnie nie przeraa. Gotw bybym stawi czoa samemu Indrze na jego soniu Airawacie i podajcym za nim niebianom. Lk nie zagociby w moim sercu nawet wwczas, gdybym musia stawi czoa pogromcy caego wszechwiata i mojemu wujowi Wisznu (Krysznie) jak i mojemu ojcu Ardunie. Poprowad wic mj rydwan w kierunku Drony i uformowanej przez niego armii gotowej do rozpoczcia miertelnej bitwy. Kaurawowie widzc pdzcy ku nim rydwan Abhimanju ozdobiony proporcem z wizerunkiem drzewa Karnikara ruszyli mu na spotkanie, podczas gdy Pandawowie ruszyli za nim podajc jego ladem. Syn Arduny i Subhadry ubrany w zot zbroj gna bez lku przeciw caej armii Kauraww z Dron na czele bdc jak mody lew atakujcy stado soni. Gdy uderzy w nich z potn si prbujc zama ich szeregi, zasypali go gradem strza. Miejsce, w ktrym si starli, kipiao jak wiry w oceanie spowodowane przez wpadajce we wody Gangesu. I gdy bitwa stawaa si coraz gortsza, Abhimanju, mimo silnego oporu, wdziera si coraz gbiej do rodka utworzonej przez Dron wojennej formacji. Przeciw niemu ruszya caa armia wyposaona w tysice bojowych soni, koni, rydwanw i oddziaw piechoty prbujc go zatrzyma. On jednake wyposaony w rwn Ardunie lekko rki i posiadajcy gbok wiedz sztuki wojennej zabija onierzy Kauraww setkami pokrywajc pole bitewne ich ciaami i odcitymi czonkami tak jak kapan pokrywa otarz dbami trawy kua. Sam jeden zdruzgota swymi strzaami potne militarne siy wroga tak jak trzyoki iwa o potnej energii zdruzgota niegdy tumy uzbrojonych w rne rodzaje broni asurw. onierze twoich synw zalewani potokami jego strza z ciaami pokrytymi
248
Mikoajewska
Mahabharata
potem, wyschnitymi ustami i zjeonymi ze strachu wosami rzucali wok pene niepokoju spojrzenia. Bezradni wobec jego strza chcc ratowa ycie prbowali ucieka poganiajc swe wierzchowce i porzucajc na polu bitewnym rannych ojcw, synw, braci i innych krewnych. Sandaja kontynuowa: O krlu, twj syn Durjodhana widzc spustoszenie czynione przez walczcego samotnie Abhimanju zapon strasznym gniewem i sam ruszy do walki z nim. Widzc to bramin Drona zawoa swym potnym gosem: O wojownicy, ratujcie krla! Nie pozwlcie, aby zgin od ognistych strza Abhimanju! W odpowiedzi na jego wyzwanie wszyscy wielcy wojownicy Kauraww otoczyli Abhimanju ze wszystkich stron zalewajc go deszczem strza. Abhimanju zawy jak lew i odpar ich atak gstymi strumieniami swych strza. I cho otoczony ze wszystkich stron gstym piercieniem rydwanw i zalewany ze wszystkich stron strzaami nie zaprzestawa wypuszczania ze swego uku gstego deszczu strza gronych jak jadowite we. Doprowadzeni tym do wciekoci wojownicy Kauraww nie zaprzestawali ataku, lecz nieustraszony syn Arduny i Subhadry powstrzymywa ich swymi strzaami tak jak ld zatrzymuje wody oceanu. adna ze stron nie chciaa da za wygran. I cho Duhasana przebi go dwunastoma strzaami, Drona siedemnastoma, Kritawarman siedmioma, Bhurirawas trzema, alja szecioma, akuni dwoma, Durjodhana szecioma, Abhimanju wystrzeliwujc swe ostrza we wszystkich kierunkach zdawa si taczy na swym rydwanie i przeszywa ich rwnie gsto swymi strzaami. Rozgniewany ich atakiem ukazywa sw niebywa moc nabyt dziki kulturze i praktyce. Poganiajc swe konie o szybkoci ptaka Garudy posuszne swemu wonicy stan przed synem krla Asmaki. Buczuczny ksi przeszy go dziesicioma strzaami krzyczc: Poczekaj! Abhimanju w odpowiedzi swymi dziesicioma ostrzami zabi jego konie i wonic, obci jego proporzec i jego samego pozbawi gowy jak i doni trzymajcych uk i strzay. Widzc mier swego ksicia prowadzeni przez niego onierze rzucili si do ucieczki. Karna, Krypa, Drona, Awatthaman, akuni, alja, Durjodhana, Bhurirawas i inni wojownicy Kauraww zalali Abhimanju potokami swych strza. Abhimanju w rewanu, cho sam zraniony licznymi strzaami, wypuci ze swego uku strzay zdolne do przebicia najtwardszej zbroi i uderzy nimi Karn, a innymi trzema ostrzami pozbawi ycia Suszhen, Drighaloczan i Kundawadhina. Karna gboko zraniony i pod wpywem silnego blu zadra jak wzgrze podczas trzsienia ziemi. Szybko jednak opanowa swj
Ksiga VII
Opowie 79
249
bl i w rewanu przeszy Abhimanju swymi dwudziestoma picioma strzaami. Rwnie Awatthaman uderzy Abhimanju dwudziestoma strzaami, a Kritawarman siedmioma. Abhimanju z ciaem pokrytym setkami strza galopujc po polu bitewnym wyglda jak sam bg mierci Jama zarzucajcy sw ptl. Przeraajc zbrojne oddziay wroga swym wrzaskiem zasypa znajdujcego si w pobliu alj gradem swych strza. Gboko zraniony alja opad na dno rydwanu tracc na chwil zmysy. Na ten widok oddziay Kauraww zaczy w panice ucieka, cho Drona prbowa je powstrzyma, podczas gdy zwyciski Abhimanju wychwalany przez Ojcw, bogw, Sidhw i wszystkie ywe istoty zamieszkujce niebo i ziemi sta na polu bitewnym rozsiewajc wok blask jak ogie ofiarny, w ktry jest wlewany oczyszczony tuszcz. Modszy brat alji widzc, e alja straci zmysy od uderzenia strza Abhimanju, ponc dz zemsty ruszy w jego kierunku zasypujc go strzaami. Rozgniewany tym Abhimanju, obdarzony niezwyk lekkoci rki obci mu swymi strzaami gow, zabi jego wonic i ogiery i zniszczy jego rydwan. Modszy brat alji upad na ziemi jak potne wzgrze wyrwane z ziemi przez huraganow burz. Podajcy za nim onierze rozbiegli si ze zgroz we wszystkich kierunkach, podczas gdy wszystkie ywe istoty patrzce na ten heroiczny wyczyn syna Arduny woay z zachwytem: Wspaniale, wspaniale!. Tymczasem liczni wojownicy Kauraww wzburzeni mierci modszego brata alji uzbrojeni w rne rodzaje broni ruszyli przeciw Abhimanju na swych rydwanach, koniach i soniach krzyczc: O synu Arduny, nie ujdziesz nam dzi z yciem! Ze wszystkich stron da si sysze wist ich strza i grzmot k ich rydwanw. Na ich strzay Abhimanju odpowiada swoimi strzaami. Odpiera ich atak przy pomocy broni, ktr otrzyma od Kryszny i Arduny. Nie zwaajc na ciar, jaki Pandawowie woyli na jego barki, nie zaprzestawa zalewa wroga potokiem swych ostrzy. Jego bez przerwy napity uk wyglda jak ognista tarcza jesiennego soca, a brzk uwalnianej ciciwy i uderzenia jego palcw przypominay grzmoty jesiennej burzy. Pocztkowo z szacunku dla atakujcych go herosw nie walczy z caej swej mocy. W miar upywu czasu stawa si jednak coraz bardziej gwatowny tak jak soce na koniec pory deszczowej. Ponc coraz wikszym gniewem spala wroga swymi strzaami ze zotymi lotkami tak jak soce spala ziemi swymi promieniami. Na oczach bramina Drony zasypywa Kauraww gradem rnej broni. W kocu pod jego naciskiem onierze Kauraww zaczli ucieka.
250
Mikoajewska
Mahabharata
4. Abhimanju walczy samotnie z ca armi Kauraww Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, suchajc o tym, jak syn Arduny i Subhadry sam jeden trzyma w szachu ca armi moich synw, odczuwam zarwno smutek, jak i zadowolenie. Opowiadaj dalej o heroicznych czynach Abhimanju, ktry jest jak bg wojny Skanda walczcy z tumami asurw. Sandaja rzek: O krlu, suchaj wic dalej o tej bohaterskiej walce jednego przeciw wielu. Nieustraszony Abhimanju nie zaprzestawa zalewa potokami swych strza wojownikw Kauraww synnych ze swej odwagi. Krc wrd nich jak piercie ognia przeszy nimi Dron, jego syna Awatthamana, Durjodhan, akuniego, Karn, Kryp, alj i wielu innych krlw i ksit. Zdawa si by wszdzie. Drona peen podziwu dla jego walecznoci rzek do Krypy: O braminie, popatrz na tego modego syna Subhadry. W caym wszechwiecie nie ma ucznika, ktry byby mu rwny. Gdyby tylko zechcia, mgby z atwoci pozabija cay ten atakujcy go tum. Z jakich jednak powodw powstrzymuje si i nie formuuje takiego yczenia. Durjodhana syszc sowa Drony i doprowadzony do wciekoci przez atak Abhimanju rzek do Karny, Duhasany, alji i innych otaczajcych go wojownikw z lekkim umiechem: O wojownicy, nasz nauczyciel znajcy Brahmana straci rozum. aden atakujcy go wrg nie potrafi uj z yciem, choby nawet by samym Niszczycielem. A c dopiero zwyky miertelnik jak Abhimanju? Nie zamierza on jednak zabi syna swego ulubionego ucznia Arduny. Ludzie szlachetni zawsze miuj swych uczniw i ich synw. Abhimanju wydaje si mny, bo jest ochraniany przez Dron. Tak naprawd jest on jedynie zadufanym w sobie dzieckiem i gupcem. Zabijmy go wic bez zwoki. Syszc sowa swego krla wojownicy Kauraww ze zdwojon energi rzucili si do walki z Abhimanju. Duhasana zawoa: O krlu, jeszcze dzisiaj zabij go na oczach wszystkich Pandaww i Pacalw. Pochon go tak jak Rahu pochania soce. Kryszna i Arduna (dwch Krysznw), ktrzy s niezwykle zadufani w sobie, z ca pewnoci opuszcz wiat ywych i udadz si do wiata boga mierci Jamy, gdy usysz o tym, e zabiem syna Subhadry. Na wie o ich mierci umr z kolei z rozpaczy pozostali synowie Pandu i ich przyjaciele. mier Abhimanju przyniesie w konsekwencji mier wszystkich twoich wrogw. ycz mi wic, abym jeszcze dzi go zabi.
Ksiga VII
Opowie 79
251
Ponc gniewem z dzikim wrzaskiem ruszy przeciw Abhimanju zalewajc go deszczem strza. Abhimanju powita go dwudziestoma szecioma ostrzami i zawoa: O przepeniony pych herosie, witaj! Ju dawno porzucie ciek Prawa i stae si okrutny. Wszczynasz ktnie z prnoci i dla wasnej chway. Swoj okrutn mow na oczach wszystkich krlw zebranych swego czasu w Gmachu Gry krla Dhritarasztry rozgniewae samego Krla Prawa. Bazujc na hazardzie gry w koci i oszukaczych trikach akuniego, rozzuchwalony zwycistwem wypowiedziae wiele obraliwych sw pod adresem Bhimy. Zbierz wic teraz owoc swego dziaania! Spoyj owoc swej nienawici do pokoju, swej ignorancji, gniewu, skpstwa, nieopanowania, wrogoci wobec krewnych, niesprawiedliwoci, jak i przeladowania i ograbienia moich ojcw z ich krlestwa! Jeszcze dzi na oczach caej armii zabij ci moimi strzaami i pozbd si w ten sposb ciaru swego gniewu! Spac mj dug rozgniewanej Draupadi i moim ojcom, ktrzy tskni za okazj, aby ci zabi! Spac swj dug Bhimie! Jeeli nie uciekniesz ze strachu przede mn z pola bitewnego, nie uciekniesz dzi z yciem! Na potwierdzenie swych sw naoy na swj uk strza o splendorze bogw mierci, ognia i wiatru zdoln do pozbawienia Duhasan ycia. Strzaa ta przeszya gboko jego ramiona. Abhimanju natychmiast uderzy go jeszcze dwudziestoma picioma strzaami, ktre byy jak dotknicie ognia. Gboko zraniony Duhasana opad na dno swego rydwanu tracc zmysy i jego wonica wywiz go poza zasig strza syna Arduny ratujc mu ycie. Walk Abhimanju z Duhasan obserwowali podajcy za nim ze swymi wojskami Pandawowie prbujcy przedrze si za nim przez zwarte szeregi wroga bronice wejcia do rodka ich kolistej formacji. Widzc heroiczne czyny Abhimanju witali je gonym aplauzem i uderzeniami w bbny. Ich serca wypeniay si radoci, gdy patrzyli na ucieczk tego penego pychy i nieprzejednanego Kaurawy. Wszelkimi siami prbowali zama formacj wroga i dostarczy wsparcia Abhimanju. Kaurawowie stawiali im jednak zacity opr prbujc za wszelk cen utrzyma swe pozycje. Midzy siami Pandaww i Kauraww toczya si wcieka bitwa. Tymczasem Durjodhana rzek do Karny: O Karna, zmobilizuj swe siy i rusz ponownie do walki. Popatrz na tego wciekego syna Arduny, ktry zmusi Duhasan do ucieczki i na tych
252
Mikoajewska
Mahabharata
zaciekych Pandaww, ktrzy prbuj zama nasze szeregi i dosta si do rodka, aby wesprze Abhimanju. Karna pragnc speni yczenie Durjodhany i kipic gniewem zasypa Abhimanju gradem swych ostrych strza. Abhimanju w rewanu przeszy go swymi siedemdziesicioma trzema strzaami. Nikt nie by w stanie go zatrzyma i cho Karna uderza go setkami strza, nie odczuwa blu. miejc si dziko zasypa Karn swymi zaostrzonymi na kamieniu strzaami przeszywajc nimi jego konie i wonic i amic chronicy go od soca baldachim. Gdy Karna odpowiedzia picioma celnymi strzaami, Abhimanju w rewanu jedn celn strza zama jego uk i obci zdobicy jego rydwan proporzec wywoujc tym aplauz obserwujcych walk Pandaww. Na pomoc Karnie ruszy z gonym wrzaskiem jego modszy brat i napinajc swj uk wdar si pomidzy walczcych. Swymi dziesicioma ostrzami uderzy konie i wonic Abhimanju, obci chronicy go przed socem baldachim i proporzec na jego rydwanie wywoujc tym okrzyki podziwu wrd Kauraww. Abhimanju w odpowiedzi sw jedn uskrzydlon strza obci mu gow. Patrzc na swego brata upadajcego na ziemi jak zamane przez wiatr drzewo Karnikara, serce Karny wypenio si blem. Abhimanju walczc dalej zmusi Karn do ucieczki, po czym skierowa swe strzay przeciw innym ucznikom. Ponc gniewem sam jeden zalewa swymi ostrzami niezliczone tumy uzbrojonych po zby Kauraww amic w kocu ich szeregi. Jego strzay pokryy cay nieboskon zasaniajc soce jak chmury szaraczy lub strumienie deszczu i nic nie byo wida. Dziesitkowane przez niego wojska Kauraww uciekay w popochu i wkrtce na polu bitewnym pozosta jedynie krl Dajadratha. 5. Dajadratha dziki darowi iwy uniemoliwia Pandawom udzielenia pomocy Abhimanju Dhritarasztra rzek: O Sandaja, opowiedziae mi o wielkich heroicznych czynach tego chopca o duszy herosa wychowanego w paacowych luksusach, dziecka jeszcze, dumnego z siy swych ramion, gotowego do oddania w walce swego ycia. Powiedz mi teraz, co si dziao z wojskami Pandaww prowadzonymi przez Judhiszthir, ktre poday za nim, gdy wdziera si on samotnie w samo centrum uformowanych w koo szeregw Kauraww? Sandaja rzek: O krlu, Judhiszthira, Bhima, Nakula i Sahadewa, ikhandin, Dhrisztadjumna, Wirata, Drupada jak i inni krlowie walczcy po stronie Pandaww podali ciek, ktr
Ksiga VII
Opowie 79
253
Abhimanju wycina swymi strzaami w dungli wroga, aby udzieli mu wsparcia i obroni go przed masowym atakiem wroga. Oddziay Kauraww uciekay na sam ich widok. Zostali jednak zatrzymani przez twego zicia krla Dajadrath, ktry przywoujc niebiask bro stawi im silny opr nie pozwalajc im prze dalej do przodu. Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, Dajadratha wzi na swe barki ogromny ciar i dowid w ten sposb swej wielkiej mocy i odwagi. Powiedz mi, w jaki sposb zdoa on dokona tego niezwykego czynu i zatrzyma w ruchu potne siy Pandaww? Dziki jakim ofiarom, darom i ascezie mg on dokona tego niezwykego czynu? Sandaja rzek: O krlu, dokona on tego dziki darowi, ktry otrzyma od Najwyszego Boga iwy. Dajadratha swego czasu po porwaniu ony Pandaww Draupadi zosta upokorzony przez Bhim. Gboko tym uraony podda si surowej ascezie. Odci swe zmysy od wszystkich upragnionych przedmiotw i znoszc gd, pragnienie i gorco wysuszy swe ciao a do y i wypowiadajc wieczne sowa Wed oddawa cze iwie. iwa peen wspczucia dla swych wielbicieli ukaza mu si we nie i zaoferowa mu spenienie jego jednej proby. Dajadratha zoy mu wwczas pokon i ze zoonymi pobonie domi rzek: O Najwyszy Bogu, pragn sam jeden na moim rydwanie pokona potne siy Pandaww wyposaone w ogromn energi. iwa odpowiedzia: O mj wielbicielu, niech tak si stanie. Gwarantuj ci, e raz jeden uda ci si pokona w walce czterech Pandaww, gdy nie bdzie wrd nich Arduny. To dziki temu darowi i posiadanej przez niego boskiej broni Dajadratha w pojedynk zatrzyma ca armi prowadzon przez czterech Pandaww. W ten to sposb cieka prowadzca do rodka uformowanego przez Kauraww koa, ktr Abhimanju wyci dla nich w dungli armii Kauraww zabijajc ogromn liczb wojownikw i ich wierzchowcw, zostaa zamknita przez krla Dajadrath. I kady, kto prbowa przedrze si przez szeregi uformowane w koo przez Dron, aby wesprze Abhimanju, by zatrzymywany przez jego strzay. 6. Wojownicy Kauraww kolektywnie pozbawiaj broni i zabijaj bezbronnego Abhimanju Sandaja kontynuowa: O krlu, w czasie gdy Dajadratha zatrzyma czterech Pandaww podajcych za Abhimanju, aby udzieli mu wsparcia, Kaurawowie walczyli zaciekle z samotnym
254
Mikoajewska
Mahabharata
Abhimanju, ktry wdar si do rodku ich kolistej formacji, lecz nie wiedzia, jak si z niej wydosta. Nie mogc dalej liczy na pomoc Pandaww znalaz si w miertelnej puapce. Nie tracc jednak ducha zalewa otaczajce go zwartym piercieniem tumy wojsk Kauraww potokami strza. Do walki z nim ruszyli wszyscy ich najwiksi wojownicy. Rozpocza si straszliwa walka wszystkich przeciw jednemu. Abhimanju otoczony ze wszystkich stron przez rydwany wroga celnymi strzaami przeszy Wriszasen, zama jego uk i zrani jego ogiery, ktre poniosy jego rydwan uwalniajc miejsce dla rydwanu Abhimanju. Jego wyczyn wywoa okrzyki zachwytu. Wasatija widzc go jak zabija wroga i prze do przodu ruszy przeciw niemu z impetem i uderzajc go szedziesicioma strzaami ze zotymi lotkami zawoa: O synu Arduny, nie uciekniesz z yciem, dopki ja yj. Abhimanju w odpowiedzi przeszy jego uzbrojon pier sw dalekosin strza pozbawiajc go ycia. Rozgniewani jego mierci wojownicy Kauraww zalali Abhimanju potokami strza chcc go zabi, lecz on niszczy je zrcznie przy pomocy swych ostrzy, ama ich uki i obcina im ich ramiona ozdobione zotymi ornamentami i gowy ozdobione zotymi kolczykami i girlandami ze wieych kwiatw. Pole bitewne pokryte ciaami zabitych przez niego wadcw rnych krlestw przedstawiao sob przeraliwy widok. Abhimanju galopowa na swym rydwanie w rnych kierunkach stajc si samemu niewidoczny. Tylko jego ozdobiona zotem zbroja i jego uk i strzay daway si dostrzec. Gdy znalazszy si samym centrum si zbrojnych wroga dziesitkowa je swymi ostrzami, by jak rozpalone soce, na ktre nikt nie mie ponie wzroku lub jak sam Niszczyciel w momencie niszczenia caego wszechwiata. O odwadze rwnej Indrze przedziera si przez dungl wroga kadc ich trupem jak sam bg mierci Jama. By jak potny wieloryb poykajcy ca awic ryb lub jak ocean pochaniajcy wpadajce we rzeki. Armia twych synw w spotkaniu z nim bya jak samotny okrt miotamy potnymi uderzeniami wiatru. Rukmaratha, syn krla Madrasu, chcc doda odwagi przeraonym oddziaom Kauraww zawoa: O herosi, pozbdcie si lku. Zaraz zobaczycie jak pochwyc syna Arduny i wezm go do niewoli! Gono krzyczc zbliy si do Abhimanju i przeszy jego ramiona swymi trzema ostrzami. Abhimanju w odpowiedzi poama jego uk i swymi ostrymi strzaami odci mu gow o piknych piwnych oczach. Na ten widok liczni ksita zaprzyjanieni z Rukmarath rzucili si do walki z Abhimanju. Otoczyli go na swych rydwanach i zasypali gradem strza uznajc go ju za
Ksiga VII
Opowie 79
255
martwego. Abhimanju przykryty cakowicie paszczem ich strza wyglda jak drzewo przykryte chmur szaraczy. Gboko zraniony wybuchn strasznym gniewem jak so uderzany hakiem i przywoa sw bosk bro gandharww, ktr otrzyma niegdy od swego ojca Arduny. Dziki magii tej broni zdawa si kry na swym rydwanie jak niszczcy wszystko piercie ognia i powiela si w tysicach kopii dezorientujc przeciwnika i zabijajc go swymi strzaami. Ich dusze udaway si do innego wiata, podczas gdy ich ciaa zdobiy pole bitewne. Stu modych ksit pado od strza Abhimanju bdc jak gaj drzew mango padajcy pod uderzeniami wiatru. Widok ten wzbudzi w Durjodhanie niepokj i sam ruszy przeciw Abhimanju, lecz po krtkiej i przeraliwej walce zmuszony by si wycofa. Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, ta walka samotnego herosa z ca armi, ktr opisujesz, jest niezwyka i a trudna do uwierzenia. Jego odwaga i zdolno do pokonywania wroga s ponadludzkie. Wiem jednak, e takiego cudu potrafi dokona ci, ktrzy s prawi i walcz w susznej sprawie. Opowiadaj dalej, co uczynili moi synowie widzc, jak syn Arduny zmusi ich siy zbrojne do ucieczki i zabi setk atakujcych go ksit? Sandaja rzek: O krlu, usta onierzy twych synw wyschy, a oczy stay si niespokojne. Ich ciaa pokry pot, a wosy zjeyy si im na gowie. Porzucajc na polu bitewnym swych braci, ojcw i krewnych uciekali przed strzaami Abhimanju, co ko wyskoczy. Drona widzc, e jego szeregi zaamuj si, ruszy wciekle przeciw niezwycionemu Abhimanju majc u boku swego syna Awatthamana, Wrihadwal, Kryp, Durjodhan, Kritawarmana, Karn i akuniego. Abhimanju jednake zmusi ich do ucieczki swymi strzaami. Przeciw synowi Arduny ruszy wwczas wychowany w luksusie i pozbawiony lku z braku dowiadczenia i dumy syn Durjodhany, Lakszmana. Durjodhana niespokojny o jego los ruszy mu na pomoc ze sw armi. Abhimanju rozproszy swymi strzaami ulew ich ostrzy tak jak suchy wiatr rozprasza chmury i jak rozjuszony so lub uderzony kijem w ruszy przeciw Lakszmanie krzyczc: O Lakszmana, przyjrzyj si dobrze temu wiatu, bo zaraz wyl ci do miejsca, gdzie mieszka bg mierci Jama! Naoy na swj uk strza o szerokim ostrzu i uci mu ni jego pikn gow ozdobion zotymi kolczykami, prostym nosem, piknymi brwiami i oczami. Na ten widok oddziay Kauraww krzykny jednym gosem z blu i zgrozy. Durjodhana rozjuszony mierci swego syna zacz nakania swych onierzy do ponowienia ataku na walczcego samotnie Abhimanju. Szeciu wojownikwDrona, Awatthaman, Krypa,
256
Mikoajewska
Mahabharata
Karna, Wrihadwala i Kritawarmanokryo Abhimanju, ktry wstrzyma ich atak zasypujc ich gradem swych strza i z wciekoci ruszy w kierunku krla Dajadrathy, ktry walczy z podajcymi za nim Pandawami. Jednake Kalingowie, Niszadowie i syn Krathy zablokowali mu do niego drog swymi dywizjami na soniach. Rozpocza si midzy nimi zacieka i zawzita walka. Gdy Abhimanju przegoni dywizj soni tak jak wiatr przegania chmury, syn Krathy zasypywa go gradem swych strza. Wcieky Abhimanju odpowiedzia gradem swych ostrzy. Swymi strzaami zama uk syna Krathy, obci zote bransolety z jego przedramion i ozdobion diademem gow. Widzc mier tego wojownika o wielkiej sile i wysokim urodzeniu, ktry zdoby saw i pozna wite pisma, onierze Kauraww uciekli w popochu spod zasigu strza Abhimanju. Wkrtce jednak walka rozgorzaa od nowa. Tych samych szeciu wojownikw okryo ponownie Abhimanju zalewajc go potokami swych strza. W tym samym czasie inni wojownicy ruszyli na pomoc krlowi Dajadracie, ktry sam jeden wzi na siebie ciar zatrzymania podajcych za Abhimanju Pandaww uniemoliwiajc im wdarcie si do rodka kolistej formacji wroga i udzielenia mu pomocy. Abhimanju powstrzyma atakujcych go szeciu wojownikw Kauraww swymi ostrzami. Dron przeszy pidziesicioma strzaami, Kritawarmana osiemdziesicioma, Wrihadwal dwudziestoma, Kryp szedziesicioma. Awatthamana trafi dziesicioma strzaami ze zotymi lotkami, a Karn uderzy w ucho sw ostr strza o wielkiej sile. Nastpnie zabi ogiery i wonic Krypy i samego Kryp uderzy w rodek piersi dziesicioma strzaami. Awatthaman w rewanu przeszy go dwudziestoma picioma maymi strzaami. Abhimanju odpowiedzia licznymi ostrymi strzaami. Awatthaman nie zaprzestajc walki przeszy go swymi szedziesicioma strzaami. Abhimanju nawet nie drgn od ich uderzenia stojc nieporuszony jak gra Mainaka i w rewanu uderzy Awatthamana siedemdziesicioma trzema strzaami. Drona w obronie swego syna przeszy syna Arduny setk swych ostrzy, a Awatthaman bronic swego ojca przeszy go szedziesicioma strzaami. Karna uderzy Abhimanju swymi dwudziestoma dwoma strzaami o szerokich ostrzach, a Kritawarman czternastoma. Wadca Kosalw Wrihadwala uderzy go pidziesicioma strzaami, a Krypa dziesicioma. Abhimanju w odpowiedzi przeszy kadego z nich dziesicioma strzaami. Wrihadwala uderzy wwczas Abhimanju sw kolczast strza. Abhimanju w rewanu i zabi jego ogiery i wonic i zama jego
Ksiga VII
Opowie 79
257
uk. Wrihadwala uchwyci tarcz i miecz i zeskoczy ze swego bezuytecznego rydwanu na ziemi. Abhimanju uderzy go wwczas w pier sw ostr strza i Wrihadwala z przebitym sercem pad martwy na ziemi. Widzc jego mier dziesi tysicy krlw rzucio si do ucieczki, podczas gdy Abhimanju zataczajc koa na swym rydwanie ciga ich swymi strzaami. Syn Arduny nie dajc za wygran uderzy Karn kolczast strza i nastpnie przeszy go swymi pidziesicioma ostrzami. Karna w rewanu uderzy go licznymi strzaami. Abhimanju ponc gniewem zala Karn now fal swych strza. Obaj zlani krwi i poprzebijani licznymi strzaami wygldali jak dwa pokryte czerwonym kwieciem drzewa Kinsuka. Abhimanju nastpnie zabi szeciu pomocnikw Karny, ich konie i wonicw, syna wadcy Magadhw jak i modego Awaketu razem z jego ogierami i wonic. I po zabiciu strza ostr jak brzytwa ksicia Bhodw, Martikawata, z gonym wrzaskiem wysa potoki swych strza we wszystkich kierunkach. Odwany syn Duhasany zbliy si do Abhimanju i swymi strzaami przeszy jego konie, wonic i jego samego uderzy dziesicioma ostrzami. Abhimanju odpowiedzia dziesicioma szybkimi strzaami i zawoa: O synu Duhasany, uciekaj lepiej tak jak to zrobili twoi ojcowie. Doskonale potrafisz ucieka, cho dzi nie uda ci si uciec z yciem! Z zamiarem zabicia go Abhimanju wypuci ze swego uku mierteln strza, ktr jednak Awatthaman zniszczy swymi trzema celnymi ostrzami. Abhimanju ignorujc syna Drony uderzy w pier alj swymi dziewicioma strzaami ozdobionymi pirami spa, zama jego uk, zabi jego wonic i ponownie przeszy alj szecioma strzaami zrobionymi z elaza. alja szybko porzuci swj bezuyteczny rydwan i przesiad si na inny. Tymczasem Abhimanju nie zaprzestajc walki pozbawi ycia piciu innych wojownikw i zrani akuniego swymi trzema strzaami. akuni zbliy si do Durjodhany i rzek: O krlu, rzumy si na niego wszyscy razem i zmiadmy go wsplnymi siami, gdy walczc z nim kady z osobna padniemy od jego mierciononych strza. Poszukajmy rady u Drony. Niech nam powie, w jaki sposb moemy go zabi. Durjodhana rzek do Drony: O braminie, Abhimanju miady nas wszystkich swymi strzaami. Powiedz nam, w jaki sposb moemy go zabi? Drona rzek: O Durjodhana, ten modzieniec, prawie dziecko jest nie do pokonania w uczciwej walce. Jego widok napawa mnie dum. Czy ktry z was zdoa w nim dostrzec jak sabo?
258
Mikoajewska
Mahabharata
Zauwacie lekko jego rki i szybko jego ruchw. Jego uk zdaje si by wygity w okrg, tak szybko wypuszcza z niego swe strzay. Mnie samego pozbawi nimi oddechu i oszoomi. Najwiksi ucznicy nie potrafi znale w nim adnego sabego punktu i go pokona. Wysyajc swe strzay we wszystkich kierunkach lekkoci swej rki dorwnuje swemu ojcu Ardunie. Karna rzek: O braminie, strzay Abhimanju s wyjtkowo bolesne. Maj one si ognia i osabiaj mego ducha. Przeszywany jego strzaami pozostaj na polu bitewnym jedynie, dlatego e nie zapominam o moim obowizku wojownika. Drona rzek: O Karna, cho Abhimanju jest bardzo mody, jego odwaga nie ma granic i jego zbroi nie przenikn adne strzay. Ja sam uczyem jego ojca sposobu noszenia zbroi i on rwnie zdoby t wiedz. Celnymi strzaami mona jednak zniszczy jego uk i uprz jego koni. Mona te zabi jego konie i jego wonic. Umiejtny ucznik potrafi to uczyni. I wwczas, gdy w ten sposb zostanie pozbawiony swej broni, mona bdzie go zabi. Z ukiem w doni i na rydwanie jest nie do pokonania nawet przez bogw wspomaganych przez demony. Jeeli chcemy go zabi musimy pozbawi go jego uku i rydwanu. Szeciu wojownikwDrona, Awatthaman, Krypa, Karna Durjodhana i Kritawarmanruszyo przeciw Abhimanju zdecydowanych na to, by amic zasady uczciwej walki i walczc rwnoczenie przeciw jednemu pozbawi go ycia. Karna celnymi strzaami zniszczy jego uk. Kritawarman zabi jego ogiery, a Krypa zabi jego dwch wonicw. Inni zasypali go gradem strza, cho pozbawiony uku nie mg si broni. Abhimanju nie zapominajc o swym obowizku wojownika i gotowy do powicenia swego ycia uchwyci miecz i tarcz i wyskoczy wysoko w gr unoszc si w powietrzu jak ptak Garuda. ledzc go wzrokiem i mylc, e zaraz opadnie na nich ze swym nagim mieczem, potni ucznicy Kauraww szukali w nim jakiego sabego punktu. Drona sw ostr strza odci jego miecz od rkojeci ozdobionej drogimi kamieniami, a Karna sw strza wyrwa mu z doni jego tarcz. Pozbawiony swej broni Abhimanju opad z nieba na ziemi. Uchwyci w donie koo rydwanu i uzbrojony w ten sposb ruszy wciekle przeciw Dronie. Z ciaem byszczcym od opadajcego z koa pyu i ze wzniesionym w gr koem przedstawia sob boski widok przypominajc swym wygldem Kryszn ze wzniesionym do gry dyskiem. Pomazany pync z jego ran krwi, z brwiami gronie zmarszczonymi, owietlajc pole bitewne swym blaskiem i ryczc jak lew sta w samym centrum wroga otoczony ze wszystkich stron
Ksiga VII
Opowie 79
259
zwartym piercieniem krlw ze wzniesion przeciw niemu broni. Sandaja kontynuowa: O krlu, ten wojownik o statusie atirathy, syn Arduny i siostry Kryszny Subhadry trzymajcy w doni czakr (koo), ktra jest broni samego Wisznu wyglda jak sam Kryszna. Gdy tak sta z wosami rozwianymi trzymajc w doni t najwysz bro, nawet bogowie nie byli w stanie na niego spojrze. Jego widok wypeni serca otaczajcych go zwartym piercieniem krlw wielkim niepokojem i nie mogc tego znie, rozbili trzymane przez niego koo swymi strzaami na tysice drobnych kawakw. Abhimanju uchwyciwszy w do maczug ruszy w kierunku Awatthamana, ktry widzc jego maczug ponc jak piorun zeskoczy ze swego rydwanu i trzema wielkimi krokami omin Abhimanju, ktry uderzeniem swej maczugi zniszczy jego rydwan i zabi jego wonic. Z ciaem pokrytym strzaami wyglda jak jeozwierz. Sw maczug wgnit w ziemi Kalikej i zabi siedemdziesiciu siedmiu gandharww prowadzonych przez akuniego. Nastpnie zabi dziesiciu wojownikw na rydwanach i dziesi soni i ruszy w kierunku syna Duhasany rozbijajc jego rydwan i zabijajc jego ogiery. Syn Duhasany uchwyci w donie sw maczug i ruszy przeciw Abhimanju z dzikim wrzaskiem. I ci dwaj kuzyni starli si ze sob uderzajc si nawzajem swymi maczugami tak jak kiedy w dawnych czasach iwa z asur Andhak. Od swych wzajemnych uderze obaj rwnoczenie upadli na ziemi jak dwa podcite potne maszty wznoszone na cze Indry w czasie powiconego mu festiwalu. Syn Duhasany podnis si z ziemi pierwszy i widzc, e Abhimanju rwnie si podnosi, uderzy go bezbronnego sw maczug w koron na gowie. Pod wpywem tego zdradzieckiego uderzenia umczony walk Abhimanju wyzion ducha. W taki to sposb on jeden zosta zabity przez wieluon, ktry swymi strzaami zmiady ca armi Kauraww tak jak dziki so miady odygi kwiatw lotosu. onierze twych synw otoczyli z wszystkich stron tego powalonego na ziemi herosa, ktry by jak ugaszony ogie po skonsumowaniu caego lasu, jak ucicha burza, ktra pozrywaa z gr ich wierzchoki, jak soce, ktre wypalio swym gorcem tumy Bharatw, jak poknity przez Rahu ksiyc lub jak ocean pobawiony wody. Widok Abhimanju o twarzy o splendorze ksiyca i piknych oczach lecego bez ruchu na goej ziemi wypenia serca Kauraww ogromn radoci. Witali swe zwycistwo gonymi okrzykami i oblewali martwego herosa zami radoci.
260
Mikoajewska
Mahabharata
W tym samym czasie rne ywe istoty patrzc na Abhimanju lecego na polu bitewnym jak opady z firmamentu ksiyc mwiy gono: O biada nam wszystkim, na ziemi upad ten potny heros, ktry walczy sam jeden z szecioma wojownikami na rydwanach. Zabicie go w ten sposb jest zbrodni niezgodn z Prawem. Ziemia usana strzaami ze zotymi lotkami i kauami krwi unoszc ciao tego martwego herosa janiaa jak niebo owietlone ksiycem. Usana gowami polegych w turbanach i zotych kolczykach, porzuconymi sztandarami i wachlarzami zrobionymi z ogonw jakw, kobiercami i ornamentami zdobicymi rydwany i rnego rodzaju broni ukazywaa swj peen grozy aspekt. Pokryta trupami soni, koni i ich jedcw zabitych przez Abhimanju bya w wielu miejscach nie do przebycia. Wie o mierci Abhimanju wypenia serca Pandaww zgroz i alem. Na wie o jego mierci prowadzone przez Judhiszthir oddziay zaczy w przeraeniu ucieka. Krl Prawa, Judhiszthira, sam wyposaony w ogromny splendor, z sercem kajcym z blu prbowa je zatrzyma woajc: O onierze, Abhimanju zgin bohatersk mierci wojownika nie wycofujc si z walki i z ca pewnoci uda si do nieba. On, ktry sam by jak Kryszna i Arduna, po zabiciu dziesiciu tysicy wroga uda si do krlestwa Indry. Nie powinnimy wic go opakiwa, bo po dokonaniu bohaterskich czynw uda si do miejsca wspanialszego ni ziemia, gdzie udaj si wycznie sprawiedliwi. Wecie z niego przykad i walczcie dalej bez lku. W ten sposb pokonamy naszego wroga!
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Abhimanyu-Vadha Parva, Section XXXI-XLVII.
Ksiga VII
Opowie 80
261
Opowie 80 O nieuchronnoci mierci i zdobywaniu lepszych wiatw

1. Judhiszthira rozpacza i obwinia si o mier Abhimanju; 2. Wjasa prbuje uciszy al Pandaww wskazujc e Abhimanju wyzwoli si z materii i uda si do nieba; 3. O narodzinach mierci, ktra oczycia si z grzechu i jest rwna wobec wszystkich; 4. mier zabraa nawet szesnastu staroytnych krlw, ktrzy zebrali wiele zasug dokonujc wielkich czynw; 5. Celem istnienia jest zdobycie wiecznych wiatw poprzez wasne czyny i ten kto zrealizowa ten cel, dziki mierci uwalnia si z niewoli materii i osiga wieczne szczcie.
Koczc sw opowie o tym, w jaki sposb mdrzec Narada uciszy al krla rindaji po mierci swego syna, prorok Wjasa rzek do Judhiszthiry, ktry opakiwa bohatersk mier Abhimanju: O Judhiszthira, krl rindaja ku swej wielkiej radoci zobaczy ponownie swego syna. Mg on by bowiem przywrcony do ycia, dlatego e nie zrealizowa jeszcze celu swego istnienianie wykona adnego rytuau ofiarnego i nie mia potomstwa. Pozbawiony odwagi zosta zabity przez zodziei, zamiast zgin bohatersk mierci na polu bitewnym. Przeciwnie Abhimanju, ktry yjc na ziemi zrealizowa cel swego istnienia i swymi uczynkami zdoby te regiony nieba, ktre s osigalne jedynie poprzez praktykowanie jogi, wiedz, znajomo Wed i wielkie rytuay ofiarne. Ludzie wiedzy, tacy jak on, zawsze pragn zdoby niebo i wol przebywa w niebie ni y na ziemi. Trudno byoby wic cign go z powrotem z nieba na ziemi teraz, gdy zdoby to, czego szuka. ... Porzu wic smutek i myl o realizacji swego wasnego celu. (Mahbharta, Drona Parva, Section LXXI) 1. Judhiszthira rozpacza i obwinia si o mier Abhimanju Sandaja opowiada dalej niewidomemu krlowi Dhritarasztrze o tym, jak zakoczy si trzynasty dzie wielkiej bitwy Pandaww z Kaurawami: O krlu, soce miao si ju ku zachodowi i twoi synowie zaczli wycofywa si do swego obozu pozostawiajc martwe ciao Abhimanju wrd tysicy trupw wasnych onierzy, ktrych on pozabija, zanim w kocu zosta sam zabity ich wsplnym wysikiem. Twoi synowie ponieli ogromne straty i walka z Abhimanju nieomal pozbawia ich zmysw. Zapada zmrok i zewszd dochodzio zowrbne wycie szakali. Soce w blado-czerwonym kolorze delikatnych wkien lotosu chowao si
262
Mikoajewska
Mahabharata
powoli za horyzont pozbawiajc ich miecze, wcznie, rapiery i tarcze caego ich splendoru. Pole bitewne usane ciaami ludzi, soni, koni i poamanymi rydwanami, ktre same wyglday jak pozbawione ycia ywe istoty, przedstawiao sob przeraliwy widok. Szakale, psy, krwioercze ptaki, wilki, hieny i erujce na padlinie demony zryway z trupw skr, wypijay tuszcz i krew, wysysay szpik kostny i poeray zdarte z nich miso. Rakszasowie wczyli trupy miejc si dziko i piewajc. Wycofujcy si wojownicy rzucali pene zgrozy spojrzenia na pozostajce za nimi pole bitewne, ktre jest otarzem Brahmy, gdzie trupy podnosiy si i zaczynay taczy. Martwe ciao Abhimanju lece tam obecnie bez ruchu w zbroi w nieadzie, z poamanymi i odpadymi zotymi ornamentami wygldao jak wygasy ogie ofiarny, w ktry zaprzestano ju wlewa oczyszczony tuszcz. W czasie gdy Arduna z Kryszn walczyli nadal w odlegej czci pola bitewnego z Samsaptakami, armie Pandaww wycofay si do swego obozu. Wojownicy Pandaww zdruzgotani mierci Abhimanju zdjli swe zbroje, odoyli bro i pogreni w gbokim smutku usiedli w milczeniu wok Judhiszthiry. Krl Prawa rzek gosem wypenionym zami: O bracia, to z myl o moim dobru Abhimanju wdar si w sam rodek kolistej formacji wojennej utworzonej przez bramina Dron i dziki swej ogromnej odwadze pooy trupem wielu potnych wojownikw Kauraww. Swymi strzaami pozbawi zmysw i zmusi do ucieczki naszego zagorzaego wroga Duhasan. Po przekroczeniu caego oceanu armii wroga uda si w kocu do wiata boga mierci Jamy uderzony zdradzieck maczug syna Duhasany. Jake zdoam spojrze w oczy Ardunie i siostrze Kryszny Subhadrze, aby powiadomi ich o mierci ich ukochanego syna? Jakimi sowami zdoam im o tym powiedzie? To ja sam, chcc zrealizowa swe wasne dobro i zwyciy wroga, spowodowaem, e ponieli oni t niepowetowan strat! Ci, ktrzy s nienasyceni i opanowani przez dz nigdy nie potrafi dostrzec wasnej winy. Nienasycenie wyrasta z pychy. Ci, ktrzy pragn miodu, nie widz przed sob przepaci. I ja sam jestem jednym z nich! Abhimanju by jeszcze dzieckiem, o ktrego dobro powinnimy si troszczy, cho dalimy mu rydwan i zezwolilimy na udzia w bitwie. Nie wolno nam byo ryzykowa jego ycia skaniajc go do podjcia tak ryzykownego dziaania. Jak mody krewki ko, wola zoy sam siebie w ofierze ni odmwi posuszestwa swemu panu. O biada nam, od uderzenia alu i gniewu Arduny padniemy wszyscy martwi na nag ziemi! O biada nam, e nie potrafilimy
Ksiga VII
Opowie 80
263
obroni przed mierci syna takiego czowieka jak Arduna! Wielki lk opanowa rwnie Kauraww, ktrzy go zabili. Arduna zrozpaczony z powodu jego mierci i dny rewanu zabije ich wszystkich, a Durjodhanaten niszczyciel swych krewnych i zwolennikwwidzc eksterminacj swych armii sam straci z alu swe ycie. 2. Wjasa prbuje uciszy al Pandaww wskazujc, e Abhimanju wyzwoli si z materii i uda si do nieba W czasie gdy Judhiszthira przemawia do swych braci w ten sposb opakujc mier Abhimanju, w obozie pojawi si mdrzec Wjasa. Judhiszthira powsta, aby odda mu cze i go powita i gdy wszyscy ponownie zasiedli razem, rzek: O wielki mdrcu, biada nam wszystkim. Syn Arduny i Subhadry walczc samotnie z otaczajcym go ze wszystkich stron tumem wojownikw skonnych do Bezprawia zosta przez nich zabity. By jeszcze dzieckiem nie tylko wiekiem, ale i rozumowaniem. To ja sam poprosiem go, aby wyci dla nas ciek w ustawionych w nieprzenikaln formacj oddziaach wroga. Wykona powierzone mu zadanie co do joty, lecz my nie moglimy udzieli mu wsparcia, bo zostalimy zablokowani przez wcieke strzay krla Dajadrathy. W czasie, gdy walczylimy z Dajadrath, on znalaz si w puapce zamykajcej si za nim kolistej formacji wroga i nie potrafi si z niej wydosta. Zosta rwnoczenie zaatakowany przez przeciwnika o ogromnej liczebnej i militarnej przewadze. Myl o tym zbiorowym ataku na niego i jego mierci napawa mnie straszliwym smutkiem i wyciska zy z oczu. Mylc o tym nie potrafi uspokoi mojego umysu. Wjasa rzek: O Krlu Prawa, ludzie tacy jak ty, ktrzy zdobyli wiedz, nie zaamuj si nigdy pod wpywem nieszczcia. Ten odwany modzieniec zamordowany przez przewaajce siy wroga uda si wprost do nieba. Cho by tak mody, dziaa jak dorosy. mierci nie sposb unikn i w kocu zabiera wszystkich. Nie tylko ludzi, lecz rwnie bogw, demony i gandharww. 3. O narodzinach mierci, ktra oczycia si z grzechu i jest rwna wobec wszystkich Judhiszthira rzek: O braminie, wszyscy ci krlowie, ktrzy le teraz bez wiadomoci na goej ziemi, byli ludmi o wielkiej odwadze i sile. Zginli w walce, zabici przez tych, ktrzy byli im rwni. Dzi poznali znaczenie sowa mier. Le bez ruchu na
264
Mikoajewska
Mahabharata
ziemi pozbawieni swej pychy, pokonani przez wroga. Powiedz mi, skd si wzia mier? Jak si narodzia? Czym ona jest? Dlaczego zabiera wszystko to, co ywe? Wjasa rzek: O krlu, skoro mnie o to prosisz, posuchaj staroytnej opowieci o narodzinach mierci, ktr prorok Narada opowiedzia kiedy krlowi o imieniu Akampana, gdy rozpacza on z powodu mierci swego syna. Ten kto jej wysucha uwolni si od smutku i wizi zrodzonej z uczucia. Krl Akampana y na ziemi dawno temu i pewnego dnia jego krlestwo zostao zaatakowane przez wroga. Mia on przystojnego syna o imieniu Hari, ktry sw potg dorwnywa Narajanie, a na polu bitewnym by rwny Indrze. Stawiajc najedcy zacity opr zosta on zabity przez przewyszajc go si armi wroga, ktra otoczya go ze wszystkich stron. Krl Akampana wykona ryty pogrzebowe, lecz nie uciszyy one jego blu i opakujc mier swego syna dniem i noc straci cakowicie spokj umysu. O jego smutku dowiedzia si prorok Narada. Gdy ukaza si przed jego obliczem, krl rzek: O wielki proroku, mj syn walczc z ogromn energi i odwag z potn si wroga zosta w kocu zabity. Wyjanij mi, prosz, kim jest mier. Dlaczego go zabraa? Jak wielka jest jej energia, sia i odwaga? Narada rzek: O krlu, wszystkie ywe istoty zostay na samym pocztku stworzone przez dziadka wszechwiata Brahm. Pewnego dnia zacz on zastanawia si nad tym, jak je zniszczy, lecz nie mg w caym swym stworzeniu dostrzec adnych symptomw psucia si i nie potrafi znale adnych narzdzi zniszczenia. Rozgniewa si i w rezultacie jego gniewu z nieba zacz sypa si ogie, ktry rozszerza si we wszystkich kierunkach konsumujc wszechwiat. Wypeni sob cae niebo, powietrze i ziemi. I w ten to sposb Brahma si swego gniewu zacz niszczy cay wszechwiat zamieszkay przez ruchome i nieruchome stworzenia. Przed Brahm pojawi si wwczas bg iwa zwany rwnie Hara lub Sthanu, z wosami zwizanymi w ciki wze, Pan wszystkich wdrowcw nocy, i pochyliwszy si do jego stp zacz go prosi o lito dla nieszczsnych istot. Brahma rzek: O najwikszy z wszystkich ascetw, ktry zrodzie si na moje wasne yczenie. Zasugujesz na to, aby twoje wszystkie yczenia zostay spenione. Powiedz mi wic, co mog dla ciebie uczyni? iwa odpowiedzia: O Stwrco, wszelkie rodzaje ywych istot zamieszkujce wszechwiat nale do ciebie. Ty je stworzye, troszczye si o ich wzrost, i teraz je niszczysz zrodzonym ze
Ksiga VII
Opowie 80
265
swego gniewu ogniem. Widok destrukcji rodzi jednak we mnie wspczucie dla nich. Miej dla nich ask. Brahma rzek: O iwa, wcale nie pragn zniszczenia wszechwiata. Mj niszczcy wszechwiat gniew opanowa mnie, dlatego e pragn dobra Ziemi, ktra obarczona ciarem zamieszkujcych j istot cigle na mnie nalega, abym uwolni j od jej ciaru. Nie potrafiem znale adnego sposobu na ulenie jej i z tego powodu zawadn mn gniew. iwa rzek: O Panie Wszechwiata, uka sw ask i uwolnij si od swego gniewu, ktry niszczy wszystkie ywe istoty. Ty sam uczynie ze mnie ich obroc. Prosz ci wic, ucisz swj gniew i nie pozwl na ich eksterminacj. Spjrz na to, co stworzye z myl o dziaaniu na rzecz jego dobra i zniszcz swj gniew w swej wasnej jani. Nie pozwl, aby te istoty, ktre osaby, zostay bezpowrotnie zniszczone. Dziki swej asce podziel istniejcy wszechwiat na Przyszy, Przeszy i Teraniejszy i w ten sposb spowoduj, e wszystkie ywe istoty obdarzone raz istnieniem nigdy nie przestan istnie. Brahma wysucha proby iwy i majc na uwadze dobro wszystkich ywych istot powstrzyma swj gniew wewntrz swej jani. Ugasiwszy w ten sposb spalajcy wszechwiat ogie ten Dobroczyca i Pan wiata ogosi nastpnie zasady waciwego dziaania i wyzwalania si duszy z niewoli materii. Gdy Brahma ugasza ogie zrodzony z jego gniewu, poprzez bramy jego zmysw wydostaa si na zewntrz kobieta o ciemnoczerwonej karnacji, z ciaem ozdobionym bogatymi ornamentami, ktrej jzyk, twarz i oczy byy czerwone. Wyemitowana z ciaa Brahmy spojrzaa z umiechem na Brahm i iw i ruszya w kierunku poudniowej wiartki nieba. Brahma nada jej imi mier i rzek: O mierci, zrodzia si w rezultacie mojego gniewu, ktry niszczy cay wszechwiat. Zastp wic mnie w niszczeniu i pozbawiaj ycia wszystkie bez wyjtku stworzone przeze mnie ywe istoty nie zwaajc na to, czy s to mdrcy, czy te gupcy. Czynic tak bdziesz zbiera zasugi. mier syszc te sowa zalaa si zami melodyjnie pochlipujc. Dziadek wszechwiata Brahma mylc o dobru wszystkich ywych istot uchwyci jej zy w swe donie. Bezradna kobieta tumic swj smutek w swej wasnej jani stana przed Brahm ze zoonymi pobonie domi chylc si ku niemu w pokonie. Rzeka: O Panie, bd dla mnie askawy! Jake ja, stworzona przez ciebie kobieta, mam wykonywa te niegodziwe i okrutne uczynki, bdc w peni wiadoma, e s one ze i okrutne? Boj si Bezprawia i acucha przemocy. Synowie,
266
Mikoajewska
Mahabharata
ojcowie, bracia, maonkowie zawsze s dla kogo drodzy i gdy bd ich zabija, ci, ktrzy pozostan przy yciu, bolejc nad strat, bd chcieli mnie zabi. Myl o ich zach budzi we mnie wielki lk i szukam u ciebie ochrony. Pozwl mi uda si do pustelni Dhenuki, pragn bowiem za twoj zgod podda si najsurowszej ascezie oddajc ci cze. Spenij moj prob! Szlochajc ze smutku nie potrafi odbiera ywym istotom ich ostatniego oddechu. Oka mi ask i nie ka mi czyni takiego za. Brahma rzek: O mierci, narodzia si z zadaniem niszczenia ywych istot. Id wic i niszcz je. Inaczej by nie moe. Musisz zastpi mnie w jego realizacji. Nikt we wszechwiecie nie bdzie ci z tego powodu obwinia. Sowa Brahmy jeszcze bardziej przeraziy mier. Cigle staa przed nim ze zoonymi domi. Pragnc dziaa dla dobra ywych istot, nie chciaa przynosi im zniszczenia. Brahma nie powiedzia ju wicej nic i pogry si w swej wasnej jani. Patrzc na wszystko, co stworzy, umiecha si. Oczyci si ze swego gniewu, pozostawiajc za sob obecno mierci. Dziki temu ywe istoty mogy y dalej wolne od lku przed cakowitym zniszczeniem. mier nie mogc pogodzi si z tym, e powinna niszczy ywe istoty, opucia Brahm i udaa si w kierunku pustelni Dhenuki. Chcc dziaa dla dobra ywych istot i pena litoci dla nich poddaa si surowym umartwieniom. Przez szesnacie bilionw lat staa na jednej nodze i przez piset bilionw lat wycofywaa swe zmysy ze swych ulubionych zmysowych przedmiotw. Kontynuowaa dalej swoje stanie na jednej nodze przez dwiecie dziesi bilionw lat. Nastpnie przez sto tysicy bilionw lat wczya si po ziemi wrd ywych istot. Gdy dotara do witych wd Nandy staa w nich bez ruchu przez osiem tysicy lat. Dotrzymujc surowych przysig oczycia si z wszelkich grzechw. Udaa si nastpnie do witej pustelni Kauiki, gdzie odywiaa si wycznie wod i powietrzem. Praktykujc dalej surow ascez w pustelni Pacagangi i Wetasy uwolnia si od swego wasnego ciaa. Zatrzymujc swj oddech udaa si nad brzeg Gangesu i nastpnie na gr Meru, gdzie staa bez najmniejszego ruchu bdc jak kamie. Stamtd udaa si na gr Himawat, gdzie bogowie od dawnych czasw prowadzili rytuay ofiarne i przebywaa tam przez bilion lat stojc na jednym palcu. Wdrujc dalej w kierunku pustelni Puszkary i lasu Naimisza nie zaprzestawaa swych ascetycznych praktyk.
Ksiga VII
Opowie 80
267
Swymi surowymi umartwieniami pragna zadowoli dziadka wszechwiata Brahm, ktry w kocu zadowolony z niej ukaza si przed ni i rzek: O mierci, dlaczego tak si umartwiasz? mier rzeka: O Stwrco, miej dla mnie lito. Poddaj si surowej ascezie, bo boj si grzechu. ywe istoty yj na ziemi w zdrowiu i nie rani siebie nawzajem nawet sowami. Nie potrafi ich zabija. Brahma rzek: O niewinna, zadowolia mnie sw ascez. Jeste bez grzechu i obiecuj ci, e zabijajc ywe istoty nie bdziesz popenia grzechu. Moje usta nie kami. Dam ci do pomocy boga mierci Jam i rne choroby. Zajmij si wic bez lku realizowaniem swego zadania wolna od grzechu i czysta. Zdobdziesz nawet saw. mier stojc przed Brahm ze schylon ku zoonym doniom gow, raz jeszcze szukajc u niego aski, rzeka: O Panie, skoro nie chcesz uwolni mnie od mego zadania, pozwl, aby ciaa wszystkich ywych istot byy niszczone przez dz, gniew, zawi, uraz, nienasycenie, ktliwo, pych i bezwstydno jak i wszelkie inne namitnoci. Brahma rzek: O mierci, niech tak si stanie. Wykonujc solidnie swj obowizek, nie bdziesz grzeszy. Nawet twoje zy, ktrymi oblewasz me donie, stan si chorobami wypywajcymi z samych ywych istotach. To one bd zabija czowieka. Pozbd si wic lku. Oddana Prawu i realizujc swj obowizek bdziesz miaa w swej wadzy ycie wszystkich ywych istot. Odbieraj ycie ywym istotom wolna od dzy i gniewu, ktre s przyczyn grzechu, i w ten sposb bd uosobieniem cnoty. Oczyszczaj si z grzechu poprzez realizowanie swego obowizku i realizowanie zadania, ktre ci przydzieliem. Zatapiaj tych, co ju ton w grzechu bdc sama wolna od dzy i gniewu. mier widzc, e Brahma uparcie nazywa j mierci i bojc si jego kltwy zgodzia si dziaa zgodnie z jego yczeniem. Wolna od dzy i gniewu odpieraa ywym istotom ycie, gdy nadszed na to waciwy czas. Wszystkie ywe istoty umieraj. Choroby wypywaj z samych ywych istnie powodujc ich cierpienie. Nie opakuj bezowocnie tych, co umarli. Po mierci zmysy ywej istoty podaj za ni do tamtego wiata otrzymujc swoje odpowiednie funkcje i wracaj z ni z powrotem na ziemi, gdy si rodzi ponownie. Wszystkie ywe istoty cznie z bogami musz na ziemi dziaa jak miertelnicy. Przeraliwy, wyjcy wiatr o ogromnej sile, wszechobecny i o nieskoczonej energii rozupuje ciaa ywych istot. Czyni to w sposb naturalny bez uywania jakiej szczeglnej energii, czy te zawieszania swych funkcji.
268
Mikoajewska
Mahabharata
O krlu, nawet bogowie s miertelni. Nie opakuj wic mierci swego syna. Twj syn udajc si do nieba dowiadczy wiecznej szczliwoci zamieszkujc region przeznaczony dla herosw. Pozostawiajc za sob smutek bdzie przebywa w towarzystwie sprawiedliwych. Sam Stwrca stworzy mier, ktra zabiera wszystkie ywe istoty, gdy nadejdzie ich ostatnia godzina. mier ywych istot ma rdo w nich samych. ywe istoty same si zabijaj. mier uzbrojona w sw maczug nikogo nie zabija. Ci ktrzy wiedz, e zniszczenie ciaa jest nieuniknione i zarzdzone przez Brahm, nie opakuj umarych. Wiedzc o tym, przesta opakiwa swego syna. Krl Akampana rzek: O Narada, wielki mdrcu, niech ci bdzie chwaa. Swym opowiadaniem rozproszye mj smutek. Wjasa kontynuowa: O Judhiszthira, Narada po zakoczeniu swej opowieci uda si do lasu Nandana. Powtarzanie innym jego opowiadania oczyszcza z grzechw i otwiera drog do nieba. Rozmylajc nad obowizkiem wojownika i osiganym przez niego po mierci niebem uwolnij si od swego alu. Heroiczny Abhimanju, ktry zgin po zabiciu setek wroga, osign najwysze regiony nieba. Powstay z somy zmiesza si z ksiycow esencj oczyszczony z wszelkich zanieczyszcze. Nabierz ponownie hartu ducha do susznej walki nie dajc si oszoomi swym zmysom i ponie gniewowi. 4. mier zabraa nawet szesnastu staroytnych krlw, ktrzy zebrali wiele zasug dokonujc wielkich czynw Judhiszthira rzek: O wielki mdrcu, opowiedziae mi o narodzinach mierci i o tym, jak oczycia si z grzechu. Jest ona rwna wobec wszystkich i gdy nadszed na to waciwy czas, zabraa rwnie wielkich krlw przeszoci, ktrzy zasynli ze swych prawych uczynkw i odwagi rwnej odwadze Indry i uwolnili si od grzechu. Byli krlewskimi mdrcami mwicymi zawsze prawd. Ucisz mj bl spowodowany mierci Abhimanju opowiadajc o ich wielkich czynach i darach ofiarnych, ktrych dokonali, zanim oddali swe ycie mierci. Wjasa rzek: O krlu, powtrz ci rozmow wielkiego proroka Narady z krlem rindaj, w ktrej ten wielki prorok uciszy jego bl wywoany mierci syna, ktry by rdem jego bogactwa i umar, zanim zdoa zebra jakie zasugi, porwnujc jego przedwczesn mier ze mierci szesnastu heroicznych krlw przeszoci.
Ksiga VII
Opowie 80
269
yjcy w dawnych czasach krl rindaja wadajcy potnym krlestwem bardzo pragn mie syna i dziedzica. W tym celu oczyszcza sw dusz ascez i obdarowywa zamieszkujcych w jego krlestwie braminw ywnoci i najwytworniejszym suknem. Po upywie pewnego czasu bramini zadowoleni z jego zachowania udali si do mdrca Narady, ktry w wyniku rzuconej na kltwy mieszka na ziemi, aby w jego imieniu prosi go o syna. Rzekli: O wielki mdrcu, daj krlowi rindaji takiego syna, jakiego pragnie. Narada rzek: O bramini, niech tak si stanie. Uda si osobicie do paacu krla rindaji i rzek: O krlewski mdrcu, zadowolie braminw i chc, abym da ci syna. Powiedz mi, jakiego syna chciaby mie? Krl rindaja zoy pobonie donie i chylc ku nim gow poprosi go o syna wielkich czynw, o wielkiej energii i sawie, zdolnego do pokonania kadego wroga, ktrego mocz, ka, flegma i pot bd zrobione ze zota. Po upywie waciwego czasu narodzi mu si syn, ktremu nadano imi Suwarnaszthiwin (o zotych wydzielinach) i syn ten dziki wydzielinom swego ciaa zwikszy jego bogactwo ponad wszelk miar. Majc zota pod dostatkiem krl rindaja rozkaza, aby wszystkie przedmioty robi ze zota. Jego paac i domy braminw mieszkajcych w jego krlestwie, jego oa, pojazdy, talerze i wszelkiego rodzaju naczynia byy zrobione ze zota. Dziki wydzielinom jego syna jego majtek bez przerwy rs. Bogactwo nie przynioso mu jednak szczcia. Wkrtce bowiem o jego synu dowiedzieli si zodzieje. Widzc w nim kopalni zota, wdarli si do krlewskiego paacu i porwali modego ksicia. Zacignli go si do lasu i tam kierujc si dz bogactwa i wasn ignorancj zabili go i pocili jego ciao na drobne kawaki szukajc w nim zota, ktrego nie mogli znale, gdy po jego mierci cae zoto, ktrym mdrzec Narada obdarowa jego ywe ciao, zniko. Nie mogc znale zota zaczli si midzy sob bi. W kocu pozabijali si nawzajem i z powodu swych niegodziwych uczynkw udali si do pieka. Dowiedziawszy si o mierci swego syna krl rindaja uderzy w przeraliwy lament widzc, e sam bdzie musia umrze majc swe yczenie pozostawienia po sobie potomstwa niespenione, chocia sam prorok Narada wypowiadajcy sowa Brahmana zamieszka w jego krlestwie. Narada ukaza si przed nim, i widzc go w takim stanie rzek: O rindaja, poznae potg mierci. Wszystko, co ywe musi umrze. Nawet krl Marutta, syn Awikszta, ktry wsawi si wielkimi czynami, musia umrze. Zadawala on bogw, ojcw i
270
Mikoajewska
Mahabharata
mdrcw praktykujc brahmacarj, studiujc Wedy i rozdajc dary. ywic uraz do kapana bogw Brihaspatiego skoni samego Samwart (ogie konsumujcy wiat na zakoczenie eonu) do nadzorowania jego wielkich rytuaw ofiarnych. Sam iwa obdarowa go bogactwem w formie zotego paskowzgrza Himawat i dziki niemu ten krlewski mdrzec przeprowadza rytuay ofiarne, na ktre przybyway tumy bogw z Indr i Brihaspatim na czele. Wszystkie dywany, meble i naczynia na terenie ofiarnym byy zrobione ze szczerego zota. Oczyszczeni duchowo uczestnicy byli obdarowywani rytualnie czystym jadem rozdzielanym przez samych bogw. Mieszkacy nieba zadowoleni z wlewanego do ognia oczyszczonego tuszczu wynagradzali go deszczem i bogatym plonem. Ostatecznie z wasnej woli pozby si on caego swego bogactwa rozdajc je braminom i samemu Indrze. Swymi prawymi dziaaniami uszczliwia swych poddanych. Wada krlestwem przez tysic lat i dziki wszystkim swym pobonym uczynkom po oddaniu mierci swego ciaa uda si do tych regionw nieustajcej ekstazy, ktre zdobywa ten, kto za ycia zbiera zasugi. O rindaja, skoro umiera nawet taki krl jak Marutta, ktry przewysza ciebie i tym bardziej twego syna ascetycznym umartwianiem si, prawoci, wspczuciem dla innych i wyzwoleniem (czterema zasadniczymi cnotami) przeto nie rozpaczaj woajc O Swaitya opakujc swego syna, ktry umar nie wykonawszy adnego ofiarnego rytuau i nie zoywszy adnych ofiarnych darw. Narada kontynuowa: O rindaja, umrze musia rwnie yjcy w bardzo odlegych czasach krl Suhotra, cho by prawdziwym herosem niezwycionym w bitwie, ktry uwolni ziemi od tych, co nie przestrzegali aryjskich reg, jak i od wszelkich rabusiw i zodziei. Po zdobyciu krlestwa dziki swym krlewskim cnotom rzdzi nim suchajc rad braminw. Zdobywszy wiedz i samo-kontrol oddawa cze bogom postpujc zgodnie z zaleceniami witych pism. Przeprowadza liczne rytuay ofiarne chcc zapewni krlestwu dobrobyt i ochrania swych poddanych. Swymi uczynkami zadowala wszystkie ywe istoty. Chmury obleway jego krlestwo deszczem ze szczerego zota. Rwnie rzeki byy wypenione zotem, zotymi krabami i rybami jak i rnymi innymi zotymi przedmiotami w niezliczonej iloci. Krl Suhotra cae to niezmierzone bogactwo rozda braminom prowadzc swj wielki rytua ofiarny na polach Kurukszetry. W kocu po przeprowadzeniu tysica Ofiar Konia, setki Radasuja, wielu
Ksiga VII
Opowie 80
271
rytuaw ofiarnych przeznaczonych dla kasty wojownikw i niezliczonych codziennych obrzdkw podda si bogini mierci zdobywajc niebo i realizujc swj cel. mier nie omina rwnie staroytnego krla Angw o imieniu Paurawa, ktry zbiera zasugi rozdajc dary. Podczas swej Ofiary Konia obdarowa kosztownymi darami niezliczone iloci braminw. W prezencie ofiarnym odda milion gniadych koni, tysic soni, tysic ogierw, tysic rydwanw zrobionych ze zota, tysice stad krw, jak i milion sucych ozdobionych drogimi klejnotami. Jego dary ofiarne sawiono w pieniach. O rindaja, skoro umieraj nawet tacy krlowie jak Suhotra i Paurawa, ktrzy przewyszaj ciebie i tym bardziej twego syna ascetycznym umartwianiem si, prawoci, wspczuciem dla innych i wyzwoleniem, przeto nie rozpaczaj woajc O Swaitya opakujc swego syna, ktry umar nie wykonawszy adnego ofiarnego rytuau i nie zoywszy adnych ofiarnych darw. Rwnie krl Siwi, syn Uinary, ktry pokona wszystkich swoich wrogw, pad ofiar bogini mierci. Ca ziemi opasa on skrzanym pasem i jej gry, wyspy, morza i lasy odbijay echem stukot k jego rydwanu. Dziki swej dzielnoci i mdroci zdoby ogromny majtek jak i akceptacj wszystkich wojownikw. Po zdobyciu wadzy nad ca ziemi ukoczy szczliwie Ofiar Konia rozdajc w prezencie ofiarnym bogate dary. Ca ziemi odda braminom. W swej hojnoci rozda tyle krw, ile kropli deszczu opado na ziemi, ile gwiazd jest na niebie, ile ziaren piasku jest w witej rzece Ganges, z ilu ska zbudowana jest gra Meru, ile klejnotw i ryb jest w oceanie. Nigdy nie byo i nie bdzie takiego krla, ktry byby zdolny wzi na swe barki taki ciar. Sponsorowa on niezliczonym rytuaom ofiarnym, gdzie supki ofiarne, domy, ciany, dywany byy zrobione ze szczerego zota i gdzie byo pod dostatkiem rytualnie oczyszczonego jada o znakomitym smaku. Jego tereny ofiarne byy wypenione jeziorami mleka i jogurtu, rzekami napojw i grami ywnoci. Wszdzie day si jedynie sysze sowa zapraszajce do brania kpieli, picia i jedzenia. Sam iwa zadowolony z jego prawych uczynkw ukaza mu si we nie i rzek: O Siwi, jestem z ciebie zadowolony. Niech wic twoje bogactwo, oddanie, sawa, religijne uczynki, mio poddanych i zdobyte przez ciebie niebo bd niewyczerpane. Cho obdarowany w ten sposb przez iw, gdy nadszed na to waciwy czas, krl Siwi musia odda swe ycie mierci. Narada kontynuowa: O rindaja, nawet synny Rama, syn krla Daarathy obdarzony bezmiern energi i wszelkimi cnotami i kochany przez swych poddanych musia ulec bogini mierci. Na
272
Mikoajewska
Mahabharata
rozkaz swego ojca uda si on na wygnanie do lasu majc u swego boku swego brata Lakszman i sw on Sit i przebywa tam przez czternacie lat. Bronic ascetw zabi czternacie tysicy rakszasw i gdy krl rakszasw Rawana (ktry gnbi braminw i z powodu daru Brahmy nie mg by zabity ani przez bogw, ani demony) porwa podstpnie jego on Sit, rozgniewany Rama w wielkiej bitwie zabi tego potomka syna Brahmy Pulastji razem z jego wszystkimi krewnymi i sprzymierzecami. Niebianie oddawali Ramie cze widzc z jak gbokim uczuciem traktowa on swych poddanych. Wielbili go rwnie niebiascy mdrcy widzc jak swymi uczynkami uszczliwia ca ziemi. Peen wspczucia dla wszystkich ywych istot ochrania swych poddanych realizujc bez adnych przeszkd wielkie rytuay ofiarne. Dziki nim uwolni wszystkie ywe istoty od chorb, godu i pragnienia. Zawsze rozsiewa wok sw wasn energi przewyszajc ni wszystkie ywe istoty. W czasie, gdy rzdzi swym krlestwem, ludzie yli na ziemi razem z bogami i mdrcami. Wszyscy mieszkacy nieba byli zadowoleni otrzymujc od ludzi wlewany do ognia oczyszczony tuszcz i inne rodzaje poywienia zgodnie z wskazwkami Wed. Wszystkie oddechy (prana, apana, samana) speniay swe funkcje, ciaa niebieskie wieciy janiej i nie nawiedzay ziemi adne katastrofy. Wszystkie ywe istoty yy dugo i nikt nie umiera modo. Krlestwo byo wolne od much i komarw, drapienikw i jadowitych ww. Nikt nie mia skonnoci do Bezprawia, nikt nie poda cudzej wasnoci, nikt nie y w ignorancji. Wszystkie cztery kasty realizoway swoje wasne obowizki. Kady czowiek y tysic lat cieszc si tysicem potomstwa. Rama o wiecznie modym wygldzie, ciemno-niebieskiej karnacji, niezwykle przystojny i dobrze zbudowany, o potnych ramionach i wielkiej sile, kochany przez wszystkie ywe istoty wada swoim krlestwem przez jedenacie tysicy lat. Jego poddani bez przerwy wypowiadali i wychwalili jego imi. Gdy rzdzi swym krlestwem, cay wiat by pikny. A jednak gdy nadszed na to waciwy czas, opuci swe ciao posuszny daniu mierci. Razem z nim do nieba uday si cztery rodzaje ywych istot (yworodne, jajorodne, rozmnaajce si przez podzia i roliny) po ustaleniu na ziemi wasnej linii zoonej z omiu domw. O rindaja, skoro umieraj nawet tacy krlowie jak Siwi i Rama, ktrzy przewyszaj ciebie i tym bardziej twego syna ascetycznym umartwianiem si, prawoci, wspczuciem dla innych i wyzwoleniem, przeto nie rozpaczaj woajc O Swaitya
Ksiga VII
Opowie 80
273
opakujc swego syna, ktry umar nie wykonawszy adnego ofiarnego rytuau i nie zoywszy adnych ofiarnych darw. Umrze musia rwnie krl Bhagiratha, potomek Ikszwaku, ktry pokry brzegi Gangesu schodami zrobionymi ze zota, a bogini Gang uzna za sw crk, gdy cierpic wieki bl poprosia go o ochron siadajc mu na kolanach i nazwa j swym imieniem. To ona upadajc na jego prob z nieba na nadstawion gow iwy oczycia z grzechw jego dawno zmarych przodkw Sagarw otwierajc im drog do nieba (zob. Mahabharata, ks. III, opow. 23, p. 2). Podczas sponsorowanych przez siebie rytuaw ofiarnych rozdawa bogate dary uczestniczcym w nich tumom. Obdarowa braminw milionem modych kobiet ozdobionych klejnotami ze szczerego zota przewyszajc tym wszystkich krlw. Kada z nich jechaa na swym pojedzie cignionym przez cztery rumaki, a za pojazdem sza setka krw, a za kad krow szy liczne kozy i owce. Dziki swym ascetycznym praktykom zebra ogromne zasugi. Bogowie z Indr na czele zawsze przybywali na prowadzone przez niego rytuay ofiarne biorc w nich aktywny udzia i usuwajc przeszkody utrudniajce ich szczliwe ukoczenie. Nie byo niczego takiego, czego nie oddaby braminom i w kocu dziki ich asce sam poczy si z Brahmanem. Sta si dla nich tym, na co czekaj modlc si o wschodzie soca. Rwnie krl Dilipa pad ofiar mierci. Przeprowadzi on setki rytuaw ofiarnych rozdajc braminom swe bogactwo. Uczestniczcy w nich bogowie z Indr na czele widzieli w nim samego boga Prawa Dharm. Podczas jego rytuaw drogi byy zrobione ze zota. Rwnie wysze i nisze piercienie supka ofiarnego byy ze zota. W czasie bitwy dwa koa jego rydwanu nigdy nie zanurzay si w wodzie, co byo cudowne. Wystarczyo ujrze tego prawdomwnego ucznika na jego rydwanie, aby uda si prosto do nieba. O rindaja, skoro umieraj nawet tacy krlowie jak Bhagiratha i Dilipa, ktrzy przewyszaj ciebie i tym bardziej twego syna ascetycznym umartwianiem si, prawoci, wspczuciem dla innych i wyzwoleniem, przeto nie rozpaczaj woajc O Swaitya opakujc swego syna, ktry umar nie wykonawszy adnego ofiarnego rytuau i nie zoywszy adnych ofiarnych darw. Spotkania ze mierci nie unikn rwnie krl Mandhatri, syn Jawanaswy. Boscy medycy Awinowie wyjli go z ona jego ojca przy pomocy chirurgicznej operacji. Pewnego dnia jego ojciec Jawanaswa zabdzi w dungli gonic za jeleniem. Zmczony, spragniony i godny dostrzeg unoszcy si dym. Idc w jego kierunku dotar do miejsca ofiarnego i wypi znajdujcy si tam
274
Mikoajewska
Mahabharata
oczyszczony tuszcz ofiarny, przez co sta si ciarny. Awinowie wydobyli dziecko z jego ona. Bogowie widzc na jego kolanach chopca o boskim splendorze zaczli szepta midzy sob: O bogowie, w jaki sposb to dziecko utrzyma si przy yciu, skoro z piersi jego ojca-matki nie pynie mleko? Indra rzek: O bogowie, niech to dziecko ssie moje palce. Z palcw Indry popyno mleko o smaku eliksiru niemiertelnoci. Chopiec zosta nazwany Mandhatri (wykarmiony przez Indr), dlatego e Indra peen wspczucia utrzyma go przy yciu,. Chopiec ssc palce Indry, skd spywa oczyszczony tuszcz ofiarny, szybko rs. W cigu dwunastu dni urs pi okci i wykazujc si wielk odwag podbi w cigu jednego dnia ca ziemi. Po wykonaniu setki Ofiar Konia i setki Radasuja obdarowa braminw wielk ryb ca ze zota. Na sponsorowane przez niego rytuay ofiarne przybywali tumnie bogowie, asurowie, ludzie, jakszowie, gandharwowie, we, ptaki, bramini i staroytni mdrcy obeznani z tekstem Wed. Przygotowywa dla nich gry jada i rzeki wody, oczyszczonego tuszczu, rnego rodzaju zup, jogurtu i miodu. W kocu, gdy nadszed na to waciwy moment obdarowa braminw ziemi opasan przez oceany i pen bogactwa i znikn za horyzontem jak soce udajc si do miejsca przeznaczonego wycznie dla sprawiedliwych. Narada kontynuowa: O rindaja, nie unikn spotkania ze mierci rwnie krl Jajati, syn Nahuszy. Przeprowadzi on niezliczon ilo rnych rytuaw ofiarnych i obdarowa braminw caym ziemskim bogactwem, ktre byo kiedy w rkach tych, w ktrych yach nie pyna aryjska krew i ktrzy nienawidzili braminw. Wspomaga rwnie bogw w walce z demonami asurami. Po spodzeniu potomstwa bka si po niebiaskich parkach jak drugi Indra szukajc przyjemnoci, a gdy nasyci si ju w peni folgowaniem swym namitnociom, odda tron swemu synowi Puru i wyrzekajc si wszelkiej dzy uda si z onami do lasu, aby y dalej w ascezie. Rzek: Czowiek powinien kultywowa nasycenie, bo inaczej nic, co znajduje si na ziemi, nie zdoa zaspokoi jego dzy. O rindaja, skoro umieraj nawet tacy krlowie jak Mandhatri i Jajati, ktrzy przewyszaj ciebie i tym bardziej twego syna ascetycznym umartwianiem si, prawoci, wspczuciem dla innych i wyzwoleniem, przeto nie rozpaczaj woajc O Swaitya opakujc swego syna, ktry umar nie wykonawszy adnego ofiarnego rytuau i nie zoywszy adnych ofiarnych darw. mierci podda si rwnie bohaterski krl Amwarisza, ktry sam jeden walczy tysic razy z tysicem krlw zdobywajc ca
Ksiga VII
Opowie 80
275
ziemi i podporzdkowujc ich sobie. Postpujc zgodnie z nakazami Wed przeprowadzi setk rytuaw ofiarnych oddajc braminom nalen im cze i obdarowujc odpowiednim jadem wszystkie kasty. Uczestniczcy w jego rytuaach ofiarnych staroytni mdrcy byli bardzo zadowoleni z jego uczynkw i wychwalali go mwic: Nikt dotychczas nie dorwna i nikt nie dorwna uczynkom krla Amwariszy. Umar rwnie krl Sasawindu synny ze swej urody, dzielnoci i rytuaw ofiarnych. Mia on sto tysicy on i kada z nich obdarowaa go tysicem synw o wielkiej odwadze, ktrzy przeprowadzili miliony rytuaw ofiarnych. Kady z nich by znakomitym ucznikiem i walczy w zotej zbroi. Kady z nich przeprowadzi Ofiar Konia. Ich ojciec podczas przeprowadzanej przez siebie Ofiary Konia odda ich wszystkich braminom razem z posiadanymi przez nich setkami rydwanw zaprzonych w rcze ogiery, setkami soni, tysicami krw i kozw i setkami modych niewolnic ozdobionych klejnotami. Podczas prowadzonych przez niego rytuaw supki ofiarne byy zrobione ze szczerego zota, a gry jada miay wysoko dwch mili. Po szczliwym zakoczeniu prowadzonej przez niego Ofiary Konia pozostao jeszcze trzynacie gr nie spoytego jada i rzeki napojw. Ochraniani przez niego poddani byli zadowoleni i syci. Wada on ziemi przez dugie lata, lecz w kocu poegna si z yciem i uda si do nieba. O rindaja, skoro umieraj nawet tacy krlowie jak Amwarisza i Sasawindu, ktrzy przewyszaj ciebie i tym bardziej twego syna ascetycznym umartwianiem si, prawoci, wspczuciem dla innych i wyzwoleniem, przeto nie rozpaczaj woajc O Swaitya opakujc swego syna, ktry umar nie wykonawszy adnego ofiarnego rytuau i nie zoywszy adnych ofiarnych darw. Poegna si z yciem rwnie wielki krl Gaja, ktry przez sto lat ywi si resztkami oczyszczonego tuszczu wlewanego do ognia ofiarnego. Bg ognia Agni zadowolony z jego oddania obieca mu spenienie jego proby. Krl Gaja rzek: O Najwyszy Czycicielu, chc zdoby pen wiedz Wed przez praktykowanie ascezy, brahmacarji, dotrzymywanie przysig, przestrzeganie regu i dziki asce tych, ktrzy s starsi ode mnie. Pragn rwnie zdoby niezmierzone bogactwo poprzez wypenianie obowizkw mojej wasnej kasty bez szkodzenia innym. Chc rwnie mc z oddaniem obdarowywa braminw i mie synw z onami pochodzcymi z mej wasnej kasty. Uczy wic tak, abym mg zawsze kroczy ciek mojego Prawa. Niech nic nie przeszkodzi mi w gromadzeniu zasug dziki mej pobonoci.
276
Mikoajewska
Mahabharata
Agni rzek: O krlu, niech tak si stanie i znikn. Dziki jego darowi krl Gaja zdoby w uczciwej walce ogromne bogactwo i przez sto lat wykonywa rne rytuay ofiarne rozdajc swe dobra braminom i praktykujc surowe luby. Uczyniwszy ziemi zotem pync podczas swej wielkiej Ofiary Konia odda j we wadanie braminom. Wszystkie ywe istoty zamieszkujce niebo, powietrze i ziemi byy nasycone bogactwem i ywnoci, ktr krl Gaja rozdawa podczas swych rytuaw ofiarnych. Po ich szczliwym ukoczeniu pozostao cigle dwadziecia pi nietknitym gr jada, gry sukien i ornamentw jak i jeziora i rzeki napojw. Dziki swym rytuaom ofiarnym krl Gaja zdoby saw we wszystkich wiatach. Wszyscy mwili, e nikt nie potrafi dorwna jego rytuaom przepychem. Otarz ofiarny i supki ofiarne, ktrymi obdarowa braminw, byy zrobione ze zota, ozdobione perami, diamentami i innymi drogimi kamieniami. Ofiar mierci pad rwnie krl Rantidewa, ktry pokona wszystkich swoich wrogw w uczciwej walce i rozda braminom cay swj majtek zdobyty dziki swym prawym czynom. Wierny swym przysigom wykonywa odpowiednie rytuay ofiarne, na ktre zwierzta ofiarne przychodziy z wasnej woli chcc poprzez sw ofiarn mier dosta si do nieba. W swych codziennych agnihotrach zoy w ofierze tak wiele zwierzt, e tuszcz pyncy ze stosw skr zoonych w jego kuchni utworzy wielk rzek. Obdarowa braminw monetami wykutymi w zocie i mylc cigle, e da im za mao, dawa im wicej. Kt inny zdoaby mu dorwna? Rozdajc swj majtek myla: Jeeli nie oddam braminom caego mego bogactwa, z ca pewnoci spotka mnie wielkie nieszczcie. Przez sto lat, co dwa tygodnie obdarowywa tysice braminw zotym bykiem, setk krw i omioma setkami monet i dostarcza im wszystkich przedmiotw potrzebnych do agnihotry. piewano o tym, e cae jego krlestwo jest zbudowane ze zota i e swym bogactwem przewysza boga bogactwa Kuber. Dwie setki kucharzy przygotowywao cay dzie i noc posiki dla odwiedzajcych jego paac braminw. Kadej nocy na cze przybyych goci zabijano dwadziecia jeden tysicy zwierzt ofiarnych, aby dostarczy im odpowiedniego posiku. Kadej nocy ozdobiony zotymi kolczykami kucharz mwi: O bramini, jedzcie przygotowan dla was specjalnie zup. Krl Rantidewa obdaruje was wszelkim zotem, ktre mu jeszcze pozostao. Bogowie pij w jego obecnoci wlewany do ognia ofiarnego oczyszczony tuszcz. Rwnie Ojcowie spoywaj ofiarowane mu przez niego jedzenie. Najwiksi mdrcy otrzymuj od niego wszystko, czego tylko zapragn.
Ksiga VII
Opowie 80
277
O rindaja, skoro umieraj nawet tacy krlowie jak Gaja i Rantidewa, ktrzy przewyszaj ciebie i tym bardziej twego syna ascetycznym umartwianiem si, prawoci, wspczuciem dla innych i wyzwoleniem, przeto nie rozpaczaj woajc O Swaitya opakujc swego syna, ktry umar nie wykonawszy adnego ofiarnego rytuau i nie zoywszy adnych ofiarnych darw. Nawet krl Bharata, syn krla Duhszanta i akuntali musia umrze. Swe dziecistwo spdzi w dungli dokonujc wielkich czynw, ktrych nikt inny nie zdoaby dokona. Wyposaony w potn si goymi rkami miady lwy, tygrysy, potne bawoy i sonie. Z racji tych uczynkw asceci, wrd ktrych mieszka nazywali go Sarwadamana (wadajcy wszystkim). Jego matka zabronia mu w kocu torturowania zwierzt. Po zdobyciu tronu wykona setk Ofiar Konia nad brzegami Jamuny, trzy setki nad brzegami Saraswati i cztery setki nad brzegami Gangesu. Pniej sponsorowa jeszcze tysic Ofiar Konia i setk rytuaw Radasuja obdarowujc bogato braminw. Przeprowadzi miliony rnych innych rytuaw ofiarnych zakaczajc je szczliwie bez adnych przeszkd. Zdobywszy saw obdarowa tysicami bilionw monet mdrca Kajap, ktry wychowa jego matk akuntal traktujc j jak swoj crk. Odda braminom zdobyte w uczciwej walce konie, sonie i rydwany ozdobione zotem. Obdarowa ich polami, wioskami, klejnotami i niewolnikami w niezmierzonej iloci. Bogini mierci musia si podda rwnie krl Prithu, ktremu bramini podczas jego rytuau Radasuja nadali tytu Imperatora. Proporzec powiewajcy na jego rydwanie nigdy nie zosta zamany. Podporzdkowa sobie wszystkich krlw i by znany na caym wiecie po imieniem Prithu (sawny) z racji swych uczynkw. By nazywany rwnie prawdziwym wojownikiem, bo ochrania ludzi przed tymi, ktrzy zadaj rany. By rwnie nazywany rada, poniewa zadowoleni z jego rzdw poddani darzyli go uczuciem. Za jego rzdw uprawiana ziemia rodzia bogate plony, krowy obfitoway mlekiem, a kwiaty lotosu dostarczay miodu. Trawa kua bya ze szczerego zota dostarczajc wkna na ubrania i oe. Owoce byy soczyste i miay smak eliksiru niemiertelnoci. aden z jego poddanych nie cierpia godu i wszyscy cieszyli si dugim yciem i dobrym zdrowiem majc zaspokojone wszystkie swoje pragnienia. Nikt nie mia powodw do jakichkolwiek obaw. Gdy krl Prithu przybywa nad brzeg oceanu, fale twardniay pozwalajc mu po sobie przej jak po trwaym gruncie, a gry rozstpoway si czynic dla niego przejcie. Pewnego dnia przed obliczem krla Prithu stano siedmiu staroytnych mdrcw, nimfy apsary i Ojcowie, wszystkie drzewa,
278
Mikoajewska
Mahabharata
gry, bogowie, asurowie, ludzie i we mwic: O krlu, to jeste naszym Imperatorem, opiekunem i ojcem. Jeste naszym Panem. Obdarz wic nas wszystkim tym, co przyniesie nam zadowolenie i rado. Krl Prithu rzek: O ywe istoty, niech tak si stanie. Uchwyci swj potny uk Pinaka, ktry by ukiem iwy i swe przeraliwe strzay, ktre nie miay sobie rwnych i rozmyla przez chwil nad tym, co uczyni. Rzek do Ziemi: O Ziemio bd bogosawiona i przybd tutaj szybko na moje wezwanie. Wydaj z siebie mleko, ktrego wszyscy pragn. W ten sposb dostarcz ywym istotom poywienia, o ktre prosz. Ziemia rzeka: O herosie, uczy wic ze mnie sw crk. Krl Prithu rzek: O Ziemio, niech tak si stanie. I nastpnie ten wielki krlewski asceta wyda odpowiednie zarzdzenia potrzebne to tego, aby Ziemia wydaa z siebie mleko, ktrego wszyscy pragn. ywe istoty zaczy rosn cigajc z Ziemi jej mleko. Na jej ciele wyrosy najpierw wielkie drzewa. Ziemia pena uczucia zapragna cieltka i naczynia sucego do zbierania cignitego z niej mleka. Kwitnce drzewo ala stao si jej cieltkiem, drzewo banianowe stao si jej mleczarzem, zerwane pczki stay si jej mlekiem, a dobrze wrce drzewo figowe stao si naczyniem do zbierania mleka. Nastpnie na jej ciele wyrosy wielkie gry cigajc z niej jej mleko. Wzgrze na wschodzie, zza ktrego wschodzi soce stao si jej cieltkiem, krlewska gra Meru staa si jej mleczarzem, drogie kamienie i krtko yjce zioa stay si jej mlekiem, a skay stay si naczyniem na mleko. Jej mleczarzami stali si rwnie bogowie, a wszystkie przedmioty obdarzajce energi i si stay si jej mlekiem. Demony asury cigay z Ziemi mleko w postaci wina uywajc dzbana jako naczynia. Ludzie wykorzystywali mleko Ziemi do uprawy zb. Samostwarzajcy-si Manu by cieltkiem Ziemi, a krl Prithu by mleczarzem. We cigay z Ziemi mleko w formie swego jadu. W Dhritarasztra by ich mleczarzem, a w Takaka by jej cieltkiem. Siedmiu staroytnych mdrcw zdolnych do stwarzania wszystkiego aktem woli cigajc z Ziemi jej mleko otrzymali Wedy. Brihaspati by mleczarzem, wite sylaby i rytm byy naczyniem do zbierania mleka, a Soma (Ksiyc) by cieltkiem Ziemi. Dla jakszw ciganym z Ziemi mlekiem jest ich zdolno do bycia niewidocznymi. Ich mleczarzem jest bg bogactwa Kubera, a Wriszadhwada jest dla nich cieltkiem Ziemi.
Ksiga VII
Opowie 80
279
Dla gandharww i apsar mlekiem Ziemi s wszystkie sodkie zapachy gromadzone w na liciu lotosu. Citraratha jest dla nich cieltkiem Ziemi, a odwany Wiwaruchi jest ich mleczarzem. Dla Ojcw mlekiem Ziemi jest Swaha w srebrnym naczyniu. Bg mierci Jama jest dla nich cieltkiem Ziemi i ich mleczarzem. W ten to sposb dziki krlowi Prithu wszystkie ywe istoty zamieszkujce Ziemi otrzymay to, czego pragny cigajc z niej jej mleko. Sponsorujc wiele rytuaw ofiarnych dostarczy ywym istotom potrzebnych im do ycia produktw. Rozkaza, aby wszystkie produkty ziemi miay swe wizerunki zrobione ze zota, ktrymi podczas swej Ofiary Konia obdarowa braminw. Odda te braminom szedziesit tysicy soni zrobionych na jego rozkaz ze zota. W kocu udekorowawszy ca Ziemi zotem i drogimi kamieniami odda j braminom. O rindaja, skoro umieraj nawet tacy krlowie jak Bharata i Prithu, ktrzy przewyszaj ciebie i tym bardziej twego syna ascetycznym umartwianiem si, prawoci, wspczuciem dla innych i wyzwoleniem, przeto nie rozpaczaj woajc O Swaitya opakujc swego syna, ktry umar nie wykonawszy adnego ofiarnego rytuau i nie zoywszy adnych ofiarnych darw. Narada kontynuowa: O rindaja, nawet wielki asceta Paraurama bdzie musia umrze, gdy ju w peni zadowoli si yciem. Wyci on wszelkie zamieszkae na ziemi zo a do korzeni i zakoczywszy w ten sposb stary eon wprowadzi nowy. Sam by wolny od wszelkiego grzechu. Mszczc si za zabicie swego bramiskiego ojca i ukradzenie mu jego krowy dajcej mleko na ofiar wybi do nogi ca kast wojownikw. Po zalaniu ziemi wielkim potopem krwi i wypenieniu jezior krwi wzi we wadanie wszystkie osiemnacie wysp tworzcych ziemi i wykona setk wielkich rytuaw ofiarnych doprowadzajc je szczliwie do koca i obdarowujc hojnie braminw. Wznoszone przez niego wysokie otarze ofiarne zrobione byy ze szczerego zota, ozdobione wzniesionymi proporcami i drogimi kamieniami. W kocu podczas swej Ofiary Konia odda oczyszczon ze za ziemi z caym jej bogactwem wielkiemu mdrcowi Kajapie jako prezent ofiarny. Kajapa rzek do niego: O Paraurama, opu teraz ziemi. Paraurama chcc by mu posuszny wyci sobie swymi strzaami drog w oceanie i uda si na gr Mahendra, gdzie do dzi przebywa. Jednake ktrego dnia nawet ten synny potomek Bhrigu wyposaony we wszystkie cnoty podda si wyrokowi mierci. O rindaja, skoro umiera nawet kto tak wielki jak Paraurama, ktrzy przewysza ciebie i tym bardziej twego syna ascetycznym umartwianiem si, prawoci, wspczuciem dla
280
Mikoajewska
Mahabharata
innych i wyzwoleniem, przeto nie rozpaczaj woajc O Swaitya opakujc swego syna, ktry umar nie wykonawszy adnego ofiarnego rytuau i nie zoywszy adnych ofiarnych darw. 5. Celem istnienia jest zdobycie wiecznych wiatw poprzez wasne czyny i ten kto zrealizowa ten cel, dziki mierci uwalnia si z niewoli materii i osiga wieczne szczcie Narada kontynuowa: O rindaja, opowiedziaem ci o yciu i mierci szesnastu staroytnych krlw. Czy zrozumiae ich sens? Krl rindaja chylc pobonie gow ku swym zoonym doniom rzek: O wielki mdrcu, ktry czerpiesz cae swe bogactwo z ascezy, wysuchaem uwanie twych opowieci o tych staroytnych krlewskich mdrcach, ktrzy w czasie swego ycia sponsorowali wielkie rytuay ofiarne i obdarowywali braminw i ktrzy po mierci udali si wprost do nieba dziki zebranym za ycia zasugom. Mj al z powodu utraty mego bogactwa i mego syna znikn tak jak znika ciemno owietlona promieniami soca. Twe opowieci oczyciy mnie z grzechu dzy i pychy i uciszyy mj bl. Powiedz mi, co mam dalej czyni? Narada rzek: O rindaja, jestem z ciebie zadowolony. Wypowiedz wic sw prob, abym mg j speni. Krl rindaja rzek: O wity mu, jestem szczliwy, e asceta tak wielki jak ty jest ze mnie zadowolony i nie pragn ju niczego wicej. Narada rzek: O rindaja, cho mnie o to nie prosisz, zwrc ycie twemu synowi, ktry zosta zabity przez zodziei jak zwierz ofiarne, zanim zdoa zebra jakiekolwiek zasugi i w ten sposb zosta przez nich wysany wprost do pieka. yjc dalej na ziemi bdzie mg dokona wielkich czynw i zdoby niebo. Krl rindaja rzek: O wity mu, niech tak si stanie. Prorok Wjasa koczc sw opowie o tym, w jaki sposb mdrzec Narada uciszy al krla rindaji po mierci syna, ktry dziki swym zotym wydzielinom by rdem jego bogactwa, rzek do Judhiszthiry, ktry opakiwa bohatersk mier Abhimanju: O Judhiszthira, krl rindaja ku swej wielkiej radoci zobaczy ponownie swego syna. Mg on by bowiem przywrcony do ycia, dlatego e nie zrealizowa jeszcze celu swego istnienianie wykona adnego rytuau ofiarnego i nie mia potomstwa. Pozbawiony odwagi zosta zabity przez zodziei, zamiast zgin bohatersk mierci na polu bitewnym. Przeciwnie Abhimanju, ktry yjc na ziemi zrealizowa cel swego istnienia i swymi uczynkami zdoby te regiony nieba, ktre s osigalne jedynie
Ksiga VII
Opowie 80
281
poprzez praktykowanie jogi, wiedz, znajomo Wed i wielkie rytuay ofiarne. Ludzie wiedzy, tacy jak on, zawsze pragn zdoby niebo i wol przebywa w niebie ni y na ziemi. Trudno byoby wic cign go z powrotem z nieba na ziemi teraz, gdy zdoby to, czego szuka. Abhimanju zrealizowa ostateczny cel, do ktrego jogin zmierza poprzez medytacje, krl poprzez rytuay ofiarne, asceta poprzez umartwienia. mier uwolnia go z niewoli fizycznego ciaa i zdoby nowe ciao z esencji ksiycowej promieniujce wasnym niezniszczalnym wiatem, ktre chc zdoby wszystkie odrodzone duchowo osoby. Nie opakuj go wic, bo nie zasuguje na zy. Skup si na swym wasnym zadaniu, ktrym jest pokonanie wroga. Nie tra hartu ducha. To ci, ktrzy yj na ziemi zasuguj na zy, a nie ci, co znaleli si w niebie. Gdy zmarego opakuj ci, ktrych pozostawi na ziemi, jego grzech ronie. Mdrzec wyrzeka si wic swego alu majc na uwadze jego dobro. Ci, ktrzy pozostaj na ziemi powinni myle o radoci, sawie i szczciu, ktre osign zmary. Porzu wic smutek i myl o realizacji swego wasnego zadania. mier chroni wszechwiat przed niszczcymi skutkami gniewu Brahmy. Jest nieuchronna i wolna od grzechu. Wiesz rwnie o tym, e szczcie tych, co yj na ziemi, jest zmienne i nie trwa dugo. Porzu smutek i niech pokj bdzie z tob . Na zakoczenie swej opowieci o rozmowie Judhiszthiry z braminem Wjas Sandaja rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, po wypowiedzeniu powyszych sw do Judhiszthiry, mdrzec Wjasa, ktry ma koloryt zachmurzonego nieba, poegna si i odszed. Wysuchanie jego opowieci ukoio bl Judhiszthiry wywoany mierci Abhimanju. Nie mg jednak zapomnie o Ardunie, ktry cigle jeszcze nie powrci z pola bitewnego i nic o tym nie wiedzia. Wzdychajc rzek: O bracia, jake ja zdoam powiedzie Ardunie o mierci jego heroicznego syna?
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Abhimanyu-Vadha Parva, Section XLVIII-LXXI.
282
Mikoajewska
Mahabharata
Opowie 81 Gniew Arduny

