Wykład nr 1

Ekonomia pochodzi z starożytności .

‘ Oikosnomikos ‘ – nauka o gospodarstwie domowym
Ojkos – dom
Nomos – nauka
Mikroekonomia bada gospodarstwo domowe , nauka społeczna pokrewna
filozofii .
EKONOMIA – nauka o gospodarowaniu dobrami rzadkimi ( McKenzy )
Ekonomia była nazywana społeczną , polityczną ale od czasu Marshalla
mamy samą
ekonomię .
Funkcje ekonomii :
1. Teoriopoznawcza – wyjaśnienie , określenie różnych zjawisk i ich
przebiegu .
2. Aplikacyjna – próba formułowania wskazówek dla gospodarki .
MIKROEKONOMIA – ta część badań ekonomicznych , która skupia się na
badaniu
poszczególnych podmiotów gospodarczych lub poszczególnych
rynków .
Narzędzia : cena , popyt podaż , zysk .
MAKROEKONOMIA – badanie i interpretacja zjawisk zachodzących między
podmiotami .
Badanie zależności całej gospodarki .
EKONOMIA POZYTYWNA – wypracowanie uniwersalnych narzędzi , polega
na dokony –
waniu bezstronnych uogólnień systemów , obiektywizm , brak
wartościowania .
EKONOMIA NORMATYWNA – sądy wartościujące , umożliwiające budowę
ideologii .
Kierunki ekonomii :
1. Merkantylizm – ( Montchretien ) utożsamiała gromadzenie bogactwa z
gromadzeniem
pieniądza pełnowartościowego .
2. Fizjokratyzm – ( Quesnay , Keney ) podstawową dziedziną gospodarki
jest rolnictwo .
3. Ekonomia klasyczna – ( Ricardo , Smith , Say ) – apologezja prywatnej
własności
i rynku .
Prawo rynków Saya – każdy popyt rodzi swoją podaż , a każda podaż rodzi
swój popyt ,
4. Leseferyzm – okres nie ingerencji państwa w gospodarkę .
5. Keynesizm – ( twórcą Keynes – twórca interwencjonalizmu
państwowego ) ekonomia
popytowa , prawo Saya jest niesłuszne gdyż zdarzają się takie
okresy , że
państwo musi pomóc gospodarce , mikroekonomiczna polityka
państwa .
Keynes – 1936 -
6. Neoklasyczna ekonomia – poprawienie klasycznej , synteza
neoklasyczna Marshalla .
7. Ekonomia marksistowska – ( czyli gospodarka rynkowa jest zła ) kładzie
nacisk na
sprawiedliwość społeczną , naczelną kategorią jest człowiek i
jego potrzeby .
8. Ekonomia podażowa – co robić aby pobudzać podaż :
• Monetaryzm – Milton Friedman
• Teoria racjonalnych oczekiwań

Problem ograniczoności zasobów – RZADKOŚĆ

Zjawisko a ) powszechne Luka między

potrzebami a
b ) pozytywne możliwościami ich
realizacji
wynikającymi z ilości
dóbr jakimi
dysponujemy w danym
czasie .
Subiektywizm odzwierciedla rzadkość .

POTRZEBA – uczucie braku połączone z chęcią jego zaspokojenia .

POTRZEBA

podstawowe jednorazowe wyższego rzędu

powtarzalne

fizyczne duchowe społeczne

egzystencjonalne

Trójczłonowa koncepcja podziału człowieka .

CZŁOWIEK

Biosystem Socjosystem
Psychosystem
( nie jest sam ) ( człowiek
istota
myśląca ,
podejmuje
samodzielne
decyzje )
Geneza powstania potrzeb :
 • pierwotne ( instynktowne )
• społeczne ( nabyte , wyuczone w procesie rozwoju )
Prawo powtarzania potrzeb ( Jevons )
1. Powietrze ( oddychanie )
2. Pożywienie
3. Ubranie
4. Mieszkanie
5. Szeroko pojmowana rozrywka
6. Przedmioty zbytku luksus
Zasady Marshalla :
1. Pożywienie
2. Ubranie
3. Mieszkanie
4. Zaspakajanie wszelkiej działalności
Cech potrzeb :
1. Obiektywizm
2. Subiektywizm i indywidualizm
3. Konkurencyjność
4. Substytucyjność
5. Nieograniczoność co do liczby ( teoria wyboru konsumenta )
6. Ograniczoność co do pojemności
7. Odnawialność
8. Społeczny charakter ( miejsce w strukturze społecznej )
9. Komplementarność
10. Historycznie zmienny charakter – wraz ze zmianą ustroju potrzeby
ulegają modyfikacji .

PIRAMIDA POTRZEB

potrzeby
samorealizacji
( praca nad sobą )

potrzeby szacunku i poważania wg .

Maslowa
( poczucie własnej wartości )

potrzeby społeczne ( poczucie przynależności )

potrzeby bezpieczeństwa ( pewność ochrona )

potrzeby fizjologiczne ( głód , pragnienie , seks )

Nienasyconość człowieka przewyższa tempo możliwości .

DOBRA – wszystkie rzeczy służące do zaspokajania potrzeb .
Dobra gospodarcze – wytworzone przez człowieka .
Dobra konsumpcyjne – służą zaspokajaniu potrzeb bieżących .
Dobra inwestycyjne – konsumpcja na przyszłość .

PRODUKCJA oddziaływanie człowieka na przyrodę w celu uzyskania dobra

gospodarczego
W aspekcie ekonomicznym proces produkcji polega na zastosowaniu
czynników produkcji
i przetwarzaniu ich w produkt .
Czynniki produkcji – są to wszystkie środki użyte w produkcji .
Czynniki produkcji :
1. Dobra pierwotne – surowce mineralne , wody , lasy , ziemia
( renta gruntowa ,
czynsz dzierżawny ) , rośliny , zwierzęta .
2. Praca człowieka
3. Ekonomiczne dobra produkcyjne ( dobra kapitałowe ) –
maszyny , budynki , licencje
znaki firmowe , kapitał pieniężny ( gotówka , akcje , obligacje i
należności ) .
4. Technologia – sposób wytwarzania
5. Talent przedsiębiorczości – umiejętność łączenia wszystkich czynników
produkcji w
jednym procesie wytwarzania dóbr i usług , przynosi maksymalne
efekty .
Podstawowe czynniki produkcji - ziemia , kapitał , praca ( zdolności
fizyczne i umysłowe
człowieka które może on dać ) .

Krzywa możliwości produkcyjnych

Dobra A
A

Dobro B
B
OGRANICZONOŚĆ ZASOBU – dynamiczna teoria zasobów mówi o tym , że
zasobów w
gospodarce nie brakuje , brakuje naszych zdolności do ich
wykorzystania .
Rzadkość jest czasowa , a zasoby dynamiczne się odnawiają .

Wykład nr 2

ALOKACJA – rozdysponowanie rzadkich zasobów między konkurencyjne

cele .
KOSZT ALTERNATYWNY – koszt zaniechanych możliwości , korzyści
wynikających z
najlepszego niezastosowanego zasobu .
Aspekt gospodarowania :
• pozytywny – osiąganie korzyści
• negatywny - ( konieczność ) – straty
KOSZTY :
• alternatywne – to co utraciliśmy
• rzeczywiste – wyłożenie pewnej ilości kapitału po to aby uzyskać
korzyści
Cel naszej pracy – realizacja ma być najlepsza , racjonalna - najlepsze
rozwiązanie w
danych warunkach , z punktu widzenie celu ekonomicznego .
GOSPODAROWANIE - jest procesem w którym wykorzystujemy w sposób
racjonalny
ograniczone zasoby .
Dwie zasady racjonalnego gospodarowania :
1. Zasada największego efektu ( wydajności ) – przy danych środkach
maksymalizujemy
efekt .
2. Zasada najmniejszego nakładu ( oszczędność środków ) – osiągnąć
cel przy użyciu jak
najmniejszych środków .
RACJONALNOŚĆ :
• rzeczywista – jest to wybór maksymalizujący wynik ( korzyści ) –
jedno rozwiązanie
• proceduralna – dochodzenie do najlepszego rozwiązania , każde
lepsze od poprze –
dniego jest racjonalne ( wiele rozwiązań )
RACHUNEK EKONOMICZNY – zespół rachunków symulacyjnych
pozwalających nam na
wybór rozwiązania optymalnego czyli najlepszego w danych
warunkach .
• tylko w jednostkach wartościowych
• musi być celowy
• musi być dualny ( tylko jedna z zasad racjonalnego działania )
• musi być wariantowy – im więcej symulacji tym większe
prawdopodobieństwo że
wybierzemy najlepiej
• kompletność –musimy uwzględnić jak najwięcej czynników
wpływających na dane
zjawisko ( nigdy nie mamy wszystkich czynników )
EKONOMIA to nauka statyczna . Próby prowadzące do wyników , musi być
wiele prób ,
im więcej prób tym lepszy wynik przy założeniu błędu
statystycznego .
Przedmiot badań ekonomii – proces gospodarowania wszelkie działania w
sferze produkcji
 dóbr i usług , w sferze podziału i konsumpcji . Motywem
działania jest:
• zaspokojenie potrzeb ludzkich
• uzyskiwanie korzyści z produkcji ( dla producenta )
Sposobem będzie podejmowanie racjonalnych wyborów co ,
gdzie , kiedy .
METODY BADAWCZE ekonomii :
• obserwowanie procesu gospodarczego ( empiria )
• dokonujemy uogólnień ( abstrakcja) pomijanie elementów o
marginalnym znaczeniu
dla przebiegu zjawiska ekonomicznego , wyodrębnienie podstawowych
wiadomości
dla danego zjawiska .
ZJAWISKA GOSPODARCZE , cechy :
1. Sprężenie zwrotne , skutek – przyczyna
2. Zjawiska mające miejsce w mikroskali nie zawsze sumują się w makro ,
po dogłębnym
zbadaniu okazuje się , że zależność nie występuje .
3. Złudność zależności ekonomicznych .
4. Jest subiektywna .
5. Dobór technik i metod badawczych wpływa na wyniki badań ( mogą się
różnić )

KONKRETYZACJA – zbliżenie teoretycznej formuły do rzeczywistości .

