Professional Documents
Culture Documents
POTRZEBA
CZŁOWIEK
Biosystem Socjosystem
Psychosystem
( nie jest sam ) ( człowiek
istota
myśląca ,
podejmuje
samodzielne
decyzje )
Geneza powstania potrzeb :
• pierwotne ( instynktowne )
• społeczne ( nabyte , wyuczone w procesie rozwoju )
Prawo powtarzania potrzeb ( Jevons )
1. Powietrze ( oddychanie )
2. Pożywienie
3. Ubranie
4. Mieszkanie
5. Szeroko pojmowana rozrywka
6. Przedmioty zbytku luksus
Zasady Marshalla :
1. Pożywienie
2. Ubranie
3. Mieszkanie
4. Zaspakajanie wszelkiej działalności
Cech potrzeb :
1. Obiektywizm
2. Subiektywizm i indywidualizm
3. Konkurencyjność
4. Substytucyjność
5. Nieograniczoność co do liczby ( teoria wyboru konsumenta )
6. Ograniczoność co do pojemności
7. Odnawialność
8. Społeczny charakter ( miejsce w strukturze społecznej )
9. Komplementarność
10. Historycznie zmienny charakter – wraz ze zmianą ustroju potrzeby
ulegają modyfikacji .
PIRAMIDA POTRZEB
potrzeby
samorealizacji
( praca nad sobą )
Dobro B
B
OGRANICZONOŚĆ ZASOBU – dynamiczna teoria zasobów mówi o tym , że
zasobów w
gospodarce nie brakuje , brakuje naszych zdolności do ich
wykorzystania .
Rzadkość jest czasowa , a zasoby dynamiczne się odnawiają .
Wykład nr 2
decyzyjny
motywacyjny
kontrolny
koordynacyjny
PRAWA EKONOMICZNE – istotne , konieczne i stale powtarzające się
związki zależności
między kategoriami ekonomicznymi . Charakteryzują się
statystycznością ,
sprawdzają się w wielu przypadkach , są obiektywne , są
historyczne – pojawiają
się tam gdzie mogą i znikają tam nie mają miejsca bycia . Są
niezmienne .
Wykład nr 3
modyfikacyjna systemowa
modyfikacje , zmiany rewolucyjne dotyczy systemu
ekonomicznego ,
ewolucyjne w systemie ekonomicznym politycznego ,
kulturowego
( kraje Europy
środkowej )
1. od centralnie planowanej
do
rynkowej
2. od socjalizmu do demokracji
rynkowej
Jak wyglądała gospodarcza organizacja człowieka
1. GOSPODARKA NATURALNA –
podstawowym podmiotem jest gospodarstwo domowe
( jego cel to produkcja i konsumpcja ) , to taki typ organizacji , w
której każdy
podmiot wytwarza dobro na zaspokajanie własnych potrzeb .
Nadwyżka była przyczyną do zmiany typu gospodarowania – społeczny
PODZIAŁ
PRACY ( grupy – zawody – specyficzne zawody )
SPECJALIZACJA – ukierunkowanie swoich predyspozycji , doskonalenie ich .
Wolność osobista niezbędna do zmian formy gospodarczej , własność
prywatna również .
2. GOSPODARKA RYNKOWA -
typ organizacji ekonomicznych człowieka , gdzie podsta -
wową instytucją jest rynek na której dokonuje się wymiana , a
motywem
działania jest efektywność , korzyść ( zysk , konsumpcja ) .
Pojawił się
producent i wymiana .
Typy wymiany :
• Towar za towar – gospodarka towarowa
• Towar – ekwiwalent ( pieniądz ) – towar – Gospodarka towarowo -
pieniężna
Współczesna gospodarka rynkowa to gospodarka mieszana – dominuje
własność prywatna
ale dopuszczalne są inne własności . Głównym narzędziem jest rynek
ale dopuszczamy
interwencje państwa .
