1.

Zadania historii mediów

2. Pismo i druk – ludzie, wynalazki, funkcjonowanie.

PISMO:
Petrogramy- namalowane, np. sceny z polowań, sceny rytualne
Petroglify- obrazki ryte, np. w drzewie, w kamieniu, najsłynniejsze w Hiszpanii i we Francji
Piktogramy- pismo obrazkowe, za pomocą kolejnych sekwencji obrazków – całe historie
Ideogramy- pismo wyrazowe czyli jeden obrazek zaczyna oznaczać jedno pojęcie, jeden
wyraz, używane w alfabecie chińskim
Pismo sylabiczne- jeden znak oznacza jedną sylabę, np. JDDN (jadłodajnia). Długo pismem
sylabicznym było pismo hebrajskie
Pismo alfabetyczne- jeden znak oznacza jedną głoskę, wynaleźli je FENICJANIE ok.1000 r
p.n.e., a rozwinęli je GRECY i EGIPCJANIE dopiero ok. 2500 lat temu

PAPIER:
Wynalezienie papieru poprzedzało wynalezienie pergaminu i papirusu:
- Papirus- wynaleziony ok. 3000 r p.n.e. , produkowany z trzciny, która rosła w
dorzeczu Nilu, trzcinę cięto na szerokie i cienkie paski
- Pergamin- ok. III/II w p.n.e., na bliskim Wschodzi, powstawał w procesie
wyprawiania skóry zwierzęcej
- Papier czerpany- r. 105 n.e. – wynaleziony w CHINACH, przez Czai Lun’a. Został
wynaleziony przypadkiem przy okazji produkcji jedwabiu, potem wykorzystywano
łyko, korę drzewną itp.
Do Europy papier dotarł dopiero w 1120, ponieważ Chińczycy strzegli tajemnicy, do Europy
przemycili go Włosi. Od ok. XIV. Posługiwano się młynem papierniczym, jednym z
wynalazków, które przyspieszały produkcję papieru. W 1790 wynaleziono tzw. maszyny
papiernicze produkującej papier. Do tej pory papier powstawał metodą czerpania.

DRUK:
Od ok. VII w.n.e. w Chinach stosowano drzeworyty całostronicowe, które poprzedzały
czcionkę- ryto na desce całą stronę tekstu, aby go potem odbijać.

„Diamentowa sutra” (868) była najstarsza drukowana książka.

I-sze czcionki powstały w CHINACH w 1041, dzięki Pi Sheng’owi i były wytwarzane z

gliny.

Pierwsze czcionki drewniane powstały w Korei w 1403r.

W 1150 r. pojawiły się drzeworyty całostronicowe w Europie

W 1445 powstała I-sza drukowana przez Guttenberga książka- tzw. „KSIĘGA SYBILLI”.
Czcionki Gutenberga były żelazne. Wynalazek ten sprawił, że książka stała się 10 razy tańsza.

Sposób drukowania pierwszych książek przypominał proces przepisywania ręcznego

Do 1500r książki zwane były INKUNABUŁAMI. Od 1500 do1800– STARODRUKAMI, a
od 1800-...-NOWYMI DRUKAMI

1
I-sza polska drukarnia powstała w 1473, w Krakowie
„Raj duszy” – I-sza polska wydrukowana książka w 1513

Wynalazki, które przyspieszyły druk:

- 1814- drukarska maszyna parowa
- 1845 – maszyna rotacyjna- papier zadrukowywany ciągle
- 1886 – maszyna zecerska- odlewała w metalu całe linie czcionek
- 1959 – kserograf
- 1873 – powstaje I-sza maszyna do pisania
-
W 1961r. powstała pierwsza elektryczna maszyna do pisania

3. Początki prasy światowej.

Ok. II w p.n.e. w Rzymie zaczyna się pojawiać cos na wzór dzienników urzędowych- ACTA
DIURNA ORBIS. Ma to postać tablic gipsowych wieszanych tak, aby każdy mógł je
przeczytać. Akta te były następnie przekazywane przez kopistów i rozsyłane do urzędników.
W Europie do czasu Renesansu nie stosowano tego rodzaju informowania społeczności,
potem wymusiły to czynniki, takie jak: odkrycia geograficzne, nowe szlaki handlowe,
reformacja, wojny toczące się w Europie, rozwój poczty itp.

Tuż przed prasą, w XVI w. pojawiły się druki ulotne np. ulotka z opisem turnieju rycerskiego
w Bolonii i 1493 – ulotka o planowanej wyprawie Kolumba

- 1583 – I-sze czasopismo- „Relacje targowe” – rocznik, wydawany przez 10 lat z

okazji targów kolońskich.
- 1605 – I-szy tygodnik- „Nowy tygodnik”
- 1650 – I-szy dziennik- „Ein kommande Zeitungen”
- 1661 – I-szy dziennik polski- „Merkuriusz polski ekstraordynaryjny”- nazwa
związana z typem poczty- poczta ekstraordynaryjna- specjalna, ordynaryjna–
normalna. Wydawany był na specjalne okazje, redaktorem był Hieronim Pinocci.
Czasopismo zawierało erratę, czyli tłumaczenie błędów z poprzednich wydań. Było
ono bogato skrojone, miało ozdobne czcionki.

Pierwsze czasopisma zawierały 4-8 stron. Nie posiadały one stron tytułowych, tytułów
artykułów, a jedynie data i miejsce skąd artykuł pochodził. Miały format książki. Przez długi
czas proces powstawania czasopism był elitarny. Pojawiały się tam głównie art. informacyjne,
bez opinii i komentarzy.

4. Historia cenzury w mediach na świecie i w Polsce

Związek między działalnością publicystyczną a religijnymi i intelektualnymi ruchami
opozycyjnymi był tak wyraźny, że od początków istnienia prasy wadze panujące były
przepełnione niepokojem.

Pierwsze postanowienie dotyczące osób rozpowszechniających fałszywe nowiny, pochodzi z

Anglii z 1275r. Dotyczył on kolporterów ustnych wieści.

W 1479r. papież Sykstus IV nadał prawa cenzorskie uniwersytetowi kolońskiemu, a z czasem

innym niemieckim uczelniom.

2
W 1487r. papież Innocenty VIII wydał zarządzenie wprowadzający prewencyjną cenzurę
wszystkich druków.

W 1515r. papież Leon X, wydał polecenie palenia na stosie książek wydanych bez zgody
władz kościelnych.

W 1572r. papież Pius V wprowadził karę śmierci za rozpowszechnianie nieocenzurowanych

druków.

W 1524r. w Niemczech wprowadzono obowiązek uzyskania aprobaty władców na posiadanie

drukarń.

W 1534r. król Francji- Franciszek I polecił zlikwidować część drukarń, pozostawiając tylko
12, poddanych ścisłej kontroli.

W 1534r. Anglii powstała Izba Gwieździsta, która miała za zadanie sprawować kontrole nad
drukarniami i drukami każdego rodzaju. Ściśle przestrzegany monopol królewski na
gromadzenie informacji i ich powielanie, był bardzo uciążliwy dla drukarzy, wydawców itd.

W połowie XVII w. pojawiły się publikacje w języku angielskim na terenie Niderlandów, a

stamtąd docierały one dopiero na Wyspę.

Ogromne znaczenie miały wydawnictwa nielegalne, publikowane w kraju. Kontrola

drukarska powodowała, że w znacznej wierze były to ręcznie przepisywane ulotki, które
krążyły w licznych odpisach. W Anglii i Francji taka forma publicystki rozwinęła się
najbardziej. Istniały całe biura- tajne- zajmujące się kopiowaniem tekstów itd. W Paryżu
popularne stały się „giełdy” plotkarsko- informacyjne. Odgrywały one rolę „pracy
mówionej”.

Do 1640r. najostrzejszej cenzurze podlegały dzienniki angielskie. Jeszcze do połowy XVI w.

władza zakazywała publikowania jakichkolwiek informacji dotyczących spraw
wewnętrznych, usiłowano nawet wymóc na Niderlandach zakaz wywozu druków do Anglii-
relacje pisane mogły być sporządzone tylko przez osoby wykonujące prace na rzecz dworu.

W 1632r. Rada Królewska zawiesiła wydawanie wszelkich publikacji.

W 1637r. Izba Gwieździsta wprowadziła bardzo ostrą cenzurę.

W 1639r. dwóch londyńskich drukarzy, drukujących roczny przegląd informacyjny,

otrzymywali przywilej drukowania wiadomości z zagranicy. Mimo tych wszystkich zakazów,
kwitła prasa nielegalna.

Rok po zwołaniu Długiego Parlamentu zaczęły pojawiać się pisma i druki samodzielne. Na
nic zdawała się decyzja Izby o likwidacji tych wydawnictw, które nie posiadały zezwolenia
na druk.

W 1643r. powstało pierwsze pismo o charakterze publicystycznym, które zaczęło podawać

własne komentarze. Pisma zaczęły się powoli dzielić na specjalizacje, a poszczególne
informacje zaczęły mieć tytuły.

3
W 1644r. w obronie ciężko wywalczonych swobód, ukazał się traktat Johna Miltona o
wolności druku i swobodzie wypowiadania poglądów.

W 1649r. Cromwell ponownie przywrócił system ostrej cenzury, wprowadził

licencjonowanie pism.

W 1655r. ograniczono ich ilość do dwóch.

W 1695r. ponownie nadeszła formalna wolność pracy, z powodu wygaśniecie mocy

wprowadzonego przez Cromwell’a licencjonowanie pism. W ten sposób Anglia stała się
pierwszym i długo jeszcze jedynym krajem, gdzie prasa miała szerokie możliwości działania.

5. Rozwój prasy angielskiej w XVIII wieku.

Czynniki, które sprzyjały rozwojowi prasy:
- 1655 – likwidacja Licening Act
- 1771 – zdobycie swobodnego prawa do relacjonowania obrad parlamentu
- rewolucja przemysłowa w XVIII wieku

Czynniki, które hamowały rozwój prasy:

- 1712 – Stempel Act- opłata stemplowa, czyli opłata od każdego druku. Przez to
istniały tylko 4 czasopisma przez 20 lat

Na początku XVIII było ok. 14 czasopism, a na końcu ok. 60

- 1702 – I-szy dziennik w Londynie „The Daily Courant” - przedruki z gazet
zagranicznych (przez to opóźnione inf.)
- 1704 – „Revue”,- sprawozdania z podróży, dialogi, listy, eseje
- 1711 – „Spectator”- obiektywny, bardzo popularny
- 1730 – I-sze czasopismo ogłoszeniowe -„The daily advertiser”
- 1796 - I-sza gazeta niedzielna- „Weekly messenger”- pierwowzór prasy nie
tylko informacyjnej ale i rozrywkowej
- od 1819 w czasopismach angielskich ukazują się powieści w odcinkach, I-sza
„Robinson Cruzoe”

6. Prasa francuska w XVIII wieku.

Do wybuchy rewolucji w latach 1789- 1792 ukazywały się tylko 3 czasopisma:
- „La gazette” – polityczna
- „Mercure galant” – informacje literackie i dworskie
- „Journale do Savants” – naukowe

Takiemu monopolowi trudno było się przeciwstawić. Osłabienie władzy królewskiej

pozwoliło to na druk prasy niedworskiej. Istniało duże zróżnicowanie stronnictw
politycznych– każda z partii chciała mieć swój własny program prasowy. Do Francji
docierały niecenzuralne czasopisma wydawane w Holandii. Umieszczanie refleksji polityków
na temat współczesnego życia pozwalało na omijanie cenzury. Po uchwaleniu konstytucji
francuskiej prasa mogła się rozwijać w sposób nieocenzurowany. Po wybuchu rewolucji było
300 nowych czasopism, a po roku już 400. Znane osoby chciały mieć swoje gazety. Rosły
nakłady wszystkich czasopism, pojawiały się kolportaże uliczne. Po dojściu do władzy
Jakobinów przywrócono cenzurę, swoboda słowa była ograniczona.

4
 7. Prasa USA i pozostałych krajów europejskich w XVIII wieku.

NIEMCY
Niemcy w XVIII to mnóstwo małych państewek, państw- miast, co utrudniało komunikację,
wymianę wiadomości i nie sprzyjało rozwojowi prasy. W Prusach- Fryderyk Wilhelm
występował przeciwko prasie, co spowodowało istnienie tylko 2 czasopism. Fryderyk II
rozwijał nowe tytuły, drukował czasopisma kolportowane do innych kolonii, w tym też do
Polski.
Czasopismem skierowanym za granicę było : „Gazette do Cologne”

AUSTRIA
Podobnie jak w Niemczech było w Austrii. Maria Teresa ograniczyła liczbę czasopism do 6.
W 1781 - Józef II wprowadził reformę dotyczącą swobody słowa i liczba czasopism
wzrosła z 6 do 50.

W mniejszych państewkach istniały śladowe ilości prasy, a czasopisma te dotyczyły

nieuważnych, lokalnych problemów. Nie opisywano o istotnych faktach światowych.

AMERYKA
Była ona kolonią angielską i wszystkie decyzje podejmowała Anglia. Przez czynniki takie jak
mało ludności, brak dużych aglomeracji itp.- ludność nie mogła sobie pozwolić na towary
luksusowe, w tym prasę. Brakowało materiałów poligraficznych, trzeba było je sprowadzać z
Anglii.
- 1690r.- pierwsze czasopismo- „Public Occurances Both Foreign And
Domestic”
- 1704r.- oficjalna gazeta kolonii- „The Boston News Letter”
- 1783 – I-szy dziennik – „The Pensylvania Evening Post”

W XVIII prasa w USA miała lokalny charakter, nie było zapotrzebowania na ogólnokrajowe
informacje. Ogół był niewielki nakład, bardzo agresywny styl wypowiedzi, wyciągano brudy
itp. Czasopisma stały się elementami gry o władzę. Istniało dużo prasy ulotnej. Powstała tez
prasa moralna – poruszała aktualną, doniosła politykę. Pojawiła się potrzeba nowych
informacji, np. ekonomicznych. Prasa zaczęła wychodzić poza elitarne środowiska dworskie i
arystokratyczne.

8. Rynek prasy francuskiej w XIX wieku.

W latach 30-tych istniało 10,12 dzienników, ograniczonych przez cenzurę np.:
- „Le Constitutionel”
- „Journal de Debats”
Były to dzienniki starej generacji, o niskim nakładzie, posiadające fundusze głównie z
prenumerat.

