OD REDAKCJI

O
taczają nas zewsząd. Na pierwszy rzut oka niewidoczne, ukry-
te w kieszeniach mijających nas przechodniów, zamknięte
w teczkach bądź neseserach. Cały czas aktywne, tworzą gi-
gantyczną, ruchomą sieć, która oplata nasz świat. Dzięki nim, możemy
porozumiewać się niemalże bez ograniczeń i mieć nieprzerwany do-
stęp do informacji czy rozrywki... Czy to wstęp do powieści typu scien-
ce-fiction? Oczywiście, że nie: łatwo odgadnąć, iż mowa tu o nowocze-
snych urządzeniach mobilnych. Kiedy myślimy o przytoczonych po-
wyżej faktach, dochodzimy do wniosku, iż przyszło nam żyć w niesa-
mowitych czasach rozkwitu Ery Informacji.
W przeciągu ostatnich 30 lat byliśmy świadkami szalonego bo-
omu komputerów osobistych, rewolucji internetowej, zaś ostatnio
– lawinowego rozwoju urządzeń przenośnych. Jednakże kolejne
lata obserwacji kolejnych nowinek technologicznych utwierdzają
nas w przekonaniu, iż dziedzina Informatyki, a szczególnie – dział-
ka wytwarzania oprogramowania - jest ciągle tym smolistym grzę-
zawiskiem nie do pokonania, o którym pisał w 1975 roku Frede-
rick P. Brooks Jr. w swoim bestsellerze p.t. Mityczny osobomiesiąc.
Odpowiedź na pytanie 'dlaczego?' jest prosta: czynnik ludzki. Po
prostu nie da się raz zaprojektować i stworzyć miliona kopii ideal-
nego programisty – tak jak to się z robi z procesorami czy innymi
układami elektronicznymi. Kolejne pokolenia inżynierów oprogra-
mowania trzeba żmudnie i nieustannie edukować i wychowywać
– ciągle od nowa i od nowa. Jednakże, o dziwo – cały czas znajdują
się chętni do tego aby brnąć we wspomniane wcześniej grzęzawi-
sko, uczyć się i ujarzmiać niezbadane dotąd obszary informatycz-
nej wiedzy oraz praktyki. Dlaczego tak się dzieje? Może dlatego, że
programowanie daje Człowiekowi niespotykane dotąd możliwo-
ści kreowania otaczającej go rzeczywistości, co z kolei niesie nie-
samowitą satysfakcję. Może to właśnie ten entuzjazm napędza-
ny poprzez kolejne pokolenia informatyków sprawia, iż ta młoda
dziedzina wiedzy rozwija się tak dynamicznie...
Drogi Czytelniku, mamy zaszczyt oddać do Twoich rąk pierwszy,
pilotażowy numer SDJ: Biblia Programisty – Programowanie Urzą-
dzeń Mobilnych. Nie bez przyczyny tematem przewodnim tej nowej
serii zostało programowanie urządzeń mobilnych. Na kartach pi-
sma, które trzymasz w ręku znajdziesz rozwiązania szeregu pro-
blemów, z którymi tu i teraz zmagają się programiści, ujarzmiający
nowinki technologiczne ukryte w naszych kieszeniach. Prezentowa-
ny materiał został dobrany przekrojowo, tak abyś miał okazję prze-
konać się o różnorodności rozwiązań mobilnych. Wierzymy, iż nieza-
leżnie od tego czy jesteś doświadczonym programistą czy też świe-
żo upieczonym studentem informatyki, przedstawione tu infor-
macji pokażą Ci nowe kierunki i pomogą pewniej poruszać się po
technologicznych meandrach programowania nowoczesnych tele-
fonów komórkowych. Mamy również nadzieję, iż przedstawione ar-
tykuły będą dla Ciebie bodźcem do zgłębiania nowych zagadnień
i poszerzania swojej wiedzy.
Na koniec chcieliśmy podkreślić, iż Redakcji SDJ bardzo zależy
na zapoznaniu się z Twoją opinię o niniejszym numerze, zarówno
w odniesieniu do prezentowanej treści jak i formy. Jeśli zechciał-
byś podzielić się Twoimi uwagami w tym temacie, to zapraszamy
do kontaktu.

Łukasz Łopuszański
Redaktor naczelny

Rafał Kocisz
Redaktor prowadzący

4 SDJ Extra 34 Biblia

 SDJ Extra 34 Biblia

SPIS TREŚCI
10 Opis DVD

PROGRAMOWANIE
WINDOWS MOBILE
12 RIL API – w sercu telefonu
Przemysław Mogaj
Radio Interface Layer (RIL) jest kluczowym elementem odpowia-
dającym za komunikacje pomiędzy systemem Windows Mobi-
le a siecią GSM. W środowisku programistów WM panuje opinia,
że API do obsługi RIL jest niejasne i trudne w użyciu. W artykule
postaramy się pokazać, jak powiada przysłowie – nie taki diabeł
straszny jak go malują.

24 RAPI – Współpraca komputerów

desktop z Windows CE i Mobile
Daniel Stoiński
Czasami podłączamy urządzenie mobilne wyposażone w Win-
dows CE/Mobile do komputera stacjonarnego, aby skopiować
pliki, połączyć się z Internetem czy wygodnie wysłać z klawiatury
kilka SMS-ów. W świecie mobilnych urządzeń Microsoftu te i wiele
innych ciekawych funkcji dostępnych jest za pośrednictwem bi-
blioteki RAPI. Nie tylko dla MS Windows.

40 Rozpocznij Przygodę z Windows Mobile

– Zobacz, jak to się robi w technologii Microsoft
Daniel Dudek
Firma Microsoft od wielu lat wspiera programistów aplikacji mo-
bilnych, dając im coraz nowsze i lepsze narzędzia. Z roku na rok
programiści mają dostęp do większej ilości zasobów urządzeń
mobilnych, a prostota, z jaką można tworzyć takowe aplikacje
w chwili obecnej, nie odstrasza już nowych adeptów tej sztuki.

46 MS SQL SERVER CE 3.5 – Jak wykorzystać

w swojej aplikacji silnik SQL Servera CE 3.5.
Łukasz Strąk
Dzięki nowej wersji SQL Servera CE możesz zarządzać dany-
mi poprzez zapytania bez konieczności instalacji dodatko-
wych usług i bez dostępu do Internetu. Ułatwia to dystrybu-
cję oprogramowania. W artykule znajdziesz informacje, które
pozwolą Ci rozpocząć pisanie aplikacji wykorzystujących SQL
Server CE.

56 Moc pod kontrolą – Efektywne zarządzanie zasi-

laniem w aplikacjach dla systemu Windows Mobile
Marian Witkowski
Odwiecznym problemem i wyzwaniem dla konstruktorów urzą-
dzeń mobilnych była możliwość ich długiej pracy z wykorzysta-

6 SDJ Extra 34 Biblia

 Miesięcznik Software Developer’s Journal (12 numerów w roku)
jest wydawany przez Software Press Sp. z o.o. SK

Dyrektor wydawniczy: Anna Adamczyk

niem zasilania bateryjnego. Cel ten został w dużej mierze osią-
gnięty, ale mimo wszystko źle napisana aplikacja potrafi zmusić Redaktor naczelny: Łukasz Łopuszański
użytkownika do częstszego używania ładowarki. lukasz.lopuszanski@software.com.pl

Redaktor prowadzący: Rafał Kocisz rafal.kocisz@software.com.pl

Korekta: Tomasz Łopuszański

PROGRAMOWANIE SYMBIAN OS Projekt okładki:

Agnieszka Marchocka
Monika Grotkowska
62 Obsługa akcelerometru na platformie
Series60 – Wykorzystaj w pełni możliwości Skład i łamanie:
telefonu komórkowego! Monika Grotkowska monika.grotkowska@software.com.pl
Tomasz Kostro tomasz.kostro@software.com.pl
Rafał Kocisz, Wojciech Gasek
Akcelerometr, bądź inaczej – sensor ruchu, od stosunkowo niedaw- Dział produkcji i kolportażu: Alina Stebakow
na jest wykorzystywany jako rozszerzenie technologicznych możli- alina.stebakow@software.com.pl

wości nowoczesnych telefonów komórkowych. Artykuł pokazuje, Kierownik produkcji: Andrzej Kuca
jak oprogramować akcelerometr w aplikacjach Symbian OS, działa- andrzej.kuca@software.com.pl
jących na platformie S60, oraz jak w praktyce wykorzystać potencjał
tego urządzenia. Nakład: 6 000 egz.

Adres korespondencyjny:
Software Press Sp. z o.o. SK,
78 SDL na Symbianie – Cztery porty ul. Bokserska 1, 02-682 Warszawa, Polska
Bartosz Taudul tel. +48 22 427 36 91, fax +48 22 224 24 59
www.sdjournal.org cooperation@software.com.pl
W jaki sposób można wykorzystać jedną z najlepszych i naj-
szerzej wykorzystywanych bibliotek ułatwiających tworzenie
gier? Czy jest dostępna jej implementacja na Symbiana? Na
co należy zwrócić szczególną uwagę podczas jej użytkowa- Dział reklamy: adv@software.com.pl
nia? Odpowiedzi na wszystkie te pytania (i nie tylko) znajdu-
ją się w artykule. Obsługa prenumeraty: EuroPress Polska
software@europress.pl

Dołączoną do magazynu płytę DVD przetestowano programem

AntiVirenKit firmy G DATA Software Sp. z o.o.

Redakcja dokłada wszelkich starań, by publikowane w piśmie i na

PROGRAMOWANIE ANDROID towarzyszących mu nośnikach informacje i programy były poprawne,

jednakże nie bierze odpowiedzialności za efekty wykorzystania ich;
nie gwarantuje także poprawnego działania programów shareware,
90 Android Market bliżej dewelopera – Stworze- freeware i public domain.
nie aplikacji to dopiero początek. Dowiedz się, Uszkodzone podczas wysyłki płyty wymienia redakcja.
jak ją sprzedać! Wszystkie znaki firmowe zawarte w piśmie są własności
Adam Skrzyszewski odpowiednich firm.
Głównym zmartwieniem deweloperów planujących sprzedaż Zostały użyte wyłącznie w celach informacyjnych.
swoich programów jest dotarcie do odpowiedniej grupy od-
Redakcja używa systemu automatycznego składu
biorców. Android Market, jako oficjalna platforma dystrybucyj-
na, zakłada nieograniczony dostęp do wszystkich posiadaczy
urządzeń z oprogramowaniem Google. Czy zastanawiałeś się, Osoby zainteresowane współpracą prosimy o kontakt:
jak wykorzystać ten ogromny potencjał? cooperation@software.com.pl

Druk: ArtDruk www.artdruk.com

98 Android na przykładzie: geotagging zdjęć
– Praktyczne wykorzystanie najciekawszych funk-
Wysokość nakładu obejmuje również dodruki. Redakcja nie udziela
cji mobilnej platformy firmy Google pomocy technicznej w instalowaniu i użytkowaniu programów
Piotr Buła zamieszczonych na płycie DVD dostarczonej razem z pismem.
Android to nowa, otwarta platforma mobilna od Google.
Sprzedaż aktualnych lub archiwalnych numerów pisma po innej
W artykule przedstawiono ciekawsze jej możliwości, na przy- cenie niż wydrukowana na okładce – bez zgody wydawcy – jest
kładzie aplikacji umożliwiającej geotagging zdjęć wykona- działaniem na jego szkodę i skutkuje odpowiedzialnością sądową.
nych za pomocą telefonu komórkowego opartego na tej plat-
formie.

www.sdjournal.org 7

118 Google Android – Programowanie z wykorzy-
staniem Google Maps
Igor Kruk
W artykule „JME – MIDlet – Przelicznik walut na podstawie kur-
sów NBP” opisuje architekturę JME oraz prezentuje sposób, w ja-
ki można rozpocząć przygodę z programowaniem z wykorzysta-
niem tej technologii. Artykuł poświęcony jest platformie Android,
na której można tworzyć zaawansowane aplikacje m.in. z wyko-
rzystaniem Google Maps.
124 Google Android
– Programowanie interfejsu użytkownika pod
Android OS
Tomasz Milczarek
Artykuł jest wprowadzeniem do programowania interfejsu użyt-
kownika (UI – User Interface) na platformie Google Android. Oma-
wia podstawowe komponenty interfejsu i sposoby rozmieszcza-
nia ich na ekranie. Przedstawia również tworzenie formularzy,
przenoszenie danych między formularzami oraz interakcję mię-
dzy różnymi ekranami użytkownika.
PROGRAMOWANIE IPHONE OS
132 Poznajemy iPhone SDK – Pierwsze kroki
Tomasz Dubki
Nikt nie zaprzeczy, że jednym z najpopularniejszych urządzeń mo-
bilnych ostatnich 12 miesięcy jest iPhone. Doskonały wygląd ze-
wnętrzny, przejrzysty graficzny interfejs użytkownika oraz bogata
funkcjonalność to tylko niektóre jego cechy. W niniejszym artykule
przedstawimy to urządzenie z punktu widzenia programisty.
140 Objective-C kontra Java i C++ – Wprowadze-
nie do języka
Rafał Kocisz
Java i C++ panują niepodzielnie w działce technologii mobilnych. Ję-
zyk Objective-C jest stosunkowo nowym graczem na tym rynku, stoi
jednak za nim potężna marketingowa siła platformy Apple iPhone/
iTouch. Niniejszy artykuł zawiera szybkie wprowadzenie do Objecti-
ve-C oraz porównanie jego możliwoci z językami Java i C++.
8 SDJ Extra 34 Biblia
SDJ Extra 34 Biblia
PROGRAMOWANIE JAVAME
148 JME na przykładzie – Przelicznik walut na
podstawie kursów NBP
Igor Kruk
Jeszcze kilka lat temu obsługa technologii Java była informacją,
która miała zachęcić do zakupu telefonu komórkowego. Przez
tych kilka lat nastąpił znaczny rozwój „komórek” i choć obecnie
większość z nich posiada własny system operacyjny i nie służą już
tylko do wykonywania rozmów i przesyłania wiadomości, to tech-
nologia JME jest nadal popularna.
154 Klasyczna platformówka na komórkę – Pisze-
my grę bazującą na platformie Java Micro Edition
Cezariusz Klonkowski
Tworzenie każdej gry, nawet najprostszej, łączy w sobie wiele wy-
zwań, z którymi musi uporać się programista. Tworzenie aplika-
cji dla platformy mobilnej niesie dodatkowe problemy. Jednak sa-
tysfakcja z napisania własnej, nawet bardzo prostej gry na telefon
komórkowy, jest bezcenna! Jeśli chciałbyś poczuć taką satysfak-
cję, to przeczytaj ten artykuł.
168 Testowanie aplikacji na platformie JME
– Zbieranie informacji debugowych w ograniczo-
nym środowisku uruchomieniowym
Marcin Maciejewski
ROZWIĄZANIA MOBILNE
172 Lotus Notes Traveler
Andrzej Olsztyński
W tym roku, zgodnie z danymi IBM, po raz pierwszy w historii,
więcej ludzi na świecie będzie miało telefon komórkowy niż sta-
cjonarny. Wiele produktów IBM jest dostępnych na platformach
mobilnych. Ostatnim ważnym wydarzeniem w tym zakresie by-
ło wprowadzenie oprogramowania Lotus Notes Domino, czyli pa-
kietu IBM do pracy grupowej na iPhone.
178 Stary software – nowa platforma zanie dające ogromne możliwości, dlatego warto się mu bli-
Kamil Kowalski, Artur Chruściel żej przyjrzeć.
W jednym z numerów SDJ (2/2009) przybliżyliśmy profil prac ze-
społu zajmującego się rozwojem oprogramowania dla radiote-
lefonów systemu TETRA w krakowskim centrum Motoroli. Dziś
przyjrzymy się problemom, przed którymi stanęliśmy w ostatnich
latach w związku z migracją na nowe platformy sprzętowe.

FELIETONY
182 Oracle SPATIAL – Opis podstawowych funk- 214 Raport większości
cjonalności opcji Oracle SPATIAL dedykowanej Arkadiusz Merta
dla systemów GIS Technologie mobilne otwierają nowe możliwości – być może jesz-
Tomasz Murtaś cze bardziej rewolucyjne niż zjawisko Internetu. W odróżnieniu
Poprzez opcję SPATIAL baza danych zyskuje możliwość zarządza- od Sieci – tort jest dzielony na innych zasadach, i to przez znacz-
nia danymi o charakterze przestrzennym. To zupełnie nowy wy- nie większą ilość graczy.
miar pozwalający jeszcze precyzyjniej odwzorowywać rzeczywi-
stość, modelować dane i analizować zależności. 217 Ruch jest wszystkim [cel niczym]
Arkadiusz Merta
Co napędza rozwój technologi mobilnych? Czy to nasze potrzeby,
186 Wzorce projektowe w Java Card czy potrzeba zwiększenia naszej efektywności.
Leszek Siwik, Krzysztof Lewandowski, Adam Woś
Tworzenie oprogramowania wymaga starannego projektu i du-
żej dokładności. Platforma Java Card do tej pory pozostawała
swego rodzaju skansenem, gdzie szeroko akceptowany był kod,
który w innych obszarach byłby absolutnie nieakceptowalny.
Z pewnością warto więc poświęcić czas na zapoznanie się z do-
brymi praktykami projektowania i programowania

192 Open GL ES 1.x – Fakty i mity

Krystian Kostecki
Programowanie aplikacji na urządzenia przenośne jest fascynu-
jącym zajęciem. Dodanie im trzeciego wymiaru sprawia jeszcze
większą satysfakcję. Czy tworzenie efektownej, ale i wydajnej gra-
fiki na te malutkie urządzenia nie jest abstrakcją lub mitem? Jak
wykorzystać moc krzemu, który mieści się w dłoni? Czy można
wierzyć standardom? Oceńcie sami.

206 Flash Lite

Grzegorz Trubiłowicz, Mateusz Pietrek, Karol Bednarz
Flash Lite pomimo kilku lat na rynkach całego świata nadal
pozostaje nieodkrytym środowiskiem. Jest to jednak rozwią-

www.sdjournal.org 9
 Opis CD
Kursy
WINDOWS MOBILE
Kurs podstaw tworzenia aplikacji na Windows Mobile (kurs w
języku angielskim). Szkolenie zostało podzielone na 7 działów:
• wprowadzenie
• emulatory
• podstawy programowania aplikacji okienkowych
• zaawansowane aplikacje Windows Forms
• wykorzystanie baz danych
• bezpieczeństwo
• programowanie mobilnych aplikacji internetowych
W każdym z działów możemy wybrać jaki sposób podania
tych samych zagadnień jest dla nas najwygodniejszy – doku-
ment, laboratoria hands-on-lab, webcast z prezentacją czy scre-
encast z kodem.
Mobile development is growing fast, and Windows Mobile is
at the forefront with over 18 million phones shipped last year
and many more cutting-edge devices on the way. Visual Stu-
dio developers have tremendous opportunities in this space.
Why? Developing for a Windows Mobile phone leverages your
existing coding experience and takes it to new heights. In this
track, we’ll go through the fundamentals of building mobile ap-
plications. You’ll learn how to set up Visual Studio with the la-
test SDK and device emulators, and you’ll see how to build, de-
ploy and debug applications. We’ll also explore AJAX capabili-
ties that offer the richness of the desktop for mobile devices.
Level 1: Mobile Development Introduction
Level 2: Device Emulators
Level 3: Mobile Windows Forms Development
Level 4: Advanced Mobile Windows Forms
Development
Level 5: SQL Server CE Introduction
Level 6: Security and Deployment
Level 7: Mobile Web Development
Google Android – Programowanie
interfejsu użytkownika pod
Android OS
Screencast jest wprowadzeniem do programowania interfejsu
użytkownika (UI – User Interface) na platformie Google Andro-
id. Omawia podstawowe komponenty interfejsu i sposoby roz-
mieszczania ich na ekranie. Przedstawia również tworzenie for-
10
mularzy, przenoszenie danych między formularzami oraz inte-
rakcję między różnymi ekranami użytkownika
Google Android charakteryzuje się bogatym zestawem kom-
ponentów pozwalającym na realizację nawet najbardziej skom-
plikowanych interfejsów. W przypadku developerów niezbyt za-
dowolonych ze standardowej biblioteki, zawsze pozostaje moż-
liwość rozszerzania istniejących już komponentów.
Z racji tego, że Android tworzony jest przez firmę Google, ist-
nieje łatwy dostęp do takich komponentów jak MapView czy
WebView, umożliwiających korzystanie w tworzonych aplika-
cjach z Google Maps oraz pozwalających na łatwe przeglądanie
zawartości Internetu. To znacznie poszerza krąg pomysłów na
aplikacje, już na starcie pozwala uczynić je bardziej ciekawymi
i konkurencyjnymi.
Można sądzić, że powyższe zalety (prostota tworzenia inter-
fejsów, duży wybór komponentów, łatwe wykorzystanie Google
Maps i Internetu) spowodują, że Android OS umocni swoją po-
zycję w świecie platform programistycznych na urządzenia mo-
bilne.
Dzięki temu tutorialowi dowiesz się, jak poprawnie rozmie-
ścić komponenty komponenty użytkownika na ekranie, jak
tworzyć poszczególne widgety, jak ekrany użytkownika współ-
pracują ze sobą.
Pierwsza część screencasta stanowi omówienie idei stojącej
za powstaniem Google Android OS, podstawowych zasad, któ-
re przyjęli twórcy tego systemu oraz przedstawiona jest jego ar-
chitektura.
Omówione zostały typowe kontrolki i ich zastosowanie.
Druga część screencasta przedstawia przykład tworzonej apli-
kacji – realizującej wykresy biorytmów. Tworzenie aplikacji zo-
stało pokazane w następujących krokach:
• tworzenie nowego projektu w środowisku Eclipse ADT
(Android Development Toolkit);
• konfiguracja projektu;
• tworzenie podstawowej klasy akcji;
• tworzenie layoutu;
• definiowanie widoków w plikach XML;
• oprogramowywanie kontrolek;
• oprogramowywanie zdarzeń w Google Android;
• interakcja pomiędzy kontrolkami a klasą typu Activity;
• stworzenie przejścia między dwoma ekranami użytkownika;
• przesyłanie danych między ekranami;
• stworzenie własnego widoku.
Narzędzia
Windows Mobile 6.5 Developer Toolkit
Wydana na początku czerwca 2009 dokumentacja, przykładowy
kod, nagłówki, biblioteki oraz emulatory do najnowszej wersji syste-
mu Windows Mobile 6.5.
Dostępne są dwie wersje – w zależności od tego czy interesu-
je nas pisanie aplikacji dla systemu Windows Mobile Professional
czy Standard.
SDJ Extra 34 Biblia
 Opis CD

Toolkit wymaga instalacji Windows Mobile 6 SDK (do pobrania przejazdu, informuje uczestników spotkania w razie ewentualnego
bezpłatnie ze stron Microsoftu). spóźnienia. Wraz z kodem aplikacji czytelnicy otrzymują zestaw do-
kumentów opisujących krok po kroku poszczególne etapy tworze-

Aplikacje nia danej aplikacji. Od wprowadzenia, przez dobór architektury aż

po dodawanie do projektu kolejnych elementów kodu. Czytelnicy
mogą sami stworzyć aplikacje na podstawie dokumentów lub uczyć
Consumer Solution Accelerator się przez czytanie gotowego kodu.
Consumer Solution Accelerator jest wzorcową aplikacją dla Win-
dows Mobile napisaną w językach C# i C++, w oparciu o .NET Materiały dodatkowe do artykułów
Compact Framework 3.5.
Aplikacja ma na celu ułatwić użytkownikowi dotarcie na spotka-
nie – prezentuje mapy wykorzystując nawigację GPS, szacuje czas

Redakcja nie udziela pomocy technicznej

w instalowaniu i użytkowaniu programów
zamieszczonych na płytach CD-ROM
dostarczonych razem z pismem.

Jeśli nie możesz

odczytać zawartości
płyty CD, a nie jest ona
uszkodzona mechanicznie,
sprawdź ją na co najmniej
dwóch napędach CD.
W razie problemów z płytą,
prosimy pisać pod adres:
cd@software.com.pl

www.sdjournal.org 11
 Programowanie Windows Mobile

RIL API
w sercu telefonu

Radio Interface Layer (RIL) jest kluczowym elementem odpowiadającym

za komunikacje pomiędzy systemem Windows Mobile a siecią GSM.
W środowisku programistów WM panuje opinia, że API do obsługi RIL
jest niejasne i trudne w użyciu. W tym artykule postaram się pokazać, że
– jak powiada przysłowie – nie taki diabeł straszny jak go malują.
Mówiąc o RIL, mamy na myśli pewne war-
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: stwy abstrakcji, które oddzielają sprzęt od sys-
• Czym jest Radio Interface Layer; • Jak programować w języku C++; temu – myślę, że jak najbardziej będzie tu na
• Jak używać RIL API; • Podstawy WINAPI. miejscu porównanie do sieciowego mode-
• W jaki sposób stworzyć serwis systemowy lu OSI – zostało to pokazane na Rysunku 1.
Windows Mobile; Na samym szczycie hierarchii mamy aplika-
• W jaki sposób korzystać z rejestrów systemu cje wchodzące w bezpośrednią komunikację
Windows Mobile. z użytkownikiem i dostarczające mu funk-
cjonalność związaną z telefoniczną stroną
urządzeń z WM (zauważ, że pod pojęciem
tykule, a ponieważ w moim odczuciu naj- OEM nie kryją się tylko aplikacje dostarcza-
lepiej uczyć się na bazie przykładów, dla- ne przez producenta telefonu, ale również
Poziom trudności tego też, aby zobrazować podstawowe me- twoje). Szczebel niżej kryje się tzw. RIL Proxy
chanizmy, pokażę Ci drogi czytelniku, jak – to właśnie z nim będziesz miał do czynie-
stworzyć prostą aplikację, która pozwo- nia, tworząc aplikacje oparte o Radio Interface
li na blokowanie połączeń telefonicznych, Layer. Wywołując funkcje wchodzące w skład

P
amiętam jakby to było wczoraj: do-
stałem do analizy kod źródłowy, na-
leżało stwierdzić, czy flow progra-
mu jest zgodny z przyjętą koncepcją. Kod
ani długi, ani krótki, zadanie wydawało się
więc proste, i uznałem, że to nagroda za
wcześniejszy okres wytężonej pracy... Kilka
godzin i kaw, później niebezpiecznie blisko
zbliżyłem się do granicy załamania nerwo-
wego, a moje myśli skakały pomiędzy pla-
nem zamachu na osobę, która wymyśliła,
że wszystko dzieje się asynchronicznie, a
rozważaniami na temat sposobów na skró-
cenie swoich cierpień. Tak właśnie wyglą-
dał mój pierwszy kontakt z RIL'em. Nieste-
ty, a może właśnie stety od tamtego czasu
nader często przyszło mi pracować w opar-
ciu o wspomniane API. Swoimi doświad-
czeniami postaram się podzielić w tym ar-
a dodatkowo wyśle informacyjnego SMS'a
do osoby, która próbowała się z Tobą skon-
taktować.
Ale po kolei...
Wiem, że najchętniej uruchomiłbyś IDE i za-
czął pisać kod, na początek warto jednak po-
wiedzieć słów kilka o tym, czym jest RIL.
Pomyśl teraz chwilę o urządzeniach z syste-
mem Windows Mobile – można wymienić
dwie ich główne linie rozwojowe. Po pierw-
sze są to urządzenia klasy PDA (ostatnimi
czasy na wymarciu), z drugiej zaś strony urzą-
dzenia, które można sklasyfikować jako tzw.
Smartphony. Jaka jest pomiędzy nimi różni-
ca? Oczywiście te drugie pozwalają na szero-
ko rozumianą komunikację pomiędzy urzą-
dzeniem a siecią GSM/UMTS. I tu na scenę
wchodzi właśnie RIL (Radio Interface Layer).
RIL API, tak naprawdę wysyłasz zapytania
do Proxy, w odpowiedzi otrzymując wyniki.
RIL Proxy tłumaczy twoje zapytania na od-
powiednie polecenia typu DeviceIOControl, i
wysyła je do sterownika modemu (radia). Na-
stępnie te polecenia tłumaczone są na komen-
dy AT, które wędrują do urządzenia, by tam
zostać odpowiednio przetworzone.
Taka architektura ma wiele zalet. Po
pierwsze wymaga na producentach sprzę-
tu radiowego stworzenie sterowników w ta-
ki sposób, aby były kompatybilne z RIL API-
(jak już wspomniałem, cała komunikacja w
systemie WM jest oparta właśnie o RIL'a).
To z kolei pozwala producentom telefonów
na wybór szerokiej gamy podzespołów, bez
przejmowania się narzutem czasu niezbęd-
nym do wypuszczenia produktu na rynek.
Inną zaletą jest fakt asynchroniczności do-

RIL: Szybki start

Aby tworzyć aplikacje w oparciu o RIL API, musisz mieć dostęp do symboli znajdujących się w pliku RIL.DLL na urządzeniu. Można go uzyskać w
sposób dwojaki. Pierwszą drogą jest użycie funkcji LoadLibrary, a następnie zmapowanie potrzebnych symboli. Innym rozwiązaniem jest dołą-
czenie do projektu statycznej biblioteki RIL.LIB oraz załączenie pliku nagłówkowego RIL.H. Ponieważ pliki te nie wchodzą w skład Windows Mo-
bile SDK, konieczne jest zdobycie ich z innych źródeł. Microsoft dołącza je do OEM Adaptation Kit(OAK) – zestawu bibliotek i plików nagłów-
kowych przeznaczonych do współpracy z pakietem Platform Builder. Niezbędne pliki można również pobrać z tej strony: http://www.xs4all.nl/
~itsme/projects/xda/ril.html. Przed kompilacją musisz pamiętać, aby do dodatkowych bibliotek linkera dodać bibliotekę RIL.LIB.

12 SDJ Extra 34 Biblia

 RIL API – w sercu telefonu

stępu do sprzętu – pozwala to na uniknię-
cie sytuacji, w której jedna aplikacja zawłasz-
cza modem, odcinając dostęp do niego pozo-
stałej części systemu.
Do 2004 roku RIL API przeznaczone by-
ło do wewnętrznego użytku Microsoftu,
a nawet po tej dacie Microsoft zalecał, aby
używać API takich jak TAPI, SMS API, SIM
API... Ostatnio jednak certyfikowany tre-
ner Microsoftu stwierdził, że to podejście
jest już nieaktualne, i gigant z Redmond po-
prosił swoich trenerów, aby spopularyzowa-
li bezpośrednie korzystanie z Radio Interfa-
ce Layer. Jakie może to Tobie, jako programi-
ście, przynieść korzyści? Po pierwsze – może
się to przyczynić do wzrostu wydajności Two-
jej aplikacji(wszystkie wspomniane powyżej
API są tylko wrapperami na RIL).
Po drugie – wydaje mi się, że każdy, kto
był zmuszony do pracy z chociażby z TAPI,
doceni prostotę RIL. Kolejnym argumen-
tem jest to, że przy użyciu jednego API jest
się w stanie kontrolować całość telefonicz-
nej strony systemu. Pozwala to zaoszczę-
dzić czas, zostaje bowiem zdjęta z progra-
misty konieczność przyswajania wielu róż-
niących się architekturami metod dostępu
do poszczególnych funkcji.
Mimo że RIL API zostało upublicznio-
ne, to jednak pliki nagłówkowe nie są nie-
stety dołączone do Windows Mobile SDK.
Aby dowiedzieć się skąd je zdobyć oraz jak
zacząć pracę, spójrz proszę do ramki RIL:
Szybki Start.
Najtrudniejszy pierwszy krok
Spójrzmy na aplikację okiem przysłowiowego
Kowalskiego. Przeciętny użytkownik nie jest
świadom tego, jak wiele skomplikowanych
działań podejmowanych jest za tzw. fronten-
dem – dla niego aplikacja jest tożsama z tym,
co może zobaczyć na wyświetlaczu. W tym
artykule skupię się jednak na tym, co się dzie-
je w tle – programowanie interfejsu użytkow-
nika pozostawiając innym autorom. Aby jed-
nak nie stawiać Cię przed koniecznością ręcz-
nego edytowania rejestrów (dlaczego wła-
śnie rejestrów, niech pozostanie jeszcze przez
chwilę tajemnicą), stworzyłem bardzo pro-
stą aplikację, której ekran można zobaczyć na
Rysunku 2 (kod aplikacji znajduje się na pły-
cie DVD). Aplikacja ta daleka jest od dosko-
nałości i przewidziana jest do użytku na plat-
formie WM Professional, wydaje mi się jed-
nak, że stanowić będzie dobry starter do dal-
szych działań.
We wstępie określiliśmy mniej więcej, co
będzie robić nasza aplikacja. Pora zastanowić
się teraz nad znalezieniem odpowiedzi na py-
tanie jak? – na to pytanie odpowiadać będzie-
my krok po kroku, w myśl zasady po nitce do
kłębka.
Rejestry systemowe
Rozpocznijmy od znalezienia sposobu na za-
pisywanie konfiguracji naszej aplikacji. Przez
konfigurację będziemy tu rozumieć trzy ro-
dzaje informacji. Po pierwsze – czy nasza
aplikacja powinna być aktualnie aktywna,
czy nie? Po drugie – czy powinniśmy odrzu-

��� ��� ��������� ���������

�����

��������� ��������� ��������� ���������

���������
�����������������

�������������

��������������������������
�������������������������

�������������

Rysunek 1. Schemat architektury RIL Rysunek 2. Przykładowy interfejs użytkownika

Rejestry – Typy wartości

• REG _ SZ – łańcuch tekstowy zakończony znakiem końca łańcucha( /0);
• REG _ EXPAND _ SZ – łańcuch tekstowy zakończony znakiem końca łańcucha, zawierający w sobie zmienne środowiskowe(np. %PATH%);
• REG _ MULTI _ SZ – seria łańcuchów tekstowych oddzielonych znakami końca łańcucha i zawierająca, zakończona podwójnym znakiem
końca łańcucha;
• REG _ DWORD – 4-bajtowa wartość binarna;
• REG _ BINARY – dowolna wartość binarna;
• REG _ DWORD _ BIG _ ENDIAN – wartość typu DWORD przechowywana w formacie big endian;
• REG _ DWORD _ LITTLE _ ENDIAN – to samo co REG_DWORD;
• REG _ LINK – łącze symboliczne;
• REG _ NONE – wartość nieokreślona;
• REG _ RESOURCE _ LIST – lista zasobów sterownika.

www.sdjournal.org 13
 Programowanie Windows Mobile

cać wszystkie przychodzące połączenia? Po mat XML, jednak z powodu braku natywne- Pierwszy przechowuje konfigurację sprzę-
trzecie – jeśli nie mamy odrzucać wszystkich go wsparcia dla tego formatu, ta droga wydaje tową oraz ustawienia aplikacji, drugi – jak
połączeń, to czy są takie numery, które po- się zbyt pracochłonna. wskazuje nazwa – przechowuje dane spe-
winniśmy blokować? W ramach konfiguracji Na szczęście system Windows Mobile- cyficzne dla użytkownika , a ostatni – in-
musimy również uwzględnić treść wiadomo- (podobnie jak i inne systemy z rodziny Win- formacje na temat skojarzeń plików i obiek-
ści SMS, która zostanie przesłana do odrzuco- dows) dostarcza bardzo przyzwoity system tów OLE.
nego numeru, jak również liczbę numerów, przechowywania konfiguracji – są to reje- Ważną zaletą rejestrów jest to, że ich za-
które będziemy blokować(tak dla ułatwienia stry systemowe. Rejestry można traktować wartość zostaje zachowana po restarcie urzą-
sobie życia). jako pewien rodzaj bazy danych, zawierają- dzenia. Oczywiście nie należy umieszczać
Zastanówmy się, w jaki sposób taką konfi- cej zbiór kluczy i wartości, przy czym klucze wartości gdziekolwiek – wprowadziłoby to
gurację możemy przechowywać? Pierwsze in- mogą zawierać w sobie zarówno inne klucze, tylko bałagan i utrudniło ewentualne ana-
stynktownie nasuwające się rozwiązanie to jak i wartości. W ten sposób tworzy się drze- lizy. Zwyczajowo przyjęło się umieszczać
zapisywanie jej w pliku. Historia zapisywa- wiasta struktura, która w swoich liściach za- konfigurację aplikacji w następującej ścież-
nia konfiguracji w plikach ma długą trady- wiera konkretne wartości, a klucze stanowią ce rejestru: HKEY_LOCAL_MACHINE\
cję. Kiedyś aplikacje z PC-towych wersji Win- ich gałęzie. Software\{Nazwa firmy}\{Nazwa aplika-
dowsa używały do tego celu plików INI. Oso- Od korzenia tego drzewa odchodzą trzy cji}. Tak też uczynimy i my. Jako nazwę fir-
biście uważam, że jeśli chodzi o konfigurację główne pnie: HKEY_LOCAL_MACHINE, HKEY_ my przyjmiemy SDJ, a jako nazwę aplikacji
opartą o pliki – doskonale sprawdza się for- CURRENT_USER, oraz HKEY_CLASSES_ROOT. CallRejecter.
Rejestry mogą przechowywać wartości
Listing 1. RegistryHelper.h różnego typu, od wartości liczbowych ty-
pu DWORD, przez łańcuchy tekstowe, aż
#ifndef _REGISTRYHELPER_H_ po wartości binarnych(uprasza się jednak,
#define _REGISTRYHELPER_H_ aby nie próbować tam wpychać obrazków
czy innych plików binarnych). Lista możli-
#define MAX_BLOCKED_NUM 40 wych typów wartości została przedstawio-
#define MAX_TEXT_LENGTH 256 na w ramce Rejestry – typy wartości. Należy
#define MESSAGE_BUFFER_SIZE 161 w tym miejscu jeszcze wspomnieć o kilku
#define SOFTWARE_KEY L"\\Software\\SDJ\\CallRejecter" zasadach, którymi powinno się kierować,
#define MESSAGE_VALUE L"Message" dodając do rejestru własne klucze i warto-
#define REJECT_ALL_CALLS_VALUE L"RejectAllCalls" ści (ma to znaczący wpływ na wydajność
#define BLOCKED_LIST_VALUE L"BlockedList" dostępu do rejestrów):
#define ACTIVATE_SERVICE_VALUE L"ActivateService"
• należy sprawić, by struktura zagnieżdżo-
typedef struct callrejectersettings_tag{ nych kluczy była tak płytka, jak to tylko
DWORD dwActivateService; możliwe;
DWORD dwBlockAll; • zamiast zagnieżdżonych kluczy, jeśli
DWORD dwBlockedCount; to tylko możliwe, należy używać war-
TCHAR tcMessage[MESSAGE_BUFFER_SIZE]; tości;
TCHAR tcBlockedList[MAX_BLOCKED_NUM][MAX_TEXT_LENGTH]; • jedna wartość powinna przechowy-
} CALLREJECTERSETTINGS, *LPCALLREJECTERSETTINGS; wać tak wiele informacji, jak to tyl-
ko możliwe(np. jeśli będziemy posia-
VOID ConvertToStringsArray(TCHAR lpszOutput[][MAX_TEXT_LENGTH],LPTSTR dać wartości dotyczące czasu i daty –
lpszInput,LPDWORD lpdwCount); warto rozważyć połączenie ich w jed-
VOID ConvertToRegMultiSz(LPTSTR lpszOutput,TCHAR lpszInput[][MAX_TEXT_LENGTH],DWORD ną wartość.
nCount);
DWORD CalculateRegMultiSzSize(TCHAR lpszInput[][MAX_TEXT_LENGTH], DWORD nCount); Samo dostarczenie odpowiednio sformato-
wanej struktury, pozwalającej na grupowa-
BOOL SetDwordValue(DWORD dwValue,LPTSTR lpszKey, LPTSTR lpszValueId); nie różnych informacji, na niewiele by się
BOOL SetSzValue(TCHAR lpszValue[MESSAGE_BUFFER_SIZE],LPTSTR lpszKey, LPTSTR zdało, gdyby nie funkcje pozwalające opero-
lpszValueId); wać na rejestrach. Do podstawowych operacji
BOOL SetMultiSzValue(TCHAR lpszValue[][MAX_TEXT_LENGTH],DWORD nCount,LPTSTR wystarczy używać czterech podstawowych
lpszKey,LPTSTR lpszValueId); funkcji: RegCreateKeyEx , RegQueryValueEx.
RegSetValueEx , RegCloseKey. Pierwsza z nich
BOOL GetDwordValue(LPDWORD lpdwValue,LPTSTR lpszKey,LPTSTR lpszValueId); tworzy klucz lub, jeśli ten istnieje – otwie-
BOOL GetMultiSzValue(TCHAR lpszValue[][MAX_TEXT_LENGTH],LPDWORD lpdwCount,LPTSTR ra go. Aby używać dwóch kolejnych funkcji
lpszKey,LPTSTR lpszValueId); (odpowiednio: odczyt i zapis wartości), nale-
ży podać uchwyt do klucza zwrócony przez
BOOL GetSzValue(TCHAR lpszValue[MESSAGE_BUFFER_SIZE],LPTSTR lpszKey,LPTSTR pierwszą funkcję. Po zakończeniu operacji
lpszValueId); na kluczu należy zamknąć uchwyt do nie-
go przy użyciu ostatniej z funkcji. Oczywi-
BOOL ReadSettings(LPCALLREJECTERSETTINGS lpcrsSettings); ście zbiór funkcji służących operacjom na re-
BOOL SaveSettings(CALLREJECTERSETTINGS crcSettings); jestrach jest obszerniejszy(patrz odnośnik w
#endif ramce W Sieci). Tutaj wyjaśniono jedynie te
najczęściej stosowane.

14 SDJ Extra 34 Biblia

 RIL API – w sercu telefonu

Listing 2. RegistryHelper.cpp (Wycinek)

#include "stdafx.h" HKEY hkey;
#include <windows.h> DWORD dwDisposition;
#include "RegistryHelper.h" DWORD dwType;
DWORD dwSize;
BOOL ReadSettings(LPCALLREJECTERSETTINGS lpcrsSettings) DWORD dwRejectAllCalls;
{ if(ERROR_SUCCESS == RegCreateKeyEx(HKEY_LOCAL_MACHINE,
memset(lpcrsSettings,0,sizeof(CALLREJECTERSETTINGS)); lpszKey,0, NULL, 0, 0, NULL, &hkey,
if (!GetDwordValue(&(lpcrsSettings->dwActivateService),SO &dwDisposition))
FTWARE_KEY,ACTIVATE_SERVICE_VALUE)) {
{ dwType = 0;
return FALSE; dwSize = 0;
}
if (!GetDwordValue(&(lpcrsSettings->dwBlockAll),SOFTWARE_ if (ERROR_SUCCESS == RegQueryValueEx(hkey, lpszValueId,
KEY,REJECT_ALL_CALLS_VALUE)) 0, &dwType, NULL, &dwSize))
{ {
return FALSE; if ((REG_DWORD == dwType)&&(dwSize>0))
} {
if (!GetSzValue(lpcrsSettings->tcMessage,SOFTWARE_ dwRejectAllCalls=0;
KEY,MESSAGE_VALUE))
{ if (ERROR_SUCCESS == RegQueryValueEx(hkey,
return FALSE; lpszValueId, 0, &dwType,
} reinterpret_cast<LPBYTE>(&dwRejectAll
if (!GetMultiSzValue(lpcrsSettings->tcBlockedList,&(lpcr Calls), &dwSize))
sSettings->dwBlockedCount),SOFTWARE_ {
KEY,BLOCKED_LIST_VALUE)) *lpdwValue=dwRejectAllCalls;
{ bResult = TRUE;
return FALSE; }
} }
return TRUE; }
} }
RegCloseKey(hkey);
BOOL SaveSettings(CALLREJECTERSETTINGS crsSettings) return bResult;
{ }
if(!SetDwordValue(crsSettings.dwBlockAll,SOFTWARE_
KEY,REJECT_ALL_CALLS_VALUE)) BOOL SetDwordValue(DWORD dwValue,LPTSTR lpszKey, LPTSTR
{ lpszValueId)
return FALSE; {
} BOOL bResult = FALSE;
if(!SetDwordValue(crsSettings.dwActivateService,SOFTWARE HKEY hkey;
_KEY,ACTIVATE_SERVICE_VALUE)) DWORD dwDisposition;
{ DWORD dwType;
return FALSE; DWORD dwSize;
} DWORD dwRejectAllCalls;
if(!SetSzValue(crsSettings.tcMessage,SOFTWARE_ if(ERROR_SUCCESS == RegCreateKeyEx(HKEY_LOCAL_MACHINE,
KEY,MESSAGE_VALUE)) lpszKey, 0, NULL, 0, 0, NULL, &hkey,
{ &dwDisposition))
return FALSE; {
} dwType = REG_DWORD;
if(!SetMultiSzValue(crsSettings.tcBlockedList,crsSettings dwRejectAllCalls=dwValue;
.dwBlockedCount,SOFTWARE_KEY,BLOCKED_ dwSize = sizeof(DWORD);
LIST_VALUE)) if (ERROR_SUCCESS == RegSetValueEx(hkey, lpszValueId,
{ 0, dwType, reinterpret_cast<LPBYTE>(&
return FALSE; dwRejectAllCalls), dwSize))
} {
return TRUE; bResult=TRUE;
} }
}
BOOL GetDwordValue(LPDWORD lpdwValue,LPTSTR lpszKey,LPTSTR
lpszValueId) RegCloseKey(hkey);
{ return bResult;
BOOL bResult = FALSE; }

www.sdjournal.org 15
 Programowanie Windows Mobile

Na Listingach 1 i 2 przedstawiony zo-
stał fragment kodu wrappera, który posłuży
nam do zapisywania/odczytywania ustawień
naszej aplikacji. Kod na listingu drugim jest
niekompletny, przedstawione zostały jedynie
funkcje związane z odczytem/ zapisem war-
tości typu REG_DWORD(przez analogie łatwo
jest dopisać funkcje dla pozostałych typów
wartości). Dodatkowo umieszczone na Li-
stingu 2 zostały funkcje czytające/zapisujące
całość naszych ustawień do/z struktury typu
CALLREJECTERSETTINGS(zdefiniowanej na Li-
stingu 1).
Prześledźmy krok po kroku operacje od-
czytu(funkcja GetDwordValue) i zapisu(funk-
cja SetDwordValue) umieszczone na Listingu
2. Rozpocznijmy od tej drugiej. W pierwszym
kroku staramy się otworzyć interesujący nas
klucz: RegCreateKeyEx(HKEY_LOCAL_MACHINE,
lpszKey, 0, NULL, 0, 0, NULL, &hkey,
&dwDisposition)) Jako pierwszy parametr
podajemy wartość klucza głównego, natomiast
drugi to wartość podklucza. Gdybyśmy chcieli
iterować od korzenia do konkretnej gałęzi drze-
wa, mysielibyśmy wywoływać tę funkcję tak dłu-
go, aż doszlibyśmy do interesującego nas klucza.
Istnieje na szczęście prostszy sposób. Wystar-
czy podać jeden z kluczy głównych, a następnie
ścieżkę prowadzącą bezpośrednio do interesu-
jącego nas klucza(w naszym przypadku będzie
ona miała wartość(\Software\SDJ\CallRejecter).
Rysunek 3. Przykładowy wpis do rejestrów dotyczący usługi LgeCCoreDrv
Wartości argumentów ustawionych na zero
lub NULL, oraz ostatniego argumentu – są ma-
ło istotne. Pod wartość hKey podstawiony zo-
stanie uchwyt do klucza, o który wnioskowa-
liśmy (w naszym przypadku to będzie klucz
CallRejecter). Następnie musimy zainicjali-
zować parametry, które przekażemy do funk-
cji: RegSetValueEx(hkey, lpszValueId, 0,
dwType, reinterpret_cast<LPBYTE>(&dwRe
jectAllCalls), dwSize)). Funkcja ta przyj-
muje wartość uchwytu do klucza, który pobra-
liśmy w poprzednim kroku, a następnie łańcuch
określający nazwę wartości, którą chcemy usta-
wić. Kolejny argument jest zarezerwowany i mu-
si być ustawiony na zero, następnie musimy po-
dać typ wartości(dla tej konkretnej sytuacji bę-
dzie to REG_DWORD), a na końcu bufor, któ-
ry zawiera wartość do zapisu. W ostatnim para-
metrze przekazujemy rozmiar bufora. Finalnym
krokiem jest zwolnienie uchwytu do wcześniej
pobranego klucza (RegCloseKey(hkey)).
Jeśli teraz przyjrzysz się funkcjom odczy-
tującym, zauważysz zapewne, że w zasadzie
nie różnią się one znacząco. Jedyną różnicą
(oprócz użycia funkcji RegQueryValueEx w
miejsce funkcji RegSetValueEx) jest to, iż tym
razem nie musimy inicjalizować konkretnymi
wartościami zmiennych odpowiedzialnych za
typ oraz rozmiar na konkretne wartości. O ile
w przypadku wartości typu REG_DWORD
rozmiar bufora będzie miał zawsze tę samą
wartość (sizeof(DWORD), o tyle już w przy-
padku wartości typu REG_SZ lub REG_MUL-
TI_SZ musimy wcześniej zaalokować odpo-
wiednią ilość pamięci. W tym celu przy pierw-
szym użyciu dodajemy operację odczytu, w
której zamiast wskaźnika na bufor, przekazu-
jemy wartość NULL.
W ten sposób dokonamy jedynie odczy-
tu rozmiaru danej wartości (w bajtach) oraz
jej typu.
Serwisy systemowe
Mając ustalony sposób, w jaki będziemy prze-
chowywać ustawienia dla naszej aplikacji, wy-
padałoby zastanowić się, co będzie stanowiło
jej szkielet. Jak już wspomniałem, chcielibyśmy,
aby nasza aplikacja działała w trybie 24/7, czy-
li zawsze, kiedy uruchomione jest urządzenie.
Możemy to zrobić na dwa sposoby. Pierwszym
jest standardowa aplikacja, która po uruchomie-
niu będzie ustawiać się w tryb oczekiwania na
nadejście odpowiednich komunikatów, a na-
stępnie umieścić ją w sekcji autostart urządze-
nia. Rozwiązanie to jest jednak mało eleganc-
kie - nie powinno się tworzyć w ten sposób pro-
gramów, które nie komunikują się bezpośred-
nio z użytkownikiem. Inżynierowie projektują-
cy system Windows Mobile w celu realizacji za-
dań uruchamianych w tle dostarczyli programi-
stom mechanizm w postaci tzw. serwisów syste-
mowych, czyli aplikacji, które z założenia nie bę-
dą wchodzić w bezpośrednią interakcję z użyt-
kownikiem na poziomie graficznym. Zadaniem
serwisów jest monitorowanie stanu systemu i
reagowanie na zmiany w nim zachodzące. W
ten właśnie sposób zaprogramujemy postawio-
ne sobie zadanie.
Serwisy (zwane też usługami) są realizowa-
ne w postaci dynamicznie łączonych bibliotek
DLL ( jeśli nie wiesz jeszcze, w jaki sposób takie
biblioteki tworzyć, spójrz proszę do ramki W sie-
ci, jeden z linków prowadzi do artykułu na ten
temat) ładowanych przez jeden z ważniejszych
procesów systemowych – Services.exe. Aż do
wersji Windows CE 4.2 .NET programiści w ce-

Serwisy – Rejestry
Poniżej zamieszczony został zbiór możliwych wartości związanych z inicjalizacją serwisu przez proces Services.exe. W nawiasach podano typ da-
nej wartości.

• Context (REG _ DWORD) – wartość inicjalizująca przekazywana do procedury inicjalizacyjnej;

• Description (REG _ SZ) – opis serwisu;
• DisplayName (REG _ SZ) – nazwa serwisu;
• Dll (REG _ SZ) – dynamicznie łączona biblioteka (DLL) zawierająca serwis;
• Flags (REG _ DWORD) – określa zbiór flag używanych do modyfikacji zachowania funkcji ActivateServices. Oto poprawne wartości flag:
• DEVFLAGS _ NONE (0x00000000): brak określonych flag;
• DEVLFAGS _ UNLOAD (0x00000001): wyładuj serwis po powrocie z funkcji xxx _ Init;
• DEVFLAGS _ LOADLIBRARY (0x00000002): skorzystaj z funkcji LoadLibrary do załadowania pliku DLL usługi;
• DEVFLAGS _ NOLOAD (0x00000004): nie ładuj serwisu;
• DEVFLAGS _ TRUSTEDCALLERONLY (0x00010000) : serwis może być wywołany tylko przez zaufane procesy;
• Index (REG _ SZ) – indeks (instancji serwisu);
• Keep (REG _ DWORD) – jeśli ustawiony na 0, serwis zostanie wyładowany natychmiast po inicjalizacji;
• Order (REG _ DWORD) – kolejność, w jakiej ładowane są serwisy, serwis o najniższej wartości ładowany jest w pierwszej kolejności;
• Prefix (REG _ SZ) – trzyliterowy prefiks definiujący usługę – wraz z wartością indeksu pozwala na odwołanie się do konkretnej instancji
serwisu.

16 SDJ Extra 34 Biblia


lu realizacji zadań serwisów zmuszeni byli uży-
wać systemu sterowników – dopiero w tej wersji
pojęcie to zostało wprowadzone do rodziny CE.
W związku z tymi zaszłościami historycznymi
usługi odziedziczyły po sterownikach pewne ce-
chy, jak np. punkty wejścia, lub również trzylite-
rowy prefiks, który wraz z numerem instancji
serwisu służy do pobrania uchwytu.
Skąd jednak zarządca serwisów systemo-
wych wie, że dany serwis ma zostać załadowa-
ny? I czy samo załadowanie serwisu do pamię-
ci oznacza, że będzie on działał? Odpowiem w
pierwszej kolejności na pytanie drugie: nie, sa-
ma obecność usługi w pamięci nie oznacza jej
działania (oczywiście w sensie spełniania funk-
cji, dla której serwis został stworzony, w dal-
szym ciągu serwis jest gotowy do odbierania
komunikatów od procesu Services.exe). Dla-
czego? Otóż dlatego, że serwis może znajdo-
wać się w kilku stanach: może być uruchomio-
ny lub też wstrzymany, dochodzi do tego jesz-
cze kilka mniej istotnych stanów. Wróćmy
więc do pierwszego pytania. Spójrz proszę na
Rysunek 3. Przedstawiony tam został wycinek
systemowych rejestrów zawierający wpisy dla
usługi LgeCCoreDrv. Znajdują się tam infor-
macje na temat wszystkich ważnych właściwo-
ści związanych z inicjalizacją serwisu (spójrz
na ramkę Serwisy – rejestry). Jeśli podobny
wpis dodasz do rejestru dla swojego serwisu
(w ścieżce HKEY_LOCAL_MACHINE\Services\
{Nazwa serwisu}), wówczas zostanie on za-
ładowany wraz ze startem systemu (pamiętaj
jednak, że załadowany to nie to samo, co uru-
chomiony). Innym sposobem na załadowanie
serwisu bez konieczności tworzenia wpisu w
rejestrze jest użycie funkcji RegisterService
(jest ona zdefiniowana w pliku nagłówkowym
Services.h). Jest jeszcze trzecia droga – łączą-
ca zalety obydwu rozwiązań. Jest nią funk-
cja ActivateService. W zaprojektowanym
przeze mnie GUI pozwoliłem sobie na uży-
cie właśnie tego ostatniego podejścia. Funkcja
ActivateService przyjmuje dwa argumenty:
pierwszy określający nazwę klucza rejestrów
zawierającego informację o usłudze, drugi jest
natomiast zarezerwowany i powinien zostać
ustawiony na zero.
Wspomniałem wcześniej o punktach wejścia
do serwisu. Są to funkcje o z góry zdefiniowa-
nych nazwach, które pozwalają procesowi Servi-
ces.exe na komunikację z załadowaną biblioteką
DLL. Istnieje dziesięć standardowych punktów
wejścia: xxx_Init, xxx_Deinit, xxx_Open,
xxx_Close, xxx_Read, xxx_Write, xxx_
Seek, xxx_IOControl, xxx_PowerDown oraz
xxx_PowerUp. Jak już wspomniałem, jest to spa-
dek z czasów, gdy jako dostawców usług używa-
no sterowników. W procesie implementacji xxx
w nazwach funkcji zamieniamy oczywiście na
trzyliterowy prefiks, pod jakim serwis funkcjo-
nuje w systemie.
Na szczęście nie musimy implementować
wszystkich funkcji. Pominiemy funkcje wyni-
www.sdjournal.org
RIL API – w sercu telefonu
kające z podejścia do serwisu jako pliku (Open, tacji. CRS_Init – jak nietrudno się domyślić, ta
Close, Read, Write, Seek). Na Listin- funkcja jest wywoływana podczas inicjowania
gu 3 został przedstawiony szkielet naszego ser- serwisu, co może nastąpić w dwóch sytuacjach:
wisu. Zauważmy, że w miejsce xxx wstawi- w wyniku wywołania funkcji RegisterService
liśmy trzyliterowy prefiks CRS (dla ciekaw- lub w momencie, w którym następuje inicjali-
skich – wymyśliłem go jako akronim od Call zacja procesu Services.exe. W tym drugim przy-
Rejecter Service). Musimy jeszcze sprawić, aby padku jako argument do funkcji przekazana zo-
nasze funkcje były widoczne na zewnątrz stanie umieszczona w rejestrach wartość Con-
pliku DLL. Możemy to zrobić dwojako, po text. W przypadku powodzenia, powinna zo-
pierwsze możemy do tego użyć dyrektywy _ stać zwrócona wartość niezerowa, w przeciwnej
_declspec(dllexport) przy definicji funkcje; sytuacji usługa zostanie wyładowana.
drugim sposobem jest dołączenie do projektu Nie trzeba być orłem, aby odgadnąć prze-
pliku DEF. Taki przykładowy plik definicji zo- znaczenie funkcji CRS_Deinit. Jako jedy-
stał przedstawiony na Listingu 4. ny argument przyjmuje ona wartość zwróco-
Czas wyjaśnić znaczenie poszczególnych ną przez poprzednią funkcję. Pamiętajmy, że
funkcji, zanim przejdziemy do ich implemen- skoro funkcja CRS_Init zwraca wartość typu
Listing 3. CallRejecterService.cpp
#include "stdafx.h"
#include <windows.h>
BOOL APIENTRY DllMain( HANDLE hModule, DWORD ul_reason_for_call,
LPVOID lpReserved )
{
return TRUE;
}
DWORD CRS_Init(DWORD dwData)
{
DWORD dwContext = 1;
return dwContext;
}
DWORD CRS_Deinit(DWORD dwContext)
{
return TRUE;
}
DWORD CRS_IOControl(DWORD dwData, DWORD dwCode, PBYTE pBufIn, DWORD dwLenIn, PBYTE
pBufOut, DWORD dwLenOut, PDWORD pdwActualOut)
{
return TRUE;
}
void CRS_PowerDown(DWORD dwContext) {
return;
}
void CRS_PowerUp(DWORD dwContext)
{
return;
}
Listing 4. CallRejecterService.def
LIBRARY "CallRejecterService"
EXPORTS
CRS_Init
CRS_Deinit
CRS_IOControl
CRS_PowerDown
CRS_PowerUp
17
 Programowanie Windows Mobile

DWORD, to w łatwy w sposób można na nią rzu-

Listing 5. Funkcja CRS_IOControl tować wskaźnik na dowolną strukturę czy typ.
Dzięki takiemu rozwiązaniu możemy unik-
DWORD CRS_IOControl(DWORD dwData, DWORD dwCode, PBYTE pBufIn, DWORD dwLenIn, PBYTE nąć stosowania zmiennych globalnych.
pBufOut, DWORD dwLenOut, PDWORD pdwActualOut) Para funkcji CRS_PowerUp i CRS_PowerDown
{ służy do przygotowania serwisu na przejście
switch(dwCode) urządzenia w stan niskiego poboru energii, a
{ potem na przywrócenie odpowiedniego sta-
case IOCTL_SERVICE_QUERY_CAN_DEINIT: nu po powrocie do normalnego stanu zasila-
{ nia. Funkcje te przyjmują jako argument war-
if ((pBufOut) && (dwLenOut >= sizeof (BYTE))) tość zwróconą przez CRS_Init (vide unika-
{ nie zmiennych globalnych). Powinieneś za-
*pBufOut = 1; wsze obsłużyć w swoim serwisie te dwie funk-
if (pdwActualOut) cje, tak aby możliwe było przed przejściem w
{ stan obniżonego zużycia energii zwolnienie
*pdwActualOut = sizeof(BYTE); jak największej liczby zasobów przywłaszczo-
} nych przez usługę.
} Ostatnia funkcja (CRS_IOControl) odpo-
} wiada za komunikację aplikacji zewnętrz-
case IOCTL_SERVICE_REFRESH: nych z usługą. To właśnie tu trafiają komu-
{ nikaty wysłane chociażby przy użyciu funk-
UpdateConfiguration(); cji ServiceIOControl. Na Listingu 5 zo-
} stała umieszczona wypełniona funkcja
break; CRS_IOControl naszego serwisu.
} W naszym prostym serwisie obsłużymy je-
return TRUE; dynie dwa komunikaty, zachęcam jednak do
} eksperymentów z innymi, jak również do de-
finiowania swoich. Pierwszym z obsłużonych
Listing 6. Brakująca zawartość pliku CallRejecterService.cpp komunikatów jest IOCTL_SERVICE_QU-
#include <Service.h> ERY_CAN_DEINIT.
#include "RilHelper.h" Może być on np. następstwem wywoła-
BOOL APIENTRY DllMain( HANDLE hModule, DWORD ul_reason_for_call, nia funkcji DeregisterService (której zada-
LPVOID lpReserved ) niem jest wyładowanie serwisu). Jeżeli usłu-
{ ga z jakiegoś powodu nie może być wyładowa-
return TRUE; na, wówczas w buforze wyjściowym powinna
} ustawić zero, jeżeli wartość w buforze będzie
niezerowa, oznacza to, że będzie mogła zostać
DWORD CRS_Init(DWORD dwData) wywołana funkcja CRS_Deinit.
{ Drugim komunikatem obsłużonym w na-
DWORD dwContext = 0; szym serwisie jest IOCTL_SERVICE_RE-
if (UpdateConfiguration()) FRESH, którym subtelnie sugerujemy serwi-
{ sowi, że powinien ponownie wczytać swo-
if SUCCEEDED(InitializeCallRejecter()) ją konfigurację, ponieważ uległa ona zmianie.
{ Co prawda nie zdefiniowaliśmy jeszcze funk-
dwContext = 1; cji UpdateConfiguration, ale zapewniam Cię,
} że gdybyś zdefiniował chociażby puste ciało tej
} funkcji, dokonał odpowiednich wpisów w re-
return dwContext; jestrach i wrzucił skompilowaną bibliotekę na
} urządzenie, byłbyś w stanie uruchomić naszą
DWORD CRS_Deinit(DWORD dwContext) usługę (a nawet udałoby Ci się ją zatrzymać)
{
DeinitializeCallRejecter(); Nuda, nic się nie dzieje...
return TRUE; Gdybyśmy poprosili inżyniera Mamonia o ko-
} mentarz na temat naszego oprogramowania,
void CRS_PowerDown(DWORD dwContext) { tak pewnie by je właśnie podsumował i nie ma
DeinitializeCallRejecter(); w tym nic dziwnego, zważywszy na fakt, iż w
return; tej chwili nasza usługa nie robi właściwie nic
} (a już zdecydowanie nie to, do czego ją prze-
void CRS_PowerUp(DWORD dwContext) widzieliśmy). Pora więc nieco ożywić akcję i
{ wprowadzić wreszcie na scenę głównego boha-
InitializeCallRejecter(); tera tego artykułu. Najpierw jednak spójrzmy
return; na Listing 6 – umieściłem na nim wypełnione
} ciała pozostałych funkcji, nie przejmujemy się
przy tym faktem, że wprowadzone zostały ko-

18 SDJ Extra 34 Biblia

 RIL API – w sercu telefonu

lejne funkcje, o których implementacji nic nie

wiemy. Za chwilę wszystko stanie się jasne (o Listing 7. RilHelper.h
ile już nie jest). #ifndef _RILHELPER_H_
Na Listingach 7 i 8 została przedstawiona po- #define _RILHELPER_H_
została część naszego serwisu (ta, która wresz-
cie coś robi). Jak wspomniałem we wstępie, #include "ril.h"
RIL API ma wśród wielu programistów opi-
nię, nazwijmy to delikatnie, niezbyt przyjemne- #define RIL_TIMEOUT 3000
go – dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że
z jednej strony większa część funkcji wchodzą- #define HANGUP_SUCCESS L"HangUpSuccess"
cych w jego skład ma charakter asynchroniczny, #define HANGUP_FAIL L"HangUpFail"
z drugiej zaś sama architektura jest typowym #define GETMSGCONFIG_SUCCESS L"GetMsgConfigSuccess"
przykładem event-driven programming. #define GETMSGCONFIG_FAIL L"GetMsgConfigFail"
Chcąc skorzystać z dobrodziejstw dostar- #define SENDMSG_SUCCES L"SendMsgSuccess"
czanych przez Radio Interface Layer, musisz w #define SENDMSG_FAIL L"SendMsgFail"
pierwszej kolejności zarejestrować połączenie z
RIL Proxy. Robi się to przy użyciu funkcji RIL_ enum RilFunctions {HANGUP,GETMSGCONFIG,SENDMESSAGE};
Initialize. Funkcja ta przyjmuje jako pierw-
szy argument numer Proxy, do którego chcemy HRESULT InitializeCallRejecter();
się podłączyć (nie wiem, jaka jest prawidłowość, HRESULT DeinitializeCallRejecter();
ale w tym miejscu działa przeważnie tylko war- BOOL IsOnBlockedList(LPTSTR lpszNumber);
tość 1). Kolejne dwa parametry to wskaźniki na BOOL UpdateConfiguration();
funkcje, za pomocą których RIL Proxy będzie VOID RilNotifyCallback(DWORD dwCode, const void* lpData, DWORD cbData, DWORD dwParam );
się komunikowało z naszą aplikacją, następnie VOID RilResultCallback(DWORD dwCode, HRESULT hrCmdID, const void* lpData, DWORD
musimy podać klasę notyfikacji, które chcieli- cbData, DWORD dwParam);
byśmy otrzymywać. Następny parametr typu HRESULT GetMsgConfig();
DWORD to wartość, którą będziemy przekazy- HRESULT SendSMS(RILADDRESS raDest);
wać do dwóch wspomnianych wcześniej funk- #endif
cji – pamiętaj, że podobnie jak w przypadku

R E K L A M A

www.sdjournal.org 19
 Programowanie Windows Mobile

Listing 8. RilHelper.cpp
#include "stdafx.h" rm.msgOutSubmit.dwProtocolID = RIL_MSGPROTOCOL_SMETOSME;
#include "RilHelper.h" rm.msgOutSubmit.raDestAddress.cbSize = raDest.cbSize;
#include "RegistryHelper.h" rm.msgOutSubmit.raDestAddress.dwNumPlan =
HRESULT hrResults[3]={E_FAIL,E_FAIL,E_FAIL}; raDest.dwNumPlan;
HANDLE hEvents[6]={NULL,NULL,NULL,NULL,NULL}; rm.msgOutSubmit.raDestAddress.dwParams = raDest.dwParams;
HRIL hRil=NULL; rm.msgOutSubmit.raDestAddress.dwType = raDest.dwType;
LPRILMSGCONFIG g_lprmcMsgConfig = NULL; _tcscpy_s(rm.msgOutSubmit.raDestAddress.wszAddress,256
CALLREJECTERSETTINGS g_crsSettings={}; ,raDest.wszAddress);
HRESULT GetMsgConfig() rm.msgOutSubmit.rmdDataCoding.cbSize = sizeof(RILMSGDCS);
{ rm.msgOutSubmit.rmdDataCoding.dwParams = RIL_PARAM_
HRESULT hr = E_FAIL; MDCS_TYPE|RIL_PARAM_MDCS_ALPHABET;
DWORD dwEvent=0; rm.msgOutSubmit.rmdDataCoding.dwType = RIL_DCSTYPE_
if (hRil) GENERAL;
{ rm.msgOutSubmit.rmdDataCoding.dwAlphabet = RIL_
hr = RIL_GetMsgConfig(hRil); DCSALPHABET_DEFAULT;
hrResults[GETMSGCONFIG] = hr; rm.msgOutSubmit.rmdDataCoding.dwMsgClass = RIL_
if(SUCCEEDED(hr)) DCSMSGCLASS_0;
{ rm.msgOutSubmit.rmdDataCoding.dwFlags = RIL_DCSFLAG_NONE;
dwEvent = WaitForMultipleObjects(2,&hEvents[2*GETMS
GCONFIG],FALSE,100*RIL_TIMEOUT); SYSTEMTIME curTime;
switch(dwEvent) GetLocalTime(&curTime);
{ rm.msgOutSubmit.stVP.wYear = curTime.wYear;
case WAIT_OBJECT_0: rm.msgOutSubmit.stVP.wMonth = curTime.wMonth;
hr = S_OK; rm.msgOutSubmit.stVP.wDayOfWeek = curTime.wDayOfWeek;
break; rm.msgOutSubmit.stVP.wDay = curTime.wDay;
default: rm.msgOutSubmit.stVP.wHour = curTime.wHour;
hr = E_FAIL; rm.msgOutSubmit.stVP.wMinute = curTime.wMinute;
} rm.msgOutSubmit.stVP.wSecond = curTime.wSecond;
} rm.msgOutSubmit.stVP.wMilliseconds =
} curTime.wMilliseconds;
return hr; rm.msgOutSubmit.cchMsgLength = wcstombs(reinterpret_
} cast<CHAR *>(rm.msgOutSubmit.rgbMsg),g
_crsSettings.tcMessage,256);
HRESULT SendSMS(RILADDRESS raDest) hr = RIL_SendMsg(hRil,&rm,RIL_SENDOPT_NONE);
{ hrResults[SENDMESSAGE] = hr;
RILMESSAGE rm={}; if(SUCCEEDED(hr))
HRESULT hr = E_FAIL; {
DWORD dwEvent = 0; dwEvent = WaitForMultipleObjects(2,&hEvents[2*SENDM
ESSAGE],FALSE,RIL_TIMEOUT);
if (hRil) switch(dwEvent)
{ {
rm.cbSize = sizeof(RILMESSAGE); case WAIT_OBJECT_0:
rm.dwParams = RIL_PARAM_M_SVCCTRADDRESS | RIL_PARAM_ hr = S_OK;
M_TYPE | RIL_PARAM_M_DESTADDRESS break;
| RIL_PARAM_M_PROTOCOLID |RIL_PARAM_ default:
M_MSGLENGTH | RIL_PARAM_M_FLAGS | hr = E_FAIL;
RIL_PARAM_M_VPFORMAT | RIL_PARAM_ }
M_DATACODING | RIL_PARAM_M_VP | }
RIL_PARAM_M_MSG; }
rm.raSvcCtrAddress.cbSize = g_lprmcMsgConfig- return hr;
>raSvcCtrAddress.cbSize; }
rm.raSvcCtrAddress.dwNumPlan = g_lprmcMsgConfig->raSvc
CtrAddress.dwNumPlan; VOID RilResultCallback(DWORD dwCode, HRESULT hrCmdID, const void*
rm.raSvcCtrAddress.dwParams = g_lprmcMsgConfig->raSvcC lpData, DWORD cbData, DWORD dwParam)
trAddress.dwParams; {
rm.raSvcCtrAddress.dwType = rm.raSvcCtrAddress.dwType; if (dwCode = RIL_RESULT_OK)
_tcscpy_s(rm.raSvcCtrAddress.wszAddress,256,g_ {
lprmcMsgConfig->raSvcCtrAddress.wszAd if (hrCmdID==hrResults[HANGUP])
dress); {
rm.dwType = RIL_MSGTYPE_OUT_SUBMIT; SetEvent(hEvents[2*HANGUP]);
rm.dwFlags = RIL_MSGFLAG_NONE; }

20 SDJ Extra 34 Biblia

 RIL API – w sercu telefonu

Listing 8 cd. RilHelper.cpp

if (hrCmdID==hrResults[GETMSGCONFIG]) hEvents[2*HANGUP]=CreateEvent(NULL,FALSE,FALSE,HANGUP_
{ SUCCESS);
if (lpData) hEvents[2*HANGUP]=CreateEvent(NULL,FALSE,FALSE,HANGUP_FAIL);
{ hEvents[2*GETMSGCONFIG]=CreateEvent(NULL,FALSE,FALSE,GET
g_lprmcMsgConfig = reinterpret_cast<LPRILMSGCONF MSGCONFIG_SUCCESS);
IG>(LocalAlloc(LHND,cbData)); hEvents[2*GETMSGCONFIG+1]=CreateEvent(NULL,FALSE,FALSE,G
if (g_lprmcMsgConfig) ETMSGCONFIG_FAIL);
{ hEvents[2*SENDMESSAGE]=CreateEvent(NULL,FALSE,FALSE,SEND
CopyMemory(g_lprmcMsgConfig,lpData,cbData); MSG_SUCCES);
SetEvent(hEvents[2*GETMSGCONFIG]); hEvents[2*SENDMESSAGE+1]=CreateEvent(NULL,FALSE,FALSE,SE
} NDMSG_FAIL);
} hr = RIL_Initialize(1,RilResultCallback,RilNotifyCallback
} ,RIL_NCLASS_SUPSERVICE,NULL,&hRil);
if (hrCmdID==hrResults[SENDMESSAGE]) if (SUCCEEDED(hr))
{ {
DWORD dwResult=reinterpret_cast<DWORD>(lpData); hr = GetMsgConfig();
SetEvent(hEvents[2*SENDMESSAGE]); }
} return hr;
} }
else
{ HRESULT DeinitializeCallRejecter()
if (hrCmdID==hrResults[HANGUP]) {
{ HRESULT hr = E_FAIL;
SetEvent(hEvents[2*HANGUP+1]);
} for (DWORD i=0;i<6;i++)
if (hrCmdID==hrResults[GETMSGCONFIG]) {
{ CloseHandle(hEvents[i]);
SetEvent(hEvents[2*GETMSGCONFIG+1]); }
} g_lprmcMsgConfig = reinterpret_cast<LPRILMSGCONFIG>(Loc
if (hrCmdID==hrResults[SENDMESSAGE]) alFree(reinterpret_cast<HLOCAL>(g_
{ lprmcMsgConfig)));
SetEvent(hEvents[2*SENDMESSAGE+1]); hr = RIL_Deinitialize(hRil);
} return hr;
} }
}
BOOL UpdateConfiguration()
VOID RilNotifyCallback(DWORD dwCode, const void* lpData, {
DWORD cbData, DWORD dwParam ) memset (&g_crsSettings,0,sizeof(CALLREJECTERSETTINGS));
{ return ReadSettings(&g_crsSettings);
switch (dwCode)
{ }
case RIL_NOTIFY_CALLERID: BOOL IsOnBlockedList(LPTSTR lpszNumber)
{ {
LPRILREMOTEPARTYINFO lpRilRemotePartyInfo = BOOL bResult = FALSE;
reinterpret_cast<LPRILREMOTEPARTYINFO if (g_crsSettings.dwBlockAll!=0)
>(const_cast<LPVOID>(lpData)); {
if (IsOnBlockedList(lpRilRemotePartyInfo- bResult = TRUE;
>raAddress.wszAddress)) }
{ else
if (SUCCEEDED(RIL_Hangup(hRil))) {
{ for (DWORD i=0;i<g_crsSettings.dwBlockedCount;i++)
SendSMS(lpRilRemotePartyInfo->raAddress); {
} if(!_tcscmp(lpszNumber,g_crsSettings.tcBlockedList[i]))
} {
} bResult = TRUE;
} break;
} }
}
HRESULT InitializeCallRejecter() }
{ return bResult;
HRESULT hr = E_FAIL; }

www.sdjournal.org 21
 Programowanie Windows Mobile
serwisów, możesz w tym miejscu rzutować na
typ DWORD chociażby bufor, w którym będziesz
przekazywał dodatkowe argumenty lub do któ-
rego powinien być zapisany wynik. Ostatnim
parametrem jest wskaźnik do uchwytu do RIL
Proxy, który zostanie nam zwrócony. Uchwytu
tego będziemy używać, aby wywoływać funk-
cje RIL. Należy pamiętać, aby uchwyt ten bez-
względnie zwolnić w momencie, kiedy nie bę-
dzie już potrzebny. Robi się to przy użyciu funk-
cji RIL_Deinitialize.
Dwie funkcje, o których wspomniałem
przed chwilą, w kontekście parametrów prze-
kazanych do funkcji RIL_Initialize to
RilNotifyCallback oraz RilResultCallback.
Pierwsza z nich odpowiada za przetwarzanie no-
tyfikacji, na których nasłuchiwanie zarejestro-
waliśmy się, podając klasę notyfikacji w wywo-
łaniu funkcji RIL_Initialize. Funkcja ta przyj-
muje jako parametry cztery wartości. Pierwszą
jest kod notyfikacji, druga to wskaźnik na bu-
for, który zawiera dodatkowe informacje niesio-
ne wraz z notyfikacją, trzecia to rozmiar tego bu-
fora w bajtach, ostatnia zaś to wartość zadeklaro-
wana podczas inicjalizacji jako przekazywana do
wywołań callbacków. W naszym przykładzie za-
rejestrowaliśmy się na nasłuchiwanie notyfika-
cji z grupy RIL_NCLASS_SUPSERVICE. Jed-
ną z nich jest notyfikacja RIL_NOTIFY_CAL-
LERID, która zostaje wysłana w momencie przy-
chodzącego połączenia. Wskaźnik lpData wska-
zuje na strukturę typu RILREMOTEPARTYINFO ,
której jedną ze składowych jest numer, z które-
go przychodzi do nas połączenie.
Znając tę wartość, możemy porównać ją z
listą blokowanych numerów i podjąć decyzję
o odrzuceniu takiego połączenia. Połączenie
możemy odrzucić przy pomocy funkcji RIL_
HangUp, która jako jedyny parametr przyjmu-
je uchwyt do RIL Proxy, potem możemy wy-
słać SMS z informacją o tym, dlaczego połącze-
nie odrzuciliśmy. Na potrzeby tej przykłado-
wej aplikacji stworzyłem w tym celu funkcję
SendSms, której przyjrzymy się później.
Druga z funkcji (RilResultCallback) słu-
ży jako punkt powrotu z wywołań asynchro-
nicznych funkcji wchodzących w skład RIL
API. Przyjmuje ona o jeden parametr wię-
cej niż RilNotifyCallback – jest to hrCmdID.
Pierwszy z parametrów tej funkcji niesie ze so-
bą informację na temat tego, czy asynchronicz-
na funkcja, którą wywoływaliśmy, zakończyła
się powodzeniem (wówczas przyjmie on war-
tość RIL_RESULT_OK). Drugi z parametrów po-
zwala na identyfikację, którą z funkcji wywoły-
waliśmy. Mechanizm ten działa w następujący
W Sieci
• http://msdn.microsoft.com/en-us/library/aa912217.aspx – informacje na temat rejestrów systemowych;
• http://msdn.microsoft.com/en-us/library/aa450223.aspx – informacje na temat systemu serwisów;
• http://support.microsoft.com/kb/815065 – tworzenie bibliotek łączonych dynamicznie(DLL);
• http://msdn.microsoft.com/en-us/library/aa920441.aspx – dokumentacja RIL API.
22
sposób: Każdorazowo gdy wywołujemy funkcję
asynchroniczną z zestawu RIL API, zwraca ona
natychmiast wartość typu HRESULT. Jeśli wartość
ta jest ujemna, to możemy ją zinterpretować jako
nieudane wywołanie i odszukać powód niepo-
wodzenia w tabeli błędów. Jeśli zaś wartość jest
nieujemna, to będzie ona stanowiła identyfika-
tor przekazany do funkcji RilResultCallback
właśnie jako hrCmdID. Znaczenie pozostałych
parametrów jest zbieżne z parametrami przeka-
zanymi do funkcji RilNotifyCallback.
Asynchroniczność funkcji często jest po-
wodem do narzekań, można ją jednak łatwo
ujarzmić. Jako przykład niech posłuży stwo-
rzona przeze mnie funkcja GetMsgConfig. Jej
zadaniem jest odczytać konfigurację centrum
SMS, tak abyśmy mogli wysyłać później nasze
wiadomości. Funkcja ta tak naprawdę jest opa-
kowaniem funkcji RIL_GetMsgConfig, mają-
cym na celu właśnie ominięcie asynchronicz-
ności. Po wywołaniu tej funkcji oczekujemy
bowiem na przyjście zdarzenia sygnalizujące-
go. Przyjmując rozsądny czas oczekiwania, je-
steśmy w stanie po jego upływie z dużą dozą
prawdopodobieństwa stwierdzić, że ponieśli-
śmy porażkę i nie ma sensu dalej czekać. Cała
faktyczna obsługa rezultatu wywołania funk-
cji RIL_GetMsgConfig ma oczywiście miej-
sce w funkcji RilResultCallback. Jeśli funk-
cja powiedzie się, to otrzymamy wskaźnik na
strukturę typu RILMSGCONFIG, zawierają-
cą potrzebne nam ustawienia. Skoro strukturę
taką będziemy już posiadać, możemy wykonać
zdarzenie oznaczające powodzenie.
Kolejnym przykładem synchronicznego
wrappera jest funkcja SendSMS, choć w tym
wypadku i tak nie troszczymy się o rezul-
tat. Funkcja ta wykorzystuje rilowską funk-
cję RIL_SendMsg. W tym miejscu pora na ma-
łą uwagę. Ponieważ mimo dostarczenia jed-
nolitego API faktyczny ciężar implementa-
cji funkcjonalności i tak leży po stronie do-
stawcy sterownika modemu, może się zda-
rzyć, że na niektórych urządzaniach część
funkcji nie będzie działać poprawnie. Tak
jest właśnie w przypadku RIL_SendMsg. Je-
śli na twoim urządzeniu funkcja ta nie bę-
dzie dawała żadnego efektu, spróbuj ją zastą-
pić przez wywołanie funkcji SmsSendMessage
wchodzącej w skład SMS API. Przyjrzyjmy
się więc przez chwilę ciału funkcji SendSMS.
Ujawnia się tu dodatkowy minus związa-
ny z RILem, czyli wszechobecna koniecz-
ność wypełniania skomplikowanych struk-
tur. W tym konkretnym przypadku musi-
my wypełnić strukturę RILMESSAGE, która
składa się oprócz składowych prostych rów-
nież ze struktur (np. struktury odpowiada-
jącej za konfigurację centrum obsługi SMS),
oraz jednej unii (zawierającej struktury cha-
rakterystyczne dla różnych typów wiadomo-
ści). Dochodzą do tego jeszcze różnorakie sta-
łe (jak np. RIL_MSGTYPE_OUT_SUBMIT – odpo-
wiadająca wiadomości przeznaczonej do wy-
słania, czy RIL_DCSMSGCLASS_0 – określająca,
że wiadomość ma zostać wyświetlona bezpo-
średnio na wyświetlaczu telefonu). W przy-
padku każdej struktury trzeba jeszcze okre-
ślić, które jej składowe są znaczące (i znów
przy użyciu stałych). Efekt jest taki, że bez
otwartej cały czas dokumentacji nie jesteśmy
w stanie tego zrobić. Na szczęście wszystko
zostało udokumentowane w sposób profesjo-
nalny (tego typu dokumentacji zazdroszczą
nam nawet najzagorzalsi zwolennicy Symbia-
na - odnośnik znajdziesz w ramce W Sieci), a
wraz z nabywaniem wprawy, dzięki podpo-
wiedziom InteliSensa i własnej intuicji, czas
tworzenia nowych rozwiązań drastycznie
ulega skróceniu.
Podsumowanie
W niniejszym artykule starałem się pokazać,
że RIL pomimo swojego ogromu i pozorne-
go skomplikowania, daje się jednak ujarz-
mić. Oczywiście to, co zostało tu omówio-
ne, to zaledwie wierzchołek góry lodowej.
Nie omówiłem tu chociażby funkcji pozwa-
lających na dostęp do informacji zawartych
na karcie SIM czy też bardzo ciekawej funk-
cji RIL_DevSpecific, która pozwala na do-
stęp do ukrytych przez producenta sterow-
ników modemu funkcjonalności (funkcje
te jednakże są indywidualne dla urządzeń i
niestety, jeśli nie współpracujesz z produ-
centem telefonów, to prawdopodobnie nie
uda Ci się do nich dotrzeć). Mam jednak-
że nadzieję, że udało mi się zachęcić do sa-
modzielnego zgłębiania tajników RIL'a i nie
skreślania go na starcie.
PRZEMYSŁAW NOGAJ
Pracuje na stanowisku Junior C++ Developer
w firmie BLStream, wchodzącej w skład Grupy
BLStream. Przemek specjalizuje się w technolo-
giach związanych z produkcją oprogramowania
na platformę Windows Mobile. W swojej dotych-
czasowej pracy zajmował się również tworze-
niem aplikacji w technologii Flash.
Kontakt z autorem:
przemyslaw.nogaj@blstream.com
SDJ Extra 34 Biblia
 Programowanie Windows Mobile

RAPI
Współpraca komputerów desktop z Windows CE i Mobile

Czasami podłączamy urządzenie mobilne wyposażone wWindows CE/Mobile

do komputera stacjonarnego, aby skopiować pliki, połączyć się z Internetem
czy wygodnie wysłać z klawiatury kilka SMS-ów. W świecie mobilnych
urządzeń Microsoftu te i wiele innych ciekawych funkcji dostępnych jest za
pośrednictwem biblioteki RAPI. Nie tylko dla MS Windows.

przez kabel USB do komputera stacjonar-

Dowiesz się:
• Jak połączyć się z Windows CE i Mobile z po-
ziomu Windows i Linuksa;
• Jak napisać i skompilować aplikację C wyko-
rzystującą RAPI;
• Jak napisać i skompilować prostą aplika-
cję w C dla Windows CE i Mobile za pomocą
kompilatora Microsoftu oraz cegcc.
Poziom trudności
Powinieneś wiedzieć:
• Jak programować w C;
• Jak posługiwać się kompilatorami Visual C i
GCC w środowisku Windows i Linux;
• Przynajmniej w podstawowym zakresie, jak
pisać makefile-e dla nmake.exe oraz gmake;
• Jak wygląda prosta aplikacja Win32.
dziecie tu opis implementacji dwóch krót-
kich programów dla Windows CE – pierw-
szy wysyła SMS poprzez telefon wyposażony
w Windows Mobile, drugi tworzy zrzut ekra-
nu urządzenia mobilnego – będących chyba
nego, najczęściej potwierdzić kilka mniej
lub bardziej zrozumiałych pytań za pomo-
cą OK, definiując niniejszym tzw. partner-
stwo telefonu i komputera, i już za pomo-
cą wbudowanego w system operacyjny eks-
ploratora plików możemy przeciągać i upusz-
czać pliki między komputerem i PDA czy, w
zależności od konfiguracji, synchronizować
pocztę i terminy między zainstalowanym na
urządzeniu MS Outlookiem oraz zainstalo-
wanym na komputerze stacjonarnym, jaka
niespodzianka, również MS Outlookiem.
Wszystkie te operacje pracują w oparciu o
funkcje RAPI i jeśli np. nie mamy proble-
mów z kopiowaniem plików za pomocą eks-

R
API (patrz również link [1]) – Remo- najbardziej reprezentatywnym – oprócz ko- ploratora, oznacza to, że nasz komputer z
te API – to zestaw funkcji dla kom- piowania plików – przykładem wykorzysta- systemem MS Windows Vista w zupełno-
puterów typu desktop umożliwiają- nia RAPI. ści sprosta wymaganiom przedstawionego w
cych operacje na plikach urządzeń przeno- tym artykule kodu.
śnych pracujących pod kontrolą Windows Instalacja Inne systemy MS Windows wymagają in-
CE, dostęp do rejestru, baz danych, zdalne stalacji programu MS Active Sync, z reguły
uruchomienie programu czy nawet wywo- MS Windows dostarczanego wraz z telefonem na towarzy-
łanie odpowiednio spreparowanej funkcji z Microsoft Windows Vista nie wymaga żad- szącej mu płytce CD.
biblioteki DLL urządzenia. Dzięki projek- nej specjalnej instalacji, aby mieć dostęp do Nieszczęśliwcy nie posiadający takiej
towi SynCE ([2]) biblioteka RAPI stała się funkcji RAPI. Wystarczy podłączyć telefon płytki (lepiej niech się nie przyznają, skąd
również dostępna dla garstki systemów ty-
pu Unix, obecnie dla Linuksa oraz FreeBSD.
Szczególnie źródła biblioteki librapi wraz z
kodem źródłowym kilku programów rapi2-
tools będących częścią projektu SynCE oka-
zały się kopalnią wiedzy na temat możliwo-
ści zdalnego wykorzystania PDA z poziomu
komputera stacjonarnego. Dzięki RAPI mo-
żemy nie tylko kopiować pliki z i na urządze-
nie, możemy również oglądać i modyfikować
zawartość rejestru czy zdalnie uruchamiać
tam programy. Poniżej pragnę przedstawić
kilka bardziej przydatnych funkcji RAPI, któ-
re w ten sam sposób możemy wykorzystać za-
równo pod Windowsami, jak i pod Linuksem
czy innymi systemami operacyjnymi wspiera-
nymi przez projekt SynCE. Dodatkowo znaj- Rysunek 1. Interfejs rndis0 do komunikacji z Windows CE

24 SDJ Extra 34 Biblia


mają telefon, lub który przedstawiciel han-
dlowy sobie na nich zaoszczędził) mogą
spróbować załadować program z [3], przy
czym należy wyraźnie wspomnieć, że ser-
wis Microsoftu dostępny pod tym adre-
sem w czasie pisania artykułu wyraźnie fa-
woryzuje Polaków, nie wymagając od nas,
w przeciwieństwie do innych nacji, nawet
zarejestrowania się, aby umożliwić ścią-
gnięcie programu. Po instalacji MS Acti-
ve Sync i zapewne po ponownym urucho-
mieniu komputera podłączamy urządze-
nie PDA, za pomocą klikania na OK i Dalej
definiujemy znane już w MS Windows Vi-
sta partnerstwo, po czym za pomocą wbu-
dowanego w MS Active Sync eksploratora
możemy zabrać się za przeciąganie i upusz-
czanie plików między PDA i komputerem
biurkowym.
Linux
Instalacja pod Linuksami to już nieco więk-
sza przygoda. Pod adresem [4] szczegóło-
wo opisano instalację dla różnych dystrybu-
cji Linuksa oraz dla FreeBSD. Jako szczęśli-
wy posiadacz OpenSuSE 11.1 mogłem sko-
rzystać z gotowych pakietów RPM, przy
czym zainstalować należy przynajmniej: ste-
rownik usb-rndis-lite-*-samsung, synce-
hal, libsynce0, libsynce-devel, librapi2,
librapi-devel. Przydatne mogą być również
rapi2-tools oraz źródła pakietu librapi2,
które często będziemy używać jako ściągaw-
ki. Nic nie stoi na przeszkodzie zainstalowa-
nia pozostałych pakietów i wyposażenia sys-
temu w przeróżne wtyczki do KDE, GNO-
ME i bardziej znanych programów poczto-
wych.
Komunikacja między PDA i komputerem
stacjonarnym odbywa się za pomocą proto-
kołu IP poprzez interfejs sieciowy rndis0.
Aby to zadziałało, musimy przed podłącze-
niem telefonu do komputera wykonać kilka
istotnych czynności, porównajcie proszę rów-
nież opis instalacji dla Waszego systemu pod
adresem [4]. W przypadku mojego OpenSu-
SE musiałem wykonać następujące kroki na
komputerze biurkowym:
• usunąłem wszystkie pakiety instalacyj-
ne Open Sync;
• zabroniłem ładowania się modu-
łu ipaq, dodając blacklist ipaq do /etc/
modprobe.d/blacklist, bez tego komu-
nikacja IP między posiadanym przeze
mnie HTC3300, znanym również jako
T-Mobile MDA III, i Linuksem działa-
ła tylko wtedy, kiedy na telefonie włą-
czony był Internet sharing, co niemiło
odzwierciedliło się w rachunku telefo-
nicznym;
• zdefiniowałem uzyskiwanie adresu IP
na interfejsie sieciowym rndis0 poprzez
klienta DHCP.
www.sdjournal.org
RAPI
Aby uzyskać adres IP poprzez klienta Vista, zabierzmy się za napisanie pierw-
DHCP, wystarczy zwykle uruchomić pro- szego prostego programu. Każdy program
gram dhclient lub dhcpcd z nazwą inter- korzystający z RAPI powinien zaczynać się
fejsu sieciowego jako jednym z parame- wywołaniem funkcji CeRapiInit() i koń-
trów linii poleceń. Współczesne Linuksy czyć wywołaniem CeRapiUninit(). Zada-
preferują jednak zdefiniowanie takiego za- niem naszego pierwszego programu bę-
chowania w stosownym pliku konfigura- dzie przedstawienie zawartości pliku z te-
cyjnym, pozostawiając wywołanie klienta lefonu na standardowym wyjściu (czy-
DHCP któremuś ze skryptów uruchamia- li ekranie terminala lub konsoli cmd.exe)
nych przez hald w momencie pojawienia komputera biurkowego. W tym celu za
się interfejsu rndis0, czyli w momencie pomocą funkcji CeCreateFile() otwie-
podłączenia PDA do komputera przez ka- ramy plik o podanej nazwie na telefonie
bel USB. W przypadku OpenSuSE należa- i funkcją CeReadFile() wczytujemy pew-
ło zdefiniować plik /etc/sysconfig/network/ ne porcje bajtów do bufora i zapisujemy
ifcfg-rndis0 z zawartością przedstawioną
w Listingu 1. Listing 1. /etc/sysconfig/network/ifcfg-rndis0
Ostatecznie należało uaktywnić w telefo-
nie tzw. rozszerzone funkcje sieciowe dla po- BOOTPROTO='dhcp'
łączenia USB w ustawieniach połączeń pa- BROADCAST=''
nelu sterowania, aby umożliwić komunika- ETHTOOL_OPTIONS=''
cję IP oraz uaktywnić serwer DHCP telefo- IFPLUGD_PRIORITY='0'
nu (Settings/Connections/USB to PC/Enable IPADDR=''
advanced network functionality). Dopie- MTU=''
ro teraz możemy pozwolić sobie na podłą- NAME='RNDIS'
czenie urządzenia do komputera za pomo- NETMASK=''
cą kabla USB, co powinno skutkować po- NETWORK=''
jawieniem się w systemie interfejsu siecio- REMOTE_IPADDR=''
wego rndis0 z przydzielonym mu adresem STARTMODE='ifplugd'
IP 169.254.2.2. Adres 169.254.2.1 należy USERCONTROL='no'
do telefonu (Rysunek 1). Aby ostatecznie
upewnić się, że wszystko działa jak należy, Listing 2. Funkcja wyświetlająca zawartość
możemy uruchomić jeden z programów za- pliku PDA na ekranie komputera biurkowego
wartych w pakiecie rapi2-tools, np. pls /, psta- #include <stdio.h>
tus itd. (Rysunek 2). #include <rapi.h>
Pierwszy program void wcat(LPCWSTR aFileName) {
Po nacieszeniu się możliwościami progra- char buf[1024];
mów z rapi2-tools, MS Active Sync lub na- HRESULT hr;
rzędziami dostępnymi pod MS Windows HANDLE hf;
DWORD nread;
hr = CeRapiInit();
if (!FAILED(hr)) {
hf = CeCreateFile(aFileName,
GENERIC_READ,
0,
NULL,
OPEN_EXISTING,
FILE_ATTRIBUTE_
NORMAL,
0);
if (hf != INVALID_HANDLE_VALUE) {
while(CeReadFile(hf, buf, 1024,
&nread, NULL) &&
nread > 0)
fwrite(buf, 1, nread,
stdout);
fflush(stdout);
CeCloseHandle(hf);
}
CeRapiUninit();
} /* if (!FAILED(hr)) */
Rysunek 2. Wynik działania programu pstatus z } /* wcat() */
pakietu rapi2-tools
25
 Programowanie Windows Mobile

Listing 3. Pełny kod programu rapicat.c wykorzystującego funkcję wcat()

#include <stdio.h> }
#include <rapi.h> }
#ifdef _WIN32 return -1;
typedef char t_ucs2le; }
#else
# include <iconv.h> void ucs2le_close(t_ucs2le *aHandle) {
# include <langinfo.h> if (aHandle->from != _ICWRONG && aHandle->from != NULL)
# include <locale.h> iconv_close(aHandle->from);
# include <string.h> if (aHandle->to != _ICWRONG && aHandle->to != NULL)
iconv_close(aHandle->to);
typedef struct { memset(aHandle, 0, sizeof(t_ucs2le));
iconv_t from; }
iconv_t to;
} t_ucs2le; static size_t _ucs2le_len(LPCWSTR aWStr) {
#endif LPCWSTR ptr;
size_t retval;
const WCHAR WCHAR0 = (WCHAR) 0;
static const size_t _WRONG = (size_t) -1; retval = 0; for(ptr = aWStr; *ptr != WCHAR0; ptr++)
retval++;
#ifdef _WIN32 return retval;
int ucs2le_open(t_ucs2le *theHandle) { return 0; } }

void ucs2le_close(t_ucs2le *theHandle) { } int ucs2le_from(const t_ucs2le *aHandle,

char *theString,
int ucs2le_from(const t_ucs2le *aHandle, LPCWSTR aWStr,
char *theString, size_t aMaxNum) {
LPCWSTR aWStr, iconv_t h;
size_t aMaxNum) { size_t inbytesleft, outbytesleft, iret;
if (wcstombs(theString, aWStr, aMaxNum) != _WRONG) { char *inbuf, *outbuf;
theString[aMaxNum] = '\0'; int retval;
return 0;
} retval = -1;
return -1; if ((h = aHandle->from) != NULL && h != _ICWRONG) {
} inbytesleft = _ucs2le_len(aWStr);
if (aMaxNum < inbytesleft) inbytesleft = aMaxNum;
int ucs2le_to(const t_ucs2le *aHandle, inbytesleft *= 2;
LPWSTR theWString, outbytesleft = aMaxNum;
const char *anStr, inbuf = (char *) aWStr;
size_t aMaxNum) { outbuf = theString;
if (mbstowcs(theWString, anStr, aMaxNum) != _WRONG) { do {
theWString[aMaxNum] = WCHAR0; iret = iconv(h, &inbuf, &inbytesleft, &outbuf,
return 0; &outbytesleft);
} } while (iret != _WRONG && inbytesleft > 0);
return -1; *outbuf = '\0';
} if (inbytesleft <= 0) retval = 0;
}
#else return retval;
}
static const iconv_t _ICWRONG = (iconv_t) -1;
int ucs2le_to(const t_ucs2le *aHandle,
int ucs2le_open(t_ucs2le *theHandle) { LPWSTR theWString,
static const char UCS2LE[] = "UCS-2LE"; const char *anStr,
const char *curcp; size_t aMaxNum) {
iconv_t h;
setlocale(LC_ALL, ""); size_t inbytesleft, outbytesleft, iret;
curcp = nl_langinfo(CODESET); char *inbuf, *outbuf;
if (curcp != NULL && *curcp != '\0') { LPWSTR ptr;
theHandle->from = iconv_open(curcp, UCS2LE); int retval;
if (theHandle->from != _ICWRONG) {
theHandle->to = iconv_open(UCS2LE, curcp); retval = -1;
if (theHandle->to != _ICWRONG) return 0; if ((h = aHandle->to) != NULL && h != _ICWRONG) {

26 SDJ Extra 34 Biblia

 RAPI

zawartość bufora na standardowe wyj-
ście (stdout) naszego programu aż napo-
tkamy koniec pliku. Ostatecznie zamyka-
my plik funkcją CeCloseHandle(), patrz
Listing 2. Czytelnicy, którzy już otarli
się o programowanie WINAPI, zapewne
od razu zauważą, że program pisany dla
biurkowej wersji MS Windows wyglądał-
by niemal identycznie. Z przedstawione-
go listingu należałoby jedynie usunąć wy-
wołania CeRapiInit() i CeRapiUninit()
oraz skorzystać z funkcji CreateFile(),
ReadFile() i CloseHandle() zamiast z za-
stosowanych funkcji z przedrostkiem Ce.
Pozostałym czytelnikom należy się jednak
kilka słów wyjaśnienia. DWORD, HRESULT i
HANDLE to stosowane powszechnie w świe-
cie MS Windows typy danych odpowiada-
jące int32_t lub uint32_t. Pod MS Win-
dows typy te zdefiniowane są w pliku na-
główkowym WTypes.h, choć zalecane jest
raczej użycie pliku nagłówkowego Win-
dows.h, w którym dołączenie do WTypes.h
jest również zawarte. Pod systemami unik-
sowymi wyposażonymi w librapi2 typy te
zdefiniowane są w pliku nagłówkowym
synce_types.h, należącym do pakietu lib-
synce-devel i dołączanym w pliku nagłów-
kowym rapi.h. Nieco więcej miejsca bę-
dziemy musieli poświęcić typowi LPCWSTR,
który pod MS Windows odpowiada typo-
wi wskaźnikowemu const wchar_t *,
czyli wskaźnikowi na łańcuch tzw. szero-
kich znaków, zawierających w swoich ze-
stawach narodowe litery wielu języków,
absolutny obowiązek dla każdej nowocze-
snej aplikacji wielojęzykowej. Biblioteka
WINAPI dla systemów biurkowych niemal
w całości pracuje w oparciu o szeroki ze-
staw znaków, jeśli program skompilowano
ze zdefiniowanym makrem UNICODE (opcja
-DUNICODE kompilatora), wersje Windows
dla urządzeń przenośnych pracują wyłącz-
nie w oparciu o wchar_t. Za pomocą funk-
cji standardowej biblioteki C mbstowcs() i
wcstombs() można zamienić łańcuch zna-
ków char na wchar_t lub odwrotnie. Ani
typ wchar_t, ani obydwie funkcje do kon-
wersji nie są tworami specyficznymi dla
WINAPI i są doskonale znane w świecie in-
nych systemów operacyjnych. W zależno-
ści od systemu typ wchar_t jest jednak róż-
nie odzwierciedlany. Różnice zaczynają się
już przy samym rozmiarze typu; o ile pod
Linuksem są to 4 bajty, to pod MS Win-
dows już tylko 2. Dalej różnice mogą doty-
czyć kolejności bajtów – BIG i LITTLE EN-
DIAN, nie wspominając już o samych stro-
nach kodowych znaków. Jeśli pod np. Li-
nuksem weźmiemy łańcuch znaków char
w aktualnej stronie kodowej i przetłuma-
czymy go za pomocą mbstowcs na łańcuch
wchar_t, to ze 100% pewnością otrzyma-

Listing 3 cd. Pełny kod programu rapicat.c wykorzystującego funkcję wcat()

inbytesleft = strlen(anStr); > 0)

if (aMaxNum < inbytesleft) inbytesleft = aMaxNum; fwrite(buf, 1, nread, stdout);
outbytesleft = aMaxNum * 2; fflush(stdout);
inbuf = (char *) anStr; CeCloseHandle(hf);
outbuf = (char *) theWString; }
do { }
iret = iconv(h, &inbuf, &inbytesleft, &outbuf,
&outbytesleft); int main(int argc, char **argv) {
} while (iret != _WRONG && inbytesleft > 0); WCHAR wfn[FILENAME_MAX+1];
ptr = (LPWSTR) outbuf; t_ucs2le hw;
*ptr = WCHAR0; HRESULT hr;
if (inbytesleft <= 0) retval = 0; int retval, i;
}
return retval; memset(&hw, 0, sizeof(hw));
} hr = CeRapiInit();
if (FAILED(hr)) { retval = -1; goto end; }
#endif if ((retval = ucs2le_open(&hw)) != 0) goto end;
for(i = 1; i < argc; i++) {
void wcat(LPCWSTR aFileName) { if ((retval = ucs2le_to(&hw, wfn, argv[i], FILENAME_
char buf[1024]; MAX)) != 0) goto end;
HANDLE hf; wcat(wfn);
DWORD nread; }
end:
hf = CeCreateFile(aFileName, GENERIC_READ, 0, NULL, ucs2le_close(&hw);
OPEN_EXISTING, FILE_ATTRIBUTE_NORMAL, if (!FAILED(hr)) CeRapiUninit();
0); return retval;
if (hf != INVALID_HANDLE_VALUE) { }
while(CeReadFile(hf, buf, 1024, &nread, NULL) && nread

Listing 4. Ustawienie środowiska dla Microsoft Visual C wywoływanego z linii komend

@ECHO OFF inc;%INCLUDE%

SET VC=%ProgramFiles%\Microsoft Visual Studio 9.0\VC
SET MSSDK=%ProgramFiles%\Microsoft SDKs\Windows\v6.1
SET ACTIVESYNC=%VC%\SmartDevices\SDK\ActiveSync
SET TARGETCPU=
SET INCLUDE=%VC%\include;%MSSDK%\include;%ACTIVESYNC%\
SET LIB=%VC%\lib;%MSSDK%\lib;%ACTIVESYNC%\lib;%LIB%
SET PATH=%VC%\bin;%VC%\..\Common7\IDE;%MSSDK%\
bin;%SystemRoot%\Microsoft.NET\
Framework\v2.0.50727;%PATH%

www.sdjournal.org 27
 Programowanie Windows Mobile

ny łańcuch nie będzie mógł zostać zasto-

Listing 5. Fragment programu rapicat.c w wersji bez rapi.h i bez rapi.lib sowany do wywoływanych za pomocą RA-
#include <stdio.h> PI funkcji Windows CE. Taki numer przej-
#include <windows.h> dzie tylko wtedy, jeśli tworzymy i kompilu-
typedef HRESULT (*t_cerapiinit)(void); jemy nasz program na biurkowej wersji MS
typedef HRESULT (*t_cerapiuninit)(void); Windows. To, co Microsoft nazywa szero-
typedef HANDLE (*t_cecreatefile)(LPCWSTR lpFileName, kim zestawem znaków, naprawdę jest stro-
DWORD dwDesiredAccess, ną kodową UCS-2LE, na szczęście dosko-
DWORD dwShareMode, nale znaną dostępnej chyba na każdej plat-
LPSECURITY_ATTRIBUTES lpSecurityAttributes, formie bibliotece GNU Iconv. Aby wywo-
DWORD dwCreationDisposition, łać pod Linuksem przedstawioną na Listin-
DWORD dwFlagsAndAttributes, gu 2 funkcję wcat(), musimy zdefiniować
HANDLE hTemplateFile); nazwę pliku jako łańcuch znaków char, a
typedef BOOL (*t_cereadfile)(HANDLE hFile, następnie za pomocą funkcji iconv() za-
LPVOID lpBuffer, mienić go z aktualnej strony kodowej sys-
DWORD nNumberOfBytesToRead, temu na łańcuch znaków w stronie kodo-
LPDWORD lpNumberOfBytesRead, wej UCS-2LE. Pod MS Windows możemy
LPOVERLAPPED lpOverlapped); z powodzeniem zamiast iconv() wywołać
typedef BOOL (*t_ceclosehandle)(HANDLE hObject); standardową funkcję mbstowcs().
t_cerapiinit pCeRapiInit; Na Listingu 3 przedstawiono nieco
t_cerapiuninit pCeRapiUninit; uproszczony kod programu wykorzystują-
t_cecreatefile pCeCreateFile; cego funkcję wcat() do wyświetlania za-
t_cereadfile pCeReadFile; wartości pliku. Poprzez odpytanie, czy
t_ceclosehandle pCeCloseHandle; zdefiniowano makro _WIN32, podzielono
void wcat(LPCWSTR aFileName) { program na dwie części; jedną dla Micro-
char buf[1024]; soft Windows i drugą dla pozostałych sys-
HANDLE hf; temów operacyjnych, _WIN32 zdefiniowane
DWORD nread; jest standardowo w bodaj każdym kompila-
hf = pCeCreateFile(aFileName, GENERIC_READ, 0, NULL, torze C dla platformy Microsoftu. Funkcja
OPEN_EXISTING, FILE_ATTRIBUTE_NORMAL, 0); ucs2le_open() przeprowadza inicjaliza-
if (hf != INVALID_HANDLE_VALUE) { cję środowiska do tłumaczenia łańcuchów
while(pCeReadFile(hf, buf, 1024, &nread, NULL) && nread > 0) znaków z i na stronę kodową UCS-2LE. W
fwrite(buf, 1, nread, stdout); wersji dla Windows funkcja ta nie musi ro-
fflush(stdout); bić nic, ponieważ korzystamy ze standar-
pCeCloseHandle(hf); dowych narzędzi, nie wymagających żad-
} nych inicjalizacji. Choć definiowanie i ko-
} rzystanie z pustych funkcji może wydawać
int main(int argc, char **argv) { się nieco rozrzutne, to jednak bardzo nam
WCHAR wfn[FILENAME_MAX+1]; to ułatwia kod. Poza tym w dobrze zorgani-
t_ucs2le hw; zowanym programie funkcja ta będzie wy-
HRESULT hr; wołana tylko raz i nie stracimy na nią zbyt
HMODULE hdll; wiele czasu. W wersji dla pozostałych sys-
int retval, i; temów operacyjnych ucs2le_open() ładu-
memset(&hw, 0, sizeof(hw)); je za pomocą iconv_open() tablice kon-
if ((hdll = LoadLibrary(TEXT("rapi.dll"))) != NULL) { wersji z aktualnej strony kodowej systemu
pCeRapiInit = (t_cerapiinit) GetProcAddress(hdll, TEXT("CeRapiInit")); na UCS-2LE i odwrotnie. Stąd też różnice
pCeRapiUninit = (t_cerapiuninit) GetProcAddress(hdll, TEXT("CeRapiUninit")); w typie danych t_ucs2le, który w wypad-
pCeCreateFile = (t_cecreatefile) GetProcAddress(hdll, TEXT("CeCreateFile")); ku wykorzystania biblioteki iconv zawie-
pCeReadFile = (t_cereadfile) GetProcAddress(hdll, TEXT("CeReadFile")); ra dwa uchwyty do tablic kodowych, pod-
pCeCloseHandle = (t_ceclosehandle) GetProcAddress(hdll, TEXT("CeCloseHandle")); czas gdy pod Windows może on być do-
memset(&hw, 0, sizeof(hw)); wolny, np. króciutki typ char, ponieważ i
hr = pCeRapiInit(); tak nie jest on tam wykorzystywany. Funk-
if (FAILED(hr)) { retval = -1; goto end; } cja ucs2le_close() zwalnia zasoby zare-
if ((retval = ucs2le_open(&hw)) != 0) goto end; zerwowane przez ucs2le_open(), czyli
for(i = 1; i < argc; i++) { pod Windowsem jest to ponownie pusta i
if ((retval = ucs2le_to(&hw, wfn, argv[i], FILENAME_MAX)) != 0) goto end; bezczynna funkcja, podczas gdy na pozo-
wcat(wfn); stałych systemach operacyjnych wywoły-
} wana jest iconv_close(), zwalniająca pa-
end: mięć zajmowaną przez tablice konwersji.
ucs2le_close(&hw); Faktyczną zamianę kodowania znaków
if (!FAILED(hr)) pCeRapiUninit(); zrealizowano w funkcjach ucs2le_from()
FreeLibrary(hdll); oraz ucs2le_to(). Dla Windows wykorzy-
} stano standardowe funkcje wcstombs() i
mbstowcs(). Pozostałe systemy mozolnie

28 SDJ Extra 34 Biblia

 RAPI

wywołują funkcję iconv() aż do przekon-

wertowania całego łańcucha znaków lub Listing 5 cd. Fragment programu rapicat.c w wersji bez rapi.h i bez rapi.lib
wyczerpania się przewidzianego dla doce- else {
lowego łańcucha rozmiaru bufora. W funk- fprintf(stderr, "Can't find rapi.dll\n");
cji main() dla każdej z nazw plików poda- retval = -1;
nej w linii komend w aktualnej stronie ko- }
dowej systemu dokonywana jest konwer- return retval;
sja na stronę kodową UCS-2LE, której wy- }
nik umieszczany jest w buforze wfn. Na-
stępnie dla nazwy pliku z wfn wywoływa- Listing 6. Funkcja kopiująca plik z PDA na komputer stacjonarny
na jest znana nam już funkcja wcat(). Pro- #include <stdio.h>
szę zwrócić uwagę, że funkcja wcat() zo- #include <rapi.h>
stała nieco zmodyfikowana, wywołania do void wget(LPCWSTR aPDAFileName, const char *aLocFileName) {
CeRapiInit() oraz CeRapiUninit() prze- char buf[1024];
niesiono do funkcji main(). Omawiany FILE *f;
program może zostać wywołany z wieloma HRESULT hr;
parametrami linii poleceń, czyli dla wie- HANDLE hf;
lu plików. Wywołując wcat() dla każdego DWORD nread;
z plików, bez tej zmiany za każdym razem hr = CeRapiInit();
dokonywalibyśmy inicjalizacji i zwalniania if (!FAILED(hr)) {
środowiska RAPI, co prawdopodobnie nie hf = CeCreateFile(aPDAFileName, GENERIC_READ, 0, NULL,
pozostałoby bez wpływu na szybkość dzia- OPEN_EXISTING, FILE_ATTRIBUTE_NORMAL, 0);
łania programu. if (hf != INVALID_HANDLE_VALUE) {
Przedstawione na listingach przykłady są f = fopen(aLocFileName, "wb");
z racji ograniczonego miejsca mocno okrojo- if (f != NULL) {
nymi i często zmienionymi wersjami progra- while(CeReadFile(hf, buf, 1024, &nread, NULL) && nread > 0)
mów dostępnych na stronie domowej opisy- fwrite(buf, 1, nread, f);
wanego projektu [0]. W razie wątpliwości fclose(f);
uprzejmie proszę brać pod uwagę kod źró- }
dłowy ze strony projektu, a nie przedstawio- CeCloseHandle(hf);
ne okrojone przykłady. }
CeRapiUninit();
Kompilacja }
Kompilacja pod Linuksem jest bajecznie pro- } /* wget() */
sta i sprowadza się do wywołania
Listing 7. Funkcja kopiująca plik z komputera stacjonarnego na PDA
gcc -o rapicat rapicat.c -lrapi #include <stdio.h>
#include <rapi.h>
zakładając, że źródła programu z Listingu 3 void wput(LPCWSTR aPDAFileName, const char *aLocFileName) {
zapisaliśmy w pliku rapicat.c. char buf[1024];
Kompilacja pod MS Windows mogłaby być FILE *f;
niemal równie prosta: HANDLE hf;
size_t nread;
cl.exe -D_CRT_SECURE_NO_DEPRECATE DWORD nwritten, remaining;
rapicat.c rapi.lib const char *ptr;
if ((f = fopen(aLocFileName, "rb")) != NULL) {
jeśli spełnione zostałyby następujące warunki: hf = CeCreateFile(aPDAFileName, GENERIC_WRITE, 0, NULL,
CREATE_ALWAYS, FILE_ATTRIBUTE_NORMAL, 0);
• posiadamy MS Visual Studio w wersji if (hf != INVALID_HANDLE_VALUE) {
Standard lub droższej z zainstalowanym while(!feof(f) && (nread = fread(buf, 1, 1024, f)) > 0) {
Windows Mobile SDK; ptr = buf;
• mamy dobrze poustawiane ścieżki w remaining = (DWORD) nread;
zmiennych środowiskowych PATH, LIB while(remaining > 0 && CeWriteFile(hf, ptr, remaining, &nwritten, NULL)) {
oraz INCLUDE. remaining -= nwritten;
ptr += nwritten;
Ostatni warunek jest z reguły spełniony, } /* while */
jeśli korzystamy z okna konsoli MS Vi- } /* while */
sual Studio, w razie wątpliwości może- CeCloseHandle(hf);
my skorzystać ze skryptu przedstawione- }
go na Listingu 4. Skrypt należy wywołać fclose(f);
w oknie cmd.exe, zanim zaczniemy wywo- }
ływać kompilator cl.exe, program konsoli- } /* wput() */
dujący link.exe czy interpreter plików ma-
ke nmake.exe. W zależności od posiadanej

www.sdjournal.org 29
 Programowanie Windows Mobile

wersji i sposobu instalacji MS Visual Stu- my ją zwolnić za pomocą funkcji Win32 niki do funkcji, przedstawiono na Listingu
dio konieczne mogą być drobne zmiany w FreeLibrary. Fragment zmienionego pro- 5. Typy t_cerapiinit, t_cerapiuninit,
skrypcie. gramu rapicat.c, wykorzystującego wskaź- t_cecreatefile, t_cereadfile oraz t_
Dużo trudniej jest spełnić warunek
pierwszy. MS Visual Studio Standard Edi- Listing 8. Specjalne katalogi na PDA
tion to pakiet komercyjny, wcale nie tani i
– delikatnie mówiąc – nieco zbyt duży i #include <stdio.h>
skomplikowany jak na nasze skromne po- #include <rapi.h>
trzeby skompilowania małej aplikacji kon-
solowej. Wprawdzie pod adresem [8] moż- int main() {
na ściągnąć bezpłatnie ok. 1.5GB obraz t_ucs2le ucs2le;
płyty instalacyjnej DVD zawierającej za- WCHAR wpath[MAX_PATH+1];
równo najnowszy kompilator MS Visual char path[MAX_PATH+1];
C, jak i niezbędny Microsoft SDK, brak w HRESULT hr;
nim jednak narzędzi dla urządzeń mobil- size_t i;
nych, w tym plików rapi.h oraz rapi.lib. Pli-
ki te zawarte są w pakietach Windows Mo- if (ucs2le_open(&ucs2le) == 0) {
bile SDK, np. Windows Mobile 6 SDK Re- hr = CeRapiInit();
fresh.msi, również bezpłatnie dostępnym if (!FAILED(hr)) {
w strefie download Microsoftu, który in- for (i = 0; i < 64; i++) {
staluje się tylko wtedy, kiedy mamy już path[0] = '\0';
zainstalowaną odpowiednią płatną wer- if (CeGetSpecialFolderPath(i, MAX_PATH, wpath)) {
sję MS Visual Studio. Można wprawdzie wpath[MAX_PATH] = 0;
pokusić się o rozpakowanie pliku insta- if (ucs2le_from(&ucs2le, path, wpath, MAX_PATH) == 0)
lacyjnego MSI za pomocą np. programu fprintf(stdout, "%04x %s\n", i, path);
dark.exe zawartego w pakiecie WiX [6], }
ale zdaje się, że otrzemy się wtedy o grani- }
cę legalności. CeRapiUninit();
Dodatkowo pliki rapi.lib oraz rapi.h zo- }
stały stworzone z myślą o kompilatorze i ucs2le_close(&ucs2le);
środowisku programistycznym Microso- }
ftu i wcale nie jest pewne, że uda nam się return 0;
je bez problemu zastosować np. z kompi- }
latorem MinGW [5]. Zamiast narażać Was
na rozterki prawne i poruszanie się po nie-
pewnym gruncie konsolidacji oprogramo-
wania różnych producentów, pragnę za-
proponować inne rozwiązanie, polegające
na samodzielnym ładowaniu funkcji bez-
pośrednio z biblioteki dynamicznej ra-
pi.dll za pomocą standardowych funkcji
Win32 LoadLibrary oraz GetProcAddress.
LoadLibrary ładuje bibliotekę dynamicz-
ną z podanego pliku, zwracając uchwyt
do niej. Za pomocą GetProcAddress mo-
żemy natomiast otrzymać wskaźnik do
funkcji o podanej nazwie w bibliotece dy-
namicznej z uchwytu zwróconego przez
LoadLibrary.
Jak już nie potrzebujemy żadnych funk-
cji z biblioteki dynamicznej, to może-

Rysunek 3. Program z Listingu – uruchomiony z

poziomu Linuksa na T-Mobile MDA III (HTC3000)
z niemiecką wersją Windows Mobile 6 Rysunek 4. Przykładowe programy uruchomione na MS Windows Vista

30 SDJ Extra 34 Biblia

 RAPI

ceclosehandle to typy wskaźników na
funkcje, odpowiadające de facto defini-
cjom samych funkcji RAPI, które moż-
na znaleźć w nieużywanym teraz przez
nas pliku nagłówkowym rapi.h. Do stwo-
rzenia takich definicji z braku tego pliku
pod Windowsem możemy posłużyć się
albo dokumentacją MSDN [1], albo pli-
kiem rapi.h zawartym w pakiecie libra-
pi2 [2]. Zamiast funkcji CeRapiInit(),
CeRapiUninit(), CeCreateFile() itd.
używamy zmiennych wskaźnikowych, od-
powiednio pCeRapiInit, pCeRapiUninit,
pCeCreateFile, inicjalizowanych w możemy skorzystać ze zgrabnego kompila-
funkcji main() za pomocą wywołań do
GetProcAddress(). Taki program może-
my już skompilować w dużo prostszy spo-
sób, używając
cl.exe -D_CRT_SECURE_NO_DEPRECATE rapicat.c
które to wywołanie bez problemu działa
również na bezpłatnych wersjach kompilato-
rów Microsoftu.
Zamiast 1.5GB wersji MS Windows SDK
tora gcc zawartego w pakiecie MinGW [5].
Minimalna instalacja MinGW polega na
ściągnięciu pakietów gcc, binutils, Win32
API oraz opcjonalnie make, rozpakowa-
niu ich do jednego katalogu i ustawieniu
ścieżki poszukiwań na podkatalog bin. Po-
tem możemy nasz program skompilować,
używając:
gcc.exe -o rapicat.exe rapicat.c

Listing 9. Wyświetlanie zawartości katalogów PDA

#include <stdio.h> char c;

#include <string.h>
#include <rapi.h> num = 0;
list = NULL;
static void _print_listfile(const t_ucs2le *ucs2le, const if (aPath == NULL || (len = strlen(aPath)) == 0)
CE_FIND_DATA *anEntry) { strncpy(path, "*", MAX_PATH);
long long int fsiz; else {
size_t fsiz1; c = aPath[len-1];
DWORD flags; if (c == '/' || c == '\\') {
char at[11], filename[MAX_PATH+1]; strncpy(path, aPath, MAX_PATH-1); strcat(path, "*");
}
if (anEntry != NULL) else if (c != '*' &&
strncpy(at, "----------", 10); ucs2le_to(ucs2le, wpath, aPath, MAX_PATH) ==
flags = anEntry->dwFileAttributes; 0 &&
if ((flags & FILE_ATTRIBUTE_ARCHIVE) != 0) at[0] = 'A'; (CeGetFileAttributes(wpath) & FILE_ATTRIBUTE_
if ((flags & FILE_ATTRIBUTE_COMPRESSED) != 0) at[1] = DIRECTORY) != 0) {
'C'; strncpy(path, aPath, MAX_PATH-2); strcat(path, "\\*");
if ((flags & FILE_ATTRIBUTE_DIRECTORY) != 0) at[2] = 'D'; }
if ((flags & FILE_ATTRIBUTE_HAS_CHILDREN) != 0) at[3] = else strncpy(path, aPath, MAX_PATH);
'+'; }
if ((flags & FILE_ATTRIBUTE_HIDDEN) != 0) at[4] = 'H'; path[MAX_PATH] = '\0';
if ((flags & FILE_ATTRIBUTE_INROM) != 0) at[5] = 'O'; if (ucs2le_to(ucs2le, wpath, path, MAX_PATH) == 0 &&
if ((flags & FILE_ATTRIBUTE_NORMAL) != 0) at[6] = 'N'; CeFindAllFiles(wpath, FAF, &num, &list) && list !=
if ((flags & FILE_ATTRIBUTE_READONLY) != 0) at[7] = 'R'; NULL)
if ((flags & FILE_ATTRIBUTE_SYSTEM) != 0) at[8] = 'S'; for(i = 0, ptr = list; i < num; i++, ptr++) _print_
if ((flags & FILE_ATTRIBUTE_TEMPORARY) != 0) at[9] = 'T'; listfile(ucs2le, ptr);
at[10] = '\0'; CeRapiFreeBuffer(list);
fsiz = anEntry->nFileSizeHigh; }
fsiz <<= 32;
fsiz |= anEntry->nFileSizeLow; int main(int argc, char **argv) {
if(ucs2le_from(ucs2le, filename, anEntry->cFileName, t_ucs2le ucs2le;
MAX_PATH) == 0) { HRESULT hr;
fsiz1 = (size_t) fsiz; int i;
fprintf(stdout, "%s %10ld %s\n", at, fsiz1, filename);
} if (ucs2le_open(&ucs2le) == 0) {
} hr = CeRapiInit();
} if (!FAILED(hr)) {
for(i = 1; i < argc; i++) _ls(&ucs2le, argv[i]);
static void _ls(const t_ucs2le *ucs2le, const char *aPath) { CeRapiUninit();
static const DWORD FAF = 0x00ff; }
WCHAR wpath[MAX_PATH+1]; ucs2le_close(&ucs2le);
char path[MAX_PATH+1]; }
CE_FIND_DATA *list; return 0;
const CE_FIND_DATA *ptr; }
size_t len;
DWORD num, i;

www.sdjournal.org 31
 Programowanie Windows Mobile

Aby nie marnować zbytnio miejsca i nie łam do źródeł modułu rapiwrap.c i rapiw- plików do obsłużenia za pomocą programu
komplikować opisu, pozwolę sobie dalsze rap.h. rapicat.
przykłady przedstawić w wersji bez dy- Działanie programu możemy sprawdzić,
namicznie ładowanych funkcji, czyli tak, wywołując np. rapicat "/Windows/Menu Kolejne programy
jak byśmy mieli zarówno plik nagłówko- Start/Programs/Python.lnk" lub innego pli- Jeśli potrafimy wyświetlić zawartość pli-
wy rapi.h, jak i niezbędną dla MS Visual ku. W dalszej części artykułu dowiemy się ku z PDA na komputerze stacjonarnym, to
C bibliotekę rapi.lib. Kod źródłowy do ar- również, jak wyświetlić zawartość katalogu również potrafimy skopiować ten plik. Wy-
tykułu, dostępny pod adresem [0] , może Windows CE. starczy w tym celu wywołać rapicat plik_
być jednak kompilowany na obydwa sposo- Dopóki się tego nie nauczymy, musimy pda > plik_lokalny. Dużo korzystniej by-
by, w zależności od zdefiniowania makra posłużyć się programem pls z pakietu ra- łoby jednak zastąpić stałą stdout zmienną
RAPI _ SDK (opcja kompilatora -DRAPI _ pi2-tools lub eksploratorem Active Sync pod typu FILE*, która reprezentowałaby plik
SDK) podczas kompilacji. Ciekawych odsy- Windows w celu znalezienia ciekawszych otwarty za pomocą funkcji fopen(). Li-
sting 6 przedstawia funkcję wget() – pro-
Listing 10. Zdalne uruchomienie programu na PDA szę nie mylić ze znanym programem GNU
– do kopiowania pliku z PDA na komputer
#include <rapi.h> stacjonarny.
#include <stdio.h> W ramach ćwiczenia możecie spró-
#include <string.h> bować znaleźć 5 szczegółów różniących
#include "ucs2le.h" funkcję wget() od przedstawionej na Li-
int main(int argc, char **argv) { stingu 2 funkcji wcat(). Program do ko-
WCHAR wprogname[MAX_PATH+1], wparams[512]; piowania pliku z komputera stacjonarne-
t_ucs2le ucs2le; go na PDA przedstawiono na Listingu 7.
PROCESS_INFORMATION info; Podstawowa różnica w stosunku do po-
HRESULT hr; przedniego programu to inne parametry
const WCHAR *pwparams; przekazane do funkcji CeCreateFile():
int retval; GENERIC_WRITE i CREATE_ALWAYS zamiast
short isok; GENERIC_READ i OPEN_EXISTING, oraz uży-
retval = -1; cie funkcji CeWriteFile() do zapisu da-
memset(&info, 0, sizeof(PROCESS_INFORMATION)); nych na PDA zamiast CeReadFile() do
if (ucs2le_open(&ucs2le) == 0) { ich odczytu. Za pomocą funkcji RAPI
if (argc > 1) { CeDeleteFile(LPCWSTR *aPDAFileName)
if (ucs2le_to(&ucs2le, wprogname, argv[1], MAX_PATH) == 0) { można skasować plik na PDA. Parametr
isok = 0; aPDAFileName zarówno funkcji wput(),
if (argc > 2) { wget(), jak i CeDeleteFile() to wskaźnik
if (ucs2le_to(&ucs2le, wparams, argv[2], 511) == 0) { na łańcuch znaków w omawianej już stro-
pwparams = wparams; nie kodowej UCS-2LE, który można utwo-
isok = 1; rzyć za pomocą przedstawionej na Listingu
} 2 funkcji ucs2le_to().
} Listing 8 przedstawia zastosowanie funk-
else { cji CeGetSpecialFolderPath() zwracającej
pwparams = NULL; nazwy specjalnych ścieżek dostępnych na
isok = 1; PDA. Identyfikatorami specjalnych ścieżek
} są stałe takie jak CSIDL_PROGRAMS, CSIDL_
if (isok) { PERSONAL, CSIDL_STARTUP czy CSIDL_
hr = CeRapiInit(); RECENT zdefiniowane w rapi.h (librapi2)
if (!FAILED(hr)) { lub ShlObj.h (Windows, ten plik nagłówko-
if (CeCreateProcess(wprogname, pwparams, wy dołączany jest również do windows.h),
NULL, NULL, FALSE, 0, w programie zamiast stałych zastosowano
NULL, NULL, NULL, po prostu pętlę poprzez wszystkie ewentu-
&info)) { alnie możliwe wartości takich identyfikato-
if (CeCloseHandle != NULL) { rów. Wynik działania programu dla niemiec-
CeCloseHandle(info.hProcess); CeCloseHandle(info.hThread); kiej wersji Windows Mobile przedstawiono
} na Rysunku 3.
} Funkcja CeFindAllFiles(LPCWSTR dir,
CeRapiUninit(); DWORD flags, LPDWORD num, LPLPCE_FIND_
} DATA contents) zwraca w tablicy wskazy-
} wanej przez contents zawartość katalo-
} gu dir. Zwracanych jest maksymalnie tyle
} plików i podkatalogów dir, na ile pozwa-
else la zmienna wskazywana przez num, przy
} czym po wywołaniu funkcji znajduje się
return retval; w niej dokładna liczba elementów zwró-
} conych w contents. Parametr flags mo-
że zawierać połączone logicznym "lub" sta-

32 SDJ Extra 34 Biblia

 RAPI

łe FAF_ATTRIBUTES, FAF_CREATION_TIME,
FAF_LASTACCESS_TIME itd., patrz również Listing 11. Typy danych oraz typy wskaźników do funkcji stosowanych do wysłania SMS z
Windows Mobile
definicje w pliku nagłówkowym rapi.h (li-
brapi2) lub rapitypes.h (Windows), dzięki struct _sms_address {
którym możemy ograniczyć ilość zwraca- int type;
nych informacji, wartość 255 umieszczona TCHAR address[256];
w parametrze powoduje zwrócenie wszyst- };
kich dostępnych informacji. Parametr dir struct _provider_specific {
to ścieżka do pliku lub katalogu, o którym DWORD options;
chcemy otrzymać informacje. Proszę pa- int class;
miętać, że jeśli parametr dir będzie zawie- BYTE not_needed[680];
rał nazwę katalogu bez znaku gwiazdki na };
końcu, to funkcja zwróci informacje tylko typedef
o tym katalogu, nie zaś o jego zawartości. HRESULT (*t_SmsOpen)(LPCTSTR protocol,
Parametr contents to wskaźnik na tabli- DWORD mode,
cę elementów typu CE_FIND_DATA, do któ- DWORD *smsHandle,
rego funkcja zwraca informacje o znajdu- HANDLE *not_used);
jących się w katalogu plikach i podkatalo- typedef
gach. Poniżej przedstawiono co ciekawsze HRESULT (*t_SmsSendMessage)(DWORD smsHandle,
pola struktury CE_FIND_DATA: const struct _sms_address *smscAddress,
const struct _sms_address *destAddress,
• to nazwa pliku lub podkata-
dFileName const SYSTEMTIME *validity,
logu, zakodowane rzecz jasna jako UCS- const BYTE *data,
2LE. DWORD datasize,
• nFileSizeHigh, nFileSizeLow to wiel- const BYTE *provider,
kość pliku w bajtach. Obydwa pola to DWORD providersize,
liczby typu int (DWORD w nomenklatu- int encoding,
rze Microsoftu), które razem symulu- DWORD options,
ją typ 64-o bitowy, pozwalający przed- DWORD *msgid);
stawić w dniu dzisiejszym niewyobra- typedef HRESULT (*t_SmsClose)(DWORD smsHandle);
żalny rozmiar pliku 17179869184 GB.
Aby przetłumaczyć obydwa pola na
rozmiar pliku, należy wykonać opera-
cję (((long long) nFileSizeHigh) <<
32) | nFileSizeLow.
• flags to zestaw połączonych logicznym
"lub" znaczników określających typ ele-
mentu, np. czy element jest plikiem
czy katalogiem, jeśli plikiem, to czy jest
skompresowany, ukryty, systemowy,
tylko do odczytu itp. Proszę sprawdzić
stałe FILE _ ATTRIBUTE _ DIRECTORY,
FILE _ ATTRIBUTE _ CO M PR ESSED,
FILE _ ATTRIBUTE _ HIDDEN, FILE _
ATTRIBUTE _ SYSTEM i inne zdefiniowa-
ne w pliku nagłówkowym rapi.h (libra-
pi2) lub WinNT.h (Windows).
• Trzy pola typu FILETIME określające
czas utworzenia pliku (ftCreation- Rysunek 5. GNUWINCE

W Sieci
• [0] Strona opisywanego projektu, http://cetoys.sourceforge.net;
• [1] Dokumentacja MSDN RAPI, http://msdn.microsoft.com/en-us/library/aa458022.aspx;
• [2] Strona projektu SynCE, http://www.synce.org;
• [3] Microsoft Active Sync, http://www.microsoft.com/windowsmobile/en-us/help/synchronize/ActiveSync-download.mspx;
• [4] http://www.synce.org/moin/SynceInstallation;
• [5] MinGW, http://www.mingw.org, informacje o instalacji pakietu http://www.mingw.org/wiki/HOWTO_Install_the_MinGW_GCC_Compiler_Suite;
• [6] WiX, http://wix.sourceforge.net;
• [7] CeGCC, http://cegcc.sourceforge.net;
• [8] Microsoft Windows SDK for Windows 7 and .NET Framework 3.5 SP1: BETA, adres aktualny dnia 2009-02-09, http://www.microsoft.com/
downloads/details.aspx?FamilyID=a91dc12a-fc94-4027-b67e6bab7c5226c&DisplayLang=en;
• [9] Introduction To Application Programming With SMS, http://msdn.microsoft.com/en-us/library/ms838228.aspx;
• [10] GNUWINCE, http://win-ce.voxware.com:28575/Development Tools.

www.sdjournal.org 33
 Programowanie Windows Mobile

Time), ostatniego dostępu do pliku 116444736000000000LL) / 10000000, Kolejne zastosowanie RAPI to odczyt oraz
(ftLastAccessTime) oraz ostatniej gdzie 116444736000000000 to, jak ła- manipulacja rejestrem podłączonego do kom-
modyfikacji pliku (ftLastWriteTime). two się domyślić, ilość nanosekund putera urządzenia przenośnego. Doskona-
Windowsowy typ FILETIME to ilość na- między 1 stycznia 1601 i 1 stycznia łą kopalnią wiedzy o używaniu funkcji reje-
nosekund, która upłynęła od 1 stycz- 1970. Programiści API Win32 mo- stru są źródła dostępnego w ramach pakie-
nia 1601 roku, przedstawiona jako gą posłużyć się w zamian funkcją tu librapi2 [2] programu synce-registry. Za-
dwie liczby typu int dwHighDateTime FileTimeToSystemTime(). awansowani programiści API Win32 szybko
i dwLowDateTime symulujące razem odnajdą tam funkcje znane z programowa-
liczbę 64-o bitową. Zwykły czas ty- Przykładowy program wyświetlający zawar- nia wyposażonych w Windows komputerów
pu time _ t (ilość sekund od 1 stycz- tość katalogu na standardowym wyjściu biurkowych, tyle że w nazwach funkcji znaj-
nia 1970) możemy otrzymać, wykonu- przedstawiono na Listingu 9, na Rysunku 4 duje się przedrostek Ce. Ponieważ listingi pro-
jąc (((((long long) dwHighDateTime) przedstawiono zaś wynik jego działania pod gramów korzystających z rejestrów są z natu-
<< 32) | dwLowDateTime) - Windows Vista. ry rzeczy duże, zamiast namawiać wydawnic-
two na zadrukowywanie płacht papieru nie-
Listing 12. Funkcja wysyłająca SMS pod podany numer zrozumiałym kodem, postanowiłem odesłać
zainteresowanych do wspomnianych źródeł
HRESULT sendsms(const TCHAR *aNumber, const TCHAR *aMessage) { synce-registry lub do implementacji funkcji
struct _sms_address number; _reg() i _reg1() znajdujących się w module
struct _provider_specific p; rapi/rapi.c źródeł omawianego programu do-
t_SmsOpen pSmsOpen; stępnych pod adresem [0].
t_SmsSendMessage pSmsSendMessage; Pierwszym krokiem w dostępie do re-
t_SmsClose pSmsClose; jestru jest otwarcie klucza za pomocą
HMODULE hdll; CeRegOpenKeyEx(), np.
DWORD hsms, id;
HRESULT retval; HKEY key;
CeRegOpenKeyEx(HKEY_LOCAL_MACHINE,
retval = S_FALSE; TEXT("\Software\Microsoft"), 0, 0,
hdll = NULL; &key);
if (aNumber == NULL || aMessage == NULL) { retval = E_INVALIDARG; goto err; }
hdll = LoadLibrary(TEXT("sms.dll")); HKEY _ LOCAL _ MACHINE, podobnie jak HKEY _
if (hdll == NULL) { retval = E_HANDLE; goto err; } CURRENT _ USER czy HKEY _ CLASSES _ ROOT,
pSmsOpen = (t_SmsOpen) GetProcAddress(hdll, TEXT("SmsOpen")); to nazwy tzw. kluczy root różnych części reje-
if (pSmsOpen == NULL) { retval = E_FAIL; goto err; } stru, użytkownikom Windows zapewne zna-
pSmsSendMessage = (t_SmsSendMessage) GetProcAddress(hdll, ne jako skróty HKLM, HKCU czy HKCR .
TEXT("SmsSendMessage")); \Software\Microsoft to nazwa klucza w
if (pSmsSendMessage == NULL) { retval = E_FAIL; goto err; } części rejestru, oczywiście zakodowana jako
pSmsClose = (t_SmsClose) GetProcAddress(hdll, TEXT("SmsClose")); UCS-2LE. W zmiennej key funkcja zwraca
if (pSmsClose == NULL) { retval = E_FAIL; goto err; } uchwyt klucza, w powyższym przykładzie jest
retval = pSmsOpen(TEXT("Microsoft Text SMS Protocol"), 2, &hsms, NULL); to klucz HKLM\Software\Microsoft. Funkcja
if (retval != S_OK) goto err; CeReqQueryInfoKey() zwraca bliższe infor-
memset(&number, 0, sizeof(struct _sms_address)); macje na temat klucza: nazwy wszystkich
number.type = 1; /* International number type */ wartości oraz nazwy wszystkich podkluczy.
wcsncpy(number.address, aNumber, 255); number.address[256] = TEXT('\0'); CeRegEnumValue() odczytuje wartość klu-
memset(&p, 0, sizeof(struct _provider_specific)); cza o podanej nazwie. Wszystkie podklucze
p.options = 2; /* status report */ możemy potraktować rekurencyjnie poprzez
p.class = 1; /* message class */ ponowne wywołanie CeRegOpenKeyEx() i
retval = pSmsSendMessage(hsms, CeReqQueryInfoKey() dla tego samego klu-
NULL, /* default SMS center */ cza root i nazwy pełnej ścieżki podklucza (np.
&number, \Software\Microsoft\Windows CE Services,
NULL, zakładając, że funkcja zwróciła nazwę pod-
(PBYTE) aMessage, klucza Windows CE Services).
wcslen(aMessage) * sizeof(TCHAR), Po skorzystaniu z klucza, czyli po sko-
(PBYTE) &p, rzystaniu z funkcji CeRegOpenKeyEx() i
sizeof(struct _provider_specific), CeReqQueryInfoKey(), należy zamknąć
0, klucz funkcją CeRegCloseKey().
0, Funkcja CeCreateProcess() uruchamia
&id); zdalnie program na PDA. Pierwszym parame-
if (retval != S_OK) { pSmsClose(hsms); goto err; } trem funkcji jest nazwa lub ścieżka uruchamia-
retval = pSmsClose(hsms); nego programu, drugim parametrem są ewen-
err: tualne parametry linii poleceń. Programy Win-
if (hdll != NULL) FreeLibrary(hdll); dows, w odróżnieniu od zwykłych programów
return retval; C uruchamianych za pomocą funkcji main(),
} otrzymują wszystkie parametry jako jeden łań-
cuch znaków, a nie jako tablicę stringów.