WŁASNOŚĆ
prywatna publiczna
indywidualna zbiorowa państwowa lokalna
( komunalna )
spółka
spółka akcyjna
Model gospodarki rynkowej
• Gospodarka zamknięta – nie ma powiązań z innymi gospodarkami
narodowymi bądź
z jakimkolwiek podmiotem pochodzenia zagranicznego .
• Gospodarka otwarta – odwrotność , jest eksport i import , jest opcja
wejścia i wyjścia .
RYNEK – ( podstawowy mechanizm gospodarki rynkowej )
1. Miejsce na którym dokonuje się wymiana .
2. Całokształt procesów odbywających się między jego uczestnikami czyli
podmiotami
gospodarczymi .
3. Na rynku zachodzą transakcje – proces gdzie spotykają się dwie strony .
TRANZAKCJA
Rynek dóbr
RYNEK
RYNEK KONKURENCJI
doskonałej niedoskonałej
Wykład nr 4
NABYWCY
KONSUMENCI PRODUCENCI
dobra finalne czynniki produkcji
Rodzaje popytu :
• popyt efektywny – popyt poparty siłą nabywczą pieniądza
• popyt potencjalny – ( co by było gdyby ) preferencje
• popyt na dobra komplementarne – popyt na jedno dobro jest
ograniczony popytem
na drugie dobro
• popyt na dobra substytucyjne – potrzebę zaspokaja dobro A lub dobro B
• popyt złożony – popyt na opony zależy od popytu na samochody
cena
wg Marshalla
popyt
POPYT :
• potencjalny , efektywny
• komplementarny
• substytucyjny
• złożony , ograniczony
Dobra substytucyjne - cena B spada popyt A spada
Dobra komplementarne - cena B rośnie popyt A i B
spada
PRAWO PODAŻY ( Celem producentów jest maksymalizacja zysków .
Producenci są
niezależni od siebie – rynek konkurencyjny . Producenci są
sprzedawcami
ceteris paribus . )
- wraz ze wzrostem ceny wzrasta ilość produktu czy usługi
oferowana
przez producentów na rynek .
cena
wg Marshalla
podaż
cena
C3 - niedobór popytu ,
nadwyżka podaży
podaż , popyt
Wykład nr 5
∆Px ∆Cy
( +−) E m = :
Px Cy
Krzywe popytu przy różnych poziomach elastyczności cenowej .
Elastyczność PODAŻY
Ec = % zmiana wielkości podaży / % zmiana wielkości ceny
cena
ec < 1
ec = 1
ec > 1
podaż
Wzdłuż całej krzywej popytu i podaży nie ma elastyczności takiej samej ,
może ona się
zmieniać .
Elastyczność :
• punktowa
• łukowa ( konkretny odcinek krzywej )
Ekspansybilność ceny – jak zmieni się cena jeżeli podaż zmieni się o
jednostkę .
Fleksybilność cenowa – jak zmieni się cena jeżeli popyt zmieni się o
jednostkę .
publiczne prywatne
Wykład nr 6
Dobra :
• preferowane – najważniejsze dla konsumenta
• obojętne – między dobrami można szukać najlepszej kombinacji dóbr
( możliwość
wymiany)
UŻYTECZNOŚĆ – miara zadowolenia konsumenta , pokazuje ile
zadowolenia z konsumpcji
jednego dobra bądź usługi ma konsument
Użyteczność jest więc miarą porządkową , coś jest ważniejsze a coś mniej
– subiektywizm.
UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA – suma użyteczności konsumowanej ilości
dobra.
UC
Ilość dobra Q
Funkcja rosnąca ale o zmiennym tempie przyrostu ( trzeba badać tempo
przyrostu ) .
UŻYTECZNOŚĆ MARGINALNA – zadowolenie konsumenta ze zwiększenia
( zmniejszenia )
konsumpcji o jedną jednostkę dobra Q .
UM
UC = max
UM = 0
Dobro A
Dobro B
Dla konsumenta jest obojętne czy tyle danego dobra czy tyle innego –
dobra wymienne .
