1

OŚRODEK SZKOLENIA
przy POLICEALNYM STUDIUM

KOMPLEKSOWEJ OCHRONY

w Białymstoku
ul. Jurowiecka 33

KRYMINALISTYKA W PIGUŁCE
– PYTANIA I ODPOWIEDZI
Opracował mgr Bogdan Czajkowski

NIP 542-19-50-687
REGON : 050208747
Informacje: 0-602 440 423
E_mail : studiumochrony@op.pl

Białystok 2006r.
 2

1. PRZEDMIOT I ZAKRES KRYMINALISTYKI –

Kryminalistyka:
- nauka o metodach ustalania faktów przestępstwa
- jej celem jest ujawnianie przestępstw, zebranie dowodów winy
- zidentyfikowanie sprawcy i powiązanie go z danym przestępstwem
- utrudnienie bądź uniemożliwienie popełnienia przestępstw
Kryminalistykę dzielimy na:
- naukę o śledztwie (teoria nauki o śledztwie)
- technikę kryminalistyczną
- taktykę kryminalistyczną
- strategię zwalczania przestępstw
Zakres kryminalistyki - ściganie karne i zapobieganie przestępstwu.
2. RÓŻNICE W DEFINICJACH KRYMINALISTYKI HOŁYSTA I HANAUSKA
Wg Hanauska kryminalistyka to nauka o taktycznych zasadach i sposobach oraz o technicznych metodach i
środkach rozpoznawania i wykrywania prawnie określonych, ujemnych zjawisk społecznych, a w szczególności
przestępstw i ich sprawców oraz udowadniania istnienia lub braku związku pomiędzy osobami i zdarzeniami; a
także zapobiegania przestępstwom i innym niekorzystnym lecz prawnie relewantnym zjawiskom.
Nauka ta zajmuje się także strategią przewidywania i przyszłego rozpoznawania oraz zwalczania tych zjawisk,
zwłaszcza poprzez zapobieganie ich powstawaniu i rozwojowi.
Wg Hołysta kryminalistyka to nauka o metodach ustalania faktu przestępstwa, sposobu jego popełnienia,
wykrywaniu sprawców i zapobiegania przestępstwom i innym ujemnym zjawiskom społecznym.
3. KIM BYŁ HANS GROSS I JAKIE BYŁO JEGO ZNACZĄCE DLA KRYMINALISTYKI DZIEŁO
Hans Gross (1847-1919), prawnik austriacki, jeden z pionierów kryminalistyki, profesor Uniwersytetu w Pradze
i w Grazu. W 1893r. napisał "Podręcznik dla sędziów śledczych, urzędników policyjnych itd." ("Handbuch fur
Untersuchungsrichter, Polizeibeamte, Gendarmen u.s.w."). Podręcznik ten to dzieło epokowe, bo zawiera
wszelkie doświadczenia i wskazówki związane z ujawnianiem przestępstw, zabezpieczaniem śladów itp. Praca
ta wywarła wielki wpływ na rozwój kryminalistyki jako nauki oraz na metody walki z przestępczością.
4. ZWIĄZKI KRYMINALISTYKI Z INNYMI DYSCYPLINAMI NAUKOWYMI
Dziedziny wpływające na kryminalistykę:
- symptomatologia przestępczości (fenomenologia) - w jaki sposób i w jakiej formie objawia się przestępczość
- etiologia - uwarunkowania i czynniki przestępczo-twórcze, np. czynniki społeczne, uwarunkowania
biologiczne
- wiktymologia - nauka o ofiarach. Twórcą był Mendelson, zajmowali się nią także prof. Falandysz, Widacki
5. CO OZNACZAJĄ OKREŚLENIA, ŻE KRYMINALISTYKA JEST DYSCYPLINĄ
STOSOWANĄ, KOMPLEKSOWĄ I EMPIRYCZNĄ
Obecna kryminalistyka jest to:
- dyscyplina kompleksowa (wiedza z różnych dziedzin: fizyka, chemia, psychologia)
- dyscyplina stosowana (użyteczna w praktyce)
- dyscyplina empiryczna (opiera się na własnych badaniach, doświadczeniach, eksperymentach).
6. PODZIEL PRZEDMIOT STUDIÓW KRYMINALISTYKI
Podział kryminalistyki:
-nauka o śledztwie
-technika kryminalistyczna;
-taktyka (profilaktyka) kryminalistyczna
-strategie zwalczania przestępczości;
Działy kryminalistyki:
a) taktyka kryminalistyczna.- szybkie, zgodne z etyką zawodową i prawem metody osiągania określonego celu;
b) technika kryminalistyczna.- metody i środki oraz sposób wykorzystania zdobyczy nauk technicznych i
przyrodniczych oraz własnych osiągnięć do realizacji założonych celów
c) strategie kryminalistyczne.- to strategie zwalczania przestępstw obejmujące wiedzę typu prognostycznego
przewidujący kierunki i metody oraz środki działania przestępców w przyszłości , a także przygotowujący środki
i metody które by zapobiegły przestępczości.
d) metodyka kryminalistyczna.-adaptacja dla zwalczania grup przestępczych taktyki i techniki kryminalistycznej
7. ŹRÓDŁA KRYMINALISTYKI.
- analiza praktyki śledczej
 3