34 SDJ Extra 34 Biblia


Ostatni parametr używany jest do
otrzymania deskryptorów uruchomio-
nego procesu i wątku, które za pomo-
cą CeCloseHandle() należy po skorzysta-
niu z funkcji CeCreateProcess() pozamy-
kać. Listing 10 przedstawia program, któ-
rego pierwszy parametr linii poleceń ozna-
cza nazwę programu na PDA, drugi para-
metr linii poleceń przekazywany jest nato-
miast do uruchomionego programu jako je-
go parametry.
Praktyczny przykład zastosowania zdal-
nego uruchomienia procesu na PDA
przedstawiono w skrypcie shell-owym
synce-install-cab dostarczanym wraz z
pakietem rapi2-tools lub znajdującym się
wśród źródeł librapi2, służącym do insta-
lacji tzw. plików typu cabinet na urządze-
niu przenośnym z poziomu komputera
biurkowego.
Skrypt ten kopiuje plik instalacyjny ca-
binet za pomocą programu pcp (działające-
go podobnie do tego przedstawionego na
Listingu 7) do pliku /Windows/AppMgr/
Install/synce-install.cab i zdalnie uruchamia
za pomocą prun – podobnego do opisywa-
nego tu programu z Listingu 10 – aplikację
Windows CE wceload.exe. Podobnie zdalne
uruchomienie unload.exe z nazwą pakietu
jako parametrem linii poleceń spowoduje je-
go odinstalowanie (spójrz również na skrypt
synce-remove-program). Listę zainstalowa-
nych na urządzeniu programów możemy
znaleźć, przeglądając zawartość klucza reje-
stru HKLM, Software\Apps.
SMS z komputera PC
Wiemy już, jak uruchomić zdalnie program
na urządzeniu przenośnym z poziomu kom-
putera PC (Listing 10), choć należy przy-
znać, że ilość programów nadających się
do zdalnego uruchamiania nie jest aż taka
oszałamiająca. Spróbujmy uzupełnić te bra-
ki dwoma własnymi aplikacjami i zacznijmy
od programu wysyłającego SMS pod telefon
i z treścią podanymi w linii poleceń.
SMS można wysłać za pomocą funkcji
SmsSendMessage(), poprzedzając jej wywo-
łanie funkcją SmsOpen() oraz kończąc ca-
ły proces wywołaniem funkcji SmsClose().
Funkcje te znajdują się w zainstalowanej bo-
daj na każdym telefonie z Windows Mobi-
le bibliotece dynamicznej sms.dll, defini-
cje moglibyśmy znaleźć w pliku nagłówko-
wym sms.h, który wraz z plikiem sms.lib uży-
wany jest do kompilacji programu za pomo-
cą Microsoft Visual Studio wyposażonego w
Windows Mobile SDK. Zanim zdecydujecie
się na wykorzystanie tych dwóch plików, pa-
miętajcie, że po pierwsze potrzebowalibyśmy
płatną wersję MS Visual Studio w wersji przy-
najmniej Standard, po drugie raczej dozgon-
nie związalibyśmy się z kompilatorem i zesta-
wem plików nagłówkowych Microsoftu.
www.sdjournal.org
RAPI
Oczywiście nie ma nic w tym złego, szczę- pomocą LoadLibrary() i GetProcAddress()
śliwi użytkownicy oprogramowania Micro- oraz na samodzielnym i mocno uproszczo-
softu mogą z powodzeniem przerwać czy- nym zdefiniowaniu typów danych wymaga-
tanie rozdziału w tym miejscu i spojrzeć nych przez SmsSendMessage(), patrz Listing
na dostarczony wraz z MS Windows Mobi- 11. Pierwszym niezbędnym typem zmien-
le SDK plik przykładowy Samples/Common/ nej jest struktura _sms_address, określają-
cpp/Win32/CellCore/sms/HelloSMS/main.cpp ca w polu address numer telefonu, pod któ-
(zawarty przynajmniej w MS Windows Mo- ry chcemy wysłać SMS. Najrozsądniejszą war-
bile 6 SDK Refresh) oraz rzecz jasna na do- tością dla pola type wydaje się 1, oznacza-
kumentację MSDN funkcji. jąca międzynarodowy numer telefonu (np.
Wszystkim pozostałym chciałbym zapropo- +48123456789). Drugim typem jest struk-
nować rozwiązanie bazujące na dynamicznym tura _provider_specific, określająca typ
ładowaniu wspomnianych trzech funkcji za wiadomości w polu class (1 dla SMS). Pole
Listing 13. Program wykorzystujący funkcję sendsms()
int WINAPI WinMain(HINSTANCE hInstance,
HINSTANCE hPrevInstance,
LPWSTR szCmdLine,
int iCmdShow) {
TCHAR number[256];
const TCHAR *cp;
TCHAR *p;
int i;
for(i = 0, cp = szCmdLine, p = number;
i < 255 &&
*cp != TEXT('\0') &&
*cp != TEXT(' ') &&
*cp != TEXT('\t');
i++, cp++, p++)
*p = *cp;
*p = TEXT('\0');
if (*cp != TEXT('\0')) cp++;
sendsms(number, cp);
return 0;
} /* WinMain() */
Listing 14. Kompilacja programu do wysyłania SMS za pomocą CeGCC
/opt/cegcc/bin/arm-wince-cegcc-gcc \
-DUNDER_CE -D_WIN32_IE=0x0400 \
-o sms.exe sendsms.c smsapp.c
Listing 15. Kompilacja programu do wysyłania SMS za pomocą Embedded Visual C++ 4
clarm.exe -nologo -c -D_UNICODE -DUNICODE -DARM -D__ARM__ -DUNDER_CE=420 -D_WIN32_
WCE=420 -DWCE_PLATFORM_STANDARDSDK sendsms.c
clarm.exe -nologo -c -D_UNICODE -DUNICODE -DARM -D__ARM__ -DUNDER_CE=420 -D_WIN32_
WCE=420 -DWCE_PLATFORM_STANDARDSDK smsapp.c
link.exe -nologo -subsystem:WINDOWSCE -machine:THUMB -out:sms.exe smsapp.obj
sendsms.obj
Listing 16. Zmienne środowiskowe dla kompilatora Embedded Visual C++ 4
SET EVC=%ProgramFiles%\Microsoft eMbedded C++ 4.0
SET TARGETCPU=ARMV4I
SET EVCSDK=%ProgramFiles%\Windows CE Tools\wce400\STANDARDSDK
SET INCLUDE=%EVCSDK%\include\%TARGETCPU%;%EVCSDK%\MFC\include;%EVSDK%\ATL\
include;%INCLUDE%
SET LIB=%EVCSDK%\lib\%TARGETCPU%;%EVCSDK%\MFC\lib\%TARGETCPU%;%EVCSDK%\ATL\lib\
%TARGETCPU%;%LIB%
SET PATH=%EVC%\Common\EVC\Bin;%EVC%\EVC\WCE400\BIN;%PATH%
35
 Programowanie Windows Mobile

options, jeśli zawiera wartość 2, powoduje, Pozostałe pola struktury, kompletnie niecie- zadania, zostały na listingu przedstawione ja-
że otrzymamy raport o dostarczeniu SMS-a. kawe z punktu widzenia naszego skromnego ko tablica o nazwie not_needed i rozmiarze ta-
kim, jak suma rozmiarów reszty pól oryginal-
Listing 17. Zrzut ekranu do mapy bitowej typu HBITMAP nej struktury.
Listing 12 przedstawia kod funkcji
HBITMAP screenshot() { sendsms() wysyłającej SMS o treści podanej
HBITMAP hBitmap; w parametrze aMessage pod numer telefo-
HDC hDesktopDC, hBitmapDC; nu z parametru aNumber. Na początku za po-
int nH, nW; mocą duetu LoadLibrary i GetProcAddress
hBitmap = NULL; funkcja uzyskuje adresy niezbędnych funk-
hBitmapDC = NULL; cji do obsługi SMS z biblioteki dynamicz-
retval = SS_UNKNOWN; nej sms.dll. Następnie za pomocą funkcji
hDesktopDC = GetWindowDC(HWND_DESKTOP); SmsOpen, lub dokładniej za pomocą wskaźni-
nW = GetSystemMetrics(SM_CXSCREEN); ka do tej funkcji zapamiętanego w zmiennej
nH = GetSystemMetrics(SM_CYSCREEN); pSmsOpen, otwierany jest serwis SMS. Pierw-
hBitmap = CreateCompatibleBitmap(hDesktopDC, nW, nH); szy parametr funkcji określa nazwę protoko-
hBitmapDC = CreateCompatibleDC(hDesktopDC); łu, zastosowaną tu wartość "Microsoft Text
SelectBitmap(hBitmapDC, hBitmap); SMS Protocol" można znaleźć w dokumen-
BitBlt(hBitmapDC, 0, 0, nW, nH, hDesktopDC, 0, 0, SRCCOPY); tacji MSDN np. pod adresem [9]. Wartość 2
DeleteDC(hBitmapDC); (SMS_MODE_SEND) w drugim parametrze okre-
ReleaseDC(HWND_DESKTOP, hDesktopDC); śla, że chcemy użyć API do wysyłania wia-
return hBitmap; domości, a nie do ich odbioru (SMS_MODE_
} RECEIVE, wartość 1). Trzeci parametr funk-
cji SmsOpen() to zwracany uchwyt do serwi-
Listing 18. Konwersja mapy bitowej na format DIB su, stosowany w późniejszych wywołaniach
static int _bytesPerLine(int nWidth, int nBitsPerPixel) { do SmsSendMessage() i SmsClose().
int retval; Ostatni parametr określałby wydarzenie
obsługujące asynchronicznie nadchodzące
retval = nWidth * nBitsPerPixel; wiadomości. Omawiana funkcja tylko wysyła
retval = ((retval + 31) & (~31)) / 8; wiadomości, nie potrzebuje uchwytu wyda-
return retval; rzenia i stosuje dla ostatniego parametru war-
} tość NULL. Po otwarciu serwisu funkcja prze-
chodzi do wysłania wiadomości za pomocą
void dibitmap(BITMAPINFO *theBI, LPVOID *theBuf, HBITMAP hBitmap) { SmsSendMessage(), również za pośrednic-
BITMAP bm; twem wskaźnika do tej funkcji w sms.dll za-
HDC hdc, hmemdc, hcopydc; pamiętanego w zmiennej pSmsSendMessage.
HBITMAP htmpbmp; Drugi parametr to numer centrum ob-
BITMAPINFOHEADER *bih; sługi SMS, opakowany w strukturę _sms_
address. Zastosowana wartość NULL zaleca
hdc = NULL; pobranie standardowego numeru centrum
hmemdc = NULL; skonfigurowanego w telefonie. Kolejny, trze-
hcopydc = NULL; ci już parametr, to numer, pod który chcemy
ZeroMemory(theBI, sizeof(BITMAPINFO)); wysłać wiadomość, rzecz jasna również opa-
GetObject(hBitmap, sizeof(bm), &bm); kowany w strukturę _sms_address.
if (bm.bmHeight < 0) bm.bmHeight = -bm.bmHeight; Dalsze dwa parametry to treść wiadomo-
bih = &(theBI->bmiHeader); ści jako tekst UNICODE oraz jego rozmiar
bih->biSize = sizeof(BITMAPINFOHEADER); w bajtach. Dalej następują dane ze struktu-
bih->biWidth = bm.bmWidth; ry _provider_specific, określające, że wy-
bih->biHeight = bm.bmHeight; syłamy wiadomość tekstową (class = 1)
bih->biPlanes = 1; oraz że chcemy dostać raport o dostarcze-
bih->biBitCount = bm.bmBitsPixel; niu tej wiadomości (options = 2). Osta-
bih->biCompression = BI_RGB; tecznie serwis zamykany jest za pomocą
bih->biSizeImage = _bytesPerLine(bm.bmWidth, bm.bmBitsPixel) * bm.bmHeight; wskaźnika do funkcji SmsClose() i wywo-
hdc = GetDC(NULL); łaniem FreeLibrary() zwalniana jest bi-
htmpbmp = CreateDIBSection(hdc, theBI, DIB_RGB_COLORS, theBuf, NULL, 0); blioteka dynamiczna sms.dll.
hmemdc = CreateCompatibleDC(hdc); Listing 13 przedstawia uproszczoną wer-
hcopydc = CreateCompatibleDC(hdc); sję głównej funkcji programu wysyłającego
SelectObject(hmemdc, hBitmap); SMS za pomocą sendsms(). Główną funk-
SelectObject(hcopydc, htmpbmp); cją programów graficznych MS Windows
BitBlt(hcopydc, 0, 0, bm.bmWidth, bm.bmHeight, hmemdc, 0, 0, SRCCOPY); nie jest funkcja main(), tylko WinMain().
DeleteDC(hmemdc); Programy dla Windows CE nie stano-
DeleteDC(hcopydc); wią w tym względzie wyjątku. Trzeci pa-
} rametr tej funkcji szCmdLine to łańcuch
znaków parametrów linii poleceń zasto-

36 SDJ Extra 34 Biblia


sowanych przy wywołaniu. W omawianej
implementacji założono, że w linii pole-
ceń będzie znajdował się numer telefonu
oraz treść wiadomości, oddzielone od sie-
bie znakiem spacji lub tabulatora. Dość
długa pętla for na początku funkcji kopiu-
je numer telefonu z początku linii pole-
ceń do tablicy number oraz ustawia wskaź-
nik cp na początek treści wiadomości w li-
nii poleceń szCmdLine. Ostatecznie wywo-
ływana jest funkcja sendsms(), załatwiają-
ca bolesne szczegóły związane z wysłaniem
wiadomości.
W kodzie źródłowym programów ([0])
omawiany program znajduje się w modu-
łach sendsms.c oraz smsapp.c. Program można
obecnie skompilować za pomocą CeGCC [7]
oraz niestety niewspieranej już wersji Micro-
soft Embedded Visual C 4.
Obecnie dostępne są binarne wersje
CeGCC dla Linuksa oraz dla MS Windows
wyposażonego we w miarę aktualny pakiet
cygwin.
Można oczywiście pokusić się o samo-
dzielną kompilację pakietu CeGCC ze źró-
deł na teoretycznie dowolny system, choć
mnie osobiście nie udało się z sukcesem za-
kończyć kompilacji na moim OpenSuSE
11.1 x86_64. Na szczęście binarne 32-bi-
towe pakiety rpm dla Mandrivy mandri-
va-cegcc-cegcc-0.55-1.i586.rpm i mandri-
va-cegcc-mingw32ce-0.55-1.i586.rpm, do-
stępne na stronie projektu, pozwoliły się
bezbłędnie zainstalować i uruchomić rów-
nież pod 64-o bitowym OpenSuSE.
Kod źródłowy omawianego programu
wystarczy potem skompilować za pomo-
cą wywołania podobnego do tego z Listin-
gu 14, proszę porównać plik makefile.cegcc
dołączony do źródeł programu. Aby pro-
gram skompilowany za pomocą CeGCC za-
działał na urządzeniu przenośnym, należy
dołączyć do niego bibliotekę dynamiczną
cegcc.dll, zainstalowaną w katalogu arm-
wince-cegcc/lib pakietu. Szczęśliwcy, któ-
rym udało się we właściwym czasie załado-
wać bezpłatną wersję kompilatora Micro-
soft Embedded Visual C++ 4, mogą w za-
mian skompilować program, używając wy-
wołania podobnego do tego z Listingu 15,
proszę również porównać plik makefile.evc
dołączony do źródeł. Kompilacji można do-
konać z okna konsoli pakietu kompilatora
lub ustawiając zmienne środowiskowe tak,
jak to pokazano na Listingu 16. Nie próbo-
wałem kompilacji za pomocą aktualnych
wersji Visual Studio, choć nie powinna się
ona zbytnio różnić od tej przeprowadzonej
za pomocą Embedded Visual C++ 4. Zakła-
dając, że program z Listingu 10 skompilo-
wany został jako rapirun, a opisywany tu
program do wysyłania wiadomości teksto-
wych nazwano sms.exe i skopiowano do ka-
talogu \Temp na urządzeniu przenośnym,
www.sdjournal.org
RAPI
możemy wysłać SMS, wywołując na kom- Zrzut ekranu PDA
puterze biurkowym: Generowanie zrzutu ekranu urządzenia
przenośnego to chyba najbardziej wdzięczne
rapirun /Temp/sms.exe "+48123456789 zadanie, z którym możemy sobie poradzić za
Treść wiadomości tekstowej" pomocą zdalnego wywołania RAPI. W tym
celu przygotowujemy program dla Windows
przy czym program powinien sobie bez pro- CE nieposiadający interfejsu użytkownika,
blemu poradzić również z polskimi znakami mogącego niepotrzebnie przesłonić interesu-
w treści wiadomości. jący nas obszar ekranu. Program jako para-
Listing 19. Konwersja mapy bitowej na format DIB
static void _write(HANDLE hFile, const LPVOID pBuf, DWORD nBytes) {
const BYTE* ptr;
DWORD remaining, len;
ptr = (const BYTE *) pBuf; remaining = nBytes;
while(WriteFile(hFile, ptr, remaining, &len, NULL) != 0 && remaining > 0) {
remaining -= len; ptr += len;
}
}
void savebmp(HBITMAP hBitmap, const TCHAR *szFileName) {
HANDLE hf;
BITMAPFILEHEADER bmpFileHeader;
BITMAPINFO bmpInfo;
LPVOID pBuf;
WORD w;
ZeroMemory(&bmpInfo, sizeof(BITMAPINFO));
ZeroMemory(&bmpFileHeader, sizeof(BITMAPFILEHEADER));
pBuf = NULL;
hf = INVALID_HANDLE_VALUE;
dibitmap(&bmpInfo, &pBuf, hBitmap);
bmpFileHeader.bfReserved1 = 0;
bmpFileHeader.bfReserved2 = 0;
bmpFileHeader.bfSize = sizeof(BITMAPFILEHEADER) + sizeof(BITMAPINFOHEADER) +
bmpInfo.bmiHeader.biSizeImage;
w = 'M'; w <<= 8; w += 'B'; /* w = 'MB'; */
bmpFileHeader.bfType = w;
bmpFileHeader.bfOffBits = sizeof(BITMAPFILEHEADER) + sizeof(BITMAPINFOHEADER);
hf = CreateFile(szFileName, GENERIC_WRITE, FILE_SHARE_READ, NULL,
CREATE_ALWAYS, FILE_ATTRIBUTE_NORMAL, NULL);
_write(hf, &bmpFileHeader, sizeof(BITMAPFILEHEADER));
_write(hf, &(bmpInfo.bmiHeader), sizeof(BITMAPINFOHEADER));
_write(hf, pBuf, bmpInfo.bmiHeader.biSizeImage);
CloseHandle(hf);
}
Listing 20. Główna funkcja programu do zrzutu ekranu
int WINAPI WinMain(HINSTANCE hInstance,
HINSTANCE hPrevInstance,
LPWSTR szCmdLine,
int iCmdShow) {
HBITMAP hBitmap;
hBitmap = NULL;
hBitmap = screenshot();
savebmp(hBitmap, szCmdLine);
if (hBitmap != NULL) DeleteObject(hBitmap);
return 0;
}
37
 Programowanie Windows Mobile
metr linii poleceń otrzymuje nazwę pliku, do
którego zrzut zapisany zostanie jako mapa bi-
towa. Brak graficznego interfejsu użytkowni-
ka, przeszkoda nie do ominięcia na większo-
ści urządzeń przenośnych nie wyposażonych
w program linii poleceń cmd.exe, nie będzie
stanowił żadnego problemu dla zdalnego wy-
wołania z komputera stacjonarnego.
Listing 17 przedstawia uproszczoną wer-
sję funkcji do generowania zrzutu ekranu do
obiektu mapy bitowej typu HBITMAP. Za po-
mocą GetWindowDC() uzyskiwany jest w hDesk-
topDC kontekst dla podanej jako parametr sta-
łej HWND_DESKTOP, czyli dla całego ekranu. Funk-
cja CreateCompatibleBitmap() tworzy w hBit-
map mapę bitową o rozmiarze i parametrach
uzyskanego kontekstu. CreateCompatibleDC()
tworzy jeszcze jeden kontekst, tym razem służą-
cy do tworzenia obrazu w mapie bitowej. Obraz
w mapie bitowej tworzony jest poprzez skopio-
wanie obrazu z hDesktopDC za pomocą funk-
cji BitBlt(). W ten sposób otrzymujemy w
hBitmap mapę bitową zawierającą obraz okna
HWND_DESKTOP, czyli obraz całego ekranu. Od
mapy bitowej HBITMAP do mapy bitowej DIB
spotykanej w plikach z rozszerzeniem bmp jest
jednak jeszcze daleka droga. Przedstawiona na
Listingu 18 funkcja dibitmap() przekształca
mapę bitową hBitmap na format DIB zwraca-
ny w buforze theBuf.
Dodatkowo zwraca w strukturze wska-
zywanej przez theBI informacje o mapie
bitowej, konieczne do późniejszego stwo-
rzenia pliku. Sercem konwersji jest funk-
cja CreateDIBSection() tworząca pustą
mapę bitową w formacie DIB. Za pomo-
cą znanego już tricku utworzenia poprzez
CreateCompatibleDC() kontekstu dla ma-
py bitowej oraz skopiowania obrazu z jedne-
go kontekstu do drugiego za pomocą funkcji
BitBlt() otrzymujemy w htmpbmp przemie-
nioną mapę bitową. Jednym z parametrów
wywołania CreateDIBSection był wskaźnik
do bufora mapy bitowej (konkretnie wskaź-
nik na wskaźnik, ponieważ wskaźnik na two-
rzony bufor jest wartością zwracaną), zawie-
rającego obraz już prawie w takiej postaci, ja-
kiej oczekuje się od plików bmp.
Ostatnim krokiem jest zapisanie mapy bi-
towej DIB do pliku. Listing 19 przedstawia
funkcję savebmp() zapisującą mapę bitową
w hBitmap podawaną w takim formacie, jak
ją wyprodukowano w funkcji screenshot()
do pliku o nazwie podanej w szFileName.
Funkcja savebmp() najpierw wywołuje opi-
saną funkcję dibitmap() w celu przekonwer-
towania mapy bitowej na format DIB, zacho-
wując wskaźnik na bufor otrzymanej mapy
bitowej w zmiennej pBuf. Następnie tworzo-
ny jest nagłówek pliku bmp, który zapisywa-
ny jest do pliku tuż przed zapisaniem bajtów
z bufora wskazywanego przez pBuf. Funkcja
WriteFile() nie gwarantuje zapisania poda-
nej ilości bajtów, dlatego zdefiniowano funk-
38
cję _write() wywołującą WriteFile() aż do
zapisania całej zawartości bufora do pliku.
Listing 20 przedstawia uproszczoną wersję
głównej funkcji WinMain() programu do two-
rzenia zrzutu ekranu. Funkcja screenshot()
umieszcza obraz ekranu w obiekcie mapy bi-
towej wskazywanym przez uchwyt hBitmap.
Za pomocą savebmp() obiekt konwertowany
jest do formatu DIB i zapisywany do pliku o
nazwie podanej w linii poleceń.
Program skompilować możemy w sposób po-
dobny do przedstawionego przy opisanej wcze-
śniej aplikacji do wysyłania wiadomości teksto-
wych. Ponieważ w programie wykorzystano je-
dynie API Win32, nie powinno być problemu z
doborem kompilatora. Mnie powiodła się kom-
pilacja zarówno za pomocą CeGCC, jak i Mi-
crosoft Embedded Visual C++ 4.
Cały czas podkreślam, że listingi przedsta-
wiają jedynie uproszczone wersje kodu, w
pełni dostępnego pod adresem [0] w pliku
źródłowym ce/scrsht.c. Listingi i tak są długie,
a uwzględnienie w nich obsługi błędów oraz
drobnych różnić między programami pisany-
mi dla Windows CE oraz dla biurkowych wer-
sji MS Windows (Przedstawiony tu sposób ge-
nerowania zrzutów ekranu może być zastoso-
wany również na biurkowych wersjach syste-
mu MS Windows) dodatkowo zwiększyłoby
ich rozmiar i zmniejszyło czytelność. Zacie-
kawionych zapraszam do przestudiowania
źródeł opisywanych programów.
Zakładając, że w pliku /Temp/scrsht.exe na
urządzeniu przenośnym mamy już odpo-
wiednio skompilowaną wersję programu oraz
że wciąż mamy omawiany wcześniej program
rapirun oraz program rapiget wykorzystujący
funkcję wget() z Listingu 6, to zrzut ekranu
możemy wykonać np. za pomocą następują-
cych poleceń:
rapirun /Temp/scrsht.exe /Temp/plik.bmp
rapiget /Temp/plik.bmp plik.bmp
Zdalnie bez RAPI
Pod adresem [10] znajduje się projekt GNU-
WINCE, zawierający skompilowane dla Win-
dows CE podstawowe narzędzia znane z sys-
temu UNIX, jak ls, cp itd. Dzięki demonowi
rlogind oraz interpreterowi powłoki ush moż-
liwe jest zalogowanie się na urządzeniu za po-
mocą rlogin oraz zdalne uruchamianie pro-
gramów. Projekt dostarcza nawet kompilator
gcc, dzięki któremu można tworzyć progra-
my konsolowe, uruchamiane z takiej właśnie
sesji rlogin. Za pomocą demona ftpd oraz zwy-
kłego programu ftp można transferować pliki
w obydwie strony. Aby zainstalować GNU-
WINCE na urządzeniu przenośnym, należy
w najprostszym wypadku ściągnąć ze strony
[10] plik winceos-092603.tar.bz2, rozpakować
go i zawarte tam pliki wykonywalne skopio-
wać do katalogu /bin urządzenia przenośne-
go. Następnie na urządzeniu proszę urucho-
mić /bin/rlogind oraz /bin/ftpd, np. klikając na
te programy w oknie eksploratora plików PDA.
Pracę tych demonów można potem zakończyć
np. w sesji rlogin, wywołując polecenie kill,
przy czym identyfikator procesu można zna-
leźć za pomocą – jakżeby inaczej – polecenia
ps. Przykład sesji rlogin z Linuksa na moim
wyposażonym w Windows Mobile 6 telefonie
HTC3300 przedstawiłem na Rysunku 5.
Na koniec
Mam nadzieję, że udało mi się przybliżyć Wam
procesy zachodzące w tle programów typu Mi-
crosoft Active Sync i zachęcić do eksperymen-
towania z własnymi programami. Przedstawio-
ne w artykule proste aplikacje doskonale nadają
się do zastosowania w skrypcie shell-owym lub
pliku wsadowym MS Windows do automatyza-
cji kopiowania plików z i na PDA, instalacji pa-
kietów programowych czy po prostu do poszpe-
rania po urządzeniu, którego standardowe na-
rzędzia ani nie pokazują wszystkich plików ani
nie umożliwiają dostępu np. do rejestru. Doku-
mentacja RAPI pod adresem [1] opisuje wiele
innych przydatnych funkcji, jak choćby dostęp
do baz danych czy okien urządzenia oraz po-
zwalających na uruchomienie specjalnie spre-
parowanej biblioteki dynamicznej, umożliwia-
jącej np. wysyłanie strumieni danych między
komputerem biurkowym i urządzeniem. Dzię-
ki projektowi SynCE programy komunikujące
się z Windows CE i Mobile przestały być do-
meną biurkowych wersji systemu firmy Micro-
soft i można je z powodzeniem implementować
również pod Linuksem i FreeBSD. Ani ilość sys-
temów operacyjnych wspieranych przez Syn-
CE ani ilość zaimplementowanych tam funk-
cji RAPI nie jest jeszcze imponująca, tego typu
projekty rozwijają się jednak dosyć szybko i kto
wie, być może ktoś z Was zachęcony artykułem
jeszcze trochę je przyspieszy (i poprawi np. bar-
dzo nieekonomicznie zaimplementowany spo-
sób konwersji z i na UCS-2LE, który – jak sobie
przynajmniej wmawiam - zaimplementowałem
nieco lepiej).
Zachęcam również wszystkich do odwie-
dzenia strony opisywanego tu projektu [0], za-
wierającej oprócz wersji źródłowych również
skompilowane wersje binarne dla OpenSuSE
11.1, MS Windows oraz dla Windows CE. Za-
warte w źródłach pliki makefile wykorzystu-
ją zarówno kompilatory firmy Microsoft jak
i bezpłatny kompilator GCC, dla wszystkich
wspieranych systemów operacyjnych. I, last
but not least, namawiam do rozwijania (i rzecz
jasna poprawiania błędów) projektu, nie po-
przestawajcie tylko na cichym wyśmiewaniu
się z niedociągnięć.
DANIEL STOIŃSKI
Informatyk w firmie Nagler & Company
(http://www.nagler-company.com)
Kontakt z autorem: stoyac@gmx.de
SDJ Extra 34 Biblia
 Dla naszego klienta, światowego lidera w branży telekomunikacyjnej (przy projekcie obejmującym rozwój aplikacji nawigacyjnej

Rekrutacyjny.pl
oraz lokalizacyjnej na urządzenia mobilne) poszukujemy:

Symbian Developer
Miejsce pracy: Berlin
Nr ref.: Symbian/Berlin

Warunki projektu:
Wynagrodzenie: 18.000 PLN / m-c
Czas trwania: 9 - 12 m-cy - z opcją przedłużenia (po zakończeniu kontraktu firma oferuje udział w innych równie ciekawych projektach)
Rozpoczęcie: Rekrutacja ciągła
Miejsce: Berlin
Tryb pracy: Pełny etat
Forma współpracy / rozliczenie: Faktura VAT / umowa o dzieło / umowa zlecenie.
Oczekiwania firmy:
• Wykształcenie wyższe informatyczne lub pokrewne
• Min. 2-letnie doświadczenie w tworzeniu oprogramowania na platformie Symbian s60
• Doświadczenie zawodowe (development): min. 3 lata
• Bardzo dobra znajomość C++
• Bardzo dobra znajomość języka angielskiego
Mile widziane:
• Doświadczenie w tworzeniu aplikacji pod J2ME lub Windows Mobile
Nasz klient zapewnia:
• Praca przy bardzo ciekawym projekcie
Oraz:
Opcja 1:
• Wynagrodzenie 18.000 PLN / M-c
• Pomoc w znalezieniu mieszkania w Berlinie
• Opiekę naszego pracownika na miejscu

Opcja 2:
• Wynagrodzenie 13.000 PLN / M-c
• Zakwaterowanie w komfortowym mieszkaniu
• Dzienne diety
• Zwrot kosztów podróży Polska <=> Berlin
• Opiekę naszego pracownika na miejscu

Osoby zainteresowane naszą ofertą prosimy o przesłanie CV w języku angielskim, z klauzulą o zgodzie na przetwarzanie danych osobowych na ad-
res: praca@rekrutacyjny.pl
W temacie aplikacji prosimy o wpisanie nazwy stanowiska lub numeru referencyjnego oferty.
Prosimy o załączenie następującej klauzuli: „Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w mojej ofercie pracy dla po-
trzeb niezbędnych do realizacji procesu rekrutacji (zgodnie z Ustawą o Ochronie Danych Osobowych z dn. 29.08.1997 Dz. U. Nr 133 poz. 883)”

Dla naszego klienta, współpracującego ze światowym liderem w branży telekomunikacyjnej (przy projekcie obejmującym rozwój

Rekrutacyjny.pl
aplikacji nawigacyjnej oraz lokalizacyjnej na urządzenia mobilne) poszukujemy:

Senior J2ME Developer

Miejsce pracy: Berlin
Nr ref.: J2ME/Berlin

Warunki projektu:
Wynagrodzenie: 18.000 PLN / m-c
Czas trwania: 9 - 12 m-cy - z opcją przedłużenia (po zakończeniu kontraktu firma oferuje udział w innych równie ciekawych projektach)
Rozpoczęcie: Rekrutacja ciągła
Miejsce: Berlin
Tryb pracy: Pełny etat
Forma współpracy / rozliczenie: Faktura VAT / umowa o dzieło / umowa zlecenie.
Oczekiwania firmy:
• Wykształcenie wyższe informatyczne lub pokrewne
• Min. 3-letnie doświadczenie w programowaniu obiektowym
• Min. 2-letnie doświadczenie w programowaniu pod platformę J2ME
• Wszechstronne doświadczenie w Javie oraz świadomość ograniczeń JavaME i MIDP 2.0
• Doświadczenia z Socket’ami’ oraz protokołem HTTP na platformach mobilnych
• Doświadczenia w formatach wymiany danych, takich jak XML i JSON
• Dobre zrozumienie specyficznych ograniczeń pamięci i wydajności
• Bardzo dobra znajomość języka angielskiego
Mile widziane:
• Doświadczenie w aplikacjach lokalizacyjnych (tzw. Location Based Services) lub nawigacyjnych
• Znajomość Eclipse / EclipseME; Ant
• Znajomość zwinnych metodyk wytwarzania oprogramowania (Extreme Programming, SCRUM)
Nasz klient zapewnia:
• Praca przy bardzo ciekawym projekcie
Oraz:
Opcja 1:
• Wynagrodzenie 18.000 PLN / M-c
• Pomoc w znalezieniu mieszkania w Berlinie
• Opiekę naszego pracownika na miejscu

Opcja 2:
• Wynagrodzenie 13.000 PLN / M-c
• Zakwaterowanie w komfortowym mieszkaniu
• Dzienne diety
• Zwrot kosztów podróży Polska <=> Berlin
• Opiekę naszego pracownika na miejscu

Osoby zainteresowane naszą ofertą prosimy o przesłanie CV w języku angielskim, z klauzulą o zgodzie na przetwarzanie danych osobowych na ad-
res: praca@rekrutacyjny.pl
W temacie aplikacji prosimy o wpisanie nazwy stanowiska lub numeru referencyjnego oferty.
Prosimy o załączenie następującej klauzuli: „Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w mojej ofercie pracy dla po-
trzeb niezbędnych do realizacji procesu rekrutacji (zgodnie z Ustawą o Ochronie Danych Osobowych z dn. 29.08.1997 Dz. U. Nr 133 poz. 883)”
 Programowanie Windows Mobile
Rozpocznij Przygodę
z Windows Mobile
Zobacz, jak to się robi w technologii Microsoft
Firma Microsoft od wielu lat wspiera programistów aplikacji mobilnych,
dając im coraz nowsze i lepsze narzędzia. Z roku na rok programiści mają
dostęp do większej ilości zasobów urządzeń mobilnych, a prostota, z jaką
można tworzyć takowe aplikacje w chwili obecnej, nie odstrasza już nowych
adeptów tej sztuki.
Dowiesz się:
• Jak stworzyć oraz uruchomić swoją pierw-
szą aplikację na urządzeniu z systemem
Windows Mobile;
• Jakie możliwości daje nam .NET Compact
Framework.
Poziom trudności
W
dobie XXI wieku urządze-
nia mobilne odgrywają bardzo
ważną rolę. Dostęp do takich
urządzeń jest praktycznie nieograniczony,
a gamma systemów operacyjnych pozwa-
la na zróżnicowanie rynku. Firma Micro-
soft jest jedną z firm, która oferuje produ-
centom urządzeń mobilnych system swo-
jej produkcji. Urządzenia z systemem Win-
dows Mobile zyskują coraz większą po-
pularność poza strefą biznesową. Jedną z
przyczyn takiej sytuacji jest ciągle obniża-
jąca się cena, a także zmieniające się zapo-
trzebowanie użytkowników.
Mimo to, urządzenia takie jak PocketPC
świetnie spisują się w innych sytuacjach,
niż biznesowe czy rozrywka. Dużą rolę od-
grywają w przemyśle czy medycynie, gdzie
wspierane przez dodatkowe oprogramowa-
nie wspierają, a jednocześnie przyspiesza-
ją pracę.
Urządzenia takie mogą być rozszerzane
o inne elementy, np. drukarki mobilne czy
czytniki kodów kreskowych. To wszystko
sprawia, iż programowanie aplikacji mo-
bilnych przynosi ogromną satysfakcję pro-
gramistom.
40
Powinieneś wiedzieć:
• Jak obsługiwać narzędzie Microsoft Visual
Studio.
W artykule tym zostanie pokazane, jak
można łatwo i szybko zacząć pracę z urzą-
dzeniami mobilnymi, a co najważniejsze,
na samym początku nie potrzebujemy fi-
zycznego urządzenia, gdyż Microsoft Vi-
sual Studio dostarcza nam odpowiednie
emulatory.
Ważnym elementem są wymagania. Aby
zacząć pracę z urządzeniami mobilnymi,
będziemy potrzebowali Microsoft Visu-
al Studio 2008 w wersji Standard lub wyż-
szej. Darmowe narzędzie Microsoft Visu-
al Studio 2008 Express nie wspiera apli-
kacji mobilnych, przy czym, by przetesto-
wać, jak wygląda programowanie aplika-
cji mobilnych, możemy pobrać za darmo
wersję 90-dniową ze stron firmy Micro-
soft: http://msdn.microsoft.com/en-us/vstudio/
default.aspx.
Nasz Pierwszy Program
Mógłbym tu opowiadać o historii linii pro-
duktów dla programistów firmy Microsoft,
jak również o tym, jak zmieniały się dostęp-
ne elementy urządzeń mobilnych z wersji
na wersję, ale w ten sposób zwiększy się
przewaga nudnej historii, która i tak niko-
go nie nauczy programować, dlatego od ra-
zu rozpoczniemy przygodę z programowa-
niem. Po uruchomieniu Microsoft Visual
Studio 2008 klikamy w File\New\Project.
Pojawi się nowe okno New Project podobne
do tego przedstawionego na Rysunku 1.
Jest to bardzo intuicyjne okno, z lewej
strony wybieramy typ projektu, w naszym
przypadku jest to Smart Device. Po prawej
stronie pozostawimy wszystko bez zmian,
gdyż dalszej konfiguracji dokonamy w ko-
lejnym oknie. W tym oknie ważne jest po-
danie nazwy projektu oraz jego lokaliza-
cji. Informacje te możemy wpisać u dołu
okna. Jeśli uzupełniliśmy wszystkie infor-
macje, możemy kliknąć przycisk OK., by
przejść dalej.
W kolejnym oknie (Rysunek 2) doko-
nujemy dokładnej specyfikacji naszej apli-
kacji. W pierwszej kolejności wybieramy
platformę, na której będzie uruchamiana
nasza aplikacja. Po domyślnej instalacji Mi-
crosoft Visual Studio 2008 mamy dostęp
do Pocket PC 2003, Windows CE, Win-
dows Mobile 5.0 Pocket PC SDK oraz Win-
dows Mobile 5.0 Smartphone SDK. Py-
tanie, co jeśli chcemy stworzyć aplikację
przystosowaną dla Windows Mobile 6.0?
Musimy w takim przypadku doinstalować
odpowiednie SDK, link do nich znajduje
się u dołu okna Download additional emu-
lator images and smart devices SDKs…. Od-
nośnik przekieruje nas na strony firmy Mi-
crosoft, z której możemy pobrać dodatko-
we SDK, jak również przeczytać więcej nt.
systemu Windows Mobile. Na tym etapie
nie musimy pobierać dodatkowego SDK i
możemy wybrać Windows Mobile 5.0 Po-
cket PC SDK (ekran dotykowy) lub Win-
dows Mobile 5.0 Smartphone SDK (ekran
niedotykowy). Osobiście proponuję wybór
tego pierwszego, gdyż możemy tutaj prze-
testować, jak pisać aplikacje z dotykowym
ekranem.
Jako Target platform wybraliśmy Windows
Mobile 5.0, ale nie przeszkadza nam nic, by
uruchomić taką aplikację na urządzeniu z
systemem Windows Mobile 6.0. Firma Mi-
SDJ Extra 34 Biblia
 Rozpocznij przygodę z Windows Mobile

crosoft dołożyła wszelkich starań, by każdy
system nowszy z rodziny Mobile był kom-
patybilny z wersją niższą. Jeśli jednak użyje-
my elementów pochodzących z wersji 6.0, to
nie zawsze będzie możliwe uruchomienie ta-
kiej aplikacji na urządzeniu z wersją 5.0 Win-
dows Mobile.
Kolejnym etapem jest wybór odpowiednie-
go Framework`a. Zalecane jest, by wybierać
jak najnowszy, gdyż mamy dostęp do wielu
nowych elementów, jak choćby Microsoft LI-
NQ, który jest dostępny od wersji 3.5 Micro-
soft .NET Compact Framework.
Ostatnim etapem jest wybór szablonu
(Template). Do wyboru mamy:
pimy się na tych, które przydadzą się w na-
szym projekcie.
• AutoScroll – jeśli jest ustawione na
True (wartość domyślna), to mamy pew-
ność, że w przypadku, gdy nasze kontro-
lki nie mieszczą się na formie, zostanie
dodany suwak.
• BackColor – ustawia kolor formatki.
• Font – czcionka i styl stosowane na format-
ce (element Font nie jest dziedziczony dla
kontrolek umieszczanych na formatce).
• ForeColor – kolor czcionki.
• FormFactor – pozwala na zmianę sposo-
bu wyświetlania formatki względem te-
go, na jakie urządzenie jest przeznaczo-
na nasza aplikacja.
• MinimizeBox – (domyślna wartość True)
– pozwala ustawić, czy okno ma być mi-
nimalizowane, czy zamykane (False).
W przypadku systemu Windows XP, Vi-
sta czy 7 każde okno u góry po prawej
ma czerwony X, który jest równoznacz-
ny z poleceniem zamknij aplikację. W

• Device Application – dostajemy przygo-

towany projekt, który będzie korzystał z
formatek oraz będzie posiadał reprezen-
tację graficzną.
• Class Library – projekt, w którym zo-
staną przygotowane klasy na późniejszy
użytek innych projektów.
• Console Application – mamy możliwość
tworzenia aplikacji konsolowej. Z ra-
cji tego, iż system Windows Mobile nie
posiada konsoli, nie jesteśmy w stanie
przedstawić w sposób wizualny efektów
naszej pracy.
• Control Library – projekt, w którym zo-
staną przygotowane kontrolki, które bę-
dziemy mogli umieszczać na naszych
formatkach w głównym projekcie.
• Empty Project – całkowicie pusty projekt.

Wybieramy Device Application, gdyż nie

chcemy zaczynać od zera, lecz wykorzystać Rysunek 1. Okno dodawania nowego projektu
już pewne elementy, a Visual Studio przy-
gotuje całe środowisko za nas. Naszym za-
daniem będzie dodanie pozostałych ele-
mentów.
Ostatecznie klikamy OK., po czym nasz
projekt zostanie przygotowany. Na początku
załaduje się czysta formatka, która będzie oto-
czona skórką przykładowego urządzenia, ma-
jąca w pewien sposób ułatwić nam sposób wy-
obrażenia sobie, jaki będzie efekt końcowy.
Pierwszym elementem, który warto zmie-
nić, to nazwa formatki. Przechodzimy do
Solution Explorer, klikając w View\Solution
Explorer, i na liście klikamy prawym klawi-
szem myszy na Form1.cs. Nazwę proponuję
zmienić na MainForm.cs, ale może ona być
dowolna.
Kolejnym elementem będzie zmiana usta-
wień naszej formatki, w tym celu klikamy
gdzieś w środku formatki (wewnątrz skór-
ki urządzenia), a następnie z menu wybiera-
my Properties. Okno ustawień formatki po-
winno być podobne do tego przedstawione-
go na Rysunku 3.
W tym miejscu możemy dokonać wszel-
kich modyfikacji naszej formatki. Nie będzie-
my tutaj wymieniać wszystkich opcji, a sku- Rysunek 2. Dodanie większej ilości informacji nt. projektu

www.sdjournal.org 41
 Programowanie Windows Mobile

przypadku Windows Mobile nie jest do-
konywane polecenie zamknij, a zmini-
malizuj. By była możliwość zamykania
formatki, musimy zmienić tę opcję na
False. Jeśli teraz popatrzymy na okno
formatki, to zauważymy, że nie ma przy-
cisku X, lecz ok., które pozwala zamknąć
okno formatki.
• Text – pozwala na ustawienie tekstu
wyświetlanego na pasku u góry for-
matki.
• WindowState – domyślnie jest ustawio-
ne Normal, co jest równoznaczne z tym,
co widzimy na przykładowej formatce.
Możemy jednak zmienić na Maximized,
co spowoduje usunięcie górnej części
okna formatki. Uzyskujemy więcej miej-
sca, lecz funkcję zamknij czy zminimali-
zuj musimy teraz osadzić w menu.
Jest jeszcze jedno bardzo ważne ustawie-
nie formatki. Klikając prawym klawiszem
myszy w środku skórki, z menu wybieramy
Rotate Left lub Rotate Right. W efekcie skór-
ka zostanie przystosowana do innego usta-
wienia urządzenia mobilnego. W przypad-
ku urządzeń mobilnych mamy bardzo du-
że zróżnicowanie nie tylko w wielkości i
rozdzielczości ekranu, ale także w jego po-
łożeniu.
Może to być domyślnie pionowy, jak rów-
nież poziomy. Do zadań programisty należy
zaprojektowanie formatki, by dostosowywała
się automatycznie do rodzaju urządzenia. W
dalszej części artykułu zostaną dodane różne
elementy na formatkę i zostanie dokładnie
omówione, co należy zrobić, by zaprojekto-
wać bardzo dobry interfejs.
Możemy uznać, iż nasza aplikacja jest go-
towa do uruchomienia. Aplikacja domyślnie
uruchamia się w symulatorze, co w naszym
przypadku jest jak najbardziej odpowied-
nie. Uruchomić aplikację możemy na kilka
sposobów: klikając w zieloną strzałkę na pa-
skach Visual Studio lub klikając klawisz [F5]
(są także inne sposoby, ale nie będziemy ich
teraz omawiać).
Po kliknięciu klawisza [F5] lub przyciśnię-
ciu zielonej strzałki zostanie skompilowany
nasz projekt, uruchomiony emulator, a osta-
Listing 1. Podstawowa część kodu
using System.Windows.Forms;
namespace SDJStartWithWindowsMobile
{
public partial class MainForm : Form
{
public MainForm()
{
InitializeComponent();
}
tecznie załadowany nasz projekt na urządze-
nie mobilne. Nasza przykładowa aplikacja
może wyglądać jak ta przedstawiona na Ry-
sunku 4.
W taki oto sposób stworzyliśmy format-
kę pod pierwszy program. Teraz dodamy ele-
menty menu oraz kilka kontrolek, które na-
stępnie oprogramujemy.
Konfiguracja Menu
W celu dodania elementu do menu klikamy
w jasnoniebieski pasek u dołu skórki. Efek-
tem będzie pojawienie się po lewej stronie
podświetlonego tekstu Type Here, co jest za-
chętą, by kliknąć w to miejsce. Klikamy w na-
pis i dodajemy własny: Zamknij. W tym miej-
scu będzie możliwość zamknięcia naszego
programu. Warto wspomnieć, iż w progra-
mach na urządzenia mobilne od wersji szó-
stej Windows Mobile został wprowadzony

private void menuItem1_Click(object sender, System.EventArgs e)

{
Close();
}
}
}

Listing 2. Dodanie komunikatu powitania po kliknięciu przycisku „Witaj” w menu

using System.Windows.Forms;

namespace SDJStartWithWindowsMobile
{
public partial class MainForm : Form
{
public MainForm()
{
InitializeComponent();
}

private void menuItem1_Click(object sender, System.EventArgs e)

{
Close();
}

private void menuItem6_Click(object sender, System.EventArgs e)

{
MessageBox.Show("Witaj " + textBox1.Text, "Powitanie");
}
}
}
Rysunek 3. Właściwości głównej formatki

42 SDJ Extra 34 Biblia

 Rozpocznij przygodę z Windows Mobile

umowny standard, aby najczęściej używana
funkcja znajdowała się po lewej stronie me-
nu, a reszta ukryta jako podmenu po prawej
stronie, pod klawiszem MENU. Rysunek 5
prezentuje przykładowe menu.
Jeśli zobaczymy na Rysunku 5, że poza
skórkę z prawej strony wystaje jeszcze jeden
przycisk zachęty, do kontynuowania rozsze-
rzania menu. Nie jest zalecane i nie należy
do najlepszych praktyk, by menu było więk-
sze, niż dwa przyciski umieszczone w pasku
menu, zagnieżdżone podmenu również nie
są zalecane. Rysunek 6 prezentuje źle zapro-
jektowane menu.
Skoro już mamy nasze menu gotowe, to do-
dajmy teraz kod pod przycisk Zamknij, by po
naciśnięciu tego klawisza menu nasza aplika-
cja się zamykała. Klikamy dwukrotnie w przy-
cisk Zamknij, Visual Studio automatycznie
przeniesie nas do kodu, a do tego doda nie-
zbędny blok kodu, który będzie wywoływa-
ny za każdym razem, gdy zostanie naciśnię-
ty przycisk Zamknij. Między nawiasem {„, a
„} wpisujemy Close();, co jest równoznacz-
ne z zamknięciem formatki. Listing 1 przed-
stawia część kodową naszej formatki.
Możemy teraz przetestować naszą aplika-
cję, uruchamiając i testując klawisz Zamknij.
Wróćmy teraz do naszej formatki (przej-
ście między częścią kodową a wizualną może-
my dokonać, klikając w klawisz [F7]) i dodaj-
my kilka kontrolek.
czynając od Label, a prawe krawędzie rozsze-
rzamy do prawej krawędzi formatki. Obróć-
my formatkę w lewo lub prawo.
Szerokość kontrolki TextBox nie powięk-
sza się wraz ze zmianą położenia formatki,
co jest złą praktyką, dlatego też przejdźmy te-
raz do właściwości Anchor kontrolki TextBox.
Domyślnie mamy tutaj Top,Left, dodajemy
jeszcze Right. Obracamy ponownie naszą
formatkę i mamy bardzo ładnie zaprojekto-
waną formatkę, która automatycznie dosto-
sowuje się do urządzenia mobilnego.
Teraz chcielibyśmy, by po wpisaniu tekstu
w kontrolkę TextBox pojawił się komunikat
powitalny. Jeśli jest urządzenie z dotykowym
ekranem, tak jak w naszym przypadku, to
możemy pokusić się o umieszczenie przyci-
sku na formatce, co nie do końca jest dobrym
rozwiązaniem, gdyż użytkownik będzie zmu-
szony do obsługi urządzenia dwiema rękami,
co nie jest korzystne, dlatego wszelkie tego ty-
pu operacje powinny być umieszczane w me-
nu. Jeśli byłaby to aplikacja przeznaczona dla
urządzeń bez ekranu dotykowego, to wręcz
koniecznym jest umieszczenie operacji powi-
tania w menu.
Do menu dodajemy przycisk Witaj, a na-
stępnie klikamy w niego dwukrotnie, co spo-
woduje przejście do kodu. Tutaj uzupełniamy
kod o dodatkowe elementy. Przykład został za-
prezentowany na Listingu 2, natomiast efekt
działania programu prezentuje Rysunek 6.
W tym miejscu zakończymy wstęp do two-
rzenia aplikacji mobilnych. Teraz przejdzie-
my i przyjrzymy się elementom, które do-
starcza nam SDK, a więc klasom, które dadzą
nam dostęp do najciekawszych miejsc urzą-
dzeń mobilnych, które mamy możliwość mo-
nitorować, jak również, co ważniejsze, zmie-
niać. Będzie trochę więcej elementów za-
awansowanych, skupimy się także bardziej na
stronie kodowej.
Elementy SDK
Wszystkie klasy pochodzące z przestrzeni
nazw System są częścią .NET Compact Fra-
mework, natomiast wszystkie należące do Mi-
crosoft to elementy SDK. Przyjrzymy się teraz
wybranym klasom w przestrzeni nazw Micro-
soft.WindowsMobile. W tabelce zawarto prze-
strzenie nazw, które zostaną dokładnie omó-
wione, oraz ich znaczenie w projekcie.
W celu wykorzystania którejkolwiek z
klas, należy dodać referencje do projektu. W
tym celu otwieramy SolutionExplorer i klika-
my prawym klawiszem myszy w References,
a następnie Add Reference. Pojawi się kolejne
okno, w którym mamy możliwość wyboru
odpowiednich referencji. Wybieramy wszyst-
kie wymienione, a dodatkowo dodajemy Mi-
crosoft.WindowsMobile.
Poniżej zostaną omówione wybrane prze-
strzenie nazw, jak również pokazane zostaną
wybrane elementy tychże przestrzeni.

Dodajmy Kontrolki Do Menu

Kontrolki dodajemy z Toolbox`a, którego
wywołujemy poprzez View\Toolbox. Na for-
matkę przeciągamy Label oraz TextBox. Do
właściwości Text kontrolki Label wpisujemy
Proszę podać imię:. Obie kontrolki ustawiamy
w lewym górnym rogu, jedna pod drugą, za-

Rysunek 5. Przykładowe, poprawne MENU Rysunek 6. Źle zaprojektowane MENU

Tabela 1. Przestrzenie nazw zawarte w WindowsMobile

WindowsMobile.Configuration
WindowsMobile.Forms
WindowsMobile.PocketOutloook
WindowsMobile.Status
WindowsMobile.Telephony
Rysunek 4. Pierwsza przykładowa aplikacja
Mamy dostęp do elementów konfiguracyjnych urządze-
nia mobilnego.
Dzięki tej przestrzeni nazw mamy dostęp do elementów
takich jak wybór kontaktu czy zdjęcia.
Dostęp do kontaktów oraz do elementów sterujących
wysyłaniem SMS`ów.
Możemy kontrolować status urządzenia mobilnego.
Elementy związane z dokonywaniem rozmów telefo-
nicznych.

www.sdjournal.org 43
 Programowanie Windows Mobile

Listing 3. Dodanie odwołań do poszczególnych przestrzeni nazw

W części kodu dodajemy odpowiednie od-
wołania do przestrzeni nazw. Listing 3 poka-
using Microsoft.WindowsMobile.Forms; zuje, jak to zrobić.
using Microsoft.WindowsMobile.Telephony;
WindowsMobile.Forms
using Microsoft.WindowsMobile.PocketOutlook; Przy pomocy tej przestrzeni nazw możemy
using Microsoft.WindowsMobile.Status; wybierać konkretny kontakt z naszej listy
kontaktów czy też wybrać zdjęcie. By najle-
Listing 4. Możliwość wybrania zdjęcia oraz kontaktu piej przedstawić działanie tejże przestrzeni
private void menuItemZdjecie_Click(object sender, System.EventArgs e) nazw, do menu dodamy dwa podmenu: Zdję-
{ cie oraz Kontakt, a dla nich utworzymy część
var selectPictureDialog = new SelectPictureDialog(); kodową, klikając w każdy dwukrotnie. Li-
var dialogResult = selectPictureDialog.ShowDialog(); sting 4 przedstawia kod, który należy zamie-
ścić w każdej z metod.
if(dialogResult == DialogResult.OK) Pierwsza część kodu umożliwia wybór
{ zdjęcia, a następnie przypisanie jego nazwy
label1.Text = selectPictureDialog.FileName; do właściwości Text kontrolki Label, któ-
} ra została umieszczona na formatce w po-
} przedniej części artykułu.
Druga część kodu jest bardzo podobna do
private void menuItemKontakt_Click(object sender, System.EventArgs e) poprzedniej, z tym że teraz pozwalamy na
{ wybór kontaktu z listy kontaktów, a następ-
var contactDialog = new ChooseContactDialog(); nie przypisujemy nazwę kontaktu do właści-
var dialogResult = contactDialog.ShowDialog(); wości Text kontrolki Label.
if(dialogResult == DialogResult.OK) Jak można zauważyć, klasy te są do siebie
{ bardzo podobne, co świadczy o doskonałym
label1.Text = contactDialog.SelectedContactName; zaprojektowaniu tychże klas przez projektan-
} tów z firmy Microsoft.
}
WindowsMobile.Status
Listing 5. Dostęp do statusów Działanie tej przestrzeni nazw najlepiej
private void menuItemStatus_Click(object sender, System.EventArgs e) zaprezentować na przykładzie, który zo-
{ stał umieszczony na Listingu 5. Klasa
label1.Text = SystemState.OwnerName; SystemState jest bardzo bogata, a w przy-
} kładzie pobieramy nazwę właściciela urzą-
dzenia mobilnego i przypisujemy ją do wła-
Listing 6. Aplikacja działająca w tle. ściwości Text kontrolki Label. Jeśli dokład-
private SystemState _st; nie się przyjrzymy metodom, jakie ofe-
private static readonly string _id = "SDJ"; ruje klasa SystemState, to szybko może-
private void MainForm_Load(object sender, EventArgs e)
{
if (SystemState.IsApplicationLauncherEnabled(_id))
{
_st = new SystemState(_id);
_st.Changed+=new ChangeEventHandler(_st_Changed);
}
else
{
_st = new SystemState(SystemProperty.TasksActive);
_st.Changed += new ChangeEventHandler(_st_Changed);
_st.EnableApplicationLauncher(_id);
}
}

void _st_Changed(object sender, ChangeEventArgs args)

{
MessageBox.Show("Dodano nowe zadanie.");
}

private void MainForm_Closed(object sender, EventArgs e)

{
_st.Dispose();
}
Rysunek 7. Przykład działania programu

44 SDJ Extra 34 Biblia

 Rozpocznij przygodę z Windows Mobile

my stwierdzić, iż jest to jedna z bardziej działanie aplikacji w tle, i dodamy nowe za- Kod wydaje się trywialnie prosty, gdyż
przydatnych klas, gdyż możemy dokład- danie, to nasza aplikacja zostanie ponownie tworzymy nowy obiekt Phone, który jest bez-
nie sprawdzić każdy stan w systemie Win- włączona wraz z komunikatem, pomimo iż parametrowy, a następnie wywołujemy jego
dows Mobile i zareagować w odpowiedni szybciej dokonaliśmy jej zamknięcia. metodę Talk, która może przyjmować jeden
sposób. Zobaczmy, jak przy pomocy Sys- lub dwa parametry. Pierwszym jest numer te-
temState możemy uruchomić naszą apli- WindowsMobile.PocketOutlook lefonu, natomiast drugi określa, czy ma zo-
kację w tle. Listing 6 pokazuje przykłado- W PocketOutlook mamy dostęp do takich stać wyświetlone zapytanie przed wykona-
we rozwiązanie tego problemu. Do naszej elementów jak kontakty, zadania, oraz spo- niem rozmowy.
formatki dodajemy obsługę Event`u Load tkania. Możemy je dodawać, jak również czy- Podczas uruchamiania tej części kodu pro-
oraz Closed, po czym w kodzie tworzymy ścić, a co najważniejsze reagować w odpo- szę zwrócić uwagę, by aplikacja była urucha-
prywatne obiekty _st, oraz _id. W częście wiedni sposób w przypadku zmiany któregoś miana w emulatorze Windows Mobile 6 Pro-
MainForm_Closed dodajemy obsługę za- z elementów. Listing 6 przedstawia przykład, fessional.
mknięcia obiektu SystemState, natomiast jak można w prosty sposób dodać nowy kon-
w części MainForm_Load dodamy waru- takt do listy kontaktów. Podsumowanie
nek, który będzie sprawdzał, czy została Na początku tworzymy nowy obiekt Urządzenia mobilne mają coraz to now-
uruchomiona aplikacja o podanym iden- OutlookSession, następnie tworzymy nowy sze zastosowania i zaczynają wypierać stan-
tyfikatorze. Jeżeli nie, to przechodzimy do kontakt oraz dodajemy go do listy kontak- dardowe urządzenia, a ich wszechobecność
części else, w której tworzymy nowy obiekt tów zawartych w OutlookSession. Dalej do- umożliwia nam, jako programistom, pisa-
SystemState, który będzie reagował na do- dajemy elementy kontaktu oraz aktualizuje- nie aplikacji, które trafią do dużej ilości
danie nowego zadania, o czym poinformu- my kontakt o nowe informacje. Ostatecznie użytkowników.
je w nowym oknie, oraz wskaże, iż aplikacja zamykamy OutlookSession. W artykule tym zostały przedstawione in-
będzie miała dany identyfikator, jeśli jed- formacje wstępne, które pozwolą zasmako-
nak warunek zostanie spełniony, to zosta- WindowsMobile.Telephony wać programowania aplikacji mobilny dla
nie stworzony nowy obiekt SystemState z Jest to dość konkretna przestrzeń nazw, a jej systemu Windows Mobile. Wiedzę należało-
podanym identyfikatorem oraz zostanie przeznaczenie jest dość oczywiste. Za jej po- by poszerzyć o połączenie z mobilną bazą da-
wyświetlona informacja. Po uruchomie- mocą możemy dokonywać rozmów telefo- nych czy synchronizację bazy mobilnej z ba-
niu programu, oraz dodaniu nowego za- nicznych. Do naszego menu dodajemy no- zą stacjonarną.
dania urządzenie mobilne wyświetli nasz we podmenu Zadzwoń i klikamy dwukrot- Oprogramowanie Microsoft Visual Stu-
program wraz z komunikatem. Jeśli teraz nie, oraz dodajemy część kodu zawartą na Li- dio 2008 dostarcza bardzo dużo narzędzi
zamkniemy naszą aplikację, co spowoduje stingu 8. programistycznych, które można wykorzy-
stać na różne sposoby, lecz podczas two-
Listing 7. Dodanie nowego kontaktu. rzenia projektu ważny jest także czas pisa-
nia aplikacji. Autor poleca dodatek do Vi-
private void menuItemPocketOutlook_Click(object sender, EventArgs e) sual Studio firmy JetBrains o nazwie Re-
{ Sharper, który przyspieszy pracę programi-
var outlookSession = new OutlookSession(); sty, jak również pozwoli utrzymać czytelny
var contact = outlookSession.Contacts.Items.AddNew(); kod projektu. Program można zamówić ze
contact.FirstName = "SDJ"; strony producenta: http://www.jetbrains.com/
var uri = new Uri("http://www.sdjournal.org"); resharper.
contact.WebPage = uri; Na końcu chciałbym wspomnieć o Win-
contact.Update(); dows Mobile Marketplace (http://developer.w
indowsmobile.com/Marketplace.aspx). Jest to
outlookSession.Dispose(); swego rodzaju sklep internetowy, który ofe-
} ruje aplikacje firm trzecich, co oznacza, że
możemy napisać aplikację i dodać ją do bazy
Listing 8. Metoda pozwalająca wykonać rozmowę oprogramowania, a dowiedzą się o niej klien-
private void menuItemZadzwon_Click(object sender, System.EventArgs e) ci z całego świata. Polska jest na liście krajów,
{ które jako pierwsze będą mogły udostępniać
var p = new Phone(); sprzedaż aplikacji za pomocą Windows Mo-
p.Talk("1234", true); bile Marketpace. Koszt rejestracji to 99$,
} co jest sumą niewielką, licząc fakt, iż firma
otrzymuje 70% zysku i jest reklamowana na
całym świecie.

W Sieci DANIEL DUDEK

Pracuje w firmie LGBS Software na stanowisku
• Strona dla programistów aplikacji mobilnych dla urządzeń z systemem Windows Mobile
.NET Developer. Zajmuje się programowaniem
http://developer.windowsmobile.com;
• Strona poświęcona programowaniu aplikacji mobilnych, zawarta jako część MSDN http:/ aplikacji mobilnych na systemach Microsoft Win-
/msdn.microsoft.com/pl-pl/windowsmobile/default(en-us).aspx; dows Mobile. Jest liderem Śląskiej Regionalnej
• Blog autora artykułu http://geekswithblogs.net/dand; Grupy Microsoft. Autor jest także prelegentem
• Witryna poświęcona urządzeniom mobilnym https://www.microsoft.com/windowsmobile/ konferencji społecznościowych:
pl-pl/default.mspx; ht tp: //ms- groups.pl/speakerbiuro/Strony/
• Windows Mobile Marketplace – globalny sklep z aplikacjami Windows Mobile http://deve-
loper.windowsmobile.com/Marketplace.aspx. DanielDudek.aspx
Kontakt z autorem: d.dudek@lgbs.pl

www.sdjournal.org 45
 Programowanie Windows Mobile
MS SQL SERVER CE 3.5
Jak wykorzystać w swojej aplikacji silnik SQL Servera CE 3.5.
Dzięki nowej wersji SQL Servera CE możesz zarządzać danymi poprzez
zapytania bez konieczności instalacji dodatkowych usług i bez dostępu do
Internetu. Ułatwia to dystrybucję oprogramowania. W artykule znajdziesz
informacje, które pozwolą Ci rozpocząć pisanie aplikacji wykorzystujących
SQL Server CE.
Dowiesz się:
• Jakie możliwości niesie ze sobą SQL Server
CE 3.5;
• Jak go wykorzystywać w swoich aplikacjach;
• Jak pracować z nim w Visual Studio;
• Jakie są dostępne narzędzia wspierające;
• Jakie są rodzaje replikacji;
• Jaka jest wydajność tego rozwiązania.
Poziom trudności
Z
a sprawą Visual Studio oraz platfor-
my .NET pisanie aplikacji pod Win-
dows Mobile coraz bardziej przypo-
mina pisanie oprogramowania na desktopy.
Z każdą nową wersją .NET Compact Fra-
mework rośnie liczba dostępnych klas. Pisa-
nie aplikacji staje się coraz łatwiejsze, szcze-
gólnie jeśli piszemy aplikacje w języku Visu-
al C# czy Visual Basic.NET. Microsoft stara
się również ujednolicać narzędzia programi-
styczne takie jak Visual Studio. Dzięki te-
mu, kiedy raz przyzwyczaimy się do niego
oraz nauczymy się .NETa, możemy pisać w
nich aplikacje Windows Forms, Web Forms,
Windows Mobile czy pisać interaktywne
aplikacje w Silverlight. Oczywiście każde z
tych rozwiązań również różni się od siebie.
Przykładowo, pisząc aplikację pod Windows
Mobile, należy zdawać sobie sprawę, że
urządzenie mobilne nie ma takiej mocy ob-
liczeniowej co komputer desktopowy. Z ko-
lei na pewno cechą wspólną wszystkich po-
wstających aplikacji jest wykorzystywanie i
przetwarzanie w nich danych. O ile na desk-
topach powstało do tego celu wiele rozwią-
zań, o tyle na Windows Mobile sprawa nie
wygląda tak dobrze. Jednym z rozwiązań
46
za będzie zawierać 30000 części. Wszystko
Powinieneś wiedzieć: będzie wczytywane z 1 płyty CD. Wykorzy-
• Znajomość podstawowych zapytań języka stanie do tego SQL Servera jest przesadą. In-
T-SQL; nym rozwiązaniem może być Linq to XML.
• Podstawowa wiedza z zakresu .NET CF 3.5; Jednak tak jak pokazały testy, najszybszym
• Podstawowa wiedza z zakresu C# 3.5. rozwiązaniem będzie wykorzystanie wła-
śnie SQL Server CE for desktop (patrz roz-
dział testy). Właśnie po to powstał SQL Se-
rvera CE (desktop i mobile). Jest to pomost
pomiędzy olbrzymią ilością danych w du-
żych firmach, gdzie wykorzystuje się pełną
jest opisany tutaj SQL Server CE. Ciekawą wersję Microsoft SQL Server, a bardzo małą
cechą tego rozwiązania jest wykorzystanie ilością danych – parsowanie XMLa.
tej wersji serwera również na desktopach. Oczywiście każde rozwiązanie ma swój
Początkowo SQL Server CE był stworzony obszar zastosowań. Wszystko zależy od
tylko dla urządzeń mobilnych. Od niedaw- oczekiwań programisty – i na tej podsta-
na powstała specjalna dystrybucja tego opro- wie powinniśmy wybrać odpowiednie na-
gramowania umożliwiająca
wczytywanie bazy danych z
pliku bez wykorzystania ja-
kiejkolwiek usługi SQL Se-
rvera również na kompute-
rach PC. Fizycznie SQL Se-
rver CE (zarówno mobi-
le, jak i desktop) jest zbio-
rem bibliotek, a cała baza da-
nych składowana jest w po-
staci jednego pliku z rozsze-
rzeniem sdf. Wszystkie zapy-
tania, połączenia i narzędzia
SQL Server CE w wersji mo-
bilnej i desktopowej są ze so-
bą kompatybilne. Ta ostatnia
wersja (desktop) szczególnie
może się przydać, gdy rekor-
dów w bazie nie jest na tyle
dużo, aby zaistniała koniecz-
ność instalacji pełnej wersji
Microsoft SQL Server. Przy-
kładowo programista tworzy
aplikację – katalog produk-
tów danej firmy. Załóżmy, że
będzie to katalog drobnych Rysunek 1. Scenariusz wykorzystania całej rodziny produktów SQL
części samochodowych. Ba- Server
SDJ Extra 34 Biblia

rzędzie. Podczas projektowania oprogramo-
wania należy zastanowić się, jak duże ilości
danych będzie przechowywała aplikacja, czy
klient będzie miał dostęp do Internetu, czy
baza danych będzie rozproszona na jednost-
ki itp. Na Rysunku 1 przedstawione zosta-
ły typowe scenariusze wykorzystania bazy
SQL Server Express oraz SQL Server CE w
obydwu wersjach (desktop, mobile).
Porównanie wersji
Należy również zdawać sobie sprawę z istot-
nych różnic między SQL Server Compact
Edition a wersją Express. Każdy z nich ma
swoje zastosowanie i żaden z nich nie wyklu-
cza drugiego. Można powiedzieć, że Com-
pact Edition zawiera podzbiór funkcjonal-
ności, jaką daje SQL Server.
W Tabeli 1 zostały zebrane informacje do-
tyczące rodziny produktów SQL Server. Pi-
sząc Compact Edition, mam na myśli oby-
dwie wersje (desktop oraz mobile).
Wielu programistów może być zawie-
dzionych z powodu braku wsparcia dla ta-
kich elementów T-SQL , jak procedury skła-
dowane, widoki czy triggery. Ma to swoje
Tabela 1. Zestawienie funkcjonalności SQL Server CE oraz SQL Server Express
Cecha
Instalacja / Dystrybucja
Wsparcie dla ClickOnce
Uruchamiane razem z aplikacją
Wymagane prawa administratora
Uruchomienie na Windows Mobile
Możliwość dołączenia do pliku MSI
Działanie w procesie
Wsparcie dla 64-bit
Działanie jako usługa
Pliki
Format plików
Maksymalny rozmiar bazy
Przechowywanie XML
Programowanie
Transact-SQL
Proceduralny T-SQL,
składnia Select Case, If
Remote Data Access (RDA)
ADO.NET Sync Framework
Merge replication
Proste transakcje
Rozproszone transakcje
Natywna obsługa XML, XQuery/QPath
Stored procedures, views, triggers
Podział na role w zabezpieczeniach
Ilość jednoczesnych połączeń
www.sdjournal.org
MS SQL Server CE 3.5
�������
��������� ���������
������� �������
����
������������ ������������
��������
���������������
Rysunek 2. Architektura ADO.NET dla SQL Server CE
uzasadnienie w wydajności aplikacji. Funk- Jak zacząć
cje te w znaczny sposób obciążałyby zaso- Zawsze najtrudniej jest rozpocząć. W tym
by urządzenia mobilnego – dlatego też zde- przypadku mamy o tyle prościej, że wszyst-
cydowano się z nich zrezygnować. Jednak- ko, co jest potrzebne, to Visual Studio 2008
że wcale nie jest powiedziane, że z pewny- Express oraz .NET Compact Framework
mi ograniczeniami nie pojawią się w kolej- 3.5. Wszystkie kreatory i komponenty są do-
nych wersjach. stępne bezpośrednio w środowisku – dzięki
SQL Server Compact Edition SQL Server
Express Edition
Instalacja / Dystrybucja Instalacja / Dystrybucja
+ +
+ -
- +
+ -
+ +
+ -
Dotyczy CE 3.5 w wersji Desktop z SP1 + Windows on Windows (WOW)
- Version 3.1
+ Natywnie 64 bitowy w przyszłych wersjach
- +
Pliki Pliki
Pojedyńczy - .SDF Wiele formatów
4GB 4GB
+ jako nText +
Programowanie Programowanie
+ +
- +
+ -
+ Dostępne z Visual Studio 2008 - Planed support with a future version
+ +
+ +
- +
- +
- +
- +
256 Unlimited
47
 Programowanie Windows Mobile
czemu aplikację można dosłownie wyklikać.
Oczywiście można, ale nie trzeba – mamy
również odpowiedni zestaw klas, by same-
mu łączyć się z bazą i wykonywać na niej za-
pytania. Oba rozwiązania postaram się przy-
bliżyć w dalszej części artykułu. Dodatko-
wo można doinstalować różne narzędzia,
takie jak SQL Management Studio. Istotna
jest wersja tego ostatniego. Tylko najnow-
sza– 2008 (również express) wspiera wersję
SQL Server CE 3.5. Na płycie CD znajduje
się kopia pliku bazy danych wykorzystywa-
nej w artykule.
Połączenie z bazą danych
Osoby dobrze znające ADO.NET będą mile
zaskoczone. Wykorzystanie SQL Server CE
w swojej aplikacji opiera się właśnie na tej
technologii. Rysunek 2 przedstawia archi-
tekturę ADO.NET dla SQL Server CE.
• SqlCeConnection – odpowiada za fi-
zyczne połączenie z bazą danych. Połą-
czenie wymaga odpowiedniego connec-
tion stringa, w którym zawarta jest in-
formacja dotycząca tego, który plik ma
zostać wczytany. Może zawierać rów-
nież opcjonalne atrybuty, takie jak ha-
sło do bazy oraz to, czy baza jest zaszy-
Listing 1. Generyczny connection string do bazy
string connStr = "data source=\secure.sdf;"
Listing 2. Ścieżka do pliku dla connection stringa obiektu SqlCeConnection
("Data Source =" + (System.IO.Path.GetDirectoryName(
System.Reflection.Assembly.GetExecutingAssembly().GetName().CodeBase) +
"\\bazadanych.sdf;"));
Listing 3. Szablonowe zapytanie z parametrem
SELECT * from Customers where [Customer ID] = @custID
Listing 4. Wykonanie szablonu zapytania
customersTableAdapter1.GetDataBy("BLONP");
Rysunek 3. Okno „Add New Item”
48
frowana. Wszystkie te atrybuty zostały
opisane w podrozdziale bezpieczeństwo.
Najczęściej jednak connection string
będzie wyglądał tak jak na Listingu 1.
• SqlCeDataAdapter - obiekty DataAdap-
ter definiują, jak dane mają być przeka-
zywane do obiektu DataSet i z obiek-
tu DataSet. Konfiguracja obiektu Da-
taAdapter polega zwykle na wskazaniu
poleceń SQL stosowanych do odczy-
tu, zapisu i modyfikacji danych. Każdy
obiekt DataAdapter służy do wymiany
danych pomiędzy jedną tabelą źródła
danych a pojedynczym obiektem Da-
taTable. Obiekt ten znajduje się w Da-
taSet. Jeśli obiekt DataSet zawiera wie-
le tabel, to najczęściej stosowanym roz-
wiązaniem jest tworzenie wielu obiek-
tów DataAdapter, pobierających, zapi-
sujących i modyfikujących dane w poje-
dynczych tabelach źródeł danych.
• SqlCeDataSet – jest to magazyn da-
nych, który przechowuje w pamię-
ci wszystkie rekordy uzyskane po-
przez obiekt DataAdapter. Dzięki te-
mu obiektowi spora ilość kodu gene-
rowana jest automatycznie. Mówimy
również, że DataSet jest silnie typowa-
ny, gdyż wszystkie pola są przechowy-
wane zgodnie z ich typem, a nie kon-
wertowane do łańcuchów znaków. Na-
leży pamiętać również, że po modyfi-
kacjach zbioru należy samemu wymu-
sić zapisanie zmian. Odbywa się to po-
przez wywołanie metody AcceptChan-
ges obiektu DataSet. Ciekawą cechą te-
go obiektu jest możliwość jego seria-
lizacji i wysłania poprzez usługi Web
Services.
• SqlCeCommand – reprezentuje zapy-
tanie, które jest wykonywane bezpo-
średnio na pliku bazy. Zapytaniem
może być insert, select lub update. Nie-
stety, jak wspomniałem w poprzed-
niej części artykułu, nie ma możliwo-
ści wykonywania procedur składowa-
nych. Cała składnia oprócz wcześniej
wspomnianych konstrukcji jest zgod-
na z t-sql. Najczęściej instancja tego
obiektu tworzona jest poprzez wyko-
nanie metody ExecuteReader obiektu
SqlCeConnection.
• Data Consumer – jest to każdy obiekt,
który wykorzystuje dane do prezenta-
cji lub dalszego ich przetwarzania.
• SqlCeResultSet, który nie został pokaza-
ny na obrazku, jest połączeniem funk-
cjonalności DataSet – modyfikacje da-
nych oraz SqlCeDataReader. W przy-
padku DataSet w pamięci tworzona jest
kopia danych zawartych w bazie. Dla
dużych baz może to przysporzyć kłopo-
tu. SqlCeResultSet operuje bezpośred-
nio na fizycznym pliku sdf, dzięki cze-
mu nie pobiera tyle pamięci. Instancja
obiektu tworzona jest poprzez wywo-
łanie metody ExecuteResultSet obiektu
SqlCeCommand.
Tworzenie bazy może odbywać się poprzez
kreator. Aby to zrobić, należy kliknąć pra-
wym przyciskiem na nasz projekt w oknie
Rysunek 4. Okno “Server Explorer” z
ustanowionym połączeniem
SDJ Extra 34 Biblia
 MS SQL Server CE 3.5

Solution Explorer (domyślnie znajdującym śli nie ma takiego komponentu, należy go Swój szablon nazwałem GetDataBy. W ko-
się po prawej stronie Visual Studio). Jeśli dodać poprzez przeciągnięcie go z ToolBo- dzie wywołanie wygląda tak jak prezentu-
go nie ma, z menu view wybieramy Solution xa(zakładka nazwa_projektu Components). je to Listing 4.
Explorer, co spowoduje jego pojawienie się.
Klikamy Add new item, aby dodać do pro- Tabela 2. Opis metod SqlCeConnection
jektu nową bazę, lub Add existing item, je- Metoda Opis metody
śli chcemy dodać do projektu istniejącą ba- BeginTransaction Rozpoczyna transakcje.
zę danych. W przypadku utworzenia nowej
ChangeDatabase Zmiana aktualnie wykorzystywanej bazy danych.
bazy wyświetli się kreator, w którym klika-
my na pole Database file. Ten krok prezen- Close Zamyka połączenie. Wszystkie dodatkowe zasoby są zwalniane.
tuje Rysunek 3. CreateCommand Tworzy obiekt SqlCeCommand.
Po stworzeniu pliku należy w jego wła- GetSchema Zwraca całą strukturę data source.
ściwościach (prawy klawisz na nim w Solu- Open Otwiera połączenie z bazą danych.
tion Explorer, Properties) upewnić się, że ma-
my zaznaczoną opcję copy if never we właści- Tabela 3. Opis właściwości obiektu SqlCeConnection
wości Copy to Output. Spowoduje to utwo- Properties Property Description
rzenie kopii naszej bazy po jej kompilacji w
ConnectionString Pobiera lub ustawia connectrion stringa.
miejsce, gdzie będzie przechowywany plik
wykonywalny naszej aplikacji. Listing 2 pre- DataBase Pobiera nazwę aktualnej otwartej bazy danych.
zentuje poprawny connection string dla Sql- DataSource Pobiera całą ścieżkę do fizycznego pliku bazy danych.
CeConnection. ServerVersion Zwraca wersję Sql Servera CE.
Niestety connection string typu Data So-
State Zwraca stan, w jakim znajduje się połączenie.
urce = \bazadanych.sdf nie zadziała.
Aby połączyć się z bazą i wykonywać na Tabela 4. Opis metod obiektu SqlCeCommand
niej zapytania w Visual Studio, należy sko-
Metoda Opis metody
rzystać z okna Server Explorer. Dodając po-
łączenie (Add New Connection), wystarczy Cancel Anuluje wykonanie aktualnie przetwarzanego zapytania.
wybrać z Data Source – SQL Server CE 3.5, CreateParameter Tworzy nowy parametr.
wskazać odpowiedni plik i połączenie zosta- ExecuteNonQuery Wykonuje zapytanie do bazy i zwraca ilość zmodyfikowanych wierszy.
nie ustanowione. Widok połączenia z bazą
ExecuteReader Tworzy SqlDataReadera, którym następnie możemy czytać wiersze
prezentuje Rysunek 4. zwrócone z zapytania.
ExecuteScalar Wykonuje zapytanie i zwraca pierwszą kolumnę pierwszego wiersza
Użycie kreatorów
zwróconych przez zapytanie w zbiorze danych.
Wykorzystując kreatory do tworzenia po-
łączeń, wypełniania komponentów dany- Tabela 5. Opis właściwości obiektu SqlCeCommand
mi, możemy zaoszczędzić mnóstwo czasu.
Właściwość Opis
Aplikację można dosłownie wyklikać, gdyż
dodając bazę danych do projektu, od razu CommandText Pobiera lub ustawia tekst zapytania, które będzie wykonane.
kreator zapyta nas, czy wygenerować do te- CommandTimeOut Pobiera lub ustanawia ilość czasu oczekiwania na wykonanie zapyta-
go połączenia data seta. Bezpośrednio w Da- nania nim zostanie wygenerowany błąd.
taSet można dodawać metody, które będą CommandType Pobiera lub ustanawia, jak ma być interperetowane zapytanie.
zawierały gotowe szablony zapytań. Aby to Możliwe opcje to:
zrobić, należy: StoredProcedure – nie wykorzystywane w SQL Server CE.
Text – kiedy przekazujemy zapytanie w formie tekstu.
TableDirect—zwraca wszystkie wiersze i kolumny w tabeli.
• kliknąć prawym klawiszem na North- Command Text zawiera tylko nazwę tabeli, która będzie wyświetlona.
wind.sdf w Solution Explorer i wybrać
Connection Zwraca lub ustawia obiekt SqlCeConnection, który jest przypisany lub
Visual Designer. Możemy sprawdzić tu- ma być przypisany do obiektu.
taj związki między tabelami, usuwać
IndexName Definiuje index, który ma być wykorzystany.
kolumny oraz, jak wspomniałem wcze-
śniej, tworzyć szablon zapytań, nadając Parameters Pobiera listę kolekcji parametrów (SqlCeParameterCollection).
mu swoją nazwę; Transaction Pobiera lub ustawia transakcję, która będzie wykonana.
• kliknąć prawym klawiszem na Table-
Tabela 6. Opis metod SqlCeDataReader
Adapter tabeli Customers i wybrać Add,
wpisując w miejsce zapytania polecenie Metoda Opis metody
z Listingu 3. Close Zamyka DataReadera.
GetFieldType Pobiera typ pola dla określonej kolumny.
Będziemy mieli możliwość wykonania te-
GetName Pobiera nazwę określonej kolumny.
go szablonu jakby był zwykłą metodą z pa-
rametrem, którego typ jest zgodny z ty- GetSchemaTable Zwraca strukturę tebeli.
pem kolumny [Customer ID]. Metodę mo- GetValue Zwraca wartość kolumny.
żemy wywołać poprzez obiekt TableAdap- IsDBNull Zwraca true, false w zależności, czy typ jest Nullem.
ter bazy danych, i wpisując nazwę szablo-
Read Pobiera kolejny record.
nu. Według domyślnej notacji powinien
mieć nazwę customersTableAdapter1. Je- Seek Przechodzi do wierszy określonych w parametrze.

www.sdjournal.org 49
 Programowanie Windows Mobile

Tabela 7. Opis właściwości obiektu SqlCeDataReader Bindowanie danych również opiera się na
Właściwość Opis właściwości kreatorach, które zaoszczędzają nam czas.
We właściwościach prawie każdego kompo-
Depth Zwraca głębokość zagnieżdżonego wiersza. Dotyczy podzapytań.
nentu znajdziemy Data Binding.
FieldCount Zwraca ilość kolumn w aktualnym wierszu.
HasRows Zwraca wartość true lub false w zależności, czy baza na skutek zapy- Własne zarządzanie danymi
tania zwróciła jakiś record. Aby móc wykorzystywać poniższe klasy, na-
HiddenFieldCount Zwraca ilość ukrytych pól. leży do sekcji uses dodać przestrzeń nazw
IsClosed Sprawdza, czy Reader jest zamknięty. System.Data.SqlServerCe; klasy te mają peł-
ną funkcjonalność zapytań t-sql zgodnych
RecordsEffected Zwraca ilość wierszy, ile zostało zmodyfikowanych po wykonaniu za-
pytania insert, delete, update. z SQL Server CE 3.5 i to programista ma
pełną kontrolę nad parametrami przekazy-
VisibleFieldCount Zwraca ilość pól, które nie są ukryte.
wanymi do bazy danych. Aby połączyć się z
Tabela 8. Zestawienie zbioru bibliotek dll oraz ich funkcji bazą, należy wykorzystać do tego SqlCeCon-
nection. W Tabeli 2 oraz Tabeli 3 znajduje się
Nazwa biblioteki Funkcjonalność
opis najczęściej wykorzystywanych metod
sqlcese35.dll Silnik przechowywania danych (ang. Storage Engine) tej klasy oraz jej właściwości.
sqlceqp35.dll Procesor zapytań (ang. Query Processor) Po połączeniu chcielibyśmy wykonać za-
sqlceme35.dll Native / Managed Translation Layer pytanie na tabeli. Wykorzystamy do tego
klasę SqlCeCommand. W Tabeli 4 oraz Ta-
System.Data.SqlServerCe.dll Provider do ADO.NET
beli 5 znajduje się opis najczęściej wyko-
sqlcecompact35.dll APIs do kompresji i uaktualnień rzystywanych metod tej klasy oraz jej wła-
sqlceca35.dll API dla Merge Replication oraz RDA ściwości.
sqlceoledb35.dll OleDB API – potrzebne dla C++, VB, oraz Merge/RDA SqlCeDataReader służy do odczytu da-
nych, które zostały zwrócone przez zapyta-
sqlceer35EN.dll Przechowuje nazwy błędów
nie. Dzięki niemu możemy przemieszczać
się po całym zbiorze, odczytując wartości z
Listing 5. Metoda łączenia się z bazą danych określonych kolumn. W Tabeli 6 oraz Tabe-
li 7 znajduje się opis najczęściej wykorzysty-
try wanych metod oraz właściwości klasy SqlCe-
{ DataReader.
SqlCeConnection conn = new SqlCeConnection("Data Source =" + Po wstępie teoretycznym możemy przejść
(System.IO.Path.GetDirectoryName( do praktycznego zastosowania opisanych
System.Reflection.Assembly.GetExecutingAssembly().GetName().CBase) + klas. Wszystkie operacje będą dotyczyły ba-
"\\Northwind.sdf;")); //główne połączenie z bazą danych zy danych Northwind w pliku Northwind.sdf
SqlCeCommand cmd = new SqlCeCommand("Employees", conn); załączonego na płycie CD.
cmd.CommandType = CommandType.TableDirect;// zapytanie jest nazwą tabeli Przykład 1. Uniwersalna metoda, która
conn.Open();//otwórz połączenie czyta dowolny typ, znajduje się w Listin-
SqlCeDataReader rdr = cmd.ExecuteReader();//utwórz instancję DataReadera gu 5.
string infoText = "Wersja Sql Servera CE - " + conn.ServerVersion + "/n"; Kolejny przykład będzie demonstrował
infoText += "Nazwa bazy " + conn.Database + "/n"; zapytanie wstawiające dane(insert). Wyko-
MessageBox.Show(infoText); rzystana zostanie klasa sqlParameters. Ce-
if (rdr.HasRows) chuje ją uniwersalność zastosowania – nie
{ musimy przejmować się np. czy użytkownik
List<object> Employees = new List<object>();//Generyczna lista obiektów podczas wstawiania do pola typu decimal
while (rdr.Read()) (10,2) wstawi jako znak oddzielający część
{ ułamkową od części całych kropkę czy prze-
var Employee = new cinek. Sam parametr zostanie „dopasowany”
{ do odpowiedniego typu, tak aby był zgod-
Nazwisko = rdr["Last Name"].ToString(), ny z typem pola tabeli. Oczywiście zdarza
Imię = rdr["First Name"].ToString() się, że użytkownik wprowadzi takie dane,
};//Typ anonimowy że dopasowanie nie będzie możliwe. Wtedy
Employees.Add(Employee);//nasz kontener pracowników zgłoszony zostanie wyjątek. Listing 6 zawie-
} ra kod, który odczytuje z bazy danych Tabe-
} lę employees i umieszcza odczytane wartości
else w generycznym kontenerze.
MessageBox.Show("Brak rekordów do wyświetlenia"); Przykład 2. Update do bazy
} Za sprawą tego, że baza danych jest na
catch(Exception E) urządzeniu mobilnym, nie mamy możli-
{ wości przeglądania jej przez Server Explorer
MessageBox.Show("Błąd podczas połączenia! Zwrócony został komunikat: w Visual Studio. Może to być trochę mylą-
"+E.Message); ce, ponieważ każda modyfikacja bazy przy
} użyciu IDE Visual Studio będzie miała od-
zwierciedlenie w bazie na urządzeniu mo-

50 SDJ Extra 34 Biblia

 MS SQL Server CE 3.5

bilnym. Z kolei po modyfikacji bazy na urzą- ją skomplikowanego systemu instalacji, a dio skompiluje nam nasze rozwiązanie do
dzeniu mobilnym nie będzie śladu w Visu- co więcej nie dysponują dużymi zasoba- trzech plików. Kompilacja do wersji release
al Studio. mi sprzętowymi. Ponieważ SQL Server CE odbywa się poprzez wybranie z menu Build
Załóżmy, że chcemy usunąć Klienta z Ta- jest hostowany w aplikacji, niepotrzebne są � Build Solution. Oczywiście z wybraną opcją
beli Customers. Jednak aby to zrobić, musi- żadne pliki konfiguracyjne czy uruchamia- release w zakładce Build właściwości solucji.
my usunąć najpierw jego zamówienia (Ta- nie dodatkowych usług. Jedynym źródłem Wszystkie pliki przy domyślnych ustawie-
bela Orders). Aby to zrobić, musimy usunąć konfiguracji jest connection string określają- niach powinny znajdować się w katalogu na-
pozycję z Tabeli zagnieżdżonej Order Deta- cy, jak aplikacja ma się łączyć z plikiem bazy zwa solucji\bin\Release. Na te trzy pliki skła-
ils. Przy tych trzech zapytaniach wykonywa- danych. W najprostszym przypadku, kompi- da się baza danych, program exe gotowy do
nych po sobie może dojść do błędu i nie całe lując projekt do wersji release , Visual Stu- uruchomienia bezpośrednio na urządzeniu
zadanie zostanie wykonane. Będzie to kata- Tabela 9. Wyniki dla Desktop
strofalne w skutkach, gdyż pojawią się prze-
Linq to XML Access 2007 Sql Server CE
kłamania w bazie, np. wszystkie szczegóły
dotyczące zamówienia zostaną usunięte, a Nazwa pliku data.xml data.accdb data.sdf
pozostanie informacja o istnieniu zamówie- Rozmiar pliku Przed insertem Nie dotyczy 280KB
nia. Podczas odczytywania danych okaże się, 20KB Po insercie 333 KB
że kwota zamówienia będzie równa 0. Dla- 480KB
tego najlepszym rozwiązaniem jest wprowa- 224KB
dzenie transakcji. W przypadku błędu przy Zapytanie Create table Nie dotyczy 0,4064 sek. 0,1795 sek.
wykonaniu któregokolwiek z zapytań, au- Zapytanie Insert(1014 wierszy) 5,2366 sek. 4,0495 sek. 1,0396 sek.
tomatycznie zostanie przywrócona wersja
Zapytanie Select 0,0305 sek. 0,0664 sek. 0,0413 sek.
sprzed rozpoczęcia operacji.
Przykład 3. Wykorzystanie SqlCeTransact Zapytanie Delete Nie dotyczy 0,0766 sek. 0,1184 sek.

Synchronizacja Listing 6. Przykład zastosowania zapytania Insert

Funkcjonalność SQL Server CE nie ograni-
cza się tylko do lokalnej bazy danych. Moż-
na również zastosować tzw. replikację, któ-
ra odbywa się za pośrednictwem Internetu.
Replikacja umożliwia synchronizację lokal-
nej bazy danych (na urządzeniu mobilnym)
oraz globalnej (dostępnej np. w firmie). Wy-
obraźmy sobie sytuację, w której przedsta-
wiciel handlowy zbiera zamówienia poza
firmą. Oczywiście chcielibyśmy, aby infor-
macje o aktualnych zamówieniach były do-
stępne również w firmie, dla której pracu-
je. Jednym z rozwiązań może być wykorzy-
stanie usług Web Services do uaktualnienia
bazy danych zawartej na serwerze. Jednak co
jeśli w danej chwili przedstawiciel handlowy
nie ma dostępu do Internetu? Jednym z roz-
wiązań jest właśnie replikacja, dzięki której
przedstawiciel zbiera informację do swojej
lokalnej bazy danych. Z kolei kiedy ma do-
stęp do Internetu, może wysłać uaktualnie-
nie do bazy głównej. Działa to w obie stro-
ny, gdyż poprzez główną bazę danych można
uaktualniać informację dla przedstawiciela
handlowego. Ilustruje to Rysunek 4.
Przy czym główną bazą danych musi być
SQL Server w dowolnej wersji. Istnieją 4 me-
tody synchronizacji SQL Server z SQL Se-
rver CE 3.5:
• usługi Web Services;
• Remote Data Access;
• Merge Replication;
• Sync Services for ADO.NET.
Dystrybucja oprogramowania
SQL Server Compact Edition został za-
projektowany z myślą o łatwej dystrybu-
cji. Urządzenia takie jak Pocket PC nie ma-
try
{
SqlCeConnection conn = new SqlCeConnection("Data Source =" +
(System.IO.Path.GetDirectoryName(
System.Reflection.Assembly.GetExecutingAssembly().GetName().Code
Base) +
"\\Northwind.sdf;"));//połączenie z bazą danych
string[,] Categories = { { "Drinks", "Cola, Pepsi" },
{ "Tea", "White Tea, Black Tea" },
{ "Alcohols", "Bear, Vine" } };
//lista kategorii, które będziemy wstawiać
// nasze zapytanie posiada 2 parametry, które w czasie wykonania będą dodawane
dynamicznie
SqlCeCommand cmd = new SqlCeCommand(@"INSERT INTO Categories
([Category Name], Description, Picture)
VALUES
(@categoryName,@description,null)", conn);
int count = 0;
conn.Open();
for(int i=0;i<Categories.GetLength(0);i++)
{
cmd.Parameters.Clear();//wyczyść poprzednie parametry
cmd.Parameters.AddWithValue("@categoryName", Categories[i, 0]);
cmd.Parameters.AddWithValue("@description", Categories[i, 1]);
count += cmd.ExecuteNonQuery();//wykonaj i uaktualnij listę dodanych
rekordów
}
MessageBox.Show("Wstawionych rekordów - " + count);
}
catch (Exception E)
{
MessageBox.Show("Błąd podczas połączenia! Zwrócony został komunikat: " +
E.Message);
}
}

www.sdjournal.org 51
 Programowanie Windows Mobile

Tabela 10. Wyniki dla PocketPC mobilnym oraz dodatkowy plik wykorzysty-
Linq to XML Sql Server CE wany przez Visual Studio do Debuggingu.
Jak już wspomniałem wcześniej, SQL Se-
Rozszerzenie pliku data.xml data.sdf
rver CE 3.5 fizycznie jest zbiorem biblio-
Rozmiar pliku Przed insertem Nie dotyczy tek dll. Ich nazwy oraz opis prezentuje Ta-
20KB Po insercie bela 8.
333 KB
224KB Bezpieczeństwo
Zapytanie Create table Nie dotyczy 2,4569 sek. Z racji tego, że nasza aplikacja składa się z
Zapytanie Insert(1014 wierszy) 760,9975 sek. 27,9072 sek. pliku wykonywalnego i pliku bazy danych
naturalnie nasuwa się pytanie dotyczące
Zapytanie Select 2,1460 sek. 0,3091 sek.
bezpieczeństwa tego rozwiązania. Przecież
Zapytanie Delete Nie dotyczy 0,3702 sek. każdy ma dostęp do tego pliku i każdy przy

Listing 7. Przykładowe zapytania usuwające dane

SqlCeConnection conn = null;

SqlCeTransaction trans = null;
try
{
conn = new SqlCeConnection("Data Source =" +
(System.IO.Path.GetDirectoryName(
System.Reflection.Assembly.GetExecutingAssembly().GetName().CodeBase) +
"\\Northwind.sdf;"));//połączenie z bazą danych
conn.Open();
trans = conn.BeginTransaction();

//usuwanie rekordów najbardziej zagnieżdżonych

SqlCeCommand cmdOrdDet = new SqlCeCommand(@"delete from [Order Details] where [Order ID] in (select [Order ID]
from Orders where [Customer ID] in

(select [Customer ID] from Customers where Country = N'Venezuela'))", conn);

cmdOrdDet.Transaction = trans;

//usunięcie rekordów, których zamawiający pochodzi z Wenezueli

SqlCeCommand cmdOrd = new SqlCeCommand(@"delete from Orders where [Customer ID] in
(select [Customer ID] from Customers where Country = N'Venezuela')");
cmdOrd.Transaction = trans;

//usunięcie klienta z Wenezueli

SqlCeCommand cmdCust = new SqlCeCommand(@"delete from Customers where
Country = N'Venezuela'", conn);
cmdCust.Transaction = trans;

int count = cmdOrdDet.ExecuteNonQuery();//wykonaj zapytanie na Order Details

count += cmdOrd.ExecuteNonQuery();//wykonaj zapytanie na Order
count += cmdCust.ExecuteNonQuery();//wykonaj zapytanie na Customers
MessageBox.Show("Liczba usuniętych rekordów - " + count);
trans.Commit();//jeśli bez błędu, to zaakceptuj zmiany
}
catch (Exception E)
{
if (trans != null)
trans.Rollback();//jesli błąd, to cofnij zmiany
MessageBox.Show("Błąd podczas połączenia! Zwrócony został komunikat: " + E.Message);
}
finally
{
if (conn != null && conn.State == ConnectionState.Open)
conn.Close();//jeśli połączenie otwarte, to je zamknij
}

52 SDJ Extra 34 Biblia

 MS SQL Server CE 3.5

użyciu ogólnodostępnych narzędzi może
odczytać dane zawarte w bazie. Oczywiście
wszystko zależy od tego, czy dane są jawne.
Jeśli tak, to nie musimy się martwić. Co jed-
nak, kiedy dane są poufne? Microsoft prze-
widział również taki scenariusz. Plik bazy
danych można zabezpieczyć hasłem lub za-
szyfrować. Oczywiście programista nie musi
robić wszystkiego ręcznie, a jedynie podczas
tworzenia bazy zaznaczyć opcję szyfrowania
pliku lub zabezpieczenia hasłem. Wszyst-
kie zapytania można wykonywać poprzez
obiekt SqlCeEngine.CreateDatabase w con-
nection stringu, wpisując odpowiednie po-
lecenie tworzące. Listing 8 zawiera zapyta-
nie, które tworzy plik bazy danych zabezpie-
czony hasłem.
Z kolei stworzenie zaszyfrowanej oraz
zabezpieczonej hasłem bazy prezentuje Li-
sting 9.
Podczas połączenia w connection stringu
należy wprowadzić dodatkowe atrybuty. Li-
sting 10 prezentuje szablonowy connection
string dla połączenia z zaszyfrowaną i zabez-
pieczoną hasłem bazą danych.
Tworzenie bazy zabezpieczonej jedynie
hasłem prezentuje Listing 11.
Daje to dodatkowy poziom bezpieczeń-
stwa bez obciążania programisty implemen-
tacją ręcznego szyfrowania. Niestety w tym

Listing 8. Zapytanie tworzące bazę danych z hasłem dostępu

Create Database "secure.sdf" databasepassword '<myPassword>'

Listing 9. Zapytanie tworzące bazę danych z hasłem dostępu i szyfrowaniem pliku

Create Database "secure.sdf" databasepassword '<password>' encryption on

Listing 10. Connection string dla zaszyfrowanej bazy z hasłem dostępu

data source=\secure.sdf;password=<myPassword>;encrypt database=TRUE

Listing 11. Connection string dla bazy z hasłem dostępu

data source=\NorthWind.sdf; password=<myPassword>

Listing 12. Metody XMLInsert oraz XMLSelect

private void XMLInsert()
{
if (File.Exists("data.xml"))
File.Delete("data.xml");
XDocument xdoc = new XDocument(new XElement("Orders"));
foreach(Order order in Orders)
{

xdoc.Element("Orders").Add(new XElement("Order",
new XAttribute("OrderID",order.OrderID.ToString()),
new XAttribute("CustomerID", order.CustomerID == null ? "NULL" : order.CustomerID.ToString()),
new XAttribute("EmployeeID", order.EmployeeID.ToString()),
new XAttribute("ShipName", order.ShipName == null ? "NULL" : order.ShipName.ToString()),
new XAttribute("ShipAddress", order.ShipAddress == null ? "NULL" : order.ShipAddress.ToString()),
new XAttribute("ShipCity", order.ShipCity == null ? "NULL" : order.ShipCity.ToString()),
new XAttribute("ShipRegion", order.ShipRegion == null ? "NULL" : order.ShipRegion.ToString()),
new XAttribute("ShipPostalCode", order.ShipPostalCode == null ? "NULL" : order.ShipPostalCode.ToString()),
new XAttribute("ShipCountry", order.ShipCountry == null ? "NULL" : order.ShipCountry.ToString()),
new XAttribute("shipVia", order.ShipVia.ToString()),
new XAttribute("OrderDate", order.OrderDate.ToString()),
new XAttribute("RequireDate", order.RequiredDate.ToString()),
new XAttribute("ShippedDate", order.ShippedDate.ToString()),
new XAttribute("Freight", order.Freight == null ? "NULL" : order.Freight.ToString())));
xdoc.Save("data.xml");
}
}
private void XMLSelect()
{
if (File.Exists("data.xml"))
{
XDocument doc = XDocument.Load("data.xml");
var query = from c in doc.Elements("Orders") select c;
foreach (var item in query)
{
item.Elements("Order");
}
}
}

www.sdjournal.org 53
 Programowanie Windows Mobile

przypadku nie ma podziału na role, dlatego

Listing 13. Metody do tworzenia, wstawiania, wyświetlania i usuwania danych w bazie Access 2007 jeśli ktoś zna connection stringa, ma dostęp
private void CreateAccessDatabase() do całej bazy. Jednak dla większości scena-
{ riuszy jest to rozwiązanie wystarczające.
OleDbConnection conn = new OleDbConnection(AccessConn);
OleDbCommand cmd = new OleDbCommand(cmdCreateTabStr, conn); Wydajność
conn.Open(); Testując wydajność, zestawiłem trzy podob-
cmd.ExecuteNonQuery(); ne do siebie rozwiązania. Wszystkie zostały
conn.Close(); stworzone do tego samego celu – przecho-
} wywania informacji. Pierwszym z nich jest
private void InsertToAccess() Linq to XML, który dostępny jest w .NET
{ 3.5 oraz .NET CF 3.5. Najwięcej proble-
OleDbConnection conn = new OleDbConnection(AccessConn); mów sprawiła mi właśnie technologia LINQ
OleDbCommand cmd = new OleDbCommand(cmdInsertTo, conn); to XML. Nie z powodu tego, że technologia
conn.Open(); ta jest trudna w implementacji, lecz z powo-
foreach(Order order in Orders) du problemów z odpowiednim odniesie-
{ niem jej do pozostałych technologii. Gene-
cmd.Parameters.Clear(); ralnie cały problem pojawił się podczas za-
cmd.Parameters.AddWithValue("@OrderID", order.OrderID); pisywania danych. Otóż klasa XDocument
cmd.Parameters.AddWithValue("@CustomerID",order.CustomerID); służąca do manipulowania danymi tworzy
cmd.Parameters.AddWithValue("@EmployeeID",order.EmployeeID);
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipName",order.ShipName);
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipAddress",order.ShipAddress);
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipCity",order.ShipCity);
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipRegion",order.ShipRegion);
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipPostalCode",order.ShipPostalCode);
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipCountry",order.ShipCountry);
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipVia",order.ShipVia);
cmd.Parameters.AddWithValue("@OrderDate",order.OrderDate);
cmd.Parameters.AddWithValue("@RequiredDate",order.RequiredDate);
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShippedDate",order.ShippedDate);
cmd.Parameters.AddWithValue("@Freight",order.Freight);
foreach (OleDbParameter parameter in cmd.Parameters)
{
if (parameter.Value == null)
{
parameter.Value = DBNull.Value;
}
} Rysunek 4. Schemat bazy danych dla
cmd.ExecuteNonQuery(); przykładowej firmy
}
conn.Close(); Tabela 11. Zestawienie plusów i minusów
rozwiązania
}
private void SelectAccess() Plusy Minusy
{ Obsługa transakcji Brak podziału na
OleDbConnection conn = new OleDbConnection(AccessConn); użytkowników
OleDbCommand cmd = new OleDbCommand(cmdSelectFrom, conn); Obsługa replikacji Brak perspektyw,
conn.Open(); procedur składowa-
OleDbDataReader rdr = cmd.ExecuteReader(); nych oraz Triggerów
while (rdr.Read()) Możliwość wizualne-
{ go projektowania ba-
; zy danych
} Zgodność z ADO.NET
conn.Close();
128 bitowe zabezpie-
} czenia
private void DeleteFromAccess()
Procesor zapytań
{
Łatwe bindowanie
OleDbConnection conn = new OleDbConnection(AccessConn);
danych
OleDbCommand cmd = new OleDbCommand(cmdDelete, conn);
conn.Open(); Możliwość zdefinio-
wania funkcji w Da-
cmd.ExecuteNonQuery();
ta Set
conn.Close();
Łatwa do przeniesie-
}
nia baza danych

54 SDJ Extra 34 Biblia

 MS SQL Server CE 3.5

całą strukturę w pamięci, a następnie ca-

Listing 14. Metody analogiczne do bazy Access zaimplementowane dla SQL Server CE łość jest zapisywana na dysk. W przypadku
private void CreateSQLDatabase() pozostałych technologii każda operacja jest
{ niezależna. Oznacza to, że błąd w wykona-
SqlCeConnection conn = new SqlCeConnection(SqlConn); niu danej operacji nie spowoduje utraty da-
SqlCeCommand cmd = new SqlCeCommand(cmdCreateTabStr, conn); nych zmodyfikowanych we wcześniejszych
conn.Open(); operacjach. W przypadku LINQ to XML po
cmd.ExecuteNonQuery(); wystąpieniu błędu utracone zostaną wszyst-
conn.Close(); kie dane. Dlatego zdecydowałem się na dra-
} styczny krok i po każdym dodanym wierszu
private void InsertToSQL() odbędzie się aktualizacja pliku. Spowodowa-
{ ło to bardzo duże opóźnienia, jednak uwa-
SqlCeConnection conn = new SqlCeConnection(SqlConn); żam, że takie rozwiązanie jest najbardziej
SqlCeCommand cmd = new SqlCeCommand(cmdInsertTo, conn); sprawiedliwe.
conn.Open(); Kolejną technologią, jaką wykorzystałem
foreach (Order order in Orders) w artykule, jest połączenie z bazą danych
{ silnika Microsoft Access 2007. Wszystko
cmd.Parameters.Clear(); działa również w postaci jednego pliku ac-
cmd.Parameters.AddWithValue("@OrderID", order.OrderID); cdb. Do połączenia wykorzystuję technolo-
cmd.Parameters.AddWithValue("@CustomerID", order.CustomerID); gię OleDB.
cmd.Parameters.AddWithValue("@EmployeeID", order.EmployeeID); W końcu ostatnie rozwiązanie – SQL Se-
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipName", order.ShipName); rver CE. Do połączenia wykorzystuje prze-
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipAddress", order.ShipAddress); strzeń nazw System.Data.SqlServerCe.
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipCity", order.ShipCity); W przypadku PocketPC mamy do wybo-
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipRegion", order.ShipRegion); ru tylko dwie technologie: Linq To XML
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipPostalCode", order.ShipPostalCode); oraz SQL Server CE. Aplikacja została prze-
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipCountry", order.ShipCountry); testowana na emulatorze Windows Mobile
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShipVia", order.ShipVia); 6.0 Professional.
cmd.Parameters.AddWithValue("@OrderDate", order.OrderDate); Aplikacja, którą testowałem rozwiązania,
cmd.Parameters.AddWithValue("@RequiredDate", order.RequiredDate); dostępna jest na załączonej płycie CD. Jak
cmd.Parameters.AddWithValue("@ShippedDate", order.ShippedDate); widać, najszybszym rozwiązaniem jest SQL
cmd.Parameters.AddWithValue("@Freight", order.Freight); Server CE 3.5.
foreach (SqlCeParameter parameter in cmd.Parameters)
{ Podsumowanie
if (parameter.Value == null) Podsumowując, SQL Server CE 3.5 ma bar-
{ dzo szerokie zastosowanie, zarówno dla ma-
parameter.Value = DBNull.Value; łych, jak i średnich aplikacji pisanych na
} platformę Windows Mobile. Obsługa T-
} SQL powinna szczególnie spodobać się oso-
cmd.ExecuteNonQuery(); bom, które swoje aplikacje pisały już w opar-
} ciu o pełną wersję SQL Server. Dodatkowo
conn.Close(); możliwość wizualnego projektowania bazy
} danych bardzo upraszcza i przyspiesza two-
private void SelectSQL() rzenie aplikacji. Dzięki wprowadzeniu za-
{ bezpieczeń bazy danych oraz jej szyfrowania
SqlCeConnection conn = new SqlCeConnection(SqlConn); aplikacja jest dobrze zabezpieczona przed
SqlCeCommand cmd = new SqlCeCommand(cmdSelectFrom, conn); atakami. Na pewno dużym minusem jest
conn.Open(); brak wsparcia dla procedur składowanych,
SqlCeDataReader rdr = cmd.ExecuteReader(); perspektyw oraz triggerów. Zestawienie plu-
while (rdr.Read()) sów i minusów prezentuje Tabela 11.
{
;
}
conn.Close();
} ŁUKASZ STRĄK
private void DeleteFromSQL() Łukasz Strąk jest Microsoft Student Partnerem na
{ Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Prowadzi
SqlCeConnection conn = new SqlCeConnection(SqlConn); tam lokalną grupę .NET, która zrzesza pasjona-
SqlCeCommand cmd = new SqlCeCommand(cmdDelete, conn); tów technologii Microsoft. Jest również studen-
conn.Open(); tem III roku Informatyki na tamtejszym Uniwersy-
cmd.ExecuteNonQuery(); tecie. Szczególnie interesuje się technologiami in-
conn.Close(); ternetowymi, programowaniem urządzeń mobil-
} nych, VSTO oraz WPF.
Kontakt z autorem: lukasz.strak@studentpartner.pl

www.sdjournal.org 55
 Programowanie Windows Mobile
Moc pod kontrolą
Efektywne zarządzanie zasilaniem w aplikacjach dla systemu
Windows Mobile
Odwiecznym problemem i wyzwaniem dla konstruktorów urządzeń
mobilnych była możliwość ich długiej pracy z wykorzystaniem
zasilania bateryjnego. Cel ten został w dużej mierze osiągnięty, ale
mimo wszystko źle napisana aplikacja potrafi zmusić użytkownika do
częstszego używania ładowarki.
Dowiesz się:
• O zarządzaniu energią w urządzeniach Win-
dows Mobile;
• Jak tworzyć aplikacje i nie powodować nad-
miernego zużycia;
• Jak kontrolować tryby zasilania urządzeń
Windows Mobile.
Poziom
trudności
Odrobina teorii
Urządzenia z Windows Mobile 6 z punktu
widzenia SDK można podzielić na:
• Windows Mobile Professional (odpo-
wiada to w WM5 urządzeniom typu
PocketPC – wyposażonym w ekran do-
tykowy);
• Windows Mobile Standard (odpowiada
to w WM5 urządzeniom typu Smart-
phone – bez ekranu dotykowego).
Każde z urządzeń z Windows Mobile na po-
kładzie oprócz wyświetlacza i klawiatury mo-
że zawierać szereg różnych peryferiów rozsze-
rzających możliwości urządzenia: moduł GPS,
moduł WLAN, Bluetooth, których działanie
również może powodować szybsze zużycie ba-
terii. I o ile standardowo w urządzeniach moż-
na kontrolować jasność i czas działania pod-
świetlenia ekranu (co jest dla baterii chyba naj-
większym zadaniem), o tyle do kontrolowania
stanu działania dodatkowych modułów ko-
nieczne są zewnętrzne aplikacje.
Z uwagi na znaczne różnice w zarządzaniu
energią między Windows Mobile Standard a
Professional, poszczególne modele zostaną
opisane osobno:
56
• Resuming – tryb „budzenia się”. Pod-
Powinieneś wiedzieć: świetlenie i ekran są wyłączone, aplika-
• Jak tworzyć aplikacje mobilne dla Windows cje mają 15 sekund na przełączenie urzą-
Mobile z wykorzystaniem Visual Studio dzenia w inny stan zasilania, w przeciw-
• Znać język C# nym przypadku urządzenie przejdzie w
• Nie zaszkodzi znajomość wywołania metod stan wstrzymania;
Win API za pomocą mechanizmu • Suspended – tryb zatrzymania urządze-
nia (w tym pracy procesora). Wyjście z
tego stanu może zostać dokonane przez
zdarzenie pochodzące od układu peryfe-
Model zarządzania energią w Windows ryjnego (np. moduł GSM);
Mobile Standard jest prosty. Urządzenie
jest cały czas w trybie „ON”. Użycie przy- Listing 1. Nieskończona pętla
cisku ON/OFF urządzenia spowoduje je-
go całkowite wyłączenie i niemożność np. while(true)
prowadzenia rozmowy telefonicznej. Je- {
dynym sposobem na oszczędzenie baterii // Działanie wątku
jest zmniejszenie jasności podświetlenia if (bBatteryDeadYet) {
ekranu, a następnie jego wyłączenie oraz break;
zmniejszenie prędkości działania proceso- }
ra. Wszystkie uruchomione wcześniej apli- if (EndOfThread) {
kacje i wątki działają w tym stanie. break;
W przypadku urządzeń Windows Mobi- }
le Professional system zarządzania energią }
działa w dwóch płaszczyznach:
Listing 2. Nieskończona pętla z
• systemu operacyjnego (System Power opóźnieniem czasowym
States);
• peryferiów urządzenia (Device Driver while(true)
Power States). {
//odczekaj 100ms i daj odpocząć
Dla Windows Mobile Professional dostępne procesorowi
są następujące wartości System Power States: System.Threading.Thread.Sleep(100);
• On – tryb pełnego zasilania; // Działanie wątku
• BacklightOff – tryb wyłączenia pod- if (bBatteryDeadYet) {
świetlenia ekranu; break;
• ScreenOff – tryb wyłączenia ekranu; }
• Unattended – tryb wyłączenia ekranu, if (EndOfThread) {
podświetlenia ekranu oraz urządzeń au- break;
dio. Uruchomione aplikacje nadal działa- }
ją w urządzeniu, jednak z punktu widze- }
nia użytkownika urządzenie jest nieak-
tywne;
SDJ Extra 34 Biblia
 Moc pod kontrolą

• Off – urządzenie jest wyłączone – działa je- ko parametry przyjmuje ścieżkę do pliku wy- • NOTIFICATION _ EVENT _ TIME _ CHANGE
dynie podtrzymanie pracy układu zegara. konywalnego, oraz identyfikator zdarzenia – zmiana czasu;
uruchamiającego aplikację. Oto lista dostęp- • NOTIFICATION _ EVENT _ SYNC _ END –
Każde z peryferiów urządzenia może przyj- nych zdarzeń: zakończenie synchronizacji z PC;
mować stany zasilania:
Listing 3. Efektywne wykorzystanie obiektu klasy Timer
• DO – pełne zasilanie urządzenia;
• D1 – urządzenie działa w trybie oszczę- using System;
dzania energii; using System.Collections.Generic;
• D2 – urządzenie w stanie czuwania; using System.ComponentModel;
• D3 – urządzenie w stanie wstrzymania; using System.Data;
• D4 – urządzenie całkowicie odłączone using System.Drawing;
od zasilania. using System.Text;
using System.Windows.Forms;
Dobre praktyki programowania
Jako programista masz wielki wpływ na efek- namespace TimerAppState
tywność wykorzystania baterii w swoich apli- {
kacjach. Oto kilka rad, na co należy zwrócić public partial class Form1 : Form
uwagę. {
Timer t;
Nieskończone pętle
Najczęstszą konstrukcją odpowiedzialną za public Form1()
wykonywanie wątku jest działanie aplika- {
cji w pętli. InitializeComponent();
Taka konstrukcja obciąża niezwykle moc- }
no procesor, a co za tym idzie rośnie zuży-
cie energii. Warto w takim przypadku w cia- private void Form1_Load(object sender, EventArgs e)
ło pętli wstawić niewielkie opóźnienie w celu {
zmniejszenia aktywności procesora. t = new Timer();
t.Interval = 1000;
t.Tick += new EventHandler(t_Tick);
Aktywność timer’ów t.Enabled = true;
w zależności od stanu aplikacji }
Zdarza się, że w aplikacji używane są timer’y,
których zadaniem jest periodyczne wykonywa- void t_Tick(object sender, EventArgs e)
nie czynności w aplikacji podczas jej działania., {
np. odświeżanie danych w polu tekstowym. Je- lblTime.Text = DateTime.Now.ToShortDateString() + "" + DateTime.Now.To
śli nasza aplikacja jest w danym momencie nie- LongTimeString();
widoczna – zasłonięta przez inną aplikację – ta- }
kie odświeżanie nie jest do końca uzasadnione.
Należy więc zadbać o to, aby w takim przypad- private void Form1_Closing(object sender, CancelEventArgs e)
ku wstrzymać działanie timer’a i przywrócić je, {
gdy aplikacja przejdzie na „pierwszy plan”. Z t.Tick -= t_Tick;
pomocą przychodzą tu zdarzenia Activate i De- t.Enabled = false;
activate klasy System.Windows.Forms.Form. Na- t.Dispose();
leży też oczywiście pamiętać o prawidłowym }
zwolnieniu obiektu podczas zamykania aplika-
cji (w zdarzeniu Closing). private void Form1_Deactivate(object sender, EventArgs e)
{
Cykliczne wywoływanie aplikacji t.Enabled = false;
Jeśli celem działania Twojej aplikacji jest }
okresowe sprawdzanie pewnych warun-
ków, np. terminarza, lokalnej bazy danych, private void Form1_Activated(object sender, EventArgs e)
a przez pozostałe 99% czasu się „nudzi”, {
to zastanów się nad wykorzystaniem funk- t.Enabled = true;
cji CeRunAppAtTime(string application, }
SystemTime startTime) z CoreDll.dll. Funk-
cję tę należy wywołać z poziomu kodu zarzą- private void menuExit_Click(object sender, EventArgs e)
dzanego za pomocą mechanizmu P/Invoke. {
Możliwe jest również automatyczne Close();
uruchomienie aplikacji w momencie zaj- }
ścia jednego z poniższych zdarzeń. Służy }
do tego metoda CeRunAppAtEvent(string }
pwszAppName, int lWhichEvent), która ja-

www.sdjournal.org 57
 Programowanie Windows Mobile

• NOTIFICATION _ EVENT _ ON _ AC _ POWER

Listing 4. Cykliczne uruchamianie aplikacji – podłączenie zasilania zewnętrznego;
using System; • N O T IF IC A T IO N _ E V E N T _ O F F _ A C _
using System.Collections.Generic; POWER – odłączenie zasilania zewnętrz-
using System.Text; nego;
using System.Runtime.InteropServices; • NOTIFICATION _ EVENT _ NET _ CONNECT
using System.Reflection; – połączenie urządzenia z siecią;
• N O TIFIC ATIO N _ E V E N T _ N ET _
namespace RunAgainProgram DISCONNECT – odłączenie urządzenia od
{ sieci;
class Program • N O T I F IC A T IO N _ E V E N T _ D E V IC E _
{ CHANGE – włożenie/wyciągnięcie karty
[StructLayout(LayoutKind.Sequential)] pamięci;
public class SystemTime • NOTIFICATION _ EV ENT _ IR _
{ DISCOVERED – wykrycie urządzenia z
public ushort wYear; modułem IrDA;
public ushort wMonth; • N O TIF IC A TIO N _ E V E N T _ R S232 _
public ushort wDayOfWeek; DETECTED – podłączenie do urządzenia
public ushort wDay; poprzez port szeregowy;
public ushort wHour; • N O TIF IC A TIO N _ E V E N T _ R E ST O R E _
public ushort wMinute; END– odtworzenie systemu po operacji
public ushort wSecond; hard-reset;
public ushort wMilliseconds; • NOTIFICATION _ EVENT _ WAKEUP – wyj-
} ście urządzenia ze stanu uśpienia;
• NOTIFICATION _ EVENT _ TZ _ CHANGE –
[DllImport("CoreDLL")] zmiana strefy czasowej;
public static extern int CeRunAppAtTime(string application, SystemTime • N O TIF IC A TIO N _ E V E N T _ M AC H I N E _
startTime); NAME _ CHANGE – zmiana nazwy urzą-
dzenia;
[DllImport("CoreDLL")] • NOTIFICATION _ EVENT _ NONE – usuwa
public static extern int FileTimeToSystemTime(ref long lpFileTime, skojarzenie wywołania aplikacji.
SystemTime lpSystemTime);
Don’t stop the application
[DllImport("CoreDLL")] Gdy nasza aplikacja jest uruchomiona i nie
public static extern int FileTimeToLocalFileTime(ref long lpFileTime, ref wchodzi w interakcje z użytkownikiem, to po
long lpLocalFileTime); pewnym czasie (w przypadku urządzeń Po-
cketPC) system zarządzania pamięcią najpierw
wyłączy podświetlenie, potem wyłączy ekran,
public static void RunAppAtTime(string applicationEvent, DateTime aby na koniec wprowadzić urządzenie w tryb
startTime) uśpienia. Aby przeciwdziałać temu stanowi,
{ można skorzystać z jednej z funkcji Power API,
long fileTimeUTC = startTime.ToFileTime(); tj. SystemIdleTimeReset(), i kasować licznik od-
long fileTimeLocal = 0; powiedzialny za odmierzanie czasu do uśpienia
SystemTime systemStartTime = new SystemTime(); systemu operacyjnego tuż przed próbą przejścia
FileTimeToLocalFileTime(ref fileTimeUTC, ref fileTimeLocal); w ten stan. Ale jak określić ten interwał ? Z po-
FileTimeToSystemTime(ref fileTimeLocal, systemStartTime); mocą przychodzi nam rejestr systemowy, gdzie
CeRunAppAtTime(applicationEvent, systemStartTime); w kluczu HKLM\SYSTEM\CurrentControlSet\
} Control\Power przechowywane są informacje
o zwłoce w wyłączeniu ekranu i urządzenia w
static void Main(string[] args) przypadku zasilania bateryjnego i zewnętrzne-
{ go. Należy znaleźć najmniejszą z tych warto-
//wykonaj kod aplikacji ści i ustawić timer w aplikacji na nieco mniej-
System.Console.WriteLine(DateTime.Now.ToLongTimeString()); szą wartość w celu wywołania wspomnianej już
funkcji SystemIdleTimeReset().
//pobierz pełną nazwę pliku EXE ze ścieżką Wyżej wymieniony sposób niestety nie za-
string exeFile = typeof(Program).Assembly.GetModules()[0].FullyQualifi działa, jeśli użytkownik Pocket PC wciśnie przy-
edName; cisk „On/Off”, dając sygnał urządzeniu do wej-
//ustaw następne uruchomienie za godzinę ścia w stan uśpienia. Jednak i tu z pomocą przy-
RunAppAtTime(exeFile, DateTime.Now.AddHours(1.0)); chodzi jedna z metod Power API – PowerPolicy-
} Notify(PPNMessage dwMessage, int option). Na
} czas działania aplikacji dodatkowo należy wy-
} wołać dla niej tryb pracy UNATTENDED.
Zarządzanie mocą może być również do-
konywane na poziomie poszczególnych

58 SDJ Extra 34 Biblia

 Moc pod kontrolą

układów wchodzących w skład urządzenia.
Standardowo w rejestrze systemowym w
gałęzi HKEY_LOCAL_MACHINE\System\
CurrentControlSet\Control\Power\State znaj-
duje się lista stanów urządzenia, a dla każde-
go z nich zdefiniowana jest lista peryferiów
wraz z odpowiadającymi im stanami zasilania.
Wartość 0 – odpowiada stanowi D0, 1 – D1
itd. Programista, który chce np. żeby wbudo-
wany odbiornik GPS był aktywny przez ca-
ły czas działania aplikacji nie musi modyfi-
kować jednak zawartości rejestru; wystarczy
posłużyć się funkcji Win API – SetPowerRequ
irement(string pDevice, CEDEVICE_POWER_
STATE DeviceState, DevicePowerFlags
DeviceFlags, IntPtr pSystemState, uint
StateFlagsZero). Kilka słów na temat para-
metrów – oto najważniejsze z nich:
• pDevice jest nazwą modułu sprzętowe-
go wchodzącego w skład urządzenia np.
podświetlenie to bkl1:, głośniki wav1:, a feriów. Służy do tego funkcja ReleasePowerRe
wbudowany moduł GPS – gpd0: quirement(IntPtr hPowerReq).
• DeviceState jest stanem zasilania i
przyjmuje wartości od D0 do D4 Słowem zakończenia
Mam nadzieję, że zaprezentowany artykuł
Pozostałe parametry są zwyczajowo stałe dla wprowadził Czytelników gładko w temat efek-
wszystkich standardowych wywołań tej funk- tywnego programowania urządzeń Windows
cji a rezultatem jej działania w przypadku po- Mobile z uwzględnieniem mechanizmów za-
wodzenia niezerowa wartość. Dobrze jest ją za- rządzania energią i pozwoli odbiorcom Wa-
pamiętać, tak aby na zakończenie programu szych aplikacji na rzadsze używanie ładowarek
przywrócić oryginalny stan zasilania dla pery- sieciowych.
Listing 5. Uruchomienie aplikacji w momencie wystąpienia określonego zdarzenia
//mechanizm P/Invoke w celu uzyskania dostępu do CeRunAppAtEvent
[DllImport("coredll.dll", EntryPoint="CeRunAppAtEvent", SetLastError=true)]
private static extern bool CeRunAppAtEvent(string pwszAppName, int lWhichEvent);
//uruchom kalkulator w momencie wyjścia z trybu uśpienia
CeRunAppAtEvent(@"\Windows\Calc.exe", (int)WhichEvent.NOTIFICATION_EVENT_WAKEUP);

Listing 6. Niedopuszczenie urządzenia do przejścia w stan wstrzymania

using System; if (oACTimeOut is int)

using System.Collections.Generic; {
using System.ComponentModel; int v = (int)oACTimeOut;
using System.Data; if(v>0) retVal = Math.Min(retVal, v);
using System.Drawing; }
using System.Text; if (oScreenPowerOff is int)
using System.Windows.Forms; {
using System.Runtime.InteropServices; int v = (int)oScreenPowerOff;
using Microsoft.Win32; if(v>0) retVal = Math.Min(retVal, v);
}
namespace DontStopTheApp //ustaw czas na 90% z minimalnego czasu
{ return retVal*(0.9*1000);
public partial class Form1 : Form }
{
public Form1() private void Form1_Load(object sender, EventArgs e)
{ {
InitializeComponent(); //pobierz najkrótszy czas
} int interval = DelayTime();
resetTimer.Interval = interval;
//pobierz ustawienia z rejestru resetTimer.Enabled = true;
int DelayTime() }
{
int retVal = 1000; private void miQuit_Click(object sender, EventArgs
RegistryKey key = Registry.LocalMachine.OpenS e)
ubKey( {
@"\SYSTEM\CurrentControlSet\ this.Close();
Control\Power"); }
object oBatteryTimeout = key.GetValue("BattPow
erOff"); [DllImport("CoreDLL")]
object oACTimeOut = key.GetValue("ExtPowerOf public static extern int SystemIdleTimerReset();
f");
object oScreenPowerOff = key.GetValue("ScreenP // resetuj licznik
owerOff"); private void resetTimer_Tick(object sender,
EventArgs e)
if (oBatteryTimeout is int) {
{ SystemIdleTimerReset();
int v = (int)oBatteryTimeout; }
if(v>0) retVal = Math.Min(retVal,v); }
} }

www.sdjournal.org 59
 Programowanie Windows Mobile

Listing 7. Wprowadzenie aplikacji w tryb UNATTENDED Listing 8. Blokada modułu GPS przed wejściem w tryb uśpienia
using System;
using System.Collections.Generic; [Flags()]
using System.ComponentModel; public enum DevicePowerFlags
using System.Data; {
using System.Drawing; None = 0,
using System.Text; POWER_NAME = 0x00000001,
using System.Windows.Forms; POWER_FORCE = 0x00001000,
using System.Runtime.InteropServices; POWER_DUMPDW = 0x00002000
}
namespace UnAttendedMode public enum CEDEVICE_POWER_STATE : int
{ {
public partial class Form1 : Form PwrDeviceUnspecified = -1,
{ D0 = 0,
public Form1() D1 = 1,
{ D2 = 2,
InitializeComponent(); D3 = 3,
} D4 = 4,
PwrDeviceMaximum
[DllImport("CoreDLL")] }
public static extern int PowerPolicyNotify(int
dwMessage, int option); [DllImport("CoreDLL")]
const int PPN_UNATTENDEDMODE = 3; public static extern int ReleasePowerRequirement(IntPtr
hPowerReq);
private void Form1_Load(object sender, EventArgs e)
{ [DllImport("CoreDLL", SetLastError = true)]
public static extern IntPtr SetPowerRequirement
//powiadom system o wprowadzeniu dla aplikacji trybu UNATTENDED (
string pDevice,
PowerPolicyNotify(PPN_UNATTENDEDMODE, -1); CEDEVICE_POWER_STATE DeviceState,
DevicePowerFlags DeviceFlags,
} IntPtr pSystemState,
uint StateFlagsZero
private void Form1_Closing(object sender, );
CancelEventArgs e)
{ IntPtr _gpsPowerRequirements = IntPtr.Zero;
//zwolnij aplikację z trybu UNATTENDED
PowerPolicyNotify(PPN_UNATTENDEDMODE, 0); private void Form1_Load(object sender, EventArgs e)
} {
} _gpsPowerRequirements = SetPowerRequirement("gpd0:",
} CEDEVICE_POWER_STATE.D0, DevicePowerFlags.POWER_NAME,
IntPtr.Zero, 0);
}
private void Form1_Closing(object sender, CancelEventArgs e)
MARIAN WITKOWSKI {
Jest miłośnikiem oraz entuzjastą wykorzystywania technologii mobilnych w co- if (_gpsPowerRequirements != IntPtr.Zero)
dziennym zastosowaniu. Cenne doświadczenie w zakresie usług mobilnych na- {
był podczas współpracy w latach 2001-2006 z firmą One-2-One SA zajmującą ReleasePowerRequirement(_gpsPowerRequirements);
się integracją usług dodanych w telefonii komórkowej. Prowadzi własną firmę }
świadczącą usługi informatyczne w zakresie tworzenia mikroprocesorowych sys- }
temów czasu rzeczywistego, technologii mobilnych oraz układów automatyki.
Kontakt z autorem: mw@it-mobile.net

W sieci
• WM Power Management – http://windowsmobilepro.blogspot.com/2005/08/windows-mobile-pocket-pc-smartphone.html;
• How Do I: Preserve Battery Power When my Application is in the Background? – http://msdn.microsoft.com/pl-pl/netframework/dd135211(en-us).aspx;
• How Do I: Assure that my Application Code Continues Running when the Device is in Suspended Mode? – http://msdn.microsoft.com/pl-pl/
netframework/cc949112(en-us).aspx;
• Power Management Function – http://msdn.microsoft.com/en-us/library/aa909892.aspx.
• Power to the PocketPC – http://blogs.msdn.com/windowsmobile/archive/2006/08/16/702833.aspx

60 SDJ Extra 34 Biblia

 Programowanie Symbian OS

Obsługa akcelerometru
na platformie Series60
Wykorzystaj w pełni możliwości telefonu komórkowego!