Relacja wymienności jest zmienna ( bo przydatność danych dóbr może się
zmieniać )
Różna jest substytucyjność dóbr .
MAPA OBOJĘTNOŚCI
Dobro A
Dobro B
Krzywe wzajemnie równoległe , nie przecinają układu .
DUDŻET KONSUMENTA :
1. Dochody :
• płacowe
• pozapłacowe
• stałe ( regularne )
• sporadyczne ( nieregularne )
2. Wydatki
• konsumpcja bieżąca
• oszczędności
Dochody:
• regularne – podstawowe : płaca , stypendium , renta , wyniki z
ubezpieczeń społ.
• sporadyczne – wygrane , spadki
Dochód z okresu T = konsumpcja z okresu T ale istnieje też ograniczenie z
konsumpcji
bieżącej na korzyść konsumpcji przyszłej ( oszczędności ) .
Rentier – osoba żyjąca z kapitału , ma dosyć środków na życie .
Transfery rzeczowe – pieniądze trafiające z pomocy społecznej ( Begg ) .
Dobro A
Dobro B
Optimum konsumenta
• Ograniczenia cenowe
• Ograniczenia dochodowe
Popyt rynkowy:
n
∑DDXI
i =0
n
∑DDYI
i =0
i – pojedynczy konsument
Ścieżka dochodowa
DP
PY
y1 E
y y
ax
x x1 DP1 DP
x x
ay ay ay
E2
E1 E2
E E1
E
0 ax ax
ax
X,Y – są dobrami normalnymi Y- d. normalne X-d. Normalne
X- d. Podrzędne Y-d. Podrzędne
KRZYWE ENGLA
DP DP
DP2 DP2
DP1 DP1
DP DP
X X1 X2 ax X X1 X2 ax
Przyrosty dochodu ∆P są takie Przyrosty dochodu ∆P są takie
same. Przyrosty zakupów dobra same, a przyrosty zakupów
x - ∆x są malejące dobra x - ∆x są rosnące
DP
DP*
0 ax
Ścieżka cenowa
Zmiany decyzji konsumenta pod względem zmiany cen
- czynnikiem zmiennym jest cena dobra
- nie zmienia się dochód konsumenta
- nie zmieniają się ceny innych dóbr
- syt. Preferencji konsumenta są takie same
Qy
DP
PY
E``
E`
Qx
X1 X2 X3
DP DP DP
PX P`X P`` X
25
Przy wzroście ceny mamy coraz bardziej ograniczone możliwości zakupu
danego dobra.
B
Y2
A
Y C
Y1
X1 X2 X ax
Yo
Y2 A B
Xo X2 X1
26
Efekt dochodowy – dodatni dla dóbr normalnych
Ujemny dla dóbr podrzędnych
Ad.1
E.S. – zastępowanie wolnego czasu pracą, motywem konsumenta jest większa
ilość pracy, praca jest działaniem, które ma zastąpić konsumpcje. Wybór
pomiędzy wolnym czasem, a konsumpcją.