W 1831 pojawił się projekt nowej prasy. Reformę zgłosił Emil de Girardini. Prasa miała być
tańsza o połowę, miała przynosić zyski. Miała mieć charakter informacyjny a nie tylko
polityczny.

Nowa prasa I generacji- przez tematykę nie docierała do biedoty):

- 1836 – „La Presse” – główny zysk z reklam, ponosiła opłaty tylko za papier i druk

5
 - „La Siecle”- posiadała stałe działy, miała ciekawą szatę graficzną. Drukowała
powieści w odcinkach, adresowana była do szerokiego grona odbiorców oraz była w
niskiej cenie.

Nowa prasa II generacji:

- 1863 - „La Petit Journal”- zmieniła się tematyka– pojawiły się artykuły sensacyjne,
dramatyczne. Pisano o zbrodniach. Miała agresywny styl, nową szatę graficzną,
mniejszy format oraz przystępną cenę. Nie zawierała ona informacji politycznych i
była czytana też przez biedotę i robotników.

W okresie panowania Napoleona ukazywały się tzw. biuletyny wojenne np.

- „Biuletyn Wielkiej Anurii”

9. Historia prasy angielskiej w XIX wieku.

W XIX Anglia była mocarstwem przemysłowym, bardzo kształtowała się klasa robotnicza.
Ukształtowały się dwa ruchy:
- luddyzm– trzeba niszczyć maszyny, bo one zabierają miejsca pracy
- czartyści– działali na zasadzie wysyłania petycji do rządu

w tym czasie istniały intensywne przemiany polityczne. Po roku ’25 zaczęły tworzyć się
związki zawodowe. Rozszerzono dostęp do wyborów szerszym kręgom społecznym.

Od 1896r. pojawiła się nowa prasa. Obniżono opłatę stemplową.

Dominowały tytułu tj:

- 1788- „The Times”- drukowali w nim najwybitniejsi dziennikarze i literaci, podawał
nowinki technologiczne. W 185r. pojawił się pierwszy korespondent wojenny. Pismo
to posiadało wysoki poziom wydawniczy.
- „The Daily Mail”- publikowała krótkie, zwarte teksty, podawała kronikę dnia.
Ukazywała się powieść w odcinkach- jako dodatek. Panowała atmosfera skandalu oraz
tematyka brukowa.
- 1896- „The Daily Telegraph”- podawała dużo sensacji, kosztowała 1 pensa

10. Rozwój amerykańskiego rynku prasy w XIX wieku.

Od 1777 do 1865r. toczyły się 4 różne wojny- wojna o niepodległość, wojna secesyjna,
wojna z Anglią oraz z Meksykiem. Wszystkie te wojny miały odzwierciedlenie w prasie i
artykułach.

W 1825r. nastapiła eksplozja demograficzna, pojawiały się spore różnice religijne i

przemysłowe. Nastąpiły też dynamiczne przemiany ekonomiczne. Wszystkie te czynniki
spowodowały zapotrzebowanie na informacje handlowe. Dla porónania w 1830r. istanialo
850 tytułów, a już w 1880r. aż 11tys.
początkowo prasa nie była elitarna

Prasa nowej I generacji:

- 1833- „The New York Sun” – pismo było w niskiej cenie, miało wysoki nakład. Było
nastawione na zysk, głównie z ogłoszeń. Ograniczono komentarze na rzecz informacji.
Skoncentrowano się na niższych warstwach społecznych oraz poruszano tematy
brukowa.

6
 - 1835- „The New York Morning Herald”- podawała informacje z giełdy Wall Street.
Twórcy chcieli dotrzeć do wyższych warstw społecznych. Kreowano wydarzenia
historyczne i polityczne na potrzeby prasy. Stworzono sieć korespondentów w stylu
europejskim. Wykorzystywano telegraf. Pierwszy raz w historii dziennikarstwa ukazał
się wywiad.
- 1836- „The Boston Daily Times”- podawała informacje polityczne.

Prasa II generacji- nazywana prasą „żółtą”

- „The World”- wydawcą był Joseph Pulitzer. Pismo miało agresywny styl
wykorzystywany kampanii politycznych i społecznych. Stosowano czarno– białą
stylistykę (dobre albo złe). Drukowano karykatury, obrazki, grafiki oraz nawet
komiks.

11. Najważniejsze tendencje w prasie światowej w XX wieku.

W prasie światowej pojawiają się nowe czasopisma o charakterze masowym i brukowym o
dużej liczbie egzemplarzy i milionowych nakładach. W 1990r. Daily Mail jako pierwsza
gazeta przekracza nakład 1 mln. Tendencja było uzyskanie max. Zysku, poprzez
umieszczanie w czasopismach coraz większej ilości ogłoszeń i reklam- nawet do 60%.
Właścicielami pism często były osoby nie związane z mediami, co rodziło obawy, ze będą oni
dążyli tylko do zysku- schlebiali jedynie gustom czytelników, kreowali fakty.

Powstały koncerny medialne, w obrębie jednego przedsiębiorstwa skupiało się wiele gazet.
Rynek był nasycony, rzadko pojawiały się nowe tytuły. Pojawiła się tendencja do
wykupywania i przejmowania czasopism, przez już istniejące gazety. Powstawały agencje
informacyjne i wytwórnie filmowe. W dużej liczbie ukazały się wielkie magazyny
rozpoznawalne na całym świecie np. „Newsweek”, czy „Reader’s Digest”.

W 1920 przekroczono punktu krytyczny na ryneku prasy. Ukazało się wiele nowinek
technicznych w procesie produkcji. Ukazała się też pierwsza relacja korespondenta
wojennego z wojny krymskiej.

12. Rynek prasowy w systemach autorytarnych i totalitarnych oraz prasa

trzeciego świata.

Systemy medialne w państwach totalitarnych:

Mussolini- twórca faszyzmu we Włoszech- drukował w dwóch czasopismach- Avanti” i

„Popolo d’Italia”. Od 1919 lansował idee faszystowskie. Po przejęciu władzy próbował
ograniczyć prasę, która go nie popierała. Chciał obłaskawić wielkie czasopisma i w szybko 3
najważniejsze zaczęły propagować idee faszystowskie. Kto chciał pozostać w zawodzie
dziennikarza, musiał przejąć faszystowskie poglądy. Ograniczano wszelkie elementy
sensacyjne. Nastąpiła masowa produkcja odbiorników radiowych Produkowano dużo nowych
i tanich, w celu propagandy faszyzmu i wysyłania ich na Bliski Wschód.

Hitler – po jego dojściu do władzy pojawiało się dużo ulotek o spotkaniach jego partii.
Pojawiały się też druki ogłoszeniowe o zebraniach partii w najbardziej poczytnej gazecie-
„Deutschland Erwache”. Gazety partyjne wciąż zwiększały nakłady. Nastąpiła likwidacja
1500 gazet opozycji. Pojawiła się cenzura, ograniczenia szczególnie dla żydowskich

7
dziennikarzy . Ukazały się element propagandy – defilady, wielkie widowiska plenerowe.
Umieszczano karykatury Żydów, Anglików, Francuzów na plakatach. Nastąpił zalew tanich
odbiorników radiowych, aby każdy mógł odbierać przemówienia dyktatora.

J.Goebbels – nazistowski minister i jeden z doradców Hitlera- miał dobre kontakty z Żydami,
ale później występował przeciwko nim. Był dobrze wykształcony, podziwiał kościół katolicki
i jego wpływ na wiernych. Wiedział, że prasa musi być atrakcyjna i przyciągać ludzi.
Dostrzegał zagrożenie ze strony mediów kościelnych, np. radio Watykan.

Lenin – przywódca ZSRR- popierał czasopisma o wydźwięki komunistycznym. Gazeta

„Iskra” była wydawana w ukryciu w Monachium. Wydawano dużo broszur marksistowskich
oprawionych w okładki o innej treści. Sama żona Lenina specjalizowała się w kolportażu
gazet. Od 1917r. istniała szkoła propagandy w Taszkient.

Stalin – dyktator Związku Radzieckiego- rozpoczął swoją karierę od wydawania czasopism.

W 1924 przeprowadzono bardzo skuteczną akcję propagandową wśród młodzieży. Dokument
„Testament Lenina” ukazał się w kilku milionowym nakładzie, Stalin został przedstawiony
jako człowiek niebezpieczny i niezrównoważony.
Stalin uważał, że ZSRR musi być silne i samowystarczalne. Starał się on wpajać młodzieży
pewne poglądy i przekonania. Pojawiło się zjawisko kultu jednostki- Stalin jako ojciec
narodu. Zaistniało czytelnictwo zbiorowe, gazety były na słupach. Odzew na owe gazety
ukazywał się na wiecach i zebraniach. Kontrola ruchu wydawniczego zawana była
Centropieczatem. Mimo tych wszystkich ograniczeń, na rynku prasy nie zrezygnowano z
rozrywki dla ludu.

13. Prasa polska od 1765 roku.

Prasę w RP drukowano na podstawie specjalnych przywilejów. Pierwsza gazeta-
„Merkuriusz”- była tylko epizodem na rynku prasy polskiej. Prawdziwy początek datuje się
na rok 1726.

Gazety sesyjne powstały w latach 1686- 1705, były to np. „nowiny” i „Awizy”. Drukowano
na nich datę wydania, istniał stały odstęp czasu pomiędzy kolejnymi wydaniami, a wydawał
je sekretarz Jana III Sobieskiego.

W latach 1729– 1761 powstały „Nowiny Polskie”- serwis wiadomości krajowych) oraz
„Relata Refero”- serwis wiadomości europejskich – wydawane przez Zakon Pijarów.
Czasopisma te często zmieniały tytuł:
„Nowiny polskie”  „Kurier Polski”  „Kurier Warszawski”

„Relata Refero”  „Uprzywilejowane wiadomości z cudzych krajów” 

„Wiadomości Warszawskie”

W 1736 na łamach jednego z czasopism pojawiła się informacja o królowej Marii Józefinie-
nastąpił błąd w drukarni i zamiast słowa „królowa” pojawiła się „krowa”. Po tym incydencie
odebrano Pijarom przywilej drukowania prasy na rzecz Jezuitów.

W 1761 połączono „Nowin polskich” i „Ralaty Refero”  „Wiadomości Warszawskie”

W 1764 „Wiadomości Warszawskie”  „Gazeta Warszawska”

8
Po 1729 do Polski zaczynają docierać gazety międzynarodowe.

Istniały też gazety pisane – łatwo było w ich przypadku omijać system kontroli, a znajdowały
się w nich informacje o charakterze poufnym, kompromitującym- „Particularia
cudzoziemskie”, „Particularia z Warszawy”.

Od 1792r. czyli w początkowym okresie nie było cenzury prawnej

W 1763r. edykt cenzorski chciał wprowadzić prymas Łubieński

W 1784r. edykt cenzorski próbował wprowadzić marszałek Władysław Górowski

PRZEGLĄD PRASY:
- „Gazeta Warszawska”- sprzyjała magnaterii i szlachcie, występowała przeciw
nurtom oświeceniowym.

- 1765r. - „Monitor”- I-szy „dziennik patriotyczny polityków” we Lwowie, docierał

tylko do środowisk dworskich. Pisał tam m.in. Krasicki, Bohomolec. Wydawany był 2
razy w tygodniu i wzorowany na „Spectatorze”. Pojawiły się tu eseje, felietony,
reportaże, listy, repliki, powiastki moralne, portrety.

- 1786 -„Dziennik handlowy”- podawał specjalistyczne informacje ekonomiczne- ceny

produktów, kursy giełdy, porady do uprawy roli i hodowli

- „Pamiętnik historyczno – polityczny”- podawał wiadomości polityczne, miał

charakter naukowy- pismo popularyzowało odkrycia geograficzne, ekonomiczne,
medyczne. Podczas sejmu 4-letniego zajmowało się polityką.

- „Gazeta Narodowa i Obca”- gazeta miała duży format i bardzo szybki serwis
informacyjny, rozbudowaną siatkę korespondentów. Znalazł się w niej też m.in.
przedruk konstytucji z 3 maja, a w okresie Sejmu Wielkiego drukowano informacje z
obrad. Informacje zdobywane były w sposób nieformalny. Jednym z redaktorów był
Julian Niemcewicz.

- ”Korespondent warszawski”- jedno z najważniejszych pism w walce o

niepodległość, ukazywało się 3 razy w tygodniu. Było tańsze i ogólnie dostępne. Po
opublikowaniu informacji nie oddanej do kontroli cenzora wytyczono mu proces.

- 1794r.- ”Gazeta Rządowa” – gazeta codziennie, która pojawiła się z Warszawie.

Drukowała liczne utajnione i kompromitujące dokumenty. Docierała do szerokiej
masy odbiorców.

W 1792 zaczęły funkcjonować przepisy cenzury prewencyjnej, informacje o wojnach

pochodziły tylko z przedruku z gazet zagranicznych.

W 1792 pojawiła się w ten sposób informacja o dezercji polskich żołnierzy do Galicji. Przez
to informacje z zagranicy też przestały móc się ukazywać.

9
 14. Prasa polska pod zaborami- najważniejsze cenzury i podobieństwa.

I. Prasa polska w zaborze rosyjskim.

Po rozbiorze największa część Polski przypadła Rosji. Głównym ośrodkiem prasowym stała
się Warszawa i Wilno. Pomimo licznych ograniczeń prasa rozwijała się w tym zaborze
najlepiej.

W Królestwie Polskim, w Warszawie i w Wilnie w pierwszych latach ukazywały się:

- „Gazeta Warszawska”

- „Korespondent Warszawski i Zagraniczny”- ukazywały się wątłe i pobieżne

informacje, gazeta zdominowana była ogłoszeniami. Prezentowała dość wysoki
poziom rubryki literackiej i kulturalnej

- 1818- „Gazeta Narodowa i Obca” – gazeta miała niską cenę, ukazywała się 6 razy w
tygodniu. Była starannie redagowana, z odważną publicystyką, charakteryzowała się
bardzo dobrą jakością.

- 1821- „Kurier Warszawski” – był bardzo tani, mógł być kupowany przez wszystkie
warstwy społeczne. Artykuły były pisane przystępnym językiem. Próbowano włączyć
wydarzenia sensacyjne.

