You are on page 1of 56

Gatunki, normy i zamienniki, obrbka cieplna

oraz podstawowe wasnoci.

ME TA LFOR UM 2 0 1 0

Politechnika lska w Gliwicach


Wydzia Mechaniczny-
Mechaniczny-Technologiczny
Instytut Materiaw Inynierskich
i Biomedycznych
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 2
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Plan prezentacji
Historia i rozwj stali duplex
Rozwj mikrostruktury i obrbka cieplna
Skad chemiczny i rola skadnikw stopowych
Oznaczenia, normy i zamienniki (PN-
(PN-EN, AISI, UNS)
Wasnoci mechaniczne i fizyczne
Odporno korozyjna
rodowisko kwane, zasadowe
Korozja werowa, napreniowa
Podsumowanie

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 3
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Historia stali duplex


Stale odporne na korozj wg normy PN-EN 10088-1
Za stale odporne na korozj uwaa si stale, zawierajce co najmniej
10,5 % Cr i maksymalnie 1,2 % C
Podzia ze wzgldu na gwne wasnoci
Nierdzewne
aroodporne
arowytrzymae
Podzia ze wzgldu na struktur krystaliczn
Austenityczne
Ferrytyczne
Austenityczno-ferrytyczne (Duplex)
Martenzytyczne
Utwardzane wydzieleniowo

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 4
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Historia stali duplex


Co to jest stal duplex:
Stal nierdzewna o strukturze dwufazowej ferrytyczno-austenitycznej z
zawartoci ferrytu w zakresie od 30 do 60%

Sie
Austenit (niemagnetyczny) Regularna ciennie
Centrowana (RSC)
+
Regularna Przestrzennie
Centrowana (RPC)
Ferryt (magnetyczny)

Duplex = austenit + ferryt

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 5
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Historia stali duplex


Stal typu duplex znana jest od lat 80
Pierwszy gatunek 1930 rok Szwecja
Dla przemysu papierniczego papier siarczanowy.
Dla ograniczenia korozji midzykrystalicznej pierwszych
(wysokowglowych) austenitycznych stali nierdzewnych.
Po II W popularny staje si gatunek AISI 329 (EN 1.4460)
23Cr; 2,5Ni; 1,5Mo ;1Mn; (I generacja)
Szeroko stosowany na przewody rurowe wymiennikw ciepa
w instalacjach kwasu azotowego
Powstaje stal zaprojektowana specjalnie dla podwyszonej odpornoci na
korozj napreniow 3RE60 (typu EN 1.4424 bez dodatku N)
Kolejne lata przynosz dynamiczny rozwj gatunkw typu duplex do
obrbki plastycznej oraz odlewania

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 6
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Historia stali duplex


I generacja Ograniczenia
Pogorszenie wasnoci
po spawaniu
Dobre wasnoci mechaniczne
SWC
Niska udarno nadmierny
udzia ferrytu
Obniona odporno korozyjna
w porwnaniu do materiau
rodzimego

Ograniczenia stali I generacji zawziy ich zastosowanie, zwykle do


elementw w stanie niespawanym
Obecnie nie produkuje si stali I generacji
Opracowanie technologii konwertorowej AOD (odwglanie argonowo-
tlenowe) umoliwio dalszy rozwj stali duplex

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 7
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Historia stali duplex


II generacja
Proces konwertorowy AOD oraz VOD - ograniczenie
stenia wgla oraz wprowadzenie do stali azotu
AOD VOD

Rozwj przemysu wydobywczego Dodatek N


gazu i ropy na Morzu Pnocnym w
lata 70 XX przyczyni si do wzrostu Polepszenie wasnoci
zapotrzebowania na stal nierdzewn po spawaniu
o wysokiej wytrzymaoci i odpornoci SWC
na korozj w rodowisku chlorkw Wysoka udarno,
Wysoka odporno korozyjna
Powstaje gatunek 2205 (EN 1.4462) Wysza stabilno austenitu
wysoka wytrzymao umoliwia Obnia szybko wydzielania
ograniczenie wagi i gruboci niekorzystnych faz midzy-
midzy-
cianek elementw metalicznych
Bardzo dobre wasnoci
mechaniczne
7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 8
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj stali duplex


Kolejne generacje
I generacja II generacja III generacja IV generacja

60
PREN = %Cr + 3,3x%Mo +16x%N

Hyper-
S32707 duplex
50
S32750 Super-
S32906 duplex
40
S32205 Duplex
30 S32404 S31500 S31803
S32304 S32003
S32101 Lean
20
duplex
10