WERYFIKACJA – sprawdzanie czy formuła jest prawdziwa czy nie .
a) statystyczna ( badania )
b) historyczne odnoszenie się do przeszłości
FALSYFIKACJA - ( odwrotna do weryfikacji ) – obalenie hipotezy poprzez
wykazanie że w
jakimś przypadku ona nie zachodzi .
Narzędzia pomocnicze w badaniu ekonomii :
a) logiczne myślenie : indukcja , redukcja , dedukcja .
TEORIA EKONOMICZNA - zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy
ekonomiczne ,
musi być odpowiednio skomponowana , interpretuje , daje
diagnozę gospodarki .
Podstawy do prognozowania przyszłości .
NARZĘDZIA EKONOMICZNE :
1. Model ekonomiczny – uproszczenie które zawiera wszystkie ważne
elementy dla
danego zjawiska , pomija te które nie mają wpływu na dane
zjawisko . ( Badania
modelowe są niezbędne , korzystne , bo to jedyny sposób badania
rzeczywistości
gospodarczej .
2. Eksperyment – ( jest wykorzystywany ale wymaga ostrożności ) –
stworzenie pewnych
warunków nie występujących w rzeczywistości gospodarczej .
• Eksperyment kontrolowany – polega na stworzeniu kilku
kontrolowanych prób , w
każdej próbie zmiana jednego czynnika .
SYSTEM SPOŁECZNY – całość związków i zależności występujących w
społeczeństwie .
Wszelkie działania w ramach systemu to układ społeczny .
SYSTEM SPOŁECZNY

system polityczny system kulturalny system

ekonomiczny –
- bezpieczeństwo - nawyki
gospodarczy
zewn. i wewn. - tradycje - całokształt
związków
- instytucje - oczekiwania członków i
zależności między
społeczeństwa członkami
społeczeństwa
wynikających z
działania ich
na płaszczyźnie
ekonomicznej

decyzyjny
motywacyjny

kontrolny
koordynacyjny
PRAWA EKONOMICZNE – istotne , konieczne i stale powtarzające się
związki zależności
między kategoriami ekonomicznymi . Charakteryzują się
statystycznością ,
sprawdzają się w wielu przypadkach , są obiektywne , są
historyczne – pojawiają
się tam gdzie mogą i znikają tam nie mają miejsca bycia . Są
niezmienne .

Wykład nr 3

Reforma – pewien cykl zmian

TRANSFORMACJA – cykl zmian powodujących przejście systemu od
systemu mniej do
bardziej efektywnych
 TRANSFORMACJA

modyfikacyjna systemowa
modyfikacje , zmiany rewolucyjne dotyczy systemu
ekonomicznego ,
ewolucyjne w systemie ekonomicznym politycznego ,
kulturowego
( kraje Europy
środkowej )
1. od centralnie planowanej
do
rynkowej
2. od socjalizmu do demokracji
rynkowej
Jak wyglądała gospodarcza organizacja człowieka
1. GOSPODARKA NATURALNA –
podstawowym podmiotem jest gospodarstwo domowe
( jego cel to produkcja i konsumpcja ) , to taki typ organizacji , w
której każdy
podmiot wytwarza dobro na zaspokajanie własnych potrzeb .
Nadwyżka była przyczyną do zmiany typu gospodarowania – społeczny
PODZIAŁ
PRACY ( grupy – zawody – specyficzne zawody )
SPECJALIZACJA – ukierunkowanie swoich predyspozycji , doskonalenie ich .
Wolność osobista niezbędna do zmian formy gospodarczej , własność
prywatna również .
2. GOSPODARKA RYNKOWA -
typ organizacji ekonomicznych człowieka , gdzie podsta -
wową instytucją jest rynek na której dokonuje się wymiana , a
motywem
działania jest efektywność , korzyść ( zysk , konsumpcja ) .
Pojawił się
producent i wymiana .
Typy wymiany :
• Towar za towar – gospodarka towarowa
• Towar – ekwiwalent ( pieniądz ) – towar – Gospodarka towarowo -
pieniężna
Współczesna gospodarka rynkowa to gospodarka mieszana – dominuje
własność prywatna
ale dopuszczalne są inne własności . Głównym narzędziem jest rynek
ale dopuszczamy
interwencje państwa .

WŁASNOŚĆ

prywatna publiczna
 indywidualna zbiorowa państwowa lokalna
( komunalna )

spółka

spółka akcyjna
Model gospodarki rynkowej
• Gospodarka zamknięta – nie ma powiązań z innymi gospodarkami
narodowymi bądź
z jakimkolwiek podmiotem pochodzenia zagranicznego .
• Gospodarka otwarta – odwrotność , jest eksport i import , jest opcja
wejścia i wyjścia .
RYNEK – ( podstawowy mechanizm gospodarki rynkowej )
1. Miejsce na którym dokonuje się wymiana .
2. Całokształt procesów odbywających się między jego uczestnikami czyli
podmiotami
gospodarczymi .
3. Na rynku zachodzą transakcje – proces gdzie spotykają się dwie strony .
TRANZAKCJA

ma procesy negocjacyjne może dotyczyć czasowego jako forma

działalności to
dysponowania własnością zmiana formy
własności
kredyty

4. To zespół rynków gdzie zachodzą transakcje

Rodzaje rynków :
• lokalne
• krajowe
• międzynarodowe
• światowe ( ostateczny weryfikator )

Rynek dóbr

konsumpcyjnych – nabywca nabywa inwestycyjnych –

kupuje dobro by
coś do skonsumowania poddać je obróbce
i stworzyć
dobro finalne

RYNEK

otwarty ( raczej ograniczony ) zamknięty

przetarg
 formalny - instytucjonalny nieformalny
w ramach swojego rozwoju doprowadziły sprzedawcy na targu
gdzie nie ma
do tego , że mają swoją siedzibę ( giełda ) legalizacji ( czarny
rynek )

biały szary czarny

RYNEK KONKURENCJI

doskonałej niedoskonałej

pełny monopol oligopol

duopol
monopol
PIENIĄDZ – wyłonienie się ekwiwalentu jako pojęcia
• Ekwiwalent – muszelki bydło itp. kruszce szlachetne metale ( była ich
odpowiednia
ilość , trwałe , łatwe do podzielenia , powszechne ) – monety – prawo
bicia pieniądza .
• Pełnowartościowy – taki w którym wartość kruszcu odpowiada
nominałowi : złoto
i srebro , później tylko złoto .
• Banknot – nota bankowa zaświadczenie o złożeniu w banku
odpowiedniej ilości kruszcu
• Od I wojny światowej przejście do systemu sztabowozłotowego i
dewizowozłotowego .
Zaczęto odchodzić od pieniądza pełnowartościowego .
• Papierowy – symboliczny ( symbol wartości ) – umowa społeczna ,
gwarancją wartości
pieniądza jest stabilność gospodarki państwa ( kryzys w Rosji ) .
Funkcje pieniądza :
1. Miernik wartości
2. Środek wymiany
• cyrkulacji
• środka płatniczego ( rozbieżność w czasie między strumieniem
pieniądza
a strumieniem towaru – kredyt )
3. Środek tezauryzacji ( gromadzenie skarbu )
4. Pieniądz światowy ( SDR – 42% $ + 19% DM + 15% J + 12% Ł + 12%
F)

Wykład nr 4

CENA – informuje nas o relacji między produktami

1. relatywna , informacyjna mówi nam o rzadkości produktu
2. żywiołowa , administrowana
3. funkcja agregacyjna - pozwala nam na przejście od systemu
ilościowego do
jakościowego
4. ma zdolność równoważenia popytu i podaży
5. funkcja kosztowa – wchodzi w skład produktów jako koszt
6. nie jest wielkością jednorodną :
• elementem ceny są koszty nabywania czynników produkcji np.
maszyny , surowce
• zawiera obciążenia prawne – podatki
• zysk
7. funkcja dochodowa – pokazuje ona wartość naszego dochodu ( możemy
za jej pomocą
wyliczyć siłę nabywczą pieniądza – wartość realna – ilość
dóbr i usług
które możemy za nią nabyć )
Cena sprawiedliwa – św. Tomasz z Akwinu – powinna być ustalana zgodnie
z wartościami
chrześcijańskimi .
Milton Friedman – monetaryzm – Cena jest czynnikiem motywującym do
aktywności
gospodarczej . Po to aby można było posiadać pewne
produkty –
motywuje do działania .

POPYT – zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez

nabywców ( rynek
konsumpcji , rynek czynników produkcji )

NABYWCY

KONSUMENCI PRODUCENCI
dobra finalne czynniki produkcji

Rodzaje popytu :
• popyt efektywny – popyt poparty siłą nabywczą pieniądza
• popyt potencjalny – ( co by było gdyby ) preferencje
• popyt na dobra komplementarne – popyt na jedno dobro jest
ograniczony popytem
na drugie dobro
• popyt na dobra substytucyjne – potrzebę zaspokaja dobro A lub dobro B
• popyt złożony – popyt na opony zależy od popytu na samochody

POPYT – elementy regulujące :

1. Cena dobra
• cena substytutów
• ceny dóbr komplementarnych
• przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości
• zjawisko antypacji popytu – wyprzedzanie faktycznego popytu
2. Dochód – ile mamy i ile możemy wziąć na kredyt - ujęcie statystyczne i
dynamiczne
3. Preferencje popytowe – upodobania indywidualne , tradycje , religia ,
moda
4. warunki geograficzne – demograficzne

PODAŻ – ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie

określonemu lub
nieokreślonemu nabywcy ( występuje dzisiaj częściej )
Czynniki motywujące podaż :
1. Cena produktu
• cena dóbr substytucyjnych
• cena dóbr komplementarnych
• statystyczne i dynamiczne badania – kształtowanie się cen
• cena czynników produkcji
• technologia
• ilość przedsiębiorstw w gałęzi – warunki konkurencji
• warunki prawne
• pomoc państwa ( dotacje , subwencje )

PRAWO POPYTU ( Zależności na rynku konkurencyjnym , produkt jest

jednorodny , ilość
produktu jest ograniczona , konsumenci i producenci
decydują na
podstawie swoich korzyści . Nabywcy podejmują decyzję
niezależnie
od siebie . Rynek dotyczy dóbr konsumpcyjnych , ceteris
paribus . )
- mówi ono że , wraz ze wzrostem ceny danego dobra lub
usługi w
sytuacji ceteris paribus spada zapotrzebowanie na to
dobro lub usługę .
Funkcja jednoczynnikowa

cena

wg Marshalla
 popyt

POPYT :
• potencjalny , efektywny
• komplementarny
• substytucyjny
• złożony , ograniczony
Dobra substytucyjne - cena B spada popyt A spada
Dobra komplementarne - cena B rośnie popyt A i B
spada
PRAWO PODAŻY ( Celem producentów jest maksymalizacja zysków .
Producenci są
niezależni od siebie – rynek konkurencyjny . Producenci są
sprzedawcami
ceteris paribus . )
- wraz ze wzrostem ceny wzrasta ilość produktu czy usługi
oferowana
przez producentów na rynek .

cena

wg Marshalla

podaż

Mechanizm równoważenia rynku – cena , popyt , podaż .

CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ – cena czyszcząca rynek , pozwala ona na
uwolnienie
rynku z nadmiernej ilości popytu lub podaży .
RÓWNOWAGA RYNKOWA

cena

C3 - niedobór popytu ,
nadwyżka podaży

C2 - cena równowagi ( punkt

przecięcia
E krzywej popytu i
podaży )
C1 - nadwyżka popytu ,
niedobór podaży

podaż , popyt

Cena równowagi – sytuacja modelowa

Flubturencje – ruch wokół ceny równowagi
Procesy dostosowawcze – krótko lub długo okresowe
Krótki okres czasu – przynajmniej jeden czynnik constans ( technologia ) –
podaż jest
mało elastyczna – limituje nas wielkość produkcji
Długi okres czasu – wszystkie czynniki produkcji są zmienne
Bardzo krótki okres czasu – tylko cena się zmienia
Ex – ante –działanie wyprzedzające
Ex – post – działanie po wystąpieniu jakiegoś czynnika
MODEL PAJĘCZYNY – opisuje opóźnione dostosowanie podaży w stosunku
do zmian
popytu na rynku ( rolnictwo – opóźnienie jednoroczne )
Dostosowanie ekstrapolacyjne – dostosowanie z opóźnieniem , podaż w
danym okresie
dostosowuje się do podaży bazowej ( rok poprzedni ) .

Wykład nr 5

Pieniądz światowy – ( pieniądz kruszcowy , pieniądz narodowy $ )

Pieniądz kreowany SDR ( Special Drawing Rights ) , MFW , ECU , EURO
( wąż walutowy )
Cena absolutna – ilość jednostek pieniężnych przypisywanych danemu
przedmiotowi .
Cena relatywna – ilość jednostek dobra A z konsumpcji której musi
zrezygnować aby
nabyć jedną jednostkę dobra B ( niezbędna do analizy ekonomicznej
)
Dwa mechanizmy cen :
• ceny żywiołowe , rynkowe – cena tworzona tylko w oparciu o rynek
jako mechanizm
alokacji ( raczej model )
• cena administrowana
1. Podmiot gospodarczy który ma silną pozycję na rynku ( monopol ) .
2. Państwo jako podmiot gospodarczy może administrować ceną .
Cena administracyjna – socjalizm , cena ustalana nakazowo , od góry .
Gospodarka rynkowa – oddziaływanie na cenę za pomocą podatków , ceł
,oprocentowanie
kredytów , ulgi , subwencje .

ELASTYCZNOŚĆ – miara zmian względnych ( pokazuje nam jak zmienia się

dana wielkość
pod wpływem danego czynnika .
Elastyczność POPYTU :
E= % zmiana wielkości popytu / % zmiana wielkości czynnika
wpływającego na popyt
1. Cenowa
− ∆p ∆c
− Ec = :
p c
2. Dochodowa ( + dobra normalne , - dobra niższego rzędu )
3. Mieszana ( krzyżowa ) ( + dobra substytucyjne , - dobra
∆p ∆d
( +− ) E d = :
p d
komplementarne )

∆Px ∆Cy
( +−) E m = :
Px Cy
Krzywe popytu przy różnych poziomach elastyczności cenowej .

elastyczny E > 1 jednostkowy E = 1 nieelastyczny E

<1

sztywny E = 0 doskonale elastyczny

AD 1 . Jak zmieni się popyt na dobro A przy zmianie ceny dobra A o

jednostkę .
AD 2 . Jak zmieni się popyt na dobro A pod wpływem zmiany dochodu
konsumenta
o jednostkę .
AD 3 . Jak zmieni się popyt na dobro X pod wpływem zmiany ceny dobra
Y.

Produkty spożywcze – niska elastyczność , mniej niż jednostka

Produkty przemysłowe – wyższa elastyczność , prawie jednostkowa
Usługi – wysoka elastyczność , więcej niż jednostkowa

Elastyczność PODAŻY
Ec = % zmiana wielkości podaży / % zmiana wielkości ceny
cena
ec < 1
ec = 1

ec > 1

podaż
Wzdłuż całej krzywej popytu i podaży nie ma elastyczności takiej samej ,
może ona się
zmieniać .

Elastyczność :
• punktowa
• łukowa ( konkretny odcinek krzywej )
Ekspansybilność ceny – jak zmieni się cena jeżeli podaż zmieni się o
jednostkę .
Fleksybilność cenowa – jak zmieni się cena jeżeli popyt zmieni się o
jednostkę .

PODMIOTY W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Struktura gospodarki rynkowej .
PODMIOTEM GOSPODARCZYM – nazywamy każdą formę organizacji ,
każdego aktywnego
uczestnika gry rynkowej podejmującego samodzielne decyzje ,
kierującego się
własnym interesem i związanym z tym ryzykiem .
JANOS KORNAI – wyodrębnił w gospodarce dwa procesy :
1. Procesy realne ( materialne ) – są tom wszelkie działania w
ramach tych procesów
powodujące zmiany czynników produkcji mające na celu
wytworzenie dóbr ,
produktów , ich wymianę jak również konsumpcję np. :
wytwarzanie ,
przetwarzanie, transportowanie , pakowanie .
2. Procesy regulacyjne ( myślowe ) są to wszelkie procesy
związane z przetwarzaniem
i przekazywaniem informacji jak również z przygotowaniem i
podejmowaniem
decyzji ekonomicznych .

Podział gospodarki na sferę realną i regulacyjną .

Sfera realna – przedsiębiorstwa ( producent ) , konsumenci ( gospodarstwa
domowe )

BANK komercyjny – podmiot gospodarczy powołany w celu przyjmowania z

rynku wolnych
środków pieniężnych i zarządzania nimi ( sfera realna )
NBP , banki narodowe , centralne –podmiot sfery regulacyjnej , obsługuje
państwo ,
zarządza budżetem państwa , jest bankiem banków , jest bankiem
emisyjnym ,
określa rezerwy obowiązkowe .
Parametry NBP :
1. Stopa redyskontowa
2. Stopa lombardowa
3. Stopa refinansowa

INSTYTUCJE UBEZPIECZENIOWE – są powołane do życia w celu

przejmowania ryzyka z
podmiotów mniej zdolnych do jego ponoszenia . Są podmiotem
rynku kapitałowego
gromadzą duże środki kapitałowe .
GIEŁDA – rynek kapitałowy , ‘ barometr gospodarki ‘
PODMIOTY DEMOKRACJI PRZEMYSŁOWEJ – związki zawodowe , zrzeszenia
pracodawców
zrzeszenia konsumentów – zadaniem ich jest obrona interesów grup
które zrzeszają .
PAŃSTWO – podmiot specyficzny ( superpodmiot ) , podmiot o charakterze
władczym ,
może regulować , sterować podmiotami , przestrzega zasad
gospodarki rynkowej .
PRZEDSIEBIORSTWO ( producent ) – jest podmiotem gospodarczym
realizującym swoje
cele , działa samodzielnie , podejmuje decyzje i ryzyko .
Cechy przedsiębiorstwa :
1. Odrębność ekonomiczna ( własność )
2. Odrębność organizacyjna ( np. spółka )
3. Odrębność prawna ( strona prawna , pełna osobowość prawna )
PRZEBSIĘBIORSTWO

publiczne prywatne

państwowe lokalne indywidualne

zbiorowe ( spółki )

GOSPODARSTWO DOMOWE – grupa ludzi , wspólnie zamieszkujący i

wspólnie podej –
mujących decyzje co do rozdysponowania posiadanych środków .
przynajmniej jedna
z osób musi prowadzić działalność zarobkową .
Funkcje gosp . domowego :
 1. Funkcja konsumpcyjna ( zaspokajanie potrzeb )
2. Funkcja produkcyjna ( uczestnictwo w rynku czynników produkcji –
rynek pracy )
WYBORY konsumenta :
1. Wybory konsumenta odbywają się zgodnie z jego preferencjami ,
interesem ( główny
cel – zaspokajanie potrzeb )
2. Wybory dokonywane są w oparciu o dane informacje ( modelowe –
pełna informacja )
3. Wybiera między dobrami substytucyjnymi
4. Jest podmiotem racjonalnym
Celem konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji
Ograniczenia :
1. Dochody ( dochód realny )
2. Ceny dóbr i usług ( dochód realny )
Uporządkowany system preferencji konsumenta :
1. Założenie kompletności preferencji .
2. Założenie przechodniości preferencji .
3. Nienasyconość zadowolenia konsumenta .

Wykład nr 6

Dobra :
• preferowane – najważniejsze dla konsumenta
• obojętne – między dobrami można szukać najlepszej kombinacji dóbr
( możliwość
wymiany)
UŻYTECZNOŚĆ – miara zadowolenia konsumenta , pokazuje ile
zadowolenia z konsumpcji
jednego dobra bądź usługi ma konsument
Użyteczność jest więc miarą porządkową , coś jest ważniejsze a coś mniej
– subiektywizm.
UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA – suma użyteczności konsumowanej ilości
dobra.

UC

Ilość dobra Q
Funkcja rosnąca ale o zmiennym tempie przyrostu ( trzeba badać tempo
przyrostu ) .
UŻYTECZNOŚĆ MARGINALNA – zadowolenie konsumenta ze zwiększenia
( zmniejszenia )
 konsumpcji o jedną jednostkę dobra Q .

UM

nasycenie Ilość dobra Q

Funkcja malejąca przecinająca układ współrzędnych , najcenniejsza dla

konsumenta jest
pierwsza jednostka dobra ( bo wtedy najbardziej odczuwa rzadkość ,
potem wzrasta
uczucie nasycenia danym dobrem ) .
W przypadku konkretnego dobra może dojść do nasycenia – dane dobro
nie ma już dla
nas znaczenia .
Ostatnia jednostka przypada na moment gdy UM przecina układ –
nasycenie , gdy ilość
dobra jest maksymalna .