- „Kronika II połowy roku 1819”- taki tytuł powstał by uniknąć zainteresowania

cenzorów. Wydawany był w małym, książkowym formacie. Z czasem zmieniło tytuł
na „Orzeł Biały”. Próbowano przemycać treści dotyczące osiągnięć demokratycznych
innych krajów.

Prasa żydowska:
- 1823 - „Dostrzegacz nadwiślański” – była to I-sza gazeta żydowska w Warszawie,
wydawana była w dwóch językach (polski i jidysz)

- 1826 -„Gazeta Polska”,

- 1829 -„Kurier Polski”

- 1815 - „Pamiętnik Warszawski”- pismo przeznaczone była dla ziemiaństwa.

Znajdowały się w nim porady dla uprawy roli, ekonomiczne oraz informacje
handlowe.

Podczas powstania listopadowego prasa uległa przemianom, na czoło wysunął się dziennik:
- 1831 -„Nowa Polska”

Po powstaniu wróciła cenzura, zmniejszono nakłady. Rozszerzono uprawnienia policji w

kontroli drukarń, bibliotek i księgarń. Powstał też Warszawski Komitet Cenzury. W Wilnie
obowiązki cenzorów powierzono profesurze uniwersyteckiej Zakazano przedruków z
zagranicznych czasopism, z wyjątkiem pism monarchistycznych i antyliberalnych.

Sukcesem było prowadzenie „Gazety Codziennej”

10
Wydawano głównie:

- 1851- „Dziennik Warszawski” - władza została opiekunem pisma i dlatego miało

ono świetny start. Dziennik był doskonale i nowocześnie redagowany. Miał on bogaty
serwis informacyjny i publicystyczny.

- „Powszechny dziennik Krajowy”- było to oficjalne czasopismo rządu polskiego po

wybuchu powstania. Miało ono 3 opcje polityczne: radykalną walkę o wolność z
Rosją, walkę o jak najwięcej swobód oraz ugodę.

- „Tygodnik Wileński”- ukazał się w nim I-szy wiersz Mickiewicza

W czasie powstania styczniowego rozwinął się rynek prasy konspiracyjnej :

- Ruch”- w odcinkach drukowano program narodowej idei walk wyzwoleńczych,

podawano oficjalne wiadomości z pola bitwy
- „Dziennik Narodowy”
- „Strażnica”
- „Niepodległość”- najważniejsze czasopismo konspiracyjne

W połowie lat 60-tych cenzura zmalała i pojawiły się takie pisma jak:
- 1834 - „Magazyn powszechny” - początkowo tygodnik, potem miesięcznik

- 1841- „Biblioteka Warszawska”- miesięcznik, gazeta sprzyjała nurtom pracy

organicznej, pracy u podstaw

- „Tygodnik Petersburski”- wydawany był w Warszawie, prorosyjski. Pisali w nim

znani literaci. Odstraszał on czytelników. Redaktora za współpracę z okupantem
skazano na wyrok śmierci

- „Tygodnik Ilustrowany”- stosowano dużo obrazków, rycin, grafik. Poświęcał uwagę

historii i kulturze polskiej

- „Wędrowiec”- o tematyce geograficznej

Tygodniki dla kobiet:

- „Bluszcz”
- „Tygodnik Mód i Powieści”- pisała tam Orzeszkowa

Prasa satyryczna:
- „Mucha”
- „Tandeciarz”
- „Wiadomości brukowe”
- „Kolce”

Tygodniki społeczno – polityczne:

- „Przegląd tygodniowy”

11
 - „Niwa”
- „Prawda”
Czasopisma poświęcone wsi:
- „Zorza”
- „Gazeta Świąteczna”
- „Kółko domowe”
- „Kronika Rodzinna”

W 1904 po klęsce Rosji w wojnie z Japonią, carat zmienił politykę wewnętrzną. Skorzystała
na tym prasa polska. Na łamach tygodników i niektórych dzienników zaczęły się pojawiać
odważne artykuły publicystyczne i wiele informacji

Powstały nowe tytuły prasy ludowej:

- „Siewba”
- „Zaranie”
- „Sami Sobie”
- „Gazeta Warszawska”
- „Przegląd Narodowy”
- „Polak – Katolik”

Od 1905r. zaczęła rozwijać się prasa lokalna w Częstochowie, Kielcach, Wilnie itd.
- „Rozwój”
- „Goniec Łódzki”
- „Kurier Zagłębia

II. Prasa polska w zaborze pruskim.

Stawiano tu głównie na rolnictwo, a nie przemysł dlatego prasa nie rozwijała się tak dobrze,
ja np. w zaborze rosyjskim. Głównym ośrodkiem prasy był Poznań. Po Kongresie
Wiedeńskim został rozwój prasy znacznie zahamowany.

W 1850 wprowadzono rozporządzenie o tym, że jeżeli chce się założyć redakcje trzeba
wpłacić kaucję

Istniała prasa gadzinowa – czyli prasa dywersyjna, która krytykowała polskie czasopisma,
np.:
- „Mazurski Kurek”
- „Przyjaciel Ludu”
- „Przyjaciel Chłopów”
- „Pruski Przyjaciel Ludu”
- „Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego”

Istniała duża swoboda informacji o sprawach wewnętrznych.

Przez długi czas niepowodzeniem kończyły się próby wydawania czasopism kulturalno –
literackich
- „Tygodnik Literacki”
- „Przyjaciel Ludu”

Po Wiośnie Ludów pojawiła się poznańska gazeta:

- „Gazeta Polska”

12
Władze pruskie były zaniepokojone dynamika i skuteczności rozwoju prasy.
Dopiero epoka liberalizacji stworzyła pomyślne warunki dla rozwoju prasy:
- „Dziennik Poznański”- pismo to było znane i długowieczne. Pisał w
nim Sienkiewicz. Dziennik posiadał dużą sieć korespondentów zagranicznych.

W ostatnich dekadach XIX nastąpił rozwój prasy politycznej, rosły nakłady, powstawały
wydawnictwa, w prawie wszystkich miastach pojawiły się pisma codzienne

Pod koniec wieku Śląsk stał się drugim po poznańskim centrum prasy polskiej

Ton prasie polskiej w zaborze pruskim nadawały 4 wydawnictwa:

- Adama Napieralskiego- przejmował te tytuły, którym się nie wiodło,
np. „Katolik”, „Polak”, „Praca”
- Wiktora Kurelskiego- „Gazeta Grudziądzka” 130 tys., docierała do
wszystkich środowisk zaboru
- Jana Brejskiego- „Wiarus Polski”, małe czasopisma o charakterze
związkowym
- „Nowa drukarnia Polska”- „Kurier Polski”, „Głos polski”,
„Gazeta Narodowa”

Poza zasięgiem tej czwórki pozostała prasa katolicka:

- „Przewodnik katolicki”
- „Robotnik”

Pojawiła się też prasa o charakterze zawodowym:

- „Nowiny lekarskie”
- „Gazeta Rzeźnicka”

Doskonale rozwijała się prasa lokalna, która działała w swobodnych warunkach, zmniejszono
nawet opłaty stemplowe, by obniżyć cenę wydawania:
- „Dziennik Kujawski”
- „Lech”
- „Gazeta Brodnicka”

Istniał bardzo mały analfabetyzm - 0,5%- ludność wiejska potrafiła czytać

Rozbudowany został system dodatków do poszczególnych numerów, np. obrazki, kalendarze,

elementarze. By pozyskać czytelników np.. każdy kto kupił prenumeratę na rok dostawał
ubezpieczenie na życie na rok lub poradę prawnika

W 1912 powstała Agencja Prasowa.

Zaczęło się kształtowanie się odrębności zawodu dziennikarza.

III. Prasa polska w zaborze austriackim.

Głównym ośrodkiem prasowym był Kraków i Lwów.

Główne pisma, które się ukazywały:

- „Gazeta Krakowska”- miała ona swój niemieckojęzyczny odpowiednik

13
 - „Dziennik Patriotycznych Polityków”- była znakomitą gazetą informacyjną, przez 4
lata ukazywała się codziennie. Po jej upadku lwów został skazany jedynie na prasę
niemiecką.

W wyniku zaostrzania się represji ograniczono wolność prasy.

Cenzorzy sporządzili wykaz ksiąg zakazanych. Zakazano wszelkich polskich pism

politycznych i publikacji. Zabroniono działalności czytelniom. Surowe kontrole graniczne
uniemożliwiały dojście do innych informacji. Wymazywano słowa polskie i związane z
polską.

Po upadku „Dziennika Patriotycznych Polityków” jedynym pismem informacyjnym w

zaborze była przez jakiś czas „Gazeta Krakowska” z w miarę dokładnymi informacjami.
Dopiero w 1811 we Lwowie ukazała się:
• „Gazeta Lwowska”
Potem powstały:
- „Pamiętnik Lwowski”- znajdowała się tam poezja, powieści w
odcinkach i nowinki ze świata

- „Naukowy Księgozbiór Publicznego imienia Ossolińskich” 

„Czasopismo Biblioteki Ossolińskich”- był trwały i ważny dla kultury
polskiej, poruszał problematykę historyczną i literacką.

W Krakowie dzięki statutowi wolnego miasta możliwy był większy rozwój prasy, ale kontrola
była także surowa:
- „Kurier Krakowski”
- „Dziennik Krakowski”

Po Wiośnie Ludów sytuacja się polepszyła: na pół roku znikła cenzura prewencyjna, powstały
nowe tytuły:
- „Jutrzenka”
- „Gazeta Narodowa”
- „Czas”
- „Teka Stańczyka”

Nowym zjawiskiem były wzorowane na prasie amerykańskiej gazety sensacyjne, skierowane

do masowego czytelnika oraz dużo reklam:
- „Wiek Nowy”

15. „Wojna starej i nowej prasy warszawskiej”

16. Polskie czasopisma artystyczne, kulturalne i prasa gadzinowa.

Czasopisma artystyczne i kulturalne:

W latach 20-tych obok czytelników, którzy oczekiwali wiadomości politycznych pojawili się
tacy, którzy chcieli rozrywki. Pojawiła się też prasa artystyczna, kulturalna i czasopisma
popularne. Prasa brukowa, niewymagająca myślenia stała się popularna dzięki ciekawym
tematom dostarczającym rozrywki czyli dzięki opisywanym aferom, bardzo drobiazgowe

14
relacje z katastrof na I-szej stronie. Gazety podawały wiadomości polityczne w
telegraficznym skrócie. Założeniem było dostarczanie czytelnikowi jak najwięcej sensacji, a
język był wypowiedzi bardziej prosty i potoczny. Pojawiły się nowe gatunki dziennikarskie:
reportaż, wywiad itp. Gazety te stały się informatorem o życiu kulturalnym i sportowym.

Czasopisma kulturalne:
- 1897 , Kraków- „Życie” – pismo drukowano na specjalnym papierze, zrezygnowano
z reklam handlowych na rzecz kulturalnych. W rezultacie gazeta zbankrutowała.

- 1901, Warszawa- „Himmera”- wydawana była jeszcze staranniej niż

„Życie”, papier był na zamówienie, natomiast czcionki sprowadzane z USA. W
czasopiśmie umieszczano reprodukcje na papierze z Japonii. Gazeta była droga i
drukowano niewielką ilość egzemplarzy. Nie drukowano w niej reklam handlowych.

- „Ateneum”
- „Muzejon”
- „Ilustrowany Kurier Codzienny”
- „Republika”
- „Bluszcz”

Czasopisma rozrywkowe:
- „Mucha”
- „Diabeł”
- „Liberum Veto”

Najpopularniejszy tygodnik kulturalno – literacki:

- „Wiadomości literackie”- skupiano się w nim na literaturze i kulturze, teatrze,
malarstwie i filmie.

Prasa gadzinowa
Prasa gadzinowa to niemiecka prasa wydawana w języku polskim. Punkt wyjścia niemieckiej
polityki prasowej stanowił zakaz wydawania jakichkolwiek druków informacyjnych i
odcięcie społeczeństwa od wszelkich informacji innych niż niemieckie. Po zlikwidowaniu
dotychczasowego rynku prasy, Niemcy przystąpili do tworzenia nowego aparatu prasowego,
zakładali niewielką liczbę tytułów. Największymi ośrodkami prasowymi stały się Kraków i
Warszawa, a ich najpopularniejsze pisma to:
- „Nowy Kurier Warszawski”
- „Goniec Kulturalny”
- „Dziennik Poranny”

Prasa gadzinowa była czytana bo Polacy potrzebowali informacji o wydarzeniach, a dzięki

ogłoszeniom mogli znaleźć pracę, sprzedać lub coś kupić. W wymiarze organizacyjnym i
merytorycznym to władze niemieckie ustanawiały treść tych tygodników. Wydawnictwa nie
mogły jednak obejść się bez współpracy Polaków, gdyż pojawiły się słabe teksty z błędami,
artykuły pisywali kiepscy amatorzy. W rezultacie władze niemieckie często artykuły
podpisywały nazwiskami znanych dziennikarzy, którzy albo już nie żyli albo byli uwięzieni.

Oprócz prasy gadzinowej Niemcy drukowali czasopisma kryptokonspiracyjne, mające

wyglądać na prasę podziemną, na kiepskim papierze i z odpowiednimi oznaczeniami.

15
W przypadku Rosjan system prasy był podobny, zlikwidowano wszystkie dotychczasowe
tytuły
- „Czerwony Sztandar”- krytykowano w nim dawną sytuację Polski, dawne władze i
propagowano idee stworzenia państwa rosyjskiego na dawnych terenach Polski.

- „Prawda Wileńska”

„Czytelnik” to I-sza spółdzielnia, do której należał rynek prasowy.

Zakładano nawet likwidację prywatnych wydawnictw i całkowite upaństwowienie. Wszystko

było kontrolowane prze komunistów. Powstała Socjalistyczna Agencja Prasowa ,a w 1945r.
powołano Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk.

17. Polska prasa emigracyjna.

W okresie między powstaniem listopadowym, a powstaniem styczniowym istniało ok. 100
czasopism. Czasopisma te były na niskim poziomie, o niskim nakładzie i nie docierały na
tereny Polski pod zaborami.

Wydawano czasopisma w jęz. obcych, np.