Akcelerometr, bądź inaczej – sensor ruchu, od stosunkowo niedawna

jest wykorzystywany jako rozszerzenie technologicznych możliwości
nowoczesnych telefonów komórkowych. Niniejszy artykuł pokazuje, jak
oprogramować akcelerometr w aplikacjach Symbian OS, działających na
platformie S60, oraz jak w praktyce wykorzystać potencjał tego urządzenia.
ści z nich dostępna jest mniejsza ilość
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: funkcji. Ponadto to API nie jest częścią
• W jaki sposób oprogramować akcelerometr • Podstawy programowania aplikacji Symbian platformy S60 i nie jest dostępne na
w aplikacjach Symbian OS na platformę S60; OS w języku C++; urządzeniach innego producenta niż
• Jak wykorzystać akcelerometr w praktyce • Podstawy teorii wzorców projektowych, a w Nokia.
przy tworzeniu własnych aplikacji. szczególności wzorca Obserwator. • S60 Sensor Framework: dostępny na urzą-
dzeniach S60 5th ed, S60 3rd ed FP2 i
Nokia E66
znaczonych dla platformy S60, opiszemy
również, w jaki sposób przy pomocy akcele- W dalszej części artykułu przedstawimy
Poziom trudności rometru można rozszerzyć funkcjonalność sposób odczytu danych z akcelerometru
programów działających na pokładzie tele- przy użyciu pierwszego i drugiego API z
fonów komórkowych. przedstawionej powyżej listy. Testowa apli-
kacja stworzona na potrzeby niniejszego ar-

P
roducenci urządzeń mobilnych raz
po raz zadziwiają nas techniczny-
mi nowinkami stosowanymi w no-
woczesnych telefonach komórkowych. Jed-
ną z takich nowinek był niewątpliwie sen-
sor ruchu. Urządzenie to, zwane również
akcelerometrem bądź przyspieszeniomie-
rzem, potrafi mierzyć własny ruch. Mecha-
nizm ten, znany i stosowany w praktyce już
od dawna (np. do badania ruchu części ma-
szyn, przeciążeń samolotów czy chociażby w
laptopach w celu wykrywania zmian położe-
nia w celu zabezpieczenia dysku twardego),
został odkryty na nowo w świecie technolo-
gii mobilnych. O zastosowaniach tego urzą-
dzenia słyszy się najczęściej w odniesieniu
do platformy Apple iPhone i Apple iPod To-
uch. Nie każdy jednak wie, że zanim platfor-
my te ujrzały światło dzienne, akcelerometr
był dostępny na urządzeniach z platformy
S60, działających pod kontrolą systemu ope-
racyjnego Symbian. W niniejszym artykule
przedstawimy, w jaki sposób można opro-
gramować sensor ruchu w aplikacjach prze-
S60: przegląd dostępnych
API do obsługi akcelerometru
Platformy bazujące na systemie operacyj-
nym Symbian cieszą się opinią rozwiązań
trudnych do oprogramowania. Niestety, w
odniesieniu do obsługi akcelerometru wię-
cej w tym stwierdzeniu prawdy niż przesa-
dy. Otóż już na samym początku programi-
sta pretendujący do napisania aplikacji obsłu-
gującej sensor ruchu staje przed trudnym wy-
borem: które z dostępnych API zastosować?
Kłopot w tym, że dostęp do danych z akce-
lerometru można na chwilę obecną uzyskać
przez trzy różne API języka C++ oraz jedno
API języka Python. Poniżej kilka słów na te-
mat każdego z nich:
• Sensor Plugin: to API zostało udostępnio-
ne jako pierwsze; współpracuje ono z na-
stępującymi urządzeniami: Nokia 5500,
Nokia N82, Nokia N93i, Nokia N95
oraz Nokia N95 8GB.
• Sensor API: ma to samo pokrycie urzą-
dzeń co Sensor Plugin, jednak na czę-
tykułu działa na urządzeniach z serii S60
3rd Edition. Została ona skonstruowana
przy pomocy SDK S60 3rd edition FP 2 roz-
szerzonego o następujące wtyczki:
• Sensor plug-in (http://www.forum.nokia.com/
info/sw.nokia.com/id/4284ae69-d37a-4319-
bdf0-d4acdab39700/Sensor_plugin_S60_
3rd_ed.exe.html);
• Sensor API Plug-in
(ht tp: / /w w w.fo r um .noki a .c om /info/
sw.nokia.com/id/8059e8ae-8c22-4684-be-
6b-d40d443d7efc/Sensor_API_Plug_in_
S60_3rd_FP2.html).
Instalacja wtyczek
do obsługi akcelerometru
Skoro już zdecydowaliśmy, które z dostęp-
nych wtyczek użyjemy do eksperymentów
z akcelerometrem, warto wspomnieć kil-
ka słów na temat ich instalacji. Pisząc ni-
niejszy artykuł, założyliśmy, iż czytające
go osoby posiadają przynajmniej podsta-
wowe doświadczenia z programowaniem

62 SDJ Extra 34 Biblia

 Obsługa akcelerometru

aplikacji dla platformy Symbian S60. Z te-
go też względu postanowiliśmy nie opisy-
wać procesu instalacji samego SDK, a jedy-
nie dodatkowych wtyczek. Na samym po-
czątku warto zauważyć, iż warto zainstalo-
wać obydwa plug-iny do tego samego SDK;
dzięki temu budowanie przykładowej apli-
kacji obędzie się bez przełączania aktywne-
go SDK.
Rozszerzenie Sensor Plug-in dostarczane
jest w postaci pojedynczej paczki instalacyj-
nej (Sensor_plugin_S60_3rd_ed.exe). Po jej
uruchomieniu uruchamia się instalator, któ-
ry krok po kroku przeprowadza nas przez ca-
ły proces (patrz: Rysunki 1-5).
W przypadku Sensor API Plug-in instalacja
wygląda niemalże identycznie. Po pomyśl-
nym zainstalowaniu obydwu pakietów mo-
żemy przyjrzeć się dokładniej, co oferują nam
obydwa API.
tej pory dla osi X będą wartościami odpo-
wiadającymi osi Y i na odwrót. Dodatko-
wo należy pamiętać o tym, iż otrzymywane
wartości są ze znakiem.
AbyprzeciążonametodaHandleDataEventL()
była wywołana, należy dodać obiekt imple-
mentującej ją klasy jako obserwatora do obiek-
tu typu CRRSensorApi przy pomocy metody
AddDataListener.
W celu utworzenia instancji klasy
CRRSensorApi należy najpierw pobrać li-
stę istniejących sensorów za pomocą sta-
tycznej metody FindSensorsL z tej sa-
mej klasy. Jako parametr podajemy tablicę
RArray<TRRSensorInfo>, która – jak ławo
się domyśleć – po wywołaniu będzie wy-
pełniona obiektami typu TRRSensorInfo,
zaś te zawierać będą informację o dostęp-
nych sensorach. W naszym przypadku oka-
zało się, iż telefon Nokia N95 posiada wię-
cej niż jeden sensor. W aparacie tym są do-
stępne dwa sensory: RotSensor (ang. rotate
sensor) oraz AccSensor (ang. acceleration sen-
sor). W przypadku sensora rotacji dane są
przekazywane tylko w polu iSensorData1
i oznaczają orientację telefonu (0o, 90o,
180o i 270o). Nas interesuje oczywiście
drugi z dostępnych sensorów, który zapi-

Sensor Plug-in
W przypadku korzystania z rozszerzenia
Sensor Plug-in, wszystkie klasy niezbęd-
ne do odczytania danych z akcelerometru
znajdują się w pliku nagłówkowym rrsenso-
rapi.h. Pierwszym krokiem do pozyskania
interesujących nas informacji jest zaimple-
mentowanie klasy dziedziczącej z interfej-
su MRRSensorDataListener (patrz: Listing
1) i przeciążeniu czysto wirtualnej meto-
dy HandleDataEventL, definiowanej przez
ten interfejs.
Jako parametry wspomnianej metody
otrzymujemy obiekty typu TRRSensorInfo
oraz TRRSensorEvent. Definicje klas opisu-
jących wspomniane typy przedstawione są
na Listingu 2.
Pierwsza klasa zawiera 3 pola: kategorie Rysunek 1. Instalacja rozszerzenia Sensor Plug-in: krok pierwszy
sensora i ID sensora (oba typu TInt) oraz
nazwę sensora (TBuf<KMaxSensorName>).
W drugiej klasie zdefiniowane są trzy pola
typu TInt (iSensorData1, iSensorData2,
iSensorData3), w których przechowywane
będą odczyty z trzech osi akcelerometru,
odpowiadające odpowiednio osiom Y, X i
Z. Na Rysunku 6 przedstawiono wizuali-
zację wspomnianych osi. Należy tutaj pod-
kreślić, że gdy zmieni się orientacja ekranu
(np. przesuniemy ekran w dół w telefonie
Nokia N95), to wartości przychodzące do

Listing 1. Definicja interfejsu

MRRSensorDataListener

class MRRSensorDataListener
{
public:
virtual void HandleDataEventL(
TRRSensorInfo aSensor,
TRRSensorEvent aEvent )
= 0;
};
Rysunek 2. Instalacja rozszerzenia Sensor Plug-in: krok drugi

www.sdjournal.org 63
 Programowanie Symbian OS
suje we wszystkich trzech polach dane na
temat ruchu (w postaci przyśpieszenia) na
osiach X, Y oraz Z.
Korzystając z rozszerzenia Sensor Plug-in,
należy pamiętać o tym, aby do listy dołą-
czanych bibliotek w pliku definicji projektu
(mmp) dodać wpis rrsensorapi.lib. Warto też
zauważyć, że biblioteka ta jest niedostępna
dla emulatora.
Sensor API Plug-in
Zrąb (ang. framework) oferowany w ramach
rozszerzenia Sensor API Plug-in składa się z
trzech elementów:
Rysunek 3. Instalacja rozszerzenia Sensor Plug-in: krok trzeci
Rysunek 4. Instalacja rozszerzenia Sensor Plug-in: krok czwarty
64
• Sensor Plug-in API;
• Channel Finder API;
• Sensor Channel API.
Pierwszy z wymienionych elementów nie
jest załączony w ogólnodostępnym SDK, ja-
ko że jest on przeznaczony tylko dla licen-
cjobiorców platformy S60. Drugie API słu-
ży do pobierania listy dostępnych czujni-
ków. Przy pomocy ostatniego API możemy
odczytywać dane z czujnika, opakowane
w deskryptor. Warto zauważyć, że Sensor
Channel API nie zamienia danych osi X i
osi Y w przypadku obrócenia ekranu; nale-
ży o tym pamiętać, gdy chcemy wykorzy-
stać te dane np. do sterowania grą.
Rozważmy teraz bardziej szczegóło-
wo, w jaki sposób działają wymienione
API. Zaczniemy od pobrania listy czujni-
ków. W tym celu należy utworzyć tablicę
RArray dla przechowywania obiektów typu
TSensrvChannelInfo; definicja typu takiej ta-
blicy zdefiniowana jest w pliku sensrvtypes.h ja-
ko RSensrvChannelInfoList. Następnie two-
rzymy instancję klasy CSensrvChannelFinder
(zdefiniowanej w pliku sensrvchannelfin-
der.h). Poza tablicą, którą wypełni metoda
CSensrvChannelFinder::FindChannelsL ,
należy utworzyć jeszcze dodatkowy obiekt
TSensrvChannelInfo, który posłuży jako
filtr – wszystkie niezerowe (w przypadku
typu TInt) oraz niepuste (w przypadku de-
skryptorów) pola tej klasy posłużą do odfil-
trowania znalezionych czujników. W naszym
przypadku używamy wartości KSensrvChann
elTypeIdAccelerometerXYZAxisData dla po-
la TSensrvChannelInfo::iChannelType. W
ten sposób uzyskujemy gwarancję, iż wszyst-
kie sensory umieszczone na wynikowej liście
będą akcelerometrami oferującymi odczyty
przyspieszeń z trzech osi.
Kiedy wybierzemy właściwy czujnik z
otrzymanej listy, to w celu odczytania przy-
chodzących z niego danych należy utwo-
rzyć obiekt klasy CsensrvChannel (plik
nagłówkowy: sensrvchannel.h). Do meto-
dy CSensrvChannel::NewL przekazuje-
my jeden z wpisów z wcześniej uzyskanej
tablicy. Następnie wywołujemy metodę
CSensrvChannel::OpenChannelL() i przeka-
zujemy obiekt nasłuchujący (tj. dziedziczący
z interfejsu MSensrvDataListener) do meto-
dy CSensrvChannel::StartDataListeningL
(patrz: Listing 3).
Metoda ta przyjmuje 4 parametry: obiekt
MSensrvDataListener, wielkość pożądaną
bufora liczoną w ilościach obiektu danych
sensora, maksymalną wielkość bufora oraz
Listing 2. Definicje klas TRRSensorInfo oraz
TRRSensorEvent
class TRRSensorInfo
{
public:
TInt iSensorCategory;
TInt iSensorId;
TBuf<KMaxSensorName> iSensorName;
};
class TRRSensorEvent
{
public:
TInt iSensorData1;
TInt iSensorData2;
TInt iSensorData3;
};
SDJ Extra 34 Biblia

opóźnienie maksymalne dla sensora po-
między kolejnymi uaktualnieniami obiek-
tu MSensrvDataListener. W moim przykła-
dzie wartości, jakich użyłem, to kolejno 1, 1,
0; nie jest to dobre rozwiązanie ze względów
wydajnościowych, ale na demonstrowany
przykład wystarczające.
Po wykonaniu opisanych wyżej czynności,
dane z akcelerometru będą spływać do dziedzi-
czącego po interfejsie MSensrvDataListener
obiektu obserwatora poprzez wołanie meto-
dy zwrotnej ChannelChangeDetected(). Na-
główek tej metody przedstawiony jest na Li-
stingu 4.
Opis wyłuskania danych o przyśpieszeniu
z przekazywanego do tej metody obiektu ty-
pu TSensrvChannelInfo przedstawiony jest
w dalszej części artykułu.
Wrapper na obydwa API
Po przeczytaniu ostatnich dwóch punk-
tów niniejszego artykułu można odnieść
wrażenie, iż obsługa koncepcyjnie proste-
go urządzenia, jakim jest akcelerometr pod
system Symbian OS, jest – mówiąc deli-
Listing 3. Nagłówek metody CSensrvChannel::StartDataListeningL
virtual void StartDataListeningL(
MSensrvDataListener* aDataListener,
const TInt aDesiredCount,
const TInt aMaximumCount,
const TInt aBufferingPeriod ) = 0;
Listing 4. Nagłówek metody MSensrvChannelListener::ChannelChangeDetected
virtual void ChannelChangeDetected(
const TSensrvChannelInfo& aDetectedChannel,
TSensrvChannelChangeType aChangeType ) = 0;
Rysunek 5. Instalacja rozszerzenia Sensor Plug-in: krok piąty
www.sdjournal.org
katnie – nieco przekombinowana. Krót-
kie podsumowanie mówi samo za siebie:
dwa równoległe API dość mocno różnią-
ce się od siebie, przy czym drugie z nich
(Sensor API Plug-in) stanowi mocno roz-
budowany zrąb do odczytywania danych
z sensorów. Z punktu widzenia programi-
sty, który chciałby po prostu pobierać war-
tości przyśpieszenia na osiach X, Y i Z, nie
martwiąc się na poziomie kodu aplikacji o
to, z jakim ma do czynienia urządzeniem,
istniejący stan rzeczy wydaje się być moc-
no zniechęcający do dalszych eksperymen-
tów. Mając takie same odczucia, postano-
wiliśmy zaproponować Czytelnikom ni-
niejszego artykułu rozwiązanie tej mało
dogodnej sytuacji w postaci wygodnego
opakowania (ang. wrapper) na obydwa API.
Nasz wrapper skupia się tylko i wyłącznie
na sensorze odczytującym wartości przy-
śpieszenia na osiach X, Y, Z, oferuje prosty
interfejs, ukrywając wszelkie szczegóły im-
plementacyjne przed korzystającym z nie-
go programistą, i, co istotne – na poziomie
interfejsu jest całkowicie niezależny od wy-
Obsługa akcelerometru
korzystywanego rozszerzenia (Sensor Plug-
in bądź Sensor API Plug-in).
Koncepcyjnie schemat korzystania z
naszego wrappera jest podobny do opisa-
nych wyżej rozwiązań: najpierw należy po-
brać listę dostępnych czujników, następ-
nie stworzyć czujnik i przekazać do nie-
go obiekt nasłuchujący. W kolejnych pod-
punktach opiszemy implementację nasze-
go opakowania oraz przykład jego wyko-
rzystania przedstawiony w kontekście pro-
stej aplikacji testowej.
Implementacja wrappera
W niniejszym punkcie opiszemy implemen-
tację opakowania przykrywającego dwa API
do obsługi akcelerometru: Sensor Plug-in oraz
Sensor API Plug-in. Nasz wrapper zaimplemen-
towany jest w postaci klasy CAccelerometer.
Na początek rozważmy interfejs tejże klasy
przedstawiony na Listingu 5.
Listing ten przedstawia zawartość pli-
ku nagłówkowego Accelerometer.hpp, któ-
rego sporą część zajmuje definicja interfej-
su interesującej nas klasy. Patrząc na pierw-
sze linijki deklaracji klasy, można zauwa-
żyć, że dziedziczy ona z CBase, czyli jej in-
stancje będą tworzone dynamicznie (wy-
nika to z programistycznych konwencji
określonych przez Symbiana; zakładamy,
iż Czytelnik niniejszego tekstu zna wspo-
mniane konwencje). W dalszej kolejności
klasa dziedziczy po interfejsie jednego z
obserwatorów: MRRSensorDataListener
bądź MSensrvDataListener. Konkret-
ny interfejs dobierany jest w zależno-
ści od dostępności definicji symboli
preprocesora: ACC_SENSOR_API lub ACC_
S60_SENSOR_FRAMEWORK. Jak się łatwo do-
myśleć, każdy z tych symboli związany
jest z opisanymi wcześniej rozszerzenia-
mi obsługi sensora ruchu. W tym momen-
cie warto zaznajomić się z zawartością pli-
ku AccConfig.hpp (patrz: Listing 6), w któ-
rym – również w zależności od dostępno-
ści wspomnianych symboli – dołączane są
��
��
��
��
��
��
Rysunek 6. Wizualizacja osi akcelerometru
65
 Programowanie Symbian OS
specyficzne dla poszczególnych API syste-
mowe pliki nagłówkowe.
W tym momencie jasne staje się to, w ja-
ki sposób aplikacje mogą wykorzystywać nasz
wrapper. W tym celu trzeba będzie skorzystać z
publicznego API klasy CAccelerometer i zdefi-
niować globalnie jeden z opisanych wyżej sym-
boli preprocesora (można to zrobić z poziomu
pliku mmp). Zmiana tej definicji będzie powo-
dować automatyczne przełączanie się pomię-
dzy obydwoma API do obsługi akcelerome-
tru. Po jej wprowadzeniu wystarczy ponownie
skompilować projekt w celu uzyskania paczki
instalacyjnej wspierającej zadane API.
Wróćmy do interfejsu klasy CAccelerometer.
Na początku mamy tam dwie publiczne meto-
dy statyczne. Pierwsza z nich (CAccelero-
meter::NewL()) jest częścią symbianowe-
go idiomu dwufazowej konstrukcji obiektów
i nie będziemy jej w tym miejscu szczegóło-
wo opisywać. Druga metoda (CAccelerome-
ter::GetAvailableSensorsL()) jest, z nasze-
go punktu widzenia, bardziej interesująca: bę-
dziemy wykorzystywać ją w celu pobierania in-
formacji o dostępnych sensorach ruchu. Meto-
da ta jako parametr przyjmuje wskaźnik na ta-
blicę deskryptorów (czyli symbianowych na-
pisów), która zostanie wypełniona odpowied-
nimi informacjami. Warto w tym miejscu za-
uważyć, iż w publicznym interfejsie klasy
CAccelerometer nie stosujemy żadnych dedy-
kowanych struktur do opisu sensora (np. takich
jak opisywana wcześniej klasa TRRSensorInfo).
Chcąc jak najbardziej uprościć ten interfejs,
przechowujemy informację na temat sensora
ruchu w postaci zwykłego ciągu znaków.
Kolejne dwie, niestatyczne metody:
AddObserverL oraz RemoveObserver, słu-
żą do zarządzania obiektami obserwatorów
stanu akcelerometru. W naszym wrapperze
zastosowaliśmy bardzo minimalistyczny in-
terfejs obserwatora; interfejs ten dostępny w
postaci klasy MAccelerometerObserver jest
zdefiniowany na Listingu 5. Kluczowa jest
przede wszystkim jego metoda zwrotna:
virtual void OnAccEventL( TInt aAxisX,
TInt aAxisY, TInt
aAxisZ ) = 0;
Przyjmuje ona po prostu trzy wartości typu
TInt reprezentujące przyśpieszenie na po-
szczególnych osiach.
Tak wygląda publiczna część interfejsu
klasy CAccelerometer. W celu pełnego zro-
zumienia mechanizmów działania nasze-
go opakowania przyjrzyjmy się teraz prywat-
nym składowym oraz metodom tej klasy. Pry-
watny interfejs klasy dzieli się na dwie czę-
ści: pierwsza z nich jest niezależna od wyko-
rzystywanego API, druga – zmienia się w za-
leżności od tego, które rozszerzenie stosuje-
my. Rozważmy na początek część niezależną.
Mamy tutaj prywatny konstruktor oraz me-
66
Listing 5. Interfejs klasy CAccelerometer
#if !defined __INCLUDED_ACCELEROMETER_WRAPPER_HPP__
#define __INCLUDED_ACCELEROMETER_WRAPPER_HPP__
#include <badesca.h>
#include "AccConfig.hpp"
namespace Acc
{
class MAccelerometerObserver
{
public:
virtual void OnAccEventL( TInt aAxisX, TInt aAxisY, TInt aAxisZ ) = 0;
};
class CAccelerometer :
public CBase
#if defined (ACC_SENSOR_API)
, public MRRSensorDataListener
#elif defined (ACC_S60_SENSOR_FRAMEWORK)
, public MSensrvDataListener
#endif
{
public:
static CAccelerometer* NewL( const TDesC& aSensor );
static void GetAvailableSensorsL( CDesCArray* aArray );
void AddObserverL( MAccelerometerObserver* aObserver );
void RemoveObserver( MAccelerometerObserver* aObserver );
~CAccelerometer();
private:
CAccelerometer();
void ConstructL( const TDesC& aSensor );
RPointerArray<MAccelerometerObserver> iObservers;
// API specific
#if defined (ACC_SENSOR_API)
static void GetSensorsInfoL( RArray<TRRSensorInfo>& aInfoArray );
static inline TInt FindSensorIndex( const RArray<TRRSensorInfo>& aInfoArray,
const TDesC& aSensorName );
void HandleDataEventL( TRRSensorInfo aSensor, TRRSensorEvent aEvent );
CRRSensorApi* iSensor;
#elif defined(ACC_S60_SENSOR_FRAMEWORK)
static inline TInt FindSensorIndex( const RSensrvChannelInfoList& aInfoArray,
const TDesC& aSensorName );
void DataError( CSensrvChannel& aChannel, TSensrvErrorSeverity aError );
void DataReceived( CSensrvChannel& aChannel, TInt aCount, TInt aDataLost );
void GetDataListenerInterfaceL( TUid aInterfaceUid, TAny*& aInterface );
CSensrvChannel* iSensor;
#endif
};
};
#include "Accelerometer.inl"
#endif // __INCLUDED_ACCELEROMETER_WRAPPER_HPP__
Listing 6. Zawartość pliku AccConfig.hpp
#if !defined __INCLUDED_ACC_CONFIG_HPP__
#define __INCLUDED_ACC_CONFIG_HPP__
#if defined (ACC_SENSOR_API)
# include <rrsensorapi.h>
#elif defined (ACC_S60_SENSOR_FRAMEWORK)
# include <sensrvchannelfinder.h>
# include <sensrvchannel.h>
# include <sensrvaccelerometersensor.h>
# include <sensrvdatalistener.h>
#endif
#endif // __INCLUDED_ACC_CONFIG_HPP__
SDJ Extra 34 Biblia

todę ConstructL(), które stanowią szczegół
implementacyjny (są częścią wspomniane-
go wcześniej mechanizmu dwufazowej kon-
strukcji obiektów stosowanej przy progra-
mowaniu aplikacji C++ pod Symbain OS), i
nie będziemy ich szczegółowo opisywać. Ko-
lejnym i zarazem ostatnim elementem w tej
części API jest prywatna składowa:
RPointerArray<MAccelerometerObserver>
iObservers;
Składowa ta reprezentuje dynamiczną listę
przechowującą wskaźniki do obserwatorów
akcelerometru.
Druga część prywatnego interfejsu kla-
sy jest zależna od wykorzystywanego API;
z tego też względu jest ona umieszczona
w dwóch sekcjach kontrolowanych przez
instrukcje sterujące preprocesora: #if
defined / #elif defined / #endif. W każ-
dej z tych sekcji umieszczone są specyficz-
ne dla danego API deklaracje metod oraz
pól potrzebnych do inicjacji akcelerometru
oraz przechwytywania generowanych przez
niego zdarzeń.
Podsumowując opis interfejsu klasy re-
prezentującej sensor ruchu, warto nadmie-
nić, iż została ona umieszczona w przestrze-
ni nazw Acc.
Przejdźmy teraz do opisu implementacji
klasy CAccelerometer. W pliku Accelerome-
ter.inl (patrz: Listing 7) umieściliśmy stałe
oraz metody typu inline.
Warto zwrócić uwagę, że stała KObserve
rsArrayGranularity została ukryta w nie-
nazwanej przestrzeni nazw, co gwarantu-
je ograniczenie jej widoczności wyłącznie
w zakresie pliku, w którym ją zdefiniowa-
no. Oprócz definicji konstruktora plik Ac-
celerometer.inl zawiera jeszcze dwie im-
plementacje metod CAccelerometer::
FindSensorIndex. Metoda ta odpowiada za
wyszukanie indeksu sensora w zadanej li-
ście na podstawie jego nazwy. W zależności
od wykorzystywanego rozszerzenia przyj-
Rysunek 7. Zrzut ekranu z testowej aplikacji Graph
www.sdjournal.org
Obsługa akcelerometru
muje ona jako pierwszy parametr obiekt ty- CAccelerometer::GetAvailableSensorsL()
pu const RArray<TRRSensorInfo>& bądź (patrz: Listing 8).
const RSensrvChannelInfoList&. Metoda ta odpowiada za wypełnienie prze-
Główna część implementacji wrappera kazanej tablicy napisów (aArray) nazwami
ukryta jest w pliku źródłowym Accelerome- dostępnych sensorów. W przypadku korzy-
ter.cpp. Na początek przyjrzymy się definicjom stania z Sensor API (ACC_SENSOR_API), imple-
publicznych metod klasy CAccelerometer. mentacja tej metody jest trywialna i polega na
Na pierwszy ogień pójdzie statyczna metoda wywołaniu CRRSensorApi::FindSensorsL()
Listing 7. Zawartość pliku Accelerometer.inl
namespace Acc
{
namespace
{
const TInt KObserversArrayGranularity = 2;
}
inline CAccelerometer::CAccelerometer()
: iObservers( KObserversArrayGranularity )
{
}
#if defined (ACC_SENSOR_API)
inline TInt Caccelerometer::FindSensorIndex(
const RArray<TRRSensorInfo>& aInfoArray,
const TDesC& aSensorName )
{
for ( TInt i = 0; i < aInfoArray.Count(); ++i )
{
if ( aInfoArray[i].iSensorName == aSensorName )
{
return i;
}
}
return KErrNotFound;
}
#elif defined (ACC_S60_SENSOR_FRAMEWORK)
inline TInt Caccelerometer::FindSensorIndex(
const RSensrvChannelInfoList& aInfoArray,
const TDesC& aSensorName )
{
for ( TInt i = 0; i < aInfoArray.Count(); ++i )
{
HBufC* str = HBufC::NewLC( aInfoArray[i].iLocation.Length() );
str->Des().Copy( aInfoArray[i].iLocation );
if ( *str == aSensorName )
{
CleanupStack::PopAndDestroy( str );
return i;
}
CleanupStack::PopAndDestroy( str );
}
return KErrNotFound;
}
#endif
} // namespace Acc
67
 Programowanie Symbian OS

oraz skopiowaniu uzyskanych za jej pośred-
nictwem danych do obiektu aArray. W przy-
padku korzystania z alternatywnego API
(ACC_S60_SENSOR_FRAMEWORK), sprawa jest
nieco bardziej skomplikowana. Musimy po
kolei: stworzyć obiekt poszukiwacza (ang.
finder), stworzyć i odpowiednio zainicjować
obiekt filtra (TsensrvChannelInfo), i korzy-
stając z tych dwóch, wykonać zapytanie:
finder->FindChannelsL( channelInfoList,
searchConditions );
Po wykonaniu powyższych kroków możemy
skopiować z channelInfoList nazwy do-
stępnych sensorów. Odpowiada za to dedy-
kowana pętla for.
Kolejny istotny fragment implementacji na-
szego wrappera to kod inicjujący umieszczony
w metodzie konstruującej ConstructL(). Za-
wartość tej metody przedstawiona jest na Li-
stingu 9. Metoda ta jako parametr otrzymuje
nazwę sensora (const TDesC& aSensor), któ-
ry ma być obsługiwany. Jej zwartość jest w du-
żej mierze tożsama z implementacją opisanej
wcześniej metody GetAvailableSensorsL, ty-
le że zamiast zapisywania nazw dostępnych sen-
sorów na listę, wyszukiwany jest konkretny ak-
celerometr (określony przez nazwę zapisaną
w aSensor), tworzony jest obiekt go reprezen-
tujący (CRRSensorApi bądź CSensrvChannel,
w zależności od stosowanego rozszerzenia),
po czym instancja nowo tworzonej klasy
CAccelerometer podłącza się do tego obiektu
jako obserwator. Odpowiadają za to wywołania:
iSensor->AddDataListener( this );
oraz:
iSensor->StartDataListeningL( this, 1, 1,
0 );
W ten sposób, zaraz po pomyślnej konstruk-
cji, nasz wrapper jest nieustannie notyfiko-
wany o zdarzeniach generowanych przez
sensor ruchu. W przypadku niepowodzenia,
tj. wtedy, gdy żądane urządzenie nie jest do-
stępne, funkcja konstruująca rzuca symbia-
nowy wyjątek (User::Leave) z kodem błędu
KErrNotFound.
W odniesieniu do implementacji publicz-
nego interfejsu klasy CAccelerometer, pozo-
stały nam do rozważania tylko metody obsłu-
gujące obserwatorów oraz destruktor. Imple-
mentacje tych metod przedstawione są na Li-
stingu 10.
Zarządzanie obserwatorami sprowadza
się do dwóch operacji: dodanie (CAcce-
lerometer::AddObserverL()) i usunięcie
( Caccelerometer::RemoveObserver() ).
Implementacje tych metod są trywial-
ne i polegają przede wszystkim na funk-
cjonalności kontenera RPointerArray<M
AccelerometerObserver>. Kontener ten

Listing 8. Definicja metody CAccelerometer::GetAvailableSensorsL() (zaimplementowany jako szablon kla-

sy) przechowuje w przypadku nasze-
namespace Acc go wrappera wskaźniki do obiektów ty-
{ pu MAccelerometerObserver. W przypad-
void CAccelerometer::GetAvailableSensorsL( CDesCArray* aArray ) ku operacji dodawania, sprawdzamy naj-
{ pierw, czy obiekt obserwatora nie był już
#if defined (ACC_SENSOR_API) wcześniej dodany (warto tu zauważyć, iż
to przeszukiwanie odbywa się po adresie
const TInt KSensorGranularity = 2; wskaźnika obserwatora, a nie na bazie po-
RArray<TRRSensorInfo> array( KSensorArrayGranularity ); równywania zawartości pól obiektu), a je-
CRRSensorApi::FindSensorsL( array ); śli ten warunek nie jest spełniony, to obser-
for ( TInt i = 0; i < array.Count(); ++i ) wator jest dodany do tablicy. W przypadku
{ usuwania, sprawa jest prosta: korzystając z
aArray->AppendL( array[ i ].iSensorName ); metody RPointerArray<MAccelerometerO
} bserver>::Remove(), usuwamy zadanego
array.Close(); obserwatora. W destruktorze klasy nisz-
czymy tablicę obserwatorów (w tym miej-
#elif defined (ACC_S60_SENSOR_FRAMEWORK) scu trzeba podkreślić, iż niszczona jest tyl-
ko tablica, obiekty obserwatorów pozosta-
CSensrvChannelFinder* finder = CSensrvChannelFinder::NewLC();
RSensrvChannelInfoList channelInfoList;
CleanupClosePushL( channelInfoList );

TSensrvChannelInfo searchConditions;
searchConditions.iChannelType = KSensrvChannelTypeIdAccelerometerXYZAxisData;
finder->FindChannelsL( channelInfoList, searchConditions );
for( TInt i = 0; i < channelInfoList.Count(); ++i )
{
HBufC* str = HBufC::NewLC( channelInfoList[i].iLocation.Length() );
str->Des().Copy( channelInfoList[i].iLocation );
aArray->AppendL( *str );
CleanupStack::PopAndDestroy( str );
}
channelInfoList.Close();
CleanupStack::Pop( &channelInfoList );
CleanupStack::PopAndDestroy( finder );

#endif

}
}
Rysunek 8. Zrzut ekranu z gry Labyrinth

68 SDJ Extra 34 Biblia


ją nienaruszone) oraz obiekt reprezentują-
cy sensor.
Ostatnią część naszego opakowania stano-
wi implementacja prywatnych metod, zależ-
nych od rozszerzenia. Są to funkcje zwrotne
wymagane przez poszczególne API; za pomo-
cą tychże funkcji wrapper odbiera informacje
o zdarzeniach generowanych przez sensor ru-
chu. Implementacja tych metod przedstawio-
na jest na Listingu 11.
W przypadku korzystania z rozszerzenia
Sensor Plug-in, sprawa jest stosunkowo prosta,
jako że mamy do obsłużenia tylko jedną me-
todę: CAccelerometer::HandleDataEventL.
Jednym z parametrów przekazywanych do
tej metody jest obiekt opisywanej wcze-
śniej klasy TRRSensorEvent. W tej sytu-
acji, w ciele metody CAccelerometer::
HandleDataEventL wystarczy wyłuskać ze
wspomnianego obiektu odpowiednie skła-
dowe (iSensorData1, iSensorData2 oraz
iSensorData3) i przekazać je, gdzie trzeba,
iterując po kolejnych elementach tablicy z
obserwatorami.
Z kolei kiedy wykorzystujemy alterna-
tywne rozszerzenie, musimy zaimplemen-
tować aż trzy metody zwrotne:
• CAccelerometer::DataError(),
• CAccelerometer::DataReceived()
• oraz CAccelerometer::GetDataListene
rInterfaceL().
Na szczęście, biorąc pod uwagę założenia
co do funkcjonalności naszego opakowania,
pierwsza i trzecia z wymienionych metod
nie wymagają dostarczenia implementacji.
Z tego też względu ich ciała pozostają puste.
Główny kod obsługujący zdarzenia genero-
Rysunek 9. Zrzut ekranu z aplikacji iMilk:
szklanka trzymana prosto
www.sdjournal.org
Obsługa akcelerometru
wane przez sensor ruchu znajduje się w ciele ło to zadanie trywialne, o tyle w przypadku
metody CAccelerometer::DataReceived(). CAccelerometer::DataReceived() sprawa
Idea działania tej metody jest bardzo po- jest nieco bardziej zagmatwana. Trick polega
dobna do jej odpowiednika z Sensor API: na tym, iż interesujące nas informacje są za-
wyłuskać dane i przekazać je do obserwato- pakowane w deskryptor, czyli innymi słowy
rów. Jednakże, o ile w przypadku metody w bufor, i musimy je sobie sami wypakować.
CAccelerometer::HandleDataEventL() by- Służy do tego struktura typu TPckgBuf<TSe
Listing 9. Definicja metody CAccelerometer::ConstructL()
namespace Acc
{
void CAccelerometer::ConstructL( const TDesC& aSensor )
{
#if defined (ACC_SENSOR_API)
RArray<TRRSensorInfo> array( KSensorArrayGranularity );
CleanupClosePushL( array );
CRRSensorApi::FindSensorsL( array );
TInt sensorIndex = FindSensorIndex( array, aSensor );
if ( sensorIndex < 0 )
{
CleanupStack::PopAndDestroy();
User::Leave( KErrNotFound );
}
iSensor = CRRSensorApi::NewL( array[ sensorIndex ] );
iSensor->AddDataListener( this );
CleanupStack::PopAndDestroy();
return;
#elif defined (ACC_S60_SENSOR_FRAMEWORK)
CSensrvChannelFinder* finder = CSensrvChannelFinder::NewLC();
RSensrvChannelInfoList channelInfoList;
CleanupClosePushL( channelInfoList );
TSensrvChannelInfo searchConditions;
searchConditions.iChannelType = KSensrvChannelTypeIdAccelerometerXYZAxisD
ata;
finder->FindChannelsL( channelInfoList, searchConditions );
TInt sensorIndex = FindSensorIndex( channelInfoList, aSensor );
if ( sensorIndex < 0 )
{
channelInfoList.Close();
CleanupStack::Pop( &channelInfoList );
CleanupStack::PopAndDestroy( finder );
User::Leave( KErrNotFound );
}
iSensor = CSensrvChannel::NewL( channelInfoList[ sensorIndex ] );
iSensor->OpenChannelL();
iSensor->StartDataListeningL( this, 1, 1, 0 );
channelInfoList.Close();
CleanupStack::Pop( &channelInfoList );
CleanupStack::PopAndDestroy( finder );
return;
#endif
}
}
69
 Programowanie Symbian OS

nsrvAccelerometerAxisData>. Po przeka- W dalszej części artykułu pokażemy, jak
zaniu tej struktury do metody GetData() zastosować zaprezentowane opakowania
w obiekcie reprezentującym kanał (CSen- przy tworzeniu aplikacji korzystającej z sen-
srvChannel& aChannel) możemy wycią- sora ruchu.
gnąć z niej interesujące nas dane:
Wrapper w praktyce
TSensrvAccelerometerAxisData data = pckg(); W poprzednim punkcie przedstawiliśmy
szczegółowy opis implementacji wrappera
Warto też zauważyć, że zanim zaczniemy opakowującego dwa API do obsługi sen-
przetwarzać zdarzenie, warto sprawdzić, sora ruchu. Teraz, na przykładzie testowej
czy mamy do czynienia z interesującym nas aplikacji, pokażemy, jak można wykorzy-
typem kanału. W tym celu ciało metody stać go w praktyce.
opakowane jest następującą instrukcją wa- Kod źródłowy wspomnianej aplikacji
runkową: znajduje się w podkatalogu src/graph, w ar-
chiwum z materiałami dołączonymi do ni-
if ( aChannel.GetChannelInfo().iChannelT niejszego artykułu. Zakładamy, iż Czytelnik
ype == niniejszego tekstu zna podstawy programo-
KSensrvChannelTypeIdAccelero wania aplikacji pod Symbian OS przy użyciu
meterXYZAxisData ) języka C++. Z tego też względu nie będzie-
{ /* ... */ } my w tym miejscu opisywać całego szkiele-
tu aplikacji, skupimy się za to na elementach
Na tym kończymy opis implementacji kla- bezpośrednio wykorzystujących nasz wrap-
sy CAccelerometer. Zainteresowanych per. Aplikacja testowa posiada jeden widok,
Czytelników zapraszamy do analizy ko- w którym rysowane są odczyty każdej z osi.
du źródłowego naszego wrappera, któ- Widok jest odświeżany po każdym odczycie.
ry jest umieszczony na płycie DVD do- Odczyty z każdej osi są skalowane do wyso-
łączonej do niniejszego czasopisma. Opi- kości ekranu, w zależności od dotychcza-
sane wyżej pliki (AccConfig.hpp, Accelero- sowych ekstremalnych wartości odczytów.
meter.cpp, Accelerometer.hpp oraz Accelero- Za inicjację oraz obsługę sensora ruchu od-
meter.inl) znajdują się w podkatalogu src/ powiada klasa CGraphView, reprezentująca
accelerometer. wspomniany widok.
Listing 10. Implementacja metod do obsługi obserwatorów oraz destruktora w klasie CAccelerometer
namespace Acc
{ oraz CGraphView::DisplayPopupListLC(),
void CAccelerometer::AddObserverL( MAccelerometerObserver* aObserver )
{ W pierwszej kolejności przyjrzymy
if ( KErrNotFound == iObservers.Find( aObserver ) )
{
iObservers.AppendL( aObserver );
}
}
Na początek zbadajmy jej interfejs
(patrz: Listing 12).
Pierwsze miejsce, na które należy zwrócić
uwagę, to początek definicji klasy. Widać tu
pierwszy ślad zastosowania naszego wrappe-
ra. Mowa tu oczywiście o publicznym dzie-
dziczeniu klasy CGraphView po interfejsie
Acc::MAccelerometerObserver. Następ-
stwem tego faktu jest pojawienie się nastę-
pującej deklaracji w publicznym interfej-
sie klasy:
void OnAccEventL( TInt aAxisX, TInt
aAxisY, TInt aAxisZ
);
Za pomocą tej metody zwrotnej, widok
aplikacji będzie odbierał informacje od
sensora. Informacje te będą opakowywane
w strukturę TReading, a następnie prze-
chowywane w tablicy, a na ich podsta-
wie rysowany będzie wykres (ang. graph):
stąd właśnie się wzięła taka, a nie inna na-
zwa naszej testowej aplikacji. W prywat-
nej części interfejsu da się zauważyć skła-
dową: Acc::CAccelerometer* iSensor,
która reprezentuje akcelerometr. Warto
też zwrócić uwagę na prywatną metodę
CreateSensorL() oraz składowe iArray,
iMax oraz iMin. Przeznaczenie tych skła-
dowych opisane będzie w dalszej części
artykułu.
Na Listingu 13 przedstawiona jest zawar-
tość pliku GraphAppView.cpp, z pominię-
ciem definicji metod CGraphView::Draw()
które opisane będą nieco później.
się implementacji metody CGraphView:

void CAccelerometer::RemoveObserver( MAccelerometerObserver* aObserver )

{
TInt pos = iObservers.Find( aObserver );
if ( pos >= 0 )
{
iObservers.Remove( pos );
}
}

CAccelerometer::~CAccelerometer()
{
iObservers.Close();
#if defined (ACC_SENSOR_API)
delete iSensor;
#elif defined (ACC_S60_SENSOR_FRAMEWORK)
delete iSensor;
#endif
}
} Rysunek 10. Zrzut ekranu z aplikacji iMilk:
szklanka po przechyleniu

70 SDJ Extra 34 Biblia


:CreateSensorL(). Metoda ta wywo-
ływana jest z poziomu CGraphView::
ConstructL(), czyli w drugiej fazie kon-
struowania obiektu reprezentującego wi-
dok. Jej zadaniem jest stworzenie i kon-
figuracja obiektu reprezentującego sensor
ruchu. W tym celu tworzona jest na po-
czątku dynamiczna tablica do przecho-
wywania nazw dostępnych sensorów. Ta-
blica ta wypełniana jest danymi w trakcie
wywołania:
Acc::CAccelerometer::GetAvailableSensorsL(
array );
W kolejnym kroku użytkownik jest proszo-
ny o wybór sensora z dostępnej listy (służy
po temu funkcja DisplayPopupListLC(),
która opisana będzie kilka akapitów da-
lej). Po wybraniu docelowego sensora, wi-
dok tworzy obiekt wrappera i podłącza się
do niego jako obserwator. Od tego momen-
tu metoda CGraphView::OnAccEventL()
zaczyna odbierać zdarzenia generowane
przez wybrany akcelerometr. W przypad-
ku naszego widoku, informacje napływają-
ce z sensora są pakowane w strukturę i do-
łączane do listy iArray.
Oprócz tego przy okazji każdego wystą-
pienia takiego zdarzenia zapamiętywane są
maksymalne wielkości wychyleń na wszyst-
kich osiach; będą one wykorzystywane do
skalowania wykresu rysowanego w funk-
cji CGraphView::Draw(). Ostatnia linia w
tej funkcji zawiera wywołanie DrawNow();,
które wymusza odrysowanie powierzchni
widoku.
Wróćmy jeszcze na moment do funkcji
CGraphView::DisplayPopupListLC(). De-
finicja tej funkcji przedstawiona jest na Li-
stingu 14.
Funkcja ta buduje proste menu kontek-
stowe zawierające nazwy poszczególnych
sensorów. Dzięki temu użytkownik może
wybrać interesujące go urządzenie. Funk-
cja zwraca indeks tablicy wskazujący wy-
brany sensor.
Sercem klasy reprezentującej nasz widok
jest metoda CGraphView::Draw(). To wła-
śnie w tym miejscu wizualizowane są dane
odczytywane z akcelerometru. Kod źródło-
wy przedstawiający definicję tej metody za-
prezentowany jest na Listingu 15.
Kod ten odpowiada za rysowanie trzech
wykresów obrazujących zmiany wychyleń
sensora ruchu na trzech osiach: X, Y i Z.
Przykładowy zrzut ekranu przedstawiający
działanie naszej testowej aplikacji można za-
obserwować na Rysunku 7.
Konfiguracja projektu
Implementacja aplikacji to jeszcze nie
wszystko. Aby poprawnie zbudować i uru-
chomić zaprezentowany powyżej program
www.sdjournal.org
Obsługa akcelerometru
na docelowym urządzeniu, potrzeba jesz- zakładającą stosowanie rozszerzenia Sensor
cze szczypty konfiguracji. Na szczęście nie Plug-in. Patrząc na ten Listing, należy zwró-
ma tego zbyt dużo. Wszystko, co trzeba zro- cić uwagę na definicję makra ACC_SENSOR_
bić, to zdefiniować jedno z makr wspiera- API (ostatnia linia pliku) oraz fragment:
nych przez nasz wrapper, oraz dopisać w pli-
ku definicji projektu (mmp) odpowiednie bi- #if defined GCCE
blioteki. Na Listingu 16 przedstawiony jest LIBRARY rrsensorapi.lib
taki plik zawierający konfigurację projektu #endif
Listing 11. Implementacja prywatnych metod klasy CAccelerometer, zależnych od rozszerzenia
namespace App
{
#if defined(ACC_SENSOR_API)
void CAccelerometer::HandleDataEventL(
TRRSensorInfo aSensor,
TRRSensorEvent aEvent )
{
TInt xAxis = aEvent.iSensorData2;
TInt yAxis = aEvent.iSensorData1;
TInt zAxis = aEvent.iSensorData3;
for ( TInt i = 0; i < iObservers.Count(); ++i )
{
iObservers[i]->OnAccEventL( xAxis, yAxis, zAxis );
}
}
#elif defined (ACC_S60_SENSOR_FRAMEWORK)
void CAccelerometer::DataError(
CSensrvChannel& aChannel,
TSensrvErrorSeverity aError )
{
}
void CAccelerometer::DataReceived(
CSensrvChannel& aChannel,
TInt aCount, TInt aDataLost )
{
if ( aChannel.GetChannelInfo().iChannelType ==
KSensrvChannelTypeIdAccelerometerXYZAxisData )
{
TPckgBuf<TSensrvAccelerometerAxisData> pckg;
aChannel.GetData( pckg );
TSensrvAccelerometerAxisData data = pckg();
for ( TInt i = 0; i < iObservers.Count(); ++i )
{
iObservers[i]->OnAccEventL( data.iAxisX, data.iAxisY, data.iAxisZ
);
}
}
}
void CAccelerometer::GetDataListenerInterfaceL( TUid aInterfaceUid, TAny*&
aInterface )
{
}
#endif
}
71
 Programowanie Symbian OS

Występowanie instrukcji warunkowej #if dwie konfiguracje projektów dostępne są Wąż wkracza do akcji!
defined w powyższym fragmencie wiąże w paczce z kodem źródłowym umieszczo- Faktem niezbitym jest, iż do programowa-
się z faktem, iż biblioteki do obsługi sen- nej na płycie DVD dołączonej do niniejsze- nia poważnych aplikacji pod Symbian OS
sora ruchu są dostępne jedynie w wersji na go pisma. stosuje się język C++. Jednakże pisanie ta-
urządzenie (stąd symbol GCCE w ciele wa- Tych Czytelników, którzy mają dostęp do kowych aplikacji, szczególnie dla osób po-
runku). W przypadku korzystania z dru- telefonu działającego pod kontrolą systemu stronnych, nie jest ani łatwym, ani przy-
giego rozszerzenia, plik mmp wygląda nie- Symbian S60 3rd Edition (lub nowszego), jemnym zadaniem. Na szczęście dla tych,
malże identycznie, z tą różnicą, że w ostat- serdecznie zapraszamy do zbudowania i wy- którzy chcieliby po prostu trochę poeks-
niej linii definiujemy makro ACC _ S60 _ próbowania naszej testowej aplikacji oraz do perymentować ze swoim telefonem, ist-
SENSOR _ FRAMEWORK oraz dołączamy biblio- dalszych eksperymentów z akcelerometrem, nieją mniej potężne, ale za to o wiele prost-
teki SensrvClient.lib i sensrvutil.lib zamiast bazujących na wykorzystaniu przedstawione- sze alternatywy. Jedną z takich alternatyw
rrsensorapi.lib. Dla zainteresowanych oby- go wyżej opakowania. jest możliwość uruchamiania na platfor-
mie S60 skryptów pisanych w języku Py-
Listing 12. Zawartość pliku nagłówkowego GraphAppView.hpp, zawierającego interfejs klasy thon. Wprowadzenie do tego ciekawego te-
GraphView matu było niedawno prezentowane na ła-
mach SDJ (numer 2/2009) w artykule pt.
#ifndef __INCLUDED_GRAPH_VIEW_HPP__ Wąż w komórce autorstwa Mariana Witkow-
#define __INCLUDED_GRAPH_VIEW_HPP__ skiego. Dla nas temat ten wydał się intere-
sujący z tego względu, iż z poziomu skryp-
#include <coecntrl.h> tu Pythona możemy uzyskać dostęp do da-
#include <e32base.h> nych generowanych przez sensor ruchu.
#include "Accelerometer.hpp" Co więcej, da się to zrobić o wiele prościej
i szybciej niż w przypadku programu pisa-
class CGraphView : nego w C++. Innymi słowy, jeśli chciałbyś
public CCoeControl, drogi Czytelniku poeksperymentować z ak-
public Acc::MAccelerometerObserver celerometrem bądź stworzyć na szybko ja-
{ kiś mały prototyp aplikacji, a niekoniecz-
public: nie masz ochotę zagłębiać się w szczegóły
static CGraphView* NewL( const TRect& aRect ); programowania aplikacji symbianowych w
static CGraphView* NewLC( const TRect& aRect ); C++, to zapraszamy do dalszej lektury te-
go podpunktu.
virtual ~CGraphView(); Jeśli chodzi o proces instalacji i konfigu-
void Draw( const TRect& aRect ) const; racji środowiska deweloperskiego Python for
virtual void SizeChanged(); S60, to w Internecie można znaleźć cały sze-
reg materiałów na ten temat (patrz: ramka
void OnAccEventL( TInt aAxisX, TInt aAxisY, TInt aAxisZ ); W sieci). My polecamy przeczytanie wspo-
mnianego wyżej artykułu autorstwa pana
private: Witkowskiego; artykuł ten można pobrać
struct TReading w postaci elektronicznej za darmo ze stro-
{ ny SDJ (wymagane jest jedynie podanie ad-
inline TReading( TInt aX, TInt aY, TInt aZ ) resu e-mail).
{ Na Listingu 17 przedstawiona jest imple-
iX = aX; mentacja prostej klasy napisanej w języku Py-
iY = aY; thon gromadzącej dane odczytywane z senso-
iZ = aZ; ra ruchu.
} Schemat działania tej klasy jest bardzo
TInt iX; podobny do idei zastosowanej w opisanym
TInt iY; wcześniej wrapperze. Przy tworzeniu obiek-
TInt iZ; tu klasy Accelerometer, w konstruktorze (_
}; _init__) pobierany jest obiekt reprezentują-
cy sensor ruchu, po czym tworzony obiekt
void ConstructL(const TRect& aRect); (self) rejestruje się jako obserwator tego
void CreateSensorL(); sensora. Metoda zwrotna (on_acc_event)
TInt DisplayPopupListLC( MDesCArray* aArray ); odbiera stan sensora i wyłuskuje z niego
CGraphView(); wartości składowych data_1, data_2 oraz
data_3, reprezentujące wychylenia urządze-
CArrayFix<TReading>* iArray; nia na poszczególnych osiach. Aby uzyskać
TReading iMax; dostęp do sensora ruchu w skrypcie języka
TReading iMin; Python, należy zaimportować moduł sensor
Acc::CAccelerometer* iSensor; (import sensor). Instancję przedstawionej
}; wyżej klasy możemy stworzyć przy pomo-
cy instrukcji:
#endif // !defined __INCLUDED_GRAPH_VIEW_HPP__
acc = Accelerometer()

72 SDJ Extra 34 Biblia

 Obsługa akcelerometru

,zaś prosty mechanizm odczytywania da-
nych za jej pomocą przedstawiony jest na Li-
stingu 18.
Patrząc na zawartość tego Listingu, trze-
ba nadmienić, iż programy pisane na plat-
formę S60 w Pythonie bazują na tzw. pę-
tli aplikacji. Fragment takiej właśnie pętli
przedstawiony jest na wspomnianym Li-
stingu. Przed odczytem danych wewnątrz
pętli musimy sprawdzić, czy są one do-
stępne (stąd biorą się właśnie dwie in-
strukcje warunkowe poprzedzające od-
czyt danych), po czym możemy odwo-
łać się bezpośrednio do składowej tablicy
data, w której komórkach przechowywa-
ne są wartości przyśpieszeń na poszczegól-
nych osiach.
Przykłady zaprezentowane w tej części
artykułu opracowane zostały na podsta-
wie skryptu accelball.py autorstwa Chri-
stophera Schmidta. Skrypt ten jest ogólno-

Listing 13. Zawartość pliku GraphAppView.cpp

#include <coemain.h> CDesCArrayFlat* array = new (ELeave) CDesCArrayFlat(

#include <eikenv.h> KSensorGranularity );
#include <aknpopup.h> CleanupStack::PushL( array );
#include <aknlists.h> Acc::CAccelerometer::GetAvailableSensorsL( array );
if ( array->Count() == 0 )
#include "GraphAppView.hpp" {
User::Leave( KErrNotFound );
namespace }
{ TInt sensorIndex( KErrNotFound );
const TInt KMargin = 6; TInt tries = 0;
} while ( sensorIndex == KErrNotFound && tries++ < 3 )
{
CGraphView* CGraphView::NewL( const TRect& aRect ) sensorIndex = DisplayPopupListLC( array );
{ }
CGraphView* self = CGraphView::NewLC( aRect ); iSensor = Acc::CAccelerometer::NewL( (*array)[
CleanupStack::Pop( self ); sensorIndex ] );
return self; iSensor->AddObserverL( this );
} CleanupStack::PopAndDestroy( array );
}
CGraphView* CGraphView::NewLC( const TRect& aRect )
{ CGraphView::~CGraphView()
CGraphView* self = new ( ELeave ) CGraphView; {
CleanupStack::PushL( self ); delete iSensor;
self->ConstructL( aRect ); iSensor = NULL;
return self; delete iArray;
} iArray = NULL;
}
void CGraphView::ConstructL( const TRect& aRect )
{ void CGraphView::SizeChanged()
iArray = new (ELeave) CArrayFixFlat<TReading>( {
aRect.Width() + 2 ); DrawNow();
}
CreateSensorL();
void CGraphView::OnAccEventL( TInt aAxisX, TInt aAxisY, TInt
// Create a window for this application view aAxisZ )
CreateWindowL(); {
while( iArray->Count() > Rect().Width() )
// Set the windows size {
SetRect( aRect ); iArray->Delete( 0 );
}
// Activate the window, which makes it ready to be drawn iArray->AppendL( TReading( aAxisX, aAxisY, aAxisZ ) );
ActivateL();
} iMax.iX = (iMax.iX>aAxisX)?iMax.iX:aAxisX;
iMax.iY = (iMax.iY>aAxisY)?iMax.iY:aAxisY;
CGraphView::CGraphView() iMax.iZ = (iMax.iZ>aAxisZ)?iMax.iZ:aAxisZ;
: iMax( KMinTInt, KMinTInt, KMinTInt ), iMin.iX = (iMin.iX<aAxisX)?iMin.iX:aAxisX;
iMin( KMaxTInt, KMaxTInt, KMaxTInt ) iMin.iY = (iMin.iY<aAxisY)?iMin.iY:aAxisY;
{ iMin.iZ = (iMin.iZ<aAxisZ)?iMin.iZ:aAxisZ;
}
DrawNow();
void CGraphView::CreateSensorL() }
{
const TInt KSensorGranularity = 2;

www.sdjournal.org 73
 Programowanie Symbian OS

dostępny w Internecie (patrz: ramka W sie- W tym punkcie postaramy się, bazując na wuje się tutaj idealnie jako nowy rodzaj kon-
ci) i stanowi pełny przykład aplikacji S60 analizie istniejących przypadków, zaprezen- trolera. Rozważmy konkretny przypadek
wykorzystującej sensor ruchu za pośred- tować Czytelnikom garść pomysłów odno- użycia w postaci gry Labyrinth (patrz: ram-
nictwem języka Python. Zainteresowa- śnie wykorzystania tego urządzenia w prak- ka W sieci). Któż z nas w młodości nie spę-
nych Czytelników odsyłamy na stronę au- tyce. Liczymy, iż pomysły te będą dla Czy- dził kilku godzin nad małym pudełeczkiem
tora skryptu w celu jego pobrania i szcze- telników źródłem natchnienia przy projek- z przezroczystą ścianką, metalowymi kulka-
gółowej analizy. towaniu własnych aplikacji wykorzystują- mi oraz dziurkami, do których owe kulki na-
cych sensor ruchu. Aby nieco rozluźnić at- leżało doprowadzić? Labyrinth pozwala cie-
Programowanie mosferę, zacznijmy od omówienia, jakie są szyć się podobną zabawą przy wykorzysta-
to nie wszystko,... potencjalne: niu telefonu komórkowego (gra jest aktual-
...można by rzec. Liczy się również, a może nie dostępna na platformy iPhone/iPod To-
przede wszystkim, koncepcja! Zakładamy, Zastosowania akcelerometru uch oraz Android). Clue rozgrywki polega
iż Czytelnicy niniejszego tekstu, po prze- w aplikacjach rozrywkowych na tym, iż telefon traktujemy dokładnie jak
czytaniu powyższych akapitów, są solid- Gry komputerowe lubi (prawie) każdy. O ile opisane wyżej pudełeczko. Na ekranie wy-
nie przygotowani do realizacji zadań pro- dorosłym osobnikom grać w domu czasami świetlacza przedstawiona jest kulka poru-
gramistycznych z zakresu obsługi akcele- nie wypada (lub zwyczajnie brakuje im na to szająca się po tytułowym labiryncie, zaś za-
rometru w aplikacjach Symbian OS. Acz- czasu), o tyle – grając w autobusie czy tram- daniem gracza jest przeprowadzanie jej do
kolwiek sama umiejętność oprogramo- waju, w poczekalni u lekarza czy w prze- określonej dziurki. Sterowanie w grze odby-
wania danej technologii czasami nie wy- rwie długiego i nudnego zebrania – jak naj- wa się właśnie za pomocą akcelerometru: de-
starcza. Akcelerometr to stosunkowo no- bardziej. A jeżeli przy okazji można się po- likatne wychylenia urządzenia na boki wpra-
we rozwiązanie – przynajmniej w kontek- chwalić kolegom z pracy swoim nowym, ga- wiają kulkę w ruch. Zastosowanie prostych
ście rynku aplikacji mobilnych, dlatego też dżeciarskim telefonem komórkowym, to tym zasad fizyki ciała stałego pozwala uzyskać
bardzo ważne jest koncepcyjne zrozumie- bardziej. Dlatego właśnie tzw. gry okazjo- wrażenie, iż obcujemy z prawdziwą kulką
nie tego, w jaki sposób można wykorzystać nalne (ang. casual games) przeznaczone do zamkniętą w pudełku... Na Rysunku 8 moż-
jego potencjał w celu uatrakcyjnienia pro- uruchamiania na urządzeniach mobilnych na zobaczyć zrzut ekranu z gry.
gramów uruchamianych na aparacie ko- są tak bardzo popularne we współczesnym, Co ciekawe, ta stosunkowo prosta apli-
mórkowym. zagonionym świecie. Akcelerometr wpaso- kacja została pobrana ze sklepu Apple już
prawie 10 milionów razy! Podobne przy-
Listing 14. Definicja metody CGraphView::DisplayPopupListLC() kłady wykorzystania akcelerometru moż-
na mnożyć. Istnieje również cały szereg
TInt CGraphView::DisplayPopupListLC( MDesCArray* aArray ) klasycznych gier (np. wyścigów czy sho-
{ ot'em-up'ów), w których akcelerometr jest
CAknSinglePopupMenuStyleListBox* list = new( ELeave ) wykorzystywany jako alternatywny kon-
CAknSinglePopupMenuStyleListBox; troler (dla przykładu: wychylenie urzą-
CleanupStack::PushL( list ); dzenia w lewo bądź w prawo powoduje
skręcanie/przemieszczanie obiektu, któ-
CAknPopupList* popup = CaknPopupList::NewL( rym steruje gracz). Mówiąc krótko: liczba
list, R_AVKON_SOFTKEYS_OK_BACK, zastosowań akcelerometru w dziedzinie
AknPopupLayouts::EMenuWindow); rozrywki jest w zasadzie nieskończona (je-
CleanupStack::PushL( popup ); dynym ograniczeniem jest wyobraźnia au-
popup->SetTitleL( _L("Select accelerometer") ); tora aplikacji).
W tym miejscu należy jednak zdać so-
list->ConstructL( popup, CEikListBox::ELeftDownInViewRect ); bie sprawę z pewnej kwestii. Otóż gdyby
list->CreateScrollBarFrameL( ETrue ); przyszła Ci Czytelniku ochota, aby w ra-
list->ScrollBarFrame()->SetScrollBarVisibilityL( mach eksperymentu popróbować imple-
CEikScrollBarFrame::EOff, mentacji swojej własnej wersji labiryntu,
CEikScrollBarFrame::EAuto); to pamiętaj o tym, że większość tego ty-
pu gier bazuje na symulacjach fizycznych.
CTextListBoxModel* model=list->Model(); Gdybyś spróbował zmodyfikować naszą
model->SetItemTextArray( aArray ); testową aplikację (do czego gorąco nama-
model->SetOwnershipType( ELbmDoesNotOwnItemArray ); wiamy) w taki sposób, aby zamiast wy-
kresu na ekranie rysowała się kulka prze-
TInt ret = -1; mieszczająca się bezpośrednio na podsta-
wie przyrostów pobieranych bezpośrednio
if ( popup->ExecuteLD() ) z urządzania, to wynikowy efekt wyglądał-
{ by nieco kulawo. Kulka ruszałaby się dość
ret = list->CurrentItemIndex(); niezdarnie, skokowo.
} Aby zaimplementować funkcjonal-
ność podobną do tej, którą oferuje gra La-
CleanupStack::Pop( popup ); birynth, należy zbudować silnik fizycz-
CleanupStack::PopAndDestroy( list ); ny, który bierze pod uwagę takie aspek-
return ret; ty jak przyśpieszenie, tarcie itd. Przyro-
} sty odczytywane z akcelerometru (zazwy-
czaj dodatkowo filtrowane bądź uśrednia-

74 SDJ Extra 34 Biblia

 Obsługa akcelerometru

Listing 15. Definicja metody CGraphView::DisplayPopupListLC()

void CGraphView::Draw( const TRect& /*aRect*/ ) const st = TPoint( i, pos );

{ }
// Get the standard graphics context gc.SetBrushColor( KRgbGreen );
CWindowGc& gc = SystemGc(); gc.SetPenColor( KRgbGreen );
// Gets the control's extent
TRect drawRect( Rect()); st = TPoint( 0, h / 2 );
// Clears the screen
gc.Clear( drawRect ); for ( TInt i = 0; i < iArray->Count(); ++i )
const TInt h = drawRect.Height(); {
const TInt rangeX = TInt pos = ( ( iArray->At( i ).iY - iMin.iY )
((iMax.iX - iMin.iX)==0)?1:(iMax.iX - iMin.iX); * ( Rect().Height() - KMargin ) ) / rangeY;
const TInt rangeY = pos = Rect().Height() - pos - ( KMargin / 2 );
((iMax.iY - iMin.iY)==0)?1:(iMax.iY - iMin.iY);
const TInt rangeZ = gc.DrawLine( st, TPoint( i, pos ) );
((iMax.iZ - iMin.iZ)==0)?1:(iMax.iZ - iMin.iZ); st = TPoint( i, pos );
gc.SetBrushColor( KRgbBlack ); }
gc.SetPenColor( KRgbBlack ); gc.SetBrushColor( KRgbBlue );
gc.DrawLine( TPoint( 0, h/2 ), TPoint( drawRect.Width(), gc.SetPenColor( KRgbBlue );
h/2 ) ); st = TPoint( 0, h / 2 );
gc.SetBrushColor( KRgbRed ); for ( TInt i = 0; i < iArray->Count(); ++i )
gc.SetPenColor( KRgbRed ); {
TPoint st( 0, h / 2 ); TInt pos = ( ( iArray->At( i ).iZ - iMin.iZ )
for ( TInt i = 0; i < iArray->Count(); ++i ) * ( Rect().Height() - KMargin ) ) / rangeZ;
{ pos = Rect().Height() - pos - ( KMargin / 2 );
TInt pos = ( ( iArray->At( i ).iX - iMin.iX ) gc.DrawLine( st, TPoint( i, pos ) );
* ( Rect().Height() - KMargin ) ) / rangeX; st = TPoint( i, pos );
pos = Rect().Height() - pos - ( KMargin / 2 ); }
gc.DrawLine( st, TPoint( i, pos ) ); }

Listing 16. Zawartość pliku build\graph_sensor_api\Graph.mmp

TARGET Graph.exe END //RESOURCE

TARGETTYPE exe
UID 0x100039CE 0xA0005A7D USERINCLUDE ..\..\src\graph
USERINCLUDE ..\..\src\accelerometer
SECUREID 0xA0005A7D
EPOCSTACKSIZE 0x5000 SYSTEMINCLUDE \epoc32\include

SOURCEPATH ..\..\src\graph LIBRARY euser.lib

SOURCE main.cpp LIBRARY apparc.lib
SOURCE GraphApplication.cpp LIBRARY cone.lib
SOURCE GraphAppView.cpp LIBRARY eikcore.lib
SOURCE GraphAppUi.cpp LIBRARY avkon.lib
SOURCE GraphDocument.cpp LIBRARY commonengine.lib
LIBRARY efsrv.lib
SOURCEPATH ..\..\src\accelerometer LIBRARY estor.lib
SOURCE Accelerometer.cpp LIBRARY eikcoctl.lib
LIBRARY eikctl.lib
SOURCEPATH . LIBRARY bafl.lib

START RESOURCE Graph.rss #if defined GCCE

HEADER LIBRARY rrsensorapi.lib
TARGETPATH resource\apps #endif
END //RESOURCE
LANG SC
START RESOURCE Graph_reg.rss
#ifdef WINSCW VENDORID 0
TARGETPATH \private\10003a3f\apps CAPABILITY NONE
#else
TARGETPATH \private\10003a3f\import\apps MACRO ACC_SENSOR_API
#endif

www.sdjournal.org 75
 Programowanie Symbian OS

ne) traktowane są z punktu widzenia ta-
kiego silnika jako wektory siły przykłada-
ne do kulki.
Zastosowania
w aplikacjach użytkowych
W przypadku aplikacji użytkowych akcelero-
metr również znalazł cały szereg zastosowań.
Jako jeden z najprostszych przypadków uży-
cia można podać aplikację ShutUp, co na ję-
zyk polski można przetłumaczyć jako Za-
mknijSię. Ta działająca w tle aplikacja pozwa-
la uciszyć telefon (np. alarm ustawiony w bu-
dziku) poprzez... fizyczne przewrócenie te-
lefonu do góry nogami. Co ciekawe, razem
z wprowadzeniem do telefonów mobilnych
akcelerometru pojawiły się całkiem nowe ka-
tegorie aplikacji użytkowych. Jedną z takich
kategorii są programy wspierające utrzymy-
wanie dobrej kondycji, np. liczniki kroków
bądź kalorii spalanych podczas spaceru. Inna,
nowa rodzina aplikacji, korzystająca dość in-
tensywnie z dobrodziejstw akcelerometru, to
Listing 17. Wykorzystanie Python for S60: definicja klasy Accelerometer
class Accelerometer(object):
data = []
def __init__(self):
acc = sensor.sensors()['AccSensor']
self.s = sensor.Sensor(acc['id'], acc['category'])
self.s.connect(self.on_acc_event)
def on_acc_event(self, state):
self.data = []
for key in ['data_1', 'data_2', 'data_3']:
val = state[key]
self.data.append(val)
tzw. programy-gadżety. Są to zazwyczaj drob-
ne aplikacje, które nie wnoszą specjalnej war-
tości użytkowej; służą raczej jako zabawki,
którymi można pochwalić się przed znajo-
mymi. Znakomitym przykładem takiego pro-
gramu jest iMilk, czyli aplikacja symulująca...
szklankę mleka. Dwa przykładowe zrzuty
ekranu z tej aplikacji znajdują się odpowied-
nio na Rysunkach 9 i 10.
Poruszanie urządzeniem (jak szklanką)
powoduje wylewanie się wirtualnego napoju.
Aplikacje-gadżety są nie lada gratką dla agen-
cji reklamowych, stosuje się je często jako ma-
teriały marketingowe (przykładem może być
aplikacja podobna do iMilk reklamująca mar-
kę popularnego piwa).
Podsumowanie
W powyższym artykule przedstawiliśmy te-
mat obsługi akcelerometru przy tworzeniu
aplikacji Symbian OS dla platformy S60.
Główny nacisk został położony na wykorzy-
stanie dwóch najważniejszych API do ob-
sługi tego urządzenia dostępnych z pozio-
mu języka C++. W ramach rozwinięcia te-
matu przedstawiliśmy implementację wrap-
pera opakowującego wspomniane interfejsy
programistyczne. Pokazaliśmy również przy-
kład użycia wspomnianego wrappera bazują-
cy na prostej, testowej aplikacji. Jako interesu-
jącą alternatywę dla dość skomplikowanych
API dostępnych z poziomu C++, przedstawi-
liśmy możliwość oprogramowania akcelero-
metru w telefonach działających pod kontro-
lą Symbian OS z poziomu skryptu języka Py-
thon. W ramach podsumowania tematu opi-
saliśmy szereg istniejących aplikacji wykorzy-
stujących sensor ruchu.
Mamy głęboką nadzieję, iż niniejszy arty-
kuł zainteresuje Czytelników tematem akce-
lerometru i pomoże im wykorzystać to in-
nowacyjne rozwiązanie we własnych apli-
kacjach.
WOJCIECH GASEK
Pracuje na stanowisku Starszego Programisty
Gier Natywnych w firmie Gamelion, wchodzą-
cej w skład Grupy BLStream. Wojciech specjali-
zuje się w technologiach związanych z produk-
cją oprogramowania na platformy mobilne, ze
szczególnym naciskiem na tworzenie gier. Gru-
pa BLStream powstała, by efektywniej wykorzy-
stywać potencjał dwóch szybko rozwijających się
producentów oprogramowania – BLStream i Ga-
melion. Firmy wchodzące w skład grupy specja-
lizują się w wytwarzaniu oprogramowania dla
klientów korporacyjnych, w rozwiązaniach mo-
bilnych oraz produkcji i testowaniu gier.
Kontakt z autorem:
wojciech.gasek@game-lion.com

def cleanup(self): RAFAŁ KOCISZ

self.s.disconnect() Pracuje na stanowisku Dyrektora Techniczne-
go w firmie Gamelion, wchodzącej w skład Gru-
Listing 18. Wykorzystanie Python for S60: odczytywanie danych z obiektu reprezentującego py BLStream. Rafał specjalizuje się w technolo-
akcelerometer
giach związanych z produkcją oprogramowa-
while running: nia na platformy mobilne, ze szczególnym na-
# ... ciskiem na tworzenie gier. Grupa BLStream po-
if not acc: continue wstała, by efektywniej wykorzystywać potencjał
if not len(sense_conn.delta): continue dwóch szybko rozwijających się producentów
x = acc.data[0] oprogramowania – BLStream i Gamelion. Firmy
y = acc.data[1] wchodzące w skład grupy specjalizują się w wy-
z = acc.data[2] twarzaniu oprogramowania dla klientów korpo-
# ... racyjnych, w rozwiązaniach mobilnych oraz pro-
acc.cleanup() dukcji i testowaniu gier.
Kontakt z autorem: rafal.kocisz@game-lion.com

W Sieci
• http://www.forum.nokia.com/ – strona domowa portalu Forum Nokia; tutaj można pobrać Symbian S60 SDK;
• http://wiki.forum.nokia.com/index.php/S60_Sensor_Framework – krótki opis oraz przykład użycia S60 Sensor Framework;
• http://wiki.forum.nokia.com/index.php/Sensor_API – opis Sensor API;
• http://www.forum.nokia.com/Tools_Docs_and_Code/Tools/Runtimes/Python_for_S60/ – tutaj można pobrać Python for S60 SDK;
• http://crschmidt.net/ – strona domowa Christophera Schmidta; stąd można pobrać skrypt Python wykorzystujący akcelerometr;
• http://crschmidt.net/symbian/accelball.py – bezpośredni odnośnik do skryptu accelball.py;
• http://labyrinth.codify.se/ – strona domowa gry Labyrinth.

76 SDJ Extra 34 Biblia

 Programowanie Symbian OS
SDL na Symbianie
Cztery porty
W jaki sposób można wykorzystać jedną z najlepszych i najszerzej
wykorzystywanych bibliotek ułatwiających tworzenie gier? Czy jest
dostępna jej implementacja na Symbiana? Na co należy zwrócić
szczególną uwagę podczas jej użytkowania? Odpowiedzi na wszystkie
te pytania (i nie tylko) znajdują się poniżej.
Dowiesz się:
• Niezbędnego minimum na temat programo-
wania z wykorzystaniem biblioteki SDL;
• Jak przedstawia się sytuacja z używaniem
SDL-a na Symbianie;
• Jakie są plusy i minusy istniejących rozwiązań.
Poziom trudności
B
iblioteka SDL (Simple DirectMedia
Layer) jest wieloplatformową war-
stwą abstrakcji sprzętowej zapewnia-
jącą niskopoziomowy dostęp do urządzeń
dźwiękowych, wideo, klawiatury, myszy itp.
Na liście oficjalnie wspieranych systemów
operacyjnych znajdują się między innymi:
Windows, Linux, Mac OS, BeOS, różne od-
miany BSD, Solaris. Biblioteka nieoficjalnie
wspiera również takie systemy jak Amiga OS,
OS/2, czy też interesujący nas w kontekście
tego artykułu – Symbian OS.
Rys historyczny
Cofnijmy się do początków roku 1998, tak
gdzieś w okolice lutego albo marca. Szczy-
towym osiągnięciem w dziedzinie GUI jest
Windows 95. Windows 98 znane jest głów-
nie w kontekście szybko rozpowszechniają-
cego się filmu (o YouTube nikt nawet wte-
dy nie myślał), na którym Bill Gates robi
dobrą minę do blue screena po próbie pod-
łączenia skanera USB. DirectX znajduje się
gdzieś pomiędzy wersją 3.0 a 5.0 – bez re-
welacji, ale wiadomo już, że Windows do
prawdziwych gier jednak się nadaje. Ma-
my nawet akcelerację grafiki trójwymiaro-
wej – dopiero co wypuszczony został układ
Voodoo2.
78
Powinieneś wiedzieć:
• Co nieco na temat telefonów z Symbianem
na pokładzie;
• Jak się programuje w C/C++.
Tymczasem pod Linuksem, pod Unik-
sami w ogólności, tryumfy święci konso-
la tekstowa. I nic dziwnego, bo z rozwią-
zań okienkowych mamy takie perełki jak
TWM, FVWM czy też Window Maker (no,
ten jakoś ujdzie). Na pierwsze wersje śro-
dowiska KDE czy GNOME przyjdzie nam
jeszcze kilka miesięcy poczekać, dużo one
zresztą nie zmienią; na Rysunku 1 można
sobie obejrzeć, jak to to wyglądało. Nawia-
sem mówiąc, ówczesnym szczytem mody
było używanie schematu graficznego na-
śladującego Windows 95.
Linuksowe gry ograniczają się do bezpo-
średniego wykorzystywania bibliotek X11,
na dodatek w wariancie, w którym wszyst-
kie lokalne operacje odbywają się przez
sieć. Podczas gdy cały świat gra w Diablo
czy Starcrafta, fanatycy „lepszego” syste-
mu mogą co najwyżej popykać w XBilla,
Xchompa czy XEvil (Rysunek 2). Istniały,
co prawda, jakieś tam próby stworzenia bi-
bliotek, które ułatwiałyby tworzenie gier,
ale bardziej przypominało to ostatnie po-
drygi konającej ostrygi, niż skoordynowane
działania. Z ciekawszych opcji można wy-
mienić bibliotekę SVGALib, która umożli-
wiała bezpośredni dostęp do karty graficz-
nej, jednak nic poza tym. Uzyskanie wspar-
cia dla nowszych kart graficznych było pro-
blematyczne, nie istniała również możli-
wość jej wykorzystania pod iksami. Biblio-
teka GGI, swego czasu zapowiadająca się
dosyć interesująco, nigdy nie wyszła poza
stadium ciekawostki. Popularna pod DOS-
em biblioteka Allegro dopiero raczkowała
z obsługą innych systemów operacyjnych,
a gdy dorobiła się już jako-tako działającej
wersji, nie zdobyła zbyt wielkiej popularno-
ści. Co-to-nie-potrafiąca biblioteka PLIB zo-
stała wykorzystana w kilku ambitnie zapo-
wiadających się projektach, później słuch o
niej (i o tamtych projektach) zaginął.
Sytuacja nie wygląda zbyt ciekawie. Mro-
wie bibliotek i brak jednoznacznego lide-
ra nie zachęca do tworzenia oprogramowa-
nia, szczególnie w kontraście do będącego
standardem na Windowsach DirectX.
Pracując nad windowsowym portem ską-
dinąd znanego emulatora Macintosha Exe-
cutor, Sam Lantinga zauważył prostą zasa-
dę: pewna część funkcjonalności była im-
plementowana w ten sam sposób na każ-
dej platformie sprzętowej. Zawsze należa-
ło zapewnić pewien sposób na dobranie
się do ekranu, dźwięku, urządzeń wejścio-
wych. Stąd bardzo blisko było do idei stwo-
rzenia wieloplatformowej biblioteki mają-
cej za zadanie umożliwienie dostępu do
tych zasobów. Dzięki takiemu podejściu
programista zamiast zawracać sobie głowę
szczegółami implementacyjnymi DirectX,
libX11, SVGAlib mógłby wykorzystać jed-
nolite API, a za niskopoziomowe operacje
właściwe dla konkretnej platformy odpo-
wiadałaby biblioteka.
Tak narodził się Simple DirectMedia
Layer. Początkowo obsługiwanych plat-
form sprzętowych nie było zbyt wiele; tyl-
ko Windows i Linux. Szybko dołączył do
nich BeOS, wspaniale zapowiadający się
system operacyjny, o którym dzisiaj nikt
nie pamięta. Na nadmiar aplikacji wyko-
rzystujących SDL-a również nie można by-
ło narzekać. Wspomniany wcześniej emu-
lator Executor, mało znany shareware (Ma-
elstrom), jak również Doom, który w wer-
sji wykorzystującej inne biblioteki dostęp-
ny był od 4 lat. Czemu więc SDL nie został
SDJ Extra 34 Biblia

tylko jedną z wielu dostępnych bibliotek
Loki Software?
Firma Loki Software, założona w sierpniu
1998 roku, zatrudnia Sama Lantingę na sta-
nowisku lead developera. Pomysłem na biz-
nes, jak się później okazało dosyć kiepskim,
było portowanie windowsowych gier na Li-
nuksa, idea swoją drogą zapożyczona z prze-
mysłu filmowego, gdzie analogią gry na Win-
dowsie miał być film w kinie i odpowiednio
gry na Linuksie – film na kasecie lub płycie
DVD. Dzięki obsadzeniu kluczowego stano-
wiska przez autora SDL-a gry zyskiwały so-
lidną podstawę systemową, a rozwój biblio-
teki miał mocne plecy zapewnione przez
wsparcie finansowe ze strony firmy. Należy
tu wspomnieć, że mimo zaangażowania Lo-
ki kod źródłowy Simple DirectMedia Layer
przez cały czas pozostawał otwarty.
Reszta jest historią. Loki przeportowało
wiele głośnych tytułów, jak chociażby Heroes
of Might & Magic III, Railroad Tycoon II, De-
scent 3, Unreal Tournament, Rune czy Postal,
a biblioteka SDL udowodniła, że jak najbar-
dziej nadaje się do poważnych zastosowań. W
chwili upadku Loki Games w styczniu 2002
roku Simple DirectMedia Layer był już de
facto standardem, a znaczenie pozostałych
bibliotek zostało zmarginalizowane.
Z czym to się je?
Jeżeli SDL jest taką rewelacją, to z pewno-
ścią chcielibyśmy zobaczyć jakiś kawałek
kodu źródłowego, żeby się przekonać, jak
to naprawdę wygląda. Listing 1 przedsta-
wia prosty program, który otwiera okienko
i czeka na naciśnięcie dowolnego klawisza.
Polecenie kompilacji jest proste:
g++ sdl.cpp `sdl-config --libs --cflags`
Na platformach innych niż Linux jest ana-
logicznie – należy tylko podać ścieżki do
nagłówków i zlinkować program z biblio-
teką. Po uruchomieniu powinno się otwo-
rzyć okienko tak jak na Rysunku 3. Krót-
kie wyjaśnienie, co do czego służy:
#include <SDL.h>
Jedyny nagłówek biblioteki, jaki trzeba
wskazać preprocesorowi.
int main( int argc, char** argv )
Uwzględnienie parametrów argc i argv jest
istotne, bez tego program może mieć proble-
my z linkowaniem. Wynika to z podmiany
przez bibliotekę funkcji main na SDL _ main
i uruchamiania programu za pomocą funk-
cji main dostarczanej przez SDL.
SDL_Init( SDL_INIT_VIDEO );
atexit( SDL_Quit );
www.sdjournal.org
Za pomocą pierwszej linii inicjalizujemy bi-
bliotekę i deklarujemy, że będziemy wyko-
rzystywali podsystem graficzny. Nie przej-
mujemy się obsługą błędów (zostawmy to ja-
ko zadanie domowe dla czytelnika). Druga
linia zapewnia poprawne uprzątnięcie zaso-
bów podczas wychodzenia z programu.
SDL_Surface* screen = SDL_SetVideoMode(
256, 256, 32, 0 );
Tworzymy specjalną powierzchnię gra-
ficzną – jej zawartość będzie wyświetlana
w oknie aplikacji. Chcemy uzyskać okno
o rozmiarach 256×256 pikseli i o 32-bi-
towej głębi kolorów. Ostatni parametr to
flagi, które nas w tym momencie nie in-
teresują.
SDL_Event event;
while( SDL_PollEvent( &event ) ) { ... }
W nieskończonej pętli odpytujemy kolej-
kę zdarzeń SDL-a. Należy upewnić się, że
przy każdym odpytywaniu kolejka zosta-
nie całkowicie opróżniona (warunek pę-
tli while). Jednorazowe wywołanie SDL _
PollEvent() jest niepoprawne!
switch( event.type )
{ nam bezpośredni wskaźnik do „pamię-
case SDL_QUIT:
case SDL_KEYDOWN:
return 0;
...
Jeżeli typem zdarzenia jest żądanie wyjścia
(na przykład po naciśnięciu przycisku za-
Rysunek 1. Blast from the past, zaawansowane środowisko okienkowe w 1998 roku (http://
xwinman.org/screenshots/fvwm2-franz.gif)
Biblioteka SDL na Symbianie
mknięcia okna), lub naciśnięcie klawisza
klawiatury – wyjdź z funkcji (a zatem też z
programu).
Łopatologiczne wyłożenie w zasadzie ba-
nalnego kodu było w tym momencie nie-
zmiernie ważne. Zrozumienie działania te-
go programu jest równoznaczne ze zrozu-
mieniem działania całego SDL-a. Program
jest cały czas aktywny – nie ma tu typowej
dla Symbiana reakcji na timery, nie ma też
charakterystycznego dla środowisk graficz-
nych typu GTK czy QT podłączania sygna-
łów, które później powodują podjęcie odpo-
wiednich akcji.
Przykład bardziej kompletny
Na Listingu 2 przedstawiony został poprzed-
nio omawiany program rozszerzony o funkcję
rysującą na ekranie. Do głównej pętli progra-
mu dodany został następujący fragment kodu:
if( SDL_LockSurface( screen ) == 0 )
{
Draw( screen );
SDL_UnlockSurface( screen );
SDL_Flip( screen );
}
Funkcja SDL _ LockSurface udostępnia
ci ekranu” (składowa pixels). W zależno-
ści od implementacji i konfiguracji środo-
wiska może się za tym kryć udostępnienie
tymczasowego bufora, konwersja systemo-
wego formatu piksela na żądany podczas
tworzenia powierzchni graficznej, lub na-
wet brak jakiejkolwiek operacji. Każda za-
blokowana powierzchnia musi być później
79
 Programowanie Symbian OS

odblokowana za pomocą polecenia SDL _ Dodatkowe biblioteki czaj w wyskalowanych do 0 – 255 osobnych
UnlockSurface. Funkcja SDL _ Flip odpo- Ktoś może zapytać, czemu rysowanie po składowych R, G, B do formatu właściwego
wiedzialna jest za zamianę buforów, ie. za ekranie odbywa się w dosyć zagmatwany dla powierzchni graficznej. Zwrócenie uwa-
wyświetlenie zmian wykonanych na po- sposób. Manipulowanie wskaźnikami, ope- gi na wydajność kodu jest szczególnie waż-
wierzchni na ekranie. racje bitowe, zbyt czytelne to nie jest. Powo- ne na platformach mobilnych, gdzie proce-
W procedurze Draw pobierany jest wskaź- dów jest kilka: sory są z reguły dosyć wolne, w celu ograni-
nik do pamięci ekranu (surface->pixels), czenia zużycia baterii. Przykładową proce-
który rzutujemy na 32-bity, które odpowia- • szybkość; durę implementującą funkcjonalność Put-
dają jednemu pikselowi (podczas tworzenia • mały rozmiar kodu; Pixel (SDL jej nie posiada!) można obejrzeć
powierzchni ekranowej zażądaliśmy 32-bi- • szybkość; pod adresem http://www.libsdl.org/intro.en/
towej głębi kolorów). W pętli wypełniamy • brak zależności od innych bibliotek; usingvideo.html.
całą powierzchnię okna wzorem graficz- • szybkość. Jak można wywnioskować z powyższego
nym przedstawionym na Rysunku 4. Nale- przykładu, funkcjonalność biblioteki SDL jest
ży tu zwrócić uwagę, że omawiany kod bę- Funkcje typu PutPixel, które przy każdym stosunkowo prosta, jednak nie można powie-
dzie działał poprawnie tylko na architektu- wywołaniu muszą obliczać offset do pikse- dzieć, że niewystarczająca. Jeżeli komuś bra-
rach little endian, gdzie formatem koloru la, nigdy nie będą tak szybkie jak sekwen- kuje pewnych możliwości, być może nie zro-
32-bitowego jest 0xAARRGGBB. Funkcja cyjny zapis do pamięci. Kod pisany dla jed- zumiał jej założeń projektowych. Na szczęście
SDL_GetTicks zwraca liczbę milisekund od nego specyficznego zastosowania nie musi dla osób pragnących bardziej wysokopoziomo-
czasu inicjalizacji programu, co wykorzysta- obsługiwać wielu różnych formatów pikseli, wego podejścia istnieje kilka bibliotek uzupeł-
ne jest w celu umożliwienia animacji koloru co się z tym również wiąże, nie musi wyko- niających funkcjonalność SDL-a.
niebieskiego. nywać konwersji koloru podawanego zazwy-
SDL_gfx
Biblioteka udostępnia możliwość rysowa-
nia prymitywów graficznych takich jak
piksel, linia, prostokąt, okrąg, elipsa, łuk,
trójkąt, wielokąt, krzywa Beziera. Część z
nich dostępna jest również w wersji anty-
aliasowanej. Poza tym zaimplementowane
są bardziej zaawansowane funkcje, takie
jak rotozooming, filtrowanie obrazów czy
też kontrolowanie ilości ramek wyświetla-
nych na sekundę.
Przykładowe projekty wykorzystujące tę
bibliotekę: E-UAE, wormux, lincity-ng.
Rysunek 2. Typowa linuksowa gra z 1998 roku (http://www.games.ru/games/linux/screenshots/xevil.gif)
SDL_image
Simple DirectMedia Layer potrafi wczyty-
Listing 1. Prościutki program wać z dysku tylko obrazki zapisane w for-
macie BMP. Biblioteka SDL_image znacz-
#include <SDL.h> nie poszerza tę funkcjonalność, dodając
int main( int argc, char** argv ) obsługę między innymi formatów PNG,
{ TGA, TIFF, JPEG, GIF. Ładowanie zostało
SDL_Init( SDL_INIT_VIDEO ); ujednolicone do funkcji IMG_Load.
atexit( SDL_Quit ); Niektóre z projektów używających
SDL_Surface* screen = SDL_SetVideoMode( 256, 256, 32, 0 ); SDL_image: enigma, Battle for Wesnoth,
Rocks'n'Diamonds, Mirror Magic, Liqu-
for(;;) id War 6.
{
SDL_Event event; SDL_mixer
while( SDL_PollEvent( &event ) ) SDL implementuje bardzo podstawowe
{ urządzenie audio. Programy chcące od-
switch( event.type ) twarzać dźwięki dostają kilkadziesiąt ra-
{ zy na sekundę pewien mały bufor do wy-
case SDL_QUIT: pełnienia danymi audio w zadanym forma-
case SDL_KEYDOWN: cie. Granie dwóch dźwięków na raz lub po-
return 0; trzeba dostosowania formatu dźwięku wią-
że się z koniecznością samodzielnego napi-
default: sania miksera lub wykorzystania biblioteki
break; SDL_mixer, która ma już zaimplemento-
} wane miksowanie dowolnej liczby kanałów.
} Biblioteka umożliwia wczytywanie plików
} WAVE, VOC, OGG. Dodatkowo można
} użyć jeden kanał muzyczny, który wspiera
pliki WAVE, MOD, MIDI, OGG, MP3. Po-

80 SDJ Extra 34 Biblia

 Biblioteka SDL na Symbianie

za tym mikser posiada pewne wsparcie dla
podstawowych efektów dźwiękowych.
Wybrane programy korzystające z tej bi-
blioteki: Rise of the Triad, Pushover, Hed-
gewars, Jump & Bump, Trackballs.
SDL_net
Biblioteka rozszerzająca funkcjonalność SDL
o obsługę sieci. Obsługuje konwersję danych
z/na format sieciowy, rozwiązywanie nazw,
gniazda TCP/UDP itp., udostępniając wspól-
ny dla wszystkich platform interfejs.
Funkcjonalność udostępnianą przez
SDL_net jest wymagana przez: Widelands,
Warzone 2100, Maelstrom.
tece SDL_sound. Lista obsługiwanych forma-
tów jest znacznie bardziej obszerna, doszły tu
na przykład Speex, FLAC, AU, AIFF, IT, XM,
S3M i wiele innych.
Biblioteka SDL_sound wykorzystana zo-
stała w projektach: DOSBox, Advanced Stra-
tegic Command.
SDL_ttf
Biblioteka SDL_ttf umożliwia wykorzystanie
fontów TrueType w programach korzystających
Listing 2. Program rozszerzony
#include <SDL.h>
z Simple DirectMedia Layer. Sama rasteryzacja
znaków odbywa się za pomocą biblioteki Fre-
etype. Pośród udostępnianych funkcji znajdu-
je się pobieranie metadanych takich jak metry-
ka czcionki, rozmiar zadanego tekstu, jak rów-
nież rysowanie na ekranie z antyaliasingiem za-
równo włączonym, jak i wyłączonym. Bibliote-
ka potrafi składać tekst z kerningiem.
SDL_ttf użyte zostało między innymi w
programach: X-Moto, GNU Robbo, UFO:
Alien Invasion, Tux Paint.

SDL_sound void Draw( SDL_Surface* surface )

Jeżeli funkcjonalność udostępniana przez {
bibliotekę SDL_mixer nam nie odpowiada, Uint32* dst = (Uint32*)surface->pixels;
możemy sami zaimplementować miksowa- Uint32 ticks = ( SDL_GetTicks() / 4 ) & 0x1FF;
nie, a ładowanie dźwięków powierzyć biblio- if( ticks & 0x100 )
{
ticks = 511 - ticks;
}
for( int y = 0; y < 256; y++ )
{
for( int x = 0; x < 256; x++ )
{
*dst++ = ( x << 16 ) | ( y << 8 ) | ticks;
}
}
}

int main( int argc, char** argv )

{
SDL_Init( SDL_INIT_VIDEO );
atexit( SDL_Quit );

Rysunek 3. Wynik działania programu z Listingu 1

SDL_Surface* screen = SDL_SetVideoMode( 256, 256, 32, 0 );

for(;;)
{
SDL_Event event;
while( SDL_PollEvent( &event ) )
{
switch( event.type )
{
case SDL_QUIT:
case SDL_KEYDOWN:
return 0;
default:
break;
}
}
if( SDL_LockSurface( screen ) == 0 )
Rysunek 4. Wzór graficzny rysowany przez {
program z Listingu 2
Draw( screen );

SDL_UnlockSurface( screen );
SDL_Flip( screen );
}
}
Rysunek 5. SDL działający na Nokii 9210 (http:// }
koti.mbnet.fi/haviital/SDL/warp.jpg)

www.sdjournal.org 81
 Programowanie Symbian OS
Oczywiście nie są to wszystkie bibliote-
ki możliwe do wykorzystania razem z SDL-
em, dużo bardziej kompletną listę można
znaleźć pod adresem http://www.libsdl.org/
libraries.php.
Wewnętrzna budowa
Simple DirectMedia Layer składa się z kilku
w miarę niezależnych od siebie modułów.
Podział na niezależne części jest w pewnym
stopniu widoczny w wywołaniu funkcji SDL_
Init, która przyjmuje listę podsystemów do
zainicjalizowania. Źródła pogrupowane są w
następujące katalogi:
• audio – wszystko, co związane z
dźwiękiem;
• cdrom – obsługa CD-ROM-u: odtwa-
rzanie audio, wysuwanie tacki;
• cpuinfo – rozpoznawanie typu procesora;
• events – obsługa zdarzeń;
• file – wewnętrzna obsługa plików;
• hermes – biblioteka konwersji formatów
pikseli;
Rysunek 6. CDoom na Nokii 9210. Bramy piekieł otworzyły się 11 września 2001 roku (http://
doom.wikia.com/wiki/File:Nokia9210cdoom.jpg)
Rysunek 7. Rick Dangerous w rozdzielczościach 240x320 i 320x240
82
• joystick – obsługa joysticka;
• loadso – dynamiczne wczytywanie bi-
bliotek podczas działania programu;
• main – wrapper implementujący pod-
stawową aplikację właściwą dla danej
platformy;
• stdlib – implementacja pewnej części
funkcjonalności standardowych bi-
bliotek, które nie wszędzie mogą być
dostępne;
• thread – obsługa wątków;
• timer – funkcjonalność związana z
obsługą czasu;
• video – dosyć złożony podsystem od-
powiedzialny nie tylko za grafikę, ale
również za obsługę urządzeń wejścio-
wych (mysz, klawiatura) i zdarzeń.
W większości katalogów znajduje się kil-
ka niewielkich plików źródłowych defi-
niujących wspólny interfejs danego mo-
dułu, a implementacje właściwe dla kon-
kretnej platformy znajdują się w podka-
talogach.
Podsystemy, które przed użyciem należy
zainicjalizować za pomocą SDL_Init to: ti-
mer, audio, video, cdrom, joystick.
A co z Symbianem?
Symbianowy port Simple DirectMedia
Layer jest sprawą dosyć skomplikowaną.
Ale zacznijmy od początku.
W roku 2001 Hannu Viitala udostępnia
port biblioteki SDL na platformę EPOC i
przy jego pomocy tworzy port Frodo, emu-
latora C64 na pierwszy symbianowy tele-
fon – Nokię 9210 (Rysunek 5). Wersja ta
miała spore braki – jak na przykład brak
jakiejkolwiek obsługi dźwięku. Proble-
mem było z pewnością również wsparcie
różnych urządzeń, zaglądając w kod moż-
na zauważyć brak rozdzielczości typo-
wych dla symbianowych urządzeń pierw-
szej i drugiej edycji, przykładowo 176x208
– 9210 to komunikator z niestandardo-
wą rozdzielczością. Niemniej był to kawa-
łek kodu otwierający przed programista-
mi i użytkownikami zupełnie nowe moż-
liwości. Był – bo od dłuższego czasu jest
nierozwijany. Jeden z ważniejszych projek-
tów wykorzystujących ten port to CDoom,
przy którym obok Viitali pracował Markus
Mertama (Rysunek 6).
Nazwisko Mertama warto zapamiętać,
ponieważ to właśnie on zajął się dalszym
rozwojem symbianowego Dooma (C2Do-
om), a później również SDL-a. Odtworze-
nie chronologii jest co najmniej ciężkie,
jednak udało się dojść do tego, że pierwsza
wersja Simple DirectMedia Layer na urzą-
dzenia S60 trzeciej edycji została udostęp-
niona w sierpniu 2006 roku. Analiza roz-
woju tej wersji jest chyba niemożliwa, au-
tor zdaje się o żadnym systemie kontro-
li wersji nie słyszał, a z jego strony moż-
na ściągnąć tylko najnowszą wersję. Nie
znajduje się tam również żaden dziennik
zmian, dlatego też – tutaj tylko opis stanu
w dniu dzisiejszym (wersja biblioteki ze
stycznia 2009). Biblioteka została znacz-
nie rozbudowana, co z jednej strony jest
dobre, a z drugiej złe – ale o tym później.
Dodane zostały moduły: obsługi dźwię-
ku, podobnie jak wersja pecetowa działa-
jący z wykorzystaniem wątków; obsługi
CD-ROM, służący właściwie nie wiadomo
do czego. Ważnym rozwinięciem funkcjo-
nalności jest dodanie wsparcia dla trzeciej
edycji S60, z zachowaniem kompatybilno-
ści z edycjami pierwszą i drugą. Port wspie-
ra również OpenGL-a, wirtualną mysz, ob-
sługę własnych blitterów itp.
Trzecim portem SDL-a na urządzenia z
Symbianem jest wersja Larsa Perssona zna-
nego szerzej jako Anotherguest. Różnice
między tą wersją a wersją Mertamy wydają
się nieznaczne, wynika to najpewniej z wy-
miany kodu między wersjami, przykłado-
SDJ Extra 34 Biblia

wo wersja Mertamy zawiera moduł obsługi
joysticka napisany przez Perssona.
Czwarty port został stworzony przez au-
tora tego artykułu z powodu rażących bra-
ków funkcjonalności, niejasnej dokumen-
tacji, niesatysfakcjonującej wydajności i
wielu drobnych błędów w istniejących roz-
wiązaniach.
Po co aż cztery porty?
W idealnej rzeczywistości nie istniałby ża-
den port SDL-a na Symbiana, byłaby to po
prostu wbudowana w bibliotekę funkcjo-
nalność, tak jak zrealizowane są wersje na
Windowsy, Linuksa, itd., których nie okre-
śla się w końcu portami. Niestety, mało ma
to wspólnego z rzeczywistością, gdzie każ-
dy z autorów ma swój pogląd na szczegóły
implementacyjne i dba tylko o własne inte-
resy. Na pewno też nikt nie utrzymuje swo-
jego forka z nudów. Persson stara się dbać
o jak największe pokrycie wszelakich wer-
sji Symbiana, wliczając w to takie, których
nikt już dzisiaj na swoim telefonie nie ma.
Mertama ma swój własny, dosyć dziwny
światopogląd na niektóre rzeczy, poza tym
pracuje w Nokii. Ja – no cóż – mam najlep-
szą wersję SDL-a na Symbiana. Przynajm-
niej dla mnie.
Przygoda z moją wersją kodu zaczęła się
od próby odpalenia na telefonie gry Rick
Dangerous, klasyka z ośmio- i szesnastobi-
towców. Kod źródłowy klona gry można by-
Rysunek 8. ScummVM odpalony w orientacji
portrait
www.sdjournal.org
Biblioteka SDL na Symbianie
ło pobrać ze strony http://www.bigorno.net/ kim – xrick pracował w rozdzielczości
xrick/, samo portowanie poza drobny- 320x200, a wyświetlacze telefonów mają
mi problemami z ilością dostępnej pamię- rozdzielczość 320x240. W takim wypad-
ci przebiegło stosunkowo bezproblemowo. ku poprawnym i jedynym akceptowalnym
Niemniej, na tak wczesnym etapie pojawi- dla mnie rozwiązaniem było wyświetlanie
ły się już pewne zgrzyty związane z wyko- gry z zachowaniem odwzorowania pikse-
rzystaniem portu Mertamy. Przede wszyst- li 1:1, oraz wypełnienie pustej przestrzeni
Rysunek 9. ScummVM odpalony w orientacji landscape
Śmiechu warte
Zobaczmy, co takiego o historii powstania SDL-a piszą na Wikipedii (http://en.wikipedia.org/
wiki/Simple_DirectMedia_Layer):
Sam Lantinga created the library, first releasing it in early 1998, while working for Loki Software.
He got the idea while porting a Windows application to Macintosh. He then used SDL to port Do-
om to BeOS (see Doom source ports).
No... Nie w Moskwie, tylko w Leningradzie, nie samochody, tylko rowery, i nie rozdają, tylko
kradną, a poza tym wszystko się zgadza.
Pierwszy symbianowy telefon?
Pierwszym telefonem wykorzystującym system Symbian (który wtedy tak się jeszcze nie na-
zywał – funkcjonowała nazwa EPOC Release 5) był Ericsson R380. Użytkownik nie mógł jed-
nak instalować na nim swoich programów. Ta możliwość pojawiła się dopiero w bazującej na
Symbian OS 6.0 Nokii 9210 Communicator. Stąd też w tekście znalazło się uproszczenie.
SDL 1.3
Jest to mityczna gałąź rozwojowa biblioteki mająca w założeniach przewrócić do góry
nogami całą wiedzę o SDL-u. Autorzy zapowiadają zerwanie kompatybilności binarnej z
wersją 1.2, możliwość otworzenia więcej niż jednego okna, znaczne przebudowanie ko-
du odpowiedzialnego za obsługę urządzeń wyświetlających, dodanie akceleracji grafiki
dwuwymiarowej przy pomocy sprzętu akcelerującego grafikę trójwymiarową, zmiany w
obsłudze urządzeń wejściowych, jak na przykład obsługę wielu myszy jednocześnie, im-
plementację kodu umożliwiającego nagrywanie dźwięku, wspieranie systemów posiada-
jących wiele kart dźwiękowych, możliwość odłączania i podłączania joysticków bez re-
startowania aplikacji, obsługę interfejsów haptycznych i wiele innych zmian. Pierwsze
przebąknięcia o tej wersji pojawiły się w okolicach 2000 roku, ale do tej pory nie docze-
kaliśmy się wersji stabilnej.
W Nokii znają się na rzeczy!
No cóż. Tak to się może wydawać, jak się jest użytkownikiem telefonów z Symbianem. Po
dłuższym obcowaniu z tym systemem operacyjnym od strony programistycznej, włączając
w to pracę nad grami na nową, niesamowitą platformę, przebijanie się przez żenującą doku-
mentację czy też użeranie się z niemającym o niczym pojęcia wsparciem technicznym, moż-
na stwierdzić tylko jedno: Symbian został zaprojektowany przez oderwany od rzeczywisto-
ści komitet teoretyków, zaimplementowany został przez ludzi charakteryzujących się rażą-
cym brakiem kompetencji, a potem rzesza programistów dała sobie wmówić bzdurę, jako-
by to na Symbiana pisało się w języku „Symbian C++”, a nie C++. Więcej na ten temat można
znaleźć w SDJ 06/2008.
83
 Programowanie Symbian OS

kolorem czarnym. Niestety, SDL rozciągał
obraz wyświetlany przez grę do pełnej roz-
dzielczości ekranu, co po pierwsze wyglą-
dało niezbyt ładnie (niektóre linie były po-
wielone, inne nie), po drugie zaburzało pro-
porcje, a po trzecie było okropnie wolne. Pro-
blem został ominięty przez rozszerzenie po-
wierzchni ekranowej, na której gra się ry-
suje do rozdzielczości wyświetlacza telefo-
nu. Nie było to jednak zupełne rozwiąza-
nie problemu – SDL nie potrafił przełączyć
orientacji telefonu z domyślnej 240x320 na
320x240, co wymagało uruchomienia pro-
gramu typu RotateMe przed włączeniem
samej gry. Jeżeli ten krok pominąć, mogli-
śmy się delektować cudem widocznym na
Rysunku 7 (następnego dnia cud posiniał i
obrzękł). Problemy zostały zgłoszone auto-
rowi portu SDL-a, niestety odpowiedź by-
ła dalece niesatysfakcjonująca, chociaż kil-
ka pomniejszych błędów – jak na przykład
niepoprawna implementacja funkcji SDL_
ListModes zostało naprawionych.
Dalszy rozwój xricka został przeze mnie
porzucony, pojawiła się zresztą konkuren-
cyjna implementacja wyposażona w me-
nu, z poziomu którego można było zmie-
nić orientację telefonu, zmienić opcje ska-
lowania itp. niepotrzebne w/g mnie prze-
szkadzajki. Projektem, którym bardziej się
zainteresowałem od strony programistycz-
nej, został OpenTTD – klon (czy też może
implementacja na podstawie deasemblowa-
nego kodu wzbogacona o wiele poprawek i
udoskonaleń) gry Transport Tycoon Delu-
xe. Pierwsza wersja działająca na S60 zo-
stała opublikowana po niecałym miesiącu
prac, pod koniec stycznia 2008 roku. Pod-
czas dalszego rozwoju projektu niedosko-
nałości SDL-a Mertamy tak dały mi się we
znaki, jak również wymiana maili była na
tyle nieowocna, że w lipcu 2008 zacząłem
rozwijać swoje własne odgałęzienie biblio-
teki. Kod bazuje na bibliotece SDL w wersji
1.2.13 (najnowsza w chwili pisania tego ar-
tykułu) i porcie Mertamy w wersji 2.2.0.
EKA1?
Pierwszą, bardzo poważną zmianą by-
ło usunięcie wsparcia dla S60 pierwszej i
drugiej edycji (kernel EKA1), które z mo-
jego punktu widzenia było niepotrzebnym
balastem. Platforma jest praktycznie rzecz
biorąc martwa, co więcej, dostępny sprzęt
znacznie ogranicza możliwe zastosowania
– w rozdzielczości 176x208, z kilkudzie-
sięcio megahertzowym procesorem i kilko-
ma megabajtami pamięci się nie zaszaleje.
Poza tym – jak testować, czy zmiany w bi-
bliotece będą się chociażby kompilowały ze
starym kodem? EKA1 musiało odejść.
Wartym wspomnienia udogodnieniem
wyłącznym dla EKA2 (S60 trzeciej i piątej
edycji) jest dostępność bibliotek OpenC i
OpenC++. Dzięki nim można w miarę bez-
problemowo wykorzystywać standardowe
funkcje POSIX, STL i podzbiór Boosta.
Biblioteka statyczna czy dynamiczna?
Mertama dostarcza swoją bibliotekę w for-
mie dynamicznie linkowanej. Ma to mo-
że jakieś tam zalety, ale jest również po-
ważna wada: GCC 3.4 (jedyne wspierane
przez Nokię) ma błąd, który uniemożliwia
poprawne zbudowanie dll-ki, w której jest
jakieś tam statyczne mambo-dżambo (nie-
zbyt pamiętam, o co tam chodziło). Jedy-
ną alternatywą jest wykorzystanie płatne-
go kompilatora RVCT. Dostarczanie bi-
blioteki dynamicznej wymaga też zacho-
wania kompatybilności binarnej, co może
być czasem zbyt mocno wiążące ręce. Po-
za tym, mimo zapewnień Mertamy, na fo-
rach można znaleźć raporty o problemach
ze współpracą symbianowego OpenTTD
z C2Doomem. Biorąc wszystko powyższe
pod uwagę, decyzja mogła być tylko jedna
– mój SDL będzie statycznie linkowany.
Czyszczenie kodu
Stan projektu można było opisać jednym
słowem: bagno. Dwa nigdzie nie wykorzy-
stywane śmiecio-pliki źródłowe mające w
sumie 55 KB i wprowadzające zamiesza-
nie. Pięć różnych styli formatowania kodu
w obrębie 20 linii w jednym pliku. Mnó-
stwo zakomentowanego kodu nieznanego
przeznaczenia. #ifdefy bez żadnego opisu
i sensu. Sześciokilobajtowa reimplemen-
tacja std::queue (na dodatek zrealizowa-
na Symbian-way). Komentarze stwierdza-
jące rzeczy oczywiste (includes, forward
declarations). Przekombinowana hierar-
chia klas, która sensu żadnego co prawda
nie ma, za to jest bardzo obiektowa. Więk-
szość kodu została oczyszczona.
Wirtualny wskaźnik myszy
Kuriozum pozbawione jakiegokolwiek
użytku: po naciśnięciu zielonej słuchawki
na ekranie telefonu pokazywał się wskaź-
nik myszy przydatny zupełnie do nicze-
go. Trafienie nim w konkretny punkt by-
ło trudne bądź niemożliwe (duży skok),
a przesuwanie na drugi koniec ekranu
uciążliwe (brak akceleracji ruchu). Klika-
nie również zostało zrealizowane bez po-
myślunku: pierwsze kliknięcie przesuwa-
ło prawdziwy kursor myszy w miejsce wir-
tualnego, a dopiero drugie było rzeczywi-
stym kliknięciem, ale przez program wi-
dziane było dopiero po wyłączeniu trybu
wirtualnego kursora. Mertama w C2Do-
omie z tego nie korzystał, bo i do czego, a w
OpenTTD (gra całkowicie kontrolowana
myszą!) okazało się, ile jest to warte, wobec
czego SDL-owy wskaźnik został usunięty.
SDL_ListModes
Wspomniana wcześniej problematyczna
funkcja zachowywała się już co prawda
zgodnie ze specyfikacją, jednak implemen-
tacja była brzydkim hackiem. Kod odpytu-

Rysunek 10. Wyraźnie widoczne przerwy w

strumieniu audio Rysunek 11. Zużycie energii przez aplikację aktywną, w tle i gdy nie jest włączona

A co to jest dźwięk?
Obrazki są łatwe. Każdy wie, co to jest rozdzielczość, każdy ma mniejsze lub większe pojęcie o podziale każdego koloru na składowe: czerwoną,
zieloną i niebieską. Pojęcie o tym, czym tak naprawdę są dane audio, jest zazwyczaj dużo mniejsze. W dużym skrócie: dźwięk jest zapisywany
za pomocą próbek, których liczba na sekundę jest określana przez częstotliwość. Próbki mogą być podawane dla jednego (mono), dwóch (ste-
reo), a czasami nawet większej liczby kanałów. Próbki mogą mieć też różny, ale stały w strumieniu format: 8 bit, 16 bit, ze znakiem lub bez. Licz-
ba bitów określa dokładność, z jaką mierzymy poziom natężenia dźwięku, a obecność znaku to czysta kosmetyka. Następne pytanie – jak dzia-
ła głośnik? W dużym uproszczeniu jest to papierowa membrana z przyklejonym magnesem, który może nią poruszać w jedną lub drugą stronę.
No i tak naprawdę wiemy już wszystko: próbki opisują relatywne napięcia podawane na magnes, czyli właściwie położenia membrany głośnika.
Membrana, odkształcając się, wytwarza fale dźwiękowe. Proste, prawda?

84 SDJ Extra 34 Biblia

 Biblioteka SDL na Symbianie

jący bibliotekę o listę rozdzielczości wy- Listing 3. Plik bld.inf

chodził poza przekazaną tablicę i odczyty-
wał specjalnie ustawionego na 0 prywatne- prj_mmpfiles
go inta. Funkcja została zmieniona na po- sdl.mmp
prawną.
Listing 4. Plik sdl.mmp.
Wychodzenie z aplikacji target sdl.exe
Mertama błędnie założył, że naciśnięcie targettype exe
czerwonej słuchawki musi być równoważ- uid 0x100039ce 0xa0112233
ne zabiciu aplikacji. SDL w takiej sytuacji vendorid 0
wysyłał do aplikacji zdarzenie SDL_Quit
i wyłączał dostęp do ekranu. Tymczasem epocstacksize 0xA000
OpenTTD po otrzymaniu tego zdarzenia epocheapsize 0x100000 0x1000000
wyświetla zapytanie czy na pewno chcesz
wyjść z gry. Wyłączenie wyświetlania grafi- start resource sdl.rss
ki oczywiście uniemożliwiało użytkowni- targetpath \private\10003a3f\import\apps
kowi reakcję, a jedynym sposobem na wyłą- end
czenie aplikacji był restart telefonu. W mo-
jej wersji jedyną reakcją biblioteki na naci- start resource sdl_loc.rss
śnięcie klawisza czerwonej słuchawki jest targetpath \resource\apps
wysłanie odpowiedniego zdarzenia. lang SC
Kolejne zadanie domowe dla czytelni- end
ków: proszę zakomentować obsługę SDL_
Quit w programie z Listingu 1 i spróbować option gcce -funit-at-a-time
zamknąć program za pomocą przycisku za-
mknięcia okna. source sdl.cpp
Interesującą ciekawostką jest fakt obsłu-
gi czerwonej słuchawki w dwóch różnych systeminclude \epoc32\include\stdapis
miejscach. Okazuje się, że odpowiedni kod systeminclude \epoc32\include
w metodzie AppUi::HandleCommandL jest systeminclude \epoc32\include\SDL
wywoływany tylko za pierwszym naciśnię-
ciem klawisza. Aby obsłużyć następne na- library apgrfx.lib
ciśnięcia, należy dodać obsługę do metody library apparc.lib
AppUi::HandleWsEventL.
library avkon.lib
Okno konsoli (?) library bafl.lib
Nikt nie wie, co to jest – przypuszczalnie
również autor. W dokumentacji znajdu- library bitgdi.lib
je się o tym mętna wzmianka, jakichkol- library cone.lib
wiek przykładów użycia brak. Wyleciało
z hukiem. library efsrv.lib
library eikcore.lib
Drawing Overlays
Wśród dodanej funkcjonalności w porcie library eiksrv.lib
SDL-a znajdowała się możliwość naryso- library euser.lib
wania czegoś warstwę wyżej niż rysowa-
ła aplikacja; wirtualny kursor myszy był library fbscli.lib
jednym z przypadków użycia (prawdopo- library gdi.lib
dobnie jedynym). Sam pomysł, żeby udo-
stępniać funkcje, które są dostępne tylko library hal.lib
na Symbianie, a do tego mogą być w pro- library libc.lib
sty sposób zrealizowane w samej aplika- library libm.lib
cji, jest trochę nie na miejscu, wobec cze- library libpthread.lib
go w moim porcie Drawing Overlays zna- library libstdcpp.lib
leźć nie można. library libz.lib
library mediaclientaudiostream.lib
Skalowanie ekranu library remconcoreapi.lib
Problem został omówiony wcześniej, dla library remconinterfacebase.lib
przypomnienia sobie, o co chodzi, wystar- library scdv.lib
czy spojrzeć na Rysunek 7. Argument pro- library ws32.lib
gramistów pracujących nad pozostałymi library centralrepository.lib
portami, jakoby użytkownicy woleli mieć
rozciągnięty, zniekształcony obraz gry za- staticlibrary sdl.lib
miast odwzorowania pikseli 1:1 z czarny-

www.sdjournal.org 85
 Programowanie Symbian OS

mi paskami na górze i dole, po prostu do trzymany, przykładowo N95 8GB. Na ta- reagować na systemową zmianę orientacji
mnie nie trafia. Co za tym idzie, skalować kim telefonie uruchamiamy w portretowej przez wysłanie do aplikacji komunikatu o
ekranu u mnie się nie da (a przynajmniej orientacji ekranu ScummVM, wykorzystu- zmianie rozmiaru okna.
nie tak jak w reszcie portów, ale o tym tro- jący port SDL-a autorstwa Perssona. Obraz Należy tu wspomnieć, że w forku Mer-
chę później). na ekranie będzie prawdopodobnie znie- tamy pojawiło się jakiś czas temu wsparcie
kształcony; aby rozwiązać ten problem, dla sprzętowych orientacji. Widocznie wy-
Dostęp do pamięci ekranu musimy sięgnąć do dokumentacji, z któ- starczająco długo narzekałem.
Pod Symbianem na ekranie można rysować rej można dowiedzieć się, jaka kombina-
na kilka różnych sposobów. Mertama wy- cja klawiszy wyłącza skalowanie ekranu, ja- Wsparcie dla własnych blitterów
myślił sobie, że będzie wspierał wszystkie ka kombinacja obraca ekran itd. W efekcie Kolejna rzecz, która została usunięta z powo-
możliwe tryby dostępu, mimo że niektóre powinniśmy uzyskać wynik zbliżony do te- du przerzucania odpowiedzialności za funk-
są niewydajne albo nawet określane przez go z Rysunku 8, gdzie możemy zaobserwo- cjonalność, którą powinna implementować
dokumentację jako przestarzałe. Podejście wać obrócone menu. Naturalną reakcją jest biblioteka na programistę aplikacji. Ktoś, kto
takie argumentuje różnicami wydajności obrócenie telefonu tak, by obraz był w pra- wykorzystuje SDL nie powinien się intereso-
działania na różnych urządzeniach, co za- widłowym położeniu. Tutaj zaczynają się wać szczegółami dostępu do ekranu.
sadniczo żadnego programisty używającego dziać śmieszne rzeczy: telefon zmienia
SDL-a nie powinno interesować, od wybo- orientację na krajobrazową (landscape), ale Trzy biblioteki?
ru poprawnego trybu jest w końcu biblio- biblioteka, a co za tym idzie – aplikacja, te- SDL w wersji Mertamy dostarczany był
teka. Mertama bardzo również zachwala go nie obsługuje. Opłakany efekt końcowy w postaci trzech bibliotek: zasadniczego
wykorzystanie BitGdi, które niby to jest możemy zobaczyć na Rysunku 9. Popraw- SDL-a, przykładowej implementacji pod-
najlepiej zaimplementowane, najbardziej nym zachowaniem byłoby oczywiście wy- stawowej aplikacji symbianowej i małego
pewne co do wsparcia w przyszłości, po- muszenie przez aplikację stosowania orien- kawałka kodu odpowiedzialnego za prze-
za tym wspierające systemowe efekty gra- tacji landscape, niestety, zarówno Persson, kazanie opcji do biblioteki. Zgodnie z za-
ficzne i umożliwiające działanie w okienku. jak i Mertama są dosyć uparci w tej spra- sadą mówiącą, że programista aplikacji nie
Wszystko byłoby dobrze, gdyby nie doku- wie, twierdząc, że sposób obsługi orienta- powinien być odpowiedzialny za systemo-
mentacja jasno stwierdzająca, że to właśnie cji zależy od telefonu, w większości przy- we sprawy, implementacja aplikacji została
podejście jest przestarzałe i wolne, a zale- padków jest ona na poziomie systemu ope- włączona do głównej biblioteki, przecho-
ca się używanie Direct Screen Access, czyli racyjnego czysto programowa i dlatego le- dząc przy okazji małe odchudzenie. Na-
bezpośredniego dostępu do ekranu. Moja piej stosować hacki w bibliotece polegające tomiast kod przekazujący opcje został usu-
wersja biblioteki korzysta wyłącznie z tego na trzymaniu się jednej sprzętowej orien- nięty, razem z funkcjonalnością włączaną
trybu rysowania, a co za tym idzie jest tak tacji i zmieniania sposobu rysowania na przez opcje (wirtualny kursor myszy, tryb
szybka jak to tylko możliwe. ekranie w zależności od ustawionej w bi- dostępu do pamięci ekranu itd.).
bliotece programowej orientacji. Podejście
Orientacja ekranu takie – jak widać na załączonym obrazku Klawisze zmiany głośności
Poprawna obsługa zmian orientacji ekra- – zupełnie się nie sprawdza. Udostępniana Kwestia obsługi tych klawiszy w ogóle nie
nu zawsze była dla mnie jednym z klu- przeze mnie wersja kodu nie tylko imple- została poruszona w portach SDL-a. Jest to
czowych elementów, które Simple Direct- mentuje obsługę orientacji sprzętowo, ale uciążliwe do tego stopnia, że w ScummVM
Media Layer musi poprawnie obsługiwać. również zupełnie pozbawia programistę głośność zmienia się, naciskając zieloną
Problem wyjaśnić będzie najlepiej na przy- konieczności wiedzy o tym, że jakieś orien- słuchawkę, co powoduje wejście do specjal-
kładzie. Załóżmy, że posiadamy telefon z tacje w ogóle istnieją. Biblioteka sama do- nego trybu, w którym klawisze góra/dół
wbudowanym akcelerometrem, taki, któ- pasowuje orientację do zażądanej rozdziel- zmieniają głośność, po czym znowu naci-
ry potrafi automatycznie zmienić orien- czości ekranu, a w przypadku stosowania ska się zieloną słuchawkę, aby wrócić do
tację ekranu w zależności od tego, jak jest wyświetlania pełnoekranowego potrafi za- normalnego stanu obsługi klawiszy. Do
tego dochodzi jeszcze konieczność wcze-
śniejszego ustawienia odpowiedniego try-
Wsparcie dla emulatora bu skalowania ekranu, gdyż w przypadku
Przede wszystkim: to, co przychodzi razem z SDK Symbiana i nazywa się „emulator”, to nie
stosowania nierozciągniętego obrazu kla-
jest żaden emulator, tylko implementacja wybranej funkcjonalności systemu bazująca na
WinApi. Co za tym idzie, wszystko, co się dzieje pod spodem, nie ma wiele wspólnego z do- wisze góra/dół odpowiedzialne są za prze-
celowym sprzętem, na którym potrafią się dziać dosyć dziwne rzeczy. Od debugowania na suwanie ekranu.
urządzeniu się nie ucieknie. A po co zawracać sobie głowę „emulatorem”, kiedy aplikację ko- Używanie tych klawiszy w kodzie Mer-
rzystającą z SDL-a można uruchomić natywnie na pececie? tamy zmusza programistę do dosyć poważ-
nego zgłębienia się w symbianowy kod, bo-
wiem Nokia owszem, umożliwia do nich
dostęp, ale za pomocą API Bluetooth. Jak-
Ciekawsze projekty używające SDL na Symbianie by tego było mało, implementacja mecha-
OpenTTD – pomimo wielu naśladowców najlepsza do tej pory zabawa w budowanie impe-
rium transportowego – http://www.tt-forums.net/viewtopic.php?t=35942;
nizmu obserwatora, który pozwala na
C2
Doom – co tu dużo mówić, klasyka – http://koti.mbnet.fi/mertama/index_new.html; zmianę mapy klawiatury, posiada poważny
UAE4ALL – emulator Amigi – http://my-symbian.com/forum/viewtopic.php?p=360328#360328; błąd: po modyfikacji przez użytkownika
DOSBox – emulator DOS-a – http://s60dosbox.sourceforge.net/; biblioteka i tak nadpisuje ją swoją wersją.
Rick Dangerous – kultowa platformówka – http://www.atopo.net/tool_rick.php; Mój kod ma wbudowaną obsługę klawi-
ScummVM – maszyna wirtualna pozwalająca uruchamiać stare gry przygodowe –
szy zmiany głośności. Programista musi
http://scummvm.org/;
OpenTyrian – jedna z lepszych strzelanek „w górę” – http://www.embeddev.se/agroot/tyrian_ tylko obsłużyć za pomocą standardowego
s60v3.sis. sposobu obsługi klawiatury dwa dodatko-
we kody klawiszy.