1. Arduna opakuje mier swego syna Abhimanju; 2. Arduna przysiga mier krlowi Dajadracie, ktry zatrzymujc Pandaww umoliwi Kaurawom zabicie Abhimanju; 3. Krl Dajadratha prosi Durjodhan o ochron przed Ardun; 4. Kryszna gani Ardun z powodu jego przysigi bez konsultacji z nim; 5. Bogowie s zaniepokojeni gniewem Nary (Arduny) i Narajany (Kryszny); 6. Kryszna prbuje ukoi bl matki i ony Abhimanju spowodowany jego mierci; 7. Kryszna sam przygotowuje si do walki na wypadek, gdyby Arduna nie zdoa zrealizowa swej przysigi; 8. Arduna we nie oddaje cze iwie i otrzymuje obietnic zrealizowania swego lubu; 9. Kryszna ucisza niepokj Judhiszthiry, obiecujc, e Arduna zdoa zrealizowa sw przysig i zabije Dajadrath.
Arduna wkrtce odzyska zmysy, zerwa si na rwne nogi i ze zami w oczach ciskajc donie w pici i rzucajc wok spojrzenia jak szaleniec, zawoa: O bracia, przysigam, e jutro, zanim zajdzie soce, pozbawi ycia krla Dajadrath! ... To on bowiem zatrzymujc swymi strzaami nasze armie spowodowa mier mego syna. Jutro go zabij! Swymi strzaami zniszcz kadego, kto bdzie go ochrania. ... O bracia, suchajcie mnie, jeeli nie dotrzymam mej przysigi i nie zabij go, zanim zajdzie soce, rzuc si w pomienie rozpalonego ognia! (Mahbharta, Drona Parva, Section LXXIII) 1. Arduna opakuje mier swego syna Abhimanju Sandaja rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, soce ju dawno zaszo koczc trzynasty dzie bitwy i skaniajc zwanione strony do wycofania si do swych obozw. W kocu rwnie Arduna po pokonaniu wielu wyzywajcych go do walki Samsaptakw pogna swe konie w kierunku obozu. Cho wraca zwyciski, zawadn nim przeraliwy niepokj. Rzek do Kryszny gosem przerywanym kaniem: O Kryszna, w czasie naszej nieobecnoci musiao wydarzy si co strasznego. Moje serce dry z niepokoju, a mowa zaamuje si. Widz wszdzie ze znaki i ledwo trzymam si na nogach. Nie mog si uwolni od poczucia nieszczcia. Powiedz mi, czyby mj najstarszy brat Judhiszthira dosta si w rce wroga? Kryszna odpowiedzia: O Arduna, nie opakuj Judhiszthiry, bo naszemu wrogowi nie udao si go porwa. Odczuwane przez ciebie zo ma inne rdo.
Ksiga VII
Opowie 81
283
Arduna rzek: O Kryszna, cay nasz obz jest pogrony w ciszy i smutku. Nie sysz ani tryumfalnych dwikw trb, bbnw i konch, ani sodkich dwikw sitar. Nie sysz take dobrze wrcych pieww i recytacji wdrownych poetw. Wojownicy siedz ze spuszczonymi gowami i nie witaj mnie opowieciami o swych bohaterskich czynach. Widzc ich pogronych w smutku nie znajduj spokoju. Gdzie podziewa si mj syn Abhimanju, ktry razem ze swymi brami wita mnie zawsze z umiechem, gdy powracaem z pola bitwy? Arduna zbliy si do swych braci i rzek: O bracia, nie widz wrd was mego syna, a wy sami siedzicie z pobladymi twarzami. Dlaczego mnie on nie wita? Drona uformowa dzisiaj swe wojska w formacj koa. Nikt spord was poza nim nie potrafi wedrze si do jej rodka, jednake nawet on nie wiedzia jak si z niej wydosta. Czybycie skonili go do tego desperackiego czynu? Czyby po zamaniu formacji wroga i zabiciu wielu zasta w kocu sam zabity? Powiedzcie mi, czyby on, ktry jest rwny potg modszemu bratu Indry (Wisznu) pad na polu bitewnym pod naporem wroga? Jaki wojownik ogupiony przez sam mier omieli si zabi mojego syna, ktry jest rwnie synem siostry Kryszny, faworytem Draupadi i ukochanym wnukiem Kunti? Sysz tryumfalne okrzyki dochodzce z obozu Kauraww. Sysz te, jak walczcy po naszej stronie szlachetny Jujutsu sam pogrony w gbokim smutku krzyczy do synw Dhritarasztry: O niegodziwi bracia, wasza rado jest przedwczesna! Nie mogc zabi Arduny, zabilicie jego syna. Bjcie si gniewu Arduny i Kryszny! Cieszycie si, gdy powinnicie paka. Ju wkrtce skosztujecie gorzkiego owocu swego czynu. Popenilicie haniebn zbrodni. Ju niedugo zrodzi ona swj owoc! O bracia, powiedzcie mi, jak zgin ten modzieniec o oczach gazeli, czarnych lokach, sodkiej mowie, ciepym umiechu, wielkiej odwadze i energii, wysoki jak drzewo ala, spokojny, posuszny, zachowujcy si jak dorosy, cho jeszcze dziecko, pozbawiony pychy, szczodry dla tych, ktrzy s mu oddani, samokontrolujcy si, niezdolny do rzeczy maych, wdziczny i mdry. Nawet bogowie nie dorwnywali mu piknoci. Zna dobrze wojenne rzemioso i budzi strach we wrogu. Walczy uczciwie pragnc zwycistwa swych ojcw. Sw odwag, zdolnoci uczenia si i godnoci dorwnywa samemu Krysznie i by wojownikiem lepszym ode mnie o statusie ati-rathy. Cho przywyk do najwikszych luksusw i zasuguje na najmiksze oe, pi dzisiaj na goej ziemi, jakby nie byo nikogo, kto mgby si o niego zatroszczy. Zamiast piknych sucych usuguj mu
284
Mikoajewska
Mahabharata
zowrbne szakale i zamiast pieni wdrownych poetw budzi go wycie drapienikw, a jego pikn twarz zabrudza unoszcy si nad polem bitewnym kurz. Pozbawiony widoku jego piknej twarzy i dwiku jego melodyjnego gosu nie zaznam spokoju. Nie mogc go zobaczy, sam udam si do krlestwa boga mierci Jamy. O synu, okrutna mier zabraa ci, zanim zdoaem nasyci si twoim widokiem. Rozwietlasz dzi sw wspaniaoci krlestwo boga mierci, gdzie Jama, Waruna, Kubera i Indra witaj ci z honorami jak oczekiwanego gocia. Moje serce musi by z kamienia, skoro nie pka na myl o tym, e ju ci wicej nie zobacz. Walczc sam jeden z niezmierzonym tumem najprzedniejszych wojownikw czekae zapewne na to, e przyjd ci z pomoc. Jake Drona, Krypa i Karna omielili si zabi swymi strzaami tego modzieca, chopca jeszcze, siostrzeca samego Kryszny? Jak zdoam spojrze w oczy jego matce Subhadrze? Jak zdoam osuszy zy Draupadi? Zwracajc si do Kryszny, Arduna rzek: O Kryszna, dlaczego nie powiedziae mi o samotnej walce Abhimanju w czasie, gdy walczyem z Samsaptakami? Ruszybym mu na pomoc i zniszczybym mymi strzaami tych wojownikw o okrutnych sercach! Kryszna patrzc na Ardun opakujcego mier swego syna rzek: O Arduna, nie daj si pokona alowi. Abhimanju szed do koca ciek odwanych, nie wycofujcych si z walki herosw, ktrych zawodem jest bitwa. Taka jest droga tych, ktrzy urodzili si w kacie wojownikw (kszatrijw). Ich zadania zostay im przydzielone przez tego, kto ukrywa si za witymi wersetami Wed. Idc wyznaczon mu drog dotar do miejsca zarezerwowanego wycznie dla sprawiedliwych. Walczc do ostatniej kropli krwi, zgin bohatersk mierci, o ktrej marz wszyscy herosi. Tak wanie mierci wojownik gromadzi swe najwiksze zasugi. Wiedzc o tym, ukj al swych braci. Arduna nie mogc stumi swego kania rzek do swych braci: O bracia, opowiedzcie mi o mierci mojego syna. Jestecie wszyscy znakomitymi i dowiadczonymi wojownikami. Jak to wic moliwe, e mj syn Abhimanju majc was za obrocw zosta zabity przez wroga? Sam bym go ochrania, gdybym wiedzia, e wielkie armie Pandaww i Pacalw nie zdoaj go ochroni! Jake mg on zosta zabity, skoro wy trzymalicie w doniach swe uki i stalicie na swych rydwanach? Musicie by chyba pozbawieni mskoci i odwagi, skoro dopucilicie do tego, e na waszych oczach wrg zdoa go zabi! Potpiam si za to, e nie wiedzc jak jestecie sabi, tchrzliwi i niezdecydowani, oddaliem si od was, aby walczy z Samsaptakami! Wasze herby,
Ksiga VII
Opowie 81
285
bro i odwana mowa musz by jedynie dekoracj, skoro nie zdoalicie ochroni jego ycia! Arduna trzymajc w doniach swj miecz i uk usiad zrozpaczony na ziemi gono wzdychajc. W swym gniewie i rozpaczy by jak sam Niszczyciel i nikt z obecnych poza Kryszn i Judhiszthir nie mia na niego spojrze i wyrzec jednego sowa. 2. Arduna przysiga mier krlowi Dajadracie, ktry zatrzymujc Pandaww umoliwi Kaurawom zabicie Abhimanju Judhiszthira rzek: O bracie, posuchaj moich sw. Gdy ty sam ruszye do walki z Samsaptakami odcigany przez nich w odlegy od nas kraniec pola bitewnego, Drona uformowa swe wojska w przeraliw formacj koa i ruszy przeciw nam do ataku planujc pojma mnie w niewol. Nie wiedzc jak zama ich szeregi nie potrafilimy stawi im skutecznego oporu. Jedynie twj syn Abhimanju wiedzia, jak wedrze si do rodka formacji wroga i wszyscy razem zwrcilimy si do niego z prob o ratunek. Heroiczny Abhimanju, posuszny nam tak jak wysokiej rasy ko jest posuszny swemu jedcowi, wzi na siebie cay ten ciar nie zwaajc na to, czy zdoa go unie. Wyposaony w t sam co ty energi i wspomagany otrzyman od ciebie wiedz przedar si przez formacj wroga. My sami na czele naszych wojsk podalimy za nim chcc wama si do rodka formacji wroga t sam ciek, ktr on dla nas wyci. W naszym ruchu zatrzyma nas nagle krl Dajadratha dziki darowi otrzymanemu od boga iwy. Gdy walczylimy z nim zalewajc go swymi strzaami, utworzone przez Dron koo zamkno si za Abhimanju uniemoliwiajc mu ucieczk. Zanim wrg zdoa pozbawi go ostatniego oddechu, zabi tysice onierzy, tysice koni i soni i zniszczy tysice rydwanw. Szeciu wojownikwDurjodhana, Drona, Awatthaman, Krypa, Karna i Kritawarmanotoczyo go ze wszystkich stron i wsplnymi siami pozbawio go jego broni i rydwanu. Ostateczny zdradziecki cios zada mu sw maczug syn Duhasany. Arduna szlochajc O mj synu! upad na ziemi przeszyty straszliwym blem. Wojownicy Pandaww otoczyli go dzielc z nim jego bl. Arduna wkrtce odzyska zmysy, zerwa si na rwne nogi i ze zami w oczach, ciskajc donie w pici i rzucajc wok spojrzenia jak szaleniec, zawoa: O bracia, przysigam, e jutro, zanim zajdzie soce, pozbawi ycia krla Dajadrath! Uratuje swe ycie tylko wwczas, gdy ze strachu przede mn porzuci Kauraww lub poprosi mnie, Kryszn lub
286
Mikoajewska
Mahabharata
Judhiszthir o ochron. To on bowiem zatrzymujc nasze armie spowodowa mier mego syna. Jutro go zabij! Zniszcz swymi strzaami kadego, kto bdzie go ochrania. Niech zamkn si przede mn na zawsze bramy niebiaskich regionw dostpne jedynie dla najwikszych herosw i niech udam si tam, gdzie przebywaj najgorsi zbrodniarze, jeeli nie zrealizuj mej przysigi! O bracia, suchajcie mnie, jeeli nie dotrzymam mej przysigi i nie zabij krla Dajadrathy, zanim jutro zajdzie soce, rzuc si w pomienie rozpalonego ognia! Nikt nie zdoa obroni go przede mn. Utn mu gow mymi strzaami, choby nawet schowa si przede mn w niebie, piekle lub te w krlestwie dajtjw. Kryszna syszc sowa tej strasznej przysigi zad w sw konch Pacadanj. Zawtrowaa mu koncha Arduny Dewadatta jak i tysice muzycznych instrumentw. Od ich dwiku zadra cay wszechwiat zwiastujc zbliajcy si koniec eonu. 3. Krl Dajadratha prosi Durjodhan o ochron przed Ardun Sandaja kontynuowa: O krlu, szpiedzy Durjodhany pospieszyli do krla Dajadrathy, aby donie mu o przysidze Arduny. Dajadratha tonc w bezdennym oceanie poczucia nieszczcia powsta powoli ze swego tronu i po namyle uda si przed oblicze zgromadzonych wok Durjodhany wojownikw. miertelnie przeraony przysig Arduny i gboko zawstydzony rzek: O Durjodhana, ten niegodziwiec Arduna doprowadzony do wciekoci z powodu mierci swego syna przysig mi mier. Pozwl mi opuci twj obz i schroni si w moim paacu, gdy boj si o swoje ycie. Wszyscy razem potraficie ochroni nawet tego, kto znalaz si ju w sidach Jamy, lecz kt potrafi mnie obroni, gdy znajd si z Ardun sam na sam? Pandawowie bij w bbny i dm w swe konchy. Dochodzce z ich obozu okrzyki radoci wywoane przysig Arduny budz we mnie straszliwy lk. Cay dr jak kto, kto znalaz si na progu mierci. Pozwl mi schroni si w moim paacu, bowiem nikt wrd ludzi, bogw, demonw i gandharww nie potrafi powstrzyma Arduny w realizacji jego przysigi! Pozwl mi si ukry, aby Pandawowie nie mogli mnie odnale. Durjodhana, ktry zawsze mia na uwadze wycznie wasny interes, rzek: O Dajadratha, ucisz gorczk swego serca. Kt odway si ciebie zaatakowa, gdy bdziesz otoczony i ochraniany przez moich najwikszych wojownikw. Ja sam, Drona, Krypa, Karna jak i inni krlowie prowadzcy za sob swe oddziay otocz
Ksiga VII
Opowie 81
287
ci ze wszystkich stron. Moje jedenacie armii bdzie ci ochrania! Poza tym ty sam jeste jednym z najodwaniejszych wojownikw godnym mojego podziwu. Jake bdc tym, kim jeste, moesz da si pokona lkowi? Uspakajany w ten sposb krl Dajadratha uda si razem z Durjodhan do namiotu bramina Drony. Dotykajc z szacunkiem jego stp zapyta z pokor: O nauczycielu wszystkich wojownikw, powiedz mi, czy rni si od Arduny zdolnoci trafiania do celu, zrcznoci doni i si uderzenia? Chc zrozumie, na czym polega rnica w naszych uczniczych umiejtnociach? Drona rzek: O Dajadratha, dorwnujesz Ardunie zdolnoci trafiania do celu, zrcznoci doni i si uderzenia. Arduna przewysza ci jednak z powodu wiczenia jogi i koniecznoci radzenia sobie z napotykanymi na swej drodze trudnociami. Opanuj jednake swj lk przed jego strzaami, gdy ja sam bd ci przed nimi ochrania, a nawet bogowie nie potrafi pokona tego, kto jest ochraniany przeze mnie. Uformuj nasze wojska w formacj, ktrej nie zdoa zama nawet Arduna. Pozbd si swego lku i realizuj swe obowizki wojownika idc ladami swych ojcw i dziadw. Studiowae Wedy, skadae ofiary i wlewae do ognia oczyszczony tuszcz i mier nie powinna wzbudza w tobie lku, gdy to dziki heroicznej mierci zdobdziesz najwysze wiaty przeznaczone dla herosw. Nie zapominaj o tym, e wszyscy jestemy miertelnikami, a miertelnicy yj krtko. Kady z nas jest zabijany po kolei przez wszechpotny Czas i udaje si do zawiatw niosc tam ze sob swe uczynki. Idc ciek Prawa swej wasnej kasty zdobdziesz te same najwysze regiony, ktre asceci zdobywaj dziki swym umartwieniom. Sowa bramina Drony oczyciy serce krla Dajadrathy z lku przed mierci od strza Arduny i mentalnie gotowy do walki czeka z radoci na nadejcie witu. 4. Kryszna gani Ardun z powodu jego przysigi bez konsultacji z nim Sandaja kontynuowa: O krlu, Kryszna syszc straszliw przysig Arduny rzek: O Arduna, za zgod swych braci, lecz bez konsultacji ze mn, przysige, e przed zachodem soca zabijesz krla Dajadrath. Zachowae si nieroztropnie i z modziecz brawur. Wzie na swe barki ogromny ciar bez zacignicia u mnie rady. Naraasz nas na to, e staniemy si pomiewiskiem dla wszystkich herosw. Szpiedzy Durjodhany
288
Mikoajewska
Mahabharata
donieli ju Kaurawom o twej przysidze i podjto odpowiednie przygotowania, aby ochrania Dajadrath przed twymi strzaami. Drona planuje uformowa swe wojska w poowie w formacj Sakata w ksztacie rydwanu i w poowie w formacj o ksztacie lotosu. Porodku lici lotosu bd szeregi uformowane w ksztacie ostrej igy. Na stray przedniej stanie Bhurirawas, Awatthaman, Karna, Wriszasena, Krypa i krl Madrasu alja. Krl Dajadratha ochraniany przez uformowane w ten sposb szeregi bdzie trudny do pokonania. Nie zdoasz przedrze si do niego bez pokonania najpierw tych szeciu wielkich wojownikw. Pomyl o odwadze kadego z nich osobna, a co dopiero gdy pocz razem swe siy. Arduna rzek: O Kryszna, nawet poczona sia tych szeciu wojownikw nie jest rwna poowie mojej energii! Zobaczysz jak pobawi ich jutro ich broni i rusz wprost przeciw Dajadracie i jak na oczach Drony i jego ludzi utn mu gow moj celn strza wywoujc tym ich lament. Nikt i nic nie zdoa go obroni przed moj mierteln strza. Na samym pocztku wyzw do walki Dron, ktry sta si obroc tego nikczemnika, a nastpnie po zniszczeniu caej stray przedniej rusz w kierunku Dajadrathy. Na wasne oczy zobaczysz ich jutro powalonych na ziemi przez moje strzay o mocy pioruna. Uyj przeciw nim mej niebiaskiej broni, ktr uzyskaem od Jamy, Waruny, Kubery, Indry, Rudry i Brahmy! Sam zobaczysz tego ajdaka Dajadrath przeszytego moimi strzaami i ziemi usian krlewskimi gowami obcitymi moimi ostrzami. Jutro wytn w pie wszystkich moich wrogw sprawiajc tym rado przyjacioom i bestiom erujcym po polu bitewnym. Durjodhana patrzc na mnie zrozumie, e w caym wszechwiecie nie ma lepszego ode mnie ucznika. O Kryszna, ja sam jestem niebiaskim wojownikiem uzbrojonym w mj niebiaski uk Gandiw i mam ciebie za swego wonic! Dlaczego wic sdzisz, e nie zdoam pokona mego wroga? Dziki twej asce mog osign w tej bitwie to, co nieosigalne. Dlaczego znajc moj potg robisz mi wyrzuty? Wiesz przecie, e zawsze dotrzymuj danego sowa. Czy nie lekcewaysz potgi mojej broni? Czy nie lekcewaysz potgi mego uku? Czy nie lekcewaysz siy moich ramion? O Kryszna, nie lekcewa potgi Arduny! Skoro przysigem mu mier, uwaaj Dajadrath ju za martwego! Albo go zabij, albo sam zgin! Tak jak w braminie mieszka Prawda, w sprawiedliwym pokora, w ofierze dobrobyt, tak w Narajanie i Narze mieszka zwycistwo! Arduna doda gbokim gosem: O Kryszna, wyposa odpowiednio mj rydwan i przygotuj do walki, zanim wzejdzie soce, bo jutro czeka nas walka na mier i ycie!
Ksiga VII
Opowie 81
289
5. Bogowie s zaniepokojeni gniewem Nary (Arduny) i Narajany (Kryszny) Sandaja kontynuowa: O krlu, pogreni w smutku i ciko wzdychajc Arduna i Kryszna dugo nie mogli zmruy tej nocy oka. Widzc gniew Nary (Arduny) i Narajany (Kryszny) bogowie razem z Indr zaczli odczuwa silny niepokj mylc ze zgroz: Co z tego wyniknie? Zaczy si pojawia zowrbne znaki. Zewszd wiay suche, wrce nieszczcie wiatry. Na tarczy sonecznej da si dostrzec pozbawiony gowy tuw i maczuga. Cho niebo byo bezchmurne i czyste, przecinay je byskawice i towarzyszyy im grzmoty. Caa ziemia draa. Wyleway morza, a wody rzek pyny w przeciwnym kierunku. Wargi zwierzt bojowych i ich jedcw bezwolnie dray, a buszujce po polu bitewnym bestie ywice si padlin krzyczay zapowiadajc nieszczcie. 6. Kryszna prbuje ukoi bl matki i ony Abhimanju spowodowany jego mierci Sandaja kontynuowa: O krlu, Arduna rzek do Kryszny: O Kryszna, udaj si do namiotw kobiet do swej siostry Subhadry i jej synowej Uttary i wypowiadajc do nich sowa Prawdy sprbuj ukoi ich bl. Kryszna zasta Subhadr pogron we zach opakujc mier swego syna. Rzek: O ono i matko wojownika, ucisz swj al. Czas wada yciem wszystkich ywych istot. Twj syn umar bohatersk mierci godn wojownika, o ktrej marz wszyscy herosi. Po zabiciu ogromnej iloci wroga uda si do miejsca wiecznej szczliwoci, gdzie docieraj jedynie sprawiedliwi, realizujc w ten sposb najwyszy cel. Ten ndznik Dajadratha, krl Sindhw, ktry jest odpowiedzialny za zabicie twego syna, jutro, zanim zajdzie soce, spoyje owoc swego podego czynu. Nie uniknie on mierci z rk Arduny i sw mierci na polu bitewnym otworzy dla siebie drzwi do wiata Indry. Arduna zrealizuje sw przysig, choby Dajadratha wezwa na pomoc wszystkich ludzi, bogw i demonw i wszystkie we! Inaczej by nie moe. Subhadra jednak nie moga powstrzyma ez. Lamentowaa: O mj nieszczsny synu! Sw odwag dorwnywae swemu ojcu. Opucie nas ginc w walce. Twoj pikn twarz pokry kurz bitewny. Cho przywyke do jedwabnej pocieli, pisz dzi na goej ziemi z ciaem przykrytym strzaami. Cho przywyke do towarzystwa piknych kobiet, przebywasz dzi w towarzystwie
290
Mikoajewska
Mahabharata
szakali. Cho witano ci zawsze pochwalnymi hymnami, dzi wita ci jedynie wycie bestii ywicych si padlin. Kt zdoa ci zabi, cho miae Pandaww i Pacalw za swych obrocw? Pozbawiona twego widoku sama udam si krlestwa boga mierci Jamy. Kiedy znowu ci zobacz? Bez ciebie ziemia jest smutna i pusta. Jeste dla mnie jak utracony skarb. Wszystko co ziemskie jest nietrwae jak baka mydlana. Jak zdoam rozproszy ao twej modej ony Uttary? O synu, jake wrg mg pokona ciebie, syna Arduny i siostry Kryszny bdcego wojownikiem o statusie ati-rathy? Jake trudno zrozumie Niszczyciela, skoro ty, ktry miae za obroc samego Kryszn, zostae zabity, jakby nie byo nikogo, kto mgby ci broni. Niech twa heroiczna dusza uda si do wiecznych regionw dostpnych tylko dla herosw! Do jej lamentw doczyy przybye do jej pokojw Draupadi i ona Abhimanju Uttara. Pokonane przez swe zy i smutek, ze zamanym sercem pady omdlae na posadzk. Kryszna ocuci je spryskujc je wod i rzek: O krlewskie kobiety, opanujcie swj al. Wielki wojownik Abhimanju zrealizowa najbardziej chwalebny cel. Oby wszyscy inni mczyni z naszego rodu zdoali osign to, co on. Kryszna ukoiwszy swymi sowami bl opakujcych mier Abhimanju kobiet, powrci do obozu Pandaww. Poegna na noc wszystkich krlw i przyjaci i wszed do prywatnych komnat w namiocie Arduny. 7. Kryszna sam przygotowuje si do walki na wypadek, gdyby Arduna nie zdoa zrealizowa swej przysigi Sandaja kontynuowa: O krlu, Kryszna dotkn wody i przygotowa dla Arduny oe z trawy kua w kolorze lapis lazuli. Obok oa pooy jego bro, ktr skropi perfumami, ozdobi girlandami ze wieych kwiatw i innymi dobrze wrcymi przedmiotami. Arduna rwnie dotkn wody. Pokorni i agodni sucy przynieli produkty ofiarne potrzebne dla wykonania codziennego rytuau ofiarnego ku czci boga iwy. Arduna skropi Kryszn perfumami, ozdobi girlandami i uczci iw wieczorn ofiar. Kryszna rzek do Arduny: O Arduna, u si na swym ou i odpocznij przed nastpnym cikim dniem. Po poegnaniu Arduny na noc, Kryszna uda si do swych namiotw majc u boku swego wasnego wonic Daruk. Lec na biaym ou rozmyla nad jutrzejszym dniem i zastanawia si na tym, w jaki sposb uciszy gniew Arduny, wzmocni jego odwag i splendor. Pogry si w jodze i medytacjach.
Ksiga VII
Opowie 81
291
Tymczasem w obozie Pandaww nikt nie mg zasn. Z niepokojem rozmylano nad tym, czy Arduna zdoa zrealizowa sw straszliw przysig uczynion w gniewie i czy zdoa zabi krla Dajadrath, zanim zajdzie soce. Mwiono: Arduna musi zabi Dajadrath, bo jeeli tego nie uczyni, rzuci si w rozpalony ogie. Bez Arduny Krl Prawa nie zdoa pokona Kauraww i odzyska swego utraconego krlestwo. Arduna musi go zabi wspomagany przez owoc swej pobonoci. Kryszna obudzi si w rodku nocy i pamitajc o przysidze Arduny rzek do swego wonicy: O Daruka, Arduna w gniewie i rozpaczy uczyni straszliw przysig. Durjodhana uczyni wszystko, co w jego mocy, aby uniemoliwi mu jej realizacj. Wszystkie jego armie uformowane do walki przez Dron bd ochrania Dajadrath. Arduna nie zdoa zabi kogo, kto jest ochraniany przez samego Dron. Musz wic sam pomc mu w zabiciu Dajadrathy i uchroni go przed mierci w pomieniach ognia. Arduna jest mi droszy od wszystkich mych on i krewnych. Nie potrafibym nawet przez chwil spojrze na ziemi pozbawion Arduny! W obronie jego ycia zniszcz dziki mej sile wszystkich Kauraww. Zabij Karn i Durjodhan. Jutro wszystkie trzy wiaty ujrz moj potg, ktrej uyj w obronie jego ycia. Zniszcz ich wszystkich moim dyskiem. Jutro wszyscy poznaj we mnie prawdziwego przyjaciela Arduny! Jego wrogowie s moimi wrogami, a jego przyjaciele s moimi przyjacimi. Arduna jest bowiem poow mnie samego. Wyposa wic mj niebiaski rydwan ozdobiony proporcem z Garud zgodnie z reguami wiedzy o walce i podaj w nim za mn i Ardun. Umie na nim moj bosk maczug Kaumodaki, wczni, dysk, uk i strzay, zaprzgnij do moje cztery ogiery ubrane w zot zbroj. Bdc wonic Arduny dokonam wszelkich stara, aby pomc mu w zrealizowaniu jego przysigi, lecz gdy usyszysz dwik mojej konchy Pacadanji, przybd do mnie natychmiast na moim rydwanie. Daruka rzek: O Kryszna, ten kto ma ciebie za wonic, na pewno zwyciy. Uczyni jednake, co kaesz. Niech jutrzejszy dzie przyniesie Ardunie zwycistwo! 8. Arduna we nie oddaje cze iwie i otrzymuje obietnic zrealizowania swego lubu Sandaja kontynuowa: O krlu, Arduna rozmylajc nad tym, jak zrealizowa sw przysig, przypomnia sobie o mantrze, ktr otrzyma niegdy od Wjasy. Wkrtce zapad w sen zagbiony w mylach o Krysznie, ktry ukaza si przed nim we
292
Mikoajewska
Mahabharata
nie. Arduna powsta w swym nie, aby go odpowiednio powita. Kryszna rzek: O Arduna, nikt nie potrafi pokona Czasu. Uwolnij si wic od swego smutku. C ci z niego przyjdzie? al skania osob do zarzucenia wszelkiego wysiku, osabia j i jest faktycznie jej wrogiem. Mdrzec nie powinien si mu poddawa, gdy jest on przeszkod w dziaaniu. Zamiast si w nim pogra, czy to, co powiniene uczyni. Arduna rzek: O Kryszna, rdem mego smutku jest moja przysiga. Dzie jest tak krtki, a Kaurawowie uczyni wszystko, eby ochrania Dajadrath i uniemoliwi mi jej realizacj. Jake osoba taka jak ja bdzie moga wwczas dalej y? Kryszna dotkn wody i usiad z twarz skierowan ku wschodowi. Majc na uwadze dobro Arduny rzek: O Arduna, przypomnij sobie o niezniszczalnej i najwyszej broni znanej pod nazw Paupata. To przy jej pomocy Najwyszy Bg iwa zniszczy wszystkich dajtjw. Jeeli pamitasz jak jej uy, uyj jej jutro przeciw krlowi Dajadracie. Jeeli o tym zapomniae oddawaj w swym sercu cze temu potnemu bogowi, bd jego wielbicielem i uzyskaj od niego ponownie znajomo tej broni. Arduna rwnie dotkn wody, siad z twarz skierowan ku wschodowi i ca sw myl skupi na iwie. Cigle nic zobaczy samego siebie podrujcego razem z Kryszn po przestworzach z szybkoci myli. Widzia jak dotarli do stp gr Himawat i Manimat odwiedzanych przez Siddhw. Kryszna trzyma go za lewe rami. Nastpnie dotarli do Biaej Gry znajdujcej si na pnocy i odwiedzili ogrody Kubery. Patrzyli na wit rzek Ganges wypenion wodami. Wkrtce przybyli w region gry Mandary z jej licznymi zotymi i srebrnymi szczytami bogatymi w rne kruszce, zwierzyn i lecznicze zioa, pokrytymi wiecznie kwitncymi i owocujcymi drzewami, pustelniami ascetw, i rozbrzmiewajce dwikami boskiej muzyki. Wczyli si jeszcze dalej po niebiosach, a w kocu wyldowali na ziemi z szybkoci strzay. Arduna zobaczy rozpalon do czerwonoci gr o splendorze konstelacji gwiezdnych lub ognia, a na jej samym szczycie dostrzeg Najwyszego Boga iw w nieno-biaym kolorze, z wosami zwizanymi w ciki wze i trjzbem w doni praktykujcego ascez, od ktrego bi blask tysica soc. Obok niego siedziaa jego ona Parwati, a wok nich zebra si tum rnych istot o niezwykych formach. Muzycy piewali i grali na rnych instrumentach akompaniujc tancerzom. Zewszd dochodziy rozbawione miechy i okrzyki, a w powietrzu unosi si sodki zapach perfum. Riszi recytowali hymny wychwalajc w nim tego boga uzbrojonego w swj uk Pinaka, ktry jest obroc
Ksiga VII
Opowie 81
293
wszystkich ywych istot. Kryszna i Arduna pokonili si przed nim a do ziemi wypowiadajc wite sowa Wed. I w ten sposb Krysznaktry bdc sam niestworzony stworzy deszcz i pierwotn substancj, z ktrej zbudowana jest ziemia, ktry sam jest rdem caego wszechwiata, najwysz przyczyn umysu, przestrzeni, wiatrem i przyczyn wszystkich cia niebieskich, Najwyszym Brahmanem widzianym przez joginw i ucieczk dla wszystkich tych, co znaj wite pisma, gniewem spalajcym wszystko na zakoczenie eonu, Najwysz Jani, Indr i iw i rdem wszelkich atrybutw, ktry zarwno stwarza jak i niszczy wszystkie istoty ruchome i nieruchome i ktremu oddaj cze ludzie, bogowie i demonyszuka ochrony u iwy, ktry bdc sam niestworzony jest dusz wszystkich przyczyn i ktrego potrafi zobaczy jedynie ludzie wiedzy pragncy dotrze do tego, co subtelne i duchowe. Arduna rwnie bi pokony przed tym bogiem, ktry by pocztkiem wszystkich ywych istot i przyczyn przeszoci, przyszoci i teraniejszoci. iwa umiechn si na widok Nary (Arduny) i Narajany (Kryszny) i rzek: O najlepsi wrd ludzi, witajcie. Powstacie i odpocznijcie po dugiej podry. Jaki jest cel waszej wizyty? Czym was obdarowa? Speni kad wasz prob. Kryszna i Arduna powstali z ziemi i stojc ze zoonymi domi wychwalali iw recytujc hymny na jego cze. Arduna patrzc z zachwytem i uwielbieniem na iw dostrzeg obok niego swe wasne dary, ktrymi co wieczr obdarowywa Wasudew. Oddajc w swych mylach cze zarwno Krysznie jak i iwie rzek do iwy: O Najwyszy Bogu, pragn uzyska od ciebie tw bosk bro Paupat. iwa rzek do Kryszny i Arduny: O najlepsi wrd ludzi, od dawna znam wasze yczenie i dam wam to, czego pragniecie. Niedaleko std znajduje si niebiaskie jezioro wypenione eliksirem niemiertelnoci. Tam znajduje si mj uk i strzay, przy pomocy ktrych zniszczyem niegdy wszystkich wrogw bogw. Przyniecie mi ten uk z naoon na strza. Arduna z Kryszn ruszyli bez lku w kierunku tego niebiaskiego jeziora majc za towarzyszy tumy ywych istot usugujcych iwie. Gdy dotarli do brzegw jeziora o tafli wody jasnej jak tarcza soneczna, dostrzegli, e w wodach ukry si przeraliwy w. Obok niego znajdowa si jeszcze jeden straszny w o tysicu gw plujcych ogniem. Na ich widok Kryszna i Arduna dotknli wody i stojc przed nimi ze zoonymi domi bili przed nimi pokony oddajc cze iwie. Zbliyli si do nich wypowiadajc wite wersety Wed, wielbic w swych duszach i
294
Mikoajewska
Mahabharata
bijc pokony przed Rudr. W rezultacie ich uwielbienia dla iwy te dwa przeraliwe we ukazay si przed nimi w formie uku iwy i jego strza. Arduna i Kryszna uchwycili je w donie i zanieli je przed oblicze iwy. Na ich widok z jednej strony ciaa iwy wyszed Brahmaczarin (asceta) o smagej twarzy, niebieskiej szyi, zwizanych w ciki wze czerwonych wosach, ktry zda si by ucieczk dla wszystkich ascetw. Przy akompaniamencie witych sylab wypowiadanych przez iw uchwyci uk i zaoy na strza nacigajc ciciw. Arduna obserwowa go uczc si od niego. Wypuszczona przez Brahmaczarina strzaa powrcia do niebiaskiego jeziora. Gdy to si stao, do tego samego jeziora wrzuci on trzymany uk. Arduna pamitajc o darze, ktry obieca mu iwa i o tym, e ukaza si przed nim w jego wasnej postaci, powtarza w myli swe pragnienie zrealizowania swej przysigi. Zadowolony z niego iwa obieca mu sw bro Paupat i zrealizowanie przysigi. Otrzymawszy od iwy t obietnic Arduna, cho z wosami zjeonymi ze zgrozy w wyniku tego spotkania z Najwyszym Bogiem, uzna swj cel zabicia krla Dajadrathy za zrealizowany. Arduna i Kryszna raz jeszcze skonili gowy przed Najwyszym Bogiem iw oddajc mu cze i gdy pozwoli im odej, znaleli si natychmiast z powrotem w obozie Pandaww z sercami wypenionymi radoci. Rado Indry (Arduny) i Wisznu (Kryszny) nie miaa granic, gdy otrzymali od samego iwy zabjcy asurwpozwolenie na zabicie krla Dajadrathy. 9. Kryszna ucisza niepokj Judhiszthiry, obiecujc, e Arduna zdoa zrealizowa sw przysig i zabije Dajadrath Sandaja kontynuowa: O krlu, o poranku Judhiszthir obudziy dwiki rnych instrumentw akompaniujcych tacom i wychwalajce go pieni. Po rytualnej kpieli, natarciu ciaa past z drzewa sandaowego, ubrany w czyst szat i ozdobiony girlandami ze wieych kwiatw usiad ze zoonymi domi i twarz zwrcon ku wschodowi, aby w swym umyle odda si modlitwie. Nastpnie peen pokory wszed do komnaty, gdzie pon ogie ofiarny i wypowiadajc wite sylaby odda mu cze karmic go kawakami drewna i wlewajc we oczyszczony tuszcz. Nastpnie wszed do komnaty, w ktrej przebyway tysice oddajcych cze socu braminw, ktrzy po zakoczeniu porannej ofiary oczycili swe ciaa kpiel. Wypowiadajc wite sowa bogosawili Judhiszthir, ktry obdarowywa ich miodem i oczyszczonym tuszczem, dobrze wrcymi owocami, zotem, ogierami, kosztownym suknem i innymi prezentami. Okry ich
Ksiga VII
Opowie 81
295
pobonie obdarowujc ich rwnie mlecznymi krowami z cieltkami o ozdobionych zotem rogach i srebrnych kopytach. Nastpnie po dotkniciu licznych dobrze wrcych przedmiotw uda si do innej komnaty, gdzie usiad na wniesionym przez sucych kosztownym tronie w ksztacie koa wybijanym perami i innymi drogimi kamieniami i przykrytym kosztownymi narzutami. Sucy wnieli nastpnie bogate ornamenty zdobic nimi jego ciao. Ochadzali go wachlarzami, a poeci piewali na jego cze hymny pochwalne. Z dwikami ich pieni miesza si dochodzcy z zewntrz stukot k rydwanw i koskich kopyt, ryk soni, dwiki bbnw i konch. Stojcy na stray sucy ubrany w zbroj i z mieczem u boku oznajmi przybycie Kryszny. Judhiszthira kaza przygotowa dla niego kosztowny tron i powita go oddajc mu cze. Wasudewa odpowiedzia mu rwnie serdecznie. Nastpnie przed obliczem Judhiszthiry stawiali si rni krlowie i wojownicy zgodnie z hierarchicznym porzdkiem i zajmowali przeznaczone dla nich miejsca. Judhiszthira rzek do Kryszny: O Bogu bogw, Narada opisywa ciebie jako najstarszego z riszich (Narajan), uzbrojonego w uk Saranga i jako dawc darw, ktry znajduje si ponad wszystkim. Opierajc si na tobie szukamy zwycistwa. Od ciebie zaley nasze szczcie i cae nasze istnienie. Obdarzasz sw ask tych, ktrzy s tobie oddani. Miej nad nami lito i bd dla nas odzi w tym oceanie smutku i rozpaczy. Spraw, aby Arduna zrealizowa sw przysig. Kryszna odpowiedzia gbokim gosem przywodzcym na myl burzowe chmury: O Krlu Prawa, w caym wszechwiecie nie ma ucznika lepszego od Arduny. Sw wasn si pokona on swych wrogw. Ja sam bd mu w tym pomaga jako jego wonica. Arduna swymi strzaami wyle Dajadrath do krlestwa boga mierci Jamy, zanim zajdzie soce pozostawiajc jego ciao do poarcia szakalom i innym bestiom erujcym na padlinie. Jeszcze dzi zginie on od strza Arduny, choby mia wszystkich bogw razem z Indr za swych obrocw. Uwolnij si wic od smutku i gorczki swego serca. Arduna powrci zwyciski. Kryszna nie skoczy jeszcze mwi, gdy do namiotu wszed Arduna, aby pokoni si przed Krlem Prawa, zanim rozpocznie si walka. Judhiszthira wsta na jego widok, serdecznie go uciska i pobogosawi. Rzek z umiechem: O Arduna, twoja pewno siebie jak i sowa Kryszny wr twoje zwycistwo. Arduna rzek: O krlu, dzi w nocy dziki asce Kryszny dowiadczyem czego prawdziwie cudownego, i opowiedzia o swym spotkaniu z iw. Suchajc jego sw wszyscy zaczli bi
296
Mikoajewska
Mahabharata
pokony oddajc cze iwie, po czym na rozkaz Judhiszthiry opucili jego namiot przygotowujc si do rozpoczcia walki. Satjaki z Kryszn udali si do namiotu Arduny i w czasie gdy Arduna skupi si na modlitwie, Kryszna przygotowa do walki jego rydwan. Arduna, zanim wsiad do swego rydwanu uwiconego witymi mantrami, okry go pobonie przy akompaniamencie bogosawiestw braminw i ascetw. Zaraz po nim do jego rydwanu wsiedli Kryszna i Satjaki wygldajc jak bliniacy Awinowie, ktrzy swego czasu jechali na tym samym rydwanie, co Indra udajc si rytua ofiarny krla arjatiego. Wdrowni poeci i muzycy witali ich dobrze wrcymi pieniami i hymnami yczc im zwycistwa. Ochadza ich dobrze wrcy wiatr wiejcy w plecy jak i pojawiy si rne inne dobre znaki wrce zwycistwo. Widzc te wszystkie znaki Arduna rzek do swego ucznia: O Satjaki, wszystko wry dzisiaj moje zwycistwo. Rusz wic bez lku przeciw krlowi Dajadracie, aby wyprawi go do krlestwa boga mierci Jamy. Zabicie go jest jednym z moich najwaniejszych obowizkw. Innym moim obowizkiem jest ochrona Judhiszthiry przed atakiem Drony. Zastp mnie dzisiaj u boku Judhiszthiry i ochraniaj go. Dostarczysz mu ochrony rwnej mojej, nie znam bowiem nikogo, kto zdoaby ci pokona. W walce jeste rwny Krysznie i nawet sam Indra nie zdoaby ci pokona. Majc ciebie i Pradjumn na stray Krla Prawa pozbd si niepokoju i bd mg skoncentrowa ca m uwag na zabiciu Dajadrathy. Satjaki rzek: O Arduna, niech bdzie tak jak sobie yczysz. Wsiad do swego rydwanu i ruszy w kierunku miejsca, gdzie sta Judhiszthira.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Abhimanyu-Vadha Parva, Section LXXII-LXXXIV.
Ksiga VII
Opowie 82
297
Opowie 82 Arduna przedziera si przez formacj Kauraww chcc zrealizowa sw przysig