0
1960 1970 1980 1990 2000 2010

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 9
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Skad chemiczny stali duplex Stenie


azotu min.
Cu Mn Mo Ni Cr
0.0%
I generacja

Mn 0.20%
Lean duplex

0.15%
Duplex 22%Cr

0.20%
Duplex 25%Cr

Cu 0.25%
Super duplex
Cu
0.40%
Hyper duplex

0 5 10 15 20 25 30

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 10
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Skad chemiczny stali duplex


Nazwa UNS/ Skad chemiczny, %
Typ EN
handlowa ASTM C Cr Ni Mo N max Mn Inne
453S
I generacja 1.4460 S32900 0,08 23-28 2,5-5 1-2 - 1,0 -
329
1.4162 LDX2101 S32101 0,03 21,5 1,5 0,3 0,20-0,25 5,0 -
Lean
duplex SAF 2304
1.4362 S32304 0,03 23 4,5 0,6 0,05-0,20 2,5 Cu:0,6
DX2304
1.4462 S31803 0,03 22 5,5 3,0 0,08-0,20 2,0 -
Duplex UR45N
22%Cr SAF 2205
1.4462 S32205 0,03 22,5 5,5 3,3 0,14-0,20 2,0 -
22-05
Duplex Ferralium 255
1.4507 S32550 0,03 25 7 3,5 0,10-0,25 1,5 Cu:1,5
25%Cr UR52N+
1.4410 2507 S32750 0,03 25 7 4.0 0,24-0,30 1,2 Cu:0,5
Super-
duplex Zeron 100 Cu:2,0
1.4501 S32760 0,03 25 7 3.5 0,20-0,30 1,0
4501 W:1,0
Hyper-
- SAF 2707 HD S32707 0,03 27 7 5 0,30-0,50 1,5 Cu:1,0
duplex

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 11
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Oznaczenia zgodnie z EN, UNS, AISI


System oznacze europejskich EN
Numer materiau: 1.4462
- Znak materiau: X2CrNiMoN22
2CrNiMoN22--5-3
Klasyfikacja UNS Unified Numbering System - Zunifikowany System
Kady materia posiada odmienny numer
Opis za pomoc 6 znakw S- stale SXXXXX
Pierwsze trzy cyfry zaczerpnito z poprzednich klasyfikacji
UNS S32205
%Cr %Ni
W systemie oznacze AISI/SAE stale duplex w grupie ze stalami
austenitycznymi - pierwsza cyfra 3 3xx
Martenzytyczne i ferrytyczne - 4
Utwardzane wydzieleniowo - 6
Ze wzrostem stenia chromu ostatnie dwie cyfry rosn
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 12
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Skad chemiczny i rola skadnikw stopowych

http://www.china-metallography.com/

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 13
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Skad chemiczny i rola skadnikw stopowych


Rwnowaga midzy austenitem i ferrytem
Dobre wasnoci mechaniczne dla udziau faz w zakresie 30 do 70%
ferrytu
Obecnie produkowane stale posiadaj rwny udzia faz
Rwnowaga midzy skadnikami stopowymi: Cr, Mo, N i Ni

Wydzielenia faz wtrnych


Obrbka cieplna moe powodowa wydzielenia faz wtrnych
niekorzystnie wpywajcych na wasnoci mechaniczne i odporno
korozyjn
Bogate w Cr i Mo fazy midzymetaliczne (, ) wydzielaj si w
ferrycie
Dodatek N opnia ich powstawanie

Wsze tolerancje skadu chemicznego optymalna odporno korozyjna

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 14
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Skad chemiczny i rola skadnikw stopowych


Chrom
Wysokie steniu Cr potrzeba
Min. 10,5% - warstwa pasywna
wicej Ni do powstania struktury
(stale duplex >20%Cr)
duplex

Wysza odporno korozyjna Wysokie stenie sprzyja


wydzielaniu faz wtrnych
Polepsza odporno na utleniania
w wysokiej temperaturze Stele duplex trudniejsze w
wytrawianiu oraz usuwaniu
Zwiksza skonno do pasywacji kolorowej warstwy tlenkw po
spawaniu

Ferrytotwrczy (RPC)

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 15
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Skad chemiczny i rola skadnikw stopowych


Molibden
Zwiksza odporno na korozj Sprzyja wydzielaniu faz
werow w rodowisku Cl- wtrnych

Przy %Cr 18% dodatek Mo jest Stenie w stali duplex


3 razy efektywniejszy od ograniczone do ok. 4%
chromu pod wzgldem
zwikszenia odpornoci na
korozj werow i szczelinow
w rodowisku Cl-

Ferrytotwrczy (RPC)

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 16
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Skad chemiczny i rola skadnikw stopowych