86 SDJ Extra 34 Biblia


Rozmiar bufora audio
Odtwarzanie dźwięku na niskim poziomie
opiera się na wypełnianiu bufora danych
dźwiękowych, który jest następnie przeka-
zywany niżej, do sprzętu. Wszystkie wyso-
kopoziomowe metody odgrywania plików
dźwiękowych mogą się starać ukrywać ten
bufor, ale na wystarczająco niskim pozio-
mie zawsze gdzieś się on pojawi. Mamy tu-
taj interesujący problem: jak prawidłowo
wybrać rozmiar bufora? Gdy bufor będzie
mały (przykładowo 512 bajtów), słyszal-
ne opóźnienie dźwięku będzie bardzo ma-
łe – przy 16 bitowych próbkach i częstotli-
wości 44 kHz w stereo system wymaga wy-
pełnienia bufora co 3 ms. Niestety, jeżeli
nie zdążymy z obsługą tego żądania, urzą-
dzenie dźwiękowe nie będzie miało co od-
twarzać – pojawi się chwila ciszy. Aby tego
uniknąć, należy zwiększyć rozmiar bufora,
co da aplikacji więcej czasu na reakcję, ale
jednocześnie wiąże się ze wzrostem słyszal-
nego opóźnienia dźwięku. Urządzenie au-
dio ma, przykładowo, pół sekundy danych,
jeżeli będziemy chcieli teraz odtworzyć ja-
kiś dźwięk, usłyszymy go dopiero gdy te da-
ne się skończą i ponownie będziemy musie-
li wypełnić bufor.
Rozważania te są ważne dla zrozumienia
problemu istniejącego w bibliotece Mertamy.
Można tam było podać rozmiar bufora pro-
gramowego, ale bufor sprzętowy zawsze miał
256 bajtów! Pięknie łączyło to wszystkie pro-
blemy obu alternatyw, nie dając zalet żadnej
z nich. Po uproszczeniu nieźle przekombino-
wanego kawałka kodu moja wersja po pierw-
sze zachowuje się zgodnie z oczekiwaniami,
po drugie działa dużo bardziej wydajnie.
Persson, prawdopodobnie dochodząc
do podobnych wniosków, w swoim porcie
przepisał system dźwiękowy od zera.
Parametry aplikacji
Mertama umożliwiał wprowadzenie parame-
trów aplikacji przed jej uruchomieniem, wy-
świetlając symbianowy dialog. Podczas two-
rzenia aplikacji można to było obejść, umiesz-
czając w konkretnym miejscu plik, jednak by-
ło to dosyć uciążliwe dla programisty. Pozo-
stawienie możliwości wprowadzenia dodat-
kowych opcji wprowadzało natomiast niektó-
rych użytkowników w zakłopotanie. Coś mi
wyskoczyło, co mam wpisać? – pytali. Zamie-
szanie wprowadzane przez tę funkcjonalność
połączone ze stosunkowo dużym rozmiarem
kodu odpowiedzialnym za obsługę w końcu
zaważyło nad jej usunięciem.
Trzeszczący dźwięk
Symbianowy SDL miał dalsze problemy z od-
twarzaniem dźwięków. Wyczulone ucho by-
ło w stanie wychwycić przerwy w odtwarza-
nym dźwięku. Analiza w edytorze potwier-
dziła przypuszczenia, fragment strumienia
www.sdjournal.org
Biblioteka SDL na Symbianie
audio z zaznaczonymi przerwami można zo- Wyłączanie dźwięku
baczyć na Rysunku 10. Zastąpienie dziwacz- Prawidłowa obsługa wyłączania dźwięku
nie obliczanych opóźnień występujących w na telefonach komórkowych jest bardzo
kodzie obsługującym bufory audio przez pro- ważna, nie chcemy w końcu, żeby w cza-
sty mechanizm naśladujący muteksy rozwią- sie gdy użytkownik prowadzi rozmowę te-
zało problem. lefoniczną, grała w tle muzyka. Realizacja
Nagranie dźwięku przed modyfikacjami: w bibliotece Mertamy była bardziej szyb-
http://team.pld-linux.org/%7Ewolf/symbian/ kim hackiem niż zaplanowanym działa-
audio/old.ogg. Nagranie po modyfikacjach: niem – za sterowanie urządzeniem dźwię-
http://team.pld-linux.org/%7Ewolf/symbian/ kowym odpowiedzialny był kod wyświetla-
audio/new.ogg. jący grafikę, poza tym nie można było wy-
Listing 5. Plik sdl.pkg
&EN
; standard SIS file header
#{"SDL"},(0xA0112233),1,0,0
;Localised Vendor name
%{"Vendor-EN"}
;Unique Vendor name
:"Vendor"
[0x101F7961], 0, 0, 0, {"S60v3"}
[0x1028315F], 0, 0, 0, {"S60v5"}
;Files to install
"\epoc32\release\gcce\urel\sdl.exe" - "!:\sys\bin\sdl.exe"
"\epoc32\data\z\private\10003a3f\import\apps\sdl.rsc" - "!:\private\10003a3f\
import\apps\sdl.rsc"
"\epoc32\data\z\resource\apps\sdl_loc.rsc" - "!:\resource\apps\sdl_loc.rsc"
Listing 6. Plik sdl.rss
#include <appinfo.rh>
UID2 KUidAppRegistrationResourceFile
UID3 0xA0112233
RESOURCE APP_REGISTRATION_INFO
{
app_file="sdl";
localisable_resource_file="\\resource\\apps\\sdl_loc";
}
Listing 7. Plik sdl_loc.rss
#include <appinfo.rh>
RESOURCE LOCALISABLE_APP_INFO
{
short_caption = "SDL Test";
caption_and_icon =
{
CAPTION_AND_ICON_INFO
{
caption = "SDL Test";
number_of_icons = 0;
}
};
}
87
 Programowanie Symbian OS

łączyć odtwarzania dźwięku z pozostawio-
nym miksowaniem. Istnieją aplikacje, w
których synchronizacja czasowa powiąza-
na jest z odtwarzaniem dźwięku, nie mo-
żemy sobie więc pozwolić na zupełne wy-
łączenie obsługi audio, nawet gdy nic nie
gra z głośników.
W mojej wersji biblioteki obsługa dźwię-
ku jest całkowicie wyłączona, gdy aplikacja
znajduje się w tle. Gdy włączony jest pro-
fil milczący (przypadek w ogóle nie ob-
sługiwany w pozostałych wariantach bi-
blioteki), wyjście audio jest wyłączone, ale
dźwięk jest miksowany.
Zużycie energii
Pomiary obciążenia baterii wykonane apli-
kacją Nokia Energy Profiler nie nastraja-
ły pozytywnie. Aplikacja podczas działania
potrzebowała 1,07W, co jest akceptowalne,
w końcu interesuje nas jak największa wy-
dajność gry, gdy w nią gramy. Dużo gorzej
przedstawiały się wyniki aplikacji chodzą-
cej w tle, która zużywała aż 0,51W, co silnie
kontrastowało z przypadkiem, gdy aplikacja
nie była włączona – wtedy wykorzystanie
energii plasowało się na poziomie 0,11W, co
widać na Rysunku 11. Tylko w moim porcie
zużycie energii przez aplikację działającą w
tle zostało obniżone do 0,13W.
Format koloru piksela
Mój port SDL-a wewnętrznie obsługu-
je tylko format 565, podczas gdy pozosta-
łe warianty starają się obsługiwać możliwie
wszystkie. Różnica jest czysto architektu-
ralna, dla programisty wykorzystującego bi-
bliotekę nic się nie zmienia. W dalszym cią-
gu może używać koloru ośmio- czy 32-bito-
wego, jedynie wewnętrzny bufor jest szesna-
stobitowy, co może co prawda spowodować
nieznaczne obniżenie jakości finalnego ob-
razu, jednak znacznie upraszcza kod i umoż-
liwia bardzo szybkie obliczenie średnie-
go koloru z czterech pikseli. Ta funkcjonal-
ność jest wykorzystywana do obsługi trybów
graficznych o rozdzielczości większej niż fi-
zyczna rozdzielczość wyświetlacza telefonu
– na ekranie wielkości 320x240 można wy-
świetlić obraz wielkości 640x480, co więcej,
jest to obraz poprawnie zmniejszony, bez
uciekania się do sztuczek takich jak rysowa-
nie co drugiego piksela.
Powyższa lista problemów jest dość po-
kaźna, nie jest to bynajmniej przechwala-
nie się, tylko próba uwidocznienia najważ-
niejszych mankamentów, na które moż-
na się natknąć podczas używania bibliote-
ki Simple DirectMedia Layer pod Symbia-
nem. Największym dowcipem jest promo-
wane przez Mertamę hasełko S60 program-
ming without Symbian!, które w zderzeniu
z rzeczywistością okazuje się tak napraw-
dę stekiem bzdur. Dość wspomnieć o stric-
te symbianowej klasie CSDL i wszystkich
usuniętych przeze mnie dodatkach.
Trochę praktyki
Można powiedzieć: no dobra, a jak tego
użyć? Przede wszystkim musimy mieć za-
instalowane symbianowe SDK. Szczegóło-
we instrukcje dotyczące instalacji można
znaleźć w SDJ 06/2008, tutaj nie będziemy
się wgłębiać w temat. Zakładam też, że czy-
telnik ma pojęcie o budowaniu programów
na Symbiana przynajmniej na poziomie po-
mocy dostarczanej w ramach SDK.
Bibliotekę SDL w wersji obsługującej S60
można pobrać na dwa różne sposoby. Jeże-
li ktoś używa systemu kontroli wersji Git,
wystarczy, że sklonuje adres git://repo.or.cz/
SDL.s60v3.git. Alternatywą jest pobranie
paczki z najnowszą wersją źródeł spod adre-
su http://repo.or.cz/w/SDL.s60v3.git?a=snap-
shot;sf=tgz. Tutaj ważna uwaga: w obu przy-
padkach nie ma żadnej gwarancji stabilności
kodu, zazwyczaj jednak sprawdzam zmiany
przed wysłaniem ich na serwer.
Aby skompilować bibliotekę, wchodzi-
my do katalogu symbian:
cd symbian
Następnie wydajemy polecenia urucha-
miające proces budowania:
bldmake bldfiles
abld build gcce urel
Wynikowa biblioteka statyczna i wymagane
nagłówki zostaną automatycznie umieszczo-
ne w odpowiednich katalogach SDK.
Zbudowanie naszej przykładowej aplikacji
z Listingu 2 nie wymaga oczywiście żadnych
zmian w kodzie, ale niestety proces nie jest
prosty i przyjemny z powodu konieczności
stworzenia plików odpowiedzialnych za reje-
strację aplikacji w menu telefonu. W katalo-
gu z programem tworzymy pliki z Listingów
3, 4, 5, 6, 7. Stosunkowo pokaźna lista biblio-
tek w pliku sdl.mmp wynika z braku możli-
wości zlinkowania statycznej biblioteki z pli-
kami przez nią wymaganymi. Ostatnim kro-
kiem jest wydanie poleceń:
bldmake bldfiles
abld build gcce urel
makesis -d$EPOCROOT sdl.pkg
signsis sdl.sis sdl.sisx
Uwaga: na Windowsach może być wymaga-
na drobna korekta składni polecenia signsis
(dodanie certyfikatów, można je wcześniej
wygenerować komendą makekeys).
Wygenerowany plik sdl.sisx wrzucamy
na telefon, instalujemy i cieszymy się dzia-
łającym programem.
Słowo na koniec
Zapoznaliśmy się z dostępnymi portami bi-
blioteki SDL na Symbiana, poznaliśmy ich
wady i zalety. Nie pozostaje nic innego, jak
brać się za przenoszenie istniejących gier i
aplikacji na telefony. Wyrażam tylko nadzie-
ję, że przy wyborze używanej wersji biblio-
teki programiści będą się kierować wygodą
użytkownika, czyli również moją.
BARTOSZ TAUDUL
Bartosz Taudul zajmuje się rozwojem jednego
z forków biblioteki SDL na S60. Pracuje również ja-
ko programista w firmie Gamelion wchodzącej w
skład Grupy BLStream; częścią jego obowiązków
jest optymalizacja i rozwój niskopoziomowej bi-
blioteki zapewniającej jednolity dostęp do sprzętu
z poziomu aplikacji na różnych platformach.
Kontakt z autorem: wolf@pld-linux.org

W Sieci
• http://libsdl.org/ – strona domowa biblioteki SDL;
• http://www.ferzkopp.net/joomla/content/view/19/14/ – biblioteka SDL_gfx;
• http://www.libsdl.org/projects/SDL_image/ – biblioteka SDL_image;
• http://www.libsdl.org/projects/SDL_mixer/ – biblioteka SDL_mixer;
• http://www.libsdl.org/projects/SDL_net/ – biblioteka SDL_net;
• http://icculus.org/SDL_sound/ – biblioteka SDL_sound;
• http://www.libsdl.org/projects/SDL_ttf/ – biblioteka SDL_ttf;
• http://galaxygameworks.com/ – kręcenie biznesu opartego o SDL;
• http://koti.mbnet.fi/haviital/index.shtml?projects_sdl – pierwszy port biblioteki na Symbiana;
• http://koti.mbnet.fi/mertama/sdl.html – „oficjalny” port SDL-a na Symbiana;
• http://www.embeddev.se/agroot/scummvm.php – SDL w wydaniu AnotherGuesta;
• http://repo.or.cz/w/SDL.s60v3.git – repozytorium kodu czwartego portu Simple DirectMedia Layer;

88 SDJ Extra 34 Biblia

 Programowanie Android
Android Market
bliżej dewelopera
Stworzenie aplikacji to dopiero początek.
Dowiedz się, jak ją sprzedać!
Głównym zmartwieniem deweloperów planujących sprzedaż swoich
programów jest dotarcie do odpowiedniej grupy odbiorców. Android
Market, jako oficjalna platforma dystrybucyjna, zakłada nieograniczony
dostęp do wszystkich posiadaczy urządzeń z oprogramowaniem Google.
Czy zastanawiałeś się, jak wykorzystać ten ogromny potencjał?
Dowiesz się:
• Jak poruszać się w gąszczu aplikacji jako
użytkownik telefonu Google;
• Jak opublikować swoją aplikację na Android
Market;
• Jak trafić do największej liczby odbiorców.
Poziom trudności
N
aturalną konsekwencją ukazania
się na rynku nowego systemu ope-
racyjnego Android była koniecz-
ność zapewnienia mu odpowiednich kana-
łów dystrybucji oprogramowania. Tak jak
wiele osób dopatruje się analogii pomiędzy
platformami Android oraz iPhone, trudno
było nie oczekiwać udostępnienia przez Go-
ogle systemu sprzedaży podobnego do iPho-
ne App Store. Tak się rzeczywiście stało, kie-
dy to oficjalnie ogłoszone zostało uruchomie-
nie Android Market.
Z perspektywy użytkownika telefonu An-
droid Market jest programem, po którego
uruchomieniu możliwe jest odnalezienie
wybranej aplikacji, jej zakup, pobranie i in-
stalacja.
Dla producentów oprogramowania jest on
jednak zdecydowanie czymś więcej – inter-
fejsem, za pośrednictwem którego dotrzeć
można do wielkiej liczby odbiorców. Zgod-
nie z zapowiedziami twórców, Android Mar-
ket ma różnić się od podobnych rozwiązań ła-
twością procesu publikacji oraz przejrzysto-
ścią działania.
90
nane dla wszystkich uczestników rynku, ale
Powinieneś wiedzieć: taka sytuacja z pewnością nie będzie trwać
• Jakie są podstawowe założenia budowy i wiecznie.
działania aplikacji Android;
• Jakie są zasady funkcjonowania finansowych Android Market
transakcji online. z perspektywy użytkownika
Aplikacja Android Market dostępna jest na li-
ście programów każdej standardowej dystry-
bucji systemu, zainstalowanej na urządzeniu
Od ukazania się na rynku pierwszego urzą- z logo Google. Można ją uruchomić poprzez
dzenia HTC G1, wyposażonego w system wybranie charakterystycznej ikony z logo An-
Android, minęło niewiele ponad pół roku. droid oraz podpisem Market. Po uruchomie-
Choć z perspektywy polskiego użytkowni- niu programu górną część okna zajmuje lista
ka platforma ta może wydawać się niszową, ikon promowanych aplikacji oraz ich nazw.
należy pamiętać o tym, że do końca bieżące- Niżej do dyspozycji użytkowników są nastę-
go roku planowana jest sprzedaż aż 18 zupeł- pujące przyciski:
nie nowych modeli urządzeń Android! Do
gry wkraczają kolejni operatorzy telefonii ko-
mórkowej, obejmujący swym zasięgiem co-
raz nowsze rynki na całym świecie. Obecność
systemu w świadomości użytkowników na-
biera coraz silniejszych akcentów i systema-
tycznie staje się on coraz bardziej liczącym
się graczem na rynku platform mobilnych.
Faktu tego nie mogą zignorować producen-
ci i dystrybutorzy oprogramowania. Znajo-
mość Android Market staje się zatem punk-
tem wyjścia do zaznaczenia swojej obecno-
ści na rynku.
W chwili powstawania tego artykułu An-
droid Market zawiera prawie 6000 różnych
aplikacji, z czego około tysiąc stanowią gry.
Wraz z przewidywanym rozwojem rynku
liczba produktów wzrastać będzie lawino-
wo. Wiąże się to nie tylko ze wzrostem listy
potencjalnych użytkowników, ale i krysta-
lizowaniem się grona dużych graczy wśród
producentów oprogramowania dla systemu
Android. W początkowym okresie – przy- Rysunek 1. Główny ekran klienta Android
najmniej teoretycznie – szanse są wyrów- Market
SDJ Extra 34 Biblia
 Android Market bliżej dewelopera

• Applications;
• Games;
• Search;
• My Downloads.
Wybranie pierwszych dwóch pozycji skut-
kuje wyświetleniem pełnej listy podkate-
gorii oprogramowania, a także opcji All ap-
plications, za pomocą której możliwy jest
dostęp do całości listy w dziale, bez po-
działu na kategorie. Więcej na temat kate-
gorii aplikacji na Android Market dowiesz
się w dalszej części artykułu, poświęco-
nej publikacji programów. Przycisk Search
umożliwia wprowadzenie nazwy poszu-
kiwanego produktu, natomiast My Down-
loads uruchamia listę wszystkich progra-
mów zainstalowanych dotychczas na da-
nym urządzeniu. Jest to bardzo przydatne
narzędzie, ponieważ przy nazwie każdego
z produktów widoczny jest również jego
bieżący status. Najczęściej zaobserwujemy
jeden z dwóch stanów: Installed bądź też
Update Available, co oznacza, że na serwe-
rze pojawiała się nowsza wersja programu
i możliwe jest jej ściągnięcie.
Po otwarciu dowolnej kategorii w trybie
przeglądania aplikacji mamy możliwość wy-
świetlenia dwóch widoków:
• By popularity – aplikacje posortowane są
według popularności: od największej do
najmniejszej liczby ściągnięć;
• By date – na szczycie listy wyświetlane
są najnowsze produkty.
W dodatkowych opcjach (po wciśnięciu
przycisku Menu) mamy również możli-
wość zmiany widoku poprzez wyświetle-
nie jedynie płatnych lub darmowych pro-
gramów, bądź też obu tych grup naraz. Li-
sta płatnych programów dostępna jest je-
dynie dla użytkowników w krajach, w któ-
rych Android Market umożliwia sprze-
daż. Użytkownicy z Polski w poszukiwa-
niu płatnych programów muszą jak na ra-
zie skorzystać z konkurencyjnych plat-
form dystrybucji.
Po wybraniu określonej aplikacji w któ-
rymkolwiek z trybów (przeglądanie we-
dług kategorii, zaznaczenie jednej z promo-
wanych aplikacji albo bezpośrednie wyszu-
kanie) wyświetlony zostaje jej krótki opis
oraz informacje dodatkowe, takie jak licz-
ba i średnia wartość ocen, numer wersji,
rozmiar oraz liczba ściągnięć, przy czym
nie jest podawana dokładna wartość, a je-
dynie przedział liczbowy dający ogólne wy-
obrażenie o popularności danego produk-
tu. Dla najbardziej rozchwytywanych apli-
kacji przewidziana jest etykieta >250,000
downloads.
Poniżej opisu widoczne są najnowsze ko-
mentarze użytkowników, możliwe jest też
wyświetlenie ich pełnej listy. Końcową sek-
cję ekranu opisowego stanowią informa-
cje o twórcy, odnośnik do pełnej listy pro-
duktów danego dewelopera, adres strony
WWW oraz przycisk umożliwiający na-
tychmiastowe wysłanie do niego wiadomo-
ści e-mail. Dodano również opcję Flag as in-
appropriate, po której wybraniu możemy
zgłosić naruszenie przez dewelopera zasad
dystrybucji.
W dolnej części ekranu dostępny jest
przycisk Install. Po jego wciśnięciu ukaże
się lista uprawnień, z których korzysta apli-
kacja. Przykładowo, dla programu wyko-

Rysunek 2. Widok listy aplikacji kategorii Rysunek 3. Prezentacja listy wyników Rysunek 4. Informacje szczegółowe dla
Entertainment posortowanych według daty wyszukiwania wybranej aplikacji

Kamienie milowe rozwoju Android Market

• 23.10.2008 – oficjalne uruchomienie Android Market z około 50 darmowymi aplikacjami do zainstalowania;
• 28.11.2008 – po miesiącu działalności przedstawiono pierwsze statystyki dla rynku. Najpopularniejszą aplikacją okazała się gra Pac-Man fir-
my Namco, z ponad 250.000 instalacjami;
• 19.01.2009 – zapowiedź uruchomienia darmowej wersji Android Market w krajach europejskich, w tym w Polsce, co w niedługim czasie sta-
je się faktem;
• Luty 2009 – oficjalne zakończenie okresu Beta dla platformy. Nowa jej wersja wspiera aktualizację wersji oprogramowania;
• 13.02.2009 – uruchomiono sprzedaż aplikacji na rynkach amerykańskim i brytyjskim;
• Marzec 2009 – operator T-Mobile ogłosił kolejne statystyki, według których przeciętny użytkownik telefonu G1 zainstalował 40 aplikacji;
• 06.05.2009 – rozwinięcie listy krajów, gdzie dostępny jest darmowy Android Market, oraz dodanie wsparcia dla nowych języków, w tym ję-
zyka polskiego. Wprowadzono również konieczność określania przez programistów wspieranej przez aplikacje wersji SDK.

www.sdjournal.org 91
 Programowanie Android
rzystującego ciągłe połączenie z siecią wy-
świetlony zostanie komunikat: This applica-
tion has access to the following: Network com-
munication – full Internet access. Po zaak-
ceptowaniu uprawnień wymaganych przez
program uruchomione jest jego pobiera-
nie, którego postęp widoczny jest w syste-
mowym pasku notyfikacji. Gdy zapisywa-
nie zostanie ukończone, następuje powrót
do listy aplikacji, gdzie obok nazwy pobra-
nego programu ustawiony zostaje status In-
stalled. Po ponownym wybraniu zainstalo-
wanej już aplikacji możliwa jest już jej oce-
na, poprzez nadanie odpowiedniej liczby
gwiazdek.
Interfejs użytkownika Android Market
jest w zasadzie tak prosty jak to tylko moż-
liwe dla aplikacji, której zadaniem jest wy-
szukiwanie i instalacja oprogramowania.
Według wielu opinii, z prostotą związa-
ne są też znaczne ograniczenia w funkcjo-
nalności klienta. Z pewnością bardzo od-
czuwalny jest brak możliwości publikacji
przez deweloperów zrzutów ekranu dzia-
łających aplikacji, co ułatwiałoby podjęcie
decyzji użytkownikom, zwłaszcza przed
pobraniem płatnych programów. Na pew-
no nie zaszkodziłoby poprawienie możli-
wości systemu w zakresie prezentacji listy
aplikacji, choćby przez rozwinięcie kryte-
riów ich filtrowania. Należy jednak pamię-
tać, że Android Market, jak i cała platfor-
ma, jest systemem bardzo młodym i podle-
gającym ciągłemu procesowi rozwoju. Mo-
żemy zatem liczyć na pojawianie się z cza-
sem kolejnych poprawek mających na celu
usprawnienie nawigacji. Zanim to nastąpi,
możemy skorzystać na przykład z interne-
towych klientów Android Market, pełnią-
cych funkcję przeglądarek aplikacji.
Rysunek 5. Lista wymaganych uprawnień
wyświetlona przed instalacją
92
Rejestracja konta dewelopera
Proces produkcji naszej aplikacji dobiegł wła-
śnie końca. Programista, dumny ze swoje-
go dzieła, ma teraz chwilę zasłużonego od-
poczynku (tak, tak, po prostu wpada w wir
pracy nad kolejnym programem). Jeżeli ce-
lem przyświecającym stworzeniu aplikacji
było udostępnienie jej szerszej publiczności,
nadszedł czas na publikację i sprzedaż pro-
gramu.
Publikacja aplikacji za pośrednictwem
Android Market nie jest zadaniem trud-
nym, w wielu przypadkach zajmuje się
tym sam programista. Spora część czyn-
ności związanych z udostępnieniem apli-
kacji wykonywana jest tylko raz i wynika
bezpośrednio z rejestracji konta użytkow-
nika. Publikacja każdej kolejnej aplikacji
staje się procesem trywialnym, niemal au-
tomatycznym.
Aby mieć możliwość publikacji programu
na Android Market, konieczna jest najpierw
rejestracja konta użytkownika. W uproszcze-
niu, zgodnie z instrukcją Google, składają się
na nią następujące kroki:
• rejestracja konta użytkownika;
• uiszczenie opłaty rejestracyjnej;
• wyrażenie zgody na warunki umowy
Android Market Developer Distribution
Agreement.
Punktem wyjścia jest oczywiście oficjal-
na strona serwisu http://www.android.com/
market/. Uwagę zwraca przede wszystkim
lista reklamowanych aplikacji, ale to nie
one są naszym głównym punktem zain-
teresowania. Pod niepozornym linkiem
Learn more kryje się możliwość publika-
Rysunek 6. Informacja o wszystkich
zainstalowanych aplikacjach przedstawiona jest
w dziale My downloads
cji programu na rynku Android Market.
Wejście do tej części serwisu wymaga już
zalogowania. W tym celu potrzebne jest
stworzenie konta użytkownika Google.
Wbrew pozorom nie jest ono jednoznacz-
ne ze stworzeniem konta poczty Gmail,
choć taki wybór jest najwygodniejszy i po-
lecany przez autora artykułu.
Po pierwszym zalogowaniu się do dewelo-
perskiej części serwisu Android Market, nale-
ży wprowadzić podstawowe informacje o na-
szym profilu. Są to:
• nazwa dewelopera – informację, którą
tu wprowadzimy, użytkownicy końco-
wi zobaczą pod nazwą aplikacji widocz-
ną na liście programów. Powinna to być
dobrze przemyślana nazwa, ponieważ
nie ma możliwości cofnięcia wybranych
kroków rejestracji. Dane możemy zmie-
nić dopiero w trybie edycji działającego
konta;
• kontaktowy adres e-mail – standardo-
wo wyświetlony zostaje adres, za po-
mocą którego logujemy się do nasze-
go konta, możliwe jest podanie innego
adresu, ale nie jest to polecane rozwią-
zanie;
• adres strony internetowej dewelopera;
• numer telefonu kontaktowego.
Podczas rejestracji możemy również wyra-
zić zgodę na otrzymywanie informacji do-
tyczących produkcji i publikacji programów
na platformę Android. Jeżeli chcemy być na
bieżąco z rozwojem systemu, zdecydowanie
powinniśmy zaznaczyć tę opcję. Zatwier-
dzając wszystkie powyższe informacje, na-
leży pamiętać, że proces rejestracji nie daje
możliwości powrotu i bezpośredniej mody-
fikacji danych.
Kolejna strona wiąże się z uiszczeniem
opłaty rejestracyjnej w wysokości 25$. Jedy-
ną możliwą (jak dotąd) formą płatności jest
płatność kartą kredytową za pośrednictwem
systemu Google Checkout. Jeżeli nie prowa-
dziliśmy wcześniej transakcji w tym trybie,
konieczne jest dodanie informacji finanso-
wych do naszego konta Google. Operacja
ta jest jednorazowa dla całego konta, a więc
dzięki wprowadzonym przy tej okazji danym
będziemy mogli korzystać z Google Checko-
ut również w celach niezwiązanych z Andro-
id Market.
Wymagane są informacje standardowo
podawane przy transakcjach finansowych,
takie jak numer i data ważności karty, na-
zwisko i adres jej posiadacza. Możliwe też
jest podanie adresu korespondencyjnego, je-
żeli różni się od danych posiadacza karty. Z
kontem Google Checkout skojarzyć też nale-
ży adres e-mail, standardowo polecane jest
wprowadzenie tego samego adresu, którego
użyliśmy w początkowej fazie rejestracji do
SDJ Extra 34 Biblia
 Android Market bliżej dewelopera

kont Google oraz Android Market. Tym ra-
zem również wymagana jest od nas akcepta-
cja umowy (wszak jest to niezależna usługa
Google). Wkrótce po zatwierdzeniu wszyst-
kich wprowadzonych przez nas danych, na
podany adres e-mail otrzymamy wiadomość
z potwierdzeniem dokonania zamówienia
na produkt o nazwie Android – Developer Re-
gistration Fee.
Do finalizacji rejestracji konta deweloper-
skiego potrzebna jest jeszcze akceptacja umo-
wy Android Market Developer Distribution
Agreement, której tekst ukaże się przed pu-
blikacją pierwszego programu. Treść umowy
można też przeczytać w dowolnej chwili po-
przez kliknięcie odpowiedniego odnośnika w
głównym panelu konta.
Bezpośrednio po otrzymaniu wiadomo-
ści z potwierdzeniem płatności możliwe
jest wysłanie aplikacji na serwer. Nie jest
to jednak równoznaczne z jej publikacją – z
tym musimy poczekać do momentu, kiedy
transakcja zostanie przetworzona po stro-
nie Google. Z reguły nie trwa to więcej niż
kilka godzin.
mocą certyfikatu, którego klucz prywatny
znajduje się w rękach twórcy. Odstępstwa od
tej reguły nie stanowią aplikacje uruchamia-
ne na urządzeniu w procesie produkcji.
W tym przypadku podpisywane są one
automatycznie w trybie debug, który jed-
nocześnie uniemożliwia publikację na An-
droid Market.
Dozwolone, a nawet powszechnie stoso-
wane jest samodzielne generowanie klucza
po stronie deweloperów, jako że nadrzęd-
nym celem jego zastosowania jest zapewnie-
nie jednoznacznej identyfikacji twórcy opro-
gramowania.
Ze względu na fakt, że każdy certyfikat
posiada swój termin ważności, informa-
cja ta poddawana jest sprawdzeniu tylko
w chwili instalacji programu na urządze-
niu docelowym.
Jeżeli termin ważności upłynie już po in-
stalacji, fakt ten nie wpływa na poprawne
funkcjonowanie programu.
Zalecane jest stosowanie tego samego cer-
tyfikatu dla wszystkich aplikacji publikowa-
nych przez danego twórcę. Powodów takiego
podejścia jest kilka:
• możliwość łatwej aktualizacji oprogra-
mowania przez użytkownika końcowe-
go w przypadku potwierdzenia tożsa-
mości twórcy;
• możliwość uruchomienia kilku aplika-
cji podpisanych tym samym certyfika-
tem w ramach jednego procesu (w takiej

O czym należy
pamiętać przed publikacją
Po zakończeniu procesu rejestracji oraz po
każdym kolejnym logowaniu do Android
Market, otwarta zostanie strona panelu ad-
ministracyjnego konta dewelopera. Tak jak
w przypadku poprzednich widoków, rów-
nież ten dział serwisu utrzymany jest w
minimalistycznym stylu Google, a infor-
macje tu zawarte ograniczone są tylko do
najistotniejszych danych. Większość miej-
sca zajmuje sekcja Your Android Market Li-
stings, w której zawarty jest zestaw najważ-
niejszych informacji dotyczących udostęp-
nianych przez nas programów. Informa- Rysunek 7. Wprowadzanie podstawowych informacji o deweloperze podczas rejestracji konta. Ekran
cje te wyświetlane są w następujących ko- edycji danych konta ma praktycznie tę samą zawartość
lumnach:

• nazwa, numer wersji oraz kategoria, do

której należy aplikacja;
• średnia ocena aplikacji wśród użytkow-
ników (wyrażona w 5-gwiazdkowej ska-
li) i liczba głosów;
• całkowita liczba ściągnięć i instalacji;
• cena, w jakiej oferujemy program, bądź
informacja FREE, jeśli jest to aplikacja
darmowa;
• informacja o tym, czy aplikacja została
upubliczniona.

Początkowo lista aplikacji jest oczywiście pu-

sta. Do wysłania programu na serwer zachę-
ca przycisk Upload Application. Zanim jed-
nak przejdziemy do wysłania aplikacji, nale-
ży ją podpisać.
Zgodnie z założeniami systemu Android, Rysunek 8. Główny panel zarządzania kontem dewelopera. Uwaga: widoczna aplikacja Global
wszystkie instalowane (a zatem i publikowa- Factbook European Edition jest produktem firmy Gamelion Studios, który został opublikowany w
ne) aplikacje muszą zostać podpisane za po- wersji darmowej już w początkowym okresie działania Android Market

www.sdjournal.org 93
 Programowanie Android
sytuacji kilka współdziałających ze sobą
aplikacji możemy traktować jako jeden
program);
• współdzielenie kodu i danych przez apli-
kacje podpisane określonymi certyfika-
tami.
Dział Dev Guide strony
http://developer.android.com/ zawiera bardzo
dobrze przygotowaną sekcję wyczerpują-
cą tematykę podpisywania aplikacji. Dowie-
my się z niej między innymi, że do wygene-
rowania klucza i podpisania aplikacji wyko-
rzystać możemy darmowe narzędzia Keytool
oraz Jarsigner.
Kolejną rzeczą, o której należy pamiętać
przed publikacją aplikacji, jest jej poprawne
wersjonowanie. Jak się okazuje, termin ten
dotyczy w rzeczywistości dwóch aspektów:
• wersji aplikacji;
• wersji Android SDK, którą wspiera na-
sza aplikacja.
Rysunek 9. W ramach jednego ekranu realizowane jest wysłanie aplikacji na serwer, a także
wprowadzenie jej opisu i parametrów publikacji
Rysunek 10. Wybór lokacji, w których program będzie dostępny dla odbiorców
94
Obie informacje określa się w pliku Android-
Manifest.xml. Udzielenie pierwszej z nich nie
jest wymagane przez system, chociaż każdy
zdaje sobie sprawę z wagi nadawania nume-
rów wersji programom i trudno jest wyobra-
zić sobie pominięcie tej informacji. Koniecz-
ne jest natomiast sprecyzowanie drugiego z
wymienionych parametrów w celu zapew-
nienia kompatybilności oprogramowania z
docelowymi urządzeniami, na których zo-
stanie zainstalowane. Do pliku manifest na-
leży dodać zatem następującą linię:
<uses-sdk android:minSdkVersion=”1”></
uses-sdk>
Możliwe przy tym jest nadanie atrybutowi
android:minSdkVersion trzech wartości, w
zależności od wspieranego SDK:
• "1" dla SDK 1.0;
• "2" dla SDK 1.1;
• "3" dla SDK 1.5.
Jako programista należy być świadomym
zagadnienia wstecznej kompatybilności
oprogramowania. Zalecane jest więc za-
pewnienie działania aplikacji zbudowanej
na starszym SDK, na nowszych urządze-
niach.
Powyżej wymienionych zostało kilka naj-
ważniejszych zagadnień, z którymi trzeba się
liczyć przed publikacją programu na Andro-
id Market. Po bardziej szczegółowe informa-
cje odsyłam na oficjalną stronę dla dewelope-
rów aplikacji Android, przyjrzyjmy się nato-
miast właściwemu procesowi publikacji pro-
gramu.
Publikacja aplikacji
na Android Market
Najważniejszą informacją, jakiej musimy
udzielić po wciśnięciu przycisku Upload
Application jest oczywiście lokalizacja pli-
ku apk, który chcemy umieścić na serwe-
rze. Po jego wskazaniu (i wysłaniu) zosta-
ją automatycznie sprawdzone parametry
pliku AndroidManifest.xml. Jeżeli znajdu-
ją się w nim jakieś nieprawidłowe wpisy
bądź brakuje jakichś niezbędnych informa-
cji, zostaniemy o tym powiadomieni i po-
proszeni o ponowne wysłanie poprawione-
go pliku programu. Jednym ze sprawdza-
nych parametrów jest wspomniany wcze-
śniej numer wspieranego SDK. W związku
z tym, jeżeli z jakichś przyczyn próbujesz
wysłać ponownie aplikację, która została
już przyjęta do publikacji przed wprowa-
dzeniem nowej wersji SDK, może Cię spo-
tkać niemiła niespodzianka, jako że wcze-
śniej podanie tej informacji nie było ko-
nieczne.
Jeżeli aplikacja korzysta z jakichś chronio-
nych zasobów urządzenia, plik manifest zosta-
nie również sprawdzony pod kątem informa-
cji o odpowiednich uprawnieniach. W przy-
padku ich braku będziemy musieli uzupeł-
nić również te dane. Przykładowo, aplikacja
wykorzystująca funkcjonalność GPS powin-
na zawierać następujący wpis w pliku Andro-
idManifest.xml:
<uses-permission android:name="android.
permission.ACCESS_FINE_LOCATION"></
uses-permission>
Po udanym załadowaniu pliku na stro-
nę powinniśmy wprowadzić jeszcze in-
formacje dodatkowe, od których w dużej
mierze uzależniona jest widoczność apli-
kacji dla zamierzonej grupy odbiorców.
Możemy zdecydować się na dowolną licz-
bę języków, w których opiszemy nasz pro-
gram, spośród dostępnej listy lokalizacyj-
nej. W czasie pisania artykułu poza stan-
dardowym zestawem EFIGS (język angiel-
ski, francuski, włoski, niemiecki i hiszpań-
ski) dostępne są również języki: polski, ho-
SDJ Extra 34 Biblia
 Android Market bliżej dewelopera

lenderski, czeski, portugalski, tajwański i
japoński.
W każdym z wybranych języków nale-
ży określić nazwę aplikacji widoczną przez
użytkowników końcowych oraz jej opis.
Niestety, liczba znaków dla obu pól ograni-
czona została dość znacznie – maksymalna
długość nazwy aplikacji wynosi 30 znaków,
a opis nie może być dłuższy niż 325 zna-
ków. Na załączonej ilustracji widać, jakie
wyzwanie stanowić może taka długość tek-
stu. Poza opisem czeka nas określenie typu
i kategorii aplikacji, informacji, na podsta-
wie których nasz program zostanie zakwa-
lifikowany do odpowiedniej grupy tema-
tycznej.
Jak widać na ilustracji, kolejną ważną, o
ile nie najważniejszą informacją towarzyszą-
cą naszej aplikacji jest jej cena. Podkreślić na-
leży, że waluta, w której możemy wprowa-
dzić cenę naszej aplikacji, odpowiada walucie
określonej w szczegółowych danych naszego
konta Google Checkout. Stworzone dla po-
trzeb artykułu konto zostało zarejestrowane
w Wielkiej Brytanii, stąd kod dostępnej walu-
ty to GBP. Cena dla użytkowników Android
Market spoza wysp brytyjskich zostanie prze-
liczona na odpowiednią jednostkę zgodnie z
bieżącym kursem walut. Niewątpliwie jest
to dowodem niedojrzałości systemu, zwłasz-
cza z perspektywy deweloperów, którzy jak
na razie muszą zdać się jedynie na zgrubną
kalkulację zysków generowanych przez apli-
kację sprzedawaną jednocześnie na różnych
rynkach.
Pozostałe parametry publikacji programu
związane są z jego dostępnością na określo-
nych rynkach. Jeżeli nie interesuje nas dotar-
cie do wszystkich użytkowników systemu
na świecie (służy do tego opcja All Current
and Future Countries), możemy wybrać do-
wolne kraje z dostępnej listy. Należy jednak
pamiętać o tym, że zawartość listy zmienia
się dość dynamicznie wraz ze zwiększaniem
się zasięgu Android Market na świecie.
Na tym kończy się zestaw informacji wy-
maganych przy wysyłaniu aplikacji na ser-
wer. Możliwa jest jeszcze modyfikacja da-
nych kontaktowych, o ile dla danej aplika-
cji różnią się od informacji podanych przy
tworzeniu konta. Po zaakceptowaniu wa-
runków umowy dystrybucyjnej możemy
wcisnąć przycisk Publish bądź skorzystać z
opcji Save.
Niezależnie od wybranej opcji, nasz pro-
gram ukaże się na liście aplikacji widocznej
w panelu głównym konta dewelopera. Je-
żeli jednak skorzystaliśmy z przycisku Sa-
ve, obok nazwy aplikacji widoczny będzie
przypis Unpublished, co oznacza, że nie jest
ona jeszcze widziana przez użytkowników
końcowych. Status ten można w dowolnej
chwili zmienić.
Po ponownym wybraniu aplikacji z listy
widocznej w panelu głównym możliwe jest
skorzystanie z jednej z dodatkowych opcji:
• upload upgrade – udostępnienie aktuali-
zacji programu – użytkownicy zauważą
powiadomienie Update available w dzia-
le My Downloads;
• unpublish – wyłączenie widoczności
aplikacji na rynku.
Co powinieneś
wiedzieć o sprzedaży?
Jeżeli poważnie podchodzimy do zagadnie-
nia sprzedaży aplikacji za pośrednictwem
Android Market, powinniśmy koniecznie
zapoznać się z kilkoma zasadami związa-
nymi z finansowymi aspektami tego kana-
łu dystrybucji. Podstawową dla sprzedają-
cego informacją będzie na pewno tzw. pay-
out, czyli rzeczywisty odsetek ceny aplika-
cji, jaki w wyniku sprzedaży trafia do dewe-
lopera. Odsetek ten jest stały i wynosi 70%,
podobnie jak w przypadku konkurencyjne-
go rynku dla urządzeń iPhone – App Store.
Informację tę należy brać pod uwagę w mo-
mencie określania ceny naszego programu.
Pozostała część wpływu ze sprzedaży trafia
prawdopodobnie do operatorów sieci, choć
informacja ta nie została oficjalnie potwier-
dzona przez Google. Cena z kolei zmieścić
się musi w narzuconych przez system wi-
dełkach. Jako że na razie dostępne są dwie
waluty dla przetwarzania transakcji, okre-
ślono następujące limity cenowe:
• 0,99 – 200,00 USD;
• 0,50 – 100,00 GBP.
Zabezpieczono się w ten sposób przed usta-
laniem przez sprzedających absurdalnych
cen aplikacji, co miało już miejsce na wymie-
nionym App Store (jak w znanym przypad-
ku zupełnie bezużytecznej aplikacji I am rich
za 999,99USD). Z kolei minimum cenowe
opiera się na założeniu, że niższa cena progra-
mu nie ma uzasadnienia finansowego, i lepiej
przeznaczyć go do dystrybucji bezpłatnej.
Mechanizm przetwarzania płatności jest
stosunkowo prosty i opiera się w całości
na systemie Google Checkout. Wszystkim
transakcjom towarzyszą odpowiednie ko-
munikaty e-mail wysyłane do zaintereso-
wanych stron. Dzieje się tak w przypadku

Android Market Developer Distribution Agreement

• Akceptując umowę deweloperską, zgadzamy się na wszystkie zawarte w niej warunki, dlatego konieczne jest zapoznanie się z ca-
łą jej zawartością. Warto zwrócić uwagę na to, że umowa zabrania między innymi publikacji programów, które stanowią konku-
rencję dla Android Market, jako jedynego oficjalnego źródła dystrybucji aplikacji Android. Obecnie niedozwolone jest również
rozpowszechnianie aplikacji umożliwiających tzw. tethering, czyli korzystanie z telefonu jako modemu 3G/GPRS dla komputera
osobistego.
• Android Market, tak jak i sam system, nieustannie się rozwija. Niektóre zmiany wymuszają wprowadzanie nowych bądź rozwinięcie istnieją-
cych punktów umowy Android Market Developer Distribution Agreement. Bardzo prawdopodobne jest zatem, że po zalogowaniu do kon-
ta, z którego regularnie korzystamy, zostaniemy poproszeni o zaakceptowanie nowych warunków umowy. Bez akceptacji aktualnej umowy
nie jest możliwe korzystanie z dalszej części serwisu.
• W chwili pisania tego artykułu, możliwy jest wybór jednego z kilku języków umowy, niestety brakuje wciąż wersji polskiej.

Kto kupi, a kto zainstaluje darmową wersję?

Urządzenia wyposażone w system Android oraz system dystrybucji aplikacji Android Market pojawiają się na coraz to nowych rynkach. Jest to
jednak proces stopniowy i stosunkowo długotrwały, dlatego musimy liczyć się z tym, że początkowo trafimy do użytkowników jedynie z pew-
nej ograniczonej liczby lokacji.

• W czasie gdy przygotowywany jest ten numer magazynu, bezpłatne aplikacje dostępne są dla większości użytkowników z Unii Europej-
skiej, w tym z Polski, a także z Norwegii, Szwajcarii, USA, Australii, Kanady, Hong Kongu, Japonii, Singapuru i Tajwanu.
• Lista krajów, w których możliwa jest dystrybucja płatnych aplikacji ograniczona jest obecnie do USA, Wielkiej Brytanii, Australii, Austrii,
Włoch, Francji, Niemiec Hiszpanii i Holandii.
• Lista krajów, w których możliwa jest rejestracja deweloperów chcących sprzedawać swoje aplikacje jest jeszcze krótsza od powyższej (nie
zawiera Włoch). Twórcy oprogramowania z Polski muszą zatem zdobyć się na dodatkową cierpliwość.

www.sdjournal.org 95
 Programowanie Android

zarówno zakupu aplikacji, jak i zwrotu po-
niesionych kosztów. W rezultacie zakupu
odpowiednia kwota pobierana jest z karty
płatnika i kierowana na konto, którego da-
ne zostały określone w naszym profilu, w
przeciągu 2 dni roboczych. Google zastrze-
ga sobie przy tym dodatkowe 3 dni, argu-
mentując to różnymi trybami przetwarza-
nia transakcji przez banki. Przychody wy-
generowane przez sprzedawane aplikacje
widoczne są w zakładce Payouts konta Go-
ogle Checkout. Z pewnością cieszy fakt, że
nie istnieje praktycznie żadne minimum
bilansu konta, aby możliwe było pobranie
zarobionych pieniędzy na konto bankowe
– symboliczna kwota minimalna wynosi
1,00 USD.
Spore kontrowersje wśród deweloperów
wzbudza polityka zwrotów aplikacji, na
którą musimy się zgodzić, publikując swo-
je programy na Android Market. Użytkow-
nikom przysługuje możliwość anulowania
zakupu w czasie jednej doby od momentu
pobrania płatnej aplikacji (poprzez jej od-
instalowanie). Z tego powodu rzeczywisty
okres oczekiwania na gotówkę przez pro-
ducenta wydłuża się o 24 godziny. Jeże-
li w tym czasie kupujący nie zażąda zwro-
tu, dopiero wtedy pobierana jest z jego kar-
ty gotówka.
Konto Google Checkout umożliwia rów-
nież udzielanie przez dewelopera zwrotów
pieniędzy, niezależnie od wyżej wymienio-
nego mechanizmu. Służy do tego przycisk
Refund Some Money, po którego wybraniu
należy określić numer zamówienia, które-
go dotyczy zwrot pieniędzy, powód oraz
wysokość zwrotu.
Kupujący zostanie automatycznie po-
wiadomiony o zwrocie poprzez e-mail. Po-
lecenia zwrotu nie można anulować, jako
że jest ono wykonywane natychmiastowo.
Jeżeli wysokość zwrotu przekracza bilans
konta deweloperskiego, odpowiednia kwo-
ta zostanie pobrana wprost z naszego kon-
ta bankowego.
Konto Google Checkout oferuje bardzo
prosty system przeglądania i raportowania
wszystkich transakcji finansowych. W za-
kładce Payouts mamy dostęp do następują-
cych pozycji:
• Starting Balance – należności będące re-
zultatem dotychczasowej sprzedaży;
• Purchases – przychody z bieżącej sprze-
daży, które możemy pobrać;
• Other Activity – obsługa nietypowych
transakcji, w tym zwrotów;
• Payout – kwota przeznaczona do prze-
lewu na konto bankowe (aktualizowana
do 24 godzin po wypłacie środków);
• Ending Balance – bilans końcowy po
przetworzeniu wypłaty środków.
Wybranie jednej z wymienionych opcji poza
bilansem początkowym i końcowym umoż-
liwia wgląd w szczegóły wszystkich transak-
cji składających się na daną kwotę, wraz z in-
formacją o zamówieniach, z którymi są one
związane.
Istnieją dwa rodzaje raportów, jakie mo-
żemy wygenerować z konta Google Checko-
ut. Są to:
• Payout details – widok wszystkich wy-
płat, jakich dokonaliśmy z naszego kon-
ta w ciągu danego dnia;
• Transaction details – szczegółowy widok
wszystkich płatnych zamówień zrealizo-
wanych dla naszego konta w ciągu dane-
go dnia.
Aby wygenerować którykolwiek z nich, na-
leży wybrać zakładkę Payouts i w sekcji Do-
wnload data to spreadsheet (.csv) wybrać inte-
resującą nas nazwę raportu. Plik raportu dla
określonej przez nas daty zostanie zapisany
na dysku. Historia transakcji, dla których
możliwe jest stworzenie raportów, obejmu-
je okres 2 miesięcy.
Pomocnym narzędziem kontroli dystry-
bucji aplikacji jest też główny panel konta
dewelopera, który wprawdzie nie daje do-
stępu informacji finansowych, ale stano-
wi dobre źródło wiedzy o zainteresowaniu
aplikacją ze strony użytkowników. W opisa-
nej wcześniej sekcji Your Android Market Li-
stings widoczne jest porównanie liczby ścią-
gnięć i instalacji. Różnica tych dwóch war-

Uzupełnienie Android Market

Android Market, choć stanowi oficjalną platformę sprzedaży aplikacji dla systemu Android, nie jest jedynym miejscem, w którym możemy pro-
wadzić dystrybucję naszego oprogramowania czy też śledzić dokonania konkurencji. W ramach kampanii dystrybucyjnej prowadzonej dla na-
szego oprogramowania powinniśmy dobrze zapoznać się z innymi serwisami. Kilka najciekawszych z nich wymieniam poniżej.

• Dyskusji nie podlegają raczej korzyści wynikające z umieszczenia swojej aplikacji w serwisach poświęconych sprzedaży innych niż An-
droid Market. Bardzo popularne wśród użytkowników systemu są Handango (http://www.handango.com) oraz Mobihand (http://
www.mobihand.com). Zaskakującym może być fakt, że ceny tych samych aplikacji w ramach tych dwóch serwisów bardzo często się różnią.
Wynikać to może z nieco innych grup odbiorców, do jakich są one adresowane. Zachęcam również do rozważenia wysłania swojego pro-
gramu także do innych serwisów, jak np. specjalizujący się dotychczas w aplikacjach Java GetJar (http://www.getjar.com).
• Warto zaznaczyć swoją obecność i zasygnalizować obecność na rynku nowej aplikacji na forach internetowych poświęconych tematyce An-
droid. Do najbardziej znanych należą Talk Android (http://www.talkandroid.com) oraz Android Forums (http://androidforums.com/).
• Bardzo popularną i szczególnie godną polecenia stroną oferującą wgląd w aktualną listę dostępnych aplikacji jest Cyrket (http://
www.cyrket.com/). Strona ta jest klientem Android Market i służy do wygodnego przeglądania, a nie dystrybucji, oprogramowania. Oferuje
przy tym wiele możliwości prezentowania wyników, sortowania aplikacji według różnych kryteriów oraz – co najważniejsze i niedostępne
na stronie Android Market – pozwala na czytanie wszystkich komentarzy użytkowników.
• Droideo (http://www.droideo.com/) – serwis przeznaczony do publikacji wszelkich nagrań wideo dotyczących zarówno urządzeń, jak i apli-
kacji adresowanych dla systemu Android. Jest to zarówno ogromne źródło informacji o rynkowych nowościach, jak i świetne medium do
publikacji materiałów promocyjnych dla naszych programów.
To jedynie wybrane przykłady spośród ogromnej liczby stron internetowych poświęconych tematyce Android.

Kategorie aplikacji w Android Market

• Możliwy jest wybór jednego z dwóch typów aplikacji publikowanych za pośrednictwem Android Market: gry lub aplikacje. Każdy z nich
dzieli się na szereg kategorii.
• W grupie aplikacji zawartych jest 14 kategorii: Communication, Demo, Entertainment, Finance, Lifestyle, Multimedia, News & Weather, Producti-
vity, Reference, Shopping, Social, Software Libraries, Tools, Travel.
• Typ gier podzielony został dotychczas na następujące kategorie: Arcade & Action, Brain & Puzzle, Cards & Casino, Casual.
• System nie umożliwia niestety zaznaczenia kilku kategorii dla jednej aplikacji, dlatego wybór musi być dobrze przemyślany i zbieżny z ob-
raną przez nas strategią marketingową. Pewnego rodzaju ucieczką od tego ograniczenia mogłaby się wydawać kilkukrotna publikacja tej
samej aplikacji pod różnymi kategoriami, jednak takie rozwiązanie wprowadza więcej zamieszania wśród osób poszukujących aplikacji, niż
rzeczywistych korzyści dla dewelopera.

96 SDJ Extra 34 Biblia

 Android Market bliżej dewelopera

tości stanowi o liczbie przypadków odinsta-
lowania programu. Wskaźnik ten jest dobrą
reprezentacją poziomu satysfakcji użytkow-
ników z produktu, co ma szczególne znacze-
nie w przypadku aplikacji płatnych, dla któ-
rych usunięcie programu w przeciągu do-
by od instalacji może być związane z żąda-
niem zwrotu.
Dość oczywistym parametrem repre-
zentującym powodzenie aplikacji na ryn-
ku jest liczba gwiazdek przyznawanych
przez użytkowników, których średnia war-
tość widoczna jest w panelu dewelopera. Z
pewnością źródłem bardziej szczegółowych
informacji są komentarze pisane przez in-
dywidualnych odbiorców naszego oprogra-
mowania. Niestety, obecna forma Andro-
id Market nie umożliwia przeglądania ko-
mentarzy z perspektywy właściciela konta.
Możliwość zapoznania się z opiniami zosta-
ła dana jedynie samym użytkownikom, któ-
rzy mogą je przeczytać po uruchomieniu
Android Market zainstalowanego w tele-
fonie. Konieczność każdorazowego wyszu-
kiwania naszych produktów przez telefon
w celu zapoznania się z reakcją użytkowni-
ków jest mało wygodnym rozwiązaniem, na
szczęście taką funkcjonalność oferują inne
strony internetowe.
Żaden system oceniania aplikacji nie za-
stąpi bezpośredniej wymiany informacji po-
między twórcą a odbiorcą aplikacji. System
Android Market na szczęście oferuje możli-
wość wysłania wiadomości e-mail przez użyt-
kownika. Opcja taka wyświetlana jest pod na-
zwą aplikacji widzianej w programie Andro-
id Market.
Deweloperzy, których aplikacja uzyskała
wysokie notowania w systemie gwiazdko-
wym, mogą liczyć na to, że ich program do-
stąpi zaszczytu umieszczenia na liście tzw.
featured apps. Niestety nie są znane precy-
zyjne kryteria zakwalifikowania aplikacji
do tego prestiżowego grona, bardzo możli-
we, że w pewnym stopniu jest to wynikiem
subiektywnej decyzji Google. Aplikacja
zaliczona do grupy featured apps bardzo
zyskuje na widoczności. Przede wszyst-
kim ikony takich programów wyekspono-
wane są ponad standardową listą aplika-
cji widzianych przez użytkowników koń-
cowych.
Dodatkowo, informacja na temat wy-
branych produktów wyświetlona jest na
oficjalnej stronie http://www.android.com/
market (która nie służy do przeglądania za-
wartości platformy i nie zawiera listy pro-
gramów), która ponadto umożliwia zapo-
znanie się ze zrzutami ekranów działają-
cych aplikacji.
Jak być na bieżąco?
Nawet jeżeli proces produkcji twojej apli-
kacji jest w szczerym polu i nie masz jesz-
cze sprecyzowanych planów dotyczących
jej sprzedaży, warta rozważenia, pomimo
związanego z tym kosztu, jest rejestracja
konta dewelopera Android. Zarejestrowa-
ni użytkownicy na bieżąco powiadamia-
ni są o wszystkich zmianach wprowadza-
nych na Android Market. Wszystkie do-
tychczasowe informacje związane z po-
szerzaniem rynku płatnych czy też dar-
mowych aplikacji, zanim trafiły do porta-
li informacyjnych, najpierw wysyłane były
do zarejestrowanych użytkowników. Posia-
danie konta Android gwarantuje zatem in-
formacje z pierwszej ręki, co jest niezmier-
nie ważne, jeżeli chcemy mieć możliwość
dobrego rozpoznania rynku i przemyślanej
dystrybucji aplikacji w późniejszym czasie.
Posiadanie konta dewelopera daje też moż-
liwość zakupu deweloperskiej wersji urzą-
dzenia z systemem Android, z którego ce-
chami zapoznać się można na stronie An-
droid Dev Phone 1: http://android.bright-
starcorp.com/ .
Niezależnie od rejestracji konta, jako ofi-
cjalne źródło informacji należy traktować
stronę http://www.android.com/. To właśnie
tutaj ukazały się ogłoszenia dotyczące kon-
ferencji Google I/O Developer Conferen-
ce czy też przygotowania nowego SDK An-
droid 1.5. Również z tej strony z łatwością
przeczytamy najświeższe wpisy na blogu,
czy to w wątkach typowo technicznych czy
związanych ze sprzedażą oprogramowania
na Android Market.
Największym i najbardziej aktywnym
źródłem informacji o wszystkich aspek-
tach platformy Android jest jednak sekcja
Community, z której uzyskamy dostęp do
tematycznych grup dyskusyjnych i forów
internetowych.
Podsumowanie
Zbudowanie aplikacji jest uwieńczeniem pra-
cy zespołu deweloperskiego, ale to dopiero
początek wysiłków innych osób, których za-
daniem jest jej skuteczna sprzedaż. Narzę-
dziem towarzyszącym platformie Android
właściwie od samego jej początku jest Andro-
id Market – oficjalna platforma dystrybucji,
której głównym założeniem jest powszech-
ność dostępu wśród użytkowników urzą-
dzeń Android oraz łatwość instalacji. Pomi-
mo pewnych braków system wciąż rozwija
się i rzeczywiście trafia do coraz większej licz-
by odbiorców. Każdy z tych odbiorców może
być potencjalnym nabywcą naszego oprogra-
mowania.
Artykuł stanowi nie tylko przegląd
funkcjonalności Android Market, ale
przede wszystkim przybliża go do twórcy
oprogramowania jako niezbędne w pracy
narzędzie umożliwiające łatwą dystrybu-
cję programów na rynku. Informacje tu
przedstawione są wystarczające do samo-
dzielnej publikacji aplikacji i stanowią so-
lidną podstawę do pogłębiania swojej wie-
dzy na temat rynku oprogramowania An-
droid. Znajomość mechanizmów jego dzia-
łania jest konieczna, aby zaistnieć w świa-
domości odbiorców.
ADAM SKRZYSZEWSKI
Producent w firmie Gamelion Studios. Zadaniem
Adama jest prowadzenie projektów związanych
z produkcją gier i aplikacji multimedialnych dla
platform mobilnych, w tym dla systemu Android.
Kontakt z autorem: adam.skrzyszewski@game-
lion.com

W Sieci
• http://www.android.com/market/ – oficjalna strona platformy dystrybucyjnej Android Market;
• http://market.android.com/publish/Home – strona główna konta dewelopera;
• http://android-developers.blogspot.com/ – oficjalny blog deweloperski, z dedykowaną sekcją dla Android Market;
• http://developer.android.com/guide – przewodnik programisty, zawiera również sekcję poświęconą publikacji oprogramowania;
• http://www.talkandroid.com/ – portal poświęcony wyłącznie tematyce Android;
• http://androidcommunity.com/ – konkurencyjny serwis dla użytkowników Android;
• http://www.androidal.pl/ – dobrze poinformowany rodzimy serwis tematyczny;
• http://www.cyrket.com/ – przeglądarka zawartości Android Market;
• http://androidstats.com/ – podobna przeglądarka Android Market, oferująca garść ciekawych statystyk;
• http://www.handango.com – portal dystrybucyjny dla aplikacji mobilnych, również dedykowanych platformie Android;
• http://www.mobihand.com – konkurencyjna strona o podobnym przeznaczeniu;
• http://androidfeeder.com/ – miejsce promocji i wymiany informacji o aplikacjach dostępnych na Android Market;
• http://www.droideo.com/ – serwis z nagraniami wideo w tematyce Android.

www.sdjournal.org 97
 Programowanie Android
Android na przykładzie:
geotagging zdjęć
Praktyczne wykorzystanie najciekawszych funkcji mobilnej
platformy firmy Google
Android to nowa, otwarta platforma mobilna od Google. W artykule
przedstawiono ciekawsze jej możliwości, na przykładzie aplikacji
umożliwiającej geotagging zdjęć wykonanych za pomocą telefonu
komórkowego opartego na tej platformie.
Dowiesz się:
• Jak stworzyć aplikację androidową oraz jej
interfejs użytkownika;
• Jak skorzystać z kamery oraz GPS;
• Jak przechowywać dane, korzystając z syste-
mu plików oraz bazy danych;
• Jak skorzystać z Google Maps we własnej
aplikacji.
Poziom trudności
J
ak wiadomo, nowych rzeczy najłatwiej
i najprzyjemniej uczyć się na przykła-
dach. Ta idea przyświeca temu arty-
kułowi, który koncentruje się na pokaza-
niu kilku ciekawszych funkcji oferowanych
przez Androida oraz sposobie ich wykorzy-
stania przy budowaniu aplikacji. Przykła-
dowa aplikacja, której stworzenie zaprezen-
tuję w tym artykule, nie jest jakoś specjal-
nie rozbudowana ani skomplikowana. Jej
funkcjonalność można krótko podsumo-
wać jednym zdaniem. Umożliwia ona ro-
bienie zdjęć i przypisanie im danych geo-
graficznych (geotagging) oraz przeglądanie
tych zdjęć z poziomu mapy z wykorzysta-
niem Google Maps.
Wchodząc w szczegóły, z punktu widze-
nia użytkownika można wyróżnić 2 głów-
ne moduły aplikacji. Pierwszy odpowia-
da za wykonanie zdjęcia, pobranie pozycji
geograficznej, oraz zapisanie tego wszyst-
kiego w pamięci nieulotnej telefonu. Dru-
gi moduł pozwala użytkownikowi na prze-
98
Powinieneś wiedzieć:
• Jak programować w języku Java;
• Jak korzystać ze środowiska programistycz-
nego Eclipse.
glądanie zrobionych wcześniej zdjęć. Łącz-
nikiem dla tych modułów jest ekran starto-
wy pozwalający użytkownikowi wybrać, co
chce zrobić.
Pierwszym krokiem będzie stworzenie
szkieletu aplikacji oraz jej ekranu starto-
wego. Przy okazji zademonstruję, jak ko-
rzystać z zasobów dołączonych do aplikacji.
Następnie pokażę, jak wykorzystać wbudo-
waną w telefon kamerę oraz zapisać na kar-
cie pamięci zrobione zdjęcie. Kolejnym kro-
kiem będzie dodanie obsługi GPS do pobie-
rania danych o lokalizacji oraz skojarzenie
tych danych ze zrobionym zdjęciem. Za-
demonstruję, jak można w tym celu wy-
korzystać bazę danych opartą na SQLite.
Na samym końcu pokażę, jak można wy-
korzystać Google Maps do prezentacji ko-
lekcji zdjęć wykonanych przy pomocy tej
aplikacji.
Zachęcam do zapoznania się z kodem źró-
dłowym prezentowanej tu aplikacji, który
znajduje się na załączonej do pisma płycie. Ze
względu na sporą ilość kodu oraz ograniczo-
ną ilość miejsca na łamach magazynu nie je-
stem w stanie przedstawić listingów dla każ-
dej z omawianych funkcji. Uważam tez, że
modyfikowanie i eksperymentowanie na go-
towym przykładzie może być nawet bardziej
pouczające niż czytanie suchego opisu jego
działania i implementacji. Kod jest udostęp-
niony jako własność publiczna (public doma-
in), więc nie ma żadnych ograniczeń na jego
wykorzystanie.
Nowy projekt
Mając gotowe środowisko pracy (patrz ram-
ka Szybki start), można przystąpić do utwo-
rzenia nowego projektu. Konieczne jest po-
danie nazwy projektu, pakietu (org.sdjour-
nal.galbum), nazwy aktywności (GAlbu-
mActivity) oraz nazwy aplikacji, jaka ma
być zaprezentowana użytkownikowi. Eclip-
se automatycznie utworzy szkielet aplika-
cji (standardowe Hello World!), w którego
skład wchodzi:
• deskryptor aplikacji (AndroidMani-
fest.xml);
• klasa GAlbumActivity, która jest punk-
tem wejścia dla aplikacji;
• katalog z zasobami dołączanymi do apli-
kacji, zawierający ikonę oraz pliki XML
definiujące zasoby tekstowe oraz układ
elementów GUI.
Zawartość wygenerowanej klasy
GAlbumActivity ogranicza się do defi-
nicji jednej tylko metody i jest przedsta-
wiona na Listingu 1. Metoda onCreate()
jest wywoływana przez system podczas
tworzenia Activity, w przypadku na-
szej klasy stanie się tak w odpowiedzi
na kliknięcie przez użytkownika ikon-
ki aplikacji (takie zachowanie jest zde-
finiowane w AndroidManifest.xml, do
czego wrócimy w dalszej części artyku-
łu). Wywołanie onCreate(Bundle) kla-
sy nadrzędnej jest konieczne do po-
SDJ Extra 34 Biblia
 Android na przykładzie: geotagging zdjęć

prawnego działania aplikacji. Natomiast

setContentView(int) ustawia zawartość
ekranu. Osoby, które nie miały styczności
z Androidem mogą być nieco zaskoczone
parametrem przekazywanym do metody
setContentView(int). Szybkie podejrze-
nie zawartości klasy R w edytorze ujaw-
ni nam, że R.layout.main jest nic nie mó-
wiącą stałą numeryczną. Ta magiczna licz-
ba to identyfikator zasobu, skompilowa-
nego przez narzędzie aapt. W tym wypad-
ku odpowiada on plikowi main.xml z kata-
logu /res/layout/. W tym katalogu przecho-
wywane są tzw. layouty dla UI naszej apli-
kacji. Jest to jeden ze sposobów tworzenia
interfejsu aplikacji w Androidzie.
Listing 1. Zawartość wygenerowanej aktywności
package org.sdjournal;
import android.app.Activity;
import android.os.Bundle;
public class GAlbumActivity extends Activity {
public void onCreate(Bundle savedInstanceState) {
super.onCreate(savedInstanceState);
setContentView(R.layout.main);
}
}
Listing 2. Zawartość pliku main.xml definiującego układ elementów ekranu startowego

Ekran startowy <?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>

Dysponując działającym szkieletem aplika-
cji, możemy przystąpić do dzieła. Ekran star-
towy ma zawierać dwa przyciski, z których je-
den uruchomi moduł aparatu, a drugi galerię
zdjęć. Najprostszym sposobem osiągnięcia te-
go efektu będzie zmodyfikowanie wygene-
rowanego już layoutu. Otworzenie w Eclip-
se wspomnianego wcześniej pliku main.xml
uruchamia edytor GUI, który pozwala na wy-
godne edytowanie hierarchii elementów wi-
doku, bez konieczności ręcznych zmian w
pliku XML.
Wygenerowany element typu TextView
należy usunąć, gdyż nie będzie on po-
trzebny. Zostaje nam tylko element typu
LinearLayout. Jest to jeden z najprostszych
układów, polegający na umieszczaniu kon-
trolek liniowo, jedna za drugą. Następnie
dodajemy dwa elementy typu Button. W
rezultacie otrzymujemy dwa białe, kwadra-
<LinearLayout
xmlns:android="http://schemas.android.com/apk/res/android"
android:orientation="vertical"
android:layout_height="wrap_content"
android:layout_width="wrap_content"
android:layout_gravity="center">
<Button
android:layout_height="wrap_content"
android:layout_width="fill_parent"
android:id="@+id/PhotoButton"
android:text="@string/strTakeAPhoto">
</Button>
<Button
android:layout_height="wrap_content"
android:layout_width="fill_parent"
android:id="@+id/GalleryButton"
android:text="@string/strGallery">
</Button>
</LinearLayout>

Szybki start
Zanim przystąpimy do tworzenia aplikacji, należy się zaopatrzyć w Android SDK, który umożliwi budowanie aplikacji na Androida. Zawiera on
pełny zestaw narzędzi, w tym emulator. Zachęcam też do skorzystania z plugina dla środowiska Eclipse, który dodaje integrację z SDK oraz za-
pewnia wiele udogodnień, jak np. edytor UI, automatyczną kompilację zasobów oraz wiele innych. Plugin można zainstalować, korzystając z
panelu zarządzania pluginami i aktualizacjami (w wersji 3.4 będzie to Help>Software Updates...) i dodając nową lokację z adresem https://dl-
ssl.google.com/android/eclipse/. Po zainstalowaniu, w ustawieniach (Window>Preferences) pojawi się nowa sekcja zatytułowana Android. Pierw-
szym krokiem po zainstalowaniu plugina jest podanie w tym miejscu ścieżki do SDK. Uwaga, nowa wersja SDK wymaga najnowszej wersji
wtyczki.
Android oferuje bardzo prosty, ale przydatny i wygodny mechanizm logowania. Korzystać możemy z niego poprzez klasę Log, która pozwala
logować wiadomości na poszczególnych stopniach ważności. Na przykład:
Log.i("tag", "wiadomosc");
spowoduje dodanie wiadomości informacyjnej z podanym tagiem i treścią.
Po zainstalowaniu wtyczki, Eclipse udostępnia nam dodatkowy widok, umożliwiający podgląd loga wraz z funkcjami filtrowania. Widok ten
można aktywować z menu Window>ShowView>Other... i wybierając LogCat w sekcji Android. Funkcja ta działa nie tylko dla emulatora, ale rów-
nież dla urządzenia podłączonego do komputera za pomocą kabla USB.

Android: GUI
Podstawą GUI w Androidzie jest widok, reprezentowany przez klasę View. Jest to podstawowy element GUI, który służy do wyświetlania kon-
kretnych elementów interfejsu, takich jak przyciski czy pola tekstowe. Specjalnym wariantem widoku jest klasa ViewGroup, która reprezentuje
grupę widoków. Jest to element, który najczęściej sam nic sobą nie reprezentuje, służy jako kontener dla innych widoków. Obiekty tych dwóch
klas tworzą hierarchiczną, drzewiastą strukturę, w której liśćmi są widoki z grupą widoków jako rodzicem. Korzeniem hierarchii, która ma więcej
niż jeden poziom, będzie obiekt typu ViewGroup. Grupa widoków jest najczęściej określana mianem layoutu, czyli obiektu definiującego spo-
sób umieszczania kontrolek w ramach pewnego obszaru. Aby podpiąć taką hierarchę widoków do ekranu celem wyświetlenia, należy skorzy-
stać z metody setContentView() klasy Activity.

www.sdjournal.org 99
 Programowanie Android
towe przyciski umieszczone jeden pod dru-
gim w lewym górnym rogu ekranu. Nie jest
to widok specjalnie imponujący, więc spró-
bujmy to zmienić. Po pierwsze, przyciski
potrzebują etykiet, które rzuciłyby nieco
światła na ich przeznaczenie. W tym celu
w okienku Properties odnajdujemy właści-
wość o nazwie Text i wpisujemy tam ety-
kietę dla przycisku (Take a photo oraz Gal-
lery). Różna długość tekstu pokazuje nam,
że przyciski są dosunięte do lewej stro-
ny obszaru, co nie jest specjalnie przyjem-
ne dla oka. Aby uzyskać przyciski o tej sa-
mej szerokości, wyśrodkowane na ekranie,
konieczne jest zmodyfikowanie kilku para-
metrów. Po pierwsze, wysokość i szerokość
elementu (Layout width i Layout height)
mogą być ustalone na stałe lub przyjąć
wartość fill_parent lub wrap_content.
�����������
����������
����������
�����������
����������
����������������������
�����������������������
�������������������������������
���������������������
����������
�����������
������������
Rysunek 1. Diagram cyklu życia aktywności
100
fill_parent sprawi, że dany element wy-
pełni całkowicie dostępną jemu przestrzeń,
wrap_content natomiast użyje jej tylko ty-
le, ile jest konieczne, aby wyświetlić da-
ny element. Zmiana tych właściwości dla
LinearLayout na wrap_content sprawi,
że nie będzie wypełniał on całego ekranu.
Z kolei za rozmieszczenie elementu od-
powiada parametr Layout gravity, usta-
wienie go na center umieści nasz layout
(i tym samym przyciski) na środku ekra-
nu. Aby przyciski miały jednakową sze-
rokość, należy ustawić Layout width na
fill_parent.
W tym momencie osiągnęliśmy zamie-
rzony efekt wizualny, jednak to nie wszyst-
ko, co musimy wziąć pod uwagę. Po pierw-
sze, do elementów typu przyciski będzie-
my musieli odwoływać się z poziomu kodu,
����������
��������
������������������
����������
�������������
���������
��������� �����������
������ ��������
���������������
���������
������������������
��������
����������
tym samym musimy je jakoś jednoznacz-
nie identyfikować. Do tego celu służy pa-
rametr Id. Oba przyciski domyślnie posia-
dają taki identyfikator, jednak jego wartość
jest mało intuicyjna, toteż zmieniamy war-
tości domyślne na @+id/PhotoButton oraz
@+id/GalleryButton. Po drugie, umiesz-
czanie etykiet tekstowych bezpośrednio w
layoucie nie jest zbyt rozsądne. Taka prakty-
ka sprawia, że lokalizacja takiej aplikacji by-
łaby bardzo pracochłonna. Rozwiązaniem
jest zdefiniowanie tych etykiet jako zaso-
by. W tym celu otwieramy plik strings.xml,
i dodajemy dwa elementy typu String (na-
zwiemy je strGallery i strTakeAPhoto).
Następnie wracamy do edycji layoutu i
zmieniamy parametr Text dla obu przyci-
sków. Na szczęście Eclipse przychodzi nam
z pomocą i pozwala wybrać nowo dodane
teksty z listy, dzięki czemu unikamy żmud-
nego wpisywania identyfikatorów. Wyni-
kowy plik XML z layoutem przedstawiony
jest na Listingu 2.
Tak zmodyfikowana aplikacja goto-
wa jest do uruchomienia, jednak jest ma-
ło ciekawa, gdyż nic nie robi ;). Aby cokol-
wiek mogło się dziać, nasz program mu-
si reagować na działania użytkownika. W
tym celu musimy przechwycić zdarzenia
generowane przez system. Klasa View do-
starcza kilka interfejsów służących wła-
śnie do tych celów. Nas na razie interesu-
je View.OnClickListener, który definiu-
je jedną metodę – onClick(View). Obiekt
implementujący ten interfejs rejestrujemy
poprzez metodę View.setOnClickListene
r(View.OnClickListener) (pamiętamy, że
wszystkie elementy UI dziedziczą po kla-
sie View, a więc nasze przyciski też). W tym
momencie zapewne zastanawiasz się, drogi
Czytelniku, skąd wytrzasnąć obiekt odpo-
wiadający przyciskowi zdefiniowanemu w
naszym layoucie. Tu do akcji wkraczają zde-
finiowane przez nas identyfikatory oraz
metoda findViewById(int). Poniżej linij-
ka kodu, która robi to, co chcemy:
((Button) findViewById(R.id.PhotoButton)).s
etOnClickListener(m
TakePhotoListener);
Zanim przejdziemy do następnego etapu
tworzenia aplikacji, chciałbym przedsta-
wić ciekawy mechanizm związany z łado-
waniem zasobów przez Androida. Niecier-
pliwi mogą przeskoczyć prosto do punk-
tu Intencje.
Zasoby a różne konfiguracje
Android daje możliwość zdefiniowania al-
ternatywnych zasobów w zależności od kon-
figuracji środowiska, w którym uruchamia-
na jest aplikacja. Aby skorzystać z tej możli-
wości, wystarczy alternatywną wersję zasobu
SDJ Extra 34 Biblia

umieścić w katalogu zawierającym w nazwie
jeden lub kilka kwalifikatorów zdefiniowa-
nych przez Androida. Takim kwalifikatorem
może być np. język, orientacja ekranu czy je-
go rozdzielczość. Po szczegółową listę odsy-
łam do dokumentacji.
My wykorzystamy ten mechanizm
w celu przygotowania ekranu startowe-
go przystosowanego specjalnie dla pozio-
mej orientacji ekranu. W tym celu otwie-
ramy katalog res i robimy kopię podkata-
logu layout pod nazwą layout-land. Część
nazwy po myślniku jest kwalifikatorem
oznaczającym poziomą orientację ekranu.
Gdy podajemy ich więcej, wszystkie mu-
szą być od siebie oddzielone myślnikiem.
Następnie modyfikujemy plik main.xml
z nowo utworzonego katalogu. Wybiera-
my LinearLayout i zmieniamy parametr
Orientation na horizontal, dzięki czemu
przyciski zostaną umieszczone poziomo je-
den za drugim.
Spróbuj uruchomić tak zmodyfikowaną
aplikację na telefonie (albo emulatorze) i
zauważ, że gdy zmienisz orientację ekra-
nu ([Ctrl+F12] na emulatorze), rozłożenie
przycisków zmienia się na to zdefiniowa-
ne w alternatywnym layoucie. Nietrudno
sobie wyobrazić, jak pomocny może być
ten mechanizm, gdy tworzy się aplikację
mającą działać na wielu odmiennych pod
względem konfiguracji telefonach. Cho-
ciaż trzy obecnie dostępne telefony z An-
droidem na pokładzie mają prawie iden-
tyczną konfigurację, to można się spodzie-
wać, że z biegiem czasu pojawią się urzą-
dzenia odbiegające parametrami od obec-
nej generacji.
No dobrze, wiemy już, jak wykorzystać
ten mechanizm i w jakim celu, jednak jak
on działa? Odpowiedź na to pytanie jest
bardzo prosta. W momencie zmiany kon-
figuracji (tutaj: zmiana orientacji ekranu),
aktualnie wyświetlana aktywność jest re-
startowana, tzn. niszczona, a następnie
tworzona ponownie, zgodnie z cyklem ży-
cia (patrz ramka Cykl życia aktywności).
Aktywności znajdujące się w tle zostaną
zrestartowane w momencie ich przywró-
cenia na wierzch. Takie zachowanie ozna-
cza, że tracimy stan tych aktywności. Wy-
obraźmy sobie, że użytkownik jest w trak-
cie pisania e-maila, gdy zmiana konfigu-
racji wymusza restart aktywności. Utra-
ta treści niedokończonej wiadomości jest
nieakceptowalna. Na szczęście Andro-
Cykl życia aktywności
Aktywność ma ściśle określony cykl życia oraz posiada metody wywoływane przez system w momencie przejścia z jednego stanu do drugiego.
Cały cykl życia aktywności ma miejsce między wywołaniami metody onCreate() a onDestroy(). Można też wyróżnić widoczny cykl życia, kie-
dy aktywność jest wyświetlana na ekranie. Ma to miejsce pomiędzy onStart() a onStop(). Część cyklu życia, kiedy aktywność jest na pierw-
szym planie, zachodzi między onResume() a onPause(). Należy pamiętać, że przesłaniając te metody, powinniśmy jako pierwszą czynność wy-
wołać jej wersję dla klasy nadrzędnej. Diagram cyklu życia jest przedstawiony na Rysunku 1.
www.sdjournal.org
Android na przykładzie: geotagging zdjęć
Listing 3. Przykład użycia metody onSaveInstanceState(Bundle)
public class EditorActivity extends Activity {
private static final String BUNDLE_KEY = "saved_message";
public void onCreate(Bundle savedInstanceState) {
super.onCreate(savedInstanceState);
setContentView(R.layout.main);
if (savedInstanceState != null) {
String text = savedInstanceState.getString(BUNDLE_KEY);
((EditText) findViewById(R.id.editMsg)).setText(text);
}
}
protected void onSaveInstanceState(Bundle outState) {
EditText editText = (EditText) findViewById(R.id.editMsg);
String message = editText.getText().toString();
outState.putString(BUNDLE_KEY, message);
}
}
Listing 4. Zawartość pliku AndroidManifest.xml dla naszej aplikacji
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<manifest xmlns:android="http://schemas.android.com/apk/res/android"
package="org.sdjournal.galbum"
android:versionCode="1"
android:versionName="1.0.0">
<application android:icon="@drawable/icon" android:label="@string/app_name">
<activity android:name=".GAlbumActivity"
android:label="@string/app_name">
<intent-filter>
<action android:name="android.intent.action.MAIN" />
<category android:name="android.intent.category.LAUNCHER" />
</intent-filter>
</activity>
<activity android:name="PhotoCaptureActivity" android:screenOrientation="land
scape">
</activity>
<activity android:name="PhotoInspectActivity" android:screenOrientation="landscape
"></activity>
<activity android:name="MapGalleryActivity"></activity>
<uses-library android:name="com.google.android.maps"></uses-library>
<activity android:name="PhotoViewActivity" android:configChanges="keyboardHidden|ori
entation" android:screenOrientation="sensor"></activity>
</application>
<uses-permission android:name="android.permission.ACCESS_FINE_LOCATION"></uses-
permission>
<uses-permission android:name="android.permission.CAMERA"></uses-permission>
<uses-permission android:name="android.permission.INTERNET"></uses-permission>
<uses-sdk android:minSdkVersion="3"></uses-sdk>
</manifest>
101
 Programowanie Android

id udostępnia mechanizm, dzięki które-
mu możemy zapisać i odtworzyć stan ak-
tywności.
Zachowywanie stanu
Czas wrócić do metody onCreate(Bundle).
Pominięty dotychczas milczeniem para-
metr tej metody jest częścią omawianego
mechanizmu. Obiekt typu Bundle prze-
kazywany przy tworzeniu aktywności mo-
że zawierać różnorakie dane, potrzebne do
odtworzenia jej stanu. Przy pierwszym uru-
chomieniu (lub gdy aktywność nic nie zapi-
sała) będzie miał wartość null. Aby skorzy-
stać z dobrodziejstw tego mechanizmu, na-
leży jakoś te dane zapisać. W tym celu wy-
starczy w klasie typu Activity przesłonić
metodę onSaveInstanceState(Bundle) i
zapisać potrzebne dane, tak jak to pokaza-
no na Listingu 3.
Listing 5. Kod aktywności startowej naszej aplikacji
public class GAlbumActivity extends Activity {
public void onCreate(Bundle savedInstanceState) {
super.onCreate(savedInstanceState);
setContentView(R.layout.main);
Przy restarcie takiej aktywności będzie
można w onCreate(Bundle) odczytać zapi-
sane dane jedną z metod get.
Skoro wiemy już, jak zareagować na akcję
użytkownika, warto, by wreszcie zrobić coś
ciekawego. Chcemy, aby kliknięcie w przy-
cisk Take a Photo uruchamiało moduł kame-
ry, który umożliwi użytkownikowi zrobie-
nie zdjęcia.
Zanim jednak przejdziemy do realizacji po-
wyższego, proponuję zapoznać się z ramką
Anatomia Aplikacji.
Intencje
Wiedząc już co nieco o tym, co jest apli-
kacją z punktu widzenia Androida, nie-
trudno dojść do wniosku, że nasz moduł
obsługujący kamerę będzie osobną ak-
tywnością. Tworzymy więc nową klasę
dziedziczącą po Activity i nazywamy ją
PhotoCaptureActivity. Przesłaniamy me-
todę onCreate(Bundle) i mamy już szkie-
let aktywności, którą można już urucho-
mić. A podstawą mechanizmu urucha-
miania aktywności są tzw. intencje, czyli
obiekty klasy Intent, które zawierają in-
formacje na temat naszych zamiarów. Z ni-
mi związane są filtry intencji ( IntentFil-
ter), definiujące, które komponenty mogą
obsłużyć dane intencje. Informacje o tym
znajdują się w deskryptorze aplikacji, czyli
w pliku AndroidManifest.xml. Otworzenie
go z poziomu Eclipse uruchomi wygodny
edytor, dzięki któremu nie będziemy mu-
sieli ręcznie modyfikować pliku XML. W
zakładce Application znajduje się sekcja
Application Nodes, zawierająca drzewiasty
widok elementów definiujących składniki
naszej aplikacji. W naszym przypadku za-
wiera definicję głównej aktywności, czy-
li GAlbumActivity. Rozwinięcie widoku
tego węzła ukaże naszym oczom element
Intent Filter oraz dwoje jego dzieci, ak-
cję (android.intent.action.MAIN) i kate-
gorię (android.intent.category.LAUN-
CHER). Więc co to wszystko znaczy?
Aby to łatwiej zrozumieć, przyjrzyjmy się
bliżej intencjom. Obiekt klasy Intent może
zawierać następujące informacje:

((Button) findViewById(R.id.GalleryButton)) • nazwę komponentu, który ma obsłużyć

.setOnClickListener(mGalleryListener); tę intencję – podajemy tę informację,
((Button) findViewById(R.id.PhotoButton)) jeżeli chcemy uruchomić konkretną ak-
.setOnClickListener(mTakePhotoListener); tywność;
• akcję, którą chcemy wykonać – na pod-
PhotoManager.init(this); stawie samej akcji system może odszu-
} kać aktywności, które mogą je obsłużyć,
często konkretna akcja wymaga dodat-
private View.OnClickListener mGalleryListener = new View.OnClickListener() { kowych danych;
public void onClick(View view) { • adres zasobu w postaci URI – może
launchActivity("MapGalleryActivity"); być wymagany dla konkretnych akcji,
} przykładowo akcja wyświetlenia obraz-
}; ka może wymagać jego lokalizacji (np.
ścieżki do pliku lub adresu interneto-
private View.OnClickListener mTakePhotoListener = new View.OnClickListener() { wego);
public void onClick(View view) { • kategorię komponentu, który może ob-
launchActivity("PhotoCaptureActivity"); służyć tę intencję;
} • dodatkowe dane w postaci pary klucz-
}; wartość;
• dodatkowe flagi (zdefiniowane w klasie
private void launchActivity(String activityName) { Intent).
ComponentName componentName = new ComponentName("org.sdjournal.galbum",
"org.sdjournal.galbum." + activityName); Wracając do naszej aplikacji, zdefinio-
wany dla niej filtr intencji mówi syste-
Intent runActivity = new Intent(); mowi, że GAlbumActivity jest aktywno-
runActivity.setComponent(componentName); ścią startową naszej aplikacji (akcja MA-
startActivity(runActivity); IN) oraz że może być wyświetlana na li-
} ście aplikacji w menu telefonu (kategoria
LAUNCHER). Aby aktywność mogła zo-
protected void onDestroy() { stać uruchomiona, musi zostać zdefinio-
PhotoManager.release(); wana w AndroidManifest.xml. W tym ce-
} lu dodajemy naszą nowo utworzoną ak-
} tywność do listy, używając przycisku
Add w sekcji Application Nodes i ustawia-

102 SDJ Extra 34 Biblia


jąc dla niej atrybut Name. Kliknięcie przy-
cisku Browse wyświetli listę znalezionych
aktywności w projekcie, więc nie ma po-
trzeby ręcznego wpisywania nazwy ak-
tywności.
Dla ciekawskich finalna zawartość mani-
festu przedstawiona jest na Listingu 4. Znak
@ na początku niektórych parametrów ozna-
cza, że jest on referencją do zasobu.
Uruchamianie aktywności
Mamy już naszą nową aktywność zdefinio-
waną w manifeście, więc czas najwyższy
pokazać, jak ją uruchomić. Jako że wiemy
dokładnie, którą aktywność chcemy uru-
chomić, to musimy utworzyć intencję za-
wierającą nazwę komponentu. Proces ten
jest bardzo prosty. Tworzymy obiekt klasy
ComponentName zawierający nazwę pakie-
tu, w którym znajduje się aktywność, któ-
rą chcemy uruchomić, oraz pełną nazwę
klasy (wraz z pakietem). I tu mała, aczkol-
wiek istotna, uwaga. Często w dokumen-
tacji, jak i w samym manifeście pojawia się
termin package.
Nie zawsze jednak oznacza on pakiet w
sensie używanym przez Javę. Tym termi-
nem określa się nazwę paczki aplikacji. Jest
to unikalny identyfikator zdefiniowany w
manifeście. W naszym przypadku jest to
org.sdjournal.galbum, co odpowiada również
pakietowi w rozumieniu Javy, jednak wcale
tak nie musi być.
Mając tę drobnostkę wyjaśnioną, kon-
tynuujemy pracę. Tworzymy obiekt kla-
sy Intent i wywołujemy jego metodę se
tComponent(ComponentName) z wcześniej
stworzoną nazwą komponentu. W tym
momencie mamy gotową intencję, którą
przekazujemy jako parametr do metody
startActivity(Intent) z klasy Activity.
Efektem tych działań będzie czarny ekran,
gdyż nie ustawiliśmy żadnego widoku dla
nowej aktywności. Aby wrócić do ekranu
startowego, należy wcisnąć przycisk back
telefonu. Tak jak wcześniej wspomniałem,
odbywa się to automatycznie, nie musi-
my pisać ani linijki kodu, aby uzyskać ten
efekt. Kod źródłowy naszej aktywności
startowej można znaleźć na Listingu 5.
Obsługa kamery
Na pewno masz już, drogi Czytelniku, dość
opisu podstaw programowania aplikacji an-
droidowej. Obiecuję, że od tego momen-
tu zajmiemy się zdecydowanie ciekawszy-
mi rzeczami.
Zacznijmy od zdefiniowania, co chcemy
osiągnąć. Po uruchomieniu modułu kame-
ry oczom użytkownika powinien ukazać
się podgląd, tak jak to się dzieje w przy-
padku aparatu cyfrowego. Oprócz podglą-
du zdjęcia, na ekranie powinny się znaleźć
informacje dodatkowe, takie jak stan funk-
www.sdjournal.org
Android na przykładzie: geotagging zdjęć
cji auto focus, status usługi pozycjonowania się z bliska oraz podjęcia decyzji, czy je za-
(np. GPS) czy informacje o parametrach pisać, czy nie.
zdjęcia lub dostępnej pojemności na karcie Zanim przystąpimy do pisania kodu ob-
pamięci. Po zrobieniu zdjęcia użytkownik sługującego kamerę, musimy ustawić od-
powinien mieć możliwość przyjrzenia mu powiednie uprawnienia dla naszej aplika-
Listing 6. Kod odpowiedzialny za tworzenie i inicjalizację kontrolera kamery
public class CameraController {
private static CameraController mInstance;
private Camera mCamera;
private CameraController() {
mCamera = Camera.open();
}
public static CameraController getCameraController() {
if (mInstance == null) {
mInstance = new CameraController();
}
return mInstance;
}
public void release() {
if (mCamera != null) {
mCamera.stopPreview();
mCamera.release();
mCamera = null;
}
mInstance = null;
}
Listing 7. Kod callbacka zarządzającego powierzchnią podglądu
private SurfaceHolder.Callback mSurfaceHolderCallback = new
SurfaceHolder.Callback() {
public void surfaceCreated(SurfaceHolder holder) {
try {
mCamera.setPreviewDisplay(holder);
} catch (IOException e) {
e.printStackTrace();
}
}
public void surfaceChanged(SurfaceHolder holder, int format, int width,
int height) {
if (mCamera != null) {
Camera.Parameters parameters = mCamera.getParameters();
parameters.setPreviewSize(width, height);
mCamera.setParameters(parameters);
mCamera.startPreview();
}
}
public void surfaceDestroyed(SurfaceHolder holder) {
if (mCamera != null) {
mCamera.stopPreview();
}
}
};
103
 Programowanie Android

cji. W tym celu otwieramy AndroidMani- my wpis Uses Permission z parametrem w manifeście informuje system, że nasza
fest.xml na zakładce Permissions i dodaje- android.permission.CAMERA. Taki wpis aplikacja korzysta z danej funkcjonalno-
ści i potrzebuje w tym celu pozwolenia.
Listing 8. Kod odpowiedzialny za ustawianie podglądu i parametrów zdjęcia Użytkownik zostanie o tym poinformo-
wany podczas instalacji. Skoro już jeste-
public void setPhotoQuality(int quality) { śmy przy edytowaniu manifestu, ustawia-
if (mCamera != null) { my poziomą (landscape) orientację ekra-
if (quality < 0 || quality > 100) { nu dla PhotoCaptureActivity (atrybut
quality = 80; Screen orientation). Teraz możemy za-
} cząć zabawę.
Parameters params = mCamera.getParameters(); Pierwszym krokiem do zaimplemento-
params.set("jpeg-quality", quality); wania opisanej wcześniej funkcjonalności
mCamera.setParameters(params); będzie napisanie kodu służącego do ob-
} sługi wbudowanej w telefon kamery. Kla-
} sa, która nas interesuje to Camera z pakietu
android.hardware wraz z zagnieżdżonymi
public void setPreview(SurfaceHolder holder) { klasami i interfejsami.
if (mCamera != null) { Zaczniemy od napisania klasy pomocni-
holder.setType(SurfaceHolder.SURFACE_TYPE_PUSH_BUFFERS); czej, która nieco uprości korzystanie z ka-
holder.addCallback(mSurfaceHolderCallback); mery i będzie czymś w rodzaju kontrole-
} ra. Powodów zastosowania takiego podej-
} ścia jest kilka. Po pierwsze, w razie zmiany
Camera API może nam to oszczędzić spo-
Listing 9. Kod odpowiedzialny za obsługę auto focusa ro pracy przy przenoszeniu kodu ze sta-
rego na nowe API. To oczywiście ma ma-
public interface FocusChangeListener { łe znaczenie dla kodu, który stanowi tyl-
int AUTO_FOCUS_READY = 0; ko przykład na potrzeby tego artykułu, ale
int AUTO_FOCUS_IN_PROGRESS = 1; dobrze o takich rzeczach pamiętać w przy-
int AUTO_FOCUS_FAILED = 2; padku pisania aplikacji produkcyjnych. Po
int AUTO_FOCUS_SUCCEDED = 3; drugie, łatwiej jest w ten sposób pokazać,
jak korzystać z nieznanej funkcjonalności.
public void onCameraFocusChange(int focusState); Po trzecie, nieumiejętnie obchodząc się z
} zasobem kamery, możemy Androidowi
zrobić kuku. A to dlatego, że kamera nie
private FocusChangeListener mFocusChangeListener; jest zasobem współdzielonym. Zaczynając
pracę z kamerą, musimy o tym pamiętać i
public void setFocusChangeListener(FocusChangeListener listener) { sprzątać po sobie, w przeciwnym wypad-
mFocusChangeListener = listener; ku możemy ten zasób permanentnie za-
} blokować. I tu drobna rada. Jeżeli ekspery-
mentujesz z kodem, który korzysta z API
private void focusChangeNotify(int newState) { dla kamery i coś pójdzie nie tak, powodu-
if (mFocusChangeListener != null) { jąc nieoczekiwane zamknięcie aplikacji, to
mFocusChangeListener.onCameraFocusChange(newState); zanim znowu ją odpalisz (np. w nowej, po-
} prawionej wersji), sprawdź, czy systemo-
} wa aplikacja Camera działa poprawnie. Je-
żeli uda ci się zrobić przy jej użyciu zdję-
private Camera.AutoFocusCallback mAutoFocusCallback = new Camera.AutoFocusCal cie, to znak, że możesz kontynuować swoje
lback() { eksperymenty. Jeżeli jednak aplikacja nie
działa, jak należy, to znaczy, że twój kod
public void onAutoFocus(boolean success, Camera camera) { robi z kamerą straszne rzeczy. W takiej sy-
tuacji po prostu zrestartuj telefon. Dodam
if (success) { tylko, że osobiście udało mi się kilkakrot-
focusChangeNotify(FocusChangeListener.AUTO_FOCUS_SUCCEDED); nie doprowadzić do drugiej z powyższych
} else { sytuacji.
focusChangeNotify(FocusChangeListener.AUTO_FOCUS_FAILED); Mając ten wstęp za sobą, przejdźmy do
} kodu, czyli klasy CameraController. W
} związku z naturą zasobu, z którym mamy
}; do czynienia, skorzystamy ze wzorca Single-
ton, czyli wymusimy jedną instancję nasze-
public void autoFocus() { go kontrolera. Zastosujemy podejście opar-
focusChangeNotify(FocusChangeListener.AUTO_FOCUS_IN_PROGRESS); te na zdarzeniach, tzn. użytkownik kontro-
mCamera.autoFocus(mAutoFocusCallback); lera będzie informowany o interesujących
} go wydarzeniach poprzez zarejestrowane
obiekty nasłuchujące. Oznacza to, że sam

104 SDJ Extra 34 Biblia

 Android na przykładzie: geotagging zdjęć

kontroler nie przechowuje np. stanu funk-
cji auto focus ani danych właśnie zrobione-
go zdjęcia. Jest jedynie biernym przekaźni-
kiem informacji.
Zacznijmy od inicjalizacji. Statyczna
metoda Camera.open() zwróci nam in-
stancję klasy Camera, na której będziemy
dalej operować. W momencie zakończe-
nia pracy z kamerą należy wywołać jej me-
todę release(), która zwolni zasób kame-
ry, umożliwiając korzystanie z niego in-
nym aplikacjom. Prywatny konstruktor i
statyczna metoda CameraController.getC
ameraController() uniemożliwiają próbę
stworzenia więcej niż jednej instancji ka-
mery. Czujni czytelnicy zapewne zauważą
szachrajstwo w metodzie release(), które
wraz ze zwolnieniem zasobów nulluje in-
stancję kontrolera. Oznacza to, że de facto
nie jest on singletonem, gdyż po jego zwol-
nieniu metoda getCameraController()
zwróci nową jego instancję. Możliwe jest
więc istnienie kilku kontrolerów, jednak
wciąż mamy gwarancję, że tylko jeden z
nich jest powiązany z kamerą. Jest to za-
bieg celowy. W dalszej części artykułu po-
każę również, dlaczego jest to złe rozwią-
zanie.
Inicjalizację (której kod przedstawio-
ny jest na Listingu 6) mamy z głowy, czas
ustawić podgląd kamery. Do tego celu po-
służy metoda setPreview(SurfaceHolder
) kontrolera, gdzie jako parametr przeka-
zujemy obiekt posiadający we władaniu ka-
wałek obszaru wyświetlacza (nazwijmy go
sobie posiadacz). Najczęściej obiekt ten jest
pozyskiwany z obiektu klasy SurfaceView,
który z kolei zapewnia bezpośredni dostęp
do powierzchni ekranu (będziemy jeszcze
mieli okazję przyjrzeć mu się bliżej). Za-
uważ, że metoda ta w ogóle nie operuje
na obiekcie kamery. Zamiast tego ustawia
typ powierzchni oraz rejestruje callback
na rzecz posiadacza. SURFACE_TYPE_PUSH_
BUFFERS oznacza, że dana powierzchnia
nie posiada własnych buforów. Ustawie-
nie takiego typu jest konieczne, gdyż bu-
forami podglądu zarządza usługa kamery.
Po co nam natomiast callback? Otóż dzięki Listingu 7. I tak w surfaceCreated() usta-
niemu zostaniemy poinformowani o fak- wiamy powierzchnię dla podglądu, korzy-
cie stworzenia, zmiany i zniszczenia ob- stając z metody setPreviewDisplay(Surf
szaru zdatnego do wyświetlania. Próba na- aceHolder). W surfaceChanged() mamy
rysowania podglądu na powierzchni nieza- już gwarancję, że inicjalizacja powierzch-
inicjalizowanej lub zniszczonej skończy- ni już się zakończyła, ustawiamy więc roz-
łaby się niepowodzeniem. Dlatego zanim miar podglądu pasujący do rozmiaru po-
ustawimy podgląd, musimy upewnić się, wierzchni i rozpoczynamy podgląd. W
że powierzchnia, na której będzie on ry- surfaceDestroyed() zatrzymujemy pod-
sowany, istnieje. Zanim podgląd włączy- gląd, gdyż dalsza próba jego wyświetlania
my, musimy ustawić poprawne parame- na zniszczonej powierzchni zakończy się
try, a w momencie zniszczenia powierzch- niepowodzeniem.
ni musimy zadbać o zatrzymanie podglą- Metoda setPhotoQuality(int) usta-
du. Do tego właśnie wykorzystamy ów cal- wia jakość zdjęcia, czyli stopień kompre-
lback, którego kod możemy podziwiać na sji obrazu JPEG, który zostanie stwo-
Listing 10. Kod odpowiedzialny za wykonanie zdjęcia
public interface PhotoCaptureListener {
public void onJpgPhotoCaptured(byte[] jpgData);
}
private PhotoCaptureListener mCaptureChangeListener;
public void setCaptureStateListener(PhotoCaptureListener l) {
mCaptureChangeListener = l;
}
private void photoCapturedNotify(byte[] data) {
if (mCaptureChangeListener != null) {
mCaptureChangeListener.onJpgPhotoCaptured(data);
}
}
Camera.PictureCallback jpgPictureCallback = new Camera.PictureCallback() {
public void onPictureTaken(byte[] data, Camera camera) {
photoCapturedNotify(data);
focusChangeNotify(FocusChangeListener.AUTO_FOCUS_READY);
mCamera.startPreview();
}
};
public void capture() {
if (mCamera != null) {
mCamera.takePicture(null, null, jpgPictureCallback);
}
}

Anatomia aplikacji
Główną częścią składową aplikacji androidowej są tzw. aktywności, reprezentowane przez klasę Activity. Przy pierwszym kontakcie z Androidem mo-
że się wydawać, że to Activity jest właśnie aplikacją, jednak nie jest to prawda. Pojedyncza aplikacja może składać się z wielu aktywności. Z reguły ak-
tywność odpowiada jednemu ekranowi aplikacji. Oczywiście możliwe jest stworzenie nawet bardzo skomplikowanej aplikacji z wieloma widokami w ra-
mach jednej aktywności, jednak efekt końcowy będzie najprawdopodobniej mało intuicyjny dla użytkownika. Ponadto konieczność żonglowania wido-
kami zapewne doprowadzi do kodu zagmatwanego dużo bardziej niż to konieczne. Stosując się do tej filozofii tworzenia aplikacji, automatycznie zmu-
szeni jesteśmy do logicznego podzielenia jej na mniejsze części składowe, co jest dobre z każdego punktu widzenia.
W dokumentacji Androida często zamiast używać słowa aplikacja stosuje się termin zadanie (task). Jest to grupa aktywności, którą użytkownik postrzega
jako aplikację. Ma ona postać stosu, gdzie każda nowa aktywność jest odkładana na jego szczyt. Dzięki temu tworzy się swoista historia poczynań użyt-
kownika. W momencie wciśnięcia przycisku back, aktualna aktywność jest niszczona i na ekranie pojawia się aktywność ze szczytu stosu, czyli poprzed-
ni ekran, na którym operował użytkownik.
Co ważniejsze, Android umożliwia uruchamianie aktywności należących do innych aplikacji. I właśnie w tym należy szukać powodu używania terminu
zadanie zamiast aplikacja. Użytkownik, wykonując jakąś czynność, może nawet nieświadomie korzystać z wielu różnych aplikacji.
Aktywności uruchamiane są za pomocą mechanizmu intencji, reprezentowanych przez klasę Intent. Każda aktywność może mieć własny filtr intencji
(IntentFilter), dzięki któremu aktywność reaguje tylko na intencje pasujące do kryteriów zdefiniowanych w filtrze.

www.sdjournal.org 105
 Programowanie Android

Listing 11. Kod źródłowy aktywności obsługującej kamerę

public class PhotoCaptureActivity extends Activity {

public void onCreate(Bundle savedInstanceState) {
super.onCreate(savedInstanceState);
requestWindowFeature(Window.FEATURE_NO_TITLE);
setContentView(R.layout.camera_preview);
initCamera();
initGps();
}
CameraController mCameraController;
private void initCamera() {
SurfaceView previewView = (SurfaceView) findViewById(R.id.previewSurfaceView);
mCameraController = CameraController.getCameraController();
mCameraController.setPreview(previewView.getHolder());
mCameraController.setFocusChangeListener(mFocusListener);
mCameraController.setCaptureStateListener(mPhotoListener);
findViewById(R.id.cameraLayout).setOnKeyListener(mKeyListener);
}
protected void onDestroy() {
super.onDestroy();
mCameraController.release();
}
private CameraController.FocusChangeListener mFocusListener = new CameraController.FocusChangeListener() {
public void onCameraFocusChange(int state) {
ImageView afIcon = (ImageView) findViewById(R.id.focusIndicator);
switch (state) {
case AUTO_FOCUS_READY:
afIcon.setImageResource(R.drawable.af_none); break;
case AUTO_FOCUS_IN_PROGRESS:
afIcon.setImageResource(R.drawable.af_yellow); break;
case AUTO_FOCUS_SUCCEDED:
afIcon.setImageResource(R.drawable.af_green); break;
case AUTO_FOCUS_FAILED:
afIcon.setImageResource(R.drawable.af_red); break;
}
}
};
private CameraController.PhotoCaptureListener mPhotoListener = new CameraController.PhotoCaptureListener() {
public void onJpgPhotoCaptured(byte[] jpgData) {
PhotoManager.addPendingPhoto(jpgData, mLastLocation);
launchPhotoInspectActivity();
};
};
private View.OnKeyListener mKeyListener = new View.OnKeyListener() {
public boolean onKey(View v, int keyCode, KeyEvent event) {
if (keyCode == KeyEvent.KEYCODE_FOCUS) {
if (event.getRepeatCount() == 0 && event.getAction() == KeyEvent.ACTION_DOWN) {
mCameraController.autoFocus();
}
return true;
} else if (keyCode == KeyEvent.KEYCODE_CAMERA) {
if (event.getRepeatCount() == 0 && event.getAction() == KeyEvent.ACTION_DOWN) {
mCameraController.capture();
}
return true;
}
return false;
}
};
}

106 SDJ Extra 34 Biblia


rzony przez moduł kamery. Korzysta-
my z metody getParameters(), aby po-
brać aktualne parametry kamery. Parame-
try te przechowywane są w obiekcie kla-
sy Camera.Parameters. Po ustawieniu żą-
danego parametru, za pomocą metody
set(String, int) przekazujemy je do ka-
mery używając metody setParameters().
Kod odpowiedzialny za ustawianie pod-
glądu i parametrów zdjęcia przedstawia Li-
sting 8.
Kolejnym krokiem będzie obsługa funk-
cji auto focus. Robienie zdjęcia prawdzi-
wym aparatem cyfrowym z reguły odby-
wa się dwustopniowo. Użytkownik wciska
nieznacznie przycisk migawki i czeka aż
funkcja auto focus ustawi ostrość i da mu
znać, że skończyła. Wtedy wciśnięcie przy-
cisku do końca powoduje zrobienie wspa-
niałego, ostrego jak brzytwa zdjęcia. Do-
brze by było zapewnić użytkownikowi na-
szej aplikacji podobne emocje, dzięki cze-
mu może na chwilę zapomni, że jego zdję-
cie nie będzie tak wspaniałe i ostre jak to
wykonane aparatem cyfrowym kosztują-
cym połowę tego co jego telefon. Zacznij-
my od tego, że funkcję auto focus kamery
uruchamiamy, wywołując adekwatnie na-
zwaną metodę autoFocus() na obiekcie
kamery. Metoda ta jako parametr przyj-
muje obiekt implementujący interfejs
Camera.AutoFocusCallback , dzięki któ-
remu możemy się dowiedzieć, jaki był re-
zultat działania auto focusa. To wystarczy,
aby nasz kontroler wiedział, co się dzieje,
teraz wystarczy to przekazać użytkowniko-
wi kontrolera.
My zamiast stosować konwencję udało
się lub nie, wprowadzimy cztery stany dla
auto focusa. Będą to:
• gotowy do użycia (np. bezpośrednio po
uruchomieniu kamery lub po zrobieniu
zdjęcia);
• w trakcie działania;
• zakończony niepowodzeniem;
• zakończony powodzeniem.
Nie będziemy specjalnie oryginalni w
kwestii mechanizmu informowania użyt-
kownika o zmianie stanu i wykorzysta-
my powszechnie używany mechanizm
callbacków (zwanych również z angielska
listenerami lub obiektami nasłuchujący-
mi). Do tego celu posłuży interfejs Camer
aController.FocusChangeListener, me-
toda setFocusChangeListener() do re-
jestrowania callbacka oraz prywatna me-
toda pomocnicza focusChangeNotify().
Do uruchomienia całej tej machinerii
służy jakże oryginalnie nazwana metoda
autoFocus() naszego kontrolera. Kod ob-
sługujący funkcję auto focus można zna-
leźć na Listingu 9.
www.sdjournal.org
Android na przykładzie: geotagging zdjęć
Listing 12. Kod inicjalizujący GPS
private void initGps() {
mGpsStatusLocationIndicator = (TextView) findViewById(R.id.gpsLocation);
mGpsStatusIndicator = (TextView) findViewById(R.id.gpsStatus);
mLocationManager = (LocationManager) getSystemService(Context.LOCATION_SERVICE);
boolean isGpsEnabled = mLocationManager.isProviderEnabled(LocationM
anager.GPS_PROVIDER);
if (isGpsEnabled) {
mGpsStatusIndicator.setText(R.string.gpsEnabled);
}
}
Listing 13. Kod odpowiadający za pobieranie pozycji geograficznej
private static final int GPS_UPDATE_TIME = 5000;
protected void onResume() {
super.onResume();
mLocationManager.requestLocationUpdates(LocationManager.GPS_PROVIDER,
GPS_UPDATE_TIME, 0, mLocationListener);
}
protected void onPause() {
super.onPause();
mLocationManager.removeUpdates(mLocationListener);
}
protected void onDestroy() {
super.onDestroy();
mCameraController.release();
mGpsStatusIndicator = null;
mGpsStatusLocationIndicator = null;
mCameraController = null;
mLocationManager = null;
}
private LocationListener mLocationListener = new LocationListener() {
public void onLocationChanged(android.location.Location location) {
synchronized (this) {
mLastLocation = location;
}
updateLocationIndicator(location);
};
public void onProviderDisabled(String provider) {
mGpsStatusIndicator.setText(R.string.gpsDisabled);
updateLocationIndicator(null);
};
public void onProviderEnabled(String provider) {
mGpsStatusIndicator.setText(R.string.gpsEnabled);
};
public void onStatusChanged(String provider, int status, Bundle extras) {
switch (status) {
case LocationProvider.OUT_OF_SERVICE:
mGpsStatusIndicator.setText(R.string.gpsOutOfService);
updateLocationIndicator(null);
break;
case LocationProvider.TEMPORARILY_UNAVAILABLE:
mGpsStatusIndicator.setText(R.string.gpsUnavailable);
updateLocationIndicator(null);
break;
case LocationProvider.AVAILABLE:
mGpsStatusIndicator.setText(R.string.gpsAvailable);
break;
}
};
};
107
 Programowanie Android

Pozostało nam już tylko zaimplemen- le. SurfaceView, który będzie wypełniał ca- formowani o zdarzeniach związanych z in-
towanie najważniejszej funkcji, czyli zro- łą dostępną powierzchnię ekranu, posłuży terakcją użytkownika (np. wciśnięcia kla-
bienie zdjęcia. Do tego celu nasz kontro- do wyświetlania podglądu. Natomiast do wiszy), widok, który podsłuchujemy, mu-
ler udostępnia metodę capture(), która pokazania ikonki statusu auto focusa użyje- si mieć możliwość zyskania focusa. Moż-
pod maską wywołuje na kamerze metodę my ImageView. Będzie on wyświetlał jeden na to uzyskać, wywołując na nim metodę
takePicture(). Tak jak w przypadku meto- z czterech obrazków w zależności od stanu. setFocusable(true) lub setFocusableInT
dy autoFocus(), korzysta ona z callbacków, Obrazki znajdują się w podkatalogu drawa- ouchMode(true) , lub ustawiając analogicz-
aby poinformować użytkownika o rezulta- ble, dzięki czemu są dostępne przy użyciu ne atrybuty w definicji layoutu.
tach jej działania. I tak ShutterCallback mechanizmu zarządzania zasobami Andro- Obsługa przycisków jest trywialna. W
przekazuje informację o fakcie zamknię- ida. Dodatkowo wstawimy dwie kontrolki metodzie onKey() sprawdzamy, czy kod
cia migawki, co oznacza moment wykona- TextView, które posłużą nam do wyświetla- klawisza odpowiada przyciskowi auto focu-
nia zdjęcia, kiedy dane nie są jeszcze do- nia informacji o statusie GPS. sa lub kamery. Jeżeli tak, to bierzemy pod
stępne. Jednak dużo istotniejszą rolę peł- Kod gotowej aktywności przedstawio- uwagę tylko pierwsze z serii zdarzeń gene-
ni PictureCallback, gdyż to za jego pomo- ny jest na Listingu 11. Dzięki wykorzysta- rowanych przez wciśnięcie klawisza i wy-
cą możemy pozyskać wynik działania me- niu naszego kontrolera powinien on być wołujemy pożądaną metodę naszego kon-
tody takePicture(), czyli dane samego stosunkowo czytelny. Podsumowując, oto, trolera kamery. Zwrócenie true oznacza,
zdjęcia. Mamy możliwość zarejestrowania co się tam dzieje. Na początku, za pomo- że obsłużyliśmy zdarzenie i tym samym nie
dwóch takich callbacków, jednego dla suro- cą metody requestWindowFeature() po- jest ono propagowane dalej. Gdybyśmy po-
wych danych, drugiego dla formatu JPEG. zbywamy się belki tytułowej, aby uzyskać minęli ten szczegół, zdarzenie o wciśnię-
Nasz kontroler jest zainteresowany wyłącz- większą powierzchnię dla podglądu. Na- ciu klawisza kamery trafiłoby do systemu,
nie obrazem w formacie JPEG, które to da- stępnie metoda initCamera() ustawia gdzie spowodowałoby wygenerowanie in-
ne przekazuje na zewnątrz mechanizmem layout oraz pobiera obiekt SurfaceView, tencji CAMERA_BUTTON, co doprowadziło-
analogicznym do przekazywania stanu au- który posłuży nam do ustawienia pod- by do uruchomienia systemowej aplikacji
to focusa. Gotowy kod można znaleźć na Li- glądu. Tworzymy kontroler kamery, ini- Camera.
stingu 10. cjalizujemy podgląd oraz rejestrujemy Ikonkę stanu auto focusa podmieniamy
Mając gotowy kontroler, wystarczy wy- obiekty klas FocusChangeListener oraz w metodzie onCameraFocusChange(). Na-
korzystać go w naszej aplikacji. Zaczynamy PhotoCaptureListener. Na końcu rejestru- tomiast w onJpgPhotoCaptured() otrzy-
od utworzenia layoutu dla widoku kamery. jemy w głównym widoku OnKeyListener, mujemy dane zdjęcia. Przeciążoną meto-
Nie będzie on zbyt skomplikowany. Użyje- dzięki któremu będziemy informowani o dę onDestroy() używamy do zwolnienia
my RelativeLayout do rozłożenia naszych wciśnięciach klawiszy. I tutaj mała, aczkol- zasobów używanych przez kontroler ka-
kontrolek, których zresztą nie będzie wie- wiek istotna, uwaga. Abyśmy mogli być in- mery.
W tym momencie mamy gotową ak-
Listing 14. Klasa widoku zdjęcia
tywność do obsługi aparatu i możemy jej
użyć do zrobienia zdjęcia. Jest to też do-
public class FullscreenImageView extends View { bry moment, żeby pokazać konsekwen-
Bitmap image; cje złego zaprojektowania naszego kontro-
private int width; lera kamery. Podczas działania naszej apli-
private int height; kacji przejdź do ekranu startowego telefo-
private float xPos; nu, wciskając przycisk home, i uruchom
private float yPos; aplikację systemową Camera. Efektem bę-
dzie okienko z wiadomością o wystąpie-
public FullscreenImageView(Context context, AttributeSet attrs) { niu błędu. Dzieje się tak dlatego, że nasza
super(context, attrs); aktywność wciąż używa zasobu kamery.
} Owszem, zatrzymuje podgląd w momen-
cie, gdy aplikacja nie jest na widoku, jed-
public FullscreenImageView(Context context) { nak zwolnienie kamery następuje dopiero
super(context); w momencie zamknięcia aktywności. Ma-
} ło tego, system nie gwarantuje, że metoda
onDestroy() zostanie wywołana. W szcze-
public void setImage(Bitmap bitmap) { gólnych przypadkach system może zabić
image = bitmap; aktywność, kończąc jej cykl życia na meto-
width = bitmap.getWidth(); dzie onPause(). W takim przypadku użyt-
height = bitmap.getHeight(); kownik nie będzie miał dostępu do kame-
} ry i będzie zmuszony do restartu telefo-
nu, co jest nie do zaakceptowania. Pisząc
protected void onDraw(Canvas canvas) { aplikacje na Androida, musisz pamiętać,
super.onDraw(canvas); że jest to system wielozadaniowy, a Two-
if (image != null) { ja aplikacja może być jedynie jedną z wie-
canvas.drawBitmap(image, xPos, yPos, null); lu, które są w danej chwili uruchomione.
} Zadbaj więc o to, by dobrze obchodziła się
} z zasobami systemu. Dotyczy to również
} bardziej powszechnych zasobów, jak pamięć
czy moc obliczeniowa procesora. Kwestię
poprawienia kontrolera tak, aby uniknąć

108 SDJ Extra 34 Biblia

 Android na przykładzie: geotagging zdjęć

tego typu problemów, pozostawiam Czy- PROVIDER), minimalnym odstępem cza- szyć zużycie baterii, np. wyłączając odbior-
telnikowi. sowym pomiędzy aktualizacjami pozycji nik GPS w chwili, kiedy użytkownik nie
oraz minimalną odległością, po której no- korzysta z naszej aplikacji. Gdybyśmy za-
Pozyskiwanie wa pozycja zostanie przekazana. Wywoła- pomnieli o wywołaniu removeUpdates(),
pozycji geograficznej nie tej metody następuje w onResume(), to nasz LocationListener wciąż otrzymy-
Skoro możemy już zrobić zdjęcie, zajmijmy natomiast w onPause() z pomocą metody wałby aktualizacje pozycji, wymuszając ak-
się drugą funkcją naszej aplikacji, czyli geotag- LocationManager .removeUpdates() in- tywność GPSa nawet po wyjściu z aplika-
gingiem. Chcemy do zdjęcia przypisać dane o formujemy usługę lokalizacyjną, że nie je- cji. Jeżeli natomiast w onDestroy() wynul-
pozycji geograficznej. Oczywiście pierwszym steśmy już zainteresowani aktualizacjami lujemy obiekty, do których nasz listener się
krokiem jest pozyskanie tych informacji. Do pozycji. Dzięki temu system może zmniej- odwołuje, to na wyjściu z aplikacji użyt-
tego celu wykorzystamy wbudowany w tele-
fon odbiornik GPS. Listing 15. Obsługa przewijania zdjęcia za pomocą ekranu dotykowego
Udostępniane przez Androida Location
API jest wyjątkowo proste w użyciu i wystar- private float lastX;
czy kilka linijek kodu, aby zyskać dostęp do private float lastY;
informacji o położeniu geograficznym tele-
fonu. Klasy związane z usługą lokalizacyjną private void touchStart(float x, float y) {
znajdują się w pakiecie android.location. lastX = x;
Nam potrzebne będą LocationManager lastY = y;
oraz LocationListener. Pierwsza umożli- }
wia dostęp do systemowej usługi lokaliza- private void touchUpdate(float x, float y) {
cyjnej, natomiast LocationListener jest lastX = x;
interfejsem, za pośrednictwem którego je- lastY = y;
steśmy informowani o zmianie położenia. }
Ponadto aplikacja korzystająca z GPSa mu-
si ustawić w swoim manifeście odpowied- private void updatePosition(final float x, final float y) {
nie uprawnienia, analogicznie jak dla kame- float xOff = x - lastX;
ry. Czyli dodajemy wpis Uses Permission z float yOff = y - lastY;
parametrem android.permission.ACCESS_
FINE_LOCATION. if (width > getWidth()) {
Tym razem podarujemy sobie opa- xPos += xOff;
kowywanie androidowego API i użyje- xPos = Math.min(xPos, 0);
my wyżej wspomnianych klas bezpo- xPos = Math.max(xPos, -(width - getWidth()));
średnio z poziomu naszej aktywności. }
Po pierwsze, musimy stworzyć instan- if (height > getHeight()) {
cję klasy LocationManager , za pośred- yPos += yOff;
nictwem której będziemy mogli korzy- yPos = Math.min(yPos, 0);
stać z usługi lokalizacyjnej. Do tego słu- yPos = Math.max(yPos, -(height - getHeight()));
ży metoda getSystemService(String) , }
której jako parametr podajemy nazwę żą- }
danej usługi, czyli w naszym przypadku
Context.LOCATION_SERVICE. Robimy to public boolean onTouchEvent(MotionEvent event) {
podczas tworzenia aktywności, czyli w me- float x = event.getX();
todzie onCreate(). Zajmuje się tym meto- float y = event.getY();
da initGps(), której kod źródłowy przed-
stawiony jest na Listingu 12. Tym razem switch (event.getAction()) {
będziemy chcieli obejść się łaskawie z za- case MotionEvent.ACTION_DOWN:
sobami, co oznacza, że ograniczymy się do touchStart(x, y);
korzystania z GPSu tylko gdy aktywność invalidate();
jest na pierwszym planie. Stąd obecność break;
przesłoniętych metod onResume() oraz
onPause(). Po opis cyklu życia aktywności case MotionEvent.ACTION_MOVE:
odsyłam do ramki. updatePosition(x, y);
Jak wspomniałem wcześniej, dane o invalidate();
zmianie pozycji geograficznej przekazywa- break;
ne są poprzez interfejs LocationListener,
a konkretnie jego metodę onLocationCh default:
anged(Location). Pozostałe trzy metody break;
służą do informowania o zmianie statusu }
usługi. Tworzymy obiekt implementujący touchUpdate(x, y);
ten interfejs i przekazujemy go jako para-
metr do metody LocationManager.reque return true;
stLocationUpdates(), wraz z typem usłu- }
gi lokalizacyjnej (LocationManager.GPS_

www.sdjournal.org 109
 Programowanie Android
kownik zobaczy komunikat o błędzie po-
chodzącym z aplikacji, z której właśnie wy-
szedł. Dlatego podkreślam konieczność do-
kładnego sprzątania po sobie. Opisany po-
wyżej kod znajduje się na Listingu 13. Me-
toda updateLocationIndicator() aktuali-
zuje kontrolkę tekstową wyświetlaną na
podglądzie zdjęcia i zawierającą dane o ak-
tualnej pozycji.
Wyświetlanie zdjęcia
Zgodnie z początkowym opisem funkcjo-
nalności, użytkownik powinien mieć moż-
liwość obejrzenia zdjęcia w pełnej krasie,
zanim zdecyduje się je zapisać. W tym ce-
lu skorzystamy z niskopoziomowych opera-
cji rysowania i stworzymy własną klasę wi-
doku.
Chcemy, aby nasz widok wyświetlał
zdjęcie w jego rzeczywistej rozdzielczości
oraz umożliwiał użytkownikowi przewi-
janie w wypadku, gdy zdjęcie jest większe
niż powierzchnia ekranu. Oprócz tego, na
ekranie znajdą się dwa przyciski, z których
jeden powoduje zapisanie zdjęcia, a drugi
jego skasowanie.
Po wciśnięciu któregokolwiek z nich ak-
tywność jest zamykana i użytkownik powra-
ca do podglądu kamery.
Listing 16. Layout dla ekranu zatwierdzania zdjęcia.
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<RelativeLayout
android:layout_width="fill_parent"
android:layout_height="fill_parent"
xmlns:android="http://schemas.android.com/apk/res/android"
android:id="@+id/RelativeLayout"
>
<Button
android:layout_width="wrap_content"
android:layout_height="wrap_content"
android:layout_alignParentLeft="true"
android:layout_alignParentTop="true"
android:id="@+id/buttonSave"
android:text="@string/photoSave"
></Button>
<Button
android:layout_width="wrap_content"
android:layout_height="wrap_content"
android:layout_alignParentTop="true"
android:layout_alignParentRight="true"
android:text="@string/photoDiscard"
android:id="@+id/buttonDelete"
></Button>
<org.sdjournal.galbum.viewer.FullscreenImageView
android:layout_below="@id/buttonDelete"
android:layout_width="wrap_content"
android:layout_height="wrap_content"
android:id="@+id/photoView"
android:focusable="true"
></org.sdjournal.galbum.viewer.FullscreenImageView>
</RelativeLayout>
110
Na szczęście zadanie jest bardzo pro-
ste. Tworzymy klasę FullscreenImageView
dziedziczącą po View. Dodajemy pole ty-
pu Bitmap, które będzie przechowywa-
ło zdjęcie w postaci nadającej się do ryso-
wania. Następnie przesłaniamy metodę
onDraw(Canvas), w której odbywać się bę-
dzie rysowanie. Metody służące do ryso-
wania są udostępniane przez obiekt, któ-
ry dostajemy jako argument onDraw(). Sam
kod rysujący zdjęcie to tylko sprawdzenie,
czy bitmapa istnieje, i wywołanie metody
drawBitmap(), która ją rysuje w zadanej po-
zycji. Ostatni parametr służy do przekaza-
nia dodatkowych informacji o sposobie ry-
sowania, za pomocą którego możemy np.
używać filtrów. My go ignorujemy, przeka-
zując null. Kod naszej klasy widoku przed-
stawiony jest na Listingu 14.
Większa część kodu naszej klasy to obsłu-
ga zdarzeń pochodzących z ekranu dotyko-
wego. można go znaleźć na Listingu 15.
Wcześniej używaliśmy w podobnym celu
listenerów, jednak w tym przypadku mo-
żemy przesłonić metodę onTouchEvent()
(analogicznie możemy postąpić dla klawi-
szy i trackballa). Pamiętajmy, że aby nasz
widok otrzymywał zdarzenia, musi mieć
ustawiony atrybut Focusable. W tej meto-
dzie aktualizujemy pozycję wyświetlanej
bitmapy zgodnie ze zmianami położenia
palca na ekranie dotykowym. Po aktuali-
zacji wywołujemy metodę invalidate(),
która informuje system, że życzymy sobie,
aby widok został odrysowany. Nie powo-
duje to jednak natychmiastowego odświe-
żenia ekranu w momencie wywołania me-
tody. To system zdecyduje, kiedy opera-
cja ta zostanie wykonana. A jej wykona-
nie oznacza wywołanie przez system me-
tody onDraw().
Drobna uwaga. Metoda invalidate()
może zostać wywołana jedynie z głów-
nego wątku aplikacji. Jeżeli chcemy za-
żądać odrysowania widoku z jakie-
goś innego wątku, należy skorzystać z
postInvalidate() .
Mamy już własną klasę widoku, teraz na-
leży tylko dodać aktywność, która ten wi-
dok wykorzysta. Na szczęście twórcy sys-
temu przewidzieli potrzebę obsługi nie-
standardowych widoków w layoutach. Aby
użyć własnej klasy, należy w pliku XML
użyć pełnej nazwy klasy jako nazwy ele-
mentu.
Możemy również definiować własne
atrybuty. Aby nasza klasa widoku mo-
gła być w ten sposób wykorzystywana,
musimy zadeklarować konstruktor, któ-
ry przyjmuje jako parametry obiekt klasy
Context oraz AttributeSet . Ten drugi słu-
ży do przekazywania atrybutów zdefinio-
wanych w pliku XML. W tej sytuacji kod
nowej aktywności sprowadza się do usta-
wienia layoutu oraz obsługi dwóch przyci-
sków. Gotowy layout przedstawiono na Li-
stingu 16.
Przechowywanie danych
Do szczęścia brakuje już nam tylko zapisu
danych. Możemy tu niejako wyróżnić dwa
aspekty problemu. Po pierwsze, zapisanie pli-
ku ze zdjęciem. Po drugie, zapisanie danych
o lokalizacji oraz powiązanie ich z konkret-
nym zdjęciem.
Problem pierwszy jest banalnie prosty
do rozwiązania. Android udostępnia stan-
dardowe klasy wejścia/wyjścia z JavySE. W
wypadku zapisu na kartę pamięci, musi-
my tylko znać do niej ścieżkę oraz upewnić
się, że karta jest podmontowana w syste-
mie. Wywołanie Environment.getExterna
lStorageDirectory() zwraca nam obiekt
File zawierający właśnie tę ścieżkę. Nato-
miast stan karty możemy pozyskać za po-
mocą metody Environment.getExternal
StorageState(). Dalej możemy postępo-
wać tak, jak byśmy pisali przy użyciu desk-
topowej Javy.
Drugi aspekt jest nieco bardziej intere-
sujący, ze względu na to, że nie tylko mu-
simy zapisać dane o lokalizacji, ale rów-
nież skojarzyć je z konkretnym zdjęciem.
SDJ Extra 34 Biblia
 Android na przykładzie: geotagging zdjęć

Można by tu wymyślić multum potencjal-

nych rozwiązań, jednak my nie będziemy Listing 17. Zapis zdjęcia na kartę pamięci oraz jego wczytywanie i tworzenie obiektu Bitmap
odkrywać na nowo Ameryki. Twórcy An-
droida również postąpili podobnie i sys- public class Photo {
tem ten udostępnia mechanizm zapisy- private String mFilename;
wania danych poprzez zastosowanie bazy private String mTitle;
danych opartej na SQLite. Skorzystamy z private Bitmap mImage;
tego właśnie rozwiązania. Nasza baza da- private byte[] mJpgData;
nych będzie zawierać zaledwie jedną ta-
belę, w której dla każdego zdjęcia zapisa- boolean saveToFile(String filename) {
ne będą: identyfikator (klucz główny), na- boolean success = false;
zwa pliku, tytuł, szerokość i długość geo-
graficzna oraz wysokość. if (mJpgData != null) {
Do obsługi naszej bazy utworzymy dwie success = true;
klasy pomocnicze. PhotoManager będzie za- String sdcardState = Environment.getExternalStorageState();
rządzał bazą danych oraz oferował możli-
wość dodawania i pobierania zdjęć z bazy. if (sdcardState.equals(Environment.MEDIA_MOUNTED)) {
Natomiast klasa Photo będzie reprezentowa- try {
ła konkretne zdjęcie oraz zajmowała się zapi- File sdCardDir = Environment.getExternalStorageDirectory();
sem i odczytem danych konkretnego zdjęcia z File photoFile = new File(sdCardDir, filename);
systemu plików. FileOutputStream fos = new FileOutputStream(photoFile);
Klasa Photo nie wymaga specjalnego ko- BufferedOutputStream bos = new BufferedOutputStream(fos);
mentarza. Posiada pola do przechowywa- bos.write(mJpgData);
nia pozycji geograficznej, nazwy pliku od- } catch (IOException e) {
powiadającego zdjęciu oraz samych danych e.printStackTrace();
zdjęcia. Udostępnia też metodę do pobra- success = false;
nia obiektu typu Bitmap, który można wy- }
świetlić na ekranie. } else {
Ze względu na ograniczone zasoby pa- success = false;
mięci, bitmapa oraz dane zdjęcia są łado- }
wane tylko na żądanie. Ponadto klasa udo- } else {
stępnia metody do zwolnienia zasobów zaj- success = false;
mowanych przez te dane. Może wyrażenie }
zwolnienie zasobów jest nieco nie na miej-
scu, w końcu mamy do czynienia z Javą. return success;
Jednak przypisanie tym polom wartości }
null zapewni, że odśmiecacz będzie mógł
odzyskać pamięć przez nie zajmowaną boolean saveToFile() {
(oczywiście pod warunkiem, że nie korzy- if (mFilename != null) {
stamy z nich w innym miejscu programu). return saveToFile(mFilename);
Należy pamiętać, że zdjęcie w swojej orygi- } else {
nalnej rozdzielczości zajmuje sporo pamię- return false;
ci. Na Listingu 17 znajduje się kod źródło- }
wy metod odpowiadających za zapis i od- }
czyt zdjęcia.
Klasa PhotoManager jest zdecydowanie public void initBitmap() {
ciekawsza, gdyż zajmuje się obsługą bazy if (mImage == null) {
danych. Dla uproszczenia wszystkie me- if (mJpgData != null) {
tody są statyczne, a metoda init() wy- mImage = BitmapFactory.decodeByteArray(mJpgData, 0,
woływana jest na starcie naszej aplika- mJpgData.length);
cji i zajmuje się inicjalizacją bazy. Nato- } else {
miast release() zamyka połączenie z ba- String sdcardState = Environment.getExternalStorageState();
zą i jest wywoływane przy wyjściu z aplika-
cji. Do tworzenia oraz pozyskiwania obiek- if (sdcardState.equals(Environment.MEDIA_MOUNTED)) {
tu reprezentującego bazę danych posługuje- File sdCardDir = Environment.getExternalStorageDirectory();
my się klasą pomocniczą DatabaseHelper, File photoFile = new File(sdCardDir, mFilename);
która dziedziczy po SQLiteOpenHelper. mImage = BitmapFactory.decodeFile(photoFile.getAbsolutePath());
Jej kod jest przedstawiony na Listingu }
18. Wykorzystujemy przesłonięte metody }
onCreate() oraz onUpgrade() do wyko- }
nywania akcji w momencie tworzenia ba- }
zy danych oraz jej aktualizacji. Stosujemy }
uproszczony jednoargumentowy konstruk-
tor, który z kolei wywołuje konstruktor kla-

www.sdjournal.org 111
 Programowanie Android

sy nadrzędnej z nazwą oraz numerem wer- Wspomniany numer wersji możemy wy- szej aplikacji zmienia strukturę bazy da-
sji bazy. korzystać w sytuacji, gdy nowa wersja na- nych i użytkownik starej wersji ją zaktu-
alizuje. Wtedy mamy możliwość dosto-
Listing 18. Klasa pomocnicza korzystająca z SQLiteOpenHelper sowania struktury bez utraty danych. W
private static class DatabaseHelper extends SQLiteOpenHelper { wypadku naszej aplikacji nas to nie inte-
DatabaseHelper(Context context) { resuje i przy aktualizacji kasujemy naszą
super(context, DATABASE_NAME, null, DATABASE_VERSION); jedyną tabelę i wywołujemy onCreate().
} Aby otworzyć (lub stworzyć, jeśli nie ist-
public void onCreate(SQLiteDatabase db) { nieje) bazę danych, korzystamy z metody
db.execSQL("CREATE TABLE " + PhotoManager.PHOTOS_TABLE_NAME + " (" getWritableDatabase() naszej klasy po-
+ PhotoManager.COLNAME_ID + " INTEGER PRIMARY KEY," mocniczej.
+ PhotoManager.COLNAME_TITLE + " TEXT," W rezultacie dostaniemy obiekt klasy
+ PhotoManager.COLNAME_FILE_NAME + " TEXT," SQLiteDatabase, który udostępnia metody
+ PhotoManager.COLNAME_ALTITUDE + " NUMERIC," do operowania na bazie, takie jak query()
+ PhotoManager.COLNAME_LATITUDE + " NUMERIC," oraz insert().
+ PhotoManager.COLNAME_LONGITUDE + " NUMERIC" Funkcjonalność związana z ładowa-
+ ");"); niem oraz zapisywaniem danych zdjęć
} do bazy zaimplementowana jest w me-
public void onUpgrade(SQLiteDatabase db, int oldVersion, int newVersion) { todach loadPhoto() (Listing 19) oraz
db.execSQL("DROP TABLE IF EXISTS " + PhotoManager.PHOTOS_TABLE_NAME); storePhoto() (Listing 20). Natomiast
onCreate(db); metoda photoCount() zwraca liczbę wpi-
} sów w bazie. Przyjrzyjmy się bliżej meto-
} dzie loadPhoto(). Jako parametr przyj-
muje ona indeks zdjęcia, którego dane
Listing 19. Metoda loadPhoto() służąca do odczytu danych z bazy ma pobrać, zwraca natomiast obiekt kla-
private static SQLiteDatabase mDb; sy Photo zainicjalizowany wartościami po-
private static Cursor mPhotoData; branymi z bazy. Do pozyskania danych uży-
private static boolean mPhotoDataInvalid; wana jest wspomniana wcześniej meto-
public static Photo loadPhoto(int index) { da SQLiteDatabase.query(). W związku
if (mPhotoData == null) { z tym, że nasze zapytanie jest bardzo pro-
mPhotoData = mDb.query(PHOTOS_TABLE_NAME, new String[] { ste (chcemy pobrać zawartość całej tabeli),
COLNAME_ID, COLNAME_FILE_NAME, COLNAME_TITLE, to jako parametry przekazujemy tylko na-
COLNAME_LATITUDE, COLNAME_LONGITUDE }, null, null, null, zwę tabeli oraz listę nazw kolumn. Pozosta-
null, null); łe parametry mają wartość null, co ozna-
} cza, że nie korzystamy z dodatkowej funk-
if (mPhotoDataInvalid) { cjonalności, jaką oferuje SQL (np. klauzula
synchronized (mDb) { where, sortowanie). Tak naprawdę nie mu-
mPhotoData.requery(); simy nawet podawać listy kolumn, w ta-
mPhotoDataInvalid = false; kim wypadku zwrócona zostałaby zawar-
} tość wszystkich.
} W normalnych warunkach raczej nie
Photo photo = null; powinno się pobierać całej zawartości ta-
boolean isValid = mPhotoData.moveToPosition(index); beli, jednak baza danych dla naszej przy-
if (isValid) { kładowej aplikacji nie będzie miała wiel-
String filename = mPhotoData.getString(mPhotoData kich rozmiarów. Metoda query() zwraca
.getColumnIndexOrThrow(PhotoManager.COLNAME_FILE_NAME)); obiekt typu Cursor (zwany dalej po pro-
String title = mPhotoData.getString(mPhotoData stu kursorem), który przechowuje wszyst-
.getColumnIndexOrThrow(PhotoManager.COLNAME_TITLE)); kie zwrócone wiersze tabeli oraz udostęp-
int id = mPhotoData.getInt(mPhotoData nia interfejs do pobierania danych z dowol-
.getColumnIndexOrThrow(PhotoManager.COLNAME_ID)); nego wiersza.
double lon = mPhotoData.getDouble(mPhotoData Aby nie powtarzać tego samego zapyta-
.getColumnIndexOrThrow(PhotoManager.COLNAME_LONGITUDE)); nia za każdym razem, zapamiętujemy wy-
double lat = mPhotoData.getDouble(mPhotoData nik do dalszego wykorzystania. Aby móc
.getColumnIndexOrThrow(PhotoManager.COLNAME_LATITUDE)); pobierać dane z danego wiersza, należy
photo = new Photo(); przy pomocy metody Cursor.moveToPos
photo.setFilename(filename); ition(int) ustawić kursor na odpowied-
photo.setTitle(title); niej pozycji.
photo.setId(id); Następnie możemy skorzystać z jed-
photo.setLatitude(lat); nej z metod get, które zwracają dane róż-
photo.setLongitude(lon); nych typów (np. getString(), getInt(),
} getDouble() itd.). Jako parametr meto-
return photo; dy te przyjmują indeks kolumny, z której
} chcemy pobrać dane. Z kolei do pobrania
tego indeksu dla kolumny o podanej na-

112 SDJ Extra 34 Biblia


zwie służy metoda Cursor.getColumnInd
exOrThrow().
Dodawaniem wpisów do bazy danych zaj-
muje się metoda storePhoto(). Robi ona
użytek z metody SQLiteDatabase.insert(),
której należy jako parametry podać nazwę
tabeli, nazwę kolumny, której zostanie przy-
pisana wartość NULL w wypadku dodawa-
nia pustego wiersza (ignorujemy ten para-
metr, przekazując null) oraz wartości ko-
lumn do dodania.
Wynikiem tej metody jest indeks nowe-
go wiersza lub -1 w wypadku niepowodze-
nia operacji. Dane do dodania przekazujemy
w obiekcie typu ContentValues, który jest
zbiorem danych w postaci klucz-wartość.
Dane dodajemy, korzystając z jednej z prze-
ciążonych metod put.
Wspomniałem wcześniej, że obiekt
Cursor zawierający rezultat zapytania o
zawartość tabeli zapamiętamy do ponow-
nego wykorzystania. Jednak jego zawar-
tość deaktualizuje się w momencie doda-
nia nowego wiersza do bazy. Nie oznacza
to wcale, że musimy ponownie tworzyć
zapytanie. Możemy odświeżyć dane, wy-
wołując metodę Cursor.requery(), któ-
ra wykona to samo zapytanie, które zo-
stało użyte do utworzenia naszego kurso-
ra. Taka operacja jest szybsza niż wywo-
łanie query(), które tworzy nowy kursor.
Jednak my nie będziemy aktualizować go
natychmiast, tylko dopiero w momencie,
kiedy zajdzie taka potrzeba, czyli w me-
todzie loadPhoto(). Jednak aby nieaktu-
alne dane nie zajmowały pamięci, deak-
tywujemy kursor metodą deactivate() i
zaznaczamy ten fakt, ustawiając pole ty-
pu boolean. W stanie nieaktywnym wszel-
kie operacje na kursorze zakończą się nie-
powodzeniem aż do momentu wywołania
requery() .
Ostatnią metodą operującą na bazie da-
nych jest photoCount(), która zwraca liczbę
zapisanych zdjęć. Najprostszym sposobem
na zaimplementowanie tej funkcji jest wy-
wołanie na kursorze metody getCount(),
która zwraca liczbę jego wierszy. Nie jest
to jednak najlepsze rozwiązanie, gdyż nasz
kursor może być w tym momencie nieak-
tywny, a my chcemy go aktywować dopiero
w chwili, kiedy rzeczywiście potrzebujemy
danych w nim zawartych.
Ponadto zadowolenie się tym rozwią-
zaniem pozbawiłoby mnie szansy zapre-
zentowania kolejnej ciekawej funkcji ofe-
rowanej przez androidowe API. Osobom
zaznajomionym z SQL na pewno nieob-
ca jest funkcja count(), która służy wła-
śnie do zliczania wierszy. Dla naszej bazy,
zapytanie SQL z jej użyciem wyglądałoby
następująco:
select count(id) from photos
www.sdjournal.org
Android na przykładzie: geotagging zdjęć
Wynikiem wykonania takiego zapytania Wyświetlanie mapy
jest pojedyncza wartość (czyli tabelę za- za pomocą Google Maps
wierającą jeden wiersz i jedną kolumnę) Android, będąc produktem Google, ma do-
będąca liczbą wierszy w naszej tabeli. Te- skonałe wsparcie dla jednej z najpopular-
go typu zapytania możemy zoptymalizo- niejszych usług tego giganta, czyli Google
wać poprzez skompilowanie ich do posta- Maps. Pakiet com.google.android.maps
ci obiektów klasy SQLiteStatement, któ- zawiera klasy, przy użyciu których moż-
re możemy zachować do ponownego wy- na korzystać z tego serwisu. Jednak za-
korzystania. nim zagłębimy się w przykłady użycia
Wykonanie tak skompilowanego zapyta- tych klas, musimy wykonać kilka dodat-
nia następuje w momencie wykonania me- kowych czynności. Po pierwsze, od wersji
tody simpleQueryForLong(), która zwra- 1.5 systemu, Google Maps API jest osobną
ca rezultat w postaci numerycznej (sim- biblioteką i korzystanie z niej wymaga do-
pleQueryForString() zwraca wartość tek- datkowego wpisu w manifeście. Otwiera-
stową). my AndroidManifest.xml na zakładce Ap-
Pozostałe metody klasy PhotoManager po- plication i w sekcji Application Nodes do-
wstały na użytek funkcji zatwierdzania no- dajemy nowy element typu Uses Libra-
wo wykonanego zdjęcia. Jest to prymitywny ry i ustawiamy jego wartość na jedyną z
sposób przekazania danych zdjęcia z aktyw- dostępnych opcji, czyli com.google.andro-
ności kamery do aktywności podglądu i za- id.maps. Ponadto we właściwościach pro-
twierdzania nowego zdjęcia. jektu, w sekcji Android, wybieramy Go-
Ta pierwsza dodaje dane obraz- ogle APIs w okienku z wyborem platfor-
ka jpg oraz lokalizacji poprzez meto- my docelowej. Druga kwestia wiąże się z
dę addPendingPhoto(), która utwo- korzystaniem z samej usługi. Podobnie jak
rzy dla nich obiekt Photo i zacho- w wypadku aplikacji webowej, potrzebuje-
wa go dopóki nie zostanie wywoła- my klucza API dla naszej aplikacji. Różni-
na metoda discardPendingPhoto() lub ca jest taka, że w przypadku aplikacji an-
storePendingPhoto(). Docelowa aktyw- droidowej klucz jest generowany dla cer-
ność używa metody getPendingPhoto() , tyfikatu, którym jest podpisana nasza
aby pobrać nowe zdjęcie i pozyskać z niego aplikacja. Proces generowania klucza jest
bitmapę do wyświetlenia na ekranie. szczegółowo opisany na stronie Google
Listing 20. Metody do zapisu zdjęcia w bazie i sprawdzenia ich liczby
public static void storePhoto(Photo photo) {
ContentValues values = new ContentValues(5);
values.put(COLNAME_FILE_NAME, photo.getFilename());
values.put(COLNAME_TITLE, photo.getTitle());
values.put(COLNAME_LATITUDE, photo.getLatitude());
values.put(COLNAME_LONGITUDE, photo.getLongitude());
values.put(COLNAME_ALTITUDE, photo.getAltitude());
long newRow = mDb.insert(PHOTOS_TABLE_NAME, null, values);
if (newRow == -1) {
// wstawienie nowego rekordu nie powiodło się
}
if (mPhotoData != null) {
synchronized (mDb) {
mPhotoData.deactivate();
mPhotoDataInvalid = false;
}
}
}
public static int photoCount() {
if (countStatement == null) {
countStatement = mDb.compileStatement("select count(" + COLNAME_ID
+ ") from " + PHOTOS_TABLE_NAME);
}
return (int) countStatement.simpleQueryForLong();
}
113
 Programowanie Android