- „Trybuna Ludu”

Po powstaniu styczniowym powstało 30 nowych tytułów prasy emigracyjnej. Z powodu

wojny rząd musiał dysponować kilkoma pismami, które informowałoby o sytuacji Polaków
znajdujących się na emigracji
- „Głos Polski”
- „Polska walcząca”

Istniała grupa pism będących działaniem osób prywatnych:

- „Słowo”
- „Wiadomości Polskie”

Pisma stronnictw i niezależne tygodniki stanowiły trzon prasy we Francji, po roku 1940 prasa
przeniosła się do Anglii. Londyn stał się emigracyjnym centrum prasowym, gdzie istniały
takie pisma jak:
- „Dziennik Polski”
- „Robotnik Polski”
- „Zielony Sztandar”
- „Myśl Polska”
- „Nowa Polska”

Ze względu na wojskowy charakter emigracji największą grupę stanowiły periodyki

wojskowe, np.
- „Dziennik Żołnierza”

Polskie pisma pojawiały się także na Bliskim Wschodzie

- „ Orzeł Biały”
- „Dziennik Żołnierza AWP”
- „Kurier Polski”

16
W 1941r. podpisano układ Sikorski- Majski co spowodowało ograniczenia prasowe,
likwidacje lub połączenie wielu tygodników.

Po wojnie poprzez publicystykę emigracja ukazywała swój stosunek do przeszłości i

przyszłości. Rozpatrywano kwestie sprawy polskiej po wojnie, życie polityczne i społeczne
Polaków.

W Niemczech i Francji istniało wiele pism, a w większości niewielkie biuletyny:

- „ Kronika”
- „Ostatnie Wiadomości”
- „Narodowiec”
- „Słowo”
- „Syrena”

W okresie powojennym prasa polonijna w USA korzystała z informacji prasy londyńskiej.

W latach 70-tych, w Nowym Yorku powstaje:
- „Nowy Dziennik
w Kanadzie:
- „Związkowiec”
- „Głos Polski”
w Australii:
- „Tygodnik Katolicki”
- „Margines”

18. Rozwój polskiego rynku prasowego w 20-leciu międzywojennym.

Zaborcy zniszczyli rynek prasy polskiej. Czasopisma zaczęły powstawać dopiero pod koniec
wojny. Odzyskanie niepodległości spowodowało swobodniejszy rozwój prasy, ale
ograniczały go też o pewne czynniki. Istniała archaiczna struktura społeczna- 64% chłopstwo,
większość z zaboru rosyjskiego z wysokim analfabetyzmem, 16% robotnicy, 5% inteligencja.
Istniała też zacofana siec komunikacyjna, brak połączeń między byłymi zaborami. Panowała
wysoka inflacja, ogólny kryzys gospodarczy.

Czynniki stymulujące rozwój prasy to:

- aktywność stronnictw partyjnych i politycznych
- dużo wydarzeń politycznych
- w 1921- konstytucja marcowa dająca wolność słowa
- każdy kto chciał mógł założyć czasopismo
- zgoda na kolportaż – brak ograniczeń

I-szy etap rozwoju- 1918- 1926:

Najważniejszym wydarzeniem było powstanie Polskie Agencji Telefonicznej, która
dostarczała informacji dla gazet krajowych i światowych. Wydawano w niej 14 różnych
biuletynów, z których gazety korzystały w serwisach kulturalnych, informacyjnych i
sportowych. Dysponowała ona rozbudowaną siatką korespondentów zagranicznych.

Na prasę wielki wpływ miały ugrupowania polityczne, dużą aktywność wykazywała prasa
polityczna i partyjna. W celu uzyskania poparcia stronnictwa same zakładały gazety.
Największy nakład miały pisma Stronnictwa Narodowo – Demokratycznego, które przejęło
tytuły sprzed wojny i stworzyło nowe.

17
Prasa po I wojnie światowej zmienia się , pojawiło się więcej fotografii, ilustracji

Pojawiły się różne kuriery:

- „Kurier Czerwony”
- „Ekspres Poranny”- oba były drukowane czerwoną farbą

Istniała prasa społeczno – kulturalna:

- „Kurier Literacko – Naukowy”
- „Żagary”- dodatek do „Słowa Polskiego”, pisał tam Czesław Miłosz.
- „Zdrój”
- „Pro Arte Et Studio” – pisali w nim najwięksi twórcy literaccy, często był narażony
na krytykę
- „Skamander”- koncentrował się wokół Tuwima, Iwaszkiewicza, Leśmiana itd.
- „Wiadomości literackie” – podawała informacje sensacyjne i posiadała dużo zdjęć
- „Kroniki Tygodniowe”- pojawiał się w niej cykl felietonów, pisali w niej m.in.
Pruszyński. Skupiała wielu Żydów. Twórcy pisma rozdawali prezenty do prenumerat.

Wzrosło znaczenie czasopism kobiecych:

- „Bluszcz”
- „Moja Przyjaciółka”
- „Almanach Świata Kobiecego”

II etap rozwoju 1986- 1939:

Po 1926 zmienił się charakter prasy. W 1927 powstał serwis PAT-u Biuro Filmowo –
Fotograficzne i biuro ogłoszeń.

Krytykowano wówczas „Wiadomości Literackie” z powodu żydowskiego pochodzenia

działaczy, którzy próbowali wszystko zepsuć humorem.

W latach 1926 – 1936 zaczęto wydawać francuskojęzyczny odpowiednik „Wiadomości

Literackich”

Istniały też inne pisma:

- „Pion”
- „Prosto z mostu” (1935)

Po 1926 wydane zostało nowe prawo prasowe w postaci rozporządzenia o ochronie interesów
państwa. Nastąpiły działania w celu monopolizacji i ograniczenia swobody prasy. Ostra
cenzura powodowała usuwanie wielu tekstów (czasem gazety pozostawiały białe plamy, by
pokazać zakres cenzury). Nałożono obowiązek drukowania ogłoszeń rządowych. Napadano
na dziennikarzy opozycji.

W 1935 zlikwidowano „Gazetę Warszawską” i „Marchołu”

Sanacja stworzyła tez nowe tytuły:
- „Głos Prawdy”
- „Gazeta Polska”
- „Polska Zachodnia”

18
Istniały czynniki, które utrudniały bardzo rozwój prasy np. zakaz reklamowania się firm w
pismach opozycyjnych, rożne szykanowania, przejmowanie oficyn wydawniczych,
koncernów.

Opozycja starała się temu przeciwstawić tworząc nowe, bezpartyjne czasopisma:

- „Wieczór Warszawski”
- „ABC”

19. Kształtowanie się zawodu dziennikarskiego w Polsce i na świecie.

Rozwojowi prasy i wzrostowi jej znaczenia towarzyszyły zmiany zachodzące w środowisku
dziennikarskim. Zawód dziennikarza wykształcił się na przełomie XIX i XX.

We Lwowie, w 1892 Towarzystwo Wzajemnej pomocy Dziennikarzy Polskich wypłacało

zapomogi.

W Warszawie, w 1899 powstała Kasa Przezorności i Pomocy dla Literatów i Dziennikarzy.

W Warszawie 1909 Bolesław Prus stworzył Towarzystwo Dziennikarzy i Literatów

W Krakowie, w 1912 powstał Syndykat Dziennikarzy Krakowskich

W 1914 powstało Koło Redaktorów- aby zaakcentować rolę redaktorów

Po 1918 dziennikarze zatrudnieni na stałe lub współpracujący, stali się grupą nabierającą
spoistości i profesjonalnej wyrazistości. Kiedy w 1924 sprzedano „Rzeczypospolitą”
wywołało to protest dziennikarzy. Oprócz działaczy politycznych w prasie pojawiały się
nazwiska typowych publicystów, którzy żyli z pisania.

Na wykształcenie odrębności zawodowej dziennikarza wpłynął wzrost znaczenia i poziomu

gazet. Zwiększyło się zatrudnienie dziennikarzy, powstały specjalistyczne systemy szkolenia
dziennikarskiego, m.in. od 1927 w Warszawie- Wyższa Szkoła Dziennikarska. Powstały
organizacje o charakterze zawodowym: Związek Dziennikarzy RP i Polski Związek
Wydawców.

Uformowała się elita dziennikarzy i publicystów, którzy pisali do kilku pism jednocześnie:
- Ksawery Pruszyński
- Tadeusz Boy – Żeleński
- Stanisław Cat – Mackiewicz

Profesjonalizacja dziennikarstwa sprzyjała również rozwojowi czasopism, pojawiły się nowe

gatunki wypowiedzi dziennikarskiej- wywiad, reportaż, felieton

Najlepsi publicyści zaczęli swoje teksty wydawać w formie książkowej, niektóre

wydawnictwa miały własne oficyny.

20. Prasa II wojny światowej

Klęska jakiej doznała Polska w kampanii wrześniowej, oraz okupacja ziem polskich
oznaczały kres systemu prasowego wykształconego w okresie 20-lecia międzywojennego.
Było to spowodowane polityka państwa okupujących- większość tytułów przestała wychodzić
jeszcze przed zakończeniem wojny.

19
Punktem wyjścia stał się zakaz wydawania jakichkolwiek informacyjnych druków i odcięcie
społeczeństwa od wszystkich oprócz niemieckich źródeł informacji. Niemcy zlikwidowali
dotychczasowy system informacji, izolując polskie społeczeństwo, budując nowy, oparty na
zasadzie polityki propagandowej III Rzeszy. Stworzono kilka tytułów i przyjęto zasadę
wydawania dzienników informacyjnych w większych miastach.

Największymi ośrodkami wydawniczymi były Warszawa i Kraków. Wydawano tam:

- „Nowy Kurier Warszawski”
- „Goniec Krakowski”
- „Dziennik Poranny”
- „Kurier Radomski”
- „Kurier Częstochowski”
Łącznie było 8 dzienników i kilka tygodników.

Poza pismami informacjami wydawano periodyki o charakterze zawodowym i oświatowym.

Na terenach ZSRR został zorganizowany system podobny do niemieckiego. Ukazywało się

mniej niż 10 tytułów. W prasie sowieckiej zatrudniani byli funkcjonariusze i sympatycy partii
komunistycznej.

Z powodu opanowania legalnej prasy w Polsce powstała prasa konspiracyjna. Pierwsze

druki podziemne ukazały się jesienią 1939, ale dopiero po czasie rozwinęło się to na szeroką
skalę, profesjonalne. Każde środowisko chcące tworzyć gazetę musiało zapewnić sobie
drukarnię i papier- w tajemnicy.

Najważniejszym wydawcą prasy podziemnej było krajowe przedstawicielstwo rządu w

Londynie. Wydawało ono:
- „Biuletyn Informacyjny” - pismo o charakterze informacyjnym drukowało także
publicystykę i oświadczenia z państwa podziemnego
- „Wiadomości Polskie”
- „Insurekcje”

Dzięki wielkiemu zasięgowi Biura Informacji i Propagandy prasa ta docierała wszędzie.

Poważnym wydawcą była także Delegatura Rządu na Kraj wydająca:

- „Rzeczypospolitą Polską”

Prasa ta miała informować, podtrzymywać na duchu, a nawet rozśmieszać

W czasie powstania warszawskiego prasę tworzono jawnie, po jego upadku większość pism
tez upadła

Po roku 1945 prasa konspiracyjna wbrew pozorom nie przeszła do prasy jawnej

21. Prasa Lubelska, powojenny socrealizm i okres gomułkowski w prasie

System prasowy w Polsce po II wojnie światowej został całkowicie podporządkowany
praktyce politycznej i traktowany jako jeden z najważniejszych instrumentów sprawowania
władzy i sterowania procesami społecznymi. Gazety były w ogromnym stopniu uzależnione
od polityki i ideologii jednego ugrupowania. Treści przekazywane odbiorcy przechodziły
przez filtr cenzury. Prasa stała się przekaźnikiem treści od „władzy do mas”.

20
Prasa po 1944 r. dzięki powszechnej dostępności miała swój udział w likwidacji
analfabetyzmu, rozwoju cywilizacyjnym i kulturalnym.

Związek Patriotów Polskich określił podstawowe cele propagandowe zawierające się hasłach:
budowy demokratycznego państwa, wojny z Niemcami i sojuszu z ZSRR.

Major Jerzy Borejsza, przedwojenny komunista, otrzymał pełnomocnictwa do kierowania

działalnością propagandową oraz nominację na redaktora naczelnego „Rzeczpospolitej”.
Pierwszy numer z tekstem manifestu ukazał się 23 lipca 1944 r. w Chełmie. Od sierpnia
1944 r. Borejsza organizował w Lublinie główny ośrodek wydawniczy na terenach
wyzwolonych. W jego dyspozycji znalazły się skromne środki techniczne oraz zasoby papieru
gazetowego. Zmiany w systemie prasowym miały charakter radykalny ponieważ inicjatywę
prywatną, grę rynkową i konkurencję, Borejsza chciał zastąpić ideą uspołeczniania prasy
realizowaną w sposób scentralizowany. Jego plan zakładał likwidację prywatnej formy
własności wydawnictw prasowych, wprowadzenia systemu koncesyjnego, cenzury i
reglamentacji papieru. Dodatkowo chciał stworzyć warunki dla upowszechniania czytelnictwa
prasy. Zakładał nawiązywanie w miarę potrzeby do tytułów i wzorów czasopiśmienniczych z
okresu międzywojennego aby podkreślić ewolucyjny charakter zmian ustrojowych. Chciał
różnicować prasę pod względem tematycznym, pełnionych funkcji i adresata oraz unikania
natrętnej indoktrynacji.