UC = max
UM = 0

punkt nasycenia ( odnosi się do jednego dobra )

PRAWO malejącej użyteczności marginalnej – każda następna jednostka

danego dobra
daje coraz mniejsze zadowolenie konsumenta .
TEORIA nadwyżki konsumenta ( Marshall ) – z dodatniej różnicy pomiędzy
indywidualną
użytecznością jakiegoś dobra dla danego konsumenta a jego ceną
rynkową .
KRZYWA OBOJĘTNOŚCI – pokazuje wszystkie kombinacje dwóch dóbr
dających
konsumentowi ten sam poziom zadowolenia.

Dobro A
 Dobro B
Dla konsumenta jest obojętne czy tyle danego dobra czy tyle innego –
dobra wymienne .
Relacja wymienności jest zmienna ( bo przydatność danych dóbr może się
zmieniać )
Różna jest substytucyjność dóbr .

PRAWO malejącej marginalnej substytucyjności dóbr – określa jaką ilość

dobra A należy
poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji o 1 jednostkę dobra B .
Zależy od ogólnej ilości A i B ( rzadkość )

MAPA OBOJĘTNOŚCI
Dobro A

Każda wyżej położona krzywa symbolizuje

wyższe zadowolenie z konsumpcji .

Dobro B
Krzywe wzajemnie równoległe , nie przecinają układu .

Kombinacja na zasadzie zmniejszania

się jednego i
drugiego dobra. Konsumentowi jest
wszystko
jedno . Taka krzywa jest niemożliwa ,
ograniczenia finansowe .

DUDŻET KONSUMENTA :
1. Dochody :
• płacowe
• pozapłacowe
• stałe ( regularne )
• sporadyczne ( nieregularne )
2. Wydatki
• konsumpcja bieżąca
• oszczędności

Płaca jest najpowszechniejszym dochodem ale nie jest jedynym źródłem .

Źródła pozapłacowe :
• działalność państwa : stypendia , renty ,zasiłki , pomoc społeczna
• wygrane – gry liczbowe , spadki
• oszczędności

Dochody:
• regularne – podstawowe : płaca , stypendium , renta , wyniki z
ubezpieczeń społ.
• sporadyczne – wygrane , spadki
Dochód z okresu T = konsumpcja z okresu T ale istnieje też ograniczenie z
konsumpcji
bieżącej na korzyść konsumpcji przyszłej ( oszczędności ) .
Rentier – osoba żyjąca z kapitału , ma dosyć środków na życie .
Transfery rzeczowe – pieniądze trafiające z pomocy społecznej ( Begg ) .

LINIA BUDŻETOWA KONSUMENTA

Dobro A

Pokazuje wszystkie kombinacje dóbr , które

wymagają
zaangażowania takich samych środków
( takiej samej
ilości środków ) .

Dobro B

Zakreśla obszar możliwości finansowych konsumenta , ale nie wszystkie

kombinacje są
jednakowo ważne dla konsumenta ze względu na indywidualne preferencje
.

Optimum konsumenta

Krzywa obojętności jest styczna do linii

budżetowej .
 Najlepsze wykorzystanie dochodu zgodne z rzeczywistością .
Konsument dąży do maksymalizacji , będzie więc dążył do wzrostu
dochodu , żeby był
realny ( nie tylko zgodny z inflacją )

Wykład VII (31.XI.99)

• Ograniczenia cenowe
• Ograniczenia dochodowe

Funkcja popytu konsumenta:

DDX = f1(PXPY...∆P) Pojedynczy konsument
DDY = f2(PXPY...∆P)

DDX,DDY – popyt konsumenta na dobro X,Y

PX,PY – ceny dóbr

∆P – dochód pieniężny konsumenta

Popyt rynkowy:
n
∑DDXI
i =0
n
∑DDYI
i =0
i – pojedynczy konsument

Ścieżka dochodowa

Zmiany decyzji konsumenta pod względem zmian dochodu:

- Wzrost dochodu przesuwa krzywą popytu w prawo i łagodzi
ograniczenia konsumenta. Przyrost dochodu różnie rozkłada się na
różne produkty:
a) dobra normalne: ich konsumpcja wzrasta wraz ze wzrostem dochodu
b) dobra podrzędne: ich konsumpcja spada wraz ze wzrostem dochodu

Podział ten ma charakter:

- subiektywny ( dla różnych konsumentów dobra te mają różny charakter
)
- należy uwzględnić poziom życia społeczeństwa
- zmiany w czasie

Większość dóbr ma charakter dóbr normalnych, czyli struktura konsumpcji

wygląda tak, że wraz ze wzrostem dochodu różnie konsumpcja dóbr
normalnych
Nie zdarza się przy wzroście dochodów, że konsumpcja wszystkich dóbr
maleje, bo przynajmniej jedno z nich jest dobrem normalnym ( i wzrasta
na nie konsumpcja)
a) wpływ zmian dochodu na popyt:
ay
DP1
Py

DP
PY
y1 E
y y

ax
x x1 DP1 DP
x x

a) Ścieżka ekspansji dochodowej konsumenta

Krzywa dochód – konsumpcja
Jest to linia łącząca punkty optimum konsumenta przy założeniu zmian
dochodów i niezmienności innych warunków ( jest to wypadkowa sytuacji
konsumenta).

ay ay ay

E2
E1 E2
E E1
E

0 ax ax
ax
X,Y – są dobrami normalnymi Y- d. normalne X-d. Normalne
X- d. Podrzędne Y-d. Podrzędne

c) Prawo Engla – podział na dobra podstawowe i wyższego rzędu, wraz ze

wzrostem dochodu następuje różny relatywny podział

Wraz ze wzrostem dochodu konsument wydaje relatywnie mniej na dobra

niższego rzędu, a więcej na dobra wyższego rzędu.

KRZYWE ENGLA

A – dobra podstawowe B – dobra wyższego rzędu

DP DP

DP2 DP2

DP1 DP1

DP DP

X X1 X2 ax X X1 X2 ax
Przyrosty dochodu ∆P są takie Przyrosty dochodu ∆P są takie
same. Przyrosty zakupów dobra same, a przyrosty zakupów
x - ∆x są malejące dobra x - ∆x są rosnące

Krzywa Engla, a klasyfikacja dóbr

DP

DP*

0 ax

X – jest dobrem normalnym dla 0<DP<DP*

X – jest dobrem podrzędnym dla DP>DP*

Ścieżka cenowa
Zmiany decyzji konsumenta pod względem zmiany cen
- czynnikiem zmiennym jest cena dobra
- nie zmienia się dochód konsumenta
- nie zmieniają się ceny innych dóbr
- syt. Preferencji konsumenta są takie same

Ścieżka ekspansji cenowej konsumenta (krzywa cena – konsumpcja)

Jest to linia łącząca wszystkie punkty optimum konsumenta przy założeniu
zmiany ceny danego dobra i niezmienności innych warunków

Qy

DP
PY

Krzywa cena - konsumpcja

E``
E`

Qx
X1 X2 X3
DP DP DP
PX P`X P`` X

25
Przy wzroście ceny mamy coraz bardziej ograniczone możliwości zakupu
danego dobra.

Efekt substytucyjności – sytuacja, gdy przy wzroście ceny dobra x

konsument zastępuje je innym dobrem substytucyjnym

Efekt dochodowy – obrazuje wpływ spadku siły nabywczej konsumenta na

wielkość zakupów dobra X,Y
ay

(Rekowski str. 124)

B
Y2

A
Y C
Y1

X1 X2 X ax

Całkowita decyzja konsumenta jest efektem substytucyjności i dochodowości

konsumenta w sytuacji wzrostu cen, doznaje on ograniczenia budżetowego,
dlatego szuka innej kombinacji dóbr, bo zmieniła się ich substytucyjność.
Zmieni się substytucyjność czyli i dochodowość, bo zmieni się cena.

W rzeczywistości dwie ścieżki nakładają się na siebie:

Yo

Y2 A B

Xo X2 X1

Efekt substytucyjny – wzdłuż krzywej obojętności od A do C

Efekt dochodowy – wzdłuż krzywej ekspansji dochodowej od C do B

Efekt substytucyjny – jest zawsze ujemny

26
Efekt dochodowy – dodatni dla dóbr normalnych
Ujemny dla dóbr podrzędnych

• sytuacja, gdy konsument funkcjonuje w sytuacji niepełnej informacji

• koszty transakcji – są to koszty ponoszone w celu zdobywania informacji
( wydatkowane pieniądze i stracony czas )
• użyteczność ex-ante – użyteczność, jaką konsument przypisuje produktowi
w momencie podejmowania decyzji co do jego zakupu
• użyteczność ex-post – użyteczność, jaką dla konsumenta ma faktycznie
dana konsumpcja, użyteczność, którą doświadczamy w trakcie używania
produktu.

Wykład VIII (7.XII.98)

Konsument konsumuje cały dochód w danym czasie, ale gospodarując
dochodem może rozkładać konsumpcje w czasie (konsumpcja bieżąca i
k. przyszła)
KONSUMPCJA W CZASIE T = DOCHÓD W CZASIE T

Zwiększanie dochodu w czasie przez konsumenta

Konsument zgłasza popyt na pracę, kierując się:

1. Efekt substytucyjny na rynku pracy
2. Efekt dochodowy na rynku pracy

Ad.1
E.S. – zastępowanie wolnego czasu pracą, motywem konsumenta jest większa
ilość pracy, praca jest działaniem, które ma zastąpić konsumpcje. Wybór
pomiędzy wolnym czasem, a konsumpcją.
Konsument postępuje zgodnie z tym efektem przy relatywnie niskim
poziomie dochodów
(Jest to zachowanie typu: mam dużo wolnego czasu, ale moje przychody
nie pozwalają na jego racjonalne wykorzystanie, dlatego poświęcam
część wolnego czasu na pracę, która zapewni mi większy przychód)

Ad.2
E.D. – odnosi się do wyższych poziomów dochodów, działanie jest tu odwrotne
do e.s., motywem jest chęć posiadania większej ilości wolnego czasu,
zastępuje się tu pracę

27
 ( jej czas ) – czasem wolnym, dobrem wolnym o wyższej
użyteczności jest czas wolny ( chce konsumować dochód, który
posiada)

praca w nadgodzinach – praca wynagradzana za wyższą płacę

czas wolny użyteczności > użyteczności dodatkowego dochodu – e. Dochodowy
czas wolny użyteczności < użyteczności dodatkowego dochodu – e.
Substytucyjny

płaca – dochód pieniężny

dochód gospodarstwa domowego – dochód pieniężny i dochód niepieniężny
(wychowanie dziecka – nie korzysta z przedszkola, gotuje, pierze)

ROZŁOŻENIE DOCHODÓW W CZASIE:

Gospodarstwo domowe spełnia 2 rolę na rynku kapitałowym:
- pożyczkodawca – wstrzymuje się z wydatkowaniem całego dochodu, oddaje
go do dyspozycji w banku, on to może pożyczać innym podmiotom w
następnym okresie, zwiększa się konsumpcja przyszła, a ogranicza się
konsumpcja bieżąca

- pożyczkobiorca – korzysta z rynku kapitałowego, zwiększa konsumpcje

bieżącą, kosztem konsumpcji przyszłej

Konsument zdecyduję się być pożyczkobiorcą lub pożyczkodawcą pod

wpływem:
- stopy wkładów długoterminowych
- poziomu dochodów bieżących i przyszłych
- dostępności dóbr w okresie bieżącym i przyszłym
(nie zawsze czysto fizycznie, ale może to być relacja cena – dostępność
fizyczna dla konsumenta (antycypacja popytu)). Konsument ocenia dostępność
produktów w czasie i bada stopę preferencji w okresie bieżącym i przyszłym
oraz określa sobie indywidualną stopę preferencji czasowych i na tej podstawie
decyduję się, czy opłaca mu się oszczędzać czy nie:
np. 1) może samochody stanieją – warto oszczędzać
2) dobra drożeją szybciej niż oprocentowanie – opłaca się wziąć kredyt

Im wyższy poziom dochodu - tym większe możliwości rozłożenia konsumpcji w

czasie
Im niższy poziom dochodu tym mniejsze możliwości

PRODUCENT – zorganizowany w formie przedsiębiorstwa. Powstał w drodze

ewolucji. To podmiot sfery realnej. Aktywny uczestnik procesów rynkowych.
Realizuje swoje cele i podejmuje ryzyko, cechy:
- odrębność ekonomiczna
- odrębność organizacyjna
- odrębność prawna

28
Producent może:
• obniżać koszty transakcji (pozyskiwanie i przetwarzanie informacji)
• odnosić korzyści skali produkcji, przy masowej produkcji, im wyższa
produkcja, tym lepiej rozkładają się koszty stałe
• odnosić korzyści zespołowego wytwarzania – może zastosować specjalizację,
która doprowadza do ciągu produkcyjnego – wyższa efektywność

Funkcje przedsiębiorstwa:
- Funkcja podażowa
- Funkcja popytowa
- Funkcja społeczna

Formy producentów:
1. PRZEDSIĘBIORSTWO – samodzielny producent prowadzący pełen rachunek
ekonomiczny
2. FIRMA – podmiot charakteryzujący się swoją nazwą i znakiem graficznym
( przedsiębiorstwo staję się firmą, gdy ma swój prawnie chroniony znak i
nazwę), na rynku substytutów każdy dąży do odróżnienia od innych
wyrobów, należy dążyć do własnego znaku firmowego – aby odróżnić się od
innych.
Znak firmowy jest dodatkowym kapitałem, może być zastawem pod kredyt,
poręczeniem przy transakcji, podwyższa wartość firmy przy wycenie. Znaki:
- respektowane
- umowne
- kradzione (podszywanie się)
3. ZAKŁAD – część przedsiębiorstwa (które może być jedno lub
wielozakładowe), nie jest to jednostka samodzielna, zakład prowadzi część
rachunku ekonomicznego w celu przeprowadzenia centralnego rachunku
ekonomicznego przez przedsiębiorstwo

Kwestia własności – wiązanie ról – właściciel, a zarządzający (wynajęty,

zatrudniony menadżer). Wejściami są kanały wspomagania przedsiębiorstwa.

Szersze otoczenie przedsiębiorstwa – prawo, podatki, technologia, rozwój

nauki, przepływ informacji.

Co produkować?
Jak produkować?
Dla kogo produkować? Odpowiedzi są łączne ,z jednej odpowiedzi
Za ile ? wynika druga
Ile produkować?

DZIAŁANIA EKONOMICZNE:
• wyznaczenie celów
• pozyskiwanie środków
• gospodarowanie tymi środkami

Wyznaczenie celów:

29
1) cele społeczne – przedsiębiorstwo jest miejscem samorealizacji osób tam
pracujących, możliwość zrobienia kariery zawodowej, akceptacja w grupie,
tworzenie warstw społecznych
2) cele ekonomiczne – zysk, ale istnieją kontrowersje, co do celu
przedsiębiorstwa, zyski (nadwyżki) mogą być celem do osiągnięcia celów,
przedsiębiorstwo może się powiększać, zagospodarowywać coraz większą
część rynku.

Małe przedsiębiorstwo – wygospodarowanie nadwyżki

PŁYNNOŚĆ – zdolność przedsiębiorstwa do regulacji wszystkich bieżących

zobowiązań
a) wewnętrzne (wobec pracowników)
b) zewnętrzne (wobec kontrahentów, banków itd.)

Jeżeli przedsiębiorstwo ma problemy z płynnością, wówczas celem

podstawowym jest właśnie zysk.
Działalność przedsiębiorstwa musi być finansowana. Następuje:
a) gromadzenie majątku
b) istnienie źródeł środków finansowych

Ważna jest w zarządzaniu przedsiębiorstwem:

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ – specyficzny sposób zarządzania przedsiębiorstwem,
taki sposób postępowania, który zapewnia najefektywniejsze z możliwych
czynności produkcji. Sprowadza się do poszukiwania takich konstrukcji
kierowania produkcją, które dadzą lepsze efekty, od innych form
zastosowania danych czynników:
• zmiana technologii
• wprowadzanie nowych produktów
• poszukiwanie nowych rynków

Za wyższym zyskiem idzie ryzyko, dlatego przedsiębiorczość musi

zaakceptować pojęcie ryzyka

Źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa:

- wewnętrzne
- zewnętrzne

Wewnętrzne źródła (środki wygospodarowane przez przedsiębiorców. Cechą

jest fakt iż nie tworzą one żadnej zależności firmy od osób 3-ich czyli
zewnętrznych)
♦ część zysku przeznaczona na rozwój przedsiębiorstwa, na inwestycje
rozwojowe
♦ fundusz amortyzacyjny:
- środki obrotowe
- środki trwałe bilans
- aktywa – pasywa źródło finansowania

30
 fundusz amortyzacyjny dotyczy majątku trwałego i wiążę się z
umażaniem – obniżaniem wartości majątku trwałego w czasie przez
amortyzacje
♦ sprzedaż części własnego majątku
- dobrowolne (sam się decyduje, sprzedają stare, aby móc kupić nowe –
restrukturyzacja, unowocześnienie)
- przymusowe (aby móc zrealizować płynność, musi pozyskać gotówkę)

Zewnętrzne źródła:
♦ kredyty i pożyczki
♦ zobow. Wobec pracowników i kontrahentów środki zewn.
♦ druk papierów wartościowych (akcje i obligacje) ale kapitał
♦ dotacje i subwencje własny
♦ bezpośrednie inwestycje

Wykład IX (14.XII.98)
Część zysku przedsiębiorstwa może być rozdysponowana na
wynagrodzenia dla pracowników (13-sta pensja, nagrody) lub
akumulacje (rozwój przedsiębiorstwa)

Składniki majątku przedsiębiorstwa:

A) Składniki trwałe (długi okres używania)
B) Środki obrotowe (niższa cena, krótki okres używania, zazwyczaj zużyte w
jednym procesie produkcyjnym)

Przedsiębiorstwo:
- wytwarza
- sprzedaje
- dostaje pieniądze ze sprzedaży
- kupuje materiały
- wytwarza i cykl się powtarza

Formy finansowania zewnętrznego:

I. LEASING – forma dzierżawy, czyli finansowanie zewnętrzne, sięga się na

rynek po kapitał. Po raz 1-szy zastosował go IBM, jako „full service”, czyi
firma dostarcza i zapewnia obsługę oraz dokonuje wymiany. Na świecie
leasing obejmuje 25% transakcji jako metoda finansowania. W Polsce
tylko parę procent, bo jest to umowa „nie nazwana” i różnie traktowana
przez prawo, ma znamiona konsumpcji luksusowej, a nie inwestycji

LEASING

31
Środki produkcji środki konsumpcji

Dzierżawa bezpośrednia Dzierżawa pośrednia

(wyłącznie tow. Leasingowe)

Leasing operacyjny Leasing finansowy

(krótkookresowy 3-4 lata) (długookresowy nawet
30lat)

Equipment leasing Plant leasing

Leasing pośredni
raty
Tow. Leasingowe Dzierżawca
umowa
zapłata dostarczenie
ceny przedmiotu
zakupu dzierżawy

Producenci
Cechy towarzystwa leasingowego:
- poważne zasoby kapitału
- znajomość rynku

Leasingodawcami mogą być też banki

LEASING
Finansowy
Operacyjny
Krótszy od Zbliżony do okresu
Okres umowy ekonomicznego ekonomicznego zużycia się
zużycia się obiektu obiektu
Koszty Ponosi leasingodawca Ponosi leasingobiorca, jeśli
utrzymania i leasingod. To za dodatkową
remontu opłatą
Opłaty Nie pokrywają ceny Pokrywają pełną amortyzację
leasingowe obiektu obiektu
Odstępstwo Możliwe przed jej Wymaga zapłaty odszkodowania
od umowy wygaśnięciem leasingowego

32
II. Kredyt
III. Transfer na rzecz przedsiębiorstwa o charakterze:
- zwrotnym
- odpłatnym
- na określonych warunkach
- na określony czas
IV. Subwencje, mogą one być:
- rzeczowe i finansowe
- bezpośrednie i pośrednie (np. cło – dogodniejsze warunki dla producentów
krajowych lub preferencyjne stopy opodatkowania. Czyli są to warunki
udogadniające)
V. Zobowiązania:
- wobec pracowników
- wobec dostawców
- wobec banków itd.
- wobec państwa (są to wymuszone subwencje, bo firma zwleka z płatnością i
w końcu nie płaci)
VI. Drukowanie papierów wartościowych
- obligacje – papier dłużny, potwierdzenie podwyżki
- akcje – potwierdzenie własności, uprawnienie do udziału w zyskach
( zwiększenie ilości właścicieli)
FORMY ORGANIZACYJNO PRAWNE
1. Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela
Jest to każda forma aktywności gospodarczej gdzie właścicielem majątku
jest 1 osoba.
Jest to zazwyczaj mała firma, dla właściciela jest to kumulacja ryzyka, bo
odpowiada on całym swoim majątkiem. Podejmuje decyzję jednoosobowo.
Czas „życia” takiego przedsiębiorstwa jest ograniczony śmiercią właściciela
bardzo znaczący wyznacznik.
2. Podział spółek z „zeszytu finansów”
odpowiedzialność
ryzyko aspekty ekonomiczne funkcjonowania,
kreacja pieniądza a nie prawne

Akcje
• Rodzaje akcji
- Imienne (nie są przeznaczone na rynek)
- Na okaziciela (są przeznaczone na rynek)
• Kurs akcji
• Akcje zwykłe, uprzywilejowane
• Kontrolny pakiet akcji

Korporacja ponadnarodowa (zarządzanie menadżerskie)

W gospodarce otwartej przedsiębiorstwa zaczęły się rozszerzać, nastąpiło
przenoszenia kapitału za granicę np. pewne firmy są dofinansowane poprzez
przenoszenie aktywów.