1. Dhritarasztra opakuje swych synw, a Sandaja przypomina mu, e mg zapobiec tej wojnie; 2. Kaurawowie ochraniaj Dajadrath majc nadziej, e Arduna nie zrealizuje swej przysigi i rzuci si w ogie, co przyniesie im zwycistwo; 3. Arduna przedziera si w gb formacji Kauraww omijajc Dron; 4. Drona ubiera Durjodhan w zbroj nieprzenikaln dla strza Arduny, aby zatrzyma go na jego drodze do Dajadrathy; 5. Dhrisztadjumna walczy z Dron bronicym wejcia do rodka formacji Kauraww; 6. Arduna na prob Kryszny opuszcza swj rydwan, aby pozwoli odpocz koniom; 7. Arduna walczy z Durjodhan ubranym w nieprzenikaln dla jego strza zbroj.
Bramin Drona formujc armie Kauraww do bitwy rzek do Dajadrathy: O krlu, ty sam, Karna, alja, Awatthaman i Krypa z setk tysicy koni, szecioma tysicami rydwanw, czternastoma tysicami soni i dwudziestoma jeden tysicami piechoty ustawcie si za mn w odlegoci dwunastu mil. Nie obawiaj si wic o swe ycie. Uformuj nasz armi w ten sposb, e sam Indra z bogami nie zdoaby nas pokona, a co dopiero mwi o Pandawach. (Mahbharta, Drona Parva, Section LXXXVII)
1. Dhritarasztra opakuje swych synw, a Sandaja przypomina mu, e mg zapobiec tej wojnie Krl Dhritarasztra dowiedziawszy si od Sandaji, e Arduna po mierci Abhimanju przysig mier krlowi Dajadracie, ktry blokujc ruch Pandaww umoliwi Kaurawom zabicie jego syna, jak i o tym, e zarwno Kryszna jak i iwa zagwarantowali mu realizacj jego przysigi, nie potrafi powstrzyma swych ez i rzek: O Sandaja, jake moi synowie po dokonaniu tej straszliwej zbrodni zdoaj opanowa swj lk przed Ardun? Jake zdoaj nawet spojrze w jego kierunku, gdy nazajutrz ruszy przeciw nim ze wciekoci rwn niszczcej wszystko mierci? Wielokrotnie namawiaem mego niemdrego syna do pokoju, lecz on mnie nie sucha. Bdc ju w sidach mierci odrzuci rady Kryszny suchajc rad Karny i Duhasany. Nie aprobowaem te wcale tej gry w koci, ktrej owocem jest ta wojna. Przeciw niej by rwnie Bhiszma, Drona, Krypa, alja i Awatthaman. Gdyby
298
Mikoajewska
Mahabharata
mj syn nie ulega wpywom swych niegodziwych doradcw, ylibymy dzi wszyscy w pokoju! Pandawowie w peni zasuguj na poow krlestwa, ktre jest zarwno ich, jak i moich synw dziedzictwem. Wadajc nim nigdy nie zeszliby ze cieki krlewskiego Prawa i zawsze suchaliby rad swych krewnych i nauczycieli biorc pod uwag to, co jest korzystne dla wszystkich. S posuszni Krysznie, ktry nigdy nie porzuca cieki Prawa. Kt miaby udziela im zych rad? Wysuchaliby take moich sprawiedliwych sw, ktre wypowiadaem wielokrotnie do mojego syna i ktrych on nie sucha. Musia ju by wtedy we wadaniu wszechpotnego Czasu, bo kt, chcc y, wszczynaby wojn z Pandawami? Ci ktrzy maj po swej stronie Ardun i samego Wisznu (Kryszn) nie mog przegra! Kto ochroni Durjodhan, Karn, akuniego i Duhasan przed bosk broni Arduny? Arduna spali swym gniewem mych synw tak jak ogie spala wysuszon traw! Sandaja rzek: O krlu, za pno ju na lamenty. By czas, e moge zatrzyma t wojn, lecz tego nie uczynie. Sam ponosisz wic win za to, co si teraz dzieje. By taki czas, e moge powstrzyma zarwno swych synw jak i Judhiszthir przed podejmowaniem gry w koci. Moge posucha rad Widury i pozby si Durjodhany. Moge wykona swe ojcowskie obowizki i zmusi swego syna do powrotu na ciek Prawa. Bdc mdrym czowiekiem moge nie poddawa si wpywom i sucha rad Durjodhany, Karny i akuniego. Moge te nie pozostawa obojtny wobec obraliwych sw, ktre twoi synowie wypowiadali pod adresem Pandaww. Schodzc ze cieki swego krlewskiego obowizku stracie szacunek Kryszny i narazie na niebezpieczestwo swoje wasne dziedzictwo. To Pandawowie zbudowali potg krlestwa, ktre zostao im nieuczciw drog odebrane przez Kauraww. Teraz gdy wojna si ju zacza, za pno na krytykowanie swych synw i wskazywanie na ich liczne wady. Tak jak Pandawowie, s oni wojownikami, a zaangaowani w walk wojownicy nie troszcz si duej o swe ycie i myl jedynie o pokonaniu wroga. Skoro Kaurawowie odwayli si rozpocz walk z siami ochranianymi przez Kryszn i Ardun, nic nie zdoa ich uratowa. C im pozostao poza heroiczn mierci, ktra otworzy im bramy nieba? Nie opakuj wic swoich synw, lecz spokojnie suchaj dalej tego, co mam ci do powiedzenia, gdy twj pacz niczego nie zmieni. Niezmienne s wyroki Niszczyciela i nikt nie potrafi ich unikn.
Ksiga VII
Opowie 82
299
2. Kaurawowie ochraniaj Dajadrath majc nadziej, e Arduna nie zrealizuje swej przysigi i rzuci si w ogie, co przyniesie im zwycistwo Sandaja kontynuowa: O krlu, bramin Drona formujc armie Kauraww do bitwy rzek do Dajadrathy: O krlu, ty sam, Karna, alja, Awatthaman i Krypa z setk tysicy koni, szecioma tysicami rydwanw, czternastoma tysicami soni i dwudziestoma jeden tysicami piechoty ustawcie si za mn w odlegoci dwunastu mil. Nie obawiaj si wic o swe ycie. Uformuj nasz armi w ten sposb, e sam Indra z bogami nie zdoaby nas pokona, a co dopiero mwi o Pandawach. Utworzona przez Dron formacja zajmowaa obszar majcy czterdzieci osiem mil dugoci i dwadziecia mil szerokoci. Wszystkie ywe istoty patrzce na ni mylay z niepokojem, e pochonie ona ca ziemi razem z jej grami, rzekami i oceanami, lecz Durjodhana spoglda na ni z prawdziw radoci. Na czele wszystkich oddziaw Kauraww stan twj syn Durmarszana prowadzc za sob ptora tysica przykrytych zbroj bojowych soni prowadzonych przez dowiadczonych w boju jedcw. Przygotowujc si do walki woa: O wojownicy, w gr serca! Zatrzymam dzi Ardun tak jak kontynent zatrzymuje ocean! Zderz si z nim jak gra z gr! Motywowany saw i honorem sam jeden wyzw do walki wszystkich Pandaww! Arduna z Kryszn stojc na czele uformowanych w kontrformacj wojsk Pandaww zadli w swe konchy. Ich potny dwik przeszy wszystko, co ywe dreszczem przeraenia. Ze wszystkich stron zawtroway im dwiki bojowych instrumentw, ryk zwierzt i wrzask onierzy. Arduna z Kryszn na jednym rydwanie ruszyli przeciw oddziaom Durmarszany. Arduna i Durmarszana zalali si nawzajem potokami strza. Rozgniewany Arduna ucina gowy jedcw i zwierzt, ktre opaday na ziemi jak odcite od odygi kwiaty lotosu. Kady, kto odway si stawi mu czoa, gin. Nikt nie potrafi dorwna mu szybkoci wypuszczanych strza. Tak jak wschodzce soce oczyszcza ziemi z ciemnoci tak Arduna sia spustoszenie w oddziaach Durmarszany, ktre w kocu nie mogc wytrzyma jego naporu zaczy w panice ucieka. Na pomoc Durmarszanie ruszy twj syn Duhasana prowadzc za sob liczny oddzia jedcw na soniach, lecz i oni take atakowani bez wytchnienia przez Ardun musieli wkrtce ratowa si ucieczk.
300
Mikoajewska
Mahabharata
3. Arduna przedziera si w gb formacji Kauraww omijajc Dron Arduna chcc przebi si przez ca formacj wojenn Kauraww, aby dotrze do miejsca, gdzie sta krl Dajadratha, ruszy w kierunku Drony, ktry ze swymi oddziaami broni wejcia do rodka utworzonej formacji. Za rad Kryszny przed podjciem z nim walki stan przed nim ze zoonymi domi i rzek: O braminie, pobogosaw mnie. Bdc moim nauczycielem jeste mi rwnie drogi jak mj brat Krl Prawa i Kryszna. Chc przedrze si przez utworzon przez ciebie formacj i zabi krla Dajadrath z twoim bogosawiestwem. Zasuguj bowiem na tw ochron tak jak twj syn Awatthaman. Drona odpowiedzia: O Arduna, walcz! Aby zabi krla Dajadrath, musisz najpierw mnie pokona! Zasypa go gradem strza, ktre Arduna zniszczy swymi strzaami trafiajc Dron dziewicioma ostrzami. Drona w odpowiedzi przeszy Ardun i Kryszn wieloma strzaami palcymi jak ogie. Arduna naoy na swj uk nastpn strza pragnc zniszczy uk Drony, lecz Drona wyprzedzi go i szybkimi strzaami zerwa z jego uku ciciw, uderzy w jego proporzec i w Kryszn. Arduna szybko naoy na swj uk now ciciw i rozgniewany zasypa Dron i otaczajce go oddziay tysicami strza zabijajc wielu. Drona odpowiedzia gradem strza uderzajc Ardun w pier jedn z nich. Arduna zachwia si od jej uderzenia, lecz szybko odzyska rwnowag i uderzy Dron swymi licznymi strzaami. Drona w rewanu przykry Ardun i Kryszn gstym deszczem strza czynic ich rydwan niewidocznym. Kryszna widzc, e ta walka z Dron przeciga si w nieskoczono i odciga Ardun od koncentracji na swym celu, rzek: O Arduna, nie tra cennego czasu. Zaprzesta walki z Dron i omi go, gdy masz dzi przed sob waniejsze zadanie. Nikt nie potrafi pokona Drony, gdy trzyma w doniach sw bro. Arduna uczyni tak jak Kryszna radzi i torujc sobie drog swymi strzaami pozostawi Dron po swej prawej stronie. Drona zawoa za nim: O Arduna, dlaczego uciekasz? Przysigae, e nie bdziesz ucieka przed swym wrogiem i e podejmiesz kade wyzwanie! Arduna odpowiedzia: O braminie, nie jeste moim wrogiem, lecz moim nauczycielem, ktrego darz szacunkiem i mioci. Ja sam te nie jestem twoim wrogiem, lecz uczniem. Drona nie dajc za wygran ruszy w pogo za Ardun i zaatakowa go ponownie od tyu wystrzeliwujc w jego kierunku dwadziecia pi strza zdolnych do odebrania ycia. Arduna
Ksiga VII
Opowie 82
301
wypuci przeciw nim swe celne strzay, chcc je zniszczy, lecz Drona natychmiast je zniszczy swymi kontr-strzaami. Arduna zablokowa je natychmiast przy pomocy pocisku Brahmy. Drona nie przestawa zalewa go potokami szybkich strza, a jego ucznicze umiejtnoci byy tak wielkie, e Arduna nie mg si przez jego strzay przedrze i zrani go, choby pojedyncz strza. Drona uderzy konie Arduny dwudziestoma picioma strzaami, a siedemdziesicioma ostrzami trafi Kryszn w piersi i ramiona. Kryszna prowadzc zrcznie konie omin ponownie Dron nie chcc traci na walk z nim cennego czasu, a Arduna skierowa swe strzay przeciw bronicym dostpu do Dajadrathy onierzom Bhodw kadc wielu z nich trupem. Kryszna ustawi rydwan midzy wadc Bhodw Kritawarmanem i krlem Kambhodw Sudakszin. Rozgorzaa zacita walka midzy nimi i Ardun. Kryszna widzc, e walka ta konsumuje za duo czasu, rzek: O Arduna, zapomnij o swej starej przyjani z Kritawarmanem i nie miej dla niego litoci. Zabij go. Arduna nie zabi jednak Kritawarmana, cho znalaz si on w zasigu jego miertelnej strzay. Oszoomi go jednak swymi celnymi strzaami i wdar si gboko w szeregi Kambhodw wywoujc tym jego wcieko. Kritawarman nie mogc dosign Arduny zaatakowa z impetem dwch ksit Pacalw, Judhamanju i Uttamaudasa, chronicych k jego rydwanu i nie pozwoli im poda za Ardun, ktry wdziera si coraz gbiej w szeregi wroga. Do walki z Ardun ruszy odwany krl rutajus. Napinajc swj wielki uk uderzy go trzema strzaami, siedemdziesicioma ostrzami uderzy Kryszn i jedn strza ostr jak brzytwa uderzy w proporzec Arduny. Arduna w rewanu uderzy go dziewidziesicioma ostrzami. Kontynuujc walk zasypywali si nawzajem setkami strza. W kocu Arduna przeszy go siedemdziesicioma strzaami, zabi jego konie i wonic. rutajus porzuci wwczas swj bezuyteczny rydwan i ruszy przeciw Ardunie i Krysznie ze wzniesion maczug. rutajus by synem boga oceanu Waruny, a jego matk bya rzeka Parnasa. Waruna ulegajc probie jego matki, ktra chciaa uczyni swego syna niemiertelnym, obdarowa go maczug i obietnic, e nikt nie zdoa go pokona, gdy bdzie walczy przy jej pomocy. Uczyni jednak jeden warunek. Ostrzeg swego syna, e jego maczuga straci sw moc, gdy wyrzuci j przeciw komu, kto sam nie walczy. Co wicej, w takiej sytuacji zmieni ona swj kierunek i zabije tego, kto j wyrzuci. Rozgrzany walk krl rutajus zapomnia o ostrzeeniu Waruny, bo wida nadesza jego
302
Mikoajewska
Mahabharata
ostatnia godzina. Wyrzuci maczug w kierunku nie angaujcego si w walk Kryszny i sam zgin od jej potnego uderzenia. Gdy pada na ziemi, towarzyszy mu gony jk jego onierzy. Do walki z Ardun, ruszy wciekle bohaterski krl Bhodw Sudakszina. Gboko zraniony przez Ardun uderzy go w rewanu dziesicioma strzaami ozdobionymi pirami ptaka Kanki, a Kryszn uderzy trzema ostrzami. Arduna w odpowiedzi zama jego uk i obci jego proporzec. Sudakszina dziko ryczc wyrzuci w kierunku Arduny elazn wczni ozdobion dzwoneczkami. Arduna uderzony ni z ogromn si zachwia si na nogach, lecz szybko odzyska siy i czternastoma ostrymi strzaami przeszy Sudakszin, jego konie i wonic. Nie zaprzestajc wysyania w jego kierunku swych strza rozbi jego rydwan na drobne kawaki i jedn potn strza uderzy go w pier zdzierajc z niego jego zbroj. Od uderzenia jego strzay krl Sudakszina upad martwy na nag ziemi. Wojska Bhodow widzc jego mier rzuciy si w panice do ucieczki. Odziay Bhodw kilkakrotnie powracay prbujc zatrzyma Ardun i uciekay ponownie pod naciskiem jego strza. Przeciw Ardunie ruszyli dni zemsty synowie krla rutajusa zalewajc go potokami strza zarwno z prawej jak i z lewej strony. Arduna uderzony przez nich ostr lanc zachwia si chwytajc si drzewca, na ktrym powiewa jego proporzec. Podczas gdy Kryszna stara si go ocuci swymi kojcymi sowami, synowie krla rutajusa nie zaprzestawali zalewania ich potokami strza pokrywajc nimi cakowicie ich rydwan i czynic go niewidocznym, a onierze twych synw krzyczeli radonie mylc, e Arduna zgin. Tymczasem Arduna odzyskiwa powoli wiadomo, jakby wraca z krainy mierci. Widzc, e jego rydwan zosta cakowicie przykryty strzaami przywoa sw bosk bro Szakr. Z pocisku wysypao si tysice strza, ktre z potn si spady na synw krla rutajusa zatrzymujc i niszczc wypuszczane przez nich strzay oraz ucinajc im gowy i ramiona. Jego nagy kontr-atak i mier walecznych synw krla rutajusa zaskoczy wszystkich Bhodw. Oprzytomniawszy po chwili rzucili si przeciw Ardunie, ktry wysya wielu z nich do krlestwa boga mierci Jamy. Ze wszystkich stron otoczyo go tysice jedcw na soniach, lecz on uparcie przedziera si przez ich szeregi w kierunku, gdzie sta krl Dajadratha torujc sobie drog swymi strzaami.
Ksiga VII
Opowie 82
303
4. Drona ubiera Durjodhan w zbroj nieprzenikaln dla strza Arduny, aby zatrzyma go na jego drodze do Dajadrathy Sandaja kontynuowa: O krlu, Durjodhana widzc, e Arduna wdziera si coraz gbiej w ich szeregi siejc spustoszenie, zbliy si do Drony i rzek: O braminie, zatrzymaj Ardun wszelkimi moliwymi rodkami! Nie moemy pozwoli, aby zabi Dajadrath i zrealizowa sw przysig. Musimy doprowadzi do tego, aby nie zrealizowawszy swej przysigi sam rzuci si w pomienie! Jak to moliwe, e zdoa si on przedrze przez ochranian przez ciebie dywizj? Wida troszczysz si bardziej o jego dobro ni o moje wasne. Trac rozum i nie wiem, co robi dalej. Cho darzymy ci wielkim szacunkiem, dziaasz na nasz niekorzy. Nie zgodziem si na to, by Dajadratha wycofa si z wojny i schroni w swoim paacu, bo uwierzyem w tw obietnic pokonania Pandaww. Ufajc tobie oddaem go w rce mierci! Prdzej uciekby przed sam mierci ni przed Ardun! Drona rzek: O krlu, niesusznie ranisz mnie swymi sowami. Jeste mi rwnie drogi jak mj syn Awatthaman. Arduna zdoa wymin mnie i wedrze si w gb twych szeregw dziki umiejtnociom Kryszny. W caym wszechwiecie nie ma bowiem wonicy lepszego od niego. Przypomnij sobie rwnie o zasigu strza Arduny. Potrafi one bez trudu pokona dwie mile. Ja sam jestem ju stary i nie potrafi mu w tym dorwna. Przysigaem ponadto wzi do niewoli Judhiszthir, ktrego Arduna obecnie nie broni zajty walk z nasz stra przedni. Zamiast walczy z Ardun powinienem wic uda si w kierunku Judhiszthiry. To ty sam powiniene podj walk z Ardun. Jeste mu rwny urodzeniem i jeste krlem caej ziemi. Durjodhana rzek: O Nauczycielu, jake ja sam mog stawi skuteczny opr Ardunie, ktry nie ma sobie rwnych i ktrego ty sam nie zdoae zatrzyma? Dlaczego nagle uwaasz, e jestem do tego zdolny? Drona rzek: O Durjodhana, to prawda, e nikt nie potrafi pokona Arduny. Ubior ci jednak w zot zbroj, ktrej nie zdoa dzi przebi adna strzaa. Dziki mym mantrom uczyni tak, e bdziesz w stanie znie jego strzay i powstrzyma jego ruch w gb naszej armii okradajc go z tak cennego dla niego czasu dnia. Drona dotkn wody i wypowiadajc wite mantry ubra Durjodhan w zot zbroj. Rzek: O krlu, rusz do walki bez lku, bowiem dzi nikt nie potrafi ci zrani. Zbroja, w ktr ci ubraem, jest zwizana nitkami Brahmy. Tak jak Bramna ubra w ni Indr przed bitw z Wrtr tak ja ubraem ci w ni przed walk
304
Mikoajewska
Mahabharata
z Ardun. Zbroj t razem z mantrami obdarowa niegdy Indr na prob bogw bg iwa. Indra po zabiciu Wrtry obdarowa ni mdrca Angirasa, a on z kolei da j Brihaspatiemu, ktry da j prorokowi Agniweji, ktry z kolei mnie ni obdarowa. Durjodhana ubrany w zot zbroj ruszy przeciw Ardunie przy dononych dwikach rnych instrumentw prowadzc za sob tysic jedcw na soniach, sto tysicy konnicy i liczne rydwany. 5. Dhrisztadjumna walczy z Dron bronicym wejcia do rodka formacji Kauraww Sandaja kontynuowa: O krlu, soce stao ju w zenicie, gdy Durjodhana ruszy w kierunku Arduny, ktry przedar si przez stra przedni Kauraww, chcc zaatakowa go od tyu. W tym samym czasie niezliczone oddziay Pandaww prowadzone przez Dhrisztadjumn ruszyy do ataku przeciw Dronie, ktry broni wejcia do rodka utworzonej formacji. Rozgorzaa zacita walka. Drona i jego odziay stawiay Pandawom silny opr. Pod wpywem naporu Dhrisztadjumny prowadzone przez Dron oddziay podzieliy si na trzy czci. Jedna schronia si pod skrzyda krla Bhodw Kritawarmana, druga podaa za krlem Dalasandh, a trzecia pozostaa przy Dronie. Drona prbowa jednoczy swe siy, podczas gdy Dhrisztadjumna prbowa je ustawicznie rozbija czynic z nich atwiejszy up dla Pandaww. Wojownicy po obu stronach nie zaprzestawali walki i aden z nich nie poddawa si lkowi i nie ucieka z pola walki. Wymieni tylko niektrych z nich. Twoi synowie Wiwinsati, Czitrasena i Wikarna walczyli z Bhim. Winda i Anuwinda stawiali opr krlowi Wiracie. Krl Walhika prowadzc za sob liczne oddziay stawia opr piciu synom Draupadi, a nastpnie ruszy do pojedynku z ikhandinem. Krl Madrasu alja walczy z Judhiszthir, podczas gdy twj syn Duhasana walczy z Satjaki. akuni prowadzc za sob siedmiuset wojownikw walczy z Sahadew. Rze na polach Kurukszetry bya przeraliwa. Ogie gniewu Pandaww majcy w tobie swj pocztek, rozpalony przez Karn, utrzymywany i rozniecamy przez twych synw rozrs si do rozmiarw wielkiego poaru, ktry konsumowa ca ziemi. Armie Pandaww podzieliy si rwnie na trzy czci. Jedna cz z Bhim na czele ruszya przeciw oddziaom prowadzonym przez Dalasandh. Druga z Judhiszthir na czele ruszya przeciw oddziaom Kritawarmana. Trzecia cz dowodzona przez
Ksiga VII
Opowie 82
305
Dhrisztadjumn ruszya przeciw Dronie. Zalewali si nawzajem potokami strza kadc trupem setki walecznych onierzy. Gniade konie Dhrisztadjumny, biae jak gobie, zbliay si z szybkoci wiatru do karych ogierw Drony, czerwonych jak krew. Dhrisztadjumna zama uk Drony i uchwyciwszy tarcz i miecz wskoczy zrcznie midzy konie Drony chwytajc si ich uprzy niczym sok dopadajcy uciekajcej zwierzyny. Drona uchwyci nowy uk i setk swych strza zniszczy jego tarcz ozdobion setkami ksiycw i poama jego miecz dziesitk ostrych strza, po czym wypuszczajc szybko ze swego uku szedziesit strza zabi jego ogiery. Swymi strzaami o szerokich ostrzach obci proporzec i baldachim na jego rydwanie i zabi jego dwch wonicw. Nastpnie naoy na swj uk mierteln strza kierujc j przeciw Dhrisztadjumnie. Dostrzeg to znajdujcy si niedaleko Satjaki i zniszczy strza Drony ratujc ycie ksicia Pacalw. Rozgniewany Drona wypuci w kierunku Satjaki dwadziecia sze ostrzy. Z kolei Satjaki uderzy Dron w pier dwudziestoma szecioma strzaami i wcignwszy Dhrisztadjumn na swj rydwan wywiz go poza zasig strza Drony. Drona rozgniewany atakiem Satjaki nacign swj uk tak jak w otwiera paszcz, naoy na strzay ostre jak ky wa i z oczami zaczerwienionymi z gniewu, ciko dyszc pogna z szybkoci wiatru za Satjaki zalewajc go swymi strzaami ze zotymi lotkami. Satjaki rzek do swego wonicy: O Suta, pognaj konie i wyjed naprzeciw temu heroicznemu braminowi, ktry walczy jak wojownik i jest jedyn ucieczk dla Durjodhany. Drona i Satjaki zalewajc si nawzajem potokami strza zakryli nimi cay nieboskon i przykryli soce. Pokrywajce nagle ziemi ciemnoci byy dla innych trudne do zniesienia, lecz ci dwaj wojownicy pragnc pokona si nawzajem nie zaprzestawali wystrzeliwania swych strza. Zarwno ich ciaa jak i ciaa ich wonicw i ogierw pokryte byy licznymi ranami i krwi. Obcili sobie nawzajem proporce i baldachimy na swych rydwanach. Zaprzestajc na chwil walki dywizje Kauraww i Pandaww stay w milczeniu obserwujc pojedynek tych herosw. Na nieboskonie gromadzili si bogowie, mdrcy i we chcc rwnie zobaczy przebieg tej walki. Dwaj herosi zasypywali si nawzajem gradem strza. Satjaki niszczc lecce w jego kierunku strzay Drony sw celn strza wiele razy zniszczy jego uk. Drona za kadym razem w mgnieniu oka chwyta nowy uk. Patrzy na swego przeciwnika z nieukrywanym podziwem widzc, e Satjaki sw odwag i umiejtnociami dorwnuje Ardunie i Bhiszmie. Z rwnym podziwem
306
Mikoajewska
Mahabharata
i zadowoleniem patrzyli na ich walk bogowie z Indr czele. Drona rozgniewany oporem stawianym przez Satjaki przywoa swymi mantrami sw niebiask bro agnej. Satjaki przywoa natychmiast niebiask bro, ktr otrzyma od Waruny i przy jej pomocy zneutralizowa wyrzucon przez Dron agnej. Judhiszthira, Bhima, Sahadewa i Nakula prowadzc za sob liczne oddziay ruszyli przeciw Dronie chcc udzieli wsparcia Satjaki. Na pomoc Dronie ruszyy z kolei liczne oddziay Kauraww prowadzone przez Duhasan. Dwie potne siy stary si ponownie w walce na mier i ycie porzucajc wszelkie zasady uczciwej walki. 6. Arduna na prob Kryszny opuszcza swj rydwan, aby pozwoli odpocz koniom Sandaja kontynuowa: O krlu, soce przekroczyo ju poudnie i rozpoczo sw drog ku zachodowi. Arduna z Kryszn wycinajc sobie drog w dungli onierzy Kauraww nie zaprzestawali posuwania si w kierunku, gdzie ustawi si krl Dajadratha. Strzay Arduny sigay na odlego dwch mili, a prowadzone przez Kryszn konie pdziy z szybkoci wiatru. Tak szybko nie posuwa si nawet rydwan Surji lub iwy. Jednake ich pokaleczone strzaami i inn broni konie byy coraz bardziej zmczone, spragnione i godne, cho przedzieray si dalej przez gstwin ywych i zabitych posuszne rozkazom wonicy. Bracia Winda i Anuwinda widzc zmczenie koni Arduny ruszyli przeciw niemu z impetem pragnc go pokona. Zalewajc jego rydwan swymi strzaami trafili Ardun szedziesicioma czterema, Kryszn siedemdziesicioma, a ich ogiery uderzyli setkami ostrzy. Rozgniewany Arduna uderzy ich w rewanu dziewicioma prostymi strzaami zdolnymi do pobawienia ycia. Dwaj bracia ryczc jak lwy odpowiedzieli deszczem strza. Arduna z kolei dwiema strzaami o szerokich ostrzach obci proporce na ich rydwanach i poama im uki. Uchwycili szybko nowe uki i odpowiedzieli gradem strza. Arduna ponownie poama im uki, zabi ich konie, wonicw jak i stranikw k ich rydwanw i jedn strza ostr jak brzytwa obci gow starszemu Windzie, ktry upad na ziemi jak potne drzewo zamane przez burz. Modszy brat Anuwinda uchwyci maczug, zszed ze swego rydwanu i ruszy przeciw Ardunie chcc pomci mier swego brata. Zbliywszy si do jego rydwanu uderzy Kryszn sw maczug, lecz Kryszna nawet nie drgn od jej potnego uderzenia. Arduna naoy na swj uk sze miertelnych strza i
Ksiga VII
Opowie 82
307
obci mu nimi nogi, ramiona i gow. Widzc mier swych dowdcw podajcy za nimi onierze zalali Ardun i Kryszn potokami strza. Arduna torujc sobie drog swymi strzaami przedar si przez ich oddziay tak jak soce przedziera si przez chmury budzc tym lk w ich sercach. Szybko jednak oczycili si ze swego lku i ruszyli ponownie do ataku. Arduna widzc zmczenie koni i wiadomy tego, e od miejsca, gdzie sta krl Dajadratha, dzieli ich jeszcze spory dystans, rzek do Kryszny: O Kryszna, nasze konie s zmczone i bdc w takim stanie nie zdoaj nas zawie tam, gdzie przebywa Dajadratha. C powinnimy uczyni? Czy nie naley zdj z nich uprzy, oczyci je ze strza i da im odpocz? Kryszna rzek: O Arduna, uczymy tak jak mwisz. Arduna rzek: O Kryszna, zajmij si wic komi, podczas gdy ja zatrzymam moimi strzaami ca armi Kauraww. Kaurawowie widzc, e Arduna zszed ze swego rydwanu trzymajc w doniach gotowy do strzau uk otoczyli go zwartym koem zalewajc go potokami swych strza ze wszystkich stron. Arduna, cho sam jeden, zdoa stawi im skuteczny opr niszczc ich strzay i zalewajc ich swymi ostrzami. Od intensywnoci tego ataku powietrze stao si gorce, a ze zderzajcych si ze sob strza bezustannie sypay si iskry. Arduna by jak kontynent zatrzymujcy ruch wzburzonego oceanu. Cho sam i bez rydwanu zdoa pokona atakujce go masy wojownikw na rydwanach, soniach i koniach. Kryszna rzek: O Arduna, jake mam napoi nasze konie, skoro tutaj w samym rodku bitwy nie ma adnej studni? Arduna rzek: O Kryszna, popatrz! Uderzywszy ziemi sw strza stworzy jezioro pene czystej i przejrzystej wody, ryb i kwiatw lotosu, po ktrego tafli pyway stada gsi i abdzi. Nad jego brzegami gromadzili si mdrcy. Nawet Narada przyby na chwil, aby na popatrze. Arduna swymi strzaami wybudowa rwnie wielki gmach, ktry mia strzay za swe filary i ktrego dach by zbudowany ze strza. Kryszna rzek z zachwytem: Wspaniale, wspaniale! Podobne okrzyki wyryway si z ust wszystkich wojownikw, gdy nikt nigdy nie widzia podobnego cudu, aby w samym rodku bitwy kto uwolni z uprzy i napoi zmczone konie. Gdy konie odpoczy, Kryszna zaprzg je ponownie. onierze Kauraww widzc ich syczcych jak we i pdzcych ponownie z szybkoci wiatru szeptali midzy sob: O biada nam, Kryszna z Ardun na jednym rydwanie spustosz nasze szeregi z tak sam atwoci jak may chopiec pustoszy oddziay wrd swych
308
Mikoajewska
Mahabharata
drewnianych onierzykw. To krl Durjodhana ponosi win za cae to pustoszenie ziemi . 7. Arduna walczy z Durjodhan ubranym w nieprzenikaln dla jego strza zbroj Sandaja kontynuowa: O krlu, Kryszna z Ardun widzc, e soce coraz bardziej zblia si ku zachodowi, pdzili z szybkoci wiatru w kierunku miejsca, gdzie sta krl Dajadratha. Z wypocztymi komi przebili si przez kilka nastpnych dywizji, ktre nie potrafiy stawi im skutecznego oporu. Waleczni krlowie uciekali przed nimi w panice. Cz z nich wracaa w gniewie szukajc zemsty. Inni jednake nie bdc w stanie pokona swego strachu popeniali grzech porzucajc swj obowizek. Wszyscy coraz bardziej tracili nadziej na uratowanie ycia krla Dajadrathy. Twj syn Durjodhana ubrany w zot zbroj chronic go od strza Arduny dziki wypowiedzianym przez Dron mantrom nie dawa za wygran. Widzc, e Arduna z Kryszn zbliaj si coraz bardziej do miejsca, gdzie sta krl Dajadratha, ruszy im naprzeciw w jego obronie. Kryszna rzek do Arduny: O Arduna, sam krl Durjodhana chce nam stawi czoa! Cho wyrs w luksusie, zna doskonale wojenne rzemioso i jest znakomitym ucznikiem. Jego strzay sigaj daleko, a ich uderzenie jest potne. Nie potrafi jednak dorwna tobie, bo we wszystkich trzech wiatach nie ma ucznika, ktry byby tobie rwny. Podejmij z nim walk. On zawsze darzy ciebie i twych braci nienawici. Od jego ycia zaley wasze zwycistwo. On jest t trucizn, ktra wywouje w tobie twj gniew. Jest u korzeni wszystkich waszych nieszcz. Jest rdem wszelkiego dowiadczanego przez was za. To on dziki swej oszukaczej grze w koci pozbawi krlestwa Judhiszthir, ktry jest wolny od grzechu i nigdy nie schodzi ze cieki Prawa. Dziki szczliwemu zrzdzeniu losu znalaz si teraz w zasigu twych strza. Bez adnych skrupuw zabij tego niegodziwca, ktry jest ucielenieniem zawici! Zaatakuj go z ca swoj odwag pamitajc o tym, jak okrad was z waszego dziedzictwa, zmusi was do udania si na wygnanie i poniy wasz on Draupadi. Zabijajc go zrealizujesz wszystkie swoje cele. Jego mier oczyci wszystko z tej nagromadzonej wrogoci. Arduna rzek: O Kryszna, niech si tak stanie. Utn gow tego niegodziwca i pomszcz upokorzenie naszej ony Draupadi!
Ksiga VII
Opowie 82
309
Durjodhana zbliy si do Arduny i Kryszny bez lku. Na jego widok Arduna z Kryszn zadli w swe konchy. Kaurawowie syszc ich potny dwik zadreli z lku o ycie twego syna widzc go ju jako libacj (ofiar) wlewan w usta ognia ofiarnego. Zaczli krzycze: Nasz krl zosta zabity. Durjodhana syszc te okrzyki zawoa do swych onierzy: O wojownicy, pozbdcie si lku! Za chwil zobaczycie, jak wysyam Ardun z Kryszn do krlestwa boga mierci Jamy! Pewien swego zwycistwa zawoa: O Arduna, O Kryszna, bdcie mczyznami! Pokonam was, chobycie uyli przeciw mnie ca niebiask bro, ktra jest w waszym posiadaniu! Durjodhana uderzy Ardun trzema strzaami, a jego konie czterema. Dziesicioma ostrzami uderzy Kryszn w sam rodek piersi i jedn strza o szerokim ostrzu uci trzymany przez niego bicz sucy do poganiania koni. Arduna w odpowiedzi uderzy go czternastoma strzaami naostrzonymi na kamieniu, lecz odbiy si one od jego zotej zbroi i upady na ziemi. Zdziwiony wystrzeli ponownie dziewi, a potem pi ostrych strza, lecz one rwnie opady na ziemi. Kryszna widzc, e celne strzay Arduny odbijaj si od zbroi Durjodhany nie czynic mu najmniejszej krzywdy rzek: O Arduna, nigdy nie widziaam czego podobnego. Czyby twj uk Gandiwa straci ca sw moc? Czyby osab uchwyt twej doni i twoje ramiona? Dlaczego twe strzay o mocy pioruna nie przynosz adnego rezultatu? Arduna rzek: O Kryszna, spjrz na zbroj, w ktr ubrany jest Durjodhana. Myl, e w t zbroj ubra go bramin Drona i e swymi mantrami uczyni j nieprzenikaln dla moich strza. Nawet piorun Indry nie potrafi jej przebi. Z tej to przyczyny Durjodhana omieli si mnie zaatakowa. Ty ktry wiesz wszystko, musiae o tym doskonale wiedzie. Cho ta zbroja chroni Durjodhan, to jednak nie zwiksza jego umiejtnoci. Jego wiedza, co czyni, nie wzrosa i jest jak kobieta chroniona przez sw kobieco, bo wojownik z ni nie walczy. Popatrz na moje strzay, gdy dziki moim umiejtnociom potrafi go zabi mimo tego, e nosi nieprzenikaln dla moich strza zbroj. Arduna wyj z koczanu jedn strza i wypowiadajc znane sobie mantry naoy j na swj uk. Zauway to jednak znajdujcy si w sporej odlegoci Awatthaman i rozpoznajc intencje Arduny sw strza zdoln do zniszczenia wszelkiej broni zniszczy strza Arduny, zanim zdoa j wypuci ze swego uku. Arduna zadziwiony i peen podziwu dla wyczynu syna Drony rzek do Kryszny: O Kryszna, nie mog uy tej samej broni po raz drugi, gdy obrci si ona przeciw mnie.
310
Mikoajewska
Mahabharata
Tymczasem pewny siebie Durjodhana nie zaprzestawa zalewania Arduny i Kryszny deszczem strza budzc tym rado w sercach swych onierzy. Zota zbroja pokrywaa jego ciao tak cile, e Arduna nie potrafi znale miejsca przenikliwego dla swych strza. Zabi wic jego konie i dwch wonicw, zama jego uk i zerwa z jego doni skrzane ochraniacze ranic go w jego nieosonite donie. Tysice wojownikw na rydwanach, soniach i koniach rzucio si na pomoc swemu krlowi. Arduna bezlitonie cina im gowy i koczyny swymi strzaami utrzymujc dwumilowy dystans midzy atakujcymi go siami i swoim rydwanem. Gdy Arduna zalewa wroga nieprzerwanym gradem strza, Kryszna d w sw konch Pacadanj i od potnego dwiku uwalnianej przez Ardun ciciwy i konchy Kryszny wrg traci siy i pada trupem na ziemi. Na ten widok szeciu wojownikw stanowicych bezporedni stray Dajadrathy i jego zwolennicy nie mogli opanowa swego gniewu i ruszyli do walki z Ardun. Dwik ich strza i konch miesza si z dwikiem strza i konch Arduny i Kryszny.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Jayadratha-Vadha Parva, Section LXXXV-CII.
Ksiga VII
Opowie 83
311
Opowie 83 Satjaki sieje spustoszenie wrd Kauraww wspomagajc Ardun

1. Judhiszthira niepokojc si o Ardun wysya mu na pomoc Satjaki, ktry mia go ochrania przed Dron; 2. Satjaki i odprowadzajcy go Pandawowie walcz ze stra przedni Kauraww chronion przez Dron; 3. Satjaki i Pandawowie walcz z Kritawarmanem; 4. Satjaki zabija krla Dalasandh; 5. Satjaki chwilowo pozbawia zmysw Kritawarmana i Durjodhan; 6. Satjaki zabija wonic Drony i poszy jego konie; 7. Satjaki pokonuje oddziay barbarzycw i odpiera atak dywizji Durjodhany; 8. Sandaja wychwala heroizm zarwno Pandaww jak i Kauraww.
Haas czyniony przez walczcych ze sob rozgniewanych herosw by straszliwy. Zdajc sobie spraw z tego, e w wypadku mierci Arduny i Satjaki Kaurawowie wygraj, a Pandawowie przegraj t wojn, nawoywali si nawzajem do walki nie troszczc si o wasne ycie. (Mahbharta, Drona Parva, Section CXXIII) 1. Judhiszthira niepokojc si o Ardun wysya mu na pomoc Satjaki, ktry mia go ochrania przed Dron Sandaja opowiada dalej: O krlu, w czasie gdy Arduna z Kryszn posuwali si uparcie w kierunku miejsca, gdzie sta krl Dajadratha wycinajc sobie ciek w dungli wroga swymi strzaami, w rnych miejscach pola bitewnego toczyy si zlokalizowane walki i pojedynki. Judhiszthira, sam zaangaowany w walk z Dron, ktry broni wejcia do rodka utworzonej formacji wojennej, usysza nagle znajomy dwik konchy Kryszny, Pacadanji, lecz nie mg dosysze dwiku Gandiwy. Omdlewajc z niepokoju pomyla, e Ardun musiao spotka jakie nieszczcie i dlatego syszy jedynie dwik konchy Kryszny i tryumfalne wrzaski Kauraww. Rzek do ochraniajcego go na yczenie Arduny wojownika Wrisznich: O Satjaki, nadszed wanie moment, aby uczyni to, co czowiek prawy, kroczcy ciek swych przodkw powinien uczyni. Udaj si tam, gdzie Arduna walczy z Kaurawami i udziel mu pomocy, gdy obawiam si o jego ycie. Trudno znale kogo drugiego, kto yczyby nam rwnie dobrze jak ty. Jeste zawsze peen pozytywnych uczu i nigdy nie zaniedbujesz swego obowizku. Arduna jest dla ciebie bratem, przyjacielem i nauczycielem. W swej przyjani dla niego jeste rwny Krysznie. Dorwnujesz te Krysznie odwag. We wic na siebie to trudne zadanie, ktrym chc ci obarczy.
312
Mikoajewska
Mahabharata
Zawsze postpujesz uczciwie i nigdy nie opuszczasz przyjaci w biedzie. Twe zachowanie przynioso ci saw. Ten, kto powica ycie dla przyjaci, jest rwny krlowi, ktry oddaje ca ziemi braminom. Prosz ci wic ze zoonymi domi, nie wahaj si powici swego ycia dla Arduny tak jak Kryszna. Przecitna osoba nie potrafi tego uczyni. Jest to zadanie wycznie dla wysoko urodzonych herosw poszukujcych sawy. Arduna zawsze ci wysoko ceni i w obecnoci ludzi prawych wychwala tw si i zrczno w rzemiole wojennym. Powierzy ci nawet zadanie opieki nade mn, twierdzc, e nie ma nikogo, kto jest tobie rwny. Wiem te jak wielkim szacunkiem i uwielbieniem ty sam go darzysz. Uczy wic to, o co ci prosz i udziel mu wsparcia. Bez pokonania niezmierzonych si Kauraww nie zdoa on dotrze do miejsca, gdzie stacjonuje krl Dajadratha chroniony dodatkowo przez wasn dywizj. Tak ogromna sia wroga mogaby sprowadzi nieszczcie nawet na krla bogw Indr. Wojska Kauraww s jak pochaniajcy wszystko ocean. Arduna zalewany przez te straszliwe masy moe straci ycie. A gdy on zginie, c mi po moim yciu? Nie wszystko podczas walki podlega naszej kontroli i dlatego niepokj o Ardun mci mi rozum. Soce ju dawno przekroczyo poudnie, a ja nawet nie wiem, czy on jeszcze yje. Naszym najwyszym zadaniem jest obecnie udzielenie mu pomocy. Ty sam dorwnujesz w walce Narajanie. Id wic ladem Arduny i udziel mu wsparcia. Satjaki syszc te pene uczucia sowa Krla Prawa rzek: O krlu, twe sowa s sprawiedliwe i suszne. Jestem wam gboko oddany i w peni gotowy do powicenia w waszej sprawie ycia. Na twj rozkaz podejm walk nie tylko z ludmi, ale rwnie z bogami i demonami. Pragn jednak przypomnie ci sowa Arduny, ktre wypowiedzia w obecnoci Kryszny i innych wojownikw. Rzek: O Satjaki, ochraniaj krla Judhiszthir, dopki sam nie powrc po zabiciu krla Dajadrathy. Ochraniaj go przed atakiem Drony, ktry przysig, e wemie go do niewoli i odda w rce Durjodhany. Tylko ty i syn Kryszny Pradjumna potraficie stawi Dronie skuteczny opr. Wiedzc, e stoisz na stray Krla Prawa, bd mg skoncentrowa si w peni na wykonaniu mojego zadania. Satjaki kontynuowa: O krlu, jake mog zostawi ci swemu losowi amic rozkaz Arduny, ktry jest moim nauczycielem? Kt mnie zastpi w dostarczaniu ci ochrony przed atakiem Drony? Nie powiniene te niepokoi si o Ardun, gdy jego nikt nie potrafi pokona. Nawet gdyby zaatakowali go razem ludzie, bogowie,
Ksiga VII
Opowie 83
313
demony i we nie mogliby mu dorwna. Arduna razem z Kryszn zdoaj na swej drodze pokona kad przeszkod. Judhiszthira rzek: O Satjaki, to, co mwisz, jest suszne, lecz nie potrafi si wyzby niepokoju o Ardun. Udaj si wic na mj rozkaz tam, gdzie on si znajduje pozostawiajc mnie pod ochron Bhimy, jego syna Ghatotkaki, Nakuli i Sahadewy, synw Draupadi jak i wielu innych dzielnych wojownikw. Przy mnie pozostanie te syn Drupady Dhrisztadjumna, ktry wyoni si z ognia ofiarnego na prob swego ojca z zadaniem zabicia bramina Drony. Spenij wic mj rozkaz ze spokojnym sercem, bo Dhrisztadjumna z ca pewnoci potrafi stawi skuteczny opr Dronie. Satjaki cigle obawia si, e Arduna nie bdzie zadowolony z tego, e opuci stanowisko, gdzie sta Judhiszthira, aby ruszy mu na pomoc. Obawiajc si jednak, e ludzie posdz go o tchrzostwo, jeeli nie posucha rozkazu Judhiszthiry, rzek: O Krlu Prawa, skoro sdzisz, e masz wystarczajc ochron, przeto zgodnie z twoim rozkazem rusz na pomoc Ardunie. Nikt w caym wszechwiecie nie jest mi droszy od Arduny, ktry jest moim nauczycielem i jego rozkazy s dla mnie wite. Twoje rozkazy s jednak dla mnie jeszcze bardziej wite, bo ich sucha nawet Arduna i Kryszna. Przedr si wic przez stra przedni Drony i dotr tam, gdzie stoi krl Dajadratha ochraniany przez swe oddziay, jak i przez Awatthamana, Karn i Kryp i gdzie czeka peen niepokoju na przybycie Arduny. Pokonam bez trudu spory dystans midzy miejscem, gdzie stacjonujesz i gdzie obecnie znajduje si Arduna i bd mu towarzyszy a do momentu mierci Dajadrathy. Satjaki rozkaza swemu wonicy, ktrym by modszy brat Daruki (wonicy Kryszny) aby wyposay jego rydwan we wszelkiego rodzaju bro oraz proporzec z wizerunkiem lwa ze zotymi maczugami i zaprzg do cztery wypoczte ogiery. Przed wyruszeniem w drog wzi rytualn kpiel, podda si dobrze wrcym ceremoniom, wypi ceremonialny mid, dotkn lustra zrobionego z brzu i ponadto obdarowa tysic braminw, ktrzy udzielili mu bogosawiestwa. Dziki tym zabiegom jego energia podwoia si. Ubrany w zbroj ozdobion zotymi ornamentami, z ukiem w doni podda si rytom pokutnym. Cztery dziewice oddaway mu honory obsypujc go ryem, perfumami i ozdabiajc jego szyj girlandami ze wieych kwiatw. Nastpnie ze zoonymi pobonie domi podszed do Judhiszthiry chylc gow do jego stp. Po wykonaniu wszystkich tych rytuaw wsiad do swego rydwanu i rzek do odprowadzajcego go Bhimy: O Bhima, czekajc na mj powrt ochraniaj Krla Prawa. Jest to twj
314
Mikoajewska
Mahabharata
najwyszy obowizek. Bhima rzek: O Satjaki, id w pokoju, gdy Krl Prawa bdzie mia we mnie swego niezawodnego obroc. Satjaki rzek: O Bhima, widz w koo same dobrze wrce znaki, wic moje zwycistwo jest pewne . 2. Satjaki i odprowadzajcy go Pandawowie walcz ze stra przedni Kauraww chronion przez Dron Sandaja kontynuowa: O krlu, onierze twych synw widzc jak Satjaki wyrusza na pomoc Ardunie podupadli na duchu, podczas gdy serca onierzy Pandaww uniosy si radoci. Dhrisztadjumna na czele swych oddziaw odprowadzi Satjaki a do miejsca, gdzie stacjonowa Drona, aby podj z Dron walk i uatwi Satjaki przedzieranie si w kierunku Arduny. Satjaki prc do przodu zasypa onierzy twych synw potokami strza powodujc ich ucieczk i wysyajc wielu z nich do krlestwa boga mierci Jamy. Niekiedy zabija setk wrogw przy pomocy jednej strzay. Kiedy indziej zabija jednego setk swych strza. Nikt nie mia si do niego zbliy. Cho walczy samotnie mnoy si w oczach wrogw w tysicach kopii oszoamiajc ich swoj energi. Idc t sam ciek, co Arduna niszczy po drodze przy pomocy rnej broni stawiajce mu opr wrogie oddziay. Bramin Drona widzc spustoszenie czynione przez Satjaki ruszy przeciw niemu i uderzy go picioma ostrzami. Satjaki w odpowiedzi uderzy go siedmioma strzaami ze zotymi lotkami i pirami pawia i ptaka Kanki. Drona w rewanu dosign swymi strzaami jego konie i wonic. Satjaki nie mogc tego spokojnie znie z gonym krzykiem uderzy swymi strzaami Dron, jego konie, wonic i obci jego proporzec. Drona w odpowiedzi zasypa go gradem strza i zawoa: O Satjaki, nie prbuj unika walki ze mn tak jak to uczyni twj nauczyciel Arduna. Nie pozwol ci dzisiaj uj z yciem! Satjaki odpowiedzia: O braminie, Krl Prawa da mi rozkaz podania za Ardun. Walka z tob jest wic dla mnie strat czasu, bo wiem e z broni w rku jeste nie do pokonania. Poza tym ucze zawsze powinien poda drog nauczyciela . 3. Satjaki i Pandawowie walcz z Kritawarmanem Sandaja kontynuowa: O krlu, Satjaki dziki zrcznemu manewrowi swego wonicy wymin Dron wydostajc si poza zasig jego strza. Drona nie dajc za wygran ciga go zasypujc go od tyu gradem strza. Satjaki jednake nie zamierza si
Ksiga VII
Opowie 83
315
odwraca i skierowa swj rydwan przeciw Karnie i jego oddziaom. Zalewajc ich potokami strza wdar si do ich rodka skaniajc ich do ucieczki. Do walki z Satjaki ruszy wwczas heroiczny Kritawarman. Satjaki uderzy go szecioma ostrzami, a jego ogiery trafi czterema. Nie zaprzestajc walki uderzy go ponownie w pier dwudziestoma strzaami o wielkiej szybkoci. Kritawarman nie mogc tego spokojnie znie uderzy Satjaki w pier sw strza o szybkoci wiatru, gron jak trucizna wa. Strzaa ta odbia si od jego zbroi i pomazana jego krwi wbia si w ziemi. Kritawarman zala wwczas Satjaki kolejnym potokiem strza amic jego uk i uderzajc go w pier dziesicioma ostrzami. Satjaki uchwyci wczni i wyrzuciwszy j uderzy Kritawarmana w prawe rami. Nastpnie uchwyciwszy nowy uk zala go tysicami strza i zabi jego wonic. Pozbawione wonicy konie poniosy jego rydwan. Kritawarman szybko opanowa konie i ruszy ponownie przeciw Satjaki, ktry w midzyczasie wdar si gboko midzy oddziay Bhodw i Kambhodw i znikn mu z widoku. Tymczasem Bhodw i Kambhodw zaatakowa ze swym wojskiem Bhima. Kritawarman zrezygnowa ze cigania Satjaki kierujc strzay przeciw wojskom Pandaww. Podobnie uczyni Drona. Bhima zad w konch i uchwyciwszy swj uk uderzy Kritawarmana trzema strzaami. Judhiszthira uderzy go picioma ostrzami, Sahadewa dwudziestoma, a Nakula setk. Licznymi strzaami uderzyli go rwnie synowie Draupadi, syn Bhimy Ghatotkaka, krl Wirata i Drupada, jak i synowie Drupady Dhrisztadjumna i ikhandin. Kritawarman w rewanu uderzy kadego z nich swymi picioma celnymi strzaami. Mierzc w Bhim zama jego uk, obci proporzec na jego rydwanie i zanim Bhima zdoa uchwyci nowy uk, uderzy go w pier siedemdziesicioma ostrymi strzaami. Od ich uderzenia Bhima zachwia si jak gra podczas trzsienia ziemi. Pandawowie chcc go ochrania zasypali Kritawarmana gradem strza otaczajc go ze wszystkich stron. Bhima odzyskawszy zmysy uchwyci w do wczni zrobion ze stali ze zot gowic i wyrzuci j w kierunku Kritawarmana, ktry zama j na p swymi strzaami. Upada na ziemi z si meteorytu rozwietlajc wszystkie kierunki. Rozgniewany Bhima uchwyci nowy uk i uderzy Kritawarmana w pier picioma potnymi ostrzami. Kritawarman broczc krwi od otrzymanych ran uderzy Bhim i kadego z atakujcych go wojownikw trzema strzaami. Kady z nich odpowiedzia uderzajc go siedmioma strzaami.
316
Mikoajewska
Mahabharata
Kritawarman w rewanu zama uk ikhandina, ktry uchwyci w donie miecz i tarcz ozdobion setk ksiycw i wyrzuci swj miecz z ogromn si w kierunku Kritawarmana przecinajc jego uk z naoon na strza, podczas gdy pozostali wojownicy Pandaww uderzali go swymi strzaami. Kritawarman uchwyciwszy nowy uk odpowiedzia swymi celnymi strzaami. ikhandin w rewanu zarzuci go strzaami z gowic zrobion z pazurw wia. Rozgniewany tym Kritawarman zbliy si ku niemu i zala go potokiem swych ostrzy. Przez dusz chwil zasypywali si nawzajem swymi strzaami, a do momentu, gdy saniajcy si z blu ikhandin opad bez zmysw na dno swego rydwanu. onierze Kauraww powitali ten widok radosnymi okrzykami, a onierze Pandaww krzyknli ze zgrozy. Wonica ikhandina widzc go bez zmysw wywiz go szybko poza zasig strza, podczas gdy wojska Pandaww z Bhim na czele rzuciy si z impetem na Kritawarmana. Wkrtce jednak nie mogc wytrzyma naporu jego strza zaczli ucieka. Tymczasem Satjaki syszc odgosy zacitej walki i widzc, e wojska Pandaww wycofuj si, zawrci z drogi i ruszy ponownie do ataku przeciw Kritawarmanowi. Swymi strzaami zabi jego konie, zama jego uk, zrani jego wonic i zasypa stra bronic jego tyw amic jej szeregi. 4. Satjaki zabija krla Dalasandh Sandaja kontynuowa: O krlu, Satjaki po dokonaniu tego heroicznego czynu zawrci ponownie na ciek Arduny. Chcc si do niego przedrze, rozkaza swemu wonicy, aby ruszy przeciw dywizji na soniach nalecej do Trigartw prowadzonej przez Rukmarath, stacjonujcej po lewej stronie dywizji prowadzonej przez Dron. Gdy zblia si do nich na swym rydwanie cignionym przez gniade konie, Trigartowie otoczyli go ze wszystkich stron zasypujc go rnego rodzaju broni. Satjaki odpowiada im potokami swych ostrzy. Pod uderzeniem jego strza sonie z poamanymi kami, pokryte krwi ze swych ran, z obcitymi uszami i trbami, czsto pozbawione jedcw zaczy ucieka gono ryczc. Krl Magadhw Dalasandha ruszy z wciekoci na swym soniu przeciw stojcemu na rydwanie Satjaki. Gdy Satjaki zatrzyma jego sonia swymi strzaami, Dalasandha w rewanu uderzy go w pier ostrzami o ogromnej sile uderzenia, zama jego uk i uderzy go ponownie picioma strzaami. Satjaki jednak nawet nie drgn i uchwyciwszy nowy uk z dzikim umiechem
Ksiga VII
Opowie 83
317
przeszy go szedziesicioma strzaami, zama jego uk i ponownie uderzy go trzema strzaami. Dalasandha w rewanu rzuci w kierunku Satjaki lanc, ktra przeszya jego rami i zakopaa si w ziemi jak jadowity w. Gdy Satjaki odpowiedzia mu trzydziestoma celnymi strzaami, Dalasandha uchwyci tarcz i buat i krcc nim przez chwil w powietrzu wyrzuci go w kierunku Satjaki. Wyrzucony z ogromn si buat zniszczy jego uk i utkwi w ziemi. Doprowadzony tym do wciekoci Satjaki uchwyci nowy uk wielki jak pd drzewa ala i wydajcy dwik podobny do pioruna Indry i par strza ostrych jak brzytwa uci mu ozdobione zotem ramiona, ktre upady na ziemi z wysokoci jego sonia jak dwie potne maczugi. Trzeci rwnie ostr strza uci mu gow. Zbroczony krwi so cignc za sob kosztowne siodo pozbawione jedca rzuci si w panice do ucieczki tratujc wasne szeregi i zmuszajc je do ucieczki. 5. Satjaki chwilowo pozbawia zmysw Kritawarmana i Durjodhan Sandaja kontynuowa: O krlu, Drona i twoi synowie widzc ucieczk Trigartw ruszyli na czele swych dywizji przeciw Satjaki zalewajc go potokami strza. Otoczywszy go zwartym krgiem uderzali go licznymi strzaami, na co on odpowiada zasypujc kadego z nich swymi celnymi ostrzami i na oczach caej armii ranic Durjodhan. Durjodhana odpowiedzia strumieniem swych strza. Satjaki w rewanu zama jego uk i zasypa pozbawionego uku krla gradem swych ostrzy. Rozgniewany tym Durjodhana uchwyci nowy uk i przeszy Satjaki setk strza, na co Satjaki odpowiedzia deszczem strza. Pozostali twoi synowie wczyli si do walki przykrywajc Satjaki paszczem strza. Satjaki w rewanu uderzy kadego z nich swymi ostrzami i miejc si dziko celn strza ponownie zniszczy uk Durjodhany budzc w nich przeraenie swym wyczynem. Nastpnie obci proporzec Durjodhany ozdobiony wyszywanym klejnotami soniem, zabi jego konie i wonic i uderzy go w pier licznymi gronymi ostrzami. Twj syn Czitrasena widzc, e Durjodhana traci zmysy wcign go na swj rydwan. Pozostali twoi synowie jak i inni wojownicy widzc swego krla zredukowanego do roli Ksiyca (Somy) poykanego przez asur Rahu, zawyli z przeraenia. Kritawarman syszc te okrzyki ruszy do walki z Satjaki, ktry wyruszy mu naprzeciw. Obaj rozpaleni gniewem rzucili si na siebie jak dwa tygrysy. Kritawarman uderzy Satjaki, jego wonic i konie ostrymi strzaami ze zotymi lotkami zatrzymujc jego
318
Mikoajewska
Mahabharata
rydwan. Satjaki w rewanu przeszy Kritawarmana omioma strzaami o ogromnej sile. Widzc, e Kritawarman zadra od ich uderzenia uderzy swymi strzaami jego konie i wonic i sw nastpn strza uderzy go ponownie w pier. Strzaa ta zbroczona krwi odbia si od jego zbroi przybijajc j i utkwia w ziemi. Zalany krwi Kritawarman zachwia si od jej uderzenia i tracc na chwil zmysy opad na taras swego rydwanu. Satjaki wykorzystujc ten moment jego saboci i nie chcc duej traci czasu na walk z nim, skierowa swe konie ku miejscu, gdzie znajdowa si obecnie Arduna. 6. Satjaki zabija wonic Drony i poszy jego konie Drona widzc, e Satjaki rozgromi twoich synw, ruszy im na odsiecz zasypujc go gradem strza, ktre Satjaki niestrudzenie niszczy. Trzy strzay zrobione z elaza przypominajce trzy jadowite we uderzyy go w czoo i wyglda jak gra z trzema wierzchokami. Drona nie zaprzestajc wypuszczania strza ze swego uku przeszy go najpierw pidziesicioma a potem setk strza. Satjaki nie pozostajc duny przykry rydwan Drony tysicami strza. Obaj cieszyli si ogromn lekkoci rki i dorwnywali sobie swymi umiejtnociami. Rozgniewany Satjaki uderzy Dron dziewicioma prostymi strzaami i wieloma strzaami przeszy jego proporzec. Drona opowiedzia potokiem strza, uderzajc jego wonic, konie, obcinajc mu jego proporzec i amic uk. Satjaki w rewanu uchwyci potn maczug i wyrzuci j z ogromn si w kierunku Drony, ktry zniszczy j swymi strzaami, zanim zdoaa do niego dotrze. Satjaki szybko uchwyci nowy uk i tryumfalnie wrzeszczc przeszy Dron wieloma strzaami zahartowanymi na kamieniu. Drona nie mogc znie jego wrzasku wyrzuci w jego kierunku elazn wczni z ostrzem zrobionym ze zota, lecz wcznia omijajc Satjaki zakopaa si w ziemi z gonym sykiem. Satjaki w rewanu zasypa Dron gradem strza ranic go bolenie w prawe rami. Drona z kolei poama jego uk i uderzy jego wonic wczni wyrzucon z tak si, e na pewien czas pozbawia go zmysw. Satjaki uchwyci lejce i w czasie gdy jego wonica lea bez zmysw, sam poprowadzi konie nie zaprzestajc zalewania Drony swymi strzaami. By to wyczyn prawdziwie niezwyky. Sprawujc kontrol nad swymi komi uderzy Dron setk strza. I gdy Drona w rewanu uderzy go picioma ostrzami przebijajc jego zbroj, Satjaki jedn celn strza powali na ziemi wonic Drony i zasypujc jego konie setkami strza spowodowa, e nie
Ksiga VII
Opowie 83
319
czujc kontroli wonicy poniosy rydwan Drony zataczajc koa po caym polu bitewnym. Krlowie i ksita zaniechali walki z Satjaki i chcc zatrzyma konie Drony pognali za nim. Drona opanowawszy w kocu swe konie i widzc, e Satjaki si zbytnio oddali, wrci na swe stanowisko na stray przedniej i zaj si ponownie formowaniem swych rozbitych szeregw. 7. Satjaki pokonuje oddziay barbarzycw i odpiera atak dywizji Durjodhany Sandaja kontynuowa: O krlu, Satjaki po pokonaniu Drony i Kritawarmana posuwa si dalej ciek Arduny w kierunku miejsca, gdzie sta krl Dajadratha. onierze Kauraww zalewali go swymi strzaami atakujc go ze wszystkich stron, lecz on konsumowa wroga, ktry znalaz si w zasigu jego strza jak poar, ktry niszczy wszystko, co napotka na swej drodze. Rozsiewajc wok swe miertelne strzay rzek ze miechem do swego wonicy: O Suta, nasi wrogowie ju dawno zostali zabici przez Kryszn i Ardun. My sami jestemy jedynie ich upozorowanymi narzdziami i zabijamy tych, ktrzy s ju martwi. Strach nigdy nie zagoci w moim sercu na widok wroga. Po pokonaniu bezbrzenego oceanu dywizji Drony i ludoerczej dywizji Dalasandhy to, co pozostao przed nami, wydaje si pytkim strumieniem atwym do przebycia. Musimy by ju blisko Arduny, gdy jeszcze cigle wida unoszcy si z ziemi kurz wzniecony przez jego rydwan. Pokrywajce ziemi trupy wojownikw, soni i koni jak i lady ucieczki przeraonych Kauraww wskazuj nam drog, ktr szed. Sysz te wyranie niepowtarzalny brzk Gandiwy. Widz te wszdzie rne dobrze wrce znaki, ktre sugeruj, e przed zachodem soca zdoa on zabi krla Dajadrath realizujc sw przysig. Jedmy wic bez zwoki dalej. Skieruj nasze konie tam, gdzie stoi dywizja Durjodhany gotowa do wznowienia walki ze mn oraz trudne do pokonania oddziay Kambhodw i uzbrojeni w swe uki i strzay Jawanowie, jak i niezliczone oddziay barbarzycw (nieariw) walczce przy pomocy rnego rodzaju broni. Pozabijam ich wszystkich tak jak Indra pozabija danaww. Jeszcze dzi Durjodhana zobaczy we mnie drugiego Ardun. Zabijajc Kambhodw zrealizuj sw wasn przysig i oddam przysug Ardunie. Wycinajc w pie ca dywizj barbarzycw z ogolonymi gowami spowoduj, e Kaurawowie pogro si w aobie, a mj nauczyciel Arduna bdzie mg podziwia moje
320
Mikoajewska
Mahabharata
umiejtnoci walki, ktre nabyem od niego. Zabij tysice krlw ofiarujc w ten sposb sw mio i oddanie memu nauczycielowi. Na rozkaz Satjaki jego wonica poprowadzi konie ku miejscu, gdzie ustawili si Jawanowie i Kambhodowie. Widzc jak si do nich zblia, zasypali go gradem rozmaitej broni, ktr on zniszczy swoimi celnymi ostrzami i wypuszczajc ze swego uku strzay z lotkami z pir spa obcina im gowy i ramiona. Zabija piciu, szeciu lub siedmiu jedn strza. Barbarzycy padali na ziemi setkami. W kocu bezbronni wobec jego strza zaczli ucieka we wszystkich kierunkach. Podajce za nim w pewnej odlegoci wojska Pandaww powitay jego heroiczne wyczyny gonym aplauzem. Oklaskiwali je rwnie obserwujcy go gandharwowie. Po pokonaniu barbarzyskich oddziaw Satjaki ruszy dalej ciek Arduny przedzierajc si przez wojska Kauraww jak przez dungl. Twoi synowie z Durjodhan na czele, akuni i liczni inni krlowie kipic gniewem podali za nim pragnc go dosign swymi strzaami. Widzc ich Satjaki poprosi swego wonic, aby zwolni bieg koni. Rzek: O Suta, siy Kauraww nabrzmiae od pychy i gniewu pdz ku nam z ogromnym hukiem powodujc drenie ziemi. Zatrzymam te walce si na mnie masy moimi strzaami tak jak kontynent zatrzymuje wzburzone wody oceanu. Zaraz zobaczysz jak zabijam ich tysice. Powita nadcigajc jak chmury burzowe armi swymi celnymi ostrzami miertelnymi jak trucizna wa. Zatrzymujc j w jej biegu, zabi wielu. Niezliczona masa ludzi i zwierzt kotowaa si w miejscu przeraona jego strzaami. Nawet Arduna nie byby zdolny do spowodowania podobnej rzezi. Durjodhana, Duhasana, Czitrasena i akuni uderzali Satjaki licznymi strzaami. Satjaki w rewanu atakujc z szybkoci sokoa przeszy kadego z nich swymi ostrzami. Odpowiedzieli mu swymi licznymi celnymi strzaami. Durjodhana przeszy go siedemdziesicioma trzema strzaami i uderzy jego wonic trzema. Satjaki w odpowiedzi zala wszystkich potokiem strza i jedn strza o szerokiej gowicy pozbawi ycia wonic Durjodhany. Konie pozbawione kontroli poniosy jego rydwan po polu bitewnym. Twoi pozostali synowie porzucajc walk ruszyli w lad za unoszonym przez rozszalae konie rydwanem Durjodhany cigani przez strzay Satjaki. Sandaja kontynuowa: O krlu, heroiczne wyczyny Satjaki byy niezwyke. Walczc w pojedynk zabi niezliczon ilo atakujcych go z wszystkich stron wrogw. Durjodhana wysa przeciw niemu tysice Samsaptakw walczcych przy pomocy rnego rodzaju broni gotowych do
Ksiga VII
Opowie 83
321
walki na mier i ycie. Wrd nich byli mieszkacy gr i rozbjnicy uzbrojeni w kamienie. Duhasana zachca ich do walki woajc: O wy, ktrzy nie znacie i nie przestrzegacie Prawa, walczcie, nie wycofujcie si! Satjaki nie zna waszej techniki walki i nie potrafi obroni si przed waszymi kamieniami. Zaatakujcie go bez lku, gdy on nie potrafi si przed wami obroni! Mieszkacy gr otoczyli Satjaki ze wszystkich stron trzymajc w doniach kamienie wielkie jak gowa sonia. Satjaki przy pomocy swych strza rozbija je na drobny proch lub obcina cae ramiona i trzymajce je donie. Rozbite kawaki kamieni rozgrzane do czerwonoci opaday na tych, co je wyrzucali zabijajc wielu z nich. Kamienie pkay z gonym hukiem poszc konie, sonie jak i ich jedcw. Inne barbarzyskie plemiona przyszy im z pomoc rzucajc w Satjaki sw plemienn broni, ktr on niestrudzenie niszczy swymi strzaami. Zabi ich kilka tysicy, gdy nie zwaajc na celno jego strza wielokrotnie ponawiali atak. Drona syszc haas dochodzcy z miejsca, gdzie walczy Satjaki, rzek do swego wonicy: O Suta, ten wcieky wojownik Wrisznich rozszarpuje nasz armi na kawaki walczc jak sam Niszczyciel. Spjrz na wojownikw Durjodhany zakrwawionych i bez broni, uciekajcych we wszystkich kierunkach. Ich konie ponosz ich nie czujc kontrolujcej je doni wonicy. Poprowad mj rydwan w ich kierunku, abym mg udzieli im pomocy. Wonica Drony rzek: O braminie, w czasie gdy wojska Kauraww uciekaj przed Satjaki, na nas napieraj wojska Pandaww. Ktre zadanie jest waniejsze: walka z Satjaki, ktry znajduje si daleko od nas, czy obrona naszych szeregw przed atakujc nas wrog armi? Mimo sporego dystansu Drona widzia, jak wielu wojownikw na rydwanach pada pod uderzeniem strza Satjaki, a wielu innych ucieka. Wrd uciekajcych dostrzeg twego syna Duhasan. Gdy si do niego zbliy, Drona zawoa: O Duhasana, dlaczego uciekasz przed walk? Jeste przecie ksiciem, bratem krla, potnym wojownikiem na rydwanie. To ty sam sprowokowae t wojn! Dlaczego teraz nagle stracie ca odwag, cho nie brakowao ci jej w Gmachu Gry, gdy cigne za wosy on Pandaww, Draupadi, krzyczc, e jest niewolnic wygran przez Durjodhan w koci. Cho miae odwag na wypowiedzenie tych sw, zabrako ci jej teraz, eby walczy! Po sprowokowaniu wojny z Pandawami i Pacalami uciekasz teraz przed walczcym samotnie Satjakim! Czyby nie by w stanie przewidzie, e koci w kocu przemieni si w strzay? Czyby zapomnia o swych obelgach pod adresem Pandaww i o swym zachowaniu, ktrym
322
Mikoajewska
Mahabharata
sprowokowae przysig Draupadi, e nie zwie swych wosw zanim nie umyje ich w twej krwi? Gdzie si teraz podziaa twoja wczeniejsza pycha, twoje zuchwalstwo i przechwaki? Dlaczego teraz uciekasz przed Pandawami, ktrych wczeniej rozognie do czerwonoci, cho wiedziae, e s potni jak jadowite we? Powiedz mi, jak si ma krl Durjodhana? Czy jego yciu nic nie zagraa? Bdc odwanym bratem Durjodhany powiniene ochrania swego krla, a nie ucieka. Stojc na czele licznych oddziaw dajesz im zy przykad uciekajc przed walczcym samotnie Satjakim! A co zrobisz, gdy staniesz w obliczu Arduny, Bhimy, Nakuli i Sahadewy? Jeeli boisz si walki i zamierzasz przed ni ucieka, lepiej zawrzyj pokj z Pandawami. Oddaj im ich krlestwo, zanim ich miertelne strzay przeszyj twoje ciao jak i ciaa setki twoich braci. Przypomnij sobie sowa Bhiszmy, ktry zawsze prbowa przekona Durjodhan, e Pandaww nie mona pokona. Zawrzyj z nimi pokj lub walcz z odwag i determinacj godn wojownika. Zawr swe konie i walcz dalej z Satjaki! Duhasana nie powiedzia nic udajc, e nie syszy sw Drony. Zawrci jednak swe konie i prowadzc za sob oddziay barbarzycw ruszy ponownie przeciw Satjaki. Tymczasem Drona ruszy do walki ze zbliajcymi si ku niemu oddziaami Pandaww, Pacalw i Matsjw. Szybko wdar si w ich rodek koszc ich swymi strzaami. Odwany ksi Pacalw, Wiraketu, uderzy swymi strzaami Dron, jego wonic i jego proporzec. Drona, cho rozgniewany, nie mg si przez jaki czas do niego zbliy bdc otoczony ze wszystkich stron i zalewany rnego rodzaju broni, ktr nieustannie niszczy swymi strzaami. W kocu jego jedna celna i miertelna strzaa przeszya pier ksicia Pacalw i zalana krwi wbia si w ziemi. Wiraketu upad ze swego rydwanu na ziemi jak potne drzewo wyrwane przez wiatr. Bracia ksicia zasypali Dron nowym gradem strza, na ktry on odpowiada swymi ostrzami. Zdezorientowani przez swj al i strzay Drony stali si atwym celem i Drona z dzikim umiechem wszystkich ich pozabija. Dhrisztadjumna widzc mier swych braci i nie mogc powstrzyma ez ruszy wciekle przeciw Dronie i przykry jego rydwan gstym paszczem strza wywoujc tym gony aplauz. Nastpnie uderzy go w pier licznymi prostymi ostrzami. Pod wpywem ich uderzenia Drona omdla opadajc na dno swego rydwanu. Dhrisztadjumna widzc go w takim stanie odoy uk i uchwyciwszy miecz opuci swj rydwan i wskoczy szybko na rydwan Drony z zamiarem ucicia mu gowy. Drona jednake szybko odzyska zmysy i uchwyciwszy swj uk uderza go swymi
Ksiga VII
Opowie 83
323
skutecznymi na krtki dystans strzaami znanymi wycznie jemu. Dhrisztadjumna osabiony od ich uderze i nie mogc uy swego miecza zeskoczy z jego rydwanu i powrciwszy na swj rydwan uchwyci ponownie swj potny uk i zasypa Dron swymi ostrzami, na ktre Drona odpowiada deszczem strza. Zalewali si nawzajem potokami strza tak jak monsunowe chmury zalewaj ziemi deszczem. W kocu Drona sw celn strza uci gow wonicy Dhrisztadjumny i pozbawione kontroli konie poniosy jego rydwan. Tymczasem Duhasana prowadzc za sob liczne oddziay zbliy si ponownie do Satjaki zalewajc go deszczem strza. Satjaki wyszed mu naprzeciw i pod naporem jego strza stra przednia Duhasany rzucia si do ucieczki. Duhasana jednake pozosta na miejscu uderzajc swymi ostrzami Satjaki, jego konie i jego wonic. Satjaki w rewanu zasypa go gstym gradem strza czynic go niewidocznym. Durjodhana widzc, e jego brat znalaz si w niebezpieczestwie, wysa mu na pomoc oddzia Trigartw, ktrzy padali setkami od celnych strza Satjaki i wkrtce zaczli ucieka w kierunku miejsca, gdzie sta Drona. Satjaki zaprzesta z nimi walki chcc i dalej w kierunku miejsca, gdzie przebywa Arduna, jednake Duhasana chcc go zatrzyma uderzy go swymi dziewicioma ostrzami. Wywizaa si midzy nimi zacita walka. W kocu doprowadzony do wciekoci Satjaki uderzy go w pier swymi strzaami, zabi jego konie i wonic, zama jego uk i pozbawi jego donie skrzanych ochraniaczy. Przywdca Trigartw widzc go bez broni i bez rydwanu wcign go szybko na swj rydwan. Satjaki, cho chcia Duhasan zabi, powstrzyma swj gniew pamitajc, e Bhima przysig, e go zabije i oczyci jego krwi wosy Draupadi. 8. Sandaja wychwala heroizm zarwno Pandaww jak i Kauraww Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, czy aden wojownik moich synw nie by w stanie zatrzyma lub zabi walczcego samotnie Satjaki? Jake zdoa on w pojedynk przedrze si przez niezmierzone siy moich synw? Sandaja rzek: O krlu, nigdy przedtem nie zgromadziy si na polach Kurukszetry rwnie potne militarne siy jak wwczas, gdy Kaurawowie walczyli z Pandawami. Nigdy przedtem nikt nie uformowa wojsk w formacj, ktr utworzy Drona, aby broni dostpu do krla Dajadrathy. Wrzawa bitewna przypominaa huk oceanu smaganego przez huraganowy wiatr. Haas czyniony przez walczcych ze sob rozgniewanych herosw by straszliwy. Zdajc
324
Mikoajewska
Mahabharata
sobie spraw z tego, e w wypadku mierci Arduny i Satjaki Kaurawowie wygraj, a Pandawowie przegraj t wojn, nawoywali si nawzajem do walki nie troszczc si o wasne ycie. Satjaki idc drog Arduny zabi ogromn ilo onierzy twych synw. Lecz twj syn Durjodhana rwnie walczy zaciekle i z wielkim bohaterstwem z wojskami Pandaww amic ich szeregi i wdzierajc si do rodka ich wojennej formacji. Walczc sam jeden z ogromn iloci wroga, zabi wielu. Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, mj syn Durjodhana, cho by wychowany w luksusie jest wielkim wojownikiem i krlem wszystkich ludzi. Jestem przekonany, e nie ucieka, gdy sam jeden musia walczy z wielu. Sandaja rzek: O krlu, twj syn Durjodhana walczy z wielk odwag i wsawi si wieloma heroicznymi czynami. Niszczy swymi strzaami wojska Pandaww tak jak spragniony so niszczy w jeziorku kwiaty lotosu. Dziki swym umiejtnociom i dowiadczeniu zabi setki onierzy. Rze tego dnia bya straszliwa i po obu stronach zgino wielu. Straszliwe walki toczyy si zarwno w miejscu, gdzie Arduna i Satjaki przedzierali si samotnie w kierunku krla Dajadrathy, jak i u wejcia do formacji wojennej Kauraww bronionego przez Dron i uparcie atakowanego przez Pandaww. Drona zabi wielu znakomitych wojownikw przy pomocy swych naostrzonych na kamieniu strza. Pozbawi ycia najstarszego z piciu braci Kaikejw, Wihatkszatr, ktry ruszy odwanie przeciw niemu zasypujc go swymi strzaami. Drona odpowiedzia strzaami, ktre on wszystkie niszczy. Wszyscy patrzyli z podziwem na ten jego wyczyn. Drona przywoa wwczas niebiask bro Brahmy, lecz on zniszczy j inn broni Brahmy, ktra bya w jego posiadaniu i uderzy Dron swymi szedziesicioma ostrzami z lotkami zrobionymi ze zota. Rozgniewany tym Drona uderzy go potn strza, ktra przebia si przez jego zbroj. Gboko zraniony ksi Kaikejw uderzy Dron siedemdziesicioma ostrzami i zrani jego wonic. Drona zasypa go gradem strza pozbawiajc go spokoju, zabi jego wonic i ogiery. Wypuszczajc ze swego uku nastpne trzy strzay uci jego proporzec i baldachim i przebi jego pier pozbawiajc go ycia. Po zacitej walce zabi rwnie syna Sziupali, Dhrisztaketu, ktry widzc mier Wihatkszatry ruszy przeciw niemu dny zemsty. Drona zabija onierzy Pandaww setkami tak jak Indra zbija asurw. Czediowie i Pacalowie dziesitkowani przez jego strzay szukali pomocy u Bhimy i Dhrisztadjumny woajc gono: Ten
Ksiga VII
Opowie 83
325
rozpalony gniewem bramin, ktry zebra zasugi praktykujc ascez, skonsumuje wszystkich wojownikw. Obowizkiem bramina jest asceza, a obowizkiem wojownika walka. Bramin dziki sile swej ascezy potrafi wszystko spali swym wzrokiem. Drona, ktry zdoby znajomo wszelkiej broni, skonsumuje nas wszystkich! Syn Dhrisztadjumny, Kszatradharman, syszc te nawoywania skierowa swe strzay przeciw Dronie i zama jego uk. Rozgniewany tym Drona uchwyci nowy uk i sw mierteln strza przeszy jego pier zabijajc go na miejscu. Widzc to Cekitana uderzy Dron w pier dziesicioma strzaami, zrani jego wonic i konie. Drona w rewanu uderzy Cekitan w prawe rami szesnastoma strzaami i siedmioma strzaami zabi jego wonic. Pozbawione kontroli konie rzuciy si do ucieczki budzc tym lk w sercach onierzy Pandaww i Pacalw. Drona o ciemnej cerze i biaych wosach tratujc onierzy Pandaww jak rozwcieczony so wyglda wspaniale. Walczy jak modzieniec, cho mia ju osiemdziesit pi lat. By jak sam Indra uzbrojony w piorun.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Jayadratha-Vadha Parva, Section CIX-CXXIV.
326
Mikoajewska
Mahabharata
Opowie 84 Bhima zabija kolejnych synw krla Dhritarasztry