Azot
Opnia (nie zapobiega)
Zwiksza odporno na korozj
wydzielanie faz
werow i szczelinow
midzymetalicznych

Zwiksza wytrzymao stali Dodawany dla przesunicia


umocnienie roztworowe zakresu wydzielania fazy

Austenitotwrczy (RSC) Dodawany w udziale 0,2-


0,2-0,5%

Wysza cigliwo stali z N -


wikszy udziau austenitu i Zmniejsza EBU i zwiksza
niszy faz midzymetalicznych stopie umocnienia austenitu

Tani pierwiastek stopowy Polepsza spawalno

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 17
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Skad chemiczny i rola skadnikw stopowych


Nikiel
Zrwnowaenie wpywu Opnia (duo sabiej ni N)
pierwiastkw ferrytotwrczych i wydzielanie faz
uzyskanie struktury dwufazowej midzymetalicznych

Stabilizuje faz
austenityczn (RSC)

Struktura austenityczna
wiksza cigliwo

Zwiksza pasywno i korzystnie


wpywa na odporno korozyjn

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 18
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Skad chemiczny i rola skadnikw stopowych


Mangan Mied
Zwiksza odporno na zuycie Zwiksza odporno na korozj
cierne i adhezyjne oraz w rodowiskach
wasnoci wytrzymaociowe nieutleniajcych
bez pogorszenia cigliwoci
Wysokie stenie wpywa na
Dodawany w udziale 1-
1-2% oraz pogorszenie plastycznoci na
4-6% w stalach Lean duplex gorco i spawalnoci - stenie
ograniczone do ok. 2%
Austenitotwrczy
(RSC)
Austenitotwrczy
(RSC)

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 19
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj mikrostruktury

http://www.edelstahlwerke-schmees.de
http://www.outokumpu.com

http://www.outokumpu.com

http://www.corrosionlab.com

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 20
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj mikrostruktury Stenie Cr, %

Stal 22%Cr, 5%Ni, 3%Mo L

L+
Stal krzepnie jako roztwr stay

Temperatura, C
- ferryt

Czciowo przemienia si w faz
- austenit w zakresie temperatury
1200-850C N
- mieszanina +
+
Poniej ok. 850C przemienia si w
mieszanin faz + (sigma)
- mieszanina + + + ++ +

0 5 10 15
Stenie Ni, %
Ukad rwnowagi fazowej Fe-Cr-Ni przy steniu 70%Cr

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 21
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj mikrostruktury Stenie Cr, %

Dodatek N L

Azot zwiksza temperatur L+

Temperatura, C
pocztku wydzielania fazy
zwiksza stopie przemiany

Przy relatywnie duej szybkoci


chodzenia moliwe jest uzyskanie N
struktury rwnowagowej +
+
W II generacji stali duplex
zmniejszyo to problem
nadmiernego udziau fazy w SWC + ++ +

0 5 10 15
Stenie Ni, %
Ukad rwnowagi fazowej Fe-Cr-Ni przy steniu 70%Cr

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 22
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj mikrostruktury
Udzia ferrytu i austenitu w produktach ze stali duplex zaley od:
skadu chemicznego stali
historii cieplnej materiau obrbki cieplnej
Niewielkie zmiany w skadzie chemicznym materiau mog mie duy
wpyw na udzia objtociowy obu faz.

Udzia faz w strukturze stali duplex mona oszacowa (regresja liniowa):


Creq= %Cr + 1,73%Si + 0,88%Mo
Nieq= %Ni + 24,55%C + 21,75%N + 0,4%Cu
Ferryt (%) = -20,93 + 4,01 Creq-5,6 Nieq+ 0,016 T
T - temperatura przesycania w zakresie 1050-1150 C

Wykresy Scheafflera, DeLonga, WRC-92

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 23
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Skad chemiczny a struktura stali


Rwnowanik chromu CrEq i niklu Ni Eq
CrEq= % Cr + (% Mo) + 0,5 (% Nb) + 1,5 (% Si) + 2 (% Ti)
Ni Eq= % Ni + 30 (% C) + 0,5 (% Mn) + 30 (% N) + 0,5 (Cu + Co) Duplex 2205

DeLong - udoskonali 20
wykres Schaefflera
uwzgldniajc azot jako
silny pierwiastek
austenitotwrczy, Ni Eq
10
Kotecki i Siewert
Dalsze modyfikacje,
uwzgldnienie miedzi
jako skadnik
0
austenitotwrczy
Wykres WRC-1992 0 10 CrEq 20 30
Wykres Schaefflera - DeLonaga