Założenia te zostały w pełni zrealizowane

Tzw. prasa „lubelska” upowszechniała wszystkie legalnie działające partie i organizacje

polityczne. Założony przez Borejszę tygodnik społeczno-kulturalny „Odrodzenie” miał
skupiać twórców o odmiennych poglądach politycznych. Trudne warunki techniczne i
kadrowe nie przeszkodziły w dość znacznym zróżnicowaniu prasy pod względem
typologicznym i tematycznym. Wśród 40 tytułów jakie do końca 1944 r. ukazywały się w
Lublinie były periodyki partyjne, dzienniki ogólnoinformacyjne, tygodniki społeczno
kulturalne, prasa satyryczna, młodzieżowa i wojskowa. Tematyką ówczesnej prasy były
wydarzenia wojenne, informacje o działalności nowych władz oraz wiadomości lokalne.
Język prasy był emocjonalny, ale nie przypominał propagandy komunistycznej z lat
późniejszych, unikano określeń: komunistyczny, socjalistyczny, rewolucyjny.
Charakterystyczne było całkowite i bezkrytyczne poparcie prasy dla nowej władzy i podziw
dla wysiłku zbrojnego naszego sojusznika ZSRR

22. Propaganda sukcesu w mediach w latach 70

12grudnia 1970 r. Rada Ministrów ogłosiła decyzję o podwyżce cen produktów
żywnościowych, a na Wybrzeżu dochodziło do społecznych protestów. Tylko niektóre
dzienniki lokalne podawały informacje gdy dochodziło do zajść, reszta kraju była objęta ciszą
informacyjną.

20grudnia nastąpiła zmiana kierownictwa z Władysława Gomułki na Edwarda Gierka. Ekipę

Gierka postrzegano jako grupę dynamicznych reformatorów otwartych na świat, byli
przeciwieństwem W. Gomułki w swoich założeniach. Doceniono rolę prasy, radia i telewizji
w kreowaniu pozytywnego wizerunku partii. Nadal, co prawda traktowano media w sposób
instrumentalny, ale dostrzeżono rangę ich pracy.

W marcu 1971 r. powołano rzecznika prasowego rządu i ułatwiono dostęp dziennikarzom do

informacji państwowych.

21
Inwestowano w poprawienie jakości mediów aby zwiększyć efektywność. Porządkowano
system prasowy likwidując pisma o podobnym profilu.

Powstał tygodnik „Kultura”, któremu powierzono zadanie uprawiania publicystyki społeczno-

kulturalnej. Powołano wielonakładowy magazyn „Razem”. Rozwinęła się prasa zakładowa i
radiowęzły. Pod koniec dekady ukazywało się blisko 230 tytułów.

W niektórych miastach wojewódzkich utworzono partyjne tygodniki.

Lata siedemdziesiąte charakteryzowały się największym od 1945 r. wzrostem czytelnictwa

prasy i obecnością mediów w życiu społecznym. Dostęp do radia i TV miało blisko 93%
Polaków. Pomimo podwyżek cen, prasa wciąż była tania. Wzrosło nasycenie prasą codzienną
i tygodniową.

W latach 1975-1980 nastąpił wzrost nakładów i nie nadążano za przyrostem ludności.

Ogromną rolę odegrał Komitet ds. Radia i Telewizji w kreowaniu partyjnej „propagandy
sukcesu”.

Media lat siedemdziesiątych powróciły do relacjonowania wszelkich wizyt, spotkań itd.

Tworzono mit dziewiątej potęgi świata. W redakcjach nasilała się autocenzura.

Grupa „Doświadczenie i Przyszłość” wraz z całą opozycją po 1976 r. atakowała tygodnik

„Polityka” za próbę ulepszania rzeczywistości.

24czerwca 1976 r. premier Piotr Jaroszewicz ogłosił kolejną podwyżkę cen żywności co
wywołało gwałtowny sprzeciw robotników. Rozpoczęto kampanię propagandową potępiającą
uczestników zajść, aby udowodnić poparcie dla kierownictwa partii.

Jerzy Andrzejewski, Jan Lipski, Jacek Kuroń utworzyli grupę, która stanęła w obronie
prześladowanych robotników. W tym czasie ukazał się pierwszy „Biuletyn Informacyjny i
powstała prasa niezależna.

W marcu 1977r. powstał Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

Do zakładów pracy od 1977 r. kierowano dwutygodnik „Robotnik”.

23. Drugi obieg i prasa lat osiemdziesiątych

30 i 31 sierpnia 1980 r. zapowiadano ograniczenie działalności cenzury, stworzenie
warunków związkom zawodowym i korzystania z środków masowego przekazu.

W 1980 r. pojawiła się prasa sygnowana słowem „Solidarność”, która bardzo spontanicznie
rozprzestrzeniała się w zakładach pracy, spychając do defensywy oficjalne gazety i
radiowęzły.

10 listopad 1980 r. zarejestrowano Niezależny Samorząd Związku Zawodowego

„Solidarność.

22
Szybko rozwinął się nie koncesjonowany ruch wydawniczy. Największymi oficynami
niezależnymi były m.in. „Kos”, „Nowa”, „CDN”.

3 kwietnia 1981 r. wyszedł ogólnopolski związkowy „Tygodnik Solidarność”. Łączył on

funkcję informacyjną z publicystyką.

Cała prasa drugiego obiegu poruszała te same problemy, pisano o pozbawieniu społeczeństwa
podmiotowości, o fasadowości instytucji politycznych, nieudolności rządzących. Domagano
się wolności słowa, prawa do zrzeszania się i wyrażania swoich poglądów.

W lipcu 1981 r. Sejm znowelizował przepisy o cenzurze, jednak w niewielkim stopniu.

Najważniejszą zmianą było odebranie cenzurze prawa do wydawania tzw. zapisów
autorskich, media stały się bardziej swobodne.

W drugiej połowie 1981 r. zaczęły się pojawiać nowe pola konfliktów z „Solidarnością”, a
stroną rządową, Jednym z powodów były media – związek narzucał władzy utrzymywanie
cenzury.

12grudnia 1981 r. wyszedł dekret o stanie wojennym. Zawiesił on prawo do wolności słowa
i druku. Na czas nieokreślony przestały wychodzić główne dzienniki. Ograniczono
działalność radia i telewizji oraz je zmilitaryzowano.

19 grudnia władze wojskowe wyraziły zgodę na wydawanie dzienników partyjnych partii

„sojuszniczych”.

14 stycznia 1982 r. wyszedł pierwszy numer „Rzeczpospolitej”.

Szeroko upowszechniano wypowiedzi rzecznika rządu Jerzego Urbana na konferencjach

prasowych. Opisywał on rzeczywistość poprzez łączenie prawdy z mistyfikacją.

Rozpoczęto też działalność podziemną. W pierwszym roku stanu wojennego prasa

konspiracyjna „Solidarności” ukazywała się już w całym kraju. Struktury podziemne
związku sięgnęły także do innych środków przekazu. Uruchomiono konspiracyjne radio
„Solidarność”, nagrywano także kasety video i kasety magnetofonowe z piosenkami Jacka
Kaczmarskiego.

W styczniu 1982 r. rozpoczęła się akcja weryfikacyjna wśród dziennikarzy – z zawodu

odeszło lub zmieniło pracę ok. 1200 dziennikarzy. Fenomenem prasy na początku stanu
wojennego był miesięcznik „Niewidomy Spółdzielca”, w którym pisali bezrobotni
dziennikarze .

2 czerwca 1982 r. wyszedł tygodnik „Tu i Teraz” i spotkał się z chłodnym przyjęciem
czytelników – pismo zlikwidowano 1985 r. i utworzono tygodnik „Kultura”.

W latach 1980-1982 obniżył się stopień zaufania do mediów „rządowych”, ponieważ stały
się one dla odbiorców niewiarygodnym źródłem. Spadł poziom czytelnictwa prasy.
Utrzymały się dzienniki partyjne takie jak „Trybuna Ludu” i „Trybuna Robotnicza”, „Życie
Warszawy” i „Rzeczpospolita”. Nowym zjawiskiem medialnym stało się korzystanie z video i
telewizji satelitarnej.

23
26 I 1984 uchwalono ustawę o prawie prasowym. Nowe przepisy wprowadziły ustawowe
prawo dziennikarza do informacji i krytyki prasowej oraz instytucję tajemnicy zawodowej.

Okres PRL-owskiej prasy zamknęły ustalenia Okrągłego Stołu w marcu 1989r. Uznano wtedy
polski system komunikacji za przestarzały.

11 kwietnia 1990 roku Sejm zniósł cenzurę

24. „Kultura Paryska” i Jerzy Giedroyc

Jerzy Giedroyc, żyjący w latach 1906- 2000 był wydawcą , publicystą i prawnikiem. Był on
dyrektorem jednej z najbardziej zasłużonych polskich wydawnictw na emigracji oraz
redaktorem i wydawcą miesięcznika „Kultura”. Miesięcznik ten był wydawany w latach
1947- 2000. Gazeta ta początkowo ukazywała się w Rzymie, a od 1948r. w Paryżu. Gazeta
zajmowała się najnowszą historią i współczesnymi koncepcjami politycznymi, kulturą polską
i obcą, kronikami, przeglądami itp.

Miesięcznik ten skupiał elity intelektualne zamieszkujące poza Polską.

25. Afera „Watergate”

Afera Watergate to nazwa skandalu politycznego i związanego z nim kryzysu

konstytucyjnego, który dotknął Stany Zjednoczone w pierwszej połowie lat 70. W jego
wyniku prezydent Richard Nixon został zmuszony do podania się do dymisji.

Przyczyną afery były nielegalne działania administracji Nixona skierowane przeciwko jego
przeciwnikom politycznym. Działania te rozpoczęły się na kilka lat przed wyborami w 1972 r.
Nixon, zagrożony utratą poparcia wyborców przez kontynuowanie udziału Stanów
Zjednoczonych w wojnie wietnamskiej, podjął decyzję o użyciu wyjątkowych środków, by
zapewnić sobie wybór na drugą kadencję. . Z początku działania te, nawet jeśli wykryte,
uchodziły bezkarnie. Nikt nie mógł wykazać amerykańskiej opinii publicznej i amerykańskim
organom sprawiedliwości prawdziwego źródła tych operacji.

Pierwszą z tych operacji, która zakończyła się wpadką jej uczestników, która w rezultacie
doprowadziła do wyjścia na jaw całego łańcucha nielegalnych działań i do dymisji Nixona,
była nieudana próba zainstalowania podsłuchu w siedzibie sztabu wyborczego jednej z partii
w Waszyngtonie. Nie było jednak twardych dowodów na udział w tej sprawie samego
Nixona. Jednocześnie w tamtych czasach było jeszcze niewyobrażalne, by amerykański
prezydent wydał zgodę na tak ryzykowne i skandaliczne działania podczas kampanii
wyborczej, szczególnie w wykonaniu tak nieudolnej ekipy włamywaczy. Sprawa nie zdobyła
szerszego rozgłosu przed wyborami prezydenckimi jesienią. W 1972r. Nixon wygrał dużą
większością głosów, zdobywając drugą kadencję.

Zainteresowanie sprawą jednak nie zniknęło i z biegiem czasu zaczęły powoli docierać do
opinii publicznej kolejne kompromitujące dowody na powiązania administracji Nixona z
włamywaczami i rewelacje o kolejnych nielegalnych działaniach ludzi prezydenta. Główną
role odegrali tutaj dziennikarze gazety Washington Post wspierani przez przecieki od
anonimowego źródła- wysoko ulokowanego współpracownika administracji, którego
nazywano pseudonimem Głębokie Gardło. Dopiero 31 maja 2005 wyszło na jaw, że był nim
Mark Felt, w tamtym okresie wicedyrektor FBI, bezpośrednio zaangażowany w dochodzenie
tej agencji w sprawie włamania w kompleksie Watergate. Felt był zaszokowany próbami

24
zatuszowania włamania przez administrację i dlatego zdecydował się współpracować z
dziennikarzami.

Do postawienia prezydenta w stan oskarżenia nie doszło, gdyż Nixon 9 sierpnia 1974 roku
sam ustąpił z urzędu.

Afera ta miała znaczenie także ze względu na osłabienie pozycji urzędu prezydenta w USA
oraz ukazała, jak silną władzą stały się media

26. Prehistoria technologii wizualnych i początki fotografii

Fotos - światło, grafo - piszę, termin pochodzenia greckiego.

Już od dawna ludzie chcieli zatrzymać na stałe obserwowane obrazy.

W 1519 roku Leonardo da Vinci przeprowadził pierwsze eksperymenty z „camera obscura”,

czyli ciemnią optyczną, która jest uważana za pierwowzór aparatu fotograficznego. Była to
zaciemniona skrzynka, w której rolę obiektywu spełniał mały otwór w przedniej ściance,
natomiast w tylnej znajdowała się matowa szyba, na której obserwowano obraz wpadający do
kamery.

Za pierwszą fotografię uważa się obraz stworzony w 1826 przez Nicéphore'a Niepce'a na
wypolerowanej płycie metalowej. Jako substancję światłoczułą wykorzystał on związki
bitumiczne wytworzone z ropy naftowej

W 1839 Louis Daguerre wynalazł dagerotyp, technikę umożliwiającą uzyskiwanie obrazu

srebrnego na płycie miedzianej.

W 1839r.William Fox Talbot wynalazł proces negatywowy, będący podstawą dzisiejszej

fotografii tradycyjnej.

19 sierpnia 1839 fizyk Dominique Arago przedstawił we Francuskiej Akademii Nauk raport
o wynalazku dagerotypii. Ten dzień został przyjęty za datę narodzin fotografii.

W 1852r. wynaleziono aparat podróżny.

W 1865r. wynaleziono i zastosowano papier fotograficzny

W 1891r. wykonano trójbarwne zdjęcia za pomocą jednego aparatu

W 1925r. nastąpiła masowa produkcja aparatu Leica, która zapoczątkowała rozwój fotografii
amatorskiej na świecie

W1938r. nastąpiła masowa sprzedaż Agfacolor Film

W 1943r. wykonano pierwszą kolorową odbitkę na papierze Kodacolor

W1955r. zastosowano automatyczne przysłony w obiektywach

25
W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych nastąpiła masową produkcja
zautomatyzowanych lustrzanek jednoobiektywowych, o doskonałych parametrach
optycznych: Nikon, Minolta, Canon.

27. Okoliczności powstania telegrafu i telefonu.

Przyczyny rozwoju telekomunikacji:
- rozwój kolei
- giełda
- potrzeby prasy

Telegraf.
W 1665r. powstał telegraf drucikowy.

Za pierwszy należy uznać wynalazek Chappal’a z 1792r. , który obserwował zegary na

dwóch wieżach – dzięki temu powstały proste symbole alfabetyczne, za pomocą których
można było przekazywać znaki literowe na terenie całej Francji.

W 1820 Amper wytworzył możliwość przesłania myśli na drucie. Prototypem stał się
telegraf bąbelkowy.