1. Judhiszthira niepokojc si o Ardun i Satjaki wysya im na pomoc Bhim, ktry mia ochrania go przed Dron; 2. Bhima walczy z Dron i zabija kolejnych synw krla Dhritarasztry; 3. Bhima swym krzykiem informuje Judhiszthir, e Arduna i Satjaki yj; 4. Drona rezygnuje chwilowo z prby schwytania Judhiszthiry, gdy zadanie powstrzymania Arduny uwaa za waniejsze; 5. Bhima walczc z Karn zabija kolejnych wspomagajcych Karn synw Dhritarasztry; 6. Karna i Bhima daruj sobie nawzajem ycie, aby uczynione przysigi mogy zosta zrealizowane.
Sandaja kontynuowa: O krlu, Durjodhana po stracie swych trzydziestu jeden braci przypomnia sobie proroctwa Widury, lecz nawet teraz nie potrafi uczyni tego, co naleao, aby zapobiec dalszemu zniszczeniu. Ta straszliwa rze, o ktrej ci opowiadam, jest owocem niegodziwego postpowania twoich synw ... . Bhima spala ich ogniem swego tumionego przez trzynacie lat gniewu. Bdc stary i cierpliwy bye w stanie przewidzie konsekwencje tych wszystkich dziaa, lecz mimo tego nie potrafie postpowa zgodnie z dobr rad tych, ktrzy nie chcieli upadku twego rodu. Nie pacz wic teraz nad tym, co sam spowodowae. Ty sam jeste przyczyn mierci swoich synw. (Mahbharta, Drona Parva, Section CXXXVI) 1. Judhiszthira niepokojc si o Ardun i Satjaki wysya im na pomoc Bhim, ktry mia ochrania go przed Dron Sandaja opowiada dalej niewidomemu krlowi Dhritarasztrze o czternastym dniu bitwy, w ktrym Arduna wspomagany przez Satjaki przedziera si przez formacj Kauraww chcc zabi krla Dajadrath, ktrego obwinia o spowodowanie mierci swego syna Abhimanju. Kaurawowie walczc w formacji utworzonej przez Dron bronili zaciekle dostpu do Dajadrathy liczc na to, e Arduna nie zdoa zrealizowa swej przysigi i rzuci si w ogie tak jak obieca. W przypadku mierci Arduny majc po swej stronie Dron byli pewni zwycistwa. Sandaja kontynuowa: O krlu, w czasie gdy Satjaki wdziera si samotnie coraz gbiej w formacj twych synw zbliajc si do miejsca, gdzie walczy Arduna, wojska Pandaww prboway zama opr Drony, ktry stojc na czele swych dywizji broni wejcia do rodka utworzonej formacji. Soce ju dawno
Ksiga VII
Opowie 84
327
przekroczyo poudnie i straty po obu stronach byy ogromne. Wojska Pandaww dziesitkowane strzaami Drony rzuciy si do ucieczki. Judhiszthira przygnbiony niemonoci udzielenia wsparcia Ardunie i Satjaki, i nie syszc dwiku Gandiwy stawa si coraz bardziej niespokojny. Niepokoi go rwnie brak wieci od Satjaki. Bojc si ludzkich jzykw myla: Nie mog pozostawia tego wojownika Wrisznich jego wasnemu losowi. Daem mu do wykonania trudne zadanie. Chcc dotrze do Arduny musi pokona wielu. Czas najwyszy, abym mu wysa na pomoc Bhim. Nic na wiecie nie zdoa oprze si sile jego ramion. Dostarczy on prawdziwego wsparcia zarwno Satjaki jak i Ardunie. Judhiszthira zbliy si do Bhimy i rzek: O bracie, nie mog dostrzec rydwanu Arduny i jego proporca. Bhima odpowiedzia: O krlu, nigdy dotychczas nie wypowiadae sw tak penych alu i zwykle ty sam podnosie nas na duchu, gdy opanowywa nas al. C mam uczyni, aby rozproszy twj niepokj? Uczyni wszystko, co kaesz. Krl Prawa ze smutn twarz i wzdychajc jak czarna kobra rzek: O Bhima, sysz dwik konchy Kryszny, lecz nie sysz dwiku Gandiwy. Nie widz te proporca Arduny. Boj si, e nasz brat zgin i Kryszna stan do walki z Kaurawami. Obawiam si te o ycie Satjaki, ktry jest mi rwnie drogi, i ktry ruszy ladem Arduny. Posuchaj mej proby i udaj si im na pomoc. Gdy do nich dotrzesz, daj mi zna swym potnym krzykiem, e oni jeszcze yj. Bhima rzek: O bracie, uwolnij si od smutku, gdy aden wrg nie zdoa pokona Arduny i Kryszny na jednym rydwanie, na ktrym niegdy jecha sam Brahma i Indra. Uczyni jednak tak jak kaesz. Wedr si w sam rodek formacji Kauraww i dotr do miejsca, gdzie walcz Arduna i Satjaki, aby dostarczy ci o nich wieci. Bhima przygotowujc si do drogi rzek do Dhrisztadjumny: O Dhrisztadjumna, bramin Drona szuka okazji, aby wzi Krla Prawa do niewoli i odda go w rce Durjodhany. Obron naszego krla przed Dron uwaam za swj najwyszy obowizek. On sam jednake da mi rozkaz udania si w lady Arduny i nie miem mu si sprzeciwi. Ochraniaj wic dzi Judhiszthir uwaajc to za swoje najwysze zadanie. Dhrisztadjumna rzek: O Bhima, id w lady Arduny wolny od niepokoju. Drona nie zdoa porwa Judhiszthiry, bo najpierw musiaby mnie zabi, a to, jak sam wiesz, jest niemoliwe, bo to moim przeznaczeniem jest zabicie Drony. Bhima przed wyruszeniem w drog odda honory swemu najstarszemu bratu, ktry uciska go i pobogosawi, okry pobonie bogosawicych go braminw, dotkn omiu dobrze
328
Mikoajewska
Mahabharata
wrcych przedmiotw i wypi jednym haustem wity mid Kairataka. Z oczami czerwonymi z ekstazy czu, e jego siy podwoiy si. Bramini wykonali na jego intencj rne rytuay pokutne. Wszdzie daway si dostrzec rne przychylne znaki wrce zwycistwo. Ubrany w zbroj, ozdobiony amuletami i kolczykami wsiad do swego rydwanu. Jego kosztowna zbroja zrobiona z czarnej stali i ozdobiona zotem wygldaa jak przecinajca chmury byskawica. Gdy sta na swym rydwanie gotowy do wyruszenia w drog, raz jeszcze da si sysze dwik konchy Kryszny, Pacadanji, budzcy groz we wszystkich trzech wiatach. Judhiszthira rzek: O Bhima, koncha Kryszny wypenia swym przeraliwym dwikiem niebo i ziemi. Z ca pewnoci Ardun spotkao nieszczcie i Kryszna sam zaangaowa si w walk. Bhima ponaglany przez swego najstarszego brata i dwiki bbnw zad w sw konch i uchwyci swj uk brzkajc ciciw. Przybrawszy grony wygld ruszy sam jeden przeciw caej potdze Kauraww przeraajc wroga swym lwim rykiem. Cignce jego rydwan rasowe ogiery prowadzone przez jego wonic Wisok pdziy z szybkoci wiatru miadc po drodze stra przedni twych synw. W pewnej odlegoci za nim ruszyy na wroga oddziay Pandaww i Pacalw. 2. Bhima walczy z Dron i zabija kolejnych synw krla Dhritarasztry Sandaja kontynuowa: O krlu, twoi synowie widzc rydwan Bhimy pdzcy w ich kierunku z si huraganu wyruszyli mu naprzeciw. Bhima przedar si przez potoki ich strza kierujc swe konie ku Dronie, do ktrego dostpu broniy liczne oddziay na soniach. Rozproszy szybko te ogromne siy zmuszajc je do ucieczki i zbliy si do Drony, ktry zatrzyma go w biegu swymi ostrzami uderzajc go jednym z nich w sam rodek czoa. Drona sdzc, e Bhima, tak jak poprzednio Arduna, przed rozpoczciem z nim walki odda mu nalene nauczycielowi honory, zawoa: O Bhima, bez pokonania mnie nie zdoasz wedrze si do rodka naszej formacji! Ardunie udao si tego dokona, bo otrzyma moje pozwolenie. Rozgniewany jego sowami Bhima wrzasn: O nikczemny braminie, Arduna nie potrzebowa twego zezwolenia, aby zama uformowane przez ciebie szeregi! On jest nie do pokonania! Nie prosi ci o zezwolenie, lecz odda jedynie nalene ci honory. Ja sam nie jestem zdolny do tych samych uczu, co mj brat Arduna. Traktowalimy ci jak naszego nauczyciela, gdy ty widziae w nas swych uczniw. Lecz teraz wszystko si
Ksiga VII
Opowie 84
329
zmienio. Traktujesz nas jak swych wrogw. Pozwl wic, e wezm z ciebie przykad i potraktuj ci rwnie jak wroga! Uchwyci sw maczug i zakrciwszy ni w powietrzu wyrzuci j w kierunku Drony. Drona szybko zeskoczy ze swego rydwanu na ziemi, aby unikn jej uderzenia, podczas gdy straszliwa maczuga Bhimy przygniota do ziemi jego rydwan, ogiery, wonic i proporzec. Drona szybko przesiad si do innego rydwanu, podczas gdy rozogniony walk Bhima miady swymi strzaami jego oddziay tak jak huragan miady drzewa. Oddziay twych synw otoczyy Bhim ze wszystkich stron chcc go zabi. Duhasana rzuci w jego kierunku elazn wczni, ktr Bhima natychmiast zniszczy i wypuszczajc ze swego uku dalsze trzy celne strzay zabi twoich trzech synw: Kundabhedina, Dirghanetr i Suszen. Kolejnymi strzaami zabi twego syna Wrindarak, Abhaj, Raudrakarmana i Durwimoczan. Pozostali przy yciu nie dajc za wygran zalewali go dalej potokami strza. Wwczas wcieky Bhima zalany krwi ze swych ran umiechajc si dziko wysa do krlestwa Jamy dalszych twoich czterech synw: Wind, Anuwind, Suwarmana, Sudarsana. Oddziay twych synw nie mogc duej wytrzyma ataku jego celnych strza zaamay si i zaczy ucieka. Bhima ciga je jeszcze swymi strzaami dziko wrzeszczc i czynic wielki haas brzkiem swej zbroi i uku wdziera si coraz gbiej w farmacj Kauraww pozostawiajc za sob rozproszone siy Drony. 3. Bhima swym krzykiem informuje Judhiszthir, e Arduna i Satjaki yj Sandaja kontynuowa: O krlu, Bhima poruszajc si ciek Arduny i Satjaki sia spustoszenie w armii twych synw bdc jak tygrys wrd antylop. Przedzierajc si przez niezliczone dywizje Bhodw i Kambhodw oraz nie-ariw dostrzeg walczcego samotnie Satjaki. Pragnc jak najszybciej zobaczy Ardun, ruszy dalej. Wkrtce dostrzeg go zaangaowanego w walk i na jego widok wrzasn swym potnym gosem. Arduna z Kryszn rozpoznajc jego gos wrzasnli rwnie gono pragnc jak najszybciej go zobaczy. Ich gony ryk dotar do uszu Judhiszthiry wypeniajc jego serce wielk radoci. Umiechajc si rzek do siebie w mylach: O Bhima, zrealizowae swe zadanie i swym potnym rykiem przesae mi radosn wiadomo. Dziki dobremu zrzdzeniu losu zarwno Arduna jak i Satjaki yj. Mam nadziej, e Arduna wspomagany przez Kryszn zdoa przed zachodem soca zabi krla Dajadrath, i e Durjodhana widzc mier Dajadrathy i swych braci zabitych przez Bhim ukorzy si i
330
Mikoajewska
Mahabharata
zawrze z nami pokj. Mam nadziej, e do rozwizania naszych wani wystarczy jedna ofiara, ktr bya mier Bhiszmy, i e pozwoli ona uratowa to, co jeszcze nam i Kaurawom pozostao . 4. Drona rezygnuje chwilowo z prby schwytania Judhiszthiry, gdy zadanie powstrzymania Arduny uwaa za waniejsze Sandaja kontynuowa: O krlu, Durjodhana widzc e zarwno Arduna jak i Bhima i Satjaki wdarli si w sam rodek ich wojennej formacji i zbliaj si do miejsca, gdzie sta krl Dajadratha, podjecha do Drony na swym rydwanie i rzek: O braminie, jak to jest moliwe, e Arduna, Satjaki i Bhima zdoali si przedrze przez twoj obron i potoki twych strza zabijajc po drodze setki naszych onierzy! Idc dalej kosz nasze armie swymi strzaami i nikt nie potrafi ich zatrzyma. Jak to jest moliwe? Pokonanie ciebie zdawao si by rwnie niemoliwe jak wysuszenie oceanu. Dobry los wyranie si ode mnie odwrci. Co mamy czyni dalej? W jaki sposb moemy ocali Dajadrath przed miertelnymi strzaami Arduny? Drona rzek: O Durjodhana, jestemy zagroeni zarwno przez tych trzech wielkich wojownikw, ktrzy wamali si do naszej formacji, jak i przez armi Pandaww, ktra uparcie nas atakuje pragnc wedrze si do rodka i udzieli im wsparcia. W obecnej sytuacji naszym najwyszym zadaniem jest obrona Dajadrathy. On jest najwysz stawk w naszej grze. Koci do gry przeksztaciy si w strzay i nie o zoto dzi gramy, lecz o nasze ycie. Musimy wesprze Karn, Kryp, alj i Awatthamana ochraniajcych Dajadrath. Udaj si wic na czele swych oddziaw w ich kierunku. Ja sam pozostan na stray przedniej bronic Pandawom wejcia do rodka naszej formacji. Durjodhana postpi zgodnie z rad Drony angaujc si po drodze w walk z ksitami Pacalw, Uttamaudasem i Judhamanju, ktrzy bronili k rydwanu Arduny, lecz zmuszeni przez Kritawarmana do walki z nim pozostali w tyle za Ardun. 5. Bhima walczc z Karn zabija kolejnych wspomagajcych Karn synw Dhritarasztry Niewidomy krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, czy znalaz si kto, kto prbowa stawia opr Bhimie, ktry niszczy wszystko wok siebie jak sama mier i konsumowa mych synw jak ogie wysuszon traw? Sandaja rzek: O krlu, przeciw Bhimie z napitym ukiem i gonym krzykiem ruszy Karna, bdc jak potne drzewo
Ksiga VII
Opowie 84
331
prbujce stawi opr burzy. Bhima odpowiedzia na jego strzay swymi zaostrzonymi na kamieniu strzaami i swym lwim rykiem wypeni cay nieboskon poszc konie i sonie. onierze, nad ktrych gowami kryy spy, z przeraenia wypuszczali ze swych doni uki. Karna uderzy Bhim dwudziestoma, a jego wonic picioma strzaami. Bhima odpowiedzia potokiem strza. Karna w rewanu wystrzeli cztery grone ostrza, ktre Bhima natychmiast zniszczy. Gdy Karna ponownie zasypa go gradem strza, Bhima w rewanu zama jego uk i uderzy go dziesicioma prostymi ostrzami. Karna uchwyci nowy uk i uderzy Bhim swymi strzaami. Bhima odpowiedzia trzema strzaami, ktre utkwiy gboko w piersi Karny. Rozgniewany Karna krwawic ze swych ran odpowiedzia potokami strza. Bhima ponownie zniszczy jego uk i sw strza o szerokim ostrzu zabi jego wonic, a czterema innymi zabi jego konie. Karna szybko przesiad si na rydwan swego syna Wriszaseny. Zwyciski Bhima ruszy dalej, chcc dotrze do miejsca, gdzie sta Dajadratha. Karna nie dawa jednak za wygran i zdobywszy nowy rydwan ruszy w lad za nim cigajc go swymi strzaami. Zawoa: O Bhima, dlaczego odwracasz si do mnie tyem? Czy zapomniae, co to znaczy walczy? Bhima nie mogc znie jego sw zatrzyma konie i zasypa go gradem strza, na co on odpowiedzia potokami swych ostrzy. Po dugiej i zaciekej walce Bhima ponownie pozbawi Karn jego rydwanu, koni i wonicy. Karna przesiad si na nowy rydwan i kipic gniewem ruszy w pocig za Bhim. Twoi synowie widzc jego wcieko uznali ju Bhim za libacj (ofiar) wlewan przez Karn do ognia ofiarnego. Jego strzaom towarzyszy straszliwy dwik uwalnianej ciciwy i uderzenia jego palcw. Podobnie przeraliwy dwik towarzyszy strzaom Bhimy. Wyposaeni w ogromn si i ucznicze umiejtnoci, podnieceni gniewem i syczc jak dwa jadowite we mierzyli do siebie ze swych ukw prbujc zabi si wzrokiem. Bhima przypomnia sobie wszelkie ze sowa wypowiedziane przez Karn podczas straszliwej gry w koci, w ktrej Kaurawowie pozbawili ich majtku i zmusili do wygnania, a szczeglnie te wypowiadane pod adresem ich ony Draupadi i pokonany cakowicie przez wcieko przesta troszczy si o wasne ycie. Naoywszy na swj potny uk przeraliwe strzay wystrzeli je w kierunku Karny przykrywajc nimi soce. Karna z dzikim umiechem zniszczy t zbliajc si do niego chmur strza i uderzy Bhim dziewicioma ostrzami. Obaj rzucili si na siebie jak dwa wcieke sonie. Karna zad w sw konch, ktra miaa dwik setki trb, po czym zalewajc Bhim potokami strza
332
Mikoajewska
Mahabharata
zbliy si tak bardzo do jego rydwanu e jego konie w abdzim kolorze zlay si w jedno z komi Bhimy w kolorze czarnego niedwiedzia. Ich bro rwnie zlaa si w jedno, jak i oni sami i aden z nich nie mg zdoby przewagi. Pokrywali swymi strzaami cae niebo pragnc nawzajem pozbawi si ycia. Ich strzay ozdobione zotem przeszyway niebo jak byskawice lub rozpalone meteory. Widok ten wzbudza w sercach onierzy twych synw przeraenie. Wystrzeliwane przez nich ostrza ozdobione pirami spw wyglday jak klucze ptakw na jesiennym niebie. Opadajc na ziemi zabijay na miejscu liczne sonie, konie i ich jedcw. Rze bya straszliwa. Karna uderzy Bhim trzydziestoma strzaami. Bhima w rewanu sw celn strza zama jego uk i inn strza o szerokim ostrzu powali na ziemi jego wonic. Wcieky Karna uchwyci w do wczni ozdobion zotem i drogimi kamieniami przypominajc wczni mierci i z gonym wrzaskiem rzuci ni w kierunku Bhimy, jednake Bhima natychmiast j zniszczy swymi siedmioma strzaami. Karna uchwyci nowy potny uk i zala Bhim deszczem ostrzy. Bhima wrzeszczc jak lew wszystkie je zniszczy jeszcze w powietrzu. Zalewajc si nawzajem potokami strza ryczeli jak dwa tygrysy walczce o ten sam kawaek misa. Wymiewajc si nawzajem i strofujc dli raz za razem w swe konchy nie zaprzestajc walki. Po dugiej walce Bhima ponownie swymi celnymi strzaami zama uk Karny, zabi jego gniade konie i wonic. Karna z ciaem zakrwawionym od otrzymanych ran, pozbawiony swych koni i rydwanu zacz nagle odczuwa silny niepokj. Zalewany przez Bhim nieprzerwanym potokiem strza straci orientacj i nie wiedzia, co uczyni. Durjodhana widzc go w takim stanie zapon strasznym gniewem i zawoa do swego brata: O Durdaja, spiesz na pomoc Karnie. Zabij tego straszliwego Pandaw, ktry chce go zabi i dodaj Karnie odwagi! Durdaja ruszy przeciw Bhimie zasypujc go gradem strza. Swymi licznymi strzaami zrani Bhim, jego konie, wonic i trafi w proporzec na jego rydwanie. Rozgniewany jego atakiem Bhima uderzy w rewanu swymi ostrymi strzaami jego konie, wonic jak i jego samego wysyajc ich wszystkich do krlestwa boga mierci Jamy. Tymczasem Karna odzyska orientacj i energi i wsiadszy na nowy rydwan zasypa Bhim nowym gradem strza. Raz jeszcze starli si ze sob jak dwa wielkie sonie. Karna uderzy Bhim swymi strzaami w pier. Bhima w rewanu uderzy go swymi
Ksiga VII
Opowie 84
333
szedziesicioma trzema ostrzami. Gboko zraniony Karna zawrza gniewem i wystrzeli w kierunku Bhimy strza potn jak piorun Indry, ktra odbia si od jego zbroi i zanurzya w ziemi. Bhima uchwyci sw maczug i bez chwili namysu wyrzuci j w kierunku rydwanu Karny zabijajc jego cztery ogiery. Nastpnie swymi strzaami zabi jego wonic i obci proporzec na jego rydwanie. Pozbawiony ponownie swego rydwanu Karna stan na ziemi z nacignitym ukiem gotowy do dalszej walki. Durjodhana widzc, e Karna znowu straci swj rydwan wysa mu na pomoc swego brata Durmukh, ktry ruszy pospiesznie w kierunku Bhimy zasypujc go gradem strza. Bhima ruszy mu naprzeciw i swymi dziewicioma prostymi strzaami pozbawi go ycia. Karna widzc Durmukh lecego bez ycia na ziemi pokonany przez al zaprzesta na chwil walki. Wsiad do jego rydwanu i gboko wzdychajc okry pobonie jego martwe ciao sam zdezorientowany i bezradny. Bhima wykorzystujc ten moment jego saboci uderzy go swymi czternastoma strzaami wyposaonymi w pira spa. Strzay te przebiy jego zbroj zalewajc go krwi. Rozgniewany Karna swymi strzaami ozdobionymi zotem uderzy Bhim w prawe rami. Z jego rany wypyn strumie krwi. Bhima doprowadzony tym do wciekoci uderzy Karn trzema strzaami o sile Garudy, a jego wonic trafi siedmioma. Karna nie mogc ju duej wytrzyma uderzenia jego strza, rzuci si haniebnie do ucieczki pozostawiajc za sob zwyciskiego Bhim. Krl Dhritarasztra przerwa Sandaji jego opowiadanie i rzek: O Sandaja, biada moim synom! Karna przechwala si, e potrafi zabi wszystkich Pandaww, lecz dzi, cho walczy z caych swych si, nie zdoa nawet pokona Bhimy. Wiele razy syszaem jak mj syn Durjodhana wychwala jego ucznicze umiejtnoci. C wic powiedzia widzc, jak ucieka przed strzaami Bhimy? Wszystkim rzdzi przeznaczenie i aden ludzki wysiek nie zdoa go zmieni! Biada moim synom, ktrzy bezmylnie igrali z ogniem prowokujc Bhim do wojny! Bhima ma si marutusw (bogw burzy) i jest wyposaony w rwnie okrutne jak oni intencje. Kt odway si stawi mu czoa? Czowiek prdzej wrci ywy z krainy boga mierci Jamy ni ze spotkania z Bhim! Biada moim synom, ktrym Bhima przysig mier! Musz dre ze strachu widzc, jak zmusi Karn do ucieczki. Musz teraz aowa swych podych uczynkw i sw wypowiedzianych pod adresem Pandaww. Sandaja rzek: O krlu, w obliczu tej straszliwej rzezi gono paczesz, cho to ty sam jeste u korzeni tego zniszczenia caego
334
Mikoajewska
Mahabharata
wiata. Ulegajc swemu synowi sprowokowae t straszliw wrogo midzy Kaurawami i Pandawami. Nie chciae te uy przeciw niej waciwego lekarstwa bdc jak czowiek od dawna skazany na mier. Wypij teraz spokojnie t straszliw trucizn, ktra jest konsekwencj twego wasnego dziaania i suchaj dalej o heroizmie walczcych ze sob wojownikw. Twoich piciu synw (Durmarszana, Duhsaha, Durmada, Durdhara i Daja) widzc jak Bhima pokonuje Karn otoczyli go ze wszystkich stron zalewajc go deszczem swych strza. Bhima napinajc swj przeraliwy uk wysa ich wszystkich do krlestwa Jamy razem z ich komi i wonicami. Rwnoczenie zalewa swymi ostrzami zbliajcego si do niego Karn, ktry w midzyczasie odzyska zmysy. Obaj rzucali na siebie wcieke spojrzenia nie wypuszczajc z doni ukw. Karna patrzc na martwe ciaa twych synw zabitych na jego oczach zapon strasznym gniewem i zalewajc Bhim swymi strzaami przesta si troszczy o swe ycie. Podobnie Bhima przypominajc sobie wszystkie ze sowa i uczynki Karny pon straszliwym gniewem. Uderzali si nawzajem setkami strza. W kocu Bhima ponownie pozbawi Karn jego luku, koni i wonicy. Karna zeskoczy na ziemi i uchwyciwszy sw maczug wyrzuci j w kierunku Bhimy, lecz on zniszczy j swymi strzaami i zala Karn tysicem strza. Karna, ktry zdoa uchwyci nowy uk, wszystkie je zniszczy swymi ostrzami. Ponadto swymi celnymi strzaami zdar z Bhimy jego zbroj i uderzy go w pier. Bhima w rewanu uderzy go w prawe rami swymi dziewicioma prostymi strzaami, ktre przebiy si przez jego zbroj i upady na ziemi. Zalany krwi Karna rzuci si ponownie do ucieczki. Widzc to Durjodhana wysa przeciw Bhimie swych nastpnych szeciu braci, ktrych wcieky Bhima zabi sw jedn mierteln strza. Padli na ziemi jak powalone przez huragan drzewa. Karna patrzc na martwe ciaa twych synw przypomnia sobie z alem o ostrzeeniach Widury. Wsiad na nowy rydwan bogato wyposaony we wszelk bro i zbliywszy si do Bhimy zasypa go ponownie swymi strzaami. Bhima w odpowiedzi zdar z niego jego zbroj. Obaj bez zbroi, z ciaami zalanymi krwi pync z otrzymanych ran wygldali jak dwa we, ktre pozbyy si swej starej skry. Ranili si nawzajem swymi strzaami tak jak dwa walczce tygrysy rani si swymi kami i pazurami. Zataczajc koa rydwanami ryczeli jak dwa walczce ze sob byki. Karna patrzc na martwe ciaa twych synw sycza jak w. Nie mogc znie brzku uku Bhimy i dwiku jego palcw zasypa go ozdobionymi pawimi pirami strzaami ostrymi jak
Ksiga VII
Opowie 84
335
promienie soca, ktre lecc w jego kierunku wyglday jak klucze drapienych ptakw i choway si w ciele Bhimy tak jak ptaki chowaj si w koronie drzewa. Jego strzay byy tak liczne, e zdaway si wypywa nie tylko z jego uku, ale rwnie z jego proporca, baldachimu i caego rydwanu. Wypeni nimi cay nieboskon. Jednake Bhima nawet nie zadra od ich widoku i rozbija je swych ostrzami, po czym uderzy Karn najpierw dziewicioma, a potem dwudziestoma celnymi strzaami. Odwaga Bhimy wywoaa aplauz nie tylko Arduny i Kryszny, lecz rwnie Krypy, Awatthamana, alji, Bhurirawasa i Uttamaudasa. Woali: Wspaniale, wspaniale. Durjodhana niepokojc si o los Karny wysa mu na pomoc nastpnych siedmiu braci. Otoczyli Bhim ze wszystkich stron jak siedem planet otacza ksiyc w momencie rozpadu wszechwiata. Bhima pamitajc o swej przysidze wypuci ze swego uku siedem miertelnych ostrzy ze zotymi lotkami przeszywajc nimi ich serca. Upadli na ziemi jak wysokie drzewa zamane przez sonie. Wrd zabitych by bliski sercu Bhimy Wikarna. Gdy pada na ziemi, Bhima zawoa: O Wikarna, stane do walki wierny swemu obowizkowi wojownika. Zabiem ci, bo przysigaem, e zabij wszystkich stu synw krla Dhritarasztry. Opakuj twoj mier, bo ty jeden zawsze brae pod uwag nasze dobro! Bhima po zabiciu twych siedmiu synw zarycza jak lew. Jego tryumfalny ryk dotar do uszu Judhiszthiry radujc jego serce. Judhiszthira traktujc jego ryk jako umwiony znak rozkaza bi w bbny i wypeniony now energi ruszy ze swymi onierzami do ataku przeciw Dronie. 6. Karna i Bhima daruj sobie nawzajem ycie, aby uczynione przysigi mogy zosta zrealizowane Sandaja kontynuowa: O krlu, Durjodhana po cznej stracie swych trzydziestu jeden braci przypomnia sobie proroctwa Widury, lecz nawet teraz nie potrafi uczyni tego, co naleao, aby zapobiec dalszemu zniszczeniu. Ta straszliwa rze, o ktrej ci opowiadam, jest owocem niegodziwego postpowania twoich synw, ktrzy okradli Judhiszthir z jego majtku podczas oszukaczej gry w koci, i ktrzy przyprowadziwszy przed twe oblicze ich niewinn on Draupadi woali O niewolnico, wybierz sobie innych mw, bo twoi znaleli si na samym dnie pieka. Bhima spala twoich synw ogniem swego tumionego przez trzynacie lat gniewu. Bdc stary i cierpliwy bye w stanie przewidzie konsekwencje tych wszystkich dziaa, lecz mimo
336
Mikoajewska
Mahabharata
tego nie potrafie postpowa zgodnie z dobr rad tych, ktrzy nie chcieli upadku twego rodu. Nie pacz wic teraz nad tym, co sam spowodowae. Ty sam jeste przyczyn mierci swoich synw. Krl Dhritarasztra rzek ze zami w oczach: O Sandaja, to moja za polityka doprowadzia do tych straszliwych rezultatw. C mog uczyni dzi? Opowiadaj mi dalej o walce i mierci tych wielkich herosw. Sandaja kontynuowa: O krlu, Karna i Bhima nie zaprzestawali walki. Na oczach zgromadzonych na nieboskonie Sidhw i Czaranw zasypywali si tysicami ostrych strza ranic si nawzajem i kadc trupem onierzy, ktrzy znaleli si w ich zasigu. Pole bitewne wok nich pokryte byo zwaami trupw soni, koni i ich jedcw lecymi w morzu krwi. Karna uderza Bhim licznymi strzaami, lecz on sta nieporuszony nie dajc adnych oznak blu i w rewanu uderzy Karn w ucho sw haczykowat strza o wielkiej ostroci i zdobicy jego ucho pikny kolczyk upad na ziemi. Inna jego strzaa o szerokim ostrzu uderzya Karn w pier, a dziesi jego szybkich strza utkwio w jego czole. Karna gboko zraniony i zalany krwi podpar si o bok swego rydwanu i zamkn oczy. Szybko jednak odzyska wiadomo i ponc straszliwym gniewem zbliy si do rydwanu Bhimy i uderzy go setk strza ozdobionych pirami spw. Bhima odpowiedzia wciekym potokiem strza. Kontynuowali dalej sw walk przecigajc si nawzajem w swym heroizmie i prbujc przerazi si nawzajem dwikiem uwalnianej ciciwy i uderze swych palcw. Karna napinajc swj uk ozdobiony zotem rzuca na Bhim gniewne spojrzenia. Wypuszczane z jego uku potoki ostrych strza ze zotymi lotkami wyglday jak niezliczone klucze drapienych ptakw, ktre pokrywajc nieboskon zaciemniay soce. Podobnie Bhima zalewa Karn potokami strza, ktre zdaway si tworzy na nieboskonie nieprzerwan lini. Ich strzay iskrzyy si uderzajc si nawzajem i opaday na ziemi. Od ich zderze niebo zdawao si pon. Walki na polu bitewnym ustay i wszyscy obserwowali pojedynek tych dwch herosw. Obserwujcy ich z nieboskonu Sidhowie i gandharwowie obsypywali ich kwiatami i krzyczeli: Wspaniale! Wspaniale! Bhima wysa w kierunku Karny strza gron jak sama mier. Karna zniszczy j i swymi celnymi ostrzami obci z ramion Bhimy jego koczany i zerwa ciciw jego uku. Nastpnymi strzaami zerwa proporzec z jego rydwanu, zabi jego konie i zrani wonic. Pozbawiony uku Bhima uchwyci w do oszczep i wyrzuci go z
Ksiga VII
Opowie 84
337
caych si w kierunku rydwanu Karny, lecz on zniszczy go przy pomocy dziesiciu strza. Bhima uchwyci miecz i tarcz ozdobion zotem i ruszy w kierunku Karny gotowy do walki na mier i ycie. Karna z dzikim umiechem zniszczy jego tarcz swymi strzaami doprowadzajc go tym do wciekoci. Straszliwie rozgniewany rzuci w kierunku Karny swym mieczem, ktry przeci na p jego uk i upad na ziemi. Karna uchwyci nowy uk i zasypa bezbronnego Bhim tysicami strza. Bhima ku zaskoczeniu Karny odbi si od ziemi i podskoczy wysoko w gr. Przeraony tym Karna prbowa si ukry na dnie swego rydwanu. Bhima widzc jego przeraenie opad na ziemi chwytajc si drzewca, na ktrym by umieszczony proporzec Karny prbujc wyowi go z jego rydwanu tak jak Garuda wyawia z jeziora wa, czym wywoa aplauz wszystkich tych, co obserwowali walk. Bhima cho pozbawiony broni i rydwanu nie rezygnowa z walki wierny obowizkowi wojownika. Widzc martwe ciaa soni zabitych przez Ardun wbieg midzy nie, chcc zahamowa bieg rydwanu Kary. Schowawszy si midzy nimi podnis do gry martwe ciao wielkiego sonia chcc nim rzuci w Karn, lecz Karna rozbi je na kawaki swymi strzaami. Bhima zacz unosi z ziemi kawaki martwych cia soni i rozbitych rydwanw i rzuca nimi w kierunku Karny, lecz on niszczy je swymi strzaami. Bhima unis wwczas swe potne pici o sile piorunw zdecydowany zabi Karn. Przypomnia sobie jednak, e Arduna przysig mu mier i nie chcc zadawa kamu jego przysidze podarowa Karnie ycie. Podobnie Karna nie zabi Bhimy, cho by on w zasigu jego strza, bo nie chcia zadawa kamu swej obietnicy danej Kunti, e bdzie szuka mierci tylko Arduny. Karna zbliy si na swym rydwanie do pozbawionego broni Bhimy i dotkn go rogiem swego uku. Bhima syczc jak w wyrwa mu uk i uderzy go nim w gow. Doprowadzony tym do wciekoci Karna zawoa: O todziobie, eunuchu, aroku i gupcze! Nie prbuj ze mn walczy, skoro nie wiesz jak posugiwa si broni! Udaj si do lasu i ywic si korzonkami poddawaj si ascezie, skoro nie dorose do bitwy. Jeste jedynie zdolny do poganiania kucharzy i niewolnikw, aby pospieszyli si w przygotowaniu dla ciebie obiadu! Karna uchwyci nowy uk i ponownie dotkn Bhim jego rogiem wrzeszczc: O synu Kunti, wracaj do domu, bo nie dorose jeszcze do bitwy, albo schro si pod skrzydami Kryszny! Bhima rozemia si dziko i zawoa: O ndzniku, jak miesz wypowiada te obraliwe sowa! Czyby zapomnia o tym, jak wiele razy
338
Mikoajewska
Mahabharata
pokonywaem ci w walce? Odwa si walczy ze mn na pici! Rozszarpi ci goymi domi na oczach wszystkich tak jak kiedy rozszarpaem tego niegodziwca Kiczak! Ponaglany przez Kryszn Arduna ruszy Bhimie na pomoc. Uderzy Karn swymi zaostrzonymi na kamieniu strzaami ozdobionymi zotem odcigajc go w ten sposb od Bhimy, ktry w tym czasie wskoczy zrcznie na rydwan Satjaki. Arduna wysa w kierunku Karny sw mierteln strza. Dostrzeg j w locie Awatthaman i chcc ratowa Karn zniszczy j w powietrzu. Rozgniewany Arduna skierowa swe strzay przeciw synowi Drony i uderzajc go szedziesicioma czterema ostrzami zawoa: O Awatthaman, nie prbuj przede mn ucieka. Awatthaman jednake zraniony strzaami Arduny wycofa si pod ochron dywizji Kauraww. Arduna ciga go swymi strzaami miadc po drodze atakujce go oddziay wroga, po czym pamitajc o swym zadaniu ponownie skierowa swe konie w kierunku miejsca, gdzie sta krl Dajadratha.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Jayadratha-Vadha Parva, Section CXXV-CXXXVIII.
Ksiga VII
Opowie 85
339
Opowie 85 Arduna dziki pomocy Kryszny zabija krla Dajadrath

1. Arduna, cho chce jak najszybciej dotrze do Dajadrathy, na prob Kryszny angauje si w obron Satjaki miertelnie ranic Bhurirawasa; 2. Arduna broni si przed oskareniami, e pokona Bhurirawasa w nieuczciwy sposb; 3. Ku powszechnej zgrozie Satjaki ucina gow pogronego w jodze Bhurirawasa; 4. Kryszna umoliwia Ardunie realizacj przysigi i zabicie Dajadrathy stwarzajc iluzj zachodu soca; 5. Kryszna wycofuje ciemno i Kaurawowie wznawiaj walk; 6. Zwyciski Arduna z Kryszna wracaj do obozu Pandaww; 7. Kaurawowie opakuj sw klsk i mier Dajadrathy.
Kryszna widzc, e do zachodu soca zostao ju bardzo niewiele czasu rzek: O Arduna, Dajadrath ogarn strach. Ma on jednak na stray szeciu potnych wojownikw Kauraww. Bez pokonania ich nie zdoasz go zabi. Pozwl wic, e pogr si jodze, aby zasoni soce. Dajadratha pomyli wwczas, e soce ju zaszo i e nie grozi mu ju z twej strony adne niebezpieczestwo. Wykorzystaj jego nieuwag i zabij go wiedzc, e soce naprawd jeszcze nie zaszo. Arduna odpowiedzia: O Kryszna, niech tak si stanie! (Mahbharta, Drona Parva, Section CXLV) 1. Arduna, cho chce jak najszybciej dotrze do Dajadrathy, na prob Kryszny angauje si w obron Satjaki miertelnie ranic Bhurirawasa Niewidomy krl Dhritarasztra po wysuchaniu opowieci Sandaji o tym, jak Satjaki i Bhima walczc samotnie wdarli si do rodka formacji wojennej utworzonej przez Dron, aby pomc Ardunie w realizacji jego przysigi i zabiciu krla Dajadrathy, rzek: O Sandaja, ta wojna przynosi mi coraz wiksz niesaw. Dobry los odwrci si od moich synw. Arduna coraz bardziej zblia si do Dajadrathy. Cho jest on ochraniany przez Karn i Awatthamana, jake zdoa obroni swe ycie przed strzaami Arduny? Opowiadaj dalej, cho uwaam go ju za martwego. Sandaja rzek: O krlu, Satjaki swymi celnymi strzaami zabi krla Alamwusz i przedar si przez oddziay Kalingw. Kryszna widzc jak zmusza on do wycofania si atakujcych go ksit Trigartw i jak zabija konie Duhasany, rzek: O Arduna, zblia si do nas twj ucze i przyjaciel Satjaki niszczc wszystko po drodze jak ogie wyschnit traw. Wysany tobie na pomoc
340
Mikoajewska
Mahabharata
przez Krla Prawa przedar si samotnie przez stra przedni Drony i Kritawarmana bazujc jedynie na sile swych ramion. amie oddziay wroga jakby byy wizk somy. Arduna rzek: O Kryszna, musz skoncentrowa si na moim zadaniu. Cige jeszcze nie zabiem krla Dajadrathy, cho soce dawno ju przekroczyo poudnie. Widok zbliajcego si do nas Satjaki napawa mnie niepokojem o Judhiszthir. Nie wiem, czy on jeszcze yje. Nakazaem Satjaki, aby go ochrania przed atakiem bramina Drony. Dlaczego wic poda za nami? Judhiszthira popeni bd wysyajc go naszym ladem, gdy Drona w kadej chwili moe go pochwyci w swe sida. Widz ponadto, e do ataku na Satjaki przygotowuje si ksi Bhurirawas i zaczynam niepokoi si rwnie o niego. Bhurirawas jest wypoczty, peen wigoru i wspierany przez swe oddziay, podczas gdy Satjaki walczy samotnie i jest zmczony. Rwnie zmczony jest jego wonica i konie. Czy w takiej sytuacji zdoa go pokona? Bhurirawas zbliy si do Satjaki krzyczc: O wojowniku Wrisznich, c za szczcie, e znalaze si w zasigu moich strza! Jeeli nie uciekniesz ze strachu przede mn, zabij ci na oczach Arduny i Kryszny realizujc wreszcie to, o czym marz ju od dawna. Tw mierci uciesz Durjodhan i przynios hab Judhiszthirze, ktry rozkaza ci poda ladami Arduny. Dzisiaj poznasz ogrom mojej energii i mskoci. Pandawowie upadn na duchu, gdy dowiedz si o twej mierci i zrezygnuj z dalszej walki. Twoj mierci osusz zy on wszystkich tych wojownikw, ktrych wysae do krlestwa boga mierci Jamy! Satjaki rozemia si i zawoa: O nikczemniku, po co te prne przechwaki? Sta do walki ze mn! Nie przestraszysz mnie wycznie sowami! Ryczysz jak monsunowa chmura niezdolna do wyprodukowania deszczu i patrzc na ciebie nie mog powstrzyma si od miechu! Wyzywajc si nawzajem do walki zasypali si gradem strza i kaleczc swe czonki i krwawic ze swych ran postawili na jedn szal swe ycie. Walczyli zaciekle jak dwaj przywdcy stada soni. Chcc swym bohaterstwem zdoby niebo krzyczeli i zalewali si potokami strza wywoujc tym powszechny aplauz. Pozbawiwszy si nawzajem koni i poamawszy uki uchwycili swe tarcze i miecze uderzajc si nimi. Poamawszy swe miecze kontynuowali walk na pici potne jak maczugi uderzajc si z hukiem grzmotu. Obserwujcy walk Kryszna rzek do Arduny: O Arduna, udziel pomocy Satjaki, ktry, cho zmczony, podj wyzwanie Bhurirawasa. Ochraniaj go! Nie pozwl, aby Bhurirawas go zabi. W momencie, gdy to mwi, Bhurirawas powali Satjaki na
Ksiga VII
Opowie 85
341
ziemi swym potnym uderzeniem, uchwyci go za wosy i postawiwszy sw stop na jego piersi sign po miecz zamierzajc uci mu gow. Satjaki krci gow w jego doni tak jak garncarz krci koem garncarskim. Widzc to Kryszna rzek: O Arduna, Satjaki znaczy ten, ktrego nie mona pokona. Nie pozwl, aby jego imi mwio nieprawd! Gdy Kryszna to mwi, Arduna w swych mylach wychwala prawego Bhurirawasa podziwiajc jego umiejtno walki i zdolno zdobycia przewagi nad Satjaki. Rzek: O Kryszna, caa moja uwaga jest skupiona na mierci Dajadrathy i z trudem dostrzegam Satjaki. Majc jednak na uwadze dobro mego ucznia sprbuj uwolni go z ucisku Bhurirawasa. Posuszny nakazowi Kryszny wypuci ze swego uku ostr jak brzytwa strza, ktra lecc z si meteoru obcia Bhurirawasowi jego wzniesion do gry rk razem z doni trzymajc miecz. Ku zgrozie i alowi wszystkich ywych istot rka Bhurirawasa gotowa do zadania Satjaki miertelnego ciosu upada bezradnie na ziemi jak martwy piciogowy w. 2. Arduna broni si przed oskareniami jego i Kryszny, e pokona Bhurirawasa w nieuczciwy sposb Sandaja kontynuowa: O krlu, miertelnie zraniony Bhurirawas spojrza w kierunku Arduny i rzek: O synu Kunti, twj uczynek jest okrutny i bez serca. Obcie mi rk, gdy nie patrzyem w twoim kierunku i nie prowadziem z tob walki. Co na to powie twj najstarszy brat, ktry jest nazywany Krlem Prawa? Czy tego uczyli ci Indra, Rudra, Krypa i Drona? Znasz dobrze zasady uczciwej walki, a jednak zamae je obcinajc mi rk w czasie, gdy walczyem z kim innym. Dokonae ohydnego i grzesznego czynu, do ktrego zdolni s jedynie niegodziwcy! Czowiek prawy nie popenia takich bezprawnych uczynkw. Istota ludzka szybko upodabnia si do tych, z ktrymi przebywa. Widz to po tobie, skoro nawet ty, urodzony w znakomitym krlewskim rodzie, porzucie w kocu obowizki wojownika, cho dotychczas dotrzymywae swych przysig i dokonywae szlachetnych czynw. Zszede ze cieki Prawa suchajc rady Kryszny. To on namwi ci do zdradzieckiego zabicia mnie, aby ratowa ycie Satjaki. Ten pody czyn do ciebie nie pasuje. Moge go popeni tylko jako przyjaciel Kryszny. Wriszni, wrd ktrych urodzi si Kryszna i Satjaki, s z natury skonni do haniebnego zachowania. Nigdy nie byli uczciwymi
342
Mikoajewska
Mahabharata
wojownikami i zawsze popeniali pode uczynki. Szkoda, e ich wanie wzie sobie za wzr do naladowania! Arduna odpowiedzia: O wielki wojowniku, razem z twym ciaem psuje si twj rozum i mwisz nonsensy. Znajc doskonale reguy uczciwej walki i znaczenie pism witych nie potrafi zachowywa si niegodziwie. Wojownicy walcz ze swym wrogiem wspierani przez swych zwolennikw, braci, synw, krewnych i przyjaci zalec od siebie nawzajem. Dlaczego wic sdzisz, e obrona Satjaki, ktry jest moim krewnym i uczniem i ktry walczy w mojej sprawie nie troszczc si o wasne ycie, nie jest moim witym obowizkiem? Satjaki jest w walce moj praw rk. Obowizkiem wojownika jest ochrona tych, ktrzy walcz po jego stronie. W ten sposb ochrania on swego krla. Popenibym grzech zaniechania nie interweniujc i patrzc biernie na to, jak zabijasz Satjaki. Mylisz si take mwic, e okaleczyem ci, cho z tob nie walczyem. Czy nie widzisz, e sam jeden wdzieram si do rodka formacji wroga i walcz z wszystkimi? Podobnie Satjaki. Zanim go napade, przedziera si w pojedynk przez ocean wroga i zabiwszy wielu by zalany krwi i wyczerpany. Napade go i uzyskae nad nim przewag, gdy znajdowa si takim stanie. Czy widzc go w takiej sytuacji nie powinienem go broni? Czy ty sam nie broniby ycia tego, za ktrego dobro jeste odpowiedzialny? Zamiast robi mi wyrzuty, czy wyrzuty samemu sobie, e chcc go zabi przestae si troszczy o wasne ycie. Ksi Bhurirawas, ktrego proporzec zdobi supek ofiarny i ktry syn ze swych ofiar i prawych uczynkw, wypuci ze swej pozostaej mu doni gow Satjaki pragnc pogry si w jodze i uwolni z ciaa sw dusz. Lew rk usa dla siebie oe ze strza i pragnc poczy si z Brahmanem odda swe zmysy we wadz waciwych bstw. Skupiwszy swj wzrok na socu, a swe oczyszczone serce na ksiycu przesta mwi powtarzajc w myli Upaniszady i pogry si gboko w jodze. Caa armia Kauraww wychwalaa go potpiajc rwnoczenie Kryszn i Ardun i oskarajc ich o niegodziwy czyn. Kryszna i Arduna rwnie wychwalali go w swych mylach nie wypowiadajc pod jego adresem ani jednego zego sowa. Arduna z trudem znoszc oskarajce go sowa Kauraww, z sercem wypenionym alem, lecz bez gniewu, rzek do pogronego w jodze Bhurirawasa: O herosie, wszyscy krlowie wiedz, e przysigaem, i nikt nie zdoa zabi walczcego po naszej stronie wojownika, jeeli znajduje si on w zasigu moich strza. Nie przypisuj mi wic niegodziwoci, bo ucinajc ci rk trzymajc
Ksiga VII
Opowie 85
343
miecz wzniesiony przeciw bezbronnemu Satjaki realizowaem sw przysig i aden uczciwy czowiek nie moe mnie za to potpia. Kady prawy czowiek musi jednak potpi zabjstwo Abhimanju, chopca jeszcze, ktry pozbawiony swego rydwanu, broni i zbroi zosta zabity przez atakujcych go wsplnie uzbrojonych po zby wojownikw Kauraww. O herosie, darz ci uczuciem rwnie gorcym jak mych braci. Udaj si do miejsca, gdzie przebywaj jedynie sprawiedliwi wspierany moj i Kryszny modlitw. Kryszna rzek do Bhurirawasa: O ty, ktry zawsze pamitae o wykonaniu agnihotry i przeprowadzie wiele rytuaw ofiarnych, udaj si bez zwoki do tego regionu, ktry jest upragniony przez wszystkich bogw z Brahm na czele, gdzie ja sam wiecznie przebywam i pocz si ze mn unoszc si na grzbiecie ptaka Garudy . 3. Ku powszechnej zgrozie Satjaki ucina gow pogronego w jodze Bhurirawasa Sandaja kontynuowa: O krlu, tymczasem Satjaki powsta z ziemi, uchwyci swj miecz z zamiarem ucicia Bhurirawasowi gowy, cho by on ju miertelnie zraniony przez Ardun i wycofa z bitwy wszystkie swe zmysy pogrywszy si w jodze. Widzc jego intencje wszyscy prbowali go powstrzyma sw gon krytyk. On jednake utraciwszy rozum i nie zwaajc na okrzyki dezaprobaty uci Bhurirawasowi gow uwalniajc z ciaa jego dusz. aden z wojownikw nie zaaprobowa jego czynu. Cz z nich mwia jednak midzy sob: To co si wydarzyo, byo od dawna zapowiedziane. Zabicie Bhurirawasa byo przeznaczeniem Satjaki. Nie moemy wic go obwinia za ten czyn i negatywnie ocenia. Powstrzymajmy swj gniew, bo dawanie upustu gniewowi zawsze przynosi nieszczcie. To sam Stwrca zarzdzi, e zabije on Bhurirawasa. Satjaki syszc gosy potpiajce jego czyn zawoa: O grzeszni Kaurawowie, udajc sprawiedliwych potpiacie mnie za mj czyn. Gdzie si podziewaa wasza prawo, gdy zabijalicie bezbronnego Abhimanju? Zabijajc Bhurirawasa zrealizowaem jedynie moj przysig. Kiedy bowiem w napadzie pychy przysigem, e zabij kadego, kto powali mnie na ziemi lub kopnie mnie w gniewie, choby nawet pogry si w jodze. Arduna obcinajc Bhurirawasowi jego prawe rami zagrozi realizacji mej przysigi i mej sawie. Uciem wic Bhurirawasowi gow, aby nie uchodzi za kamc. Taki by wyrok losu. Jaki jest
344
Mikoajewska
Mahabharata
wic mj grzech? Bhurirawas zgin walczc ze mn. Wojownik powinien zawsze stara si zabi swego wroga. W odpowiedzi na sowa Satjaki nikt nie wyrzek ani sowa. Wszyscy w swych umysach wychwalali Bhurirawasa i nikt nie pochwala zabjstwa tego wielkiego ofiarnika w czasie, gdy pogry si w jodze. Jego leca na ziemi pikna gowa o ciemnych lokach i piknych oczach wygldaa jak gowa konia obcita podczas Ofiary Konia leca na otarzu ofiarnym. Uwicony przez sw odwag i bohatersk mier pozostawi swe ciao na polu bitewnym i uda si do najwyszych regionw nieba rozwietlajc je sw prawoci. Kopnicie Satjaki, ktry by wnukiem Sini przez Bhurirawasa, ktry by synem Somadatty i zabicie Bhurirawasa przez Satjaki, byo faktycznie od dawna ich przeznaczeniem wynikym z dziaa ich ojcw. Wojownik Wrisznich Sini narodzi si w tym samym rodzie, co przywdca Jadaww ura dorwnujc mu si i energi. Pewnego dnia krl Dewaka zorganizowa festiwal wyboru ma (swajamwara) dla swej crki Dewaki, na ktry przybyli liczni wojownicy. Sini dziaajc na rzecz syna ury Wasudewy (ojca Kryszny) pokona wszystkich konkurentw w walce i porwa Dewaki na swj rydwan. Starajcy si o jej rk Somadatta nie mg tego znie i wyzwa Sini do walki, ktra trwaa p dnia. Gdy walczyli ze sob na pici, Sini przewrci Somadatt na ziemi i trzymajc go za wosy na oczach wszystkich przycisn go do ziemi sw stop. Wyj z pochwy swj miecz chcc uci mu gow, lecz ostatecznie odczuwajc lito wypuci go ze swego ucisku darujc mu ycie. Somadatta nie mg wybaczy mu tej zniewagi i szukajc zemsty podda si surowej ascezie oddajc cze iwie. Gdy zadowolony z niego iwa obieca mu speni jego jedn prob, Somadatta poprosi o syna, ktry na oczach wszystkich krlw przewrci potomka Sini na ziemi i przygniecie go sw stop. iwa zgodzi si speni jego prob i da mu syna Bhurirawasa, ktry faktycznie przewrci na ziemi Satjaki bdcego wnukiem Sini i przygnit go sw stop. Satjaki z kolei zabi zniewaajcego go Bhurirawasa, bo herosw Wrisznich nikt nie moe pokona. Znaj oni wszelkie rodzaje broni i nigdy nie trac orientacji. To oni pokonuj bogw, danaww i gandharww. Walcz bazujc na swej wasnej energii. Na tym wiecie nie ma nikogo, kto byby im rwny. Oni zawsze okazuj szacunek swym krewnym i podporzdkowuj si rozkazom swej starszyzny. Nigdy nie podaj dbr tych, ktrzy w jakiej sytuacji udzielili im wsparcia. Cho s bogaci, nie ulegaj pysze i
Ksiga VII
Opowie 85
345
zawsze oddaj szacunek braminom. S zawsze zdolni do samokontroli i nie zapominaj o oddawaniu czci bogom. Prdzej mona przepyn ocean lub ruszy z posad gr Meru ni pokona herosa Wrisznich. 4. Kryszna umoliwia Ardunie realizacj przysigi i zabicie Dajadrathy stwarzajc iluzj zachodu soca Sandaja kontynuowa: O krlu, po tym, jak Bhurirawas zosta zabity przez Satjaki i uda si do nieba, Arduna rzek do Kryszny: O Kryszna, soce zblia si ku zachodowi, a ja cigle jeszcze nie zrealizowaem mej przysigi i nie zabiem krla Dajadrathy. Sprbuj jak najszybciej dotrze do miejsca, gdzie on stacjonuje ochraniany przez wojownikw Kauraww. Durjodhana, Karna, Wriszasena i sam Dajadratha widzc zbliajcy si do nich rydwan Arduny ruszyli mu naprzeciw. Arduna uchwyciwszy spojrzenie Dajadrathy przeszy go rozpalonym gniewem wzrokiem. Durjodhana rzek do Karny: O Karna, nadszed wanie moment, na ktry od dawna czekae. Poka ca sw moc i nie pozwl Ardunie zabi Dajadrathy. Dzie zblia si ku kocowi i jeeli do koca dnia uda nam si go obroni, zwyciymy w tej wojnie. Arduna nie speni swej przysigi i rzuci si w pomienie ognia. Jego bracia, przyjaciele i sprzymierzecy nie potrafi bez niego y, a gdy ich zabraknie, caa ziemia bdzie naleaa do nas. Wyglda na to, e Arduna straci rozum, gdy przysiga, e jeeli nie zabije Dajadrathy przed zachodem soca, rzuci si w ogie. Sam los skazuje go na mier. Nie zdoa przedrze si na czas przez bronice Dajadrathy strzay alji, Krypy, Awatthamana, Duhasany jak i twoje i moje wasne. Karna rzek: O Durjodhana, moje ciao jest gboko poranione od strza Bhimy. Wszystkie moje czonki przeszywa trudny do wytrzymania bl, lecz pozostaj na polu bitewnym, bo taki jest obowizek wojownika. Moje ycie naley do ciebie i bd walczy najlepiej jak potrafi. Dopki bd zdolny do wypuszczania strza z mojego uku, dopty nie dopuszcz Arduny do Dajadrathy. Bd walczy w jego obronie z caych mych si, lecz zwycistwo jest wyrokiem losu. Arduna wspomagany przez Bhim i Satjaki zasypywa bronicych dostpu do Dajadrathy onierzy gradem swych strza ucinajc im ramiona i gowy, zabijajc ich wierzchowce i niszczc ich rydwany. Nikt nie mia nawet spojrze w jego kierunku. Soce przybrao ju czerwony kolor zbliajc si nieuchronnie ku zachodowi, gdy Durjodhana, Karna, alja, Awatthaman i
346
Mikoajewska
Mahabharata
Wriszasena z Dajadrath na swych tyach otoczyli Ardun ze wszystkich stron. Arduna wysyajc nieprzerwanie swe strzay we wszystkich kierunkach zdawa si taczy na swym rydwanie budzc przeraenie dwikiem uwalnianej ciciwy i uderze swych palcw. Stojcy na czele swych oddziaw wojownicy Kauraww z napitymi ukami przypominali potne we przygotowujce si do skoku. Czekajc na zachd soca potrzsali ukami i zasypywali go gradem strza i innej broni. Arduna niszczy je i powodowa wrd nich wielk rze. Karna stawia Ardunie zacity opr zasypujc go strzaami. Arduna uderzy go dziesicioma, a nastpnie siedmioma strzaami, podczas gdy wspomagajcy go Bhima i Satjaki uderzyli go trzema. Karna w rewanu uderzy kadego z nich szecioma ostrzami. Walczc sam jeden z trzema przeciwnikami wykazywa si wielk odwag. Arduna przeszy wszystkie jego czonki setkami strza. Karna zalany krwi uderzy go w rewanu swymi pidziesicioma celnymi strzaami. Arduna w odpowiedzi zama mu uk i uderzy go w sam rodek piersi swymi dziewicioma strzaami i chcc go zabi z wielk szybkoci wystrzeli w jego kierunku strza o sonecznej promienistoci, jednake Awatthaman widzc t miercionon strza lecc w kierunku Karny zniszczy j szybko swoj strza o gowicy w ksztacie pksiyca i zamana na p opada na ziemi. Karna w tym czasie uchwyci nowy uk i zasypa Ardun tysicami strza, lecz on rozpdzi je swymi strzaami tak jak wiatr rozpdza chmur szaraczy i zasypa Karn gradem swych ostrzy. Karna odpowiedzia potokiem swych strza. Obaj ryczc jak lwy walczyli wykazujc si ogromn odwag i umiejtnoci, oklaskiwani przez obserwujcych ich walk Siddhw. Durjodhana nawoywa do udzielenia wsparcia Karnie. Woa: O wojownicy, ochraniajcie Karn! Nie zaprzestanie on walki, dopki nie zabije Arduny. Zawsze mi to mwi! Arduna widzc odwag i upr Karny swymi czterema celnymi strzaami zabi jego konie, nastpn strza o szerokim ostrzu powali jego wonic i nie zaprzestajc ataku przykry go chmur strza. Widzc to Awatthaman zala Ardun potokiem strza, zbliy si do Karny i wcign go na swj rydwan. alja uderzy Ardun trzydziestoma strzaami, a Krypa trafi Kryszn dwunastoma. Wriszasena uderzy ich obu siedmioma ostrzami, a krl Dajadratha przeszy ich czterema. Arduna w odpowiedzi ryczc jak lew uderzy syna Drony szedziesicioma czterema strzaami, alj setk, Kryp dwudziestoma, Wriszasen trzema, a Dajadrath dziesicioma. Wszyscy razem zarzucili go w
Ksiga VII
Opowie 85
347
rewanu swymi ostrzami, chcc uniemoliwi mu za wszelk cen realizacj jego przysigi, podczas gdy Arduna nie tracc zmysw i mylc o utraconym krlestwie i krzywdach wyrzdzonych Pandawom pokrywa strzaami wszystkie punkty przestrzeni. Jego strzay opaday na ziemi jak deszcz meteorw. Ze swym ukiem Gandiw by jak iwa ze swym ukiem Pinaka i zabija wroga tak jak iwa swego czasu zabija asurw. Przeciw Ardunie ruszyli liczni krlowie uchwyciwszy swe maczugi, miecze, wcznie i wszelkie inne rodzaje broni. Arduna nacigajc ciciw swego straszliwego uku uwalnia swe strzay z brzkiem gonym jak pomruki burzy na koniec eonu i miejc si dziko dziesitkowa oddziay twych synw zaludniajc w ten sposb krlestwo boga mierci Jamy. Wypowiadajc wite mantry przywoa bosk bro Aindr, z ktrej wysypao si tysice ostrzy palcych jak promienie soca rozpraszajc ciemnoci spowodowane przez potoki strza onierzy Kauraww i kadc trupem wielu z nich. Odbierajc ycie setkom swych wrogw by jak mier, ktra przybraa jego form. Wielu potnych wojownikw tono w powodzi strza wywoanej przez jego bosk bro. Widok Arduny budzi w oddziaach twych synw straszliw panik. Przedziera si przez nie w kierunku Dajadrathy tak jak soce przedziera si przez chmury w swym wiecznym ruchu ze wschodu na zachd. Wszystkich dezorientowa swymi strzaami. Wypeniajc nimi cay nieboskon i wszystkie punkty przestrzeni zbliy si do krla Dajadrathy na odlego strzay i przeszy go szedziesicioma czterema prostymi ostrzami. Rozgniewany Dajadratha stojc na rydwanie ozdobionym proporcem z dzikiem wystrzeli w jego kierunku liczne strzay ozdobione pirami spa grone jak jadowite we uderzajc Ardun szecioma z nich, a Kryszn trzema. Omioma strzaami uderzy konie Arduny, a jedn trafi w jego proporzec. Arduna w rewanu par swych ostrzy uci gow jego wonicy i obci jego proporzec. Twj syn i inni bronicy Dajadrathy wojownicy z ciaami poranionymi od strza zaczli obawia si o jego ycie i ruszyli ponownie przeciw Ardunie, ktry powita ich swymi ostrzami. Kryszna widzc, e do zachodu soca zostao ju bardzo niewiele czasu rzek: O Arduna, Dajadrath ogarn strach. Ma on jednak na stray szeciu potnych wojownikw Kauraww. Bez pokonania ich nie zdoasz go zabi. Pozwl wic, e pogr si jodze, aby zasoni soce. Dajadratha pomyli wwczas, e soce ju zaszo i e nie grozi mu ju z twej strony adne niebezpieczestwo. Wykorzystaj jego nieuwag i zabij go wiedzc,
348
Mikoajewska
Mahabharata
e soce naprawd jeszcze nie zaszo. Arduna odpowiedzia: O Kryszna, niech tak si stanie! Kryszna, wyposaony w ascetyczn moc i bdcy Panem ascetw, pogry si w jodze stwarzajc ciemno. Kaurawowie mylc, e soce ju zaszo, nie posiadali si z radoci, przekonani, e teraz Arduna bdzie zmuszony do rzucenia si w ogie i e wojska Pandaww bez Arduny stan si dla nich atwym upem. Wszyscy skierowali swe twarze ku zachodowi odwracajc je od Arduny. Podobnie uczyni krl Dajadratha. I gdy tak sta zadowolony, z twarz skierowan ku zachodowi Kryszna rzek do Arduny: O Arduna, spjrz na Dajadrath, ktry straci koncentracj i poby si wszelkiego lku przed tob. Nadesza wanie godzina jego mierci. Zrealizuj wic sw przysig i obetnij mu gow. Arduna ku ich wielkiemu zaskoczeniu zala oddziay twych synw potokiem strza zabijajc wielu, a samego Dajadrath uderzy szedziesicioma strzaami. Pod naciskiem jego strza oddziay bronice Dajadrathy zaczy ucieka. Arduna par ku Dajadracie zabijajc po drodze wszystko co ywe. Na jego ciece nie byo sonia, konia i jedca, ktry nie byby zraniony jego ostrzami. onierze Kauraww tracili w ciemnociach orientacj i nie potrafili odrni si nawzajem. Sparaliowani strachem tracili poczucie kierunku lub upadali na ziemi. Spowodowana przez Ardun rze przypominaa niszczenie ywych istot na koniec eonu. Tylko niewielkiej garstce udao si uj z yciem. Ziemi zalaa powd krwi oczyszczajc j z ziemskiego kurzu. Koa rydwanw grzzy w krwi, tysice wciekych soni i koni pozbawionych swych jedcw uciekao z gonych rykiem tratujc po drodze wasne szeregi. Niedobitki utraciwszy swe zbroje i zbroczeni krwi prbowali ucieka grzznc w morzu krwi. Arduna przedzierajc si przez gszcze trupw nie zaprzestawa wypuszczania swych strza. Jego uk zdawa si by bez przerwy napity i nikt nie potrafi zauway, kiedy nakada na nowe strzay, ktre pyny potokiem we wszystkich kierunkach siejc powszechny strach i panik. Awatthaman, Krypa, Karna, Durjodhana, alja i Durjodhana uderzani strzaami Arduny rwnie stracili chwilowo orientacj. Arduna zama uk Karny i Wriszaseny i zabi wonic alji. Gboko zrani Awatthamana i bramina Kryp. Stajc przed Dajadrath naoy na swj uk straszliw miercionon strza gron jak piorun Indry, ktr od dawna czci mantrami, girlandami i kadzidekami. Kryszna rzek: O Arduna, utnij szybko gow temu niegodziwemu krlowi. Posuchaj jednak, co mam ci do powiedzenia. Jego ojcem jest synny krl
Ksiga VII
Opowie 85
349
Wriddhakszatra, ktry dugo czeka, zanim otrzyma swego syna proszc o niego bogw. W momencie jego narodzin gboki gos z nieba rzek: O krlu, twj syn, w ktrego yach pynie krew zarwno dynastii sonecznej jak i ksiycowej bdzie wielkim wojownikiem, ktremu inni wojownicy bd oddawa cze. Jednake pewnego dnia w czasie bitwy pewien wielki wojownik utnie mu gow. Wriddhakszatra owadnity silnym uczuciem do swojego syna zwoa wszystkich swoich krewnych i rzek: O bracia i siostry, przysigam, e gowa tego, kto utnie gow mego syna rozpadnie si na sto drobnych kawakw w momencie, gdy gowa mego syna dotknie ziemi! Po wypowiedzeniu tych sw Wriddhakszatra odda krlestwo we wadanie Dajadracie, a sam uda si do dungli, gdzie podda si surowym umartwieniom. Wyposaony w ogromn energi cigle jeszcze yje w dungli i uprawia ascez. Nie pozwl, aby gowa ucita Dajadrathy upadla na ziemi powodujc, e twoja gowa rozpadnie si na kawaki. Cinij jego gow ozdobion kolczykami i diademem na kolana jego ojca, ktry pogrony w medytacjach nie bdzie mg jej dostrzec i zrealizowa swej kltwy. Potrafisz tego dokona przy pomocy swej boskiej broni. Arduna wypuci ze swego uku mierteln strza o mocy pioruna, ktra biegnc z szybkoci Garudy ucia gow Dajadrathy i uniosa j w gr tak jak sok unosi sw ofiar. Potokami swych strza pokierowa j w kierunku dungli, gdzie ojciec Dajadrathy siedzia na ziemi pogrony w jodze. Gowa Dajadrathy upada na jego kolana, lecz on tego nie dostrzeg. Gdy zakoczy swe ascetyczne praktyki i powsta, ucita gowa Dajadrathy upada z jego kolan na ziemi i moc jego wasnej kltwy jego gowa rozpada si na sto kawakw w momencie, gdy gowa syna dotkna ziemi. Cud ten zadziwi wszystkie ywe istoty, ktre gosiy chwa Kryszny i Arduny. 5. Kryszna wycofuje ciemno i Kaurawowie wznawiaj walk Sandaja kontynuowa: O krlu, w momencie, gdy Arduna pozbawi Dajadrath ycia, Kryszna wycofa ciemno, ktra pokrya pole bitewne dziki mocy jego jogi. Twoi synowie widzc, e soce jeszcze nie zaszo, zrozumieli, e ciemno bya stworzon przez Kryszn iluzj. Patrzc na martwe ciao Dajadrathy i tysice onierzy zabitych przez Ardun pogryli si w aobie. Tymczasem Kryszna, Arduna, Bhima i Satjaki zadli w swe konchy, aby przesya wiadomo o mierci Dajadrathy Krlowi
350
Mikoajewska
Mahabharata
Prawa. Judhiszthira odpowiedzia biciem w bbny i z now energi ruszy ponownie na czele swych oddziaw przeciw Dronie. Rwnie Arduna uradowany swym sukcesem nie zaprzestawa walki, dopki soce nie schowao si cakowicie za horyzont. Po mierci Dajadrathy bramin Krypa i Awatthaman ruszyli wciekle przeciw Ardunie zalewajc go deszczem strza i ranic go nimi bolenie. Arduna odpowiedzia swymi strzaami. Krypa trafiony jego licznymi ostrzami straci na chwil zmysy i osun si na dno rydwanu. Jego wonica mylc, e jest martwy, wywiz go szybko poza zasig strza Arduny. Awatthaman rwnie wycofa si z walki. Arduna mylc, e zabi Kryp, nie mg powstrzyma ez. Lamentowa: O Kryszna, biada obowizkom wojownika jak i mej potdze i odwadze, ktre zmusiy mnie do zabicia bramina i mojego nauczyciela! Widura od dawna przewidywa to straszliwe zniszczenie naszego rodu i chcc temu zapobiec namawia krla Dhritarasztr, aby pozby si Durjodhany. On jednake nie chcia tego uczyni, bo zbyt kocha swego syna. Z tego to powodu mj nauczyciel Krypa ley dzi na swym ou ze strza. Cho pad na dno swego rydwanu od moich strza, chc spojrze na niego raz jeszcze i odda cze jego heroizmowi. Jego mier jest dla mnie rwnie bolesna jak mier mojego syna. Za spowodowanie jego mierci z ca pewnoci pjd do pieka. Niebo zdobywaj ci, ktrzy obdarowuj swego nauczyciela tym, co im najdrosze w podzikowaniu za nauk, a ci, ktrzy go zabijaj, zasuguj na pieko. Sam Krypa mnie tego naucza. Zabijajc go sprzeciwiem si jego naukom! Biada temu, kto spowodowa mier swego nauczyciela! Tymczasem do walki z Satjaki ruszy Karna. Arduna rzek do Kryszny: O Kryszna, skieruj mj rydwan przeciw Karnie, ktry atakuje Satjaki, chcc wyranie pomci mier Bhurirawasa. Kryszna rzek: O Arduna, nie nadszed jeszcze waciwy moment na ostateczn walk z Karn. Zdaj si w tej sprawie na mnie. Karna jest cigle w posiadaniu mierciononego oszczepu, ktry otrzyma od Indry w zamian za chronic jego ycie zot zbroj i kolczyki, z ktrymi si urodzi. Oddaje on temu oszczepowi cze i zamierza go uy przeciw tobie. Nie nadesza jeszcze jego ostatnia godzina, w ktrej bdziesz mg go zabi. Pozwl wic Satjaki, aby sam z nim walczy posyajc mu na pomoc dwch braci Pacalw, ktrzy s obrocami k twego rydwanu. Satjaki walczy z Karn na rydwanie Kryszny, ktry poprzedniej nocy zdecydowany na podjcie walki, gdyby Arduna nie zdoa zabi Dajadrathy, poprosi swego wonic Daruk, aby
Ksiga VII
Opowie 85
351
czeka z rydwanem gotowym do walki na jego wezwanie. Kryszna widzc, e Satjaki straci swj rydwan, zad w sw konch dajc Daruce znak, aby zjawi si przed nim i rozkaza Satjaki, aby wsiad do jego rydwanu. W ten to sposb Satjaki ruszy do walki z Karn w rydwanie Kryszny majc za swego wonic Daruk. K rydwanu bronili dwaj krlewicze Pacalw, Judhamanju i Uttamaudas, ktrych wysa mu na pomoc Arduna. Karna i Satjaki zbliyli si do siebie zalewajc si nawzajem potokiem strza. Na nieboskonie zgromadzili si liczni bogowie, danawowie i gandharwowie patrzc z podziwem, jak Daruka powozi zrcznie rydwanem Kryszny pdzc do przodu, cofajc si, zatrzymujc si lub zataczajc koa. Karna syczc jak w i rzucajc na Satjaki gniewne spojrzenia nie zaprzestawa ataku. Podobnie Satjaki uderza go celnymi strzaami. Ranili si nawzajem swymi strzaami tak jak dwa walczce ze sob sonie rani si kami. Satjaki elaznymi strzaami porani wszystkie czonki Karny i strza o szerokim ostrzu powali jego wonic. Kolejnymi czterema strzaami zabi jego konie i setk szybkich strza obci jego proporzec. Powstrzyma si jednak od zabicia Karny pamitajc, e to Arduna przysig mu mier. Syn Karny Wriszasena i syn Drony Awatthaman widzc Karn bez rydwanu ruszyli przeciw Satjaki wspierani przez alj i otoczyli go ze wszystkich stron. Kurz zakry wszystko i nic nie byo wida. Wykorzystujc powstae ciemnoci osabiony od otrzymanych ran Karna wsiad do rydwanu Durjodhany i wycofa si z walki. Przeciw samotnie walczcemu Satjaki ruszyli twoi pozostajcy przy yciu synowie prowadzeni przez Duhasan. Satjaki majc ich w zasigu strza zada im wiele ran, lecz ich nie zabi nie chcc zadawa kamu przysidze Bhimy, ktry przysig mier wszystkim twoim synom. Otoczony ze wszystkich stron przez wojska Kauraww majc na uwadze dobro Krla Prawa i pragnc zdoby niebo pokona ich wszystkich. Jego energia rwnaa si energii dwch Krysznw (Kryszny i Arduny). Na caym wiecie nie byo potniejszych od nich ucznikw. Wkrtce po tym jak Satjaki pokona Karn i Kauraww walczc na rydwanie Kryszny, pojawi si przed nim brat wonicy Kryszny Daruki na nowym rydwanie w peni wyposaonym we wszystko to, co jest potrzebne do walki, ozdobionym tysicem gwiazd, flag i proporcem z wizerunkiem lwa. Satjaki opuci rydwan Kryszny i przesiad si do nowego rydwanu, ktry brat Daruki sprowadzi z nieba specjalnie dla niego. Karna rwnie otrzyma nowy rydwan i obaj herosi wrcili do walki. Straty
352
Mikoajewska
Mahabharata
poniesione w walce przez Kauraww byy ogromne. Z jedenastu armii walczcych po ich stronie zostay jedynie cztery. Zanim soce zaszo cakowicie za horyzont, Bhima zbliy si do Arduny i rzek: O Arduna, Karna podczas walki ze mn wielokrotnie obrazi mnie swymi sowami nazywajc mnie eunuchem, gupcem, arokiem i todziobem niezdolnym o walki. Zasuy sobie wielokrotnie na mier. Czas zrealizowa nasze przysigi! Arduna zbliy si do Karny zawoa: O Karna, jeste zbyt zadufany w sobie i twe rozumowanie jest niegodziwe! Nigdy nie wiadomo, kto w walce zwyciy i kto zostanie pokonany. Nawet sam Indra, gdy angauje si w walk, nie wie z gry, jaki bdzie jej wynik. Ty sam w walce z Satjaki nieomale stracie ycie. Nie zabi ci on tylko dlatego, e pamita, e to ja przysigem ci mier. Na tej samej losowej zasadzie udao ci si pozbawi Bhim jego rydwanu. Obrzucanie go obraliwymi sowami jest pode i grzeszne. Bhima jest wszystkim znany ze swej prawoci i odwagi. Pokonuje on swych wrogw i nigdy nikogo niesusznie nie obraa. Wielokrotnie pokona take ciebie. Wkrtce zbierzesz owoc swych czynw. To ku wasnemu zniszczeniu przyczynie si do mierci mego syna Abhimanju amic jego uk. Wkrtce ci za to zabij. Zabij te wszystkich twoich zwolennikw. Spiesz si wic z realizacj tego, co naley do twych obowizkw, bo ju niedugo dowiadczysz cakowitej klski. Na twoich oczach zabij zarwno twego syna Wriszasen jak i wszystkich atakujcych mnie krlw. Jeste wypeniony pych i brakuje ci prawdziwej wiedzy. Ju niedugo Durjodhana bdzie opakiwa tw mier . 6. Zwyciski Arduna z Kryszn wracaj do obozu Pandaww Sandaja kontynuowa: O krlu, soce w kocu zaszo za horyzont pozostawiajc wojownikw twych synw z sercami wypenionymi niepokojem i alem. Pandawowie natomiast byli w radosnym nastroju. Kryszna uciska Ardun i rzek: O Arduna, dziki dobremu losowi zrealizowae sw przysig i zabie krla Dajadrath. Wkrtce rwnie pozbawisz ycia Karn. Swoj energi i si dorwnujesz Rudrze lub samemu Niszczycielowi. Arduna rzek: O Kryszna, to dziki twej asce zrealizowaem moj przysig, ktra byaby trudna do realizacji nawet dla bogw. Ten kto ma ciebie za Pana, zwycia. To dziki twej asce mj najstarszy brat, Krl Prawa, bdzie wkrtce ponownie wada ca ziemi. Wszystko to jest rezultatem twej potgi. Nasze zwycistwo
Ksiga VII
Opowie 85
353
jest twoim zwycistwem. Od ciebie zaley nasz sukces. Jestemy wszyscy twoimi sugami. Kryszna umiechn si na te sowa i pogna konie kierujc je z powrotem do obozu Pandaww ukazujc Ardunie po drodze pole bitewne pokryte ciaami herosw polegych w walce z nim. Gdy stanli przed obliczem Judhiszthiry, Kryszna rzek: O krlu krlw, dobry los ci sprzyja i dziki niemu twj modszy brat Arduna zrealizowa swoj przysig i zabi krla Dajadrath. Judhiszthira z sercem wypenionym radoci podszed do ich rydwanu i uciska tych dwch Krysznw. Ocierajc z twarzy zy radoci rzek: O Kryszna i Kryszna, dziki dobremu losowi zrealizowalicie swe zadanie i zabilicie krla Dajadrath pograjc naszego wroga w morzu rozpaczy. Unoszc si ekstaz zacz wychwala Kryszn: O Kryszna, to Ty jeste najwyszym wadc wszechwiata i ten, kto u Ciebie szuka ochrony i ma Ciebie za swego Nauczyciela, osiga powodzenie i realizuje wszystkie swe cele. Dziki Tobie pokonamy naszych wrogw tak jak Indra pokona danaww, bo ci ktrzy maj Ciebie po swojej stronie, s bez grzechu i nie mog przegra. To dziki Twej asce Indra zdoby niemiertelno i regiony wiecznej ekstazy i sta si krlem bogw zdobywajc w walce wszystkie trzy wiaty. Jego odwaga, dziki ktrej pozabija tysice danaww, ma rwnie swe rdo w Twojej asce. To dziki Twej asce mg si zamanifestowa wszechwiat, ktry na pocztku by nieskoczon przestrzeni wypenion wod i ciemnoci i to dziki Twej asce mogy zaistnie w nim wszystkie ruchome i nieruchome ywe istoty, ktre oddaj ci cze. To Ty Jeste Stwrc wszystkich wiatw i Najwysz Jani. Jeste wieczny i niezmienny. Ci, ktrzy Ci poznali i w Tobie szukaj obrony, nigdy nie trac orientacji i zdoaj pokona wszystkie przeszkody. Jeste Najwyszym Bogiem i Bogiem bogw, ktry nie ma ani pocztku, ani koca. To Ty jeste Najwyszy i Najstarszy. To Ty jeste samym Boskim Istnieniem. Kto do Ciebie dociera, zdobywa najwysze szczcie. To Ciebie wychwalaj wszystkie cztery Wedy. To Ciebie nuc w swych witych sylabach. To Ty jeste Najwyszym Bogiem, Bogiem Najwyszych Bogw, Panem wszystkich istot i Panem ludzi. To Ty jeste Najwyszym Panem wszystkiego. O Potny, O Panie Panw, O Uniwersalna Duszo, O Ty, ktry jeste pocztkiem wszystkich rzeczy, przed Tob bij pokony. Ten, kto jest przyjacielem Arduny i troszczy si o jego dobro, dociera do Ciebiejego Nauczycielai zdobywa najwysze szczcie.
354
Mikoajewska
Mahabharata
Kryszna i Arduna odpowiedzieli jednym gosem wychwalajc Judhiszthir: O Krlu Prawa, krl Dajadratha i tum synw Dhritarasztry nadtych od swej pychy sponli w ogniu twego gniewu. Wkrtce twj gniew zabije rwnie Durjodhan i jego przyjaci. Senior naszego rodu Bhiszma zgin rwnie w konsekwencji twego gniewu. Ten, kto ma ciebie za swego wroga, musi zgin. Ten kto ciebie rozgniewa, wkrtce straci swoje krlestwo, dzieci, swych bliskich jak i swe ycie. Kauraww, ich synw i ich krewnych mona uwaa ju za martwych, skoro rozgniewali ciebie, Krla Prawa, ktry nigdy nie zaniedbuje swych krlewskich obowizkw. Bhima i Satjaki poranieni licznymi strzaami oddali rwnie Krlowi Prawa naleny mu hod. Judhiszthira rzek do nich: O wielcy herosi, dziki dobremu losowi wrcilicie zwyciscy ze swej wyprawy w sam rodek oceanu wroga, gdzie udalicie si na mj rozkaz, kadc trupem wielu wrogich krlw. Oddalicie mi honory swym posuszestwem mojemu rozkazowi. Jestecie dla mnie rwnie drodzy jak ycie. Krl Prawa uciska ich z oczami wypenionymi zami radoci. Wszyscy Pandawowie podzielali jego rado i nastawili swe serca na dalsz walk. 7. Kaurawowie opakuj sw klsk i mier Dajadrathy Sandaja kontynuowa: O krlu, po mierci Dajadrathy w obozie Kauraww ze wszystkich stron dochodziy pacz i lamenty. Nikt nie chcia ju sucha sw Durjodhany, ktrego polityka doprowadzia do mierci setek przywdcw i krlw. Twj syn Durjodhana czu si bardzo nieszczliwy i sycza jak w. Siedzia na swym tronie poblady, przygnbiony i pogrony w melancholii. Myla: Pandawowie zniszczyli ju siedem moich armii. Nikt wrd moich wojownikw nie dorwnuje Ardunie. Gdy walczy z gniewem, nikt nie moe go pokona. Karna, na ktrego odwadze opieraem moj wiar w zwycistwo, zosta pokonany w walce i nie zdoa obroni ycia Dajadrathy! Rozpaczajc w ten sposb ten ajdak, twj syn, ktry zgrzeszy przeciw caemu wiatu, uda si do Drony i rzek: O braminie, spjrz na t straszliw rze uczynion przez twych uczniw! Do mierci Bhiszmy, ktrego uczyniem naczelnym dowdc moich si militarnych, doprowadzi twj ucze ikhandin, a inny twj ucze Arduna po wyciciu w pie moich siedmiu armii wysa do krlestwa boga mierci Jamy krla Dajadrath. To ty sam zbyt agodnym traktowaniem Arduny, ktry jest twoim ulubionym uczniem, doprowadzasz do wyniszczenia moich
Ksiga VII
Opowie 85
355
sprzymierzecw. To przez ciebie gin wszyscy ci, ktry prbuj zapewni mi zwycistwo, a ci, ktrzy pozostali przy yciu widzc, e nie s przez nas wystarczajco ochraniani, trac ch walki po naszej stronie aujc, e nie walcz po stronie Pandaww. Tylko Karna yczy nam szczerze zwycistwa. Jake zdoam uwolni si od mego dugu, ktry zacignem u tych, co zginli angaujc si w walk w obronie mojej sprawy? Jestem prawdziwym ajdakiem i po spowodowaniu mierci tak ogromnej liczby mych przyjaci nie zdoam si oczyci nawet przy pomocy setki Ofiar Konia. Jestem nienasycony, grzeszny i uprawiam Bezprawie. Swymi dziaaniami spowodowaem, e wszyscy ci wspaniali krlowie pragncy mojego zwycistwa udali si do krlestwa boga mierci Jamy. Jestem bezgranicznie zawistny, grzeszny, skpy i nieuczciwy. Sam powinienem zgin razem z krlami zabitymi przez Ardun. Jaki sens bez nich ma moje ycie? Dlaczego ziemia mnie nie pochonie, skoro moje dziaania s tak grzeszne i podegaj do tej miertelnej wani. Po co mi moje wasne ycie, skoro spowodowaem mier tak wielkiej liczby moich sprzymierzecw? By moe uwolni si od mojego wobec nich dugu wykazujc si wielkim bohaterstwem i ofiarujc wod do Jamuny. Mj umys uspokoi si dopiero wwczas, gdy zabij wszystkich Pacalw i Pandaww i sam udam si do tych regionw nieba, gdzie udali si moi sprzymierzecy zabici przez Ardun. Drona rzek: O Durjodhana, dlaczego ranisz mnie ponownie swymi sowami? Mwiem ci wielokrotnie, e Arduny nie mona pokona. Fakt, e Bhiszma, ktrego nie byli w stanie pokona bogowie i danawowie, zosta miertelnie raniony przez jego strzay, dowodzi niezbicie, e twoje armie s skazane na zatracenie. Czy po upadku tego wielkiego herosa jest jeszcze co, na czym moemy opiera nasz wiar w zwycistwo? Koci, ktrymi rzuca akuni okradajc Krla Prawa z jego krlestwa stay si strzaami, ktre skieroway si przeciw nam. Gdy Widura ostrzega ci przed konsekwencjami tej gry w koci, nie chciae sucha jego nawoywa do pokoju. Klska, ktrej wanie dowiadczasz, bya przez niego przepowiadana. Rze, na ktr teraz bezsilnie patrzysz, jest rezultatem zlekcewaenia jego sw. Czowiek, ktry lekceway mdre sowa prawdziwych przyjaci, szybko popada w opay. Popenie przeraliwy czyn zncajc si nad szlachetnie urodzon i praw on Pandaww, ktra w aden sposb nie zasuya sobie na takie traktowanie. Majc do pomocy akuniego przy aprobacie krla Dhritarasztry i na oczach zebranych w Gmachu Gry krlw sprowokowae suszny gniew Pandaww.
356
Mikoajewska
Mahabharata
Rozniecae go jeszcze bardziej odrzucajc rady Widury i jednoczc si z Karn i Duhasan. Po mierci Dajadrathy nie mog znale spokoju. Liczy na mnie majc nadziej, e ochroni go przed strzaami Arduny, lecz go zawiodem. Dopuciwszy do mierci Dajadrathy ton w alu. Ty sam rwnie nie zdoae obroni ycia Dajadrathy, cho miae do pomocy Karn, Awatthamana, Kryp i alj. Dlaczego wic ranisz mnie swymi sowami? Jakiego moemy spodziewa si koca teraz, gdy zabrako midzy nami Bhiszmy i gdy Dajadratha i Bhurirawas zostali zabici na oczach naszych uzbrojonych oddziaw? Matka Ziemia musiaa przesta si o ciebie troszczy. Zosta nam jeszcze bramin Krypa, ktrego trudno bdzie zabi. Ja sam, chocia raniony bez przerwy przez twoje sowa, nie zdejm swej zbroi, zanim nie wytn w pie wszystkich Pacalw razem z ikhandinem. Mj syn bdzie rwnie postpowa zgodnie z nakazami swego ojca i pozabija wszystkich Somakw. Uzbrojony w pokor i samokontrol bdzie dziaa uczciwie i sprawiedliwie, biorc pod uwag Prawo, Zysk i Przyjemno z najwyszym naciskiem na Prawo. Ty sam rwnie ochraniaj swe oddziay. Sta do walki! Twoi onierze s tak rozgniewani, e bd walczy nawet noc! Po rozmowie z Dron Durjodhana uda si na spotkanie z Karn i rzek: O Karna, biada nam wszystkim! Arduna majc Kryszn za swojego wonic przedar si przez formacj Drony, ktrej nie potrafiliby zama nawet bogowie i sam jeden na oczach Drony jak i moich wasnych zabi Dajadrath i pobawi ycia wielu naszych wojownikw. Ten potny syn Indry zredukowa moje niezliczone wojska do ndznej resztki, ktr sam ogldasz. Jak to stao si moliwe? Gdyby Drona naprawd chcia, nie pozwoliby mu na to, lecz on jest cigle zbyt przywizany do Arduny. Obiecawszy mi najpierw, e bdzie ochrania ycie Dajadrathy, pozwoli Ardunie na zamanie naszych szeregw! Ta straszliwa rze nie miaaby miejsca, gdybym zwolni Dajadrath z obowizku walki i zezwoli mu na powrt do jego paacu. Moi zabici przez Bhim bracia yliby jeszcze. Karna rzek: O Durjodhana, nie obwiniaj Drony o to, co si dzi wydarzyo, gdy walczy on w twej sprawie z ca sw si i odwag nie dbajc o swe ycie. Arduna jest mistrzem w uyciu wszelkiej broni obdarzonym niezwyk aktywnoci i modoci, i dlatego zdoa wedrze si do rodka twej armii. Nie ma w tym adnego cudu, e dysponujc bosk broni, trzymajc w doni swj niebiaski uk Gandiw, ubrany w nieprzenikaln dla strza zbroj, jadc na swym niebiaskim rydwanie powoonym przez Kryszn
Ksiga VII
Opowie 85
357
zdoa przebi si przez ochron Drony, ktry sam nie jest ju mody i nie dorwnuje mu szybkoci. Z tego to powodu Drona, cho jest rwnie mistrzem w uyciu broni, nie potrafi ju go pokona. Nikt nie potrafi zmieni wyrokw losu i to z wyroku losu Dajadratha zosta zabity, cho my wszyscy, jak i ty sam walczylimy w jego obronie z caych naszych si. Los kpi sobie z naszych wysikw i decyduje o rezultatach zarwno mdrych jak niemdrych dziaa. Wyrok losu zawsze si wypenia i obawiam si, e los zadecydowa ju o naszej mierci .
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Jayadratha-Vadha Parva, Section CXXXIX-CLI.
358
Mikoajewska
Mahabharata
Opowie 86 Wzburzone mierci Dajadrathy armie kontynuuj walk noc