Konsument postępuje zgodnie z tym efektem przy relatywnie niskim
poziomie dochodów
(Jest to zachowanie typu: mam dużo wolnego czasu, ale moje przychody
nie pozwalają na jego racjonalne wykorzystanie, dlatego poświęcam
część wolnego czasu na pracę, która zapewni mi większy przychód)
Ad.2
E.D. – odnosi się do wyższych poziomów dochodów, działanie jest tu odwrotne
do e.s., motywem jest chęć posiadania większej ilości wolnego czasu,
zastępuje się tu pracę
27
( jej czas ) – czasem wolnym, dobrem wolnym o wyższej
użyteczności jest czas wolny ( chce konsumować dochód, który
posiada)
28
Producent może:
• obniżać koszty transakcji (pozyskiwanie i przetwarzanie informacji)
• odnosić korzyści skali produkcji, przy masowej produkcji, im wyższa
produkcja, tym lepiej rozkładają się koszty stałe
• odnosić korzyści zespołowego wytwarzania – może zastosować specjalizację,
która doprowadza do ciągu produkcyjnego – wyższa efektywność
Funkcje przedsiębiorstwa:
- Funkcja podażowa
- Funkcja popytowa
- Funkcja społeczna
Formy producentów:
1. PRZEDSIĘBIORSTWO – samodzielny producent prowadzący pełen rachunek
ekonomiczny
2. FIRMA – podmiot charakteryzujący się swoją nazwą i znakiem graficznym
( przedsiębiorstwo staję się firmą, gdy ma swój prawnie chroniony znak i
nazwę), na rynku substytutów każdy dąży do odróżnienia od innych
wyrobów, należy dążyć do własnego znaku firmowego – aby odróżnić się od
innych.
Znak firmowy jest dodatkowym kapitałem, może być zastawem pod kredyt,
poręczeniem przy transakcji, podwyższa wartość firmy przy wycenie. Znaki:
- respektowane
- umowne
- kradzione (podszywanie się)
3. ZAKŁAD – część przedsiębiorstwa (które może być jedno lub
wielozakładowe), nie jest to jednostka samodzielna, zakład prowadzi część
rachunku ekonomicznego w celu przeprowadzenia centralnego rachunku
ekonomicznego przez przedsiębiorstwo
Co produkować?
Jak produkować?
Dla kogo produkować? Odpowiedzi są łączne ,z jednej odpowiedzi
Za ile ? wynika druga
Ile produkować?
DZIAŁANIA EKONOMICZNE:
• wyznaczenie celów
• pozyskiwanie środków
• gospodarowanie tymi środkami
Wyznaczenie celów:
29
1) cele społeczne – przedsiębiorstwo jest miejscem samorealizacji osób tam
pracujących, możliwość zrobienia kariery zawodowej, akceptacja w grupie,
tworzenie warstw społecznych
2) cele ekonomiczne – zysk, ale istnieją kontrowersje, co do celu
przedsiębiorstwa, zyski (nadwyżki) mogą być celem do osiągnięcia celów,
przedsiębiorstwo może się powiększać, zagospodarowywać coraz większą
część rynku.
30
fundusz amortyzacyjny dotyczy majątku trwałego i wiążę się z
umażaniem – obniżaniem wartości majątku trwałego w czasie przez
amortyzacje
♦ sprzedaż części własnego majątku
- dobrowolne (sam się decyduje, sprzedają stare, aby móc kupić nowe –
restrukturyzacja, unowocześnienie)
- przymusowe (aby móc zrealizować płynność, musi pozyskać gotówkę)
Zewnętrzne źródła:
♦ kredyty i pożyczki
♦ zobow. Wobec pracowników i kontrahentów środki zewn.
♦ druk papierów wartościowych (akcje i obligacje) ale kapitał
♦ dotacje i subwencje własny
♦ bezpośrednie inwestycje
Wykład IX (14.XII.98)
Część zysku przedsiębiorstwa może być rozdysponowana na
wynagrodzenia dla pracowników (13-sta pensja, nagrody) lub
akumulacje (rozwój przedsiębiorstwa)
Przedsiębiorstwo:
- wytwarza
- sprzedaje
- dostaje pieniądze ze sprzedaży
- kupuje materiały
- wytwarza i cykl się powtarza
LEASING
31
Środki produkcji środki konsumpcji
Leasing pośredni
raty
Tow. Leasingowe Dzierżawca
umowa
zapłata dostarczenie
ceny przedmiotu
zakupu dzierżawy
Producenci
Cechy towarzystwa leasingowego:
- poważne zasoby kapitału
- znajomość rynku
LEASING
Finansowy
Operacyjny
Krótszy od Zbliżony do okresu
Okres umowy ekonomicznego ekonomicznego zużycia się
zużycia się obiektu obiektu
Koszty Ponosi leasingodawca Ponosi leasingobiorca, jeśli
utrzymania i leasingod. To za dodatkową
remontu opłatą
Opłaty Nie pokrywają ceny Pokrywają pełną amortyzację
leasingowe obiektu obiektu
Odstępstwo Możliwe przed jej Wymaga zapłaty odszkodowania
od umowy wygaśnięciem leasingowego
32
II. Kredyt
III. Transfer na rzecz przedsiębiorstwa o charakterze:
- zwrotnym
- odpłatnym
- na określonych warunkach
- na określony czas
IV. Subwencje, mogą one być:
- rzeczowe i finansowe
- bezpośrednie i pośrednie (np. cło – dogodniejsze warunki dla producentów
krajowych lub preferencyjne stopy opodatkowania. Czyli są to warunki
udogadniające)
V. Zobowiązania:
- wobec pracowników
- wobec dostawców
- wobec banków itd.