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 24
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj mikrostruktury
Szybko chodzenia wpywa na udzia faz
szybkie chodzenie zatrzymuje ferryt w strukturze nadmiar ferrytu
np. podczas spawania z ma iloci wprowadzonego ciepa elementw
o duym przekroju moe powodowa nadmierny udziau w SWC
8
0,10-0,12N
7

Ubytek masy m, g/m2h


6

4
0,18-0,20N
3

Ubytek masy w wyniku 2


korozji werowej w
1
zalenoci od udziau 0,27-0,29N
ferrytu w stali UNS S31803 0
20 40 60 80 Udzia ferrytu, %

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 25
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Udzia faz a wasnoci mechaniczne stali duplex


Wzrost udziau ferrytu:
Rp0,02, Rm 100 140

Energia amania, J
Wyduenie A, przewenie Z, %
Granica plastycznoci Rp0,2, MPa
500
A, Z, energia amania Rp0,2
90
120
450 80

100
70
Z

400 60
80

50
60
A 40
350

30 40

Wpyw udziau ferrytu na 20


wasnoci mechaniczne stali 300 20
duplex 23%Cr, 3%Mo, 0,05%C 0 25 50 75 100
Udzia ferrytu, %

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 26
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj mikrostruktury
Szybko procesw
wydzieleniowych i przemian
fazowych zachodzcych w stalach
duplex w duym stopniu zaley od

Temperatura, C
stenie pierwiastkw stopowych

W zakresie od 300 do 1000C mog


powstawa liczne fazy

Zastosowanie prawidowej obrbki


cieplnej zapobiega wydzielaniu faz
midzymetalicznych, ktre
niekorzystnie wpywaj na
wasnoci mechaniczne i odporno
korozyjn stali duplex
Wpyw dodatkw stopowych na krzywe CTP i procesy
wydzieleniowe w stalach duplex

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 27
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj mikrostruktury
Struktura bez wydziele faz wtrnych:
kontrola temperatury przesycania
(1150-950C)
dostatecznie dua szybko cho-

Temperatura, C
dzenia z temperatury przesycania

Orodek chodzcy:
woda (stale powyej 25% Cr i 3%Mo)
powietrze (stale o niszym steniu
tych pierwiastkw)

Szybko chodzenia:
Dua przewaga ferrytu z niewielkim
udziaem austenitu
Wolniejsze chodzenie wikszy Wpyw dodatkw stopowych na krzywe CTP i procesy
udzia austenitu w strukturze wydzieleniowe w stalach duplex

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 28
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj mikrostruktury Faz sigma


Faza bogata w Cr i Mo tworzy si
w zakresie 650-1000C w obszarze
ziaren ferrytu lub na granicy /

Temperatura, C
Powstaje z ferrytu ( + 2)
powodujc zuboenie obszarw
przylegych w Cr i Mo

Obnia odporno na korozj


werow i midzykrystaliczn oraz
powoduje wzrost kruchoci

Pierwiastki: Cr, Mo, Si i Mn oraz W


sprzyjaj powstawaniu fazy

Faza chi (Mo) podobnie jak sigma


powoduje obnienie odpornoci Wpyw dodatkw stopowych na krzywe CTP i procesy
korozyjnej i wzrost kruchoci wydzieleniowe w stalach duplex

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 29
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj mikrostruktury Wgliki


Wgliki M7C3 powstaj w wyniku
krtkotrwaego wygrzewania w
950-1050C na granicach /

Temperatura, C
Wgliki M23C6 powstaj w szerszym
zakresie temperatury 600-1000C

Wydzielenie wglikw z roztworu


staego jest zwizane ze
zuboeniem w Cr obszarw
przylegych do granic ziaren i
korozj midzykrystaliczn

W stalach duplex stenie wgla


C < 0,03% - ogranicza niebezpie-
czestwo wydziele wglikw Wpyw dodatkw stopowych na krzywe CTP i procesy
wydzieleniowe w stalach duplex

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 30
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj mikrostruktury Azotki chromu


Azotki chromu Cr2N i CrN
powstaj po stosunkowo dugim
wygrzaniu stali w 700 -900C lub
wskutek gwatownego chodzenia z

Temperatura, C
wysokiej temperatury np. po
spawaniu

Wydzielaj si na granicach ziaren


ferrytu, co jest spowodowane nisk
rozpuszczalnoci azotu w ferrycie

Wydzielenia azotkw chromu


powoduj zuboenie ferrytu w Cr,
co obnia odporno korozyjn

Wydzielenia wglikw chromu i


azotkw rozpoczynaj si po Wpyw dodatkw stopowych na krzywe CTP i procesy
wydzieleniowe w stalach duplex
upywie ok. 1-2 min
7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 31
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj mikrostruktury Ferryt `

