Problem haasu w miecie, Haas drogowy

Bydgoszcz, 5 6 listopada 2009 r.

ROZWIZANIA PRAKTYCZNE W MIASTACH UNII EUROPEJSKIEJ

(NAJLEPSZE PRAKTYKI)

Henk Wolfert

Eurocities
1. Wstp

Europejska Zielona Ksiga Nowa Polityka Haasowa, opublikowana w 1996r., szacuje, e

ok. 20% wszystkich mieszkacw UE naraonych jest na poziom haasu uznawany za
niedopuszczalny przez naukowcw i ekspertw. Oznacza to liczb 80 mln ludzi (przy 17 krajach
czonkowskich UE). W Zielonej Ksidze stwierdza si ponadto, e dodatkowe 170 mln ludzi mieszka
na obszarach, na ktrych poziom haasu w cigu dnia ma dranicy wpyw. Dla Komisji Europejskiej
Zielona Ksiga bya punktem wyjcia do stworzenia dyrektywy dotyczcej haasu. Dyrektywa
2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy odnoszca si do Oceny i Zarzdzania
Haasem w rodowisku opublikowana zostaa w czerwcu 2002r. W niniejszym artykule dyrektywa
oznaczona jest skrtem DH (Dyrektywa Haasowa). Cele dyrektywy s dwojakie:
1. okrelenie wsplnego podejcia zmierzajcego do priorytetowego unikania, zapobiegania lub
redukowania szkodliwych skutkw (w tym rozdranienia) naraenia na haas rodowiskowy,
2. zapewnienie solidnej podstawy do rozwoju dziaa wsplnotowych w celu redukcji haasu
emitowanego przez gwne rda haasu, w szczeglnoci pojazdy koowe i szynowe,
infrastruktur, samoloty, urzdzenia przemysowe i turystyczne oraz urzdzenia przenone. Do 18
lipca 2006r. Wsplnota Europejska powinna przedstawi Parlamentowi Europejskiemu i Radzie
Europejskiej odpowiednie propozycje legislacyjne.

Faktycznym celem nadrzdnym dyrektywy jest zmniejszenie odsetka mieszkacw Europy, ktrzy s
rozdranieni haasem i na haas naraeni. Obecnie, prawie dwanacie lat po opublikowaniu Zielonej
Ksigi i siedem lat po ustanowieniu DH, dobiegy koca prace nad pierwszym etapem map
akustycznych w aglomeracjach oraz w okolicach wanych szlakw drogowych, kolejowych oraz
lotnisk. Ponadto powstaje pytanie: co udao si osign jeeli chodzi o odsetek osb, ktre nie s
naraone na haas powodujcy rozdranienie? W niniejszym artykule pooono nacisk na haas
drogowy i dziaania, ktre zmniejszaj odsetek osb rozdranionych haasem na terenach
zurbanizowanych.

2. Obecna sytuacja w Europie.

wiadomo, e prawie 70% mieszkacw Europy yje w miastach i ten odsetek cigle si
powiksza powoduje, e gwnym celem ograniczania haasu jest haas w miastach. W 2008r. Grupa
91
Rozwizania praktyczne w miastach Unii Europejskiej (Najlepsze praktyki)

Robocza d/s Haasu w organizacji EUROCITIES1 przeprowadzia ankiet wrd miast zrzeszonych
w tej organizacji. Ankieta haasowa zostaa wysana do wszystkich 130 duych miast. Bardzo wiele
miast (57) odpowiedziao na ankiet, czyli 44% wszystkich ankietowanych. Wypenion ankiet
haasow przeanalizowaa i ocenia Grupa Robocza d/s Haasu w EUROCITIES.
Wyniki ankiety pokazay, e ponad 50% mieszkacw miast naraonych jest na poziom
haasu wyszy ni 55 dB LDEN , a 15% mieszkacw na poziom haasu przekraczajcy 65 dB
LDEN.

Rys. 1. Haas w miastach europejskich na podstawie ankiety haasowej EUROCITIES 2008.

