You are on page 1of 3

Marcin Aleksander Odyniec Warszawa, dn. 3.

grudnia 2005
Klasa 6,
u pani prof. E. Brodzińskiej

Analiza opisowa
Jan Sebastian Bach — XI Fuga F-dur

WSTĘP
Fuga, którą będę analizował pochodzi z pierwszego tomu „Das
Wohltemperierte klakier” (Równoutemperowany klawesyn). Tom ten powstał
w 1722 roku podczas pobytu Bacha w Köthen, następny zaś 20 lat później
w Lipsku. Oba występowały jako manuskrypty aż do 1801 roku, kiedy wydano
je po raz pierwszy drukiem. Das Wohltemperierte Klavier (DWK) jest to
dwutomowy zbiór 48 preludiów i fug Jana Sebastiana Bacha (BWV 846–893),
napisanych na instrument klawiszowy w każdej tonacji w pochodzie
chromatycznym, począwszy od C-dur. Bach skomponował ten cykl, jak sam
napisał, „na użytek młodzieży muzycznej chcącej się uczyć, a szczególnie dla
tych, którzy już są zaawansowani w nauce”. Każda z fug poprzedzona jest
preludium utrzymanym w tej samej tonacji co fuga i opierającym się często na
tych samych motywach.

TEMAT
Fuga XI jest 3 głosowa, składa się z pięciu przeprowadzeń i można w niej
wyróżnić cztery części. Temat jest dwuczęściowy (soggetto) świadczy o tym
wyraźna różnica między ósemkowym czołem, a szesnastkową ewolucją. Temat
nie posiada kody, tylko płynnie przechodzi w kontrapunkt, za to część
ewolucyjna, jest bardzo rozbudowana. Cały temat obejmuje pełne cztery takty.

EKSPOZYCJA
Ekspozycję rozpoczyna wejście tematu (DUX) od V stopnia tonacji F-dur
w głosie środkowym. Odpowiedź (COMES) jest tonalna, pojawia się w głosie
górnym, zaczyna się od I stopnia tonacji F-dur i moduluje do tonacji
Dominanty (C-dur). Trzecie wejście tematu następuje w głosie dolnym i jest
identyczne z pierwszym wejściem, tylko oktawę niżej, jest więc w formie DUX.
Jak widać pierwsze przeprowadzenie jest kompletne, a między drugim
a trzecim wejściem tematu znajduje się łącznik wewnętrzny, modulujący
z tonacji C-dur do F-dur. W ekspozycji kontrapunkt I jest stały, natomiast
kontrapunkt II na przestrzeni całego utworu jest zmienny, a często w ogóle nie
występuje (redukcja głosów).

I ŁACZNIK
Między pierwszym,ZEWNĘTRZNY
a drugim przeprowadzeniem znajduje się cztero taktowy
łącznik zewnętrzny, który zaczyna się w tonacji głównej (F-dur), ale już
w pierwszym takcie trwania (takt 14) moduluje do tonacji dominanty (C-dur)
i przed zakończeniem łącznika moduluje z powrotem do tonacji F-dur.

1
KONTREKSPOZYCJA
Drugie przeprowadzanie rozpoczyna się w głosie górnym tematem DUX od V
stopnia tonacji F-dur i przechodzi w kontrapunkt I, taki sam, jaki występował
w ekspozycji. COMES pojawia się w głosie środkowym od I stopnia tonacji
F-dur i moduluje do tonacji C-dur. Następnie pojawia się DUX głosie dolnym
i także zaczyna się od V stopnia tonacji F-dur. Drugie przeprowadzenie jest
nadkompletne, ponieważ temat pojawia się cztery razy, co więcej za czwartym
razem występuje temat w strettcie w głosie środkowym i również jest to DUX
od V stopnia tonacji F-dur. Ze względu na zachowane stosunki tonalne między
I a II przeprowadzeniem, uważam, że jest to kontrekspozycja.