(http://code.google.com/intl/pl/android/add- stania z Internetu z poziomu aplikacji. W manifeście, z wartością android.permissi

ons/google-apis/mapkey.html). Ostatnią rze- sposób opisany już we wcześniejszej czę- on.INTERNET .
czą jest ustawienie uprawnień dla korzy- ści artykułu dodajemy odpowiedni wpis w Możemy wreszcie rozpocząć pracę nad
wykorzystaniem map w naszej aplikacji.
Listing 21. Aktywność korzystająca z mapy Chcemy, aby po kliknięciu w przycisk Gal-
lery oczom użytkownika ukazała się mapa
public class MapGalleryActivity extends MapActivity { z markerami oznaczającymi miejsca zro-
private MapController mMapController; bienia zdjęć. Mapa wycentrowana będzie
private final static String MAPS_API_KEY = "TWÓJ KLUCZ DO MAPS API"; na ostatnio wykonanym zdjęciu. Tworzy-
my nową klasę aktywności, jednak tym ra-
protected void onCreate(Bundle icicle) { zem dziedziczymy po MapActivity, któ-
super.onCreate(icicle); ra jest częścią biblioteki i zajmuje się ma-
ło nas interesującymi szczegółami związa-
MapView mapView = new MapView(this, MAPS_API_KEY); nymi z obsługą usługi Google Maps. Dru-
mapView.setClickable(true); gą ważną klasą pomocniczą udostępnianą
setContentView(mapView); przez bibliotekę jest MapView. Jak sama na-
zwa wskazuje, służy do wyświetlania mapy.
int c = PhotoManager.photoCount(); Ponadto,mocno polega na wnętrznościach
Photo lastPhoto = PhotoManager.loadPhoto(c -1); MapActivity, i w rezultacie może być uży-
GeoPoint lastPoint = new GeoPoint( wana wyłącznie w parze z tą klasą. Wyko-
(int) (lastPhoto.getLatitude() * 1e6), rzystanie obu tych klas przedstawione jest
(int) (lastPhoto.getLongitude() * 1e6)); na Listingu 21. Tym razem odpuścimy so-
bie definiowanie layoutu w pliku XML i
mMapController = mapView.getController(); zrobimy to w kodzie. Tworzymy obiekt ty-
mMapController.setCenter(lastPoint); pu MapView, podając konstruktorowi naszą
mMapController.setZoom(16); aktywność oraz klucz API. Następnie włą-
mapView.setBuiltInZoomControls(true); czamy dla niego obsługę kliknięć poprzez
wywołanie metody setClickable(true).
Drawable bitmapDrawable = getResources().getDrawable(R.drawable.photo_ Jest to konieczne, aby użytkownik miał
icon); możliwość przesuwania mapy.
PhotoOverlay overlay = new PhotoOverlay(bitmapDrawable); Następnie ustawiamy widok dla ak-
tywności, przekazując go do metody
overlay.setOnFocusChangeListener(new OnFocusChangeListener() { setContentView(). Po tych czynnościach
public void onFocusChanged(ItemizedOverlay overlay, OverlayItem uruchomienie naszej nowej aktywności
newFocus) { spowoduje wyświetlenie mapy, którą użyt-
if (newFocus != null) { kownik może przesuwać.
mMapController.animateTo(newFocus.getPoint()); Niestety, domyślna skala mapy oraz brak
} możliwości jej zmiany oraz fakt, że najpraw-
} dopodobniej jest ona wycentrowana gdzieś
}); daleko, raczej nie zrobi pozytywnego wraże-
nia. I tu na ratunek przybywa klasa o jakże
overlay.setDoubleTapListener(new PhotoOverlay.DoubleTapListener() { adekwatnej nazwie MapController. Obiekt
public void onDoubleTap(int index) { tego typu pozyskujemy z instancji kla-
lauchPhotoView(index); sy MapView poprzez wywołanie jej metody
} getController().
}); A kontroler udostępnia tak przydatne me-
mapView.getOverlays().add(overlay); tody jak:
}
• setZoom(int) do ustawiania skali (za-
protected boolean isRouteDisplayed() { kres od 1 do 21 włącznie);
return false; • zoomIn() oraz zoomOut() do płynnej
} zmiany skali o jeden stopień;
• setCenter(GeoPoint) do wycentrowa-
private void lauchPhotoView(int photoIndex) { nia mapy na danym punkcie.
ComponentName activityName = new ComponentName(
"org.sdjournal.galbum", Tym samym możemy zrealizować jed-
"org.sdjournal.galbum.PhotoViewActivity"); ną z zaplanowanych funkcji, tzn. wycen-
Intent intent = new Intent(); trować mapę na lokalizacji najświeższe-
intent.setComponent(activityName); go zdjęcia. Sytuację, w której nie mamy
intent.putExtra(PhotoViewActivity.INTENT_EXTRA_PHOTO_TO_VIEW, photoIndex); w bazie ani jednego zdjęcia ignorujemy,
startActivity(intent); jako niegodną naszej uwagi. Należałoby
} się zastanowić, czy w takiej sytuacji war-
} to w ogóle dawać użytkownikowi możli-
wość uruchomienia mapy. W końcu po co

114 SDJ Extra 34 Biblia


wchodzić do pustej galerii? Po zignorowa-
niu tego niewygodnego problemu pobie-
ramy zdjęcie i tworzymy obiekt GeoPoint
odpowiadający jego pozycji, a następnie
przekazujemy go do metody setCenter().
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na
fakt, że Maps API do określania pozy-
cji korzysta z mikrostopni, stąd mnoże-
nie i konwersja przy tworzeniu obiektu
GeoPoint. Zupełnie przy okazji ustawia-
my skalę na jakąś sensowną wartość (np.
16, która nie tylko jest wartością sensow-
ną, ale również elegancką). Oczywiście
ustawienie skali na stałe bez możliwości
jej zmiany przez użytkownika nie jest za-
lecane. Należy dodać funkcję przybliża-
nia i oddalania mapy. Można dodać wła-
sne kontrolki, które do tego posłużą, gdyż
MapView dziedziczy po ViewGroup, a więc
może zawierać inne widoki (patrz ram-
ka Android: GUI). My jednak skorzysta-
my z wbudowanego mechanizmu ofero-
wanego przez MapView poprzez wywoła-
nie setBuiltInZoomControls() z parame-
trem true.
Teraz wystarczy już tylko zaznaczyć na
mapie miejsca wykonania zdjęć. MapView
daje nam możliwość dodawania warstw
zawierających dodatkowe informacje, któ-
re są rysowane na mapie. Klasą bazową dla
tego typu obiektów jest Overlay, jednak
biblioteka oferuje dla naszej wygody kla-
sy ItemizedOverlay oraz OverlayItem.
Tworzymy nową klasę PhotoOverlay dzie-
dziczącą po ItemizedOverlay, która bę-
dzie reprezentowała warstwę zdjęć na
mapie (Listing 22). Konstruktor tej kla-
sy przyjmuje jako parametr obiekt ty-
pu Drawable, który posłuży jako marker
dla obiektów na tej warstwie. Wywołuje-
my konstruktor klasy nadrzędnej, przeka-
zując domyślny marker. Aby mógł on zo-
stać poprawnie narysowany, należy okre-
ślić jego granice. Możemy tego dokonać
przy pomocy metod boundCenter() lub
boundCenterBottom() . Pierwsza spowo-
duje, że marker będzie wyśrodkowany na
pozycji, którą reprezentuje.
W drugim przypadku marker będzie
przypięty do pozycji środkiem dolnej kra-
wędzi. Ostatnią operacją w konstruktorze
jest wywołanie metody populate(), któ-
ra uruchomi proces zapełniania warstwy
danymi.
Mechanizm dodawania danych do war-
stwy polega na dwóch metodach, któ-
re musimy zaimplementować. Pierwszą z
nich jest size(), która ma zwrócić liczbę
elementów na warstwie, jest ona wywoły-
wana przez populate() jeden raz, a jej re-
zultat jest zapamiętywany. W przypadku
naszej aplikacji zwracana jest liczba zdjęć
zapamiętanych w bazie danych. Drugą me-
todą jest createItem(int) ,i zajmuje się
www.sdjournal.org
Android na przykładzie: geotagging zdjęć
tworzeniem obiektów zawartych w war- i dodać naszą warstwę, korzystając z meto-
stwie. Jako parametr dostajemy numer ele- dy add().
mentu do stworzenia. My ładujemy z ba- Użytkownik może już zobaczyć na ma-
zy danych zdjęcie odpowiadające temu nu- pie miejsca wykonania zdjęć. Należy jesz-
merowi, a następnie pobieramy jego pozy- cze dać mu możliwość obejrzenia dowol-
cję i zapisujemy w obiekcie GeoPoint. Lo- nego z nich. Zanim zaimplementujemy tę
kalizację, tytuł oraz skrócony opis prze- funkcję, proponuję dodać jeszcze jeden,
kazujemy do konstruktora obiektu klasy aczkolwiek miły dla użytkownika szcze-
OverlayItem, czyli naszego elementu na gół. Sprawimy, że kiedy wskaże on któryś z
warstwie. markerów, widok mapy płynnie się na nim
Mamy już gotową klasę, która umożliwi wyśrodkuje. Do tego celu wykorzystamy
nam wyświetlenie zdjęć na mapie. Tworzy- interfejs OnFocusChangeListener zawar-
my więc nowy obiekt klasy PhotoOverlay, ty w klasie ItemizedOverlay. Implemen-
przekazując mu domyślny marker. My uży- tując jego metodę onFocusChanged() oraz
jemy do tego celu niewielką ikonkę przed- rejestrując taki obiekt metodą setOnFocu
stawiającą zdjęcie, którą załadujemy ze sChangeListener(), będziemy informo-
spakowanych zasobów przy pomocy Reso wani o fakcie zmiany aktywnego elementu
urces.getDrawable(int). Gotowy obiekt warstwy. Taka zmiana następuje właśnie w
warstwy może zostać dodany do mapy ce- momencie wskazania markera palcem. Ja-
lem wyświetlenia danych w nim zawartych. ko parametry dostaniemy obiekt warstwy
Aby to osiągnąć, należy pobrać listę warstw oraz element, którego dotyczy zdarzenie.
za pomocą metody MapView.getOverlays() Pobieramy pozycję markera i przekazuje-
Listing 22. Klasa odpowiedzialna za obsługę warstwy danych ze zdjęciami
public class PhotoOverlay extends ItemizedOverlay<OverlayItem> {
public PhotoOverlay(Drawable defaultMarker) {
super(defaultMarker);
boundCenter(defaultMarker);
populate();
}
protected OverlayItem createItem(int i) {
Photo photo = PhotoManager.loadPhoto(i);
OverlayItem item = null;
if (photo != null) {
GeoPoint point = new GeoPoint((int) (photo.getLatitude() * 1e6),
(int) (photo.getLongitude() * 1e6));
String title = photo.getTitle();
String snippet = photo.getFilename();
item = new OverlayItem(point, title, snippet);
}
return item;
}
public int size() {
return PhotoManager.photoCount();
}
private int lastTap = -1;
public interface DoubleTapListener {
public void onDoubleTap(int index);
}
private DoubleTapListener tapActionListener;
public void setDoubleTapListener(DoubleTapListener l) {
tapActionListener = l;
}
protected boolean onTap(int index) {
if (index == lastTap) {
tapActionListener.onDoubleTap(index);
}
lastTap = index;
return true;
}
}
115
 Programowanie Android

my ją do metody MapController.animate nizm informowania świata zewnętrznego nimi parametrami (Listing 23). Po drugie,
To(), w wyniku czego oczom użytkowni- o zajściu podwójnego tapnięcia. Do tego ce- zdjęcie jest pobierane z PhotoManagera na
ka ukaże się animacja przejścia do nowe- lu służy interfejs DoubleTapListener, któ- podstawie indeksu przekazanego w inten-
go punktu. ry zawiera definicję jednej tylko metody, cji. Po trzecie, posłuży nam do nieco bliż-
Po tej krótkiej dygresji wracamy do głów- onDoubleTap(), która jako parametr otrzy- szego poznania mechanizmu zmian konfi-
nego tematu, czyli wyświetlenia żądane- muje indeks elementu, któremu przyda- guracji podczas działania aplikacji.
go zdjęcia. Aby móc zrealizować tę funk- rzyło się interesujące nas zdarzenie. Z po-
cję, należy najpierw określić, w jaki spo- ziomu MapGalleryActivity, za pomo- Wykrywanie orientacji telefonu
sób użytkownik ma poinformować apli- cą metody setDoubleTapListener() reje- Dla wygody użytkownika chcielibyśmy, aby
kację o swoich zamiarach. Skoro wskaza- strujemy nowy listener, którego zadaniem aktywność wyświetlająca zdjęcie dostoso-
nie markera powoduje zmianę focusa i wy- jest uruchomienie nowej aktywności, któ- wywała się do orientacji ekranu. Jak wspo-
środkowanie na nim mapy, to załóżmy, że ra wyświetli żądane zdjęcie. Zajmuje się mniałem we wcześniejszej części artykułu,
ponowienie tej akcji na aktualnym marke- tym metoda lauchPhotoView(int). w wypadku zmiany konfiguracji (np. orien-
rze spowoduje uruchomienie aktywności Tym razem korzystamy z intencji do tacji ekranu) aktywność jest restartowa-
wyświetlającej to zdjęcie. W celu zaimple- przekazania nowej aktywności numeru na. Takie zachowanie nam nie odpowiada,
mentowania takiego zachowania przesło- zdjęcia do wyświetlenia. Zajmuje się tym gdyż ponowne ładowanie zdjęcia jest dość
nimy metodę onTap(int) w naszej klasie metoda Intent.putExtra(String, int). kosztowne.
PhotoOverlay. Dzięki temu będziemy in- Tę dodatkową informację można odczy- Ponadto chcemy, aby do określenia
formowani o fakcie tapnięcia przez użyt- tać za pomocą metody getIntExtra(), orientacji został użyty wbudowany w te-
kownika w marker. Parametr tej metody in- co też robi nasza nowa aktywność, lefon sensor. Zapewne niektórych zdziwi,
formuje nas, którego z elementów dotyczy PhotoViewActivity. O tej klasie nie będę jak prosto osiągnąć taki efekt. Jedyne, co
akcja. Zapamiętujemy tę informację, i jeże- się specjalnie rozpisywał. Jest bardzo po- musimy zrobić, to zmodyfikować w ma-
li następnym razem otrzymamy ten sam dobna do PhotoInspectActivity, z kilko- nifeście kilka ustawień dla naszej aktyw-
indeks co zapamiętany, to znaczy, że użyt- ma drobnymi różnicami. Po pierwsze, nie ności. Wybieramy w Application Nodes ak-
kownik dwa razy z rzędu wskazał ten sam wyświetla nic oprócz zdjęcia, a ponadto wy- tywność i w polu Screen orientation wybie-
marker. Jako że z poziomu PhotoOverlay korzystuje tryb pełnoekranowy. Efekt ten ramy sensor, dzięki czemu system automa-
nie za bardzo mamy możliwość wywoła- osiągamy dzięki ustawieniu odpowiedniej tycznie wykryje zmiany położenia telefo-
nia nowej aktywności (a przynajmniej nie flagi dla okna aktywności, poprzez wywoła- nu. Natomiast aby aktywność nie była re-
w naturalny sposób), to dodajemy mecha- nie getWindow().setFlags() z odpowied- startowana podczas zmiany konfiguracji,
musimy zaznaczyć odpowiednią wartość
Listing 23. Klasa odpowiedzialna za wyświetlenie pełnoekranowego widoku zdjęcia w polu Config changes. W ten sposób in-
formujemy system, że aktywność sama ob-
public class PhotoViewActivity extends Activity { służy zmianę konfiguracji. My zaznaczamy
public final static String INTENT_EXTRA_PHOTO_TO_VIEW = "photoIdx"; orientation oraz keyboardHidden. Ta druga
private Photo photo; wartość oznacza fakt wysunięcia lub wsu-
protected void onCreate(Bundle savedInstanceState) { nięcia klawiatury telefonu.
super.onCreate(savedInstanceState); Tym sposobem osiągnęliśmy zamierzo-
requestWindowFeature(Window.FEATURE_NO_TITLE); ny cel, jednak szkoda byłoby na tym po-
getWindow().setFlags( przestać i zmarnować doskonałą szansę
WindowManager.LayoutParams.FLAG_FULLSCREEN, żeby się jeszcze trochę pobawić. Przecież
WindowManager.LayoutParams.FLAG_FULLSCREEN w manifeście zaznaczyliśmy, że sami ob-
); służymy zmiany konfiguracji, a nie doda-
FullscreenImageView photoView = new FullscreenImageView(this); liśmy nawet jednej linijki kodu. Czas na-
photoView.setFocusable(true); prawić ten niewybaczalny błąd. Zacznij-
Intent intent = getIntent(); my od kwestii wykrywania zmian konfigu-
if (intent != null) { racji. W tym celu należy przeciążyć meto-
int photoIdx = intent.getIntExtra(INTENT_EXTRA_PHOTO_TO_VIEW, -1); dę Activity.onConfigurationChanged(),
if (photoIdx != -1) { której parametr zawiera nową konfigurację
photo = PhotoManager.loadPhoto(photoIdx); w postaci obiektu Configuration. Bieżący
if (photo.getBitmap() != null) { stan możemy odczytać z publicznych pól
photoView.setImage(photo.getBitmap()); udostępnianych przez ten obiekt. W przy-
} padku używania tego mechanizmu należy
} pamiętać o dwóch sprawach. Po pierwsze,
} onConfigurationChanged() będzie wywo-
setContentView(photoView); łane tylko dla zmian, które zaznaczone są
} w manifeście. Po drugie, należy pamiętać
protected void onDestroy() { o przekazaniu informacji wyżej poprzez
super.onDestroy(); wywołanie super. onConfigurationCha
if (photo != null) { nged().
photo.releaseBitmap(); Powyższy sposób ma tę wadę, że sys-
} tem ma całkowitą kontrolę nad tym, kie-
} dy zmieni się orientacja ekranu. Co, je-
} żeli to my chcielibyśmy o tym zadecydo-
wać? W taki celu możemy skorzystać z kla-

116 SDJ Extra 34 Biblia

 Android na przykładzie: geotagging zdjęć

sy OrientationEventListener z pakietu lenie w prawo do poziomu itd. W wy- nego powyżej mechanizmu przedstawia
android.view. padku, gdy nie można określić orien- Listing 24.
Korzysta ona z wbudowanego sensora i tacji z powodu położenia telefonu, to
udostępnia cztery metody: przekazane zostanie ORIENTATION _ Podsumowanie
UNKNOWN. Efekt finalny, czyli nasza przykładowa apli-
• canDetectOrientation()powie nam, kacja, nie jest może specjalnie imponują-
czy wykrycie orientacji jest możliwe; Wiemy już, jak wykrywać fizyczne od- ca, jednak przy jej tworzeniu wykorzystali-
• enable() włączy monitorowanie senso- chylenie telefonu, jak natomiast użyć tej śmy wiele z ciekawych funkcji oferowanych
ra w celu informowania o zmianie orien- informacji do ręcznej zmiany orienta- przez Androida. Puryści mogą być nieco
tacji; cji ekranu? W tym celu możemy posłu- zniesmaczeni uproszczeniami, zaniedba-
• disable() wyłączy powyższą funkcję; żyć się metodą Activity.setRequestedO niami i ewidentnymi skrótami w kodzie,
• abstrakcyjna metoda onOrientationC rientation(int), przekazując jako para- które nie powinny mieć miejsca w przypad-
hanged(int) poinformuje nas o zmia- metr jedną ze stałych zdefiniowanych w ku aplikacji przeznaczonej do dystrybucji.
nie, przekazując w argumencie orienta- ActivityInfo. Analogicznie, do sprawdze- Jednak celem artykułu nie było napisanie
cję w stopniach, gdzie 0 oznacza natu- nia aktualnej orientacji służy getRequest aplikacji ani popisywanie się znajomością
ralne położenie telefonu, 90 to wychy- edOrientation(). Przykład użycia opisa- inżynierii oprogramowania, a jedynie po-
służenie się nią jako pretekstem do zabawy
Listing 24. Przykład użycia OrientationEventListener do wykrycia wychylenia telefonu i zmiany i poznawania ciekawie zapowiadającego się
orientacji ekranu systemu operacyjnego.
Autor tego artykułu, będąc mocno zako-
OrientationEventListener orientationListener; rzeniony w realiach urządzeń mobilnych,
protected void onCreate(Bundle savedInstanceState) { często podkreśla, jak to trzeba oszczędzać
// inicjalizacja jak w PhotoViewActivity zasoby, bo tak mało ich jest do dyspozycji
setContentView(photoView); na telefonach komórkowych. Może to spra-
orientationListener = new OrientationEventListener(this) { wiać wrażenie, że Android jest w jakimś
public void onOrientationChanged(int orientation) { stopniu upośledzony. Nic bardziej myl-
int curOrient = getRequestedOrientation(); nego, warto spojrzeć na Androida z szer-
if (curOrient == ActivityInfo.SCREEN_ORIENTATION_PORTRAIT || szej perspektywy, której tylko częścią jest
curOrient == ActivityInfo.SCREEN_ORIENTATION_UNSPECIFIED) { świat telefonów komórkowych. Jest to no-
if (orientation > 60 && orientation < 315) { woczesny system operacyjny oparty na Li-
setRequestedOrientation(ActivityInfo.SCREEN_ORIENTATION_ nuksie z jądrem serii 2.6. Do tego jego źró-
LANDSCAPE); dła są otwarte. Ten fakt zaoszczędził auto-
} rowi sporo czasu przy pisaniu kodu obsłu-
} gującego kamerę.
if (curOrient == ActivityInfo.SCREEN_ORIENTATION_LANDSCAPE || Lektura źródeł systemowej aplikacji Ca-
curOrient == ActivityInfo.SCREEN_ORIENTATION_UNSPECIFIED) { mera była bardzo pouczająca. Wszystko
if (orientation > 315 || orientation < 60) { wskazuje na to, że producenci sprzętu kom-
setRequestedOrientation(ActivityInfo.SCREEN_ORIENTATION_ puterowego również dostrzegają potencjał
PORTRAIT); Androida. W chwili pisania tego artykułu
} jeden z nich ogłosił oficjalnie plany wpro-
} wadzenia do sprzedaży netbookó'w pod
} kontrolą systemu ze stajni Google. Czas po-
}; każe, czy takie rozwiązanie się przyjmie,
} jednak sama możliwość sprawia, że war-
protected void onStart() { to przyglądać się Androidowi z zaintere-
super.onStart(); sowaniem.
orientationListener.enable();
}
PIOTR BUŁA
protected void onStop() { Pracuje jako programista Java w firmie Game-
super.onStop(); lion, wchodzącej w skład Grupy BLStream. Jego
orientationListener.disable(); pasją są gry komputerowe, a specjalizacją Java-
} ME, którą to technologię wykorzystuje do tworze-
nia gier na telefony komórkowe.
Kontakt z autorem: piotr.bula@gmail.com

W Sieci
• http://android.com/ – strona domowa Androida;
• http://source.android.com/ – strona projektu open source Android;
• http://developer.android.com/ – portal developerski Androida – zawiera pełną dokumentację oraz artykuły wprowadzające do programowa-
nia androidowych aplikacji;
• http://android-developers.blogspot.com/ – oficjalny blog twórców Androida.

www.sdjournal.org 117
 Programowanie Android
Google Android
Programowanie z wykorzystaniem Google Maps
W artykule „JME – MIDlet – Przelicznik walut na podstawie kursów NBP”
opisuje architekturę JME oraz prezentuje sposób, w jaki można rozpocząć
przygodę z programowaniem z wykorzystaniem tej technologii.
Artykuł poświęcony jest platformie Android, na której można tworzyć
zaawansowane aplikacje m.in. z wykorzystaniem Google Maps.
Dowiesz się:
• Co to jest Google Android;
• Jak tworzyć i uruchamiać programy na plat-
formie Android;
• Jak programować z wykorzystaniem Google
Maps.
Poziom trudności
N
aszym celem jest napisanie wła-
snej aplikacji działającej w oparciu
o platformę Android, w której wy-
korzystamy usługę Google Maps. Zakładamy,
że nasza aplikacja będzie umożliwiała wyko-
nywanie następujących operacji:
• wyświetlanie map Google;
• funkcja zoom (powiększanie i zmniejsza-
nie map);
• zmiana trybu wyświetlania: normalny,
satelita, ulice;
• automatyczne wyświetlenie/przejście do
określonej lokalizacji;
• wyświetlenie komunikatu z informacją
o adresie klikniętego punktu na mapie.
Zakładam również, że tworzymy aplikację
na platformę Windows. Do rozpoczęcia pro-
gramowania potrzebujemy tak naprawdę tyl-
ko trzech komponentów:
• JAVA Software Development Kit (SDK)
– opisane przeze mnie w poprzednim
artykule;
• Android Software Development Kit (SDK)
– środowisko umożliwiające tworzenie
aplikacji na platformę Android. Udostępnia
także narzędzie umożliwiające uruchamia-
118
Powinieneś wiedzieć:
• Podstawy języka Java;
• Podstawy języka XML.
nie i testowanie utworzonych aplikacji, a
także obszerną i niezwykle pomocną doku-
mentację. Darmowe środowisko pobierze-
my ze strony: http://developer.android.com/
sdk/ (zakładka Download);
• dowolnego środowiska deweloperskiego,
np. Eclipse, które możemy pobrać za darmo
ze strony: http://www.eclipse.org/ (z zakładki
Download wybieramy Eclipse IDE for Java
Developers). Oczywiście moglibyśmy pisać
kod naszej aplikacji w dowolnym edytorze
tekstowym (np. systemowy Notatnik), a na-
stępnie uruchamiać z poziomu wiersza po-
leceń, lecz chyba nie muszę nikomu tłuma-
czyć, jak bardzo katorżnicza byłaby to praca.
Instalacja i konfiguracja
Po ściągnięciu Android SDK należy wypako-
wać archiwum. Domyślnie archiwum wypa-
kowuje się do katalogu o nazwie w konwen-
cji android_sdk_<platform>_<release>, gdzie
platform oznacza platformę np. Windows, a
release to wersja SDK. Ścieżkę z wypakowa-
nym Android SDK musimy dodać do zmien-
nej systemowej Path, w tym celu:
• klikamy Mój komputer prawym przyci-
skiem myszy i wybieramy Właściwości
(Properties);
• przechodzimy na zakładkę Zaawansowa-
ne (Advanced);
• klikamy Zmienne Środowiskowe (Environ-
ment Variables);
• dwukrotnie klikamy w zmienną syste-
mową Path;
• w nowym oknie, pośredniku dopisuje-
my ścieżkę do katalogu Tools w folderze
z SDK, w moim przypadku jest to: D:\
android-sdk-windows-1.5_r2\tools.
Pamiętajmy, że jeśli w przyszłości zmienimy lo-
kalizację SDK , musimy także wprowadzić od-
powiednią zmianę do tej zmiennej systemowej.
Kolejnym krokiem jest konfiguracja środowiska
Eclipse do działania z Android SDK. W moim
przypadku jest to Eclipse 3.4.2 Ganymode:
• uruchamiamy środowisko Eclipse;
• z menu Help wybieramy opcję Software
Updates...;
• przechodzimy na zakładkę Available So-
ftware;
• klikamy przycisk Add Site...;
• wpisujemy adres: https://dl-ssl.google.com/
android/eclipse/ (jeśli wystąpi problem z
pobraniem aplikacji z tej lokalizacji, nale-
ży zamienić https na http) i klikamy OK;
• zaznaczmy pole przy Developer Tools i
klikamy Install;
• upewniamy się, że pola przy Android
DDMS i Android Development Tools są
zaznaczone i klikamy Next;
• akceptujemy warunki licencyjne i klika-
my Finish;
• restartujemy środowisko Eclipse.
Po restarcie środowiska, z menu Window wy-
bieramy Preferences, a następnie przechodzimy
na zakładkę Android. W oknie wpisujemy ścież-
kę do SDK (np.: D:\android-sdk-windows-1.5_r2)
(Rysunek 1), a następnie klikamy Apply i OK.
Jak już pisałem wcześniej, w naszej aplika-
cji chcemy wykorzystać usługę Google Maps.
W tym celu musimy uzyskać darmowy tzw.
klucz Google Maps API. W tym celu musimy
wykonać następujące czynności:
• odnajdujemy plik debug.keystore, w moim
przypadku znajduje się on w następują-
SDJ Extra 34 Biblia
 Google Maps

cej lokalizacji: C:\Documents and Settings\ Po wypełnieniu wszystkich pól klika- example\androidgooglemaps powinien po-
user_name\.android, gdzie user_name to my Finish. Projekt jest gotowy do użycia. jawić się plik AndroidGoogleMaps.java, w
nazwa użytkownika systemowego. W katalogu AndroidGoogleMaps\src\com\ którym powinna pojawić się deklaracja kla-
• dla wygody kopiujemy ten plik np. do
katalogu c:\
• uruchamiamy wiersz poleceń (cmd) i prze-
chodzimy do katalogu, w którym znajdu-
je się narzędzie keytool.exe (w folderze
z zainstalowanym Java SDK), w moim
przypadku jest to następująca lokalizacja:
C:\Program Files\Java\jdk1.6.0_13\bin
• wykonujemy następujące polecenie:

keytool.exe -list -alias androiddebugkey

-keystore "C:\debug.keystore"
-storepass android -keypass android

• Na ekranie powinien zostać wyświetlo-

ny klucz MD5, który kopiujemy.
• Przechodzimy na stronę
http://code.google.com/intl/pl/android/maps-
api-signup.html, gdzie zaznaczeniem po-
twierdzamy zapoznanie się z regulami-
nem, a następnie wklejamy nasz klucz
MD5 i klikamy Generate API key
• W nowym oknie pojawi się klucz, który
wykorzystamy w dalszej części artykułu.

Jeśli wszystko przebiegło bezbłędnie, to w

tym momencie mamy poprawnie skonfigu- Rysunek 1. Konfiguracja Android SDK w Eclipse
rowane środowisko i możemy rozpocząć pi-
sanie aplikacji na platformę Android.

Tworzenie projektu
W celu utworzenia nowego projektu Andro-
id w środowisku Eclipse wybieramy File>Ne-
w>Project. W nowym oknie wybieramy An-
droid Project i klikamy Next. Pojawi się okno
New Android Project, w którym musimy wy-
pełnić następujące pola (Rysunek 2):

• Project Name – nazwa projektu w Eclip-

se, a także nazwa katalogu, w którym
projekt będzie zapisany;
• Contents – lokalizacja katalogu projektu;
• Build Target – docelowa wersja platfor-
my, dla której nasza aplikacja będzie
kompilowana. W związku z tym, że bę-
dziemy oprogramowywać Google Maps,
wybieramy Google APIs (zauważmy, że
automatycznie w polu Min SDK Version
pojawia się wartość 3).
• Application Name – dowolna nazwa aplika-
cji, która będzie wyświetlana w telefonie;
• Package Name – nazwa pakietu dla na-
szej aplikacji. Nazwa pakietu musi być
unikalna dla całej platformy Android.
W naszym testowym przypadku wy-
korzystamy umowną nazwę pakietu
com.example.adroidgooglemaps;
• Create Activity – deklarujemy utworze-
nie aktywności, czyli podstawowej klasy,
która wykona dla nas zakładane funkcjo-
nalności. Rysunek 2. Tworzenie projektu Android

www.sdjournal.org 119
 Programowanie Android

sy AndroidGoogleMaps bazującej na kla-

Listing 1. Zawartość pliku AndroidManifest.xml
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<manifest xmlns:android="http://schemas.android.com/apk/res/android"
package="com.example.androidgooglemaps"
android:versionCode="1"
android:versionName="1.0">
<application android:icon="@drawable/icon" android:label="@string/app_name">
<uses-library android:name="com.google.android.maps" />
sie Activity. Aplikacja może posiadać wie-
le różnych aktywności (klasy bazujących
na klasie Activity), ale w tym samym cza-
sie użytkownicy wykorzystują tylko jedną z
nich. Oprócz definicji klasy powinna poja-
wić się także definicja metody onCreate(),
która jest wołana przez system Android pod-
czas uruchamiania aktywności.

<activity android:name=".AndroidGoogleMaps" Konfiguracja plików XML

android:label="@string/app_name"> W celu poprawnego wyświetlania Google
<intent-filter> Maps w naszej aplikacji musimy skonfiguro-
<action android:name="android.intent.action.MAIN" /> wać plik AndroidManifest.xml znajdujący się
<category android:name="android.intent.category.LAUNCHER" /> w głównym katalogu naszej aplikacji. Musi-
</intent-filter> my umieścić w nim odwołanie do biblioteki
</activity> com.google.android.maps, w tym celu dodaje-
</application> my element <uses-library>, a także zezwolić
<uses-permission android:name="android.permission.INTERNET" /> na łączenie z Internetem i pobieranie danych
<uses-permission android:name="android.permission.ACCESS_COARSE_ o lokalizacji android.permission.ACCESS_FI-
LOCATION" /> NE_LOCATION, w tym celu dodajemy ele-
<uses-permission android:name="android.permission.ACCESS_FINE_LOCATION" ment <uses-permission>. Plik AndroidMani-
/> fest.xml możemy edytować ręcznie np. w No-
</manifest> tatniku, lub też w środowisku Eclipse. W tym
celu klikamy dwukrotnie na niego w oknie
Listing 2. Zawartość pliku main.xml Package Explorer, a następnie definiujemy od-
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?> powiednie elementy w zakładkach Permissions
<RelativeLayout xmlns:android="http://schemas.android.com/apk/res/android" i Application (obszar Application Nodes). Po
android:layout_width="fill_parent" zmianach plik AndroidManifest.xml powinien
android:layout_height="fill_parent"> wyglądać tak jak na Listingu 1.
Drugim plikiem XML, który musimy
<com.google.android.maps.MapView zmienić w celu poprawnego wyświetlenia
android:id="@+id/mapView" Google Maps w naszej aplikacji, jest plik ma-
android:layout_width="fill_parent" in.xml znajdujący się w katalogu res/layout.
android:layout_height="fill_parent" Ponownie możemy edytować go ręcznie lub
android:enabled="true" otworzyć w Eclipse. W pliku tym musimy za-
android:clickable="true" gnieździć element <com.google.android.ma
android:apiKey="0TmVl5DkCEFnK2wWYo6YE_ygBU6NqcN53US5ocg" ps.MapView> odpowiadający za wyświetlenie
/> mapy wewnątrz elementu <RelativeLayout>
odpowiadającego za rozmieszczenie elemen-
</RelativeLayout> tów w aplikacji. Plik ten powinien wyglądać
tak jak na Listingu 2. Zwróćmy uwagę, że dla
atrybutu android:apiKey należy wkleić otrzy-
many ze strony Google klucz.

Wyświetlanie mapy
W pierwszym kroku musimy zmienić defi-
nicję naszej klasy AndroidGoogleMaps. Mu-
si ona bazować na klasie MapsActivity, a
nie na domyślnej Activity. Jeśli dziedziczy-
my po klasie MapsActivity, musimy nadpi-
sać metodę isRouteDisplayed(), w której je-
dynie zwracamy wartość false. W metodzie
onCreate() instrukcją setContentView(R.l
ayout.main) definiujemy wyświetlenie mo-
dyfikowanego wcześniej przez nas layoutu z
pliku main.xml. W tym momencie nasza apli-
kacja nadaje się już do uruchomienia.

Uruchamianie
aplikacji na platformie Android
Zanim jednak uruchomimy naszą, na razie
bardzo prostą, aplikację, musimy najpierw
Rysunek 3. Google Maps w telefonie Android zdefiniować Android Virtual Device (AVD).

120 SDJ Extra 34 Biblia


Jest to odpowiednik emulatora, na którym
będziemy testować działanie naszej aplikacji.
Możemy zdefiniować wiele obiektów AVD
dla poszczególnych platform docelowych. W
celu utworzenia AVD z menu Window wy-
bieramy Android AVD Manager. W nowym
oknie, w obszarze Create AVD wpisujemy na-
zwę (Name), np. MapsAVD, wybieramy plat-
formę docelową (Target Platform), w naszym
przypadku jest to Google APIs 1.5 i klika-
my Finish. Teraz możemy już uruchomić na-
szą aplikację. W tym celu z menu Run wybie-
ramy opcję Run lub klikamy [CTRL + F11],
a następnie wybieramy tryb: Android Appli-
cation. W moim przypadku zanim emulator
wystartował zajęło to trochę czasu, więc trze-
ba uzbroić się w cierpliwość.
W chwili obecnej nasza aplikacja poza wy-
świetleniem mapy nie pozwala na nic więcej. W
dalszej części artykułu zajmiemy się funkcjonal-
nością zoom'u i zmianą trybu wyświetlania.
Zoom i zmiana
trybu wyświetlania
W najnowszej wersji Android SDK 1.5 w ce-
lu uzyskania funkcjonalności zoom'u, czy-
li przybliżania (powiększania) i oddalania
(zmniejszania) mapy, nie trzeba już pisać
wielu linii kodu (jak to było we wcześniejszej
wersji SDK), które obsługiwałyby kliknięcia
odpowiednich przycisków. Wystarczy jedynie
na obiekcie typu MapView wywołać odpo-
wiednią metodę setBuiltInZoomControl():
mapView = (MapView) findViewById(R.id.map
View);
mapView.setBuiltInZoomControls(true);
Obiekt typu MapView deklarujemy poza funk-
cją onCreate(). Tutaj jedynie go definiujemy.
Załóżmy, że nasza aplikacja ma działać
w ten sposób, że po kliknięciu przycisku 9
mapa ma włączać/wyłączać tryb satelity,
zaś przycisk 8 będzie służył do włączania/
wyłączania trybu ulic. W tym celu musi-
my zdefiniować metodę onKeyDown(int
keyCode, KeyEvent event),w której
sprawdzimy numer wciśniętego przycisku.
Do włączania trybu satelity służy funkcja
setSatellite(boolean), zaś do trybu ulic
– funkcja setStreetView(boolean). W na-
szym rozwiązaniu deklarujemy dwie zmien-
ne globalne: isSatellite i isStreetView ty-
pu boolean, które będą odpowiedzialne za
rodzaj operacji włączenia/wyłączenia. Treść
metody onKeyDown przedstawiłem na Listin-
gu 3.Możemy już teraz sprawdzić nasze no-
we dwie funkcjonalności. Po uruchomieniu
emulatora (Run) klikamy przycisk 9 i widzi-
my, że mapa wyświetlana jest w trybie sate-
lity. Możemy także włączyć tryb ulic, a także
przybliżyć i oddalić mapę dzięki przyciskom
pojawiającym się na dole ekranu emulatora
(Rysunek 3).
www.sdjournal.org
Google Maps
Automatyczne tej lokalizacji mapa ustawiła się automatycznie
wyświetlenie określonej lokalizacji na odpowiednim powiększeniu, umożliwiają-
Kolejną funkcjonalnością, którą dodamy do cym dostrzeżenie nazw ulic.
naszej aplikacji, jest automatyczne przejście W tym celu musimy zadeklarować obiekt
do określonej lokalizacji. Domyślnie Google typu MapController, który będzie nam słu-
Maps wyświetla mapę Stanów Zjednoczo- żył do wykonywania operacji na mapie. Aby
nych. Załóżmy, że w naszym przypadku bę- uzyskać taki obiekt, możemy wykonać na zde-
dzie to centrum Warszawy, któremu odpo- finiowanym wcześniej obiekcie mapView me-
wiadają współrzędne 52.227625, 21.004682. todę getController(). Następnie definiuje-
Załóżmy także, że chcemy, aby po przejściu do my dwuelementową tablicę tekstową, do któ-
Listing 3. Automatyczne wyświetlenie określonej lokalizacji
mc = mapView.getController();
String coordinates[] = {"52.227625", "21.004682"};
double lat = Double.parseDouble(coordinates[0]);
double lng = Double.parseDouble(coordinates[1]);
p = new GeoPoint((int) (lat * 1E6), (int) (lng * 1E6));
mc.animateTo(p);
mc.setZoom(14);
mapView.invalidate();
Listing 4. Definicja klasy MapOverlay
class MapOverlay extends com.google.android.maps.Overlay
{
public boolean onTouchEvent(MotionEvent event, MapView mapView)
{
if (event.getAction() == 1) {
GeoPoint p = mapView.getProjection().fromPixels(
(int) event.getX(),
(int) event.getY());
Geocoder geoCoder = new Geocoder(getApplicationContext(),
Locale.getDefault());
try {
List<Address> addresses = geoCoder.getFromLocation(
p.getLatitudeE6() / 1E6, p.getLongitudeE6() / 1E6, 1);
String add = "";
if (addresses.size() > 0)
{
for (int i=0; i<addresses.get(0).getMaxAddressLineIndex();
i++)
add += addresses.get(0).getAddressLine(i) + "\n";
add += p.getLatitudeE6() / 1E6 + "; " + p.getLongitudeE6()
/ 1E6;
}
else
add = "Sorry. No information";
Toast.makeText(getBaseContext(), add, Toast.LENGTH_
SHORT).show();
}
catch (IOException e) {
e.printStackTrace();
}
return true;
}
else
return false;
}
}
121
 Programowanie Android
rej wpisujemy interesujące nas współrzędne.
Są one w kolejnym kroku konwertowane do ty-
pu double. Operacja przejścia do określonej lo-
kalizacji polega tak naprawdę na tym, aby wska-
zać mapie punkt, który ma być wyświetlony.
Taki punkt to obiekt typu GeoPoint, do które-
go przekazujemy nasze współrzędne. Kolejnym
krokiem jest wywołanie metody animateTo()
z parametrem GeoPoint, która przeniesie nas
do określonej lokalizacji. Na koniec wywołu-
jemy metodę setZoom z wartością 14 – bo ta-
kie powiększenie nas interesuje. Na sam ko-
Listing 5. Lista importowanych pakietów
import java.io.IOException;
import java.util.List;
import java.util.Locale;
import com.google.android.maps.GeoP
oint;
import com.google.android.maps.MapAct
ivity;
import com.google.android.maps.MapCon
troller;
import com.google.android.maps.MapV
iew;
import com.google.android.maps.Over
lay;
import android.location.Address;
import android.location.Geocoder;
import android.os.Bundle;
import android.view.MotionEvent;
import android.widget.Toast;
import android.view.KeyEvent;
Rysunek 4. Informacje o adresie zaznaczonej lokalizacji
122
niec przeładowujemy mapę przy pomocy meto-
dy invalidate() obiektu mapView. Treść tych
operacji przedstawiłem na Listingu 3.
Wyświetlanie
adresu klikniętej lokalizacji
Ostatnią funkcjonalnością, którą chcemy do-
dać do naszej aplikacji, jest wyświetlanie komu-
nikatu z adresem klikniętej lokalizacji. W tym
celu napiszemy własną klasę MapOverlay, któ-
ra będzie rozszerzała klasę com.google.andro
id.maps.Overlay. Wewnątrz tej klasy dekla-
rujemy metodę onTouchEvent(MotionEvent
event, MapView mapView). Pierwszą czyn-
nością wewnątrz tej metody jest sprawdzenie
typu operacji, który miał miejsce. Musimy wy-
konać nasze zadanie w momencie, kiedy użyt-
kownik dotknął ekranu telefonu. Takie spraw-
dzenie zapewni nam warunek następujący kod
event.getAction() == 1. Następnie musi-
my zdefiniować obiekt znanego już nam typu
GeoPoint, do którego przypisujemy współrzęd-
ne klikniętego/dotkniętego miejsca. Całą opera-
cję pobrania/wyszukania informacji o punkcie
zapewni nam obiekt typu Geocode. Odpowia-
da on za proces zwany Geocoding'iem – czy-
li ustalaniem współrzędnych na podstawie na-
zwy lokalizacji, np. ulicy, placu. Umożliwia on
także wykonywanie operacji odwrotnej – czyli
ustalenie nazwy na podstawie współrzędnych.
Po pobraniu tych informacji budujemy z nich
odpowiedni komunikat, który wyświetlany jest
na mapie przy pomocy obiektu Toast, służące-
go do wyświetlania krótkich komunikatów dla
użytkowników (Rysunek 4). Jeśli żadna infor-
macja nie zostanie odnaleziona, wówczas wy-
świetlany jest komunikat Sorry. No information.
Aby umieścić tak przygotowaną warstwę
na mapie, należy odwołać się do niej w głów-
nej funkcji onCreate(). W tym celu dekla-
rujemy obiekt naszej klasy MapOverlay. Na-
stępnie na obiekcie mapView wołamy metodę
GetOverlays(), która zwraca nam wszystkie
warstwy, które następnie usuwamy (metoda
clear()). Na koniec dodajemy nasz obiekt
typu MapOverlay:
MapOverlay mapOverlay = new MapOverlay();
List<Overlay> listOfOverlays =
mapView.getOverlays();
listOfOverlays.clear();
listOfOverlays.add(mapOverlay);
Definicja klasy MapOverlay została przed-
stawiona na Listingu 4. Niestety, opisana po-
wyżej funkcjonalność nie działa prawidłowo
przy polskich ustawieniach regionalnych –
wynika to z innego separatora dziesiętnego
w sczytywanych współrzędnych (wymagana
jest kropka, a w polskich ustawieniach jest
to przecinek). Musimy niestety zmienić na-
sze ustawienia regionalne na amerykańskie.
Na koniec ważna informacja o pakietach,
które muszą zostać zaimportowane w celu
poprawnego skompilowania naszej aplika-
cji. Lista pakietów, która powinna zostać za-
importowana, przedstawiona została na Li-
stingu 5.
Podsumowanie
Android to bijąca obecnie wszelkie rekordy
popularności platforma służąca do pisania za-
awansowanych aplikacji na telefony komór-
kowe. Zapewne niezmiernie ważny jest fakt,
że także na rynku polskim od pewnego cza-
su dostępny jest telefon Era G1 działający w
oparciu o tę platformę. Napisane przez nas
programy można zatem śmiało testować na
tym telefonie. Artykuł ten miał na celu za-
prezentowanie czytelnikom sposobu, w jaki
można rozpocząć programowanie na platfor-
mie Android, a także wykorzystania w swo-
ich aplikacjach usługi Google Maps. Oczy-
wiście zaprezentowane w artykule funkcjo-
nalności nie obejmują całego obszaru możli-
wości, które daje nam połączenie tych dwóch
technologii. Mam nadzieję, że zachęciłem
czytelników do własnych prób i eksperymen-
tów z platformą Android.
IGOR KRUK
Igor Kruk jest z wykształcenia informatykiem.
Obecnie pracuje na stanowisku Business Intelli-
gence Consultant i zajmuje się wdrażaniem sys-
temów klasy BI. Jest również współautorem ksią-
żek „Oracle 10g i Delphi. Programowanie baz da-
nych” oraz „SQL Server 2005. Zaawansowane roz-
wiązania biznesowe”.
Kontakt z autorem: igorkruk@gmail.com,
http://www.igorkruk.pl
SDJ Extra 34 Biblia
 Programowanie Android

Google Android
Programowanie interfejsu użytkownika pod Android OS

Artykuł jest wprowadzeniem do programowania interfejsu użytkownika

(UI – User Interface) na platformie Google Android. Omawia podstawowe
komponenty interfejsu i sposoby rozmieszczania ich na ekranie.
Przedstawia również tworzenie formularzy, przenoszenie danych między
formularzami oraz interakcję między różnymi ekranami użytkownika.
Android technicznie
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: Google Android od strony technicznej jest
• Jak poprawnie rozmieścić komponenty • Podstawowa znajomość języka Java platformą, w której wyróżnić można czte-
komponenty użytkownika na ekranie; • Znajomość budowy dokumentów XML ry warstwy. Rysunek 1 jest ich ilustracją.
• Jak tworzyć poszczególne widgety; • Znajomość Eclipse IDE Najniżej położona jest warstwa core'owa
• Jak ekrany użytkownika współpracują ze sobą. (Linux Kernel), oparta na jądrze Linuksa
(ver. 2.6), odpowiedzialna za niskopozio-
mowe usługi systemowe takie jak: bezpie-
tów systemu została stworzona przy uży- czeństwo, zarządzanie pamięcią i procesa-
ciu tej technologii. mi, obsługa sterowników.
Poziom trudności Dobry start pozwala sądzić, że system Wyżej jest warstwa bibliotek i środowi-
utrzyma się na rynku systemów opera- ska uruchomieniowego (Libraries i Andro-
cyjnych i platform programistycznych na id Runtime). Zawiera ona zestaw biblio-
urządzenia mobilne mimo konkurencji i tek C/C++ używanych przez różne kompo-

G
oogle Android jest systemem doświadczenia takich marek jak Windows nenty systemu i wystawionych do użytku
operacyjnym na urządzenia mo- ME czy Symbian OS. Fakt ten może być przez developerów poprzez warstwę wyż-
bilne i jednocześnie platformą dobrym przyczynkiem do zainteresowa- szą (Application Framework). Warstwa
do tworzenia oprogramowania (Andro- nia się platformą i poczynienia pierwszych druga zawiera również środowisko uru-
id SDK). Pierwsza wersja systemu zosta- kroków w zakresie tworzenia na nią pro- chomieniowe, czyli napisaną przez Go-
ła wydana przez firmę Google już prawie stych aplikacji. ogle'a maszynę wirtualną (DVM – Dalvik
dwa lata temu (5 listopada 2007 r.). Od te-
go czasu Android zyskuje sobie coraz więk-
szą popularność zarówno wśród develope-
rów urządzeń mobilnych jak i producen-
tów takich urządzeń. Świadczy o tym sta-
le rosnąca ilość stron www i portali zwią-
zanych z tematyką Google Android. Ofi-
cjalny sklep internetowy Google'a (Andro-
id Market) każdego dnia zapełnia się nowy-
mi aplikacjami tworzonymi przez progra-
mistów z całego świata. Z drugiej strony,
producenci telefonów komórkowych (np.
Samsung, Htc) powoli przekonują się do
instalowania systemu operacyjnego spod
znaku Google'a w coraz to większej licz-
bie telefonów.
Wydaje się, że jedną z przyczyn szybkie-
go wzrostu popularności systemu jest do-
starczenie wraz z Androidem kompletne-
go API do tworzenia aplikacji w języku
programowania Java (tzw. Android SDK),
czyli technologii będącej dziś prawdziwym
standardem w świecie oprogramowania. Rysunek 1. Architektura systemu operacyjnego Google Android (źródło: http://
Również znaczna część core'owych elemen- developer.android.com)

124 SDJ Extra 34 Biblia


Virtual Machine) dostosowaną do pracy na
urządzeniach mobilnych.
Warstwa kolejna (Application Fra-
mework) zawiera framework do tworze-
nia aplikacji pod Androida czyli stanowi
wspomniane wcześniej API programistycz-
ne. Przy użyciu tego API napisane zosta-
ły wbudowane i dostarczone wraz z syste-
mem Android aplikacje z warstwy najwyż-
szej (Applications), czyli standardowe i do-
stępne w każdym telefonie aplikacje typu:
wysyłanie smsów, kalendarz, książka tele-
foniczna itp.
Dokładnie to samo API jest, jak już
wspomnieliśmy, dostępne każdemu pro-
gramiście. W artykule tym skupimy się
głównie na jednym elemencie z warstwy
API (Application Framework), na elemen-
cie View System (vide: Rysunek 1), który
odpowiedzialny jest za dostarczenie API
do tworzenia interfejsu użytkownika.
Programowanie
interfejsu użytkownika
W inżynierii oprogramowania projekto-
wanie i tworzenie interfejsów użytkowni-
ka uważane jest za odrębną dziedzinę wie-
dzy. Poprzez interfejs następuje komunika-
cja użytkownika ze wszystkimi warstwami
systemu. Celem projektowania jest więc
uczynienie tej komunikacji jak najbardziej
prostą i efektywną. Często mówiąc o pożą-
danych cechach interfejsu stosuje się okre-
ślenie „przyjazny w stosowaniu dla użyt-
kownika” (ang. user friendly). Oznacza to
osiągnięcie jakiegoś efektu w aplikacji w
możliwie najprostszy i najszybszy sposób
bez angażowania dużej ilości komponen-
tów, formularzy czy też ekranów użyt-
kownika. Nie bez znaczenia jest tu tak-
że wizualna strona systemu, czyli tzw. lo-
ok and feel.
Programowanie na urządzeniach mobil-
nych ma swoje dodatkowe wymagania. Do-
chodzi w tym przypadku mały ekran oraz
okrojone możliwości interakcji osoby pra-
cującej z aplikacją mobilną przejawiają-
cą się np. w braku kursora myszki. Choć
z drugiej strony, tą niedogodność nadra-
biają w ostatnim czasie ekrany dotykowe,
znacznie poszerzające wachlarz sposobów
komunikowania się z systemem.
Komponenty
interfejsu użytkownika
System Google Android, jak każdy system
operacyjny, zawiera zestaw komponentów
do tworzenia graficznego interfejsu użyt-
kownika. Komponenty te, zwane widgeta-
mi, pozwalają konstruować zaawansowa-
ne ekrany umożliwiające w wygodny spo-
sób realizację wyszukanych funkcji aplika-
cji. Na pewno ich funkcjonalność nie od-
biega od kontrolek systemowych dostarcza-
www.sdjournal.org
Programowanie UI
nych ze stacjonarnymi systemami operacyj- Hierarchia klas
nymi. Ponadto Android OS daje możliwość Wszystkie widgety Android OS dziedzi-
programiście rozszerzania komponentów czą po abstrakcyjnej klasie View i znajdują
czy też tworzenia zupełnie nowych, bazu- się w pakiecie android.widget. Hierarchia
jąc w tym zakresie na klasycznych mechani- klas komponentów użytych w przykłado-
zmach dziedziczenia dostępnych w Javie. wej aplikacji, na Rysunku 2.
���� �������� ��������
��������� ������ ��������������������
����������� ����������� ������������ ��������������
���������� ���������� ����������� ��������
�������
Rysunek 2. Hierarchia klas komponentów użytych w przykładzie.
Listing 1. Tworzenie pola tekstowego w kodzie Javy
public class HelloAndroid extends Activity {
@Override
public void onCreate(Bundle savedInstanceState) {
super.onCreate(savedInstanceState);
TextView tv = new TextView(this);
tv.setText("Hello, Android");
setContentView(tv);
}
}
Listing 2. Tworzenie pola tekstowego w xml
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<TextView xmlns:android="http://schemas.android.com/apk/res/android"
android:layout_width="fill_parent"
android:layout_height="fill_parent"
android:text="Hello, Android"/>
Listing 3. Plik AndroidManifest.xml
<manifest xmlns:android="http://schemas.android.com/apk/res/android"
package="pl.example.biorithm.activity"
android:versionCode="1"
android:versionName="1.0">
<application android:icon="@drawable/icon" android:label="@string/app_name">
<activity android:name=".InputDataForm" android:label="@string/app_name">
<intent-filter>
<action android:name="android.intent.action.MAIN" />
<category android:name="android.intent.category.LAUNCHER" />
</intent-filter>
</activity>
</application>
<uses-sdk android:minSdkVersion="3" />
</manifest>
125
 Programowanie Android

Widgety
Obiekty dziedziczące wprost po kla-
sie View stanowią typowe widgety (Wid-
gets). Zaliczyć do nich można komponen-
ty typu: TextView (pole wypisujące tekst),
EditView (pole do wprowadzania tekstu),
Button (przycisk), Checkbox itd. Andro-
id dostarcza także bardziej skomplikowa-
ne komponenty jak np. date picker (kom-
ponent do pobierania daty – czyli odpo-
wiednik kalendarzyka), clock (zegar) czy
zoom. Można rozszerzać istniejące kom-
ponenty dodając nową funkcjonalność lub
tworzyć zupełnie nowe dziedzicząc wprost
po klasie View.

Layouty
Obiekty rozszerzające klasę ViewGroup
stanowią w znacznej mierze tzw. layouty
(Layouts). Są to komponenty służące do
rozmieszczania i pozycjonowania innych
komponentów na ekranie. Mogą zawierać
inne obiekty klasy ViewGroup lub obiekty
View. Możliwość zagnieżdżania layoutów
w sobie pozwala na budowanie dowol-
nie złożonych ekranów. Podczas projek-
towania można kierować się doświadcze-
niem nabytym podczas pracy z biblioteką
Swing, znaną zapewne większości progra-
mistów Javy. Idea konstruowania ekranów
użytkownika jest bardzo podobna.

Sposoby tworzenia
interfejsów użytkownika

Programowalnie
Komponenty interfejsu użytkownika pro-
Rysunek 3. Konfigurowanie projektu Android gramista może tworzyć wprost w kodzie,
korzystając z określonych klas i interfej-
sów reprezentujących widgety i ich zacho-
Przykładowe komponenty wania. Jest to sposób przypominający po-
Lista komponentów dostarczonych wraz z systemem jest dość długa. Poniższe punkty dejście do budowania znane ze wspomnia-
przedstawiają najważniejsze z nich: nej już biblioteki Swing. Przykład jak mo-
że wyglądać kod pola tekstowego jest na Li-
• LinearLayout – podstawowy layout do rozmieszczania elementów horyzontalnie lub stingu 1).
wertykalnie
Dla wielu programistów taka droga jest
• RelativeLayout – pozwala na relatywne rozmieszczanie komponentów, zalecany
przy skomplikowanych interfejsach użytkownika pewnie bardziej naturalna i prosta. Gorzej
• TableLayout – umożliwia umieszczanie widgetów w formie tabeli sytuacja wygląda, gdy zaistnieje koniecz-
• DatePicker – pozwala na wygodny wybór daty (kalendarzyk) ność całościowego spojrzenia na kod inter-
• TimePicker – komponent umożliwiający wybór godziny fejsu użytkownika. Również utrzymanie i
• Button, Checkbox, TextView, EditView – standardowe elementy służące do budowy rozwój takiego kodu jest trudny.
formularzy
• Spinner – odpowiednik listy rozwijanej
• AutoCompleteTextView – komponent do pobierania tekstu z automatyczną podpo- Deklaratywnie
wiedzią wyboru Drugim sposobem tworzenia interfej-
• ListView – widget pozwalający na tworzenie przewijanej, pionowej listy z możliwo- sów pod Android OS jest deklaratywne
ścią filtrowania elementów umieszczanie komponentów w dokumen-
• Gallery – komponent najczęściej używany do tworzenia galerii zdjęć – umożliwia tach XML. W tym przypadku elementy
tworzenie poziomej, przewijanej listy elementów, wybrany element jest umieszcza-
ny na środku listy mają postać tagów, które odpowiadają po-
• TabWidget – widget implementujący funkcjonalność zakładek (tabs) szczególnym klasom widgetów. Ten spo-
• MapView – umożliwia tworzenie ekranów użytkownika z włączoną usługą Google- sób z kolei, przypomina budowanie inter-
Maps fejsu znane z aplikacji internetowych. Źró-
• WebView – pozwala na programowanie ekranów użytkownika z możliwością prze- dło tworzonego interfejsu ma postać za-
glądania zasobów internetu
gnieżdżonych między sobą tagów doku-
mentu XML. Sposób ten przypomina więc

126 SDJ Extra 34 Biblia


tworzenie stron www w technologii html.
Na Listingu 2 pokazaliśmy jak w pliku xml
zdefiniować pole tekstowe podobne do te-
go z Listingu 1.
Należy jednak zaznaczyć, że nie wszyst-
ko da się deklaratywnie umieścić w pli-
kach xml. Część funkcjonalności danego
komponentu niekiedy trzeba oprogramo-
wać w kodzie klasy. Z racji jednak rozdzie-
lenia (przynajmniej w dużej mierze) czę-
ści aplikacji odpowiedzialnej za wygląd od
części implementującej logikę (zgodność z
klasycznym wzorcem MVC!), ten sposób
tworzenia jest zalecany przez twórców An-
droid OS.
Struktura
aplikacji pod Android OS
Zanim przejdziemy do tworzenia inter-
fejsu użytkownika na bazie przykładowej
aplikacji, przedstawimy w kilku zdaniach
jak wygląda podstawowa struktura aplika-
cji działającej pod Androidem. Wiemy już,
że jednym z budulców aplikacji są kompo-
nenty dziedziczące po klasie View. Repre-
zentują one elementy interfejsu użytkow-
nika. Jednakże podstawowym budulcem
aplikacji pod Android OS są klasy dzie-
dziczące po klasie Activity. Zgodnie z do-
kumentacją klasy Activity stanowią poje-
dyńczą jednostkę aplikacji, która jest za-
projektowana do wykonywania akcji użyt-
kownika. Aplikacja może składać się z wie-
lu klas Activity lecz użytkownik zawsze
wchodzi w interakcję tylko z jedną z nich.
Klasy Activity mają metodę public void
onCreate(Bundle savedInstanceState)
wywoływaną przez Android OS w czasie
startu danej akcji. Tu właśnie należy inicjo-
wać komponenty interfejsu użytkownika.
Przykładowa aplikacja
Najlepiej jest zrozumieć tworzenie i dzia-
łanie komponentów interfejsu użytkow-
nika wykonując praktyczne przykłady. W
tym miejscu opiszemy budowanie prostej
aplikacji działającej pod Android OS. Bę-
dzie to popularna aplikacja pokazująca wy-
kresy biorytmów na konkretny dzień lub
przedział dni.
Po podaniu odpowiednich danych (daty
urodzenia użytkownika, przedziału czaso-
wego i rodzaju wykresu biorytmu) aplika-
cja pokaże na nowym ekranie wygenerowa-
ny biorytm. Wezmą więc udział w tym pro-
cesie dwa ekrany użytkownika i jedna akcja.
Do tworzenia projektu będziemy potrze-
bować odpowiedniego środowiska. Będzie
nim: poprawnie zainstalowany Android
SDK w dowolnej wersji (sugerowana wer-
sja: 1.5), środowisko programistyczne Ec-
lipse, plugin do Eclipse'a ADT (Andro-
id Development Toolkit) z wbudowanym
emulatorem telefonu komórkowego.
www.sdjournal.org
Programowanie UI
Listing 4. Klasa InputDataForm zaraz po wygenerowaniu
public class InputDataForm extends Activity {
/** Metoda wywoływana, gdy obiekt jest tworzony */
@Override
public void onCreate(Bundle savedInstanceState) {
super.onCreate(savedInstanceState);
setContentView(R.layout.main);
}
}
Listing 5. Plik input_data_form.xml z definicjami elementów formularza
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<LinearLayout xmlns:android="http://schemas.android.com/apk/res/android"
android:orientation="vertical" ...>
<LinearLayout android:orientation="vertical" ...>
<TextView android:text="@string/birthdayText" .../>
<TableLayout ...>
<TableRow>
<TextView android:text="@string/day" .../>
<TextView android:text="@string/month">
<TextView android:text="@string/year"/>
</TableRow>
<TableRow>
<EditText android:id="@+id/birthDay"/>
<Spinner android:id="@+id/birthMonth" .../>
<AutoCompleteTextView android:id="@+id/birthYear" .../>
</TableRow>
</TableLayout>
</LinearLayout>
<LinearLayout android:orientation="vertical" ...>
<TextView android:text="@string/biorithmText" .../>
<TableLayout ...>
<TableRow>
<TextView android:text="@string/dateFromText" .../>
<TextView android:id="@+id/dateFromContent" .../>
<TextView android:text="@string/dateToText" .../>
<TextView android:id="@+id/dateToContent" .../>
</TableRow>
<TableRow>
<Button android:id="@+id/pickDateFrom" android:text="Zmień" .../>
<Button android:id="@+id/pickDateTo" android:text="Zmień" .../>
</TableRow>
</TableLayout>
</LinearLayout>
<LinearLayout android:orientation="vertical" ...>
<TextView android:text="@string/graphText" .../>
<LinearLayout android:orientation="vertical" ...>
<CheckBox android:id="@+id/physical" android:text="Fizyczny" .../>
<CheckBox android:id="@+id/mental" android:text="Psychiczny" .../>
<CheckBox android:id="@+id/emotional" android:text="Intelektualny" .../>
</LinearLayout>
</LinearLayout>
<LinearLayout android:orientation="horizontal" ...>
<Button android:id="@+id/generate" android:text="@string/generateText" .../>
</LinearLayout>
</LinearLayout>
127
 Programowanie Android

Listing 6. Komponent Spinner w input_data_form.xml W dalszej części opisu zakładamy, że wy-

mienione składniki zostały poprawnie za-
<Spinner android:id="@+id/birthMonth" instalowane.
android:layout_width="wrap_content"
Tworzenie projektu
android:layout_height="wrap_content" android:drawSelectorOnTop="true" Pierwszym krokiem jest utworzenie w Ec-
android:width="20pt" lipse IDE projektu Android. Z menu File
android:prompt="@string/months_prompt" /> / New / Project / Android / Android Project
wybieramy opcję projektu (zakładamy, że
Listing 7. Kod obsługi klasy Spinner w klasie InputDataForm. wtyczka jest poprawnie zainstalowana).
birthMonth = (Spinner) findViewById(R.id.birthMonth); Uzupełniamy wymagane pola, po wykona-
niu tych czynności powinniśmy mieć okno
ArrayAdapter adapter = ArrayAdapter.createFromResource(this, R.array.birthMonth, konfiguracji podobne do tego z rysunku 3:
android.R.layout.simple_spinner_item); W polu Create Activity zdefiniowalismy
pierwszą klasę typu Activity o nazwie
adapter.setDropDownViewResource(android.R.layout.simple_spinner_dropdown_item); InputDataForm. Klasa ta będzie zawierać
birthMonth.setAdapter(adapter); prosty formularz do pobrania danych. W
wygenerowanej strukturze projektu może-
Listing 8. Plik day_values.xml z miesiącami wyświetlanymi w komponencie Spinner my od razu zajrzeć do pliku AndroidMani-
<resources> fest.xml. Znajdują się tam podstawowe da-
<string-array name="birthMonth"> ne konfiguracyjne dla całej aplikacji. Tu
<item>styczeń</item> właśnie należy definiować klasy Activity
<item>luty</item> (Listing 3).
Z Listingu 3 widzimy, że do definicji
<item>marzec</item> klasy InputDataForm podłączony został
<item>kwiecień</item> filtr decydujący o uruchomianiu właśnie
<item>maj</item> tej Activity zaraz po starcie aplikacji.
Sama klasa InputDataForm wygląda tak,
<item>czerwiec</item> jak na Listingu 4.
<item>lipiec</item> Jak widać, na Listingu 4 w meto-
<item>sierpień</item> dzie public void onCreate(Bundle
<item>wrzesień</item> savedInstanceState) ustawiana jest kla-
<item>październik</item> sa View zawierająca komponenty: setCon
<item>listopad</item> tentView(R.layout.main). Przedstawio-
<item>grudzień</item> na forma oznacza, że widok będzie gene-
</string-array> rowany z pliku xml. Aby się o tym prze-
</resources> konać, spójrzmy na plik main.xml znajdu-
jący się w katalogu res/layout. Przy okazji
Listing 9. Definicja komponentów Button, pod które podpięty został komponent możemy zmienić jego nazwę na input_da-
DatePickerDialog ta_form.xml. Tutaj właśnie, korzystając
<Button android:id="@+id/pickDateFrom" z tagów odpowiadających poszczególnym
android:layout_width="wrap_content" klasom komponentów zdefiniujemy naj-
android:layout_height="wrap_content" pierw: odpowiedni layout dla formularza,
android:layout_column="1" później umieścimy na nim komponenty.
android:text="Zmień"/>
<Button android:id="@+id/pickDateTo" Definiowanie layoutów
android:layout_width="wrap_content" Jak już wspomnieliśmy, formularz będzie
android:layout_height="wrap_content" posiadał elementy: pola do podania daty
android:layout_column="3" urodzenia, zakresu czasu na jaki ma być
android:text="Zmień"/> wygenerowany biorytm oraz do wyboru
rodzaju wykresu. Wydaje się, że najodpo-
Listing 10. Obiekty nasłuchujące podpięte pod buttony. wiedniejszym rozwiązaniem będzie w tym
pickDateFrom.setOnClickListener(new View.OnClickListener() { przypadku wybór LinearLayout umiesz-
public void onClick(View v) { czającego komponenty w porządku piono-
showDialog(DATE_FROM_DIALOG_ID); wym. To będzie zewnętrzny, główny layout.
} Każde z tych elementów będzie zdefinio-
}); wane dodatkowo w layoutcie poziomym, a
konkretnie w TableLayout. Pamiętajmy, że
pickDateTo.setOnClickListener(new View.OnClickListener() { np. element formularza do wprowadzenia
public void onClick(View v) { daty urodzenia, będzie się składał z 3 pól
showDialog(DATE_TO_DIALOG_ID); (dzień, miesiąc, rok urodzenia) i to właśnie
} te pola umieścimy w TableLayout.
}); Podobnie drugi element – pola do wy-
boru zakresu dat. Pola te zrealizujemy za

128 SDJ Extra 34 Biblia


pomocą komponentu DatePickerDialog.
Aby pola te i opisy tekstowe do nich były
również efektywnie rozmieszczone, zasto-
sujemy także TableLayout.
Trzeci element, czyli pola wyboru rodza-
ju wykresu, zrealizujemy za pomocą kom-
ponentów Checkbox. Jednak te elemen-
ty umieścimy w kolejnym LinearLayout,
również zorientowanym na pionowe
(ang. vertical) rozmieszczanie zawartości.
Spójrzmy jak może wyglądać plik input_
data_form.xml po zmianach wprowadzo-
nych zgodnie z powyższymi uwagami (Li-
sting 5). Listing ten ma za zadanie głównie
pokazać rozmieszczenie layoutów stąd też
niepotrzebne atrybuty zostały usunięte.
Uważny czytelnik Listingu 5 z pewnością
zauważył, że tak naprawdę TableLayouty za-
gnieździliśmy jeszcze w kolejnych elemen-
tach LinearLayout. Było to konieczne ze
względu na elementy opisowe poszczegól-
nych sekcji formularza (czyli swego rodzaju
labele), które zaimplementowane są za po-
mocą komponentu TextView. Dokładnie są
to napisy: Data urodzenia, Biorytm, Wykres.
Oto jak może wyglądać ekran użytkow-
nika zdefiniowany w omawianym pliku in-
put_data_form.xml (Rysunek 4):
Pole do wprowadzania dnia urodzenia jest
typowym komponentem służącym do po-
bierania tekstu. Realizuje je klasa EditView.
Ciekawsze rozwiązanie przyjęliśmy przy po-
lu do wprowadzania miesiąca urodzenia.
Użyty jest tam komponent Spinner będą-
cy klasyczną listą rozwijaną. Oto fragment
pliku input_form_data.xml definiujący ten
komponent (Listing 6).
Rysunek 4. Ekran z formularzem do
wprowadzania danych.
www.sdjournal.org
Jak już wspomnieliśmy, nie wszystko da się
zdefiniować w samych plikach xml. Kompo-
nent Spinner, aby działał poprawnie musi mieć
jeszcze w klasie InputDataForm, w metodzie
onCreate(Bundle savedInstanceState) pod-
łączony adapter. Wygląda to tak (Listing 7).
Całość listy rozwijanej na Rysunku 5.
Przy okazji możemy zdradzić jak zdefi-
niowaliśmy miesiące znajdujące się na li-
ście rozwijanej. Rozwiązaniem jest umiesz-
czenie danych, które chce się wyświetlić na
liście, w pliku xml znajdującym się w kata-
logu res aplikacji (w tym katalogu, znajdują
się wszystkie statyczne składniki aplikacji).
Dokładnie chodzi tu o katalog res/values za-
wierający statyczne i stałe łańcuchy zna-
ków. W katalogu tym zdefiniowaliśmy plik
day_values.xml (Listing 8).
Pole do wpisania roku urodzenia za-
implementowaliśmy korzystając z kom-
ponentu AutoCompleteTextView. Jest to
również dość popularny widget (zwłasz-
cza w aplikacjach webowych) wyświetla-
jący użytkownikowi podpowiedzi dosto-
sowane do tego, co już użytkownik wpi-
sał w pole. Nadmienimy tylko, że kompo-
nent ten również wymaga podłączenia ada-
ptera (w klasie InputDataForm w metodzie
onCreate(Bundle savedInstanceState),
oraz że zbiór podpowiedzi (czyli w tym
przypadku lata od 1900 do 2000) zde-
finiowany jest w tablicy years w klasie
InputDataForm.
Do zaimplementowania sekcji do wy-
znaczania zakresu dat biorytmu użyliśmy
komponentów kalendarzyka, czyli w An-
droid OS – DatePickerDialog. Pod zwy-
Rysunek 5. Komponent Spinner (lista rozwijana)
w działaniu
Programowanie UI
kły komponent Button została podpięta
akcja pokazująca stosowne okno dialogo-
we. Fragment w input_form_data.xml wy-
gląda tak (Listing 9).
Na Listingu 9 widzimy dwa buttony, je-
den odpowiedzialny za przyjęcie daty od
której wykres biorytmu ma być generowa-
ny, drugi – służący do przyjęcia daty koń-
cowej.
W kodzie Javy obsługa DatePickerDialog
wygląda następująco (Listing 10). W metodzie
onCreate(Bundle savedInstanceState)
pod buttony podpięte są nasłuchiwacze zda-
rzeń (ang. listenery).
Metoda showDialog(int id) z kla-
sy Activity jest sprzężona z metodą
onCreateDialog(int id), w której two-
rzone są komponenty kalendarza, w zależ-
ności od wyboru – pobierającego datę Od
lub datę Do (Listing 11).
Ostatnią sekcją formularza są kompo-
nenty Checkbox, określające jakiego rodza-
ju wykres biorytmu ma być wygenerowany
i wyświetlony na ekranie użytkownika. W
input_data_form.xml mają one postać na-
stępującą (Listing 12).
Komunikacja
między ekranami użytkownika
Dane wprowadzone przez użytkowni-
ka na powyżej opisanym interfejsie mu-
simy w końcu przetransportować do kla-
sy Graph (drugi ekran użytkownika) od-
powiedzialnej za generowanie wykresu. W
Android OS stosuje się w takich przypad-
kach obiekty klasy Intent, która jest, mó-
wiąc w skrócie, zwykła mapą do przeno-
Rysunek 6. Końcowy efekt – ekran pokazujący
wygenerowany wykres
129
 Programowanie Android

szenia danych między klasami Activites. dzie jest to data urodzenia) i na ich podsta- mów. Klasa ta również korzysta z obiektu
Przykładowo, tworzenie obiektu Intent wie wygenerować wykres. GraphView (nasz własny komponent dzie-
ma postać konstruktora: Intent intent Samo uruchomienie przejścia pomiędzy dziczący po klasie View) do budowy inter-
= new Intent(this, Graph.class). Od dwoma ekranami użytkownika wykonuje fejsu użytkownika. Konkretnie rzecz uj-
razu można zauważyć klasę Activity, metoda klasy Activity : startActivityFo mując, klasa GraphView „rysuje” wykresy.
do której przeniesione zostanie sterowa- rResult(intent, SHOW_GRAPH_OK). Definicja ekranu użytkownika odpowie-
nie. Ustawienie wartości do przeniesie- dzialnego za pokazanie wykresów znajdu-
nia czyli parametru wygląda tak: intent Wygenerowany biorytm je się tam, gdzie znajdują się pliki xml ze
.putExtra(Constants.DATE_OF_BIRTH, Za pokazanie na interfejsie użytkowni- zdefiniowanymi layoutami dla poszczegól-
dateOfBirth). W ten sposób w metodzie ka wygenerowanych biorytmów odpowia- nych ekranów użytkownika, czyli w katalo-
onCreate(Bundle savedInstanceState) da klasa Graph. To w niej następuje odwo- gu res/layout, w pliku graph.xml. Plik ten
w klasie Graph możemy już odebrać prze- łanie do obiektu BiorithmCalculator wy- wygląda, tak jak na Listingu 13.
kazane parametry (w podanym przykła- konującego całą logikę obliczania bioryt- Układ ekranu zgodny z plikiem
graph.xml oraz oczywiście sam wykres,
Listing 11. Metoda onCreateDialog(int id) zgodny z danymi wejściowymi pokazany-
mi na Rysunku 3, przedstawia Rysunek 6.
protected Dialog onCreateDialog(int id) {
switch (id) { Podsumowanie
case DATE_FROM_DIALOG_ID: Tworzenie interfejsu użytkownika pod An-
return new DatePickerDialog(this, dateFromSetListener, yearFrom, droid OS jest proste, choć z początku może
monthFrom, dayFrom); wydawać się nieprzyjemne, z racji operowa-
case DATE_TO_DIALOG_ID: nia tagami w xml przy definiowaniu kom-
return new DatePickerDialog(this, dateToSetListener, yearTo, monthTo, ponentów. Dla zatwardziałych zwolenni-
dayTo); ków programowalnego tworzenia kompo-
} nentów zawsze pozostaje możliwość pisa-
return null; nia kodu w klasach Activity w metodach
} onCreate(Bundle savedInstanceState).
Zapewniamy jednak, że przestawienie się
Listing 12. Komponenty checkbox w pliku input_data_form.xml na myślenie o interfejsie użytkownika w
<CheckBox android:id="@+id/physical" kategoriach tagów xml'a jest dość szybkie.
android:layout_width="wrap_content" Później już dość trudno znów zacząć pisać
kod obsługujący komponenty w klasach.
android:layout_height="wrap_content" Po prostu myśli się już trochę tak jak przy
android:text="Fizyczny" /> projektowaniu dokumentów html.
Android OS charakteryzuje się również
Listing 13. Plik graph.xml bogatym zestawem komponentów pozwa-
<LinearLayout xmlns:android="http://schemas.android.com/apk/res/android" lającym na realizację nawet najbardziej
android:orientation="vertical" skomplikowanych interfejsów. W przypad-
android:layout_width="fill_parent" ku developerów niezbyt zadowolonych ze
android:layout_height="wrap_content" standardowej biblioteki, zawsze pozosta-
android:paddingBottom="50px" je możliwość rozszerzania istniejących już
android:gravity="right"> komponentów.
<pl.com.jcode.biorithm.view.GraphView Z racji tego, że Android tworzony jest
android:id="@+id/graphView" przez Google'a, istnieje łatwy dostęp do
takich komponentów jak MapView czy
android:layout_width="fill_parent" WebView, umożliwiających korzystanie w
android:layout_height="wrap_content" /> tworzonych aplikacjach z Google Maps
<Button oraz pozwalających na łatwe przeglądanie
android:id="@+id/back" zawartości Internetu. To znacznie posze-
android:layout_width="wrap_content" rza krąg pomysłów na aplikacje, już na star-
android:layout_height="wrap_content" cie pozwala uczynić je bardziej ciekawymi
android:text="@string/backText" /> i konkurencyjnymi.
</LinearLayout> Można sądzić, że powyższe zalety (pro-
stota tworzenia interfejsów, duży wybór
komponentów, łatwe wykorzystanie Go-
ogle Maps i Internetu) spowodują, że An-
W Sieci
droid OS umocni swoją pozycję w świecie
• Android SDK do ściagnięcia – http://developer.android.com/sdk/1.5_r2/index.html platform programistycznych na urządze-
• Instalacja Android SDK i wtyczki ADT do Eclipse'a – http://developer.android.com/sdk/1.5_ nia mobilne.
r2/installing.html
• Opis komponentów użytkownika – http://developer.android.com/guide/tutorials/views/
index.html
• Dokumentacja Android API (JavaDoc) – http://developer.android.com/reference/android/ TOMASZ MILCZAREK
app/package-summary.html Konsultant w firmie BNS IT.
Kontakt z autorem: tomasz.milczarek@gmail.com

130 SDJ Extra 34 Biblia

 Programowanie iPhone OS

Poznajemy iPhone SDK

Pierwsze kroki

Nikt nie zaprzeczy, że jednym z najpopularniejszych urządzeń mobilnych

ostatnich 12 miesięcy jest iPhone. Doskonały wygląd zewnętrzny,
przejrzysty graficzny interfejs użytkownika oraz bogata funkcjonalność
to tylko niektóre jego cechy. W niniejszym artykule przedstawię to
urządzenie z punktu widzenia programisty.
ją strukturę warstwową, przedstawioną na
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: Rysunku 1. Warstwy Core OS oraz Core Se-
• Podstawowych informacji na temat iPhone OS; • Jak programować w języku Objective-C. rvices zawierają fundamentalny interfejs
• Co zawiera iPhone SDK oraz jak się z nim systemu operacyjnego. Wykorzystuje się je
programuje. w celu uzyskania dostępu do plików oraz
gniazd sieciowych (ang. network sockets).
W tej warstwie definiowane są również ni-
skopoziomowe typy danych. Poszczególne
się zderzyć z pewnymi niedogodnościami. struktury wchodzące w skład warstwy Co-
Trzeba tu wymienić dwie najistotniejsze re Services to:
Poziom trudności sprawy: mało popularny język programo-
wania Objective-C, którego używanie jest • Address Book: jest to interfejs umożliwia-
wymagane przy tworzeniu aplikacji korzy- jący przeglądanie oraz edycję poszcze-
stających z natywnego interfejsu użytkow- gólnych rekordów bazy danych kontak-

T
ak jak inne produkty Apple, tak i nika, oraz wymóg posiadania systemu ope- tów.
iPhone zachwyca użytkowników racyjnego Mac OS, który jest niezbędny do • Core Foundation: odpowiada między in-
swoim wyglądem, estetyką i jako- instalacji iPhone SDK. nymi za: zarządzanie danymi oraz ich
ścią wykonania. Pierwszy moment styczno- kolekcjami, operacje na ciągach znaków,
ści, pierwsze uruchomienia wbudowanych Architektura iPhone OS przetwarzanie preferencji użytkownika
aplikacji i już widać, co jest tu najważniej- Architektura systemu operacyjnego iPho- oraz zarządzanie wątkami.
sze: prosta i intuicyjna obsługa. Jeden kla- ne jest bardzo podobna do architektu- • Core Location: umożliwia odczyt współ-
wisz oraz wielodotykowy ekran (ang. multi- ry systemu Mac OS X. Obydwa te rozwią- rzędnych geograficznych urządzenia po-
touch screen) to wszystko, czego potrzebuje- zania oparte są na podobnym jądrze i ma- branych na podstawie danych z modułu
my do sterowania. Nie można również po-
minąć wszechobecnej przejrzystości GUI.
Doskonałym potwierdzeniem wysokiej ja-
kości tego urządzenia jest liczba dostęp- �����
����� ����������
nych dla niego aplikacji, oferowanych w �����
sklepie Apple. Już pierwsze oficjalne wy-
danie SDK przyciągnęło rzeszę programi- ���� ���� �����
����� �������� ������ �������
stów, którzy w niezwykle krótkim czasie �������� ����� ������
zaprezentowali owoce swojej pracy. Warto
dodatkowo zwrócić uwagę, iż aplikacje te ���� ������� ���� ���� ���
��������� ������
wydano po niezwykle atrakcyjnych cenach. �������� ���� ���������� �������� �������
Wytłumaczenie tego faktu jest proste: wraz
z malejącym nakładem pracy maleje ce- ����������������
na końcowego produktu, a z nią – wprost �������
proporcjonalnie – rośnie jego sprzedaż. Po- ������������
twierdzeniem tej reguły są statystyki udo-
stępniane przez Apple Store: tysiące do-
stępnych aplikacji oraz miliony ich pobrań
to nic innego jak wymowna kropka nad i w
tym temacie. Niestety, tak jak nie ma róży
bez kolców, tak i programista iPhone musi Rysunek 1. Architektura iPhone OS

132 SDJ Extra 34 Biblia


GPS, operatora sieci komórkowej lub po-
łączenia WIFI.
• CFNetwork: jest strukturą odpowiada-
jącą za obsługę połączeń sieciowych.
Interfejs ten pozwala na tworzenie po-
łączeń z wykorzystaniem gniazd BSD,
tworzenie szyfrowanych połączeń
zgodnych z SSL oraz TLS. Wspiera-
ne protokoły to m.in. HTTP, HTTPS
oraz FTP.
• SQLite: odpowiada za dostęp do wbudo-
wanej bazy danych typu SQL.
• XML Support: umożliwia parsowanie
dokumentów XML.
Kolejna warstwa – Media, wykorzysty-
wana jest przy dostępie do grafiki 2D,
3D, audio oraz video. Warstwa ta składa
się z takich technologii jak: OpenGL ES,
Quartz, oraz Audio Core. Media to rów-
nież Animation Core, czyli zaawansowa-
ny silnik animacji oparty na języku Ob-
jective-C.
Najbardziej istotną warstwą w systemie
iPhone OS jest warstwa Cococa Touch. Za-
wiera ona między innymi takie infrastruk-
tury jak:
• UIKit Framework: jest jedną z pod-
stawowych bibliotek wykorzystywa-
nych przy tworzeniu aplikacji w iPho-
ne SDK. Pełni ona rolę obsługi interfej-
su graficznego, zdarzeń, zarządza apli-
kacją, jej oknami oraz interakcją z użyt-
kownikiem.
• Foundation Framework: jest swoistego
rodzaju opakowaniem (ang. wrapper)
dla danych dostępnych w warstwie
Core Services. Interfejs ten odpowia-
da za kolekcje danych, operacje na cią-
gach znaków oraz między innymi za
zarządzanie datą i czasem, preferen-
cjami użytkownika czy wątkami i pę-
tlami.
• Address Book UI Framework: umożli-
wia integrację zewnętrznych aplika-
cji z natywną bazą danych kontaktów.
Aplikacje mogą uruchamiać poszcze-
gólne widoki niezbędne przy dodawa-
niu kontaktów, ich edycji oraz prze-
glądaniu.
iPhone SDK
Najbardziej aktualną wersję pakietu iPho-
ne SDK można ściągnąć ze strony http:
//developer.apple.com/iphone. Wersja, z któ-
rej korzystałem podczas pisania niniejsze-
go artykułu, to 2.2.1. Aby pobrać SDK,
niezbędne jest posiadanie swojego Apple
ID. Jest to identyfikator, który reprezen-
tuje poszczególną osobę korzystającą z pro-
duktów Apple. W przypadku, gdy jeszcze
nie posiadasz tego identyfikatora, zapra-
szam do wypełnienia formularza rejestra-
www.sdjournal.org
iPhone SDK
cyjnego (http://developer.apple.com/iphone/ my plik iPhone SDK, który jest programem
program/start/register/). Po zalogowaniu się instalacyjnym.
na wyżej wymienionej stronie pobieramy Do kolejnego kroku przechodzimy, na-
SDK oraz przeprowadzamy proces instala- ciskając przycisk Continue. Kolejny ekran
cji. Pik z SDK w wersji 2.2.1 zajmuje oko- daje możliwość zapoznania się z licencją
ło 1.7 GB (jest to obraz dysku). Podwój- SDK, którą akceptujemy, naciskając Conti-
ne kliknięcie rozpoczyna proces podłącze- nue. Dalej pojawia się ekran wyboru doce-
nia dysku oraz uruchamia menadżer pli- lowej partycji, na której SDK będzie zain-
ków. Podwójnym kliknięciem uruchamia- stalowane. Aby zainstalować iPhone SDK
Listing 1. Implementacja metody applicationDidFinishLaunching
- (void)applicationDidFinishLaunching:(UIApplication *)application
{
[ window addSubview:[ navigationController view ]];
[ window makeKeyAndVisible ];
}
Listing 2. Implementacja metody viewDidLoad
- (void)viewDidLoad
{
[ super viewDidLoad ];
self.title = @"First View";
}
Listing 3. Implementacja metody numberOfSectionsInTableView
- (NSInteger)numberOfSectionsInTableView:(UITableView *)tableView
{
return 1;
}
Listing 4. Implementacja metody numberOfRowsInSection
- (NSInteger)tableView:(UITableView *)tableView numberOfRowsInSection
(NSInteger)section
{
return 6;
}
Listing 5. Implementacja metody cellForRowAtIndexPath
-(UITableViewCell *)tableView:(UITableView *)tableView cellForRowAtIndexPath:
(NSIndexPath *)indexPath
{
static NSString *CellIdentifier = @"Cell";
UITableViewCell *cell = [ tableView dequeueReusableCellWithIdentifier:
CellIdentifier ];
if (cell == nil)
{
cell = [[[ UITableViewCell alloc ] initWithFrame:CGRectZero reuseIdentifier:
CellIdentifier ] autorelease ];
}
NSString* label = [ NSString stringWithFormat:@"cell %d", indexPath.row ];
[ cell setAccessoryType:UITableViewCellAccessoryDisclosureIndicator ];
[ cell setText:label ];
return cell;
}
Listing 6. Definicja funkcji didSelectRowAtIndexPath
-(void)tableView:(UITableView *)tableView didSelectRowAtIndexPath:(NSIndexPath
*)indexPath
{
}
133
 Programowanie iPhone OS

w wersji 2.2.1, wymagane jest około 5GB
wolnej przestrzeni dyskowej. Aby konty-
nuować proces instalacji, zaznaczamy od-
powiednią partycję, a następnie naciska-
my przycisk Continue. Ostatnim etapem
konfiguracji instalatora jest wybór narzę-
dzi, które mają zostać zainstalowane. Wy-
braną konfigurację należy zaakceptować
przyciskiem Continue. Rozpoczyna się pro-
ces instalacji.
Pokrótce postaram się omówić zawartość
zainstalowanej paczki. W skład SDK wcho-
dzą narzędzia niezbędne do produkcji apli-
Rysunek 2. Wybór szablonu aplikacji
kacji, ich testów oraz instalacji na urządze-
niu z platformą iPhone OS. Są to XCode,
Interface Builder oraz Instrumenty. XCo-
de to IDE (ang. Integrated Development Envi-
ronment) wykorzystywane przy tworzeniu
aplikacji zarówno dla systemu Mac OS X,
jak i dla iPhone OS. Narzędzie to umożli-
wia proste i wygodne zarządzanie projek-
tami, składanie paczek wykonywalnych
(zarówno w wersjach pod symulator oraz
urządzenie), debugowanie aplikacji oraz
ich instalację na urządzeniu końcowym.
Stworzenie pierwszej aplikacji przy pomo-
cy XCode jest niezwykle proste. Do dys-
pozycji mamy wygodny generator szablo-
nów aplikacji oraz klas. Pomocny okazu-
je się również tryb debugowania w edyto-
rze kodu, który umożliwia między innymi
podgląd wartości poszczególnych zmien-
nych bez przełączania się w tryb pełnego
debuggera. XCode radzi sobie bez proble-
mu z dopełnianiem, kolorowaniem skład-
ni, ukrywaniem bloków kodu oraz - na co
warto zwrócić uwagę - pozwala definiować
oraz stosować własne makra. Wspomniane
makra umożliwiają wstawianie wcześniej
zdefiniowanych bloków kodu za pomocą
poszczególnych słów kluczowych. Wraz z
XCode dostarczony jest symulator, który
do pewnego stopnia udaje fizyczne urzą-
dzenie (iPhone/iPod Touch).
Interface Builder służy do tworzenia in-
terfejsów graficznych użytkownika. Po-
zwala on na przegląd dostępnych kompo-
nentów, umiejscowienie ich na ekranie
oraz połączenie z kodem źródłowym apli-
kacji. Efektem końcowym działania pro-
gramu jest plik NIB, który następnie mo-
że zostać zaimportowany w projekcie. Mu-
szę przyznać, iż narzędzie to zrobiło na
mnie bardzo pozytywne wrażenie przede
wszystkim dlatego, iż w prosty sposób po-
zwala ono na modyfikacje poszczególnych
komponentów oraz ich integrację z kodem
źródłowym projektu.
Instrumenty to narzędzia, które pod róż-
nym kątem pozwalają sprawdzić tworzo-
ną aplikację. Pozwalają one między inny-
mi przetestować program pod względem
szybkości jego działania, obciążenia proce-
sora, zużycia zasobów czy wycieków pamię-
ci. Możemy również sprawdzić intensyw-
ność połączeń sieciowych czy historię do-

Co nowego w iPhone SDK dla iPhone OS 3.0

iPhone OS 3.0 jest nowym systemem operacyjnym przeznaczonym dla urządzeń iPhone oraz iPod Touch, który wraz z nowym urządzeniem
(iPhone 3.0 S) ujrzy światło dzienne w czerwcu tego roku. Telefon ten reklamowany jest jako szybszy, bardziej funkcjonalny oraz pracujący dłu-
żej od swojego poprzednika. Nowości, na które z niecierpliwością czekają użytkownicy poprzednich wersji iPhone, to na pewno możliwość wy-
syłania wiadomości typu MMS oraz dostępność modułu Bluetooth. Oprogramowanie 3.0 dostarcza również ciekawą funkcję przeszukiwania
pamięci urządzenia, znaną ze środowiska Mac OS - SpootLight Search. Mechanizm ten umożliwia automatyczne wyszukiwanie określonej frazy
m.in. w wiadomościach e-mail, w książce adresowej oraz w kalendarzu. Oprócz kilku nowych aplikacji pojawiają się również udoskonalone wer-
sje kalendarza, oraz programu umożliwiającego monitorowanie notowań Giełdy Papierów Wartościowych. Niewielkie zmiany widoczne są rów-
nież w ustawieniach użytkownika.
Wraz z nowym oprogramowaniem pojawia się iPhone SDK 3.0. Zawiera on między innymi API do obsługi Open GL ES 2.0. Programiści otrzy-
mują również możliwość korzystania z wbudowanej kamery, zarówno do robienia zdjęć, jak i kręcenia filmów. Jednym z dodanych interfej-
sów jest kompas, który uzupełnia funkcjonalność modułu GPS. Oprócz wskazania dokładnego kierunku geograficznego urządzenia progra-
mista może sprawdzić, czy urządzenie znajduje się w orientacji panoramicznej bądź portretowej. Firma Apple przygotowała również mecha-
nizm dostępu do sklepu Apple z poziomu aplikacji oraz notyfikacje Apple Push. System notyfikacji jest to brakująca we wcześniejszej wersji
możliwość komunikowania się zewnętrznego serwera z użytkownikiem bądź aplikacją - nawet aktualnie nieuruchomioną. Dostarczanie wia-
domości polega na przesyłaniu odpowiednich komunikatów z serwera do konkretnego urządzenia. Połączenie odbywa się poprzez zadany
adres IP urządzenia. Notyfikacja może zostać przedstawiona użytkownikowi na ekranie bądź może być przechwycona przez konkretną apli-
kację. iPhone SDK 3.0 dostarcza również możliwość korzystania z mechanizmu połączeń Peer to Peer pomiędzy urządzeniami. API z pewno-
ścią zostanie wykorzystane przez programistów gier, których produkty będą mogły zawierać tryb gry dla dwóch graczy. W ramach obsługi
mechanizmów komunikacji pojawia się również interfejs obsługi urządzeń peryferyjnych. Każde urządzenie dedykowane dla systemu iPho-
ne, podłączone zarówno przez kabel, Bluetooth, jak i sieć bezprzewodową, może być sterowane z poziomu aplikacji. Ostatnią nowością, na
którą warto zwrócić uwagę, jest interfejs Map Kit. Wprowadza on możliwość integracji aplikacji z serwisem Google Mobile Maps. Zewnętrz-
ne programy mogą wyświetlać widok mapy, przeszukiwać bazę danych lokalizacji, obliczać trasy pomiędzy zadanymi punktami oraz ozna-
czać dowolne miejsca pinezkami Google. Uzupełnieniem w stosunku do poprzedniej wersji SDK jest również dostęp do biblioteki muzycznej
użytkownika.

134 SDJ Extra 34 Biblia


stępów do systemu plików. Wyniki działa-
nia narzędzi przedstawione są w przejrzy-
stej formie graficznej. Ciekawostką jest to,
iż wspomniane testy można przeprowadzić
zarówno na symulatorze, jak i na urządze-
niu końcowym.
Pierwszy program
Przy tworzeniu pierwszego projektu sko-
rzystam z przygotowanych w XCodzie sza-
blonów aplikacji. Po uruchomieniu IDE z
menu File wybieram opcję New Project. Na-
stępnie w oknie przedstawionym na Ry-
sunku 2 wybieram szablon Navigation-Ba-
sed Application, po czym wprowadzam na-
zwę projektu. W ten sposób XCode wyge-
nerował pierwszy projekt definiujący pro-
stą aplikację. Przed przystąpieniem do edy-
cji wygenerowanych klas warto sprawdzić
aktualny wygląd aplikacji. Po naciśnięciu
kombinacji klawiszy command+R program
kompiluje się oraz uruchamia w symulato-
rze.Zawiera ona jedynie pustą tabelę oraz
pusty pasek nawigacji.
Pora rozpocząć implementację. Pra-
wa strona IDE prezentuje drzewo projek-
tu. W katalogu Classes znajdują się aktu-
alnie tylko dwie klasy: AppDelegate oraz
RootViewController. Pierwsza klasa jest
delegatem aplikacji – główną klasą projek-
tu, zaś druga klasa definiuje widok tabeli.
Listing 1 przedstawia metodę, która wy-
woływana jest w momencie, gdy aplikacja
zostaje uruchomiona. Zadaniem tej meto-
dy jest przygotowanie interfejsu graficzne-
go użytkownika. Poszczególne widoki zo-
stają tu dodane do okna aplikacji; w przy-
padku omawianego programu jest to wi-
dok nawigacji.
Rzućmy teraz okiem na zawartość kla-
sy RootViewController. Klasa ta defi-
Rysunek 3. Widok pierwszej tabeli aplikacji
www.sdjournal.org
iPhone SDK
niuje pustą tabelę, która była widoczna na ekran. Tytuł tego widoku zmienimy na
wcześniej w oknie symulatora. Uzupeł- First View.
niając kolejne metody, zmienimy tytuł ta- Listing 3 przedstawia metodę, która wy-
beli oraz wypełnimy jej komórki przykła- woływana jest przez system po to, by spraw-
dowymi tekstami. Metoda przedstawiona dzić, ile jest sekcji w tabeli. Tabela może zo-
na Listingu 2 zostanie wywołana w mo- stać podzielona na wiele sekcji, które są póź-
mencie, gdy widok zostanie załadowany niej grupowane. W naszym przypadku po-
Listing 7. Nagłówek klasy CustomCell
@interface CustomCell : UITableViewCell
{
UILabel* upperText;
UILabel* lowerText;
}
-(void) setUpper:( NSString* )text;
-(void) setLower:( NSString* )text;
@end
Listing 8. Inicjalizacja obiektu DetailsTableViewCotroller
- (id) initWithFrame:(CGRect)frame
reuseIdentifier:( NSString *) reuseIdentifier
{
if ( self = [super initWithFrame:frame
reuseIdentifier:reuseIdentifier ])
{
// Initialization
UIView *view = self.contentView;
lowerText= [[ UILabel alloc ] init ];
UIFont* font = [ UIFont boldSystemFontOfSize:20.0 ];
lowerText.font = font;
[ view addSubview:lowerText ];
[ lowerText release ];
upperText = [[ UILabel alloc ] init ];
font = [ UIFont systemFontOfSize:20.0 ];
upperText.font = font;
[ view addSubview:upperText ];
[ upperText release ];
}
return self;
}
Listing 9. Implementacja metody layoutSubviews
- (void)layoutSubviews {
[super layoutSubviews];
// getting the cell size
CGRect contentRect = self.contentView.bounds;
CGFloat boundsX = contentRect.origin.x;
CGRect frame;
frame = CGRectMake(boundsX + 10, 3, contentRect.size.width - 15, 20);
upperText.frame = frame;
frame = CGRectMake(boundsX + 10, 23, contentRect.size.width - 15, 35);
lowerText.frame = frame;
}
}
135
 Programowanie iPhone OS

zostawimy tu domyślną wartość 1. Następ- sekcji. Jeśli tabela ma wiele sekcji, to wspo- ny jest jako parametr section. W naszym
nie (patrz: Listing 4) system sprawdza, ile mniana metoda jest wywoływana dla każdej przypadku zwracamy przykładową wartość
rzędów w tabeli jest dostępnych dla danej sekcji oddzielnie. Numer sekcji przekazywa- 6: chcemy, aby tabela miała wypełnionych
sześć komórek.
Listing 10. Metody służące do ustawiania zawartości etykiet komórki Dla każdej z komórek wywoływana jest
metoda przedstawiona na Listingu 5. W
-(void) setLower:(NSString*)text tej metodzie tworzymy i inicjalizujemy
{ poszczególne wiersze tabeli. Numer aktu-
lowerText.text = text; alnie tworzonej komórki przekazany jest
} w parametrze indexPath. W pierwszej li-
-(void) setUpper:(NSString*)text nii tego listingu definiujemy identyfika-
{ tor danego obiektu. Mechanizm ten umoż-
upperText.text = text; liwia powtórne korzystanie z wcześniej
} skonstruowanego obiektu. Ponowne uży-
cie obiektu jest o wiele szybsze niż two-
Listing 11. Implementacja metody viewDidLoad w klasie DetailsTableViewCotroller rzenie go na nowo. Po tych kilku krokach
- (void)viewDidLoad komórka tabeli jest gotowa do wypełnie-
{ nia danymi.
[ super viewDidLoad ]; Dalej tworzymy ciąg znaków przecho-
self.title = @"second view"; wujący słowo komórka (ang. cell), do któ-
moreButton = [[ UIBarButtonItem alloc ] initWithTitle:@"More" rego dopiszę numer wiersza danej komór-
style:UIBarButtonItemStylePlain ki. Za pomocą następnej linii [ cell
target:self setAccessoryType: UITableViewCellAcc
action:@selector(onMore)]; essoryDisclosureIndicator ]; określa-
self.navigationItem.rightBarButtonItem = moreButton; my typ elementu graficznego, który zosta-
} nie wyświetlony po prawej stronie każde-
go wiersza.
Listing 12. Metody wykorzystywane przy konstrukcji tabeli w klasie DetailsTableViewCotroller Typ tej grafiki powinien odpowiadać ak-
- (NSInteger)numberOfSectionsInTableView:(UITableView *)tableView cji, jaka może zostać wykonana dla danej
{ komórki. W przedstawionym przypadku
return 1; element ten ma być zachętą do kliknięcia.
} Kolejna linia listingu przedstawia umiesz-
- (NSInteger)tableView:(UITableView *)tableView numberOfRowsInSection:(NSInteger)section czenie przygotowanego wcześniej ciągu
{ znaków w utworzonej komórce. Po uru-
return 2; chomieniu aplikacji na symulatorze po-
} jawia się widok przedstawiony na Rysun-
ku 3.
Listing 6 przedstawia metodę, która zosta-
nie wywołana po kliknięciu w daną komórkę
tabeli. Implementacja tej metody zostanie do-
dana później.
W kolejnym kroku przygotujemy widok,
który będzie uruchamiany po kliknięciu w
daną komórkę. Będzie to również tabela. Za-
czniemy od stworzenia nowej klasy. Z me-
nu XCode wybieramy opcję File, a następnie
New File. Uruchomione okno (Rysunek 4)
wyraźnie przypomina to, z którego wybra-
łem wcześniej szablon aplikacji.
W tym przypadku możemy wybrać
typ klasy, który chcemy stworzyć. Wy-
bieramy opcję UITableViewControl-
ler subclass, ponieważ widok, który bę-
dę tworzył, będzie tabelą. Klasa bazowa
UITableViewController definiuje tabelę.
Nową klasę nazwę DetailsTableViewCotr
oller. Implementacja nowo wygenerowa-
nego pliku jest nieomal identyczna z im-
plementacją tabeli RootViewController. Z
racji tego, iż tabela ta ma zawierać szczegó-
łowe informacje, chcielibyśmy, aby poszcze-
gólne komórki umieszczone w tej tabeli za-
wierały po dwa teksty, umieszczone jeden
Rysunek 4. Okno wyboru podklasy nowo tworzonego obiektu nad drugim. Pozwoli to na przedstawienie

136 SDJ Extra 34 Biblia

 iPhone SDK

przykładowych atrybutów oraz wartości im

przypisanych. Do tego celu niezbędne bę- Listing 13. Metoda przedstawiająca tworzenie komórek typu CustomCell
dzie stworzenie kolejnej klasy, która będzie - (UITableViewCell *)tableView:(UITableView *)tableView
dziedziczyć po klasie UITableViewCell. Po- cellForRowAtIndexPath:(NSIndexPath *)indexPath
wtarzamy w tym celu kroki opisane w przy- {
padku tworzenia DetailsTableViewCotr static NSString *CellIdentifier = @"DetailsCell";
oller. Zamiast UITableViewController z
ekranu przedstawionego na Rysunku 4 wy- CustomCell *cell =
bieramy UITableViewCell jako bazę two- (CustomCell*)[ tableView dequeueReusableCellWithIdentifier:CellIdentifier ];
rzonej klasy.
Nowa klasa nazywać się będzie if (cell == nil)
CustomCell. Listing 7 przedstawia jej na- {
główek. cell = [[[ CustomCell alloc] initWithFrame:CGRectZero
Aby wyświetlić dwie linie tekstu w da- reuseIdentifier:CellIdentifier ]
nej komórce, skorzystamy z dwóch kompo- autorelease ];
nentów typu UILabel. Kolejne linie wier- }
sza nazwiemy upperText oraz lowerText.
Listing 7 przedstawia również dwie meto- switch (indexPath.row) {
dy, które wykorzystamy do ustawienia war- case 0:
tości poszczególnych etykiet. Pora zajrzeć [cell setUpper:@"First row upper text"];
do implementacji klasy. Do wygenerowanej [cell setLower:@"First row lower text"];
przez XCode metody widocznej na Listin- break;
gu 8 należy dodać tworzenie obiektów ty-
pu UILabel. Etykieta ( ang. label ) to kom- case 1:
ponent, który wyświetla tekst. W pierwszej [cell setUpper:@"Second row upper text"];
linii listingu uruchamiamy metodę klasy [cell setLower:@"Second row lower text"];
bazowej. break;
W kolejnych liniach listingu tworzę
pierwszą etykietę. Następnie przypisuję default:
jej pogrubioną czcionkę systemową o wiel- break;
kości 20 pikseli. Komponent ten następ- }
nie dodajemy do widoku danej klasy. W return cell;
ten sam sposób zostaje stworzony kolejny }
wiersz komórki.
Aby poprawnie umiejscowić komponen- Listing 14. Nagłówek klasy DetailsTableViewController
ty na ekranie, dodamy metodę przedsta- @interface DetailsTableViewCotroller :
wioną na Listingu 9. Najpierw wywołuje- UITableViewController <UITableViewDelegate>
my metodę z klasy bazowej, po czym pobie- {
ramy rozmiar aktualnego widoku. W kolej- UIBarButtonItem* moreButton;
nych liniach tworzymy ramy o poszczegól- }
nych parametrach, które następnie zostają
przypisane do utworzonych wcześniej kom- Listing 15. Metoda, która określa wysokość pojedynczej komórki w tabeli
ponentów.
Listing 10 przedstawia wspomniane - (CGFloat)tableView:(UITableView *)tableView heightForRowAtIndexPath:(NSIndexPath
wcześniej metody setLower i setUpper, *)indexPath
które będą wykorzystane do ustawienia {
wartości poszczególnych etykiet komórki. return 60.0;
Przekazane w parametrach teksty zosta- }
ją zapisane w poszczególnych etykietach
wiersza. Listing 16. Metoda wyświetlająca przykładowy dialog
Powróćmy teraz do implementacji Deta
ilsTableViewCotroller. Listing 11 przed- -(void) onMore
stawia metodę, która wywoływana jest po {
załadowaniu widoku. Oprócz ustawienia UIAlertView *alert = [[UIAlertView alloc] initWithTitle:@"MessageTitleText"
tytułu widoku tworzymy przycisk, któ- message:@"More information"
ry widoczny będzie w pasku nawigacji. delegate:nil
Kolejne parametry używane przy inicja- cancelButtonTitle:@"Hide me"
lizacji tego obiektu określają: tekst, któ- otherButtonTitles:nil];
ry będzie zawierał dany przycisk oraz styl [alert show];
przycisku, klasę, która ma zostać powia- [alert release];
damiana o użyciu danego przycisku, oraz }
metodę (ang. selector), która będzie wy-
woływana po jego przyciśnięciu. Zmien-
ną moreButton dodaję do nagłówka klasy

www.sdjournal.org 137
 Programowanie iPhone OS

DetailsTableViewCotroller w postaci: Listing 12 przedstawia omówione wcze- eView oraz numberOfRowsInSection. Po-
UIBarButtonItem* moreButton; śniej metody numberOfSectionsInTabl zostało jedynie stworzenie poszczegól-

Listing 17. Tworzenie obiektu DetailsTableViewController

- (void)tableView:(UITableView *)tableView
didSelectRowAtIndexPath:(NSIndexPath *)indexPath
{
DetailsTableViewCotroller* secondTable =
[[ DetailsTableViewCotroller alloc ]
initWithStyle:UITableViewStyleGrouped ];

sdjAppDelegate* appDelegate =
[ UIApplication sharedApplication ].delegate;

[[ appDelegate navigationController]
pushViewController:secondTable
animated:YES];

[secondTable release];
}

Listing 18. Inicjalizacja połączenia asynchronicznego – iPhone OS

- (void)sendHTTPMessage:(NSData*)body toURL:(NSString*)url
{
NSURL* url2 = [NSURL URLWithString:url];
NSMutableURLRequest* request = [NSMutableURLRequest requestWithURL:url2];
[request setHTTPMethod:@"POST"];
[request setHTTPBody:body];
[request setValue:@"text/xml; charset=utf-8" forHTTPHeaderField:@"Content-Type"];
NSURLConnection *connection = [[NSURLConnection alloc] initWithRequest:request delegate:self startImmediately:YES];
NSHTTPURLResponse* response = [[[NSHTTPURLResponse alloc] init] autorelease];
}

Listing 19. Inicjalizacja połączenia synchronicznego – iPhone OS

NSHTTPURLResponse* response = [[[NSHTTPURLResponse alloc] init] autorelease]; NSData* resp = [NSURLConnection sendSynchronousRequest:
requestreturningResponse:&response error:err];

Listing 20. Implementacja metody didReceiveResponse

- (void) connection:(NSURLConnection *)connection didReceiveResponse:(NSURLResponse *)response
{
[self.receivedData setLength:0];
}

Listing 21. Implementacja metody didReceiveData

- (void) connection:(NSURLConnection *)connection didReceiveData:(NSData *)data
{
[self.receivedData appendData:data];
}

Listing 22. Obsługa nieudanego połączenia

- (void) connection:(NSURLConnection *)connection didFailWithError:(NSError *)error
{
[self.delegate connectionDidFail:error];
[connection release];
}

Listing 23. Metoda wywoływana w momencie zakończonej transakcji

- (void) connectionDidFinishLoading:(NSURLConnection *)connection
{
//(...)
}

138 SDJ Extra 34 Biblia


nych elementów tabeli. Listing 13 przed-
stawia sposób, w jaki konstruujemy kolej-
ne komórki. Tym razem tworzone wier-
sze są zdefiniowanego wcześniej typu
CustomCell. Następnie sprawdzamy in-
deks aktualnej komórki, by wypełnić ją
odpowiednim tekstem, po czym zwracam
stworzony obiekt.
Aby wszystko prezentowało się poprawnie
na ekranie, konieczne jest ustawienie wyso-
kości pojedynczej komórki tabeli. Modyfiku-
ję nagłówek klasy DetailsTableViewControl
ler, dodając protokół UITableViewDelegate
( Listing 14 ), oraz implementuję metodę
heightForRowAtIndexPath przedstawioną
na Listingu 15.
Implementację tabeli detali kończymy, de-
finiując metodę onMore. Tworzymy w niej
dialog, który będzie wyświetlał przykładowy
tekst. Inicjalizacja tego dialogu polega na po-
daniu jego tytułu, treści oraz tekstu, jaki ma
się pojawić na przycisku zamykającym dany
dialog. Jak to zrobić w praktyce, przedstawia
Listing 16.
Pozostaje jeszcze tworzenie obiek-
tu nowej tabeli, które znajdzie się w me-
todzie didSelectRowAtIndexPath, w kla-
sie RootViewController. Jest ona wy-
wołana po kliknięciu komórki tabeli
RootViewController. Listing 17 pokazuje,
jak tworzony jest obiekt typu DetailsTab
leViewController oraz w jaki sposób mo-
żemy dodać go do widoku nawigacji. War-
to zauważyć, że przy inicjalizacji obiektu
tabeli podajemy jej typ. W tym przypadku
jest to typ UITableViewStyleGrouped. Styl
ten charakteryzuje się grupowym wyświe-
tlaniem poszczególnych sekcji. Nowo utwo-
rzony obiekt dodajemy do widoku nawiga-
cji, co powoduje animowane wyświetlenie
Rysunek 5. Tabela typu DetailsTableViewCont
roller
www.sdjournal.org
tabeli detali. Na pasku nawigacyjnym auto-
matycznie pojawia się przycisk z tytułem wi-
doku. Przycisk ten umożliwia powrót do po-
przedniej tabeli.
Aby mieć możliwość instalacji aplikacji
na urządzeniu, należy dołączyć do iPho-
ne Developer Program. Uczestnictwo w
tym programie jest niestety płatne. Pod-
stawowe członkostwo kosztuje 99$. Wraz
z jego wykupieniem otrzymujemy certy-
fikat, który jest niezbędny w celu podpi-
sania aplikacji przed jej instalacją. Certy-
fikat ten jest również niezbędny przy wy-
syłaniu własnych aplikacji do sklepu Ap-
ple. Osoby zainteresowane instalacją apli-
kacji bez podpisywania odsyłam do wyszu-
kiwarki Google ;)
Porównanie:
iPhone OS vs. Symbian OS
Jako że w ciągu ostatnich lat przyszło mi
pracować zarówno nad aplikacjami pod
iPhone, jak i pod Symbian OS, dlatego po-
kusiłem się o porównanie tych dwóch plat-
form z programistycznego punktu widze-
nia. W tym celu postanowiłem przygoto-
wać dwie aplikacje: jedną pod Symbia-
na, drugą zaś pod iPhone OS, realizujące
identyczne zadanie: przesyłanie danych
metodą POST poprzez protokół HTTP.
W tym miejscu nie będę przytaczał peł-
nych źródeł tych aplikacji, skupię się je-
dynie na fragmentach dotyczących re-
alizacji wspomnianego zadania. Listing
18 obrazuje inicjację połączenia w języ-
ku Objective-C. Kilka pierwszych wywo-
łań metod to nic innego jak przygotowa-
nie adresu URL, ustawienie odpowied-
nich wartości nagłówka oraz rozpoczę-
cie transakcji poprzez inicjalizację obiek-
Rysunek 6. Wygląd prostej aplikacji
wygenerowanej przez XCode
iPhone SDK
tu NSURLConnection. W ten sposób rozpo-
czyna się proces asynchronicznego przesy-
łania danych. Aby skorzystać z trybu syn-
chronicznego, wystarczy zamienić ostat-
nią linię Listingu 18 oraz dodać dwie linie
przedstawione na Listingu 19. W momen-
cie, gdy połączenie zostanie nawiązane,
system prześle odpowiedź z serwera, wy-
wołując metodę z Listingu 20. Następnie,
gdy serwer prześle porcję danych, urucho-
miona zostanie metoda z Listingu 21.
Zakończoną sukcesem transakcję po-
twierdza metoda connectionDidFinish
Loading ( Listing 23 ), zaś wszelkie błę-
dy połączenia powinny zostać obsłużone
w metodzie przedstawionej na Listingu
22. Niestety, realizacja podobnego zada-
nia na platformie Symbian jest o wiele bar-
dziej skomplikowana. Aby przeanalizować
ten proces, zapraszam do przejrzenia przy-
kładu znajdującego się na stronie http://
wiki.forum.nokia.com/index.php/How_
to_Make_an_HTTP_Connection_Using_
TCP/IP_with_RSocket. Wygląda na skom-
plikowane, prawda? I niestety – takie jest
w rzeczywistości...
Do tego dochodzą nieco pokraczne idio-
my narzucane przez Symbiana (np. stos
czyszczenia czy deskryptory). Realizacja te-
go zadania pod iPhone jest o niebo prostsza
i bardziej intuicyjna (zakładając oczywiście
dobrą znajomość języka Objective-C). Pod-
sumowując to szybkie porównanie: w mo-
jej subiektywnej ocenie – zwycięża zdecy-
dowanie iPhone OS!
Podsumowanie
W powyższym artykule przedstawiłem
wstęp do programowania aplikacji pod
iPhone przy pomocy standardowego SDK.
Starałem się zawrzeć informacje przydatne
do rozpoczęcia pracy z tą platformą. Wy-
daje mi się, iż rozbudowane możliwości
nadchodzącej wersji SDK oraz urządzenia
iPhone 3.0 S powinny być kuszące dla pro-
gramistów aplikacji. Zapraszam serdecznie
do zapoznania się z dostępnym API, IDE
oraz innymi narzędziami dostarczonymi
przez Apple. Za dodatkową motywację do
rozpoczęcia nauki może posłużyć świado-
mość, że dziesiątki i setki tysięcy użytkow-
ników czekają na nowe aplikacje pod iPho-
ne – być może na Twoje aplikacje!
TOMASZ DUBIK
Pracuje na stanowisku Programista Aplikacji Mo-
bilnych w firmie BLStream. Tworzeniem aplikacji
dla urządzeń przenośnych zajmuje się od 3 lat.
Przez ten czas miał okazję poznać takie platfor-
my jak iPhone OS, Symbian OS/S60 oraz Palm OS.
Kontakt z autorem: tomasz.dubik@blstream.com
139
 Programowanie iPhone OS
Objective-C
kontra Java i C++
Wprowadzenie do języka
Java i C++ panują niepodzielnie w działce technologii mobilnych. Język
Objective-C jest stosunkowo nowym graczem na tym rynku, stoi jednak
za nim potężna marketingowa siła platformy Apple iPhone/iTouch.
Niniejszy artykuł zawiera szybkie wprowadzenie do Objective-C oraz
porównanie jego możliwości z językami Java i C++.
Dowiesz się:
• Jak wyglądają podstawowe konstrukcje ję-
zyka Objective-C;
• Jak Objective-C ma się do takich języków jak
Java i C++.
Poziom trudności
J
eśli Twoja praca zawodowa wiąże się
z programowaniem urządzeń mobil-
nych, to zapewne masz Drogi Czytel-
niku doświadczenia bądź to z językiem Ja-
va, tudzież z C++. Prymat tych języków w
mobilnym sektorze rynku wydawał się nie-
zachwiany od kilku dobrych lat. A tu nagle
niespodzianka!
Nagle na horyzoncie pojawiał się nieco
ezoteryczny język Objective-C, napędzany
potężną marketingowo-biznesową machiną
stojącą za nową platformą Apple: iPhone/
iTouch. Prawdę mówiąc, gdyby jakieś dwa
lata temu ktoś oznajmił mi, że niedługo
przyjdzie mi bliżej obcować z Objective-
C, uśmiechnąłbym się zapewne lekcewa-
żąco. Dziś o tym języku słychać sporo; wy-
nika to z prostego faktu: chcąc programo-
wać natywne aplikacje pod iPhone/iTouch,
nie mamy praktycznie żadnej alternatywy.
I tak oto język, używany dotąd przez wą-
ską grupę programistów natywnych apli-
kacji dla MacOS, bazujących na Cocoa,
stał się nagle niespodziewanie ważny, zaś
na wzmiankę o konieczności jego nauki ra-
czej nikt się już nie uśmiecha. Tak więc dro-
gi Programisto Java/C++, jeżeli stwierdziłeś
140
Powinieneś wiedzieć:
• Jak programować w języku Java bądź C++.
(tudzież, Twój szef stwierdził za Ciebie), iż
nadszedł czas na rozpoczęcie nauki języka
Objective-C, to zapraszam do lektury ni-
niejszego artykułu. Postaram się przedsta-
wić ten temat z perspektywy znajomych
Tobie języków i przekonać Ciebie, że – jak
mówi stare przysłowie – nie taki diabeł
straszny jak go malują.
W tym miejscu pozwolę sobie jedynie
dodać, iż poniższy artykuł nie pretenduje
do miana podręcznika Objective-C. Nale-
ży go raczej uznać za mocno skondensowa-
ny przegląd możliwości wspomnianego ję-
zyka, połączony z szeregiem odniesień do
C++ i Java, oraz rozszerzony o garść wska-
zówek i drogowskazów dla tych, którzy
chcieliby na poważnie kontynuować naukę
Objective-C.
Po trzykroć: Witaj Świecie!
Znane chińskie powiedzenie mówi, iż jeden
fragment kodu źródłowego wart jest tysiąca
słów (hmm... chyba coś pokręciłem...). Z tego
względu zdecydowałem, iż zanim przejdę do
omówienia poszczególnych właściwości oma-
wianego języka, chciałbym zaproponować Ci
ciekawy eksperyment w postaci prezentacji
i analizy trzech aplikacji typu Witaj Świecie!
zaprogramowanych kolejno w C++, Java oraz
Objective-C.
Jak wskazuje Paul Graham w jednym ze
swoich esejów (patrz ramka W sieci), anali-
za takich małych programów może zaowo-
cować zaskakująco dużą liczbą ciekawych
wniosków.
Do dzieła więc! Na Listingach 1, 2 oraz 3
zaprezentowane są źródła programów Wi-
taj Świecie! zapisanych w C++, Java i Objecti-
ve-C. Na dobry początek sugeruję przejrzenie
tych Listingów.
Przy pisaniu niniejszego artykułu zało-
żyłem sobie, iż przeznaczony on będzie dla
osób znających stosunkowo dobrze języki
C++ oraz Java (patrz sekcja Powinieneś wie-
dzieć). Wnioskuję zatem, iż programy przed-
stawione na Listingach 1 i 2 nie wymagają
dogłębnych wyjaśnień. W przypadku Witaj
Świecie w C++ wita nas wysłużona funkcja
main, stanowiąca dziedzictwo języka C. Dy-
rektywa using namespace świadczy o tym,
że język zaprojektowany przez Bjarne Stro-
ustrupa wspiera przestrzenie nazw, zaś dość
nietypowa składnia:
cout << "Hello, World!" << endl;
przypomina o tym, że C++ pozwala przeła-
dowywać operatory. Zawartość Listingu 2 po-
twierdza smutną prawdę, że aby zmusić pro-
gram pisany w Javie (tj. w języku czysto obiekto-
wym) do wyświetlenia prostego napisu, trzeba
stworzyć osobną klasę i wyposażyć ją w publicz-
ną, statyczną metodę main.
Listing 3 przynosi za to szereg niespodzia-
nek. Na pierwszy rzut oka wygląda trochę zna-
jomo. W pierwszej linii wita nas znajoma dy-
rektywa preprocesora #include. Dalej mamy
definicję funkcji main. W pierwszej linii tej-
że funkcji pojawia się coś jakby wskaźnik do
obiektu NSAutoreleasePool, a potem... No
właśnie – co potem!? Nagle ni stąd, ni zowąd
pojawia się przedziwna składnia:
[[NSAutoreleasePool alloc] init];
SDJ Extra 34 Biblia

Czyżby nowa odmiana Lispa, tyle że z nawi-
sami kwadratowymi zamiast okrągłych...?
W kolejnej linii wywołanie funkcji NSLog,
która – wnioskując po przekazywanym do
niej argumencie – zdaje się być odpowiedni-
kiem funkcji printf ze standardowej biblio-
teki języka C.
Tylko czemu przed literałem napisowym
występuje znak @? W kolejnej linii znajduje-
my po raz wtóry dziwne kwadratowe nawia-
sy, zaś na końcu żegna nas znajoma instruk-
cja return 0;.
Takie mniej więcej myśli pojawiały się w
mojej głowie, kiedy pierwszy raz czytałem
program typu Witaj Świecie! napisany w Ob-
jective-C. Pora na wnioski. Patrząc z punk-
tu widzenia osoby, która nie zna tego języ-
ka, możemy stwierdzić prawie na pewno, że
Objective-C:
• jest na pewno bliższy językom C\C++
niż Javie;
• nie jest językiem czysto obiektowym
i zapewne, podobnie jak C++, wspiera
wiele paradygmatów programowania;
• nie posiada mechanizmu przestrzeni
nazw;
• jest wyposażony w preprocesor;
• szykuje dla nieobeznanych z nim progra-
mistów semantyczne niespodzianki!
Mam nadzieję, że mój nietypowy ekspery-
ment z potrójnym Witaj Świecie! rozbudził
Czytelniku Twoją ciekawość. Jeśli chciał-
byś dowiedzieć się, jakie jeszcze niespo-
dzianki szykuje dla Ciebie język Objecti-
ve-C, to zapraszam do dalszej lektury. Na
początek...
...krótki rys historyczny
Historia Objective-C zaczyna się we wcze-
snych latach 80 dwudziestego wieku. Spró-
bujmy wczuć się na chwilę w atmosferę
tamtego okresu. W środowisku programi-
stów systemowych niepodzielnie króluje ję-
zyk C (oczywiście nie opisany jeszcze jako
standard ANSI). Obiektowość (dość ezote-
ryczny paradygmat programowania stoso-
wany przez wąską grupę specjalistów) koja-
rzy się przede wszystkim ze... Smalltalk'iem
80 (będącym następnikiem Smalltalk'a 72).
Pojawiają się pierwsze próby pożenienia wy-
dajności języka C z rewolucyjnymi mecha-
nizmami budowania abstrakcji rodem z ję-
zyków obiektowych. Jest rok 1983. Bjarne
Stroustrup zaczyna pracować nad językiem
C++. Z kolei Brad Cox oraz Tom Love, za-
łożyciele firmy Stepstone, opracowują język
Objective-C.
Aby zrozumieć fundamentalną różni-
cę pomiędzy tymi dwoma językami, nale-
ży zrozumieć założenia projektowe przy-
jęte przez ich autorów. Mówiąc w dużym
uproszczeniu, Język C++ postawił na sta-
www.sdjournal.org
Wprowadzenie do języka Objective-C
tyczność oraz pełną kontrolę typów, co w namizm, co miało zaowocować większą ela-
rezultacie miało zaowocować dużą wydaj- stycznością języka za cenę (nie)znaczne-
nością pisanych w nim programów. Objec- go spadku wydajności. Ta fundamentalna
tive-C poszedł za to w zupełnie inną stro- różnica w założeniach projektowych spra-
nę: jego projektanci główny nacisk położy- wiała, iż pomimo wspólnego korzenia w
li na charakterystyczny dla Smalltalk'a dy- postaci języka C, C++ i Objective-C w wie-
Listing 1. Program Witaj Świecie! napisany w języku C++
#include <iostream>
using namespace std;
int main()
{
cout << "Hello, World!" << endl;
return 0;
}
Listing 2. Program Witaj Świecie! napisany w języku Java
public class HelloWorld
{
public static void main( String[] args )
{
System.out.println("Hello, World!");
}
}
Listing 3. Program Witaj, Świecie! napisany w języku Objective-C
#import <Foundation/Foundation.h>
int main (int argc, const char * argv[])
{
NSAutoreleasePool * pool = [[NSAutoreleasePool alloc] init];
NSLog (@"Hello, World!");
[pool drain];
return 0;
}
Listing 4. Język C++: plik nagłówkowy klasy Point (Point.hpp)
#ifndef __POINT_HPP_INCLUDED__
#define __POINT_HPP_INCLUDED__
class Point
{
public:
Point( int x = 0, int y = 0 );
int X() const;
int Y() const;
void SetX( int x );
void SetY( int y );
private:
int m_X;
int m_Y;
};
std::ostream& operator<<( std::ostream& os, const Point& p );
#endif // __POINT_HPP_INCLUDED__
141
 Programowanie iPhone OS
lu kwestiach różnią się diametralnie. Java, (ang. templates). Java – początkowo święcą-
która pojawiła się na rynku ponad 10 lat ca wielkie tryumfy, powoli traci na znacze-
później niż C++ i Objective-C, miała stano- niu jako język wysokiego poziomu, wypie-
wić kolejny krok ewolucyjny w stosunku do rana przez bardziej dynamiczne języki (wi-
C++. Ten czysto obiektowy język, również dać złoty środek nie zawsze jest... złoty).
inspirowany pomysłami ze Smalltalk'a, w Objective-C doczekał się w 2007 roku no-
wielu aspektach zbliża się do Objective-C wej odsłony (2.0) i zyskuje na popularności
(widać to chociażby na przykładzie mecha- na fali sukcesów firmy Apple. Jak potoczy
nizmu refleksji); można by się wręcz poku- się dalej ta historia, pokaże czas. Dość hi-
sić o tezę, że w zamyśle swoich twórców Ja- storii! W kolejnych podpunktach zajrzymy
va miała stanowić złoty środek pomiędzy pod maskę Objective-C i zobaczymy cóż się
C++ a Objective-C. tam kryje. A jest co oglądać.
Od początku lat 80-tych zarówno C++,
Java, jak i Objective-C przeszły długą drogę. Przegląd składni
C++ doczekał się standardu ANSI (C++98), Podobnie jak C++, tak samo Objective-C jest
kolejna odsłona standardu tego języka jest nadzbiorem języka C. Oznacza to, że każdy,
właśnie opracowywana (C++0x), zaś sam poprawnie skonstruowany program, napisa-
język nadal cieszy się olbrzymim poważa- ny w języku C będzie poprawnie przetwo-
niem jako narzędzie programistów syste- rzony przez kompilator Objective-C. W tym
mowych, głównie dzięki możliwości stoso- ujęciu Objective-C jest zdecydowanie bliż-
wania potężnych i wysoce wydajnych me- szy C++, niż Javie, która nadzbiorem języ-
chanizmów abstrakcji w postaci szablonów ka C nie jest.
Podstawowy element nowości w skład-
Listing 5. Język C++: plik z implementacją ni Objective-C wiąże się z mechanizmami
klasy Point (Point.cpp) programowania obiektowego oraz z tymi,
które wiążą się z zestawem nowych słów
#include "Point.hpp" kluczowych. Objective-C stosuje tutaj dość
oryginalną konwencję (np. w porówna-
Point::Point( int x, int y ) niu do C++): słowa kluczowe specyficzne
: m_X( x ), dla tego języka oznaczone są prefiksem @.
m_Y( y ) Wspomniane słowa kluczowe to: @class,
{ @interface, @implementation, @public,
} @private, @protected, @try, @catch,
@throw, @finally, @end, @protocol,
int Point::X() const @selector, @synchronized, @defs oraz
{ @encode. Znaczenie większości z wymie-
return m_X; nionych słów poznamy w dalszej części ni-
} niejszego artylułu.
Objective-C w stosunku do czystego C
int Point::Y() const wprowadza również nowe typy i wartości.
{ Pierwszym z nich jest typ BOOL, służący do
return m_Y; reprezentacji wartości boolowskich (odpo-
} wiednikami tego typu w Javie i C++ są od-
powiednio boolean i bool). Co ciekawe,
void Point::SetX( int x ) Objective-C stosuje dość rzadko stosowaną
{ konwencję, jeśli chodzi o nazwy stałych bo-
m_X = x; olowskich: zmienne typu BOOL przyjmują
} wartości YES i NO. Zarówno Java, jak i C++
stosują w tym przypadku słowa kluczowe
void Point::SetY( int y ) true i false.
{ Kolejnym elementem nowości są słowa
m_Y = y; kluczowe nil, Nil oraz id. nil jest odpowied-
} nikiem wartości NULL w C\C++ i służy do
oznaczania pustego wskaźnika na zmienną/
std::ostream& operator<<( std:: obiekt. Nil jest odpowiednikiem nil, słu-
ostream& os, żącym do oznaczania pustego wskaźnika na
const Point& obiekt klasy (w Objective-C klasa jest pełno-
p ) prawnym obiektem).
{ Specyficznym rozwiązaniem stosowanym
return os << "x=" << p.X() << "; w Objective-C jest typ SEL. Wartości tego
y=" << p.Y(); typu mogą przechowywać tzw. selektory, tj.
} identyfikatory metod. SEL jest w pewnym
sensie odpowiednikiem wskaźników na me-
tody w języku C++.
142
Niewątpliwie najbardziej rzucającym się
w oczy (niektórzy powiedzieliby: najbar-
dziej dziwacznym) elementem języka Ob-
jective-C jest składnia wywoływania me-
tod obiektów. Jeśli przez całe swoje zawo-
dowe życie programowałeś w C++ lub w Ja-
vie (tudzież w jednym z wielu innych, po-
pularnych języków wspierających paradyg-
mat programowania obiektowego, np. C#,
Python, Ruby, JavaScript itd.), to najbar-
dziej naturalną wydaje Ci się następująca
konstrukcja:
obiekt.metoda();
W Objective-C konstrukcja ta wygląda zgo-
ła odmiennie:
[obiekt metoda];
Warto w tym miejscu zauważyć, iż taka,
nieco egzotyczna, składnia tyczy się je-
dynie wywołań metod; wywołania glo-
balnych funkcji mają taką samą składnię
jak język C czy C++. Co więcej, przed-
stawiona wyżej forma składniowa wią-
że się z fundamentalną różnicą w znacze-
niu stwierdzenia wywołanie metody, któ-
ra stanowi jeden z fundamentów modelu
obiektowości w języku Objective-C. Mó-
wiąc w dużym skrócie, wywołanie meto-
dy w tym języku to w rzeczywistości wy-
słanie komunikatu do obiektu.
Na koniec tego szybkiego przeglądu skład-
ni Objective-C warto zauważyć, iż komenta-
rze w tym języku są zaznaczane identycznie
jak w Javie i C++: dowolna jest zarówno for-
ma blokowa: /* ... */ , jak i komentarze dla
pojedynczej linii: // ....
Programowanie
obiektowe odkryte na nowo
Jak mogłeś się przekonać czytając poprzedni
podpunkt, po szybkim zapoznaniu się z róż-
nicami w składni Objective-C, okazuje się, iż
zmian wcale nie ma tak dużo jak by się mogło
wydawać. W rzeczywistości fundamentalna
Listing 6. Język C++: tworzenie obiektu
klasy Point
#include "Point.hpp"
#include <iostream>
using namespace std;
int main()
{
Point p( 5, 10 );
cout << p << endl;
return 0;
}
SDJ Extra 34 Biblia
 Wprowadzenie do języka Objective-C

różnica pomiędzy Objective-C a C++ i Javą
leży w konstrukcjach programowania obiek-
towego. Z tego względu spora część niniejsze-
go artykułu skupi się właśnie na opisywaniu
tych różnic.
Chcąc scharakteryzować jednym słowem
model obiektowości w Objective-C, można
by napisać, iż jest on zupełny (ang. strict).
Model taki stanowi niewątpliwie dziedzic-
two języka Scheme i stoi w silnej opozycji
do bardziej ograniczonego (czytaj: statycz-
nego) modelu, który został wbudowany w
język C++. Język Objective-C pozwala za-
rządzać zarówno obiektami, jak i klasami w
trakcie wykonania programu (klasy są peł-
noprawnymi obiektami). Przy takim mode-
lu możliwe jest tworzenie nowych klas, do-
dawanie do nich metod czy pobieranie listy
składowych – wszystko to w trakcie wyko-
nania programu! W tym kontekście język
C++ wraz ze swoim RTTI (ang. Run-Time
Type Information) wypada bardzo blado. Ja-
va znajduje się mniej więcej pośrodku tej
układanki, wbudowany w nią mechanizm
refleksji (ang. reflection) możliwościami
jest zbliżony do Objective-C, aczkolwiek
nieco bardziej restrykcyjny (prawdopodob-
nie ze względu na fakt, iż język ten bazuje
mocno na C++).
W kolejnych podpunktach rozważymy na
przykładach możliwości wszystkich trzech
języków w kontekście oferowanych przez nie
mechanizmów wsparcia dla programowania
obiektowego.
Pokaż mi swoją klasę
Naszą podróż poprzez meandry obiekto-
wości w Objective-C rozpoczniemy od pro-
stego, praktycznego przykładu. Rozważmy
implementację prostek klasy reprezentują-
cej punkt w dyskretnej przestrzeni dwu-
wymiarowej. Na Listingach 4, 5 oraz 6,
przedstawiona jest prosta implementacja
takiej klasy, zapisana w języku C++. Na Li-
sting 7 pokazana jest implementacja takiej
samej klasy w języku Java.
Zakładam, iż Czytelnicy tego artykułu zna-
ją bądź to C++, bądź Javę, dlatego nie będę w
tym miejscu opisywał szczegółów implemen-
tacji klasy Point w tych językach. Będę się za
to odnosił do nich przy opisie definicji bliź-
niaczej klasy w języku Objective-C. Szkielet
takiej implementacji przedstawiony jest na
Listingach 8 i 9.
Rozważmy poszczególne fragmenty tych
dwóch Listingów. Pierwsza rzecz, która
rzuca się w oczy, to zdecydowane rozdzie-
lenie interfejsu oraz implementacji klasy.
Podział ten jest podkreślony przez dobór
nazw słów kluczowych: @interface oraz
@implementation. Podobnie jak w przypad-