Powysze dane powstay w oparciu o Mapy Akustyczne sporzdzane przez bd dla miast
zgodnie z DH. Naley zdawa sobie spraw z tego, e dane nie s jeszcze uzgodnione z Komisj
Europejsk, a zatem musz by uznawane jako tymczasowe. Wikszo osb zaangaowanych
w Europejskie Sieci Haasowe wie, e mapy podwyszonego haasu nie s doskonae. Ale jak
dotychczas jest to najlepsze rozwizanie, poniewa w latach ubiegych liczba czy odsetek
mieszkacw Europy naraonych na haas pozostawaa w sferze przypuszcze. Wiadomo rwnie, e
pewnej czci map akustycznych nie mona porwnywa z wielu powodw, a mianowicie:
1. DH nie podaje jasnej interpretacji wielu poj takich jak aglomeracja, tereny ciszy, itp.,
2. istniej rnice pomidzy metodami krajowymi i przejciowymi (obie byy dozwolone),
3. stwierdzono brak danych, w szczeglnoci danych transportowych (szybko, typ drogi,).

Co wicej, istnieje wiele powodw, dla ktrych nie mona do pewnego stopnia porwnywa
map akustycznych. W latach poprzednich woono wiele wysiku ze strony rnych grup roboczych,
projektw i programw w celu znalezienia odpowiednich dziaa, aby zapobiega lub likwidowa
haas. Pomimo tych wszystkich czynnoci, nie mona na razie zaobserwowa adnych rezultatw
jeeli chodzi o spadek liczby mieszkacw naraonych na haas. Gwne przyczyny tego stanu rzeczy
to:
1
EUROCITIES to organizacja zrzeszajca 130 najwikszych miast europejskich, zobacz www.eurocities.eu
92
 Problem haasu w miecie, Haas drogowy
Bydgoszcz, 5 6 listopada 2009 r.

1. waciwe instytucje2 nie sfinalizoway jeszcze Haasowych Planw Dziaania, a niektre nawet nie
ukoczyy Map Akustycznych,
2. waciwe instytucje maj rwnie do czynienia z innymi (rodowiskowymi) priorytetami takimi jak
zanieczyszczenie powietrza i zmiany klimatyczne; haas musi wic rywalizowa z innymi
priorytetami,
3. waciwe instytucje twierdz, e nie maj sposobw ani rodkw na wprowadzenie dziaa;
naszym zdaniem twierdz, e nie traktujemy ograniczenia haasu jako priorytetu,
4. dziaania, ktre mog zosta podjte na szczeblu lokalnym nie wystarczaj do znacznej redukcji
liczby osb naraonych na haas.

Istniej ponadto rwnie inne powody, ktre nie zostan tu omwione. Naley zauway, e
zgodnie z danymi EUROSTATU wielko ruchu samochodowego oraz liczba samochodw bdzie
nadal rosa, nawet pomimo biecego kryzysu gospodarczego. Wzrost mobilnoci, urbanizacji
i automatyzacji prowadzi bdzie do zwikszenia liczby osb naraonych na haas i rozdranionych
haasem, jeeli adne dziaania nie zostan podjte.

3. Co mona zrobi na szczeblu lokalnym?

Na szczeblu lokalnym mona zrobi bardzo wiele, aby ograniczy haas. Powinny zosta
podjte rozliczne dziaania, przy zaoeniu, e istnieje wola polityczna oraz wsparcie finansowe.
Mona w tym miejscu mwi o kilku takich dziaaniach, jak np. zarzdzanie ruchem drogowym, ktre
obejmuje obnienie dopuszczalnej prdkoci, regulacj ruchu ulicznego, ograniczenie lub zakaz
poruszania si ciarwek na okrelonych terenach, w nocy lub w godzinach szczytu. Z tymi ostatnimi
dziaaniami mona spotka si w centrach miast. Inne dziaania, ktre mona podj to opaty za
korzystanie z drg, opaty parkingowe, mniej moliwoci parkowania, parkowanie na obrzeach miast
i dojazd do centrum komunikacj publiczn oraz wiele innych. W celu zlikwidowania ruchu ciarwek
w centrach miast, w wielu miastach ju wprowadzono tzw. Strefy rodowiskowe lub Strefy Niskiej
Emisji.

Rys. 1. Strefa korkw drogowych.