Powstaje w wyniku dugotrwaego


wygrzewania ferrytu w temp.
300-525C ulega rozsegrego-

Temperatura, C
waniu na obszary zuboone i
wzbogacone w Cr

Ferryt wysokochromowy jest faz


kruch i wpywa na obnienie
cigliwoci stali, a efekt ten
okrela si jako tzw.
krucho 475C

Powstaniu tej fazy czsto


towarzyszy wydzielanie Cr2N
Wpyw dodatkw stopowych na krzywe CTP i procesy
wydzieleniowe w stalach duplex

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 32
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Rozwj mikrostruktury
W gatunkach o wyszym

Temperatura, C
steniu Cr, Mo, Ni szybsze 2205
wydzielanie faz
midzymetalicznych ,
Wgliki Azotki
Dolny zakres wystpowania
ferrytu decyduje o Wzrost kruchoci
Ferryt
maksymalnej temperaturze Spadek cigliwoci

eksploatacji stali duplex Krucho


475C
475

Maksymalna temperatura pracy


Czas (minuty)
Temperatura, C Krzywe CTPi dla rnych gatunkw stali duplex
Gatunek
ASME TV
T
UNS EN Cr Ni Mo
2304 315 300
2304 1.4362 23 4,5 0,6
2205 315 280 2205 1.4462 22 5,5 2,5
2507 315 250 2507 1.4410 26 7 4.5

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 33
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Wasnoci mechaniczne

http://commons.wikimedia.org

http://www.atclabs.com

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 34
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Wasnoci mechaniczne
Wysokie wasnoci mechaniczne Rm i Rp0,2 s wynikiem jednoczesnego
oddziaywania rnych mechanizmw:
Umocnienie przez pierwiastki midzywzowe - N, C
Umocnienie roztworowe Cr, Mo, Ni
Rozdrobnienie ziarna spowodowane obecnoci dwch faz i
800
Moliwo umocnienia przez Rm

Naprenie, MPa
600
obrbk plastyczn na zimno Rp0.2

400

Wytrzymao austenitu przy N>0,2%


200
przekracza wytrzymao ferrytu
0
0.05 0.15 0.25
Stenie N, %
Wpyw azotu na Rp0.2 i Rm w stali S31803 / EN 1.4462

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 35
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Anizotropia wasnoci mechanicznych


Wasnoci mechaniczne stali duplex s anizotropowe
Anizotropia wasnoci mechanicznych jest
spowodowana obecnoci wyduonych ziaren oraz
tekstur krystalograficzn stali
650

Granica plastycznoci Rp0.2, MPa


powstaych w wyniku walcowania
na zimno lub na gorco
Struktura ziaren ferrytu/austenitu 600

zostaje wyduona rwnolegle


do gwnej osi napre
550
Poprz.
Wasnoci staj si bardziej anizo-
tropowe wraz z redukcj gruboci
450 Wzd.
Wytrzymao na rozciganie jest
3 10 30 100
wiksza w kierunku prostopadym do Grubo blachy, mm
kierunku walcowania (prbki poprzeczne) Warto Rp0.2 w kierunku zgodnym i prostopadym do
kierunku walcowania w funkcji gruboci blachy

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 36
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Porwnanie wasnoci mechanicznych


Utwardzana wydzieleniowo
Rp0,2 = 1300 MPa, Rm = 1500 MPa, Z = 5-10%

Martenzytyczna
1000 Rp0,2 = 770 MPa, Rm = 940 MPa, Z = 10-20% Duplex
Rp0,2 = 620 MPa
Naprenie, MPa

800 Rm = 840 MPa


Z = 25-30%

600
Austenityczna
400 Rp0,2 = 300 MPa
Ferrytyczn Rm = 630 MPa
Rp0,2 = 340 MPa Z = 35-50%
200 Rm = 500 MPa
Z = 15-25%

0
20 30 40 Wyduenie, %

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 37
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Udarno i temperatura przejcia w stan kruchy


Udarno stali duplex w temperaturze pokojowej jest porwnywalna do stali
austenitycznych, jednak wraz z obnianiem temperatury znacznie maleje
Temperatura przejcia w stan kruchy
250
stali duplex wynosi okoo -50C
W porwnaniu do stali wglowych lub
200
ferrytycznych stali nierdzewnych, austenityczne