33
Wykład 10

Decyzje mikroekonomiczne producenta

• co do zasobów
• co do czynników produkcji
• co do planowania itd.

Podstawową funkcją produkcji jest analiza ekonomiczna , która musi być

dwusektorowa :
• technologiczna ( jakie technologie wytwarzania są możliwe do wyboru ),
każde przedsiębiorstwo opracowuje współczynniki technologiczne , czyli
dokonuje tzw. optymalizacji technologicznej która polega na poszukiwaniu
najlepszej technologii , czyli lepszej bardziej efektywnej , pozwalającej na
zaoszczędzenie przynajmniej jednego czynnika produkcji , jednak zazwyczaj
zmieniają się proporcje co do wykorzystania pewnych czynników produkcji
• przedsiębiorstwo jest ograniczone finansowo , czyli musi prowadzić
analizę finansową , jest to optymalizacja ekonomiczna , czyli ile kosztują te
czynniki produkcji ( nowe produkcje mogą być bardzo kapitałochłonne )

Przedsiębiorstwo komponuje funkcje produkcji

1. Jednoczynnikową – mówimy o wpływie jednego czynnika na wielkość
produkcji
2. Wieloczynnikową - badamy wpływ wielu czynników na wielkość
produkcji

a = f ( F1 , F2 , ... , Fn ) – ogólna postać funkcji produkcji

a - wielkość produkcji F = czynnik produkcji

a = f1 /L/ a = f2 /K/ - jednoczynnikowa postać produkcji

L – siła robocza K – kapitał

a = f /L , K - wieloczynnikowa postać produkcji

34
 Analiza może być – krótkookresowa
- długookresowa
Krótkookresowa analiza to taki okres , gdzie przynajmniej jeden czynnik
produkcji jest stały ( np. czynnik technologii ) i niezmienny .
Czynnik technologiczny w krótkim okresie nie jest możliwy do zmiany , zmienia
się on tylko w długim okresie .
Dlatego inaczej dany czynnik wygląda w analizie krótkookresowej , a inaczej w
długookresowej . W każdym przedsiębiorstwie dokonuje się obu naraz .

Funkcja produkcji typu Cobba – Douglasa

Y = AK α Lβ

Y - wielkość produkcji K – wielkość zaangażowanego kapitału

L – wielkość nakładu pracy A , alfa , beta – szacowane statystycznie
parametry

Jest to zależność przyczynowo skutkowa , czyli jaki będzie efekt w zależności od

nakładu .

1. Nieproporcjonalne przychody z czynnika – gdy mamy doczynienia z

czynnikami stałymi i zmiennymi .
Ricardo badał jak wpływa zmiana jednego czynnika na wielkość produkcji
( zrobił to w oparciu o rolnictwo ) . Zjawisko to polega na tym , iż gdy
wykorzystamy zmienny nakład tylko jednego czynnika to trafimy na barierę
efektywności przychodów z tego czynnika . Została wykorzystana fizyczna
zdolność produkcji , czyli barierą efektywności działania jest wielkość
czynników stałych ( np. pracownicy pracują 8h oraz maszyny pracują 8h – jest
o.k. , można przez pozostały czas remontować maszyny i pracownicy
odpoczywają , ale gdy pracuje się więcej to powstaje bariera fizyczna
wykorzystania tego czynnika co powoduje mniejsze przyrosty , a nawet ujemne
)
2. W długim okresie możemy zmieniać kilka czynników :
• ilość maszyn , urządzeń
• jakość aparatury
• ilość zatrudnionych pracowników
• wielkość zasobów itd.
Możemy kształtować wielkość produkcji i wielkość proporcji .
Proporcjonalne przychody z czynnika – aby zmienić kilka czynników ,
aby zmieniały się proporcjonalne nakłady danych czynników . Jest to sytuacja
gdy powołujemy do życia nowe przedsiębiorstwo to wtedy możemy
wykorzystać różne kombinacje danych czynników . Otwierając nowe
przedsiębiorstwo wprowadzamy to co chcemy , natomiast stare
przedsiębiorstwo jest ograniczone pewnym stanem posiadania , nie można go
całkowicie zmienić ( np. nie stać go na wyrzucenie wszystkich starych maszyn i
zakup nowych , gdy maszyny nie zużyły się , nie możemy ich wyrzucić ) .

GRAFICZNA ANALIZA PRODUCENTA

A ) Wybór ilościowy – czyli ile czynników produkcji zaangażować

IZOKWANTA – Krzywa jednakowego produktu

35
Kapitał

L – praca

A – technologia kapitałochłonna
B – technologia pracochłonna
Krzywe te mogą mieć różne nachylenie , zależy to od sybstytucyjności
czynników produkcji . Nie są one doskonale substytucyjne , gdyż nie można
całkowicie wyeliminować jednego czynnika ( krzywa nigdy nie styka i nie
przecina się z
układem ) np. nie można pracować bez odpowiednich narzędzi , co z tego że
mamy robotników jeśli nie posiadamy zasobów lub kapitału oraz odwrotnie –
nie można nic zrobić bez robotników choćbyśmy mieli bardzo dużo kapitału –
nic się nie zrobi samo.
Czyli , im mniej jakiegoś czynnika angażujemy tym trudniej jest go
wyeliminować . Powstaje pytanie ile trzeba zaangażować danego czynnika aby
otrzymać daną wielkość produkcji .

Produkt przeciętny / PP /
PC
PPL = L – czynnik pracy , czynnik zmienialny
L
Ilość produkcji przypadająca na jednostkę czynnika zmiennego w danym czasie
.

Produkt marginalny / PM /
∆PC
PM L =
∆L
Przyrost produkcji osiągnięty z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego .

Graficzny obraz produktu całkowitego

PC

0 L
Graficzny obraz PM i PM

36
PP PM

PP

PM L

Nałożenie dwóch funkcji

PP PM PC
B
PC

PP

0 PM L
A – jest to sytuacja idealna , najkorzystniejsza , ale przedsiębiorstwo może dalej
angażować czynnik , ponad punkt A , czyli efektywność wchodzi w fazę wzrostu
produkcji , mamy przyrost efektu .
B – zaangażowanie ostatniego czynnika daje zerowy wzrost , zerową
efektywność , dalej już przedsiębiorstwo musi dopłacać , nie mamy zysku ale
możemy zapłacić za wszystkie czynniki produkcji
B ) Ograniczenia finansowe
K Izokoszta – krzywa jednakowego kosztu , zakreśla obraz
finansowych możliwości przedsiębiorstwa ,
ponad krzywą jest to niemożliwe ( bo przedsięb
.
nie ma źródeł finansowania , dlatego sięga po
kredyty itp. ; aby zapewnić sobie możliwość
rozszerzenia działalności .
0 L
C ) Nałożenie technologii ilościowej (A) i finansowej (B)

0 L

Pełny rachunek ekonomiczny musi być techniczno – finansowy , czyli

wybieramy technologię , a potem szacujemy jej ewentualne koszty ( Nasiłowski
)

37
Zanim powstanie jakakolwiek produkcja , to najpierw powstają koszty
( produkcja kosztów , dlatego koszty są bardzo ważne dla każdego
przedsiębiorstwa .
Przedsiębiorstwo powinno wybrać punkt A , bo jest to optimum producenta
( styczność izokwanty z izokosztą ) – pojawia się tu zasada racjonalnego
gospodarowania . Jest to sytuacja statyczna .
Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk , i nie usatysfakcjonowane , dąży wiec by
osiągnąć coraz większe zyski , przy odpowiednio nowej kombinacji czynników ,
dąży by osiągnąć coraz wyższe punkty styczności ( przechodzi na wyższe
izokwanty )

Ścieżka ekspansji przedsiębiorstwa

K
Krzywa łącząca punkty będące
optymalną kombinacją czynników

0 L
Ciągle jest to taki sam proporcjonalny nakład , jest to sytuacja umowna bo
sytuacja dostępności pewnych czynników się zmienia np. gdy NBP ogłasza
zmianę oprocentowania i wtedy zmieniają się nasza możliwość pozyskania
kapitału jako czynnika i inaczej będzie wyglądać wybór czynników
technologicznych , jest to inny koszt czynników produkcji .

Wykład nr 11

Koszty rzeczywiste – koszty które faktycznie ponosimy dla uzyskania korzyści .

Negatywny aspekt gospodarczy – utrata pewnych korzyści
Pozytywny aspekt gospodarczy – możliwość uzyskania pewnych korzyści .
Koszty ekonomiczne ( koszty rzeczywiste i koszty alternatywne )
Koszty alternatywne implicite + koszty rzeczywiste explicite = zysk
ekonomiczny
Rachunek wyników – określa rachunek strat i zysków
Strata – nakłady przewyższają koszty – koszt ryzyka biznesowego
Koszty alternatywne i koszty rzeczywiste ponoszone są przez
przedsiębiorstwo .
Koszty prywatne działalności ( indywidualne koszty działalności ) – koszty
rzeczywiste i koszty alternatywne .
Praktyczny koszt wytworzenia jest wyższy od społecznego kosztu wytworzenia .
Koszty społeczne – koszty wytwarzania produktu ponoszone przez
społeczeństwo np:
• Budowa infrastruktury
• Koszty zanieczyszczenia środowiska
Odpowiedzialność personalna – płaci ten kto doprowadził do straty .