2
waciwa instytuacja to organ administracyjny zobligowany do sporzdzenia map akustycznych i planw
naprawczych zgodnie z wymaganiami prawnymi Pastw Czonkowskich.
93
Rozwizania praktyczne w miastach Unii Europejskiej (Najlepsze praktyki)

Kierowca moe wjecha do takiej strefy wycznie pod warunkiem posiadania zezwolenia.
W ograniczonych przypadkach na drogach miejskich mona stosowa cich nawierzchni.
Nawierzchnia cienkowarstwowa jest najbardziej odpowiednia i moe prowadzi do wstpnego
obnienia haasu o 3-4 dB, a w duszej perspektywie rednie obnienie moe wynosi ok. 2 dB.
Naley rwnie podkreli, e zwyky asfalt (DAC) po kilku latach bdzie goniejszy. Nie jest to tak
gwatowna zmiana jak w przypadku nawierzchni cienkowarstwowej, ale jednak w pewnym stopniu
zauwaalna. Jeeli w ruchu dominuj ciarwki, to powszechnie wiadomo, e przy niskich
prdkociach haas silnika ciarwki dominuje nad haasem obracajcych si k. Dla wikszoci
ekspertw jest oczywiste, e wspomniane powyej dziaania nie prowadz do zmniejszenia haasu na
masow skal; wrcz przeciwnie, skutki tych dziaa s ograniczone obnienie moe wynosi
zaledwie par decybeli. Wicej mona osign stawiajc drogowe ekrany akustyczne, natomiast
w miastach stosowanie ekranw akustycznych jest ograniczone. Ekrany s dopuszczalne tylko przy
obwodnicach i autostradach, poniewa w miastach ekrany nie s najlepszym rozwizaniem
rozdzielaj miasto, psuj krajobraz i horyzont miasta, s rwnie podanym przez grafficiarzy
obiektem.

Rys. 2. Ekrany akustyczne wzdu autostrady w pobliu zabudowa.

Rys. 3. Ograniczenie prdkoci.

94
 Problem haasu w miecie, Haas drogowy
Bydgoszcz, 5 6 listopada 2009 r.

Inne dziaania, ktre mogyby zastosowa wadze miejskie to promocja transportu publicznego
i innych form transportu zbiorowego takich jak autobusy szkolne, autobusy dla przedsibiorstw czy
stref ekonomicznych. Wadze miejskie mog rwnie promowa i stymulowa przejcie na ciche
rodki transportu takie jak poruszanie si pieszo, jazda na rowerze czy nawet yworolkach jako
alternatywa dla transportu na krtkich dystansach. Moliwoci Technologii Informacyjnych
i Telekomunikacyjnych (ICT) to rwnie ciekawa opcja. Dziki zastosowaniu e-usug oraz Systemw
Inteligentnego Transportu (ITS) mona unikn wielu zbdnych przejazdw. Zdajemy sobie spraw,
e ograniczenie haasu w sposb podany powyej w powizaniu z efektywnym zarzdzaniem ruchem
drogowym nie wystarczy do znacznego obnienia liczby ludnoci rozdranionej haasem.
Ograniczenie haasu nie oznacza automatycznie, e likwiduje si powd owego rozdranienia lub jest
ono znacznie mniejsze. Wrcz przeciwnie znamy wiele sytuacji, w ktrych podjto dziaania, dziki
ktrym ograniczono poziom haasu, natomiast nie przyczynio si to do zmniejszenia rozdranienia.
Ludzie mieszkajcy w okolicy nie zauwayli, e haas si zmniejszy z kilku powodw. Jednym z nich
by niewielki stopie ograniczenia haasu (3-4 dB), ktrego w ogle nie dao si zauway. W innych
przypadkach dziaania zawiody, ale mieszkacy byli bardzo zadowoleni, poniewa rozkad haasu
zmieni si w haas bardziej akceptowalny (efekt psychologiczny). Ten rodzaj dowiadcze sprawi, e
wadze miast wziy pod uwag zastosowanie krajobrazw dwikowych w celu neutralizowania
haasu. Neutralizowanie haasu ulicznego poprzez dodawanie dwikw wydawanych przez fontanny,
mae wodospady, drzewa itd. jest rozwizaniem czsto wystpujcym w miastach (okrela si je
wanie mianem krajobrazu dwikowego). Izolacja elewacji postrzegana jest czsto jako
ostateczno, kiedy inne rodki s nieskuteczne, s zbyt drogie lub nie daj si zastosowa
z powodw technicznych.
Jak stwierdzono powyej haasu w miastach nie mona obniy w sposb wystarczajcy.
Z Ankiety Haasowej przygotowanej przez EUROCITIES dla 130 duych europejskich miast oraz
tymczasowych danych z bazy danych CIRCA w Komisji Europejskiej jasno wynika, e poziom haasu
powyej 65 dB LDEN oraz 55 dB LNIGHT rzeczywicie wystpuje, a nawet pojawia si poziom haasu
powyej 75 dB LDEN! Obnienie haasu o 6-7dB bdce wynikiem wszelkich moliwych dziaa
pozostaje w sferze przypuszcze, poniewa w prosty sposb nie daoby si zsumowa wszystkich
podjtych czynnoci z tej racji, e powadzioby to do zawyenia wspomnianych wartoci. Dlatego te
miasta nie s w stanie rozwiza swoich problemw z haasem wasnymi siami, nawet jeeli chc
i maj do dyspozycji wystarczajce rodki finansowe. Rzdy poszczeglnych pastw musz wspiera
wadze samorzdowe za pomoc dodatkowych rodkw i dziaa takich jak instrumenty fiskalne
przyjazne dla rodowiska, np. samochody osobowe i inne pojazdy o niskim poziomie haasu nie s
obcione pen stawk podatkow, tylko nieco nisz. Inne instrumenty to fundusze na badania
dotyczce haasu, skutkw dziaania haasu oraz wskanikw haasu. Dobre ustawodawstwo
dotyczce haasu jest w wikszym lub mniejszym stopniu warunkiem sine qua non. Co wicej, wadze
centralne mog zapewni dobr infrastruktur w przypadku rodkw komunikacji publicznej
i samochodw elektrycznych lub innych samochodw z napdem alternatywnym. Powinny te
promowa zintegrowane podejcie do haasu razem z takimi kwestiami jak jako powietrza, energii
czy bezpieczestwo na drodze. Ale nawet jeeli wadze centralne wspieraj wadze samorzdowe
95
Rozwizania praktyczne w miastach Unii Europejskiej (Najlepsze praktyki)