Sama idea telegrafu jest była prosta. Należało użyć prostych odpowiedników liter (np. krótkie
i długie sygnały), a potem zakodowane sygnały elektryczne przesłać do adresata drogą
przewodową. Tam cewki elektromagnetyczne zmieniały sygnał na dźwięki lub symbole.

Na przełomie lat 1809- 1810 powstał pierwszy telegraf elektryczny, skonstruowany przez
Samuela von Soemmering’a.

W 1832 Rosjanin Paweł Szylling zbudował telegraf elektromagnetyczny. Pierwsza linia

łączyła pałac Zimowy z Ministerstwem transportu w Petersburgu.

W 1837 Samuel Morse po raz pierwszy zademonstrował swój telegraf

elektromagnetyczny. 2 lata później opracował on specjalny system znaków składający się z
kropek i kresek, umożliwiający przekazywanie wiadomości telegraficznych, czyli alfabet
Morse’a.

Niezależnie od wynalazku Morse’a pojawiły się udoskonalone wersje telegrafu:

- w 1847 w Niemczech Simens zbudował nowy model telegrafu
- we Francji Baudot zbudował telegraf wielokrotny
- I-szy podmorski kabel położono w 1851 między Francją a Anglią

Telefon
Na powstanie telefonu wpłynęły m.in. drapacze chmur, ponieważ ludzie musieli
porozumiewać się między piętrami.

Wstępnym osiągnięciem przed wynalezieniem telefonu był syntezator mowy.Sam telefon

poprzedzały różne prototypy np. rodzaj telegrafu, który na wyjściu stosuje odpowiedniej
długości dźwięki w odbiorniku bądź telefon drucikowy- proste urządzenie, drut z dwoma np.
kubkami na końcach, gdy z jednej strony się mówi to z drugiej można usłyszeć.

26
Telefon wynalazł Antonio Meucci, ale zasługę tą przypisano Aleksandrowi Bell’owi. W
1876r. Bell opatentował telefon jako swój wynalazek.
Wynalazek ten został zaskarżony przez innego wynalazcę Elishę Greya, który w kilka godzin
po zgłoszeniu Bella, przedstawił w urzędzie patentowym swój nawet technicznie lepszy
projekt,

Słuchawka telefonu Bella była zbudowana tak jak mikrofon i dopiero Edison skonstruował
osobny mikrofon węglowy wykorzystujący odporność pyłku węglowego pod wpływem
drgania membrany. U Bella nadajnik i odbiornik był jeden, dopiero Edison wpadł na pomysł
rozdzielenia tych dwóch konstruując nowoczesny aparat telefoniczny.

Rozwój telefonii polegał na budowie central telefonicznych. Początkowo używano łącznic

ręcznych. W 1889 Amerykanin Strowger uzyskał patent na automatyczną centrale
telefoniczną.

Wynaleziony w 1913 przez Robertsa i Reynoldsa wybierak krzyżakowy umożliwił

automatyzację ruchu telefonicznego w małych krajach

Pojawiły się pierwsze telefoniczne aparaty publiczne

W 1881 pojawił się I-szy telefon w Warszawie.

W 1896r. pojawił się I-szy telefon z tarczą do wybierania numerów, a w 1963r. z

przyciskami.

28. Okoliczności powstania radia i telewizji.

Radio:
Radio to kolejne urządzenie, którego zasada była znana znaczenie wcześniej niż
wykorzystano ją w praktyce.

W 1872 Loomis sformułował pierwsze założenia radia.

W 1888r. niemiecki badacz Heinrich Hertz wykrył i opisał fale radiowe.

W 1896r. Włoch Marconi wykorzystał fale radiowe do przenoszenia dźwięku, połączył

cewkę oscylacyjną Herca z kluczem telegraficznym Morse’a i uziemioną anteną nadawczą
zdołał przekazać sygnały na odległość 2 kilometrów.

W 1897r. udało się Marconiemu wysłać sygnał radiowy ze statku na brzeg

W 1899r. sygnały przekroczyły Kanał La Manche

Radio Marconiego nadawało się jednak tylko do przekazywania sygnałów, a nie muzyki i
głosu

W 1901r. Fessenden połączył generator z telefonem i generator przesłał wiadomość słowną

drogą bezprzewodową.

W 1906r. w USA nadaje się program radiowy składający się ze słów i muzyki

27
Pierwsze próby transmisji dźwięku podjęto podczas występu w Metropolitan Opera w
Nowym Yorku występu śpiewaka Caruso

W 1909r. po raz pierwszy z tonącego statku przekazano droga radiową sygnał SOS, dzięki
czemu zdołano uratować 1700 osób

W 1909r. odbyła się pierwsza, transmitowana w radiu rozmowa „na żywo” na temat
wyzwolenia kobiet

W 1914r. w Niemczech powstała pierwsza radiostacja, później w Belgii

W 1921r. odbyła się I-sza transmisja sportowa – boks

W 1922r. uruchomiono nadajnik z wieży Eiffla, a BBS zaczęła nadawanie regularnych

programów

W 1925r. Polskie Radio Spółka z.o.o. w Warszawie rozpoczęło działalność radiową, zaraz
po tym także Rozgłośnia Polskiego Radia w Krakowie

W 1927r. odbyła się I-sza transmisja mszy św. w Polskim

W 1927 powstał I-szy stały program radiowy

Rodzaje fal radiowych:

- długie – najniższa częstotliwość
- średnie – fale przyziemne o niewielkim zasięgu
- krótkie – jako fale przyziemne, niewielki zasięg, przestrzennie – duży
- ultrakrótkie – wysoka częstotliwość
- super ultrakrótkie
- gigahercowe – odbieranie sygnałów z satelity telekomunikacyjnej

Telewizja:
Transmisja na odległość nieruchomych obrazów, fotografii i rysunków ma początek w
połowie XIX. Jej ogólna idea została przedstawiona przez Aleksandra Bayna, ale to
niemiecki inżynier Paul Nipkow w 1884 wynalazł urządzenie do mechanicznego wybierania
obrazu telewizyjnego.

W 1896r. Rosjanin Aleksandr Popow skonstruował antenę nadawczo – odbiorczą.

Zasadę przetwarzania światła w prąd elektryczny odkrył Anglik – May w 1873r., a Niemiec
Hallwasch odkrył efekt fotoelektryczny. Natomiast oba te zjawiska wykorzystał Baird w
1942r. konstruując z puszek po herbatnikach, silnika elektrycznego i podstawki pod miednicę
prosty aparat umożliwiający przesłanie obrazu na odległość 3 metrów.

W 1907r. Rosing lansował pomysł wykorzystania oscyloskopu do przekształcania sygnałów

elektrycznych w obraz.

Baird w 1925 założył Television Limted, pierwszą instytucję zajmującą się transmisją
obrazów na odległość

28
W 1923r. Władimir Zworykim demonstruje prymitywny, ale w pełni elektroniczny system
telewizyjny, z ikonoskopem.

W 1926r. również Zworykim pokazał odbiornik z lampą ekranową zwaną kineskopem.

Pierwsze transmisje telewizyjne miały niska jakość odbioru, ale stale to udoskonalano

W 1926r. powstały I-sze elektromechaniczne systemy telewizyjne.

W 1931 powstały pierwsze programy telewizyjne w USA, Niemczech i ZSRR

W 1944r. NBC zaprezentowało pierwszy dziennik telewizyjny oparty na systemie

sieciowym

W 1950r. rozpoczęto transmisję telewizji kolorowej w USA .

W 1952r. powstał pierwszy, półgodzinny program telewizyjny nadany z Instytutu Łączności

w Warszawie rok później rozpoczęto emisje stałych programów.

W 1954r. polska TV nadaje raz w tygodniu regularne audycje telewizyjne.

Od 1961r. w Polsce program nadawany jest już 7 dni w tygodniu

29. Rozwój polskiego radia

Przedwojenne radio w Polsce:

Pierwsze prace w dziedzinie radiofonii w Polsce to lata odzyskania niepodległości. W nocy z
18/19 listopada 1918 oficerowie Wojska Polskiego przejmują niemiecką radiostację
„WAR” i w kilkanaście godzin później podają pierwsze informację o odzyskaniu
niepodległości. Z pośrednictwem tej radiostacji Polska uzyskuje łączność z zagranicą.

W 1919r. powstaje spółka produkująca odbiorniki.

W rozwoju polskiej radiofonii szczególną role odegrało wojsko, kadra wybitnych

radiotechników

W przygotowaniu podwalin radiofonii rolę odegrali Józef Plebański i Władysław Heller

W 1921r. powstało Stowarzyszenie Radiotechników Polskich

Początki przemysłu radiotechnicznego związanego z Warszawą wywodzą się z inicjatywy

prywatnej.

W 1924r. wydano ustawę o możliwości posiadania odbiorników radiowych

Jako pierwsza zaczęła nadawać Polska Agencja Telegraficzna- pierwsze audycje były krótkie,
o określonych godzinach.

Początkowo trwała walka o uzyskanie koncesji, tak więc radio nadawało i znikało

29
18.08.1925 Spółka Polskie Radio uzyskała koncesję. Uroczystego otwarcia Polskiego Radia
Warszawa dokonał ówczesny premier– Aleksander Skrzyński

Pierwsza audycję poprowadziła Janina Sztomkówna.

W momencie przewrotu majowego zawieszono nadawanie. Potem program Polskiego Radia

zaczął się stopniowo rozszerzać, zaczęto od koncertów, potem doszły odczyty, audycje,
komunikaty. Radio posiadało poszczególne działy: rolny, informacyjny, muzyczny.

Od 1926r. pojawił się dział literacko – dramatyczny pod kierunkiem Woronicza. Najlepiej od
samego początku były przygotowane audycje dla dzieci pod kierunkiem Wandy Tatarkiewicz
– Małkowskiej.

Pierwsze audycje reklamowe pojawiły się w 1926 w bloku znanym jako „Chwilka
reklamowa”

W latach 1927 – 1929 Piłsudski wystąpił w radiu 3 razy.

Od początku powstania radiofonii nakazano rejestracje odbiorników radiowych oraz płacenie

abonamentu.

W 1927r. Polskie radio stało się rzeczywistym członkiem Międzynarodowej Unii

Radiofonicznej, co umożliwiło międzynarodową wymianę programów

Od 1927 powstają rozgłośnie w Krakowie, Poznaniu, Katowicach. Rozgłośnia w Krakowie

zrobiła karierę dzięki hejnałowi mariackiemu. Nadawała wiele odczytów profesorów.
Rozgłośnia poznańska zasłynęła dzięki transmisjom oper i koncertów symfonicznych. Każda
rozgłośnia miała swoje charakterystyczne programy, ludzi związanych z nimi.

W latach 1929 – 1935 radio się coraz bardziej rozpowszechniało. Powstały nowe studia
radiowe i o wiele lepsze warunki pracy. Zaczęto rozwijać się nie tylko pod względem
technicznym, ale także programowym. Przełomową rolę odegrała Główna Rada Programowa,
kontrolującą programy, zatwierdzająca je i omawiająca. Uznano, że programy są przegadane
dlatego też należy rozszerzyć zakres muzyki w radiostacjach. Zamiast muzyki klasycznej
zaczęto puszczać muzykę popularną. Program dzienny z godzin do 12, potem do 24

Rząd dla rozwinięcia technologii zaciągnął pożyczkę

Opracowano tani odbiornik i sprzedawano go wszędzie, nawet przez agentów.

W lutym 1931r. uruchomiono Polskie Radio Raszyn, które ruszyło z pełną mocą i objęło
całkowity program rozgłośni warszawskich. Miało ono zasięg pokrywający 90% kraju i była
to najsilniejsza radiostacja na świecie.

Najpopularniejsze programy to:

- „Chwilka”- informacje tematyczne
- „Mama radiowa”- program dla dzieci
- „Żartoteka”
- „Cyrulik Warszawski”

30
 - „Lwowska wesoła hala”
W 1935r. powstała mała orkiestra radia oraz radiowa orkiestra symfoniczna.

W lipcu 1935r. rząd wykupił większość udziałów Polskiego radia i upaństwowił rozgłośnię,
by mieć na nią większy wpływ. Program radiowy w tych latach wprowadził podział na
sezony: letni i zimowy. Zaczęto wprowadzać transmisje spoza studia. W radiu następowały
zmiany w charakterze programów, ludzi tam pracujących. Przez radio podano informację o
śmierci Piłsudskiego, relacjonowano komunikaty i pogrzeb.

W latach 1935-1939 rząd przejął 96% spółki Polskie Radio. Nowym dyrektorem został
Roman Starzyński związany z sanacją. Swój program ujął w kilku punktach. Chciał
zbudować tani odbiornik, oraz wznieść nowy gmach radia w Warszawie itp. Nowy dyrektor
interesował się przede wszystkim techniczną stroną radia. Po jego śmierci dyrektorem został
Konrad Libicki, miał najgorszą opinię wśród dyrektorów.

W latach 1936 – 1937 zbudowano Warszawę II.

W tych latach program znacznie uległ upolitycznieniu.

W tych latach Polskie radio spełniało standardy światowe.

Polskie radio w czasie i po II wojnie światowej i w PRL-u:

Polskie Radio nie było przygotowane do wojny, kierownictwo nie potrafiło opanować
sytuacji. Rozgłośnia warszawska działała do 30 września 1939.

Ochotniczy zespół nadający programy w broniącej się stolicy w październiku 1939 rozpoczął
działania konspiracyjne mające na celu obronę przed grabieżą Polskiego Radia i jego
pracowników. Audycje w języku polskim nadawały stacje radiowe państw koalicji
antyhitlerowskiej, m.in. „Świt” w Anglii.

W powstaniu warszawskim działała radiostacja AK- „Błyskawica”.

W okresie okupacji majątek Polskiego Radia przejęli okupanci. Radio trzeba było
odbudować od podstaw. Początek powojennej radiofonii datuje się na 11 sierpnia 1944.
Studio i radiostacja mieściły się w dwóch wagonach kolejowych na bocznicy.

Dekretem z 22 listopada 1944r. powołano Przedsiębiorstwo Państwowe „Polskie Radio”

podległe ministrowi komunikacji.

W 1949r. powołano centralny Urząd Radiofonii

Po roku 1960 zmieniono status radia w wyniku rozpoczęcia działalności programowej

telewizji. Powołano do życia Komitet do Spraw Radia i Telewizji „Polskie Radio i
Telewizja”.