- własne doświadczenia w badaniach eksperymentalnych

- wykorzystanie dorobku innych nauk
8. ZASTOSOWANIE KRYMINALISTYKI.
Kryminalistyka obejmuje wszystkie dyscypliny wykorzystywane dla śledztwa (dochodzenia). obejmuje taktykę
kryminalną - wszystkie działy identyfikacji. Można ją wykorzystać też w innych celach niż ściganie karne np. w
postępowaniu cywilnym (np. badania autentyczności testamentów, tekstów umów), a także w pracy tzw. służb
specjalnych (wywiadu, kontrwywiadu). Bywa również stosowana w muzealnictwie, archeologii czy historii. Jest
przydatna tam, gdzie mamy do czynienia z identyfikacją osób na podstawie ich śladów Głównym terenem
zastosowania kryminalistyki pozostaje walka z przestępczością.
9. FUNKCJA ROZPOZNAWCZA KRYMINALISTYKI
Uzyskiwanie informacji o przedmiocie przestępstwa, miejscu przestępstwa, środowiskach przestępczych,
informacje o osobie przestępcy. Rozpoznanie to ogól działań organów ścigania, które służą organizacji stałego
lub okresowego dopływu informacji, systematycznemu ich odbiorowi a następnie selektywnemu ich
opracowaniu dla dalszego wykorzystania w działaniach profilaktycznych, dowodowych, wykrywczych lub w
innych określonych celach. Rozpoznanie musi być zgodne z prawem.
Rodzaje rozpoznania:
- terenowe (uzyskanie maksymalnej wiedzy o określonym terenie)
- środowiskowe (skład i struktura danego środowiska, wzajemne układy, zależności, skłonności, ewentualne
kolizje z prawem)
- problemowe.
Ma ona charakter usługowy wobec funkcji wykrywczych i dowodowych.
Cele funkcji rozpoznawczej:
a) wzbogacenie wiedzy o przedmiocie rozpoznania
b) zebranie informacji które będą przydatne w procesie wykrywczym
c) weryfikacja dotychczas posiadanych informacji
d) zebranie dowodów winy
e) działalność profilaktyczna - zapobiegawcza
10. FUNKCJA WYKRYWCZA KRYMINALISTYKI
Jest związana z podstawowym celem kryminalistyki jakim jest wykrycie zdarzenia, osoby, lub mechanizmu
powstania określonych zjawisk albo ich zmian.
Funkcja ta powinna być powiązana z funkcją rozpoznawczą ponieważ w ramach realizacji funkcji wykrywczej
powinna następować aktywizacja i konkretne ukierunkowanie wiedzy uzyskanej w ramach funkcji
rozpoznawczej.
Zakres funkcji wykrywczej:
- ujawnienie zdarzenia
- określenie czy zdarzenie, czyn spełnia znamiona przestępstwa
- określenie osoby, np. świadka
- tło przestępstwa
- mechanizm działania i motywy sprawcy
Stadia funkcji wykrywczej:
a) poszukiwanie przedmiotu wykrywczego (co zamierzamy wykryć, co nas interesuje)
b) ujawnienie samej osoby i określonego przestępstwa
c) stwierdzenie, że o tę osobę, o tę rzecz chodziło nam w wykryciu
Przedmioty wykrywcze:
- osoba
- fakt
- zjawisko
- okoliczność
Gdzie poszukujemy informacji (źródła wiedzy dla procesu wykrywczego):
- miejsce zdarzenia - pojmowane szeroko
- wiedza o ofiarach przestępstwa, środowisko w jakim ofiara przebywała - wiktymologia
- kręgi społeczne (krąg osób najbliższych, znajomych, ogólnospołeczny)
- środowisko skonfliktowane z ofiarą (poszukujemy tam motywów, pobudek działania sprawcy)
- akta toczących się spraw, materiały w archiwach
11. FUNKCJA DOWODOWA KRYMINALISTYKI
To metody i środki, które należy przedsięwziąć w postępowaniu przygotowawczym; wnioskowanie,
gromadzenie i opracowywanie dowodów na użytek jurysdykcyjny. Gromadzenie dowodów musi być zgodne z
przepisami kpk.
Funkcja dowodowa realizuje następujące cele:
- uzyskanie potwierdzenia, że mamy do czynienia z przestępstwem (znamiona przestępstwa)
 4