38
Krótki okres – występowanie kosztów stałych i kosztów zmiennych
Długi okres – analiza dotyczy tylko kosztów zmiennych .
Koszty stałe – koszty , których wysokość ( wielkość ) nie ulega zmianie pod
wpływem produkcji .
Koszty zmienne – koszty , których wysokość związana jest ze zmianą produkcji.
Koszty te rosną wraz ze wzrostem produkcji .
Koszty produkcji
Koszty stałe Koszty zmienne
- Płace pracowników administracji i usług - Płace pracowników
produkcyjnych
- Koszty użytkowania ziemi - Koszty surowców , materiałów ,
- Koszty zużywania środków półfabrykatów
- Kredyty - Koszty mediów ( energia
elektryczna
- Niektóre podatki woda
Suma kosztów stałych i zmiennych = koszt całkowity ( w krótkim okresie )
Koszt całkowity
koszty
Kc(s+z)

funkcja kosztów całkowitych

Kz jako zależność kosztów stałych
i kosztów zmiennych .

Ks

produkcja
Koszt całkowity zależy od kształtowania się kosztu zmiennego .
Koszt stały przeciętny ma tendencję malejącą wraz ze wzrostem produkcji .
Wraz ze wzrostem produkcji koszty będą rosły – efektywność zastosowania
czynnika maleje .
Koszt marginalny – jaki będzie przyrost kosztu całkowitego przy wzroście
produkcji o jednostkę .
Koszt marginalny – mówi o efektywności działania przedsiębiorstwa .
Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych .

koszty

K3

spadek wzrost produkcja

( korzyści ) ( niekorzyści )

Korzyści skali rosnącej – nakłady czynników rosną wolniej niż produkt całkowity
osiągany przy pomocy tego czynnika .
Korzyści skali malejącej – nakład czynników przyrasta szybciej niż produkt
całkowity

39
Stałe korzyści skali – proporcjonalny przyrost nakładu czynników i przyrostu
Wewnętrzne korzyści skali produkcji - obniżenie przeciętnych nakładów na
produkcję w wyniku korzyści związanych ze wzrostem produkcji . Wewnętrzne
korzyści :
• Możliwość pogłębiania specjalizacji w danym przedsiębiorstwie
• Lepsza absorbcja nowych technologii
Zewnętrzne korzyści :
• Przedsiębiorstwo konkurencyjne

Analiza kosztów przedsiębiorstwa :

• Wskaźnik płynności przedsiębiorstwa
• Wskaźnik aktywności przedsiębiorstwa
• Wskaźnik zyskowności przedsiębiorstwa
• Wskaźnik zadłużenia przedsiębiorstwa

Wycena przedsiębiorstwa – wycena aktywów przedsiębiorstwa

Wycena dochodowa

Koszty
wartość sprzedaży
KC
zysk
Próba P
rentwn.
przed. strata
koszty stałe

0 A B produkcja sprzedana w sztukach

Wykład nr 12

KONKURENCJA

Konkurencja eliminuje grupy słabsze z rynku , objawia się obniżeniem poziomu

życia grup , warstw i krajów najsłabszych . Konkurencja zapewnia postęp , ale
nie zawsze daje efekty pożądane . Rynek jest narzędziem efektywnościowym ,
nie zapewnia stabilizacji , równowagi długookresowej .

Państwo musi działać ( ingerować ) bo mechanizmy rynkowe nie zawsze mogą

funkcjonować same , pewne problemy nie mogą być rozwiązane przez
konkurencje .

Jakie to problemy :
• Demografia ( konieczność regulowania demografii )
• Bogactwo ( konieczność regulowania aby nie tworzyły się dwa bieguny –
bieda i bogactwo )
• Opieka nad krajami słabszymi

40
Gospodarka dostarcza takich mechanizmów konkurencyjnych , które nie
zawsze są uczciwe .
Konkurencja nieuczciwa – cena dobra niższa od kosztów ich wytworzenia
( urząd
ochronny konsumenta )
Konkurencja jest narzędziem pożądanym , bo jest narzędziem innowacyjnym ,
pobudzającym gospodarkę .

Warunki istnienia konkurencji :

• Muszą być co najmniej dwa podmioty w danej dziedzinie ( gałęzi )
• Cele tych podmiotów muszą być wykluczające się , antagonistyczne
• Między podmiotami musi istnieć wolna konkurencja
Jeżeli trzeci warunek nie jest spełniony ( nie ma konkurencji 0 to powstaje
kooperacja , współpraca , firmy nie chcą ze sobą konkurować i zawierają
porozumienia .
Zrzeszenia monopolistyczne nie zawsze są dopuszczalne .
Jeżeli drugi warunek nie jest spełniony , to powstaje sytuacja neutralności .

SYTUACJA KONKURENCJI

1 Konkurencja cenowa ( narzędziem konkurencji jest cena )

2 Konkurencja niecenowa – strategia marketingowa
• promocja
• reklama
• serwis
• usługi

Cenodawca – podmiot który dzięki swej sile ekonomicznej ustala cenę

Cenobiorca – podmiot , który musi akceptować cenę , dla niego cena jest
wielkością zewnętrzną , dlatego musi ją przyjąć .

MONOPOL
• Naturalny ( związana np. z surowcami , czyli uwarunkowany czynnikami
naturalnymi , geograficznymi , klimatycznymi )
• Państwowy ( państwowo – administracyjny ) związany z uwarunkowaniami
prawnymi , uzasadniony prawem
• Techniczny , ekonomiczny lub techniczno – ekonomiczny ( wynika z
działalności przedsiębiorstwa , dzięki szybszemu zdobyciu siły technicznej
lub ekonomicznej )

Rynek od strony podaży ( sprzedający ) Rynek od strony popytu ( kupujący )

czysta konkurencja czysta konkurencja

konkurencja konkurencja
monopolistyczna monopolistyczna
oligopol oligopson
monopol pełny monopson

41
( wyłączność sprzedawcy ) ( wyłączność nabywcy )

Monopol bilateralny – monopol natrafia na monopson , jedynym narzędziem

działania jest tu negocjacja między podmiotami .

A – konkurencja doskonała
B – konkurencja niedoskonała
• oligopol
• oligopson
• monopol
• monopson

Koncepcja ( zmienności ) intensywności konkurencji

• konkurencja potencjalna
• konkurencja efektywna
Potencjalna intensywność konkurencji , to rozpatrywanie konkurencji przy
założeniu, że procesy konkurencji na rynku nie podlegają zakłóceniom , ani
ograniczeniom ze strony uczestników tego rynku , ani innych podmiotów
gospodarczych .
Efektywna intensywność konkurencji – w analizie bierze się pod uwagę
zakłócenia występujące w procesach konkurencji , pochodzące od samych
podmiotów bądź innych uczestników rynku .

Intensywność
konkurencji

duopol wąski szeroki polipol

oligopol oligopol
Polipol – jest to rynek doskonały
Wykład nr 13

KONKURENCJA DOSKONAŁA I MONOPOL

PEŁNY
I Konkurencja doskonała
• Jednorodność produktu
• Pełna mobilność czynników
• Duża liczba sprzedających i kupujących
• Pełna , doskonała informacja o rynku

Siła wielu producentów jest wyrównana . Produkt nie różni się cechami
jakościowymi wyrób jest standaryzowany , wybierany na podstawie ceny
( konkurencja cenowa )

42
Podmioty ( producent , sprzedawca ) pełnią role cenobiorcy , także kupujący
pełni rolę cenobiorcy . Cenodawcą jest rynek . Każdy podmiot przyjmuje ,
akceptuje cenę która jest wynikiem gry rynkowej .
Nie każdy produkt może być spostrzegany jako jednorodny wówczas zmienia
się model konkurencji .
Doskonała informacja o rynku jest założeniem modelowym , bo nigdy nie ma
pełnej informacji . Gdy jest dużo podmiotów , to traci się możliwość dostania
informacji o wszystkich produktach i podmiotach .

Dlaczego musi być konkurencja ?

Łączenie firm jest zbyt kosztowne , jest to mniej opłacalne .
Mniejsze koszty ponosi się przy działaniu samodzielnym , niezależnym , czyli
przy pełnej mobilności , swobodzie przenoszenia kapitału .

Są to firmy , które nie wymagają dużych nakładów , nie są kapitałochłonne ,

niższe wymagania kwalifikacyjne pracowników . Dlatego decyzyjnym
czynnikiem przenoszenia kapitału jest zysk , czyli rentowność .
Jeżeli cena się obniża , obniża się też rentowność , zmniejsza się opłacalność i
następuje odpływ kapitału do innych gałęzi rynku . Alokacja dokonywana jest w
zależności od efektywności działania kapitału .
Pełna konkurencja w ekonomii zapewnia najefektywniejsze wykorzystanie
zysku .
Cena jest wielkością daną , dlatego aby zwiększyć zysk , przedsiębiorstwo nie
zmienia ceny lecz zwiększa produkcję ( do wysokości swych możliwości )
Jeżeli zwiększymy cenę , ponad cenę rynkową to przedsiębiorstwo wypadnie z
rynku bo wyprzedzi go konkurencja . Natomiast cena znacznie poniżej ceny
rynkowej wskazuje na nieefektywne działanie .

Przedsiębiorstwo może zwiększać produkcje do chwili , gdy koszt marginalny

równa się przychodowi marginalnemu .
PM = KM

Czyli koszty pokryły zyski ( jest to długoterminowy warunek efektywnego

działania przedsiębiorstwa , minimalna akceptowana stopa zysku = 0 )
To była strategia maksymalizacji zysku .
Inna strategia – minimalizacja straty , jest to strategia naprawcza firmy
( krótkoterminowy warunek )

PUNKTY GRANICZNE RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

cena
koszt KCP
KM

KZP
E P max zysk
P
E’ P’ min strat
P’
zamknięcie przedsiębiorstwa

43
 a
E – graniczny punkt opłacalności
E ‘ – punkt zamknięcia przedsiębiorstwa

Cena P zapewnia zysk zerowy . Każda cena powyżej ceny P zapewnia strategię
maksymalizacji zysku . Każda cena poniżej ceny P zapewni strategię min strat .
Od P do P’ możemy prowadzić strategię min strat . Poziom odtworzenia
kosztów poniżej P’ nie funkcjonuje , dotarcie do punkt E’ powoduje tzw.
zamknięcie przedsiębiorstwa .
Zamkniecie przedsiębiorstwa ( koszty likwidacji ) jest bardzo złożone , należy
zatrudnić prawników , kosztorysantów , rzeczoznawców . Należy upłynnić
majątek , sprzedać go , zazwyczaj po niskich cenach .
Wtedy przedsiębiorstwo musi dokonać decyzji czy opłaca mu się zamknąć
przedsiębiorstwo czy może dalej prowadzić strategię naprawczą ( min strat ) .

RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBIORSTWA WOLNOKONKURENCYJNEGO

koszty
utarg KM
KCP

A B
P P = PP = PN
C

A C B wielkość produkcji

A – zysk minimalny P – cena

B – optimum ekonomiczne

Z równowagi pojedynczego przedsiębiorstwa można wyprowadzić równowagę

w gałęzi ( bo produkty są jednorodne , jest to konkurencja cenowa , inne
czynniki nie mają wpływu )

RÓWNOWAGA GAŁEZI
W WARUNKACH WOLNEJ KONKURENCJI

koszty KM
utarg KCP

B
C = PP = PM

44
C – cena B – równowaga gałęzi / minimum KCP /

Ta sytuacja jest najkorzystniejsza ( najbardziej pożądana – niewystępująca ) na

rynku z punktu widzenia makroekonomicznego .
Jest to równowaga idealna , czyli wszystkie czynniki zostały wykorzystane w
sposób pełny . Nie ma kosztów monopolizacji .
Model konkurencji doskonałej został opisany przez ekonomie klasyczną ( Smith
) – opisy modelowe nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywistości
gospodarczej .

II Monopol pełny

• Jeden sprzedawca , wielu kupujących

• Jednorodna lub zróżnicowana produkcja ale bez bliskich substytutów
• Brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez monopol
• Doskonała informacja o rynku
Jest to odwrotność modelu konkurencji doskonałej . Brak tu koncepcji gałęzi .
Jest jeden producent który stanowi gałąź .
Produkt zróżnicowany różni się cechami jakościowymi , czyli powstaje
konkurencja pozacenowa ( możemy wprowadzić różne narzędzia
konkurencyjne )
Producent jest pełnym cenodawcą ( narzuca cenę ) , nabywca może tylko
przyjąć tę cenę lub zrezygnować z danego dobra .
Zdarzają się t.z.w. sytuacje pozorowane ( mimo że jest jeden producent
pojawia się konkurencja )
Przy monopolu pełnym są bariery wejścia / wyjścia na rynek , mogą one miec
charakter administracyjny .
Konkurencja pozacenowa :
• reklama
• promocja
• usługi dodatkowe
• serwis
Taka pozycja na rynku jest pożądana . Firma realizująca strategię
maksymalizacji zysku może optymalizować swą sytuację posługując się
kombinacją cena – wielkość produkcji . Te dwie wielkości nie są niezależne . Nie
możemy dowolnie zmieniać jednej bez wpływu na drugą . Nie można zwiększyć
np. tylko produkcji bo wtedy zmieni się krzywa popytu i zmieni się cena . Można
wykorzystać te narzędzia ale trzeba pamiętać że są one ze sobą powiązane .
CENA MONOPOLOWA

koszty
przychody KM
cena

cena
monopolowa

zerowy zysk
krzywa popytu
DD = P = PP

45
 0 Q wielkość produkcji

Cena wyznaczona przez monopol jest ukształtowana przez kombinację

cena - wielkość produkcji ( poprzez popyt )

ZYSK DODATNI MONOPOLU

cena
koszty
KM
KCP
P C
B
A DD = P = PP
PM

0 Q e Q

Skąd biorą się zyski przedsiębiorstwa monopolowego ?

Może ono stosować dyskryminację cenową – której istotą jest przejmowanie
nadwyżki konsumenta przez producenta . nie zawsze ono może to robić . Może
wtedy gdy konsument potrafi oddzielić na sztywno rynki ( czyli aby nie było
przepływu miedzy rynkami ) , musi również wyodrębnić rynki o różnych
elastycznościach .

Warianty dyskryminacji cenowej :

• Ten sam produkt sprzedawany różnym odbiorcom po różnych
cenach ( bilety PKP i autobusowe )
• Temu samemu odbiorcy różne jednostki produktu sprzedawane po
różnej cenie (taryfy – korzystanie z usług o różnych porach )

Dyskryminacja doskonała – producent przejmuje całą nadwyżkę konsumenta

( wynikającą z użyteczności ) , producent doskonale zna rynek

STRATA MONOPOLU

cena KM
koszty A C
KCP
P B

PM DD = P = PP

0 Qe Q

46
Sytuacja wynika z ingerencji rządu na rynku monopolowym np. :
• Cena minimalna – skup żywca ( rolnictwo )
• Cena maksymalna – światło , prąd, gaz (aby było stać każdego na
podstawowe dobra )

Wykład nr 14

KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA

I MODELE KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

• Wielu sprzedających i kupujących
• Produkty zróżnicowane i posiadające bliskie substytuty
• Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go
• Pełna informacja

Produkty zróżnicowane – jest to znaczenie kardynalne gdyż każdy dąży do

wyróżnienia swego produktu , chęć przyciągania klienta do danego produktu .
Pojawia się konkurencja niecenowa , przejawem takie działania jest
wszechobecność reklamy – duże znaczenie strategii marketingowej
( wykreowanie swego produktu )

Ograniczenia wejścia na rynek mają charakter ekonomiczny a nie

administracyjny .
Są to rynki ukształtowane na zasadzie substytucyjności produktów , każdy
producent stara się jednak odróżnić swój produkt od innych , nadaje mu pewne
cechy , dlatego jest to daleko idąca substytucja bo jednak te produkty mogą
zaspokoić różne potrzeby .

Są dwie sytuacje ruchu cen :

• Kiedy firma zmieni cenę może to spowodować zmianę ceny
rynkowej (inne też zmienią)
• Firma zmienia ale inni nie

Jeżeli inna firma obniża cenę to my obawiając się , że przejmą naszych

klientów też obniżamy cenę . Istnieje także przyzwolenie ( lojalność ) klienta do
danej marki . Kupujemy coś bez względu na to czy cena rośnie czy spada .
Nasza użyteczność indywidualna sprawia że przyzwyczajamy się do produktu .
Ta lojalność zmienia elastyczność cenową – zmniejsza ją .

PROCESY DOSTOSOWAWCZE NA RYNKU KONKURENCJI

MONOPOLISTYCZNEJ

P dd – krzywa popytu przedsiębiorstwa

D DD – krzywa popytu w sytuacji gdy
wszyscy
d zmienią cenę
B – wielkość popytu po obniżeniu ceny

47
P1 A

B C
P2
D d

Q1 Q2 Q3 Q

Obniżenie ceny zawsze przesunie krzywą popytu na prawo ( popyt rośnie ) i

firma może sprzedać więcej . Klienci pozostają z nimi mimo że inni też obniżają
cenę .

RÓWNOWAGA PRZEDSIEBIORSTWA W WARUNKACH KONKURENCJI

MONOPOLISTYCZNEJ

P d D
KM

PE AE

D
CE PME d

0 QE Q

RÓWNOWAGA DŁUGOOKRESOWA PRZEDSIĘBIORSTWA W

KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P d D KCP

P1
P2

D d

0 Q1 Q2 Q

Długookresową sytuacją optimum jest sytuacja zerowego zysku ( minimalny

akceptowany poziom zysku ) , czyli przedsiębiorstwo może zapłacić za
wszystkie czynniki .
Krzywa popytu DD w długim okresie zmienia się pod wpływem zmiany ilości
przedsiębiorstw w gałęzi .

Narzędzia konkurencji niecenowej – ( NKN ) różnicują produkt . Jest to

różnicowanie pozorowane ( np. proszki – ten sam proszek w różnych

48
opakowaniach ) lub rzeczywiste . W różnicowaniu pozorowanym używa się
reklamy , a w rzeczywiste może doprowadzić do zmian jakościowych .
W każdej konkurencji niecenowej najpierw pojawiają się koszty . Graniczny
warunek PM = PK , np . dzięki reklamie muszę przynajmniej tyle przychodów
dostać ile poniosłem na nią nakładów . Jest to strategia krótkookresowa . NKN
nie są bezpiecznymi narzędziami .
Racjonalny konsument powinien być skłonny ( przygotowany do zapłacenia
wyższej za lepszy produkt , czy za lepszą jakość ) . Czasami konsument nie
chce kupić produktu z wyższą jakością gdy jest wyższa cena , ale nawet jeśli
jakość spada wraz z ceną to konsument też rezygnuje z kupna dobra ( dlatego
pojawiają się problemy )
Na rynku konkurencji doskonałej producent może tylko zwiększać produkcję , a
na rynku konkurencji monopolistycznej może narzucać cenę monopolistyczną
( produkuje mniej a ceny są wyższe ) , nie musi dochodzić do bariery
wykorzystania zdolności produkcyjnej .
Wg Chamberliana powstają duże firmy , produkują lepiej , sprzedają więcej ,
monopolizacja nie przynosi kosztów społecznych .

II OLIGOPOL

• Produkty jednorodne lub zróżnicowane

• Niewielka liczba sprzedających ( ekstremalnie 2 – duopol ) duża liczba
kupujących
• Ograniczony dostęp do rynku
• Pełna informacja

Na różnych rynkach jest różna liczba firm . Górną granicą nie jest liczba firm ale
są to bardzo duże firmy ( istnieje daleko idąca przejrzystość rynku bo jest mało
firm w gałęzi ) Zależność firm na rynku opiera się na zasadzie akcji – reakcji .
Istnieje tendencja do rezygnacji z konkurencji , mogą używać konkurencji
niecenowej ale to kosztuje . Dlatego lepiej przejść z sytuacji konkurencji do
kooperacji . Firmy współpracują aby dzielić korzyści .

Istnieją poważne bariery wejścia na rynek ( o charakterze ekonomicznym ) .

Firmy istniejące już na rynku są duże , nowoczesne ( duży postęp techniczny ) ,
aby mała firma mogła wejść na rynek musi być lepsza od już istniejących . Jest
to bardzo trudne . Ale istnieją sytuacje , że można wejść na rynek – teoria
rynków spornych , czyli rynki działają tam na zasadzie swobodnej konkurencji .

Krzywa popytu na rynku oligopolu – Model Suiziego

P
D

49
 d

P0 E

PM1

PM2
Q
Q1

Ceny nie reagują na zmianę kosztów

Maksymalizacja zysku

d KM2
KM1

P0 E

Q0

Model Suiziego obejmuje model produktów zróżnicowanych . Nie odnosi się do

zachowań oligopolistów .

Modele przywództwa :
• Przywództwo firmy dominującej
Firmy muszą dostosować się do firmy lidera . Lider obniży cenę do momentu ,
kiedy kombinacja wielkość produkcji a cena będzie maksymalizować zysk .
• Przywództwo firmy efektywnej
Na rynku liderem zaczyna być firma , która ma najniższe koszty produkcji .
Może ona zmieniać cenę .

50