1. Pandawowie i Kaurawowie kontynuuj walk noc; 2. Ojciec Bhurirawasa, Somadatta, szuka zemsty na Satjaki; 3. Awatthaman walczy z rakszas Ghatotkak wzmocnionym dziki nocy i czyni pogrom w armiach rakszasw i Pandaww; 4. Pandawowie czyni spustoszenie w szeregach Kauraww; 5. Satjaki zabija Somadatt, ojca Bhurirawasa.
Walki nie ustaway mimo ciemnoci nocy i wielu jedcw i ich wierzchowcw tracio ycie. Od strza wroga giny setki onierzy piechoty. Krew zwierzt i ludzi mieszaa si ze sob. Zewszd dochodzio wycie szakali, a przeraliwe nocne sowy siaday na proporcach Kauraww i gono pohukujc wryy nieszczcie. Bbny, konchy i ryki soni czyniy straszliwy haas. Zderzajca si ze sob bro wydawaa dwiki jak poncy las bambusowy. Wszystko mieszao si ze sob w straszliwym chaosie. W gbokiej ciemnoci nikt nie potrafi odrni przyjaciela od wroga. Wszystko opanowao szalestwo nocy. (Mahbharta, Drona Parva, Section CLIII) 1. Pandawowie i Kaurawowie kontynuuj walk noc Sandaja rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, po mierci Dajadrathy walki nie ustaway, cho soce ju dawno zaszo i zapada noc. Pod naporem oddziaw twych synw wyposaonych w potne sonie bojowe onierze Pandaww i Pacalw padali gsto trupem i niezdolni do stawienia im oporu rzucili si do ucieczki. Nikt nie mia nawet spojrze w kierunku Durjodhany, ktry zalewa wszystko dookoa potokami swych strza powodujc straszliw rze. W kocu odwany Judhiszthira zbliy si do niego na odlego strzay i swymi trzema celnymi strzaami o szerokim ostrzu poama jego uk ozdobiony zotem. Jego nastpne dziesi strza po zranieniu twego syna utkwio w ziemi tworzc lini prost. Pacalowie otoczyli Judhiszthir, aby udzieli mu wsparcia tak jak niebianie otoczyli Indr, gdy walczy z Wrtr. Durjodhana gboko zraniony ognist strza Judhiszthiry usiad bezradnie na tarasie swego rydwanu. Pacalowie wrzasnli na ten widok jednym gosem: Krl Durjodhana zgin! Twj syn jednake szybko odzyska zmysy i uchwyciwszy nowy uk zawoa: O Judhiszthira, jeszcze mnie nie pokonaa, zaraz poczujesz moje strzay! Na pomoc mu ruszy bramin Drona
Ksiga VII
Opowie 86
359
zalewajc swymi strzaami zgromadzone wok Judhiszthiry tumy Pacalw i rindajw. Rozprasza ich swymi ostrzami tak jak soce swymi promieniami rozprasza burzowe chmury. Walki nie ustaway mimo ciemnoci nocy i wielu jedcw i ich wierzchowcw tracio ycie. Od strza wroga giny setki onierzy piechoty. Krew zwierzt i ludzi mieszaa si ze sob. Zewszd dochodzio wycie szakali, a przeraliwe nocne sowy siaday na proporcach Kauraww i gono pohukujc wryy nieszczcie. Bbny, konchy i ryki soni czyniy straszliwy haas. Zderzajca si ze sob bro wydawaa dwiki jak poncy las bambusowy. Wszystko mieszao si ze sob w straszliwym chaosie. W gbokiej ciemnoci nikt nie potrafi odrni przyjaciela od wroga. Wszystko opanowao szalestwo nocy. Opadajce na ziemi potoki krwi oczyszczay przestworza ze wznoszcego si w gr bitewnego kurzu. Walczce ze sob tumy Bharatw ozdobionych drogimi kamieniami i zotem przypominay niebo usiane gwiazdami. Mieszajce si ze sob odgosy bitwy, wrzaski szakali i krakanie wron wypeniajc sob ca przestrze byy jak grzmoty towarzyszce piorunowi Indry. Potne sonie i rydwany przybrane zotem wyglday jak chmury naadowane elektrycznoci. Nieustajce w ruchu miecze, oszczepy, wcznie, lance i maczugi byy jak wybuchy ognia. Nieustajcy w walce wojownicy byli jak towarzyszcy burzy porywisty wiatr, ktrego niszczcej sile nic nie zdoa si oprze. Drona swymi celnymi strzaami pobawi ycia wszystkich Kaikejw oraz synw Dhrisztadjumny. Uci rwnie gow krlowi Siwi, ktry zaatakowa go swymi ostrzami i zabi jego wonic. Durjodhana przysa mu nowego wonic i Drona ruszy ponownie do ataku na wroga. Syn krla Kalingw wspierany przez swe oddziay ruszy przeciw Bhimie szukajc na nim zemsty za zabicie jego ojca. Bhima w odpowiedzi na jego strzay wskoczy na jego rydwan i zabi go goymi piciami. Koci zabitego ksicia rozproszyy si po ziemi. Karna i modsi synowie krla Kalingw rozgniewani uczynkiem Bhimy ruszyli przeciw niemu do ataku zalewajc go strzaami gronymi jak jadowite we. Bhima w rewanu wskoczy na rydwan ksicia Dhurwy i rwnie pozbawi go ycia uderzeniem swej potnej pici. Ryczc dziko zeskoczy z jego rydwanu wprost na rydwan jego brata Dajaraty i uderzajc go sw pici na oczach Karny wysa go do krlestwa boga mierci Jamy. Karna wyrzuci w kierunku Bhimy swj ozdobiony zotem oszczep, lecz Bhima uchwyci go sw doni i wyrzuci z powrotem w kierunku Karny. Po dokonaniu tego wyczynu powrci na swj rydwan kierujc swe
360
Mikoajewska
Mahabharata
strzay przeciw atakujcym go oddziaom twych synw. Z dzikim umiechem celnym ostrzem zabi wonic twego syna Durmady, ktry szybko przesiad si na rydwan swego brata Duszkarny i obaj zasypali Bhim gradem strza. Rozgniewany Bhima rozbi ich rydwan potnym kopniciem i uderzeniem pici wysa ich do krlestwa boga mierci Jamy. Ich mierci towarzyszyy gone okrzyki zgrozy. Bhima zdawa si przybra form Najwyszego Boga iwy i twoi synowie tracc zmysy rzucili si do ucieczki. Wkrtce jednak rozpaleni wciekoci i rwni w swej potdze synom Waruny prowadzeni przez Dron i prowadzc za sob ogromn ilo soni, rydwanw i piechoty ponowili swj atak na Bhim, ktry tej nocy dokona wrd nich ogromnego pogromu radujc tym serca wszystkich Pandaww, ktrzy oddawali mu cze tak jak bogowie oddaj cze Indrze. 2. Ojciec Bhurirawasa, Somadatta, szuka zemsty na Satjaki Sandaja kontynuowa: O krlu, po tym, jak Satjaki uci gow Bhurirawasa, jego ojciec Somadatta pon chci zemsty. Dostrzegajc Satjaki na polu bitewnym podjecha do niego na swym rydwanie i zawoa: O wojowniku Wrisznich, zasuye na mier! Porzucie ciek wojownika, ktr bogowie przypisali szlachetnie urodzonym i zachowae si jak zwyky zoczyca! Wojownik nie zabija tego, kto wycofa swe zmysy z bitwy, jest bezbronny, odoy bro lub prosi o lito. Dotychczas wyrniae si zawsze wrd Wrisznich odwag i prawoci. Dlaczego wic zachowae si tak okrutnie wobec mojego syna ucinajc mu gow, cho pogry si w jodze bdc ju miertelnie zraniony przez Ardun, ktry obci mu rami. Zbierz teraz owoc swego ajdackiego postpku i walcz ze mn! Zaraz utn ci gow moj uskrzydlon strza! Zabij ci razem z twoimi synami i modszymi brami, zanim skoczy si ta noc. Nawet Arduna nie zdoa was ochroni. Niech mnie pieko pochonie, jeeli nie zrealizuj mej przysigi! Satjaki odpowiedzia: O Somadatta, jestem wojownikiem i moje serce jest cakowicie pozbawione lku. Nawet jeeli zaatakujesz mnie pod ochronn swoich zbrojnych oddziaw, nie zdoasz mnie przestraszy. Nie walcz wic ze mn jedynie przy pomocy obraliwych sw! Przysigam na stopy Kryszny i moje wszystkie dobre czyny, e zabij ci razem z twoimi synami i krewnymi, zanim noc si skoczy. Jeste ju zreszt od dawna martwy, cho zostae wyposaony w ogromn energi. Zabia ci energia Judhiszthiry, w ktrym zamieszkaa dobroczynno, samo-
Ksiga VII
Opowie 86
361
kontrola, czysto serca, wspczucie, skromno, przebaczenie, wiedza, jak i wszystko inne, co jest niezniszczalne. Wyzywajc si w ten sposb nawzajem do walki zalewali si potokami strza. Durjodhana prowadzc za sob tysic rydwanw i dziesi tysicy koni otoczy Somadatt udzielajc mu wsparcia. Z pomoc przyby mu rwnie akuni razem ze swymi brami, synami i wnukami prowadzc za sob sto tysicy koni. Na pomoc Satjaki na czele swej dywizji ruszy Dhrisztadjumna. Dwie przeciwstawne siy zderzyy si ze sob ponownie jak dwa targane burz oceany. W pewnym momencie Somadatta bolenie zraniony przez celne strzay Satjaki straci na chwil zmysy osuwajc si na dno swego rydwanu i jego wonica szybko wywiz go poza zasig strza. Rozgniewany tym Drona ruszy wciekle przeciw Satjaki chcc go zabi. W tym samym czasie na pomoc Satjaki ruszy Judhiszthira prowadzc za sob liczne oddziay. Rozpocza si przeraliwa bitwa Pandaww z ich nauczycielem. Drona zasypa onierzy Pandaww chmur strza ranic wielu z nich i pod naciskiem jego strza zaczli ucieka. Widzc to Arduna ruszy przeciw Dronie dodajc im ducha i skaniajc ich do powrotu, lecz wcieky Drona zmusi ich ponownie do ucieczki. Arduna i Bhima nie dawali jednak za wygran. Podobnie Satjaki i Dhrisztadjumna. Inni onierze widzc ich odwag ponownie ruszyli do walki z wrogiem. 3. Awatthaman walczy z rakszas Ghatotkak wzmocnionym dziki nocy i czyni pogrom w armiach rakszasw i Pandaww Sandaja kontynuowa: O krlu, Awatthaman na wspomnienie mierci Bhurirawasa i widzc jego zabjc Satjaki zawrza strasznym gniewem i ruszy przeciw niemu ze wzniesionym ukiem. Nie zdoa jednak do niego dotrze, gdy zosta zaatakowany przez gigantycznego rakszas Ghatotkak, syna Bhimy i demonki Hidimby, ktry pdzi na swym przeraliwym olbrzymim pojedzie z czarnego elaza pokrytym niedwiedzi skr i wyposaonym we wszelk maszyneri, ktry poruszajc si na swych omiu koach grzmia jak chmury burzowe. Pojazd ten nie by zaprzony do adnych zwierzt pocigowych i sam swym wygldem przypomina sonia. By ozdobiony wntrznociami rnych zwierzt, krwisto-czerwonymi flagami i proporcem z wizerunkiem dziko wrzeszczcych spw z rozpostartymi skrzydami. Ghatotkaka prowadzi za sob ca armi gronie wygldajcych rakszasw trzymajcych w doniach lance, maczugi, skay i wyrwane drzewa. Widok Ghatotkaki ze wzniesion broni wirujc w jego doni i
362
Mikoajewska
Mahabharata
jego armii wzbudzi we wrogu straszliwy lk. Ghatotkaka przypomina poruszajc si gr w jej przeraliwym aspekcie. Z gow ozdobion diademem, dzik twarz, potwornymi kami, uszami ostrymi jak strzay, szerokimi komi policzkowymi, sterczcymi wosami, przeraliwymi oczami, zapadym brzuchem, przepastnymi, buchajcymi ogniem szeroko otwartymi ustami wzbudza lk samym swym wygldem, a swym wrzaskiem wywoywa panik wrd zwierzt i ludzi. Rakszasowie wzmocnieni dziki nocy zaczli zasypywa onierzy twych synw deszczem gazw, elaznych k, lanc i wczni. Pod ich naporem zaczli ucieka. Jednake bramin Drona mimo otrzymanych ran pozosta na miejscu i swymi strzaami zniszczy iluzj stworzon przez Ghatotkak. Wcieky z powodu utraty swej iluzji Ghatotkaka wspierany przez swego syna Andanaparwana zbliy si do Awatthamana i przeszy go swoimi ostrzami, ktre zbroczone jego krwi zaryy si w ziemi. Awatthaman w rewanu przeszy go dziesicioma strzaami. Bolenie zraniony Ghatotkaka uchwyci w do potne koo ozdobione zotem i drogimi kamieniami o brzegu ostrym jak brzytwa i tysicu szprych i wyrzuci je w kierunku Awatthamana, lecz on rozbi je na drobne kawaki, ktre opady na ziemi jak utracona nadzieja. Rozgniewany rakszasa przykry Awatthamana swymi strzaami tak jak demon Rahu zaciemnia soce. W tym samym czasie syn rakszasy Andanaparwan zatrzyma nowe strumienie strza syna Drony tak jak gra zatrzymuje wiatr i zala go deszczem swych ostrzy. Awatthaman wyglda jak gra Meru przykryta potokami monsunu. Potny jak Rudra zapon strasznym gniewem. Sw jedn celn strza obci proporzec na rydwanie Andanaparwana, dwiema innymi zabi jego dwch wonicw, a nastpnymi zama jego uk i zabi jego konie. Syn Ghatotkaki uchwyci buat ozdobiony zotymi gwiazdami, lecz Awatthaman natychmiast go zniszczy. Nastpnie uchwyci sw maczug i krcc ni w powietrzu rzuci w kierunku syna Drony, ktry natychmiast zniszczy j swymi strzaami. Wznis si w gr dziko ryczc i wyrywajc z ziemi drzewa rzuca nimi w syna Drony. Awatthaman niszczy je swymi strzaami, i gdy rakszasa ubrany w sw elazn zbroj zeskoczy na swj ozdobiony zotem rydwan wygldajc jak pikne wzgrze na powierzchni ziemi, sw celn strza uci mu gow. Ghatotkaka widzc mier swego syna zawoa: O synu Drony, nie ujdziesz mi dzi z yciem! Awatthaman odpowiedzia: O synu Bhimy, zaprzestamy walki. Nie powinienem bowiem z tob walczy, bo jeste dla mnie jak syn. Nie ywi do ciebie adnej
Ksiga VII
Opowie 86
363
urazy, jednake gdy si rozgniewam, mog ci zabi, bo ten kogo opanowa gniew potrafi zabi nawet sw wasn ja. Ghatotkaka z oczami czerwonymi z gniewu zawoa: O synu Drony, czyby uwaa mnie za tchrza lub za kogo z gminu, e mwisz do mnie w ten sposb i odmawiasz mi walki? Jestem synem Bhimy, ktry jest ozdob rasy Kurw. Jestem synem Pandawy, ktry nigdy nie ucieka przed walk. Jestem te krlem rakszasw rwnie potnym jak dziesiciogowy Rawana. Nie ujdziesz mi dzi z yciem! Ghatotkaka zasypa syna Drony deszczem strza o wielkiej mocy, lecz on natychmiast zniszczy je swymi celnymi ostrzami. Iskry sypice si ze zderzajcych si strza i innej broni rozbyskiway si na nocnym niebie jak robaczki witojaskie. Ghatotkaka dziki swej mocy stwarzania iluzji uczyni si niewidocznym. Nastpnie przybra form wielkiej skalistej gry o szczycie poronitym drzewami, z ktrej wypyway niczym rzeka strumienie wczni, oszczepw, mieczy i maczug. Na jej widok Awatthaman nawet si nie poruszy i wypowiadajc odpowiednie mantry przywoa sw niebiask bro Wadr o mocy pioruna i zniszczy ni stworzon przez rakszas iluzj. Ghatotkaka przybrawszy form chmur ozdobionych tcz pokrywajcych nieboskon zarzuci syna Drony lawin kamieni i ska. Awatthaman jednake szybko zniszczy rwnie t iluzj przy pomocy swej niebiaskiej broni Wajawja i pokrywajc swymi strzaami wszystkie punkty przestrzeni zabi nimi sto tysicy wojownikw na rydwanach. Nieustraszony Ghatotkaka z napitym ukiem nie zaprzestawa ataku wspomagany przez ogromn liczb rakszasw o przeraliwych gowach i karkach, ktrzy bdc sami jak rozjuszone sonie o ogromnej sile, jechali na soniach, koniach lub rydwanach. Ubrani byli w rne rodzaje zbroi i uzbrojeni w rne rodzaje broni. Ich straszliwe twarze wykrzywiaa wcieko. Ich potga rwnaa si sile Indry. Widok rakszasw wzbudzi w Durjodhanie niepokj. Widzc to Awatthaman zawoa: O Durjodhana, uspokj swych onierzy i razem ze swymi brami wycofaj si z walki z rakszasami. Ja sam ich pokonam. Durjodhana rzek: O synu Drony, twj szacunek dla nas i twe serce s wielkie. Zwracajc si do akuniego rzek: O akuni, Arduna i jego bracia walcz z setk tysicy wojownikw na rydwanach. Poprowad nastpne szedziesit tysicy wojownikw na rydwanach i szedziesit tysicy piechurw do walki z nimi. Zabij Judhiszthir, Bhim, Nakul i Sahadew osabionych ju i poranionych przez celne strzay Awatthamana. Na tobie opieram moj wiar w zwycistwo. Zabij ich tak jak bg wojny Skanda zabi asurw.
364
Mikoajewska
Mahabharata
Tymczasem Awatthaman walczy dalej z rakszasami, ktrych siy wzmacniaa noc. Ghatotkaka uderzy go w pier dziesicioma strzaami niszczcymi jak ogie. Od ich uderzenia Awatthaman zadra jak potne drzewo od uderzenia pioruna. Widzc to Ghatotkaka sw strza o szerokim ostrzu zama jego uk. Awatthaman uchwyci jednak szybko nowy uk i zasypa olbrzymiego rakszas sigajcego nieba i jego oddziay gradem swych strza konsumujc ich nimi tak jak Agni konsumuje swymi ognistymi jzykami wszystkie ywe istoty na koniec eonu. Wyci w pie ca armi (Akszauhini) rakszasw i olepiajc ich swym blaskiem by jak iwa palcy miasto demonw Tripura. Doprowadzeni tym do wciekoci pozostali jeszcze przy yciu rakszasowie o ogromnych twarzach, dugich jzykach, potnych kach i rozdziawionych ustach ponowili atak. Dziko ryczc zasypali syna Drony rnego rodzaju broni. Cho widok ten wzbudzi niepokj w sercach twych synw, Awatthaman nawet nie drgn i wypowiadajc odpowiednie mantry niszczy zasypujc go bro swymi ostrzami o mocy pioruna i zabija rakszasw strzaami o zotych lotkach. Pozostali przy yciu z wciekoci ponawiali przeciw niemu atak, lecz on spala ich swymi ognistymi strzaami. Olbrzymi Ghatotkaka rzucajc wcieke spojrzenia i zagryzajc usta ruszy przeciw synowi Drony swym przeraliwym pojazdem chcc zmierzy si z nim w pojedynku. Krcc w powietrzu elazn maczug ozdobion omioma dzwoneczkami wyrzuci j w jego kierunku gono ryczc. Awatthaman zeskoczywszy ze swego rydwanu na ziemi odrzuci swj uk, zapa t przeraliw maczug i wyrzuci j z powrotem w kierunku rakszasy, ktry widzc jej lot szybko zeskoczy ze swego pojazdu na ziemi. Straszliwa maczuga opada na jego pojazd spalajc go na popi i przebia si a do rodka ziemi. Wyczyn Awatthamana zosta nagrodzony wielkim aplauzem. Ghatotkaka przesiad si szybko na rydwan Dhrisztadjumny i uchwyciwszy straszliwy uk, grony jak uk Indry, zasypa syna Drony gradem strza. Awatthaman w odpowiedzi uderzy go w pier licznymi strzaami ze zotymi lotkami i zasypa ich rydwan tysicem swych ostrzy. Ghatotkaka i Dhrisztadjumna niszczyli je w locie swymi strzaami. Bhima prowadzc za sob tysic rydwanw, trzy setki soni i sze tysicy kawalerii ruszy na pomoc swemu synowi zalewajc Awatthamana potokami strza. Zawsze prawy Awatthaman wykazujc si niezwyk odwag i brakiem zmczenia w jednym mgnieniu oka pooy trupem setki wojownikw i zwierzt. miertelnie zranione jego strzaami sonie paday na ziemi
Ksiga VII
Opowie 86
365
wygldajc jak oberwane szczyty gr poruszajc w konwulsjach swymi trbami wygldajcymi jak rozwcieczone we. Awatthaman w swej niepohamowanej furii nie zaprzestawa wypuszczania ze swego uku potokw strza ranic nimi wszystkich Pandaww cznie z Bhim wspierajcych Ghatotkak. Swymi przeraliwymi strzaami zabi siedmiu synw krla Drupady oraz synw Kuntibhody. Nastpnie po zabiciu rutajusa i Satrundaji, naoy na swj uk przeraliw strza i wypuci j w kierunku Ghatotkaki. To potne ostrze przeszyo pier rakszasy i zakopao si w ziemi. Gboko zraniony Ghatotkaka upad na dno rydwanu Dhrisztadjumny, ktry wywiz go szybko poza zasig strza. Tymczasem Awatthaman po zmuszeniu wroga do ucieczki zarycza jak lew, podczas gdy Sidhowie, gandharwowie, ptaki, nagowie, pisaki, Ojcowie, kruki, misoercy, duchy, apsary i niebianie wychwalali jego potg. 4. Pandawowie czyni spustoszenie w szeregach Kauraww Sandaja kontynuowa: O krlu, Pandawowie rozaleni stratami w swych szeregach spowodowanymi przez Awatthamana ruszyli ponownie do ataku na wroga. Somadatta dorwnujcy swymi zaletami krlowi Jajati, zbliy si ponownie do Satjaki i zasypa go gradem swych strza chcc pomci mier swego syna Bhurirawasa. Bhima wspierajc Satjaki zala Somadatt potokiem strza, na co on odpowiedzia gstym deszczem swych ostrzy ranic go. Satjaki uderzy Somadatt swymi dziesicioma ostrymi strzaami o mocy pioruna i ponownie trafi go siedmioma. Nastpnie uderzy go w pier strza ze zotymi lotkami podczas gdy Bhima w tym samym czasie uderzy go w gow straszliw broni Parigh pozbawiajc go przytomnoci. Widzc Somadatt w takim stanie, jego ojciec Walhika zbliy si do Satjaki i Bhimy i zasypa ich gradem strza. W wielkim gniewie wyrzuci w kierunku Bhimy wczni uderzajc go w pier. Bhima zachwia si i straci przytomno opadajc na dno rydwanu. Szybko jednak wrci do zmysw i uchwyciwszy sw potn maczug wyrzuci j w kierunku Walhiki ucinajc mu gow. Brat jego pradziadka amtanu upad na ziemi jak drzewo trafione przez piorun. Twoich dziesiciu synw widzc mier tego herosa zalali Bhim deszczem strza. Bhima naoy na swj uk miertelne strzay i mierzc starannie w kadego z nich pozbawi ich ycia i nastpnie przykry paszczem swych strza ulubionego syna Karny. Brat Kary Wrikaratha chcc go broni uderzy Bhim swymi strzaami. Wcieky Bhima rewanujc si sw celn strza
366
Mikoajewska
Mahabharata
pozbawi go ycia i nie zaprzestajc wysyania swych strza zabi siedmiu braci akuniego. Zaraz potem zabi jego dalszych piciu braci, gdy ruszyli przeciw niemu szukajc zemsty. Tymczasem krl Judhiszthira na czele swych oddziaw dziesitkowa szeregi twych synw pokrywajc ziemi setkami martwych cia i rzek krwi. Drona ponaglany przez twych synw przykry Judhiszthir paszczem strza i nastpnie wypowiadajc odpowiednie mantry wysa przeciw niemu sw bosk bro Wajawj, lecz Judhiszthira zneutralizowa j szybko przy pomocy swej wasnej niebiaskiej broni. Drona doprowadzony tym do wciekoci wysya przeciw niemu inne rodzaje boskiej broni, ktre byy w jego posiadaniu, lecz Judhiszthira zniszczy je wszystkie wasn broni. Drona przywoa niebiask bro Aindr i Pradapati, lecz Judhiszthira zneutralizowa j przywoujc sw bro Mahendr. Rozgniewany Drona przywoa bro Brahmy przeraajc tym wszystkie ywe istoty, lecz Krl Prawa zneutralizowa j swoj wasn broni Brahmy. Ich pojedynek wywoywa powszechny aplauz. Drona widzc, e nie moe pokona Judhiszthiry skierowa sw bosk bro Wajawj przeciw oddziaom krla Drupady. Dziesitkowani przez t bro Pacalowie zaczli w panice ucieka. Arduna i Bhima prbujc ich zatrzyma zostali zaatakowani przez ogromne siy twych synw prowadzone przez Awatthamana. Bhima walczc po prawej stronie, a Arduna po lewej stawili im zacieky opr. Na pomoc im ruszyy oddziay Kaikejw, rindajw, Pacalw i Matsjw. W kocu militarne siy twych synw dziesitkowane przez siy Pandaww i pokonane przez noc i senno zaczy si zaamywa i ucieka. Drona i jego syn mimo usilnych stara nie mogli ich zatrzyma. 5. Satjaki zabija Somadatt, ojca Bhurirawasa Sandaja kontynuowa: O krlu, tymczasem Satjaki dostrzeg ponownie ojca Bhurirawasa, Somadatt, potrzsajcego swym potnym ukiem i rzek do swego wonicy: O Suta, prowad konie w kierunku Somadatty. Nie zaprzestan dzi walki, zanim go nie zabij. Somadatta widzc zbliajcego si do niego Satjaki ruszy mu naprzeciw przykrywajc go chmur strza. Satjaki odpowiedzia deszczem swych ostrzy. Nie przerywajc walki ranili si nawzajem dziesitkami strza. Zalani krwi ze swych ran rzucali na siebie wcieke spojrzenia. Ze strzaami tkwicymi w ich ciaach wygldali jak dwa jeozwierze. Poprzebijani strzaami ze
Ksiga VII
Opowie 86
367
zotymi lotkami wygldali jak dwa potne drzewa pokryte wietlikami lub jak dwa wcieke sonie ozdobione pochodniami. Somadatta naoywszy na swj uk strza o gowicy w ksztacie pksiyca zniszczy ni uk Satjaki i wypuszczajc swe nastpne strzay z ogromn prdkoci przeszy go najpierw dwudziestoma picioma, a potem jeszcze dziesicioma strzaami. Satjaki uchwyci nowy uk i z wciekoci przeszy Somadatt picioma ostrzami, po czy miejc si dziko uci jego zoty proporzec. Rozgniewany Somadatta w rewanu przeszy Satjaki dwudziestoma picioma strzaami. Satjaki w odpowiedzi zama jego uk i przeszy go setk celnych strza ze zotymi lotkami. Somadatta uchwyci nowy uk i zasypa Satjaki gradem strza. Bhima wspierajc Satjaki uderzy Somadatt dziesicioma strzaami, a Somadatta w rewanu uderzy go swymi licznymi ostrzami. Satjaki doprowadzony do wciekoci wycelowa w pier Somadatty sw straszliw bro Parigh wyposaon w zot maczug i gron jak piorun, jednake Somadatta zama j na poow przy pomocy swej broni. Satjaki w rewanu sw strza o szerokim ostrzu zniszczy uk Somadatty, picioma strzaami zerwa skrzane ochraniacze z jego doni i czterema ostrzami zabi jego cztery ogiery. Nastpnie miejc si dziko sw prost strza uci gow jego wonicy. W kocu naoy na ciciw swego uku straszliwe ostrze o przeraliwym blasku, zaopatrzone w zote lotki, naostrzone na kamieniu i nasycone tuszczem. Lecc w kierunku Somadatty z prdkoci sokoa uderzyo go z ogromn si w pier pozbawiajc go ycia.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Ghatotkacha-Vadha Parva, Section CLII-CLVI.
368
Mikoajewska
Mahabharata
Opowie 87 Karna traci oszczep Indry przeznaczony dla Arduny zabijajc nim Ghatotkak
1. Krypa krytykuje pych Karny, na ktrego obietnicy zabicia Arduny Durjodhana opiera sw wiar w zwycistwo; 2. Awatthaman dowodzi, e jego uczucie do Pandaww nie ma wpywu na jako jego walki na rzecz Durjodhany, cho jest on ucielenieniem grzechu; 3. W rodku nocy wrogie armie ponownie formuj swe szeregi i kontynuuj walk przy wietle pochodni; 4. Kryszna powstrzymuje Ardun od walki z Karn ze wzgldu na to, e posiada on cigle oszczep Indry i wysya przeciw niemu rakszas Ghatotkak; 5. Karna zabija Ghatotkak oszczepem Indry tracc sw bro, ktr zdoby, aby zabi Ardun; 6. Gdy Pandawowie opakuj mier Ghatotkaki, Kryszna cieszy si, e Karna straci oszczep, ktrym mg zabi Ardun; 7. Kryszna ujawnia si jako ten, ktry dziki swym sprytnym posuniciom powoduje mier wojownikw, ktrzy inaczej byliby nie do pokonania; 8. Wjasa ucisza al i gniew Judhiszthiry wyjaniajc, e mier Ghatotkaki jest ofiar na rzecz jego zwycistwa.
Kryszna rzek: O Arduna, Karna, ktry przybra sw przeraliw form walczy jak sam krl bogw Indra. Nikt nie potrafi stawi mu czoa poza tob i rakszas Ghatotkak. Nie nadszed jednak jeszcze waciwy czas na to, aby podj z nim walk na mier i ycie. Ognisty oszczep, ktry otrzyma od Indry w zamian za swe zote kolczyki i zbroj, jest cigle w jego posiadaniu. Niech syn Bhimy, Ghatotkaka, ktry zawsze ma na uwadze twe dobro i jest wyposaony w niebiask bro i odwag rwn niebianom, podejmie z nim walk. (Mahbharta, Drona Parva, Section CLXXIII) 1. Krypa krytykuje pych Karny, na ktrego obietnicy zabicia Arduny Durjodhana opiera sw wiar w zwycistwo Sandaja kontynuowa swe opowiadanie o walkach na polach Kurukszetry, ktrych po mierci krla Dajadrathy nie przerwaa nawet noc: O krlu, twj syn Durjodhana przygnbiony ucieczk swej armii pod naporem wroga zbliy si do Karny i rzek: O Karna, jeste znany ze swego oddania mi i przyjani. Prosz ci, ratuj moich wojownikw atakowanych ze wszystkich stron przez wojska Pandaww syczce jak jadowite we i wrzeszczce z radoci z powodu dokonanej w naszych armiach rzezi. Karna rzek: O krlu, dopki yj, nie masz powodu do niepokoju. Arduna jest wrd Pandaww najpotniejszym wojownikiem. Zabij go zapewniajc ci zwycistwo. Nawet sam Kryszna nie zdoa uratowa go przede mn. Rzuc w niego
Ksiga VII
Opowie 87
369
niezawodnym oszczepem wykonanym przez samego Indr. A gdy Arduna zginie, jego bracia albo si tobie podporzdkuj, albo ponownie udadz si na wygnanie do lasu. Pokonam Pandaww i oddam ci we wadanie ca ziemi. Bramin Krypa suchajc jego sw rzek z ironi: O Karna, c za prna mowa! Gdyby same sowa wystarczyy do zwycistwa, Durjodhana majc ciebie mgby ju dawno uwaa, e wygra t wojn. Chepisz si przed nim sw dzielnoci, ale jako nie wida obiecanych przez ciebie rezultatw. Wielokrotnie walczye z Pandawami i za kadym razem to oni ciebie, a nie ty ich pokonae. Przypomnij sobie wojn z gandharwami. Ty sam pierwszy ucieke z pola bitewnego pozwalajc na to, aby Durjodhana dosta si do niewoli. Przypomnij te sobie bitw o krowy krla Wiraty, gdy Arduna w pojedynk pokona nas wszystkich razem z nasz ca armi. Nie potrafisz pokona Pandaww, ktrzy maj Kryszn za swego przewodnika. Obowizkiem kadego prawego czowieka jest odwane dziaanie bez przechwalania si. Walcz wic zamiast si przechwala. Wypowiadajc swe pogrki jeste jak grzmica chmura monsunowa niezdolna do wyprodukowania deszczu. Grzmisz, gdy Arduna jest daleko od ciebie, a gdy zblia si na odlego strza, milkniesz. Wojownik zdobywa saw si swych ramion, a nie si swej mowy. Arduna walczy o ni swymi strzaami, a ty chcesz j zdoby prnym gadaniem. Kt zdoa pokona Ardun, ktry sw walk zadowoli samego iw? Wyszydzany w ten sposb Karna rzek: O braminie, prawdziwi herosi, ktrzy bior na swe barki ogromny ciar pokonania wroga, zawsze grzmi w swej mowie jak chmura burzowa. Nie widz w tym nic zego. Gdy s zdecydowani w swym umyle na podjcie tego ciaru, sam los pomoe im w realizacji ich celu. Pragnc w gbi serca unie ten ciar, sw mow umacniam moje zdecydowanie. Jaki sens miaaby podobna mowa po zabiciu Pandaww? Prawdziwi herosi nie wygaszaj takich mw bezowocnie. Ich grzmice sowa wyraaj si ich determinacji i wiadomo wasnej potgi. Moja mowa ukazuje moje zdecydowanie i ju wkrtce zobaczysz jej owoc! Zabijajc Ardun, Kryszn i Satjaki oddam ca ziemi we wadanie Durjodhany! Bramin Krypa odpowiedzia: O Karna, twoja grzmica mowa pokazuje jedynie twoje myli, a nie uczynki. W swych sowach zawsze obniasz warto Arduny, Kryszny i Krla Prawa. Tymczasem t wojn wygra ten, kto ma ich po swej stronie. Arduny z Kryszn nikt nie potrafi w walce pokona, a syn boga Prawa Judhiszthira, ktry nigdy nie kamie, zdoby samokontrol, jest oddany braminom, oddaje cze Ojcom i bogom i z powi-
370
Mikoajewska
Mahabharata
ceniem kroczy drog Prawdy i uczciwoci. Wyposaony w rozumienie jest zawsze uprzejmy. Ponadto podobnie jak jego bracia zdoby umiejtno walki przy pomocy rnego rodzaju broni. Pandawowie podporzdkowuj si zasadzie starszestwa i krocz drog sprawiedliwych. S wyposaeni w waleczno Indry i maj po swej stronie licznych wielkich wojownikw. Ich nie mona zniszczy. To oni potrafi zniszczy cay wszechwiat. Gdy Krl Prawa wybuchnie gniewem, potrafi spali cay wiat samym swym wzrokiem. Jak moesz mie nadziej, e ich zniszczysz? To pycha przez ciebie przemawia. Zawsze rywalizowae z Ardun i chciae mu pokaza, e jeste mu rwny i e zdoasz go pokona. Karna rzek: O braminie, wszystko, co mwisz, jest prawd. Pandawowie s wyposaeni w wiele cnt i nie potrafi ich pokona bogowie, dajtjowie, czy rakszasowie. Ja sam jednake jestem w posiadaniu oszczepu, ktry otrzymaem od Indry w zamian za moje zote kolczyki i zbroj, ktrym zdoam zabi Ardun. Nic nie potrafi anihilowa jego mocy. Bez Arduny jego bracia nie potrafi zdoby wadzy nad caym wiatem i wszyscy zgin. Na tym wiecie dziki waciwej strategii mona osign wszystko. Wiedzc o tym wypowiadam moje sowa, ktre bierzesz za pych. Obraasz mnie, bo darzysz mioci Pandaww i bdc ju stary nie moesz sprosta wymogom bitwy. Jak bdziesz czyni tak dalej, utn ci moim mieczem jzyk! Sw mow chcesz osabi ducha Kauraww. Przegrana i zwycistwo zale od losu i dlatego ignoruj mno Pandaww mwic o moich zamiarach. To wyrokiem losu po obu stronach zgino ju tak wielu wspaniaych wojownikw o wielkiej odwadze i liczba walczcych po obu stronach radykalnie maleje. Dla dobra Durjodhany bd walczy z Pandawami z caych mych si i uczyni wszystko, co w mej mocy, cho wiem e zwycistwo jest wyrokiem losu. Syn Drony Awatthaman syszc te obraliwe sowa Karny wypowiedziane pod adresem jego wuja Krypy, uchwyci swj buat i nie zwaajc na obecno krla Kurw Durjodhany zbliy si do Karny jak lew atakujcy sonia. Zawoa: O ajdacka duszo o niegodziwym rozumowaniu, zaraz obetn ci gow. Bramin Krypa mwi o rzeczywistych cnotach Arduny. Ty sam w swej pysze i zuchwalstwie wychwalajc sw mno pomniejszasz potg innych wielkich wojownikw. Gdzie bya twoja odwaga i twoja bro, gdy Arduna na twych oczach zabija krla Dajadrath? To twoja prno rodzi w tobie nadziej, e zdoasz pokona tego, kto sw walk zadowoli iw i pokona asurw oraz Indr majc jedynie Kryszn za swego sprzymierzeca.
Ksiga VII
Opowie 87
371
Durjodhana i bramin Krypa prbowali go zatrzyma, gdy ruszy w kierunku Karny chcc zrealizowa sw grob. Wzburzony Karna zawoa: O Durjodhana, nie prbuj zatrzymywa tego nikczemnego bramina. Niech walczy si ze mn i pozna moj potg. Awatthaman krzykn: O nikczemniku, wybacz ci twe zachowanie. Arduna ju wkrtce zdawi twoj pych. Durjodhana rzek: O Awatthaman, uwolnij si od swego gniewu. Bdc braminem powiniene umie wybacza. Zarwno ty sam jak i Karna wzilicie na swe barki ogromny ciar. Oddziay Pandaww atakuj nas ponownie mimo ciemnoci nocy. Powrmy wic do walki z naszym wrogiem, ktry wyzywa nas wszystkich. Awatthaman stumi swj gniew wybaczajc Karnie. Krypa o agodnym usposobieniu wybaczy mu rwnie mwic: O Karna, wybaczamy ci, lecz wkrtce Arduna pozbawi ci twej pychy. Tymczasem armie Pandaww z przeraliwym wrzaskiem przy akompaniamencie bbnw i konch zaatakoway ponownie Kauraww i rozpocza si zacieka bitwa. Niektrzy widzc Karn woali: O niegodziwcze, walcz z nami! Inni krzyczeli: Zabijmy tego syna krlewskiego wonicy. To on jest u korzeni dziejcego si za. Krzyczc zalewali go potokami strza. Karna odpowiada chmurami swych ostrzy wysyanymi we wszystkich kierunkach niszczc strzay wroga i znaczc swym imieniem ich zaprzgi, baldachimy, rydwany i konie. Pozbawia te ycia wiele koni, soni i ich jedcw. Pod naporem jego strza buczuczni krlowie zaczli traci sw zimn krew i koncentracj. Durjodhana peen podziwu dla heroizmu Karny zbliy si do Awatthamana i rzek: O synu Drony, popatrz na Karn, ktry dziesitkuje wroga jak bg wojny Karttikeja. Ruszmy mu na pomoc, bo widz, e Arduna wspierany przez Pacalw przygotowuje si do ataku. Posuszni swemu krlowi Krypa, Awatthaman, Kritawarman i alja ruszyli Karnie na pomoc. Karna widzc zbliajcego si ku niemu Ardun wyruszy mu bez lku naprzeciw. Zasypali si nawzajem gradem strza. Arduna peen podziwu dla determinacji i mstwa Karny sw celn strza zniszczy jego uk. Innymi strzaami o szerokim ostrzu zabi jego konie i uci gow jego wonicy. Nastpnymi czterema strzaami uderzy Karn. Karna zeskoczy szybko ze swego bezuytecznego rydwanu i przesiad si na rydwan Krypy. Na ten widok onierze twych synw rzucili si do ucieczki. Durjodhana chcc ich zatrzyma zawoa: O herosi, nie uciekajcie i powrcie do walki! Uwolnijcie swe serca od lku przez Ardun. Sam rusz do walki z nim i zabij go razem ze wspomagajcymi go Pacalami! Dzi jeszcze pozna moj potg.
372
Mikoajewska
Mahabharata
2. Awatthaman dowodzi, e jego uczucie do Pandaww nie ma wpywu na jako jego walki na rzecz Durjodhany, cho jest on ucielenieniem grzechu Bramin Krypa widzc, e Durjodhana unoszc si gniewem skierowa swe konie ku Ardunie, podjecha do syna Drony i rzek: O Awatthaman, Durjodhana straci z gniewu rozsdek. Chcc sam walczy z Ardun jest jak ma lecca w kierunku ognia. Nie pozwl mu na to. Ma on szans na pozostawanie przy yciu jedynie dopty, dopki nie zachce walczy z Ardun. Zatrzymaj go, zanim Arduna skonsumuje go ogniem swych strza. Dopki my yjemy, nie wypada, aby krl Kurw sam angaowa si w walk, jakby nie byo nikogo, kto byby zdolny do walki w jego imieniu. Awatthaman zbliywszy si do Durjodhany rzek: O krlu, nie powiniene sam angaowa si w walk, dopki ja yj. Zatrzymaj si i pozwl mi walczy z Ardun. Durjodhana odpowiedzia: O braminie, biada mojej zawistnej jani, bo to z jej powodu moi przyjaciele, ktrzy chc mnie zadowoli, trac ycie i pograj si w aobie. Twj ojciec zawsze ochrania Pandaww i ty sam rwnie z powodu swego uczucia dla nich nie walczysz z ca sw moc. Potrafisz przecie walczy jak sam iwa i nawet bogowie i demony nie s w stanie obroni si przed twoj broni. Narodzie si z zadaniem zniszczenia Pacalw. Zniszcz wic moich wrogw. Zabij Pacalw i ich sprzymierzecw. Pokonaj rwnie Somakw i ochranianych przez Ardun Kaikejw. Innych my sami zabijemy pod twoj ochron. Zniszcz ich wszystkich wspomagany przez sw niebiask energi. Awatthaman rzek: O Durjodhana, to prawda, e zarwno mj ojciec jak i ja sam darzymy Pandaww uczuciem, ktre oni odwzajemniaj. Jednake, gdy spotykamy si na polu bitewnym jako wrogowie walczymy ze sob z ca nasz moc nie troszczc si o nasze ycie. Tak nam nakazuje Prawo wojownika. Gdybymy nie stawiali Pandawom godnego naszej mocy oporu, zniszczyliby nas w mgnieniu oka, i rwnie szybko my zniszczylibymy ich, gdyby nie opierali si nam z caej swej mocy. Ta wojna trwa tak dugo wanie dlatego, e podajc wiernie ciek wyznaczon nam przez naszych ojcw walczymy ze sob najlepiej jak potrafimy. Ich energia natrafiajc na nasz kontr-energi anihiluje si i w ten to sposb walczc ze sob z ca moc bdziemy si nawzajem zabija bez osigania zwycistwa, a wszyscy zginiemy. Dopki Pandawowie bd pozostawa przy yciu, dopty
Ksiga VII
Opowie 87
373
zwycistwo bdzie wymyka si nam z rk. Podobnie Pandawowie nie zdoaj nas pokona, dopki yjemy. Podejrzewasz nas o trzymanie ich strony i obwiniasz nas o swoj przegran dlatego, e sam jeste zawistny, skonny do oszustwa, chepliwy i podejrzliwy i mylisz, e my jestemy tacy sami. To ty jeste niegodziw i grzeszn dusz, samym ucielenieniem grzechu. Wtpisz w nasz uczciwo i podejrzewasz nas, bo przypisujesz nam swe wasne mierne i grzeszne myli. Moje myli s czyste i walcz z caej mej mocy w twej sprawie nie troszczc si o wasne ycie. Jeszcze dzi Judhiszthira patrzc na moje mstwo pomyli, e wypeniam sob cay wiat i widzc jak zabijam Pacalw i Somakw pogry si w aobie. Zabij kadego, kto si do mnie zbliy. Nikomu nie uda si uj z yciem. Awatthaman ruszy do walki z onierzami Pandaww, ktrzy zasypali go gradem strza. Niszczy ich strzay jeszcze w powietrzu i na oczach Dhrisztadjumny i Pandaww swymi celnymi ostrzami pozbawi ycia dziesiciu walecznych wojownikw zmuszajc wrogie armie do ucieczki. Jednake Dhrisztadjumna razem z setk wojownikw na rydwanach, ktrzy nigdy nie uciekaj przed walk, pozosta na polu bitewnym i kierujc przeciw niemu swe strzay zawoa: O niemdry synu Drony, nie ciesz si z tego, e udao ci si zabi kilku zwykych wojownikw. Jeeli masz do odwagi, sta do walki ze mn. Mwic to zala go nieprzerwanym strumieniem ostrych i straszliwych strza zdolnych do pozbawienia ycia. Rozgniewany i gboko zraniony Awatthaman przykry go w rewanu gstymi chmurami swych ostrzy. Dhrisztadjumna zawoa: O braminie, narodziem si z zadaniem zabicia twego ojca Drony i nie zabij ci dzisiaj tylko dlatego, e musz najpierw wypeni moje zadanie. Po jego mierci jednake nie uciekniesz przede mn z yciem. Bramin, ktry porzuci sw bramisk praktyk i zachowuje si jak wojownik, moe zosta zabity przez innego wojownika bez groby grzechu. Obraany w ten sposb Awatthaman rzuci mu wcieke spojrzenie i syczc jak jadowity w zala go deszczem strza. Dhrisztadjumna nawet nie drgn pod ich naporem bazujc na swej energii i odpowiedzia gradem strza. Nie mogc nawzajem znie swego widoku nie ustawali w walce przykrywajc si nawzajem paszczem swych strza i stawiajc na jedn szal swe ycie. Zgromadzeni na nieboskonie niebianie jak i obserwujcy ich onierze nagradzali ich gonym aplauzem, dciem w konchy, uderzaniem w tysice bbnw i gr na innych muzycznych instrumentach. W kocu Awatthaman zniszczy swymi strzaami uk swego przeciwnika, obci jego proporzec i baldachim, zabi jego
374
Mikoajewska
Mahabharata
konie i wonic pozbawiajc go w ten sposb rydwanu. Rwnoczenie zasypa oddziay Pacalw setkami strza i zabi ich ogromn liczb. Ci, co pozostali przy yciu rzucili si do ucieczki. Po skonsumowaniu tak ogromnej iloci ywych istot i witany aplauzem przez Kauraww wyglda rwnie wspaniale jak Indra po pokonaniu asurw. Judhiszthira i Bhima widzc pogrom wrd Pacalw uczyniony przez syna Drony otoczyli go ze wszystkich stron. Na pomoc Awatthamanowi pospieszy ze swymi oddziaami twj syn Durjodhana. Wywizaa si midzy nimi zacita walka, w ktrej Pandawowie dziesitkowali szeregi Kauraww. Do walki ruszy rwnie na czele swych oddziaw bramin Drona dziesitkujc Pacalw, ktrzy nie mogc wytrzyma jego naporu prbowali ucieka. Arduna z Bhim zdoali ich zatrzyma i wspierani przez potn si wojownikw na rydwanach przystpili do ataku na Dron. Arduna atakowa go z lewej, podczas gdy Bhima z prawej strony. Wkrtce pod naciskiem Pandaww szeregi twych synw zaamay si i zaczy ucieka. Durjodhana i Drona mimo swych wysikw nie zdoali ich zatrzyma. W czasie, gdy Arduna i Bhima udali si w inne miejsce pola bitewnego, aby kontynuowa walk z rozproszonym wrogiem, krl Judhiszthira wzburzony gniewem kontynuowa walk z Dron zasypujc go gradem strza, na co wcieky bramin z oczami czerwonymi z gniewu odpowiedzia potokami swych ostrzy trafiajc Judhiszthir siedmioma. Judhiszthira w rewanu uderzy go picioma. Bolenie zraniony Drona uci jego proporzec i zama jego uk. Judhiszthira w mgnieniu oka uchwyci nowy uk i wypuszczajc z niego tysic strza uderzy nimi Dron, jego wonic, konie i proporzec. Uderzony jego celnymi strzaami bramin straci na chwil zmysy opadajc na dno rydwanu. Szybko jednak odzyska wiadomo i syczc z gniewu jak jadowity w przywoa sw niebiask bro Wajawj, lecz Judhiszthira zneutralizowa j szybko sw wasn broni wzmocnion mantrami i kolejnymi strzaami zniszczy uk Drony. Gdy Drona uchwyci nowy uk, Judhiszthira ponownie go zniszczy. Kryszna widzc ich walk zbliy si szybko do Judhiszthiry i rzek: O Krlu Prawa, Drona cigle prbuje wzi ci do niewoli. Zrezygnuj wic lepiej z walki z nim. Pozostaw walk z nim Dhrisztadjumnie, ktry wkrtce go zabije. Nie sdz te, e wypada ci z nim walczy. Walcz z krlem Durjodhan, a nie z braminem i swym nauczycielem. Krl powinien bowiem walczy z krlem rezygnujc z walki z tymi, ktrzy nie s krlami. Wycofaj si ze swymi oddziaami z walki z Dron i skieruj si tam, gdzie
Ksiga VII
Opowie 87
375
Arduna razem ze mn wspomagany przez Bhim i garstk wojownikw walczy z Kaurawami. Judhiszthira zamyli si przez chwil, po czym postpi zgodnie z rad Kryszny. Z gonym stukotem k swego rydwanu przemierza pole bitewne, aby walczy ze swym wrogiem obok Bhimy i Arduny, podczas gdy wcieky Drona konsumowa swymi strzaami oddziay Pacalw. 3. W rodku nocy wrogie armie ponownie formuj swe szeregi i kontynuuj walk przy wietle pochodni Sandaja kontynuowa: O krlu, mimo ciemnoci nocy bitwa trwaa nadal. Rze bya straszliwa i obie strony ponosiy ogromne straty. onierze obu stron wielokrotnie wycofywali si i powracali do walki. Ciemnoci pozbawiay ich zmysw i powodoway panik. W samym rodku nocy bramin Drona zwoa rozproszone wojska twych synw i ponownie zaj si formowaniem ich szeregw. On sam stan na stray przedniej, podczas gdy alja ustawi si na tyach, Awatthaman i akuni ustawili si po bokach. Durjodhana rozkaza piechurom, aby wzili w swe donie pochodnie i owietlali nimi ciemno. Na kadym rydwanie i soniu umieszczono pi pochodni. Pandawowie uczynili to samo. Na kadego sonia woono siedem pochodni, na kadego konia dwie, a na kady rydwan dziesi. Pochodnie rozwietliy wszystkie punkty przestrzeni. Niebianie obudzeni ich wiatem jak i wdrujce do nieba tumy zabitych onierzy gromadzili si na nieboskonie. W wietle pochodni ozdobione zotem i poyskujc broni wrogie armie uszeregowane do walki wyglday jak drugie niebo usiane gwiazdami. Judhiszthira pragnc zabi bramina Dron rozkaza swym wojskom, aby go nieprzerwanie atakoway, podczas gdy twj syn Durjodhana rozkaza swym braciom oraz Trigartom, aby go ochraniali nie dopuszczajc do niego wroga. Gdy wrogie armie zderzyy si ze sob ponownie z ogromnym hukiem, caa ziemia zdawaa si pon jak w momencie zniszczenia wszechwiata. W czasie, gdy Pandawowie z dzikim wrzaskiem atakowali Dron, wojownik Wrisznich Kritawarman, ktry broni k jego rydwanu, dostrzegszy Judhiszthir skierowa ku niemu swe konie. Starli si ze sob zasypujc si gradem strza i ranic si nawzajem. Rozgrzany walk Kritawarman sw strza o szerokim ostrzu zniszczy uk Judhiszthiry i uderzy go swymi siedmioma ostrzami. Judhiszthira uchwyci nowy uk i uderzy Kritawarmana najpierw dziesicioma strzaami, a nastpnie zama jego uk, zerwa z jego doni skrzane ochraniacze i przeszy jego kosztown zbroj.
376
Mikoajewska
Mahabharata
Kritawarman uchwyci nowy uk i uderzy Judhiszthir siedemdziesicioma strzaami. Krl Prawa w rewanu rzuci w jego kierunku wczni gron jak w, ktra przeszya jego prawe rami i wbia si w ziemi, i nastpnie uchwyciwszy ponownie swj uk zasypa go gradem swych ostrzy. Rozgniewany tym Kritawarman zabi swymi celnymi strzaami jego konie i wonic. Gdy Judhiszthira nie rezygnujc z walki uchwyci swj miecz i tarcz, Kritawarman natychmiast je zniszczy. Judhiszthira rzuci w jego kierunku gron lanc, lecz on rwnie j zniszczy, zanim zdoaa do niego dotrze. Zasypujc Judhiszthir gradem strza zdar z niego jego zbroj ozdobion drogimi kamieniami, ktra opadajc na ziemi wygldaa jak konstelacja oderwana od firmamentu. Gdy Krl Prawa pozbawiony swej zbroi, broni i rydwanu zmuszony by do wycofania si poza zasig jego strza, zwyciski Kritawarman zbliy si ponownie do bramina Drony, aby broni k jego rydwanu. Sandaja kontynuowa: O krlu, podczas tej straszliwej nocy wielu wojownikw po obu stronach wykazywao si wielk determinacj i odwag. Gdy Awatthaman dostrzeg, e Satjaki walczc z Bhurim pozbawi go ycia swym oszczepem, ruszy przeciw Satjaki motywowany chci zemsty. Przeciw niemu z kolei ruszy rakszasa Ghatotkaka zalewajc go deszczem swych strza. Uderzy syna Drony dziesicioma ostrzami o mocy rwnej ogniowi koca eonu powodujc, e Awatthaman zadra jak potne drzewo pod uderzeniem burzy i omdla podpierajc si o maszt, na ktrym zawieszany by jego proporzec. onierze Kauraww mylc, e zosta zabity, zaczli krzycze z rozpaczy. Awatthaman odzyska jednak szybko zmysy i wypuci w kierunku rakszasy strza gron jak sama rzga boga mierci Jamy, ktra uderzywszy go w pier zakopaa si w ziemi. Gdy gboko zraniony rakszasa opad na dno swego rydwanu, jego wonica wywiz go szybko poza zasig strza syna Drony. Twj syn Durjodhana walczy w tym czasie z Bhim bronic mu dostpu do Drony. Uderzali si swymi celnymi strzaami niszczc nawzajem swe uki. Durjodhana zniszczy w mgnieniu oka pi kolejnych ukw, ktre Bhima prbowa uchwyci, doprowadzajc go tym do wciekoci. Wcieky Bhima wyrzuci w jego kierunku swj elazny oszczep grony jak piorun, lecz Durjodhana zniszczy go swymi celnymi strzaami. Bhima wyrzuci wwczas w jego kierunku sw potn maczug, ktra rozbia na drobne kawaki jego rydwan zabijajc na miejscu jego konie i wonic. Durjodhana zdoa przesi si na rydwan Nandaki, lecz w ciemnociach nocy nikt tego nie zauway i wszyscy myleli, e
Ksiga VII
Opowie 87
377
Bhima go te zabi. Pandawa zarycza tryumfalnie jak lew, podczas gdy onierze twego syna krzyczeli z alu i rozpaczy. Judhiszthira ruszy z nadziej w sercu w kierunku miejsca, gdzie sta Bhima, podczas gdy Pacalowie, Kaikejowie, Matsjowie ze wzmoon energi ruszyli do ataku przeciw Dronie. W tym samym czasie Karna stawia opr Sahadewie, ktry ruszy przeciw Dronie pragnc go zabi. Swymi celnymi strzaami dwukrotnie pozbawi Sahadew uku, po czym zabi jego konie i wonic. Sahadewa nie dajc za wygran uchwyci miecz i tarcz, lecz Karna je natychmiast zniszczy swymi strzaami. Sahadewa rzuci wwczas w kierunku Karny sw ozdobion zotem maczug, lecz Karna zniszczy j, zanim zdoaa do niego dotrze. Podobnie zniszczy wyrzucony w jego kierunku oszczep. Sahadewa kipic gniewem uchwyci w donie koo rydwanu i rzuci nim w kierunku Karny, lecz Karna rwnie je zniszczy. Podobnie niszczy nogi soni, koni i martwe ciaa, ktrymi rzuca w niego Sahadewa. Gdy w kocu Sahadewa utraciwszy wszelk broni przesta walczy, prbujc si wycofa, Karna zacz go ciga i dotykajc go rogiem swego uku zawoa: O synu Madri, nastpnym razem nie podejmuj walki z tymi, ktrzy s od ciebie lepsi. Szukaj lepiej schronienia pod skrzydami Arduny, albo opu pole bitewne i udaj si do domu! Nie zabi jednak Sahadewy, po pamita o obietnicy danej Kunti, e zawsze bdzie miaa piciu synw i chcia zabi Ardun. Darujc mu ycie ruszy na swym rydwanie przeciw Pacalom. Tymczasem alja przykry paszczem strza krla Wirat, gdy razem ze swymi oddziaami zblia si w kierunku Drony. Po duszej walce swymi strzaami pozbawi go rydwanu zabijajc jego konie i wonic. Zabi rwnie jego brata atanik, ktry przyby mu z pomoc. Wirata wskoczy na rydwan swego zabitego brata i zasypa alj gradem strza. alja w rewanu uderzy go w pier sw straszliw strza pozbawiajc go zmysw. Wonica ataniki chcc ratowa ycie Wiraty wywiz go szybko poza zasig strza, a pozostawione bez krla oddziay Matsjw zaczy w panice ucieka. Na pomoc Matsjom ruszy Arduna. Widzc go walczcy po stronie Kauraww straszliwy rakszasa Alamwusza jadcy na rydwanie cignionym przez omiu straszliwych pisakw i wspierany przez oddzia demonw zasypa go strzaami. Arduna jednake zmusi go szybko do ucieczki i sam zacz przedziera si w kierunku bramina Drony. Podobnie Nakula pokonawszy akuniego par w kierunku Drony. Sandaja kontynuowa: O krlu, tej straszliwej nocy wojownicy twych synw wiedzc, e Pandawowie chc zabi
378
Mikoajewska
Mahabharata
Dron, bronili do niego dostpu siejc spustoszenie w ich szeregach. Wykazywali si wielk odwag. Syn Karny Wriszasena podj walk z krlem Drupad i zmusi do ucieczki oddziay Pacalw zabijajc wielu. Bramin Krypa z kolei pokona w walce ikhandina, ktry omdlawszy od jego ostrzy zosta wywieziony przez swego wonic poza zasig strza. Pandawowie nie ustawali w ataku. Dhrisztadjumna pragnc zrealizowa swe zadanie zabicia Drony przedar si w jego poblie prowadzc za sob liczne oddziay. Twoi synowie otoczyli go natychmiast ze wszystkich stron. Wygldali jak dwa oceany chostane przez huraganowy wiatr. Dhrisztadjumna i Drona zasypywali si nawzajem gradem strza. Drona zrani go dotkliwie i sw celn strza zama jego uk. Dhrisztadjumna doprowadzony tym do wciekoci uchwyci nowy uk i naoy na straszliw strza zdoln do zabicia Drony. Karna rozpoznajc jej moc zama j swymi strzaami na dwanacie kawakw. Upada na ziemi bezsilna jak w pozbawiony swego jadu. Karna, wspierany przez Dron, Durjodhan, Duhasan i alj zaatakowali Dhrisztadjumn gradem strza. Na pomoc Dhrisztadjumnie przyby Satjaki. Karna zala go deszczem swych strza. Satjaki w rewanu przykry go paszczem swych ostrzy. Gdy aden z nich nie mg uzyska przewagi, wojownicy Kauraww zaczli wszyscy razem zalewa go potokami strza. Rozgniewany Satjaki uderzy wwczas sw celn strza syna Karny Wriszasen, ktry bolenie zraniony opad na dno swego rydwanu odkadajc swj uk. Karna mylc, e zosta zabity zaatakowa Satjaki ze wzmoon si. Satjaki w odpowiedzi przeszy Karn dziesicioma strzaami i widzc, e Wriszasena wraca do zmysw uderzy go picioma ostrzami i nastpnie swymi celnymi strzaami zdar z doni Karny i jego syna skrzane ochraniacze. Odpowiedzieli mu ze zdwojon si. Gdy z dala da si sysze dwik Gandiwy i stukot k rydwanu Arduny, Karna rzek do Durjodhany: O krlu, Arduna kosi twych onierzy swymi strzaami. Nie potrafi wytrzyma jego naporu i zaczynaj ucieka. Wykorzystujc jednak fakt, e jest on daleko, zniszczmy naszego wroga zabijajc podstpnie Satjaki i Dhrisztadjumn. Zabijmy ich wsplnymi siami tak jak zabilimy Abhimanju zatrzymujc Ardun przy pomocy naszych wojsk i nie pozwalajc mu na udzielenie im pomocy. Durjodhana podchwyci szybko t myl i wysa przeciw Ardunie swych braci razem z akunim na czele wielkiej armii zoonej z dziesiciu tysicy soni, dziesiciu tysicy rydwanw i licznej piechoty. W tym samym czasie Karna ze swymi oddziaami otoczy ze wszystkich stron odizolowanego Satjaki zalewajc go
Ksiga VII
Opowie 87
379
potokami strza. Awatthaman z kolei zasypa swymi strzaami Dhrisztadjumn. Odpowiedzieli gradem ostrzy niszczc ich strzay i zabijajc wielu. Konajcy lamentowali gono jak potpione dusze, ktre znalazy si w piekle. Durjodhana widzc tumy zabitych i syszc ich jki rozkaza swemu wonicy, aby poprowadzi jego rydwan w kierunku Satjaki. Zalali si nawzajem potokami strza. Rozgniewany Satjaki uderzy go osiemdziesicioma ostrzami w pier i nastpnie zabi jego konie i wonic. Durjodhana stojc na swym pozbawionym koni rydwanie odpowiedzia deszczem strza, lecz Satjaki zniszczy je wszystkie i celn strza zama jego uk. Pozbawiony rydwanu i uku Durjodhana przesiad si szybko na rydwan Kritawarmana i wycofa si poza zasig strza Satjaki, ktry zasypywa jego oddziay gradem swych ostrzy czynic wrd nich straszliwy pogrom. W tym samym czasie akuni z tysicami rydwanw, soni, koni i piechoty otoczy ze wszystkich stron Ardun zarzucajc go rnego rodzaju broni, wrd ktrej bya rwnie niebiaska bro wyposaona w wielk moc. Arduna niszczy j swoimi strzaami i wielokrotnie zmusza atakujcych go onierzy do ucieczki. akuni chcc go zatrzyma uderzy go dwudziestoma strzaami i setk strza zatrzyma ruch jego rydwanu. Arduna w odpowiedzi wypuszczajc ze swego uku potoki strza trafi rwnoczenie tysice onierzy Kauraww powodujc ich mier. Po dokonaniu tego niezwykego wyczynu uderzy swymi strzaami akuniego, a nastpnie zniszczy jego uk i zabi jego cztery ogiery. akuni opuci swj bezuyteczny rydwan i wskoczy na rydwan swego syna Uluki. Jadc na jednym rydwanie zalewali Ardun potokami strza. Arduna w odpowiedzi uderzy ich swymi ostrzami i wysyajc strzay we wszystkich kierunkach zmusi tych, co jeszcze pozostali przy yciu do ucieczki. Po pokonaniu tej ogromnej siy Kauraww Arduna i Kryszna zadli w konchy. Dhrisztadjumna w tym czasie zdoa zbliy si do bramina Drony i celn strza przeci ciciw jego uku. Drona odrzuci bezuyteczny uk, uchwyci nowy i swymi ostrzami uderzy Dhrisztadjumn i jego wonic. Dhrisztadjumna wysyajc w rewanu ze swego uku potoki strza zatrzyma Dron siejc rwnoczenie spustoszenie w jego oddziaach. Wsparcia udzieli mu jego brat ikhandin, Bhima i bliniacy Nakula i Sahadewa. Pod ich naporem onierze twych synw zaczli w panice ucieka tonc w rzece krwi i potykajc si o martwe ciaa soni, koni i ich jedcw, porzucan bro i poamane rydwany. Durjodhana patrzc na ich ucieczk zbliy si do Karny i Drony i raz jeszcze wypowiedzia swe cierpkie sowa: O braminie,
380
Mikoajewska
Mahabharata
O Karna, cho jestecie zdolni do pokonania kadego wroga, z obojtnoci patrzycie na rze mojej armii. Dlaczego nie czynicie nic, aby jej zapobiec? To bazujc na waszych obietnicach, e pokonacie Pandaww rozpoczem t wojn! Karna i Drona zranieni sowami twego syna powrcili na pokryte ciemnociami nocy pole walki prbujc uformowa na nowo rozproszone oddziay. Koszc Pacalw swymi strzaami ze zdwojon energi zabili wielu, a pozostaych zmusili do ucieczki. Kryszna patrzc na ich ucieczk zachca Ardun do walki i Arduna wzmocniony jego sowami ruszy przeciw Karnie i Dronie. Pozostali Pandawowie podyli za jego przykadem. W ciemnociach nocy wrogie armie wylay szeroko jak wody oceanu pod wpywem ksiyca. Wojownicy walczyli ze sob wyrzucajc trzymane w doniach pochodnie i zastpujc je broni. I gdy wiat pokryy ciemnoci i kurz, poznawali si jedynie po swych wykrzykiwanych gono imionach. 4. Kryszna powstrzymuje Ardun od walki z Karn ze wzgldu na to, e posiada on cigle oszczep Indry i wysya przeciw niemu rakszas Ghatotkak Sandaja kontynuowa: O krlu, walki trway dalej mimo pnej nocy. Karna walczc z Dhrisztadjumn zabi jego konie i wonic czynic jego rydwan bezuytecznym. Dhrisztadjumna uchwyciwszy sw potn maczug zeskoczy z rydwanu i cho Karna zasypywa go strzaami, zbliy si do jego rydwanu i sw maczug zabi jego ogiery. Chcia kontynuowa walk z Karn, lecz Judhiszthira go powstrzyma. W czasie gdy wonica Karny zaprzga do jego rydwanu nowe ogiery w kolorze konchy, Pacalowie i Somakowie zasypywali go rnego rodzaju broni. Odzyskawszy swj rydwan Karna odpowiedzia gstym gradem swych ostrzy zabijajc wielu i zmuszajc ich w kocu do ucieczki. Judhiszthira widzc ucieczk swych onierzy rzek do Arduny: O bracie, Karna jest tej nocy jak sam Rudra uzbrojony w uk Pinaka i wypala wszystko dookoa jak stojce w zenicie soce. Zewszd sycha jki naszych bezradnych przyjaci kaleczonych przez nieprzerwany strumie jego strza. Jeeli go nie zatrzymasz, pozabija ich wszystkich. Przyszed waciwy moment, aby go zabi i uwolni nas od jego mierciononych ostrzy. Arduna rzek do Kryszny: O Kryszna, Krl Prawa patrzy z niepokojem na waleczno Karny, ktry majc do pomocy sw dywizj dziesitkuje nasz armi i sieje panik. Nasi najwiksi wojownicy nie s w stanie stawi mu czoa. Nie mog pozwoli na to, aby na moich oczach dokonywa takiego pogromu. Poprowad
Ksiga VII
Opowie 87
381
wic konie w kierunku Karny. Nie zaprzestan z nim dzi walki, a go zabij, albo sam zgin! Kryszna rzek: O Arduna, Karna, ktry przybra dzi sw przeraliw form, walczy jak sam krl bogw Indra. Nikt nie potrafi stawi mu czoa poza tob i rakszas Ghatotkak. Nie nadszed jednak jeszcze waciwy czas na to, aby podj z nim walk na mier i ycie. Ognisty oszczep, ktry otrzyma od Indry w zamian za swe zote kolczyki i zbroj jest cigle w jego posiadaniu. Niech syn Bhimy, Ghatotkaka, ktry zawsze ma na uwadze twe dobro i jest wyposaony w niebiask bro i odwag rwn niebianom, podejmie z nim walk. Wielki rakszasa Ghatotkaka o ognistych oczach i ciele w kolorze deszczowej chmury przyby natychmiast na wezwanie Kryszny uzbrojony w swj miecz, uk i strzay. Rzek: O Kryszna, jestem na twoje rozkazy! Kryszna rzek: O Ghatotkaka, bd tratw dla toncych Pandaww i pom im przepyn ocean wroga! Jeste w posiadaniu rnego rodzaju broni i jak kady rakszasa jeste zdolny do stwarzania rnego rodzaju iluzji. Noc dodaje ci jeszcze potgi i odwagi. Nasi wojownicy nie potrafi obroni si przed potokami strza, ktrymi zalewa ich Karna i uciekaj przed nim jak stado antylop przed lwem. Nikt poza tob nie potrafi go zatrzyma. Ratuj swych ojcw wykorzystujc ca swoj energi, ktr odziedziczye po swej matce demonce Hidimbie i swym ojcu Bhimie. Ojcowie zawsze oczekuj wsparcia ze strony swych synw. Przeprowad wic bezpiecznie swych ojcw na drugi brzeg i stwarzajc rne zudzenia zabij Karn! Arduna popar sowa Kryszny mwic: O Ghatotkaka, id i walcz z Karn. Majc Satjaki do pomocy na swych tyach zabij go tak jak wspomagany przez Skand Indra zabi asur Tarak. Ghatotkaka rzek: O Arduna, niech si tak stanie. Dzisiejszej nocy zgodnie ze zwyczajem rakszasw bd zabija wszystkich. Nie bd mia litoci ani dla odwanych, ani dla tchrzliwych, ani dla tych, co bagaj o lito . 5. Karna zabija Ghatotkak oszczepem Indry tracc sw bro, ktr zdoby, aby zabi Ardun Sandaja kontynuowa: O krlu, twj syn Durjodhana widzc jak Ghatotkaka zblia si do Karny straszc twe oddziay samym swym wygldem, rzek do Duhasany: O bracie, rusz ze sw dywizj na pomoc Karnie. Nie pozwl, aby ten przeraliwy rakszasa go zabi. W tym samym czasie walczcy po stronie Kauraww rakszasa Alamwusza zbliy si do Durjodhany i rzek: O krlu, moim
382
Mikoajewska
Mahabharata
ojcem by potny Datasura, ktry zosta zabity przez Bhim. Pozwl mi pomci jego mier mierci syna Bhimy. Durjodhana rzek: O demonie, id wic z zabij tego rakszas, ktry sieje spustoszenie w naszej armii. Alamwusza zasypa Ghatotkak rnego rodzaju broni. Syn Bhimy odpowiedzia potokami strza zalewajc nimi Alamwusz, Karn i wojska Kauraww, ktre rzuciy si do ucieczki. Alamwusza odpowiedzia gradem strza zmuszajc do ucieczki oddziay Pandaww i z wciekoci uderzy Ghatotkak licznymi ostrzami. Ghatotkaka miejc si dziko zabi wonic Alamwuszy, rozbi na drobne kawaki jego bro i jego rydwan i nastpnie zala deszczem swych strza Karn, Alamwusz i wszystkich pozostajcych na polu bitewnym onierzy twych synw, ktrzy uciekajc w przeraeniu tratowali si nawzajem. Pozbawiony swego rydwanu Alamwusza zbliy si do Ghatotkaki i uderzy go sw nag pici. Od jej uderzenia Ghatotkaka zadra jak gra od trzsienia ziemi i podnoszc w gr sw zacinit pi wygldajc jak straszliwa maczuga uderzy ni Alamwusz przygniatajc go do ziemi. Alamwusza uwolni si z jego ucisku, podnis si z ziemi i z wielkim impetem zaatakowa Ghatotkak przyciskajc go do ziemi sw pici. Kontynuujc walk prbowali nawzajem pokona si sw moc stwarzania zudze. Gdy jeden przybra form ognia, drugi zmieni si w ocean. Gdy jeden przybra form wa Takaki, drugi przybra form ptaka Garudy. Przybierali formy chmury i burzy, pioruna i potnej gry, soca i poykajcego soce demona Rahu. Walczyli ze sob przy pomocy rnego rodzaju broni jadc na rnych rodzajach wierzchowcw. W kocu Ghatotkaka chcc zabi Alamwusz zarycza dziko i przygnit go do ziemi swym ciarem z szybkoci sokoa. Uchwyciwszy buat o niezwykym wygldzie uci mu cigle dziko wrzeszczc gow. Uchwyci j za wosy i zbliywszy si do Durjodhany z dzikim miechem rzuci mu j pod stopy. Krzykn: O krlu, twj sprzymierzeniec znany ze swej odwagi zosta zabity. Strze si, bo ju wkrtce zobaczysz mier Karny, a potem sam poegnasz si z yciem. Po wypowiedzeniu tych sw Ghatotkaka przybra gigantyczn, przeraajc form i ruszy w kierunku Karny zasypujc go setkami strza. Wielki jak gra, z ogromnymi ramionami i gigantyczn gow, wyposaony by w ogromn si. Jego ciao o potnych udach, niskim zapadnitym brzuchu i gboko ukrytym ppku pokrywaa szczecina. Wosy mia zwizane w ciki wze. Jego ciao miao kolor niebieski, a kark by czerwony. Gow mia zielon z twarz w kolorze miedzi o uszach ostrych jak strzay. Z jego
Ksiga VII
Opowie 87
383
ogromnych ust sigajcych od ucha do ucha wystaway cztery potne ky i dugi jzor w kolorze miedzi. Zby mia ostre, brwi krzaczaste i wielki nos. Liczne zdobice go ornamenty byy dobrze dopasowane do jego ciaa. Okrywajcy jego pier pancerz by jak piercie ognia otaczajcy gr, a zdobicy jego gow pikny i proporcjonalny zoty diadem by wygity jak napity uk. Zdobice jego uszy kolczyki jak i zdobice jego szyj zote girlandy byszczay jak poranne soce. Jego ciao ochraniaa mosina zbroja o ogromnym blasku. Jego ogromny omiokoowy pojazd bojowy, przykryty niedwiedzimi skrami by wyposaony we wszelkiego rodzaju bro i setk dzwonicych dzwoneczkw. Zdobiy go liczne transparenty w kolorze krwistoczerwonym i sigajcy nieba wysoki proporzec ozdobiony girlandami, na ktrym zasiady straszliwe krwioercze spy. Zaprzonymi do jego pojazdu ustawicznie rcymi komi rnej maci o czerwonych oczach i rozwianych grzywach, rozjuszonych jak bojowe sonie powozi przeraliwy rakszasa o straszliwych oczach i buchajcych ogniem ustach. Nacigajc ciciw swego ogromnego uku, ktra uwalniana wydawaa brzk podobny do grzmotu, ruszy ku Karnie zasypujc go gradem potnych strza. Karna wyszed mu naprzeciw odpowiadajc potokami strza. Swymi celnymi strzaami i wczniami przebijali swe zbroje i kaleczyli si nawzajem, a trudno byo na nich patrzy. aden z nich nie mg jednak zdoby przewagi. Rozgniewany tym Karna przywoa sw niebiask bro. Ghatotkaka w odpowiedzi wykorzystujc sw moc stwarzania iluzji otoczy si ogromn liczb wrzeszczcych dziko rakszasw uzbrojonych w oszczepy, kamienie, skay i maczugi budzc tym powszechne przeraenie. Karna jednake nawet nie zadra na ten widok i zniszczy stworzone zudzenie swymi strzaami. Rozgniewany tym rakszasa uderzy go swymi celnymi ostrzami. Karna odpowiedzia rwnie celnymi strzaami. Ranili si tak przez chwil nawzajem, a bolenie zraniony i wcieky Ghatotkaka uchwyci niebiaskie koo ozdobione klejnotami, o tysicu szprych i brzegach ostrych jak brzytwa, posiadajce splendor wschodzcego soca i rzuci nim w kierunku Karny majc nadziej go zabi. Karna jednak zniszczy je swymi strzaami, zanim zdoao do niego dotrze. Rozgniewany Ghatotkaka przykry Karn paszczem swych strza czynic go niewidocznym. Karna w rewanu gradem swych uskrzydlonych strza przykry pojazd rakszasy. Ghatotkaka z kolei krcc w powietrzu sw ozdobion zotem maczug wyrzuci j w kierunku Karny, lecz Karna j zniszczy. Ghatotkaka wznis si wwczas w powietrze i grzmic jak burzowe chmury zarzuci go gradem wyrwanych z korzeniami drzew. Karna wystrzeli w gr setki strza
384
Mikoajewska
Mahabharata
niszczc nimi stworzone przez rakszas zudzenie tak jak soce swymi promieniami wysusza chmur. Nastpnie swymi celnymi strzaami zabi konie Ghatotkaki, rozbi jego rydwan na sto kawakw i zala go potokami swych ostrzy. Na ciele Ghatotkaki trudno byo znale miejsce nie przebite strzaami Karny i wyglda on jak uzbrojony w swe kolce jeozwierz. Ghatotkaka kontynuowa walk z Karn stwarzajc rne zudzenia. Spowodowa najpierw, e na Karn opad deszcz strza z niewidzialnego rda. Nastpnie przybierajc rne straszliwe formy wprowadza onierzy Kauraww w osupienie. Zmieniwszy si najpierw w wielogowe monstrum zala Karn swymi strzaami, a nastpnie z ciaem pokrytym setkami strza leg na ziemi udajc martwego. Gdy Kaurawowie zaczli krzycze z radoci, zerwa si z ziemi przybierajc form potwora o stu gowach i stu brzuchach. Zmniejszywszy si potem do wielkoci kciuka porusza si w poprzek i podskakiwa w gr jak fale morskie. Wbija si w ziemi i wyskakiwa w gr, jakby nurkowa w oceanie. Zdawa si by wszdzie rwnoczenie. Zbliywszy si do Karny zawoa: O Karna, nie uciekniesz przede mn, aby ratowa swe ycie! Dzi jeszcze zdawi twe pragnienie walki. Wypowiedziawszy te sowa ten okrutny rakszasa z oczami czerwonymi z wciekoci podskoczy wysoko w gr, rozemia si dziko i zasypa Karn z gry gradem strza, lecz nieustraszony Karna odpowiedzia potokami ostrzy niszczc stworzone przez niego zudzenie. Ghatotkaka nie zaprzestawa mnoenia zudze. Najpierw sta si niewidzialny, a nastpnie sta si wysoki jak gra z wieloma wierzchokami poronitymi drzewami i z wysokoci swych wierzchokw zarzuca Karn wczniami, lancami, mieczami i maczugami. Jego straszliwy wygld nie przerazi jednak Karny, ktry zniszczy to zudzenie przy pomocy swej niebiaskiej broni. Ghatotkaka przybra wwczas form szarej chmury ozdobionej tcz i obrzuci Karn gradem kamieni. Karna zniszczy rwnie t form przy pomocy swej boskiej broni. Ghatotkaka zaatakowa Karn prowadzc za sob ogromn liczb straszliwych rakszasw jadcych na rnego rodzaju wierzchowcach i uzbrojonych w rnego rodzaju bro, lecz Karna spali ich swymi strzaami wygldajc sam jak bg ognia Agni po zniszczeniu wszystkich ywych istot na koniec eonu lub jak iwa po zniszczeniu potrjnego miasta demonw asurw. Nikt w armii Pandaww nie mia nawet na niego spojrze za wyjtkiem Ghatotkaki, ktry sam wyglda jak bg mierci Jama. Z jego oczu zday si sypa pomienie, a uderzenia palcw i zgrzyt zbw miay dwik grzmotu. Zdawa si jecha pojazdem cignionym przez liczne osy
Ksiga VII
Opowie 87
385
majce wielko soni i straszliwe twarze pisakw. Zbliywszy si tym pojazdem do Karny rzuci w jego kierunku przeraliwym pociskiem Asami wykonanym przez samego Rudr wyposaonym w osiem k. Karna odoy swj uk, zeskoczy ze swego rydwanu i uchwyciwszy ten pocisk cisn nim z powrotem w kierunku rakszasy, ktry szybko zeskoczy ze swego pojazdu. Pocisk Asami uderzy w jego rydwan spalajc go na popi razem z jego wonic i cigncymi go osami i wbiwszy si gboko w ziemi sign jej rodka. Wyczyn Karny zosta nagrodzony wielkim aplauzem dochodzcym zarwno z nieba jak i ziemi. Nikt oprcz niego nie potrafiby tego dokona. Karna wsiad ponownie na swj rydwan i zasypa Ghatotkak gradem strza, lecz rakszasa uniemoliwi im dotarcie do celu stajc si niewidzialny. Gdy Karna nie zaprzestawa walki, Ghatotkaka podzieli si na wiele rnych czci przeraajc tym wszystkich. Pole bitewne wypenio si nagle lwami, tygrysami, hienami, jadowitymi wami i drapienymi ptakami. Na Karn rzuciy si ze wszystkich stron ogromne masy wilkw i leopardw i straszliwie wyjc prboway go przerazi, lecz nieustraszony Karna przywoujc sw niebiask bro zniszczy ponownie stworzone przez Ghatotkak zudzenie. Tymczasem do Durjodhany zbliy si ksi rakszasw ludoerca Alajudha prowadzc za sob liczne oddziay heroicznych rakszasw o straszliwych formach. Od dawna ywi on uraz do Pandaww, a szczeglnie do Bhimy, ktry zabi kiedy jego krewnych i przyjaci. Widzc, e walki tocz si podczas wzmacniajcej siy rakszasw nocy, przyby na pola Kurukszetry szukajc zemsty. Rzek: O krlu, pozwl mi walczy z Pandawami, gdy od dawna przysigem mier Bhimie i wszystkim jego krewnym. Durjodhana z zadowoleniem zaakceptowa jego prob. Alajudha przybrawszy wietlist form jecha na rydwanie rozwietlajcym noc jak soce. Jego rydwan by faktycznie bardzo podobny do pojazdu Ghatotkaki i jecha z rwnie gonym stukotem. By ogromny i pokryty skrami niedwiedzi, cigniony przez setk bardzo szybkich koni ywicych si padlin, wielkich jak sonie i wrzeszczcych jak osy. Jego strzay byy rwnie wielkie jak strzay Ghatotkaki i na jego proporcu rwnie zasiady krwioercze spy i kruki. Jego rozgniewana twarz zdawaa si miota pomienie, cho z wygldu by od Ghatotkaki przystojniejszy. Jego widok wypeni serca Kauraww radoci i now energi. Wszyscy bowiem patrzc na walk Ghatotkaki z Karn zaczli obawia si o ycie Karny. Durjodhana rzek do Alajudhy: O dzielny demonie, spjrz na spustoszenie, jakie czyni przeraliwy
386
Mikoajewska
Mahabharata
syn Bhimy. Zabij go ratujc w ten sposb Karn i zaspokajajc sw potrzeb zemsty na Bhimie. Alajudha odpowiedzia: O krlu, niech tak si stanie. Alajudha uzbrojony w uk i strzay, maczug i miecz, udekorowany diademem i girlandami ruszy bez strachu przeciw oddziaom Pandaww. Ghatotkaka widzc zbliajcego si ku niemu Alajudh zaprzesta walki z Karn i skierowa swe strzay przeciw przeraliwemu rakszasy. Karna uwolniwszy si od ataku demona zasypa swymi strzaami Bhim, ktry z kolei widzc, e Alajudha atakuje jego syna, ruszy mu na pomoc. Alajudha widzc zbliajcego si Bhim zignorowa Ghatotkak i skierowa swe strzay przeciw Bhimie. Bhim zaatakoway rwnie tumy rakszasw prowadzonych przez Alajudh, lecz on szybko zmusi ich do ucieczki. Alajudha widzc ucieczk swej armii zaatakowa Bhim z jeszcze wikszym impetem. Zasypali si nawzajem gradem naostrzonych na kamieniu strza. Kryszna widzc, e rakszasowie wracaj do walki z now sia i atakuj oddziay Pandaww wspierajce Bhim rzek do Arduny: O Arduna, zagraa nam wielkie niebezpieczestwo, bo rakszasowie zdaj si zdobywa przewag nad Bhim. Musimy mu pomc. Niech Dhrisztadjumna, ikhandin i synowie Draupadi zaatakuj Karn, a Nakula, Sahadewa i Satjaki tych przeraliwych rakszasw. Ty sam rusz do walki z Dron i jego oddziaami. Potny ludoerca Alajudha walczc nadal z Bhim sw celn strza zniszczy jego uk i nastpnymi strzaami zabi jego konie i wonic. Bhima zszed na ziemi ze swego rydwan i z dzikim wrzaskiem zakrci w powietrzu sw cik maczug i wyrzuci j w kierunku rakszasy, ktry zniszczy j z rwnie dzikim wrzaskiem przy pomocy swej maczugi. Bhima wyrzuci w kierunku rakszasy nastpn maczug, ktr on ponownie zniszczy. Od ich zderzenia draa caa ziemia. Rzucali w siebie nawzajem koami rydwanw i wszystkim innym co byo pod rk. W kocu zwarli si ze sob w walce na pici. Pokryci krwi wygldali jak dwa walczce ze sob sonie potnych rozmiarw. Kryszna patrzc na ich niekoczc si walk zbliy si do Ghatotkaki i rzek: O synu Bhimy, popatrz na tego straszliwego demona, ktry walczy z twoim ojcem. Zaprzesta chwilowo walki z Karn i rusz na pomoc Bhimie. Zabij tego straszliwego ludoerc Alajudh, brata Baki, ktry szuka zemsty na twym ojcu. W czasie, gdy Ghatotkaka i Alajudha kontynuowali swj straszliwy pojedynek, Nakula, Sahadewa i Satjaki dziesitkowali swymi strzaami odziay Alajudhy, a Arduna zalewa potokami strza oddziay Kauraww zabijajc wielu. Karna z kolei pustoszy
Ksiga VII
Opowie 87
387
szeregi Pacalw prowadzonych przez Dhrisztadjumn i ikhandina. Bhima widzc czyniony przez Karn pogrom ruszy przeciw niemu wspierany przez Nakul, Sahadew i Satjaki, ktrzy w midzyczasie pokonali rakszasw. Gdy wszyscy oni walczyli z Karn, Pacalowie skierowali swe strzay przeciw Dronie. Tymczasem Alajudha uderzy Ghatotkak w gow straszliw maczug Parigh pozbawiajc go chwilowo zmysw. Ghatotkaka odzyskawszy zmysy wyrzuci w kierunku Alajudhy sw potn maczug ozdobion zotem i setk dzwoneczkw, ktra szybka jak byskawica uderzya w rydwan demona rozbijajc go na kawaki, zabijajc jego konie i wonic. Alajudha uciekajc si do swej mocy stwarzania zudze pokry niebo burzowymi chmurami i zala pole bitewne obfitym deszczem krwi, lecz Ghatotkaka szybko wyskakujc w gr zniszczy jego iluzj. Alajudha zacz wwczas zarzuca Ghatotkak nieprzerwanym strumieniem kamieni, lecz on niszczy je swymi strzaami. Kontynuowali walk rzucajc w siebie nawzajem rnego rodzaju broni i wyrwanymi drzewami. W kocu dwa broczce krwi ze swych ran demony zbliyy si do siebie i uchwyciy nawzajem za wosy. Ghatotkaka unosi przeciwnika w gr i w d i krcc nim wciekle zdoby nad nim przewag i uci mu gow. Unoszc t gow w gr zarycza tryumfalnie. Zawtroway mu tryumfalne okrzyki Pandaww i Pacalw. Przy wietle pochodni bito w bbny i dto w konchy. Zwycistwo tej nocy zdawao si nalee do Pandaww. Tryumfujcy Ghatotkaka zbliy si do Durjodhany i rzuci mu ucit gow Alajudhy pod nogi. Widok tej ucitej gowy napeni Durjodhan niepokojem o losy tej wojny, by bowiem pewien, e ludojad Alajudha zdoa pokona Bhim. Z przeraeniem pomyla, e Bhima zrealizuje sw przysig i nie tylko zabije wszystkich jego braci, ale i jego samego pozbawi ycia. Sandaja kontynuowa: O krlu, tymczasem Karna, ktry tej nocy przybra sw przeraliw form dziesitkowa Pacalw, ktrzy nie mogc wytrzyma jego naporu szukali ochrony u Judhiszthiry. Ghatotkaka na ten widok zapon straszliwym gniewem. Ryczc dziko zbliy si do Karny na swym przeraliwym rydwanie i zasypa go gradem strza. Walczc ze sob pokryli cae niebo chmurami rnego rodzaju strza. Obaj tak samo potni i rwni sobie uderzali si nawzajem rwnie potn broni i aden z nich nie mg uzyska przewagi. W kocu rakszasa przywoa sw potn bro i przy jej pomocy zdoa zabi konie Karny i jego wonic. Dokonawszy tego bohaterskiego czynu uczyni si niewidzialny.
388
Mikoajewska
Mahabharata
Zaniepokojeni Kaurawowie zaczli krzycze: O biada nam wszystkim, ten walczcy przy pomocy iluzji rakszasa zabije Karn! Tymczasem Karna przykry wszystkie kierunki paszczem strza. Ghatotkaka w odpowiedzi przykry niebo paszczem czerwonych chmur przeszywanych byskawicami tworzc zudzenie sypicego si z nieba ognia. Z grzmotem gonym jak dwik tysicy bbnw z chmur posypa si na Kauraww nieprzerwany deszcz rnej broni. Mimo usilnych stara Karna nie zdoa powstrzyma jej rwcego potoku. Opadajca z nieba bro siaa tak wielkie spustoszenie wrd Kauraww, e zdawao si, e zostan oni doszcztnie zniszczeni. Ze wszystkich stron dochodzio wycie szakali i wrzaski przeraliwych rakszasw wspierajcych syna Bhimy. Niedobitki uciekay w panice. Jedynie szlachetny i heroiczny Karna nie straci zmysw i orientacji i walczc z niebiask iluzj Ghatotkaki nie zaprzestawa zasypywania nieba swymi strzaami. Obserwujcy jego odwag i heroizm Saindhawowie i Walhikowie zaczli oddawa mu cze. Wcieky Ghatotkaka rzuci w niego broni Sataghni wyposaon w koa zabijajc jego konie i niszczc jego nowy rydwan. Karna zeskoczy na ziemi ze swego bezuytecznego rydwanu i widzc, e jego niebiaska bro nie zdoaa zniszczy iluzji rakszasy, w peni przytomny pogry si w medytacji zastanawiajc si, co czyni dalej. Ci, co pozostali przy yciu woali: O Karna, zabij tego straszliwego rakszas, ktrego siy wzrosy dziki nocy, zanim on nas wszystkich zabije. Uyj swego niezawodnego oszczepu, ktry otrzymae od Indry w zamian za swe kolczyki i zot zbroj, w ktrych si urodzie! Karna widzc potg rakszasy i przeraenie Kauraww nastawi swe serce na uycie oszczepu Indry. Rozgniewany jak lew, nie mogc znie potgi rakszasy gorco zapragn go zabi. Przywoa swj niezawodny oszczep wygldajcy jak jzyk samego Niszczyciela, ktremu od dawna oddawa cze chcc nim zabi Ardun i ktrego nie potrafi zniszczy adna przeciw-sia i rzuci nim w kierunku rakszasy. Wszystkie ywe istoty widzc w doni Karny ten przeraliwy oszczep zdolny do zabicia kadego wroga zaczy skrzecze z przeraenia, a Ghatotkaka opanowany przez lk zacz ucieka przybrawszy gigantyczn form. Zerwa si nagle silny porywisty wiatr, niebo przecinay byskawice, a w ziemi uderzay pioruny. Wyrzucony przez Karn oszczep Indry zniszczy iluzj rakszasy i przebiwszy jego serce unis si w gr i znikn w przestworzach wracajc do doni Indry. Uderzony nim Ghatotkaka wyda z siebie ostatnie tchnienie i pad martwy na ziemi rozsiewajc wok wspaniay blask z racji wszystkich
Ksiga VII
Opowie 87
389
heroicznych czynw, ktrych dokona. Upadajc na ziemi i chcc dalej suy Pandawom, swym ogromnym ciaem przygnit ogromn liczb onierzy Kauraww rwn caej jednej armii. Ci co pozostali przy yciu powitali heroiczny wyczyn Karny okrzykami radoci i biciem w bbny oddajc mu cze tak jak marutusi oddawali cze Indrze po zabiciu Wrtry. 6. Gdy Pandawowie opakuj mier Ghatotkaki, Kryszna cieszy si, e Karna straci oszczep, ktrym mg zabi Ardun Sandaja kontynuowa: O krlu, Pandawowie widzc syna Bhimy lecego na ziemi jak rozupana przez piorun gra krzyczeli z rozpaczy. Jedynie Kryszna w zupenie odmiennym nastroju krzycza z radoci. Zatrzyma konie i owadnity radoci taczy koyszc si jak drzewo pod wpywem huraganu. Obejmowa Ardun i klepa si radonie po caym ciele. Arduna patrzc ze zdziwieniem na t niestosowan rado rzek: O Kryszna, dlaczego cieszysz si w momencie, gdy my wszyscy pogrylimy si w aobie. Heroiczny syn Bhimy, Ghatotkaka, straci ycie, a nasze wojska uciekaj. Jeeli nie jest to tajemnic, wyjanij mi, prosz, jaki jest powd twej radoci w tak katastroficznym dla nas wszystkich momencie? Kryszna rzek: O Arduna, posuchaj mnie. To, co mam do powiedzenia rozproszy rwnie twj smutek i napeni twe serce radoci. Karna po zabiciu Ghatotkaki oszczepem Indry moe ju by uznany za martwego. Dopki mia ten oszczep, na caym wiecie nie byo nikogo, kto mgby go pokona. Straci go dziki dobremu losowi. Straci rwnie sw zbroj i kolczyki, w ktrych si urodzi oddajc je Indrze w zamian za ten oszczep. Uzbrojony w t zbroj i kolczyki byby rwnie nie do pokonania. Nawet ty nie mgby go zabi przy pomocy Gandiwy, ani ja przy pomocy mego dysku Sudarana. Kontrolujcy swe zmysy Karna jest nazywany Waikartana, bo bez wahania wyci sw zbroj ze swego ciaa, aby zrealizowa swj lub i odda j Indrze. Zdoby rwnie imi Wrisza, bo jest oddany braminom, prawdomwny, uprzejmy wobec wroga, uprawia umartwienia i zawsze realizuje swe luby. Karna o potnych ramionach ze swym ukiem gotowym do strzau potrafi pozbawi pychy najwikszych wojownikw i jest jak znajdujce si w zenicie soce, na ktre nikt nie mie spojrze. Zasypujc wroga gradem swych strza jest jak potna chmura zalewajca ziemi deszczem niebiaskiej broni. Dopki posiada sw zot zbroj i kolczyki chronice jego ycia oraz niezawodny
390
Mikoajewska
Mahabharata
oszczep Indry by nie do pokonania nawet przez bogw. Teraz jednake, gdy je straci, sta si miertelnym czowiekiem. Cigle jednak jest na tyle potny, e moe zosta pokonany jedynie przez ciebie i to w szczeglnych okolicznociach. Nawet sam Indra nie zdoaby zabi Karny walczcego z broni w rku. Zdaj si na mnie i czekaj a koa jego rydwanu ugrzzn w ziemi, gdy wtedy nadejdzie odpowiedni moment na dziaanie. Wykorzystujc jego sabo zdoasz go zabi. 7. Kryszna ujawnia si jako ten, ktry dziki swym sprytnym posuniciom powoduje mier wojownikw, ktrzy inaczej byliby nie do pokonania Koczc sw mow Kryszna rzek: O Arduna, to ja sam majc na uwadze wasze dobro zabijam po kolei waszych przeraliwych wrogw dziki rnym sprytnym posuniciom. To dziki nim i mojej strategii zgin krl Darasamdha, Sziupala, wojownik Niszadw Ekalawja, jak i potni rakszasowie Hidimba, Kirmira, Baka, Alajudha. Nawet bogowie nie potrafiliby ich zabi. Mogli zgin jedynie dziki zastosowanym przeze mnie rodkom. Gdyby nie zostali w ten sposb we waciwym czasie zabici, przybraliby przeraliw form i byliby nie do pokonania. Potni jak bogowie ochranialiby synw krla Dhritarasztry. Faktycznie razem z Durjodhan i Karn byliby w stanie zdoby ca ziemi. Kady z nich by zdolny do pokonania wszystkich bogw i zniszczenia wszystkich ywych istot. Darasamdha zosta zabity w mojej obecnoci i za moj namow przez Bhim, ktry sprowokowa go do walki na pici w czasie rytuau ofiarnego i za moim podszeptem rozdar go na dwie poowy pozbawiajc go ycia. By to jedyny sposb na zabicie go, gdy faktycznie narodzi si on w dwch poowach, ktre zostay poczone przez demonk Dar. Nikt nie mg go pokona, gdy walczy z broni w rku, bo jego maczuga miaa niezwyk moc. Wojownik Niszadw Ekalawja, ktry byby nie do pokonania w walce, zosta z walki wykluczony dziki temu, e bramin Drona zada od niego ofiarowania mu jego kciuka za to, e ukrywajc si i bez jego zgody pobiera od niego nauki ucznictwa. Sziupal, ktry by nie do pokonania przez bogw i przez demony, ja sam zabiem podczas ofiary koronacyjnej Krla Prawa majc na uwadze dobro caego wszechwiata. Podczas waszej wdrwki po lesie Bhima zabi rakszasw Hidimb, Kirmir i Bak, ktrzy byli rwnie potni jak Rawana i ktrzy niszczyli braminw i ich ofiarne rytuay. Syn Bhimy
Ksiga VII
Opowie 87
391
Ghatotkaka zabi rakszas Alajudh wyposaonego w ogromn potg stwarzania iluzji i sam zosta zabity przez Karn oszczepem Indry. Gdyby Karna tego nie uczyni, ja sam musiabym go zabi. Powstrzymywaem si dugo od pozbawienia go ycia, gdy miaem na uwadze wasze dobro. W kocu jednak Ghatotkaka musia umrze, bo by grzeszn dusz niszczc braminw i ich ofiary. Ponadto zabijajc Ghatotkak Karna straci bro, ktr chcia skierowa przeciw tobie. O Arduna, narodziem si z zadaniem ustanowienia ponownie na ziemi sprawiedliwoci i Prawa i niszcz wszystkich tych, ktrzy niszcz sprawiedliwych. Mona mnie zawsze znale tam, gdzie s Wedy, prawdomwno, samo-kontrola, czysto, sprawiedliwo, mdro, skromno, wybaczanie i dobrobyt. Nie musisz rozmyla nad tym, jak zabi Karn, gdy ja sam wska ci sposb pozbawienia go ycia, gdy nadejdzie waciwy moment. Bhima rwnie zabije Durjodhan, gdy we waciwym momencie ujawni mu sposb, jak tego dokona . Niewidomy krl Dhritarasztra przerwa Sandaji jego opowiadanie mwic: O Sandaja, mj niemdry syn musia straci zarwno swj rozum jak i mdrych doradcw i dlatego kada jego strategia jest niszczona przez wroga. Jake inaczej mogoby doj do tego, eby Karna uy oszczepu Indry, aby zabi nim rakszas Ghatotkak zamiast Arduny, ktrego mier zapewniaby mym synom zwycistwo. Trac cakowicie wiar w to, e moi synowie zdoaj pokona swego wroga. Dlaczego Karna nie wyzwa dotychczas Arduny do walki na mier i ycie i nie zabi go swym niezawodnym oszczepem Indry, gdy go jeszcze posiada i pozwoli na to, aby ta miertelna bro zdolna do zabicia Arduny zostaa mu wyrwana z doni jak dojrzay owoc z doni kaleki. To Kryszna obdarzony wielk mdroci sprowokowa walk Karny z Ghatotkak wiedzc, e bez wzgldu na to, jaki bdzie jej wynik, przyniesie Pandawom korzy. Zarwno mier Karny jak i zabicie Ghatotkaki oszczepem Indry byo bowiem tym, czego pragn dla Pandaww. Sandaja odpowiedzia: O krlu, masz racj, twoi synowie wygraliby t wojn, gdyby Kryszna nie ochrania Arduny przed Karn. Ochraniajc go na rne sposoby doprowadzi do tego, e Karna straci oszczep Indry, ktrym mg spali Ardun tak jak piorun spala drzewo. Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, dlaczego nikt cznie z tob nie powstrzyma Karny od uycia oszczepu Indry przeciw rakszasy i nie przypomnia mu o tym, e jest on przeznaczony dla Arduny?
392
Mikoajewska
Mahabharata
Sandaja rzek: O krlu, kadego wieczoru rozmawialimy z Karn o koniecznoci zabicia Arduny mwic: O Karna, po mierci Arduny zdobdziemy nad wojskami Pandaww cakowit przewag, cho najlepiej zabij swym oszczepem samego Kryszn, gdy to on jest korzeniami drzewa Pandaww, podczas gdy Arduna jest jedynie jego pniem. Jego bracia s wyrastajcymi z niego gaziami, a Pacalowie s wyrastajcymi na nich limi. Kryszna jest potg Pandaww, ich przywdc i obroc. Jest ich gwn podpor bdc dla nich tym, czym ksiyc jest dla gwiezdnych konstelacji. Gdyby go zabi, zdobyby kontrol nad ca ziemi. Kadego ranka budzilimy si z mocnym postanowieniem, e dzi zabijemy Kryszn. Jednake w ferworze bitwy nasza uwaga ulegaa rozproszeniu i zapominalimy o naszym postanowieniu. Wyrok losu jest potniejszy od ludzkiego postanowienia, skoro mimo tak silnej woli Karna utraci oszczep Indry nie zabijajc nim ani Arduny, ani Kryszny. Kryszna zawsze ochrania Ardun i nie dopuszcza go do Karny. Do walki z Karn wysya innych potnych wojownikw majc nadziej na to, e Karna w gorczce bitwy uyje przeciw nim oszczepu Indry i utraci w ten sposb t bro. Syszaem jak Satjaki zapyta Kryszn o to, dlaczego Karna uy przeciw rakszasy swego niezawodnego oszczepu, cho chcia nim zabi Ardun. Kryszna rzek: O Satjaki, to ja sam rozpraszaem koncentracj Karny uniemoliwiajc mu wyrzucenie oszczepu Indry przeciw Ardunie. Dopki ta miertelna bro bya w jego posiadaniu, dopty nie mogem zazna spokoju. W momencie, gdy Karna straci t bro, Arduna uwolni si z ucisku mierci. W tej bitwie ochron Arduny uwaam za waniejsze zadanie od ochrony wasnej starszyzny, ony i braci. Nie chc cieszy si najwysz wadz nad wszystkimi trzema wiatami bez dzielenia jej z Ardun. To ja sam wysaem Ghatotkak do walki z Karn, bo nikt inny nie by w stanie przeciwstawi si Karnie tej straszliwej nocy. Skoro Kryszna potrafi ochrania w ten sposb Ardun, z ca pewnoci potrafi rwnie ochrania samego siebie. Jestem przekonany, e we wszystkich trzech wiatach nie ma takiej istoty, ktra byaby zdolna pozbawi go ycia. Dhritarasztra rzek: O Sandaja, niszczy nas nasze wasne rozumowanie, wyroki losu i sam Kryszna. Karna utraci bro Indry uderzajc ni w rakszas, ktry w tej wojnie by rwnie nieistotny jak wizka somy. Otworzy w ten sposb przed mymi synami i ich zwolennikami bramy prowadzce wprost do krlestwa Jamy.
Ksiga VII
Opowie 87
393
8. Wjasa ucisza al i gniew Judhiszthiry wyjaniajc, e mier Ghatotkaki jest ofiar na rzecz jego zwycistwa Sandaja kontynuowa: O krlu, tej straszliwej nocy po mierci Ghatotkaki walki trway nadal i w czasie gdy Kryszna wyraa sw rado widzc, e Karna utraci w walce sw potn bro, Pandawowie i ich wojska opakiwali mier syna Bhimy. Kaurawowie z kolei podniesieni na duchu heroicznym wyczynem Karny atakowali Pandaww ze zdwojon si zmuszajc ich do ucieczki. Patrzc na ucieczk swych onierzy Judhiszthira rzek do Bhimy: O bracie, mier twego syna wprowadzia mnie w osupienie, z ktrego nie mog si otrzsn. Walcz z wrogiem i nie pozwl naszej armii na ucieczk. Judhiszthira usiad bezradnie na swym rydwanie. Kryszna widzc go w takim stanie rzek: O Krlu Prawa, uwolnij si od swojego smutku i kontynuuj walk niosc dalej na swych barkach swj ciki obowizek. Gdy poddasz si smutkowi, zwycistwo wymknie si nam z rk. Syn boga Dharmy, Judhiszthira, rozpogodzi sw twarz i rzek: O Kryszna, znam doskonale ciek krlewskiego obowizku. Zejcie ze cieki wasnego Prawa jest grzechem rwnym zabjstwu bramina. Trudno mi jednak nie opakiwa mierci syna Bhimy i demonki Hidimby, ktry zawsze suy nam pomoc i ktrego darzyem wielkim uczuciem. Zna wszystkie sposoby walki i by nam oddany. Byem mu rwnie drogi, jak on by mi drogi. Ponadto Drona i Karna ciesz si swym sukcesem, a nasi onierze uciekaj w ciemnociach tratowani przez cigajce ich wojska Kauraww. Jake moglimy dopuci do tego, aby Karna na naszych oczach zabi syna Bhimy? Jake mogo do tego doj na oczach Arduny? W czasie gdy Abhimanju zosta zabity przez Kauraww, nie byo nikogo, kto mgby udzieli mu pomocy. Arduna walczy z wyzywajcymi go do walki Samsaptakami, a my zostalimy zatrzymani przez Dajadrath. To Drona i jego syn Awatthaman s w peni odpowiedzialni za jego mier. To Drona zdradzi Karnie sposb zabicia Abhimanju. I to on sam zniszczy miecz, ktrym walczy Abhimanju. Kritawarman z wielkim okruciestwem zabi konie Abhimanju i jego wonic pozbawiajc go rydwanu, a inni wojownicy Kauraww wykorzystujc jego bezbronno pobawili go ycia. Arduna ju ukara za t zbrodni krla Dajadrath, lecz ta kara mnie nie zadowala. Jeeli mamy by w tej wojnie obrocami uczciwej walki musimy rwnie ukara mierci Karn i Dron. Oni s korzeniami, na ktrych nasz wrg utrzymuje si przy yciu. Na ich obecnoci Durjodhana opiera sw pewno zwycistwa. To oni
394
Mikoajewska
Mahabharata
przede wszystkim powinni zosta zabici, gdy s prawdziwymi winowajcami mierci Abhimanju. Judhiszthira zad w sw konch i ze swymi oddziaami ruszy do walki z Karn, podczas gdy Bhima ruszy do walki z Dron. Za Judhiszthir ruszyli bijc w bbny Pacalowie prowadzeni przez ikhandina. Kryszna rzek do Arduny: O Arduna, ruszmy do walki z Karn, bo nie wypada, aby twj najstarszy brat i Krl Prawa wyrcza ci w twym obowizku zabicia go. Kryszna pogna konie prbujc docign Judhiszthir, ktry oddali si w midzyczasie na spory dystans. Gdy Krl Prawa pdzi w kierunku Karny z umysem pokonanym przez al i silne pragnienie, aby go zabi, pojawi si przed nim niespodziewanie wielki mdrzec Wjasa. Rzek: O Judhiszthira, dziki dobremu losowi Arduna pozostaje cigle przy yciu i jemu pozostaw walk z Karn. Dziki dobremu losowi Arduna nie podj z Karn ostatecznej walki w czasie, gdy niezawodny oszczep Indry by cigle w jego posiadaniu. Karna zabiby nim Ardun. Wyrokiem dobrego losu Karna utraci ten oszczep, ktrego mg uy tylko jeden raz, zabijajc nim rakszas Ghatotkak. Ghatotkaka zosta zabrany przez sam mier i oszczep Indry by jedynie pozbawiajcym go ycia narzdziem. Uwolnij si od gniewu i alu, gdy jego mier jest ofiar na rzecz twego dobra. Kontynuuj sw walk z Kaurawami zjednoczony ze swymi brami i walczcymi po twej stronie krlami. Ju pitego dnia liczc od dzisiaj bdziesz mia we wadaniu ca ziemi. Zawsze myl o Prawie i Moralnoci i z radosnym sercem praktykuj uprzejmo wobec wszystkich ywych istot, dobroczynno, wybaczanie, ascez i prawdomwno. Zwycistwo jest bowiem tam, gdzie jest prawo i sprawiedliwo. Po wypowiedzeniu tych sw mdrzec Wjasa znikn.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Ghatotkacha-Vadha Parva, Section CLVII-CLXXXIII.
Ksiga VII
Opowie 88
395
Opowie 88 Kamstwo Krla Prawa i zgroza mierci bramina Drony