Energia amania, J
stale duplex wykazuj agodniejsze
przejcie w stan kruchy 150
duplex
Energia amania prbek wzdunych
100
jest wiksza ni dla prbek ferrytyczne
poprzecznych
Energia amania prbek 50
Martenzy-
Martenzy-
poprzecznych ze stali duplex typowo tyczne
wynosi 1/2 do 2/3 wartoci prbek 0
wzdunych -200 -150 -100 -50 0 50 100

(np. stal 1.4462, energia amania Temperatura, C


min. KV, wzd. 100J, poprz. 60J)

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 38
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Porwnanie wasnoci mechanicznych


Gatunki typu duplex w stanie wyarzonym
wykazuj wysz wytrzymao w porwnaniu do
stali austenitycznych lub ferrytycznych

Gatunki typu duplex podatne na


umocnienie przez zgniot
%
Wyduenie,

Austenityczna (odksztacona
plastycznie na zimno)

Duplex (odksztacona
plastycznie na zimno)

Granica plastycznoci, MPa

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 39
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Wpyw umocnienia zgniotowego na wasnoci


Wysokie umocnienie przez zgniot oraz twardo:
Szybsze zuycie narzdzi i duszy czas obrbki w porwnaniu do stali
austenitycznych

Twardo, HV
600

Wyduenie A, %
1400
Czasem konieczne Rm
30

550
wyarzanie midzy 1300
25
operacjami obrbki
1200 Rp0,2 500

20
1100 450
Naprenie, MPa

1000 15
400
VH
900
10
350
800
A
5 300
700

0 250
600
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
Stal duplex EN 1.4462 (2205) Stopie zgniotu, %

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 40
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Wasnoci fizyczne
Wasnoci fizyczne stali duplex midzy wartociami austenitycznych stali
nierdzewnych a stali wglowych

pojemno cieplna

Elektryczny opr
r. wspczynnik
rozszerzalnoci
20C - 200C,

Modu Younga
Przewodno

Jednostkowa

W x mm2/m
10-6 x K-1

waciwy
W/m x K
cieplnej

J/kg x K

Gsto
cieplna

kg/cm3
Gatunek

GPa
Typ stali
AISI / EN

Austenityczna 304/1.4301 16,5 15 500 0,73 7,9 193

Duplex 2205/1.4462 13,5 15 500 0,80 7,8 200

Ferrytyczna 430/1.4016 10,0 25 460 0,60 7,7 220

Stal
1020 13,0 52 447 0.10 7,6 207
wglowa
w temp. 20C

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 41
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Odporno korozyjna

http://sciencelinkcafe.com

http://sciencelinkcafe.com

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 42
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Odporno korozyjna
Wysoka odporno korozyjna w W wielu rodowiskach stale duplex
rodowiskach gdzie stosuje si znacznie przewyszaj
austenityczne stale nierdzewne stale austenityczne
Cr odporno w kwasach utleniajcych
Ni + Mo lekko redukcyjne rodowiska kwane

Wysoka odporno na korozj (wywoan przez chlorki)


Duo wiksza odporno na korozj
Korozja werowa
napreniow ni stali
Korozja szczelinowa
austenitycznych
Korozja napreniowa
(zaleta struktury duplex)

Ferryt podatny na krucho wodorow wnikanie H w gb stali

Obnienie wasnoci Saba odporno w rodowiskach


plastycznych i mechanicznych zawierajcych wodr

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 43
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Odporno korozyjna odporno na kwasy


Kwas siarkowy - H2SO4
Temp. wrzenia
Stale duplex 2205, 2507 wysoka

Temperatura, C
odporno w zakresie stenia do 40%
Mog by stosowane dla stonych
kwasw >85%
Stosowane w kwasach utleniajcych
tego typu zawierajcych chlorki 2507
Wysoka odporno w warunkach 2205
316L
utleniajcych. Kwas siarkowy H2S04, wag. %
Stale duplex stosowane w rodowisku
kwasu azotowego i silnych kwasw lekko silnie
organicznych. redukcyjny redukcyjny utleniajcy

Korozja w H2SO4, 0,1 mm/rok


rodkowy zakres ste - H2SO4 oraz kwas HCl
Niewystarczajce stenie Ni
W rodowiskach redukcyjnych przypieszona korozja ferrytu

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 44
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Odporno korozyjna odporno na kwasy


Kwasy solny - HCl Kwasy organiczne
120
316L
Temp. wrzenia

Szybko korozji, mm/rok


100
Temperatura, C

80
2507

60
2205
2205
40

316L 2304
20 2507
0 1 2 3 4
Kwas solny HCl, wag. % Kwas mrwkowy HCOOH, wag. %
Brak
korozji

Korozja w kwasie HCl, 0,1 mm/rok Mieszania wrzcego 50% kwasu octowego
(CH3COOH ) oraz kwasu mrwkowego