Listing 7. Język Java: definicja klasy Point ku C++, definicja (interfejs) klasy oraz jej
implementacja mogą być (i zazwyczaj są)
import java.util.*; umieszczone w odrębnych plikach. Pro-
gramując w Objective-C, interfejsy klasy
public class Point { umieszcza się w plikach nagłówkowych (z
private int x; rozszerzeniem .h; patrz: Listing 8), zaś de-
private int y; finicje metod w pliku implementacji (z roz-
szerzeniem .m; patrz: Listing 9). Podejście
public Point( int x, int y ) { to stoi w opozycji do konwencji javowskiej,
this.x = x; wedle której cała definicja klasy, tj. zarówno
this.y = y; jej interfejs, jak i implementacja, umiesz-
} czone są w jednym pliku źródłowym. War-
to zauważyć, że w języku Objective-C atry-
public int getX() { buty i metody nie mogą być pomieszane.
return x; Atrybuty definiowane są w sekcji interfej-
} su, oznaczonej nawiasami klamrowymi (Li-
sting 8). Co więcej, o ile atrybuty klasy mo-
public int getY() { gą być oznaczone jako publiczne (@public),
return y; chronione (@protected) bądź prywatne
} (@private), o tyle wszystkie metody zade-
klarowane w jej interfejsie są domyślnie pu-
public void setX( int x ) { bliczne. Metody niepubliczne (jeśli takowe
this.x = x; są potrzebne) ukryte są w pliku implemen-
} tacji. Podejście to stanowi istotną różnicę,
przede wszystkim w stosunku do C++, w
public void setY( int y ) { którym publiczne, chronione i prywatne
this.y = y; metody mogą być swobodnie pomieszane
} w definicji klasy. Java, ze swoim mecha-
nizmem interfejsów, znajduje się pośrod-
@Override public String toString() { ku obydwu rozwiązań. Warto zauważyć,
StringBuilder ret = new iż Objective-C posiada również słowo klu-
StringBuilder(); czowe @class. Jednakże w przypadku te-
ret.append( "x=" + x + "; " ); go języka słowo to wykorzystywane jest je-
ret.append( "y=" + y ); dynie do zapisywania poprzedzających de-
return ret.toString(); klaracji klas, co ma służyć do przerywania
} łańcuchów cyklicznych zależności w pli-
kach nagłówkowych (problem bardzo do-
public static void main( String args[] ) { brze znany programistom C++). Na koniec
Point p = new Point( 5, 10 ); warto wspomnieć, iż w przypadku Objecti-
System.out.println(p); ve-C domyślny poziomem dostępu do skła-
} dowych jest @protected oraz że język ten
} nie wspiera statycznych atrybutów klasy,
oznaczanych słowem kluczowym static

www.sdjournal.org 143
 Programowanie iPhone OS
w językach Java i C++ (przerażonych Czy-
telników chciałbym szybko uspokoić: Ob-
jective-C pozwala uzyskać efekt składowej
statycznej w nieco odmienny sposób: po-
przez definicję globalnej zmiennej w pli-
ku implementacji oraz dodanie w interfej-
sie klasy odpowiednich metod dostępu do
tej zmiennej).
Metoda na metodę
Jako że pomyślnie udało się nam przebrnąć
przez ogólny opis syntaktyki deklaracji kla-
sy w Objective-C, rozważmy teraz poszcze-
gólne zagadnienia zawiązane z tym tema-
tem bardziej szczegółowo. W niniejszym
podpunkcie przeanalizujemy szczegóły de-
finicji metod klasy.
Rzeczą, którą daje się zauważyć na przysło-
wiowy pierwszy rzut oka, jest fakt, iż składnia
służąca do definicji metod w Objective-C jest
mocno odmienna od tej, do której przyzwycza-
iły nas języki pokroju C++ bądź Java.
Rozważmy hipotetyczną klasę List, repre-
zentującą jednokierunkową listę z dowiąza-
niami w języku C++. Załóżmy sobie, iż kla-
sa ta oferuje nam następującą, publiczną me-
todę:
void List::Insert(void* object, std::
size_t at);
Na podstawie powyższej deklaracji nie-
trudno się domyśleć, że obiekty typu List
miałyby przechowywać elementy dowol-
nego typu (void*), zaś zadaniem rozwa-
żanej metody byłaby alokacja nowego wę-
zła przechowującego zadany obiekt (argu-
ment object) i wstawienie go do listy w
określonym miejscu (parametr at). Nagłó-
wek podobnej metody w języku Java wy-
glądałby tak:
public void insert(Object object, int
at) {
...
Wywołanie takiej metody byłoby podobne
zarówno w Javie, jak i w C++ ,i mogłoby wy-
glądać na przykład tak:
employees.insert(newEmployee,
newEmployeeIndex);
Przekonajmy się, jak podobną metodę moż-
na by zadeklarować w Objective-C. Gdyby-
śmy zechcieli przetłumaczyć powyższe de-
klaracje w sposób bezpośredni, to w wyniku
otrzymalibyśmy, co następuje:
-(void) insert:(id)anObject:(unsigned
int)at
Wywołanie takiej metody (a faktycznie:
wysłanie wiadomości insert do obiektu
144
employees) wyglądałoby w Objective-C na- znaczoną na urządzenie mobilne. Aplika-
stępująco: cja ta konstruowana jest z widoków. Otóż
chcielibyśmy, aby nasz widok reagował na
[employees insert:newEmployee: dwa rodzaje zdarzeń: zmiany orientacji
newEmployeeIndex] urządzenia rejestrowane przez akcelero-
metr oraz kontakt stylusa z ekranem do-
Poniższa lista przedstawia podstawowe fak- tykowym. W tym celu, definiowany przez
ty związane z programowaniem metod w nas widok musi zarejestrować się jako ob-
Objective-C; po jej przestudiowaniu przed- serwator w serwisach oferowanych przez
stawionym powyżej przykład stał się jasny: system. Aby jednak to się zadziało, musi
on dziedziczyć po określonych interfejsach.
• nazwa metody w Objective-C posiada pre- Scenariusz taki jest dość powszechnie sto-
fiks: znak minus (–), jeśli jest ona metodą sowany w przypadku programowania urzą-
instancji, lub plus (+), jeśli mamy do czy- dzeń mobilnych. Na Listingu 11 przedsta-
nienia z metodą klasy (tj. odpowiednikiem wiony jest fragment implementacji takiego
metody statycznej w C++ lub w Javie); scenariusza w języku C++.
• nazwy typów występujących w dekla- W tym przypadku AccelerometerObserver
racji metody (tyczy się to zarówno ty- oraz StylusObserver jako klasy abstrakcyjne
pu wartości zwracanej, jak i typów argu- pełnią rolę interfejsów. Warto zauważyć, iż
mentów) występują w nawiasach; C++ nie udostępnia dedykowanego mecha-
• kolejne argumenty metody oddzielone nizmu służącego do definiowania interfejsów
są od siebie znakiem dwukropka (:);
• nazwa metody może być identyczna jak Listing 8. Język Objective-C: interfejs klasy
nazwa atrybutu klasy; jest to bardzo przy- Point (plik Point.h)
datne przy pisaniu akcesorów (ang. getters).
@interface Point : NSObject
Dziedziczenie, {
wirtualność i protokoły @private:
Moc paradygmatu obiektowego leży w możli- int x;
wości tworzenia hierarchii przy pomocy me- int y;
chanizmu dziedziczenia. Objective-C wspie- }
ra oczywiście ten mechanizm, aczkolwiek
– w odróżnieniu od języka C++ - nie wspie- -(int) getX;
ra dziedziczenia wielokrotnego. W zamian za -(int) getY;
to, podobnie jak język Java, oferuje narzędzia, -(void) setX:(int)x;
których zadaniem jest zrekompensowanie te- -(void) setY:(int)y;
go braku. Narzędzia te (protokoły oraz kate- @end
gorie klas), oraz sam mechanizm dziedzicze-
nia w Objective-C, przedstawię pokrótce w Listing 9. Język Objective-C:
implementacja klasy Point (plik Point.m)
niniejszym podpunkcie.
Podstawowa składnia dziedziczenia w ję- #import "Point.h"
zyku Objective-C przedstawiona jest na Li-
stingu 10. @implementation Point
Objective-C, podobnie jak Java, nie oferu- -(int) getX
je wielorakich wariantów dziedziczenia (tak {
jak na przykład C++, który pozwala dzie- return x;
dziczyć nieprywatne składniki klasy bazo- }
wej w trzech trybach: public, private i
protected). Dostęp do klasy nadrzędnej od- -(int) getY
bywa się za pośrednictwem znajomego pro- {
gramistom Javy słowa kluczowego super. W return y;
Objective-C wszystkie metody są domyśl- }
nie wirtualne, w związku z tym język ten
nie posiada odpowiednika słowa kluczowe- -(void) setX:(int)x
go virtual, stosowanego w C++. To samo {
tyczy się mechanizmu dziedziczenia wirtu- return self->x = x;
alnego z C++. }
Brak wsparcia dla dziedziczenia wielo-
krotnego jest w Objective-C rozwiązany -(void) setY:(int)y
podobnie jak w Javie: przy pomocy inter- {
fejsów, które w terminologii pierwszego z self->y = y
wymienionych języków zwane są protoko- }
łami. Rozważmy następujący przykład. Za- @end
łóżmy, iż piszemy aplikację użytkową prze-
SDJ Extra 34 Biblia
 Wprowadzenie do języka Objective-C

(tj. abstrakcyjnych klas nie posiadających żad- Employee* employee = new Employee; sę, zaś init – do obiektu będącego instancją
nych składowych, a jedynie czysto wirtualne tej klasy. Na Listingu 14 przedstawiony jest
metody). Z tego względu programowanie in- można by zapisać w Objective-C tak: przykład klasy Point rozszerzony o metodę
terfejsów w C++ to kwestia przyjęcia pewnej inicjalizującą. Pisząc taką metodę, należy pa-
konwencji. Inaczej jest w Javie. Język ten ofe- Employee* employee = [[Employee alloc] init] miętać o tym, iż:
ruje nam dedykowane słowo kluczowe (in-
terface) służące do definiowania takich kon- Warto zauważyć, iż wiadomość alloc jest • jej nazwa musi się zaczynać od przed-
strukcji. Na Listingu 12 pokazane jest, jak wysyłana do obiektu reprezentującego kla- rostka init (jest to dość interesująca kon-
opisany wyżej scenariusz mógłby być zaim-
plementowany w języku Java. Listing 10. Język Objective-C: podstawowa składnia dziedziczenia
To, co na samym początku rzuca się w
oczy, to większe skondensowanie kodu w @interface Derived : Base
stosunku do C++. Zastosowanie słowa klu- {
czowego interface wiąże się ze specyficz- }
nymi konsekwencjami (np. metody inter- @end
fejsu z założenia są publiczne), co pozwala
uniknąć nadmiarowych słów kluczowych, Listing 11. Język C++: zastosowanie interfejsów
aczkolwiek wiąże się z częściową utratą ela- class AccelerometerObserver
styczności. Listing 13 pokazuje z kolei, jak z {
zagadnieniem obsługi interfejsów radzi so- public:
bie Objective-C. virtual void OnAccelerometerEvent(
Analizując przedstawiony fragment ko- int dx, int dy, int dz ) = 0;
du, można odnieść wrażenie, iż jest on };
znacznie bliższy koncepcji interfejsów w
Javie niż abstrakcyjnych klas bazowych w class TouchScreenObserver
C++. {
Jednakże mechanizm protokołów w Ob- public:
jective-C idzie znacznie dalej; już sama na- virtual void OnStylusEvent(
zwa wskazuje na fundamentalną różnicę: int x, int y ) = 0;
cały czas trzeba pamiętać bowiem o tym, };
iż wywołanie metody w Objective-C jest
w rzeczywistości wysłaniem komunikatu class MyAppView : public AccelerometerObserver,
do obiektu. Co ciekawe, Objective-C ofe- public StylusObserver
ruje specjalną metodę o następującym pro- {
totypie: public:
MyAppView();
-(BOOL) conformsToProtocol: // ...
(Protocol*)protocol virtual void OnAccelerometerEvent(
int dx, int dy, int dz );
która pozwala w czasie wykonania progra- virtual void OnStylusEvent(
mu sprawdzić, czy dany obiekt jest zgodny z int x, int y );
zadanym protokołem. // ...
};
Kilka słów o tworzeniu obiektów
Mieć definicję klasy to jedno. Aby jednak MyAppView::MyAppView()
zmusić nasz program do wykonania kon- {
kretnego zadania, musimy zaludnić go obiek- // ...
tami. W przypadku języka C++ tworzenie accelerometerManager.register(this);
obiektów to dość skomplikowany temat. C++ touchScreenManager.register(this);
pozwala programiście kontrolować ten proces // ...
bardzo dokładnie (chociażby oferując mu ta- }
kie konstrukcje języka jak umieszczający ope-
rator new). Objective-C jest w tym względzie void MyAppView::OnAccelerometerEvent(
znacznie bardziej zbliżony do Javy, w której int dx, int dy, int dz )
pamięć na obiekty przydzielana jest zawsze {
dynamicznie – w trakcie działania programu. // ...
Jest to niejako implikacja przyjętego modelu }
obiektowości, który cechuje się bardzo du-
żym poziomem dynamiki. void MyAppView::OnStylusEvent(
Konstrukcja obiektów w Objective-C jest o int x, int y )
tyle specyficzna, iż składa się z dwóch faz: alo- {
kacji oraz inicjalizacji. // ...
Dla przykładu, następujący fragment kodu }
w języku C++:

www.sdjournal.org 145
 Programowanie iPhone OS

wencja w stosunku do Javy i C++, które tody dealloc. Metoda ta jest wywoływa- nie występuje. Na Listingu 15 przedstawio-
narzucają konkretny schemat nazewnic- na automatycznie w momencie dealokacji ny jest fragment kodu Objective-C obsługu-
twa konstruktorów); obiektu. jący wyjątek.
• powinna ona zwracać nowy obiekt; Zarówno programiści języka C++, jak i Ja-
• powinna również wywołać metodę init Wyjątki a obsługa błędów vy nie powinni mieć problemu ze zrozumie-
dla swojej nad-klasy. Obsługa wyjątków w języku Objective-C niem tego fragmentu kodu. W bloku @try
jest znacznie bliższa temu, co oferuje Java wykonywana jest operacja, która może rzu-
Podobnie jak C++, Objective-C pozwala de- niż C++. Dzieje się tak z racji występowa- cić wyjątek (action), kolejne bloki @catch
finiować dla klasy destruktor w postaci me- nia słowa kluczowego finally, które w C++ obsługują różne typy wyjątków – od bardziej
szczegółowych (UserException) do bardziej
Listing 12. Język Java: zastosowanie interfejsów ogólnych (NSException). Podobnie jak Java i
C++, język Objective-C oferuje mechanizm
public interface AccelerometerListener { ponownego rzucania wyjątku (w tym celu
void onAccelerometerEvent(int dx, int dy, int dz); stosuje się w sekcji @catch słowo kluczowe
} @throw bez argumentów). Jeśli zachodzi ta-
ka potrzeba, to po serii sekcji @catch moż-
public interface TouchScreenListener { na umieścić sekcję @finally, której zawar-
void onStylusEvent(int x, int y); tość będzie wykonana zawsze przy wyjściu
} z bloku @try.

public class MyAppView RTTI: poznaj swoje obiekty

implements AccelerometerListener, TouchScreenListener { Na koniec naszej krótkiej podróży po labi-
ryncie możliwości języka Objective-C war-
public MyAppView() { to wspomnieć kilka słów na temat mechani-
AccelerometerManager.register(this); zmu RTTI (ang. Run-Time Type Information).
TouchScreenManager.register(this); W przypadku C++, RTTI sprowadza się do
} następujących elementów:

public void onAccelerometerEvent( • klasa type_info oraz operator typeid

int dx, int dy, int dz) { (dość ograniczone rozwiązanie służące
// ... do porównywania typów);
} • operator dynamic _ cast, służący do
bezpiecznego rzutowania obiektów w
public void onStylusEvent(int x, int y) { dół hierarchii klas.
// ...
} Java, w odróżnieniu od C++ ,oferuje znacz-
} nie bogatszy wachlarz możliwości w ramach
mechanizmu refleksji, pozwalającego two-
Listing 13. Język Objective-C: protokoły rzyć obiekty klasy na podstawie jej nazwy
@protocol AccelerometerListener oraz zdobywać informacje o klasach w trak-
-(void) onAccelerometerEvent:(int)dx:(int)dy:(int)dz cie wykonania programu.
@end Objective-C oferuje szeroki wachlarz me-
chanizmów RTTI, na które składają się:
@protocol TouchScreenListener
-(void) onStylusEvent:(int)x:(int)y • metoda isMemberOfClass: określa, czy
@end dany obiekt jest instancją określonej kla-
sy;
@interface MyAppView : NSObject <AccelerometerListener, • metoda isKindOfClass: określa, czy da-
TouchScreenListener> ny obiekt jest instancją zadanej klasy
{ bądź jednej z podklas tej klasy;
// ... • conformsToProtocol: określa, czy dany
} obiekt implementuje wszystkie metody
zadanego protokołu;
@implementation MyAppView • respondsToSelector, instancesRespon
-(void) onAccelerometerEvent:(int)dx:(int)dy:(int)dz dToSelector: określają, czy dany obiekt
{ implementuje zadaną metodę.
//...
} Teoria teorią, a praktyka?
-(void) onStylusEvent:(int)x:(int)y Mój znajomy programista, który Objective-
{ C używa od kilku lat (głównie do programo-
//... wania natywnych aplikacji pod MacOS), za-
} pytany o to, co sądzi o wspomnianym języ-
@end ku, odpowiedział krótko: w tym, do czego go
używam, sprawdza się świetnie. Po kilkuna-

146 SDJ Extra 34 Biblia

 Wprowadzenie do języka Objective-C

stu minutach rozmowy okazało się, że wspo- przy tym, iż mając do dyspozycji Objecti- misty, który przez kilka lat tworzył aplika-
mniany programista wykorzystywał Objec- ve-C o wiele łatwiej przetłumaczyć mu kon- cje pod Symbian OS, zaś niedawno zaczął
tive-C do programowania interfejsów użyt- cepcje powstałe w głowie na język zrozumia- pisać programy pod iPhone'a. Jego komen-
kownika pod system spod znaku Jabłusz- ły dla maszyny w porównaniu do języków tarze na temat Objective-C były zadziwia-
ka. Jako główne zalety języka wymienił je- Java czy C++. Co ciekawe, podobne opinie jąco podobne do przedstawionych powyżej.
go elastyczność i dynamiczność. Stwierdził usłyszałem od innego znajomego: progra- Wniosek nasuwa się sam: Objective-C, a w
zasadzie jego elastyczny model obiektowo-
ści, sprawiają, iż język ten cechuje się bardzo
Listing 14. Język Objective-C: definicja klasy Point z metodą inicjalizującą
dużą siłą wyrazu, szczególnie przy tworze-
@interface Point : NSObject niu aplikacji użytkowych (np. programowa-
{ nie interfejsów użytkownika czy obsługa ko-
int x; munikacji sieciowej). C++ wygrywa niewąt-
int y; pliwie w kategorii aplikacji niskopoziomo-
} wych, narzędzi czy złożonych programów
wymagających optymalizacji w celu uzyska-
-(id) initWithX:(int)anX andY:(int)anY; nia ultra-wysokiej wydajności. Wychodzi na
@end to, że najbardziej poszkodowana z tego poje-
dynku wychodzi Java: w tym przypadku zło-
@implementation Point ty środek wcale nie jest taki złoty. Java nad-
-(id) initWithX:(int)anX andY:(int)anY rabia jednak zaległości olbrzymią bazą kodu,
{ dostępem do niezliczonej liczby świetnej ja-
if (![super init]) kości narzędzi oraz świetną maszyną wirtu-
return nil; alną, którą można oprogramować również w
x = anX; bardziej elastycznych językach. W tej sytu-
y = anY; acji oczywiste jest, iż warto zapoznać się z
return self; Objective-C. Chociażby w celu rozszerzenia
} horyzontów własnej wiedzy.
@end
// ... Podsumowanie
Point* p1 = [[Point alloc] initWithX:5 andY:10]; W powyższym artykule przedstawiłem naj-
ważniejsze konstrukcje języka Objective-C,
Listing 15. Język Objective-C: obsługa wyjątku porównując je przy tym do rozwiązań dostęp-
@try nych w językach Java oraz C++. Jeśli uważnie
{ przestudiowałeś niniejszy tekst, to nie powi-
action(); nieneś mieć kłopotów z rozumieniem progra-
} mów pisanych w tym języku. Ze względu na
@catch (UserException* e) ograniczenie objętości artykułu wiele istot-
{ nych zagadnień (np. zarządzenia pamięcią)
handleUserException(); zostało pominiętych. Jeśli jesteś zaintereso-
} wany pogłębieniem swojej wiedzy z zakresu
@catch (NSException* e) Objective-C, to zapraszam do lektury ramki
{ zatytułowanej Nauka Objective-C. Ze swojej
handleNSException(); strony żywię nadzieję, iż zaprezentowany ma-
@throw teriał zachęci Cię do zapoznania się z tym cie-
} kawym językiem, a być może również będzie
@finally impulsem do rozpoczęcia eksperymentów z
{ programowaniem aplikacji pod iPhone.
cleanup();
}
RAFAŁ KOCISZ
Pracuje na stanowisku Dyrektora Techniczne-
go w firmie Gamelion, wchodzącej w skład Gru-
Nauka Objective-C py BLStream. Rafał specjalizuje się w technolo-
Oczywistym jest, iż w krótkim artykule nie da się przekazać pełnej wiedzy na temat tak zło- giach związanych z produkcją oprogramowa-
żonego języka, jak Objective-C. Jeśli zaprezentowany temat wzbudził Twoje zainteresowa- nia na platformy mobilne, ze szczególnym na-
nie, to chciałbym Ci zaproponować konkretne materiały, które pomogą Ci pogłębić wiedzę z
ciskiem na tworzenie gier. Grupa BLStream po-
zakresu Objective-C. Jeśli posiadasz już doświadczenia w programowaniu w innych językach
(głównie C++ lub Java), to polecam świetny dokument autorstwa Pierre Chatelier'a, zatytuło- wstała, by efektywniej wykorzystywać potencjał
wany From C++ to Objective-C. Angielskojęzyczna, elektroniczna i całkowicie darmowa wer- dwóch szybko rozwijających się producentów
sja tego dokumentu znajduje się pod adresem: http://ktd.club.fr/programmation/fichiers/cpp- oprogramowania – BLStream i Gamelion. Firmy
objc-en.pdf. Notabene, materiał tam zaprezentowany stał się dla mnie impulsem do napisa- wchodzące w skład grupy specjalizują się w wy-
nia niniejszego artykułu. Gdybyś z kolei zechciał uczyć się Objective-C od podstaw w sposób twarzaniu oprogramowania dla klientów korpo-
bardziej systematyczny, to polecam książkę Programming in Objective-C 2.0 autorstwa Ste-
racyjnych, w rozwiązaniach mobilnych oraz pro-
phen'a G. Kochan'a. Oprócz tego, w Internecie znajdziesz moc dokumentacji oraz tutoriali na
temat programowania w tym języku. dukcji i testowaniu gier.
Kontakt z autorem: rafal.kocisz@game-lion.com

www.sdjournal.org 147
 Programowanie JavaME
JME na przykładzie
Przelicznik walut na podstawie kursów NBP
Jeszcze kilka lat temu obsługa technologii Java była informacją, która
miała zachęcić do zakupu telefonu komórkowego. Przez tych kilka lat
nastąpił znaczny rozwój„komórek” i choć obecnie większość z nich posiada
własny system operacyjny i nie służą już tylko do wykonywania rozmów
i przesyłania wiadomości, to technologia JME jest nadal popularna.
Dowiesz się:
• Co to jest J2ME;
• Jak tworzyć i uruchamiać własne programy
na komórki.
Poziom trudności
W
chwili obecnej technologia Java jest
dzielona przez firmę Sun na trzy
wersje: Standard (SE), Enterprise
(EE) i Micro (ME) Edition. Każda z tych wersji
jest przeznaczona dla urządzeń o różnych para-
metrach sprzętowych. Pierwsza (SE) dystrybu-
cja Javy jest przeznaczona dla komputerów oso-
bistych, druga (EE) przeznaczona jest dla du-
żych, wydajnych serwerów, trzecia zaś (ME),
najmniejsza, została zaprojektowana z myślą
o urządzeniach o bardzo ograniczonych zaso-
bach, takich jak telefony komórkowe lub palm-
topy. Ze względu na ograniczenia techniczne ta-
kich urządzeń, tj. wolniejsze procesory, mniejszą
pamięć, Java ME posiada swój własny, okrojony
w stosunku do większych dystrybucji zbiór klas
zwanych konfiguracją (ang. configuration). Spe-
cyfikacja JME określa obecnie dwie konfigura-
cje: CDC (Connected Device Configuration) oraz
CLDC (Connected Limited Device Configura-
tion). Konfiguracja jest z kolei podstawą do two-
rzenia profili (Profile). Profile, bazując na specy-
fikacji konfiguracji, rozszerzają jej możliwości.
Jednym z profili dostępnych dla konfiguracji
CLCD jest MIDP (Mobile Information Device Pro-
file), który udostępnia funkcje sieciowe, kompo-
nenty interfejsu użytkownika i lokalną pamięć
stałą. Pozwala stworzyć prosty interfejs użyt-
kownika i podstawowe funkcje sieciowe, korzy-
stając z HTTP 1.1. Kombinacja CLDC wraz z
profilem MIDP to najczęściej spotykane połą-
148
Powinieneś wiedzieć:
• Podstawy języka Java;
• Podstawy języka HTML.
czenie. Na jego bazie tworzone są aplikacje zwa-
ne MIDletami, wśród których wyróżnić może-
my gry lub inne aplikacje wykorzystywane przy-
kładowo w biznesie. Gotowy MIDlet może być
uruchamiany na wszystkich urządzeniach, któ-
re mają zaimplementowaną maszynę wirtualną
dla konfiguracji CLDC i profilu MIDP.
Bardzo istotnym zagadnieniem jest cykl ży-
cia MIDletu, który definiuje trzy stany, w któ-
rych MIDlet może się znaleźć (Rysunek 1):
• zatrzymany (paused) – MIDlet jest zaini-
cjowany i oczekuje;
• aktywny (active) – MIDlet funkcjonuje
normalnie. Wejście w stan następuje po
wywołaniu metody startApp();
• zakończony (destroyed) – MIDlet zwalnia
wszystkie swoje zasoby i zostaje zakoń-
czony. Wejście w stan następuje: kiedy
metoda destroyApp() zwróci wyjątek
błędnego argumentu i zrzucony zosta-
nie wyjątek MIDletStateChangeExcept
ion, kiedy metoda notifyDestroyed()
wykona się pomyślnie. MIDlet musi naj-
pierw wykonać metodę destroyApp() ,
a dopiero po niej notifyDestroyed().
Każdy MIDlet powinien posiadać implemen-
tację trzech poniższych metod:
• startApp() – wywoływana po inicjali-
zacji obiektów;
• pauseApp() – wstrzymuje działanie
aplikacji, przygotowuje MIDlet do stanu
zatrzymania i zwalnia zasoby;
• destroyApp() – przygotowuje MIDlet do
zamknięcia. Zwolnione są zablokowane
wcześniej zasoby, w pamięci stałej powinny
zostać zapisane informacje, które mają być
dostępne przy ponownym uruchomieniu.
Co chcemy osiągnąć
i czego do tego potrzebujemy
Naszym celem jest utworzenie własnego progra-
mu na komórkę – MIDletu służącego do wymia-
ny walut. Najważniejszym wymaganiem dla na-
szej aplikacji jest pobieranie aktualnych kursów
walut ze strony Narodowego Banku Polskiego
(NBP). Zakładamy, że nasz MIDlet będzie umoż-
liwiał dokonywanie następujących konwersji:
• PLN (polski złoty) → EUR (euro);
• EUR → PLN;
• PLN → USD (dolar amerykański);
• USD → PLN.
Oczywiście nasza aplikacja musi obsługiwać
sytuacje wyjątkowe i błędne (np. wpisywanie
liter zamiast cyfr w kwocie do przeliczenia).
Na stronie NBP w sekcji Informacja o termi-
nach publikacji kursów walut NBP znajdują się
informacje o zawartości poszczególnych do-
stępnych tabel kursów. Dla ułatwienia przyj-
miemy, że interesują nas średnie kursy walut
zapisanych w tabeli A dostępnej pod adresem
http://nbp.pl/kursy/kursya.html, która jest aktu-
alizowana w każdy dzień roboczy w godzinach
11:45–12:15.
W związku z tym pojawia się dodatkowe wy-
maganie polegające na informowaniu użytkow-
nika dokonującego przeliczenia o dacie, z której
pochodzą kursy walut. Aby przystąpić do pracy,
musimy mieć zainstalowane na naszym kom-
puterze następujące oprogramowanie:
• JAVA Software Development Kit (SDK) –
jest to środowisko przeznaczone dla każ-
dego, kto chciałby rozpocząć programowa-
nie w języku Java. Zawiera w sobie pakiet
Java Runtime Environment, a także dodat-
kowe narzędzia takie jak kompilator i de-
SDJ Extra 34 Biblia

bugger. Darmowe środowisko pobierze-
my z tej strony: http://java.sun.com/javase/
(z sekcji Download wybieramy update 6).
• JME Wireless Toolkit – zbiór narzędzi, któ-
re dostarcza programistom środowisko
emulujące, dokumentacje i przykłady po-
zwalające na budowanie aplikacji w tech-
nologii JME. Darmowy pakiet pobierze-
my ze strony: http://java.sun.com/javame/
index.jsp (z sekcji Download wybieramy
Sun Java Wireless Toolkit 2.5.2 for CLDC).
• Dowolny edytor tekstowy, w którym bę-
dziemy pisać kod naszej aplikacji. Dla uła-
twienia dobrze byłoby, gdyby edytor pod-
świetlał składnię języka Java. Przykłado-
wym edytorem może być JCreator LE
(do pobrania ze strony producenta: http:/
/www.jcreator.com/)
Wireless Toolkit umożliwia użytkownikom
tworzenie aplikacji z wykorzystaniem czte-
rech podstawowych szablonów telefonów
komórkowych:
• Default Color Phone – domyślny telefon
z kolorowym wyświetlaczem;
• Default Gray Phone – z czarno-białym;
• Media Control Skin – zawiera dodatko-
we opcje i możliwości związane z odtwa-
rzaniem multimediów;
• QWERTY Device – telefon z klawiaturą
w układzie QWERTY.
Po zainstalowaniu Wireless Toolkit w menu Start
pojawia się nowa grupa: Sun Java (TM) Wireless
Toolkit 2.5.2_01 for CLDC, w której znajdują
się odwołania do zainstalowanego oprogramo-
wania i dokumentacji. Nas najbardziej intere-
suje Wireless Toolkit 2.5.2 – właściwy program,
w którym będziemy tworzyć i uruchamiać na-
szą aplikację. Szczególnie interesujące mogą być
dla czytelników domyślnie dostępne przykłado-
we MIDlety, na przykładzie których można za-
obserwować możliwość tej technologii, a tak-
że znajdować ciekawe rozwiązania i zdobywać
wiedzę z tego obszaru.
Nowy Midlet
W głównym oknie Wireless Toolkit klikamy
przycisk New project, a następnie wpisujemy na-
zwę tworzonego MIDletu i nazwę głównej je-
go klasy, np. PrzelicznikWalut. W oknie Set-
tings for project, z menu Target platform, wybie-
ramy JTWI, a następnie wybieramy konfigura-
cję CLDC 1.1. Pozostałe opcje zostawiamy bez
zmian i klikamy OK. W tym momencie w loka-
lizacji C:\Documents and Settings\user_name\
j2mewtk\2.5.2\apps (gdzie user_name to nazwa
naszego użytkownika systemowego) utworzo-
ny został katalog z taką samą nazwą jak nasz MI-
Dlet zwierający następujące podkatalogi:
• Bin – spakowane pliki binarne (*.jar), pli-
ki repozytorium (*.mdf, *.jad);
www.sdjournal.org
JME na przykładzie
• Lib – dodatkowe biblioteki; w J2SE pakietów graficznych, tj. Swing czy
• Res – zasoby, np. pliki graficzne, dźwię- AWT. Mamy zaś dostęp do klas:
kowe;
• Src – kody źródłowe MIDletu (*.java). • java.io – obsługa strumieni wejścia/wyjścia;
• java.lang – podstawowe klasy typu
Finalna postać MIDletu składa się z co naj- String (tak jak w J2SE);
mniej dwóch plików, tj. z pliku samego • java.util – klasy użytkowe dla specjal-
programu (PrzelicznikWalut.jar) i pliku re- nych struktur danych (tak jak w J2SE).
pozytorium (PrzelicznikWalut.jad), któ-
ry zawiera informacje dot. wersji MIDle- Ponadto w JME dostępne są dodatkowe pa-
tu, autora, lokalizacji programu, jego zaso- kiety:
by i nazwę.
Kolejnym krokiem, jaki musimy zrobić, • javax.microedition.midlet – zawiera jed-
jest utworzenie w katalogu Src pliku o nazwie ną klasę o nazwie MIDlet, która definiu-
PrzelicznikWalut.java, w którym zapiszemy je interakcje między aplikacjami a śro-
kod źródłowy naszego programu. dowiskiem uruchomieniowym, klasa ta
musi rozszerzać klasę główną (extends
Budowa interfejsu MIDlet) w każdym programie, co ozna-
W pierwszym kroku musimy zaimportować cza przejęcie jej interfejsu;
odpowiednie biblioteki. Bardzo ważne jest, • javax.microedition.lcdui – zawiera klasy
że w JME nie mamy dostępu do istniejących UI API (User Interface API), wykorzysty-
���������
���
������������
������
����������
���������� ���������
������
������������
Rysunek 1. Cykl życia midletu
Listing 1. Szkielet klasy PrzelicznikWalut
import java.io.*;
import javax.microedition.midlet.*;
import javax.microedition.lcdui.*;
import javax.microedition.io.*;
public class PrzelicznikWalut extends MIDlet implements CommandListener{
public PrzelicznikWalut()
{
// konstruktor
}
public void startApp()
{
// kod wykonywany przy starcie oraz przy wznowieniu
}
public void pauseApp()
{
// kod wykonywany przy wstrzymaniu
}
public void destroyApp (boolean unconditional)
{
// kod wykonywany przy zamykaniu
}
}
149
 Programowanie JavaME

wane do budowania interfejsu użytkow- • javax.microedition.rms – dostarcza aplika- tem (RMS) (nie będziemy wykorzystywać
nika tworzonych MIDletów; cjom możliwość zapisywania informacji tego pakietu w naszej aplikacji).
• javax.microedition.io – zawiera klasy przez użytkownika, ich przechowywania
wspomagające sieć oparte na konfigura- i odtwarzania. Ten prosty system bazoda- Po zaimportowaniu odpowiednich pakietów
cji z ograniczeniami (CLDC); nowy nazywamy Record Managment Sys- przyszedł czas na deklarację klasy i obowiąz-
kowych metod. Pamiętajmy, że nazwa głów-
Listing 2. Definicja obiektów, zmiennych nej klasy musi być taka sama jak nazwa pli-
ku z kodem źródłowym programu. W tym
/**Ekran komorki**/ momencie kod naszego programu jest taki
private Display mDisplay; jak na Listingu 1. Zauważmy, że w defini-
/**Formularz do wprowadzania danych**/ cji klasy PrzelicznikWalut dodaliśmy obo-
private Form wartosc_form; wiązkowy parametr extends MIDlet, a tak-
/**Formularz do wyświetlania wyników**/ że informację o własnej implementacji inter-
private Form wynik_form; fejsu CommandListener, co pozwoli nam na
/**Formularz oczekiwania na wynik**/ obsługę dodawanych elementów, np. reak-
private Form waitForm = new Form("Waiting..."); cję na przyciśnięcie przycisków funkcyjnych
w programie.
/**Przewijana nazwa programu**/ Kolejnym krokiem jest zdefiniowanie wy-
private static final String TICKER_TEXT = "Przelicznik walut - igorkruk.pl"; glądu naszego programu. Definiujemy nastę-
private Ticker t = new Ticker(TICKER_TEXT); pujące elementy i zmienne:
/**Pole tekstowe do wpisywania przeliczanej wartosci**/
private final TextField wartosc = new TextField("Wpisz kwotę: ", "", • zmienna typu Display – umożliwi odwo-
10,TextField.DECIMAL); łanie do ekranu telefonu komórkowego, co
/**Lista mozliwych przelicznikow**/ da nam możliwość wyświetlania na nim
private final ChoiceGroup cg = new ChoiceGroup("", ChoiceGroup.POPUP, przygotowanych przez nas formularzy;
new String[] {"EUR->PLN", "PLN->EUR", "USD->PLN", "PLN->USD"}, null); • trzy zmienne typu Form – formularze wy-
/**Polecenie wyjscia z aplikacji**/ świetlane na ekranie telefonu; pierwszy
private final static Command CMD_EXIT = new Command("Exit", Command.EXIT, 1); będzie zawierał elementy do wprowadza-
/**Polecenie przejscia do wczesniejszego formularza**/ nia kwoty do przeliczenia oraz typu prze-
private final static Command CMD_BACK = new Command("Back", Command.BACK, 1); liczenia, drugi formularz będzie służył do
/**Polecenie do pobrania aktualnego kursu walut**/ wyświetlenia wyniku przeliczenia, trzeci
private final static Command CMD_CONNECT = new Command("Connect", Command.SCREEN, zaś do wyświetlenia komunikatu oczeki-
1); wania na przeliczenie kwoty;
/**Jaka zamiana walut**/ • zmienna typu Ticker – umożliwi wy-
int pozycja = 0; świetlenie na ekranie przewijającego się
/**Warotsc, ktora przeliczamy**/ napisu z nazwą programu (zmienna typu
private double ile_przeliczamy; String);
/**Kod waluty, ktora przeliczamy: EUR, USD**/ • pole tekstowe TextField – służące do
private String wybrana_waluta = "";//EUR czy USD wpisywania przeliczanej kwoty. Zwróć-
/**Adres aktualnego kursu **/ my uwagę, że polu temu przypisujemy
private String url = "http://nbp.pl/kursy/kursya.html"; właściwość TextField.DECIMAL, dzięki
czemu zagwarantujemy sobie możliwość
Listing 3. Konstruktor i metoda startApp wpisania tylko liczb i znaku kropki;
public PrzelicznikWalut() • zmienna typu ChoiceGrup – stanowić
{ będzie listę dostępnych typów konwersji
// konstruktor walutowych;
wartosc_form = new Form("Przelicznik Walut");
wartosc_form.setTicker(t);
//przygotowujemy forme do wpisywania informacji - pole tekstowe i menu wyboru
wartosc_form.append(wartosc);
wartosc_form.append(cg);
//przyciski exit i connect
wartosc_form.addCommand(CMD_EXIT);
wartosc_form.addCommand(CMD_CONNECT);
//nasluch
wartosc_form.setCommandListener(this);
}
public void startApp()
{
// kod wykonywany przy starcie oraz przy wznowieniu
mDisplay = Display.getDisplay(this);
mDisplay.setCurrent(wartosc_form);
}
Rysunek 2. Uruchomienie i wpisanie wartości

150 SDJ Extra 34 Biblia

 JME na przykładzie

• trzy zmienne typu Command – będą od- my na nim formularz wartosc_form (mDi- cję konstruktora oraz metody startApp() za-
powiadały za przyciski funkcyjne na splay.setCurrent(wartosc_form);) Defini- wiera Listing 3.
ekranie komórki; odpowiednio: wyjście
z programu (CMD _ EXIT), przejście do Listing 4. Implementacja interfejsu CommandListener
wcześniejszego formularza (CMD _ BACK),
połączenie ze stroną NBP i przeliczenie public void commandAction(Command c, Displayable d) {
wpisanej kwoty (CMD _ CONNECT); //jesli jestesmy na formie wpisywania informacji i naciskamy connect
• dodatkowe zmienne zawierające m.in. ad- if ((d.equals(wartosc_form)) && (c==CMD_CONNECT))
res tabeli z kursami walut na stronie NBP, {
przechowującej wpisaną wartość do prze- String ile = wartosc.getString();
liczenia. try
{
Definicja wszystkich opisanych wyżej //zamieniamy string na double
zmiennych zawarta została na Listingu 2. ile_przeliczamy = java.lang.Double.parseDouble(ile);
W kolejnym kroku musimy zdefiniować, }
które elementy będą znajdować się na formu- catch (NumberFormatException e) {}
larzach, a następnie podać formularz starto- //ustawiamy nowa forme na czas laczenia i pobierania kursu
wy dla naszego programu. W tym celu w kon-
struktorze naszej klasy PrzelicznikWalut de- mDisplay.setCurrent(waitForm);
finiujemy wartość zmiennej wartosc_form, try
do której przypisujemy także obiekty typu {
Ticker (przewijany tekst). Następnie przy //pobieramy jaki ma byc przelicznik
pomocy metody append umieszczamy na for- switch (cg.getSelectedIndex())
mularzu wartosc_form obiekt do wpisywa- {
nia kwoty (wartosc, TextField) oraz rozwi- case 0: pozycja=1; break;
janą listę z dostępnymi przelicznikami (cg, case 1: pozycja =2; break;
ChoiceGroup). Na tym formularzu powinny case 2: pozycja=3; break;
być dostępne dwa przyciski funkcyjne: pierw- case 3: pozycja =4; break;
szy powinien służyć do wyjścia z programu, default: pozycja =1;
drugi do uruchamiania procedury przelicza- }
nia walut. W związku z tym przy pomocy //sprawdzamy cz interesuje nas kurs EUR czy USD
metody addCommand dodajemy dwa zadekla- if ((pozycja==1) || (pozycja==2))
rowane wcześniej przyciski: CMD_EXIT, CMD_ {
CONNECT. Aby program obsługiwał kliknięcie wybrana_waluta = "EUR";
w te przyciski, musimy przypisać do formula- }
rza nasłuch, który zdefiniujemy w dalszej czę- else
ści artykułu. Wykonujemy to poprzez metodę {
setCommandListener(this). wybrana_waluta = "USD";
Kiedy mamy już przygotowany odpowied- }
ni formularz, możemy wyświetlić go na ekra- }
nie telefonu komórkowego. W tym celu w catch (NumberFormatException e) {return;}
metodzie startApp() definiujemy obiekt //pobieranie kursu zestrony NBP.pl w oddzielnym watku
mDisplay, który będzie stanowić odwołanie Thread t = new Thread()
do głównego ekranu komórki (Display.get- {
Display(this);), a następnie wyświetla- public void run()
{
connect(url);
}
};
t.start();
}
//jesli jestesmy na formie wyniku i nacisnelismy BACK - cofamy sie do formy
wprowadzania informacji
if ((d.equals(wynik_form) && (c == CMD_BACK)))
{
mDisplay.setCurrent(wartosc_form);
}
if (c == CMD_EXIT)
{
destroyApp(false);
notifyDestroyed();
}
Rysunek 3. Łączenie z Internetem i wynik }
przeliczenia

www.sdjournal.org 151
 Programowanie JavaME

Implementacja wybrania typu przeliczenia i nastąpi kliknię- wania na przeliczenie (w tym czasie na-
nasłuchu CommandListener cie przycisku CONNECT, wówczas: stąpi połączenie ze stroną NBP i przeli-
Kolejną rzeczą, jaką musimy zrobić, jest za- czenie wartości);
implementowanie interfejsu nasłuchu • program sczytuje wpisaną wartość i par- • sprawdza, jaka waluta obca (euro lub do-
CommandListener. Jeśli jesteśmy aktualnie na suje ją do zmiennej typu Double; lar amerykański) została wybrana;
formularzu służącym do wpisywania kwoty i • wyświetla na ekranie formularz oczeki- • tworzy nowy wątek (obiekt typu
Thread) i w definicji jego metody run
Listing 5. Definicja metody connect wywołuje funkcję connect() z adresem
private void connect(String url) zawierającym tabelę z kursami walut;
{ • uruchamia zadeklarowany wątek.
HttpConnection hc = null;
InputStream in = null; Jeśli jesteśmy na formularzu z wynikiem prze-
try { liczenia i klikniemy przycisk BACK, wówczas
HttpConnection c = null; program powinien przenieść nasz formularz
InputStream is = null; służący do wpisywania danych. Z kolei jeśli
StringBuffer b = new StringBuffer(); klikniemy przycisk EXIT, to program jest za-
try { mykany. Pełna definicja implementacji nasłu-
c = (HttpConnection)Connector.open(url); chu przedstawiona została na Listingu 4.
is = c.openDataInputStream();
int ch; Połączenie do strony NBP
while ((ch = is.read()) != -1) Za pobranie kursów walut ze strony NBP odpo-
{ wiadać będzie funkcja connect(), która przyj-
b.append((char) ch); muje jeden parametr – adres url. Sposób działa-
} nia tej funkcji jest niezwykle prosty. Przy pomo-
} cy obiektu HTTPConnection łączy się ze wska-
finally { zanym adresem, do którego podpina strumień
if(is!= null) { wejściowy, z którego będziemy czytać dane. Na-
is.close(); stępnie w pętli sczytywane są pojedyncze war-
} tości (int), które są konwertowane na typ char
if(c != null) { – znakowy, i dodawane do bufora. Na koniec
c.close(); bufor ten jest przekształcany do zmiennej typu
} String. Można uznać, że w ten sposób wczyta-
} liśmy stronę HTML zawierającą tabelę z kursa-
String wynik_s = b.toString(); mi walut znak po znaku. Na koniec wywoły-
pobierz_kurs (wynik_s,wybrana_waluta); wana jest funkcja pobierz_kurs(), do której
} przekazujemy pobraną stronę HTML i wybraną
catch (IOException ioe) { wcześniej walutę obcą. Treść funkcji connect()
} zawarty został na Listingu 5.

Listing 6. Definicja metody pobierz_kurs Pobranie kursu waluty

private void pobierz_kurs(String strona,String waluta) Aby zrozumieć zasadę działania funkcji
{ pobierz_kurs(), najlepiej jest zacząć od
String data = "";//data kursu otwarcia strony z tabelą kursów w przeglą-
String kurs = ""; darce internetowej. Jeśli zapoznamy się te-
int pozycja_daty = strona.indexOf("z dnia <b>"); raz ze źródłem tej strony, to zauważymy, że
data = strona.substring(pozycja_daty+10,pozycja_daty+20); jej zasadniczą i najbardziej nas interesują-
//pobieramy kurs wybranej waluty cą częścią jest tabela HTML, w której każdy
if (waluta.equals("USD")) wiersz odpowiada oddzielnej walucie obcej.
{ Nas w szczególności będą interesować druga
// wybralismy USD i trzecia kolumna: nazwa waluty i jej aktual-
int pozycja_waluty = strona.indexOf("USD"); ny kurs. Warto zwrócić jeszcze uwagę, że nad
kurs = strona.substring(pozycja_waluty+26,pozycja_waluty+32); tabelą znajduje się informacja, z którego dnia
} pochodzą poniższe kursy walut. Nasza pra-
else ca w zakresie funkcji pobierz_kurs() po-
{ legać będzie zatem na odpowiednim wycię-
//wybralismy EUR ciu dwóch wartości: daty i interesującego nas
int pozycja_waluty = strona.indexOf("EUR"); kursu (w zależności, czy użytkownik wybrał
kurs = strona.substring(pozycja_waluty+26,pozycja_waluty+32); EUR lub USD , ta waluta będzie przez nas szu-
} kana w tabeli). Na koniec wywołujemy funk-
//zamieniamy , na . cję przelicz(), która na podstawie przekaza-
String kurs_2 = kurs.substring(0,1) + "." + kurs.substring(2,kurs.length()); nych wartości: daty i kursu, przeliczy dla nas
przelicz(kurs_2,data); kwotę i wyświetli odpowiednie informacje na
} formularzu wynik_form. Listing 6 zawiera
treść funkcji pobierz_kurs().

152 SDJ Extra 34 Biblia

 JME na przykładzie

Przeliczenie użytkownik. W zależności od jego wyboru do- użytkownika. Do formularza wynik_form do-
kwoty i wyświetlenie wyników konywana jest odpowiednia operacja matema- dawany jest element StringItem, który umożli-
W pierwszej kolejności w funkcji przelicz() tyczna – przeliczająca waluty oraz budująca od- wia wyświetlenie dowolnego ciągu znakowego.
sprawdzamy, który typ przeliczenia wybrał powiedni komunikat końcowy wyświetlany dla W naszym przypadku jest to informacja o dacie,
z której pochodzą wykorzystane w przeliczeniu
Listing 7. Definicja metody przelicz kursy oraz wynik przeliczenia. Dodatkowo do
formularza dodawane są przyciski CMD_BACK i
private void przelicz(String kurs,String data) CMD_EXIT. Na koniec formularz ten wyświetla-
{ ny jest na ekranie telefonu komórkowego. Li-
double wynik = 0; sting 7 zawiera treść funkcji przelicz().
String tekst = "\n";
double kurs_d = Double.parseDouble(kurs); Uruchomienie aplikacji
Przyszedł czas na uruchomienie aplikacji. W
if (pozycja==1) tym celu zapisujemy treść naszej klasy i wraca-
{ my do Wireless Toolkit. Z menu wybieramy Bu-
//EUR-PLN ild, aby dowiedzieć się, czy nasza klasa zostanie
wynik = ile_przeliczamy*kurs_d; poprawnie skompilowana. Jeśli nie popełniliśmy
String pom = ""+wynik; żadnego błędu, to powinniśmy otrzymać komu-
pom = pom.substring(0,pom.indexOf(".")+3); nikat Build complete. Teraz możemy urucho-
tekst += ""+ile_przeliczamy+" EUR = "+pom+" PLN"; mić aplikację, wybierając z menu Run. Na Ry-
} sunkach 2 i 3 przedstawiłem zrzuty ekranowe
if (pozycja==2) z naszego MIDletu. Warto zaznaczyć, że w mo-
{ mencie kliknięcia przycisku CONNECT aplika-
//PLN-EUR cja zapyta się nas, czy wyrażamy zgodę na połą-
wynik = ile_przeliczamy/kurs_d; czenie naszej aplikacji z Internetem (stroną NBP
//dodatkowa zmienna aby obciac wynik tylko do 2 miejsc po przecinku z kursami walut). Musimy kliknąć przycisk Yes.
String pom = ""+wynik; Oczywiście należy także upewnić się, czy ewen-
pom = pom.substring(0,pom.indexOf(".")+3); tualnie zainstalowane na naszym komputerze
tekst += ""+ile_przeliczamy+" PLN = "+pom+" EUR"; oprogramowanie Firewall zezwala na połączenie
} aplikacji Wireless Toolkit z Internetem.
if (pozycja==3)
{ Podsumowanie
//USD-PLN W artykule tym przedstawiłem architektu-
wynik = ile_przeliczamy*kurs_d; rę technologii JME i zasady tworzenia MIDle-
String pom = ""+wynik; tów. Dzięki prostej, lecz w pełni funkcjonal-
pom = pom.substring(0,pom.indexOf(".")+3); nej aplikacji czytelnik miał możliwość zapo-
tekst += ""+ile_przeliczamy+" USD = "+pom+" PLN"; znania się z możliwościami, jakie daje tech-
} nologia JME. Oczywiście, część z przedsta-
if (pozycja==4) wionych rozwiązań jest stworzona tylko na
{ potrzeby artykułu i ze względu na ogranicze-
//PLN-USD nia w jego objętości – odpowiednio uprosz-
wynik = ile_przeliczamy/kurs_d; czona i skrócona. Najważniejszą zmianą, do
//dodatkowa zmienna aby obciac wynik tylko do 2 miejsc po przecinku której zachęcam zainteresowanych czytelni-
String pom = ""+wynik; ków, jest napisanie oddzielnego WebService,
pom = pom.substring(0,pom.indexOf(".")+3); który odpowiedzialny byłby za ściąganie kur-
tekst += ""+ile_przeliczamy+" PLN = "+pom+" USD"; sów walut ze strony NBP w formacie XML,
} a nie, jak zaproponowałem, w HTML. Dzięki
//przygotowujemy forme dla wyniku temu moglibyśmy rozszerzyć możliwości MI-
wynik_form = new Form("WYNIK"); Dletu o przeliczanie innych walut. Mam na-
StringItem instrukcje = new StringItem("Wg. KURSU "+wybrana_waluta+" NBP z dnia dzieję, że przedstawione w artykule informa-
"+data+": ",tekst); cje zachęcą czytelników do rozpoczęcia przy-
//dodajemy tekst wyniku gody z pisaniem własnych programów na ko-
wynik_form.append(instrukcje); mórkę.
//przycisk BACK - cofa nas to formy wprowadzania informacji
wynik_form.addCommand(CMD_BACK); IGOR KRUK
//przycisk EXIT - wyjscie z aplikacji Igor Kruk jest z wykształcenia informatykiem.
wynik_form.addCommand(CMD_EXIT); Obecnie pracuje na stanowisku Business Intelli-
//dodanie nasluchu gence Consultant i zajmuje się wdrażaniem sys-
wynik_form.setCommandListener(this); temów klasy BI. Jest również współautorem ksią-
//ustawiamy aktualna forme na forme wyniku żek „Oracle 10g i Delphi. Programowanie baz da-
mDisplay.setCurrent(wynik_form); nych” oraz „SQL Server 2005. Zaawansowane roz-
} wiązania biznesowe”.
Kontakt z autorem: igorkruk@gmail.com, http://
www.igorkruk.pl

www.sdjournal.org 153
 Programowanie JavaME

Klasyczna platformówka
na komórkę
Piszemy grę bazującą na platformie Java Micro Edition

Tworzenie każdej gry, nawet najprostszej, łączy w sobie wiele wyzwań,

z którymi musi uporać się programista. Tworzenie aplikacji dla platformy
mobilnej niesie dodatkowe problemy. Jednak satysfakcja z napisania
własnej, nawet bardzo prostej gry na telefon komórkowy, jest bezcenna!
Jeśli chciałbyś poczuć taką satysfakcję, to przeczytaj poniższy artykuł.
W ramach niniejszego artykułu napisze-
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: my prostą grę platformową na telefony ko-
• W jaki sposób stworzyć prostą grę na tele- • Podstawowa znajomość Javy. mórkowe oferujące wsparcie dla standardu
fon komórkowy; JME. Naszą pracę podzielimy na kilka ko-
• W jaki sposób można budować plansze do gry; lejnych etapów. Zaczniemy od doboru od-
powiednich narzędzi oraz wymyślenia fa-
buły. W kolejnym etapie naszej pracy sku-
ba najważniejszą zaletą platformówek, pa- pimy się na przygotowaniu tzw. poziomu
trząc z punktu widzenia programisty, jest (ang. level), czyli – innymi słowy – na stwo-
Poziom trudności możliwość wykorzystania raz zaimplemen- rzeniu wirtualnej rzeczywistości, w któ-
towanego silnika tego typu gier przy pro- rej będzie egzystował nasz bohater. Kie-
dukcji kolejnych tytułów z tego gatunku. dy będziemy już mogli oglądać stworzony
Tworzenie nowej gry sprowadza się w ta- przez nas świat na ekranie telefonu komór-

N
ie ma chyba użytkownika kompu-
tera wywodzącego się z tak zwa-
nej starej szkoły (ang. old school),
który nie miałby na swoim koncie wielu go-
dzin spędzonych na grze w klasyczną plat-
formówkę. Ten gatunek gier przewodził
kiedyś wszystkim produkcjom. Gry plat-
formowe, potocznie nazywane jump & run,
wciąż mają w sobie coś magicznego, co spra-
wia, że wracamy do nich z wielkim senty-
mentem. Warto zatrzymać się nad tym kla-
sycznym gatunkiem i zajrzeć w proces two-
rzenia tego typu gier od kuchni. Na ryn-
ku dostępna jest bardzo duża ilość plat-
formówek na telefony komórkowe. Two-
rzenie jump & run'a na urządzenia mobil-
ne, gdzie grę trzeba dostosować do kilku-
set telefonów i kilkudziesięciu rozdzielczo-
ści, jest wbrew pozorom dość prostym pro-
cesem, przynajmniej w porównaniu do in-
nych typów gier. Przede wszystkim dzięki
ogromnej skalowalności proces portowania
(patrz: Ramka Portowanie aplikacji JME)
jest znacząco krótki. Oznacza to oczywi-
ście zarówno tańsze koszty produkcji, jak
i potencjalne większe zyski. Drugą i chy-
kim przypadku jedynie do podmiany zaso-
bów, tj.: grafiki, animacji, dźwięków, plansz
itp. Drobne modyfikacje fabuły, dodanie
kilku nowych elementów funkcjonalności,
i mamy nowy tytuł! Co ciekawe, opisany
wyżej proces może w wielu przypadkach
odbyć się bez konieczności ingerencji pro-
gramisty. Niestety, są też negatywne stro-
ny takiego podejścia. W platformówkach
testowanie i znajdowanie błędów jest bar-
dzo czasochłonne, zaś reprodukcja wyjąt-
kowych sytuacji w grze trudna. Początko-
wy etap produkcji wymaga przygotowania
silnika do renderowania planszy, logiki gry,
sztucznej inteligencji przeciwników, inte-
rakcji między postaciami w grze. Nieste-
ty potrzeba na to dużo czasu, a wysokiej ja-
kości silnik mamy najczęściej dostępny do-
piero po wydaniu kilku udanych produkcji.
Mimo wszystko praca nad takim klasykiem
daje ogromną satysfakcję. Chęć znajdywa-
nia kolejnych kluczy, monet, kryształów,
diamentów, ukrytych poziomów, a także (a
może przede wszystkim) walka z przeciw-
nikami, którzy przeszkadzają osiągnąć cel,
wciąga bez pamięci.
kowego, ożywimy bohatera, tak aby stero-
wany przez gracza poruszał się po utwo-
rzonej wcześniej planszy. Aby życie nasze-
go wojownika nie było zbyt proste, doda-
my w grze przeciwników oraz wzbogaci-
my ich prymitywną inteligencją. Dodawa-
nie bonusów, dodatkowych punktów i cza-
su to nieodzowne elementy każdej platfor-
mówki, w związku z czym nie może ich za-
braknąć w naszej mini-produkcji. W dal-
szej kolejności dodamy obsługę punktów
i upływającego czasu oraz prosty interfejs
użytkownika (ang. user interface). Na ko-
niec pozostawimy nieodzowną część pro-
cesu produkcji każdej gry: testy, testy, te-
sty. Na tym etapie zalecane będzie wspar-
cie brata, siostry lub kuzyna; niech grają i
dzielą się wszelkimi spostrzeżeniami. To
wbrew pozorom jeden z ważniejszych eta-
pów tworzenia gry, tzw. testy grywalności
(ang. play testing). Na podstawie wyników
tych testów dopracowuje się szczegóły, po-
prawia plansze, dobiera lepiej czas i usta-
wienia bonusów, kolejnych żyć, a także po-
zycje odpowiednich przeciwników na plan-
szy. Nasza gra musi być grywalna, dlatego

154 SDJ Extra 34 Biblia

 Gra w Javie na komórkę

każda uwaga wytrawnego gracza jest cenna rzemy pakiety Java SE Development Kit na go bardzo łatwo zintegrować z IDE. Ba-
i warto się zastanowić nad sugestiami i spo- (JDK) w wersji 6 (lub nowszej). Bardzo zowym modelem telefonu komórkowego,
strzeżeniami osób trzecich. Na koniec pod- ważne jest dobranie odpowiednich narzę- na którym będziemy pracować, będzie SE
sumujemy efekty naszej pracy, zastanowi- dzi do pracy. W przypadku naszego projek- w900i. Rozdzielczość ekranu na tym urzą-
my się nad możliwościami dalszego rozwo- tu zalecam wykorzystanie środowiska Net- dzeniu wynosi 240 pikseli szerokości i 320
ju projektu oraz ulepszeniem i optymaliza- Beans lub Eclipse. Ja osobiście stosowałem pikseli wysokości. SE w900i oferuje rów-
cją. Na ten moment nie pozostaje nic inne- NetBeans z wtyczką do obsługi JME. Na- nież sporą ilość pamięci, ponad 3,7 MB he-
go, jak tylko zabrać się do pracy. rzędzie to jest wygodne, ma duże możli- ap'a, z czego ponad 2MB pamięci graficz-
wości, a zarazem jest stosunkowo łatwe w nej, natomiast ograniczeniem dla pliku wy-
Wybieramy narzędzia instalacji i konfiguracji. Do pracy będzie- nikowego jest jedynie dostępna pamięć na
Nasz projekt będziemy rozwijać z wyko- my potrzebować również emulatora telefo- karcie (470 MB).
rzystaniem platformy Java, więc na począ- nu komórkowego, który we wstępnym eta- Kolejnym bardzo ważnym narzędziem
tek odwiedzimy strony firmy Sun i pobie- pie naszych prac będzie zastępował docelo- jest edytor plansz. Oczywiście można po-
we środowisko działania gry. Mamy tu dość kusić się o napisanie własnego narzędzia.
Listing 1. Przykładowa implementacja duży wybór, począwszy od standardowego My jednak nie mamy na to czasu i skorzy-
kodowania RLE sun'owskiego WTK (Sun Java Wireless Tool- stamy z darmowego produktu. Jest spo-
kit), po emulatory od konkretnych produ- ro takich narzędzi; ja osobiście polecam
try { centów telefonów: Nokia, Sony Ericsson, TileStudio albo Mappy. Na nasze potrze-
DataOutputStream out = new Motorola (patrz: Ramka W sieci). Ja wy- by w zupełności wystarczy Mappy: jest on
DataOutputStream( brałem Sony Ericsson'a, jako że pokrywa bardzo prosty w obsłudze i ma podstawo-
new FileOutputStream("level_ on dużą ilość modeli, jest przyjazny i moż- wą funkcjonalność. Umożliwia tworzenie
compressed.dat"));
int i = 0;
while (i < levelMap.length) {
int val = levelMap[i];
int count = 1;
i++;
while (i < levelMap.length &&
count < 127 &&
levelMap[i] ==
val) {
count++;
i++;
}
if (count > 1)
out.write((128 + count));
out.write(val);
}
out.close();
}
catch (IOException e) {
e.printStackTrace();
} Rysunek 1. Widok planszy w edytorze poziomów MappyWin32. Centralna część to obszar roboczy
naszej mapy. Z prawej strony widać użyty zestaw tili

Portowanie aplikacji JME

Portowanie aplikacji na telefony komórkowe oznacza dostosowanie jej do prawidłowego działania na kilkuset modelach telefonów komórko-
wych kilkudziesięciu producentów. Głównym zadaniem specjalistów od portowania gier jest dostosowanie bazowego kodu gry do określonej li-
sty telefonów. Każdy telefon ma swoje charakterystyczne parametry i ograniczenia, takie jak rozdzielczość ekranu, ilość pamięci, format dźwię-
ku. Są modele, które mają problemy ze zwalnianiem pamięci, inne nie radzą sobie z dużymi plikami. Niektóre telefony nie mają wszystkich kla-
wiszy funkcyjnych, inne mają tylko ekran dotykowy. Proces portowania kończy się wygenerowaniem bardzo dużej ilości plików aplikacji na każ-
dy model. Oczywiście zależnie od producenta poszczególne modele przynależą do grup i serii (np. Nokia seria S40v1). Kilka, a nawet kilkadzie-
siąt modeli z tej samej grupy, serii posiada wówczas jedną parę plików wykonywalnych *.jad oraz *.jar.

Game Designer
Projektant gier komputerowych to osoba, która wymyśla fabułę gry, czyli innymi słowy – pisze jej scenariusz. Oprócz tego wymyśla reguły, zasa-
dy oraz strukturę gry. Historia bohatera, jego zadania i cele, a także to, jakich przeciwników spotka on na swojej drodze – wszystko to zależy od
kreatywności projektanta. Osoba pracująca na takim stanowisku musi być dobrze zorientowana w zagadnieniach takich jak teoria grywalności
(ang. playability), interakcja między obiektami w grze, optymalizacja produkcji, wydajność techniczna. Poza tym musi biegle orientować się w
branży gier komputerowych, znać nowoczesne trendy współczesnego rynku gier na różnych platformach, standardy grywalności itd. Kreatyw-
ność, wyobraźnia to bardzo ważne atuty tego zawodu. Game Designer to zwykle maniak gier (ang. hardcode player), często posiadający duże do-
świadczenie jako tester gier. Bardzo często osoba taka pełni również funkcję projektanta poziomów (ang. Level Designer) – czyli układa plansze,
stopniuje poziomy trudności, definiuje w grze misje przy pomocy odpowiednich edytorów i narzędzi pomocniczych.

www.sdjournal.org 155
 Programowanie JavaME

kilku warstw, co jest ważne dla naszej gry. nie z sieci (patrz: Ramka W sieci). Teraz, kie- Tworzymy fabułę
Przyda się jeszcze jakiś program do edy- dy mamy już wszystko co potrzebne do pracy, – prosty projekt gry
cji grafiki, np. Irfanview. Wszystkie opisa- czas sięgnąć po kartkę papieru i wymyślić na- Nasza gra ma być przede wszystkim prosta.
ne wyżej narzędzia można pobrać bezpłat- szą platformówkę. Nie będziemy więc tworzyć wyrafinowa-
nego, skomplikowanego scenariusza, choć
Listing 2. Przykładowa implementacja dekodowania RLE z drugiej strony – pokusimy się o odrobinę
fantazji. Proponuję osadzić bohatera (ang.
try { hero) naszej gry w wirtualnym świecie wie-
byte[] decompressedLevel = new byte[levelMap.length]; kowych moczar, zapomnianych lasów, w
DataInputStream in = new DataInputStream( którym, skacząc po platformach, będzie on
new FileInputStream("level_compressed.dat")); musiał odnaleźć magiczne klucze ukryte w
i = 0; różnych miejscach planszy. Szukając klu-
while (true) { czy, będzie on zbierał złote dukaty i zdo-
try { bywał dodatkowe punkty. Jak dobrze po-
int b = in.readUnsignedByte(); szuka, to znajdzie dodatkowe życie albo
int count = 1; dodatkowy czas na odnalezienie brakują-
int val = b; cych kluczy. Przeciwnicy występujący na
int n = (b&0xff); planszy będą starali się utrudnić mu wyko-
if ((n&128) == 128) { nanie zadania. Nasz bohater będzie spoty-
count = n&127; kał ich w różnych miejscach. Zachowanie
val = in.readUnsignedByte(); przeciwników będzie stosunkowo proste.
} Poruszać się będą oni na planszy według
for (; count > 0; count--) { określonych znaczników. Jeśli nasz boha-
decompressedLevel[i] = (byte)val; ter znajdzie się w pobliżu terytorium wro-
i++; ga, czyli w jego zasięgu, to ten będzie pró-
} bował go złapać i zabrać mu cenną ener-
} gię. Utrata zbyt dużej ilości energii pro-
catch (EOFException e) { wadzi do utraty jednego z żyć. Zakładamy
break; na starcie, że nasz bohater ma trzy życia,
} czas na przejście pierwszej planszy ustali-
} my w końcowym etapie play testów. Mo-
żemy pokonać przeciwnika, uderzając go,
//sprawdzamy poprawność danych po dekompresji kiedy jesteśmy odpowiednio blisko, zbyt
for (i = 0; i < decompressed.length; i++) bliski kontakt z przeciwnikiem spowodu-
if (decompressedLevel[i] != levelMap[i]) je utratę energii naszego bohatera. Głów-
System.out.println(„BLAD DANYCH"); nym celem gry jest zdobycie jak najwięk-
szej ilości punktów, czyli zebranie mak-
} symalnej ilości monet, każdy znaleziony
catch (IOException e) { klucz to dodatkowe punkty. Tak więc na-
e.printStackTrace(); sze zadanie to zebrać wszystkie klucze na
} planszy oraz uzbierać jak najwięcej zło-
tych monet. Poruszanie się po planszy mu-
si być maksymalnie uproszczone, dostęp-
Listing 3. Klasa startowa Start.java ne za pomocą d-pada lub joysticka telefo-
public class Start extends MIDlet { nu komórkowego. Alternatywnie wskaza-
private Game game; na jest możliwość grania za pomocą kla-
wiatury numerycznej telefonu, pamiętaj-
public void startApp() { my jednak, że nie każdy telefon posiada ta-
if (game == null) { kową klawiaturę.
game = new Game(this); Poniżej przedstawione są klawisze funkcyj-
} else { ne naszej gry:
game.showNotify();
} • d-pad / joystic – poruszanie się po plan-
} szy w poziomie, skok w górę oraz ude-
rzenie;
public void destroyApp(boolean unconditional) { • klawisz numeryczny 2 – skok w górę;
• klawisz numeryczny 4 – poruszanie
} w lewo;
• klawisz numeryczny 6 – poruszanie
public void pauseApp() { w prawo;
game.hideNotify(); • klawisz numeryczny 5 – uderzenie.
}
} W grze przewidziane będą dwa typy prze-
ciwników:

156 SDJ Extra 34 Biblia


• TYP1 – czeka aż bohater pojawi się w je-
go pobliżu, wówczas rozpoczyna poru-
szanie w jego kierunku;
• TYP2 – porusza się od znacznika do
znacznika, zmieniając kierunek swo-
jego ruchu na zgodny z kierunkiem
znacznika.
Dodatki występujące w naszej grze:
• serduszko – dodatkowe życie;
• moneta – punkty w grze;
• klepsydra – dodatkowy czas na ukoń-
czenie poziomu.
Edytor poziomów
– tworzymy plansze
Każda dobra platformówka to przede
wszystkim dobra plansza, innymi sło-
wy: świetna grafika, odpowiednio ułożo-
ne platformy, niespodziewane tajemne
przejścia, trampoliny, czarne dziury i nie-
bezpieczne miejsca. Jak można się domy-
śleć, przygotowanie dobrego poziomu nie
jest wcale łatwym zadaniem. Plansza bar-
dzo często to wielki duży obszar, kilkana-
ście, a nawet kilkadziesiąt razy większy niż
ekran naszego telefonu. Świat, w którym
porusza się nasz bohater musi być odpo-
wiednio duży, aby gra była ciekawa. Ponad-
to kolejne plansze w grze powinny być co-
raz trudniejsze, większe, a gracz musi mieć
poczucie narastającej trudności i ciągle od-
krywać coraz to nowe elementy. Pierw-
sze poziomy zwykle służą nauce porusza-
nia się, oraz zapoznaniem się z umiejętno-
ściami i możliwościami bohatera. Idea bu-
dowania planszy w platformówkach opiera
się na używaniu jednego lub kilku różnych
tilesetów, z których buduje się poziom. Ti-
leset to zestaw unikalnych elementów gra-
ficznych, np. 16x16 pikseli, które pozwala-
ją budować plansze. Oczywiście grafik ma
tutaj ogromne pole do popisu, aby przygo-
tować takie tile (w polskiej terminologii ja-
Rysunek 2. Kolejność renderowanych tili
www.sdjournal.org
ko odpowiednik angielskojęzycznego poję-
cia tile stosuje się słowo kafelek), z których
będzie można utworzyć maksymalnie róż-
norodne plansze, platformy, elementy do-
datkowe itd. Korzyści z korzystania tilese-
tów są ogromne. Trudno jest wyobrazić so-
bie sytuację, w której grafik przygotowuje
gigantyczną planszę, którą wyświetlamy
na telefonie. Tym bardziej, że mamy tutaj
sporo ograniczeń, zwykle można wgrać do
pamięci telefonu grafikę wielkości dwóch,
trzech ekranów. Nawet gdyby zastosować
takie podejście, to wynikowy poziom był-
by bardzo mały. A gdzie pozostałe elemen-
ty gry, bohater, przeciwnicy i inne...? Nale-
ży pamiętać, że po wgraniu np. pliku gra-
ficznego 100x100 pikseli, który na dysku
twardym zajmuje załóżmy 2kB, w pamię-
ci telefonu zajmuje około 20kB. Co gorsza,
zdarzają się urządzenia, na których będzie
on zajmował około 40kB. Przy dostępnych
dzisiaj nośnikach o pojemnościach liczo-
nych w gigabajtach czy terabajtach, przy-
toczone tu liczby wydają się być śmieszne.
Jednak są jeszcze telefony na rynku, któ-
re dysponują niewielką pamięcią graficz-
ną. Telefony z tak zwanej listy 64k, czyli
te, na których rozmiar uruchamianej pacz-
ki *.jar nie może przekroczyć 65535 baj-
tów, oferują swoim programom jedynie
około 250kB pamięci (ang. heap memory),
z czego 70kB to pamięć graficzna. W takiej
sytuacji budowanie planszy z tili jest więc
koniecznością. Tworzenie własnej planszy
daje też bardzo dużo satysfakcji. Jest wiele
dostępnych narzędzi do przygotowywania
świata z tilesetów, często programiści przy-
gotowują swoje własne edytory. My sko-
rzystamy z pobranego wcześniej Mappy-
Listing 4. Fragment pliku z zasobami Res.java
public interface Res {
public final static int IMG_BG = 0;
public final static int IMG_TILESET
public final static int IMG_HERO_STAY_LEFT
public final static int IMG_HERO_STAY_LEFT1
public final static int IMG_HERO_STAY_LEFT2
public final static int IMG_HERO_STAY_LEFT3
...
String imgPath[] = {
"bg",
"tileset",
"hero_06_f",
"hero_07_f",
"hero_08_f",
"hero_09_f",
...
};
}
Gra w Javie na komórkę
Win32. Do szczęścia brakuje nam jeszcze
zestawu tili. Jeśli ktoś ma ochotę, to zachę-
cam do pobawienia się w PhotoShopie, tu-
dzież innym programie graficznym, i przy-
gotowanie własnego zestawu. Jest to jed-
nak dość czasochłonne i wymaga talentu
artystycznego. My poszukamy w sieci goto-
wego, darmowego tilesetu. Mnie udało się
takowy znaleźć (patrz: Ramka W sieci). Na
tej samej stronie autor udostępnia jeszcze
kilka innych przydatnych grafik; amatorów
tworzenia gier zachęcam do zapoznania się
z tymi materiałami. Tileset do używania
w Mappym musi być zapisany w formacie
BMP, dlatego też pobraną grafikę (dostęp-
ną w formacie PNG) przekonwertujemy
przy pomocy IrfanView do postaci wyma-
ganej przez nasze narzędzie.
Skoro mamy wszystko, co potrzeba, uru-
chamiamy Mappy'ego. Program ten jest ła-
twy i intuicyjny w obsłudze. Na początek
wybieramy opcję File>New Map (skrót Ctr-
l+M). Podajemy rozmiar pojedynczego ti-
la 16 pikseli, oraz rozmiar całej mapy w
tilach. Pierwszy poziom nie powinien być
zbyt duży, powiedzmy 40 na 30 tili, co da-
je nam w wyniku planszę o rozmiarach 640
na 480 pikseli. Proponuje włączyć jeszcze
jedną opcję: MapTools>Dividers; w okien-
ku zaznaczamy Enable Dividers, wybiera-
my kolor siatki na niebieski: Line Colour:
0x0000ff, oraz ustawiamy rozmiar poje-
dynczej kratki: Pixel gap X/Y na 16, czyli ta-
ki jak rozmiar naszego tila. Wgrywamy nasz
tileset z dysku (File>Import). Teraz możemy
rozpocząć projektowanie naszego wirtual-
nego świata. Ja, przyznam uczciwie, posze-
dłem na łatwiznę i skorzystałem z przykła-
dowego poziomu, pobranego wraz z tilese-
= 1;
= 2;
= 3;
= 4;
= 5;
157
 Programowanie JavaME

tem. Warto w tym momencie wspomnieć o
jednej z użytecznych funkcjonalności, jakie
daje Mappy; mowa tu o tworzeniu mapy z
obrazka. Możemy wczytać wcześniej przy-
gotowaną dużą mapę do programu, któ-
ry sam podzieli ją na kafelki o zdefiniowa-
nej wielkości oraz stworzy listę niepowta-
rzalnych tili, które można wyeksportować.
Istotne w tym przypadku jest, aby wielkość
wczytywanej grafiki pokrywała się z wiel-
kością naszej mapy, oraz aby była przygoto-
wana tak, że da się podzielić na powtarzal-
ne elementy.
Gdy już mamy mapę, czas wyeksporto-
wać ją w takiej postaci, aby dało się ją od-
tworzyć na telefonie komórkowym. W tym
celu wybieramy File>Export as text... W
okienku ustawiamy parametry eksportu.
Listing 5. Wyznaczenie obszaru renderowania
public void initLayer()
{ efektywna w przypadku naszych danych.
levelWidthT = LEVEL_WIDTH;
levelHeightT = LEVEL_HEIGHT;
//wielkosc planszy w pikselach
levelWidth = levelWidthT<<TILE_SHIFT;
levelHeight = levelHeightT<<TILE_SHIFT;
levelMaxOff = levelWidthT*levelHeightT;
levelX = 0;
levelY = 0;
screenWidthT = X_RES >> TILE_SHIFT;
screenWidth = screenWidthT<<TILE_SHIFT;
if(screenWidth < X_RES) {
screenWidth += TILE_SIZE;
screenWidthT++;
} zaczynamy pisać kod!
screenWidth += TILE_SIZE;
screenWidthT++;
screenHeightT = Y_RES >> TILE_SHIFT;
screenHeight = screenHeightT << TILE_SHIFT;
if(screenHeight<Y_RES) {
screenHeight += TILE_SIZE;
screenHeightT++;
} w jednej klasie, do tego dodać jakieś dwie,
screenHeight += TILE_SIZE;
screenHeightT++;
} ne statyczne. W tym celu dodajemy pustą
Najprościej wygenerować mapę jako dwu-
wymiarową tablicę, a wartości w tej tablicy
to indeksy umieszczonych na mapie kafel-
ków. Możemy również wyeksportować so-
bie nasze tile. Najkorzystniej będzie usta-
wić je w pojedynczą, długą kolumnę. Pozo-
staje nam jeszcze ustalić, które tile z nasze-
go tilesetu będziemy traktować jako kolizyj-
ne, to znaczy takie, po których nasz boha-
ter będzie mógł się poruszać (będą one sta-
nowiły dla niego podłoże). W naszym ze-
stawie są to wszystkie kafelki posiadają-
ce elementy trawy – (indeksy 24-27, 32,
37, 46) oraz te, z których tworzymy po-
ziome odgałęzienia od pni drzew (29-31,
34-35, 42).
Poziom wyeksportowany w postaci dwu-
wymiarowej tablicy bajtów gotowy jest do
użycia bezpośrednio w kodzie źródłowym.
Gdy mamy jednak do czynienia z większą
liczbą poziomów, a tak zazwyczaj bywa w
praktyce, zalecane jest, aby przenieść ich
dane do zewnętrznych plików binarnych,
które będą kolejno wczytywane w zależ-
ności od potrzeby. W takiej sytuacji warto
również pokusić się o prostą kompresję. Po-
mimo tego, że pliki binarne z danymi po-
ziomów bardzo dobrze się kompresują i w
wynikowym rozmiarze pliku *.jar nie za-
uważymy dużej różnicy, to po rozpakowa-
niu naszej gry spora ilość nieskompresowa-
nych plików będzie zajmować dużo miej-
sca. Pisząc grę w JME, należy pamiętać, że
warto walczyć o każdy kilobajt! Przygląda-
jąc się naszemu plikowi binarnemu, łatwo
zauważyć, że jest tam bardzo dużo powta-
rzających się sekwencji. Bardzo prosta do
implementacji jest kompresja RLE (ang.
Run-Length Encoding), czyli kodowanie dłu-
gości serii. Co więcej, RLE będzie bardzo
Kompresja ta polega na opisywaniu ciągu
tych samych wartości za pomocą licznika
powtórzeń. W ten sposób powstają pary
(licznik, wartość).
Na przykład, zamiast sekwencji: 1, 1, 1, 1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,... mamy parę: (29,1). Przy-
kładową implementację kodowania i dekodo-
wania RLE przedstawiono odpowiednio na
Listingach 1 i 2.
Na tym etapie zakończymy pracę z edyto-
rem; wrócimy do niej przy dodawaniu prze-
ciwników i rozmieszczaniu dodatkowych ele-
mentów na planszy.
Struktura projektu,
Rozpoczynając projekt gry na komórkę, ba-
zujący na platformie JME, dobrze jest przy-
jąć pewne założenia co do architektury
tworzonej aplikacji. Przede wszystkim na-
leży pamiętać, iż nie ma tutaj mowy o pi-
saniu czysto obiektowym. Dobrą praktyką
jest minimalizowanie ilości klas. Najbez-
pieczniej jest zamknąć główny silnik gry
trzy klasy pomocnicze do animacji, rysowa-
nia planszy itd. Stałe konfiguracyjne warto
trzymać w oddzielnym pliku jako publicz-
klasę tylko z polami typu public static

Dodawanie warstwy w edytorze poziomów

MappyWin32 umożliwia dodanie kilku warstw, co bardzo przydaje się w grach typu jump & run, i generalnie we wszelkich grach tworzonych w
oparciu o tilesety. Aby uzyskać zamierzony efekt, otwieramy plik projektu (zakładam, że był on wcześniej zapisany na dysku). Następnie wybie-
ramy z menu głównego opcję Layer i dalej Add Layer. Włączamy poprzednią warstwę z wcześniej utworzonym poziomem, aby widzieć, gdzie na
planszy stawiamy symbole maski. Następnie wybieramy z menu głównego Layer i dalej Onion skin... (skrót: [Ctrl+K ]). Otwiera się okienko, w któ-
rym zaznaczamy opcję Enable Onion Skin, oraz wybieramy z listy Background layer wartość ALL. Dla lepszej widoczności można lekko ściemnić
pierwszą warstwę z planszą gry (layer1). W tym celu wybieramy z menu głównego Layer oraz Background Layers darkened. Nowa warstwa (lay-
er2) jest w tym momencie dodana do naszego projektu, aktywna i gotowa do modyfikacji: możemy umieszczać na niej tile maski.

158 SDJ Extra 34 Biblia


albo javowy interfejs (interface), imple-
mentowany przez dowolną klasę. Jeśli zaj-
dzie potrzeba edycji stałych, będziemy
mieli łatwy i szybki dostęp do nich. Od-
radzam stosowanie skomplikowanych hie-
rarchii dziedziczenia, zachęcam do pro-
stoty, zarówno na poziomie struktury klas,
jak i kodu. Punktem startowym naszej apli-
kacji będzie klasa Start, dziedzicząca po
MIDlet. Upraszczamy ją do maksimum, pa-
miętając, że nie będzie ona optymalizowa-
na. Cały silnik gry zawarty będzie w klasie
Game, zaś klasy pomocnicze to: LevelLayer
(wyświetlanie planszy), Character (repre-
zentacja bohatera oraz przeciwników). Do-
datkowo stworzymy interfejs konfigura-
cyjny ze stałymi (Config.java) oraz z za-
sobami graficznymi (Res.java). Posiada-
nie narzędzi do zarządzania zasobami w
grze jest bardzo korzystne i znacząco uła-
twia pracę przy ich dodawaniu i edytowa-
niu. Na potrzeby naszej prostej gry wystar-
czy, jeśli umieścimy w pliku Res.java tabli-
cę nazw plików graficznych, stałe typu pu-
blic final static int z offsetami do tej tablicy
oraz tablicę obiektów typu Image[], w któ-
rej będziemy przechowywać wszystkie gra-
fiki. Listing 4 przedstawia fragment imple-
mentacji interfejsu Res.
Skoro struktura klas jest już ustalona,
tworzymy nowy projekt w naszym IDE,
oraz ustawiamy kolejne właściwości dla
projektu. W przypadku NetBeans działa-
my jak następuje: w zakładce Platform wy-
bieramy Manage Emulators... i podpina-
my nasz emulator Sony Ericsson'a, postę-
pując zgodnie z poleceniami. Jak wszyst-
ko zrobimy poprawnie, to mamy możli-
wość wybrania modelu telefonu z rozwi-
janego pola Device. Wybieramy SonyErics-
son_W900_Emu. Następna właściwość to
już parametry midletu (aplikacji na tele-
fon komórkowy), a dokładniej mówiąc, pa-
rametry pliku JAD oraz Manifest. W Attri-
butes musimy podać MIDlet-Name (nazwa
aplikacji, np. Platformowka), MIDlet-Ven-
dor (nazwa sprzedawcy/dostawcy, np. SDJ)
oraz MIDlet-Version (numer wersji gry, np.
1.0). Kolejna ważna właściwość aplikacji
to MIDlets, podajemy tu nazwę projektu,
nazwę klasy startowej oraz ścieżkę do iko-
ny aplikacji, czyli odpowiednio: Platfor-
Rysunek 3. Obszar kolizyjny bohatera
www.sdjournal.org
Gra w Javie na komórkę
mowka, Start, /icon.png. Należy pamiętać Ekran będziemy przewijać za pomocą me-
o tym, żeby nie używać polskich znaków tod moveHorizontal() oraz moveVertical()
w nazwach. Część parametrów możemy (patrz: Listing 6), podając jako parametr
bezpiecznie pominąć (np. API Permissions, wartość zmiennej delta, określającej, o ile
itd.). W zakładce Libraries & Resources usta- pikseli chcemy przesunąć mapę. Metody te
wiamy ścieżki do naszych zasobów, wybie- ustawiają zmienne levelX i levelY, czyli
rając Add folder. W zakładce Obfuscating aktualną pozycję planszy (lewy górny róg).
ustalamy wysoki (ang. high) poziom tzw. Główny kod renderujący zaimplementowa-
obfuskacji, czyli zaciemniania kodu. Jest to ny jest w metodzie renderLayer() (patrz:
bardzo ważne, gdyż proces obfuskacji zna- Listing 7), w niej odrysowujemy interesują-
cząco redukuje rozmiar plików *.class, wy- cy nas fragment planszy. Zaczynamy od le-
generowanych w procesie kompilacji. Po- wej górnej krawędzi i przesuwamy się w pra-
prawia się też wydajność kodu, usuwane są wo, kolejno odrysowując kafelek po kafelku.
nieużywane metody i informacje o symbo- Gdy osiągniemy prawą krawędź, przecho-
lach. W trakcie tego procesu upraszczane dzimy do kolejnej linii aż osiągniemy pra-
są również nazwy zmiennych (np. zmienna
int levelMap[] będzie zmieniona na int Listing 6. Obsługa przewijania planszy w
a[]). W zakładce Creating JAR definiuje- poziomie i pionie
my nazwy naszych plików wynikowych jad
i jar na Platformowka.jad oraz Platformow- public int moveHorizontal(int aDelta) {
ka.jar. Wybieramy OK i na tym kończymy int r = 0;
konfigurację właściwości projektu.
levelX += aDelta;
Wyświetlamy if(aDelta<0) {
planszę na ekranie... if(levelX<0) {
Najwyższy czas zobaczyć jakieś efekty do- r = levelX;
tychczasowej pracy na ekranie naszej ko- levelX = 0;
mórki. W tym celu napiszemy prosty sil- }
nik renderujący mapę naszego świata. W }
tym celu stworzymy klasę LevelLayer i na else {
starcie dodamy do niej wyeksportowaną ta- int s = levelX-(levelWidth-
blicę bajtów opisującą strukturę naszego screenWidth);
poziomu. Interfejs klasy będzie zawierał if(s>0) {
metodę inicjującą initLayer() (patrz: Li- levelX = levelWidth-
sting 5), w której wyliczymy, jaki obszar bę- screenWidth;
dziemy renderować co ramkę (ilość tili do r = s;
renderowania w poziomie i w pionie). Je- }
śli ekran naszego telefonu wynosi X_RES = }
240 i Y_RES=320 pikseli, to musimy rende-
rować odpowiednio 240/16 = 15+1 tili w return r;
poziomie oraz 320/16 = 20+1 tili w pionie. }
Obszar renderowania rozszerzamy w oby-
dwu kierunkach o wartość 1, aby przewi- public int moveVertical(int aDelta) {
janie ekranu odbywało się płynnie. Ponie- int r = 0;
waż rozmiar jednego tila jest potęgą dwój-
ki, dzielenie można zastąpić przesunięciem levelY += aDelta;
bitowym TILE_SHIFT. Obszar renderowa- if(aDelta<0) {
nia (screenWidth oraz screenHeight) wy- if(levelY<0) {
znaczamy więc odpowiednio za pomocą r = levelY;
następujących wyrażeń: X_RES>> SHIFT +1 levelY= 0;
oraz Y_RES>> SHIFT +1. W kodzie będzie- }
my potrzebowali przechowywać wyznaczo- }
ny obszar renderowania zarówno w pikse- else {
lach (screenWidth, screenHeight), jak i w int s = levelY-(levelHeight-
kafelkach (screenWidthT, screenHeightT). screenHeight);
Dobrą praktyką w pisaniu gier na komór- if(s>0) {
ki (i nie tylko!) jest wyliczenie pewnych levelY = levelHeight-
wartości, które będziemy wykorzystywać screenHeight;
często w kodzie po to, aby zminimalizo- r = s;
wać maksymalną ilość obliczeń. Taką war- }
tością będzie na przykład maksymalny }
rozmiar tablicy z danymi naszej planszy: return r;
levelMaxOff, dlatego na początku metody }
initLayer() wyliczamy jego wartość.
159
 Programowanie JavaME

wy dolny wierzchołek. Rysunek 2 przedsta- naszej planszy. Dodając jedną pełnoekrano- kolwiek zupełnie wystarczająca na potrze-
wia poglądowo kolejność rysowanych tili. wą grafikę wyświetlaną na drugim planie, by naszej gry. Należy jednak wspomnieć,
Kafelki w naszym tilsecie ułożone są piono- przesuwaną z inną prędkością niż prędkość że silnik ten można dodatkowo zoptymali-
wo jeden pod drugim, więc możemy ustawić planszy, możemy uzyskać dodatkowy efekt zować, tak aby renderowanie odbywało się
tzw. klipa (tj. prostokąt obcinania) raz na ca- pseudo-paralaksy; jak taki efekt zaimplemen- na off-screenie. Bardziej skomplikowany spo-
ły renderowany w danym momencie wiersz tować, pokazane jest na początku metody sób w skrócie oznacza, że mamy dodatko-
(X_RES * TILE_SIZE = 240 * 16). Mapa renderLayer(). Bardzo przydatna będzie wy bufor wielkości ekranu, a po przesunię-
wyeksportowana z edytora jest dwuwymia- jeszcze prosta metoda do ustawiania pozy- ciu planszy silnik miałby odrysowywać tyl-
rową tablicą indeksów do poszczególnych ti- cji poziomu setPos(x, y); metoda ta poka- ko jeden rząd bądź kolumnę kafelków. Ten
li. Jeśli chcemy wyświetlić kafelek o indek- zana jest na Listingu 8. Jeśli, dla przykładu, mechanizm renderingu jest dużo szybszy
sie 10, to wystarczy na osi Y przesunąć tilset chcemy rozpocząć grę w punkcie określo- od prostej implementacji przedstawionej w
o wartość TILE_SIZE * 10 = 160 pikseli, al- nym indeksami (100, 100) na naszej plan- niniejszym artykule, ale niestety – wymaga
bo jeszcze lepiej 10 << TILE_SHIFT. W celu szy, to wywołujemy setPos(100,100). Po ta- alokowania dodatkowej sporej ilości pamię-
optymalizacji operacji dokonywanych na ti- kim wywołaniu nasza pozycja będzie usta- ci, co w przypadku gier pisanych na telefo-
lach zastępujemy mnożenie i dzielenie prze- wiona centralnie na ekranie telefonu. ny komórkowe może stanowić poprzeczkę
sunięciem bitowym. W taki oto prosty spo- Opisana powyżej implementacja silni- nie do przeskoczenia. Drugim ogranicze-
sób kafelek po kafelku rysujemy fragment ka renderującego jest bardzo prosta, acz- niem tego rozwiązania jest brak możliwo-
ści ustawienia przeźroczystości na rendero-
Listing 7. Renderowanie tili na ekranie wanym buforze, co oznacza, że tile muszą
być pełne i nie mogą mieć obszarów prze-
public void renderLayer(Graphics g) { źroczystych.
//simply paralax'a
int x = X_RES - (levelX>>1)%X_RES; Dodajemy bohatera
int y = Y_RES - (levelY>>1)%Y_RES; W kolejnym kroku tworzymy klasę
Character, będzie ona charakteryzować
g.drawImage(Game.imgGet(Res.IMG_BG), x, y, ALIGN_LT); naszego bohatera. W tej klasie umieszcza-
g.drawImage(Game.imgGet(Res.IMG_BG), x, y, ALIGN_RT); my kod odpowiedzialny za kolizje, porusza-
g.drawImage(Game.imgGet(Res.IMG_BG), x, y, ALIGN_LB); nie się po planszy, odtwarzanie odpowied-
g.drawImage(Game.imgGet(Res.IMG_BG), x, y, ALIGN_RB); nich animacji i maszynę wszystkich sta-
nów postaci. Pierwszym obiektem, który
for(int ty=levelY>>TILE_SHIFT, py=-(levelY%TILE_SIZE); stworzymy dzięki tej klasie, będzie nasz he-
py<screenHeight; py+=TILE_SIZE, ty++) ro, ale wykorzystamy ją również w celu re-
{ prezentacji przeciwników występujących
g.setClip(0, py, X_RES, TILE_SIZE); w grze. Najpierw spróbujmy określić pod-
for(int tx=levelX>>TILE_SHIFT, px=-(levelX%TILE_SIZE); stawową maszynę stanów dla naszej posta-
px<screenWidth; px+=TILE_SIZE, tx++) ci. Pierwszy stan będzie stanem spoczyn-
{ ku, w którym postać stoi nieruchomo. Na-
g.drawImage(Game.imgGet(Res.IMG_TILESET), zwiemy ten stan STAND. Drugi i trzeci stan
px, py-(tileLevel[ty][tx]<<TILE_SHIFT), 0); będą reprezentować poruszanie się posta-
ci po planszy w poziomie, tj. w lewo bądź
//DRAW MASK w prawo. Stany te nazwiemy odpowiednio
switch( maskLevel[ty][tx] ) MOVE_LEFT oraz MOVE_RIGHT. Pozostało jesz-
{ cze poruszanie się postaci w pionie. Jed-
case MASK_COIN: nakże na naszej planszy nie przewidujemy
g.drawImage( Game.imgGet(Res.IMG_COIN), występowania takich elementów jak drabi-
px, py,0); ny czy liny do wspinania, a w zamian za to
break; planujemy umieścić tam platformy, na któ-
case MASK_HEART: re będzie można wskoczyć. Dlatego też zde-
g.drawImage( Game.imgGet(Res.IMG_HEART), finiujemy stan skoku: JUMP. Gdy postać na-
px, py,0); potka na swojej drodze wroga, powinna roz-
break; począć walkę. Dlatego kolejny stan nazwie-
case MASK_KEY: my FIGHT. Musimy także stworzyć stan, w
g.drawImage( Game.imgGet(Res.IMG_KEY), którym tracimy energię i życie: HURT. Prze-
px, py,0); łączanie stanów będzie odbywać się za po-
break; mocą metody setState(int state), zmia-
case MASK_TIME: na stanu polegać będzie na ustawieniu od-
g.drawImage( Game.imgGet(Res.IMG_TIME), powiedniej animacji postaci do odtworze-
px, py,0); nia (patrz: Listing 9).
break; Mamy już zdefiniowane stany, te-
} raz umieścimy naszego bohatera w świe-
} cie gry. Za pomocą dwóch zmiennych f_
} velocityX oraz f_velocityY będziemy ste-
} rować ruchem postaci. Poruszanie się po-
staci będziemy realizować wewnątrz me-

160 SDJ Extra 34 Biblia

 Gra w Javie na komórkę

tod moveLeft(), moveRight() oraz jump() tuacji, w których nasz bohater nie będzie Rysunek 3 przedstawia prostokąt kolizyj-
(patrz: Listingu 10). Będziemy rozpatry- mógł ukończyć danego poziomu, ponieważ ny dla naszego bohatera. Prostokąt ten ma
wać dwa przypadki. Pierwszy z nich wy- nie wskoczy na strategiczną platformę. Lub rozmiar 25 na 50 pikseli. Dla porówna-
stępuje, gdy postać znajduje się na pod- odwrotnie: platformy będą tak ustawione, nia, wielkość klatki animacji bohatera to
łożu (onGround = true); wówczas doda- że za pomocą kilku skoków uda się zakoń- 51 na 72 pikseli. Mając takie informacje,
jemy lub odejmujemy wartość zmiennej czyć grę. możemy wykrywać kolizje postaci z tilami
speed do wektora prędkości. Drugi przy- Tworząc obiekt klasy Character, do kon- na planszy. Będziemy to robić co ramkę w
padek ma miejsce, gdy postać nie styka się struktora przekazujemy szerokość i wyso- metodzie updateCollision() (patrz: Li-
z podłożem, np. podczas skoku lub spada- kość postaci określone w pikselach. War- sting 11). Ograniczymy się do sprawdzania
nia z platformy; wtedy poruszamy się o po- to zauważyć, że nie jest to rozmiar klat- tylko jednego punktu kolizyjnego: od do-
łowę wolniej, czyli dodajemy lub odejmuje- ki animacji, ale definicja obszaru kolizyj- łu. Idea polega na sprawdzaniu odległości
my speed / 2 do wektora prędkości. Żeby nego (tak zwanego collision box'a). Jak sa- między środkiem collision box'a i środkiem
poruszanie było niezależne od czasu trwa- ma nazwa wskazuje, obszar ten służy głów- tila, z którym aktualnie występuje kolizja.
nia ramki, musimy dodawaną/odejmowaną nie do określania przestrzeni kolizyjnych. Pierwszy krok to sprawdzenie rodzaju ti-
wartość pomnożyć przez czas trwania ram-
ki (timeframe), a następnie podzielić przez
referencyjną stałą wartość (w tym celu wy-
korzystujemy przesunięcie bitowe o war-
tość 5, co jest równoznaczne z podziele-
niem przez 32). Ostatnim elementem tej
układanki jest ustawienie stanu postaci i
aktywowanie odpowiedniej animacji, czyli
wywołanie metody setState(). Do realiza-
cji pełnej funkcjonalności klasy Character
musimy zdefiniować podstawowe parame-
try fizyki, takie jak grawitacja, siła skoku,
tarcie, prędkość poruszania się. Parame-
try te będą kontrolowane przez następują-
ce stałe: GRAVITY, JUMP_POWER, FRICTION.
Prędkość poruszania się zdefiniujemy jako
zmienną speed; dzięki temu prostemu za-
biegowi będziemy w stanie modyfikować
prędkość poruszania się postaci. Dobra-
nie odpowiednich wartości tych parame-
trów jest szczególnie istotne z punktu wi-
dzenia uzyskania wysokiego poziomu gry-
walności. Bardzo ważne jest przyjęcie pew- Rysunek 4. Widok warstwy maski w level edytorze – MappyWin32
nych założeń co do siły skoku, najlepiej zro-
bić to przed rozpoczęciem projektowania
poziomów. Takie informacje trzeba uzgod- Umieszczanie aplikacji na telefonie
nić z projektantem planszy, aby uniknąć sy-
Za pomocą Bluetooth:

Listing 8. Ustawianie pozycji planszy • Włączamy w telefonie w opcjach połączenia Bluetooth;

• Znajdujemy na dysku wygenerowany plik Platformowka.jar (możemy go znaleźć w pod-
public void setPos(int aX,int aY) { katalogu dist naszego projektu);
• Zaznaczamy go i klikając prawy klawisz myszki, rozwijamy menu kontekstowe, z którego
wybieramy do Bluetooth. Rozwija się lista z urządzeniami, do których możemy przepro-
aX -= X_RES>>1;
wadzić transfer pliku;
aY -= Y_RES>>1; • Jeśli nie ma na tej liście naszego telefonu, wybieramy Szukaj innych urządzeń;
• Po udanym nawiązaniu połączenia PC-telefon komórkowy, na telefonie pojawi się pyta-
if(aX<0) aX = 0; nie o zgodę na odebranie pliku, a po odebraniu trzeba zaakceptować chęć instalacji na-
if(aY<0) aY = 0; szej gry i wybrać miejsce docelowe Gry lub Aplikacje;
• Po udanej instalacji telefon zapyta, czy uruchomić grę.
if(aX>levelWidth-screenWidth) Za pomocą sieci (ang. OTA, Over The Air):
aX = levelWidth -
screenWidth; • Umieszczamy oba pliki naszej gry Platformowka.jad oraz Platformowka.jar na dowolnym
serwerze online;
• W telefonie, który musi mieć poprawnie skonfigurowane ustawienia sieciowe, urucha-
if(aY>levelHeight-screenHeight)
miamy przeglądarkę internetową (z tym użytkownicy mają najwięcej problemów, aby
aY = levelHeight- dobrze skonfigurować telefon, zajrzyj na stronę operatora swojej sieci);
screenHeight; • W uruchomionej przeglądarce wpisujemy bezpośredni adres do pliku Platformowka.jad
umieszczonego na serwerze, np.: http://www.mojadomena.pl/gry/Platformowka.jad;
levelX = aX; • Po udanym połączeniu z serwerem pobrany zostanie plik *.jad, a z niego informacje o
grze i jej rozmiarze. Jeśli zaakceptujemy chęć instalacji gry, rozpocznie się pobieranie pli-
levelY = aY;
ku jar, a następnie instalacja;
} • Po udanej instalacji telefon zapyta, czy uruchomić grę.

www.sdjournal.org 161
 Programowanie JavaME

la w celu weryfikacji, czy jest on kolizyj- f_velocityY > 0, to znaczy, że wektor jest Kolizja taka wystąpi wtedy i tylko wtedy,
ny (isTileCollision(tx, ty)). W dru- skierowany w dół i należy sprawdzić, czy gdy odległość między środkiem collision
gim kroku badamy wektor prędkości: jeśli czasem nie nastąpiła kolizja z podłożem. box'a i środkiem tila (dy) jest mniejsza od
sumy połowy tila (d2) i połowy wysokości
Listing 9. Metoda zmiany stanu postaci
prostokąta kolizyjnego (d1), czyli w sumie,
gdy spełniony jest warunek d1+d2<dy. Jeśli
public void setState(int state) { wystąpi taka kolizja, to ustawiamy zmien-
ną onGround na wartość true oraz korygu-
if(state == characterState || die) jemy współrzędną Y naszej postaci o war-
return; tość głębokości kolizji. Pozostaje jeszcze
obsługa animacji postaci. Reprezentację
switch(state) { graficzną naszego bohatera możemy spró-
case STAND: bować zrobić samemu, korzystając z do-
characterFrameMin = (characterSideLeft) ? resOffset : resOffset wolnego programu graficznego, lub poszu-
+RES_ANIM_STAY_RIGHT_OFF; kać darmowych animacji w sieci. Ja popro-
characterFrameMax = characterFrameMin siłem o pomoc znajomego grafika o pseu-
+ANIM_FRAMES_STAND; donimie Nelson (Bartosz Willim, Nanoga-
break; mes), który od wielu lat przygotowuje gra-
case MOVE_LEFT: fikę na potrzeby gier komputerowych. Bar-
characterFrameMin = resOffset tek znalazł chwilkę czasu i przygotował mi
+RES_ANIM_RUN_LEFT_OFF; potrzebne animacje. Jak dla mnie bomba!
characterFrameMax = characterFrameMin Przygotowana animacja ma 4 klatki dla
+ANIM_FRAMES_RUN; stanu spoczynku, 6 klatek reprezentują-
characterSideLeft = true; cych ruch, 1 klatkę dla skoku oraz 3 klatki
animLoopCount = 0; przewidziane na sytuację, gdy nasz boha-
break; ter ginie. Ilość klatek definiują stałe z pre-
case MOVE_RIGHT: fiksem ANIM_FRAMES_ w klasie Character.
characterFrameMin = resOffset Nie możemy zapomnieć o tym, że musimy
+RES_ANIM_RUN_RIGHT_OFF; obsługiwać animacje dla dwóch kierun-
characterFrameMax = characterFrameMin ków ruchu: w lewo oraz w prawo. Zmien-
+ANIM_FRAMES_RUN; na characterSideLeft będzie określać ak-
characterSideLeft = false; tualną orientację postaci. Dodatkowo trze-
break; ba zdefiniować czas trwania jednej klatki
case JUMP: ONE_FRAME_TIME (100 milisekund). Meto-
characterFrameMin = (characterSideLeft) ? da updateAnimation(timeframe), przed-
resOffset+RES_ANIM_JUMP_LEFT_OFF : stawiona na Listingu 12, odpowiada za
resOffset+RES_ANIM_JUMP_RIGHT_OFF; odtwarzanie animacji. Animacja ruchu w
characterFrameMax = characterFrameMin lewo lub prawo jest zapętlona, a zmien-
+ANIM_FRAMES_JUMP; na animLoopCount jest licznikiem aktual-
break; nie odtwarzanej animacji. Należy jeszcze
case FIGHT: zwrócić uwagę na pętlę while(), w meto-
characterFrameMin = (characterSideLeft) ? dzie updateAnimation(), która pełni tutaj
resOffset+RES_ANIM_JUMP_LEFT_OFF: rolę synchronizatora. W sytuacji gdy odpali-
resOffset+RES_ANIM_JUMP_RIGHT_OFF; my naszą grę na wolniejszym telefonie, nie
characterFrameMax = characterFrameMin musimy redukować ilości klatek anima-
+ANIM_FRAMES_FIGHT; cji, aby zachować całkowity czas jej trwa-
break; nia. Nasz synchronizator będzie wyświe-
case HURT: tlał co drugą albo co trzecią klatkę, zależ-
characterFrameMin = (characterSideLeft) ? nie od czasu trwania ramki. Nasza anima-
resOffset+RES_ANIM_HURT_LEFT_OFF : cja tym samym staje się niezależna od szyb-
resOffset+RES_ANIM_HURT_RIGHT_OFF; kości telefonu.
characterFrameMax = characterFrameMin Dochodzimy do momentu, w którym nasz
+ANIM_FRAMES_HURT; bohater sprawnie biega po planszy i wskakuje
die = true; na platformy, a kiedy stoimy w miejscu, oddy-
break; cha pełną piersią.
}
Dodajemy
animLoopCount = 0; przeszkadzajki i wrogów
characterFrame = characterFrameMin; Czas postawić na drodze naszego bohate-
characterFrameTime = 0; ra wrogów: w każdej grze musi być to coś,
characterState = state; co będzie utrudniało graczowi ukończe-
} nie poziomu. Na początek musimy okre-
ślić listę typów wrogów, których chcemy
stworzyć. Każdy z naszych wrogów powi-

162 SDJ Extra 34 Biblia


nien mieć swoje charakterystyczne cechy,
odróżniające go od pozostałych. Może być
to odmienny sposób poruszania się, inny
rodzaj broni, większa wytrzymałość albo
przynajmniej odmienna kolorystyka czy
ilość punktów przyznanych za zniszcze-
nie. W naszej prostej grze proponuję zaim-
plementować dwa typy przeciwników. Typ
pierwszy będzie czekał aż hero pojawi się w
zdefiniowanym promieniu widzenia. Kie-
dy odległość między hero i przeciwnikiem
będzie mniejsza lub równa zdefiniowanej,
wróg natychmiast rozpocznie wędrówkę w
kierunku bohatera. Drugi typ to klasyczny
przeciwnik patrolujący obszar od znacz-
nika do znacznika, utrudniając bohatero-
wi swobodne poruszanie się po planszy.
Kolizja wroga z bohaterem odbiera temu
drugiemu energię. Wielkość traconej ener-
gii zdefiniujemy stałą LOST_ENERGY wyra-
żoną w procentach i umieszczoną w pli-
ku Config.java. Patrząc z programistycz-
nego punktu widzenia, każdy wróg bę-
dzie obiektem opisanej wcześniej klasy
Character. Jak dodać nowe postacie do na-
szej gry? W tym celu wracamy do edytora
poziomów i tworzymy drugą warstwę: bę-
dziemy nazywać ją maską (patrz: Ramka
Dodawanie warstwy w edytorze poziomów).
Maska musi mieć dokładnie takie same pa-
rametry jak mapa planszy: zarówno roz-
miar, jak i wielkość kafelka. Rozmieścimy
na niej pozycje naszych przeciwników oraz
znaczniki, które będą wyznaczały grani-
ce poruszania się wrogów. Do istniejącego
tileset'u dodajemy kilka nowych tili, które
będą symbolizowały odpowiednio:
• [E1]: przeciwnik typu pierwszego;
• [E2]: przeciwnik drugiego typu;
• [strzałka w lewo]: znacznik poruszania
się w lewo;
• [strzałka w prawo]: znacznik poruszania
się w prawo.
Pamiętajmy, że wszystko, co umieszczamy na
masce, nie będzie widoczne na ekranie. Teraz
pozostaje tylko umieścić nowo utworzone ti-
le maski w odpowiednich miejscach. Umie-
ściłem dwóch wrogów na samym dole plan-
szy oraz dwóch na platformach, po lewej i
po prawej stronie poziomu. Eksport maski
robimy w identyczny sposób jak w przypad-
ku pierwszej warstwy. Wygenerowaną sta-
tyczną tablicę bajtów maskLevel[] dodajemy
do klasy LevelLayer i dopisujemy kilka me-
tod do obsługi tej tablicy (patrz: Listing 13).
Obsługę wrogów implementujemy w silniku
gry, w klasie Game. Metody z przedrostkiem
enemy będą realizowały to zadanie, ich zawar-
tość przedstawiona jest na Listingu 14. Meto-
da enemyInit() tworzy obiekty wrogów oraz
nadaje im odpowiednie pozycje na planszy
pobrane z warstwy maski; wywoływana jest
www.sdjournal.org
Gra w Javie na komórkę
tylko raz na początku. Po utracie życia, kiedy nej. Sprawdzanie wykonujemy tylko w osi po-
trzeba przywrócić pozycje startowe wrogów, ziomej. Zachowanie drugiego rodzaju prze-
wywołujemy metodę enemyRestore(). Koli- ciwnika nazywa się fachowo patrolowaniem
zja z bohaterem sprawdzana jest w metodzie obszaru typu A-B-A. Przeciwnik będzie prze-
enemyCheckCollision(), zaś rysowanie wro- mieszczał się w danym kierunku do czasu
gów zaimplementowano w enemyDraw(). Me- napotkania znacznika, czyli maski z nowym
chanizm sztucznej inteligencji oraz wszystkie kierunkiem. Porusza się od punktu A do
obliczenia związane z obsługą wrogów odby- punktu B i następnie wraca do punktu A. W
wają się co ramkę w metodzie enemyUpdate(). ten sposób można wyznaczyć przeciwnikowi
Dla typu pierwszego zaczynamy od spraw- całkiem ciekawe ścieżki, obszary do patrolo-
dzenia odległości między naszym bohate- wania. Nasze znaczniki na masce to strzałki
rem a obiektem enemy. Jeśli odległość będzie w lewo i prawo. Dla tego typu sprawdzamy,
mniejsza od zdefiniowanej, ustawiamy stan czy wystąpiła kolizja ze znacznikiem kierun-
poruszania się w lewo albo prawo, zależnie kowym, jeśli tak, to ustawiamy kierunek po-
od położenia hero. Przeciwnik będzie nas go- ruszania się hero zgodny z kierunkiem znacz-
nił tak długo, jak długo odległość między nim nika. Takie rozwiązanie daje duże możliwości
a bohaterem będzie mniejsza od zdefiniowa- manewru, np. możemy dodać znaczniki przy-
Listing 10. Obsługa poruszania się postaci
public void moveLeft() {
f_velocityX -=
((onGround ? speed : speed>>1)*timeframe)>>5;
setState(MOVE_LEFT);
}
public void moveRight() {
f_velocityX +=
((onGround ? speed : speed>>1)*timeframe)>>5;
setState(MOVE_RIGHT);
}
public void jump() {
if(!onGround)
return;
f_velocityY -= JUMP_POWER;
setState(JUMP);
}
Listing 11. Sprawdzanie kolizji z podłożem
public void updateCollision() {
onGround = false;
int px = f_characterX>>Config.FP;
int py = f_characterY>>Config.FP;
//bottom
int tx = px >> LevelLayer.TILE_SHIFT;
int ty = (py+characterHeight2) >> LevelLayer.TILE_SHIFT;
int dy = (ty<<LevelLayer.TILE_SHIFT) - py -
LevelLayer.TILE_SIZE;
//omijamy efekt wciągania w góre, kolizja do polowy tila
if( LevelLayer.isTileCollision(tx, ty) &&
f_velocityY>0 &&
dy > -(LevelLayer.TILE_SIZE>>1) )
{
py += dy;
f_characterY = py << Config.FP;
f_velocityY = 0;
onGround = true;
}
}
163
 Programowanie JavaME

spieszania, zwalniania itd. Jeśli w chwili koli- nvwert. Jest to bardzo prosty sposób na wy- mów, otwieramy naszą warstwę maski, na
zji tylko nasz bohater będzie znajdował się w konanie potrzebnej grafiki, choć jakość pozo- której rozmieszczaliśmy wrogów. Dodajemy
stanie walki (FIGHT), życie utraci przeciwnik. stawia wiele do życzenia... Postanowiłem jed- do tileset'u kolejne kafelki maski, które będą
W przypadku gdy obie postacie będą w stanie nak skupić się przede wszystkim na funkcjo- symbolizować odpowiednio:
walki, wówczas oboje tracą energie. Możemy nalności.
oczywiście dodać wiele innych, ciekawych za- • [kluczyk]: kluczyk;
chowań dla przeciwnika i wzbogacić jego in- Dodajemy bonusy i dodatki • [klepsydra]: zwiększenie licznika czasu;
teligencję w zależności od potrzeb, jednakże Nasza gra wygląda już całkiem przyzwoicie. • [serduszko]: dodatkowe życie;
w naszej grze poprzestaniemy na bardzo pro- Można poruszać się po planszy, swobodnie • [moneta]: punkty.
stych mechanizmach AI. Brakuje tylko gra- wskakiwać na platformy, a także spotkać wro-
fiki dla przeciwników. Możemy oczywiście gów. Jest to dobry moment na dołożenie bra- Elementy uzupełniające starannie rozmiesz-
przygotować takową osobiście, poprosić zna- kujących elementów, które założyliśmy so- czamy na planszy. Kiedy uznamy, iż ich
jomego grafika o pomoc lub poszukać darmo- bie wstępnie, projektując naszą grę. Mowa ilość jest wystarczająca, możemy eksporto-
wych animacji w sieci. Ja z pomocą IrfanView tu o rozmieszczeniu monet, które nasz bo- wać warstwę maski. Starą tablicę maski za-
zmienię grafikę naszego bohatera, wykorzy- hater będzie skrupulatnie zbierał. Trzeba stępujemy nową, po czym możemy bezpo-
stując funkcję Negative. W tym celu każdą też ukryć na planszy klucze, których znale- średnio korzystać z niej w kodzie. Wykrywa-
klatkę należy otworzyć w IrvanView, wybrać zienie będzie warunkiem koniecznym ukoń- nie kolizji bohatera z monetami lub bonusa-
z menu głównego IMAGE, a następnie z roz- czenia poziomu. Przyda się także dodanie bo- mi realizuje instrukcja switch(), umieszczo-
winiętego podmenu opcję NEGATIVE. Gra- nusów, pozwalających uzupełnić energię, ze- na w głównej pętli gry w klasie Game (patrz:
fikę dla drugiego przeciwnika uzyskałem na brać dodatkowe życie lub zwiększenie liczni- Listing 15). W zależności od wykrytej koli-
podobnej zasadzie, przerabiając naszego hero: ka, określającego ile czasu pozostało na ukoń- zji efekty widzimy na pasku statusu, w po-
tym razem przy pomocy opcji IMAGE > Co- czenie planszy. Wracamy do edytora pozio- staci dodatkowego serduszka, punktów czy
licznika znalezionych kluczy. Na tym etapie
Listing 12. Odtwarzanie animacji
trzeba też ustalić czas potrzebny na ukoń-
czenie planszy. Początek zwykle wiąże się
public void updateAnimation(int timeframe) { z zapoznaniem się gracza z obsługą klawi-
characterFrameTime += timeframe; szy, poruszaniem po planszy i podstawowy-
mi zasadami gry. Gracz powinien więc mieć
while(characterFrameTime > ONE_FRAME_TIME) { wystarczająco dużo czasu. Zakładamy, że
characterFrame++; 180 sekund, czyli 3 minuty, wystarczy na to
zadanie. Czas ten można wydłużyć o kolejne
if(characterFrame >= characterFrameMax) { 30 sekund, zbierając klepsydrę. Za zebranie
characterFrame = characterFrameMin; każdej monety gracz uzyskuje 100 punktów,
animLoopCount++; a za kluczyk dodatkowo 1000 punktów. Wa-
} runkiem zakończenia poziomu jest oczywi-

characterFrameTime -= ONE_FRAME_TIME;
}
}

Listing 13. Metody do obsługi maski

public static byte[][] getLevelMask() {

return maskLevel;
}

public int getMask(int x, int y) {

x = (x>>FP)>>TILE_SHIFT;
y = (y>>FP)>>TILE_SHIFT;
return maskLevel[y][x];
}

public boolean isMask(int x, int y, int type) {

x = (x>>FP)>>TILE_SHIFT;
y = (y>>FP)>>TILE_SHIFT;
return (maskLevel[y][x]==type);
}

public void setMask(int x, int y, int type) {

x = (x>>FP)>>TILE_SHIFT;
y = (y>>FP)>>TILE_SHIFT;
maskLevel[y][x] = (byte)type;
}
Rysunek 5. Screenshot z naszej gry

164 SDJ Extra 34 Biblia

 Gra w Javie na komórkę

Listing 14. Metody do obsługi wrogów

private void enemyInit(int count) { case LevelLayer.MASK_ENEMY_TYPE1:

enemy = new Character[count]; int dx = (enemy[i].getX() -
count = 0; hero.getX())>>FP;
for(int y=0; y<LevelLayer.maskLevel.length; y++)
for(int x=0; x<LevelLayer.maskLevel[y].length; x++) if(Math.abs(dx) < ENEMY_DETECTION &&
{ Math.abs(dx) > 0)
if( LevelLayer.maskLevel[y][x] == {
LevelLayer.MASK_ENEMY_TYPE1 ) if(dx > 0)
{ enemy[i].moveLeft();
enemy[count] = new Character( else
x<<LevelLayer.TILE_SHIFT, enemy[i].moveRight();
y<<LevelLayer.TILE_SHIFT, }
ENEMY_WIDTH, enemyCheckCollision(i);
ENEMY_HEIGHT, break;
Res.IMG_ENEMY1_STAY_LEFT, case LevelLayer.MASK_ENEMY_TYPE2:
LevelLayer.maskLevel[y][x]); if(enemy[i].getSideLeft())
enemy[count].setSpeed(ENEMY_SPEED); enemy[i].moveLeft();
count++; else
} enemy[i].moveRight();
if( LevelLayer.maskLevel[y][x] == if( layer.isMask(enemy[i].getX(),
LevelLayer.MASK_ENEMY_TYPE2 ) enemy[i].getY(),
{ LevelLayer.MASK_RIGHT))
enemy[count] = new Character( enemy[i].setSideLeft(false);
x<<LevelLayer.TILE_SHIFT, if(layer.isMask(enemy[i].getX(),
y<<LevelLayer.TILE_SHIFT, enemy[i].getY(),
ENEMY_WIDTH, LevelLayer.MASK_LEFT))
ENEMY_HEIGHT, enemy[i].setSideLeft(true);
Res.IMG_ENEMY2_STAY_LEFT, enemyCheckCollision(i);
LevelLayer.maskLevel[y][x]); break;
enemy[count].setSpeed(ENEMY_SPEED); }
count++; }
} }
} private void enemyCheckCollision(int i) {
} if(!enemy[i].isDied() &&
private void enemyRestore(boolean forceLife) { !hero.isHurt() &&
for(int y=0, count =0; y<LevelLayer.maskLevel.length; y++) hero.isCharacterCollision(
for(int x=0; x<LevelLayer.maskLevel[y].length; x++) enemy[i].getX(), enemy[i].getY()))
if( LevelLayer.maskLevel[y][x] == {
LevelLayer.MASK_ENEMY_TYPE1 || heroEnergy -= LOST_ENERGY;
LevelLayer.maskLevel[y][x] == if(heroEnergy < 0) {
LevelLayer.MASK_ENEMY_TYPE2 ) heroLife--;
{ hero.setDie();
if(forceLife) if(heroLife != 0)
enemy[count].setLife(); heroEnergy = 100;
}
if(!enemy[count].isDied()) if(hero.getState() == Character.FIGHT)
enemy[count].setPos( enemy[i].setDie();
x<<LevelLayer.TILE_SHIFT, }
y<<LevelLayer.TILE_SHIFT); }
count++; private void enemyDraw(Graphics g) {
} if(enemy == null)
} return;
private void enemyUpdata(int time) { for(int i=0; i<enemy.length; i++)
if(enemy == null) if(enemy[i] != null)
return; enemy[i].draw(g);
for(int i=0; i<enemy.length; i++) }
if(enemy[i] != null) {
enemy[i].update(time);

switch(enemy[i].getType())
{

www.sdjournal.org 165
 Programowanie JavaME

ście zebranie wszystkich kluczy. Wszystkie

Listing 15. Główna pętla gry te parametry definiujemy w pliku Config.ja-
public void gameLogic(int time) { va. Wielkimi krokami zbliżamy się do koń-
if(gameOver || levelCompleted) ca naszej przygody z programowaniem gry
return; na komórkę.
heroTime -= time;
if(heroTime < 0) { Brakujące elementy i testy
gameOver = true; Musimy jeszcze raz wrócić na chwilę do edy-
heroTime = 0; tora planszy i dodać znacznik pozycji starto-
} wej bohatera, dorobimy symbol zielonego
if(direction>0 && gametime-pressTime > 10) okręgu i umieścimy na masce. Potrzebujemy
move(direction); jeszcze graficzny interfejs użytkownika (ang.
enemyUpdata(time); GUI) w postaci paska statusu, na którym wy-
if(hero != null) { świetlone zostaną punkty, czas oraz ilość ze-
if(hero.isDied()) branych kluczy. W tym celu użyjemy grafi-
if(heroLife == 0) ki z planszy. Ważne, aby wszystko było czy-
gameOver = true; telne dla gracza. Na potrzeby naszego projek-
else { tu, do wyświetlania napisów i wartości uży-
hero.setPos(startX, startY); jemy czcionek systemowych. Czytelników,
enemyRestore(false); którzy chcieliby poeksperymentować, zachę-
hero.setLife(); cam do implementacji własnej klasy obsługu-
} jącej czcionki bitmapowe. Systemowa meto-
layer.setPos(hero.getX()>>FP, hero.getY()>>FP); da drawString() na komórkach działa bar-
hero.update(time); dzo wolno, a co gorsza, na każdym telefo-
switch(layer.getMask(hero.getX(), hero.getY())) { nie czcionki mogą się znacząco różnić. Do-
case LevelLayer.MASK_COIN: robimy jeszcze dwukolorowy pasek energii.
heroScore += COIN_PTS; Za pomocą boolowskiej zmiennej gameOver
layer.setMask(hero.getX(), hero.getY(), będziemy określać stan zakończenia gry. W
LevelLayer.MASK_EMPTY); momencie, w którym zabraknie czasu na ze-
break; branie wszystkich kluczy bądź gdy stracimy
case LevelLayer.MASK_HEART: wszystkie życia, zmienna ta przyjmie war-
heroLife++; tość true. Kiedy zbierzemy wszystkie klu-
layer.setMask(hero.getX(), hero.getY(), cze, inna zmienna: levelCompleted, przyj-
LevelLayer.MASK_EMPTY); muje wartość true, zaś na ekranie pojawia
break; się komunikat Level Completed. Sterowanie
case LevelLayer.MASK_KEY: naszym bohaterem jest możliwe za pomo-
heroKeys++; cą d-pada/joysticka, jednak z uwagi na specy-
heroScore += KEY_PTS; fikę platformy niektórzy gracze używają kla-
levelCompleted = wiatury numerycznej – dlatego też gra obsłu-
(heroKeys == keyMax) ? true : false; guje również klawisze 2, 4, 5, 6, oraz 8, jako
layer.setMask(hero.getX(), hero.getY(), alternatywną wersję kontrolera. Główna kla-
LevelLayer.MASK_EMPTY); sa gry Game dziedziczy po klasie Canvas, w
break; której jest kilka metod do obsługi zdarzeń ta-
case LevelLayer.MASK_TIME: kich jak:
heroTime += EXTRA_TIME*1000;
layer.setMask(hero.getX(), hero.getY(), • showNotify(),
LevelLayer.MASK_EMPTY); • hideNotify(),
break; • pointerPressed(),
} • pointerDragged(),
} • pointerReleased(),
} • keyPressed(),
• keyReleased().

W Sieci
• http://java.sun.com/javase – strona Sun'a, gdzie można pobrać Java SDK;
• www.eclipse.org/ – stona z IDE Eclipse'a;
• http://www.netbeans.org/downloads/index.html – strona IDE NetBeans'a 6.5.1, wersja dla Javy waży ponad 200 Mb, ale zawiera już wbudo-
wany plugin Java ME;
• http://developer.sonyericsson.com/ – tutaj można pobrać emulator Sonny Ericsson'a;
• http://www.tilemap.co.uk – Mappy Win32, prosty program do tworzenia poziomów;
• http://tilestudio.sourceforge.net – TileStudio, alternatywny program do tworzenia poziomów;
• http://www.irfanview.com/ – program do przeglądania i podstawowej obróbki grafiki;
• http://www.spicypixel.net/category/downloads/ – autor strony udostępnia darmowe grafiki do wykorzystania w grach.