miast w ich wysikach walki z haasem, rezultaty mog nie by wystarczajce. Unia Europejska
(Komisja Europejska i Parlament Europejski) musz ograniczy dopuszczalne poziomy haasu (limity)
w procesie akceptacji pojazdw (samochody, tramwaje, pocigi, opony, samoloty, sprzt turystyczny,
pojazdy motorowe dwu- i trzykoowe, motorowery, skutery, itd.). Poprzez wprowadzenie ostrzejszych
limitw, opat lub innych form motywacji, haas pochodzcy od rda moe by obniony do poziomu,
ktry z technicznego punktu widzenia postrzegany jest obecnie jako realny.

Rys. 4. Skutki sugerowanych dziaa w miastach.

Metody testowe stosowane w procesie akceptacji s dalekie od prawdziwych warunkw

drogowych; s w wikszym bd mniejszym stopniu dostosowane do limitw unijnych. Naleaoby
wybra lepsz metod testow bardziej zblion do rzeczywistoci. Ponadto Unia Europejska i kraje
czonkowskie powinny pomyle o egzekwowaniu zasad uytkowania pojazdw, np. poprzez coroczny
obowizkowy test haasu podobny do testw jakoci powietrza (MOT, APK) lub przez wyrywkow
kontrol pojazdw na drodze. Mona te wspomnie o dziaaniach przeciw faszerstwom, ktre
powinny zosta podjte w przypadku pojazdw dwu- i trzykoowych, poniewa 35% motocykli jedzi
z nielegalnymi haasujcymi czciami, a nawet 65% motorowerw i skuterw wyposaonych jest
w nielegalne czci, ktre haasuj bardziej ni czci oryginalne. W ramach analizy DH mona
rozway uzupenienie dyrektywy o cele i ostateczne terminy.
W sytuacji, gdy dziaania podjte na szczeblu lokalnym nie prowadz do poprawy stanu
rzeczy, w miastach zawsze mona wyznaczy ciche tereny, ktre mogyby sta si miejscem ucieczki
przed haasem. Niestety, w wikszoci miast dotychczas nie wyznaczono takich stref.