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 45
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Odporno korozyjna odporno na zasady


Wysokie stenie Cr i obecno ferrytu - dobra odporno korozyjna
Odporne na NaOH i KOH w temp. pokojowej i umiarkowanej
(wyjtek roztwory wrzce)
Odporne na sabe zasady np. Na2(CO3) do temp. wenia
Podchloryn sodu NaOCl (rodek wybielajcy/dezynfekcyjny)
jony (Cl-), jony (OCl-) mog powodowa korozj werow

Przemys celulozowo-papierniczy
Procesy bielenia (z udziaem chloru i dwutlenku chloru)
Duplex 2507 (EN 1.4410) wyposaenie do pukania
Duplex 2205 (EN 1.4462) etap bielenia celulozy ozonem

Procesy bielenia (z udziaem nadtlenku wodoru i ozonu)


Gatunki LDX 2101 (EN 1.4162) i 2304 (EN 1.4362) przewody rurowe (pH 2,5 3)

Bielenie miazgi drzewnej (z udziaem nadtlenku)


Stale austenityczne 316L s zastpowane przez gatunki duplex
LDX 2101 (EN 1.4162) i 2304 (EN 1.4362)
7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 46
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Odporno korozyjna korozja werowa


Gatunki stali typu duplex mona podzieli na 5 grup o rnej odpornoci
na korozj werow zalen od stenia pierwiastkw stopowych.

Rwnowanik odpornoci na korozj werow PRE


PREN = %Cr + 3,3%Mo +16%N Warto PRE mona stosowa
W stalach z dodatkiem wolframu PRE: do przyblionych porwna
PREN = %Cr + 3,3(%Mo + 0,5 %W) +16%N rnych materiaw.

Grupa stali duplex Przykadowy gatunek PREN


Lean Duplex (Cr-Mn-Ni) 2304 (EN 1.4362) 24
Standardowe gatunki (22%Cr) 2205 (EN 1.4462) 32-36
Wysokostopowe (25%Cr) Alloy 255 (EN 1.4507) < 40
Super-duplex (24-26%Cr, Mo, N, W) 2507 (EN 1.4410) 40-45
Hyperduplex (26-33%Cr, Mo, N) UNS S32707 > 45

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 47
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Odporno korozyjna korozja werowa, szczelinowa


Krytyczna temperatura korozji werowej CPT (ASTM G48, ASTM G150)
Charakterystyczna dla danego gatunku i rodowiska.

Krytyczna temperatura korozji szczelinowej CCT CPT bardziej


Zaley od geometrii szczeliny oraz rodowiska i gatunku stali wiarygodny sposb
Temp. CCT typowo 15-
15-20
20C stopni nisza od CPT klasyfikowania stali.
100
80 CCT
60
40 CPT
Temperatura, C

20
0
-20

Standardowe stale Wysokostopowe


Stale duplex
austenityczne stale austenityczne

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 48
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Odporno korozyjna korozja werowa, szczelinowa


Warto CPT mona take obliczy bazujc na PRE
Przybliona metoda
CPT = const
const.. + %Cr + 3,3(%Mo + 0,5%W) + 16%N porwna rnych
materiaw
Obowizuje dla idealnego materiau struktura rwnowagowa, nie
uwzgldnia wpywu wydziele midzymetalicznych i obrbki cieplnej

Wartoci CPT, CCT dla stali duplex 2205 duo wysze ni dla 316L
Stal duplex 2205 zastpuje stal austenityczn
W rodowiskach, gdzie chlorki koncentruj si przez odparowanie, np.
wymienniki ciepa
Moe by stosowana w rodowisku wody sabo zasolonej
Elementy pracujce w rodowisku odpowietrzonej wody morskiej
przy braku osadw na powierzchni (dua szybko przepywu medium)

Stal duplex 2707 opracowana do pracy w rodowisku wody morskiej

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 49
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Odporno korozyjna korozja napreniowa


Korozja napreniowa (napreniowe pkanie korozyjne) wystpuje:
Obecno chlorkw,
Wpyw Niklu na czas do pkania
Naprenia rozcigajce,
Powdyszona temperatura, 1000

26% NaCl
Podatno na korozj napreniow
200C
200
zaley od: 100
skadu chemicznego, fazowego 45% MgCl2
preferowanego uoenia ziaren Pkanie 155C
155
(tekstury)

Czas, h
10
skadu i rozmieszczenia wtrce
18/8
Brak pkni
Odporno stali austenitycznych
wzrasta wraz ze steniem Ni, Cr i Mo 1
0 10 20 40 60
Wysokostopowe stale austenityczne np: Stenie Ni, %
654SMO oraz stale ferrytyczne bez niklu Zaleno czasu do pkania od stenia niklu
(444) cakowicie odporne w stopie 18CrFe.