1. Judhiszthira nastawia swj umys na mier Drony; 2. Drona zabija ojca Dhrisztadjumny Drupad i krla Wirat; 3. Chaos pitnastego dnia walk na polach Kurukszetry; 4. Arduna walczy z Dron i aden z nich nie jest w stanie zdoby przewagi; 5. Dhrisztadjumna prbuje zabi Dron w uczciwej walce, lecz nie odnosi sukcesu; 6. Kryszna ujawnia, e sposobem na zabicie Drony jest okamanie go, e jego syn Awatthaman zosta zabity i zmuszenie go w ten sposb do odoenia broni; 7. Bhima informuje Dron, e Awatthaman zosta zabity zabijajc nalecego do Pandaww sonia o tym samym imieniu; 8. Staroytni mdrcy ukazuj si przed Dron namawiajc go, aby zaprzesta zabijania i uwolni sw dusz; 9. Krl Prawa wypowiada kamstwo, ktre doprowadza do mierci Drony; 10. Ku zgrozie wszystkich Dhrisztadjumna zabija Dron, ktry pogry si w jodze.
Pandawowie widzc straszliwy pogrom czyniony przez Dron zaczli obawia si o losy bitwy i traci nadziej na zwycistwo. Kryszna majc na uwadze ich dobro rzek do Arduny: O Arduna, ... zapomnij na chwil o swej prawoci i uyj sprytnego chwytu, ktry ci doradz, aby nie pozwoli Dronie na zabicie was wszystkich i zwyciy. Drona odoy swj uk na wie o mierci swego syna. Okamcie wic go, e Awatthaman zosta zabity. Cho inni zaakceptowali rad Kryszny, Arduna nie potrafi jej zaakceptowa. Z wielkim trudem zaakceptowa j nawet Krl Prawa. ... Pragnc zwycistwa i rwnoczenie bojc si wypowiadania kamstwa rzek do Drony: O braminie, Awatthaman zosta zabity, dodajc niewyranie sowo so. Gdy wypowiada to kamstwo, jego rydwan znajdujcy si zawsze cztery cale ponad ziemi dotkn ziemi. (Mahbharta, Drona Parva, Section CXCI) 1. Judhiszthira nastawia swj umys na mier Drony Sandaja rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, po mierci syna Bhimy Ghatotkaki i ogromnych stratach poniesionych podczas nocnych walk Judhiszthira nastawi swj umys na mier Drony. Rzek do Dhrisztadjumny: O Dhrisztadjumna, narodzie si z ognia ofiarnego z zadaniem zabicia Drony, do ktrego twj ojciec Drupada ywi wielk uraz. Zrealizuj swe zadanie i uwolnij nas wszystkich od mierciononych strza tego wciekego bramina. To jego obwiniam o zabjstwo syna Arduny Abhimanju, bo to on pouczy innych, jak go zabi. Otocz go ze wszystkich stron wspierany przez swego brata ikhandina, twego ojca Drupad, krla Wirat,
396
Mikoajewska
Mahabharata
Nakul i Sahadew i synw Draupadi. Niech do ataku na niego rusz pod twoim przywdztwem wszyscy nasi wojownicy na rydwanach, soniach i koniach jak i caa nasza piechota. Cho obie strony walczyy z caych swych si, wszyscy byli zmczeni przecigajc si gboko w noc walk. Bya ju pnoc i niektrzy pokonani przez sen porzucali sw bro zasypiajc w siodach koni, na grzbietach soni i na tarasach swych rydwanw zabijani przez zachowujcego wci przytomno umysu wroga. Niektrzy straciwszy rozum z braku snu, zabijali si sw wasn broni. Arduna widzc swych onierzy w takim stanie zawoa: O wojownicy, pokryy was ciemnoci i kurz. Jestecie wyczerpani nieustajc walk i brakiem snu. Zamknijcie oczy i pozostajc na polu bitewnym odpocznijcie przez chwil, zanim wzejdzie ksiyc. Gdy znajdujcy si w nowiu ksiyc owietli pole bitewne swym blaskiem, wznowimy walk. Nawoywanie Arduny do odpoczynku przyjto powszechnym aplauzem. Kaurawowie zaczli rwnie nawoywa do przerwania walk. Wielu onierzy zasypiajc na goej ziemi lub grzbiecie swych wierzchowcw obdarzao go swym bogosawiestwem mwic: O Arduna, w tobie zamieszkaa zarwno wszelka bro jak i wszystkie Wedy, odwaga jak i wiedza. Jeste prawy i peen wspczucia dla ywych istot. Bd bogosawiony. Ju wkrtce zrealizujesz cel, ktry jest bliski twemu sercu. Cae pole bitewne pokry gsty tum ludzi i zwierzt zanurzonych w gbokim nie, ktrzy zaprzestali walki a do momentu, gdy na wschodzie ochranianym przez Indr ukaza si sierp ksiyca o policzkach biaych jak twarz piknej damy. Jasny jak ciao byka, ktry zawsze towarzyszy iwie, o ksztacie przypominajcym napity uk boga mioci Kamy i oczarowujcy jak umiech na ustach piknej kobiety ukaza si na horyzoncie owietlajc swymi promieniami wszystkie cztery wiartki nieba i ziemi. onierze obudzeni jego wiatem unieli gowy jak kwiaty lotosu pod dotkniciem promieniami soca. Podnosili si z ziemi przypominajc ocean unoszcy si pod wpywem ksiyca. Tymczasem Durjodhana wcieky z powodu poniesionych strat i chcc wzbudzi gniew w Dronie i zainspirowa go do walki zbliy si do niego i rzek: O braminie, nie powinnimy mie litoci dla wroga, ktry pokonany przez zmczenie wycofa si z walki i usn na polu bitewnym. Ulegajc twej probie pozwoliem na to, by nasz wrg nabiera si, podczas gdy my sami tracimy siy. Pod twoj ochron nasz wrg staje si coraz silniejszy. Zdobye pen znajomo wszelkiej niebiaskiej broni jak i broni Brahmy i na caym wiecie nie masz rwnego sobie przeciwnika, ktry
Ksiga VII
Opowie 88
397
mgby ci w walce pokona. Jeste w stanie zniszczy wszystkie trzy wiaty razem z zamieszkujcymi je bogami, asurami i gandharwami. Pandawowie dr przed tob ze strachu. Ty jednake, ku memu wasnemu nieszczciu, oszczdzasz Pandaww nie mogc zapomnie o tym, e byli twoimi uczniami. Rozgniewany jego sowami Drona rzek: O Durjodhana, cho jestem ju stary, walcz w twej sprawie do granic mych moliwoci. Wykorzystuj ca sw znajomo broni speniajc twe rozkazy i prbujc przynie ci zwycistwo. Nie zdejm mej zbroi, zanim nie zabij krla Drupady i wszystkich Pacalw. Przypomnij sobie jednak o heroicznych czynach Arduny. Jego nikt nie zdoa pokona! Durjodhana krzykn: O nikczemny braminie, mwisz tak, bo ochraniasz Ardun. Poka ci, ile warte s twe sowa i jeszcze dzi ja sam z pomoc Duhasany, Karny i akuniego i poowy naszych wojsk zabij Ardun! Drona rozemia si i rzek: O Durjodhana, tylko gupcy potrafi wypowiada podobne sowa! Jak zwykle przemawia przez ciebie pycha i brak wiedzy. Arduny wyposaonego w jego ognist energi i uzbrojonego w Gandiw nie potrafi zabi nawet Kubera, Indra i sam bg mierci Jama. Nikt nie jest w stanie przey miertelnej konfrontacji z Ardun. Nie potrafisz w to uwierzy, bo jeste opanowanym przez dz grzesznikiem i okrutnikiem i na kadego patrzysz z podejrzliwoci. Nie ufasz nawet tym, ktrzy dziaaj na rzecz twego dobra. Jeli spieszysz si, aby zgin mierci wojownika, id i walcz z Ardun. Zatrzymasz w ten sposb t straszliw rze, ktr sprowadzie na kast wojownikw. Pozwl te zgin w podobny sposb twemu wujowi akuniemu, ktry jest oszustem i naogowym graczem w koci . 2. Drona zabija ojca Dhrisztadjumny Drupad i krla Wirat Sandaja kontynuowa: O krlu, gdy mino ju trzy czwarte nocy i niebo na wschodzie zaczerwienio si od wschodzcego soca osabiajc biae wiato ksiyca, wojownicy podnieli si ze swych miejsc spoczynku i kierujc twarze ku socu stali ze zoonymi domi witajc je modlitw. Kaurawowie podzielili swe armie na dwie poowy: jedn pod dowdztwem Drony, a drug Durjodhany. Widzc to Arduna ruszy przeciw nim do ataku stosujc strategi, ktr doradzi mu Kryszna. Rozpoznajc cel tej strategii Bhima zawoa: O Arduna, nadszed wanie moment na realizacj celu, dla ktrego matki wojownikw rodz swych synw! Mobilizujc ca sw odwag spa dug, ktry zacigne u Prawdy, Pomylnoci, Cnoty i Sawy.
398
Mikoajewska
Mahabharata
Zachcany w ten sposb Arduna szybko zdoby przewag nad dywizj Drony. Wielu najprzedniejszych wojownikw Kauraww nie potrafio wytrzyma jego naporu. Cae niebo pokry unoszcy si z pola bitewnego kurz olepiajc walczcych i pozbawiajc ich orientacji. Wszelki porzdek zaama si czynic z walczcych bezksztatn mas. Jednake Drona ze skupionym umysem nie tracc orientacji przebi si na swym rydwanie przez ocean walczcych i ruszy w kierunku pnocnym zasypujc wojska Pandaww potokami strza. Jego widok przyprawi ich o drenie. Tylko dusze, ktre osigny pen samo-kontrol, byy w stanie jego widok znie. Dwie wielkie dusze, krl Drupada i Wirata, napinajc swe uki ruszyli przeciw Dronie, ktry jak przeraliwe widmo kry po polu bitewnym zabijajc Pacalw, Cedw, Kaikejw i Matsjw. Za nimi ruszyli trzej odwani wnukowie krla Drupady. Gdy zbliyli si do Drony na odlego strzau, wcieky bramin mierzc starannie pozbawi ich ycia swymi trzema celnymi strzaami. Drupada i Wirata zasypali Dron gradem swych strza. Drona niszczc ich strzay przykry ich paszczem swych ostrzy. Odpowiedzieli potokami swych strza. Drona w rewanu zniszczy ich uki. Rozgniewany Wirata rzuci w jego kierunku dziesicioma lancami chcc go zabi, a Drupada rzuci oszczepem ozdobionym zotem przypominajcym wielkiego jadowitego wza. Wcieky Drona zdoa je jednak zniszczy swymi strzaami o szerokich ostrzach i nastpnie swymi celnymi strzaami pozbawi krlw Drupad i Wirat ycia. Dhrisztadjumna widzc mier swego ojca i pogrom czyniony przez Dron zapon straszliwym gniewem i majc za wiadkw wszystkich walczcych zawoa: O wojownicy, niech utrac wszystkie moje zasugi, ktre zebraem dziki swej pobonoci jak i ca moj energi, jeeli jeszcze dzi nie zabij bramina Drony! Po uczynieniu tego lubu Dhrisztadjumna na czele dywizji Pacalw ruszy przeciw Dronie wspomagany przez Ardun, ktry zaatakowa bramina z przeciwnej strony. Na pomoc Dronie ruszy Karna, akuni i Durjodhana ze swymi pozostajcymi przy yciu brami. Drona wypeniony sw wielk energi kosi Pacalw swymi strzaami olepiajc ich swym blaskiem. Rozgniewany Bhima obawiajc si, e Pacalowie pozwol Dronie na zyskanie przewagi, zawoa: O Dhrisztadjumna, jaki prawdziwy mczyzna patrzy tylko na wroga, zamiast go zabi! Po uczynieniu swej straszliwej przysigi nie moesz pozostawa obojtny wobec swego wroga, ktry rozrasta si od swej wasnej energii jak pochaniajcy wszystko poar. Tylko patrze, jak spali ca armi
Ksiga VII
Opowie 88
399
Pandaww. Jeeli brakuje ci odwagi, zastpi ci w realizacji twego obowizku! I Bhima unoszc si gniewem zacz przedziera si przez bronice dostpu do Drony oddziay Kauraww. Wzburzony jego sowami Dhrisztadjumna uczyni to samo. Nikt dotychczas nie widzia o poranku walki rwnie zacitej. 3. Chaos pitnastego dnia walk na polach Kurukszetry Sandaja kontynuowa: O krlu, soce w kocu wzeszo zalewajc pokryte kurzem pole bitewne tysicem swych promieni. Rozpocz si pitnasty dzie tej przeraliwej wojny. Cho dzie dopiero si rozpocz, obie rozproszone ju armie kontynuoway walk rozpoczt o wicie walczc w chaosie i amic wszelkie ustalone normy uczciwej walki. Kawalerzyci walczyli z wojownikami na rydwanach, a piechota z wojownikami na soniach. Z powodu nocnych walk wszyscy byli zmczeni i od braku snu i posiku wielu z nich tracio zmysy. Chaotyczne dwiki konch, bbnw, upadajcej broni jak i ryki ludzi i zwierzt sigay nieba, a pole bitewne tono w morzu krwi. Lece wszdzie trupy ludzi i zwierzt jak i szcztki broni utrudniay walczcym swobodne poruszanie si. Wyczerpane zwierzta i rydwany zdaway si ton w ziemi. Wszyscy za wyjtkiem Arduny i Drony, ktrzy prbowali doda swym onierzom odwagi, zdali si by pokonani przez zgroz i strach. Zabijano si nawzajem i trudno byo odrni swojego od wroga. Rze bya straszliwa. Pole bitewne coraz bardziej przypominao pole kremacji zwok. Unoszce si chmury kurzu zakryway soce i niektrzy myleli, e znowu zapada noc. 4. Arduna walczy z Dron i aden z nich nie jest w stanie zdoby przewagi Sandaja kontynuowa: O krlu, wiatr rozwiewa, a krew rannych i zabitych obmywaa wznoszcy si nad polem bitewnym kurz. Pandawowie i Kaurawowie nie zaprzestawali ponawiania ataku. Arduna zbliywszy si do Drony zasypa go strzaami. Drona odpowiedzia potokiem ostrzy. Walczyli ze sob na mier i ycie zadziwiajc wszystkich lekkoci swej rki i celnoci swych strza Wielu onierzy zaprzestao walki patrzc ze zgroz na t miertelny pojedynek nauczyciela ze swym ulubionym uczniem. Obaj herosi chcc mie przeciwnika po prawej stronie wykonywali niezwyke manewry swymi rydwanami okrajc si nawzajem jak dwa sokoy na nieboskonie walczce o kawaek misa. W swych manewrach byli sobie doskonale rwni. Kady heroiczny wyczyn
400
Mikoajewska
Mahabharata
Drony by neutralizowany przez identyczny wyczyn Arduny. Drona nie mogc zdoby przewagi zacz przywoywa sw niebiask bro, lecz Arduna niszczy j swoj niebiask broni. Rozgniewany Drona przywoywa coraz potniejsz niebiask bro, lecz Arduna za kadym razem j niszczy. Drona widzc potg Arduny nie mg si powstrzyma, aby w gbi serca mu nie przyklasn i wyrazi swego podziwu. Uwaa sam siebie za najwyszego znawc broni i by dumy ze swego ucznia. Na nieboskonie zgromadzili si niebianie, riszi, Siddhowie, gandharwowie, apsary, rakszasowie i jakszowie, aby obserwowa walk tych dwch herosw. Bezcielesny gos dochodzcy z nieba wychwala zarwno Ardun jak i bramina Dron. Staroytni mdrcy i Siddhowie widzc jak Drona i Arduna przywouj bro Brahmy zaczli szepta midzy sob: To na co patrzymy nie jest walk ludzi, bogw, asurw, rakszasw, czy gandharww. To jest potyczka najwyszego Brahmy. Nigdy dotychczas nie widzielimy, ani nie syszelimy o czym podobnym. Raz Drona zdaje si pokonywa Ardun, a innym razem Arduna zdaje si pokonywa Dron. Nie ma midzy nimi adnej rnicy. To tak jakby Rudra podzieli sam siebie na dwie identyczne poowy walczce ze sob. W Dronie zamieszkaa wszelka wiedza na temat broni, lecz taka sama wiedza zamieszkaa w Ardunie. Najwyszy heroizm zamieszka w Dronie, lecz rwnie wielki heroizm skupi si w Ardunie. adnego z nich nie mona pokona. Kady z nich jest w stanie zniszczy cay wszechwiat. Gdy Drona przywoa bro Brahmy, caa ziemia z jej grami, oceanami i lasami zacza dre. Zerway si huraganowe wiatry i wzburzone wody zaczy wylewa z oceanw. Arduna przywoa wwczas swoj wasn bro Brahmy neutralizujc pocisk Drony i uspakajajc ziemi. onierze Pandaww i Kauraww widzc, e walka Drony z Ardun cignie si w nieskoczono nie przynoszc adnego rezultatu, zdezorientowani ponownie zaangaowali si w walk, niepewni, czy zabijaj swego, czy te wroga. 5. Dhrisztadjumna prbuje zabi Dron w uczciwej walce, lecz nie odnosi sukcesu Sandaja kontynuowa: O krlu, niebo pokryway chmury strza i kurzu i cho soce byo wysoko na niebie, nic nie byo wida. Podczas tej straszliwej rzezi twj syn Duhasana napotka na swej drodze ksicia Pacalw Dhrisztadjumn. Pokryli si nawzajem paszczem swych strza. Duhasana jednak wkrtce si wycofa nie
Ksiga VII
Opowie 88
401
bdc w stanie wytrzyma naporu Dhrisztadjumny, ktry prbowa zbliy si do Drony wspierany przez Nakul i Sahadew. Drog prowadzc do Drony przeci im Kritawarman z trjk swych braci. Wszyscy dobrze urodzeni, wyposaeni w wiedz i rozumienie mylc o zdobyciu nieba i sawy podjli ze sob uczciw walk i prbowali si nawzajem zabi przestrzegajc wszelkich wojennych zasad. aden z nich nie sign po nieuczciw bro. aden z nich nie uy nieuczciwej strzay, zatrutej, o dwch gowicach lub zrobionej z koci byka lub sonia. Walka midzy nimi bya zacita, lecz ze wszech miar uczciwa. W kocu, gdy Nakula i Sahadewa zdoali swymi strzaami zatrzyma Kritawarmana i jego braci, Dhrisztadjumna ruszy ponownie w kierunku Drony. Widzc to twj syn Durjodhana ruszy przeciw niemu chcc go zatrzyma. Drog Durjodhany przeci z kolei Satjaki. Stojc naprzeciw siebie ze wzniesion broni dwaj przyjaciele z dziecistwa, Durjodhana i Satjaki, nie mogli powstrzyma umiechu na wspomnienie swej dawnej zayoci. Durjodhana widzc w swym umyle swe wasne zachowanie jako przyczyn tej wojny zawoa: O przyjacielu, niech bdzie przeklty gniew, potga i odwaga wojownika, skoro doprowadziy do tego, e ty, ktry bye mi droszy ni ycie, podnosisz przeciw mnie sw bro i ja, ktry byem ci rwnie drogi, mierz do ciebie z mojego uku. Na polu bitewnym wszystkie dawne sentymenty straciy swe znaczenie. Z powodu gniewu i zawici stoimy teraz naprzeciw siebie jak najwiksi wrogowie! Satjaki odpowiedzia nakadajc na swj uk ostr strza: O Durjodhana, walcz, nie jestemy ju w szkole naszego nauczyciela, gdzie wiczylimy nasze umiejtnoci, lecz na polu bitewnym! Durjodhana rzek: O Satjaki, jak to si stao, e pole naszych dziecinnych zabaw zmienio si w prawdziwe pole bitewne? Nikt i nic nie potrafi oprze si wpywowi Czasu. To dza bogactwa doprowadzia do tego, e walczymy ze sob na mier i ycie. Co nam jednak przyjdzie z bogactwa, gdy wszyscy zginiemy? Satjaki odpowiedzia: O Durjodhana, walka bya zawsze obowizkiem wojownika, nawet wwczas, gdy jego wrogiem jest jego przyjaciel lub nauczyciel. Zabij wic mnie w tej bitwie, skoro jestem ci drogi. Ginc od twej broni udam si wprost do nieba. Uyj swej caej mocy i odwagi. Nie chc by duej wiadkiem tej straszliwej katastrofy, ktrej dowiadczaj moi przyjaciele. Satjaki bez lku i nie troszczc si o ycie zasypa Durjodhan gradem strza. Durjodhana odpowiedzia potokiem ostrzy. Walczc ze sob ranili si nawzajem swymi celnymi strzaami. W miar jak ich walka stawaa si coraz bardziej intensywna, Durjodhana
402
Mikoajewska
Mahabharata
gboko zraniony przesiad si na chwil do innego rydwanu, aby odpocz. Szybko jednak powrci do walki zalewajc Satjaki potokami strza. Na pomoc Durjodhanie ruszy Karna. Jednake Bhima widzc jego manewr przeci mu drog zasypujc go gradem swych ostrzy. Karna zniszczy je wszystkie i sw celn strza zama uk Bhimy. Wcieky Bhima uchwyci sw maczug i zniszczy ni proporzec i uk Karny, zabi jego wonic i zniszczy koo jego rydwanu. Karna sta jednak nadal na swym rydwanie nieporuszony jak gra Meru. Jego wspaniay rydwan posiadajcy tylko jedno koo, zaprzony cigle do jego rczych ogierw wyglda jak jednokoowy rydwan boga soca Surji. Odwany Karna nie zaprzestawa walki zarzucajc Bhim rnego rodzaju broni. 6. Kryszna ujawnia, e sposobem na zabicie Drony jest okamanie go, e jego syn Awatthaman zosta zabity i zmuszenie go w ten sposb do odoenia broni Sandaja kontynuowa: O krlu, Judhiszthira mylc cigle o koniecznoci zabicia bramina Drona prbowa zachca do walki z nim upadajcych na duchu Matsjw i Pacalw mwic: O onierze, porzucie swj lk i wznwcie walk realizujc swj obowizek wojownika! Zdobdziecie niebo zwyciajc lub ginc. Zwyciajc bdziecie mogli wykona liczne rytuay ofiarne i obdarowa braminw, a ginc na polu bitewnym udacie si wprost do wiata Indry. Zachcani w ten sposb wojownicy ponowili swj atak na Dron, podczas gdy Arduna zaatakowa tum onierzy Kauraww chcc ich odcign od Drony. Pacalowie z Dhrisztadjumn na czele ruszyli przeciw Dronie, ktry zasypa ich swymi strzaami powodujc straszliw rze. Pandawowie widzc ten straszliwy pogrom zaczli obawia si o losy bitwy i traci nadziej na zwycistwo. Kryszna majc na uwadze ich dobro rzek wwczas do Arduny: O Arduna, ten najwikszy z wszystkich ucznikw, gdy trzyma w doni swj uk, jest nie do pokonania nawet przez samych bogw z Indr na czele. Jednake, gdy odoy swj uk wycofujc si z walki moe zosta zabity nawet przez zwykego czowieka. Zapomnij na chwil o swej prawoci i uyj sprytnego chwytu, ktry ci doradz, aby nie pozwoli Dronie na zabicie was wszystkich i zwyciy. Drona odoy swj uk jedynie na wie o mierci swego syna. Okamcie wic go, e Awatthaman zosta zabity.
Ksiga VII
Opowie 88
403
Cho inni zaakceptowali rad Kryszny, Arduna nie potrafi jej zaakceptowa. Z wielkim trudem zaakceptowa j nawet Krl Prawa. 7. Bhima informuje Dron, e Awatthaman zosta zabity zabijajc nalecego do Pandaww sonia o tym samym imieniu Sandaja kontynuowa: O krlu, idc za rad Kryszny Bhima zabi sw maczug potnego sonia nalecego do Pandaww o imieniu Awatthaman. Zbliy si do Drony i udajc przeraenie zacz krzycze: O braminie, Awatthaman zosta zabity! W ten to sposb majc w umyle prawdziwy fakt, jakim bya mier sonia, wypowiedzia kamstwo. Bramin Drona syszc sowa Bhimy zachwia si na nogach. Pamitajc jednak o odwadze swego syna i jego umiejtnociach walki uzna sowa Bhimy za faszywe. Szybko odzyska zmysy przypominajc sobie, e jego syn jest nie do pokonania. Nie tracc z oczu swego celu kontynuowa walk z Dhrisztadjumn i Pacalami zsypujc ich gradem strza. Dwadziecia tysicy wojownikw na rydwanach nalecych do Pacalw zalao Dron w rewanu potokami strza zakrywajc go nimi cakowicie. Wcieky Drona pragnc zabi ich wszystkich rozproszy ich strzay swymi ostrzami i wypowiadajc odpowiednie mantry przywoa pocisk Brahmy. Wygldajc jak niszczcy wszystko ogie bez dymu zabi nim dwadziecia tysicy atakujcych go Pacalw. Nie zaprzestajc walki zabi piciuset Matsjw, sze tysicy soni i dziesi tysicy koni. 8. Staroytni mdrcy ukazuj si przed Dron namawiajc go, aby zaprzesta zabijania i uwolni sw dusz Sandaja kontynuowa: O krlu, nagle przed walczcym z ca sw moc Dron ukazali si w swych duchowych formach Wiwamitra, Wasiszta, Kajapa, Gautama, jego ojciec Bharadwada jak i inni staroytni mdrcy prowadzeni przez Ogie, ktry jest ustami bogw, chcc go zabra do miejsca, ktre zamieszkuje Brahman. Rzekli: O braminie, nadesza godzina twojej mierci. Walczc w ten okrutny sposb idziesz ciek Bezprawia. Bezprawiem jest bowiem spalanie pociskiem Brahmy tych, ktrzy nie znaj przed nim rodkw obrony. Zauwa nas stojcych przed tob, od bro i zaprzesta swych okrutnych uczynkw. Jeste przecie braminem i okrutne czyny do ciebie nie pasuj. Znasz wszystkie Wedy i jeste oddany swym bramiskim obowizkom
404
Mikoajewska
Mahabharata
wynikym z Prawdy. Od bro i zejd z tej faszywej drogi, ktra zaciemnia ci rozum. Powr na odwieczn ciek wyznaczon dla bramina. Czas wyznaczony dla ciebie na ycie na ziemi w twej miertelnej formie dobieg koca. Od bro i zaprzesta swych okrutnych i grzesznych uczynkw . 9. Krl Prawa wypowiada kamstwo, ktre doprowadza do mierci Drony Sandaja kontynuowa: O krlu, Drona syszc te sowa riszich i majc w pamici sowa Bhimy straci spokj umysu i wol walki. Niespokojny i niepewny, chcc mie pewno, co do losw swego syna, postanowi zwrci si z pytaniem o jego ycie do Judhiszthiry. By bowiem przekonany, e Krl Prawa nie wypowie kamstwa nawet za cen zdobycia najwyszej wadzy. Tymczasem Kryszna wiedzc, e bramin Drona jest zdolny do zniszczenia wszystkich armii Pandaww, z niepokojem patrzy na to, jak niszczy je przy pomocy swych niebiaskich pociskw. Zbliy si do Judhiszthiry i rzek: O Krlu Prawa, cae twe wojsko zostanie starte z powierzchni ziemi w p dnia, jeeli pozwolisz na to, aby ten wcieky bramin kontynuowa walk z rwn intensywnoci. Ratuj nas. W sytuacji, gdy grozi nam cakowita zagada, lepiej wypowiedzie ratujce nas kamstwo, ni upiera si przy prowadzcej do zagady prawdzie. Gdy wypowiesz kamstwo dla ratowania ycia nas wszystkich, nie splami ci ono grzechem. Bhima syszc sowa Kryszny rzek: O Judhiszthira, gdy usyszaem, jak Kryszna mwi do Arduny, e Dron bdzie mona zabi, gdy uwierzy on, e jego syn Awatthaman zgin w walce, przystpiem natychmiast do czynu i zabijajc walczcego po naszej stronie sonia o imieniu Awatthaman zbliyem si do Drony woajc, e Awatthaman zosta zabity. Drona jednake nie uwierzy moim sowom. On uwierzy jedynie tobie, bo we wszystkich trzech wiatach jeste znany z tego, e nie potrafisz wypowiedzie kamstwa. Jeeli chcesz naszego zwycistwa, zaakceptuj rad Kryszny i powiedz Dronie, e jego syn nie yje. Drona zaprzestanie walki po usyszeniu tego od ciebie. Judhiszthira ulegajc wyrokowi losu postanowi uczyni to, o co prosi go Kryszna. Pragnc zwycistwa i rwnoczenie bojc si wypowiadania kamstwa rzek do Drony: O braminie, Awatthaman zosta zabity, dodajc niewyranie sowo so. Gdy wypowiada to kamstwo, jego rydwan znajdujcy si zawsze cztery cale ponad ziemi dotkn ziemi.
Ksiga VII
Opowie 88
405
10. Ku zgrozie wszystkich Dhrisztadjumna zabija Dron, ktry pogry si w jodze Sandaja kontynuowa: O krlu, Drona syszc te sowa Krla Prawa pogry si w aobie i rozpaczy, szczeglnie, e z powodu sw riszich, ktre poprzednio usysza, uwaa si za krzywdziciela sprawiedliwych Pandaww. Opanowany przez al i niepewno nie potrafi ju dalej walczy z dotychczasow determinacj. Dhrisztadjumna widzc, e Dron opanowa niepokj i e traci zmysy, ruszy przeciw niemu z zamiarem wypenienia zadania, z ktrym si narodzi. Uchwyci swj uk i naoy na strzay majce splendor ognia i grone jak trucizna wa. Drona widzc te strzay pomyla, e oto nadesza jego ostatnia godzina. Uchwyci swj uk i chcia je zniszczy, lecz jego niebiaska bro nie bya mu ju duej posuszna i jego strzay wyczerpay si. Zapragn nagle odoy swj uk i uwolni z ciaa sw dusz, tak jak mu nakazywali przemawiajcy do niego riszi. Cho cigle wypeniony wielk energi, nie mg ju walczy tak jak jeszcze chwil przedtem. Zdoa jednak uchwyci inny uk, ktry otrzyma kiedy od mdrca Angirasa i wypuszczajc ze setki strza zala nimi Dhrisztadjumn niszczc jego uk, proporzec i zabijajc jego wonic. Dhrisztadjumna uchwyci nowy uk i z dzikim umiechem uderzy Dron w pier. Drona, cho by gboko zraniony i traci wadz nad wasn jani, ponownie zniszczy uk Dhrisztadjumny i uderzy go swymi dziewicioma celnymi strzaami zdolnymi do pozbawienia ycia. Dhrisztadjumna ponc gniewem zbliy si do rydwanu Drony na tyle, e ich konie zmieszay si razem. Drona celnymi strzaami poama jego rydwan. Dhrisztadjumna utraciwszy swj uk, wonic i rydwan uchwyci maczug i wyrzuci j w kierunku Drony, ktry jednak zdoa j zniszczy swymi strzaami. Dhrisztadjumna z wielk determinacj uchwyci tarcz i miecz i manewrujc zrcznie midzy komi i rydwanem zblia si do Drony, chcc przebi swym mieczem jego pier. Drona nie mogc go dosign sw broni zabi jego gniade konie prbujc rwnoczenie ochrani swoje wasne kare ogiery. Ten czyn Drony rozgniewa jeszcze bardziej Dhrisztadjumn, ktry wykonujc jeden z dwudziestu znanych manewrw rzuci si na Dron ze swym mieczem jak ptak Garuda na wa przypominajc swym wygldem samego Wisznu zabijajcego demona Hiranjakaszipu. Wykonujc swym mieczem rne znane ewolucje wzbudza tym podziw obserwujcych walk niebian. Drona wypuszczajc ze swego uku tysice strza o krtkim zasigu, ktre s w posiadaniu
406
Mikoajewska
Mahabharata
jedynie najwikszych ucznikw, zdoa zniszczy jego miecz i tarcz ozdobion setk ksiycw. Chcc zabi swego ucznia, ktry by mu rwnie drogi jak jego wasny syn, naoy na swj uk strza o przeraliwej mocy. Jednake strza t z wielk zrcznoci zniszczy Satjaki ratujc ycie ksicia Pacalw. Jego czyn dostrzegli Arduna i Kryszna nagradzajc go wielkim aplauzem. Rwnie wielkim aplauzem nagrodzili go niebianie. Heroiczny wyczyn Satjaki wywoa straszliwy gniew w sercach Kauraww. Otoczyli go ze wszystkich stron zasypujc gradem strza. Pandawowie ruszyli mu na pomoc i wywizaa si midzy nimi straszliwa walka. Judhiszthira pamitajc, e najwaniejszym zadaniem jest zabicie bramina Drony, zawoa do swych onierzy: O wojownicy, ruszcie przeciw Dronie udzielajc wsparcia Dhrisztadjumnie. Sdzc z jego zaangaowania w walk i formy, ktr przybra, jeszcze dzi zabije on bramina Dron. Drona skierowa swe strzay przeciw atakujcym go oddziaom wiedzc, e nadesza godzina jego mierci. Ziemia draa pod koami jego rydwanu. Zerwa si huraganowy wiatr, a z nieba sypay si meteory budzc powszechn groz. Cho bro w doni Drony byszczaa jak ogie, a koa jego rydwanu jechay z gonym stukotem, cignce go kare ogiery zdaway si mie zy w oczach, a i sam Drona zdawa si by pozbawiony swej zwykej energii. Jego lewa powieka i rka bezwolnie dray. Chcc jednak zgin w uczciwej walce i z broni w rku nie odkada swego uku. Otoczony ze wszystkich stron przez oddziay Pandaww nie zaprzestawa dziesitkowania ich swymi strzaami zabijajc ich dwadziecia tysicy. Chcc zniszczy wszystkich wypowiedzia specjalne mantry i przywoa pocisk Brahmy. Tymczasem Bhima, ktry uratowa spod strza Drony pozbawionego broni i rydwanu Dhrisztadjumn biorc go na swj rydwan, rzek do niego: O Dhrisztadjumna, rusz ponownie do walki z Dron, bo na twych barkach spoczywa ciar zabicia go. Dhrisztadjumna uchwyci nowy potny uk i ponownie zasypa Dron swymi ostrzami neutralizujc przywoany przez Dron pocisk Brahmy swym wasnym niebiaskim pociskiem i zabijajc swymi strzaami ochraniajcych Dron Kauraww. Drona zdoa jednak raz jeszcze zama jego uk i zrani go bolenie swymi ostrzami. Bhima doprowadzony tym do wciekoci zawoa: O nikczemny braminie, ktry porzucie obowizki swej wasnej kasy i postpujesz, jakby nalea do kasty wojownikw. Walczc grozisz wyniszczeniem caej kacie wojownikw! Najwysz cnot jest powstrzymywanie si od zadawania blu ywym istotom. Zapom-
Ksiga VII
Opowie 88
407
niae, e stan bramiski bazuje na tej cnocie. Porzucie sw bramisk ciek i zabijasz wszystkich tych wojownikw z prnoci i ignorancji, pragnc bogactwa dla swej ony i syna. Jak ci nie wstyd? Zabijasz ich pragnc bogactwa dla swego jedynego syna, ktrego ju zreszt nie ma wrd ywych. Ten dla ktrego uchwycie za bro i dla ktrego yjesz, poleg dzi na polu bitewnym. Sam Krl Prawa ci o tym poinformowa. Nie moesz wic wtpi, e mier twego syna jest niezaprzeczalnym faktem! Syszc sowa Bhimy, Drona, osiemdziesicioletni bramin o ciemnej skrze i siwych opadajcych na uszy wosach, ktry walczy dotychczas w sprawie twych synw jak modzieniec, odoy na bok swj uk i strzay i zawoa: O Durjodhana, Karna i Krypa! Walczcie dalej sami i nie pozwlcie, aby Pandawowie zadawali wam rany. Ja sam rezygnuj z dalszej walki. Wypowiadajc gono imi swego syna uklkn na tarasie swego rydwanu i zanurzy si w jodze. Dhrisztadjumna widzc wreszcie szans pozbawienia go ycia zeskoczy ze swego rydwanu, uchwyci swj miecz i ruszy w jego kierunku . Widzc Dron we wadzy Dhrisztadjumny wszystkie ywe istoty podniosy gony lament. Tymczasem Drona pogry si ju w stanie najwyszego spokoju. Wyposaony w wielk ognist energi i zgromadziwszy poprzednio zasugi pynce z ascezy skupi swe serce i umys na Najwyszym i Najstarszym Istnieniu. Z wyprostowan piersi i pochylon lekko gow zamkn oczy i przebywajc w jakoci natury jak jest dobro odda swe serce kontemplacji wypeniajc swe myli wit sylab OM reprezentujc Brahmana. Pamitajc o Najwyszym i Niezniszczalnym Bogu bogw osign miejsce trudne do osignicia nawet dla pobonych. Gdy Drona by na swej drodze do nieba, zdawao si, e dwa soca wiec na firmamencie. W czasie gdy Drona by ju na swej drodze do wiecznego Brahmana, Dhrisztadjumna sta obok jego ciaa z odkryt broni niewiadomy wdrwki jego duszy. Tylko piciu ludzi widziao, jak dusza Drony wdrowaa do tych najwyszych regionw. Oprcz mnie widzia to jedynie syn Drony Awatthaman, Krl Prawa Judhiszthira, Arduna i Kryszna. Nikt poza tym nie mg dostrzec wspaniaoci tego mdrego bramina, gdy oddany jodze opuszcza ten wiat. aden inny czowiek nie by wiadomy tego, e Drona osign region Brahmana bdcy tajemnic nawet dla bogw, ktry jest najwyszy z wszystkich regionw. Nikt inny patrzc na jego ciao pokryte strzaami, opywajce krwi i
408
Mikoajewska
Mahabharata
pogrone w jodze nie potrafi dostrzec, jak odprowadzany przez staroytnych mdrcw wdrowa do wiata Brahmana. Gdy Dhrisztadjumna zbliy si do Drony i podnis swj miecz, ze wszystkich stron rozlegy si lamenty ywych istot. Przepeniony wspczuciem Arduna zawoa: O Dhrisztadjumna, nie zabijaj naszego nauczyciela! Schwytaj go ywcem i przyprowad przed oblicze Judhiszthiry. Jednake Dhrisztadjumna nie zwaajc na nic podnis swj miecz i odci Dronie gow. Po dokonaniu tego straszliwego czynu tryumfalnie zarycza wywijajc swym mieczem. Zalany krwi Drony zeskoczy z tarasu jego rydwanu na ziemi. Czerwony jak soce wyglda dziko i zawzicie. Uchwyci w do gow Drony i cisn j do stp onierzy Kauraww, ktrzy przeraeni tym widokiem rzucili si do ucieczki. Sandaja kontynuowa: O krlu, w tym samym czasie dusza Drony wznoszc si ku grze wkroczya na gwiezdn ciek. Dziki temu, e mdrzec Wjasa obdarzy mnie bosk wizj, mogem to oglda na wasne oczy. Po mierci Drony na polu bitewnym zapanowa cakowity chaos. onierze zarwno Pandaww jak i Kauraww uciekali we wszystkich kierunkach szukajc dla siebie schronienia. Wojownicy twych synw zdawali si traci zmysy i opuszczajc pole bitewne czuli, e zamykaj si przed nimi bramy zarwno do tego jak i tamtego wiata. Cakowicie utracili kontrol na sw wasn jani. Wrd zalegajcych pole bitewne tysicy martwych cia szukali ciaa syna Drony Awatthamana, lecz nie mogli go znale. Tymczasem Bhima i Dhrisztadjumna obejmowali si nawzajem w poczuciu zwycistwa. Bhima woa: O Dhrisztadjumna, z utsknieniem bd czeka na ten moment, gdy bd mg ci uciska na wie po mierci Karny i Durjodhany! I ucieszony mierci Drony uderza si po swych ramionach powodujc drenie ziemi i zwikszajc panik wrd onierzy twych synw.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Drona-Vadha Parva, Section CLXXXIV-CXCIII.
Ksiga VII
Opowie 89
409
Opowie 89 Kryszna ochrania Pandaww przed gniewem syna Drony