- wobec państwa (są to wymuszone subwencje, bo firma zwleka z płatnością i
w końcu nie płaci)
VI. Drukowanie papierów wartościowych
- obligacje – papier dłużny, potwierdzenie podwyżki
- akcje – potwierdzenie własności, uprawnienie do udziału w zyskach
( zwiększenie ilości właścicieli)
FORMY ORGANIZACYJNO PRAWNE
1. Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela
Jest to każda forma aktywności gospodarczej gdzie właścicielem majątku
jest 1 osoba.
Jest to zazwyczaj mała firma, dla właściciela jest to kumulacja ryzyka, bo
odpowiada on całym swoim majątkiem. Podejmuje decyzję jednoosobowo.
Czas „życia” takiego przedsiębiorstwa jest ograniczony śmiercią właściciela
bardzo znaczący wyznacznik.
2. Podział spółek z „zeszytu finansów”
odpowiedzialność
ryzyko aspekty ekonomiczne funkcjonowania,
kreacja pieniądza a nie prawne
Akcje
• Rodzaje akcji
- Imienne (nie są przeznaczone na rynek)
- Na okaziciela (są przeznaczone na rynek)
• Kurs akcji
• Akcje zwykłe, uprzywilejowane
• Kontrolny pakiet akcji
33
Wykład 10
34
Analiza może być – krótkookresowa
- długookresowa
Krótkookresowa analiza to taki okres , gdzie przynajmniej jeden czynnik
produkcji jest stały ( np. czynnik technologii ) i niezmienny .
Czynnik technologiczny w krótkim okresie nie jest możliwy do zmiany , zmienia
się on tylko w długim okresie .
Dlatego inaczej dany czynnik wygląda w analizie krótkookresowej , a inaczej w
długookresowej . W każdym przedsiębiorstwie dokonuje się obu naraz .
35
Kapitał
L – praca
A – technologia kapitałochłonna
B – technologia pracochłonna
Krzywe te mogą mieć różne nachylenie , zależy to od sybstytucyjności
czynników produkcji . Nie są one doskonale substytucyjne , gdyż nie można
całkowicie wyeliminować jednego czynnika ( krzywa nigdy nie styka i nie
przecina się z
układem ) np. nie można pracować bez odpowiednich narzędzi , co z tego że
mamy robotników jeśli nie posiadamy zasobów lub kapitału oraz odwrotnie –
nie można nic zrobić bez robotników choćbyśmy mieli bardzo dużo kapitału –
nic się nie zrobi samo.
Czyli , im mniej jakiegoś czynnika angażujemy tym trudniej jest go
wyeliminować . Powstaje pytanie ile trzeba zaangażować danego czynnika aby
otrzymać daną wielkość produkcji .
Produkt przeciętny / PP /
PC
PPL = L – czynnik pracy , czynnik zmienialny
L
Ilość produkcji przypadająca na jednostkę czynnika zmiennego w danym czasie
.
Produkt marginalny / PM /
∆PC
PM L =
∆L
Przyrost produkcji osiągnięty z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego .
PC
0 L
Graficzny obraz PM i PM
36
PP PM
PP
PM L
PP PM PC
B
PC
PP
0 PM L
A – jest to sytuacja idealna , najkorzystniejsza , ale przedsiębiorstwo może dalej
angażować czynnik , ponad punkt A , czyli efektywność wchodzi w fazę wzrostu
produkcji , mamy przyrost efektu .
B – zaangażowanie ostatniego czynnika daje zerowy wzrost , zerową
efektywność , dalej już przedsiębiorstwo musi dopłacać , nie mamy zysku ale
możemy zapłacić za wszystkie czynniki produkcji
B ) Ograniczenia finansowe
K Izokoszta – krzywa jednakowego kosztu , zakreśla obraz
finansowych możliwości przedsiębiorstwa ,
ponad krzywą jest to niemożliwe ( bo przedsięb
.
nie ma źródeł finansowania , dlatego sięga po
kredyty itp. ; aby zapewnić sobie możliwość
rozszerzenia działalności .
0 L
C ) Nałożenie technologii ilościowej (A) i finansowej (B)
0 L
37
Zanim powstanie jakakolwiek produkcja , to najpierw powstają koszty
( produkcja kosztów , dlatego koszty są bardzo ważne dla każdego
przedsiębiorstwa .
Przedsiębiorstwo powinno wybrać punkt A , bo jest to optimum producenta
( styczność izokwanty z izokosztą ) – pojawia się tu zasada racjonalnego
gospodarowania . Jest to sytuacja statyczna .
Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk , i nie usatysfakcjonowane , dąży wiec by
osiągnąć coraz większe zyski , przy odpowiednio nowej kombinacji czynników ,
dąży by osiągnąć coraz wyższe punkty styczności ( przechodzi na wyższe
izokwanty )
K
Krzywa łącząca punkty będące
optymalną kombinacją czynników
0 L
Ciągle jest to taki sam proporcjonalny nakład , jest to sytuacja umowna bo
sytuacja dostępności pewnych czynników się zmienia np. gdy NBP ogłasza
zmianę oprocentowania i wtedy zmieniają się nasza możliwość pozyskania
kapitału jako czynnika i inaczej będzie wyglądać wybór czynników
technologicznych , jest to inny koszt czynników produkcji .
Wykład nr 11
38
Krótki okres – występowanie kosztów stałych i kosztów zmiennych
Długi okres – analiza dotyczy tylko kosztów zmiennych .
Koszty stałe – koszty , których wysokość ( wielkość ) nie ulega zmianie pod
wpływem produkcji .
Koszty zmienne – koszty , których wysokość związana jest ze zmianą produkcji.
Koszty te rosną wraz ze wzrostem produkcji .
Koszty produkcji
Koszty stałe Koszty zmienne
- Płace pracowników administracji i usług - Płace pracowników
produkcyjnych
- Koszty użytkowania ziemi - Koszty surowców , materiałów ,
- Koszty zużywania środków półfabrykatów
- Kredyty - Koszty mediów ( energia
elektryczna
- Niektóre podatki woda
Suma kosztów stałych i zmiennych = koszt całkowity ( w krótkim okresie )
Koszt całkowity
koszty
Kc(s+z)
Ks
produkcja
Koszt całkowity zależy od kształtowania się kosztu zmiennego .
Koszt stały przeciętny ma tendencję malejącą wraz ze wzrostem produkcji .
Wraz ze wzrostem produkcji koszty będą rosły – efektywność zastosowania
czynnika maleje .
Koszt marginalny – jaki będzie przyrost kosztu całkowitego przy wzroście
produkcji o jednostkę .
Koszt marginalny – mówi o efektywności działania przedsiębiorstwa .
Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych .
koszty
K3
Korzyści skali rosnącej – nakłady czynników rosną wolniej niż produkt całkowity
osiągany przy pomocy tego czynnika .