166 SDJ Extra 34 Biblia

 Gra w Javie na komórkę

Uzupełniamy tylko ciało dwóch ostatnich

Listing 16. Obsługa klawiszy metod (patrz: Listing 16). Nasza gra nada-
protected synchronized void keyPressed(int keyCode) { je się do tego, aby wgrać ją na telefon i dać
bratu lub siostrze do zabawy (patrz: ram-
int key = 0; ka Wgrywanie aplikacji na telefon). Uwagi
try { użytkowników na tym etapie produkcji gry
key = getGameAction(keyCode); są niezwykle cenne i pomagają dobierać pa-
} catch (Exception e) {} rametry silnika, tak aby nasza platformów-
ka była jak najbardziej grywalna. Jako uko-
if( key == Canvas.LEFT || ronowanie naszych wysiłków dodamy jesz-
keyCode == KEY_NUM4 ) { cze ikonkę gry, która będzie widoczna w me-
direction |= KEY_LEFT; nu telefonu. W tym celu wystarczy przygo-
pressTime = gametime; tować plik graficzny w formacie PNG i roz-
move(direction); miarze 24x24 pikseli, umieścić go w naszych
} zasobach (np. w katalogu hero) oraz nazwać
else go icon.png.
if( key == Canvas.RIGHT || W tym momencie możemy uznać proto-
keyCode == KEY_NUM6 ) { typ naszej klasycznej platformówki za ukoń-
direction |= KEY_RIGHT; czony!
pressTime = gametime;
move(direction); Podsumowanie
} W powyższym artykule przedstawiłem bar-
dzo podstawowy mechanizm powstawania
if( key == Canvas.UP || gry w JME. Zaprezentowałem fundamen-
keyCode == KEY_NUM2 ) { talne aspekty i etapy takiego przedsięwzię-
direction |= KEY_TOP; cia: dobieranie narzędzi, tworzenie fabuły,
pressTime = gametime; planowanie architektury, pisanie kodu. Na-
move(direction); sza gra nie posiada specjalnych efektów, któ-
} re przede wszystkim nadają ton grze. Skupi-
łem się głównie na mechanice i funkcjonal-
if( key == Canvas.FIRE || ności. Kolejnym etapem produkcji powinno
keyCode == KEY_NUM5 ) być dopracowanie grywalności i wzbogace-
hero.fight(); nie o efekty.
Można przede wszystkim dorobić ani-
if( keyCode == KEY_RSK ) macje zbieranych monet, kluczy. Punkty za
midlet.notifyDestroyed(); zebrane monety powinny się pojawiać nad
monetą. Przy starcie planszy można ją za-
if( keyCode == KEY_LSK ) prezentować w całości, przewijając od koń-
if(gameOver || levelCompleted) { ca do punktu startu. Za zakończenie pozio-
enemyRestore(true); mu przed czasem naliczać dodatkowe punk-
restoreGame(); ty, oczywiście więcej wrogów z bardziej roz-
} winiętą inteligencją oraz wiele innych efek-
} tów i ulepszeń.

protected synchronized void keyReleased(int keyCode) {

int key = 0;

try { CEZARIUSZ KLONKOWSKI

key = getGameAction(keyCode); Pracuje na stanowisku Specjalista ds. Progra-
} catch (Exception e) {} mowania Gier Java w firmie Gamelion, wcho-
dzącej w skład Grupy BLStream. Cezariusz ge-
if( key == Canvas.UP || neralnie specjalizuje się w technologiach
keyCode == KEY_NUM2 ) związanych z programowaniem gier, w szcze-
direction &= (0xFF^KEY_TOP); gólności interesują go platformy mobilne. W
else branży pracuje około 6 lat z dorobkiem ponad
if( key == Canvas.LEFT || 50 wydanych gier. Grupa BLStream powsta-
keyCode == KEY_NUM4 ) ła, by efektywniej wykorzystywać potencjał
direction &= (0xFF^KEY_LEFT); dwóch szybko rozwijających się producentów
else oprogramowania – BLStream i Gamelion. Fir-
if( key == Canvas.RIGHT || my wchodzące w skład grupy specjalizują się
keyCode == KEY_NUM6 ) w wytwarzaniu oprogramowania dla klientów
direction &= (0xFF^KEY_RIGHT); korporacyjnych, w rozwiązaniach mobilnych
} oraz produkcji i testowaniu gier.
Kontakt z autorem: cklonkowski@gmail.com

www.sdjournal.org 167
 Programowanie JavaME
Testowanie aplikacji
na platformie J2ME
Zbieranie informacji debugowych w ograniczonym
środowisku uruchomieniowym
Dowiesz się:
• jakie funkcję pełnia systemy zbierania da-
nych debugowych
• jakie ograniczenia muszą spełniać takie sys-
temy w środowisku J2ME
• w jaki sposób najbardziej optymalnie wyko-
rzystać dosępne zasoby
Poziom trudności
Wstęp
Rosnąca popularność telefonów komórkowych,
jako skutecznej platformy aplikacyjnej, wią-
że się nierozerwalnie z pojawieniem się oraz
rozwojem specjalnej wersji Java dla tych urzą-
dzeń. Jest ona znana pod nazwą J2ME lub Java
ME (Java for Mobile Edition) i stanowi podzbiór
funkcjonalności zdefiniowanych w Java 2 Plat-
form, umożliwiając tworzenie aplikacji na sze-
roki wachlarz terminali. W rzeczywistości pod-
zbiór ten jest dodatkowo definiowany za pomo-
cą określonych profili (CLDC/CDC/MIDP) i
opcjonalnych wspieranych rozszerzeń, które to
ostatecznie określają finalny dostępny interfejs
API. Tak rozbudowana budowa platformy mo-
bilnej jest konsekwencją różnorodności wspie-
ranych urządzeń, na których to aplikacje, zwane
midletami, powinny działać identycznie. Towa-
rzysząca twórcom zasada: „programuj raz, uru-
chamiaj wszędzie” jest oczywiście ograniczona
granicami zdrowego rozsądku i wymaga uru-
chomienia i przetestowania aplikacji na danym
urządzeniu. Zazwyczaj aby osiągnąć sukces ko-
mercyjny niezbędne jest wspieranie przez do-
starczone aplikacje znaczącego procentu obec-
nych na rynku terminali. Aby zobrazować skalę
problemu, przytoczono dane z listopada 2008
r. za spółką GetJar, według których aby objąć 90
168
Powinieneś wiedzieć
• czym jest środowisko J2ME
• czym są zagadnienia związane z testowaniem
• jak pisać i uruchamiać aplikacje wielowątko-
we
% modeli telefonów komórkowych używanych
w Polsce, należałoby dostarczyć midlet wspie-
rany przez 154 modele telefonów. Wyróżnić
można atrybuty takie jak wielkość ekranu, do-
stępna wielkość pamięci czy szybkość połącze-
nia, które można z powodzeniem zweryfikować
za pomocą symulatora programowego. Niestety
pozostaje spora ilość zależności, które wynikają
chociażby z innego stosu protokołów czy imple-
mentacji maszyny wirtualnej, objawiające się
w najbardziej niespodziewanych obszarach ko-
du i tylko wyłącznie, gdy pracuje na rzeczywi-
stym fizycznym urządzeniu. Aby zminimalizo-
wać możliwość wystąpienia tego typu błędów,
przed rozpowszechnieniem aplikacji dokonu-
je się jego weryfikacji na docelowych urządze-
niach. Przed twórcami aplikacji stoi zatem ko-
nieczność ręcznego uruchomienia i przetesto-
wania midletów na całkiem pokaźnej grupie
telefonów. Praktyka testowania modelu refe-
rencyjnego dla platformy jest skutecznym spo-
sobem na zmniejszenie ich liczby. Przykłado-
wo, według Java Verified Program, weryfikacja
midletu na telefonie Motorola V600 jest rów-
noznaczna z przetestowaniem modeli V500,
V525 oraz V300. Można tego typu badanie
zlecić zewnętrznej firmie, na przykład w ra-
mach certyfikacji JVP, w rzeczywistości jed-
nak rzadko kiedy z powodu sporych kosztów
pokrywa się nimi nawet wiodące na rynku plat-
formy, a co dopiero poszczególne modele telefo-
nów. Dużo bardziej popularne jest wykorzysty-
wanie własnej bazy rozproszonych testerów i te-
stowanie wersji BETA midletu w ramach osta-
tecznej weryfikacji. To właśnie ta grupa odbior-
ców, z racji oddalenia od zespołu i narzędzi pro-
gramistycznych, jest głównym adresatem syste-
mów zbierania danych debugowych, o których
traktuje ta praca.
Zasady działania
i ograniczenia systemu
Beta Tester zazwyczaj nie działa według za-
projektowanego scenariusza, działając w spo-
sób zbliżony do działania zwykłego użytkow-
nika. Jeśli podczas obsługi aplikacji napotka
na zachowanie, które według niego odbiega
od oczekiwanego, ma możliwość zgłoszenia
tego spostrzeżenia, wraz ze specyficznym lo-
giem aplikacji. Log jest zapisem obserwacji
działającej aplikacji. W najbardziej zaawanso-
wanych rozwiązaniach zbiera dane z pozio-
mu wywołań funkcji, zależnie od poziomu
śledzenia aplikacji - wybranych lub wszyst-
kich. Celem tego typu rozwiązań jest umoż-
liwienie programistom prześledzenie i ewen-
tualne odtworzenie scenariusza powodujące-
go sytuację błędną w działaniu aplikacji. Jest
to kluczowe zwłaszcza w przypadku analizy
problemów wielowątkowych. W tym celu czę-
sto nie wystarczają takie informacje jak kolej-
ność otwieranych okien aplikacji, niezbędne
jest odnotowanie zdarzeń w sensie programi-
stycznym, ze szczególną uwagą zwróconą na
ich kolejności. Tego typu rozwiązania charak-
teryzują się pewnymi wspólnymi cechami nie-
zależnymi od specyfiki obserwowanego syste-
mu. Najważniejszą z nich jest brak interakcji z
obserwowanym obiektem. Oczywiście jedynie
rozwiązania wykorzystujące protokoły takie
jak JTAG i zewnętrzne analizatory mogą za-
gwarantować pełną hermetyzację środowiska
pomiarowego od obserwowanego. Wszystkie
systemy uruchamiane na tym samym fizycz-
nym urządzeniu, w tym także rozwiązania tu
przedstawiane, obciążone są pewną ilością ge-
nerowanych zakłóceń wynikających z takich
czynników jak:
SDJ Extra 34 Biblia

• dodatkowe obciążenie CPU;
• dodatkowe zużycie pamięci;
• wykorzystanie innych zasobów systemo-
wych, takich jak semafory, uchwyty do
plików itp.
W przypadku pamięci oraz procesora zakłóce-
nia w pracy aplikacji łatwo staną się pomijalne
pod warunkiem dysponowania rezerwą tych
zasobów oraz odpowiednią optymalizacją ko-
du obserwatorów. Niestety w przypadku pozo-
stałych zasobów systemowych, zwłaszcza gdy
realizują również funkcje synchronizacyjne,
sytuacja jest dużo bardziej złożona. Generalnie
zalecane jest, aby unikać lub przynajmniej mi-
nimalizować wykorzystanie tych elementów
w przypadku tego rodzaju systemów. W prze-
ciwnym razie możliwe jest doprowadzenie do
dwóch wersji interakcji patologicznych:
• problem przestaje występować w chwili
włączenia instrumentów obserwacyjnych,
na przykład z powodu zmiany kolejności
wywołań spowodowanej czekaniem na se-
mafor systemowy;
• problem występuje wyłącznie w przypad-
ku włączenia instrumentów obserwacyj-
nych, które powodują przykładowo w da-
nym przypadku deadlock'a.
Należy pamiętać o tego typu właściwościach
systemu, szczególnie jeśli w trakcie reproduk-
cji zdarzenia pojawiają się problemy.
Rysunek 1. Porównanie działania klasycznego bufora cyklicznego z rozwiązaniem wykorzystującym tryb safe-window
www.sdjournal.org
Kolejną niezwykle istotną cechą systemu jest
gwarancja zachowania kolejności ewidencjono-
wanych zdarzeń. Stanowi to dodatkowe wy-
zwanie w świetle założeń przyjętych powyżej, a
więc unikania klasycznych mechanizmów syn-
chronizujących. Od architekta systemu zależy,
którą z możliwych opcji zastosuje:
• wykorzystanie mechanizmu synchroniza-
cyjnego – gwarantowana poprawna kolej-
ność zachowania zdarzeń w logu kosztem
potencjalnego wpływu na działanie syste-
mu obserwowanego;
• ustalenie kolejności zdarzeń na podstawie
wartości znacznika czasu lub pobranego
indeksu bez synchronizacji – nieskutecz-
na w przypadku wydziedziczeń pomiędzy
wystąpieniem zdarzenia a pobraniem war-
tości znacznika lub indeksu;
• zamknięcie zapisu w postaci atomowych
transakcji z weryfikacją stanu po zakoń-
czeniu – skutecznie potrafi wykryć kon-
flikt dostępu, jednak nie w każdej sytuacji
pomoże odnaleźć właściwą kolejność;
• rozdzielenie kontenerów rejestrujących
zdarzenia pomiędzy poszczególnymi wąt-
kami – brak konfliktu dostępu do zaso-
bów okupiony jest ceną braku synchroni-
zacji pomiędzy poszczególnymi zapisami
zdarzeń.
Pomimo różnych zaprezentowanych podejść
do fizycznego zbierania danych, ich zewnętrz-
na struktura powinna pozostawać w większo-
ści wypadków spójna. Określenie logicznej
struktury logu zdarzeń sprowadza się do okre-
ślenia atrybutów widocznych na liście zda-
rzeń, gdzie kolejność wynika z ich chronologii.
Testowanie aplikacji
Do najczęściej ewidencjonowanych atrybutów
należą: znacznik czasu (timestamp), typ zdarze-
nia (np. Event, Exception, Assert), aktywny wą-
tek (priorytet, nazwa). Bardzo często dołącza
się również dane specyficzne dla danego typu
zdarzenia w różnej postaci (np. predefiniowa-
nych ciągów znaków, zrzutów pamięci, drze-
wa egzekucji itp). Zazwyczaj są to dane zbie-
rane opcjonalnie na odpowiednim poziomie
zbierania danych.
Ilość danych zbieranych przy rejestracji poje-
dynczego zdarzenia ma istotny wpływ na suma-
ryczną wielkość logu. Ilość dostępnej pamięci,
przeznaczonej na przechowywanie danych de-
bugowych, ograniczając wielkość logu, określa
również przy założonej wielkości pojedyncze-
go zgłoszenia maksymalny horyzont czasowy
dla zbieranych danych. Najbardziej popularne
implementacje wykorzystują mechanizm bufo-
ra cyklicznego (cycle-buffer), który w przypadku
wypełnienia całości dostępnego miejsca nadpi-
suje najstarsze dodane dane. Poważnym manka-
mentem tego podejścia jest możliwość nadpisa-
nia danych istotnych z punktu widzenia obser-
wowanej anomalii poprzez dane mniej ważne,
będące wynikiem ciągłego logowania zdarzeń.
Aby minimalizować wpływ tej właściwości na
przydatność systemu, stosuje się odpowied-
nio duże wielkości logów zdarzeń, co jednak w
przypadku systemów wbudowanych i ograni-
czonych stanowi rozwiązanie nieakceptowalne.
O ile opisywane powyżej zagadnienia doty-
czą sposobu działania systemu, nie mniej istot-
na jest integracja systemu zbierania danych de-
bugowych na poziomie kodu aplikacji. Użycie
takich konstrukcji językowych, które umożli-
wiają łatwą i praktycznie przeźroczystą inte-
grację z obserwowanym systemem, jest w wielu
169
 Programowanie JavaME
wypadkach nieosiągalne. Dobrym przykładem
mogą być tu usługi zbierania danych w rozwią-
zaniach J2EE oparte o komponent Log4j. Nie-
stety, bazuje on między innymi na mechaniź-
mie refleksji, który nie jest dostępny na plat-
formie J2ME. W przypadku tej drugiej wyma-
gane będzie, aby programista fizycznie umie-
ścił wywołania do systemu w obrębie obser-
wowanej aplikacji. Istotna jest możliwość para-
metryzowania wywołań systemu – na przykład
poprzez ustalenie poziomu zdarzeń lub defi-
nicje ich klas. Zaproponowany interfejs powi-
nien charakteryzować się również skondenso-
waniem zapisu, poprzez użycie odpowiednich
wzorców. Dzięki temu dodawanie wywołań sys-
temu debugowego do tworzonego kodu może
stać się czynnością prawie automatyczną. We-
dług autora całość pojedynczej interakcji z syste-
mem debugowym (na przykład zgłoszenie zda-
rzenia na poziomie critical będące efektem wy-
stąpienia wyjątku) nie powinna zajmować wię-
cej niż pojedynczą linijkę kodu.
Zebrane dane staną się cennym wkładem
w rozwój aplikacji jedynie w przypadku, gdy
trafią do osób odpowiedzialnych za ich anali-
zę. System dystrybucyjny danych debugowych
oraz szerzej zbierania i reagowania na zgłoszenia
anomalii jest osobnym zagadnieniem w stosun-
ku do tematu tego opracowania. Pomimo tego
warto jedynie zaznaczyć, że może być to obszar
kluczowy dla sukcesu funkcjonowania opisy-
wanego systemu. Przedstawiając zarys rozwią-
zania, warto wspomnieć o takich aspektach jak:
• łatwość i ergonomia dostarczania danych
– minimalna ingerencja w proces wysy-
łania zdarzenia ze strony testera, intuicyj-
ny interfejs umożliwiający bezpośrednio
po wystąpieniu anomalii na przesłanie da-
nych do centrum analizy;
• możliwość ewidencjonowania zgłoszeń da-
nego testera, stanowiący czynnik motywu-
jący do dalszego testowania aplikacji;
• istnienie zwrotnego kanału komunikacyj-
nego, pozwalającego na doprecyzowanie
zgłoszenia w przypadku problemów z jego
reprodukcją.
Specyfika systemu wykorzystania
pamięci dla ograniczonego środo-
wiska uruchomieniowego
Ograniczenia platformy uruchomieniowej ma-
ją istotny wpływ na wybór architektury oraz
implementacji systemu. Obszary najbardziej
kluczowych ograniczeń wymagają dodatkowe-
go omówienia proponowanych rozwiązań. Na-
leżą do nich:
• zajętość pamięci;
• moc obliczeniowa;
• redystrybucja/konfiguracja.
Zajętość pamięci jest w przypadku aplikacji
zbierającej dane debugowe najbardziej kluczo-
170
wym ograniczeniem. Dodatkowo niezwykle
istotnym ograniczeniem jest konieczność pre-
alokowania pamięci dla bufora danych debu-
gowych. Jest to podyktowane zarówno wzglę-
dami wydajnościowymi (brak alokacji pamię-
ci przy logowaniu zdarzenia), jak i bezpieczeń-
stwa (system w sytuacjach krytycznych może
nie mieć możliwości zaalokowania pamięci).
Wpływ na wymaganą wielkość mają zarówno
wielkość pojedynczego rekordu, jak i ich suma-
ryczna ilość. Wybory, przed jakimi staje projek-
tant systemu to zatem optymalizacja wyko-
rzystania dostępnej pamięci poprzez taki do-
bór zbieranych atrybutów oraz wyboru do za-
pisu odpowiednich rekordów, które w konse-
kwencji nieść będą najwięcej informacji o zda-
rzeniach w okolicy incydentu. Pomocne przy
rozwiązaniu tego problemu może być odwró-
cenie pytania: Które dane powinniśmy zbierać?,
stawiając w jego miejsce: Bez których danych mo-
żemy sobie poradzić?. Zakładając wyeliminowa-
nie redundancji danych na poziomie pojedyn-
czego rekordu, pozostaje zatem wybranie z ca-
łego zbioru rekordów tych, które wniosą naj-
większą wartość w procesie analizy i repro-
dukcji problemu. W tym celu wprowadzenie
poziomu zdarzeń jest najbardziej naturalnym
sposobem na rozwiązanie zagadnienia. Każ-
dy rekord w logu charakteryzować się będzie
wagą, czyli istotnością dla analizatora. Typo-
we zdarzenia takie jak przejścia po domyślnym
drzewie sterowania zazwyczaj otrzymywać bę-
dą niski poziom istotności, w przeciwieństwie
do wszystkich zdarzeń niespodziewanych. Na
etapie implementacji bądź kolekcjonowania
danych określa się poziom dokładności zbiera-
nych logów, co implikuje liczbę gromadzonych
danych. Aby wypełnić zobowiązanie co do za-
jętości pamięci, wykorzystać można konstruk-
cje bufora cyklicznego, nadpisując dane, które
pozostają w logu najdłużej. Z punktu widze-
nia analizy może się jednak okazać, że w wie-
lu przypadkach albo liczba gromadzonych da-
nych była tak duża (wysoka dokładność logo-
wania), że w buforze nadpisane zostały istotne
dane z początku występowania problemu, albo
ilość danych jest zbyt mała (niska dokładność
logowania), aby dobrze odczytać tło procesu,
który miał miejsce. Kolejnym udogodnieniem
może być stworzenie kilku równoległych bu-
forów cyklicznych obsługiwanych na zasadzie
cyklicznego kontenera. Pojawienie się w bufo-
rze zdarzenia krytycznego powodowałoby, iż
kolejne zdarzenia trafiałyby do następnego bu-
fora. Dopiero gdy wszystkie bufory byłyby za-
jęte, nastąpiłoby nadpisanie pierwszego z nich.
W ten sposób zamiast jednego bufora o wielko-
ści N rekordów, powstałyby M buforów, z któ-
rych każdy pomieściłby N/M rekordów. Pomi-
mo iż takie rozwiązanie wydaje się dużym udo-
godnieniem w stosunku do klasycznego bu-
fora cyklicznego, nie jest to jeszcze rozwiąza-
nie optymalne. Natura obserwowanych zda-
rzeń jest stochastyczna, dlatego może się zda-
rzyć, iż zdarzenia krytyczne powodujące prze-
niesienie zapisu do kolejnego bufora wystąpią
jeden po drugim. Jakkolwiek sytuacja taka nie
jest rzadkością, to sposobem na optymalne wy-
korzystanie dostępnej pamięci jest wykorzy-
stanie mechanizmu safe-window. Polega on na
umieszczeniu w przestrzeni kontenera danych
okna, w obrębie którego zdarzenia zapisywane
są w sposób analogiczny jak w klasycznym bu-
forze cyklicznym. Pojawienie się zdarzenia kry-
tycznego powoduje przeniesienie bezpieczne-
go okna na kolejne rekordy w buforze danych.
Jeśli bezpieczne okno zostało wykorzystane w
całości, będzie to indeks większy o maksymal-
ny rozmiar okna. W tym przypadku rozwiąza-
nie safe-window będzie tożsame z kilkoma bu-
forami cyklicznymi. Różnica ujawnia się w mo-
mencie, gdy kolejne zdarzenia krytyczne wy-
stąpią w odległości mniejszej niż maksymalny
rozmiar okna. Spowoduje to utworzenie bez-
piecznych okien o wielkości mniejszej niż mak-
symalne, nie pozostawiając zaalokowanej i nie-
wykorzystanej pamięci kontenera.
Podsumowanie
Proponowane rozwiązania wykorzystania pa-
mięci zostały wykorzystane w rzeczywistych
aplikacjach. W celu zbudowania komplekso-
wego systemu zbierania danych debugowych
niezbędne jest rozwiązanie pozostałych wspo-
mnianych problemów, takich jak: dystrybucja
danych, integracja z produktem czy minimali-
zowanie wpływu na wydajność i wykorzystanie
mechanizmów synchronizacyjnych oraz sku-
teczna serializacja danych. Z powodu znacznej
objętości podjętych tematów nie jest możliwe
przedstawienie całości rozwiązań w tej pracy. Z
całą pewnością ważne jest również wykorzysta-
nie nowych możliwości, jakie pojawiają się wraz
z rozwojem platformy J2ME, takich jak rozsze-
rzenie JSR 190 – Event tracking API, które w
znacznym stopniu może rozwiązać problem
dystrybucji danych czy zewnętrznych bibliotek
wspomagających logowanie. Niestety platforma
mobilna nie doczekała się jeszcze systemów na
tyle stabilncyh i uznanych jak Log4J na platfor-
mie J2EE, stąd istnieje konieczność implemen-
tacji takich rozwiązań samodzielnie. Jest to bo-
wiem jedno z kluczowych narzędzi umożliwia-
jących zapewnienie wsparcia midletu na wielu
platformach moblinych bez względu na pro-
ducenta czy model terminala, co jest obecnie
głównym wymaganiem biznesowym stawia-
nym przed tego typu aplikacjami.
MARCIN MACIEJEWSKI
Fascynat technologii mobilnych, realizujacy się od po-
nad 7 lat w rozwoju aplikacji dedykowanych dla sys-
temów komunikacyjnych (GSM, CDMA, TETRA) wy-
korzystując różne platformy oraz technolgie (J2ME,
ANDROID, Web Applications). Obecnie pracuje nad
rozwojem aplikacji WEB/WAP dla systemów Tetra.
Kontakt z autorem:
marcin.maciejewski@motorola.com
SDJ Extra 34 Biblia
 Rozwiązania mobilne

Lotus Notes Traveler

W tym roku, zgodnie z danymi IBM, po raz pierwszy w historii, więcej ludzi na
świecie będzie miało telefon komórkowy niż stacjonarny. Wiele produktów
IBM jest dostępnych na platformach mobilnych. Ostatnim ważnym
wydarzeniem w tym zakresie było wprowadzenie oprogramowania Lotus
Notes Domino, czyli pakietu IBM do pracy grupowej na iPhone.
towej na serwerze bez konieczności wy-
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: konania manualnej synchronizacji (po-
• Jak włączyć obsługę podstawowych aplika- • Jak zarządzać serwerem Lotus Domino (pod- przez dzwonek, wibracje itp.– w zależno-
cji Lotus w urządzeniach mobillnych; stawy); ści od indywidualnych ustawień użytkow-
• Jak zainstalować i skonfigurować Lotus No- • Jak wykorzystywać HTML (podstawy). nika). Oprócz wspomnianych usług, Tra-
tes Travelera; veler zapewnia obustronną synchroniza-
• Jak uruchomić i zarządzać usługą na serwe- cję z czynnościami do wykonania (to-do),
rze i kliencie. centralną książką adresową oraz dzienni-
kiem. Jeśli w danej chwili sieć jest niedo-
stępna, wiadomość lub wpis do kalenda-
jącym jednocześnie bezpieczną komunika- rza zostaną zapisane na urządzeniu prze-
cję, autoryzację, kompresję danych itd. nośnym oraz przesłane do serwera Domi-
Poziom trudności Począwszy od wersji Lotus Notes Do- no przy najbliższej okazji wykrycia połą-
mino 8.0.1, dostępnej w Polsce od po- czenia sieciowego.
nad roku, użytkownicy tego oprogramo- Aplikacja działa jako zadanie na serwe-
wania wraz z zakupem licencji użytkow- rze Lotus Domino, użytkownik pobiera ze

W
raz z rozwojem wszelkiej maści
urządzeń przenośnych, jak te-
lefony komórkowe, ipody itp.,
pojawiła się potrzeba korzystania z aplika-
cji pracy grupowej również na tych urzą-
dzeniach.
Początkowo była to głównie poczta, póź-
niej kalendarz, a ostatnio coraz więcej apli-
kacji dostępnych w tradycyjnym środowi-
sku typu klient- serwer może być urucha-
miana nie tylko w przeglądarce na kompu-
terze stacjonarnym, ale również na drob-
nych urządzeniach przenośnych. Do ich
graficznej i logicznej prezentacji wykorzy-
stuje się najczęściej wbudowaną mobilną
przeglądarkę, co nie jest zawsze wygodne,
wydajne oraz bezpieczne. Także od stro-
ny deweloperskiej przygotowanie aplika-
cji pod obie wersje – przeglądarki stacjo-
narnej, korzystającej zazwyczaj z szybsze-
go i tańszego łącza – oraz mobilnej na urzą-
dzeniu przenośnym- nie jest zadaniem pro-
stym.
Dodatkowe wymogi bezpieczeństwa nie
ułatwiają tego procesu. Stąd też pojawiają
się programy, które uruchamiane na urzą-
dzeniu przenośnym są dedykowanym do
wybranych usług rozwiązaniem, zapewnia-
nika klienta Lotus Notes nabywają pra-
wo do korzystania z aplikacji Lotus No-
tes Traveler, służącej do obsługi urządzeń
mobilnych. Najnowsza wersja oprogramo-
wania – 8.5, dostępna od stycznia bieżą-
cego roku, umożliwia współpracę z syste-
mem operacyjnym Windows Mobile 5 i 6
oraz Symbian S60 (3rd edition oraz featu-
re pack 1 i 2).
Wystarcza to w zupełności do zaspoko-
jenia potrzeb wynikających z posiadania
przez firmę telefonów komórkowych, ipo-
dów itp. urządzeń większości popularnych
producentów oraz modeli.
Aplikacja Lotus Notes Traveler wyko-
rzystuje do synchronizacji pomiędzy ser-
werem a klientem sieć GSM lub GPRS
(General Packet Radio Service) oraz WiFi
przy użyciu standardu 802.11x. Synchro-
nizacja danych odbywa się w obie stro-
ny, tak więc wszelkie zmiany w kalenda-
rzu czy skrzynce nadawczej w urządze-
niu przenośnym mogą być przeniesione
do skrzynki pocztowej i kalendarza na ser-
werze pocztowym. Powiadamianie o no-
wej wiadomości odbywa się na zasadzie
push, czyli urządzenie mobilne powiada-
mia właściciela o nowej wiadomości pocz-
strony serwera pakiet instalacyjny klienta,
który po uruchomieniu i podaniu danych
dostępowych umożliwia od razu korzysta-
nie z oprogramowania. Administrator mo-
że kontrolować działanie poprzez zarzą-
dzanie dedykowanymi politykami na ser-
werze oraz bezpośrednie wydawanie ko-
mend z konsoli serwera.
Aby zwiększyć poziom bezpieczeństwa,
można skonfigurować połączenie szyfro-
wane przy użyciu protokołu SSL pomię-
dzy urządzeniem mobilnym a serwerem.
Możliwe jest również wykorzystanie posia-
danego oprogramowania VPN (virtual pri-
vate network). Traveler współpracuje prak-
tycznie z każdym rodzajem VPNu oraz po-
siada wbudowaną integrację z Lotus Mobi-
le Connect, która umożliwia samodzielne
zestawienie prywatnej sieci wirtualnej w
modelu klient- serwer oraz serwer- usłu-
ga WWW (szczególnie przydatne przy lo-
gowaniu do usług np. w kafejce interne-
towej).
Użytkowanie oraz obsługa aplikacji jest
bardzo łatwa. Aplikacja posiada intuicyj-
ny oraz funkcjonalny wygląd umożliwiają-
cy szybką i prostą współpracę z oprogramo-
waniem bez wprowadzania rewolucyjnych

172 SDJ Extra 34 Biblia


zmian w urządzeniu użytkownika oraz je-
go dotychczasowym menu obsługi.
Instalacja
Uruchomienie usługi Lotus Notes Traveler
w istniejącym środowisku jest bardzo pro-
ste i można je wykonać w ciągu jednej go-
dziny.
Jeśli z aplikacji ma korzystać do kilku-
dziesięciu osób jednocześnie, można prze-
prowadzić ją na macierzystym serwerze Lo-
tus Domino (oczywiście pod warunkiem, że
nie jest on do tej pory obciążany w 100% lub
blisko tej wartości). W przypadku przewidy-
wanej większej liczby potencjalnych jedno-
czesnych użytkowników narzędzia lub ze
względów bezpieczeństwa, warto jest wy-
dzielić odrębny serwer Lotus Domino tyl-
ko pod Travelera. Jest to często o wiele wy-
godniejsze, można skorzystać z wirtualiza-
cji, aby w razie potrzeby dokładać kolejne
procesory czy pamięć, umieścić maszynę w
DMZ, otworzyć niezbędne porty tylko na
serwerze pośredniczącym, a w razie awarii
lub eksperymentów z użytkownikami mo-
bilnymi nie ryzykuje się zagrożeniem cią-
głości pracy aplikacji krytycznych, do któ-
rych należy m.in. poczta elektroniczna pra-
cowników firmy.
Instalacja na odrębnej maszynie pozwala
również na uruchomienie usługi w przed-
siębiorstwach, które nadal wykorzystu-
ją starsze wersje serwerów Lotus Domi-
no oraz klientów Lotus Notes. Najnowsza
wersja aplikacji Lotus Notes Traveler wy-
Rysunek 1. Od wersji Lotus Notes Traveler 8.5 poczta wspierane są m.in. urządzenia przenośne i
telefony Nokii (Symbian S60)
www.sdjournal.org
maga serwera Domino 8.5.x, jednak obsłu-
guje skrzynki pocztowe na serwerach Lo-
tus Domino 7.0.2 lub nowszych. Możliwe
jest więc dostawienie serwera Domino 8.5
w istniejącej domenie, nawet jeśli główny
serwer jest w wersji niższej niż ósma. Do-
datkowo, jeśli pracownicy korzystają ze
starszej wersji klienta Lotus Notes, szablo-
ny ich skrzynek będą wspierane- nie mogą
być starsze niż wersja 6.5 (6.5 jest wspiera-
na) i muszą znajdować się na serwerze nie
starszym niż 7.0.2.
W chwili obecnej Lotus Notes Traveler
współpracuje z następującymi systemami
operacyjnymi serwerów:
• MS Windows 2003 Server Standard
Edition 32 i 64 bity;
• MS Windows 2003 Server Enterprise
Edition 32 i 64 bity;
• MS Windows 2003 Server R2 Stan-
dard Edition 32 i 64 bity;
• MS Windows 2003 Server R2 Enter-
prise Edition 32 i 64 bity.
Serwer Domino, do którego będzie się od-
woływał Traveler, może być zainstalowa-
ny pod innym systemem operacyjnym,
np. AIX czy Linux.
Podczas komunikacji urządzenia prze-
nośnego z serwerem wykorzystywane są
trzy porty (Rysunek 3), które należy udo-
stępnić aplikacji Travelera na zaporach po-
między urządzeniami. Jeśli połączenie nie
będzie używało SSLa, wówczas wystarczą
Lotus Notes Traveler
dwa porty – HTTP (80) oraz do synchro-
nizacji danych (8642).
Jeśli aplikacja będzie instalowana na
nowym serwerze Domino, należy spraw-
dzić, czy ma on dostęp do skrzynek pocz-
towych użytkowników. Najlepiej jest wyge-
nerować wcześniej plik ID nowego serwe-
ra na serwerze głównym domeny Domino,
a następnie podczas konfiguracji instalato-
ra serwera wybrać opcję dodatkowego ser-
wera Domino (additional server) oraz po-
dać ścieżkę do wygenerowanego wcześniej
pliku ID serwera.
W ten sposób zaraz po uruchomieniu
nowej maszyny znajdzie ona główny ka-
talog użytkowników (musi mieć dostęp
w sieci do serwera, na którym się znajdu-
je centralna książka adresowa names.nsf) i
pobierze z niego informacje o miejscu lo-
kalizacji skrzynek pocztowych użytkow-
ników.
Aby się upewnić, iż konfiguracja nowe-
go serwera przebiegła pomyślnie, można
np. sprawdzić w programie Domino Ad-
ministrator, czy w książce adresowej no-
wego serwera (names.nsf) znajdują się da-
ne o wszystkich użytkownikach zarejestro-
wanych w domenie. Jeśli jest pusta, należy
sprawdzić, czy maszyna, na której jest no-
wy serwer, może nawiązać połączenie sie-
ciowe z głównym serwerem, oraz czy w wi-
doku organizacji na liście znajduje się no-
wy serwer.
Można też wydać w konsoli nowego ser-
wera polecenie replikacji bazy names.nsf z
serwerem centralnym (polecenie replicate)
i obserwować, co będzie rezultatem dzia-
łania. Komunikat o braku połączenia po-
twierdzi problemy sieciowe, natomiast po-
myślne zakończenie operacji może ozna-
czać, iż np. w trakcie instalacji nie zosta-
ła zaznaczona opcja Additional Server...
W obu przypadkach należy sprawdzić po-
Rysunek 2. Widok skrzynki pocztowej w
urządzeniu przenośnym
173
 Rozwiązania mobilne

prawność połączenia sieciowego i najszyb-

ciej będzie odinstalować serwer Domino
przeznaczony dla Travelera, usunąć kata-
log Lotus/Data na dysku i zainstalować ser-
wer jeszcze raz (trwa to kilka minut). Pra-
widłowo zainstalowany serwer pobierze po
uruchomieniu dane z centralnej książki ad-
resowej i w zasadzie nie wymaga już więcej
żadnych prac konfiguracyjnych.
Jeśli nowy serwer Lotus Domino został
poprawnie zainstalowany i uruchomiony,
można go zatrzymać (polecenie quit lub po
prostu q w konsoli serwera) i rozpocząć in-
stalację Travelera.
Rysunek 3. Konfiguracja portów pomiędzy urządzeniem przenośnym a Travelerem Po uruchomieniu programu instalacyj-
nego, użytkownik jest proszony o wybra-
nie wersji językowej instalatora, zanim
przejdzie do kolejnych etapów konfigura-
cji (Rysunek 4).
Po kliknięciu przycisku OK pojawi się
ekran powitalny oraz przycisk uruchamia-
jący centrum informacji o produkcie. Są w
nim najnowsze dane o programie, opis in-
stalacji, konfiguracji, rozwiązania najczę-
ściej występujących problemów itp. Po przy-
ciśnięciu Next pojawi się tekst umowy licen-
cyjnej- aby przejść dalej, należy ją zaakcep-
tować.
W kolejnym oknie pojawią się trzy opcje
sposobu instalacji aplikacji (Rysunek 5).
Wersja Complete zainstaluje wszystkie
komponenty aplikacji na wskazanym ser-
werze Lotus Domino, czyli binaria apli-
kacji oraz stronę WWW programu, z któ-
rej użytkownicy będą mogli pobrać aplika-
cję kliencką do urządzenia przenośnego.
Rysunek 4. Rozpoczęcie instalacji Lotus Notes Traveler 8.5.0.1 Wersja Server Only instaluje tylko binaria

Tabela 1. Ustawienia autoinstalacji Travelera pod Windows Mobile

Parametr Wartość domyślna Opis
devPuserid brak Nazwa użytkownika Lotus Notes Traveler. Jeśli w adresach internetowych
występuje standardowa nazwa, można ją tu umieścić, aby nie podawać
pełnej nazwy przy konfiguracji oraz uprościć wpisywanie pełnej nazwy
wszystkim użytkownikom, np. @ibm.com
devPprimary brak Nazwa serwera Domino z Travelerem, ew. jego numer IP
devPSSL 0 Włączanie/wyłączanie SSL: 0- wyłączone; 1- włączone
devPsyncP 80 Numer portu wykorzystywanego do synchronizacji HTTP
devPsyncPS 443 Numer portu wykorzystywanego do synchronizacji poprzez SSL
devPservR /servlet Ścieżka dostępu do serwletu Lotus Notes Traveler, po zmianie należy prze-
/traveler nieść pliki serwletu w odpowiednie miejsce na dysku serwera
devPport 8642 Numer portu do kanału PUSH (AutoSync)
devPvpnenable 1 Włączanie/wyłączanie Lotus Mobile Connect (LMC): 0- wyłączone; 1- włą-
czone
devPvpnserver brak Nazwa hosta z bramką dostępową LMC, ew. jego numer IP
devPvpnport 8889 Numer portu do bramki LMC
devPvpnusesame 1 LMC ma używać tego samego loginu i hasła co Traveler: 0- nie; 1- tak
devPvpnuserid brak Login do LMC ma być inny od loginu do Travelera
devPvpnsavepassword 1 Czy hasło do LMC ma być zapisywane: 0- nie; 1- tak
devPvpnusedefault 1 Czy ma być używany domyślny profil LMC: 0- nie; 1- tak
devPvpnconnid brak Jeśli nie jest używany profil domyślny LMC, podaje nazwę używanego
profilu

174 SDJ Extra 34 Biblia

 Lotus Notes Traveler

aplikacji. Jest to przydatne w przypadku, W tym celu należy w przeglądarce wpi- dając treści, grafikę itp. Jest to kwestia we-
kiedy stosowane są wysokie wymogi bez- sać adres internetowy serwera Domino, któ- wnętrznej polityki i potrzeb firmy.
pieczeństwa lub Traveler ma znajdować ry hostuje aplikację, dodając po niej nastę-
się na serwerze głównym razem, na któ- pujący ciąg znaków: http://nazwa_hosta_Lo- Konfiguracja i zarządzanie
rym są skrzynki pocztowe, natomiast stro- tus_Domino/traveler/index.html. Po uruchomieniu serwera Lotus Domino
na do pobierania oprogramowania klienc- Powinna pojawić się standardowa strona oraz Travelera, sprawdzeniu dostępności
kiego jest w DMZ lub będzie dostępna tyl- startowa Travelera, zawierająca odnośniki pakietów klienckich w Internecie, należy
ko czasowo. do pobrania oprogramowania klienckiego, jeszcze otworzyć wymagane porty na za-
Wówczas należy dwukrotnie instalować tak jak na Rysunku 7. Nie jest ona rozbu- porach, aby umożliwić komunikację po-
Travelera, przy czym na serwerze obsłu- dowana, gdyż jej zadaniem jest dystrybu- między urządzeniami a serwisem (Rysu-
gującym tylko stronę WWW aplikacji, w cja oprogramowania na urządzenia mobil- nek 3). Jeżeli ma być aktywne połączenie
trakcie instalacji należy wybrać ostatnią ne. Można ją oczywiście rozbudować, do- przy wykorzystaniu protokołu SSL, nale-
pozycję – Website Only.
Po kliknięciu w Next pojawią się pola z
opisem ścieżki dostępu katalogu, w któ-
rym będzie zainstalowany Traveler. Do-
myślnie jest wybierana lokalizacja, w któ-
rej znajduje się serwer Lotus Domino. Na
przedostatnim ekranie konfiguratora in-
stalacji można jeszcze zaznaczyć opcję Set
client download website as home page for
this server, co spowoduje, iż domyślną stro-
ną serwera Domino, na którym jest zain-
stalowana aplikacja, będzie strona starto-
wa Lotus Notes Travelera. Po wyświetle-
niu podsumowania, aplikacja zostanie za-
instalowana, co trwa kilkadziesiąt sekund.
Następnie należy uruchomić serwer Lo-
tus Domino i sprawdzić, np. w konsoli,
czy zadanie Travelera uruchomiło się (Ry-
sunek 6). Zawsze można sprawdzić, czy
wszystko działa, wydając w konsoli pole-
cenie show task (lub sh ta). Pojawi się lista
wszystkich zadań uruchomionych na ser-
werze, wśród których powinien znajdować
się Traveler.
Przed rozpoczęciem dystrybucji opro-
gramowania na urządzenia przenośne
użytkowników, trzeba jeszcze sprawdzić,
czy strona startowa jest dostępna w Inter-
necie. Rysunek 5. Wybór scenariusza instalacji Travelera

Tabela 2. Ustawienia autoinstalacji Travelera pod Symbianem

Parametr Wartość domyślna Opis
userid brak Nazwa użytkownika Lotus Notes Traveler. Jeśli w adresach internetowych wystę-
puje standardowa nazwa, można ją tu umieścić, aby nie podawać pełnej nazwy
przy konfiguracji oraz uprościć wpisywanie pełnej nazwy wszystkim użytkowni-
kom, np. @ibm.com
syncml.server brak Nazwa serwera Domino z Travelerem, ew. jego numer IP
syncml.protocol=http http/https Włączanie/wyłączanie SSL: http- wyłączone; https- włączone
syncml.port 80 Numer portu wykorzystywanego do synchronizacji HTTP
syncml.https.port 443 Numer portu wykorzystywanego do synchronizacji poprzez SSL
server.path /server Ścieżka dostępu do serwletu Lotus Notes Traveler, po zmianie należy przenieść pli-
/traveler ki serwletu w odpowiednie miejsce na dysku serwera
push.port 8642 Numer portu do kanału PUSH (AutoSync)
push.enabled 1 Włączanie/wyłączanie PUSH: 0- wyłączone; 1- włączone
predefined.connection brak Predefiniowanie wspólnego punktu dostępowego połączeń dla wszystkich użyt-
kowników (Access point)
lmc.server brak Jeśli predefiniowanym punktem dostępowym = Mobility Client, wówczas należy
podać nazwę hosta serwera LMC
lmc.port brak J.w. – numer portu LMC
lmc.iap brak J.w. – określenie połączenia LMC z najwyższym priorytetem

www.sdjournal.org 175
 Rozwiązania mobilne
ży wcześniej odpowiednio skonfigurować
serwer Domino. Po wykonaniu i spraw-
dzeniu wszystkich tych wymagań, moż-
na uruchomić przeglądarkę w urządze-
niu przenośnym, wpisać w niej adres in-
ternetowy, taki sam jak przy sprawdza-
niu poprawności działania Travelera, na-
stępnie pobrać odpowiedni pakiet insta-
lacyjny i uruchomić kreator instalacji. W
jej trakcie użytkownik zostanie zapytany
o podanie kilku informacji, jak m.in. ad-
res hosta usługi, nazwę użytkownika, ha-
sło itp. Aby maksymalnie uprościć cały
proces, tak aby każdy korzystający z serwi-
su nie zastanawiał się, jakiej odpowiedzi
udzielić, można umieścić dodatkowe in-
formacje na stronie startowej serwisu lub
Rysunek 6. Komunikat z konsoli serwera Domino potwierdzający uruchomienie aplikacji
Travelera
Rysunek 7. Strona startowa Travelera, z której urządzenia przenośne pobierają oprogramowanie
klienckie
176
zautomatyzować proces instalacji, edytu-
jąc pakiet na serwerze i dodając do niego
gotowe odpowiedzi, tak aby ograniczyć do
minimum odpytywanie użytkownika. Aby
rozbudować lub zmienić zawartość stro-
ny startowej Travelera, wystarczy poddać
edycji zawartość katalogu data/domino/
html/traveler. Znajduje się on w głównym
katalogu instalacyjnym serwera Domino.
Dobrą praktyką jest wcześniej przygoto-
wać zmienioną stronę, umieścić ją w in-
nym miejscu na dysku serwera, a następ-
nie we wskazanym katalogu umieścić tyl-
ko odnośnik do niej. Nie należy również
kasować żadnych plików z folderu Trave-
lera, ponieważ niektóre z nich są używane
przez serwlet aplikacji i usunięcie ich mo-
że być brzemienne w skutkach. Umiesz-
czenie „obok” zmienionej strony ułatwia
późniejsze zmiany nawet na żywym orga-
niźmie oraz ustrzeże przed różnymi nie-
spodziankami wynikającymi z błędów na
nowej stronie, literówek itp. W ten spo-
sób można m.in. szybko dystrybuować na
urządzenia mobilne także inne aplikacje,
np. klienta VPN- wystarczy dodać odno-
śnik do pliku instalacyjnego, aby użytkow-
nicy mogli go pobrać.
Z kolei aby wpisać do kreatora instalacji
własne dane, ułatwiające użytkownikom
instalację na urządzeniu mobilnym, nale-
ży poddać edycji plik Bootstrap.nts. Znaj-
duje się on w tym samym folderze co stro-
na Travelera.
W trakcie instalacji na urządzenia z sys-
temem operacyjnym Windows Mobile
użytkownik pobiera binaria w pliku o roz-
szerzeniu CAB (w Nokiach będzie to roz-
szerzenie SIS), natomiast wspomniany plik
kopiowany jest do folderu Moje Dokumen-
ty. Na Nokiach będzie to plik bootstrap_
s60.nts i musi się on znaleźć na karcie pa-
mięci lub gdziekolwiek pod folderem C:
\DATA. Jest on de facto plikiem o struktu-
rze XMLowej, choć rozszerzenie na to nie
wskazuje. W Tabeli 1. opisane są kolejne
znaczniki, które mogą być w nim zmienio-
ne, aby uprościć proces instalacji na urzą-
dzeniach przenośnych.
Oprócz przygotowania własnych pakie-
tów instalacyjnych oraz modyfikacji stro-
ny startowej, po zainstalowaniu na urzą-
dzeniach przenośnych aplikacji należy
jeszcze kontrolować jej poprawną pracę,
nadawać odpowiednie uprawnienia użyt-
kownikom, regulować ruch sieciowy itp.
Do tego celu służy zestaw polityk, które
są dostępne po zainstalowaniu Travelera
w ustawieniach serwera Domino. Można
nimi zarządzać oraz modyfikować je, ko-
rzystając z programu Lotus Domino Ad-
ministrator.
Dla każdego użytkownika lub określo-
nej grupy (lub dla wszystkich w organi-
zacji) można utworzyć odrębne ustawie-
nia polityki, które są im nadawane przy re-
jestrowaniu nowej osoby na serwerze Do-
mino lub później, w trakcie np. przenosze-
nia do innego departamentu czy po prostu
w zależności od zaistniałych potrzeb i oko-
liczności.
ANDRZEJ OLSZTYŃSKI
Andrzej Olsztyński - w IBM od pięciu lat zajmuje
się narzędziami do pracy grupowej oraz zarzą-
dzania obiegiem dokumentów, starszy specjali-
sta oprogramowania Lotus, poza pracą - trener
szachów
SDJ Extra 34 Biblia
 Rozwiązania mobilne
Stary software
– nowa platforma
W jednym z numerów SDJ (2/2009) przybliżyliśmy profil prac zespołu
zajmującego się rozwojem oprogramowania dla radiotelefonów
systemu TETRA w krakowskim centrum Motoroli. Dziś przyjrzymy się
problemom, przed którymi stanęliśmy w ostatnich latach w związku z
migracją na nowe platformy sprzętowe.
Dowiesz się:
• jakie są kluczowe aspekty przenoszenia
oprogramowania urządzeń mobilnych na
nowe platformy sprzętowe;
• jak wygląda taka migracja na przykładzie ra-
diotelefonów systemu TETRA.
Poziom trudności
R
ynek urządzeń mobilnych co chwi-
lę jest napędzany nowymi produk-
tami różnych firm we wszystkich
jego segmentach. Wystarczy parę miesięcy,
żeby trudności z zakupem najbardziej wy-
szukanego gadżetu elektronicznego zamie-
nić na trudności z jego odsprzedażą. Niewie-
le jest na świecie rzeczy, które tracą tak szyb-
ko na wartości jak sprzęt elektroniczny. Urzą-
dzenia mobilne nie są tutaj wyjątkiem, każ-
dy szanujący się producent w momencie pre-
miery swojego najnowszego dziecka już pro-
wadzi zaawansowane prace nad kolejnym je-
go wcieleniem. Każde kolejne wcielenie to
szansa na jeszcze większe zyski, a większe zy-
ski napędzają kolejne wcielenia. Zakres takiej
zmiany może być bardzo różny: od wymia-
ny wyświetlacza LCD czy zmiany liczby lub
układu klawiszy, po dodanie nowych modu-
łów rozszerzających istniejący sprzęt, jak od-
biornik GPS czy Bluetooth. Może wreszcie
zaistnieć potrzeba pełnego przeprojektowa-
nia platformy sprzętowej tak, by stała się pod-
stawą dla implementacji funkcjonalności nie-
możliwych do wprowadzenia na istniejącym
urządzeniu. Bardzo rzadko jednak taką zmia-
nę można ograniczyć do wyłącznie sprzęto-
wej, niemal zawsze konieczne są modyfikacje
w oprogramowaniu.
178
Powinieneś wiedzieć:
• na czym polega specyfika programowania
urządzeń mobilnych;
• czym jest TETRA i jakie są podstawowe za-
stosowania systemów łączności tego typu.
W każdym z tych przypadków pożą-
danym scenariuszem jest osiągnięcie peł-
nej integracji oprogramowania z nowym
sprzętem przy ograniczeniu do minimum
rozwspólnienia kodu źródłowego. Musi-
my wszak pamiętać, że stare platformy czę-
sto nie kończą życia wraz z wprowadze-
niem ich nowszych odpowiedników i w
długiej perspektywie wysiłek związany z
utrzymaniem naszego software’u będzie
tym większy, im więcej będzie w nim ele-
mentów specyficznych dla poszczególnych
platform. Z drugiej strony stary kod nie po-
zwala w pełni skorzystać z nowych możli-
wości, a tworzenie wielopoziomowej kom-
pilacji warunkowej (#ifdef) dla kolejnych
produktów wcale nie ułatwia późniejsze-
go utrzymania takiego kodu. Srebrną kulę
każdy niestety musi znaleźć sam.
Wybór mikroprocesora
Nie będzie niespodzianką, jeśli powiemy,
że ten wybór odgrywa znaczącą rolę w
dalszym procesie decyzyjnym. Producen-
ci mikroprocesorów prześcigają się w roz-
wiązaniach ułatwiających tworzenie no-
wych platform sprzętowych. Stos USB, IP,
RS232 będące częścią uP przestają już dzi-
wić, a czytając specyfikację najnowszych
ARM-ów, można zacząć się zastanawiać,
czy aby to, co chcemy na nim stworzyć,
już przypadkiem nie jest zaimplemento-
wane. Jednym z powodów dużej popular-
ności procesorów z rodziny ARM w urzą-
dzeniach mobilnych jest ich ograniczony
apetyt na prąd, który zawsze będzie defi-
cytowym zasobem w tego rodzaju rozwią-
zaniach. Jest jednak kilka innych elemen-
tów, które na pierwszy rzut oka nie wydają
się kluczowe, jednak są na tyle ważne, aby
wziąć je pod uwagę.
Endianness (Rysunek 1). Wiele współ-
czesnych procesorów oferuje możliwość
zmiany ustawienia tego parametru. Zmia-
na endiannessu w 600 tysiącach linii ko-
du jest zadaniem nietrywialnym. Nie ma
na rynku narzędzia, które byłoby w sta-
nie wykonać tę czynność całkowicie auto-
matycznie. Istnieją aplikacje wspomagają-
ce, ale żadna nie da nam gwarancji rozwią-
zania wszystkich konfliktów z tym związa-
nych. Jak poradzić sobie w takiej sytuacji?
Pomocne okazują się unit testy, czyli ze-
staw parametrów wejściowych i oczekiwa-
nej odpowiedzi, która dla poszczególnych
jednostek testowanych powinna być iden-
tyczna. Niekoniecznie musimy testować
każdą funkcję, możemy to zrobić na całym
module czy grupie funkcji. Jeśli nie mamy
pewności, czy wszystkie możliwe miejsca
w kodzie zostały przetestowane, możemy
skorzystać z narzędzi do badania pokrycia
kodu przez testy. Tak czy inaczej, unit te-
sty zwiększają znacznie poziom ufności ta-
kiej zmiany.
Podczas przeszukiwania w kodzie źródło-
wym obszarów narażonych na problemy en-
diannessu nie możemy zapomnieć o miej-
scach rzutowania jednych struktur na dru-
gie. Często do opisania interfejsu danego ta-
ska używa się unii wszystkich możliwych
struktur. Jeśli korzystamy z takiej definicji,
to upewnijmy się, że ta właśnie definicja jest
wykorzystywana po stronie nadawcy komu-
nikatu. Przeszukajmy wszystkie unie w ko-
dzie i sprawdźmy, czy rzutujemy ich pola po-
między sobą.
Aby w przyszłości ustrzec się przed tego
typu problemami, bardzo dobrym rozwią-
SDJ Extra 34 Biblia
 Stary software – nowa platforma

zaniem jest oczywiście pisanie kodu nieza-
leżnego od kolejności bajtów w słowie (ale o
tym przekonamy się dopiero, jak będziemy
zmieniali kod zależny). Z tego też powodu,
jeśli kiedykolwiek przyjdzie nam zmieniać
endianness istniejącej implementacji, to za-
miast zamiany little na big lepiej zmieniać lit-
tle lub big na niezależny.
Kolejnym rozwiązaniem ułatwiającym
jest serializacja komunikatów przesyłanych
pomiędzy taskami. Podczas ewentualnej
zmiany tylko metody do (de)serializacji po-
trzebują ingerencji. Dodatkowo będziemy
mieli gotowy mechanizm, który można wy-
korzystać, jeśli kiedykolwiek rozproszymy
naszą implementację na kilka procesorów.
Metody do deserializacji są również dosko-
nałymi miejscami do sprawdzenia popraw-
ności wartości parametrów w przesyłanym
komunikacie.
System operacyjny
Wybór z pozoru tylko jest bardzo prosty.
Jednym z ważnych kryteriów jest oczywi-
ście cena RTOS-a, ale wcale nie znaczy to,
że system oparty na licencji GPL jest naj-
tańszy. Jeśli nie mamy w zespole samo-
dzielnego eksperta od takiego systemu, to
musimy się liczyć z koniecznością prze-
szkolenia inżynierów oraz wykupieniem
pomocy technicznej. W systemach ko-
mercyjnych często takie szkolenia są wli-
czone w cenę. Ważne jest również, aby ist-
niały wydajne i stabilne narzędzia deve-
loperskie wspomagające programowanie:
od IDE poczynając, na debugowaniu koń-
cząc. Licencja GPL posiada dodatkowo in-
ne ograniczenia. Na przykład trzeba udo-
stępnić wszystkie zmiany wprowadzone w
takim kodzie.
Najważniejszym elementem takiego sys-
temu jest jednak Scheduler, czyli moduł re-
alizujący algorytm zarządzania czasem pro-
cesora. To od niego bezpośrednio zależy, w
jakiej kolejności i na jakich zasadach po-
szczególne taski będą realizowały swoje za-
dania. I tutaj właśnie może spotkać nas naj-
gorszy z możliwych scenariuszy. Jeśli nasz
software został zaprojektowany tak, aby jak
najlepiej wykorzystywać zalety płynące z
rozdzielania czasu na podstawie ustalonych
priorytetów tasków, to może on błędnie za-
działać na systemie, w którym czas jest pro-
porcjonalnie dzielony pomiędzy wszyst-
kie zadania (Rysunek 2). Śledzenia proble-
mów mogących powstać w wyniku takiej
zamiany nie życzymy najgorszemu wrogo-
wi. Można spędzić wiele dni na analizie po-
jedynczego przypadku, aby stwierdzić, że
większa część jakiegoś komponentu nadaje
się jedynie do przepisania. Bez odpowied-
nio dobrych narzędzi do dynamicznej ana-
lizy kodu (profiler) lepiej nie zabierać się w
ogóle do takiego zadania.
Może się także okazać, że nowy RTOS
udostępnia nam o wiele mniejszą liczbę
priorytetów tasków niż poprzedni system.
Częściowo staniemy przed podobnym pro-
blemem jak w poprzednim przypadku, tyle
że tutaj mamy kilka dróg do wyboru. Mo-
żemy na przykład pogrupować taski w taki
sposób, aby zadania zależne od siebie mia-
ły różne priorytety. Można również połą-
czyć takie zadania w jeden moduł (z jed-
nym priorytetem) i samemu dopisać war-
stwę pośredniczącą, która będzie zarządza-
ła kolejnością wykonania tasków. Będziemy
musieli skorzystać z bezpośrednich dyrek-
tyw RTOS-a do zmiany stanów poszcze-
gólnych tasków. Innym rozwiązaniem jest
również napisanie całej warstwy abstrak-
cji, która będzie tłumaczyła i symulowała
zachowania poprzedniego RTOS-a na no-
wym systemie. Każdy RTOS udostępnia ja-
kieś własne API i jeśli z niego skorzystamy,
to musimy się liczyć z podobnymi proble-
mami podczas zmiany systemu. Jeśli nasz
software korzysta z sygnałów do synchroni-
zacji zadań (na jednym systemie), możemy
nadpisać takie wywołania własnymi meto-
dami realizującymi ten sam cel za pomo-
cą semaforów (na drugim systemie). Dzię-
ki temu nie będziemy musieli zmieniać od-
wołań w istniejącym kodzie. Warto tutaj
dodać, że istnieje standard POSIX dla sys-
temów czasu rzeczywistego i embedded, a
więc stosując się do jego wytycznych w na-
szej implementacji, będziemy mogli prze-
nosić nasz kod pomiędzy różnymi systema-
mi zgodnymi z POSIX.
Proces
W czasach, kiedy definiowano modele pro-
cesów do produkcji oprogramowania, bar-
dziej niż moment pojawienia się nowego
produktu na rynku liczył się sam fakt je-
go pojawienia. Projektanci miesiącami sta-
rali się przewidzieć rozmaite scenariusze i
zaprojektować wszystko na papierze z naj-
drobniejszymi szczegółami (waterfall). W
dzisiejszych czasach takie podejście mo-
głoby doprowadzić do opóźnień absolut-
nie nieakceptowanych przez rynek i klien-
tów. Nie możemy utopić projektu w morzu
papierowych dokumentacji i analiz. Dlate-
go właśnie powstają coraz to nowe meto-
dologie tworzenia oprogramowania, któ-
re bardziej wpasowują się w aktualne wy-
magania i trendy na rynku. Jednym z przy-
kładów może być Agile. Nie należy jed-
nak bezkrytycznie stosować się do wszyst-
kich jego wytycznych, można wybrać kil-
ka praktyk (stand up meetings, scrum, itera-
cje) i stosować się do nich. Koniec końców
jednak sukces wielkich i ”nieprzewidy-
walnych” projektów zawsze w dużej mie-
rze opiera się na indywidualnych zdolno-
ściach poszczególnych członków zespołu.
Pamiętajmy, że proces ma nam pomagać,
a nie utrudniać.
Migracja w praktyce
W przypadku terminali systemu TETRA
mieliśmy i wciąż mamy do czynienia z nie-
mal pełnym spektrum prac związanych z
przenoszeniem oprogramowania na nowe
platformy:
• istniejące radio samochodowe zostało
wyposażone w nowy typ panelu przed-
niego z kolorowym wyświetlaczem gra-
ficznym w miejsce tekstowego;

����������������������������������������� ������������ ������������ ������������ ������������ ������������ ������������ ������������

���������������
���� ���� ���� ����
�����������
�����������������������������������������
������������
���� ���� ���� ����

Rysunek 2. Podstawowa różnica w dzieleniu czasu procesora pomiędzy taski. – Na podstawie

Rysunek 1. Reprezentacja 4-bajtowej liczby regularnych interwałów czasowych (powyżej). – Na podstawie priorytetów (poniżej). Istnieją
całkowitej w pamięci oczywiście różne odmiany obu idei jak również ich kombinacje

www.sdjournal.org 179
 Rozwiązania mobilne
• na potrzeby modemu TETRA istniejące
radio zostało przeniesione na kartę SD,
którą można zainstalować w urządzeniu
typu PDA;
• wprowadzenie radiotelefonu w standar-
dzie ATEX wiązało się ze zmianą kla-
wiatury i zapewnieniem współpracy
z elementami obudowy spełniającymi
szczególnie rygorystyczne kryteria;
• model Covert obywa się bez wyświe-
tlacza, ale dysponuje zdalnym urządze-
niem sterującym;
• powstała również całkowicie nowa plat-
forma sprzętowa z innymi procesorami i
nowym systemem operacyjnym.
NGCH - Next Generation
Control Head
Potrzeba posiadania zunifikowanego inter-
fejsu użytkownika dla różnych modeli ra-
diotelefonu wydaje się naturalna, więc po
wprowadzeniu przenośnych radiotelefo-
nów MTH800 i MTP850 posiadających
kolorowe wyświetlacze i interfejs użytkow-
nika podobny do znanego z telefonów ko-
mórkowych Motoroli, było jasne, że po-
dobna zmiana dotknie samochodowy mo-
del MTM800.
Stary panel przedni zaopatrzony w trzy-
liniowy tekstowy wyświetlacz służył prak-
tycznie tylko do wyświetlania czystego tek-
stu i przekazywania do radia informacji o
naciśniętych klawiszach. Nowe urządzenie
z silnym procesorem Texas Instruments
stwarzało o wiele większe możliwości w
postaci przeniesienia na nie części funk-
cjonalności aplikacji. Należało jednak zna-
leźć najodpowiedniejszy punkt przecięcia
warstwy aplikacji i połączyć niskie war-
stwy oprogramowania z modelu MTM800
z wysokimi warstwami z modeli z wyświe-
tlaczem graficznym. Wydatnie pomogła w
tym zadaniu modułowa struktura oprogra-
mowania, jednak myli się ten, kto sądzi, że
wystarczyło trywialne przeniesienie czę-
ści kodu.
Rysunek 3. ATEX MTP850Ex
180
W praktyce stanęliśmy tu przed proble-
mem opisanym kilka akapitów wyżej: ada-
ptacją kodu do nowego procesora, kompila-
tora i systemu operacyjnego. Częścią prac
stało się stworzenie warstwy abstrakcji nad
systemem operacyjnym, która umożliwiła
w miarę łagodne przejście na nową platfor-
mę. Konieczne stało się również opracowa-
nie protokołu komunikacyjnego pomiędzy
radiem a panelem przednim i serializacja
przesyłanych danych (wraz ze zmianą en-
dianessu).
Z drugiej strony projekt ten stał się oka-
zją do wprowadzenia znaczących uspraw-
nień i optymalizacji. Ponieważ ostateczna
decyzja o linii podziału software’u pomię-
dzy radiem i panelem wskazała jako najlep-
sze rozwiązanie oddzielenie ściśle interfej-
sowej części tasku aplikacyjnego, można
było poprawić separację tego obszaru ko-
du i rozbić go, zgodnie z regułami sztuki,
na dwa osobne taski. Konieczność stworze-
nia dużych ilości nowego kodu pozwoliła
wykorzystać techniki modelowania obiek-
towego – znaczna część kodu powstała w
środowisku Rational Rose RealTime. Nie
do przecenienia była również możliwość
wyprowadzenia z radia elementów o du-
żym zapotrzebowaniu na pamięć: w pa-
mięci panelu przedniego znalazły się np.
czcionki; pracuje tam również WAP brow-
ser, który jest dostarczany jako zewnętrz-
na biblioteka.
Równie ciekawym aspektem pracy nad
tym projektem były problemy sprzętowe,
które się w nim pojawiły (synchronizacja po-
między radiem a panelem przednim połączo-
nym z nim wielometrowym kablem; zapew-
nienie panelowi odpowiedniego napięcia do
jego włączenia i wykrycie na radiu sytuacji,
w której się to nie udało) oraz nowe dostępne
konfiguracje sprzętu: kilka release’ów później
wprowadzono na przykład możliwość szere-
gowego podłączenia dwóch paneli do jedne-
go radia (co może być użyteczne na przykład
w karetkach).
Ograniczanie i rozszerzanie
– ATEX, Covert i TETRA Modem
Niejednokrotnie w parze z wprowadza-
niem funkcjonalności dla nowych plat-
form idzie ograniczenie funkcjonalności
istniejących. Jeśli użytkownik będzie pra-
cował w grubych, strażackich rękawicach,
liczne drobne klawisze będą dla niego ra-
czej przeszkodą niż pomocą. Jeśli radio po-
zbawione będzie wyświetlacza, to jak za-
pewnić dostępność funkcjonalności, któ-
re dotychczas z korzystaniem z wyświetla-
cza się wiązały?
• Jednym z wymagań stawianych radio-
telefonom pracującym w warunkach
szczególnie niebezpiecznych jest ogra-
niczenie maksymalnego poboru prą-
du. W tym celu trzeba było w modelu
ATEX synchronizować zadania obsługi
LCD oraz obsługi nadajnika radiowego,
aby nigdy nie wystąpiły jednocześnie.
Trudność polegała na tym, że pierwsze
z nich jest asynchroniczne, a drugie ple-
zjochroniczne.
• W przypadku radiotelefonu kamuflo-
wanego (covert radio) konieczne było
maksymalne uproszczenie interfejsu
użytkownika poprzez eliminację wy-
świetlacza i zapewnienie sterowania
przez zdalnego pilota. Głównym pro-
blemem było tu usunięcie wszelkich
interakcji z użytkownikiem, które po-
legały na dialogu (np. żądanie nume-
ru PIN) – w zamian pozostawiono tyl-
ko te funkcje, które mogły być wyko-
nane natychmiast (jedyna informacja
zwrotna dostępna była jako dźwięk w
słuchawce).
• Użycie protokołu tetrowego na PDA
zmusiło nas do odseparowania części lo-
giki od pozostałej funkcjonalności. En-
kapsulacja modułu ściśle zależnego od
otoczenia nie jest największym wyzwa-
niem dla programisty, ale z pewnością
wymaga dużej ostrożności i dokładne-
go przebadania zależności w istniejącym
kodzie.
Gdy osiągnię
to granice możliwości
Choć nieodłączną częścią programowania
urządzenia mobilnego jest optymalizacja
istniejącej implementacji w celu pomiesz-
czenia kolejnych funkcjonalności na tej sa-
mej platformie sprzętowej, zawsze istnieć
będą ograniczenia, których żadną imple-
mentacją ominąć się nie da. Można wów-
czas pójść ścieżką wymiany poszczegól-
nych elementów hardware’u w celu za-
chowania maksymalnej kompatybilności,
ale można też postawić na zupełnie nową,
tworzoną od podstaw, platformę, która w
dłuższej perspektywie czasowej zastąpi
modele istniejące. I jest to kolejna ze ście-
żek rozwoju oprogramowania radiotelefo-
nów TETRY, którą podążyliśmy.
Nawet jeśli wymianie ma ulec niemal cały
sprzęt radia, nie oznacza to jeszcze, że pro-
ces tworzenia oprogramowania należy roz-
począć od nowa. Wręcz przeciwnie – migra-
cja software’u na nową platformę jest znako-
mitą okazją na poprawienie separacji kodu
i uporządkowanie go po procesie wielolet-
niego developmentu. Udoskonalenia wpro-
wadzone w ramach tego procesu mogą być
równie pożyteczne dla starych platform, jak
i dla nowej.
Największa migracja, jaką wykonaliśmy
w krakowskiej Motoroli, była jednocześnie
zmianą kompleksową, polegającą na grun-
SDJ Extra 34 Biblia

townym przemodelowaniu architektury ra-
dia, i obejmującą:
• wprowadzenie nowych procesorów, za
czym podążyła konieczność separacji ta-
sków dotychczas pracujących na jednym
procesorze;
• wraz z nowymi procesorami pojawił
się nowy system operacyjny, posiadają-
cy mechanizmy systemu czasu rzeczy-
wistego, którymi nie dysponowaliśmy
wcześniej, ale też nie do końca zgodny
z naszym systemem w zakresie prioryte-
tów tasków;
• przepisanie części assemblerowej na C
przy jak najmniejszej utracie wydajności;
• wprowadzenie mechanizmów szybkiego
reagowania i wczesnego wykrywania po-
trzeb danego taska zamiast przygotowy-
wania wszystkich ewentualnych odpo-
wiedzi kosztem zwiększonego zapotrze-
bowania na prąd;
• zaimplementowanie sterowników obsłu-
gujących dotychczasowe akcesoria, jak
również przygotowanych na przyszłych
następców.
Podsumowanie
Zawsze, gdy pojawia się na horyzoncie pro-
jekt związany w rozszerzaniem nowej plat-
R E
Stary software – nowa platforma
formy, developerzy i projektanci snują swo- Mimo iż przenoszenie istniejącego opro-
je wizje reorganizacji istniejącego kodu, gramowania na nową platformę sprzętową
gruntownego refaktoringu, zmiany prze- czy też nowy system operacyjny nie jest za-
starzałego designu i prawie zawsze spoty- daniem trywialnym, to szczerze polecamy
kają się z jedną odpowiedzią ze strony kie- taką lekcję każdemu programiście (a już
rownictwa: Rewolucji nie będzie. Tylko nie- na pewno tym lubiącym wyzwania). Spek-
zbędna ewolucja. I chociaż dla tych pierw- trum problemów, z którymi będziemy się
szych właśnie zawalił się świat, to w rze- musieli zmierzyć, zmusi nas do bardzo do-
czywistości właśnie droga ewolucji pozwa- głębnej analizy zagadnień znanych jedynie
la śledzić wpływ wprowadzonych zmian ze studiów bądź literatury. Poznamy rów-
na wielokrotnie przetestowaną i napra- nież narzędzia wspomagające taką tranzy-
wianą funkcjonalność końcową. Stara zasa- cję lub sami takie napiszemy. Bez wątpie-
da mówi, że nie zmienia się drużyny, która nia doświadczenie zdobyte w takim pro-
wygrywa. Dla kodu dopieszczanego i testo- jekcie uczyni nasz warsztat bardziej doj-
wanego przez kilka lat i tysiące użytkow- rzałym i przemyślanym oraz przyczy-
ników rewolucja nie jest pierwszą rzeczą, ni się do wzrostu naszej wartości na ryn-
którą należy brać pod uwagę. Czasami jed- ku pracy.
nak wyjścia już nie ma.
KAMIL KOWALSKI
Wykształcenie w dziedzinie telekomunikacji, związany z programowaniem radiotelefonów Motoroli od
prawie 5 lat. Odpowiedzialny za rozwijanie protokołu komunikacji z infrastrukturą.
Kontakt z autorem: kamil.kowalski@motorola.com
ARTUR CHRUŚCIEL
Z wykształcenia informatyk, w Motoroli pracuje od 2005 roku. Od początku w zespole tworzącym
oprogramowanie dla radiotelefonów systemu TETRA. Zajmuje się głównie warstwami związanymi z
protokołem komunikacji po interfejsie radiowym w trybie DMO (bez infrastruktury).
Kontakt z autorem: artur.chrusciel@motorola.com
K L A M A
 Rozwiązania mobilne

Oracle SPATIAL
Opis podstawowych funkcjonalności
opcji Oracle SPATIAL dedykowanej dla systemów GIS
Poprzez opcję SPATIAL baza danych zyskuje możliwość zarządzania
danymi o charakterze przestrzennym. To zupełnie nowy wymiar
pozwalający jeszcze precyzyjniej odwzorowywać rzeczywistość,
modelować dane i analizować zależności.
bądź bardziej złożone, np:
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć:
• Czym są systemy GIS; • Podstawy SQL. • przecinanie;
• Jakie mamy rodzaje danych przestrzennych. • łączenie;
• zwracanie centroidu;
• upraszczanie, czyli generalizacja.
Istnieje cały zestaw sztywnych reguł zwią-
zanych z tworzeniem obiektów, które mu- „Układy współrzędnych”
Poziom trudności szą zostać spełnione, aby obiekt był po- Każdy obiekt geometryczny powinien być opa-
prawny, a takie procedury jak SDO _ trzony informacją o układzie współrzędnych, w
G E O M .V A L I D A T E _ G E O M E T R Y _ W I T H _ którym się znajduje tzw. SRID(System Reference
CONTEXT bądź SDO _ GEOM.VALIDATE _ ID). Jest to szczególnie istotne dla poprawno-

O
gromna popularność takich serwi-
sów jak Google Maps, Google Earth,
MS Virtual Earth niewątpliwie
przyczyniła się do wzrostu zapotrzebowania
na systemy do obsługi różnych typów danych
przestrzennych. Praktycznie każdy z nas ma
do czynienia z GISem, korzystając z nawigacji
samochodowej bądź planując trasy za pomo-
cą różnych serwisów internetowych lub wy-
szukując informacje o lokalizacji interesujące-
go nas obiektu. Można stwierdzić, że dokonała
się ewolucja, a GIS z wyspecjalizowanych sys-
temów, dostępnych tylko wąskiej grupie użyt-
kowników, stał się ogólnodostępny.
LAYER _ WITH _ CONTEXT umożliwiają zdia-
gnozowanie nieprawidłowości, natomiast
SDO _ UTIL.RECTIFY _ GEOMETRY służy do
automatycznej naprawy niespełniające-
go reguł poprawności obiektu geometrycz-
nego.
Na obiektach geometrycznych możemy
wykonywać proste operacje obliczeniowe:
• zwróć długość;
• zwróć powierzchnie;
• zwróć objętość(dla brył),
����� �����������
ści obliczeń prowadzonej dla obiektów znajdu-
jących się w układach odniesienia opartych na
geoidzie(czyli kuli ziemskiej).
Od wersji 10gR2 bazy danych, wszyst-
kie definicje układów odniesienia są za-
pisane w standardzie EPSG, predefinio-
wanych jest 4402 układów (select co-
unt(1) ile from MDSYS.sdo_cs_srs). Wy-
mienię kilka z nich, które używane są
w Polsce : PUWG 2000(SRID od 2176
do 2179), PUWG 1992(SRID=2180),
WGS84(SRID=8307).
��������������� ��������������������

Obiekty przestrzenne
Podstawowym typem danych służącym do
przechowywania obiektów geometrycznych
jest w bazie danych Oracle typ SDO_GEO-
METRY, który potrafi przechować obiek- ������������� ���� ��������
�������
����������������� ������� �������
ty typu:

• punkt;
• linia;
• poligon;
• + warianty wymienionych
�������������
• multipunkt; ���������
������������
�������������
• multilinia; �������� ������������������
�����
• multipoligon;

a także od wersji 11g bryły

• solid;
• composite solid. Rysunek 1. Rodzaje obiektów przechowywanych w SDO_GEOMETRY

182 SDJ Extra 34 Biblia


Istnieje możliwość zdefiniowania własne-
go układu współrzędnych, jeśli definicja zo-
stanie wprowadzona poprawnie, można dy-
namicznie bądź statycznie przekształcać
obiekty z jednego układu współrzędnych na
inny, używając pakietów SDO_CS.TRANSFORM
bądź SDO_CS.TRANSFORM_LAYER.
Nowością w wersji 11g jest wprowadzenie
układów współrzędnych 3D.
Wydajność – indeksy
przestrzenne i partycjonowanie
Indeks przestrzenny, obecnie typu R-TREE,
budowany jest w oparciu o MBR(Minimum
Bounding Rectangle) indeksowanego obiek-
tu przestrzennego, następnie dokonywana
jest agragacja do wyższego poziomu. Może-
my sterować parametrami indeksu, np: czy ma
być budowany tylko w oparciu o współrzęd-
ne XY obiektu, czy także indeksowaniu pod-
lega współrzędna Z(SDO_INDX_DIMS=3); bądź
w na jakiej wielkości paczkach zatwierdzonych
nowych/zmienionych indeksowanych elemen-
tów ma być dokonana przebudowa (SDO_DML_
BATCH_SIZE=1000).
Od wersji 11g istnieje możliwość partycjo-
nowania tabel zawierających obiekty geome-
tryczne. Tworzony jest tzw. SDO_ROOT_MBR dla
indeksu przestrzennego na poziomie każdej
partycji i podczas wyszukiwania obiektów geo-
metrycznych za pomocą zapytania przestrzen-
nego optymalizator w procesie PARTITION_
PRUNINGU eliminuje partycje indeksu niepod-
legające dalszemu skanowaniu.
Kolejną korzyścią z użycia partycjonowa-
nia jest możliwość równoległej przebudowy
indeksu przestrzennego, a także zrównolegle-
nia wykonywania zapytania przestrzennego.
Dla dużej ilości danych ma to ogromne zna-
czenie wydajnościowe.
Analizy przestrzenne
Wykonywane za pomocą języka SQL, SPA-
TIAL wzbogaca standardowego SQL’a o moż-
liwości przestrzenne. W przykładzie poka-
zano analizę przestrzenną ze złożeniem kli-
ku relacji przestrzennych w jednym zapyta-
niu SQL.
SELECT /*+ordered*/ D.Geometry, D.obreb, D.nr
FROM obszary_zagrozen Z, dzialki D
WHERE Z.typ = ‘S’
AND SDO_RELATE(D.Geometry, Z.Geometry,
‘mask=touch+coveredby’) = ‘TRUE’;
Należy pamiętać o właściwej kolejności po-
dania obiektów dla funkcji SDO _ REALATE,
jako pierwszy parametr podana jest zaindek-
sowana kolumna tabeli w której znajdują się
wyszukiwane obiekty, natomiast drugim pa-
rametrem(zawiera obiekt/obiekty wyszuku-
jące) może być podany jawnie pojedynczy
obiekt SDO _ GEOMETRY lub kolumna typu
SDO _ GEOMETRY.
www.sdjournal.org
Oracle SPATIAL
Dostępne analizy wykorzystują następujące go, kosztownego czasowo, etapu anlizy prze-
operatory przestrzenne: strzennej.
Wszystkie analizy działają również dla da-
• - Inside - Contains nych 3D i uwzględniają specyfikę związaną z
• - Touch - Disjoint układami współrzędnych.
• - Covers - Covered By
• - Equal - Overlaps LRS – liniowy
system referencyjny
Operator odległości Do działania wymaga obiektów geometrycz-
nych liniowych z wypełnionym przynajm-
• - Within Distance (funkcja SDO _ niej dla początku i końcu odcinka parame-
WITHIN _ DISTANCE) trem M(w poniższym przykładzie będzie
to kilometraż). Funkcjonalność znajduje za-
Możliwa jest również analiza sąsiedztwa stosowanie np. do ewidencjonowania infra-
struktury drogowej, wykorzystywana jest
• - Nearest Neighbor (funkcja SDO _ NN) do obsługi zjawisk o charakterze liniowym
bądź punktowym. Na przykład chcąc uzy-
Wszystkie analizy wykonywane są dwuetapo- skać odcinek drogi, na którym obowiązu-
wo, najpierw na podstawie przeszukiwania in- je ograniczenie prędkości na segmencie od
deksu przestrzennego wybierani są kandydaci, 53 do 59 kilometra, wywołujemy funkcję
a następnie wykonywana jest szczegółowa ana- SDO_LRS.CLIP_GEOM_SEGMENT z odpowiedni-
liza geometryczna i zwracany wynik. mi parametrami, która wycina i zwraca z ca-
Odstępstwem od powyższej reguły jest łego odcinka drogi tylko segment od 53 do
funkcja SDO_FILTER, która przeznaczona jest 59 kilometra. Korzyści: geometrię przecho-
do bardzo szybkiego wyszukiwania obiektów wujemy tylko raz, natomiast wszystkie geo-
np: w celu ich przekazania do wizualizacji. metrie pochodne tworzone są na zasadzie dy-
Funkcja jako wynik zawraca zawsze wszyst- namicznej segmentacji geometrii bazowej na
kich kandydatów, nie wykonując drugie- podstawie dostarczonych atrybutów. Możli-
Rysunek 2. Rodzaje obiektów 3D
�����������
�
� � �
�
�
�������������� ������������ �����
������������ ���������������
� � ����� �������
� �
������������������� ������������������ �����
�
�
��������
Rysunek 3. Przykłady relacji przestrzennych
183
 Rozwiązania mobilne
wa jest również sytuacja odwrotna – poda-
jemy współrzędne na odcinku, a otrzymuje-
my kilometraż.
Numeryczny model
terenu – TIN, LIDAR
• LIDAR – chmura punktów, z bardzo du-
żą dokładnością odwzorowuje powierzch-
nię, posiada natomiast tę niedogodność, że
wolumen danych liczony jest w milionach
punktów na odwzorowywany obiekt.
Stworzono specjalną funkcjonalność do
zarządzania tym rodzajem danych(SDO _
POINT _ CLOUD). Dane są agregowane, kom-
presowane i indeksowane. Dostęp do nich
jest bardzo szybki. Dostarczany jest rów-
nież konwerter do czytania danych(for-
mat LAS)z urządzeń pomiarowych.
• TIN – model terenu w postaci nieregu-
larnej siatki trójkątów, opcja SPATIAL udo-
stępnia również zestaw pakietów służą-
cych budowie TIN’a. Można dokonać
przekształcenia SDO _ POINT _ CLOUD na
SDO _ TIN.
Topologia trwała
Relacyjny sposób zapisu warstwy poligonowej,
charakteryzuje się jednokrotnym przechowy-
waniem współrzędnych wspólnych punktów
dla sąsiadujących poligonów. Zapewnia spój-
ność i ciągłość warstwy geometrycznej. Nie-
które analizy przestrzenne (np. najbliższego są-
siedztwa) wykonywane są na warstwie topolo-
gicznej znacznie szybciej, niż na warstwie geo-
metrycznej. Możliwe jest również budowanie
zależności hierarchicznych pomiędzy obiekta-
mi w celu utrzymania spójności granic obiek-
tów nadrzędnych dziedziczących kształt z za-
gregowanych obiektów podrzędnych. Funkcjo-
nalność dedykowana dla systemów katastral-
nych.
Modele sieciowe
Network Data Modeling(NDM) – funkcjonal-
ność do obsługi grafów sieci.
NDM może przechowywać model sieci
bez odniesienia przestrzennego(logiczny) al-
bo model z reprezentacją geometryczną. Mo-
del z geometrią może być dodatkowo zaopa-
trzony w LRS(Linear Referencing System)
NDM obsługuje następujące obszary funk-
cjonalne:
• składowanie modelu sieciowego w struk-
turze tabelarycznej powiązanej relacjami;
• wsparcie dla edycji, kontroli poprawno-
ści i optymalizacji struktury;
• wbudowane analizy sieciowe(najkrótsza
ścieżka, problem komiwojażera, niedo-
stępność grafu, wszystkie ścieżki itp.);
• możliwość dodawania własnych reguł.
W wersji 11g pojawiła się nowa funkcjonal-
184
ność (Load On Demand – NDM LOD) de-
dykowana do obsługi bardzo dużych grafów
sieci(złożoność liczona w dziesiątkach milio-
nów elementów). Jest w stanie wydajnie ob-
sługiwać ogromne ilości analiz sieciowych w
czasie zbliżonym do rzeczywistego. Stanowi
narzędzie do budowy systemów zarządzają-
cych obliczeniami na złożonych modelach
sieciowych, np. SmartGrid
NDM LOD – wprowadza istotne zmiany w
stosunku do samego NDM; najważniejszą jest
możliwość wykonywania wszystkich analiz sie-
ciowych na partycjonowanym – podzielonym
na klastry modelu sieciowym(niezależnie od
opcji partycjonowania do bazy danych). Kolejne
funkcjonalności, które warto wymienić, to:
• analiza wielokosztowa;
• możliwość wyniesienia obliczeń poza
bazę danych;
• obsługa bufora na zasadzie kolejki LRU.
W kolejnych wersjach Oracle SPATIAL rozwi-
jana będzie tylko funkcjonalność NDM LOD.
Georaster
Zestaw funkcjonalności służący do składowa-
nia i przetwarzania obrazów rastrowych.
Największe instalacje przechowują tera-
bajty danych i realizują kilkaset żądań na se-
kundę.
Składowane dane są dzielone na bloki i
kompresowane(kompresja stratna JPEG-B,
JPEG-F; bezstratna – deflate(zip)), budowa-
ny jest także dedykowany dla obrazów in-
dex piramidalny. Można zmieniać kryteria
podziału rastra na bloki oraz liczbę pozio-
mów indeksu piramidalnego, jest to jeden z
elementów optymalizacji przechowywania i
dostępu do georastrów. Na obrazach może-
my dokonywać georeferencji, filtrować, do-
pisywać własne atrybuty, wycinać. Szcze-
gółowy opis funkcjonalności w obszernym
dokumencie, który dostępny jest pod ad-
resem: http://www.oracle.com/pls/db111/to_
pdf?pathname=appdev.111/b28398.pdf
Adnotacje
Służy do przechowywania tekstu i jego atry-
butów(oznaczenia obiektów np: numeracja,
budynków, nazwy ulic, itp.). Składowane są
następujące informacje:
• tekst;
• sposób prezentacji tekstu(czcionka, ko-
lor, odstępy);
• położenie tekstu(punkt wstawienia, kie-
runek, linia wiodąca);
Istnieje możliwość tworzenie opisów złożo-
nych składających się np: z licznika mianow-
nik i kreski ułamkowej.
Typ danych zaimplementowany zgodnie
ze specyfikacją OGC opisaną w dokumencie
„OpenGIS Implementation Specification for
Geographic information – Simple feature ac-
cess – Part 1: Common architecture”.
Workspace manager
Zarządza pracą grupową, wspiera następują-
ce funkcjonalności:
• zarządzanie przywilejami;
• blokowanie obiektów;
• multiversjonowanie;
• operacje na przestrzeniach roboczych;
• detekcja i rozstrzyganie konfliktów;
Umożliwia obsługę danych historycznych i
udostępnienie danych aktualnych na precy-
zyjnie określony moment w czasie.
Udostępnianie
danych – serwisy WWW OGC
Opcja SPATIAL udostępnia następujące ser-
wisy WWW zgodne ze specyfikacją OGC:
• WFS;
• WFS-T;
• CSW;
• Geocoding;
• Routing;
• OpenLS.
Serwis WMS realizowany jest w produkcie
MapViewer, posiadającym silnik renderują-
cy i służącym do wizualizacji danych prze-
strzennych oraz tworzenia aplikacji.
Współpraca z oprogramowa-
niem GIS innych producentów
Długa obecność na rynku oraz wykorzystanie
przez ORACLE SPATIAL standardów OGC
sprawiły, iż sposób zapisu danych przestrzen-
nych stworzony przez ORACLE jest obsługi-
wany przez oprogramowanie firm: AUTO-
DESK, BENTLEY, ESRI, INTERGRAPH,
MAPINFO, SMALLWORLD(GE) i innych.
Lista partnerów technologicznych pod
adresem: http://www.oracle.com/technology/
products/spatial/spatial_partners_isv.htm
Dokumentacja
produktu w internecie
Artykuł w sposób bardzo skrótowy przedsta-
wia podstawowe funkcjonalności opcji Orac-
le Spatial. Szczegółowa dokumentacja pro-
duktu dostępna jest w Internecie na stronach
OTN pod adresem:
http://www.oracle.com/pls/db111/portal.portal_
db?selected=7&frame=#oracle_spatial_and_loca-
tion_information.
TOMASZ MURTAŚ
Pracuje w Oracle Polska jako Principal Sales Con-
sultant, Eastern Europe.
Kontakt z autorem: tomasz.murtas@oracle.com
SDJ Extra 34 Biblia
 Rozwiązania mobilne

Wzorce
projektowe w Java Card
Tworzenie oprogramowania wymaga starannego projektu i dużej
dokładności. Platforma Java Card pozostawała swego rodzaju skansenem,
gdzie szeroko akceptowany był kod, który w innych obszarach byłby
absolutnie nieakceptowalny. Warto więc poświęcić czas na zapoznanie się z
dobrymi praktykami projektowania i programowania także na tej platformie.
tów typu STK Handler w określonych
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: momentach życia aplikacji STK,
• o dobrych praktykach programowania w Ja- • Znać podstawy programowania dla platfor- • rozważne wykorzystanie globalnych i lo-
va Card; my Java Card; kalnych zmiennych (tj. w szczególności:
• Jak dostosować istniejące wzorce projekto- • Posiadać wiedzę o projektowaniu oprogra- unikanie redundancji, minimalizacja
we do specyfiki platformy Java Card; mowania; liczby zmiennych lokalnych, minimali-
• Jak tworzyć kod Java Card, który można te- • Znać język UML. zacja liczby parametrów metod itd.),
stować przy użyciu testów jednostkowych; • zakaz przechowywania referencji do
tzw. Entry Point Object, jakim jest na
przykład obiekt klasy APDU.
pojawiają się czerwoną, pogrubioną czcionką już
we wstępie do Java Card™ & STK Applet Deve- Z kolei, z punktu widzenia bezpieczeństwa
Poziom trudności lopment Guidelines – dokumentu dostarczanego tworzonego apletu, deweloperzy powinni
przez jednego z producentów kart SIM. stosować się do następujących zaleceń:

Wytyczne dla • unikanie przechowywania kluczy krypto-

J
ak ważne jest właściwe prowadzenie pro-
jektów informatycznych ściśle po torach
wyznaczanych przez metodologie two-
rzenia oprogramowania, wiadomo nie od dziś.
Nawet dla najmniejszych komponentów, budu-
jących większe systemy, niezbędne jest tworze-
nie modelu, który pozwala m.in.: na spojrzenie
na kod z perspektywy wymagań systemu już od
samego początku jego tworzenia, łatwiejszą we-
ryfikację, testowanie oraz integrację poszczegól-
nych części oprogramowania.
Podobnie jak istnienie projektu dla tworzo-
nego oprogramowania, równie istotnym ele-
mentem procesu jego budowy jest sama jakość
wytwarzanego kodu. Można przytoczyć szereg
ogólnych rad, tzw. best practices, funkcjonujących
w środowisku programistów, które pozwalają na
osiągnięcie wysokiej jakości kodu. Stosowanie się
do tych praktyk czy wytycznych przez dewelo-
perów jest szczególnie ważne przy programowa-
niu w technologii Java Card. Możliwości aktuali-
zacji apletu nagranego na kartę i udostępnione-
go użytkownikowi są praktycznie żadne, a po-
pełnianie błędów w implementacji może w naj-
gorszym przypadku doprowadzić do nieodwra-
calnego uszkodzenia karty. Ostrzeżenia o ko-
nieczności dokładnego stosowania się do zale-
ceń, np. odnośnie użycia pamięci w Java Card,
programistów Java Card
Najbardziej podstawowe zalecenia wymienia-
ne we wspomnianych Development Guideli-
nes, jakimi powinien kierować się programi-
sta Java Card, dotykają zarówno kwestii ści-
śle powiązanych z samą technologią (mode-
lem pamięci, programowaniem SIM Applica-
tion Toolkit - STK), jak i ogólnie przyjętych za-
sad związanych z tworzeniem bezpiecznych
aplikacji oraz czysto inżynierskimi praktyka-
mi tworzenia oprogramowania. Do rekomen-
dacji wynikających wprost ze stosowania tech-
nologii Java Card można zaliczyć:
• stosowanie modyfikatora static dla za-
inicjalizowanych buforów danych (prze-
chowujących na przykład teksty wy-
świetlane w komunikatach STK),
• obsługa współbieżności (tzw. reentrance) w
STK, czyli zwrócenie uwagi, że sesja STK
zainicjowana przez jedną aplikację STK
może zostać przerwana na czas wykony-
wania sesji zainicjowanej przez inną apli-
kację,
• stosowanie się do zaleceń opisanych w
dokumentach 3GPP 31.130 ((U)SIM
API) i/lub TS 101476 (GSM API) doty-
czących dostępności określonych obiek-
graficznych oraz kodów PIN w tablicach
prymitywnych typów, np. tablicy bajtów,
• ograniczenie czasu życia poufnych da-
nych do czasu trwania sesji, w której są
one wykorzystywane (np. poprawna ob-
sługa tworzenia i kasowania kluczy se-
syjnych w aplecie),
• przechowywanie poufnych danych w ta-
blicach typu transient,
• ochrona danych przed atakiem typu rol-
lback, związanym z występowaniem w
API Java Card mechanizmu transakcji (po
dokładny opis odsyłamy do Java Card &
STK Applet Development Guidelines).
Pierwszym i najprostszym krokiem do za-
spokojenia wyżej wymienionych wyma-
gań jest z pewnością kierowanie się dobry-
mi praktykami programistycznymi. Zale-
cenia dla programistów Java Card są tutaj
praktycznie identyczne jak dla inżynierów
pracujących z wykorzystaniem innych tech-
nologii. Przede wszystkim podkreśla się ko-
nieczność:
• wykorzystywania metod API Java Card
wszędzie, gdzie jest to możliwe, zamiast
wprowadzania własnych implementacji,

186 SDJ Extra 34 Biblia

 Wzorce projektowe w Java Card

������������������������� �����������
��������������
�������������������
������������������������������

����������������
������������������������� ������ �������������������������������������������
��������������������������������

��������
�����

������������������� ������
����������������������
����������������������
�������
���������
���������������� ������������������������������������
�����������������������������������

������ ������
�����������������

���������������������������������������������
������������������ �����������������
�����������������������������������������������

�������������������������� ���������������
�������������� ������������������������

����������������

Rysunek 1. Diagram klas apletu Java Card używającego wzorców projektowych

• tworzenia krótkich metod, co poprawia
czytelność i pielęgnowalność kodu,
• nie przekraczanie liczby 256 metod na
klasę z uwagi na ograniczenia pamięci
EEPROM oraz także ze względu na po-
prawność projektu apletu (należy mieć
na względzie separację odpowiedzialno-
ści klas w aplecie).
rzystywać, projektując i implementując opro-
gramowanie dla kart inteligentnych. W dal-
szej części artykułu przyjrzymy się, jakie wzor-
ce można z powodzeniem stosować w apletach
Java Card oraz jak wygląda ich implementacja,
������� ���������������
gdy weźmiemy pod uwagę ograniczenia wyni-
kające z zastosowania tej technologii.
Do przedstawienia kolejnych wzorców, jakie
mogą być wykorzystane w apletach Java Card
posłuży, zaprezentowany na Rysunku 1, dia-
�������������������� �����������

�������������
Wzorce projektowe
����������������
Jednym z najistotniejszych elementów na dro-
dze do osiągnięcia wysokiej jakości oprogramo- �����������������������
wania jest zastosowanie wzorców projektowych ������������������
wszędzie tam, gdzie okazuje się, że określony ������
problem można uogólnić do schematu definio-
���������������������
wanego przez określony wzorzec. Pozwala to za- ��������������������
równo na utrzymanie prostego i zrozumiałego
modelu systemu, jak i na wygodniejszą i praw-
�������������������������������
dopodobnie lepszą implementację. Poza tym
�������������������������������
oszczędność czasu, jaką daje nam zastosowanie
wzorców projektowych w porównaniu z ponow- ��������������������
nym odkrywaniem koła, ma istotny wpływ na
koszty związane z całym projektem.
�����������
Czy wzorce projektowe można wykorzy- ����������
����������
stać, programując w technologii Java Card? Po-
mimo sygnalizowanej już specyfiki tej techno-
logii odpowiedź z pewnością jest twierdząca.
Co więcej, należałoby powiedzieć, że wzorce
projektowe nie tylko można, ale należy wyko- Rysunek 2. Diagram sekwencji wywołania komendy zmiany kodu PIN

www.sdjournal.org 187
 Rozwiązania mobilne

gram przygotowany w języku UML, ilustrujący gramowaniu współbieżnym, jednak w technolo- pakietów APDU (Application Protocol Data
niepełny projekt pewnego apletu. Niniejszy ar- gii Java Card nie mają one zastosowania. Unit). Zachowanie apletu jest wtedy determi-
tykuł został podzielony według przyjętej ogólnie nowane poprzez wartość określonego bajtu
kategoryzacji, która wyróżnia wzorce kreacyjne, Wzorce behawioralne (nazywanego w specyfikacji ISO7816-4 INS).
strukturalne oraz behawioralne. Wyróżnia się tak- Jednym ze sposobów komunikacji z apletem Rozpowszechnioną praktyką (obecną nieste-
że kategorię wzorców wykorzystywanych w pro- Java Card jest komunikacja z wykorzystaniem ty nawet w przykładach kodu udostępnianych
przez producentów kart, takich jak Gemal-
Listing 1. Klasa AuthorizedCommand to) jest użycie tego bajtu do budowy instruk-
cji switch w metodzie przetwarzającej aple-
package pl.mobileexperts.sdj.samples; tu, która wywołuje dalej kod odpowiednich
operacji. Dodatkowo, większość tych operacji
/** przetwarza dane dostarczone w pakiecie AP-
* Root class for commands which need PIN authorization. DU (w polu Data).
*/ Tymczasem taka sytuacja doskonale nadaje
public abstract class AuthorizedCommand implements Command { się do wdrożenia wzorca komendy. Na podsta-
wie przychodzącego do apletu APDU tworzo-
/** ny jest odpowiedni obiekt komendy (zgodnie z
* Execute the command. wartością bajtu INS), którego metoda run jest
* następnie wywoływana z odpowiednimi ar-
* @return number of bytes written to output buffer gumentami w celu dokonania przetwarzania.
*/ Diagram sekwencji takiego wywołania przed-
public final short run(Token token, byte[] buffer, short length, stawiony został na Rysunku 2.
short offset) { Interfejs Command przedstawiony na dia-
short size = 0; gramie klas z Rysunku 1 definiuje interfejs
byte pinLength = buffer[(short) (offset + length - 1)]; wszystkich komend, które ma do dyspozy-
if (token.verifyPIN(buffer, (short) (offset + length - pinLength - 1), cji tworzony aplet. Rzeczywiste komendy
pinLength)) { implementują ten interfejs, definiując kon-
try { kretne czynności, które są wykonywane w
size = runAuthorized(token, buffer, ramach danej komendy.
(short) (length - pinLength - 1), offset); Wprawne oko zauważy jeszcze jeden wzo-
} finally { rzec, który został wykorzystany przy budo-
token.logout(); wie komend przykładowego apletu. Chodzi
} tutaj o wzorzec template method, który został
} else { wykorzystany do zapewnienia uwierzytelnie-
ISOException.throwIt(ISO7816.SW_SECURITY_STATUS_NOT_SATISFIED); nia dla metod dziedziczących po komendzie
} AuthorizedCommand. Komenda ta implemen-
return size; tuje interfejs Command w ten sposób, że wywo-
} łuje najpierw metodę sprawdzania kodu PIN
przekazanego w danych wejściowych, a na-
/** stępnie deleguje dalsze przetwarzanie do abs-
* Perform normal command functioning after PIN authorization. trakcyjnej metody runAuthorized, której im-
*/ plementacja jest dostarczana przez konkret-
protected abstract short runAuthorized(Token token, byte[] buffer, ne klasy dziedziczące po AuthorizedCommand.
short length, short offset); Dzięki temu, implementacja komend wyma-
} gających uwierzytelnienia jest dużo prostsza
i nie wymaga powielania w każdej komen-
dzie kodu sprawdzającego kod PIN. Kod źró-
dłowy komend AuthorizedCommand oraz
ChangePinCommand został zaprezentowany na
���������������������������������������������� Listingu 1 i 2. Warto zwrócić uwagę na ele-
�� � �� � �� � gancję oraz czytelność takiej implementacji,
������������������� które uzyskane zostały dzięki zaproponowa-
nemu podejściu.
������������������������������������������

�� � �� � Wzorce kreacyjne
W poprzedniej sekcji omówiony został sche-
mat, według którego można zastosować wzo-
�� ��������������������� rzec komendy w aplecie Java Card. Jego na-
� ��������������������������������������� turalnym uzupełnieniem jest wykorzystanie
����������������������
wzorca fabryki obiektów, dzięki któremu moż-
liwe jest oddzielenie logiki tworzenia komend
��������������������� od ich uzycia.
Zgodnie ze specyfiką technologii Java Card,
Rysunek 3. Organizacja i zarządzanie pamięcią typu TLV zastosowane fabryki muszą jednocześnie dzia-

188 SDJ Extra 34 Biblia


łać jako repozytoria obiektów (tzw. object pool),
gdyż z założenia, cała pamięć wymagana przez
aplet powinna zostać zaalokowana podczas jego
instalacji (we wspomnianych wyżej Development
Guidelines znajduje się m.in. zalecenie: ALL ob-
jects making up the application are created during
installation). Dlatego też fabryka komend (Com-
mandFactory) budowanego apletu przechowu-
je referencje do wszystkich wykorzystywanych
przez aplet komend i udostępnia mu je zgodnie
ze wzorcem fabryki obiektów.
Wspomniane ograniczenia, wynikające z
modelu zarządzania pamięcią w Java Card,
wymuszają także, aby fabryka komend dzia-
łała jako singleton. Szczególnie w przypadku,
gdyby interfejs fabryki został rozszerzony o
kolejne metody, bardzo wygodna jest możli-
wość pobrania referencji do fabryki z dowol-
nego miejsca kodu bez potrzeby odwoływa-
nia się do innych obiektów, które taką refe-
rencję mogłyby przechowywać.
Wzorce strukturalne
Wzorzec strukturalny, jaki zastosowany zo-
stał w przykładowym aplecie, wynika niejako
ze specyfiki technologii Java Card. Dostęp do
operacji na kodach PIN, zarządzanie kluczami
czy wykonywanie operacji kryptograficznych
odbywa się przez niskopoziomowe API defi-
niowane przez specyfikację Java Card (obiekty
typu OwnerPIN, Cipher itp.) Aplikacje korzy-
stające z apletu z reguły wykorzystują jedynie
określoną część tych funkcjonalności. Dodat-
kowo, bezpośrednie wykorzystanie niskopo-
ziomowego API zawsze zaciemnia kod i utrud-
nia jego analizę i późniejszą pielęgnację. Natu-
ralnym rozwiązaniem dla tego typu sytuacji
jest zastosowanie wzorca fasady, którego celem
jest dostarczenie prostszego interfejsu dla bar-
dziej skomplikowanych elementów czy biblio-
tek. W projekcie apletu założono, że obiekty
klasy Token przesłaniają niskopoziomowe API
Java Card służące m.in. do operacji przeprowa-
dzania operacji kryptograficznych. Obiekty
klasy Token mogą być utożsamiane z wirtual-
nymi i hermetycznymi miejscami na karcie in-
teligentnej, w których to przechowywany jest
materiał kryptograficzny, i które pozwalają na
wykonywanie określonych operacji (analogicz-
nie do pojęcia tokenu zdefiniowanego w spe-
cyfikacji RSA PKCS#11 dla bibliotek krypto-
graficznych).
Komendy wywoływane przez aplet korzy-
stają z fasady w postaci obiektów klasy Token,
co pozwala na utrzymanie zwięzłości i przej-
rzystości ich kodu. Przykładowo, jak już po-
kazano wcześniej, zmiana kodu PIN to wy-
wołanie odpowiedniej metody na obiekcie
klasy Token, który to dopiero operuje już bez-
pośrednio na API Java Card. Takie podejście
pozwala na dodatkową strukturalizację i her-
metyzację poszczególnych elementów budu-
jących aplet, co wpływa na poprawę jakości
wytwarzanego kodu.
www.sdjournal.org
Wzorce projektowe w Java Card
Innym przykładem zastosowania wzorca fa- jąc w Java Card spotykamy się z zaleceniem,
sady w programowaniu Java Card jest wyko- aby cała pamięć potencjalnie wykorzystywa-
rzystanie w kodzie apletu obiektu klasy de- na przez aplet była zaalokowana podczas jego
dykowanej do zarządzania pamięcią. Jak już instalacji. Należy również pamiętać o braku
zostało wspomniane wcześniej, programu- mechanizmu typu garbage collector. Zachodzi
Listing 2. Klasa ChangePINCommand
package pl.mobileexperts.sdj.samples;
import javacard.framework.ISO7816;
import javacard.framework.ISOException;
import javacard.framework.Util;
/**
* Command used to change PIN. Requires at least two bytes of data.
* Last byte indicates new PIN length.
*/
public final class ChangePinCommand extends AuthorizedCommand {
protected short runAuthorized(Token token, byte[] buffer, short length,
short offset) {
// at this moment current PIN was already authorized
if (length < 2) {
ISOException.throwIt(ISO7816.SW_WRONG_LENGTH);
}
// new PIN length
byte pinLength = buffer[(short) (offset + length - 1)];
if (pinLength < TokenConstants.MIN_PIN_SIZE ||
pinLength > TokenConstants.MAX_PIN_SIZE) {
ISOException.throwIt(ISO7816.SW_WRONG_LENGTH);
}
// check if received data has correct length
if ((short) (length - 1) != Util.makeShort((byte) 0, pinLength)) {
ISOException.throwIt(ISO7816.SW_WRONG_DATA);
}
// change PIN
token.changePin(buffer, offset, pinLength);
return 0;
}
}
Listing 3. Klasa Token
package pl.mobileexperts.sdj.samples;
import javacard.framework.ISO7816;
import javacard.framework.ISOException;
import javacard.framework.OwnerPIN;
/**
* An abstraction of a cryptographic token, storing keys and PINs.
*/
public class Token implements TokenConstants {
private boolean pinInitialized;
private OwnerPIN pin;
public Token() {
pin = new OwnerPIN(MIN_PIN_SIZE, MAX_PIN_SIZE);
// ...
}
public boolean verifyPin(byte[] buffer, short offset, byte length) {
return pinInitialized && (pin.isValidated() ||
pin.check(buffer, offset, length));
}
public void logout() {
pin.reset();
}
// ...
}
189
 Rozwiązania mobilne

więc potrzeba elastycznego dostępu i zarzą- Przykładem implementacji takiego za- przechowywanych przez zarządcę pamięci,
dzania pamięcią tak, aby była ona wykorzy- rządcy jest wykorzystanie mechanizmu list poprzez który zapisane dane są udostępnia-
stana w sposób optymalny. Najbardziej efek- TLV (tag – length – value). W ten sposób ła- ne. Zastosowanie list TLV zostało pokazane
tywnym sposobem rozwiązania tego proble- two utrzymać ciągłość pamięci i przydzielać na przykładzie usuwania obiektu z pamięci
mu jest stworzenie obiektu zarządcy pamię- ją w optymalny sposób. Obiekty, które korzy- na Rysunku 3.
cią, co może być widziane także jako zastoso- stają z zasobów pamięci, posługują się jedy-
wanie wzorca puli zasobów. nie identyfikatorem (tzw. tagiem) obiektów Czy warto?
Czy warto stosować wzorce projektowe, pro-
Listing 4. Test jednostkowy klasy ChangePINCommand gramując w technologii Java Card? Z pewno-
ścią tak! Oprócz zysków z punktu widzenia
package pl.mobileexperts.sdj.samples; procesu wytwarzania systemów informatycz-
import static org.easymock.EasyMock.*; nych, przy takim podejściu programuje się po
import static org.junit.Assert.*; prostu wygodniej i przyjemniej. Kod jest czy-
import javacard.framework. telny i przejrzysty, a znalezienie miejsca im-
import javacard.framework.*; plementacji określonej funkcjonalności nie
import org.junit.*; wymaga uważnego wpatrywania się w ekran
podczas przewijania setek linii jednej wielkiej
public class ChangePinCommandTest { instrukcji switch... Cały aplet wygląda zgrab-
private Command command; nie i, co najważniejsze, działa!
@Before Poza aspektami estetycznymi pojawia się
public void setUp() throws Exception { jeszcze kilka dodatkowych zalet. Po pierw-
command = new ChangePinCommand(); sze, tak napisany kod apletu łatwo poddaje się
assertNotNull(command); testowaniu z wykorzystaniem bibliotek typu
} JUnit. Konieczność dokładnego testowania
@Test kodu jest równie istotna, jak wszystkie inne
public void testRun() { czynności podczas całego procesu tworzenia
byte oldPinLength = (byte) 3; oprogramowania, o których była mowa wcze-
byte newPinLength = (byte) 4; śniej. Test komendy stworzonej dla przykła-
byte[] buffer = new byte[] { (byte) 1, (byte) 1, (byte) 1, (byte) 1, dowego apletu jest widoczny we fragmencie
newPinLength, (byte) 2, (byte) 2, (byte) 2, oldPinLength }; Listingu 4. Takie testy pozwalają na stosowa-
// record expected behaviour nie sprawdzonego i uznanego podejścia test-
Token token = createMock(Token.class); driven development i pokrycie testami więk-
expect( szości logiki tworzonego appletu.
token.verifyPin(buffer, (short) (newPinLength + 1), Jest oczywiste, że stosowanie dobrych in-
oldPinLength)).andReturn(true); żynierskich zwyczajów, do jakich należy mię-
token.changePin(buffer, (short) 0, newPinLength); dzy innymi stworzenie odpowiedniego mo-
expectLastCall(); delu systemu, używanie wzorców projekto-
token.logout(); wych czy testowanie oprogramowania, jest
expectLastCall(); nieodzownym elementem tworzenia opro-
replay(token); gramowania wysokiej jakości. Co więcej, pro-
// run and verify gramowanie dla tak specyficznej platformy
short result = command.run(token, buffer, (byte) buffer.length, jak Java Card nie może być wymówką do za-
(short) 0); przestania stosowania tych praktyk! Niestety,
assertEquals(result, (short) 0); nawet przykłady kodu prezentowane dewe-
verify(token); loperom przez producentów kart, zawierają
} koszmarne instrukcje switch i kod zamknię-
} ty w jednej klasie… Pozostaje mieć nadzieję,
że ten artykuł choć trochę przekona czytelni-
ków, że można osiągnąć duży przyrost jakości
naprawdę niewielkim nakładem pracy.
W Sieci
• Strona domowa technologii Java Card: http://java.sun.com/javacard/;
• Bieżąca wersja specyfikacji Java Card 2.2.2: http://java.sun.com/javacard/specs.html;
• Dokumentacja on-line do Java Card 2.2.1: http://www.cs.ru.nl/~woj/javacardapi221/; O AUTORACH
• Informacje dla deweloperów Java Card u producenta kart – Gemalto: Leszek Siwik, pracownik naukowy Katedry In-
http://developer.gemalto.com/home/java-card.html;
formatyki Akademii Górniczo - Hutniczej, oraz
• Wskazówki dla deweloperów Java Card/STK: http://developer.gemalto.com/fileadmin/
contrib/downloads/pdf/Java_Card_STK_Applet_Development_Guidelines.pdf; Krzysztof Lewandowski i Adam Woś - architek-
• (U)SIM Application Programming Interface (API); (U)SIM API for Java Card: ci i zarządzający m.in. projektem mobilnego PKI
http://www.3gpp.org/ftp/Specs/html-info/31130.htm realizowanym w Mobile Experts sp. z o.o. Wszy-
• USIM Application Toolkit (USAT): http://www.3gpp.org/ftp/Specs/html-info/31111.htm scy trzej specjalizują się w zagadnieniach szero-
• Dokumenty Stepping Stones organizacji SIMalliance i inne materiały dla deweloperów: ko pojętego oprogramowania mobilnego, a w
http://www.simalliance.org/;
• Repozytorium wzorców projektowych dla języka Java: http://www.javacamp.org/designPattern/; szczególności tematyką wykorzystania urządzeń
• Opis koncepcji list TLV: http://en.wikipedia.org/wiki/Type-length-value. mobilnych w płatnościach, bankowości oraz do
zapewnienia bezpieczeństwa informacji.

190 SDJ Extra 34 Biblia

 Rozwiązania mobilne

Open GL ES 1.x
Fakty i mity

Programowanie aplikacji na urządzenia przenośne jest fascynującym

zajęciem. Dodanie im trzeciego wymiaru sprawia jeszcze większą
satysfakcję. Czy tworzenie efektownej, ale i wydajnej grafiki na te
malutkie urządzenia nie jest abstrakcją lub mitem? Jak wykorzystać
moc krzemu, który mieści się w dłoni? Czy można wierzyć standardom?
Oceńcie sami.
związane z różnicami w implementacjach
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: OpenGL ES na różnych platformach oraz
• Jak wyglądała ewolucja standardu OpenGL • Jak programować w języku C lub C++; sposoby ominięcia niektórych zagrożeń czy
ES i jakie były przesłanki jego utworzenia; • Czym jest OpenGL i jak jest skonstruowany wąskich gardeł. Wszystko to ma w zamiarze
• Jakie są ograniczenia związane z programo- potok graficzny; autora stanowić zbiór użytecznych wskazó-
waniem aplikacji 3D na urządzeniach prze- • Przynajmniej trochę na temat programowa- wek na temat programowania mobilnych
nośnych; nia aplikacji OpenGL na desktopach. światów 3D, ale zacznijmy od początku.
• Jak wykorzystać GLES API do wydajnego ry-
sowania efektownych scen 3D; Jak to się wszystko
• Gdzie szukać potencjalnych wąskich gardeł zaczęło, czyli droga
aplikacji; od desktopów do mobilków
• Jakie są ograniczenia niektórych implemen- Ewolucja grafiki 3D na urządzeniach mobil-
tacji i w jaki sposób można je obejść; nych rozpoczęła się bardzo niewinnie i bez
• Jak wygląda przyszłość grafiki 3D na urzą- zbytniego rozgłosu w 2001 roku. Gdzie?
dzeniach mobilnych. Oczywiście w Japonii. Pierwsze telefony z
wbudowanym silnikiem 3D dostarczył ja-
poński operator komórkowy J-Phone. Silnik
W treści artykułu przyjęto kilka prostych graficzny dostarczony przez HI Corporation
konwencji. W celu skrócenia opisu niektó- był wczesną wersją Mascot Capsule, obecnie
Poziom trudności rych funkcji w nawiasach klamrowych poda- jednego z bardziej rozpoznawanych wielo-
ne są jej warianty dla różnych typów parame- systemowych graficznych API. Potrzeba było
trów wejściowych. I tak: prawie roku, aby pierwsze tego typu urządze-
nia ukazały się poza krajem wiśni. W 2002

J
esteś programistą C/C++, pasjonujesz
się grafiką 3D, używałeś już OpenGL’a
na desktopach i pragniesz rozpocząć swą
przygodę z programowaniem aplikacji mo-
bilnych? A może nie miałeś wiele do czynie-
nia z programowaniem OpenGL, ale z chęcią
to nadrobisz, zaczynając na smart phone’ach?
Czemu nie, mam nadzieję, że każdy znajdzie
tu coś dla siebie. Choć artykuł ten nie jest peł-
nym kompendium wiedzy na temat OpenGL
ES, nie posłuży on nawet jako dokumentacja
standardu, to zawiera kilka ciekawych, a mo-
że nawet zaskakujących wskazówek związa-
nych z tworzeniem aplikacji 3D na urządze-
nia przenośne. Jeśli jesteś już doświadczo-
nym programistą, obytym w branży mobil-
nej, być może pracujesz nad wysokopozio-
mowym silnikiem 3D, a może zastanawiasz
się, jak zwiększyć wydajność swoich aplikacji,
nie musisz czytać całej treści, przejrzyj ramki
oznaczone nagłówkiem TIP i UWAGA.
glColor4{f,x,ub}( T r, T b, T a );
oznacza, że funkcja jest zdefiniowana dla
trzech typów parametrów (odpowiednio
GLfloat, GLfixed, GLubyte). Wszystkie wystą-
pienia T można zastąpić odpowiednim ty-
pem parametru z klamerek (tak jakbyśmy
definiowali template’y):
glColor4f( GLfloat r, GLfloat g, GLfloat b,
GLfloat a );
glColor4x( GLfixed r, GLfixed g, GLfixed b,
GLfixed a );
glColor4ub( GLubyte r, GLubyte g, GLubyte
b, GLubyte a );
Czytając artykuł, napotkacie również ramki
oznaczone nagłówkiem TIP lub UWAGA; te
pierwsze zawierają użyteczne informacje na
temat efektywnego wykorzystania API, na-
tomiast drugie zazwyczaj opisują problemy
odbyła się premiera Nokii 3410, która pomi-
mo iż posiadała monochromatyczny wyświe-
tlacz, umożliwiała użytkownikom tworzenie
trójwymiarowych animacji tekstu, ściąganie
animowanych wygaszaczy, a nawet zawiera-
ła wbudowaną grę Java z prostą trójwymia-
rową grafiką!
Potrzebę wzbogacenia przenośnych urzą-
dzeń w zaawansowaną grafikę 3D dostrzegli
również producenci middleware’u. Powstało
w tym czasie wiele wysoko-poziomowych sil-
ników graficznych, które nie tylko pozwalały
na tworzenie trójwymiarowych scen, ale nie-
rzadko udostępniały narzędzia do odtwarza-
nia animacji, obsługi dźwięków i przechwyty-
wania zdarzeń od użytkownika. ExEn (Execu-
tion Engine), Swerve, X-Forge czy mophun to
tylko niektóre z nich. Rozwiązania te, oparte
na software’owej rasteryzacji, jakkolwiek bar-
dzo elastyczne, nie pozwalały na dalszy roz-
wój w kierunku szybszego przetwarzania gra-

192 SDJ Extra 34 Biblia

 OpenGL ES 1.x

fiki i polepszenia jej finalnej jakości . Korek- Listing 1. Przykładowy kod do obsługi matematyki stałoprzecinkowej, wygenerowane z szablonów
cja perspektywy, cieniowanie Gouraud’a czy funkcje zwracają poprawne (ale niekoniecznie dokładne – w zależności od Q) rezultaty dla Q z zakresu <1,
blending pozostawały raczej tylko na sloga- 31>. Dla przejrzystości implementacji z funkcji usunięto kod testujący przepełnienia (overflow) zmiennych
nach reklamowych producentów (i sferze // Types definitions
marzeń programistów), niż w finalnej aplika- typedef signed char Int8;
cji – były po prostu zbyt kosztowne, aby zrzu- typedef unsigned char UInt8;
cać to na CPU. Ponadto większość pojawiają- typedef signed int Int32;
cych się rozwiązań nie miała wystarczające- typedef long long Int64;
go pokrycia rynku, aby zapewnić rentowność template < UInt8 Q >
bazujących na nich projektów, a także byt ich class FixedTraits {
wydawcom. public:
Duża fragmentacja rynku była wynikiem static UInt8 const SHIFT = Q;
walki o klienta i prześcigania się w nowin- static GLfixed const ZERO = 0;
kach przez producentów telefonów. Jednak static GLfixed const ONE = ( 1 << Q );
sytuacja ta była bardzo niekorzystna dla deve- static GLfixed const TWO = ( 2 << Q );
loperów aplikacji, którzy zostali zmuszeni do static GLfixed const HALF = ( 1 << (Q-1) );
generowania tuzinów build’ów na setki urzą- static GLfixed const FRAC_BITS = (ONE - 1);
dzeń, co skutecznie wydłuża czas develope- static GLfixed const INT_BITS = (~FRAC_BITS);
mentu, jak i zwiększa jego koszty. }; // class FixedTraits
Przemysł zareagował bardzo szybko, naj- template < UInt8 Q >
ważniejsi gracze w tym biznesie zamiast wy- inline float Fixed2Float( GLfixed x)
kańczać się w ciągłym wyścigu technologicz- {
nym, zauważyli potrzebę stworzenia stan- return x / ( (float)( FixedTraits< Q >::ONE ) );
dardu – wspólnego API do tworzenia apli- }
kacji graficznych, które miałoby być punk- template < UInt8 Q >
tem odniesienia również dla producentów inline int Fixed2Int( GLfixed x)
urządzeń. Jako że standard miał być otwar- {
ty, za jego ojca wybrano OpenGL i już w ma- // Simple x >> Q - may be not portable
ju 2002 grupa Khronos ustanowiła sekcję ro- if (x >= 0) return (int)( x >> Q );
boczą (3d4W, 3Dlabs, ARM, ATI, Imagina- else return (int)( ~( (~x) >> Q ) );
tion Technologies, Motorola, Nokia, Seawe- }
ed, SGI i Texas Instruments), której celem template < UInt8 Q >
było zdefiniowanie nowej, odchudzonej wer- inline GLfixed Float2Fixed( float x)
sji API dla urządzeń mobilnych. Rezultatem {
tego była lipcowa premiera OpenGL ES 1.0 return (GLfixed)(x * (float)( FixedTraits< Q >::ONE ) );
(OpenGL for Embeded Systems) na konferencji }
SIGGRAPH 2003, a już rok później pojawiły template < UInt8 Q >
się pierwsze urządzenia z GLES’em na pokła- inline GLfixed Int2Fixed( GLfixed x )
dzie. Przy jego projektowaniu za najważniej- {
sze uznano następujące przesłanki: return ( ( (GLfixed)(x) ) << Q );
}
• otwartość i niezależność od producen- template < UInt8 Q >
tów; inline GLfixed FixedMul( GLfixed val1, GLfixed val2 )
• zapewnienie odpowiedniej warstwy abs- {
trakcji w celu ukrycia przed programi- return (GLfixed)( ((Int64)val1 * (Int64)val2) >> Q );
stami specyfiki konkretnych rozwiązań }
natywnych oraz zagwarantowania wy- template < UInt8 Q >
sokiej przenośności kodu - niezależności inline GLfixed FixedDiv( GLfixed val1, GLfixed val2 )
od platformy; {
• minimalne zużycie zasobów systemo- return (GLfixed)( ( ( (Int64)val1 ) << Q ) / val2 );
wych, jak i ograniczona konsumpcja }
energii (urządzenia przenośne zasilane template < UInt8 Q >
są z baterii); inline GLfixed FixedSqrt( GLfixed val, UInt8 prec = Q / 2 )
• swobodę implementacji – od rozwiązań {
czysto software’owych po sprzętową ak- register GLfixed s;
celerację; // At least one iteration is required
• rozszerzalność i minimalna fragmenta- if( prec == 0 )
cja – ograniczenie opcjonalnych dodat- prec = 1;
ków. s = ( val + FixedTraits< Q >::ONE ) >> 1;
for ( ; prec > 0; --prec )
Kolejny SIGGRAPH 2004 zaowocował in- s = ( s + FixedDiv< Q >(val, s) ) >> 1;
auguracją OpenGL ES w wersji 1.1, któ- return s;
rej celem była lepsza integracja z hardware- }
’em i wprowadzenie nowinek ułatwiających

www.sdjournal.org 193
 Rozwiązania mobilne

programowanie gier. Następnym krokiem Mobile i Symbian’ie (niestety producent nawet chip ze wsparciem dla GLES 2.0
było pojawienie się OpenGL ES 2.0 (ma- Hybrid został wykupiony przez NVI- montowany fabrycznie w Samsungu
rzec 2007), bazowanego na desktopowym DIA i w praktyce biblioteka jest trudno Omnia HD;
OpenGL 2.0. Wprowadza on możliwości dostępna); • Biblioteki dostarczane wraz z SDK’a-
programowania potoku graficznego na po- • Vincent, implementacja Open Source mi przez producentów urządzeń: Qu-
ziomie przetwarzania wierzchołków i frag- OpenGL ES 1.1, przeznaczona głównie alcomm BREW OpenGL ES 1.0 Exten-
mentów (oświetlenie, materiały, texturing). na Pocket PC 2003 i Microsoft Smart- sion, Nokia Series 60 (urządzenia z se-
Rezultatem tego jest zastąpienie wielu funk- phone 2003, doczekała się portów rów- rii S60 2nd Ed FP 2 i wyżej posiadają co
cji kontrolujących potok graficzny imple- nież na innych platformach; najmniej implementację software’ową,
mentacją własnych na poziomie vertex i frag- • OpenGL ES 1.0 Linux, przykładowa im- seria N, poczynając od pionierskiej N93,
ment shader’ów. plementacja oparta na OpenGL 1.3; jest wyposażana w sprzętowy akcelera-
• PowerVR OpenGL ES, dostępny na urzą- tor grafiki), SonyEricsson Symbian UIQ
A jak jest dzisiaj? dzeniach z akceleratorami Imagina- 3 SDK;
Obecnie OpenGL ES doczekał się wielu im- tion Technologies. W wersji 1.0 głównie • GLES’a na urządzeniach spod znaku
plementacji zarówno software’owych, jak i sprzęt oparty na Windows Mobile Po- nadgryzionego jabłka (Apple): IPod 5th
sprzętowych, dość wymienić kilka z nich: cket PC 5.0 i 2003. Natomiast w wersji Generation iPod, iPod Nano 3rd oraz
1.1 dostępny na telefonach koncernu So- iPod Classic, iPhone/iTouch;
• Rasteroid, upubliczniona biblioteka ny Ericsson (M600, P990 W950, itd.), • Pre-instalowane biblioteki na PDA i
OpenGL ES 1.1 i OpenVG 1.0, kom- a także Motorola (Z8), Samsung (GT- smartphone’ach.
patybilna z desktopowymi okienkami i8510 i GT-i7110) i Nokia (N93/N95
i urządzeniami opartymi na Windows oraz wiele innych). Ostatnio pojawił się Aktualną listę urządzeń ze wsparciem dla
GLES’a można znaleźć na stronie GLBench-
mark (patrz ramka: W sieci). Oprócz tego
TIP: Fixed point znajdziecie tam wyniki dokładnych testów
W praktyce oszczędności wynikające z użycia funkcji stałoprzecinkowych nie są duże w po-
równaniu do ich zmiennoprzecinkowych zamienników. Wyjątkiem mogą być oczywiście wydajności, a także informacje o wspieranej
funkcje służące przekazujące dane o wierzchołkach (glVertexPointer, itp). Użycie małego wersji API i listę dostępnych rozszerzeń.
formatu do przekazywania wierzchołków powinno zwiększyć wydajność aplikacji (odchudzo-
ny transfer danych, mniejsza złożoność operacji arytmetycznych). Jednak zamiana GLfloat na Trochę numerologii
GLfixed nie zawsze skutkuje oczekiwanym rezultatem. Jakkolwiek ma duże znaczenie w przy-
Zanim rozpoczniemy naszą wycieczkę w głąb
padku software’owych implementacji, to w przypadku urządzeń z akceleracją sprzętową mo-
że być zupełnie odwrotnie! Dzieje się tak dlatego, gdyż niektóre sprzętowe implementacje standardu, warto powiedzieć kilka słów w te-
mogą i tak dokonywać wewnętrznej konwersji liczb stałoprzecinkowych na float (zaintereso- macie wersjonowania OpenGL ES. Numery
wanych odsyłam do artykułu R.S.Wright’a OpenGL and Mobile Devices, patrz: Literatura) wersji możemy podzielić na znaczące/główne
(ang. major) pierwsza cyfra, i mniej znaczące
(ang. minor) po kropce. Specyfikacje w obrę-
bie tej samej wersji głównej 1.x, 2.x są kom-
UWAGA: Rozmiary punktów patybilne wstecz, tak więc aplikacja wykorzy-
Nie można zakładać, że na danej platformie uda nam się narysować punkty o każdej wiel-
kości. Przy włączonym antialiasing’u punkty zostają pomniejszone do najbliższej wspieranej stująca GLES 1.0 powinna się kompilować,
wielkości - można ją odczytać przez glGetInteger(GL _ SMOOTH _ POINT _ SIZE _ RANGE). linkować i uruchamiać na platformie 1.1.
Z kolei GL _ ALIASED _ POINT _ SIZE _ RANGE zwraca zakres rozmiarów bez wygładzania. Nie będzie ona jednak użyteczna na urządze-
Niestety, jedynym wymaganym przez standard wymiarem jest 1. niach z wersją 2.0 na pokładzie.
Choć zdawałoby się, że renderowanie punktów jest najprostszą (a zatem najszybszą) ope-
racją, niektóre (szczególnie sprzętowe) implementacje OpenGL emulują punkty poprzez ry-
sowanie dwóch trójkątów przy wyłączonym wygładzaniu, a maksymalna wielkość punktu z Ile z GL’a pozostało w GLES’ie
włączonym antialiasing’iem często sprowadza się do jednego piksela. OpenGL ES 1.0 bazowany był na desktopo-
wej wersji 1.3 i odziedziczył od swojego po-
przednika sporo funkcjonalności. Jednakże
jest to jego lżejsza wersja i oprócz usunięcia
UWAGA: Linie redundantnych funkcji niektóre punkty spe-
Rysowanie linii może być bardzo przydatne na etapie debugowania aplikacji: rysowanie
przecięć, normalnych, promieni itp. Niestety niektóre (nawet komercyjne) implementacje cyfikacji zostały diametralnie zmienione.
GLES’a opierają się standardom i nie umożliwiają ich rysowania!
Float czy fixed
Choć desktopowy GL jest oparty na arytme-
tyce zmiennoprzecinkowej, większość urzą-
dzeń mobilnych nie ma wsparcia do sprzęto-
TIP: Paski trójkątów wej obsługi float’ów (brak FPU). Dlatego też
Wielu programistów słusznie używa pasków trójkątów do generowania geometrii, lecz baga-
telizuje kolejność definiowania wierzchołków (kierunek zawijania), która determinuje zwrot dodano wsparcie dla nowego typu GLfixed,
normalnej trójkąta, a zatem jego przednią ścianę. Niewidoczne trójkąty (odwrócone tylną który zapisany jest na 32-bitowej wartości cał-
ścianą do obserwatora) rysują, wyłączając lub zmieniając, mechanizm usuwania niewidocz- kowitej. Pierwsze 16 bitów opisuje tu część
nych ścianek: całkowitą liczby ze znakiem, a pozostałe 16
wartość ułamkową - wielkość tę interpretu-
glDisable(GL_CULL_FACE); // Disable back-face culling
glCullFace(GL_FRONT); // Enable culling of front faces je się jako x/2^16. Ilość bitów zarezerwowa-
ną na część ułamkową określa się często jako
Należy wystrzegać się takich skrótów, gdyż prowadzą one do szybkiego spadku wydajności Q, OpenGL ES używa formatu Q16. Listing
aplikacji. 1 zawiera kilka użytecznych funkcji arytme-
tyki stałoprzecinkowej dla dowolnego Q. Ze

194 SDJ Extra 34 Biblia


standardu usunięto również wszystkie funk-
cje obsługujące typ zmiennoprzecinkowy o
podwójnej precyzji (GLdouble) , zastępując je
wariantami na float’ach. Natomiast dla każ-
dej funkcji przyjmującej GLfloat dodano wa-
riant obsługujący GLfixed. Dane wierzchoł-
ków są przesyłane do potoku tylko za pomo-
cą typów: GLbyte, GLubyte, GLshort, GLfloat
lub GLfixed.
Brak trybu immediate
Wersja mobilna GL’a nie pozwala na natych-
miastowe (bezpośrednie) przesyłanie wierz-
chołków za pomocą komend glBegin, glEnd.
Wywołania te bardzo komplikowałyby imple-
mentację maszyny stanów OpenGL, a defi-
niowanie geometrii z ich użyciem jest dale-
kie od optymalności i w rzeczywistości nie
zalecane nawet w zastosowaniach desktopo-
wych. Stąd też dane wierzchołków są przesy-
łane w postaci tablic (vertex arrays) za pośred-
nictwem glDrawElements czy glDrawArrays,
zrezygnowano również z display lists.
Stosy macierzy
GLES 1.0 wprowadza mniej restrykcyjne wy-
magania co do wielkości stosów macierzy:
• wymaganą głębokość stosu modelu-wi-
doku (ang. model-view) zmniejszono z 32
do 16;
• pozostałe stosy (transformacji współ-
rzędnych tekstury i macierzy projekcji)
muszą mieścić przynajmniej 2 elementy.
Tekstury
OpenGL ES nie pozwala na odczyt po-
przednio załadowanej tekstury (brak
glGetTexImage). Multi-texturing aczkolwiek
pozostał w standardzie, to wymagania co do
ilości jednostek teksturowania ograniczono
początkowo (GLES 1.0) do jednej (sic!), a na-
stępnie dwóch (GLES 1.1). Pozostawiono je-
dynie wsparcie dla tekstur 2D, gdyż jedno-
wymiarowe odpowiedniki są zbyt proste do
emulacji, aby doczekały się osobnej imple-
mentacji. Natomiast tekstury 3D uznano za
zbyt kosztowne obliczeniowo.
Tylko pięć najważniejszych formatów tek-
stury pozostało w standardzie, wprowadzono
wsparcie dla formatów z paletą oraz możli-
wość obsługi formatów natywnych dla danej
platformy. Generowanie koordynatów tek-
stury zostało usunięte ze standardu, gdyż ist-
nieje możliwość jego programowej emulacji.
Kolory i oświetlenie
Specyfikację kolorów wierzchołków ograni-
czono do RGBA, indeksowanie kolorów zo-
stało całkowicie usunięte (choć żadna to stra-
ta). Poza tym wprowadzono kilka mniej istot-
nych zmian ograniczających możliwości defi-
niowania materiałów – więcej szczegółów w
dalszej części opracowania.
www.sdjournal.org
Przetwarzanie fragmentów
Ten etap potoku graficznego pozostał pra-
wie nienaruszony, aczkolwiek bufor szablo-
nu (stencil) zdefiniowano jedynie opcjonal-
nie. Operacje GL_INCR_WRAP i GL_DECR_WRAP
zostały całkowicie usunięte.
Operacje na buforach
Ze względów na ograniczoną wydajność i roz-
miary docelowej biblioteki na zaszło tu naj-
więcej zmian:
• rendering 2D (glDrawPixels, glBitmap)
został całkowicie wycięty ze standardu
(może być łatwo emulowany przez ma-
powanie dwóch trójkątów);
• bufory głębokości i szablonu nie
mogą zostać odczytane (usunięto
glReadBuffer i glCopyPixels);
• zrezygnowano z bufora akumulacji;
• odczyt bufora ramki (glReadPixels)
jest wciąż możliwy w dwóch forma-
tach pikseli: GL _ RGBA i natywnym GL _
I M P L E M E N T A T IO N _ C O L O R _ R E A D _
FORMAT _ OES, za to bardzo niewskazany
(i w rzeczywistości nie zawsze dostępny).
Nowości w ES 1.1
Jak już wspomniano, odświeżona wersja
GLES 1.1 została przygotowana z myślą o
wydajnym wykorzystaniu akceleratorów
graficznych. Poczyniono też ukłon w stronę
programistów gier i dodano kilka użytecz-
nych funkcji. Spośród kilku nowości warto
wymienić:
• wsparcie dla VBO (Vertex Buffer Object),
to jest buforów do przechowywania da-
nych wierzchołków po stronie serwera
(odczyt tych buforów nie jest możliwy,
co pozwala na optymalizację rozkładu
Listing 2. Przygotowanie do rysowania point sprites
// Setup point sprites rendering
glPointSize( 5 );
glEnable( GL_TEXTURE_2D );
glActiveTexture( GL_TEXTURE0 );
glBindTexture( GL_TEXTURE_2D, textureHandle );
glEnable( GL_POINT_SPRITE_OES );
glTexEnvi( GL_POINT_SPRITE_OES, GL_COORD_REPLACE_OES, GL_TRUE );
// Draw all points
glDrawArrays( GL_POINTS, offset, size );
Tabela 1. Liczba składowych (per vertex) oraz typy danych wspierane przez mechanizm vertex arrays
(GLES 1.0/1.1)
Vertex array Sizes
glVertexPointer 2,3,4
glTexCoordPointer 2,3,4
glNormalPointer 3 GL_BYTE, GL_SHORT, GL_FIXED, GL_FLOAT
glColorPointer 4 GL_UNSIGNED_BYTE, GL_FIXED, GL_FLOAT
glPointSizePointerOES 1 GL_FIXED, GL_FLOAT
OpenGL ES 1.x
danych w pamięci i konwersję do natyw-
nych formatów);
• rozszerzenie (niestety opcjonalne)
do wydajnego rysowania grafiki 2D
glDrawTexOES – rysowanie odbywa się
tu przez jednostkę teksturowania, więc
bitmapy mogą być przechowywane po
stronie serwera;
• point sprites to nowy sposób na rende-
rowanie billboardów 2D i efektów czą-
steczkowych, więcej na ten temat w dal-
szej części opracowania;
• mechanizm generowania mip-map
(GL _ GENERATE _ MIPMAP);
• rozszerzenie minimalnej wymaganej licz-
by jednostek teksturowania do dwóch;
• texture combiners, czyli nowe możliwości
przetwarzania tekstur, operacje na wy-
branych rejestrach wejściowych (kanał
alfa, składowe kolorów) oparte na zesta-
wie pre-definiowanych instrukcji (włą-
czając mnożenie skalarne wektorów,
przydatne przy implementacji bump
mapping’u);
• dynamic state queries, śledzenie zmian
stanów maszyny GL w trakcie działania
aplikacji, dzięki czemu nie jest koniecz-
ne ich zapisywanie po stronie aplikacji
– glIsEnabled pozwala na łatwe spraw-
dzenie, czy testowany stan jest aktywny.
ES w praktyce
Trochę prymitywnych informacji
Rozpoczynając to krótkie wprowadzenie po
tajnikach OpenGL ES, trudno nie wspo-
mnieć o dostępnych prymitywach graficz-
nych. Prymitywy w tym kontekście ozna-
czają najprostsze obiekty graficzne (geome-
tryczne), które służą do budowania całej sce-
ny. Od wersji OpenGL ES 1.0 wspiera ryso-
Types
GL_BYTE, GL_SHORT, GL_FIXED, GL_FLOAT
GL_BYTE, GL_SHORT, GL_FIXED, GL_FLOAT
195
 Rozwiązania mobilne

wanie punktów, linii i trójkątów, natomiast glEnable( GL_POINT_SMOOTH ); jest to najlepsze rozwiązanie do rysowa-
wersja 1.1 rozszerza ten zestaw o tak zwane glDisable( GL_POINT_SMOOTH ); nia kilku połączonych segmentów;
point sprites. • GL _ LINE _ STRIP (pasek linii), każdy ko-
W kolejnych akapitach znajdziecie krótki W pierwszym przypadku punkty rysowa- lejny wierzchołek na liście jest łączony li-
opis dostępnych prymitywów. Programiści, ne są jako koła, a piksele brzegowe na ekra- nią z poprzednim;
którzy mają już spore doświadczenia z wersją nie są półprzezroczyste w zależności od stop- • GL _ LINE _ LOOP, podobny do poprzed-
desktopową GL’a, mogą po prostu pominąć nia ich pokrycia przez rysowany punkt. W sy- niego, z tym że pierwszy i ostatni wierz-
tę część, warto jednak rzucić okiem na cieka- tuacji braku wygładzania punkt reprezento- chołek z listy są dodatkowo łączone.
wostki umieszczone w ramkach. wany jest na ekranie przez kwadrat o wielko-
ści zaokrąglonej do najbliższej wartości całko- Podobnie jak punkty, linie posiadają szerokość:
Punkty witej. Gdy zaokrąglenie sprowadza się do ze-
Punkt jako najprostszy prymityw wymaga ra, punkty reprezentowane są w postaci pik- void glLineWidth{fx}(type width);
określenia tylko jednego wierzchołka, acz- sela (wielkość 1).
kolwiek pamiętajmy, że punkt to nie to sa- i mogą być wygładzane przez wykorzystanie
mo, co piksel ekranowy, gdyż oprócz po- Linie antialiasing’u:
łożenia punkt może mieć określoną wiel- Do zdefiniowania najprostszej linii potrzebu-
kość: jemy co najmniej dwóch wierzchołków, wiąże glEnable(GL_LINE_SMOOTH);
się z tym kilka sposobów na ich rysowanie:
void glPointSize{f,x}( T size ); Trójkąty
• GL _ LINES (segmenty), rysowane są W mobilnej wersji GL’a trójkąty są jedyny-
Wartość ta będzie obowiązywać do następ- przez połączenie każdej pary dwóch mi prymitywami, które pozwalają na ryso-
nego wywołania funkcji, a domyślnie wyno- wierzchołków. Oznacza to, iż do na- wanie wypełnionych siatek. Czworokąty
si 1. Rysowanie punktów może odbywać się rysowania dwóch segmentów musimy (GL_QUADS) i wielokąty (GL_POLYGONS) obec-
w dwóch trybach: z wygładzaniem (tzw. an- przesłać 4 wierzchołki (odpowiednio 1, ne co prawda w wersjach desktopowych zo-
tialiasing) lub bez. 2 pierwszy segment i 2, 3 na drugi). Nie stały pominięte w celu odchudzenia imple-
mentacji. Istnieją trzy sposoby definiowania
geometrii na podstawie trójkątów:
UWAGA: Point sprites
Przycinanie point sprites w obszarze widoku realizowane jest w ten sposób, iż jeśli transfor-
mowana pozycja punktu jest poza polem widzenia, cały sprite jest wycinany z potoku (nieza- • GL _ TRIANGLES, każdy trójkąt przesyła-
leżnie od jego wielkości). Ułatwia to wydajną implementację na poziomie API, jednak stwa- ny jest do potoku niezależnie – definiu-
rza problemy programistom aplikacji – cząsteczki znikają zbyt wcześnie! Rozwiązaniem te- ją go zawsze 3 wierzchołki (2 trójkąty =
go problemu jest ustawienie widoku (glViewport) na rozmiar większy od wielkości ekranu 6 wierzchołków). Jest to najmniej wydaj-
(o połowę wielkości największego sprite’a) oraz ustawienie testu nożyc (scissors test) do roz-
na metoda, która pozwala na definiowa-
miarów ekranu:
nie dowolnych siatek, a nawet luźno roz-
glViewport( -PS_SIZE/2, -PS_SIZE/2, dispW+PS_SIZE/2, dispH+PS_SIZE/2 ); rzuconych trójkątów. Niestety, jeśli trój-
glEnable( GL_SCISSOR_TEST ); kąty współdzielą ze sobą wierzchołki (są
glScissor( 0, 0, dispW, dispH ); połączone w logiczną całość), mamy do
czynienia z redundancją danych;
Niestety większość dostępnych implementacji ma problemy z przycinaniem sprite’ów w sytu-
acji rozszerzonego widoku lub z rysowaniem point sprites wogóle.
• GL _ TRIANGLE _ STRIP, paski trójkątów
umożliwiają tworzenie siatek z połączo-
nych trójkątów, w której każdy z nich
współdzieli dwa wierzchołki z sąsia-
dem. Pierwsze 3 wierzchołki z listy de-
TIP: Systemy cząstek a point sprites finiują pierwszy trójkąt, a każdy następ-
Pomimo braku rozszerzenia glPointSizePointerOES w GLES 1.0 i niektórych implementa-
cjach 1.1, nie jesteśmy zupełnie bezradni (przynajmniej w teorii). Przesyłanie pojedynczych ny wierzchołek generuje nowy trójkąt
punktów z każdorazowym ustawieniem domyślnej wielkości (glPointSize) jest również złożony z tego wierzchołka i dwóch po-
pewnym rozwiązaniem. Oczywiście ciągłe wysyłanie tak małych porcji danych stworzy nie- przednich. Metoda ta jest dużo szybsza
potrzebny ruch na szynie, stawiając pod znakiem zapytania wydajność tej metody. Oczywi- od GL _ TRIANGLES, wymaga jednak or-
ście pod GLES 1.0, który nie wspiera teksturowania punktów, implementacja systemów czą- ganizacji listy wierzchołków i zwrócenia
stek opartych na kolorowych punktach ma niewiele sensownych zastosowań. Jedynym wyj-
ściem może być implementacja własnych billboardów (złożonych z dwóch trójkątów – patrz
szczególnej uwagi na kolejność ich zawi-
ramka: W sieci) lub w przypadku GLES 1.1 skorzystanie z rozszerzenia glDrawTexOES (o nim jania;
w dalszej części artykułu). • GL _ TRIANGLE _ FAN, wachlarz trójką-
tów, idea podobna do poprzedniej z tą
różnicą, że każdy kolejny wierzchołek
(poczynając od trzeciego) generuje no-
TIP: Vertex arrays wy trójkąt przez dodanie poprzedniego
Przechowywanie vertex arrays po stronie aplikacji implikuje dwa istotne fakty. Umożliwia
to modyfikowanie zawartości tablic (ale nie ich rozmiarów) w trakcie wykonywania progra- i pierwszego wierzchołka z listy.
mu. Animowanie kolorów wierzchołków, zmiana współrzędnych tekstury czy animacja sia-
tek oparta na vertex’ach nie wymagają dodatkowych odwołań do API - dane te są zawsze ko- Billboardy, systemy cząstek,
piowane z pamięci klienta przed narysowaniem geometrii. Choć można by to uznać za istot- czyli krótka saga o point sprites
ną zaletę tego rozwiązania, kopiowanie w każdej ramce geometrii statycznych siatek jest
mocno nadmiarowe i nie pozwala na optymalizację. Ponadto obszar pamięci wykorzysty-
i ich wielkości
wany przez tablice nie może zostać zwolniony dopóki są one wykorzystywane do renderin- Wykorzystanie tak zwanych billboardów po-
gu sceny. zwala na uzyskanie ciekawych efektów gra-
ficznych, a w szczególności efektów cząstecz-