1. Awatthaman dowiaduje si o mierci swego ojca Drony i planuje zniszczy Pandaww pociskiem Narajany; 2. Kryszna agodzi chaos wrd Pandaww spowodowany okruciestwem mierci Drony, kamstwem Krla Prawa i lkiem przez suszn zemst syna Drony; 3. Kryszna, ktry jest Narajan, neutralizuje pocisk Narajany skaniajc wszystkich po stronie Pandaww do odoenia broni; 4. Awatthaman odkada bro twierdzc, e wszystkie rzeczy s zudzeniem.
Judhiszthira widzc jak opadajca ze wszystkich stron bro nabiera si ... zawoa: O wojownicy, Awatthaman chcc pomci mier swego ojca spali nas wszystkich w ogniu swego susznego gniewu niebiaskim pociskiem Narajany. Popenilimy grzeszne uczynki zabijajc podstpnie Bhiszm i Dron .... Kryszna zawoa: O wojownicy, odcie bro i zejdcie na ziemi ze swych rydwanw i wierzchowcw. Zaprzestanie walki jest bowiem jedynym sposobem na zatrzymanie pocisku Narajany zarzdzonym przez samego Narajan. ... Syszc sowa Kryszny onierze Pandaww odoyli bro i oczycili swe serca z pragnienia walki. Jednake rozgniewany tym widokiem Bhima zawoa: O wojownicy, skoro brakuje wrd was odwanych, ja sam stawi opr niebiaskiej broni syna Drony. ... I tak jak pod koniec nocy wszystkie wietliste ciaa na nieboskonie kieruj si ku wzgrzu Asta, tak wszelka opadajca z nieba bro uruchomiana przez pocisk Narajany skupiaa si na Bhimie. ... Arduna z Kryszn (Nara i Narajana) widzc, e wojownicy Pandaww odoyli sw bro i odwrcili swe twarze od wroga, i e bro Narajany skupia si cakowicie na Bhimie, a napuchnity energi syn Drony nie ma ju faktycznie przeciwnika, zeszli ze swego rydwanu i podbiegli do Bhimy. ... zaczli si wyciga ryczcego jak lew Bhim i jego bro spod otaczajcej go broni Narajany. ... Kryszna zmusi Bhim do odoenia broni i opuszczenia rydwanu, cho sycza on jak jadowity w. I gdy tak si stao, bro Narajany nie mogc znale wroga stracia si i zostaa zneutralizowana. ... (Mahbharta, Drona Parva, Section CC, CCI) 1. Awatthaman dowiaduje si o mierci swego ojca Drony i planuje zniszczy Pandaww pociskiem Narajany Niewidomy krl Dhritarasztra wysuchawszy opowiadania Sandaji o mierci Drony pogry si w rozpaczy opakujc mier tego wielkiego bramina i okruciestwo tej wojny. Przerwa
410
Mikoajewska
Mahabharata
Sandaji jego opowiadanie i rzek: O Sandaja, powiedz mi, c uczyni Awatthaman, gdy dowiedzia si, e jego ojciec zgin dziki oszustwu i Bezprawiu. Wada on wszelkiego rodzaju broni nalec do ludzi i bogw. W jego posiadaniu jest bro Waruny, Agniego, Indry i Narajany. Jego ojciec obdarowa go rwnie wszelk niebiask broni, ktr uzyska od Parauramy, syn jest bowiem jedyn na wiecie osob, co do ktrej pragniemy, aby nas przewyszy. Po zdobyciu od swego ojca caej jego wiedzy jest jak drugi Drona. Oczyszczony z grzechw dziki studiowaniu Wed i praktykowaniu ascezy jest jak sam Rama, syn krla Daarathy. C on powiedzia i co uczyni dowiedziawszy si, e jego ojciec i nauczyciel, znany w caym wiecie ze swej prawoci zosta zabity przez Dhrisztadjumn? C uczynili moi synowie? Sandaja rzek: O krlu, po mierci Drony Kaurawowie pozbawieni swego naczelnego dowdcy pogryli si w chaosie i aobie. Wszyscy uciekali w panice jak najdalej od miejsca, gdzie Dhrisztadjumna pozostawi martwe ciao Drony po uciciu mu gowy. W tym czasie syn Drony niewiadomy jeszcze tego, co si wydarzyo, przedziera si pod prd przez oddziay Pandaww zalewajc ich potokami swych ostrzy i zabijajc wielu z nich. Z sercem nastawionym na walk i niewiadomy przyczyny obserwowanej paniki zbliy si do Durjodhany i rzek: O krlu, dlaczego twe armie uciekaj poraone strachem? Dlaczego nie prbujesz ich zatrzyma? Ty sam rwnie zdajesz si by w dziwnym nastroju. C za nieszczcie dotkno twych onierzy? Durjodhana tonc w oceanie alu nie by w stanie przekaza mu tej straszliwej wieci i zwracajc si do Krypy rzek: O braminie, wyjanij synowi Drony, skd ta panika w naszej armii. Krypa przeywajc straszliwe katusze poinformowa go o mierci jego ojca. Awatthaman dowiedziawszy si o podstpie zaproponowanym przez Kryszn i kamstwie Judhiszthiry, ktre doprowadziy do mierci Drony, zawrza straszliwym gniewem. Zaciskajc zby i pici sycza jak w. Z ciaem rozpalonym jak ogie wyglda jak sam Niszczyciel na koniec eonu. Z oczami penymi ez wzdychajc ciko rzek do Durjodhany: O krlu, dowiedziaem si wanie, w jak okrutny i bezprawny sposb zgin mj ojciec! Ten ndznik Dhrisztadjumna uci mu gow, gdy odoy bro i pogry si w jodze biorc za prawd kamstwo Judhiszthiry, ktry jak wida paraduje jedynie w przebraniu prawoci. Jake grzeszny i okrutny czyn popeni on, Krl Prawa, ktry jest synem samego boga Prawa Dharmy! mier w uczciwej walce z broni w rku przynosi honor, a nie aob i mj ojciec na pewno uda si do regionw przeznaczonych
Ksiga VII
Opowie 89
411
dla herosw. Nie powinienem wic opakiwa jego heroicznej mierci. Moje serce pka jednak z blu na myl o habie, jak byo uchwycenie tego wielkiego herosa za wosy. Czy ojcowie nie pragn mie synw, aby haba taka jak ta nie pozostawaa nie pomszczona? Czowiek popenia ze uczynki lub habi innych motywowany dz, gniewem, prnoci, nienawici lub lekkomylnoci. Wypowiadajcy swe kamstwo Krl Prawa jak i okrutny i grzeszny Dhrisztadjumna musz dowiadczy straszliwych konsekwencji swych czynw. Jeszcze dzi ziemia nasiknie krwi Judhiszthiry, ktry swym kamstwem skoni mego ojca do odoenia broni. Jeszcze dzi zniszcz wszystkich Pacalw z Dhrisztadjumn na czele bez wzgldu na uyte rodki! Nie zaznam spokoju, zanim tego nie uczyni. Ludzie pragn mie synw, aby uwolni si od lku zarwno w tym jak i w przyszym yciu. Mj ojciec jednake mylc, e nie yj, umar samotnie, cho mia we mnie swego ucznia i syna potnego jak gra. O biada mojej niebiaskiej broni, biada moim silnym ramionom, biada mej odwadze, skoro mj ojciec, cho mnie posiada, zosta uchwycony za swe siwe wosy! Musz spaci mj dug i pomci mego ojca! Czowiek szlachetny nigdy sam nie wychwala swej siy. Jednake w obliczu mierci mego ojca nie mog nie mwi o mej odwadze. Dziki mej sile jeszcze dzi zniszcz oddziay Pandaww razem z Kryszn wrd nich! Nikt nie zdoa stawi mi oporu! W znajomoci broni jestem rwny Ardunie. Wedr si midzy Pandaww jak promienie soca i nie zawaham si zniszczy ich m niebiask broni. Uyj broni Narajany, ktrej nawet Arduna nie zna i nie wie jak si przed ni obroni. Jest to potna bro, ktr swego czasu mj ojciec otrzyma od samego Narajany, ktry odwiedzi jego pustelni w przebraniu bramina. Mj ojciec powita go pokonem i darami, w zamian za co Narajana zaoferowa mu spenienie jego proby. Gdy mj ojciec poprosi go o pocisk Narajany, Narajana obdarowa go nim mwic: O braminie, z t broni nikt nie zdoa ci pokona. Uruchomi ona liczne rodzaje niebiaskiej broni i doda ci wielkiej energii. Broni tej jednak nie naley przywoywa w popiechu bez gbszego namysu, gdy nie mona jej odwoa, zanim nie zniszczy cakowicie wroga. Nie znam przedmiotu, ktrego nie potrafiaby zniszczy. Zniszczy nawet to, co jest nie do zniszczenia, dlatego nie naley uywa jej zbyt pochopnie i nie naley jej nigdy uywa przeciw tym, ktrzy utracili swe rydwany i odoyli bro, prbuj ratowa si ucieczk
412
Mikoajewska
Mahabharata
lub prosz o ask. Po wypowiedzeniu tych sw Narajana uda si do nieba. Mj ojciec Drona obdarowa mnie uzyskan od Narajany broni i jej wanie zamierzam dzi uy przeciw pozostaym przy yciu onierzom Pandaww. Dziki niej spowoduj wrd nich straszn rze. Nie ucieknie dzi przede mn z yciem ten niegodziwiec Dhrisztadjumna, ktry nie zawaha si przed zabiciem bramina, ktry by te jego nauczycielem! Kaurawowie powitali sowa syna Drony z wielkim oywieniem dmc w swe konchy i bijc w bbny. Renie koni i stukot k odbija si gonym echem wywoujc niepokj po stronie Pandaww. Awatthaman dotkn wody i wypowiadajc ze skupieniem odpowiednie mantry zacz przywoywa niebiaski pocisk Narajany. 2.Kryszna agodzi chaos wrd Pandaww spowodowany okruciestwem mierci Drony, kamstwem Krla Prawa i lkiem przez suszn zemst syna Drony Sandaja kontynuowa: O krlu, tymczasem Judhiszthira widzc, e Kaurawowie przygotowuj si do wznowienia walki rzek do Arduny: O bracie, jeszcze chwil temu onierze Kauraww widzc jak Dhrisztadjumna pozbawi Dron ycia, popadli w wielki stres i rzucili si w panice do ucieczki. Skd wic si bior te odgosy oywienia wiadczce o tym, e przygotowuj si ponownie do bitwy. Taki haas moe czyni jedynie krl bogw Indra. Czyby po upadku Drony sam Indra stan po stronie naszego wroga? Wos jey mi si z przeraenia na gowie. Widz te, e strach wdar si do serc naszych najodwaniejszych wojownikw. Kim jest ten wojownik, ktry napenia serca onierzy Kauraww odwag i skania ich do wznowienia walki? Arduna rzek: O krlu, to syn Drony Awatthaman dodaje Kaurawom odwagi swym gonym rykiem. Powszechnie znany zarwno ze swej wielkiej skromnoci jak i potgi swych ramion stpajc jak rozwcieczony so i ukazujc sw twarz gron jak twarz tygrysa uwalnia Kauraww od lku, ktry ich pokona. Gdy syn Drony si narodzi, niewidzialny gos z nieba nada mu imi Awatthaman (renie konia), bo w momencie gdy tylko ujrza wiato dzienne zara gono jak ogier Indry powodujc drenie wszystkich trzech wiatw. To on widzc martwe ciao swego ojca zabitego w okrutny sposb przez Dhrisztadjumn dziki twemu kamstwu zara ponownie swym straszliwym gosem. Znajc sw
Ksiga VII
Opowie 89
413
wasn odwag, nigdy nie wybaczy Dhrisztadjumnie, e uchwyci jego ojca i swego nauczyciela za wosy. O bracie, ty sam za cen krlestwa okamae swego drogiego nauczyciela przyczyniajc si do jego mierci! Popenie ten straszliwy grzech z pen wiadomoci, bo doskonale znasz Prawo. Na zawsze splamie swe imi, podobnie jak Rama, ktry zabi nieuczciwie sw wasn strza brata krla map Sugriwy, ktry zacz zdobywa przewag w pojedynku midzy brami. Przyczynie si do mierci Drony, ktry uda si do ciebie w poszukiwaniu prawdy wierzc cakowicie w twoj uczciwo i przekonany, e nie jeste zdolny do wypowiedzenia kamstwa. I cho wymieniajc imi Awatthamana dodae niewyranie sowo so, twoja odpowied na jego pytanie bya kamstwem udajcym prawd. To w rezultacie twej odpowiedzi odoy on bro obojtny na wszystko to, co go otacza, pokonany przez rozpacz i nieomal tracc zmysy. I gdy nie chcia ju duej walczy pogrony gboko w aobie, jego wasny ucze schodzc ze cieki sprawiedliwych uci mu gow. O krlu, jake zdoamy teraz ochroni Dhrisztadjumn przed susznym gniewem syna Drony Awatthamana? Ta uduchowiona osoba, przyjazna wobec wszystkich ywych istot jeszcze dzi zniszczy nas wszystkich nie mogc wybaczy Dhrisztadjumnie, e uchwyci jego ojca za jego siwe wosy. Dhrisztadjumna popeni haniebne zabjstwo amic wszystkie moralne zasady, cho prbowaem powstrzyma go swym krzykiem. Nasze dni musz by policzone, skoro dopucilimy do tej zbrodni i do koca pozostan splamione przez ten straszliwy czyn. Chcc zdoby ziemsk wadz, ktra jest zawsze nietrwaa, zabilimy naszego nauczyciela, ktry darzy nas wszystkich uczuciem. Chcc cieszy si przyjemnoci, jak daje najwysza wadza, popenilimy okrutny i haniebny grzech. O biada mi, e temu nie zapobiegem. Okryty z tego powodu hab zasuyem na pieko. Gdy pomyl o tym, e dopuciem do mierci tego bramina w zaawansowanym wieku, mojego nauczyciela, gdy odoy bro pograjc si jodze, sam wol umrze ni y! Na te sowa Arduny nikt z zebranych nie odpowiedzia. Po duszej chwili milczenia Bhima rzek: O bracie, pouczasz nas o moralnoci, jakby by yjcym w dungli pustelnikiem lub braminem, ktry zdoby pen kontrol nad swymi zmysami. Zapominasz, e jeste wojownikiem, a obowizkiem wojownika jest obrona innych przed zranieniem. To poprzez realizowanie swych obowizkw wojownik zdobywa zarwno niebo jak i ziemi, saw i dobrobyt. Nie przemawiaj wic do nas jak ignorant.
414
Mikoajewska
Mahabharata
Sw odwag dorwnujesz Indrze i realizujc swe obowizki nie przekroczysz granic prawoci tak jak ocean nie przekracza granic kontynentw. Twoje mylenie zawsze skania ci do wsp-doznawania i wspczucia. Kt nie ceni ci za to, e kierujc si prawoci wyrzeke si swego gniewu udajc si na trzynacie lat wygnania? Jednake to wanie dziki naszej prawoci nasze krlestwo zostao nam w nieuczciwy i oszukaczy sposb ukradzione. Nasza ona Draupadi bya upokarzana na naszych oczach, a ty jej nie bronie, bo zostae pozbawiony swej mocy z powodu swej prawoci. Twoja prawo nie uratowaa ci, lecz pogrya w nieszczciu, gdy na swej drodze napotkae grzesznych oszustw. Dzi masz wic wszelkie moralne prawo do gniewu. Bdc wojownikiem musisz walczy z t niekoczc si nieuczciwoci, ktrej sw prawoci nie zdoae pokona. Ja sam jestem tutaj na polu bitewnym, aby pomci dowiadczane przez nas zo wynike z nieuczciwoci naszego wroga. Jeeli nie chcesz walczy, cho obiecae, sam zniszcz tych oszustw, ktrzy okradli nas z naszego krlestwa. Swymi sowami pozbawiasz jedynie naszych onierzy odwagi i amiesz moje serce. Cho jeste prawy, zdajesz si nie wiedzie, co si na prawo skada, skoro potpiasz zarwno samego siebie, jak i nas, cho na to nie zasugujemy. Budzisz w nas strach szukajc w sobie winy i wychwalajc syna Drony, ktry tobie nie dorwnuje. Zapominasz o mojej sile i o tym, e Kryszna jest po naszej stronie. Sam zabij Awatthamana moj maczug, jeeli nie zechcesz walczy! Dhrisztadjumna rzek: O Arduna, obowizkiem bramina jest prowadzenie rytuaw ofiarnych, studiowanie witych pism, nauczanie, obdarowywanie innych i przyjmowanie darw. Nasz nauczyciel Drona ju dawno porzuci swe bramiskie obowizki i realizujc obowizki wojownika dokonywa niegodziwych czynw zabijajc wielu przy pomocy swej niebiaskiej broni zdobytej dziki ascezie. Dlaczego nie powinnimy zabi przy pomocy dostpnych nam rodkw tego bramina, ktry wyposaony w sw bramisk moc walczy jak wojownik i pokonany przez gniew masowo zabija przy pomocy niebiaskiej broni Brahmy tych, ktrzy jej nie znali i nie wiedzieli, jak si przed ni obroni? Kim by Drona: braminem czy wojownikiem? Utrzymujc, e jest braminem, oszukiwa wszystkich stwarzajc nieodpart iluzj. Dzi w kocu dziki stworzeniu innej iluzji mogem go zabi. C w tym niewaciwego? C przeraajcego jest w rwnie tym, e jego rozgniewany mierci swego ojca syn mobilizuje armie
Ksiga VII
Opowie 89
415
Kauraww do kontynuowania walki? Dziki niemu w walce z nami wielu z nich zginie. Dla tego walczcego bramina nie byo rnicy midzy Prawem i Bezprawiem. Bezprawie jest jak trucizna i niszczy Prawo. Dlaczego wic potpiasz mnie za zabicie tego okrutnego wojownika uchodzcego za bramina, zamiast pogratulowa mi mojego czynu? Swym mieczem odciem jego straszliw gow, ktra bya jak rozprzestrzeniajca si trucizna lub niszczce wszystko promienie soca, czy te spalajcy wszystko ogie koca eonu. Odcicie mu gowy nie uspokoio gorczki mego serca i auj, e nie rzuciem jej do krlestwa najniszej kasty Niszadw, gdzie ty sam rzucie ucit gow krla Dajadrathy! Obowizkiem wojownika jest zniszczenie wroga. Drona by moim wrogiem i zabicie go byo moim obowizkiem. Ty sam zabie w walce Bhagadatt, ktry by niegdy twoim przyjacielem. Zabie rwnie seniora wasnego rodu Bhiszm. Dlaczego nie potpiasz wasnych czynw, cho potpiasz mj? Dlaczego potpiasz mnie za zabicie Drony, skoro od dawna byo to moim przeznaczeniem? Swoj wrogo do niego odziedziczyem po moim ojcu, bo to dziki jego yczeniu narodziem si na ziemi, aby go zabi. O tym wszyscy wiedz. Zabijajc go nie popeniem grzechu. Arduna nie odpowiedzia mu na jego sowa, tylko ciko wzdycha i ze zami w oczach rzuca na niego wrogie spojrzenia szepczc: O biada nam, biada! Judhiszthira, Bhima, Nakula, Sahadewa i Kryszna stali w milczeniu obok niego zawstydzeni i ze spuszczonymi gowami. Sowa Dhrisztadjumny rozgnieway Satjaki, ktry zawoa: O wojownicy, czy nie ma wrd was nikogo, kto odwayby si zabi tego grzesznika Dhrisztadjumn, ktry ma jeszcze czelno, aby wygasza swe niegodziwe mowy? O nikczemniku, Pandawowie potpiaj ci z powodu twego grzesznego czynu, tak jak bramini potpiaj tych, co zabrudzeni grzechem rodz si w kacie niedotykalnych szudrw. Jak miesz po popenieniu tak haniebnego czynu otwiera usta i wychwala sam siebie przemawiajc do tych, ktrzy s bez grzechu. Dlaczego twoja gowa i jzyk nie rozpady si na tysic kawakw w momencie, gdy podnosie swj miecz, aby uci gow naszego nauczyciela! Swym czynem zabrudzasz nas wszystkich i zasugujesz na mier z naszych rk. Trzymajc swego nauczyciela za jego siwe wosy ukazae sw wielk nienawi i nie zdoasz ju uratowa swego ycia. Siedem pokole twych przodkw i siedem pokole twych potomkw pogr si w piekle!
416
Mikoajewska
Mahabharata
Obwiniasz Ardun o mier Bhiszmy zapominajc o tym, e to Bhiszma sam zadecydowa o swej mierci, gdy dziki darowi jego ojca nikt nie mg go pokona, jeeli on sam o tym nie zadecydowa. Na caym wiecie nie ma wikszych grzesznikw ni synowie krla Drupady! Ty sam zabie bramina Dron, a twj brat ikhandin narodzi si jako kobieta bdca inkarnacj Amby z zadaniem pokonania i spowodowania mierci Bhiszmy. To on przyczyni si do tego, e Bhiszma odoy bro odsaniajc sw pier na miertelne strzay Arduny. Pacalowie porzucili ciek prawoci i zabrudzeni przez podo stali si wrogami dla swych przyjaci i nauczycieli! Jeste przeklty bdc zabjc bramina i na twj widok ludzie bd musieli oczyszcza si spogldajc na soce. Jeeli raz jeszcze w mej obecnoci wypowiesz podobne sowa, rozbij ci gow moj maczug! Dhrisztadjumna rozgniewany sowami Satjaki zawoa: O wojowniku Wrisznich, jakie masz prawo, aby przemawia do mnie w ten sposb, skoro sam masz na swym rachunku czyny grzeszne i niegodziwe? Syszaem twe obraliwe sowa, lecz ci je wybaczam, bo tylko grzeszna dusza taka jak ty uwaa wybaczenie za oznak saboci. Czyby zapomnia, e popenie straszliwy grzech ucinajc gow Bhurirawasa, gdy odoy bro i pogry si w jodze i gdy by ju w drodze do nieba miertelnie raniony przez Ardun, ktry obci mu rami? Dlaczego zabie go wtedy, gdy by bezbronny, a nie wtedy, gdy trzymajc ci za wosy przygniata ci sw stop do ziemi? Sam jeste sprawc grzesznych czynw. Milcz wic lepiej, zamiast mnie oskara. Jeeli nie zaprzestaniesz swej oskarycielskiej mowy, spotkam si z tob na polu bitewnym, aby wysa ci do krlestwa boga mierci Jamy! Trudno pokona wroga wyczenie przy pomocy uczciwych chwytw. Kaurawowie s synni ze swych oszustw i to one doprowadziy do tej wojny. Lecz nasza strona zabrudzia si rwnie nieuczciwoci w tej wojnie. Wysoce prawi Pandawowie wyposaeni w wielk odwag uywaj podstpu w imi pokonania wroga i zwycistwa. Na najwyszym poziomie Prawa trudno okreli, co jest i co nie jest Prawem jak i co jest i co nie jest Bezprawiem. Zamiast mnie obwinia realizuj lepiej swj obowizek wojownika, ktrym jest walka i pokonanie wroga. Satjaki wzburzony sowami Dhrisztadjumny zadra z gniewu i zawoa: O niegodziwcze, nie bd ju duej z tob rozmawia. Zabij ci, bo w peni zasuye na mier.
Ksiga VII
Opowie 89
417
Kryszna widzc, e Satjaki rusza z wciekoci w kierunku Dhrisztadjumny bdc jak sam bg mierci Jama atakujcy boga mierci Jam, da znak Bhimie, aby zeskoczy ze swego rydwanu i sprbowa zatrzyma Satjaki si swych ramion. Satjaki o potnej sile wzburzony gniewem posun si jeszcze kilka krokw cignc za sob Bhim, ktry uchwyci go z tyu za jego potne ramiona i nie mogc wykona szstego kroku, zatrzyma si. Sahadewa zeskoczy ze swego rydwanu na ziemi, zbliy si do Satjaki i rzek: O wielki wojowniku Wrisznich, Pandawowie nie maj wikszych przyjaci od Pacalw i Wrisznich. I Wriszni nie maj wikszych przyjaci od Pacalw i Pandaww. Powstrzymaj swj gniew pamitajc o swym obowizku wobec przyjaci. Wybacz Dhrisztadjumnie jego obraliwe sowa i niech on tobie wybaczy. Uczmy si wszyscy wybacza, bo czy istnieje co lepszego od wybaczania? W czasie, gdy Sahadewa prbowa uciszy gniew Satjaki, Dhrisztadjumna zawoa: O Bhima, uwolnij Satjaki z ucisku swych ramion, skoro tak pali si do walki! Zatrzymam go moimi strzaami. Stumi jego gniew i ch walki i pozbawi go ycia. Nie jestem rwnie bezbronny jak miertelnie zraniony Bhurirawas, ktremu obci gow. Pozwl mu sprawdzi moj si. Jak go zabij, sam bd musia zrealizowa cel tej wojny i pokona Kauraww lub pozostawi to zadanie Ardunie! Satjaki syszc te sowa sycza jak w i cay dra z gniewu trzymany mocno przez Bhim. Satjaki i Dhrisztadjumna ryczeli na siebie nawzajem jak dwa potne byki. W kocu jednak Kryszna i Judhiszthira zdoali ich uspokoi i w obliczu ponownego ataku Kauraww wszyscy razem ruszyli zgodnie do walki. 3. Kryszna, ktry jest Narajan, neutralizuje pocisk Narajany skaniajc wszystkich po stronie Pandaww do odoenia broni Sandaja kontynuowa: O krlu, tymczasem syn Drony Awatthaman chcc pomci mier swego ojca wypowiada w skupieniu odpowiednie mantry przywoujc pocisk Narajany. Zerway si gwatowne wiatry i zacz pada ulewny deszcz i cho niebo byo bezchmurne, przecinay je byskawice. Caa ziemia draa, gry pkay i wyleway napuchnite wod oceany. Rzeki zaczy pyn w przeciwnym kierunku, a zwierzta uciekay na lewo od Pandaww. Cho soce byo w zenicie, wiat zdaway si pokrywa ciemnoci. Po polu bitewnym biegay radonie ywice si padlin zwierzta i demony. Ca przyrod opanowa lk.
418
Mikoajewska
Mahabharata
Na nieboskonie pojawio si tysice ognistych strza ostrych jak promienie stojcego w zenicie soca i niezliczone elazne kule wiecce jak gwiazdy na nocnym firmamencie. Pojawiy si tam rwnie dwukoowe i czterokoowe rydwany, niezliczona ilo maczug i dyskw o brzegu ostrym jak brzytwa wiecce jak soce. onierze Pandaww patrzyli z przeraeniem na opadajc na nich z nieba bro. Im potniejszego wojownika atakowaa ta bro, tym stawaa si groniejsza i nabieraa siy. Przywoany przez syna Drony pocisk Narajany spala armie Pandaww jak konsumujcy such traw poar. Judhiszthira widzc jak opadajca ze wszystkich stron bro nabiera si, gdy stawia si jej opr i widzc, e Arduna z Kryszn nie podejmuj z ni walki zawoa: O wojownicy, wycofajcie si z walki. Taka musi by rada Kryszny. On wie najlepiej, co naley czyni. Musia nadej moment naszego koca, bo broni Narajany nie mona pokona adn broni. Awatthaman chcc pomci mier swego ojca spali nas wszystkich w ogniu swego susznego gniewu. Popenilimy grzeszne uczynki zabijajc podstpnie Bhiszm i Dron i ja sam razem z moimi brami damy si spali w ogniu stosu pogrzebowego. Zgrzeszywszy w tak straszliwy sposb utoniemy razem ze swymi sprzymierzecami w oceanie susznego gniewu syna Drony. Nie pozostaje nam nic, jak pogodzi si ze zwycistwem Durjodhany, gdy swym grzechem oddalimy mu we wadanie nasze krlestwo. Zabilimy dzi naszego nauczyciela! ywi on w stosunku do nas przyjazne uczucia, cho rwnoczenie przyczyni si do mierci niedowiadczonego w walce Abhimanju zamordowanego wsplnymi siami przez wojownikw Kauraww; nie interweniowa w czasie, gdy po naszej przegranej w koci Kaurawowie zncali si okrutnie nad nasz on Draupadi i gdy prosia go ona o powiedzenie prawdy; popar wygnanie nas z naszego krlestwa; ubra Durjodhan w nieprzenikaln dla strza Arduny zbroj, gdy prbowa on zrealizowa sw przysig i zabi krla Dajadrath; nie mia adnych skrupuw w uyciu niebiaskiej broni Brahmy przeciw nie potraficym si przed ni obroni Pacalom. By jednak naszym nauczycielem. Zabijajc go popenilimy grzech i bdziemy musieli zapaci za to yciem. Tymczasem Kryszna ruchami swych doni stara si skoni onierzy Pandaww, aby powstrzymali si zarwno od walki jak i ucieczki. Zawoa: O wojownicy, odcie bro i zejdcie na ziemi ze swych rydwanw i wierzchowcw. Zaprzestanie walki jest bowiem jedynym sposobem na zatrzymanie pocisku Narajany zarzdzonym przez samego Narajan. Ci, ktrzy stan na ziemi odoywszy bro, przetrwaj, podczas gdy ci, ktrzy mnie nie
Ksiga VII
Opowie 89
419
posuchaj i bd kontynuowa walk nawet jedynie w swym umyle, zostan doszcztnie zniszczeni, choby nawet prbowali si ukry w samym rodku ziemi. Syszc sowa Kryszny onierze Pandaww odoyli bro i oczycili swe serca z pragnienia walki. Rozgniewany tym widokiem Bhima zawoa: O wojownicy, skoro brakuje wrd was odwanych, ja sam stawi opr niebiaskiej broni syna Drony. Zniszcz j przy pomocy mej wybijanej zotem maczugi. Nie ma nikogo, kto dorwnaby mi odwag. Swymi ramionami potnymi jak trby sonia potrafibym wyrwa z ziemi gr Himawat. Moja sia rwna si sile tysica soni. Bdcie wszyscy jej wiadkami patrzc na to, jak niszcz niebiask bro Narajany przywoan przez Awatthamana! Zwracajc si do Arduny zawoa: O Arduna, nie odkadaj na bok Gandiwy. Walcz, bo inaczej tak jak ksiyc pozostaniesz na zawsze splamiony na swym honorze! Arduna odpowiedzia: O Bhima, przysigaem, e nigdy nie uyj mego uku Gandiwy przeciw broni Narajany, krowom i braminom! Rozgniewany Bhima ruszy sam jeden przeciw synowi Drony zasypujc go gradem swych strza. Awatthaman wypowiadajc odpowiednie mantry zala go deszczem plujcych ogniem strza. Pokryty nimi Bhima wyglda jak buchajcy ogniem wulkan. Strzay syna Drony nabieray siy napotykajc na opr Bhimy bdc jak poar rozniecany przez wiatr. Wojownicy Pandaww widzc, jak bro uyta przez Awatthamana zwiksza sw moc, gdy kto prbuje si jej przeciwstawi, patrzyli na ich walk z coraz wikszym niepokojem. Ci, ktrzy jeszcze dotychczas tego nie uczynili, odkadali sw bro i oczyszczali swe serca z chci walki. Caa bro uruchomiona przez pocisk Narajany omijajc ich spadaa na Bhim. Widzc Bhim cakowicie zdruzgotanego przez si tej broni wszystkie ywe istoty krzyczay z przeraenia i rozpaczy. Arduna nie tracc zimnej krwi wysa w kierunku Bhimy niebiaski pocisk boga oceanu Waruny, ktry przykry go, jego rydwan, konie i wonic niewidzialn dla innych warstw ochronn. Nikt nie by w stanie spojrze na Bhim, ktry przykry cakowicie broni syna Drony by jak poncy wewntrz ognia ogie. Tak jak pod koniec nocy wszystkie wietliste ciaa na nieboskonie kieruj si ku wzgrzu Asta, tak wszelka opadajca z nieba bro uruchomiana przez pocisk Narajany skupiaa si na Bhimie. On sam, jego rydwan, konie i wonica zdawali si by w samym sercu poaru. I tak jak ogie koca eonu po skonsumowaniu wszystkich istot ruchomych i nieruchomych
420
Mikoajewska
Mahabharata
chowa si w kocu w ustach Stwrcy, tak wszelka bro, ktra wypyna z pocisku przywoanego przez syna Drony, zacza wchodzi w ciao Bhimy. Tak jak nikt nie potrafi dostrzec Ognia, gdy wchodzi w Soce i Soca, gdy wchodzi w Ogie, tak nikt nie potrafi zauway energii, ktra przenikna do ciaa Bhimy. Arduna z Kryszn (Nara i Narajana) widzc, e wojownicy Pandaww odoyli bro i odwrcili twarze od wroga, i e bro Narajany skupia si cakowicie na Bhimie, a napuchnity energi syn Drony nie ma ju faktycznie przeciwnika, zeszli ze swego rydwanu i podbiegli do Bhimy. Zanurzajc si w energii zrodzonej z pocisku Narajany, uciekli si do potgi iluzji. Dziki temu, e sami odoyli bro jak i dziki mocy pocisku Waruny i ich wasnej energii, ogie pocisku Narajany ich nie spali. Chcc zneutralizowa pocisk Narajany zaczli si wyciga ryczcego jak lew Bhim i jego bro spod otaczajcej go broni Narajany. Gdy to czynili, czujca opr bro Narajany wzrosa w si. Kryszna rzek: O Bhima, dlaczego mimo nakazu Judhiszthiry nie zaprzestae walki? Wszyscy nasi wojownicy odoyli bro i zeszli ze swych rydwanw. Uczy to samo. Wypowiadajc te sowa Kryszna zmusi Bhim do odoenia broni i opuszczenia rydwanu, cho sycza on jak jadowity w. I gdy tak si stao, bro Narajany nie mogc znale wroga stracia si i zostaa zneutralizowana. 4. Awatthaman odkada bro twierdzc, e wszystkie rzeczy s zudzeniem Sandaja kontynuowa: O krlu, gdy energia pocisku Narajany zostaa dziki pomocy Kryszny zneutralizowana, niebo stao si ponownie czyste i bkitne. Ucichy przeraliwe krzyki ptakw i zwierzt i zacz wia lekki orzewiajcy wiatr. Sonie bojowe i konie jak i wojownicy poczuli, e wraca do nich spokj i skupienie, a Bhima rozsiewa wok blask jak poranne soce. Armie Pandaww stay si ponownie gotowe do podjcia walki. Widzc t przemian twj syn Durjodhana zawoa do syna Drony: O Awatthaman, przywoaj ponownie swj pocisk, abymy mogli zniszczy Pandaww! Awatthaman rzek: O krlu, nie mog ponownie przywoa pocisku Narajany, ktry Kryszna zdoa zneutralizowa. Wezwany po raz drugi obrciby si przeciw mnie. Durjodhana krzykn: O Awatthaman, zniszcz wic tych zabjcw twego ojca przy pomocy innej niebiaskiej broni, ktra jest w twym posiadaniu. W tobie zamieszkaa bowiem
Ksiga VII
Opowie 89
421
zarwno caa niebiaska energia jak i energia trzyokiego boga iwy. Pandawowie nie zdoaj obroni si przed twoj energi. Awatthaman z wielk zapalczywoci i kipic gniewem ruszy do walki z Dhrisztadjumn. Zalali si nawzajem deszczem strza. Dhrisztadjumna uderza syna Drony z tak si, e a ziemia draa. Awatthaman w rewanu pozbawi go jego koni i wonicy, obci od masztu jego proporzec i zasypa gradem strza wspierajcych go onierzy. Satjaki widzc, e rzucili si oni do ucieczki, ruszy na pomoc Dhrisztadjumnie i swymi celnymi strzaami zniszczy uk Awatthamana, zabi jego konie, zniszczy jego rydwan i uderzy go w pier swymi trzydziestoma strzaami. Gboko zraniony Awatthaman pozbawiony swego uku i rydwanu nie wiedzia, co czyni. Na pomoc ruszy mu Durjodhana wspierany przez Kryp i Karn i innych wojownikw Kauraww i wszyscy razem zasypali Satjaki gradem strza. Satjaki zala ich deszczem ostrzy zabijajc wielu i zmuszajc ich do ucieczki. Awatthaman odzyska tymczasem wiadomo i majc nowy rydwan zala ponownie Satjaki swymi strzaami. Satjaki ponownie zniszczy jego rydwan i zmusi go do wycofania si. Pandawowie nagrodzili jego heroiczny wyczyn dwikiem swych konch. Awatthaman zdoby nowy rydwan i ponownie ruszy przeciw Satjaki, ktry widzc jak si zblia, zala go deszczem strza. Rozgniewany Awatthaman z ciaem poranionym od strza zawoa: O Satjaki, na prno starasz si broni zabjc mego ojca, gdy nie zaznam spokoju, zanim go nie zabij i zanim nie zniszcz wszystkich Pacalw i Somakw. Syn Drony naoy na swj uk prost strza ostr jak promie soca, ktra przebia zbroj Satjaki i zanurzya si w jego ciele jak w w gbi ziemi. Satjaki zalewajc si krwi wypuci z doni swj uk i tracc zmysy usiad na tarasie swego rydwanu. Jego wonica chcc uratowa mu ycie wywiz go szybko poza zasig strza syna Drony. Tymczasem Awatthaman mierzc starannie sw prost strza o zotych lotkach uderzy Dhrisztadjumn w czoo miedzy brwiami. Ciko zraniony ksi Pacalw poczu, e sabnie i uchwyci si masztu na swym rydwanie. Na pomoc mu ruszy Bhima wspierany przez piciu wojownikw Pandaww. Arduna z Kryszn widzc jak po dugiej walce Awatthaman zdoa zrani wonic Bhimy i jak sposzone konie poniosy jego rydwan bez kontroli, a wspierajce go oddziay rzuciy si do ucieczki, ruszyli ku synowi Drony zalewajc go swymi strzaami. Patrzc na nich, onierze Pandaww nabrali ponownie odwagi i przestali ucieka.
422
Mikoajewska
Mahabharata
Arduna i Awatthaman darzyli si kiedy wielk przyjani. Dzi jednak Arduna rozgniewany pogromem, ktry syn Drony uczyni w oddziaach Pandaww, zawoa: O synu naszego nauczyciela, poka mi dzi ca sw odwag, energi, wiedz i mno, jak i sw mio do synw krla Dhritarasztry i nienawi do nas! Uka mi ca sw krewko! Jeszcze dzi ja sam razem z Dhrisztadjumn zgnieciemy tw pych! Niemie sowa Arduny wzburzyy syna Drony. Poczu silny gniew w stosunku do Arduny, a jeszcze wikszy w stosunku do Kryszny. Skupiwszy sw myl na witych mantrach dotkn wody i przywoa niebiask bro agnej, przed ktr nawet bogowie nie potrafi si obroni, kierujc j przeciw wszystkim swym widzialnym i niewidzialnym wrogom. Na jego wezwanie z nieba zacz pada gsty deszcz strza. Strzay te plujc pomieniami ognia skupiy si wok Arduny otaczajc go ze wszystkich stron. Z nieba sypay si rwnie meteory. Ziemi pokrya ciemno, zaczy wia le wrce wiatry i ze wszystkich stron day si sysze ryki ywicych si ludzkim misem rakszasw i pisakw i wrzaski krukw. Z gromadzcych si na niebie chmur laa si krew. Ptaki, dzikie zwierzta, krowy i mdrcy utracili spokj umysu. Pi elementw zdawao si by w zamcie. Soce zdawao si obraca i cay wszechwiat zadawa si mie gorczk. Sonie rozgrzane od przywoanej przez syna Drony broni biegay jak szalone ciko dyszc chcc schowa si gdzie przed t broni. Rozgrzane wody i rezydujce w nich ywe istoty zdaway si pon. Zdawao si, e sam bg ognia Agni spala onierzy Pandaww przybrawszy form ognia Samwarta, ktry konsumuje wszystko na koniec eonu. onierze twych synw widzc Pandaww spalanych przez agnej krzyczeli z radoci, dli w swe konchy i uderzali w bbny. Arduna widzc zniszczenie czynione przez t niebiask bro wezwa bro Brahmy, ktra zgodnie z rozkazem Brahmy bya w stanie zneutralizowa kad niebiask bro. W jednej sekundzie ciemnoci rozproszyy si i zaczy wia chodne wiatry. Wyaniajce si z ciemnoci armie Pandaww leay pokotem na ziemi i trudno byo odrni ywych od umarych. Z ciemnoci wyonili si rwnie na swym rydwanie Arduna z Kryszn, ktrzy nie odnieli adnych ran i wygldali jak soce i ksiyc na firmamencie. Ich rydwan nie ponis rwnie adnego uszczerbku. Pandawowie powitali ich widok radosnymi okrzykami, dciem w konchy i biciem w bbny. Uwaali ich ju bowiem za martwych. Arduna i Kryszna zawtrowali im dmc w swe konchy.
Ksiga VII
Opowie 89
423
Awatthaman widzc, e Arduna z Kryszn uwolnili si spod wpywu energii jego niebiaskiej broni, podupad na duchu. Rozmylajc nad tym, jak si to mogo sta, pogra si coraz bardziej w niepokoju i aobie. Wzdychajc ciko odoy swj uk zaprzestajc walki. Zszed na ziemi ze swego rydwanu i zawoa: O biada nam, wszystkie rzeczy s jedynie zudzeniem! i zacz biec przed siebie.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Drona-Vadha Parva, Section CXCIV-CCI.
424
Mikoajewska
Mahabharata
Opowie 90 Wjasa gosi chwa iwy, ktry ochrania tych, co zdoali Go rozpozna i zobaczy
1. Syn Drony poszukuje wyjanienia, dlaczego jego gniew nie zniszczy Pandaww ochranianych przez Kryszn; 2. Wjasa opowiada o tym, jak Narajana (Kryszna) dziki swej ascezie ujrza iw i zdoby jego ask; 3. Wjasa wyjania synowi Drony, e w Krysznie i Ardunie odrodzili si Nara i Narajana, a w nim samym odrodzi si iwa w swym przeraliwym aspekcie (Rudra); 4. Wjasa wyjania Ardunie, e widzi on iw przed swym rydwanem i nakania go do oddawania mu hodu; 5. Wjasa opowiada o tym, jak bogowie uciszyli gniew iwy dajc mu udzia w uczcie ofiarnej, z ktrej by wykluczony; 6. Wjasa opowiada o tym, jak iwa za cen otrzymania istotnej czci ofiary od bogw niszczy trzy niebiaskie miasta demonw; 7. Wjasa opowiada o tym, jak bogowie rozpoznaj w pokonujcym ich bez walki dziecku Najwyszego Boga iw i oddaj mu cze; 8. Wjasa opowiada o dwch formach iwy, przeraliwej (Rudra) i pomylnej (iwa) i wymienia jego rne imiona; 9. Wjasa wyjania Ardunie, ktry widzia iw w jego prawdziwej formie, e jest dziki temu przez niego ochraniany.
Sam Brahma widzc Go i wiedzc, e jest on Najwyszym Bogiem iw odda mu cze mwic: O Bogu, to Ty jeste skadan Ofiar. Ty utrzymujesz w istnieniu cay wszechwiat i jeste dla niego ucieczk. Ty jeste Osob Boga (Bhava), Najwyszym Bogiem (Mahadewa), w Tobie zamieszkuj wszystkie rzeczy, Ty jeste Najwyszym Obroc. Przenikasz wszystkie istoty ruchome i nieruchome. Uka sw ask Indrze, ktry wywoa Twj gniew. ... Wjasa rzek: O Arduna, ten, kto rozpozna tego Boga i oddaje mu cze, zrealizuje wszystko to, czego pragnie, bo ten Trjoki Bg bdzie z niego zadowolony. Rusz do walki oczekujc zwycistwa, bo ten, kto jest ochraniany przez Kryszn i iw nie moe przegra. (Mahbharta, Drona Parva, Section CCII) 1. Syn Drony poszukuje wyjanienia, dlaczego jego gniew nie zniszczy Pandaww ochranianych przez Kryszn Sandaja kontynuowa: O krlu, Awatthaman biegnc przed siebie zobaczy nagle na swej drodze staroytnego mdrca Wjas o barwie burzowej chmury, ktrego nie splami aden grzech i w ktrym zamieszkaa bogini wiedzy Saraswati. Odda mu nalene honory i gosem zaamujcym si z rozpaczy rzek: O staroytny proroku, dlaczego moja niebiaska bro Narajany nie przyniosa mi oczekiwanego rezultatu? Dlaczego nie mogem przy jej pomocy zrealizowa mej zemsty na Pandawach, ktrzy zamordowali
Ksiga VII
Opowie 90
425
mojego ojca. Czy jest to kaprys tej broni, czy te jest ona jedynie iluzj? Czy te popeniem jaki bd przywoujc j? Czy moja klska jest czym anormalnym, czy te jest ona zwycistwem Arduny i Kryszny nad Natur, skoro zdoali przey jej atak? Przywoana przeze mnie bro, cho bya zdolna do zniszczenia wszystkich ywych istot i nie do zneutralizowania, zostaa jednak zneutralizowana po zabiciu zaledwie garstki wroga. Czyby bya ona niezdolna do zabicia Arduny i Kryszny, cho obaj narodzili si w ludzkim ciele? 2. Wjasa opowiada o tym, jak Narajana (Kryszna) dziki swej ascezie ujrza iw i zdoby jego ask Wjasa rzek: O braminie, to o co mnie pytasz jest spraw najwyszej wagi. Posuchaj, co mam ci do powiedzenia o tym, co zostao zadecydowane ju dawno temu. Mdrzec Narajana jest najstarszy w caym wszechwiecie. Dawno temu w jednym ze swych wciele majc na uwadze realizacj okrelonych celw narodzi si jako syn boga Prawa Dharmy. Uda si na gr Himawat (Kailasa) i podda si surowej ascezie. Wyposaony w ogromn energi rwn socu lub ogniowi sta tam przez szedziesit sze tysicy lat z ramionami wzniesionymi w gr ywic si jedynie powietrzem. Nastpnie w czasie dwa razy duszym umartwia si w jeszcze bardziej surowy sposb, a w kocu wypeni ca przestrze midzy niebem i ziemi sw wasn energi. I gdy w wyniku swej surowej ascezy sta si jak Brahma, ktry wyrasta ponad wszystko, co jest zwizane z tym wiatem, zobaczy na wasne oczy Najwyszego Boga, ktry jest Panem bogw, Pocztkiem i Stranikiem Wszechwiata, ktrego bardzo trudno dostrzec, bo jest zarwno najmniejszy z wszystkiego, co mae jak i najwikszy z wszystkiego, co ogromne, i ktry nosi imiona Rudra, iwa, Hara i Sambhu. Ma on wosy zwizane w ciki wze, jest ubrany w tygrysi skr i ozdobiony niebiaskimi klejnotami. Na czole nosi ksiyc, a na szyi wa, ktry jest jak zdobica go wita ni. To On jest Panem wszystkiego, co najwysze. On jest tym, ktry wlewa ycie w kad form i jest pierwsz przyczyn wszystkich ruchomych i nieruchomych istot. Jest zarwno tym, co przeraajce, jak i tym, co pomylne. Jest zarwno niepohamowanym gniewem, jak i wielk dusz, niszczycielem wszystkiego, jak i wielkim sercem. Jest uzbrojony w niebiaski uk Pinaka i niebiaskie koczany. Jego energia jest nieskoczona. Wada piorunem, trjzbem, maczug i mieczem. Towarzysz Mu zwykle liczne niebiaskie
426
Mikoajewska
Mahabharata
istoty o rnych formach, wrd ktrych s kary o ysych czaszkach lub wosach zwizanych w ciki wze, krtkich karkach, wielkich brzuchach, jak i istoty o ogromnych ciaach i wielkiej sile, zdeformowanych ustach i koczynach i dugich uszach. W Nim zamieszkuje wszelka asceza. Jest On Wod, Niebem, Nieboskonem, Ziemi, Socem, Ksiycem, Wiatrem i Ogniem i miar czasu trwania caego wszechwiata. Ci, ktrzy popenili niegodziwe uczynki, nie potrafi dostrzec tego Najwyszego Boga, ktry jest nienarodzony i ktry jest dawc wyzwolenia. Okiem umysu mog Go ujrze jedynie prawi w swych uczynkach asceci, ktry oczycili si z grzechu i uwolnili si od swego alu. Narajana (Kryszna) dziki swej surowej ascezie ujrza tego Boga, ktry jest ucielenieniem uczciwoci i ktrego form jest cay wszechwiat. Widzc to najwysze miejsce wszelkiego splendoru wypeni si zachwytem, ktrego poszukiwa, i ktry wypeni jego sowa, serce, rozumienie i ciao. Narajana odda cze temu Boskiemu Panu, ktry zabawia si gr w koci ze sw on Parwati, ktry jest pierwsz przyczyn wszechwiata i zawsze spenia proby swych wielbicieli, temu Nienarodzonemu, Najwyszemu Panu, ktry jest ucielenieniem tego, co niezamanifestowane, esencj wszelkich przyczyn, ktrego sia nigdy nie sabnie. Ze wzruszeniem wypeniajcym jego serce zacz wysawia Trjokiego Boga w swych sowach: O Ty, ktry jeste pierwszy wrd bogw i zasugujesz na uwielbienie! O stwrco wszystkiego, z Ciebie wypywaj wszystkie ywe istoty zamieszkujce wszechwiat. Wszystkie ofiary czynione dla zjednania sobie Indry, Jamy, Waruny i Kubery, Ojcw, Twastara, czy Somy s faktycznie ofiarowane Tobie. Z Ciebie wypywa forma i wiato, dwik i nieboskon, wiatr i dotyk, smak i woda, zapach i ziemia, trwanie jak i sam Brahma, Wedy, bramini i wszelkie istoty ruchome i nieruchome. Para unosi si w gr z rnych zbiornikw wodnych opadajc na ziemi w formie oddzielonych od siebie kropli deszczu, lecz gdy nadchodzi moment powszechnego zniszczenia wszystkie pojedyncze krople cz si razem zalewajc ca ziemi wod. Ten, kto zdoby wiedz o pocztku i kocu wszystkich istot rozumie Twoj jedno. Dwa ptaki (Iszwara i Diwa), cztery Wedy z ich odgazieniami, siedmiu stranikw (pi elementw, serce i rozumienie) i dziesi zmysw konstytuujcych ciao zostay stworzone przez Ciebie, cho Ty sam jeste od nich oddzielony i niezaleny. Przeszo, przyszo i teraniejszo, od ktrych wpywu nikt nie moe si uwolni, maj w Tobie swe rdo. Z Ciebie wypywa cay
Ksiga VII
Opowie 90
427
wszechwiat. Jestem Twoim wielbicielem. Miej dla mnie ask. Nie ra mnie powodujc, aby ze myli wdary si do mego serca. Jeste Dusz dusz, ktrej nie mona pozna. Ten, kto pozna Ciebie jako Uniwersalne Nasienie dotar do Brahmana. O Ty, ktrego nawet sami bogowie nie potrafi zrozumie! Ja sam bdc zdolny do zrozumienia Twej rzeczywistej natury Ciebie wychwalam! Spenij moj trudn do zrealizowania prob i nie ukrywaj si przede mn w stwarzanej przez Siebie iluzji. iwa rzek: O Narajana, dziki mej asce twoja dusza i sia nie bd miay granic. Nikt w caym wszechwiecie nie bdzie w stanie pokona ci w walce i sprawi ci blu nawet przy pomocy pioruna, czy te jakiego innego przedmiotu ruchomego lub nieruchomego, mokrego lub suchego. Przewyszysz nawet mnie samego, jeeli kiedykolwiek staniesz do walki ze mn. 3. Wjasa wyjania synowi Drony, e w Krysznie i Ardunie odrodzili si Nara i Narajana, a w nim samym odrodzi si iwa w swym przeraliwym aspekcie (Rudra) Wjasa kontynuowa: O Awatthaman, taki to dar uzyska ongi Narajana od iwy. Obecnie narodzi si on ponownie na ziemi w formie Kryszny i bdc nie do pokonania oszukuje cay wszechwiat iluzj swej formy. Niegdy z ascezy Narajany narodzi si mdrzec o imieniu Nara rwny mu potg. Ci dwaj riszi (Narajana i Nara) s starsi od najstarszych bogw i w kadym kolejnym eonie rodz si ponownie na ziemi, aby suy dobru wiata. Tak jak Narajana odrodzi si obecnie w Krysznie, Nara odrodzi si w Ardunie. Twoje narodziny te nie s zwyczajne, gdy dziki twym religijnym uczynkom i ascezie odrodzi si w tobie w swej czstce sam Rudra obdarzony wielk energi i gniewem. W swym poprzednim yciu zdobye wiedz i bye rwny bogom. Uprawiae surowe umartwienia pragnc zadowoli iw, ktry jest caym wszechwiatem. Przybrawszy form osoby o wielkim splendorze czcie iw mantrami i darami. Zadowolony z ciebie iwa da ci rne dary, o ktre prosie. Jak widzisz, zarwno twoje narodziny jak i narodziny Kryszny i Arduny nie s zwyczajne. Jak oni, tak i ty sam rodzc si ponownie w kolejnym eonie oddajesz cze iwie w jego fallicznej formie. Kryszna jest oddanym wielbicielem Rudry, ktry wypyn z samego Rudry. Zawsze oddawa mu cze uwaajc jego falliczny symbol za pocztek wszechwiata. W Krysznie zawsze jest obecna ta wiedza, w konsekwencji ktrej widzi identyczno
428
Mikoajewska
Mahabharata
Brahmana ze wszechwiatem, jak i inna wiedza, dziki ktrej patrzy on na Przeszo, Przyszo i Teraniejszo jak i na to co bliskie i odlege, jakby byy caoci ukazujc si przed jego oczami. Wszyscy bogowie, Siddhowie i riszi wielbi Kryszn za to, e dotar do tego najwyszego przedmiotu we wszechwiecie, ktrym jest Rudra-iwa (Mahadewa). Kryszna jest stwrc wszystkiego. Naley czci ofiar wiecznego Kryszn, ktry sam zawsze wielbi iw w jego fallicznej formie bdcego pocztkiem wszystkich ywych istot. iwa z kolei ywi jeszcze wiksze uwielbienie dla Kryszny. Awatthaman po wysuchaniu sw proroka Wjasy zoy pokon iwie i Krysznie zrozumiawszy, e Krysznie nale si najwiksze hody. Jego ja poddana cakowitej kontroli wypenia si ekstaz. Pokoni si te przed prorokiem Wjas i kierujc swj wzrok na armi Kauraww spowodowa, e zaczli wycofywa si do swego obozu. Soce chylio si ju ku zachodowi i Pandawowie rwnie wycofali si do swego obozu na noc. W ten sposb zakoczy si pitnasty dzie bitwy i pity dzie komendantury bramina Drony, ktry po spowodowaniu w armiach Pandaww straszliwej rzezi porzuci swe ciao i poczy si z Brahmanem. 4. Wjasa wyjania Ardunie, e widzi on iw przed swym rydwanem i nakania go do oddawania mu hodu Sandaja kontynuowa: O krlu, mdrzec Wjasa uda si nastpnie do obozu Pandaww, gdzie powitano go z wielkimi honorami. Arduna zbliy si do niego i rzek: O wielki proroku, zauwayem bardzo dziwne zjawisko. Gdy zalewam wroga deszczem swych strza, dostrzegam zawsze przed moim rydwanem ognist posta. Dokdkolwiek si on skieruje ze sw wzniesion w gr lanc, szeregi wroga zaamuj si sdzc, e to ja, a nie on ich pokonuj. Faktycznie, ja sam niszcz tych, co ju zostali przez niego zniszczeni. Kim jest ta niezwyka istota wyposaona w energi rwn socu? Jego stopy nie dotykaj ziemi i pokonuje on wroga, cho ani razu nie rzuci sw lanc. W rezultacie jego potnej energii z lancy, ktr trzyma, wypywa tysice lanc atakujcych wroga. Wjasa rzek: O Arduna, przed swym rydwanem dostrzegasz ankar (iw) zwanego rwnie Iana, pierwsz przyczyn, z ktrej wypynli Pradapati, odwane Istnienie wyposaone w potn energi, ucielenienie nieba, ziemi i nieboskonu, Boskiego Pana, ktry jest obroc wszechwiata i spenia kierowane do
Ksiga VII
Opowie 90
429
niego proby. To sam iwa wyposaony w ogromn energi poprzedza twj rydwan. Szukaj ochrony u tego Pana Wszechwiata i Najwyszego Boga. Nikt nie potrafi pokona wojownika, ktrego rydwan On poprzedza. W caym wszechwiecie nie ma nikogo, kto by Mu dorwna. Wrg traci zmysy i pada trupem na sam widok rozgniewanego iwy. Bogowie w niebie oddaj Mu cze i bij przed Nim pokony. Wielbiciele boskiego i dobrze wrcego iwy osigaj szczcie na ziemi i wysze wiaty po mierci. Bij pokony przed Nim, ktry jest przeraliwy i ktry jest spokojem i ktry dla umysu jest niezwykle trudny do uchwycenia. Kaniaj si przed tym Bogiem o ciemnych oczach, ciemnych wosach i prawym zachowaniu, ktry ma szyj niebiesk od trucizny wypitej niegdy dla ratowania wiata. Jego dziaania s zawsze pomylne. Szukaj ochrony u tego Trjokiego Boga, Pana Wszechwiata, ma Umy, niszczyciela ofiary skadanej przez Daksz, stranika tego, co stworzone, obrocy wszystkich ywych istot, ktry jest hojny dla tych, ktrzy s prawi. Mona si do Niego zbliy jedynie dziki jodze. Jego symbolem jest byk, Jego ppek jest jak ppek byka i Jego oczy s jak oczy byka. Jest On dumny jak byk i jest Panem bykw. Jego reprezentacj s rogi byka, jest On Bykiem bykw i Jego proporzec zdobi wizerunek byka. Jest On w posiadaniu najpotniejszej broni i sam Wisznu jest Jego strza. Jest uosobieniem prawoci. Jest Panem wszystkich wiatw oddanym Brahmie i braminom. Jest uzbrojony w trjzb, miecz, tarcz i uk Pinaka. Jest obroc caego wszechwiata. Oddaj si pod ochron tego Boga ubranego w skr tygrysa. 5. Wjasa opowiada o tym, jak bogowie uciszyli gniew iwy dajc mu udzia w uczcie ofiarnej, z ktrej by wykluczony Prorok Wjasa kontynuowa: O Arduna, posuchaj mej opowieci o bohaterskich czynach tego Najwyszego Boga o najwyszej mdroci. Gdy On si rozgniewa, bogowie, asurowie, gandharwowie, rakszasowie nie mog zazna spokoju, choby nawet schowali si na dnie najgbszego oceanu. W dawnych czasach iwa rozgniewany z powodu mierci swej ony Umy, ktra rzucia si w pomienie ognia ofiarnego, gdy jej ojciec Daksza nie chcia zaprosi jej ma na swj rytua ofiarny, zniszczy ofiar przygotowan przez Daksz powodujc, e ofiara w swej ucielenionej formie ucieka. Przybrawszy sw przeraliw form wypuci ze swego uku celn strza i dziko ryczc budzi
430
Mikoajewska
Mahabharata
przeraenie wrd wszystkich niebian. Bogowie i asurowie padli przed Nim plackiem na ziemi poddajc si Jego woli. Wzburzone oceany rozlay, ziemia draa i rozpaday si gry. Splendor wszystkich cia niebieskich razem ze socem zniszczyy ciemnoci. Cay wszechwiat sta si niewidoczny. Przeraeni riszi majc na uwadze wasne dobro jak i dobro wszystkich ywych istot wykonywali pokutnicze ryty. Wlewany do ognia oczyszczony tuszcz by wwczas w swej gwnej czci spoywany przez boga soca Surj. iwa zbliy si do niego z umiechem i wyrwa mu zb. Widzc to oddajcy Surji cze bogowie z przeraeniem uciekli. iwa zasypa ich gradem swych strza, ktre przypominay ogie przykryty dymem lub chmury przecinane przez byskawice. Przeraeni bogowie bijc przed iw pokony i szukajc u Niego ochrony zapewnili Go, e od tego momentu bdzie otrzymywa znacz cz skadanej ofiary i w ten sposb uciszyli gniew iwy, ktry skoni ucielenion ofiar do powrotu wznawiajc rytua ofiarny. Bogowie do dzi boj si gniewu iwy. 6. Wjasa opowiada o tym, jak iwa za cen otrzymania istotnej czci ofiary od bogw niszczy trzy niebiaskie miasta demonw Wjasa kontynuowa: O Arduna, posuchaj dalej o innych wielkich uczynkach iwy, ktre przyniosy mu saw. Dawno temu agresywni asurowie mieli w niebie trzy wspaniae, wielkie miasta: elazne, srebrne i zote. Zotym miastem wada asura Kamalaksza, srebrnym Tarakaksza, a elaznym Widjunmalin. Drczyli oni bogw, lecz Indra nie potrafi ich pokona przy pomocy swej broni. Uda si wic razem z bogami do iwy szukajc u niego ochrony. Rzek: O Najwyszy Bogu, asurowie zamieszkujcy trzy niebiaskie miasta otrzymali rne dary od Brahmy i peni pychy unieszczliwiaj cay wszechwiat. Nikt poza Tob nie zdoa ich zniszczy. Zabij tych wrogw bogw i niech od tego czasu kada ywa istota zoona do ognia w ofierze naley do Ciebie. iwa rzek: O bogowie, niech tak si stanie. iwa chcc zrealizowa swj cel uczyni ziemi z jej oceanami i lasami swoim rydwanem, a gry Gandhamadana i Windhja jego masztami. Gr Meru uczyni swym proporcem. Soce i ksiyc uczyni koami swego rydwanu, a wa esz osi utrzymujc koa. Gry Maleja uczyni jarzmem dla swych koni, wa Takak sznurem czcym jarzmo z masztem, a dwa weElapatr i Puszapadantwizaniami na jarzmie. Cztery Wedy uczyni
Ksiga VII
Opowie 90
431
swymi ogierami, Gajatri i Sawitri lejcami, wit sylab OM batem, a Brahm wonic. Z gry Mandary uczyni swj uk majc Wasuki za jego ciciw. Z Wisznu uczyni trzon swej strzay, z Agniego jej gowic, z Waju jej lotki, z Jamy zdobice j pira, a z byskawicy kamie do jej ostrzenia. I ten wielki asceta czczony przez bogw i riszich wsiadszy do swego rydwanu stworzonego z wszystkich niebiaskich si ustawi si na nieboskonie we wspaniaej i nie majcej sobie rwnej formacji nazywanej jego imieniem i pozostawa tam nieruchomy przez tysic lat. W momencie, gdy trzy niebiaskie miasta demonw ukazay si wszystkie razem na firmamencie przebi je swym przeraliwym ostrzem o trzech wzach. Danawowie nie byli w stanie nawet spojrze na t strza napdzan przez ogie koca eonu zbudowan z Wisznu i Somy (Ksiyca). 7. Wjasa opowiada o tym, jak bogowie rozpoznaj w pokonujcym ich bez walki dziecku Najwyszego Boga iw i oddaj mu cze Wjasa kontynuowa: O Arduna, gdy trzy niebiaskie miasta demonw pochania straszliwy poar, obok iwy pojawia si jego ona Parwati chcc na to popatrze. Trzymaa na swych kolanach dziecko, ktrego gow pozbawion wosw zdobio pi lokw. Zwrcia si do bogw z pytaniem o to, czyje jest to dziecko. Indra majc ze przeczucia w odpowiedzi usiowa je uderzy swym piorunem. Nie zdoa jednak go wyrzuci, bo chopiec z umiechem spowodowa parali jego rki trzymajcej piorun. Przeraony Indra ze sparaliowan rk w otoczeniu bogw uda si szybko przed oblicze Brahmy. Bogowie stojc przed nim ze zoonymi domi rzekli: O najstarszy z bogw, na kolanach Parwati ley jaka niezwyka istota, ktra przybraa form dziecka, ktr dostrzeglimy, lecz ktrej nie oddalimy honorw. Ta istota bez podejmowania walki pokonaa nas wszystkich z Indr na czele. Powiedz nam, kim jest ten chopiec? Brahma rozmylajc przez chwil zrozumia, e tym dzieckiem jest sam iwa. Rzek: O bogowie, tym dzieckiem jest boski Hara (iwa), Pan Wszystkich Istot ruchomych i nieruchomych. Nie istnieje nic w caym wszechwiecie, co przewyszaoby tego Najwyszego Boga. Ukara was, bo nie rozpoznalicie tego Pana Wszechwiata. Bogowie z Brahm na czele udali si tam, gdzie na kolanach Parwati lea ten chopiec promieniujc jak poranne soce. Sam Brahma widzc go i wiedzc, e jest on Najwyszym Bogiem iw odda mu cze mwic: O Bogu, to Ty jeste skadan Ofiar.
432
Mikoajewska
Mahabharata
Ty utrzymujesz w istnieniu cay wszechwiat i jeste dla niego ucieczk. Ty jeste Osob Boga (Bhava), Najwyszym Bogiem (Mahadewa). To w Tobie zamieszkuj wszystkie rzeczy. To Ty jeste Najwyszym Obroc. Przenikasz wszystkie istoty ruchome i nieruchome. Uka sw ask Indrze, ktry wywoa Twj gniew. Usyszawszy te sowa Brahmy i widzc, e wszyscy bogowie wychwalaj go i jego on Um (Parwati), iwaten niszczyciel ofiary Dakszy, ktry ma byka za swj znakby zadowolony. Chcc obdarowa bogw sw ask rozemia si i uwolni rk Indry od paraliu. O Arduna, to On jest Rudr, iw, Agnim. On jest wszystkim i ma wiedz o wszystkim. On jest Indr, Wiatrem, bliniakami Awinami i byskawic. On jest Bosk Osob i Najwyszym Bogiem. On jest wolny od grzechu. On jest Ksiycem, Kuber, Surj i Warun. On jest Czasem, mierci i Niszczycielem. On jest dniem i noc, witem i zmierzchem, penym cyklem ksiyca, miesicem, por roku i rokiem. On jest dusz wszechwiata i wykonawc wszelkich dziaa we wszechwiecie. Ucieleniony, cho nie posiada ciaa, obdarzony wielk wspaniaoci jest czczony przez bogw. On jest Jednoci i Mnogoci. 8. Wjasa opowiada o dwch formach iwy, przeraliwej (Rudra) i pomylnej (iwa) i wymienia jego rne imiona Wjasa kontynuowa: O Arduna, obeznani z Wedami bramini mwi, e iwa ma dwie formy: przeraliw i pomyln. Kada z tych form ma wiele odmian. Jest On wszystkim tym, co jest tajemnicze w rnych odgazieniach Wed, Upaniszad, Puran i naukach o duszy. Jest nienarodzony. Opisanie Jego wszystkich atrybutw zajoby tysic lat. Cho liczne Jego atrybuty s pod wpywem zych gwiazd i s zanieczyszczone przez grzech, ci ktrzy Go poszukuj zostaj nagrodzeni i zbawieni. To On rozdaje i odbiera ycie i zdrowie, bogactwo i wszelkie inne podane przedmioty. On jest Panem tego, co najwysze. W swych rnych formach przenika cay wszechwiat. Jego usta s zanurzone w oceanie. Przybieraj one ksztat gowy klaczy i wypijaj ofiarny tuszcz (oglniej: pyn) w formie wody. iwa zawsze przebywa na terenach kremacji zwok. Ludzie oddaj Mu cze w tych miejscach, gdzie osoba tchrzliwa nie odway si uda. Czcz tego Boga w jego licznych przeraliwych formach. Ukazuje si On we wszechwiecie pod rnymi imionami. W hymnach Wed nosi imi Rudra. Jest Panem wszystkich ziemskich i
Ksiga VII
Opowie 90
433
niebiaskich ycze, jest wszechpotny i przenika cay wszechwiat. Brahmany opisuj Go jako najstarszego ze wszystkich ywych istot. Nosi imi Pasupati poniewa jest Panem Wszystkich ywych Istot bdc ich obroc i igrajc z nimi. Nosi te imi Mahaswara (Wielki Pan) poniewa jest czczony w swojej fallicznej formie i zawsze zadowala wiat. Riszi, bogowie, gandharwowie i apsary zawsze oddawali cze Jego fallicznemu symbolowi wznoszcemu si ku grze zadowalajc Go w ten sposb. I poniewa Jego falliczna forma jest jak unoszcy si ku grze dym, nosi On rwnie imi Dhurddati. Nosi On rwnie imi Wahurupa (o wielu formach), bo ma wiele rnych form. Bdc wadc wiatw jest rwnie nazywany Sarwa. Jest take nazywany Wiwarupa, poniewa w Nim przebywaj bstwa zwane Wiwadewy. Nosi te imi Trjamwaka, poniewa trzy boginieFirmament, Woda i Ziemiaoddaj Mu cze i szukaj u Niego ochrony. Jest nazywany iwa (yczliwy), poniewa powoduje wzrost wszelkiego rodzaju bogactwa i yczy rodzajowi ludzkiemu dobra we wszystkich dziaaniach. Ma On dziesitki tysicy oczu po kadej stronie i nosi imi Mahadewa (Najwyszy Bg), poniewa ochrania cay wszechwiat. Nosi imi Sthanu poniewa jest staroytny, wielki i jest rdem ycia i jego trwania i poniewa Jego falliczny symbol jest wieczny. Jest nazywany Wjomakesza, poniewa soneczne i ksiycowe promienie s uwaane za Jego wosy. Nosi imi Hara, poniewa na koniec eonu sprowadzajc nieszczcie na Brahm, Indr, Warun, Jam i Kuber cakowicie ich niszczy. Nosi take imi Bahva, poniewa jest On przeszoci, przyszoci i teraniejszoci i wszystkim we wszechwiecie, jak i tego pocztkiem. Jest nazywany Kapi, poniewa jest najwyszy i Wrisza, poniewa jest prawy. Jest nazywany Trjokim, poniewa zanurzony gboko w medytacjach si swej woli stworzy na swym czole trzecie oko. O Arduna, wszystko bezdwiczne i dwiczne w ciaach ywych istot reprezentuje iw. On jest rnego rodzaju oddechem w ciaach ywych istot, zarwno zdrowym jak i niezdrowym. Ten, kto czci falliczny symbol tego Boga zdobdzie dziki temu powodzenie. Jego dobrym omenem jest ksiyc. Jego jedna poowa jest ogniem, a druga ksiycem. Jego pomylna forma wypeniona energi wieci wiatem janiejszym ni formy bogw. Jego przeraliw i niszczc form ludzie nazywaj ogniem. Jego pomylna forma jest zanurzona w medytacjach i jodze. Jego przeraliwa forma niszczy wszystko i wanie dlatego, e w Swej przeraliwej formie pali i niszczy ciaa, krew i szpik kostny jest nazywany Rudra (przeraliwy).
434
Mikoajewska
Mahabharata
9. Wjasa wyjania Ardunie, ktry widzia iw w jego prawdziwej formie, e jest przez niego ochraniany Wjasa kontynuowa: O Arduna, opowiedziaem ci o tym Najwyszym Bogu, ktrego dostrzege przed swoim rydwanem, jak niszczy twego wroga. Kryszna pokaza ci Go we nie w jego prawdziwej formie siedzcego na wysokiej grze, zanim przystpie do zrealizowania swej przysigi i zabie krla Dajadrath, ktrego obwiniae o spowodowanie mierci twego syna Abhimanju. To tego Najwyszego Boga widzisz na polu bitewnym przed swoim rydwanem. To On obdarowa ci broni Paupata (Gowa Brahmy) zdoln do zabicia danaww, gdy podje z Nim walk udajc si do nieba w poszukiwaniu boskiej broni. Opowiedziaem ci o tym Bogu bogw wychwalanym w sawnym i witym wedyjskim hymnie Sata-Rudriya. Hymn ten oczyszcza z grzechw i niszczy smutek i lk. Ten, kto go wysucha odniesie sukces w walce z wrogiem i zdobdzie szacunek w regionie, gdzie przebywa Rudra. Ten, kto rozpozna tego Boga i oddaje mu cze, zrealizuje wszystko to, czego pragnie, bo ten Trjoki Bg jest z niego zadowolony. Rusz do walki oczekujc zwycistwa, bo ten, kto tak jak ty jest ochraniany zarwno przez Kryszn i iw nie moe przegra . Tymi sowami Sandaja zakoczy swe opowiadanie o piciu dniach budzcej groz bitwy Kauraww z Pandawami na polach Kurukszetry, w czasie ktrych naczelnym dowdc Kauraww by bramin-wojownik Drona zabity przez Dhrisztadjumn, oddajc swym opowiadaniem cze i goszc chwa polegych na polu bitewnym wojownikw.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, Drona Parva, Drona-Vadha Parva, Section CCI-CCIII.
Dodatki
Ksiga VI & VII
Sowniczek
437
Sowniczek Mahabharaty (ksiga VI & VII)