Korzyści skali malejącej – nakład czynników przyrasta szybciej niż produkt
całkowity
39
Stałe korzyści skali – proporcjonalny przyrost nakładu czynników i przyrostu
Wewnętrzne korzyści skali produkcji - obniżenie przeciętnych nakładów na
produkcję w wyniku korzyści związanych ze wzrostem produkcji . Wewnętrzne
korzyści :
• Możliwość pogłębiania specjalizacji w danym przedsiębiorstwie
• Lepsza absorbcja nowych technologii
Zewnętrzne korzyści :
• Przedsiębiorstwo konkurencyjne
Koszty
wartość sprzedaży
KC
zysk
Próba P
rentwn.
przed. strata
koszty stałe
KONKURENCJA
Jakie to problemy :
• Demografia ( konieczność regulowania demografii )
• Bogactwo ( konieczność regulowania aby nie tworzyły się dwa bieguny –
bieda i bogactwo )
• Opieka nad krajami słabszymi
40
Gospodarka dostarcza takich mechanizmów konkurencyjnych , które nie
zawsze są uczciwe .
Konkurencja nieuczciwa – cena dobra niższa od kosztów ich wytworzenia
( urząd
ochronny konsumenta )
Konkurencja jest narzędziem pożądanym , bo jest narzędziem innowacyjnym ,
pobudzającym gospodarkę .
SYTUACJA KONKURENCJI
Cenobiorca – podmiot , który musi akceptować cenę , dla niego cena jest
wielkością zewnętrzną , dlatego musi ją przyjąć .
MONOPOL
• Naturalny ( związana np. z surowcami , czyli uwarunkowany czynnikami
naturalnymi , geograficznymi , klimatycznymi )
• Państwowy ( państwowo – administracyjny ) związany z uwarunkowaniami
prawnymi , uzasadniony prawem
• Techniczny , ekonomiczny lub techniczno – ekonomiczny ( wynika z
działalności przedsiębiorstwa , dzięki szybszemu zdobyciu siły technicznej
lub ekonomicznej )
41
( wyłączność sprzedawcy ) ( wyłączność nabywcy )
A – konkurencja doskonała
B – konkurencja niedoskonała
• oligopol
• oligopson
• monopol
• monopson
Intensywność
konkurencji
Siła wielu producentów jest wyrównana . Produkt nie różni się cechami
jakościowymi wyrób jest standaryzowany , wybierany na podstawie ceny
( konkurencja cenowa )
42
Podmioty ( producent , sprzedawca ) pełnią role cenobiorcy , także kupujący
pełni rolę cenobiorcy . Cenodawcą jest rynek . Każdy podmiot przyjmuje ,
akceptuje cenę która jest wynikiem gry rynkowej .
Nie każdy produkt może być spostrzegany jako jednorodny wówczas zmienia
się model konkurencji .
Doskonała informacja o rynku jest założeniem modelowym , bo nigdy nie ma
pełnej informacji . Gdy jest dużo podmiotów , to traci się możliwość dostania
informacji o wszystkich produktach i podmiotach .
cena
koszt KCP
KM
KZP
E P max zysk
P
E’ P’ min strat
P’
zamknięcie przedsiębiorstwa
43
a
E – graniczny punkt opłacalności
E ‘ – punkt zamknięcia przedsiębiorstwa
Cena P zapewnia zysk zerowy . Każda cena powyżej ceny P zapewnia strategię
maksymalizacji zysku . Każda cena poniżej ceny P zapewni strategię min strat .
Od P do P’ możemy prowadzić strategię min strat . Poziom odtworzenia
kosztów poniżej P’ nie funkcjonuje , dotarcie do punkt E’ powoduje tzw.
zamknięcie przedsiębiorstwa .
Zamkniecie przedsiębiorstwa ( koszty likwidacji ) jest bardzo złożone , należy
zatrudnić prawników , kosztorysantów , rzeczoznawców . Należy upłynnić
majątek , sprzedać go , zazwyczaj po niskich cenach .