W latach 1944-1949 podjęto wielki wysiłek w odbudowie radia. Uruchamiano rozgłośnie

lokalne, a do ’49 uzyskano tą samą moc radiową co przed wojną. Ze względów technicznych
nastawiono się radiofonie przewodową, w miastach budowano radiowęzły. Kadrę radia
tworzyła większość przedwojennej ekipy, ale również dużo nowych, młodych ludzi.

31
Otwarcie nastąpiło w 1945r.
Poruszano poprzednie tematy jak i zagadnienia związane z wojną, ziemiami odzyskaniu itd.

Otwarto nową siedzibę rozgłośni na ul. Myśliwieckiej. Sprowadzono nowy, udoskonalony

sprzęt, m.in. magnetofony. Zwiększyła się liczb abonentów i moc radia.

W maju 1950r. wprowadzono 5 organizacji dyrekcji Polskiego Radia:

- dyrekcja planowania, koordynacji i wykonania programu
- dyrekcja programów politycznych i społeczno – oświatowych
- dyrekcja programów artystycznych
- dyrekcja programów dla zagranicy
- główny inspektorat ds. rozgłośni regionalnych i programów lokalnych

Wprowadzono tzw. „fale 49” gdzie odpowiadano na listy słuchaczy. Radio stanowiło
przekaźnik polityczny, dostarczało wiadomości z każdej dziedziny.

W latach 1956 – 1957 radio rozszerzało swoja działalność. Miasta wojewódzkie otrzymały
swoje rozgłośnie

Od 1957r. nadawała Rozgłośnia Harcerska

W 1958r. Polskie Radio zapoczątkowało nadawanie programu III na falach ultrakrótkich

Kolejne dziesięciolecie charakteryzowało się koniecznością reorganizacji programu ze

względu na konkurencje telewizji. Zaczęto nadawać cały dzień.

Technicznie dopiero lata 70-te i 80-te przyniosły rozwój

W 1947r. przekazano do użytku Centrum radiowo telewizyjne na Woronicza.

W Konstantynowie uruchomiono najmocniejszą radiostację, z najwyższym masztem,

nowoczesne urządzenia studyjne pozwoliły na wprowadzenie nowych audycji w konwencji
„żywe radia” .

Po roku 1980 Polskie radio znalazło się w kryzysie, miał na to wpływ stan wojenny i
działalność „Solidarności”.

Mimo, że do 1989 radio działało w warunkach monopolistycznych, przez cały czas docierały
do kraju polskojęzyczne rozgłośnie z Zachodu.

Dopiero w 1993 w życie weszła Ustawa o RiTV, która pozwoliła na utworzenie prywatnych
rozgłośni radiowych

30. Radio Wolna Europa

Radio Wolna Europa - rozgłośnia finansowana przez kongres USA, utworzona w 1949 roku z
połączenia Radia Wolna Europa i Radia Swoboda. Audycje tworzone są w ponad dwudziestu
językach.

Utworzono je w 1949 roku w Nowym Jorku, a swoją siedzibę miało w Monachium. Pierwszy
program został wyemitowany na falach krótkich do Czechosłowacji, 1 czerwca 1950 roku.

32
Radio Wolna Europa nadawało do krajów tzw. demokracji ludowej, które po 1945 roku
dostały się pod wpływy Moskwy oraz republik bałtyckich. Radio Wolność transmitowało
swoje audycje do pozostałych 13 republik Związku Radzieckiego.

W latach 90-tych rozgłośnie wpadły w tarapaty finansowe, rozważano nawet poważnie plany
ich likwidacji. Ostatecznie skończyło się na przeniesieniu z Monachium do Pragi. Serwisy
czeski, słowacki i węgierski zostały włączone w struktury krajowych rozgłośni tych państw.
Na bazie Rozgłośni Polskiej została utworzona prywatna instytucja pod kierownictwem
ostatniego dyrektora Rozgłośni Polskiej P. Mroczyka. Rozgłośnia Mroczyka starała się przez
kilka lat o koncesję w Polsce, ale jej nie otrzymała mimo braku innych rozgłośni o
charakterze czysto informacyjnym.

Audycje RWE i były intensywnie zagłuszane przez państwa komunistyczne. Ze względu na

sposób propagacji fal krótkich zagłuszanie nigdy nie było w stanie zakłócić wszystkich
audycji. Zagłuszanie Radia Wolna Europa w Polsce zakończono 1 stycznia 1988 roku. Dzisiaj
zagłuszane są czasem audycje nadawane do Iranu. Były też doniesienia o zagłuszaniu lokalnej
stacji UKF retransmitującej audycje w Kijowie.

Komunistyczne służby bezpieczeństwa przeprowadzały również bezpośrednie ataki

przeciwko RWE. Zostało zabitych kilku pracowników, były przeprowadzone zamachy
bombowe. Dzisiaj odwiedzający budynek stacji przechodzą przez wykrywacz metali ze
względu na obawę przez zamachami planowanymi przez niektóre dyktatury.

Od 3 maja 1952 r. istniała także Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa, która w okresie PRL
była najczęściej słuchanym (i systematycznie zagłuszanym) radiem zagranicznym. Polska
RWE nadawała audycje informacyjne oraz bloki programowe o tematyce politycznej,
ekonomiczne, rolniczej, kulturalnej, religijnej itp.

Pierwszym polskim dyrektorem RWE był Jan Nowak-Jeziorański.

30 czerwca 1994 r. w Poznaniu odbyło się uroczyste zakończenie działalności Rozgłośni

Polskiej RWE z udziałem pracowników i władz RWE, władz Polski i ambasadora Stanów
Zjednoczonych.

Ostatnie audycje RWE Inc. na falach krótkich zostały nadane w styczniu 1996 r. Potem przez
kilka lat audycje i dzienniki tej stacji były retransmitowane przez polskie stacje lokalne.

31. Rozwój polskiej telewizji.

Początki telewizji sięgają końca XIX. Po początkowych próbach polskich uczonych, przełom
przyniósł rok 1935, gdy w Państwowym Instytucie Telekomunikacyjnym w Warszawie
rozpoczęły się konkretne prace.

I-szy program nadano 5 października 1938, gdy 27-metrowa antena umożliwiła odbiór filmu
„Barbara Radziwiłłówna”. Jakość filmu nie była najlepsza, a w Polska była mała ilość
odbiorników.

Nadal prowadzono prace udoskonalające nadajniki i odbiorniki. Prace te przerwano na czas

wojny, zostały wznowione w 1947.

33
I-szy publiczny pokaz aparatury telewizyjnej połączony z demonstracją obrazu odbył się w
1951 w Warszawie.

W 1952r. stacja Instytutu Łączności nadała program inauguracyjny, który trwał 30 minut,
prowadzony był przez I-szą polską spikerkę Marie Krzyżanowską, a odbiór wymagał nie
tylko odbiornika telewizyjnego, ale także radiowego.

W 1953r. powstał nadajnik foniczny i telewizja stała się samowystarczalna. Pierwsze kamery
i sprzęt odbiegały od doskonałości.

Już w 1955 program nadawano 2 razy w tygodniu. Coraz więcej osób posiadało odbiorniki
telewizyjne sprowadzane z ZSRR i NRD.

30 kwietnia 1956r. nastąpiło otwarcie Warszawskiego Ośrodka Telewizyjnego, z nową stacją

nadawczą i antenami na szczycie pałacu Kultury.

W 1956r. w Łodzi uruchomiono regionalny ośrodek telewizyjny, potem kolejne powstały w

Poznani, Wrocławiu, Gdańsku itd.

W 1958r. wprowadzono ogólnopolski program telewizyjny, nadawany ze stolicy i

retransmitowany na ośrodki regionalne

W 1956r. powstał Teatr telewizji, a z czasem zwiększyły się propozycje programowe-

nadawano koncerty, wystąpienia, programy satyryczne, ramówka znaczenie się powiększała

Wielkim problemem było stworzenie sieci korespondentów terenowych i na początku

pracowali na własnych kamerach.

Transmisje spoza studia zaczęły pojawiać się w 1956 – 1957, po otrzymaniu 2 wozów
transmisyjnych .

Pojawił się sport w telewizji

W 1960r. w ramach komitetu do spraw Radia i Telewizji zaczął funkcjonować zespół

programu telewizyjnego, na czele z Adamem Hanuszkiewiczem, potem Jerzym Antczakiem
itd. Powołano odrębne działy do każdego gatunku zajmujące się wymianą programów
telewizyjnych innych państw.

W 1963r. telewizja posiadała już milion abonamentów. Program obejmował 63% kraju.
Największym zainteresowaniem cieszył się „Dziennik telewizyjny”, „Pegaz”, „Tele-echo”.

Pojawili się korespondenci zagraniczni.

W 1965r. powstało pierwsze wielkie widowisko plenerowe- „Turniej miast”

Pojawiły się też takie programy jak-

- „Pieprz i wanilia”
- „Pejzaże”
- cykl „W starym kinie”

34
Po 1966 roku niezadowoleniu widzów znika „Kabaret starszych panów”

Coraz częściej pojawiają się quizy i teleturnieje:

- „Wielka gra”
- „Kółko i krzyżyk”
- „Dwadzieścia pytań”
-
Dzieciom najbardziej podobały się cykle o stałych porach:
- „Dobranocka”
- „Miś z okienka”
- produkcje Walta Disneya
- „Teleranek”

Telewizja zaczęła wywierać wpływ na ludzi, pojawiły się gadżety z prezentowanych filmów i
bajek.

Polskie społeczeństwo samo zaczęło produkować pierwsze programy i filmy

- „Łabędzi śpiew” Czechowa
- „Barbara i Jan”

Największą popularnością cieszyły się jednak seriale zagraniczne

- „Bonanza”
- „Święty”
- „Pogoda dla bogaczy”

W latach 70-tych nastąpiły przygotowania do nadawania programu II. Powstał on

1.10.1970r. , koncepcja zakładała uzupełnienie programu I.

Zmieniały się formy programów- przede wszystkim zmiany zauważono w „Dzienniku TV”.
Zmieniła się forma, ramówka i ogólna zawartość. Powstawały samodzielne bloki programowe

Muzyka poważna pojawiła się w telewizji dopiero w latach 70-tych

- „Słuchamy i patrzymy”

Pojawiły się znane polskie seriale:

- „Czterdziestolatek”
- „Czterej pancerni i pies”
- „Przygody pana Michała”
- „07 zgłoś się”
- „Daleko od szosy”
- „Dom”

Pojawiały się programy tematyczne związane z ówczesną sytuacja polityczną i gospodarczą

kraju.

Od 1986r. – „Telexpress”, złożony głównie z młodych ludzi.

W tych czasach mieliśmy już do czynienia z dobrze zorganizowanym programem,

odpowiednimi pozycjami, różnorodnymi o ustalonych ramówkach.

35
Stan wojenny zmienił charakter telewizji. Czasu PRL-u nie były łatwe dla TV. Nastąpiły
zmiany w redakcjach, koniecznością było podawanie informacji podkładanych przez władze

Telewizja przez cały czas była jednak medium dominującym i tak pozostało do dziś.

32. Historia kina niemego

Od 1895r. bracia Lumier tworzyli filmy dokumentalne, m.in. „Wjazd pociągu na stację”

Pierwsze filmy to głównie scenki rodzajowe.

I – szy film fabularny, należał do braci Lumier i nosił tytuł: „Polewacz polany”.

Uważa się, że kino nieme było widowiskiem jarmarcznym, gdyż jeżdżono po kraju z
przenośnymi aparatami.

Pierwsze kina nazywano NICKELODEONAMI. Nazwa pochodziła od niklowanych monet,

czyli opłaty.

W 1902r. powstał I-szy polski film.

Równomiernie z braćmi Lumier nad rozwojem technologii pracowali:

- w Polsce – Kazimierz Pruszyński
- w Niemczech – bracia Skałdanowscy

George Melis, francuski reżyser, pokazał, że kino nieme nie musi być pokazem krótkich
filmików. To jemu zawdzięcza się I-szą wytwórnie filmową „Star film”. Melis dokonał wielu
odkryć m.in. znikanie obrazów, przenikanie się planów.

Produkował m.in. filmy o charakterze fantastycznym, np.

- „Podróż na księżyc”
- „Przygody barona Miuchansena”
- „Człowiek orkiestra”

Krótko we Francji rozwijał się nurt nazywany „D’art”. Próbowano adaptować sztuki
teatralne, ale w ogóle się w kinie nie sprawdziło.

Istotnym ośrodkiem dla filmu niemego była tez Anglia. To tam poraz pierwszy stosowano
montaż i zbliżenia.

Amerykanin Edison był właścicielem wszystkich patentów związanych z przemysłem

kinowym w USA, stworzył monopol, któremu ciężko było się przeciwstawić. W Stanach
produkowano jednak też filmu bez kurateli Edisona, w 1908 powstało Hollywood, gdzie
założono wytwórnie, które miały konkurować z Edisonem.

Jednym z I-szych reżyserów amerykańskich był Porter, który korzystał z brytyjskich

osiągnięć montażowych i stworzył I-sze filmy akcji:
- „Napad na express”
- „Życie amerykańskiego strażaka”

36
Reżyser David Work Griffith zaczął stosować montaż równoległy i stworzył 2 monumentalne
dzieła:
- „Narodziny Narodu”- o kształtowaniu się społeczności amerykańskiej. Pojawiły się
tu rasistowskie elementy
- „Nietolerancja”- bardzo poprawny politycznie, opowiadał 4 historie. Brało w nim
udział 60 tys. Statystów o nakręcono 72 godziny materiału.

Od początku kina niemego w USA produkowano westerny, komedie i horrory

I-szą mega gwiazdą Hollywood była Mary Pickford. Inne znaną gwiazdą był np. Rudolf
Valentino.

W Europie ważne było tez kino niemieckie, włoskie i skandynawskie.