Hasa pojawiajce si w poprzednich ksigach zostay pominite.
A Aditja: pocisk wysuszajcy wody. Aditjaketu: jeden z synw krla Dhritarasztry. Adatasaru (ten, ktry nie posiada wroga): jedno z imion Judhiszthiry. Aindra: boska bro bdca w posiadaniu Arduny. Airawata: jedna z warw wyspy Sudarana znajdujca si po pnocnej stronie grskiego pasma Sringawat. Ajus: syn Pururawasa i ojciec Nahuszy, przodkw Pandaww i Kauraww. Akampana: krl, ktremu prorok Narada opowiedzia o narodzinach mierci. Alajudha: ksi rakszasw walczcy po stronie Kauraww. Alamwusza: demon rakszasa walczcy po stronie Kauraww. Amwarisza: jeden ze staroytnych krlw. Amwaszta: krl walczcy po stronie Kauraww. Anantawidaja: koncha Judhiszthiry. Andanaparwan: rakszasa, syn Ghatotkaki, wnuk Bhimy. Aniruddha: forma Kryszny stworzona przez niego samego. Anuwinda i Winda: dwaj bracia Awanti walczcy po stronie Kauraww. Aparadita: jeden z synw krla Dhritarasztry. Artajani: wojownik po stronie Kauraww. Arundhati: konstelacja gwiezdna. Asmaka: krl walczcy po stronie Kauraww, ktrego syn zosta zabity przez Abhimanju. Awattha: drzewo figowe opisywane przez Kryszn w Bhagawad Gicie reprezentujce cykl wiecznych powrotw stwarzania i niszczenia wiata.
438
Mikoajewska
Mahabharata
B Bhadrawa: region na wschd od gry Meru, gdzie ronie drzewo Kalamra. Bhagadatta: krl walczcy po stronie Kauraww. Bhagavan (Najwysza Osoba Boga): manifestuje si jako ten, kto w peni posiada sze przymiotw: sia, sawa, bogactwo, wiedza, pikno i niezaleno. Bhanumat: brat Ketumata zabity przez Bhim. Bharunda: ptak unoszcy po mierci ciaa ludzi zamieszkujcych pnocy region gry Meru zwany Pnocne Kuru. Bhava (Boska Osoba): jedno z imion iwy. Bhimaratha: jeden z synw krla Dhritarasztry zabity przez Bhim. Bhogawati: podziemny nurt Gangi. Bhuri: wojownik walczcy po stronie Kauraww. Bhurirawas: syn krla Somadatty, ktry by synem krla Bahliki, ktry z kolei by synem krla Hastinapury Pratipy i bratem krla amtanu, ojca Bhiszmy. Bahlika opuci krlestwo swego ojca odziedziczone przez amtanu i odziedziczy bogate krlestwo nalece do ojca jego matki. Sam Bahlika bra take udzia w bitwie na polach Kurukszetry walczc po stronie Kauraww i zosta zabity przez Bhim. Bhurirawas zosta zabity przez wojownika Wrisznich Satjaki, ktry byy wnukiem Sini. Somadatta i Sini byli w konflikcie, ktry przenis si na nastpne pokolenia. Modszym bratem Bhurirawasa by Sala. Brahman (Najwysze Samoistne Bycie): cho pojcie Brahmana w filozofii, religii i literaturze hinduskiej ma znaczenie podstawowe, termin ten jest wieloznaczny i jego znaczenie jest czsto trudne do uchwycenia. Bhagavad Gita obok Brahmana wyrnia rwnie Najwyszego Brahmana (Param-Brahman) odnoszc ten termin do Kryszny, Najwyszej Osoby Boga. Wskazuje si na trzy koncepcje Brahmana w Bhagawad Gicie: Brahmanem jest Prakriti (natura materialna), dusza indywidualna (ja) prbujca kontrolowa natur materialn i najwyszy kontroler (Najwysza Ja), ktry jest rzeczywistym kontrolerem. C Centralna zasada kosmosu: jest ni interakcja podmiot-przedmiot (Purusza-Prakriti), w ktrej wyraa si Brahman (Najwysze Samoistne Bycie).
Ksiga VI & VII
Sowniczek
439
Cykl kosmiczny: wszystko to, co yje, porusza si i ma dusz, ma sw przyczyn w Najwyszym Samoistnym Byciu (Brahmanie) znajdujcym si ponad dualizmem podmiotu-przedmiotu (duszy i materii). Z niego wypywa caa manifestacja kosmiczna i gdy ulega ona zniszczeniu zostaje przez niego wchonita. Brahman jest wiecznym niezmiennym podmiotem (Purusza), ktry jest zwrcony ku wiecznemu przedmiotowi (Prakriti), ktry w swej naturze jest zmienny. Prakriti jest naczyniem form manifestacji materialnej. Twrcz si manifestacji materialnych, jej zasad ruchu jest indywidualna karma (dziaanie danej wcielonej duszy i jej zaleno od skutkw dziaania). Gdy w tajemniczy sposb rozpoczyna si nowe stwarzanie kosmosu poszczeglne dusze zamieszkujce w ciele bior udzia w ewolucji manifestacji materialnej podlegajc prawu karmy (tzn. rodz si ponownie na ziemi w ciele godnym ich przeszych czynw, aby dowiadczy skutkw swego dziaania). Czaitja: zote drzewo rosnce w Hari-wara. Czandrama: jezioro na grze Meru, gdzie upada Ganga. Czediowie: wojownicy po stronie Pandaww. Czitra: konstelacja gwiezdna. Czitrasena: jeden z synw krla Dhritarasztry. cztery wyspy w okolicy gry Meru: Bhadrawa, Ketumala, Damwudwipa i Uttar-Kuru. D Dewaka: ojciec matki Kryszny Dewaki. Dewamidha: syn najstarszego syna Jajatiego Jadu i ojciec przywdcy Jadaww ury, ktry by ojcem Wasudewy (ojca Kryszny) i Kunti (ony Pandu i matki Pandaww). Dhenuka: pustelnia, do ktrej chciaa uda si za zgod Brahmy stworzona przez niego mier. Dhrisztaketu: wojownik po stronie Pandaww. Dhruwa: konstelacja gwiezdna. Dhurddati (jak dym): jedno z imion iwy. Dilipa: jeden ze staroytnych krlw. Durdaja: jeden z synw krla Dhritarasztry. Durga: bogini, stworzona przez bogw, aby pokona demona Mahiszasur, ktrego bogowie nie potrafili zabi. Durmada, Duszkarna: synowie Dhritarasztry zabici przez Bhim. Durmarszana: jeden z synw krla Dhritarasztry. Durmukha: jeden z Kauraww.
440
Mikoajewska
Mahabharata
Dajarata: ksi Kalingw zabity przez Bhim. Dalasandha: jeden z synw krla Dhritarasztry zabity przez Bhim. Dalasandha: krl Magadhw. Damwu: sigajce nieba drzewo rosnce midzy grami Nila i Niszada na wyspie Sudarana, produkujce owoce, z ktrych soku powstaje rzeka okrajca gr Meru. Damwudwipa: region wyspy (kontynentu) Sudarana midzy grami Nila i Niszada, gdzie ronie drzewo Damwu, utosamiany niekiedy z kontynentem Sudarana. Damwunada: zoto znajdujce si w regionie Damwudwipy, uywane do produkcji niebiaskich ornamentw. Desztha: konstelacja gwiezdna. Djotiszka: niebiaski pocisk rozpraszajcy ciemnoci bdcy w posiadaniu Arduny. G Gaja: jeden ze staroytnych krlw. Gajatri: wedyjski rytm skadajcy si z dwudziestu czterech sylab; take imi bogini bdcej on Brahmy i matk czterech Wed. Gandhamadana: gra w okolicy gry Meru, gdzie przebywa bg bogactwa Kubera. H Hara: jedno z imion iwy. Hari: jedno z imion Kryszny. Hari: syn krla Akampany. Hari-wara: region w okolicy gry Hemakuta (Kailasa). Hemakuta: gry Kailasa; jedno z gwnych pasm grskich na wyspie Sudarana pooone midzy grami Himawat i Niszada; miejsce gdzie przebywa bg bogactwa Kubera i gdzie oddaje si cze iwie. Himawat: rwnie gry Kailasa; jedno z gwnych pasm grskich na wyspie Sudarana; miejsce zamieszkania demonw rakszasw. Hiranjakaszipu: demon zabity przez Wisznu, gdy narodzi si on na ziemi przybrawszy form lwa. Hiranmaja: wara pooona na poudnie od Niszadw. Hiranwati: rzeka przepywajca przez war Hiranmaja, gdzie mieszka ptak Garuda. Hridika: ojciec Kritawarmana. Hrishikesa: Kryszna jako Pan Zmysw.
Ksiga VI & VII
Sowniczek
441
I Irawat: syn Arduny z crk krla ww Ulupi. Iana: jedno z imion iwy. J Jawanowie: nazwa jednego z plemion walczcych po stronie Kauraww. ja: zasadnicza, pierwotna natura Brahmana, czyli Najwyszego Samoistnego Bycia; wyrnia si indywidualn ja (atman) Najwysz Ja (Paramatman); tak jak indywidualna ja uzalenia si od jakoci natury materialnej (gun), Najwysza Ja jest od nich cakowicie wolna. jodana: jednostka miary. Judhamanju: ksi Pacalw. Jugandhara: ksi Pacalw zabity przez bramina Dron. Jujudhana: wojownik po stronie Pandaww. Jujutsu: jeden z Kauraww, ktry przeszed na stron Pandaww. K Kaikejowie: wojownicy walczcy po stronie Pandaww. Kairataka: nazwa witego miodu uywanego w rytuaach religijnych. Kaitabha: demon asura. Kalamra: drzewo rosnce w regionie Bhadrawa, na wschd od gry Meru. Kalikeja: wojownik zabity przez Abhimanju. Kalingowie: wojownicy po stronie Kauraww. Kamalaksza: wadca zotego miasta demonw zniszczonego przez iw. Kambhodowie: nazwa jednego z plemion walczcych po stronie Kauraww. Kapi: jedno z imion iwy. Karakarsza: wojownik po stronie Pandaww. Karnikara: nazwala lasu i kwiatw na pnocnej stronie gry Meru. Kartika: nazwa miesica. Karuszowie: wojownicy po stronie Pandaww. Kajapa-dwipa: jedna z wysp na kontynencie Sudarana. Kaumodaki: maczuga Kryszny. Kaustubha: klejnot, ktry wyoni si z oceanu ubijanego wsplnym wysikiem bogw i demonw zdobicy Kryszn.
442
Mikoajewska
Mahabharata
Ketu: biaa planeta. Ketumala i Damwukhanda: nazwy siedzib ludzkich na grze Meru. Ketumat: wojownik po stronie Kauraww, syn krla Niszadw. Kinsuka: drzewo o krwistoczerwonych kwiatach. Kirtika: konstelacja gwiezdna. Krauncza-wjuha: formacja wojenna o ksztacie kruka uformowana przez wojska Pandaww w drugim dniu bitwy na polach Kurukszetry. krl Angw: wojownik walczcy po stronie Kauraww zabity przez Bhim. krl Dasarnw: wojownik walczcy po stronie Pandaww. Kszatradharman: syn Dhrisztadjumny zabity przez Dron. Kszetra: pole, ciao, materia, pole dziaania dla duszy. Kszetra-dina: znawca pola-ciaa-materi, czyli ja i Najwysza Ja (Kryszna). Kumara: ksi Pacalw zabity przez bramina Dron. Kundabhedin, Suszena, Dirghanetra, Wrindaraka, Abhaja, Raudrakarman, Durwimoczana, Winda, Anuwinda, Sudarsan, Suwarman: synowie Dhritarasztry zabici przez Bhim. Kundadhara: jeden z synw krla Dhritarasztry. Kundalin: jeden z synw krla Dhritarasztry. L Lakszmana: syn Durjodhany. M Magha: ciao niebieskie. Mahadewa: jedno z imion iwy. Mahakali: jedno z imion bogini. Mahaswara: jedno z imion iwy. Mahendra: nazwa niebiaskiej broni w posiadaniu ktrej by Arduna. Mahodara: jeden z synw krla Dhritarasztry. Mainaka: pasmo grskie znajdujce si w Hari-wara. Maleja: gry na wyspie Sudarana. Maljawat: gra, na ktrej ponie ogie Samwataka, ktry na zakoczenie kadej jugi spala cay wszechwiat. Manasa: niebiaskie jezioro. Mandakini: niebiaski nurt Gangi. Mandala: nazwa formacji wojennej.
Ksiga VI & VII
Sowniczek
443
Mandhatri: jeden ze staroytnych krlw, syn Jawanaswy. Manimaja: gry o zotych szczytach znajdujce si w Hari-wara. Manipuszpaka: koncha Sahadewy. Marutta: krl, ktry zdoby saw dziki swym rytuaom ofiarnym. Meru: zota gra podtrzymujca wszystkie trzy wiaty znajdujca si w regionie midzy grami Nila i Niszada na wyspie (kontynencie) Sudarana; bardziej szczegowo midzy grami Gandhamadana i Maljawat. Mlekczasowie: lud, z ktrym mieszaj si ariowie. N Naga-dwipa: jedna z wysp na kontynencie Sudarana. Namuczi: demon, z ktrym walczy Indra. Nandaka: jeden z synw Dhritarasztry. Narajanowie: armia pastuchw bdca oryginalnie armi Kryszny, ktr Kryszna da do dyspozycji Durjodhanie i ktra walczya przeciw Pandawom. Naraka: demon asura obdarowany broni Waisznawa zabity przez Kryszn. Natura: Prakriti. Nila: jedno z gwnych pasm grskich na wyspie Sudarana; miejsce zamieszkania duchowo odrodzonych riszi. Nila: krl walczcy po stronie Pandaww. Niszada: jedno z gwnych pasm grskich na wyspie Sudarana; miejsce zamieszkania ww, nagw, gandharww. P Panditaka: jeden z synw krla Dhritarasztry. Parabrahman (Param-Brahman): Kryszna, Najwysza Osoba. Parameszti: Pan i twrca wszystkich ywych istot. Pardanja: niebiaska bro Arduny, dziki ktrej dostarczy on wody spragnionemu Bhiszmie lecemu na ou ze strza. Parigha: nazwa broni uytej przez Bhim w walce z Somadatt. Parwata: staroytny mdrzec. Pasupati: jedno z imion iwy. Paundra: koncha Bhimy. Paurawa: krl walczcy po stronie Kauraww. Paurawa: jeden ze staroytnych krlw, o ktrym Narada opowiada rindaji. Pinaka: boski uk iwy.
444
Mikoajewska
Mahabharata
Pitris: region, w ktrym wzeszed ksiyc, gdy rozpocza si bitwa na polach Kurukszetry; w ten sposb wojownicy polegli podczas bitwy mogli zdoby szybciej swe niebiaskie ciaa i uda si wprost do nieba. pole (dziaania): ciao, Kszetra. Pnocne Kuru: region na pnocy gry Meru. Prabhadrakowie: wojownicy na rydwanach po stronie Pandaww. Pradyumna: forma Kryszny stworzona przez niego samego. Pradapatia: boska bro. Pradna: boska bro bdca w posiadaniu bramina Drony. Prakriti: natura materialna, w ktrej zostaje uwiziona ja (atman) i z ktrej zbudowany jest wszechwiat; dziaa ona na trzy sposoby lub mwic jzykiem Bhagavad Gity charakteryzuj j trzy odmienne jakoci (guny): sattwa (jasno, dobro), radas (namitno), tamas (inercja, gnuno, ignorancja). W Bagawad Gicie jest to nisza forma energii zarwno Najwyszej Osoby jak i kadej ywej istoty. Wszystko to, co jest materialne ma trzy stadia istnienia: zostaje stworzone, istnieje przez pewien czas i ulega zniszczeniu. Te trzy stadia koresponduj z trzema gunami jakociami, sposobami dziaanianatury materialnej. Namitno stwarza, dobro utrzymuje, inercja niszczy. Wszystkie zjawiska materialne mog by analizowane w jzyku gun. Dusza wciela si odpowiednie ciaa zgodnie z wasnymi preferencjami co do jakoci natury materialnej. Jedynie czyste dusze przekraczaj jakoci natury materialnej i wyzwalaj si z niewoli materii. Pramohana: boska bro uyta przez Dhrisztadjumn. Pratiwindhja: syn Judhiszthiry i Draupadi. Prithu: jeden ze staroytnych krlw. Purumitra: ucznik po stronie Kauraww. Purusza (dowiadczajcy podmiot, obserwator) i Prakriti (natura materialna): s to dwie postacie Brahmana; jego wysza i nisza natura; wszechwiat jest rezultatem przeplatania si ich i ich wzajemnego oddziaywania na siebie; w Bhagawad Gicie mwi si o Puruszy istniejcym w kadym ciele i o Najwyszym Puruszy, gdy mowa o Krysznie, Najwyszej Osobie Boga. Purwa Bhadra: ciao niebieskie. Pusya: konstelacja gwiezdna. Puszapadanta: jeden z wy. R Rahu: demon i planeta. Rantidewa: jeden ze staroytnych krlw.
Ksiga VI & VII
Sowniczek
445
Rohini: konstelacja gwiezdna. Romanaka: wara pooona na poudnie od gry weta i na pnoc od pasma Niszadw. Rucziparwan: wojownik walczcy po stronie Pandaww. Rukmaratha: syn krla Madrasu alji zabity przez Abhimanju. S Saila: niebiaska bro bdca w posiadaniu bramina Drony. Saiwja: krl kraju Gowasanw. Sakata: nazwa formacji wojennej w ksztacie pojazdu. Samadhi: stan jednoci z Najwyszym. Sambhu: jedno z imion iwy. Samsaptakowie: onierze, ktrzy lubuj, e zwyci lub zgin. Samwarta: ogie konsumujcy wiat na zakoczenie eonu. Samwataka: ogie poncy na grze Maljawat, ktry na zakoczenie kadej jugi spala cay wszechwiat. Sandili: bogini. Sani: planeta i dziecko soca. Sankarshana: forma Kryszny stworzona przez niego samego. Sankha: syn krla Wiraty zabity przez bramina Dron. Sankhja: system filozoficzny. Saranga: uk Kryszny (Wisznu). Sarwa: jedno z imion iwy. Sarwadamana (wadajcy wszystkim): jedno z imion nadawanych staroytnemu krlowi Bharatowi. Sarwatobhadra: formacja wojenna w ksztacie kwadratu. Satjadit: ksi Pacalw. Satjakarman, Satjaratha, Satjawarman, Satjawrata, Satjeszu: piciu braci krla Trigartw Suarmana. Satjawrata: wojownik po stronie Kauraww. Satrundaja: brat Karny zabity przez Ardun. Sawahu: krl walczcy po stronie Kauraww. Senapati: jeden z synw krla Dhritarasztry zabity przez Bhim. siedem gwnych warw wyspy Sudarana: (w kierunku od poudnia ku pnocy) Bharata, Himawat, Hari-wara, Elawrita, Hiranjaka, weta, Airawata. siedem strumieni Gangi: Wasokasara, Nanili, Saraswati, Damwunadi, Sita, Ganges i Sindhu. Singhasena: ksi Pacalw zabity przez bramina Dron. Siwi: jeden ze staroytnych krlw, syn krla Uinary Somakowie: wojownicy walczcy po stronie Pandaww. Srawana: jedna z planet.
446
Mikoajewska
Mahabharata
Sringawat: jedno z gwnych pasm grskich na wyspie Sudarana; miejsce zamieszkania niebian. Sthanu: jedno z imion iwy. Suczimukha: formacja wojenna przypominajca ig. Sudakszina: krl Kambodw walczcy po stronie Durjodhany. Sudarana: wyspa (kontynent) w ksztacie koa pokryta ldem, ktrego dwie czci maj ksztat drzewa pipul, a dwie pozostae ksztat zajca; rwnie nazwa dysku, ktry jest broni Kryszny. Sughosa: koncha Nakuli. Suhotra: jeden ze staroytnych krlw. Suloczana: jeden z synw krla Dhritarasztry zabity przez Bhim. Sumukha: syn ptaka Garudy. Sunabha: jeden z synw krla Dhritarasztry. Suszena: jeden z synw krla Dhritarasztry zabity przez Bhim. Suwarnaszthiwin (o zotych wydzielinach): syn krla rindaji. Swaitya: staroytny krl, ktrego synem by rindaja. Swati: konstelacja gwiezdna. Sweta: jeden z synw krla Wiraty zabity pierwszego dnia bitwy na polach Kurukszetry. syn Samjamani: wojownik po stronie Kauraww. syn Somadatty: Bhurirawas. syn Suwali: akuni. Szakra: boska bron bdca w posiadaniu Arduny; rwnie jedno z imion Indry. sze gwnych pasm grskich wyspy Sudarana: (w kierunku od poudnia ku pnocy) Himawat, Hemakuta, Niszada, Nila, weta, Sringawat. akradewa: syn krla Kalingw. ankara: jedno z imion iwy. rindaja: syn krla Swaitya. rindajowie: ucznicy pod dowdztwem Dhrisztadjumny biorcy udzia w bitwie na polach Kurukszetry. ringataka: nazwa formacji wojennej. rutajudha: krl Kalingw walczcy po stronie Kauraww. rutajus (rutajusz): jeden z krlw walczcych po stronie Kauraww. ukra: nauczyciel demonw asurw; planeta. weta: jedno z gwnych pasm grskich na wyspie Sudarana; miejsce zamieszkania niebian i demonw asurw.
Ksiga VI & VII
Sowniczek
447
T Tarakaksza: wadca srebrnego miasta demonw zniszczonego przez iw. Trjamwaka: jedno z imion iwy. Twasztra: niebiaski pocisk zdolny do zabicia duej liczby wroga bdcy w posiadaniu Arduny. U Ugra: jeden z synw krla Dhritarasztry zabity przez Bhim. Uttamaudas: ksi Pacalw. Uttara Bhadra: ciao niebieskie. W Wadra: formacja wojenna Pioruna. Wahurupa (o wielu formach): jedno z imion iwy. Wahwasin: jeden z synw krla Dhritarasztry. Waikartana, Wrisza: imiona Karny. Waikuntha (bezgraniczna potga): Najwysza Osoba, ktr ludzie nazywaj Wisznu (ten, ktry przenika cay wszechwiat). Waisznawa: niebiaski pocisk bdcy w posiadaniu krla Bhagadatty. Wajawja: niebiaska bro w posiadaniu ktrej by Arduna. Walhika: pradziadek Pandaww walczcy po stronie Kauraww. warna (kasta): wyrnia si cztery gwne kasty: bramini, wojownicy (kszatrijowie), plebejusze (waijowie), niedotykalni (szudrowie). wara: region, kontynent w hinduskiej wizji wszechwiata na ktry dzieli si ld znajdujcy si na wyspie Sudarana, ktra ma ksztat koa. Watadhanowie: wojownicy po stronie Kauraww. Wibhatsu: jedno z imion Arduny. Widjunmalin: wadca elaznego miasta demonw zniszczonego przez iw. wiedza prawdziwa: znajomo zarwno pola, czyli ciaa (Kszetry) jak i jego znawcy, czyli jani i Najwyszej Jani (Kszetra-diny). Wihatkszatra: wojownik Kaikejw zabity przez Dron. Winda i Anuwinda: krlewicze Awanti walczcy po stronie Durjodhanay. Windhja: nazwa gr.
448
Mikoajewska
Mahabharata
Windusaras: jezioro mieszczce si w Hari-wara. Wipatha: brat Karny zabity przez Ardun. Wiraketu: ksi Pacalw. Wirawahu: jeden z synw krla Dhritarasztry zabity przez Bhim. Wiroczana: demon asura walczcy z bogami. Wisoka: wonica Bhimy. Wiakha: konstelacja gwiezdna. Wialaksza: jeden z synw krla Dhritarasztry. Wiwarupa: jedno z imion iwy. Wiwinsati: ucznik po stronie Kauraww, jeden z synw krla Dhritarasztry. Wjaghradatta: ksi Pacalw zabity przez bramina Dron. Wjomakesza: jedno z imion iwy. Wjudoroska: jeden z synw krla Dhritarasztry. wjuha: formacja wojenna. wnuk Sini: Satjaki. Wriddhakszatra: ojciec krla Dajadrathy. Wrihadkszatra: krl Kekajw walczcy po stronie Kauraww. Wrihadwala: krl Kosalw walczcy po stronie Kauraww. Wrihaspati (Brihaspati): planeta Jowisz. Wrika: wojownik walczcy po stronie Pandaww. Wrikaratha: brat Karny zabity przez Bhim. Wriszaka i Aczala: dwaj synowie krla gandharww walczcy z Ardun spowinowaceni z akunim. Wriszaketu: syn Karny. Wriszasena: syn Karny. Wriszawa: jeden z braci akuniego. Wudha: ojciec Pururawasa. Z znawca pola (Kszetra-dina): ja i Najwysza Ja (Kryszna).
Ksiga VI & VII
Indeks imion
449
Indeks imion
A Abhimanju, 6, 40, 71, 112, 114-115, 117, 120, 123, 128, 132, 137-141, 151-157, 161, 169-173, 175-176, 180, 188, 190, 193, 206-207, 212, 224225,235, 244, 246-263, 268, 280-285, 289-290, 297, 326, 343, 352, 378, 393-395, 418, 434, 437, 441, 445 Aczala, 240, 448 Adhiratha, 201 Aditja (niebiaska bro), 240 Aditjaketu, 164, 437 aditjowie, 79, 81-82 Adatasaru, 221, 437 Agni, agni, 84, 137, 174, 275276, 364, 384, 410, 422, 431432 agnihotra, 276, 343 Agniweja, 304 Aindra, 158-159, 347, 366 Airawata (wara), 21, 24, 28, 437, 445 Airawata (so Indry), 80, 139 Ajus, 437 Akampana, 264, 268, 437, 440 Akszauhini, 364 Alajudha, 210, 385-387, 390, 437 Alamwusza, 140, 159, 166-167, 173, 175-176, 210, 224, 339, 377, 382, 437 Amba, 416 Amwarisza, 274-275, 437 Amwaszta, 172, 437
Ananta, 80 Anantawidaja, 46, 437 Andanaparwan, 362, 437 Angiras, 149, 304, 405 Aniruddha, 146, 437 Aparadita, 164, 437 apsary, 25-27, 277, 279, 365, 400, 433 Arduna, 5-6, 9-15, 32, 39-63, 65-97, 99-107, 110, 112, 114, 118-124, 128-132,134-139, 147, 151-153, 158-159, 161163, 165-167, 171-179, 181202, 205-215, 217-218, 220223, 225, 227-232, 236-251, 253-260, 262-263, 281-314, 316, 318-320, 322-324, 326330, 335, 337-343, 345-356, 360-361, 263, 366, 368-372, 374-375, 377-381, 386, 388400, 402-409, 411-425, 427434, 437, 440-443, 445-448 Arjaman, 80 Artajani, 122-123, 437 Arundhati, 17, 437 Asami, 385 Asmaka, 248, 437 Asta, 409, 419 asurowie, 24-25, 33, 41, 43, 76, 82, 114, 122, 146-147, 149, 186, 200, 216, 220, 226, 233, 236, 239, 247, 250, 259, 274, 278, 294, 317, 324, 347, 363, 370, 374, 381, 384, 397, 340, 429-430, 441, 443, 446-447
450
Mikoajewska
Mahabharata
Awaketu, 257 Awattha, 79, 93-94, 437 Awatthaman, 33, 39, 46, 113, 122, 128, 130, 132, 137-138, 144, 152-153, 158-159, 169170, 177-178, 190, 210, 212214, 226, 241-242, 245, 248250, 255-259, 285, 288, 297, 299-300, 303, 309, 313, 330, 335, 338-339, 345-346, 348, 350-351, 356, 358, 361-366, 368, 370-376, 379, 393, 395, 402-404, 407-410, 412-414, 417-425, 427-428 Awinowie, 81-82, 146, 273, 296 Awikszta, 269 B Bahlika, 438 Bezprawie (adharma), 15-16, 34, 41, 59, 212-213, 263, 265, 272, 355, 403, 410, 415-416 Bhadrawa, 21, 25, 27, 438, 439, 441 Bhagadatta, 113, 142, 159-160, 167-168, 170-172, 178, 191, 193, 205, 228, 234-240, 415, 438, 447 Bhagavad Gita, 3, 5, 9, 45-105 Bhagavan (Najwysza Osoba Boga), 438 Bhagiratha, 26, 273 bhakti joga, 10, 69, 72, 77-78, 85 Bhanumat, 126, 438 Bharadwada, 403 Bharata (wara), 24, 29-30 Bharatowie, 5, 9, 11, 13, 24, 32, 38, 106, 136, 151, 196, 199, 217, 259, 359, 445 Bharunda, 27, 438
Bhava (Osoba Boga), 424, 432, 438 Bhima (Pandawa), 6, 11-12, 39-41, 46, 107, 111-112, 115, 117, 120-121, 125-128, 130132, 139-143, 151-157, 159, 161-173, 178, 180-181, 184, 188, 190, 193, 197, 199-200, 208-213, 218, 223, 225, 228, 233-235, 242, 246, 251, 253, 304, 306, 313, 315, 322-324, 326-339, 345-346, 349, 351352, 354, 356, 359-368, 374379, 381-382, 385-391, 393395, 397-399, 402-404, 406409, 413, 415, 417, 419-421, 437-430, 443, 445-448 Bhima, Bhimaratha (synowie Dhritarasztry), 141 Bhiszma, 3, 5, 7, 9, 11-13, 3239, 41-42, 46, 48, 83, 106108, 110-112, 114-124, 128137, 140,142-144, 147-154, 157-158, 161-165, 167-168, 170, 172-176, 178-202, 205, 215-221, 297, 305, 322, 330, 354-356, 409, 415-416, 418, 438, 443 Bhoda, 30, 257, 301-302, 304, 315, 329 Bhogawati, 26, 348 Bhrigu, 79, 149, 279 Bhumimdaja, 106, 115 Bhuri, 376, 438 Bhurirawas, 136-138, 140, 178, 193, 208-210, 248, 288, 335, 339-345, 350, 356, 358, 360-361, 365-366, 416-417, 438, 446 Brahma, 22-23, 25-26, 28, 38, 43, 74, 82, 84, 118, 144, 146147, 149, 195, 206, 237, 262,
Ksiga VI & VII
Indeks imion
451
264-268, 272, 281, 288, 301, 303, 324, 327, 343, 366, 396, 400, 403, 406, 414, 418, 422, 424-426, 429-432, 434, 439440 brahmacarya, 270, 275 Brahmaczarin (asceta), 294 Brahman, 5, 42, 51, 54, 61-62, 64, 67, 70, 72-74, 79, 88, 90, 93, 98-99, 103, 145, 147, 149, 250, 273, 293, 342, 403, 407, 427-428, 438-439, 441, 443444 Brahman Najwyszy (ParamBrahman), 74, 438, 443 brahmanirwana, 64 Brahmany, 87, 433 Brihaspati, 39, 79, 122, 187, 220, 270, 278, 304 C Cekitana, 161, 325 Citraratha (krl gandharww), 79, 279 Citrasena, 137 Czaitja, 26, 439 Czandrama, 25, 439 Czaranowie, 24, 27, 336 Czediowie, 125-226, 324, 439 Czitra, 17-18, 439 Czitrasena, 153, 156, 161-163, 180, 304, 317, 320, 439 D dajtja, dajtjowie, 80, 162, 233, 286, 292, 370 Daksza, 149, 429, 432 danawa, danawowie, 34, 43, 79, 113, 126, 131-132, 134, 139, 153, 155, 162, 168, 174, 177, 192, 195, 235, 319, 344, 351, 353, 355, 431, 434
Daruka, 207, 290-291, 313, 350-351 Daaratha, 271, 410 Dewadatta, 46, 231, 286 Dewaka, 344, 439 Dewaki, 439 Dewamidha, 439 Dharma (bg), 160, 184, 273, 393, 410, 425 dharma (Prawo), 82 Dhenuka, 266, 439 Dhrisztadjumna, 40, 46, 113, 115, 117, 120-125, 127-128, 131-132, 138-140, 151-155, 163, 175, 179-181, 188, 190, 193, 208, 212, 220, 231, 241243, 246, 252, 297, 304-305, 313-315, 322-325, 327, 359, 361, 364-365, 373, 378-380, 386, 395-403, 405-408, 410417, 421, 434,442, 444, 446 Dhrisztaketu, 155, 324, 439 Dhritarasztra, 5-6, 9, 15-47, 81, 83, 105-106, 111, 118, 120, 124, 130, 136, 138, 141-143, 151, 161, 165, 171, 173, 178, 183, 187, 202, 208, 215-217, 228, 233, 244, 250-253, 255, 261, 278, 281-283, 297, 323324, 326, 328, 330, 333, 335336, 339, 350, 354, 358, 390392, 395, 409, 422, 437-440, 442, 445-448 Dhruwa, 18, 439 Dhurddati, 433, 439 Dilipa, 273, 439 Draupadi, 40, 46, 123, 131, 139-140, 151, 155-156, 168, 170-171, 176, 179, 184, 188, 193, 226, 236, 251, 253, 283284, 290, 304, 308, 313, 315, 321-323, 331, 335, 386, 396, 414, 418, 444
452
Mikoajewska
Mahabharata
Drona, 3, 6, 9, 11-12, 33, 3839, 41, 46, 48, 83, 106, 108110, 112-113, 118, 120-125, 128-132, 135, 137, 142-144, 151-153, 155, 158, 163, 165, 169-170, 172, 177, 190, 193, 197, 203, 205-213, 215, 219223, 226-229, 231-234, 237, 240-250, 253-258, 260-262, 281-288, 281, 296-297, 299306, 308-319, 321-330, 335, 338-341, 346, 350, 354-364, 366-368, 370, 372-380, 386, 390, 393-410, 412-424, 427, 434, 441-442, 444-445, 447 Drupada, 33, 40, 46, 113, 119, 121, 125, 137, 151, 162, 179, 191, 193, 212, 220, 223, 313, 315, 365, 378, 395, 397-398, 416 Duhsaha, 334 Duhszanta, 277 Duhasana, 35-36, 113, 118, 173-175, 191-192, 195, 206, 221, 224, 248, 250-251, 257, 259, 262, 285, 298, 304, 306, 320-323, 329, 345, 351, 378, 397 Durdhara, 334 Durdaja, 156, 332, 439 Durga, 32, 42-43, 439 Durjodhana, 5-6, 12-15, 19, 29, 32, 34-39, 46, 106, 110-112, 117-118, 120, 122-123, 125, 127-128, 130-133, 136-141, 143-144, 147-153, 156, 158, 162-171, 173-175, 177-180, 183, 185, 189, 192, 197-202, 205, 207, 209-211, 214-215, 218-222, 227-228, 230-231, 233, 240-245, 248, 250-252, 255, 257-258, 263, 282, 285-
288, 291, 297-299, 303-305, 308-312, 317, 319-324, 327, 330, 332-335, 340, 345-346, 348, 350-352, 354-356, 358, 361, 363, 368-372, 374-376, 378-379, 381, 385, 387, 390391, 393, 396-398, 401-202, 407, 410, 418, 420-421, 442443, 446-447 Durmada, 334, 360, 439 Durmarszana, 161, 299, 334, 439 Durmukha, 113-114, 180, 231, 333, 439 Duszkarna, 360, 439 dwaparajuga, 30-31,148 Dajadratha, 6, 37, 46, 83, 113, 131, 135, 137, 152, 157, 162, 190, 193, 206-209, 212, 214, 224, 243-245, 252-253, 256, 263, 282, 285-289, 291-292, 294-297, 299-303, 306-308, 310-313, 319, 323, 326, 329331, 338-341, 345-350, 352354, 356-357, 368, 370, 393, 415, 418, 434, 448 Dajarata, 359, 440 Dajatsena, 37 Dalasandha (Kaurawa), 141, 440 Dalasandha (krl), 304, 311, 316-317, 319, 440 Damwu, 21, 27, 440 Damwudwipa, 21, 25, 27, 43, 439-440 Damwukhanda, 25, 442 Damwunada, 28, 440 Damwunadi, 26, 445 Datasura, 382 Desztha, 18, 440 Djotiszka, 240, 440 Danaka, 56
Ksiga VI & VII
Indeks imion
453
E Elapatra, 430 Elawrita, 24, 445 G Gaja, 275-277, 440 Gajatri, 22, 80,431, 440 Gandhamadana, 24, 26, 144, 430, 440, 443 Gandhari, 156 gandharwowie, 24, 82, 120, 124, 132, 146, 160, 174, 240, 255, 259, 263, 274, 286, 320, 336, 351, 365, 369, 400, 429, 433, 443, 448 Gandiwa, 40, 112, 114, 136, 152, 199, 230-231, 288, 309, 311, 319, 327, 347, 378, 389, 397, 419 Ganga, 26, 196, 439 Ganges, 26, 445 Garuda, 17, 20, 25, 28, 80, 130, 141, 160, 167, 199, 224, 231, 243, 248, 258, 291, 333, 337, 343, 349, 382, 405, 440, 446 Ghatotkaka, 6, 131-132, 142, 159-160, 167-171, 193, 210211, 224, 313, 315, 358, 361365, 368, 376, 380-389, 391395, 437 guny (jakoci zrodzone z natury materialnej), 55, 57, 69-70, 88, 91-92, 100, 147, 444 H Hanuman, 122 Hara, 264, 425, 431, 433, 440 Hari (Kryszna), 42, 440 Hari (ksi), 264, 440 Hari-wara, 21, 24, 26, 439440, 442-443, 445, 447 Hastinapura, 11, 13, 16, 21, 32, 38, 107, 185-186, 438
Hemakuta (Kailasa), 21, 2324, 26, 440, 446 Hidimba, 142, 159, 210, 361, 381, 390, 393 Himawat (Kailasa), 23-24, 33, 266, 270, 292, 419, 425, 440, 445-446 Hiranjaka, 24, 445 Hiranjakaszipu, 405, 440 Hiranmaja, 28, 440 Hiranwati, 28, 440 Hridika, 440 Hrishikesa, 149, 440 I Indra, 6, 18, 25-26, 33, 37-43, 79, 107-108, 111, 122, 124, 126, 130, 133, 137, 139, 142, 147, 149, 153-155, 157, 160, 166, 170-171, 174, 176, 184, 187-188, 192, 195-196, 199, 210-211, 218, 220, 222, 235237, 239-241, 245, 254, 259, 264, 268, 270, 273-274, 283, 288-289, 293-297, 309, 312, 317, 324-325, 327, 333, 341, 348, 352-353, 356, 358-360, 363, 368-370, 374, 380-381, 388-392, 396-397, 402, 410, 412, 424, 430-433, 437, 443, 446 Indraprastha, 200 Ikszwaku, 273 Irawat, 12, 159, 165-167, 171, 441 Iana, 428, 441 J Jadawowie, 84, 136, 146, 344, 439 Jadurweda, 76 Jajati, 29, 38, 274, 365, 439
454
Mikoajewska
Mahabharata
jaksza, 24, 26, 28, 44, 79, 82, 97, 146, 175, 274, 278, 400 Jama, 80, 84, 120, 127, 139, 157, 179, 184, 188, 191, 218, 231, 233, 237, 240, 243, 249, 254-255, 262, 267, 279, 284, 286, 288, 290, 295, 302, 309, 314, 329, 332-334,340, 347, 354-355, 359, 373, 376, 384, 397, 416, 426, 431, 433 Jamuna, 30. 39, 277, 355 Jawanaswa, 273 Jawanowie, 319-320, 441 ja (atman), 10, 43, 49, 52, 54, 57-58, 60, 62-63, 65, 67-68, 71-72, 90, 93-94, 96, 98, 100, 103, 187, 265-266, 363, 372, 405, 408, 428, 438, 441-442, 444, 447-448 Ja Najwysza (Paramatman), 10, 29, 51, 52-54, 56, 57-58, 59, 61-64, 66-67, 72-73, 7981, 88, 90, 94-95, 102, 145146-149, 239, 293, 353, 438, 441-442, 447-448 jodana, 24-25, 27-28, 441 joga, 10, 36, 45, 47,50-51, 54, 58, 61, 63, 65-67, 69-70, 7273, 78, 87-88, 90-91, 93-95, 97, 99, 105, 146, 148-149, 261, 281, 349 joga-maja, 72 jogin, jogowie, 42, 54, 61, 6365-68, 73-74, 93, 121, 144147, 293 Judhamanju, 301, 330, 351, 441 Judhiszthira, 6, 11-12, 32, 3942, 46, 106-113, 120-122, 125, 131, 134-135, 142, 149, 151-152, 155-157, 160, 162165, 168, 171, 178-181, 183186, 188, 190, 195, 198, 200,
205-213, 215, 218, 220-223, 226-229, 231-233, 235-237, 241, 244-247, 252, 260-263, 268, 280-282, 285, 294-296, 298, 303-304, 306, 308, 311313, 315, 326-330, 335, 340, 350, 353-354, 358-361, 363, 366, 368-369, 373-377, 380, 387, 393-395, 402, 404, 406412, 415, 417-418, 420, 437, 444 Jugandhara, 226, 441 Jujudhana, 40, 242, 441 Jujutsu, 106, 111, 235, 283, 441 K Kaikejowie, 155, 179, 227, 324, 359, 366, 372, 377, 398, 441, 447 Kailasa, 18, 21, 23-24, 26, 425, 440, 446 Kairataka, 328, 441 Kaitabha, 43, 441 Kalamra, 27, 438, 441 Kali, 32, 42 kalijuga, 30-31, 148 Kalikeja, 259, 441 Kalingowie, 37, 120, 125-128, 256, 339, 359, 439, 441, 446 Kamalaksza, 430, 441 Kambhodowie, 301, 315, 319-320, 329, 441 Kanka (ptak), 132, 141, 176, 226, 232, 238, 302, 314 Kapi, 433, 441 Kapila, 79 Karakarsza, 161, 441 karma, 5, 10, 50, 54-55, 57-58, 60, 62-65, 72-73, 100, 103, 439 karma joga, 10, 54, 62-65
Ksiga VI & VII
Indeks imion
455
Karna, Radheja, 6, 13, 35, 38, 46, 83, 106, 110, 118, 123, 130, 156, 173-174, 183, 197, 200-202, 205, 208-211, 215117, 119-221, 223, 226, 228, 233, 242-243, 245, 248, 250252, 255-258, 265, 284-286, 288, 291, 297-299, 304, 313, 326, 330-339, 345-346, 348352, 354-35, 359, 365, 368394, 397, 402, 407-408, 421, 445, 447-448 Karnikara (las), 25, 114, 247, 441 Kartika, 17, 441 Karttikeja, 371 Karuszowie, 125, 441 Kajapa, 227, 229, 403 Kajapa-dwipa, 24, 441 Kaumodaki, 291, 441 Kaurawowie, 6, 9, 11, 12-13, 15-16, 32, 35-41, 46, 48, 106-112, 116-123, 128-142, 151-173, 175, 179-180, 183, 186, 188-190, 192-193, 197198, 205-211, 213, 215-216, 219-226, 228-229, 231, 233, 237, 240-256, 258, 261-263, 282, 285, 291, 297-300, 304307, 311-312, 314, 316, 319321, 323-324, 326-331, 334, 338-339, 342-343, 345-349, 354, 358-359, 365, 370, 374379, 381, 384, 388-389, 393, 396-400, 402, 406, 408, 410, 412, 416-418, 421, 428, 434, 437-439, 441-448 Kaustubha, 147, 441 Kauika, 266 Kekajowie, 113, 131, 151, 171, 232-233, 448 Ketu, 17-18, 442 Ketumala, 25, 439, 442
Ketumat, 125-127, 438, 442 Khandawa, 129, 174 Kiczaka, 338 Kinsuka (drzewo), 112, 123, 125, 131, 278, 225, 257, 442 Kinsuka (kwiat), 239 Kirtika, 18, 422 Krauncza-wjuha, 122, 442 kritajuga, 30 Kritawarman, 37, 112, 114115, 130, 152, 172, 179, 193, 224-225, 248, 255-256, 258, 285, 301, 304, 311, 314-319, 330, 371, 375-376, 379, 393, 401, 440 Krl Prawa (Krl Dharma, Dharmarada), 6, 11, 107, 109, 121, 127, 160, 162, 171, 185, 190, 198, 200, 212, 218, 221-222, 227, 246, 251, 260, 262-263, 291, 295-296, 300, 312-314, 327, 340, 351, 354, 366, 369-370, 374, 376, 380, 390, 393-395, 403-405, 407, 409-412, 416 Krypa, 9, 11-12, 39, 46, 106, 109-110, 113-115, 118, 122, 128, 130, 132, 135, 137, 144, 152, 154, 157, 161, 170, 172173, 176, 192, 210, 245, 248, 250, 255-256, 258, 284, 288, 297, 299, 313, 330, 335, 341, 345, 348, 350, 356, 368-372, 378, 407, 410, 421 Kryszna, 5-6, 9-12, 32, 41-107, 109, 111, 120-123, 129-130, 134-136, 143-144, 146-150, 153, 156, 161, 171, 173-274, 176, 179, 181-188, 191, 193194, 198-201, 205-214, 218, 227, 230-231, 236-239, 244247, 249, 258-260, 262, 282302, 306-313,319, 327, 335,
456
Mikoajewska
Mahabharata
337-354, 360, 368-370, 374, 379-381, 286, 389-395, 397, 402-404, 406-407, 409-412, 414-415, 417-428, 434, 437446, 448 Kryszna Wasudewa, 71, 76, 80, 105, 107, 111, 118, 144, 146149, 174, 201, 246, 293, 295, 344 Kszatradharman, 325, 442 Kszetra (pole-ciao), 87, 442 Kszetra-dina (znawca pola), 87, 442 Kubera, 25-26, 79, 184, 237, 276, 284, 288, 292, 397, 426, 432-433, 440 Kumara, 226, 442 Kundabhedin, 329, 442 Kundadhara, 164, 442 Kundalin, 172, 442 Kunti, 14, 34, 108, 156, 201, 283, 337, 341, 377, 439 Kuntibhoda, 365 Kurowie, 30, 32, 42, 46, 363, 370, 372 Kurukszetra, 5, 9, 15-16, 21, 32, 36, 46, 83, 106-202, 205, 223, 244, 270, 304, 323, 368, 385, 395, 399, 434, 438, 442, 446 Kusika, 43 L Lakszmana (syn Durjodhany), 128, 153-154, 180, 245, 255, 272, 442 M Madhu, 149, 442 Madri, 160, 377 Magha, 17 Mahadewa, 424, 428,433, 442 Mahakali, 42, 442
Mahaswara, 433, 442 Mahendra (gry), 30, 279 Mahendra (bro), 137, 366, 442 Mahodara, 164, 422 Mainaka, 26, 256, 442 Makara, 80 Maleja, 24, 31, 431, 442 Maljawat, 21, 24, 26, 28, 442, 444-445 Manasa, 196, 442 Mandakini, 26, 442 Mandala, 157, 442 Mandara, 18, 42, 292, 431 Mandhatri, 273-274, 443 Manimaja, 26, 443 Manipuszpaka, 46, 443 Manu, 26, 29, 58, 78, 278 Margasirsza, 80 Martikawata, 257 Marutta, 269-270, 443 marutusi, 79, 81-82, 333, 389 Matsja, 125, 192, 232, 332, 366, 377, 398, 402-403 Meru, 21, 24-28, 79, 116, 140, 266, 271, 278, 345, 362, 402, 430, 438-344 Mlekczasowie, 30, 443 N Naga-dwipa, 24, 443 Nahusza, 29, 38, 274, 437 Naimisza, 266 Nakula, 40, 46, 107, 113, 132, 139, 151, 160, 162, 178, 180, 193, 200, 218, 226, 242, 252, 306, 313, 315, 322, 363, 377, 379, 386, 401, 415, 446 Nalini, 26, 445 Namuczi, 160, 443 Nanda, 43 Nandaka, 141, 376, 443 Nandana, 268
Ksiga VI & VII
Indeks imion
457
Nara, 26, 29, 44, 147-148, 150, 214, 282, 288-289, 293, 409, 424, 427 Narada, 25, 41-42, 44, 79, 149, 199, 201, 261, 264, 268-271, 274, 279-280, 295, 307, 420, 437, 443 Narajana, 26, 29, 43-44, 135, 145, 147-148, 150, 213-214, 264, 282, 288-289, 293, 295, 312, 410-411, 417, 420, 424425-257 Narajana (pocisk), 409, 411412,418-420 Narajanowie, 205, 230, 236, 242, 443 Naraka, 239, 443 natura materialna (Prakriti), 59, 69, 70, 76, 89, 90-91, 148, 438-439, 443-444 Nila (pasmo grskie), 23-24, 27, 440, 443, 446 Nila (krl), 169, 228, 241-242, 443 Niszada (gry), 21, 23-24, 2728, 440, 442-443, 445-446 Niszadowie, 120, 125-127, 243, 256, 390, 415 Niwatakawakowie, 174 O Osoba Boga Najwysza (Bhagavan), 5, 10, 29, 55-56, 59, 69-77, 79, 81-84, 87, 9395, 135, 147-148, 443-444, 447 P Pandawowie, 5-6, 9, 11-16, 19, 32-41, 46, 80, 106-107, 110112, 114-116, 118-122, 124, 127, 130-138, 140, 142-144, 147, 150-154, 156, 159-176,
178-184, 186-198, 200, 205223, 225-228, 231-237, 241244, 246, 249-254, 256, 260263, 282, 284-286, 290, 294, 297-299, 303-305, 311, 314316, 320-326, 328, 330, 332, 339-340, 347, 352-355, 358, 360, 365-366, 368-375, 377, 380-382, 384-387, 391-393, 395, 397-400, 403-412, 415422, 424, 428, 434, 437, 439, 441-445, 448 Panditaka, 164, 443 Pandu, 29, 35, 40, 45, 111, 142, 156, 183, 185-186, 195, 233, 250, 439 Pacadanja, 46, 136, 286, 291, 310-311, 328 Pacaganga, 266 Pacalowie, 30, 114, 124, 131, 153, 163-164, 192-193, 226, 232-235, 241, 250, 284, 290, 301, 305, 322, 325, 328, 330, 350, 355-356, 358, 366, 371375, 380, 387, 392, 394, 397, 402-403, 406, 411, 416-417, 421, 441-442, 445, 447-448 Param-Brahman (Najwyszy Brahman), 74, 438, 443 Parameszti, 34, 443 Paraurama (Bhargawa), 33-34, 44, 188, 217, 279, 410 Pardanja, 199, 443 Parigha, 365, 367, 387, 443 Paripatra, 30 Parnasa, 301 Parwata, 443 Parwati (Uma), 292, 426, 431432 Pasupati, 433, 443 Paupata (Gowa Brahmy), 207, 292-294, 434 Paundra, 46, 443
458
Mikoajewska
Mahabharata
Paurawa (wojownik), 224, 443 Paurawa (krl Angw), 271, 443 Pinaka, 139, 278, 292, 347, 380, 425, 429, 443 pipul, 23 Pitris, 38, 444 Pnocne Kuru, 21, 26-27, 438, 444 Prabhadrakowie, 40, 444 Pradjumna, 246, 296, 312 Pradapati, 84, 428 Pradapati Parameszti, 34 Pradapatia (bro), 366, 444 Pradna, 155, 444 Prahlada, 80 Prakriti (natura materialna), 59, 69, 70, 76, 89, 90-91, 148, 438-439, 443-444 Pramohana, 155, 444 Pratiwindhja, 113, 444 Prawo, prawo (dharma), 1011, 16, 19, 24-25, 30, 32, 3435, 38, 41, 44, 59, 70-72, 75, 77, 82, 93, 95, 102, 123, 136, 143, 145-146, 148, 162, 165, 168, 171, 177, 184, 190, 205, 210, 213, 221, 244, 251, 260, 267, 270, 273, 275, 277, 287, 297, 308, 321, 343-344, 352, 356, 372, 391, 393-395, 413416, 429 Prithu, 277-279, 444 Pulastja, 272 Purumitra, 153, 444 Pururawas, 437 Purusza (dowiadczajcy podmiot), 56, 59, 69-70, 8991, 147, 438-439, 444 Purwa Bhadra, 17, 444 Pusya, 17, 444 Puszapadanta, 430, 444 Puszkara, 266
R Radha, 200-201 radas, 91, 444 Radasuja, 270, 274, 277 Rahu (demon), 17, 18, 176, 250, 259, 317, 362, 382, 444 Rahu (planeta), 18, 444 rakszasa, rakszasowie, 24-26, 44, 76, 79, 97, 131-132, 140, 142, 146, 159-160, 164, 166171, 175-176, 195, 210, 224, 262, 358, 361-365, 368, 370, 376-377, 380-388, 390-392, 400, 422, 429, 437, 440 Rakszawat, 30 Rama, 80, 271-272, 410, 413 Rantidewa, 276, 277, 444 Rawana, 272, 363, 390 Rigweda, 76, Rohini, 17-18,445 Romanaka, 28, 445 Rucziparwan, 235, 445 Rudra, 25, 178, 214, 230, 288, 294, 341, 352, 362, 380, 385, 400, 424-425, 427-428, 432434 rudrowie, 79, 81-82 Rukmaratha, 254, 316, 445 S Sadhjowie, 82 sadhu, 149 Sahadewa, 40, 46, 107, 113, 132, 139, 151, 160, 162, 178, 180, 193, 200, 218, 223, 226, 242, 304, 306, 313, 315, 322, 377, 379, 386, 401, 415, 417, 443 Sahja, 30 Saila, 177, 445 Saindhawowie, 388 Saiwja, 445 Sakata, 223, 288, 445
Ksiga VI & VII
Indeks imion
459
Samadhi, 66, 445 Samaweda, 76, 79-80 Sambhu, 425, 445 Samjamani, 137-138, 446 Samsaptakowie, 205-206, 207, 228-231, 236-237, 242, 245, 282, 320, 445 Samwarta, 135, 171, 270, 422, 445 Samwataka, 28, 442, 445 Sandili, 28, 445 Sandaja, 5, 9, 16, 21-24, 2636, 39-43, 45, 48, 81, 83, 85, 105-106, 111, 114, 118, 120, 124, 128, 130, 133, 138, 143, 151, 154, 156, 159, 163-165, 173-175, 177, 181, 183, 187191, 193, 196-198, 200, 202, 215-217, 219, 221-223, 226, 228, 231, 233, 336, 240, 244, 246, 248, 250, 252, 255, 259, 261, 281, 286, 289, 294, 297299, 303, 306, 311, 314, 316, 319, 323, 326, 328, 333, 335, 339, 341, 343, 345, 349, 352, 354, 358, 360, 365, 368, 375, 380, 387, 391, 395, 399, 402405, 408-410, 417, 420, 424, 428, 434 Sani, 17-18, 445 Sankarshana, 146, 148, 445 Sankha, 119, 158, 445 Sankhja, 45, 49-50, 55, 62, 90, 100, 445 sanyasa, 99 Saranga, 145, 295, 445 Saraswati (rzeka), 26, 30, 277, 445 Saraswati (bogini), 43, 146, 424 Sarwa, 433, 445 Sarwadamana, 277, 445 Sarwatobhadra, 175, 445
Sasawindu, 275 Sataghni, 388 Sata-Rudriya, 434 Satjadit, 205, 229, 232, 445 Satjaratha, 229, 445 Satjawrata, 153, 129, 445 Satrundaja, 243, 365, 445 sattwa, 91, 444 Satwatowie, 37 Sawahu, 230, 445 Sawitri, 43, 431 Senapati, 141, 445 Siddha, Siddhowie, 24-25, 27, 43, 82, 292, 346, 400, 428 Sindhu, 26, 445 Singhasena, 277, 445 Sini, 344, 438, 448 Sita (rzeka), 26, 445 Siwi (syn Uinary) 271-272, 445 Siwi (wojownik), 359 Skanda, 43, 79, 122, 220, 250, 381 soma, 77, 268 Soma (bg), 95, 278, 317, 426, 431 Somadatta, 344, 358, 360-361, 365-367, 438, 443, 446 Somaka, 29, Somakowie, 124, 153, 164, 175, 191, 356, 372-373, 380, 421, 445 Srawana, 17, 445 Sringawat, 24, 28, 437, 446 Sthanu (iwa), 26-27, 433, 446 Subhadra, 46, 206, 244, 246248, 250, 259, 262-263, 284, 289 Suczimukha, 155, 446 Sudakszina, 37, 301-302, 446 Sudarsan (syn Dhritarasztry), 329, 442
460
Mikoajewska
Mahabharata
Sudarana (wyspa), 21-24, 437, 440-443, 445-447 Sudarana (dysk Kryszny), 135, 389 Sudhanwan, 230 Sughosa, 46 Sugriwa, 413 Suhotra, 270, 446 Suktimat, 30 Suloczana, 141, 446 Sumukha, 25, 446 Sunabha, 164, 446 Surabhi, 80 Surja, 154, 306, 402, 430, 432 Suszena, 141, 446 Suarman, 161, 172, 177, 179, 228-229, 237, 445 Suta, 305, 319-321, 366 Suwala, 446 Suwarnaszthiwin, 269, 446 Swaha, 43, 279 Swaitya, 270-275, 277, 279, 446 Swati, 18, 446 Sweta, 106, 115-119, 446 Szakra (bro), 302, 446 Sziupala, 324, 390 akradewa, 126, 446 akuni, 29, 35, 37-38, 113, 118, 131-132, 152, 161, 166, 173, 178, 180, 123, 240, 248, 250, 251, 257, 259, 298, 304, 320, 355, 631, 363, 375, 377379, 397-398, 446 akuntala, 277 ala, 278, 288, 318 alja, 11-12, 37, 106, 110, 113-115, 117, 119, 122, 128, 136-138, 141, 144, 152, 160, 162, 173, 178, 180, 190, 192, 223-225, 248-250, 257, 288,
297, 299, 304, 330, 335, 345346, 348, 351, 356, 371, 375, 377-338, 445 alwowie, 30 amtanu, 9, 12, 34, 37, 183, 186, 194, 196, 365, 438 andili, 28, 445 ankara, 428, 446 arjati, 296 atanika, 192, 232, 377 esza (Ananta), 148 ikhandin, 13, 32-34, 36, 40, 46, 113, 116, 112, 121, 131, 140, 151-152, 158-159, 162163, 175, 179, 183, 186-195, 226, 252, 304, 315-316, 354, 356, 378-279, 386, 394, 416 iwa, 25-26, 79, 139-140, 214, 239, 253, 259, 264-265, 270271, 292-295, 297, 344, 347, 364, 372, 384, 424-425, 427433 rindaja, 163-164, 261, 268269-277, 279-280, 443, 446 rindajowie, 359, 366 446 ringataka, 164, 446 rutajudha, 37, 125, 127, 446 rutajus (syn Waruny), 301302 rutajusz, 160, 365, 446 ukra (planeta), 17, 113, 446 ukra (nauczyciel demonw), 25, 446 ura, 344 weta (gry), 23-24, 28, 446 weta (wara), 24, 445 T Takaka, 184, 278, 382, 430 tamas, 91, 444 Taraka, 170, 381 Tarakaksza, 430, 447 tretajuga, 30
Ksiga VI & VII
Indeks imion
461
Trigartowie, 6, 161, 177, 179, 205, 228-231, 237, 316-317, 323, 445 Tripura, 364 Trjamwaka, 433, 447 Twastar, 426 Twasztra, 231, 447 tyaga, 99 U Ugra, 141, 447 Uluka, 156, 379 Uana, 80 Uinara, 271, 445 Uttamaudas, 301, 330, 335, 351, 447 Uttar Kuru, 25, 439 Uttara, 289-290 Uttara Bhadra, 17, 447 W Wadra, 40, 157, 363, 447 Wahurupa, 433, 447 Wahwasin, 165, 447 Waikartana, 389, 447 Waikuntha, 29, 447 Waisznawa, 205, 238-239, 443, 447 Wajawja, 177, 231, 363, 366, 374, 447 Walhika, 180, 242, 304, 365, 447 Walhikowie, 388 warna, 447 wara, 21, 23-24, 26, 28-30, 437, 439-440, 442-443, 445, 447 Waruna, 80, 84, 120, 162, 184, 217, 284, 288, 301, 306, 360, 410, 419-420, 426, 432-433, Wasiszta, 17, 403 Wasokasara, 26, 445 wasu, 79, 81-82, 194
Wasudewa (ojciec Kryszny), 147, 344, 439 Wasuki, 80, 431 Watadhanowie, 130, 447 Wedanta, 95 Wedy, 10-11, 19, 22, 34, 43, 50-51, 56, 61, 70, 73-74, 77, 79, 85, 93, 95, 98, 118, 146, 148, 197, 253, 261, 270, 272, 274-275, 278, 281, 284, 287, 293, 353, 391, 396, 403, 410, 426, 430, 432, 440 Wetasa, 266 Wibhatsu (Arduna), 119, 447 Widjunmalin, 430, 447 Widura (Bharata), 143, 165, 171, 298, 326, 334-335, 350, 355 Wihatkszatra, 324, 447 Wikarna, 46, 122, 131, 138, 156-157, 161, 163, 304, 335 Winata, 20 Winda i Anuwinda, 37, 159, 163, 304, 306, 437, 447 Winda i Anuwinda (synowie Dhritarasztry), 329 Windhja, 30, 430, 447 Windusaras, 26, 448 Wipatha, 243, 448 Wiraketu, 322, 448 Wirata, 12, 40, 46, 106, 113, 115, 119, 121, 123, 125, 137, 152, 158, 174, 179, 190, 192193, 212, 226, 252, 315, 369, 377, 395, 397-398, 445-446 Wirawahu, 141, 448 Wiroczana, 236, 448 Wisoka, 141, 154, 328, 448 Wisznu, 29, 79, 82-83, 135, 146, 149, 164, 222, 233, 244, 247, 259, 283, 294, 298, 405, 429, 431, 440, 445, 447 Wiakha, 18, 448 Wialaksza, 164, 448
462
Mikoajewska
Mahabharata
Wiwamitra, 403 Wiwarupa, 433, 448 Wiwaswat, 58-59 Wiwinsati, 114, 223, 448 Wjaghradatta, 227, 448 Wjasa, 5, 9, 15-16, 19-21, 36, 44, 80, 105, 183, 201, 206207, 211, 214-215, 261, 263264, 268, 280-281, 291, 368, 393-394, 408, 424-425, 427432, 434 Wjomakesza, 433, 448 Wjudoroska, 172, 448 wjuha, 39, 122, 442, 448 Wriddhakszatra, 349, 448 Wrihadkszatra, 113, 448 Wrihadwala, 37, 112, 255, 256, 448
Wrihaspati (Jowisz), 17-18, 448 Wrika, 232, 448 Wrikaratha, 365, 448 Wrisza, 389, 433, 447 Wriszadhwada, 278 Wriszaka, 240, 448 Wriszaketu, 448 Wriszasena, 226, 254, 288, 331, 345-346, 348, 351-352, 378, 448 Wriszawa, 166, 448 Wriszni, 80, 161, 209, 311, 321, 327, 340-341, 344-345, 360, 375, 416-417, 438 Wrtra, 135, 175-176, 240, 303304, 358, 389 Wudha, 448

Mahabharata: Ksiega VI - Bhiszma Parva &amp; Ksiega VII - Drona Parva

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mahabharata: Ksiega VI - Bhiszma Parva &amp; Ksiega VII - Drona Parva

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mahabharata

opowiada Barbara Mikoajewska

Ksiega VI Bhiszma Parva Ksiega VII Drona Parva

The Lintons Video Press

Ksiga VI Bhiszma Parva Ksiga VII Drona Parva

ISBN-10: 1-929865-37-6 ISBN-13: 978-1-929865-37-6

Spis treci Ksiga VI (Bhiszma Parva)

120 130 151 173 183

Ksiga VII (Drona Parva)

435 437 449

Opowie 64 Sandaja opowiada Dhritarasztrze o geografii wszechwiata

Opowie 65 Dhritarasztra opakuje mierteln ofiar Bhiszmy

Opowie 66 Bhagavad Gita

Opowie 66 Bhagavad Gita

Opowie 66 Bhagavad Gita

Opowie 66 Bhagavad Gita

Opowie 66 Bhagavad Gita

Opowie 67 Bhagavad Gita

Opowie 67 Bhagavad Gita

Opowie 67 Bhagavad Gita

Opowie 67 Bhagavad Gita

Opowie 67 Bhagavad Gita

Opowie 67 Bhagavad Gita

Opowie 67 Bhagavad Gita

Opowie 68 Bhagavad Gita

Opowie 68 Bhagavad Gita

Opowie 68 Bhagavad Gita

Opowie 68 Bhagavad Gita

Opowie 68 Bhagavad Gita

Opowie 68 Bhagavad Gita

Opowie 68 Bhagavad Gita

Opowie 68 Bhagavad Gita

Opowie 68 Bhagavad Gita

Opowie 69 Bhagavad Gita

Opowie 69 Bhagavad Gita

Opowie 69 Bhagavad Gita

Opowie 69 Bhagavad Gita

Opowie 69 Bhagavad Gita

Opowie 69 Bhagavad Gita

Opowie 70 Bhagavad Gita

Opowie 70 Arduna podejmuje walk dedykujc j Krysznie

Opowie 70 Bhagavad Gita

Opowie 70 Bhagavad Gita

Opowie 70 Bhagavad Gita

Opowie 71 Pierwszy dzie wielkiej ofiary Bharatw na polach Kurukszetry

Opowie 73 Durjodhana prbuje skoni Bhiszm do zabicia Pandaww i przyniesienia mu zwycistwa

Opowie 75 Durjodhana ponownie oskara Bhiszm o z wol

Opowie 76 Bhiszma upada na ziemi przeszyty setkami strza

Opowie 77 Durjodhana chce wygra wojn biorc Judhiszthir do niewoli

Opowie 78 Trigartowie odcigaj Ardun od Judhiszthiry wyzywajc go do walki

Opowie 79 Wszyscy przeciw jednemu: mier Abhimanju

Opowie 80 O nieuchronnoci mierci i zdobywaniu lepszych wiatw

Opowie 81 Gniew Arduny

Opowie 82 Arduna przedziera si przez formacj Kauraww chcc zrealizowa sw przysig

Opowie 83 Satjaki sieje spustoszenie wrd Kauraww wspomagajc Ardun

Opowie 84 Bhima zabija kolejnych synw krla Dhritarasztry

Opowie 85 Arduna dziki pomocy Kryszny zabija krla Dajadrath

Opowie 86 Wzburzone mierci Dajadrathy armie kontynuuj walk noc

Opowie 88 Kamstwo Krla Prawa i zgroza mierci bramina Drony

Opowie 89 Kryszna ochrania Pandaww przed gniewem syna Drony

Ksiga VI & VII

Sowniczek Mahabharaty (ksiga VI & VII)

Ksiga VI & VII

Ksiga VI & VII

Mahabharata: Ksiega VI - Bhiszma Parva & Ksiega VII - Drona Parva

Mahabharata: Ksiega VI - Bhiszma Parva & Ksiega VII - Drona Parva