96
 Problem haasu w miecie, Haas drogowy
Bydgoszcz, 5 6 listopada 2009 r.

4. Podejcia zintegrowane.

Trudno jest znale fundusze na strategie i dziaania haasowe lub raczej trudno jest znale
odpowiednie polityczne wsparcie dla kwestii zwizanych z haasem. Priorytetem jest walka
z problemami klimatycznymi i jakoci powietrza zarwno na poziomie lokalnym jak i centralnym.
Musimy sobie zdawa jednak spraw, e haas, zanieczyszczenie powietrza i CO2 pochodz
z transportu. Samochody, ciarwki, furgonetki, pojazdy motorowe dwu- i trzykoowe takie jak
motorowery i skutery jak rwnie pojazdy z napdem na paliwa kopalne s przyczyn tego stanu.
Dziki poczeniu podejcia do haasu z innymi aspektami ochrony rodowiska takimi jak
zanieczyszczenie powietrza, zmiana klimatu, bezpieczestwo zewntrzne, skaenie gleby, itd. mona
znale wicej okazji dla wspierania i finansowania tych dziaa. Mona nawet myle o poczeniu
podejcia do haasu z innymi strategiami spoza sfery rodowiskowej, jak np. ochrona zdrowia,
ekonomia czy bezpieczestwo na drodze, urbanistyka, itp. W ten sposb mona zintegrowa
podejcie do haasu w paszczynie poziomej, a z drugiej strony mona te zmierza do podejcia
wielopaszczyznowego (poziom lokalny-regionalny-wojewdzki-narodowy-europejski-midzynarodowy
Europejska Komisja Gospodarcza), czyli do integracji na paszczynie pionowej. Obie te
paszczyzny mona czy.

5. Wnioski.

Dziaania podejmowane na szczeblu lokalnym nie mog rozwiza wszystkich problemw

z haasem wystpujcych na danym terenie. W miejscach szczeglnie trudnych naley wybiera
rozwizania dostosowane do potrzeb takie jak ekrany akustyczne, tunele czy wykopy oraz, jeeli s to
rodki niewystarczajce, izolacja elewacji. Oznacza to, e potrzebne s dodatkowe rodki na poziomie
centralnym (ktre omwiono powyej). Jednake poczenie dziaa na poziomie lokalnym
i centralnym te moe okaza si niewystarczajce. Najlepszym sposobem na walk z haasem jest
podejmowanie dziaa dotyczcych jego rde. A zatem konieczne s ostrzejsze limity dotyczce
haasu narzucone przez Komisj Europejsk i/lub Parlament Europejski. Dziki wprowadzeniu
ostrzejszych limitw, liczba mieszkacw miast naraonych na dziaanie haasu lub nim
rozdranionych bdzie gwatownie male. Nie mona tego osign w inny sposb. Badanie wstpne
przeprowadzone przez wadze miejskie Rotterdamu wskazao na fakt, e liczb mieszkacw
rozdranionych haasem mona obniy o okoo 20%, jeli zastosuje si cich nawierzchni
cienkowarstwow na 60% drg miejskich. W przypadku tej samej liczby pojazdw z niskoszumowymi
oponami liczba mieszkacw rozdranionych haasem spadnie do 30%, a jeeli poziom haasu
pojazdw mona obniy o dalsze 2-3dB, to wtedy ten odsetek ronie do 50%. Wyniku tego nie da si
osign wycznie poprzez dziaania na szczeblu lokalnym.

97
Rozwizania praktyczne w miastach Unii Europejskiej (Najlepsze praktyki)

Literatura

1. Plan Dziaania zgodny z DH 2002/49/WE Miasto Rotterdam, 2008 oprac. J. Meijdam DCMR EPA
2. Realizacja Planu Dziaania dot. Haasu w Rotterdamie; zastosowanie scenariuszy 2009 oprac. J.
Meijdam DCMR EPA
3. Noise management in cities, 2006, H. Wolfert DCMR EPA
4. Noise in cities, a general approach and European network solutions, 2009, H.Wolfert. Referat na
konferencji Europejskie strategie zmniejszenia haasu i zarzdzania haasem w miastach,
marzec 2009, Florencja.
5. Projekt Website Qcity, http://www.Qcity.org
6. Projekt Website SILENCE, http://silence-ip.org
7. Niebieska ksiga CALM Network, 2004
8. Cities cannot solve their noise problems solitaryNAG/DAGA 2009 Rotterdam. H.Wolfert
9. Duurzame mobilitiet Vlaanderen, de leefbare stad. Gent, 12 grudnia 2008 (j.hol.)

98