Włochy- od początku uwidocznił się monumentalizm włoski – dużo statystów, wielkie

makiety, dekoracje, filmy do 4 godzin. Najbardziej znane filmu to „Quo Vadis” z 1912r. i
„Cabiria”

Dania- produkowano tu głównie filmy na rynek niemiecki np. „Męczeństwo Joanny

D’Arc”

Niemcy- uwidacznia się ekspresjonizm niemiecki – kino, które powstało w wyniku

rozczarowań Niemców I w. św.
- „Nosferatu Wampir”
- „Gabinet doktora Kaliguli”
- „Testament doktora Mabuse”

Istniało coś co nazywano „kammerspiel”, czyli kino kameralne, gdzie przedstawiano historie
ludzi z marginesu, mówiono o tajemnicach ludzkich, np.
• „Portier z hotelu Atlantic”

1927 – I-szy film dźwiękowy

33. Początki kina dźwiękowego

6 października 1927 r. wyświetlono publicznie w Ameryce pierwszy film „dźwiękowy i
mówiony”.

2 lata później cała produkcja światowa przeszła na film dźwiękowy. Wprowadzenie dźwięku
wszędzie obniżyło, czasem wręcz katastrofalnie, poziom sztuki filmowej.

Każdy film stał się poważną operacją finansową, jednak poniesienie ogromnych kosztów
rewolucji dźwiękowej okazało się historyczną koniecznością. Uważano, że brak kontaktu
słownego nie nadaje się do przedstawiania relacji ludzkich, że może pokazywać co najwyżej
człowieka samotnego bądź przyrodę.

Początkowo twórcy zabiegali o pełny synchronizm obrazu i odpowiadającego mu dźwięku,

prędko jednak zauważono, że jest on źródłem nudy, a nawet fałszu. Dźwięk nie miał
powtarzać treści obrazu, ale ją uzupełniać. Dźwięk pozwolił ogromnie powiększyć ładunek
teściowy pojedynczego filmu.

37
Podstawowe znaczenie dla dalszego rozwoju sztuki filmowej miało nie docenione pierwotnie
komentarza bohatera lub twórcy. Nie tylko sfera muzyki i słowa lecz i cała estetyka filmu
uległa głębokim przemianom. Powoli, walcząc z bezmyślną tandetą, kinematografia zdawała
swój drugi egzamin samodzielności.

Skrępowania finansowego sztuka filmu dźwiękowego nie zaznała, stała się formalnie
grzeczniejsza, bardziej zrównoważona.

34. Tendencje w kinematografii światowej po II wojnie

Kiedy najkrwawsza z wojen się skończyła, filmy o przejściach ludzkości nie przestały się
pojawiać. Wolne od zadań propagandowych mogły się teraz zbliżyć do spraw głębszych i
potrzebniejszych. Krwawy okres na świecie zmuszał do wielu refleksji. Sytuacja historyczna
zmuszała do refleksji, dla którego wojna była jakby punktem wyjścia. Konsekwencje tych
refleksji okazały się w kinematografii przełomowe. Przełomem stało się radykalne zetknięcie
widowiska filmowego z rzeczywistością.

Można zaobserwować ogromną różnice pomiędzy filmami sprzed owego przełomu, a tymi
które widzimy teraz. Widzimy, że bohaterowie zamiast rozmawiać w ciemnym pokoju
wychodzą na taras, zmieniają się tła, dekoracje i stroje. Ogromnie ewoluowała technika
scenografii.

Od wojny starano się zasypać przepaść pomiędzy widowiskiem, a życiem.

Włoch Luchino Visconti uważał, że nowy prąd kinematografii zwycięży wtedy gdy sztuka
będzie aktywnie formować nowe uczucia ludzkości. Zaczął podejmować tematy wojenne,
społecznego oblicza wojny itp. Później zaatakował powojenną nędzę i nierówności klasowe.

Fabuła była dla nowych tendencji czymś wstydliwym, niejako złem koniecznym.

Zavanttini uważał, że trzeba odfabularyzować kino, starać się aby filmy nie zajmowały się
tylko wielkimi tematami, ale również detalami z życia codziennego.

Reżyserzy przestali się obawiać improwizacji, kierowali kamerę obok, na rzeczy

niepotrzebne, ale prawdziwe. Chętnie sięgano po aktorów niezawodowych o wyrazistych
twarzach – grali oni zwykle sami siebie przedstawiając swoją klasę społeczną.

Żywiołowy rozwój telewizji spowodował raptowny spadek frekwencji w kinach, wiele kin
zamknięto. Rozwój telewizji miał jednak pewne dobre skutki dla kinematografii. Ogromne
zapotrzebowanie na kadry twórcze pozwalały łatwo debiutować.

Koszmary minionej wojny i konflikty podsycały pesymizm, potęgowały poczucie bezsensu,

poruszano tematy śmierci, kruchości człowieka.

10 lat później podjęto uspołecznioną produkcję filmową w krajach socjalistycznych

Ostatnim zjawiskiem światowym, które odcisnęło swoją pieczęć, stał się burzliwy rozwój
małych kinematografii narodowych, a także pojawienie się kinematografii socjalistycznych.

Zniknęła kinematografia szwajcarska oraz poważnie obniżyła loty angielska, natomiast sławni
stali się Japończycy.

38
 35. Wynalazki ery elektronicznej – telefonia komórkowa, satelity, sieci
kablowe, magnetowidy, telewizja cyfrowa.

Telefon komórkowy.
To sieć radiotelefonów przenośnych. Działanie tego urządzenia opiera się na podziale obszaru
przez stacje nadawczo – odbiorczą. Radiotelefon emituje sygnały identyfikujące
 dzisiaj telefonia komórkowa dostępna jest prawie wszędzie.

Magnetowidy.
W 1956r. w USA firma Ampex wyprodukował I-szy magnetowid. Zarejestrowany obraz było
od razu gotowy do emisji bez konieczności poprawek. Profesjonalne magnetowidy byłe
jednak początkowo duże i drogie.

W 1970r. Philips przedstawił magnetowid kasetowy. Był to mały aparat wykorzystujący

taśmę o szerokości pół cala.

W 1974r. Sony wprowadziła nowy standard telewizji kasetowej nazywany Beta

W odpowiedzi Philips wprowadził magnetowid z pierwszym tunerem umożliwiającym

samodzielne nagrywanie programów bez konieczności włączania TV

Obecnie na rynku znajdują się profesjonalne magnetowidy z wieloma funkcjami lecz mimo to
są one wypierane przez systemy DVD.

Telewizja kablowa.
W 1949r. w Lansdorf (USA) właściciel sklepu telewizyjnego wpadł na pomysł wybudowania
specjalnej anteny, która przechwytywałaby sygnały z głównej stacji telewizyjnej. Na szczycie
najwyższego wzgórza wzniesiono maszt antenowy wyposażony we wzmacniacze sygnału
TV, które przez sieć przewodową doprowadzono do odbiorników domowych – tak powstała
pierwsza spółka sieci kablowej. Abonenci ponosili koszty instalacyjne i wpłacali miesięcznie
pewną kwotę. W zamian mieli doskonały odbiór programów telewizyjnych.

Na podobnych zasadach rozwinęła się sieć kablowa w wielkich miastach. Sieć kablowa
oferowała znacznie więcej programów telewizyjnych.

System telewizji publicznej telewizji pojawił się najpierw w postaci lokalnego systemu
antenowego, potem pojawiły się także telewizje o lokalnej tematyce.

To właśnie system kablowy umożliwił powstanie CNN. Telewizja ta nie tylko emituje
normalne programy, ale również udostępnia studia obywatelom, oferuje poszczególne gatunki
programów.

Satelity.
W latach 70-tych wydawało się, że są one najpoważniejszym konkurentem kablówki. Nowa
forma transmisji pojawiła się w 1975r. kiedy sieć kablowa HBO dostarczająca odpłatnie
programy wynajęła dla swej sieci transpondery satelity Satcom I. Transmitowały one
programy odbierane przez nowy typ anteny TVRO.

39
Pierwsze próby przesyłania sygnałów w kosmos aby następnie odbierać je na Ziemi
prowadzono w latach 1958 – 1963. Początkowo wykorzystano naturalny reflektor – Księżyc,
potem zastąpiono go sztucznymi satelitami odbijającymi.

W lipcu 1962r. satelita Telestar I umożliwiła bezpośrednio, na żywo relację między Europą a
USA.

W 1965r. Early Bird zapewnił całodobową łączność

W ciągu ostatnich 25 lat telewizja satelitarna rozwijała się bardzo szybko- służyła
międzykontynentalnej łączności telefonicznej i telegraficznej, wszystkie kraje dostrzegały
korzyści z tej telewizji, dlatego starano się stworzyć globalną sieć.

Jako pierwszy w 1964r. stworzono Intelsat skupiający ponad 100 krajów członkowskich

Mimo, iż era TV satelitarnej zaczęła się w 1962 to jednak prawdziwa TV satelitarna pojawiła
się w 1989r., gdy dotarła do mieszkań, odbiornik domowy poza anteną dachową musi być
wyposażony w odbiornik satelitarny, obecni głównym systemem satelitarnym Europy jest sieć
Astra

Telewizja cyfrowa.
Metoda transmisji sygnału telewizyjnego w postaci cyfrowej do odbiorników
indywidualnych. Dzięki tej telewizji możliwe jest przesyłanie od 4 do 16 programów
telewizyjnych więcej.

Telewizja cyfrowa pozwala też na:

- uzyskane informacje o nadawanych programach (EPG),
- automatyczne wyszukiwanie programów,
- kilka kanałów dźwiękowych z różnymi wersjami językowymi,
- napisy,
- kodowanie kanałów w celu ograniczenia kręgu odbiorców

36. Historia maszyn liczących – komputera i Internetu.

Maszyny liczące.
Wykonując obliczenia człowiek zawsze wykorzystywał pewne proste sposoby i urządzenia.
Poza karbowaniem kresek na kiju było odkładanie kamieni.

Dd łacińskiego słowa calculus pochodzi określenie rachunków – kalkulacja.

Ponad 3000 lat temu wynaleziono abakusa, była to zwykła, prostokątna deska z rowkami, w
których ułożono kamyki oznaczające poszczególne pozycje przestawianej cyfry. Abakusa
używano w Europie do XVIII gdy wyparło go liczydło. Dopiero era nowożytna określiła
zapotrzebowanie na szybsze maszyny. Pierwsze próby podejmowano wynajdując specjalne
sztabki rachunkowe do mnożenia.

W 1952r, Pascal skonstruował maszynę do dodawania i odejmowania – prototyp

kalkulatora.

40
30 lat później wykorzystując pomysł Pascala, Niemiec Leibniz dodał mechanizm zwany
kołem krokowym co umożliwiło nie tylko dodawanie ale i mnożenie i dzielenie.

W 1834r. Anglik Babbage przeprowadza pokaz „maszyny różniczkowej”, przeprowadzającej

operacje matematyczne w podobny sposób jak dzisiejsze komputery.

Konstruktorzy maszyn liczących w 1855r. bracia Scheutzowie przywieźli do Anglii z

Niemiec maszynę liczącą zbudowaną wedle księgowania.

W 1889r. Hollerith skonstruował maszynę do opracowania spisu powszechnego w USA.

Informacje opisowe umieszczano na kartkach dziurkowanych odczytywanych przez
elektroniczne czujniki. Po zmianach maszyna ta była wykorzystywanym do masowych
obliczeń statystycznych.

w 1896r. Hollerith zakłada IBM

W 1931r. Bush zaprojektował pierwszy komputer analogowy.

Ówczesne komputery wykorzystywały tylko elektrotechnikę , potem pojawiły się dopiero

elektroniczne maszyny cyfrowe.

W 1936r. matematyk Alan Turing skonstruował teoretyczny model komputera.

Prace nad maszynami do szybkich obliczeń składających się z tysięcy przełączników

elektromagnetycznych rozpoczęto tuż przed II wojną.

W 1937r. Shannon i Stibitz pracując oddzielnie stworzyli według zasad algebry elektryczne
obwody przełączające.

W 1944r. wykorzystując do współpracy IBM zbudowano w laboratoriach Harvardu komputer

Mark I. Na podobnych zasadach IBM zbudował komputer ASCC, uznany za prototyp
nowoczesnego komputera.

Zwiastunem zmian stał się jednak w 1946r. komputer ENIAC – pierwszy elektroniczny
komputer cyfrowy, z lampami elektronowymi.

W 1948r. IBM produkuje SSEC z wewnętrznym programem, który stosownie do wyników

mógł modyfikować swoje działanie. Ta przełomowa idea programowania pamięci i kontroli
została wymyślona przez Neumanna.

W II generacji komputerów wykorzystano już wynaleziony tranzystor. W III generacji

podstawą stał się układ scalony.

Kolejny przełom nastąpił w 1971r. gdy w firmie Intel Ted Hoff skonstruował pierwszy
mikroprocesor. Potem już udoskonalano powstały procesor na coraz lepsze – 16 i32-bitowe.

W 1975r. z kapitałem zakładowym wynoszącym kilkaset dolarów ruszyła firma Microsoft.

W 1978r. w USA ruszyła produkcja małych komputerów osobistych.

41
W 1981r. pojawiły się pierwsze laptopy.

W kolejnych latach ulepszano procesory, wygląd i możliwości komputerów. Nowe

technologie pozwalają łączyć mikrokomputery droga radiową, nastała era Internetu.

Stworzono system operacyjny Microsoft. I upowszechniać zaczął się Internet.

Internet.
W 1967r. Teodor Nelson podał definicję hipertekstu – sposobu cyfrowego łączenia ze sobą
plików komputerowych.

Początek Internetu datuje się na rok 1979.

W 1990r. w ośrodku badawczym CERN w Szwajcarii powstała teoria protokołów WWW

Również w 1990r. po raz pierwszy wykorzystano sieć Internetu w polityce. Informacje o

aktualnych wypadkach związanych z zamachem stanu i aresztowaniem Gorbaczowa w
Moskwie natychmiast ukazały się w milionach komputerów na świecie.

W 1996r. nastąpił gwałtowny rozwój Internetu, który zmusił administratorów, a także rządy i
konsorcja do opracowania skutecznych sposobów zabezpieczania przed hackerami. Mnożyły
się doniesienia o włamaniach do kont bankowych, wojskowych i rządowych. Powstały także
systemy zabezpieczenia dostępu do pewnych stron i kanałów internetowych zawierających
treści pornograficzne lub mogące wywołać urazy psychiczne u nieletnich.

W 1997r. jak wynika z raportu, w sieci Internet znajdowało się ok. 55 mln stron WWW

W 1999r. ruszył pierwszy polski portal internetowy- onet.pl

42