IITakty
ŁĄCZNIK ZEWNĘTRZNY
32-36 obejmuje łącznik zewnętrzny modulujący, który prowadzi nas
z tonacji głównej (F-dur) do paralelnej (d-moll).

III PRZEPROWADZENIE
W trzecim przeprowadzeniu występuje stretto głosów, wszystkie tematy są
w wersji DUX, zaczynają się od V stopnia i utrzymane są w tonacji d-moll.
Tematy wchodzą kolejno od głosu górnego do dolnego w odległości oktaw.
Motywy kontrapunktu pierwszego (kontrapunkt stały) pojawiają się w głosach,
które aktualnie nie prowadzą tematu. Całość przeprowadzenia kończy
kadencja w tonacji d-moll.

III ŁĄCZNIK
Między ZEWNĘTRZNY
III i czwartym przeprowadzeniem występuje krótki (zaledwie
2 taktowy) łącznik zewnętrzny, który zawiera kadencję kończącą
przeprowadzenie III, a następnie szesnastki w głosie górnym przygotowują
wejście tematu.

IVPrzeprowadzenie
PRZEPROWADZENIE
czwarte jest analogiczne do trzeciego, z tą różnicą, że głosy
wchodzą kolejno od dolnego i wszystkie są utrzymane w tonacji g-moll.
Również występuje tu stretto zakończone kadencją w tonacji. Temat w stretcie
zostaje tutaj zmieniony, przez rozdrobnienie rytmu w części ewolucyjnej.
Przeprowadzenie przechodzi płynnie w łącznik zewnętrzny, poprzez kadencję.

IVCzwarty
ŁĄCZNIK ZEWNĘTRZNY
łącznik zewnętrzny jest dość obszerny, ponieważ obejmuje aż
10 taktów. Przez całość trwania wyraźnie moduluje od tonacji głównej (F-dur)
do tonacji Subdominanty (B-dur). Materiał łącznika opiera się na motywach
tematu, czasem przetworzonych poprzez inwersję oraz na materiale
kontrapunktu stałego i podobnie jak łącznik II poddany jest progresji
opadającej.

VOstatnie
PRZEPROWADZENIE
przeprowadzenie jest niekompletne. W trakcie następuje
modulacjia z tonacji Subdominanty (B-dur) do tonacji głównej (F-dur). Temat
pojawia się tylko w głosie górnym i środkowym, za to w strettcie. W głosie
górnym temat wchodzi takt wcześniej z mocno sfigurowanym czołem. Temat
drugi jest skrócony i w połowie taktu 68 rozpoczyna się Koda.

2
KODA
Koda zamyka utwór w sposób zwięzły, wykorzystując materiał łączników
i zamykając całość niespodziewanie kadencją wielką doskonałą w tonacji
głównej z charakterytycznym trylem, występującym we wszystkich kadencjach
w tej fudze (zaczerpniętym z kontrapunku pierwszego).

PODSUMOWANIE
Fuga jest w metrum , rytm jest dość jednolity, a składają się na niego
3
8
ósemki i szesnastki. Łączniki i kontrapunkty charakteryzują się motorycznym
(szesnastkowym) rytmem, co pomaga słuchaczowi wychwycić od razu
ósemkowy temat.
Charakterystyczny motyw tematu jest wykorzystywany przez kompozytora,
udając kolejne wejścia tematów w trakcie trwania łączników, zwłaszcza przed
przeprowadzeniem trzecim. Warto zwrócić uwagę, że wraz z trwaniem utworu
wyraźnie narasta napięcie z powodu coraz gęstszych przeprowadzeń.
Kulminacją wydaje się być moment dwóch przeprowadzeń (trzeciego
i czwartego), w których w każdym jest stretto wszystkich głosów i każde
kończy się wyraźną formułą kadencyjną. Następnie napięcie jest
rozładowywane w trakcie trwania długiego łącznika. Ostatnie
przeprowadzenie przypomina słuchaczowi sam temat (początek) już mocno
zmieniony i szybko przechodzi w krótką, szybko zamykającą utwór kodę.

Dziękuję.

You might also like