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 50
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Odporno korozyjna korozja napreniowa


Odporno na korozj napreniow
Skonno do korozji napreniowej w funkcji
gatunkw austenitycznych i duplex o temperatury i stenia jonw Cl-.
Przy staym obcieniu Rp0,2, czas 1000h.
zblionej CTP, CCT:
2507
Stal duplex >> Stal
austenityczna

Temperatura, C
2205
Ziarna ferrytu w osnowie austenitu
blokuj rozwj pkni
2304

Stale duplex zastpuj stale


austenityczne 304/316 w rodowiskach, 304L
316L
w ktrych ulegaj one pkaniu

Stenie jonw Cl-, wag. %

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 51
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Odporno korozyjna korozja napreniowa


Test
Parowanie
Orodek 42% 35% Wicka 33% 25-28% 26% 26%
kropli 40% CaCl2
korozyjny MgCl2 MgCl2 1500ppmCl, LiCl2 NaCl NaCl NaCl
0,1M NaCl
NaCl
Temperatura
154C 125C 120C 100C 120C 100C 106C 155C 200C
badania

EN 1.4301 / 304L + + + + + + + + +
EN 1.4404 / 316L + + + + + + + + +
EN 1.4162 / 2101 + + + + +
EN 1.4462 / 2205 + + + +/ +
EN 1.4410 / 2507 + + + b. d.

+ oczekiwane pkanie brak pkania +/


+/ moliwe pkanie

Warunki surowe, Warunki umiarkowane,


wysoka temperatura niska temperatura

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 52
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Podsumowanie stale duplex


 Rozwj stali duplex trwa powstaj nowoczesne gatunki zarwno
oszczdne jak i do pracy w agresywnym rodowisku wody morskiej
zalety: lepsze wasnoci, wady: s nowe

 cz zalety stali austenitycznych i ferrytycznych


 Kombinacja wysokiej wytrzymaoci i odpornoci korozyjnej

 faza austenityczna cigliwo, udarno, odporno korozyjna

 faza ferrytyczna wytrzymao , twardo, odporno na korozj


napreniow
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 53
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Podsumowanie stale duplex


 Zbalansowany skad chemiczny: Cr, Ni struktura dwufazowa
 Dodatek Mn zastpuje Ni Stale Lean duplex

 Dodatek azotu umocnienie i wzrost wytrzymaoci, stabilizacja

 Zrwnowaony udzia faz + optymalna odporno korozyjna i


wasnoci wytrzymaociowe
 Struktura bez wydziele faz wtrnych: przesycanie 1150-950C
 Szybkie chodzenie z temperatury przesycania zapobiega
kruchoci 475C i wydzielaniu fazy sigma
 Nie przekracza dopuszczalnej temperatury pracy 300C
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 54
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Podsumowanie stale duplex


 Wasnoci mechaniczne i tym samym odporno korozyjna zale od
udziau faz w strukturze optymalnie 30 do 60% ferrytu
Na udzia faz wpywa:
 Obrbka cieplna

 Ksztatowanie obrbka plastyczna

 czenie spawanie

 Wasnoci mechaniczne
 Anizotropowe uwzgldni podczas projektowania

 Rm, Rp0,2 wysze od stali jednofazowych

 Dobre wasnoci plastyczne

 Temperatura przejcia w stan kruchy -50C minimalna temp. pracy

 Mona umacnia przez zgniot

7 marca 2010
Stal duplex - rozwj mikrostruktury, wasnoci mechaniczne, odporno korozyjna 55
M E TA L F O R U M 2 0 1 0

Podsumowanie stale duplex


 Odporno korozyjna wysza od stali austenitycznych typu 304, 316
 Wysoka odporno na korozj
 werow i szczelinow

 Szczeglnie na korozj napreniow

 Mog by stosowane w kwasach utleniajcych z dodatkiem chlorkw


oraz we wszystkich kwasach organicznych
 Odporna na zasady z wyjtkiem gorcych stonych roztworw NaOH

 Kady gatunek stali austenitycznej posiada odpowiednik stali duplex o


zblionej odpornoci korozyjnej, lecz wyszej wytrzymaoci
 Moliwo redukcji gruboci elementw i w efekcie zmniejszenie wagi
oraz kosztw konstrukcji

7 marca 2010
Dzikuje za uwag
ME TA LFOR UM 2 0 1 0

zbigniew.brytan@polsl.pl
Dr in. Zbigniew Brytan

You might also like