196 SDJ Extra 34 Biblia


kowych (ang. particle effects). Umożliwia to
symulację wielu zjawisk występujących we
wszechświecie: dym, obłoki, ogień, śnieg,
deszcz, iskry, rozbryzgi wody itp. (Rysunek
2 przedstawia kilka przykładów zastosowań
systemów cząstek). W niektórych przypad-
kach dwuwymiarowe billboardy mogą za-
stąpić nawet rzeczywistą geometrię (drzewa,
krzaki, trawa, patrz Rysunek 3). Począwszy
od GLES 1.1 obiekty tego typu mogą być ren-
derowane za pomocą tzw. point sprites, czyli
teksturowanych punktów o określonej wiel-
kości zawsze zwróconych w stronę kamery.
Oczywiście używanie ich do symulowania
drzew sprawdzi się tylko wtedy, gdy kame-
ra porusza się jedynie w dwóch wymiarach
(np. po powierzchni terenu), w innym przy-
padku, gdy obserwator unosi się nad billbo-
ardami, powstaje bardzo nieprzyjemny efekt
kładzenia się obiektów. Do tego typu symula-
cji stosuje się billboardy sferyczne, które obra-
cają się tylko w jednej osi i konieczna jest ich
własna implementacja (patrz ramka: W sieci).
Rozszerzenie point sprites ma w zamyśle zastą-
pić mało wydajne tworzenie billboardów na
bazie trójkątów. Czy jest ono faktycznie tak
pomocne, osądzicie sami, ale najpierw kilka
słów o interfejsie.
Aby rozpocząć rysowanie sprite’ów, na-
leży aktywować odpowiedni stan, używa-
jąc tokena GL_POINT_SPRITE_OES, urucho-
mić teksturowanie i ustawić środowisko dla
aktywnej jednostki teksturowania na GL_
COORD_REPLACE_OES (przykład – Listing 2).
Od tej pory wszystkie punkty przesyła-
ne do serwera graficznego będą rysowane
w formie teksturowanych billboardów. Ich
wielkość może być określona odgórnie dla
całej tablicy przesyłanej do serwera (przez
wywołanie glPointSize, opisane w sekcji
poświęconej punktom) lub, co jest nowo-
ścią w GLES 1.1, indywidualnie dla każde-
go wierzchołka.
Możliwość definiowania indywidualnych
wielkości punktów jest sporym krokiem na-
przód w kontekście tworzenia systemów czą-
steczkowych. Począwszy od GLES 1.1 istnie-
ją dwa sposoby modyfikowania rozmiarów
punktów w obrębie jednej tablicy: points at-
tenuation i points size arrays.
Points attenuation, czyli wygaszanie wielko-
ści wraz z odległością od obserwatora, odby-
wa się z użyciem formuły:
att_size = base_size * sqrt(1 / (a + b*d +
c*d*d));
gdzie d jest odległością od obserwatora w
przestrzeni widoku. Pozostałe współczynni-
ki równania ustalamy za pomocą funkcji:
void glPointParameter{fx}v(
GL_POINT_DISTANCE_ATTENUATION,
const T* coeffTab);
www.sdjournal.org
OpenGL ES 1.x
przekazując do niej tablicę {a, b, c} (para- użytkownika, zakres ten można ustalić, uży-
metr coefTabb). W praktyce ustalenie war- wając funkcji:
tości współczynników na {1, 0, 0} (usta-
wienie domyślne) wyłącza wygaszanie. void glPointParameter{fx}(
Points size arrays, czyli tablice wielkości GL_POINT_SIZE_MIN, T param);
punktów, umożliwiają całkowicie dowolne void glPointParameter{fx}(
precyzowanie rozmiarów sprite’ów. Pozwa- GL_POINT_SIZE_MAX, T param);
la to na implementację bardziej subtelnych
efektów cząsteczkowych. Tablica wielkości Na koniec wielkość sprite’ów (czy też punk-
punktów jest zapisywana po stronie klienta tów) może być jeszcze modyfikowana przez
poprzez wywołanie glPointSizePointerOES, bibliotekę, jeśli wykracza ona poza rozmia-
aby aktywować jej użycie, należy dodać ry wspierane przez implementację (warto
glEnableClientState(GL_POINT_SIZE_ więc sprawdzić, jakie są dozwolone rozmia-
ARRAY_OES) – więcej na ten temat w części ry punktów na platformie docelowej). Ilu-
poświęconej vertex arrays. Tablice rozmiarów struje to poniższy pseudokod:
mogą być używane jednocześnie z ich wy-
gaszaniem (points attenuation, patrz wyżej), screen_size = implementation_clamp (
wielkość zapisana w tablicy stanowi wtedy user_clamp ( att_size ) );
bazę do pomniejszania. Oznacza to, że mana-
ger cząstek może obsługiwać ich skalowanie w Przekazywanie geometrii
czasie (na przykład powiększające się obłoki do potoku renderującego
dymu), podczas gdy zmniejszaniem sprite’ów
zgodnie z odległością od obserwatora (skrót Vertex arrays, jak wycisnąć soki z GLES 1.0
perspektywiczny) zajmie się OpenGL. OpenGL ES 1.0 definiuje tylko jeden sposób
Wyjściowy rozmiar punktu (już po przesyłania geometrii do potoku renderują-
przekształceniach GL_POINT_DISTANCE_ cego, wszystkie atrybuty wierzchołków (po-
ATTENUATION) jest przycinany do zakresu zycja, kolor, koordynaty tekstury itp.) mu-
TIP: Wydajność tablic wierzchołków a formaty danych
Format danych przechowywanych w tablicach wierzchołków może mieć duży wpływ na
wydajność aplikacji. Użycie pamięciożernych (a więc i dokładniejszych) typów powoduje
większe obciążenie zasobów systemowych zwłaszcza przy przesyłaniu geometrii do GPU,
może być też powodem mało efektywnego wykorzystania rejestrów procesora i cache mis-
ses. Szczególnie implementacje software’owe nie lubią obszernych typów, a w szczegól-
ności formatów zmiennoprzecinkowych w warunkach braku FPU. Choć większość imple-
mentacji sprzętowych oparta jest na w pełni zmiennoprzecinkowym potoku, aby ograni-
czyć transfer danych, warto i tu zastanowić się nad naszymi potrzebami. Używanie GL _
FLOAT do przekazywania kolorów wierzchołków jest sporym nadużyciem – w zupełności
wystarczy GL _ UNSIGNED _ BYTE . Jeśli to tylko jest możliwe, warto zamienić float na by-
te lub short przy przekazywaniu koordynatów tekstury. Zmniejszanie formatu danych ma
oczywiście sens tylko wtedy, jeśli sterownik nie wykonuje zbyt kosztownych konwersji da-
nych do natywnego formatu.
TIP: Wykorzystanie wartości domyślnych
Wartości domyślne, choć z pozoru proste rozwiązanie, otwierają olbrzymie pole do optyma-
lizacji. Nie chodzi tu jedynie o zmarnowane linie kodu i redundancje danych. Jeśli jakikolwiek
z atrybutów (normalna, kolor, koordynaty tekstury) nie ulega zmianie, nie musimy zapychać
szyny przesyłaniem tych samych wartości. Co więcej, sterownik graficzny może efektywniej
wykorzystywać zawartość rejestrów i pamięci podręcznej.
TIP: Indeksowanie wierzchołków
Użycie indeksowanych tablic wierzchołków pozwala na zastosowanie bardziej wyszukanych
technik optymalizacji. Nie znając algorytmów wykorzystania pamięci podręcznej przez ste-
rownik graficzny, najlepiej przekazać mu dane w jak najbardziej przystępnej postaci. Najlep-
sze rezultaty osiągniemy, jeśli dane przetwarzanego trójkąta mogą być wykorzystane do na-
rysowania kolejnego trójkąta na liście; unikniemy wtedy ciągłego przeładowywania reje-
strów (czy pamięci podręcznej). Relację tę możemy uzyskać, sortując listę trójkątów w ten
sposób, aby powtarzające się indeksy wierzchołków sąsiadowały ze sobą na liście, a kolejne
trójkąty wykorzystywały jak najwięcej wspólnych danych. Należy przy tym pamiętać o kolej-
ności definiowania wierzchołków w obrębie trójkąta (vertex order). Jednym z prostszych spo-
sobów optymalizacji listy może być posortowanie trójkątów po średniej z indeksów wierz-
chołków. Optymalizacje te powinniśmy wprowadzać już na etapie eksportowania geometrii
do odpowiednich formatów, a nie podczas ładowania aplikacji.
197
 Rozwiązania mobilne

szą być przekazane w formie tablic. Mecha- dwa {x,y} lub trzy {x,y,z} koordynaty. Tabli- dane wierzchołków. Pamiętajmy, iż wymie-
nizm ten (tzw. vertex arrays) definiuje prosty ce normalnych i wielkości punktów nie po- niona tu funkcja glPointSizePointerOES
zestaw funkcji, który pozwala na ustawienie siadają tego parametru, gdyż normalne za- została wprowadzona jako opcjonalne roz-
wskaźników do tablic atrybutów przechowy- wsze określamy w trzech wymiarach, a roz- szerzenie dopiero w wersji 1.1 standardu,
wanych po stronie klienta. miar punktu jest wielkością skalarną (jed- więcej na jej temat w sekcji poświęconej ry-
Funkcje do obsługi vertex arrays mają po- nowymiarową). Parametr stride określa sowaniu point sprites.
dobną strukturę dla każdego typu atrybu- odległość (w bajtach) pomiędzy poszcze- Wykorzystanie upakowanych tablic wierz-
tów, różnice objawiają się w obsługiwanych gólnymi elementami tablicy. Pozwala to na chołków (stride większy od zera) choć nie
formatach danych: używanie jednego bloku pamięci do okre- prowadzi do mniejszego zużycia pamięci,
ślania wielu atrybutów wierzchołków, na może skutkować wzrostem wydajności apli-
void glColorPointer(GLint size, przykład w formacie {pozycja, normalna, kacji. Ułożenie wszystkich atrybutów jedne-
GLenum type, GLsizei stride, pozycja normalna, ...}. Wartość stride jest go wierzchołka w spójnym obszarze pamięci
GLvoid* pointer); używana do adresowania kolejnych ele- pozwala sterownikowi na efektywniejsze za-
void glTexCoordPointer(GLint size, mentów określonego atrybutu (normalna, rządzanie pamięcią (cache-coherency).
GLenum type, GLsizei stride, kolor itp.) w obrębie spakowanej tablicy. Aby konkretna tablica atrybutów zosta-
GLvoid* pointer); Stride równy zero oznacza, że przekazuje- ła wykorzystana w potoku graficznym, nale-
void glVertexPointer(GLint size, my wskaźnik do tablicy jednego atrybutu, ży uruchomić odpowiedni stan klienta, uży-
GLenum type, GLsizei stride, kolejne wystąpienia tego atrybutu w tablicy wając funkcji:
GLvoid* pointer); nie są rozdzielone przez inne dane. Z kolei
void glNormalPointer(GLenum type, gdy chcemy użyć upakowanej tablicy kilku void glEnableClientState(GLenum cap);
GLsizei stride, GLvoid* pointer); atrybutów, podajemy tu wartości większe
// Starting from ES 1.1 (optional od zera. Przykładowo użycie jednej tabli- analogicznie możemy (i powinniśmy) wyłą-
extension) cy do określenia pozycji i normalnych zde- czyć ją z przetwarzania (po wykonaniu ryso-
void glPointSizePointerOES( GLenum type, finiowanych trzema składowymi typu GL _ wania) poprzez:
Lsizei stride, GLvoid* pointer); SHORT wymaga przekazania stride równe-
go 6 (3 * sizeof(GL _ SHORT)). Parametr void glDisableClientState(GLenum cap);
Parametr size określa tu wymiarowość da- type określa format przechowywanych da-
nych, dla tablicy współrzędnych wierzchoł- nych (GL _ BYTE, GL _ SHORT, etc.), patrz: Do obu funkcji przekazujemy typ tabli-
ków (glVertexPointer) może to być 2 lub 3 Tabela 1. Natomiast pointer to wskaźnik cy: GL_COLOR_ARRAY, GL_NORMAL_ARRAY, GL_
– pozycja jest określana przez odpowiednio do obszaru pamięci zawierającego właściwe TEXTURE_COORD_ARRAY, GL_VERTEX_ARRAY, GL_
POINT_SIZE_ARRAY_OES. Domyślnie wszystkie
tablice są wyłączone.
UWAGA: VBO różnice w implementacjach Dodatkowego wyjaśnienia wymaga uży-
Choć standard pozwala na nadpisywanie pamięci VBO, rzeczywistość jest trochę inna. Wie-
le implementacji narzuca pewne ograniczenia co do realokacji bufora. Możemy spotkać się z cie tablicy koordynatów tekstury, ponieważ
sytuacją, gdzie bufory nie mogą być rozszerzane. Oznacza to, iż jeśli raz zostanie dla nich za- OpenGL ES wspiera multi-texturing, przed
alokowany pewien obszar pamięci, nie będzie można przekazać nowego bloku o większej ich ustawieniem musimy poinformować
objętości. Obejście tego problemu może wymagać implementacji własnej puli buforów i za- maszynę, która jednostka teksturowania jest
rządzania nimi na poziomie aplikacji.
używana, dotyczy to wywołań:

glEnableClientState(GL_TEXTURE_COORD_ARRAY),
glDisableClientState(GL_TEXTURE_COORD_ARRAY)
TIP: Czy zawsze warto używać VBO?
Zdawałoby się, że użycie buforów z parametrem GL _ DYNAMIC _ DRAW nie wnosi wiele w
porównaniu ze standardowym mechanizmem tablic wierzchołków (vertex arrays). Sterow- oraz
nik poinformowany o zamiarze częstego odświeżania bufora nie powinien dokonywać kosz-
towych optymalizacji reprezentacji danych. Jakkolwiek dane są wciąż przechowywane po glTexCoordPointer.
stronie serwera, a wykorzystanie niezmienionego bufora (lub nawet jego części) w dwóch
cyklach pozwala na pewne oszczędności. Poprawę wydajności aplikacji można też uzyskać
Służy do tego:
przez użycie tego samego bufora kilkakrotnie w jednej ramce. Na przykład, gdy renderujemy
wiele klonów tego samego modelu lub część opisu geometrii, powtarza się dla wielu obiek-
tów. Nawet dynamiczne modele mogą współdzielić sporo danych, na przykład bufor koloru i void glClientActiveTexture(GLenum texture);
koordynatów tekstury, podczas gdy pozycje wierzchołków są animowane.
gdzie texture definiuje aktywowaną jed-
nostkę teksturowania (GL _ TEXTURE0,
GL _ TEXTURE1, aż do GL _ MAX _ TEXTURE _
TIP: Wydajny update VBO UNITS). Pamiętajmy, że GLES 1.0 gwarantu-
Preferuj użycie glBufferSubData nad glBufferData , kiedy tylko możesz, nawet gdy nad-
pisujesz zawartość całego bufora. Użycie tej funkcji nie powoduje realokacji obszaru pamię- je wsparcie tylko dla jednej jednostki tekstu-
ci dla bieżącego VBO, podczas gdy glBufferData spowoduje zwolnienie całej pamięci i za- rowania, a wersja 1.1 dla dwóch, reszta jak
alokowanie jej na nowo. Niektóre sterowniki mogłyby wykryć sytuacje, w których bufor jest zwykle zależy od implementacji.
odświeżany z tym samym zestawem parametrów (ta sama wielkość i sposób użycia), ale nie
polegaj na ich implementacji. Wartości domyślne
Warto rozważyć użycie kilku buforów (double buffering, triple buffering) dla wierzchołków,
które podlegają animacji – są odświeżane co ramkę, a już na pewno należy unikać kilkukrot-
Oprócz przekazywania danych geometrii
nego nadpisywania bufora w jednej ramce. Nadpisanie danych bufora, które są wciąż uży- przez tablice OpenGL ES (już od wersji 1.0)
wane w potoku renderowania, powoduje wymuszenie synchronizacji i wstrzymanie wyko- umożliwia ustawienie wartości domyślnych
nywania do momentu przetworzenia przez silnik graficzny nadpisywanego obszaru. dla niektórych atrybutów (normalnych, ko-
loru i koordynatów tekstury):

198 SDJ Extra 34 Biblia


void glNormal3{fx}(T nx, T ny, T nz);
void glColor4{fx ub}(T red, T green,
T blue, T alpha);
void glMultiTexCoord4{fx}(GLenum target,
T s, T t, T r, T q);
Jeśli któraś z tablic nie została aktywowana
przez wywołanie glEnableClientState , zo-
staną użyte wartości domyślne, dzięki cze-
mu nie musimy za każdym razem definio-
wać tego samego koloru wierzchołków czy
przekazywać tę samą normalną na płaskiej
powierzchni (patrz ramka: Wykorzystanie
wartości domyślnych).
Rendering prymitywów
z wykorzystaniem vertex arrays
Po ustawieniu wskaźników na tablice wierz-
chołków można przystąpić do właściwego ry-
sowania prymitywów. Za pomocą funkcji:
void glDrawArrays(GLenum mode, GLint first,
GLsizei count);
przekazujemy wszystkie tablice do potoku
renderującego, oczywiście wcześniej musi-
my zdefiniować co najmniej tablicę pozy-
cji wierzchołków. Jeśli któryś z atrybutów
nie ma zdefiniowanej tablicy, zostaną uży-
te wartości domyślne. Do rysowania zosta-
nie użytych count elementów, zaczynając
od elementu o indeksie first. Z kolei wartość
mode determinuje sposób rysowania prymi-
tywów (temat ten poruszony został w sek-
cji poświęconej prymitywom, patrz : Rysu-
nek 1): GL_POINTS, GL_LINES, GL_LINE_LOOP,
GL_LINE_STRIP, GL_TRIANGLES, GL_TRIANGLE_
STRIP, GL_TRIANGLE_FAN.
Należy zwrócić uwagę, iż wywołanie
glDrawArrays wymaga odpowiedniego uło-
żenia wierzchołków w tablicy, zgodnie z
wybranym sposobem definiowania prymi-
tywów, i może prowadzić do dużej redun-
dancji danych. Dotyczy to w szczególno-
ści: GL_LINES, GL_TRIANGLES. Dlatego nale-
ży używać tej metody głównie do rysowania
punktów, pasków i wachlarzy trójkątów (GL_
TRIANGLE_STRIP, GL_TRIANGLE_FAN) lub li-
nii. W pozostałych przypadkach dużo efek-
tywniejsze jest wykorzystanie indeksowania
wierzchołków za pomocą funkcji:
void glDrawElements(GLenum mode, GLsize
count, GLenum type, const GLvoid* idx);
gdzie mode odpowiada za typ rysowanych
prymitywów, count określa liczbę indek-
sów do przetwarzania, type definiuje typ
indeksu (GL _ UNSIGNED _ BYTE lub GL _
UNSIGNED _ SHORT), a idx jest po prostu
wskaźnikiem do tablicy indeksów. Choć me-
toda ta używa dodatkowej tablicy do adreso-
wania tablic wierzchołków, jeśli dany wierz-
chołek jest współdzielony przez kilka trójką-
www.sdjournal.org
OpenGL ES 1.x
tów, powielany jest tylko jego indeks, a nie Wywołanie tej funkcji powoduje utworzenie
wszystkie atrybuty (więcej w ramce: Indek- n nazw i zapisanie ich w tablicy przekazanej
sowanie wierzchołków). wskaźnikiem bufferNames (oczywiście w ge-
stii użytkownika jest, aby tablica ta miała od-
Vertex buffer objects, powiedni rozmiar). Nazwy te są od tej pory
ukłon w stronę hardware’u rozpoznawalne przez maszynę stanów i zazna-
OpenGL ES 1.1 w ramach lepszej integra- czone jako używane. Wywołanie to nie tworzy
cji z hardware’m wprowadza mechanizm jeszcze żadnych buforów, więc muszą one zo-
pozwalający na przechowywanie danych stać wygenerowane i aktywowane za pomocą:
wierzchołków po stronie serwera rende-
ringu. Mechanizm ten, zwany vertex buf- void glBindBuffer(GLenum target,
fer objects, eliminuje konieczność ciągłego GLuint bufferName);
przesyłania danych geometrii od klienta do
serwera w każdej ramce aplikacji (jak ma to gdzie do target przekazujemy token GL _
miejsce przy użyciu vertex arrays w wersji ARRAY _ BUFFER (bufor tablicy wierzchołków
1.0). Ponadto pozwala sterownikom na we- – do obsługi vertex arrays) lub GL _ ELEMENT _
wnętrzną konwersję danych do typów bar- ARRAY _ BUFFER (bufor do przechowywania
dziej przyjaznych dla hardware’u, a także na indeksów), a bufferName jest uchwytem (na-
lepszy rozkład ich w pamięci w celu wydaj- zwą) obiektu bufora. Funkcja ta tworzy nowy
nej adresacji. bufor pod daną nazwą lub wiąże już istnieją-
Obsługa VBO jest dość prosta i zaczyna się cy z wybranym celem (target). Jeżeli przeka-
od utworzenia uchwytów (nazw) do obiek- zany identyfikator bufora jest większy od ze-
tów bufforów: ra i nie jest skojarzony z żadnym VBO, two-
rzony jest nowy bufor o zerowej wielkości. W
void glGenBuffers( GLsizei n, przypadku gdy buferName wskazuje na ist-
GLuint* bufferNames ); niejący już obiekt, silnik ustawia go jako bie-
Listing 3. Wykorzystanie VBO do renderowania geometrii
// Assuming that we have two tables defined
// GLshort verts[] = { … };
// GLbyte normals[] = { … };
// Create buffer handles
GLuint vboHandles[2];
glGenBuffers( 2, vboHandles );
// Load some vertex data into the first VBO
glBindBuffer( GL_ARRAY_BUFFER, vboHandles[0] );
glBufferData( GL_ARRAY_BUFFER, sizeof(verts), verts, GL_STATIC_DRAW );
// Load vertices’ normals into the second VBO
glBindBuffer( GL_ARRAY_BUFFER, vboHandles[1] );
glBufferData( GL_ARRAY_BUFFER, sizeof(normals), normals, GL_STATIC_DRAW);
glEnableClientState( GL_VERTEX_ARRAY );
glEnableClientState( GL_NORMAL_ARRAY );
// Setup attribute arrays pointers
glBindBuffer( GL_ARRAY_BUFFER, vboHandles[0] );
glVertexPointer( 2, GL_SHORT, 0, NULL );
glBindBuffer( GL_ARRAY_BUFFER, vboHandles[1] );
glNormalPointer( GL_BYTE, 0, NULL );
// Setup global color attribute
glColor4x( 1 << 16, 0, 0, 1 << 16 );
// Ignore first 2 vertices, draw 2 triangles
glDrawArrays( GL_TRIANGLE_FAN, 2, 4 );
// Unbind VBO
glBindBuffer( GL_ARRAY_BUFFER, 0 );
199
 Rozwiązania mobilne
żący dla danego celu (bez tworzenia nowe-
go VBO). W innym przypadku, gdy wartość
uchwytu wynosi zero, maszyna odpina bieżą-
cy bufor związany z podanym celem. Innymi
słowy wartość zero jest zarezerwowana, nie
odpowiada ona żadnemu domyślnemu bu-
forowi, a jedynie służy do zaznaczenia, iż nie
zamierzamy używać VBO do obsługi dane-
go celu i wracamy do użycia pamięci klien-
ta (czyli w rzeczywistości vertex arrays, ale o
tym później).
Usuwanie istniejących już buforów i zwal-
nianie ich zasobów odbywa się przez wywo-
łanie funkcji:
void glDeleteBuffers(GLsizei n,
const GLuint* bufferNames);
Funkcja ta zwalnia n buforów o identyfikato-
rach z tablicy bufferNames. Oznacza to, że za-
alokowana dla nich pamięć po stronie serwera
zostaje zwolniona, a nazwy zwrócone do po-
nownego użycia (lista nazw, czyli obsługiwa-
nych buforów, jest ograniczona). Jeżeli który-
kolwiek ze zwalnianych buforów był używany
Rysunek 1. Rodzaje prymitywów i kolejność definiowania ich wierzchołków. Źródło: K.Pulli, T.Aarnio,
V.Miettinen, K.Roimela, J.Vaarala; Mobile 3D Graphics with OpenGL ES and M3G
Rysunek 2. Przykłady zastosowania systemów cząstek opartych na billboardach. Źródło:
opracowanie własne
200
do określania atrybutów wierzchołków (o tym
za chwilę), skojarzenie to zostanie zerwane. Po
utworzeniu nazw i właściwych buforów można
przystąpić do wypełnienia ich danymi. Funkcja:
void glBufferData(GLenum target,
GLsizeiptr size, const GLvoid* data,
GLenum usage);
służy do wypełnienia aktywnego bufora sko-
jarzonego z celem target danymi o wielko-
ści size bajtów, zaczynając od adresu data.
Oznacza to alokację obszaru pamięci po
stronie serwera i skopiowanie przekazanych
danych. Jeśli aktualny bufor zawierał już ja-
kieś dane, są one automatycznie zwolnione i
nowy obszar powinien zostać zaalokowany
(sprawdź ramkę: VBO różnice w implementa-
cjach). W praktyce po wyjściu z tej funkcji
pamięć aplikacji (pod adresem data) może
zostać zwolniona, oczywiście jeśli nie chce-
my jej już wykorzystywać – np. modyfiko-
wać danych wierzchołków.
Osobnego wyjaśnienia wymaga para-
metr usage, który może przyjmować wartości
GL_STATIC_DRAW lub GL_DYNAMIC_DRAW. W
pierwszym przypadku informuje on sterownik,
iż dane przekazane do bufora nie będą zmienia-
ne (nadpisywane), co umożliwia ich wewnętrz-
ną optymalizację (lepsze rozłożenie w pamięci
itp.). Z kolei GL_DYNAMIC_DRAW oznacza, że za-
wartość bufora może ulegać częstej modyfika-
cji – przy każdym odświeżeniu ramki, a nawet
podczas jednego przebiegu renderingu (prze-
czytaj tip: Czy zawsze warto używać VBO?).
GLES 1.1 pozwala również na nadpisanie
tylko części danych bieżącego VBO, służy do
tego funkcja:
void glBufferSubData(GLenum target,
GLintptr offset, GLsizeiptr size,
const GLvoid* data);
Większość parametrów tej funkcji jest tożsa-
ma glBufferData, na uwagę zasługuję brak
parametru usage, gdyż nie możemy zmie-
nić sposobu użycia zaalokowanego już bufo-
ra (patrz ramka: Wydajny update VBO). Do-
datkowo pojawia się tu offset, który wyzna-
cza odległość w bajtach (w obszarze bufora)
do początku bloku, który zamierzamy nad-
pisać. Wywołanie to oczywiście nie pozwala
na rozszerzenie rozmiaru bufora, dlatego je-
śli offset + size, przekracza jego wielkość,
generowany jest błąd GL _ INVALID _ VALUE,
a dane nie są w ogóle kopiowane.
Rysowanie prymitywów z użyciem VBO
Po zainicjalizowaniu obiektu bufora i zapisaniu
do niego danych można go wykorzystać do defi-
niowania dowolnych atrybutów wierzchołków
(patrz sekcja o vertex arrays). Podpięcie bufora
do tablicy wierzchołków dokonuje się za pomo-
cą funkcji z rodziny vertex array pointer (glVer-
texPointer, glTexCoordPointer). Zmienia
się natomiast znaczenie ostatniego parame-
tru tych funkcji. Nie jest on interpretowany ja-
ko wskaźnik na dane wierzchołków w obszarze
pamięci klienta, lecz oznacza on offset w obsza-
rze aktualnie podpiętego bufora, od którego bę-
dą przekazywane dane. Innymi słowy określa
on ilość pomijanych danych w obszarze bufora
przy odczycie odpowiedniego atrybutu. Ozna-
cza to, że wywołanie:
void glNormalPointer(GLint size,
GLenum type, GLsizei stride,
GLvoid* pointer);
w GLES 1.1 może mieć różne znaczenie,
w zależności od tego, czy w danej chwili
do GL _ ARRAY _ BUFFER jest podpięty jakiś
VBO. Standardowe działanie tych funkcji
przywraca wypięcie aktywnego bufora tabli-
cy glBindBuffer(GL _ ARRAY _ BUFFER, 0).
Dlatego dobrą praktyką jest wyłączanie bu-
forów zaraz po ich użyciu.
Podobnie jak w przypadku standardo-
wych vertex arrays, wykorzystanie parame-
SDJ Extra 34 Biblia
 OpenGL ES 1.x

tru stride pozwala na pakowanie danych o
wierzchołkach do jednego bufora, dzięki cze-
mu można wykorzystać jeden bufor do opisu
kilku atrybutów.
Po związaniu buforów z odpowiednimi ta-
blicami atrybutów można przystąpić do wła-
ściwego rysowania prymitywów. Odbywa się
to dokładnie tak samo jak w przypadku zwy-
kłych tablic, za pomocą funkcji:
void glDrawArrays(GLenum mode, GLint first,
GLsizei count);
Listing 3 powinien nieco bardziej rozjaśnić
meandry zastosowania vertex buffer objects.
VBO i indeksowane tablice
wierzchołków
Obiekty buforów mogą być również używane
do indeksowania wierzchołków (a właściwie
tablic wszystkich atrybutów). Służą do tego
specjalne typy VBO – bufory indeksów (GL_
ELEMENT_ARRAY_BUFFER). Zarządzanie bufo-
rem indeksów odbywa się w analogiczny spo-
sób jak obsługa bufora tablicy. Jedyna różnica
polega na tym, iż jako cel zastosowania bufora
(target) zamiast GL_ARRAY_BUFFER podajemy
GL_ELEMENT_ARRAY_BUFFER w funkcjach do je-
go obsługi: glBindBuffer, glBufferData, and
glBufferSubData. Po przygotowaniu takiego
VBO można go wykorzystać do renderowania
geometrii przez wywołanie glDrawElements
(patrz sekcja dotycząca vertex arrays). Jed-
nakże i tu zmienia się nieco interpretacja pa-
rametrów tej funkcji. Jeżeli do jednostki GL_
ELEMENT_ARRAY_BUFFER jest przypięty obiekt
bufora, to ostatni parametr glDrawElements
wyznacza offset w obszarze bufora, od którego
ma się rozpocząć indeksowanie prymitywów:
void glDrawElements(GLenum mode,
GLsize count, GLenum type,
const GLvoid*offset);
Aby przywrócić standardową obsługę tej
funkcji, należy odpiąć aktywny bufor in-
deksacji:
Mapowanie tekstur
Ze względu na wciąż ograniczone możliwo-
ści konfiguracji potoku renderującego mapo-
wanie tekstur odgrywa znaczącą rolę w GLES
1.x. Koncepcyjnie wiele się tu nie zmieniło w
porównaniu z jego desktopowym odpowied-
nikiem, jednak kilka detali wymaga krótkiego
omówienia, gdyż mogą być przyczyną wielu
nieprzespanych nocy podczas przesiadki z de-
sktopów. Zacznijmy jednak od początku.
Mapowanie tekstur odbywa się na etapie ra-
steryzacji trójkątów, aczkolwiek niektóre im-
plementacje odwlekają ten proces na koniec po-
toku, aby uniknąć niepotrzebnej obróbki frag-
mentów odrzuconych przez test bufora głębo-
kości czy nożyc. Zarządzanie teksturami przy-
pomina obsługę VBO, bitmapy są przechowy-
wane w obiektach tekstur, do których odwołu-
je się, używając ich nazw (uchwytów). Prosty ze-
staw funkcji pozwala na tworzenie, aktywowa-
nie (podpinanie) i usuwanie obiektów tekstury:
void glGenTextures( GLsizei n,
GLuint* textureNames );
void glBindTexture( GL_TEXTURE_2D,
GLuint textureName );
void glDeleteTextures( GLsizei n,
const GLuint* texturesNames );
Funkcje te działają tak samo jak ich deskto-
powe odpowiedniki, więc nie warto poświę-
cać im więcej uwagi (programistów, którzy
Tabela 2. Formaty tekstury i wspierane dla nich formaty pikseli
Format tekstury
GL_LUMINANCE
GL_ALPHA
GL_LUMINANCE_ALPHA
GL_RGB
GL_RGBA
stawiają swe pierwsze kroki z GL’em, odwo-
łuję do red book’a – patrz Literatura: OpenGL
SuperBible). Warto jednak przypomnieć, że
GLES 1.x nie ma wsparcia dla tekstur jedno-
i trójwymiarowych, dlatego też podaję tu sta-
łą GL _ TEXTURE _ 2D do parametru celu w
glBindTexture, dotyczy to wszystkich funkcji,
w których podajemy wymiarowość tekstury.
W GLES dane tekstury są przechowy-
wane po stronie serwera (znów analogia do
VBO), co oznacza , że za każdym razem, gdy
zapisujemy bitmapę do obiektu tekstury,
dokonuje się ich kopiowanie. Jest to operacja
potencjalnie czasochłonna, gdyż większość
implementacji dokonuje na tym etapie kon-
wersji obrazu do natywnego formatu sprzy-
jającemu szybkiemu mapowaniu.
Jakby tego było mało, samo kopiowa-
nie danych do serwera jest już wąskim gar-
dłem, dlatego należy poczynić starania,
aby raz załadowaną mapę wykorzystywać
jak najdłużej – rozwiązaniem mogą być
atlasy tekstur. Funkcja:
void glTexImage2D( GL_TEXTURE_2D,
GLint level, GLenum internalformat,
GLsizei width, GLsizei height,
GLint border, GLenum format,
GLenum type, const GLvoid* pixels );
kopiuje dane bitmapy z pamięci aplikacji do
obiektu tekstury po stronie serwera. Funkcja
Format piksela
GL_UNSIGNED_BYTE
GL_UNSIGNED_BYTE
GL_UNSIGNED_BYTE
GL_UNSIGNED_BYTE
GL_UNSIGNED_SHORT_5_6_5
GL_UNSIGNED_BYTE
GL_UNSIGNED_SHORT_4_4_4_4
GL_UNSIGNED_SHORT_5_5_5_1

glBindBuffer( GL_ELEMENT_ARRAY_BUFFER, 0 );

Rysowanie prymitywów z użyciem

glDrawElements i bufora indeksów pozwa-
la na wydajne indeksowanie wszystkich ak-
tywnych tablic atrybutów (co najmniej GL _
VERTEX _ ARRAY musi być ustawiona, w in-
nym przypadku prymitywy nie zostaną
skonstruowane). Oczywiście najlepsze efek-
ty osiągniemy, gdy do obsługi tych tablic zo-
staną wykorzystane również obiekty bufo-
rów. Listing 4 prezentuje prosty przykład in-
deksowania wierzchołków z użyciem VBO.
Prezentowany kod rysuje cztery trójkąty,
których dane załadowano do bufora wierz-
chołków i koordynatów tekstury.
Rysunek 3. OpenGL ES w akcji, screeny z prac nad TigerWoods09 iPod. Iluzoryczny efekt oświetlenia
uzyskano, obliczając składową diffuse per vertex na etapie ładowania geometrii i przekazując ją do
koloru wierzchołków. Ilu billboardów użyto w tych scenach? Źródło: opracowanie własne
TIP: Atlasy tekstur
Atlasy tekstur są powszechnie używaną metodą pakowania kilku obrazów w jedną większą
mapę. Oszczędności z nimi związane nie wynikają jedynie z bardziej efektywnego wykorzy-
stania pamięci tekstury, minimalizacja wielkości niewykorzystanych obszarów tekstury zwią-
zanych z ograniczeniem POT. Zyskujemy również na przełączaniu między mapami, a nawet
na szybszym dostępie do ich danych, gdyż nowoczesne układy graficzne mogą przetrzymy-
wać cały atlas w pamięci podręcznej.

www.sdjournal.org 201
 Rozwiązania mobilne

ta, choć pochodzi z wersji desktopowej GL’a, tości parametrów internalformat i format bela 2). Szerokość i wysokość tekstury muszą
ma jednak sporo ograniczeń. Mobilny GL nie muszą być zawsze takie same (brak konwersji zawsze być potęgą dwójki (power of two – w
wspiera obramówek tekstury, stąd też border formatów tekstury), natomiast type, czyli for- skrócie POT). W GLES nie istnieje bezpośred-
może przyjmować tylko wartość zero. War- mat pikseli, został mocno okrojony (patrz: Ta- ni sposób na stworzenie tekstury z obrazu, któ-
ry nie spełnia tego warunku (brak wsparcia dla
Listing 4. Przykład użycia VBO do indeksowania wierzchołków GL _ PACK _ ROW _ LENGTH i GL _ PACK _ ROW _
LENGTH). Można jednak obejść to ogranicze-
// Assuming that vboHandles[0] is a handle to vertex positions buffer, nie, kopiując dane bitmapy do większego bufo-
// vboHandles[1] points to texture coordinates vbo. ra o rozmiarach POT, a następnie ładując go do
obiektu tekstury. Sposób ten ma jednak istot-
// indexTable forms a list of indexes to vertex attributes defined ną wadę: obraz o rozmiarach 129x257 będzie
// in mentioned buffers reprezentowany przez teksturę 256x512, czy-
// GLubyte indexTable[] = { 0, 1, 2, … }; li prawie czterokrotnie większą, co się wiąże z
transferem dużej porcji danych i mocno nad-
// Use VBO for vertex positions miarowym zużyciem pamięci. Inną meto-
glEnableClientState( GL_VERTEX_ARRAY ); dą jest logiczny podział bitmapy na mniejsze
glBindBuffer( GL_ARRAY_BUFFER, vboHandles[0] ); fragmenty o rozmiarach POT, obszary te ko-
glVertexPointer( 2, GL_BYTE, 0, NULL ); piujemy do tymczasowego bufora, a następ-
nie do obiektu tekstury za pomocą wywołania
// Set client-side active texture unit glTexSubImage2D. Jest szansa, że oszczędzimy
glClientActiveTexture( GL_TEXTURE0 ); nieco na transferze danych. Jednak w obu wa-
// Use VBO for texture coordinates definition riantach dość szybko może się okazać, iż nie
glEnableClientState( GL_TEXTURE_COORD_ARRAY ); dysponujemy odpowiednią ilością pamięci vi-
glBindBuffer( GL_ARRAY_BUFFER, vboHandles [1] ); deo do załadowania dużych obiektów tekstu-
glTexCoordPointer( 2, GL_BYTE, 0, NULL ); ry. Najlepszym rozwiązaniem jest upakowywa-
nie kilku obrazów do jednej tekstury w ten spo-
// Load vertex indices into newly created VBO sób, aby maksymalnie wykorzystać zaalokowa-
GLuint vboIndHandle; ny dla niej obszar. Można to robić już na etapie
glGenBuffers( 1, &vboIndHandle ); eksportu obrazów do specjalnie przygotowane-
go formatu. Format ten nazywany jest często
glBindBuffer( GL_ELEMENT_ARRAY_BUFFER, vboIndHandle ); atlasem tekstur (patrz ramka: Atlasy tekstur).
glBufferData( GL_ELEMENT_ARRAY_BUFFER, sizeof(indexTable), &indexTable, GL_STATIC_ Domyślnie rozmiar wiersza bitmapy prze-
DRAW ); kazywanej do funkcji glTexImage2D musi
być wielokrotnością słowa (word), co w prak-
// Bind VBO used for indexing tyce oznacza, iż musi zawierać parzystą wie-
glBindBuffer( GL_ELEMENT_ARRAY_BUFFER, vboIndHandle ); lokrotność 4 bajtów. Zachowanie to można
// Draw four triangles using 12 indexes zmienić, używając funkcji:
glDrawElements( GL_TRIANGLES, 12, GL_UNSIGNED_BYTE, NULL );
void glPixelStorei( GL_UNPACK_ALIGNMENT,
// Unbind all buffer objects GLint param );
glBindBuffer( GL_ARRAY_BUFFER, 0 );
glBindBuffer( GL_ELEMENT_ARRAY_BUFFER, 0 ); Jeśli wiersze bitmapy zawierają niewyrówna-
ny ciąg bajtów, wartości param ustala się na
jeden (brak wyrównania), aczkolwiek może
to powodować odczuwalne spowolnienie na
niektórych platformach (głównie sprzęto-
UWAGA: 16-bitowe formaty tekstury wych). Pozostałe dozwolone wartości to: 2
Przy ładowaniu danych tekstury (glTexImage2D) należy z dużą ostrożnością używać for-
matów pikseli innych niż GL _ UNSIGNED _ BYTE . Formaty dwubajtowe (GL _ UNSIGNED _ (wyrównanie do 2 bajtów), 4 (słowo), 8 (wy-
SHORT _ x) będą odczytywane przez bibliotekę, używając natywnego wskaźnika na równanie do 8 bajtów).
unsigned short, a rozkład bajtów (endianess) na wykorzystywanej platformie może odbie-
gać od formatu (byte-order) danych zapisanych w bitmapie, to jest natywnego układu uży- Jeszcze więcej różnic
wanego przez narzędzia eksportujące obrazy. W takim przypadku należy zamienić miejsca- Warto jeszcze wspomnieć o kilku ogranicze-
mi każde dwa bajty w ładowanej bitmapie przed uploade’m do obiektu tekstury.
niach, z którymi możemy się spotkać na nie-
których specyficznych platformach. Choć nie
są one już tak oczywiste, mogą powodować
spore komplikacje, szczególnie w przypadku
UWAGA: Definiowanie materiałów subtelne różnice przenoszenia kodu z desktopów lub pisania
GLES nie pozwala na określenie własności materiałów osobno dla przednich i tylnych ścianek
geometrii, stąd też użycie tokena GL _ FRONT _ AND _ BACK we wszystkich wersjach funkcji wieloplatformowej aplikacji:
glMaterial.
Składowe materiałów inne niż ambient i diffuse w wersji mobilnej GL’a nie mogą być definio- • zdarza się, że implementacja nie pozwa-
wane per vertex, choć było to możliwe w wersji desktopowej (brak możliwości lokalnej kon- la na realokację i rozszerzanie obiektu
troli rozbłysków). Jednak wiele efektów oświetleniowych może być symulowanych przez
tekstury, raz zaalokowana przestrzeń
użycie multi-texturing’u. W mobilnej wersji pominięto również mechanizm indeksowania ko-
lorów. dla danej nazwy nie może zostać zwol-
niona bez resetowania GL’a. Oznacza

202 SDJ Extra 34 Biblia


to, że kolejne upload’y bitmapy pod da-
ną nazwą tekstury muszą mieć rozmiar
mniejszy lub równy pierwszej alokacji;
• specyfikacja OpenGL ES nie nakłada
restrykcji co do dokładności interpola-
cji koordynatów tekstury, przez co nie-
które implementacje mogą wykonywać
tylko szybką interpolację w przestrze-
ni ekranu, pomijając w ten sposób znie-
kształcenie perspektywy (perspective cor-
rection). Jeśli efekty są rażące, można sto-
sować większą taselację trójkątów (Rysu-
nek 4);
• potencjalnie kosztowna interpolacja
mip-map może być niedostępna, a zastę-
puje ją wybór najbliższej mip-map'y.
Rozszerzenie Draw Texture
Pomimo wielu ograniczeń, dowodem na to,
iż konsorcjum standaryzacyjne OpenGL ES
kierowało się przede wszystkim wydajnością
biblioteki, jest wprowadzone w wersji 1.1
rozszerzenie glDrawTexOES. Występująca w
kilku wariantach funkcja:
void glDrawTex{sifx}OES(T x, T y, T z,
T width, T height);
void glDrawTex{sifx}vOES(const T * coords);
wykorzystuje najszybszy dla danej platformy
sposób rysowania dwuwymiarowych prosto-
kątów. W wersjach software’owych może to
być nawet bezpośrednie blit’owanie do bufo-
ra ramki. Natomiast implementacje sprzęto-
we korzystają raczej z pasków trójkątów. Roz-
szerzenie to jest szczególnie użyteczne do ry-
sowania elementów GUI aplikacji i pozwala
na bardzo proste rysowanie teksturowanych
prostokątów. Pozycja prostokąta x, y (określa-
na jako położenie lewego-dolnego narożnika)
i jego rozmiary (width, height) zdefiniowane
są już we współrzędnych ekranowych. Para-
metr z przyjmuje wartości od 0 do 1 i określa
głębokość rysowanego prostokąta, co pozwala
na łatwe układanie kilku warstw GUI.
Kolory, materiały, oświetlenie
Kolorowanie wierzchołków w GLES niewie-
le się różni od desktopowego pierwowzoru.
Jak już wspomniano przy omawianiu tablic
wierzchołków i VBO, definicję kolorów dla
poszczególnych wierzchołków przesyła się za
pomocą funkcji:
void glColor4{fx ub}( T red, T green, T
blue, T alpha );
void glColorPointer( GLint size,
GLenum type, GLsizei stride,
GLvoid* pointer );
Mając na uwadze, iż pierwsza z nich usta-
wia domyślny kolor prymitywów, które nie
mają zdefiniowanej tablicy kolorów, a druga
funkcja definiuje kolory dla każdego wierz-
www.sdjournal.org
chołka. W rezultacie kolory wierzchołków
implikują finalną barwę fragmentów po-
wstałych z danego prymitywu (oczywiście
w sytuacji wyłączonego oświetlenia). Gene-
rowanie fragmentów może przyjąć tu dwie
formy, w zależności od aktywnego trybu
cieniowania:
void glShadeModel(GLenum mode);
W przypadku trybu GL _ FLAT, wszystkie
fragmenty powstałe z rysowanego prymity-
wu przyjmują kolor jego ostatniego wierz-
chołka. Z kolei tryb GL _ SMOOTH (cieniowa-
nie Gouraud’a) pozwala na interpolację ko-
loru fragmentów (również koloru będące-
go wypadkową oświetlenia i użytych ma-
teriałów), dzięki czemu uzyskujemy płynne
przejścia koloru między wierzchołkami.
Prosty model cieniowania, z użyciem jedy-
nie kolorów, nie sprawdza się, jeśli dążymy
do osiągnięcia bardziej subtelnych efektów
odwzorowujących oświetlenie. Włączenie
oświetlenia, glEnable(GL_LIGHTING), impli-
kuje konieczność określenia materiałów dla
rysowanych geometrii. Funkcja:
void glMaterial{fx}v( GL_FRONT_AND_BACK,
GLenum pname, const T* params );
definiuje składowe materiału, które bę-
dą użyte w równaniu oświetlenia. Paramet
pname określa nazwę składowej materiału
(po więcej informacji odwołuję do OpenGL
SuperBible, patrz Literatura): GL _ AMBIENT,
GL _ DIFFUSE, GL _ AMBIENT _ AND _
Rysunek 4. Taselacja trójkątów
��������������
��������������
������
������
���
�������
������
��������
������
Rysunek 5. Programowalny potok graficzny w OpenGL ES 2.0. Źródło: A.Munshi, D.Ginsburg,
D.Shreiner; OpenGL ES 2.0 Programming Guide
OpenGL ES 1.x
DIFFUSE, GL _ SPECULAR, GL _ EMISSION.
Natomiast params to wskaźnik na tablicę
koloru tej składowej (RGBA). Inna wersja
tej funkcji pozwala ustawić intensywność
rozbłysku (shininess):
void glMaterial{fx}( GL_FRONT_AND_BACK,
GL_SHININESS, T param );
gdzie param przyjmuje wartości z zakre-
su 0-128.
Oprócz ustalenia materiału dla całej ryso-
wanej geometrii, GLES pozwala także na de-
finiowanie składowych ambient i diffuse dla
każdego wierzchołka z osobna. Wymaga to
aktywacji stanu:
glEnable( GL_COLOR_MATERIAL );
Od tej pory kolory wierzchołków przekazy-
wane przez tablicę kolorów (glColorPoin-
ter) będą używane do określenia tych skła-
dowych (zobacz też ramkę: Definiowanie ma-
teriałów subtelne różnice).
Model oświetlenia odziedziczony z wer-
sji OpenGL 1.3 pozostał praktycznie nie-
zmieniony, również tutaj mamy możli-
wość ustawiania świateł punktowych,
kierunkowych i stożkowych. Wywołanie
funkcji:
glLight{x,f}v(GLenum light, GL_POSITION,
const T* pos);
ustawia pozycję światła we współrzęd-
nych homogenicznych (cztery składowe x,
���������
�������������
��������
������������
�����������
����������
203
 Rozwiązania mobilne

y, z, w). O typie światła decyduje tu czwar- void glLightModel{fx}v( GL_LIGHT_MODEL_ dzeniem rozpoczęła prace ukierunkowa-
ta składowa podawana w tablicy pozycji, AMBIENT, const T* ne na lepszą integrację API z akcelerato-
jeżeli jest ona równa zero, światło inter- rgba ) rami grafiki. Efektem tego było pojawie-
pretowane jest jako kierunkowe (umiesz- void glLightModel{fx}( GL_LIGHT_MODEL_TWO_ nie się w roku 2007 nowej wersji standar-
czone nieskończenie daleko w kierun- SIDE, T(1) ) du – OpenGL ES 2.0. Najnowsza wersja
ku określonym przez x, y, z), a w równa- GL’a czerpie swe korzenie z desktopowego
niu oświetlenia nie uwzględnia się współ- Gdy zdecydujemy się na użycie modelu odpowiednika OpenGL 2.0 i jest ukierun-
czynników wygaszania (GL _ CONSTANT _ oświetlenia obu stron trójkątów, do oblicza- kowana tylko na urządzenia wyposażone
ATTENUATION, GL _ LINEAR _ ATTENUATION, nia ich koloru jest używana ta sama normal- w programowalne układy graficzne (telefo-
GL _ QUADRATIC _ ATTENUATION). Świa- na (nie możemy zdefiniować osobnych nor- ny, PDA, instrumenty lotnicze, nawigacyj-
tło punktowe definiuje się, podając w = malnych dla przednich i tylnych ścian trój- ne itp.). GLES 2.0 wprowadza świeże spoj-
1, pozycja światła jest wtedy uwzględnia- kąta). Różnica polega na tym, iż w przypad- rzenie na potok graficzny, w którym eta-
na przy obliczaniu oświetlenia i obliczane ku ścianek odwróconych tyłem do obser- py przetwarzania wierzchołków i kolorów
jest wygaszanie (zobacz też ramkę: Pozycja watora normalne są odwracane (przeciwny fragmentów są definiowane (programowa-
światła – względna czy bezwzględna). Stoż- zwrot) zanim zostaną uwzględnione w rów- ne) przez programistę aplikacji (patrz: Ry-
kowe źródła światła definiuje się, ustawia- naniu oświetlenia. sunek 5). W związku z tą zmianą, standard
jąc parametry GL _ SPOT _ DIRECTION i składa się z dwóch uzupełniających się spe-
GL _ SPOT _ CUTOFF, tak więc nic się tutaj Przyszłość cyfikacji:
nie zmieniło w stosunku do desktopów. OpenGL ES – kierunki rozwoju
Przykład pozycjonowania świateł w scenie Ostatnie lata zaowocowały błyskawicznym • OpenGL ES 2.0 API – biblioteka do
przedstawia Listing 5. postępem w sferze urządzeń przenośnych, obsługi standardowego potoku graficz-
Należy wspomnieć, że GLES udostępnia większość nowych smart phone’ów wyposa- nego;
również globalny model światła otaczającego żona została w specjalizowane układy gra- • OpenGL ES Shading Language
oraz możliwość oświetlania przednich i tyl- ficzne. Grupa Khronos, przewidując roz- (OpenGL ES SL) – specyfikacja języka
nych ścianek trójkątów: wój sytuacji rynkowej, ze sporym wyprze- programowania potoku (vertex shaders,
fragment shaders).
TIP: Pozycja światła – względna czy bezwzględna Choć nowa specyfikacja dziedziczy wie-
Należy pamiętać, iż pozycja światła jest transformowana przez bieżącą macierz GL _
MODELVIEW, wobec czego można nim manipulować jak zwykłym punktem w przestrzeni le cech po swoim desktopowym pierwo-
3D. Jeżeli w trakcie ustawiania jego pozycji macierz model-view jest macierzą jednostko- wzorze, również i tu nie zapomniano o
wą, światło będzie zawsze podążać za obserwatorem. Listing 5 prezentuje kilka sposobów ograniczeniach platformy docelowej. Aby
lokalizacji oświetlenia. uszczuplić wielkość binariów mobilnej bi-
blioteki, zrezygnowano z redundantnych
funkcji, ograniczając ich zestaw do najbar-
Listing 5. Pozycjonowanie różnych typów świateł w scenie dziej pożądanego minimum pozwalające-
go na osiągnięcie tych samych rezultatów
#define Int2Fx( a ) ( ( a ) << 16 ) (wciąż nie znajdziemy tu display lists czy
GLfixed lightPos0[] = { 0, 0, 0, Int2Fx(1) }; trybu immediate). Dla osiągnięcia maksy-
GLfixed lightPos1[] = { 0, 0, Int2Fx(1), 0 }; malnej wydajności shader’ów i redukcji po-
GLfixed lightPos2[] = { Int2Fx(2), 0, 0, Int2Fx(1) }; boru mocy (zużycia baterii) wprowadzono
glMatrixMode( GL_MODELVIEW ); kilka trybów precyzji. Nareszcie lepsza in-
glLoadIdentity(); tegracja z hardware’em pozwala na progra-
mowanie efektów zarezerwowanych do-
// Light0 is directional light shining towards -Z (negative) camera axis. tychczas tylko dla dużych platform. Na-
glEnable( GL_LIGHT0 ); leży spodziewać się, że w przyszłości bę-
glLightxv(GL_LIGHT0, GL_POSITION, lightPos0 ); dzie pojawiać się coraz więcej urządzeń
ze wsparciem dla GLES 2.0, które już te-
// Light1 - point light always located in camera position raz można spotkać w sprzedaży (Samsung
glEnable( GL_LIGHT1 ); Omnia HD).
glLightxv(GL_LIGHT1, GL_POSITION, lightPos1 ); Wprowadzenie programowalnego po-
toku graficznego otwiera nowe możliwo-
// Camera transformations ści tworzenia realistycznych efektów gra-
glRotatex( Int2Fx(30), 0, Int2Fx(1), 0 ); ficznych, a kompilacja shader’ów w trakcie
glTranslatex( 0, 0, -Int2Fx(20) ); wykonywania programu pozwala na dużą
elastyczność i zwiększa przenośność kodu.
// Setup point light in word coordinates Niestety nie wszystko wygląda tak różowo
glEnable( GL_LIGHT3 ); jakby się zdawało. Kompilacja programów
glLightxv(GL_LIGHT3, GL_POSITION, lightPos2 ); vertex’ów i fragment’ów wydłuży czasy łado-
wania aplikacji, a wynikowy kod maszyno-
wy może nie być tak wydajny jak pre-kom-
// Render entire scene here pilowane (na desktopie) binaria. Może to
// DrawScene(); doprowadzić do sytuacji, w której przeno-
śna aplikacja (czy wieloplatformowy fra-
mework) będzie musiała obsługiwać wiele

204 SDJ Extra 34 Biblia

 OpenGL ES 1.x

wersji pre-kompilowanych shader’ów. Ze może być sporym wyzwaniem, nie tylko Podsumowanie
względu na wydajność niektóre implemen- dla początkujących programistów. Choć W tekście artykułu zostały przedstawione
tacje GLES 2.0 będą wspierały tylko formy podjęto już próby rozwiązania proble- kluczowe aspekty wykorzystania OpenGL
binarne. Kompilacja off-line będzie wyma- mów przenośności i kompatybilności ko- ES w programowaniu aplikacji mobilnych.
gała od developerów obsługi wielu narzę- du (OpenC na Symbian'ie, Lightblue pod Niestety, opisanie całego standardu wyma-
dzi od różnych producentów (MakeBina- BREW), wciąż brakuje uniwersalnego gałoby napisania sporej wielkości książki,
ryShader, BinaryShader.lib dostarczane API. Na szczęście również w tej materii dlatego ilość podstawowych informacji sta-
przez AMD czy PVRUniSCo od Imagina- grupa Khronos podjęła się próby wypro- rałem się ograniczyć do niezbędnego mini-
tion Technologies). wadzenia standardu. W lutym 2008 roku mum (sekcja dotycząca prymitywów). Ze
Niestety, kompilacja shader’ów nie zosta- opublikowano specyfikację OpenKODE względu na dużą dostępność materiałów na
nie jedynym problemem stojącym przed 1.0, która wprowadza zestaw API (włą- temat desktopowego GL’a starałem się tu ra-
programistami aplikacji mobilnych. Rynek czając w to OpenGL ES i EGL’a) do komu- czej uchwycić tylko najważniejsze różnice
ten jest mocno sfragmentowany i do ko- nikacji z docelowym systemem. KODE pomiędzy OpenGL ES 1.x a jego desktopo-
mercyjnego sukcesu potrzeba wsparcia dla Core przykrywa większość funkcji zwią- wym pierwowzorem, kładąc szczególny na-
wielu OS’ów i różnych środowisk (BREW, zanych z alokacją pamięci, dostępem do cisk na problemy związane z wydajnością.
Symbian, Windows Mobile, Linux itd.). plików i sieci czy obsługą zdarzeń. Pozo- Pomimo wielu różnic pomiędzy tymi stan-
Brak wspólnego API czy warstwy abstrak- staje tylko poczekać, jak do nowych stan- dardami, znalazło się też miejsce na wyja-
cji, która przykrywa zarządzanie zasoba- dardów ustosunkują się producenci sprzę- śnienie kilku wspólnych funkcji, których za-
mi systemowymi, jest istotną barierą wej- tu i OS’ów. stosowanie może przysporzyć pewnych kło-
ścia. Choć GLES pozwala na zunifikowa- Reasumując, w niedalekiej przyszłości bę- potów początkującym programistom GL’a
nie obsługi potoku graficznego, to zadania dziemy świadkami dążenia do unifikacji roz- (vertex arrays, VBO, oświetlenie). Niektó-
takie jak: wiązań i naturalnego zbliżenia mobilnych re z nich pojawiły się tu także ze wzglę-
urządzeń do ich desktopowych odpowiedni- du na rozbieżności w ich implementacji na
• dostęp do pliku; ków. Odczucia wizualne, dźwiękowe, szyb- różnych platformach. Na koniec opracowa-
• obsługa urządzenia dźwiękowego; kość przetwarzania i możliwości aplikacji nia przedstawiłem krótki zarys OpenGL ES
• instrukcje wejścia/wyjścia (obsługa kon- mobilnych przypominają sytuację na rynku 2.0, a także innych przyszłościowych stan-
trolera); desktopów z przed kilku lat, ale już teraz do- dardów, które mogą zmienić oblicze mobil-
• dostęp do zegara systemowego; czekaliśmy się przenośnych wersji niektórych nych aplikacji.
• obsługa zdarzeń i przerwań. wielkich tytułów. Prowadzone są nawet pra- Mam głęboką nadzieję, iż powyższe opra-
ce nad standaryzacją formatów wymiany con- cowanie posłuży Czytelnikom jako krótki
są wciąż domeną systemów operacyj- tent’u graficznego, czego dowodem może być zbiór porad i wskazówek, pomocnych przy
nych. Pisanie własnej warstwy abstrakcji COLLADA. pisaniu własnych aplikacji, a chciałbym je de-
dykować zmarłej, w okresie mej pracy nad ar-
tykułem, babci Anieli.
W Sieci Choć programowanie grafiki na urządze-
niach przenośnych stawia wiele wyzwań na-
• http://www.khronos.org/developers/resources/opengles/ – dostęp do wielu implementacji wet przed doświadczonym programistą, wi-
OpenGL ES, przykładowe programy, tutoriale; dok własnej aplikacji 3D na niewielkim ekra-
• http://www.vincent3d.com/ – strona domowa open source’owej biblioteki GLES;
nie malutkiego komputera szybko zrekompen-
• http://glutes.sourceforge.net/ – strona domowa mobilnej wersji znanej biblioteki GLUT;
• http://www.zeuscmd.com/tutorials/opengles/index.php – kilkadziesiąt tutoriali dla stawia- suje Waszą pracę.
jących swe pierwsze kroki z OpenGL ES;
• http://www.lighthouse3d.com/opengl/billboarding/ – świetny zestaw tutoriali na temat
tworzenia różnego typu billboardów;
• http://jet.ro/files/The_neglected_art_of_Fixed_Point_arithmetic_20060913.pdf – ciekawy
artykuł w temacie matematyki stałoprzecinkowej;
• http://www.glbenchmark.com – aktualna lista urządzeń ze wsparciem dla mobilnego GL’a,
KRYSTIAN KOSTECKI
a także testy wydajności, specyfikacja dostępnych rozszerzeń i wersji renderer'a. Pracuje na stanowisku Kierownika Działu Tech-
nicznego w firmie Gamelion wchodzącej w skład
Grupy BLStream. Na co dzień zajmuje się two-
rzeniem wysoko-poziomowych modułów wspo-
magających rendering, animację postaci, symu-
Literatura lacje fizyczne i efekty specjalne na potrzeby gier
• D.Astle, D.Durnil, OpenGL ES Game Development. Course Technology, 2004; 3D. Pasjonuje się wdrażaniem rozwiązań mate-
• K.Pulli, T.Aarnio, V.Miettinen, K.Roimela, J.Vaarala, Mobile 3D Graphics with OpenGL ES matycznych do symulacji zachowań, kontroli
and M3G. Morgan Kaufmann, 2007; animacji i rozwiązywania problemów algoryt-
• A.Munshi, D.Ginsburg, D.Shreiner, OpenGL ES 2.0 Programming Guide. Addison-Wesley, micznych. Grupa BLStream powstała, by efek-
2008;
tywniej wykorzystywać potencjał dwóch szyb-
• D.Shreiner, J.Neider; OpenGL Programming Guide, The Official Guide to Learning OpenGL.
Addison-Wesley 2007; ko rozwijających się producentów oprogramo-
• Khronos, OpenGL ES Native Platform Graphics Interface (Version 1.0). Khronos Group, wania – BLStream i Gamelion. Firmy wchodzą-
2003; ce w skład grupy specjalizują się w wytwarza-
• Richard S.Wright, OpenGL and Mobile Devices. Dr. Dobbs Journal 2006/05; niu oprogramowania dla klientów korporacyj-
• Richard S.Wright, OpenGL and Mobile Devices: Round 2. Dr. Dobbs Journal 2008/07; nych, w rozwiązaniach mobilnych oraz produk-
• S. Zerbst, O. Duvel, 3D Game Engine Programming. Course Technology, 2004;
• Richard S.Wright, OpenGL Super Bible, 4th Edition. Addison-Wesley, 2007; cji i testowaniu gier.
• K. Hawkins, D.Astle, A. LaMothe, OpenGL Game Programming. Course Technology, 2002. Kontakt z autorem:
krystian.kostecki@game-lion.com

www.sdjournal.org 205
 Rozwiązania mobilne
Flash Lite
Tworzenie mobilnej aplikacji w technologii Flash
Flash Lite pomimo kilku lat na rynkach całego świata nadal pozostaje
nieodkrytym środowiskiem. Jest to jednak rozwiązanie dające ogromne
możliwości, dlatego warto się mu bliżej przyjrzeć.
Dowiesz się:
• Jak stworzyć prostą grę w środowisku Flash
Lite 2.0;
• Jak właściwie zaprojektować rozwiązania
graficzne.
Poziom trudności
F
lash Lite to wersja popularnego odtwa-
rzacza animacji internetowych dostoso-
wanego do możliwości platformy mobil-
nej. Początki komórkowej wersji sięgają 2004 ro-
ku, kiedy to jeszcze firma Macromedia ekspery-
mentowała z prototypowymi rozwiązaniami te-
go typu. Po przejęciu tej organizacji przez Ado-
be Systems kontynuowano pracę nad Flash Li-
te począwszy od wersji 1.0 wdrożonej w czerw-
cu 2005 roku w japońskiej sieci NTT Docomo,
gdzie do tej pory jest to jedna z dominujących
technologii na tym rynku. W pozostałych re-
gionach najbardziej popularne wersje tego od-
twarzacza to 1.1, który odpowiada zaawanso-
waniem Flash Player 4, oraz Flash Lite 2.0, będą-
cy odpowiednikiem internetowego odtwarzacza
w wersji 7. Obie edycje występują w większości
modeli telefonów Nokia i Sony Ericsson, będą-
cych w globalnej dystrybucji od 2006 r. Najnow-
sze modele fińskiego producenta posiadają za-
instalowany odtwarzacz w wersji 3.0, który ma
możliwości zbliżone do Flash Player 8. Ta naj-
nowsza technologia komórkowa pozwala mię-
dzy innymi na odtwarzanie klipów wideo w
standardach H.264, On2 VP6 oraz Sorenson.
W naszym artykule skoncentrujemy się na
prostym przykładzie gry przygotowanej dla od-
twarzacza Flash Lite 2.0. Przygotowanie aplika-
cji we wcześniejszej wersji umożliwia dotarcie
do większej ilości telefonów, a przy tym nie ma
problemu z odtwarzaniem tych plików w naj-
nowszych komórkach z FL 3.0. Zaprezentujemy
tworzenie gry mobilnej, wykazując integrację
206
Powinieneś wiedzieć:
• Podstawy technologii Flash;
• Podstawy ActionScript 2.0.
rozwiązań graficzno-programistycznych, która
jest ogromnym ułatwieniem w procesie projek-
towania efektywnych i efektownych rozwiązań.
Tworzenie gry – pierwsze kroki
W tej części opiszemy krok po kroku, w jaki spo-
sób stworzyć prostą grę w środowisku Flash Lite
2.0 przy pomocy programu Adobe Flash CS4.
Na potrzeby tego artykułu powstała wszystkim
dobrze znana rozgrywka o nazwie 3 kubki.
Zaczniemy od stworzenia nowego pliku. Z
menu File wybieramy opcję New, a następnie
Flash File (Mobile), co obrazuje Rysunek 1. Zo-
staniemy przeniesieni do centrum obsługi urzą-
dzeń mobilnych Adobe Device Central CS4.
Tam musimy wybrać odpowiednie parametry,
w naszym przypadku będzie to Flash Lite 2.0
oraz ActionScript 2.0. Kolejną niezbędną rze-
czą jest wybór urządzenia, na którym będziemy
testować aplikację. Z biblioteki umieszczonej po
lewej stronie wybieramy urządzenie, na potrze-
by obecnego przykładu będzie to Nokia E75. W
trakcie tworzenia naszej aplikacji możemy zmie-
niać dowolnie obszar roboczy oraz testować go-
towe pliki na różnych urządzeniach. Rysunek
2 przedstawia Adobe Device Central, który po-
zwala nam na testowanie naszej gry, symulując
warunki, z jakimi spotkać się może gracz, na co
dzień obcując z naszym dziełem. Możemy m.in.
ściemniać i rozjaśniać ekran, nałożyć na ekran
refleksy świetlne słonecznego dnia, obracać ko-
mórkę o 90 stopni, włączyć automatyczne wyga-
szenie ekranu po dowolnej ilości sekund.
Kolejnym krokiem będzie ustawienie właści-
wości dla aplikacji. Prędkość wyświetlania anima-
cji nie powinna przekraczać 32 klatek na sekun-
dę, gdyż komórki mają problemy z wydajnością
przy wyższych parametrach odtwarzania. Roz-
dzielczość jest ustalona automatycznie przy wy-
borze urządzenia testującego, w naszym przypad-
ku jest to 240x320 pikseli, która jest obecnie naj-
bardziej powszechną dla wyświetlaczy komórko-
wych. Na tak przygotowanym dokumencie mo-
żemy zacząć tworzyć aplikację. Przejdźmy do sa-
mego procesu tworzenia gry. Pierwszym kro-
kiem będzie stworzenie warstw, w których bę-
dziemy przechowywać poszczególne elementy
oraz obsługujący je kod. Dla gry 3 kubki stwórz-
my 8 warstw przedstawionych na Rysunku 3. Na
ścieżce ruchu (timeline) dodajmy w każdej war-
stwie 4 klatki, które będą odpowiedzialne za po-
szczególne ekrany w przygotowywanej aplikacji:
• inicjalizacja gry;
• animacja wstępna;
• rozgrywka;
• koniec.
W procesie inicjalizacji gry programista mu-
si zadbać o to, aby aplikacja była wyświetlana
w trybie pełnoekranowym oraz aby gracz in-
tuicyjnie obsługiwał aplikację za pomocą głów-
nych klawiszy sterujących w komórce. Oprócz
podstawowej nawigacji obsługiwanej przez kla-
wisze kierunkowe (joystick/D-Pad) istotną ro-
lę odgrywają również klawisze funkcyjne, tzw.
SoftKeys. Znajdują się przeważnie pod ekra-
nem komórki, po lewej i prawej stronie joystic-
k'a. W przypadku modeli Nokia przyjmuje się
standard, w którym lewy SoftKey służy do po-
twierdzania bądź wywoływania menu pod-
ręcznego, a prawy służy do przechodzenia o po-
ziom w górę w strukturze aplikacji [Back] bądź
do opcji wyjścia [Quit]. Mając na względzie wy-
godę użytkowania, podpisujmy na każdym z
poziomów aplikacji, do czego służą owe przyci-
ski funkcyjne. Umożliwi to swobodne porusza-
nie się w hierarchii naszego produktu. W na-
szym przykładzie, widocznym na Rysunku 4,
podpisy do klawiszy SoftKey zostały umiesz-
czone dla czytelności na jasnej, drewnianej bel-
ce przy dolnej krawędzi ekranu.
Integracja kodu i grafiki
Inicjalizacja aplikacji pokazana jest na Listin-
gu 1. Kod jest umieszczony w pierwszej klat-
SDJ Extra 34 Biblia

ce utworzonej przez nas warstwy ActionScript.
Warto zwrócić również uwagę na typ skryptów,
które sterują procesami komórki, takimi jak ja-
kość wyświetlania grafiki (SetQuality), wibra-
cja (StartVibrate), ustalenie klawiszy funkcyj-
nych (SetSoftKeys). Wszelkie działania tego
typu odbywają się przez komendy FSCommand i
FSCommand2.Warto dokładnie zapoznać się z tym
zestawem ActionScript podczas opracowywania
własnych rozwiązań w tej technologii mobilnej.
Kiedy już mamy zainicjowaną aplikację, mo-
żemy przejść do drugiego ekranu, gdzie będzie
się znajdować animacja wprowadzająca zawod-
nika do gry. W naszym przypadku jest to ani-
mowanie chowania monety pod kubek. Po wy-
konaniu animacji gra przechodzi do klatki nr
3, w której zadeklarowana jest cała rozgrywka.
Teraz na warstwie Button dodajemy na plan-
szy przycisk odpowiedzialny za działanie klawi-
szy joystick’a. Do tego celu rysujemy na planszy
obiekt – niech to będzie prostokąt, za pomocą
narzędzia Rectangle Tool [R]. Utworzony obiekt
konwertujemy na Button, wybierając z menu
Modify/Convert to symbol, co widać na Rysun-
ku 5. Do tak utworzonego przycisku dodajemy
skrypt przedstawiony na Listingu 2.
Zasadnicza część rozgrywki odbywa się w
klatce trzeciej, ale zanim przejdziemy do pisa-
nia kodu, omówmy, jakie elementy będą nam
potrzebne do stworzenia gry. Zacznijmy od war-
stwy Background, w której umieszczamy tło apli-
kacji. Po dodaniu tła blokujemy warstwę, aby
nie dokonać przypadkowych zmian w niej, co
przedstawiamy na Rysunku 6.
W warstwie Background ustawiamy grafikę
tła dla gry w postaci faktury desek narysowanej
odręcznie za pomocą narzędzia Brush Tool [B].
Jest to warstwa ustawiona najniżej, co skutkuje
tym, że wszystkie elementy z wyższych warstw
będą nad naszym tłem.
Dodatkowo ustalamy kolor tła naszej aplika-
cji. Aby tego dokonać, musimy kliknąć prawym
przyciskiem myszy na pusty, szary obszar poza
sceną. Pojawi nam się podręczne menu, z które-
go wybieramy Document properties. Z tych opcji
wybieramy Background color (ikonka kwadratu,
wyświetlająca aktualny kolor podłoża – domyśl-
nie jest nim biały). Rozwinie nam się paleta kolo-
rystyczna, nad którą znajduje się pole tekstowe z
wartością aktualnego koloru (dla białego wartość
ta to #FFFFFF). Zmieniamy standardową biel na
kolor jasny brązowy o wartości #D4A76E.
Na warstwie Ball rysujemy przedmiot, który
będzie przesuwany pod kubkami. Nasza gra bę-
dzie utrzymana w konwencji pirackiej tawerny,
więc pod kubkami znajdować się będzie złota
moneta. Konwertujemy utworzoną grafikę do
MovieClip'a, nadajemy nazwę MyBall. Następ-
na warstwa Arrow odpowiedzialna będzie za
wyświetlenie animowanego wskaźnika, którym
użytkownik będzie wskazywał kubek z monetą
– w tym przypadku będzie to zaciśnięta dłoń z
wyprostowanym palcem wskazującym. Naryso-
waną dłoń konwertujemy do MovieClip'a i na-
www.sdjournal.org
Flash Lite
Listing 1. Inicjalizacja
// ustawienie aplikacji w trybie pełnego ekranu
fscommand2("FullScreen", true);
// ustawienie wysokiej jakości grafiki dla odtwarzanej aplikacji
fscommand2("SetQuality", "high");
// obsługa przycisków funkcyjnych komórki
fscommand2("SetSoftkeys", "LeftSoftKey", "RightSoftKey ");
Key.removeListener(myListener);
var myListener:Object = new Object();
myListener.onKeyDown = function() {
var keyCode = Key.getCode();
if (keyCode == ExtendedKey.SOFT1) {
/* w zależności od tego, w której klatce będziemy się znajdować zostanie wywołane
inne zdarzenie. Obsługa klawisza SOFT1 będzie wywołana w
klatkach 3 i 4. */
switch(_root._currentframe){
/* Lewy SoftKey w klatce 3 odpowiada za funkcję EnterKeyPress sprawdzającą czy pod
kubkiem znajduje się moneta */
case 3 : EnterKeyPress(); break;
// Lewy SoftKey w klatce 4 odpowiada za restart aplikacji
case 4 : _root.gotoAndPlay(1); break;
}
}
if (keyCode == ExtendedKey.SOFT2) {
switch(_root._currentframe){
/* w pierwszej klatce prawy przycisk SOFT2 odpowiada za przejście na następną
klatkę gdzie zaczyna się animacja */
case 1 : play(); break;
/* w klatkach 3 i 4 SOFT2 odpowiada za wyjście z gry */
case 3 : fscommand2("quit"); break;
case 4 : fscommand2("quit"); break;
}
}
};
Key.addListener(myListener);
/* ustawienie ilości ‘żyć’ dla gracza oraz numeru planszy */
var level:Number = 1;
var lives:Number = 3;
stop();
Rysunek 1. Tworzenie nowego pliku
207
 Rozwiązania mobilne

zywamy MyArrow , co obrazuje Rysunek 7. We- we na listwie czasowej w klatkach pierwszej, wszystkim czytelną na małych wyświetlaczach
wnątrz MovieClip'a MyArrow konwertujemy ósmej i szesnastej. Zaznaczamy wszystkie klat- czcionkę – w tym przypadku jest to Trebuchet
obiekt wskazującej dłoni na MC o nazwie My- ki i klikamy na nich prawym przyciskiem my- MS. Zmieniamy wartość koloru tekstów z do-
ArrowIside, następnie stawiamy klatki kluczo- szy, wybierając opcję automatycznego ruchu myślnej na #432F01, która bardziej pasuje do
Create Motion Tween. Odznaczamy zaznaczenie stylu pozostałych grafik. Flash CS4 daje nam też
Listing 2. Kod niewidzialnego przycisku do i wskazujemy kursorem klatkę kluczową nu- możliwość wyboru pomiędzy kilkoma opcjami
sterowania wskaźnikiem mer osiem, zaznaczamy MyArrowIside i prze- wyświetlania czcionek. W rozwijalnej liście w
suwamy go w linii prostej o kilka pikseli w gó- przyborniku, tuż pod ikonkami justowania tek-
on (keyPress "<Enter>") { rę. Wychodzimy z MovieClip'a na scenę głów- stu, mamy dostępne następujące opcje:
switch(_root._currentframe){ ną. Tym sposobem zrobiliśmy animację wska-
case 1 : play(); break; zującej dłoni. Każdemu z utworzonych obiek- • Use Device Fonts – Flash Lite Player wy-
/* w klatce 3 przycisk będzie tów nadajemy unikalną nazwę Instance Name w świetli czcionkę, która jest standardowym
odpowiedzialny za wywołanie funkcji zakładce Properties, dzięki czemu będziemy mo- krojem danego modelu telefonu;
sprawdzającej zawartość kubka */ gli się do niego odwołać w prosty sposób z ko- • Bitmap text – tekst jest pozbawiony anty-
case 3 : _root.EnterKeyPress(); du AS. I tak stworzone obiekty nazywamy ko- aliasing'u, nie polecamy tej opcji;
break; lejno arrow_mc i ball_mc. Rysunek 7 pokazu- • Anti-Alias for Animation – włącza anty-
/* restart gry – zerowanie ‘żyć’ je okienko Properties z wpisaną nazwą instancji aliasing czcionki, metoda rekomendowana
i planszy oraz powrót do wstępnego – arrow_mc. przy tekstach animowanych;
menu gry */ W warstwie ResultAnimation tworzy- • Anti-Alias for Readibility – metoda
case 4 : { my animacje, które będą wyświetlane przy uwzględniająca anty-aliasing poprawiający
_root.gotoAndPlay(1); prawidłowym/błędnym wyborze kubka czytelność fontu, w tym przypadku sko-
level = 1; przez użytkownika. Animacje konwertujemy rzystamy właśnie z niej;
lives = 3; do MovieClip’ów i nadajemy Instance Name • Custom Anti-Alias – w tym przypadku sa-
break; odpowiednio good_mc oraz bad_mc. Utwo- mi ustalamy opcję anty-aliasing'u.
} rzone MC ustawiamy poza sceną, aby były
} nie widoczne dla gracza w czasie rozgryw- Jeśli nie korzystamy z opcji Use Device Fonts,
} ki, będziemy je animować w momencie wy- pamiętajmy również o załączeniu czcionki do
// obsługa wskaźnika przy ruchu w lewo boru kubka. każdego dynamicznego pola tekstowego. Jeśli
on (keyPress "<Left>") { Kolejna warstwa – Top odpowiedzialna bę- tego nie zrobimy, to aplikacja nie będzie w sta-
if(_root._currentframe == 3) dzie za wyświetlanie poziomu, na którym się nie wyświetlić danego kroju pisma i zastąpi je
if (arrow_mc.Position != 1) { aktualnie znajduje gracz oraz ilości żyć, które domyślną czcionką urządzenia. Aby zamie-
arrow_mc.Position--; mu pozostały. W tym celu tworzymy na sce- ścić font, kliknijmy przycisk Embed, znajdują-
arrow_mc._x -= 70; nie dwa teksty statyczne oraz dwa teksty dyna- cy się tuż obok rozwijalnej listy opcji wyświe-
} miczne, co obrazują Rysunki 8 i 9. Dla wersji dy- tlania fontów. Pojawi się okienko Character Em-
} namicznych w zakładce Options ustawiamy Va- bedding, w którym możemy zaznaczyć, które
// obsługa wskaźnika przy ruchu w prawo riable dla pierwszego pola na level, a dla drugie- zestawy znaków zamierzamy dołączyć do dy-
on (keyPress "<Right>") { go lives. Dzięki tej operacji będziemy mogli od- namicznego pola tekstowego. Wybierzmy tyl-
if(_root._currentframe == 3) woływać się do utworzonych dynamicznych tek- ko te, które będą używane. W tym przypadku
if (arrow_mc.Position != 3) { stów bezpośrednio z poziomu kodu za pomocą jest to zestaw cyfr Numerals 0-9. Każdy zestaw
arrow_mc.Position++; zmiennych level i lives. to dodatkowy rozmiar zwiększający plik SWF.
arrow_mc._x += 70; Należy pamiętać o zmianie rodzaju tekstu w Starajmy się również trzymać jednego kroju.
} przyborniku na DynamicText, która jest przed-
} stawiona na Rysunku 10. Z właściwości tekstu
w panelu Properties wybieramy ładną i przede

Rysunek 3. Warstwy aplikacji

Rysunek 2. Adobe Device Central – narzędzie do efektywnego testowania tworzonych aplikacji Rysunek 4. Animacja początkowa

208 SDJ Extra 34 Biblia


Czcionki są elementami, które znacząco wpły-
wają na rozmiar finalnego pliku.
Programowanie i testowanie
Do tak przygotowanej sceny możemy zacząć pro-
gramowanie rozgrywki, przedstawione szczegó-
łowo na Listingu 3. Dodatkowo dla MovieCli-
p’ów wyświetlających nam, czy prawidłowo wy-
braliśmy kubek, ustawiamy skrypt przenoszący
nas ponownie do losowania kubków, bądź do
ekranu końcowego aplikacji w przypadku wyko-
rzystania wszystkich żyć. Listing 4 przedstawia
proste rozwiązanie zamykające rozgrywkę. W
ostatniej klatce animacji wyświetlamy podsumo-
wanie gry, w którym gracz otrzymuje informację,
do jakiego poziomu dotarł. Do tego posłuży nam
pole Text Tool. Ustawiamy jego parametry na Dy-
namic Text,oraz nadajemy wartość Variable =
level. W ten sposób pole automatycznie pobie-
rze wartość zmiennej level do tego pola.
Tak stworzoną aplikację uruchamiamy w
Adobe Device Central, wybierając z menu głów-
nego Flash CS4 zakładkę Control/Test Movie [Ctr-
Rysunek 5. Konwersja obiektu
Rysunek 6. Blokada nieużywanych warstw
www.sdjournal.org
Flash Lite
l+Enter]. W Adobe Device Central developer ma te, gdyż trudno sobie wyobrazić gry i animacje
możliwość testowania programu na różnych te- Flash bez dobrze przygotowanej grafiki.
lefonach, co dobrze widać w lewej części Rysun-
ku 11. Po wyborze interesującego nas telefonu Im mniej tym lepiej
w ekranie EMULATOR mamy podgląd apli- To złota zasada w tej technologii. Nie należy
kacji. W tym miejscu możemy testować funk- przesadzać z nadmiarem i skomplikowaniem
cjonalność naszej gry, sprawdzić czy klawisze są wizualnych obiektów oraz animacji. Obciąży to
prawidłowo podpięte oraz czy aplikacja działa
w trybie pełnoekranowym. Dodatkowo po pra-
wej stronie znajduje się zakładka MEMORY, w
której możemy obserwować zachowanie się pa-
mięci telefonu w trakcie działania poszczegól-
nych etapów gry. Adobe Device Central dosto-
sowuje pamięć emulowanego telefonu w zależ-
ności od wybranego modelu. Dodatkową opcją
jest sprawdzenie działania aplikacji w trzech try-
bach jakości: High, Medium i Low. Do tego celu
wyświetlamy zakładkę Device Performance, gdzie
mamy możliwość swobodnego manipulowania Rysunek 7. Nadawanie nazw obiektom
tymi opcjami.
Techniczne aspekty mamy już za sobą, skup-
my się więc na istotnych elementach dotyczą-
cych projektowania w środowisku Flash Li-
Rysunek 8. Punktacja – teksty statyczne
Rysunek 9. Punktacja – teksty dynamiczne
Rysunek 10. Właściwości tekstów
dynamicznych
209
 Rozwiązania mobilne
bowiem stosunkowo słaby (ok. 200 – 400 Mhz)
procesor komórki, którego nie wspomagają, jak
w przypadku PC, karta graficzna czy pamięć
RAM. Dlatego elementy gry powinny być pro-
ste i wyraźne. Widoczność jest tu również prio-
rytetem. Biorąc pod uwagę standardy wyświe-
tlaczy mobilnych (176x208 pikseli w przypad-
ku starszych modeli i 240x320 w przypadku
nowszych), wyeliminujmy wszelkie szczegó-
ły obiektów, które pozostaną niezauważone dla
użytkownika. Czy rzeczywiście główny bohater
gry musi mieć guziki na koszuli, która zajmuje 5
na 5 pikseli ekranu? Rezygnując z tego typu de-
tali, zaoszczędzimy nie tylko na rozmiarze pliku,
ale również pozostawimy sporo cennego miejsca
Rysunek 11. Testowanie aplikacji w Adobe Device Central
Rysunek 12. Automatyczna optymalizacja obiektów graficznych
210
w podręcznej pamięci telefonu (tzw. heap me-
mory) dla innych, niezbędnych procesów gry.
Flash bazuje również na symbolach, którymi
są Graphics (symbole graficzne) jak i MovieCli-
p’y. Raz stworzony obiekt przechowywany jest
w bibliotece pliku FLA. Dzięki temu możemy
użyć dowolnej ilości duplikatów tego samego
symbolu na scenie, a program będzie musiał je-
dynie przeliczyć oryginał, znajdujący się w pa-
nelu biblioteki [Library]. Starajmy się nie dokła-
dać kolejnych obiektów bez potrzeby i wykorzy-
stywać do wielu zastosowań te, które już stwo-
rzyliśmy. To także oszczędność pamięci i roz-
miaru. W przykładzie 3 kubki takie rozwiąza-
nie również ma miejsce – widać to na Rysunku
4. Stworzona grafika jasnej, drewnianej deski zo-
stała wykorzystana u góry ekranu, pod tekstami
wyświetlającymi punkty i życie, następnie jej ko-
pia za pomocą opcji Menu/Transform/FlipVertical
odbita lustrzanie względem osi X i umieszczona
przy dolnej krawędzi ekranu jako pole dla opisa-
nia klawiszy SoftKeys.
Dobrym nawykiem jest również tworzenie
grafiki w oparciu o proste kształty, złożone z jak
najmniejszej ilości punktów. Każdy punkt to ko-
lejne bajty oraz dodatkowy wysiłek dla mobilne-
go procesora.
Aby zoptymalizować naszpikowany punkta-
mi kształt możemy posłużyć się opcją ich auto-
matycznego usuwania. W tym celu należy za-
znaczyć kształt, a następnie wybrać z menu po-
lecenie Optimize (Modify/Shape/Optimize), tak
jak na Rysunku 12. Na ekranie pojawi się okien-
ko Optimize Curves, które przedstawia Rysunek
13. Za pomocą dostępnego suwaka ustawiamy
parametr Optimization Strength na pożądany po-
ziom. W naszym przypadku zredukujemy ilość
punktów o 68%. Kliknięcie [OK] spowoduje
optymalizację krzywej – część punktów zosta-
Rysunek 13. Okienko optymalizacji
Rysunek 14. Dostępne efekty graficzne dla
obiektów
Rysunek 15. Optymalizacja animacji dla Flash Lite
SDJ Extra 34 Biblia
 Flash Lite

Listing 3. Engine gry

center = 0; };
// zmienna whichRoll odpowiedzialna za zliczanie ilości /* funkcja odpowiedzialna za mieszanie kubków */
mieszań kubka function roll3(cup1:MovieClip,cup2:MovieClip) {
whichRoll = 0; if (center == 0) {
// oneEnter sprawdza czy kubki są w danym momencie animowane /* przemieszczaj kubki na scenie */
(1=true, 0=false) if (cup1._x<cup2._x) {
oneEnter = 1; cup1._y+=speed;
// pozycja, na której aktualnie znajduje się moneta cup1._x+=speed;
ball_mc.Position = 1; cup2._y-=speed;
// pozycja kursora do wskazywania kubka cup2._x-=speed;
arrow_mc.Position = 1; } else {
arrow_mc._visible = false; center = 1;
arrow_mc._x = 33; }
// zmienna blokująca możliwość sprawdzania zawartości kubków }
w czasie mieszania if (center == 1) {
var canKeyPress:Boolean = false if (cup1._y>130) {
// zmienna nextBlend odpowiada za wybór, które kubki będą cup1._y-=speed;
animowane cup1._x+=speed;
nextBlend = (random(300)%3)+1; cup2._y+=speed;
// dynamiczne tworzenie 3 kubków na scenie cup2._x-=speed;
var kub1:MovieClip = attachMovie("MyKubek","cupx1",103,{_x: oneEnter=0;
20,_y:130}); } else
var kub2:MovieClip = attachMovie("MyKubek","cupx2",102,{_x: /* warunek sprawdzający czy zamiana kubków dobiegła końca */
90,_y:130}); if(center ==1 && cup1._y == 130 && oneEnter==0)
var kub3:MovieClip = attachMovie("MyKubek","cupx3",101,{_x: {
160,_y:130}); center = 0;
/* wylosowanie następnego zestawu kubków do zamiany */
kub1.NR = 1; nextBlend = (random(300)%3)+1;
kub2.NR = 2; /* zwiększenie licznika losowań */
kub3.NR = 3; whichRoll++;
/* włączamy ciągłe odtwarzanie klatki, czego skutkiem będzie oneEnter=1;
powtarzanie losowania na zadanych przez nas warunkach do /* dla uproszczenia wykonywania animacji ustaw kubki w
momentu utraty ‘żyć’ przez zawodnika */ pozycji w jakiej znajdowały się podczas startu tej klatki */
if(cup1.NR == 1 && cup2.NR== 2){
onEnterFrame = function (){ cup1._x = 20;
switch(level){ cup2._x = 90;
/* ustawienie prędkości po dojściu do poszczególnych if(ball_mc.Position == 1) ball_mc.Position = 2;
poziomów w rozgrywce */ else
case 1 : speed = 3; break; if(ball_mc.Position == 2) ball_mc.Position = 1;
case 3 : speed = 5; break; return;
case 6 : speed = 7; break; }
} else
switch(nextBlend){ if(cup1.NR == 1 && cup2.NR == 3){
/* w zależności od wylosowanej liczby odtwarzanie jednego z cup1._x = 20;
trzech możliwych mieszań kubków */ cup2._x = 160;
case 1 : roll3(kub1,kub2,kub3); break; if(ball_mc.Position == 1) ball_mc.Position = 3;
case 2 : roll3(kub1,kub3,kub2); break; else
case 3 : roll3(kub2,kub3,kub1); break; if(ball_mc.Position == 3) ball_mc.Position = 1;
case 0 : { return;
arrow_mc._visible = true; }
delete this.onEnterFrame; else
break; if(cup1.NR == 2 && cup2.NR == 3){
} cup1._x = 90;
} cup2._x = 160;
/* ilość zamian kubków zależy od poziomu, na którym się if(ball_mc.Position == 2) ball_mc.Position =3;
znajdujemy, a osiągnięcie danego poziomu zatrzymuje else
OnEnterFrame */ if(ball_mc.Position == 3) ball_mc.Position =2;
if(whichRoll == level){ return;
nextBlend=0; }
canKeyPress = true; }
} }

www.sdjournal.org 211
 Rozwiązania mobilne
nie usunięta. Istnieje także ręczna metoda po-
zbycia się punktów za pomocą narzędzia Subse-
lectional Tool. Jest to ikonka z białą strzałką znaj-
dującą się w palecie narzędzi lub przypisana do
skrótu klawiszowego [A]. Za jej pomocą wy-
bieramy kształt, wraz z nim podświetlą się jego
wszystkie punkty składowe. Następnie nie od-
znaczając obiektu, klikamy w te, których chce-
my się pozbyć (z przyciskiem [Shift] mamy moż-
liwość dodawania kolejnych punktów do zazna-
czenia), i usuwamy je za pomocą przycisku [De-
lete]. Użycie pierwszego sposobu optymalizacji
obiektu jest prostsze i szybsze, za to mniej do-
kładne, bo automatyczne. Drugi sposób wyma-
Rysunek 16. Zamiana klatek automatycznego ruchu na ruch poklatkowy
Rysunek 17. Odznaczenie automatycznego ruchu dla utworzonych klatek kluczowych poklatkowej
animacji
212
ga wprawy i cierpliwości, jednak daje pełną kon-
trolę nad ilością punktów i finalnym kształtem.
W przypadku gdy musimy użyć skompliko-
wanego graficznie elementu, zastosowanie ma-
py bitowej jest wyjściem z sytuacji. Bitmapa co
prawda zwiększy rozmiar swf'a, jest jednak ła-
twiejsza do przetworzenia przez Flash Lite Play-
er'a, niż wektorowy kształt, który jest tworzony
od podstaw w odtwarzaczu i na bieżąco przeli-
czany. Program Flash CS4 Professional oferuje
nam również kilka efektów, które możemy za-
stosować dla tworzonych symboli graficznych.
Są one dostępne w rozwijanej liście Color Effect
w panelu Properties, przedstawione na Rysunku
14. Ze szczególną ostrożnością powinno się do-
dawać efekt przezroczystości (Alpha). Zbyt czę-
ste jego stosowanie może doprowadzić do obcią-
żenia pamięci telefonu i spowolnić proces od-
twarzania pliku SWF.
Animacje i optymalizacje
Flash to nie tylko potężne narzędzie graficzne,
ale również środowisko animacyjne. Automa-
tyzacja ruchu obiektów i kształtów (motion twe-
en i shape tween) czyni proces animacji niezwy-
kle łatwym. W przypadku wersji Lite ze wzglę-
dów optymalizacyjnych nie powinno się jednak
stosować przesadnej ilości tween'ów oraz animo-
wać dużych elementów graficznych wypełnia-
jących sporą część ekranu. Bazowanie na pro-
stych iluzjach ruchu sprawdzi się tu znacznie
lepiej niż konstruowanie wieloelementowych,
skomplikowanych animacji. Umieszczanie kil-
ku tween'ów naraz jest znacznie gorszym po-
mysłem, niż odtwarzanie ich po kolei, jeden po
drugim. Rysunek 15 obrazuje, jak wydajnie po-
sługiwać się tween'ingiem. Pomocna w uspraw-
nieniu aplikacji jest również zamiana automa-
tycznego ruchu na animację poklatkową. Za-
znaczmy na listwie czasowej niebieskie klatki
automatycznego ruchu, następnie kliknijmy na
nich prawym klawiszem myszy – z rozwijalne-
go menu wybierzmy opcję Convert to Keyframes,
tak jak na Rysunku 16. W tym celu można też
użyć klawisz [F6]. Flash utworzy na odcinku se-
lekcji klatki kluczowe. Jednak dalej klatki te są w
kolorze niebieskim, a więc musimy jeszcze od-
znaczyć im opcję Motion Tween. Zaznaczamy
Rysunek 18. Automatyczne zaznaczanie
zbędnych obiektów z biblioteki
SDJ Extra 34 Biblia
 Flash Lite

ją i ponownie posługujemy się prawym przyci-
skiem myszy, z menu wybierając tym razem Re-
move Tween – Rysunek 17 obrazuje ten krok. Au-
tomatyczny ruch możemy wyłączyć również w
panelu Properities, wybierając z rozwijalnej listy
Tween pozycję None.
Eksportując finalną wersję gry, usuńmy
wszystkie niepotrzebne linijki kodu, komenta-
rze, warstwy, puste klatki. Pozostawmy tylko to,
co niezbędne jest do prawidłowego funkcjono-
wania naszej gry. Jeśli w bibliotece trzymaliśmy
warstwy i obiekty w katalogach, pozbądźmy się
tej struktury, gdyż foldery niepotrzebnie zwięk-
szają rozmiar finalnego pliku.
Skorzystajmy z funkcji biblioteki zaznaczają-
cej nieużywane obiekty – z menu Window wy-
bierzmy zakładkę Library, bądź skorzystajmy ze
skrótu [Ctrl+L]. Pojawi się okno biblioteki. Tak
jak na Rysunku 18, kliknijmy na ikonkę w pra-
wym górnym rogu okienka Library i z rozwijal-
nych opcji zaznaczmy Select Unused Items. Na-
stępnie usuńmy niepotrzebne obiekty za po-
mocą ikonki kosza, znajdującej się przy dolnej
krawędzi okienka Biblioteki. Tym sposobem pamiętajmy, aby nie popadać w skrajności.
zaoszczędziliśmy kilobajtów na i tak niewyko- Zdroworozsądkowe podejście w zabawie z
rzystywanych obiektach, które zaśmiecały plik, Flash Lite'em polega na znalezieniu kompro-
i uporządkowaliśmy jego strukturę. Nie należy misu pomiędzy szybkim i prawidłowym dzia-
również stosować Scen (Window/Other panels/ łaniem gry oraz ciekawą i czytelną szatą gra-
Scene), które są prawdziwymi pożeraczami baj- ficzną. W osiągnięciu tego celu nie rezygnuj-
tów. Lepiej poukładać zawartość aplikacji w mo- my z wszystkich dobrodziejstw tej platformy
vie clip'ach i skryptowo je odgrywać. – eksperymentujmy oraz przede wszystkim
testujmy nasz produkt na możliwie najwięk-
Podsumowanie szej ilości telefonów komórkowych. Modele
Flash Lite to środowisko niezwykle ciekawe, różnią się między sobą parametrami, dlatego
dające wiele możliwości, a jednocześnie przy- taka konfrontacja z docelowymi urządzenia-
jazne dla twórców wszelkiego rodzaju con- mi pozwoli nam się zorientować w rzeczywi-
tent’u. Biorąc pod uwagę nasze wskazówki, stych możliwościach platformy.
GRZEGORZ TRUBIŁOWICZ
CEO firmy IKS, pasjonat marketingu i nowych technologii.
MATEUSZ PIETREK
Creative Director IKS’a, doświadczony projektant i animator.
KAROL BEDNARZ
Junior Flash Developer w firmie IKS, specjalista Flash Lite.

W Sieci
• ht tp://w w w.adobe.com/products/
flashlite/;
• http://www.adobe.com/devnet/devices/;
• http://www.flashlite.info.pl.
IKS Mobile to dział firmy IKS odpowiedzialny za międzynarodowe sukcesy gier i rozwiązań mobilnych.
Eksperci od technologii Flash Lite, którą zajmują się nieprzerwanie od 2005 roku. Gry „Crazy Matches”,
„Tropictos” oraz „Cubic Republic” były docenione przez profesjonalne jury i międzynarodową publicz-
ność m.in. w konkursach IMGA, IGF, Flash Lite Developer Challenge. Więcej informacji na www.IKSmo-
bile.com oraz www.iks.pl.
Kontakt z autorami: office@iksmobile.com

Listing 3cd. Engine gry

} 1 i wyświetl animację good_mc */

/* funkcja wywoływana po wciśnięciu przycisku LeftSoftKey if (arrow_mc.Position == ball_mc.Position) {
i Enter w czasie rozgrywki, odpowiedzialna jest za level++;
sprawdzenie zawartości kubka */ good_mc._x = 60;
function EnterKeyPress(){ good_mc.gotoAndPlay(1);
if(canKeyPress==true){ /* złe wytypowanie kubka powoduje utratę życia i wyświetlenie
canKeyPress = false; animacji z klipu bad_mc*/
ball_mc._x = 34 + ((ball_mc.Position - 1) * 70); } else {
if(ball_mc.Position == 1) lives--;
_root.kub1.gotoAndPlay("anim"); bad_mc._x = 60;
if(ball_mc.Position == 2) bad_mc.gotoAndPlay(1);
_root.kub2.gotoAndPlay("anim"); }
if(ball_mc.Position == 3) }
_root.kub3.gotoAndPlay("anim"); }
/* w przypadku prawidłowego wskazania kubka zwiększ poziom o stop();

Listing 4. Zakończenie rozgrywki

/* usunięcie kubków z planszy, żeby nie były widoczne na uproszczenia ‘gameOver’ */

ekranie końcowym ani przy ponownym if (_root.lives == 0) {
wyświetleniu animacji startującej _root.gotoAndStop("gameOver");
grę */
_root.kub1.removeMovieClip(); /* poprawne wytypowanie kubka wraca gracza do animacji w
_root.kub2.removeMovieClip(); klatce drugiej, po której następuje
_root.kub3.removeMovieClip(); kolejna runda gry */
} else {
/* w momencie błędnego wytypowania kubka przechodzimy _root.gotoAndPlay(2);
do klatki 5, którą nazywamy dla }

www.sdjournal.org 213
 Felieton
Technologie mobilne otwierają nowe możliwości – być może jeszcze bar-
dziej rewolucyjne niż zjawisko Internetu. W odróżnieniu od Sieci – tort
jest dzielony na innych zasadach, i to przez znacznie większą ilość graczy.
J
ednym z najważniejszych towarów naszych czasów jest informa-
cja. Transformacje społeczeństw odbywają się w kierunku coraz
sprawniejszego posługiwania się wszelkimi danymi. Kluczem do
sukcesu jest umiejętność artykułowania pytań na sposób cyfrowy oraz
odszukiwania i kategoryzacji odpowiedzi na nie. To motywuje do roz-
wijania wszelkich technologii zwiększających możliwości przesyłania i
przetwarzania informacji. Obserwujemy postępujące zapotrzebowa-
nie na usprawnienie dystrybucji informacji, co ma umożliwić dociera-
nie do maksymalnej liczby odbiorców. Rośnie zapotrzebowanie na no-
we formy prezentacji, które będą zrozumiałe dla możliwie najszersze-
go grona użytkowników. Celem jest dostarczanie coraz większej ilości
usług, które będą osiągalne dla rosnącej populacji. Takie drogi rozwo-
ju umożliwiają ograniczenie zjawiska e – wykluczenia. I nie zawsze mo-
że chodzić o naszą wygodę. To może ratować życie.
Mobilne czy stacjonarne?
Dostarczanie usług drogą cyfrową kojarzyło się dotychczas głównie z
drogą Internetu stacjonarnego. Jeżeli jednak przyjrzymy się szczegó-
łowym danym, to okaże się, że na świecie średnio na 100 ludzi Inter-
netu używa 20 osób. W tym samym czasie subskrybentów telefonii
mobilnej jest aż 50. W poszczególnych regionach dysproporcje te są
jeszcze większe – na przykład w Afryce prawie sześciokrotnie więcej
ludzi ma dostęp do telefonu komórkowego niż do Internetu (zob. [1]).
Również dynamika wzrostu użytkowników Internetu jest dużo niższa,
niż ilość klientów przybywających operatorom komórkowym. Ceny
połączeń głosowych i SMS'ów regularnie spadają, również w sensie
koszyków usług (zestawienie oparte na procentowym udziale połą-
czeń w ramach sieci abonenta, poza nią, do sieci stacjonarnych, w
szczycie i poza nim, w weekendy itp.). Nic dziwnego, że to właśnie łą-
cza ruchome zyskują coraz większą popularność jako medium stoso-
wane do dostarczania usług.
m-Internet
Zgodnie z ostatnim raportem UKE (zob. [2]) w Polsce z dostępu do In-
ternetu za pośrednictwem sieci ruchomych (modem bezprzewodo-
wy, np. Orange Free, iPlus, Blueconnect czy Play Online) do końca 2008
roku skorzystało około miliona osób. Dodatkowo za pomocą komór-
ki z siecią łączyło się około 2 mln osób. Mimo dynamicznego wzrostu,
forma ta stanowi jedynie 3% obrotu europejskich operatorów ([3]).
Jest to zapewne spowodowane zbyt wolnym rozwojem technologii
3G zapewniających odpowiedni transfer dla usług Web 2.0. Współ-
praca rządów i konsorcjów europejskich w ramach 2G (usługi głoso-
214
Raport
większości
we i SMS) sprawiła, że ich rozwój w Europie był bardzo szybki i w nie-
których krajach penetracja tych usług osiągnęła nawet 150%. Nieste-
ty, tak się nie stało w przypadku 3G. Operatorzy, próbujący odbić so-
bie bardzo kosztowne licencje i infrastrukturę, obecnie preferują tak-
tykę ograniczania klientom dostępu do szerszych treści (spoza oferty
dostarczanej przez nich samych, ang. walled garden). Przykładem mo-
gą być limity transferu. Dodatkowo opłaty za korzystanie z usług uza-
leżniane są od stopnia ich wykorzystania. W przypadku 2G wprowa-
dzenie opłat stałych (ang. flat rate) oraz znaczące obniżenie cen (wy-
muszone również regulacjami na poziomie europejskim) doprowa-
dziło do zwiększenia wolumenu sprzedaży. W efekcie przełożyło się
to na zwiększenie zysków.
Taktyka przyjęta przez operatorów odbija się na popularności
usług 3G. W Polsce szacuje się, że jedynie jedna piąta ludności znajdu-
je się w zasięgu UMTS ([2]). Są to głównie obszary dużych aglomera-
cji miejskich. Dlatego Unia Europejska aktywnie działa na rzecz zmia-
ny takiego stanu rzeczy. Wysiłki idą głównie w kierunku uporządko-
wania częstotliwości oraz regulowania rozliczeń między operatorami.
Z jednej strony chodzi tu o nacisk na rządy krajów członkowskich w
celu udostępnienia nowych pasm i ograniczenia kosztów ich licencji,
z drugiej – o regulowanie i uproszczanie rozliczeń między operatora-
mi sieci. Krokiem w tym kierunku jest odgórne ograniczanie taryf ro-
amingowych czy niechybna regulacja opłat za zakończenie połączeń
między sieciami (ang. Mobile Termination Rates, MTR) (zob.[4]).
W obliczu licznych interwencji UE, wydaje się, że główną prze-
szkodą w popularyzacji dostępu szerokopasmowego przez komór-
kę są regulacje administracyjne oraz modele biznesowe przyjęte
przez operatorów. Wszelkie granice technologiczne są stosunkowo
szybko przesuwane. Dla przykładu: na wystawie CTIA Ericsson zade-
monstrował rozwiązanie oparte na HSPA, pozwalające na przesyła-
nie danych z szybkością 56 Mb/s.
m-Telewizja
Ograniczona pojemność łączy ruchomych sprawia, że strumieniowa
transmisja telewizji w sieciach komórkowych (ang. unicast) jest sto-
sunkowo mało atrakcyjna. Możliwości tej technologii są dosyć ogra-
niczone, co wpływa ujemnie na ilość użytkowników mogących jed-
nocześnie korzystać z takich usług. Alternatywą jest wykorzystanie
trybu rozsiewczego (ang. multicast lub ang. broadcast) pozwalające-
go na dostarczanie programu telewizyjnego do dużej ilości termina-
li. W ten sposób komunikacja serwer – terminal zastępowana jest try-
bem serwer – wiele terminali, co znacznie efektywniej wykorzystu-
SDJ Extra 34 Biblia

je pasmo. Spektrum możliwych rozwiązań jest tu szerokie – od pro-
tokołu FLO (głównie USA), wdrożonego w Korei Południowej T-DMB,
japońskiego 1seg czy wreszcie zalecanego przez Komisję Europejską
(KE) standardu DVB-H. Te rozwiązania wymagają najczęściej nieste-
ty budowania osobnej infrastruktury. Koszty można jednak ograni-
czać, używając trybów opartych na kanałach 3G, na przykład z uży-
ciem technologii MBMS.
W Polsce testy DVB-H rozpoczęły się w 2006 roku. Konkurs na czę-
stotliwości 470-790 Mhz został rozstrzygnięty w marcu tego roku.
Więcej punktów uzyskała spółka INFO-TV-FM. Jej ofertę oceniono
wyżej niż złożoną przez Mobile TV – spółkę utworzoną przez Polską
Telefonię Cyfrową, P4, Polkomtel oraz PTK Centertel.
W trakcie formułowania konkursu nie obyło się bez sporów po-
między Urzędem Komunikacji Elektronicznej (UKE) i Krajową Radą
Radiofonii i Telewizji (KRRiT). UKE zakwalifikowała telewizję mobil-
ną jako usługę telekomunikacyjną, a nie telewizyjną (radiodyfuzyj-
ną). Taka usługa świadczona przez operatora multipleksu nie pod-
legałaby pod ustawę o radiofonii i telewizji (por. [5]). Oznaczało to
wyłączenie KRRiT z obowiązku wydawania zgody na rozpoczęcie
nadawania i kontroli przekazywanych treści. Dodatkowe uwarun-
kowania konkursu ograniczały również potencjalne zyski nadaw-
ców poprzez np. faworyzowanie operatorów deklarujących więk-
szą liczbę partnerów, którzy będą współtworzyć propozycję pro-
gramową. Ostatecznie osiągnięte porozumienie pozostawia opera-
torowi kontrolę nad zawartością multipleksu bez konieczności sta-
rania się o koncesję na treści, które się na nim znajdą. Taką konce-
sję będą musieli zdobyć nadawcy radiowi i telewizyjni dostarczają-
cy treści ([6]). Może to zapowiadać bardzo szybki start tej usługi (co
zresztą jest wpisane w warunki konkursu). Znacząco przedłużono
również czas, na jaki operator uzyskuje prawo do zarządzania mul-
tipleksem – do 2025 roku. Wynika to z kalkulacji, że zwrot inwesty-
cji jest spodziewany po 7 latach, a następne 15 lat daje możliwość
osiągnięcia zysków.
Powyższe rozważania dają już pewne wyobrażenie stopnia
skomplikowania modeli biznesowych towarzyszących telewizji
mobilnej. Graczy jest tu jednak znacznie więcej, jak chociażby:
• twórcy/właściciele treści (ang. content producer, owner), któ-
rzy produkują programy; reklamodawcy;
• agregatorzy treści (ang. content providers) – kupują treść od
twórców treści, łączą, dodają do nich reklamy itp.,dostarcza-
jąc gotowy strumień zawierający audio i wideo;
• operatorzy datacastu (ang. datacast operator) – odpowiedzialni
za dodawanie elektronicznej informacji o strumieniu (ang. Elec-
tronic Service Guide - ESG, np. informacja o identyfikatorach ser-
wisów w strumieniu, sposobów ich lokalizacji, zawartości);
• operatorzy sieci rozgłoszeniowej (ang. broadcast network
operator) – zajmujący się aspektami technicznymi transmisji,
dostarczają infrastrukturę;
• operatorzy sieci komórkowej (ang. mobile network operator);
• operatorzy usługi – odpowiedzialni za sprzedaż usług pod
banderą marki, kontakty z klientami etc.
Podstawowym problemem jest tu określenie, kto komu płaci i za
co. Powoduje to, że nawet w krajach przodujących w tym temacie
penetracja rynku nie przekracza 10% (Korea Południowa, w Euro-
pie nie więcej niż 2%). Dodatkowo operatorzy są świadomi, że te-
lewizja mobilna nie będzie substytutem dla telewizji stacjonarnej
(analogowej czy cyfrowej), a jedynie jej uzupełnieniem. Ograniczo-
na wielkość wyświetlacza oraz żywotność baterii terminali sprawia-
ją, że zgodnie z badaniami będziemy skłonni do oglądania jej przez
około 20 minut dziennie, głównie w środkach komunikacji publicz-
nej lub np. w ramach przerwy obiadowej. Będzie to raczej ogląda-
nie okazjonalne, gdy nie chcemy przegapić ulubionego programu.
www.sdjournal.org
Felieton
We Włoszech np. najpopularniejsze są serwisy sportowe i wiadomo-
ści. Spodziewany jest również popyt na klipy muzyczne, kreskówki
– choć nie jest pewne, czy te dziedziny nie zostaną zdominowane
przez tryb na żądanie (ang. on demand).
m-Reklama
Jedną z cech wyróżniających technologie mobilne jest osobistość
terminali. Jest to niezaprzeczalna zaleta w porównaniu do kompu-
terów stacjonarnych czy laptopów. Komputer jest najczęściej wy-
korzystywany przez kilka osób. Komórka ma zazwyczaj swojego
jednego właściciela. Komputer to adres IP w sieci, telefon – to kon-
kretna osoba, wymieniona z imienia, nazwiska, wieku i zawodu w
umowie podpisanej z operatorem. Z punktu widzenia określania
grupy docelowej jest to atrakcyjne. Łącząc takie informacje z da-
nymi zawartymi w bilingach, można profilować ofertę, kierując
się sposobem użytkowania telefonu. Łatwiej wtedy określać, jakie
usługi mogą zainteresować użytkownika. Zwiększa to skuteczność
przy jednoczesnym ograniczeniu nakładów na reklamę. Dla przy-
kładu, w USA około 50% użytkowników odpowiada na otrzymane
SMS-em treści reklamowe.
Treści reklamowe to głównie SMS'y (również Premium), MMS'y,
fotokody. Coraz większą popularność zyskuje marketing przez łą-
cze bluetooth, ale również banery na stronach mobilnych, rekla-
ma w wyszukiwarkach czy w końcu reklama w telewizji mobilnej.
To rynek rosnący w szybkim tempie. W 2007 roku szacowany na
2.7 mld dolarów, w 2012 roku ma zwiększyć się do prawie 20 mld
dolarów.
Istnieje jednak prawdopodobieństwo, że największa zaleta ko-
mórki – jej osobistość – obróci się przeciwko reklamodawcom. Re-
klamy przesyłane na telefon, bardziej niż w przypadku kompute-
rów stacjonarnych, mogą być uznane za ingerencję w prywatność.
Zgodnie z kwalifikacją za spam uznaje się wszelkie treści, które są
niezależne od tożsamości adresata i gdy zachodzi podejrzenie, że
nadawca odniesie z ich tytułu korzyści (zob. [7]). Będzie to przed-
miotem najbliższej nowelizacji prawa telekomunikacyjnego. Kary
za rozsyłanie takich niezamówionych treści (lub treści z zafałszo-
waną tożsamością nadawcy) mogą sięgać nawet 100 tysięcy zło-
tych. Przy okazji należy wyjaśnić kwestię zakresu zgody (wyraża-
nej podczas np. zawierania umowy z operatorem) na przetwarza-
nie danych osobowych. Czy implikuje ona zgodę na otrzymywa-
nie treści reklamowych? Podobnie, czy skorzystanie z usługi np.
pobierania logo na komórkę, automatycznie uprawnia usługo-
dawcę do wysyłania reklam (tzw. zgoda dorozumienna, [7])?
Źródła
• [1] Dane: International Telecommunication Union (ITU), www.itu.int;
• [2] Analiza cen usług dostępu do Internetu operatorów sieci ru-
chomych, UKE, Marzec 2009;
• [3] Sprawozdanie okresowe na temat jednolitego europejskiego
rynku łączności elektronicznej w 2008 r. (sprawozdanie nr 14),
Komisja Wspólnot Europejskich, Marzec 2009;
• [4] Mobile goes Internet: key challenges for mobile ubiquity in
Europe's single market, Viviane Reding, February 2008;
• [5] Telewizja w komórce dzieli rynek, Magdalena Lemańska , Łu-
kasz Dec, Rzeczpospolita, Kwiecień 2008;
• [6] Ruszył konkurs na operatora telewizji mobilnej, Interia PL/
PAP, październik 2008;
• [7] Za uciążliwe SMS-y można będzie zapłacić nawet 100 tys.
kary, Gazeta Prawna, 6 kwietnia 2009;
• [8] Vital Wave Consulting. mHealth for Development: The Op-
portunity of Mobile Technology for Healthcare in the Develo-
ping World. Washington D.C. and Berkshire, UK: UN Founda-
tion-Vodafone Foundation, Partnership, 2009;
• [9] Apple traci monopol na aplikacje iPhone'a, Yukari Iwatani
Kane, The Wall Street Journal, Dziennik, 14-15 marzec 2009;
215
 Felieton
Oczywiście nastawienie do reklam może ulec zmianie, jeżeli w za-
mian za ich odbieranie dostaniemy darmowe minuty lub SMS'y (np.
36i6, usługa Chill Bill).
m-Zdrowie
Omawiając najszybciej rozwijające się usługi ruchome, nie można
pominąć usług medycznych dostarczanych tą drogą. Dla przykładu,
obecnie większość centrów medycznych oferuje zamawianie i przy-
pominanie o wizytach lekarskich za pomocą SMS'ów. Zalety usług ru-
chomych sprawiają, że stanowią one wielką szansę na poprawienie
warunków życia w krajach rozwijających się.
Charakterystyka tych regionów to przede wszystkim brak wykwa-
lifikowanej kadry medycznej, utrudnienia w dostępie do placówek
medycznych, szpitali, izolacja małych społeczności (poprzez prze-
szkody naturalne i etniczne) czy wreszcie ubóstwo. Opublikowa-
ny niedawno raport Organizacji Narodów Zjednoczonych na temat
wspomagania usług medycznych w krajach rozwijających się (zob.
[8]) specyfikuje następujące podstawowe kierunki rozwoju medycz-
nych usług mobilnych:
• edukacja i szerzenie świadomości;
• zdalne zbieranie informacji;
• zdalne monitorowanie;
• komunikacja i edukacja pracowników medycznych;
• śledzenie ognisk epidemii;
• wspomaganie diagnostyki i leczenia.
Edukacja zdaje się tu być jednym z kluczowych zadań. Niezależ-
nie od dostępnych środków, to właśnie zapobieganie jest najod-
powiedniejszym działaniem w sensie długofalowym. Przykładem
niech będą SMS'owe quizy na temat wiedzy o AIDS czy wiado-
mości zawierające informacje o możliwościach uzyskania pomo-
cy. Szacuje się, że np. w RPA nawet 25% ludności może być zarażo-
na HIV, z czego jedynie 3% jest tego świadoma. Dzięki opisywane-
mu powyżej projektowi Masiluleke, ilość telefonów na linię pomo-
cy wzrosła trzykrotnie (zob. [8]).
Aby jednak takie akcje były skuteczne, konieczne jest dostarcze-
nie właściwych treści do odpowiednich grup. Wymaga to groma-
dzenia informacji medycznych. Droga elektroniczna wydaje się tu
najtańszym i najłatwiejszym rozwiązaniem. Pracownikom medycz-
nym oszczędza się w ten sposób wysiłku na wypełnianie papierków.
Umożliwia to szybką identyfikację ognisk i śledzenie zmian zasięgu
chorób. Posiadanie takich informacji w oczywisty sposób zwiększa
efektywność środków zaradczych.
Coraz szersze zastosowanie (i to nie tylko w krajach rozwijają-
cych się) znajduje zdalne monitorowanie pacjentów (telemonito-
ring). Pozwala to sprawdzać stan pacjenta przebywającego poza
jednostką medyczną. Prostsze rozwiązania to np. rozdawanie cho-
rym telefonów, na które dzwonią pracownicy opieki medycznej, py-
tając o stan zdrowia czy przypominając o zażyciu odpowiednich le-
karstw. W bardziej zaawansowanych przypadkach łączność rucho-
ma jest wykorzystywana do przesyłania danych medycznych z urzą-
dzeń diagnostycznych umieszczonych w domu pacjenta (waga, ci-
śnieniomierz, glukozometr i inne). Dane zbierają i analizują kompu-
tery w centrach medycznych, alarmując odpowiedniego lekarza w
przypadku zagrożenia zdrowia.
Kolejną zaletą dostarczania informacji medycznej drogą mobilną
jest możliwość dostępu do najbardziej aktualnych danych medycz-
nych, epidemiologicznych czy praktyk postępowania wspomagają-
cych pierwszą pomoc, diagnozowanie i leczenie. Pomaga to w niesie-
niu skutecznej pomocy w miejscu, gdzie pacjent przebywa (ang. po-
int of care, POC).
Wymienione powyżej praktyki mają na celu głównie zwiększenie
efektywności dostarczania pomocy medycznej. Oczywistym jest fakt,
216
że mają one na celu obniżanie jej kosztów – tak po stronie pacjen-
tów (np. brak konieczności pojawiania się w szpitalu), jak i służb me-
dycznych. Także w przypadku tego typu usług będziemy mieli do czy-
nienia ze stosunkowo dużą ilością uczestników modelu biznesowe-
go. Dostarczanie takich usług wymaga współdziałania rządów, ich
agend odpowiedzialnych za opiekę zdrowotną, biznesu dostarcza-
jącego odpowiednie urządzenia i aplikacje obsługujące usługi oraz
platformy umożliwiające ich działanie. Tylko synchronizacja ich wy-
siłków połączona z (nie ukrywajmy) możliwością osiągnięcia zysków
będzie sprzyjała rozwojowi usług, które już niejednokrotnie dowiodły
swojej skuteczności.
Aplikacje i platformy
Dostęp do powyższych usług wymaga tworzenia nowych plat-
form i aplikacji. Jest to kolejny trend warty wspomnienia co naj-
mniej ze względu na 2 produkty: AppStore oraz Android.
Pisanie aplikacji na iPhona stało się już niemal zjawiskiem socjo-
logicznym, głównie ze względu na krążące historie o krociowych
zyskach. Kluczem jest tu oryginalny pomysł, którym uda się zarazić
odpowiednią ilość użytkowników (głównie chodzi o rynek ame-
rykański). Kilka dolarów za aplikację pomnożą przez tysiące po-
brań. Popularność tego biznesu przekroczyła wszelkie oczekiwa-
nia – AppStore właśnie przekroczy miliard pobrań. Wydaje się, że
wszyscy są zadowoleni: programiści mogą szybko zarobić, Apple
pobiera z tego nawet 30% (zob. [9]), użytkownicy cieszą się nowy-
mi możliwościami swojej zabawki uzyskanymi za cenę hamburge-
ra. Pomysł Appla z certyfikacją aplikacji pozwolił na zdobycie po-
kaźnego źródła dochodu – szacowanego na nawet 800 milionów
dolarów w tym roku (zob. [9]). Jest to całkowicie inny model niż ten
przyjęty np. przez Microsoft na systemach Windows Mobile. Nie ma
tam ograniczeń co do publikowania aplikacji, nawet jeżeli są one
konkurencyjne do tych oferowanych przez sam koncern.
Z drugiej jednak strony, wymaganie certyfikacji oraz ograniczenia
w dostępie do funkcjonalności dostarczanej przez platformę iPhone
mogą z czasem zacząć działać na jej niekorzyść (znów taktyka walled
garden). Narzucone restrykcje mogą zniechęcać do tworzenia aplika-
cji, które pozwoliłyby na potraktowanie iPhona jako elementu platfor-
my usługowej, a nie jedynie terminala użytkownika. Dostrzegł to i wy-
korzystał Google, postanawiając udostępnić swoją platformę mobil-
ną Android na zasadach kodu otwartego. Użyta licencja Apache Licen-
se 2.0 pozwala na tworzenie pochodnych komercyjnych. Niestety nie
mamy tu do czynienia z produktem w pełni otwartym, ale na pewno
jest to krok w tę stronę.
Podsumowanie
W dziedzinie technologii mobilnej sukces jest jedynie w części po-
chodną zapotrzebowania. Domena ta to arena interdyscyplinarnej
gry na styku interesów biznesu, społeczeństw i polityki. W tym kon-
kretnym przypadku nie zawsze jest to jednak hamulec rozwoju. Nie-
rzadko można dostrzec zastosowania, których pozytywne skutki bę-
dą mieć społeczny charakter, globalny zasięg i długofalowe skutki.
Osiągnięcie pożądanych efektów wymaga współdziałania znacznie
większej ilości partnerów niż w przypadku innych dziedzin. Niemniej,
potencjalne zyski ze stosowania technologii mobilnych sprawiają, że
dostarczane przez nie alternatywne rozwiązania są warte co najmniej
rozważenia w praktycznie każdym przejawie działalności.
Artykuł wyraża prywatne poglądy autora, które niekoniecznie
odzwierciedlają stanowisko Silicon & Software Systems Ltd. (S3)
ARKADIUSZ MERTA
Autor od 11 lat zajmuje się zagadnieniami projektowania i realizacji opro-
gramowania. Aktualnie jest pracownikiem Silicon & Software Systems Pol-
ska zatrudnionym na stanowisku menadżera projektów.
Kontakt z autorem: arkadiusz.merta@s3group.com
SDJ Extra 34 Biblia

Ruch jest wszystkim [cel niczym]
Co napędza rozwój technologi mobilnych? Czy to nasze potrzeby, czy
potrzeba zwiększenia naszej efektywności.
W
edług Słownika Języka Polskiego, termin mobilny ozna-
cza: takiego, który łatwo daje się wprawić w ruch, kogoś
zdolnego do sprawnego, elastycznego działania oraz
często zmieniającego miejsce pobytu lub miejsce pracy. Wszyst-
kie te trzy określenia znajdują swoje odzwierciedlenie w techno-
logiach zwanych mobilnymi. Są one ukierunkowane na usuwanie
barier ograniczających możliwość wykonywania pracy (lub dostę-
pu do informacji) niezależnie od miejsca czy posiadanego urzą-
dzenia dostępowego. Elastyczność uzyskiwana w ten sposób po-
zwala na zwiększenie zasięgu i efektywności prowadzonych dzia-
łań. Bezpośrednio przekłada się to na zwiększenie zysków.
Rozważając technologie mobilne, ograniczamy się zazwyczaj
do doraźnych i przyszłych kwestii technicznych. Szukamy sposo-
bów wykorzystania istniejących rozwiązań do stawianych przed na-
mi wyzwań. Szczególnie staramy się przewidzieć przyszłe potrzeby,
które wyznaczą kierunki rozwoju rynków. Takie myślenie o przyszło-
ści jest konieczne, aby zabezpieczyć ciągłość naszego przedsięwzię-
cia. Proces ten polega na analizie wielu czynników i jest tyle skom-
plikowany, co dający różne rezultaty (co widać w wynikach finanso-
wych spółek). Pewne wskazówki dla niego można uzyskać, szukając
powodów popularności, ekspansji technologii mobilnych. W tym
celu należy dla odmiany spojrzeć wstecz i niekoniecznie na kwestie
związane bezpośrednio z techniką.
Zanim ktokolwiek pomyślał o szerokopasmowym dostępie do In-
ternetu w telefonie komórkowym, zanim powstała pierwsza komór-
ka, ba – zanim wykonano pierwszą rozmowę telefoniczną – ludzie
przemieszczali się. Robią to nadal i będą to robić zawsze. Różne są te-
go motywy. W krajach rozwijających się dominuje chęć poprawy wa-
runków życia, rozwiniętych – ciekawość (turystyka), zniewolonych
– przekonania polityczne, wyznaniowych – religia. Swoboda prze-
pływu osób, towarów, kapitału i usług to dla nas podstawowe prze-
jawy wolności. Sugeruje to, że w tym konkretnym wypadku prasta-
ry spór o pierwszeństwo jajka przed kurą (czy też odwrotnie) został
rozstrzygnięty. Przemieszczanie się leży w naszej naturze. Potrzebuje-
my tej swobody, żeby czuć się wolnymi i mającymi wpływ na własne
życie. Potrzebujemy również możliwości stowarzyszania się (afiliacji),
poznawania, informowania, zabawy, ale i bezpieczeństwa czy naby-
wania. Stworzyliśmy zatem odpowiednie technologie, które pozwa-
lają na zaspokojenie takich potrzeb. Można stąd uznać, że istota po-
pularności i rozwoju technologii mobilnych płynie z naszej głębi i od-
zwierciedla naturalne potrzeby czy zachcianki.
Z drugiej jednak strony, rozwój społeczeństw wymaga ciągłego
podnoszenia efektywności pracy. Coraz bardziej wyrafinowane ma-
szyny sprawiają, że siła fizyczna czy ilość pracowników tracą na zna-
czeniu. Liczy się sprawność w pozyskiwaniu i interpretacji danych.
Dostęp do nich jest konieczny nie tylko w biurze, ale coraz częściej
u klienta czy w drodze do niego. I to niezależnie od tego, czy mamy
przy sobie laptopa, PDA czy jedynie telefon. Miejsce pracy nie ozna-
cza już budynku czy biurka, ale miejsce, w którym praca jest faktycz-
nie wykonywana, gdzie tworzy się pieniądz. W imię lepszego jutra,
społeczeństwa są kreowane na informacyjne. Jako takie nie mogą
wyrzec się swojego podstawowego nośnika: dostępu do informacji.
www.sdjournal.org
Felieton
Może to więc kura była pierwsza? Może technologie mobilne są
marchewką na miarę XXI wieku? A zachłyśnięcie się nimi wcale nie
wynika z naszych potrzeb. Może to jedynie sprytna manipulacja
mająca na celu osiąganie coraz lepszych wyników, ograniczając
puste przebiegi? Jeżeli przyjmiemy taką spiskową tezę, to również
ilość potrzeb zaspokajanych przez komórkę wydaje się pułapką.
W ten sposób bowiem telefon jawi się jako narzędzie uniwersal-
ne, bez którego nie jesteśmy się w stanie obejść. Wtedy nawet nie-
wesoły push-mail z firmy w piątek wieczorem czy telefon od szefa
podczas weekendowego grilla da się jakoś przeżyć.
Przedstawione powyżej źródła popularności technik mobilnych
przekładają się na dość szeroki wachlarz potencjalnych zastosowań.
Wydaje się, że na znaczeniu będą zyskiwać usługi stymulujące uczu-
cie wolności (np. szerokopasmowy dostęp, współdzielenie zasobów)
i bezpieczeństwa (np. lokalizacyjne, medyczne), a jednocześnie po-
zwalające na pozostanie w kontakcie z resztą społeczności (np. mo-
bilne portale społecznościowe). Niełatwo będzie nam zrezygnować
z takich udogodnień.
Z drugiej strony konieczne jest wspomaganie nowych modeli biz-
nesowych pozwalających na zaangażowanie większej ilości podmio-
tów – dostawców produktów i usług, oraz ściślejsze powiązanie ich
z abonentami. Komórka stanie się przedmiotem zainteresowania za-
równo operatorów jak i dostawców treści czy reklamodawców. W tym
celu telefon musi ewoluować w kierunku terminala, który umożliwi
dostarczanie usług konwergentnych: głosowych oraz przesyłu da-
nych. Informacja, nawet ta zajmująca sporo miejsca czy transmitowa-
na na żywo, musi stać się lepiej osiągalna.
Technologie mobilne to jednak trudny biznes, w którym sukces jest
uzależniony od kapryśnych gustów użytkowników. Operatorzy kon-
centrują się bardziej na walce o nowego klienta niż na utrzymaniu
już posiadanych. Ostra konkurencja obniża różnice cenowe, co do-
datkowo sprzyja migracji klientów. Jedna promocja czy udany mo-
del terminala mogą wywrócić układ sił na rynku. Wraz z populary-
zacją dostępu do Internetu przez komórkę, operatorzy mogą stra-
cić część kontroli nad terminalami. Podobnie nadmierne wykorzysty-
wanie technologii mobilnych w imię zwiększenia efektywności, może
w końcu wywołać uczucie naruszania sfery prywatności pracownika.
To z kolei prowadzi do permanentnego stresu, którego objawami są
znużenie, zniechęcenie czy bierność. Osiągnięty efekt będzie dokład-
nie odwrotny do zamierzonego.
Dokąd zmierzają technologie mobilne? Ilość potencjalnych obszarów
aplikacji stale się zwiększa, podobnie zainteresowanie nimi. Postęp w tej
dziedzinie jest błyskawiczny. Pozostaje pytanie: czy ten ruch ma jakiś
konkretny cel, czy jego sukces upatrywany jest w … samym ruchu?
Artykuł wyraża prywatne poglądy autora, które niekoniecznie
odzwierciedlają stanowisko Silicon & Software Systems Ltd. (S3)
ARKADIUSZ MERTA
Autor od 11 lat zajmuje się zagadnieniami projektowania i realizacji opro-
gramowania. Aktualnie jest pracownikiem Silicon & Software Systems Pol-
ska zatrudnionym na stanowisku menadżera projektów.
Kontakt z autorem: arkadiusz.merta@s3group.com
217
 Zamówienie prenumeraty
Roczna
prenumerata Prosimy wypełniać czytelnie i przesyłać faksem na numer:

tylko 199,-
00 48 22 877 20 70
lub listownie na adres:
EuroPress Polska Sp. z o.o.
ul. Jana Kazimierza 46/54
01-248 Warszawa
Polska
Software Developer’s Journal Extra „Biblia Progra- E-Mail: software@europress.pl
misty” jest kwartalnikiem głównie dla programistów,
którzy liczą, że dostarczymy im gotowe rozwiąza-
Przyjmujemy też zamównienia telefoniczne:
nia, oszczędzając im czasu i pracy. Jesteśmy czyta-
ni przez tych, którzy chcą być na bieżąco informowa- 00 48 22 877 20 80
ni o najnowszych osiągnięciach w dziedzinie IT i nie
chcą, żeby jakiekolwiek istotne wydarzenia umknęły Jeżeli chcesz się dowiedzieć o formach płatności, wejdź na stronę:
ich uwadze. Aby zadowolić naszych czytelników, pre- www.europress.pl lub napisz na e-mail: software@europress.pl
zentujemy zarówno najnowsze rozwiązania, jaki star-
sze, sprawdzone technologie.
Imię i nazwisko ...............................................................................

Nazwa firmy.....................................................................................
Zadzwoń
+48 22 877 20 80 Dokładny adres ..............................................................................

lub .........................................................................................................
zamów
mailowo! Telefon ............................................................................................

E–mail .............................................................................................

ID kontrahenta ................................................................................

Numer NIP firmy .............................................................................

Fax (wraz z nr kierunkowym) .........................................................

□ automatyczne przedłużenie prenumeraty

UWAGA!

Zmiana danych
kontaktowych

Obsługa
prenumeraty
1. Telefon
+48 22 877 20 80 Ilość Od
2. Fax Ilość zama- numeru
+48 22 877 20 70 Tytuł nume- wianych pisma Cena
2. Online rów prenu- lub mie-
software@europress.pl merat siąca
Software Develo-
199
per’s Journal 4
PLN
Extra
3. Adres
EuroPress Polska Sp. z o.o.
ul. Jana Kazimierza 46/54
01-248 Warszawa