Wtedy przedsiębiorstwo musi dokonać decyzji czy opłaca mu się zamknąć
przedsiębiorstwo czy może dalej prowadzić strategię naprawczą ( min strat ) .
koszty
utarg KM
KCP
A B
P P = PP = PN
C
A C B wielkość produkcji
RÓWNOWAGA GAŁEZI
W WARUNKACH WOLNEJ KONKURENCJI
koszty KM
utarg KCP
B
C = PP = PM
44
C – cena B – równowaga gałęzi / minimum KCP /
II Monopol pełny
koszty
przychody KM
cena
cena
monopolowa
zerowy zysk
krzywa popytu
DD = P = PP
45
0 Q wielkość produkcji
cena
koszty
KM
KCP
P C
B
A DD = P = PP
PM
0 Q e Q
STRATA MONOPOLU
cena KM
koszty A C
KCP
P B
PM DD = P = PP
0 Qe Q
46
Sytuacja wynika z ingerencji rządu na rynku monopolowym np. :
• Cena minimalna – skup żywca ( rolnictwo )
• Cena maksymalna – światło , prąd, gaz (aby było stać każdego na
podstawowe dobra )
Wykład nr 14
KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA
47
P1 A
B C
P2
D d
Q1 Q2 Q3 Q
P d D
KM
PE AE
D
CE PME d
0 QE Q
P d D KCP
P1
P2
D d
0 Q1 Q2 Q
48
opakowaniach ) lub rzeczywiste . W różnicowaniu pozorowanym używa się
reklamy , a w rzeczywiste może doprowadzić do zmian jakościowych .
W każdej konkurencji niecenowej najpierw pojawiają się koszty . Graniczny
warunek PM = PK , np . dzięki reklamie muszę przynajmniej tyle przychodów
dostać ile poniosłem na nią nakładów . Jest to strategia krótkookresowa . NKN
nie są bezpiecznymi narzędziami .
Racjonalny konsument powinien być skłonny ( przygotowany do zapłacenia
wyższej za lepszy produkt , czy za lepszą jakość ) . Czasami konsument nie
chce kupić produktu z wyższą jakością gdy jest wyższa cena , ale nawet jeśli
jakość spada wraz z ceną to konsument też rezygnuje z kupna dobra ( dlatego
pojawiają się problemy )
Na rynku konkurencji doskonałej producent może tylko zwiększać produkcję , a
na rynku konkurencji monopolistycznej może narzucać cenę monopolistyczną
( produkuje mniej a ceny są wyższe ) , nie musi dochodzić do bariery
wykorzystania zdolności produkcyjnej .
Wg Chamberliana powstają duże firmy , produkują lepiej , sprzedają więcej ,
monopolizacja nie przynosi kosztów społecznych .
II OLIGOPOL
Na różnych rynkach jest różna liczba firm . Górną granicą nie jest liczba firm ale
są to bardzo duże firmy ( istnieje daleko idąca przejrzystość rynku bo jest mało
firm w gałęzi ) Zależność firm na rynku opiera się na zasadzie akcji – reakcji .
Istnieje tendencja do rezygnacji z konkurencji , mogą używać konkurencji
niecenowej ale to kosztuje . Dlatego lepiej przejść z sytuacji konkurencji do
kooperacji . Firmy współpracują aby dzielić korzyści .
P
D
49
d
P0 E
PM1
PM2
Q
Q1
Maksymalizacja zysku
d KM2
KM1
P0 E
Q0
Modele przywództwa :
• Przywództwo firmy dominującej
Firmy muszą dostosować się do firmy lidera . Lider obniży cenę do momentu ,
kiedy kombinacja wielkość produkcji a cena będzie maksymalizować zysk .
• Przywództwo firmy efektywnej
Na rynku liderem zaczyna być firma , która ma najniższe koszty produkcji .
Może ona zmieniać cenę .
50