- poznanie sposobu i okoliczności popełnienia przestępstwa

- prawne powiązanie określonej osoby z określonym czynem
- poznanie osobowości i motywów sprawcy
12. FUNKCJA ZAPOBIEGAWCZA
Działanie profilaktyczne, prewencyjne.
Trzy kierunki realizacji funkcji zapobiegawczej:
· w kierunku związanym z czynnikiem zagrażającym
· w kierunku związanym z czynnikiem zagrożonym
· w kierunku związanym z okolicznościami kształtującymi zagrożenie.
Funkcja ta może być realizowana bezpośrednio lub pośrednio.
Bezpośrednia realizacja funkcji zapobiegawczej może polegać np. na otoczeniu przez policję bezpośrednią
ochroną osoby zagrożonej.
Pośrednia realizacja najczęściej wyraża się w sygnalizowaniu odpowiednim władzom i instytucjom stanu
zagrożenia ustalonego przez Policję.
13. REGUŁA "SIEDMIU ZŁOTYCH PYTAŃ WYKRYWCZYCH"
1. co się wydarzyło (jakie to zdarzenie miało kształt, rozmiary, skutki)
2. gdzie (jakie jest miejsce zdarzenia)
3. kiedy (dokładnie określić czas zdarzenia)
4. w jaki sposób (mechanizm działania sprawcy)
5. dlaczego (motywy, pobudki działania sprawcy)
6. jakimi środkami (narzędzia, osoby)
7. kto (kto dokonał czynu, kto jest sprawcą, a kto poszkodowanym)
14. WSPÓŁCZESNA PRZESTĘPCZOŚĆ
Wzrost w odniesieniu do przestępstw o charakterze kryminalnym, w tym najgroźniejszych przestępstw
przeciwko życiu i zdrowiu szczególnie popełnionych przez nieletnich, subkultury osiedlowe i pseudo kibiców.
Wzrosła przestępczość przeciwko mieniu, przestępstwa narkotykowe. Problem przestępczości zorganizowanej.
Handel bronią. Wskaźnik liczby przestępstw popełnianych w stosunku do 100 tysięcy mieszkańców (stosowany
m.in. dla porównań międzynarodowych) 2005r., stawia nasz kraj w rzędzie państw stosunkowo bezpiecznych
(Niemcy około 8.000, Holandia około 7.800, Francja około 5.900, Szwajcaria około 4.900.
Ogólna wykrywalność przestępstw w Polsce wynosi 50,5 % i jest podobna do wykrywalności jaką osiągają inne
policje w Europie Zachodniej (np. Niemcy w - 50,6 %).
15. CZYNNOŚCI WYKONYWANE W RAMACH POSTĘPOWANIA KARNEGO
-Czynności procesowe nie kryminalistyczne np. wydawanie postanowień o wszczęciu dochodzenia, śledztwa, o
zaznajomieniu z aktami sprawy, o przedstawieniu zarzutów.
-Cz. Procesowe - z kpk: przesłuchanie, oględziny, zlecenie ekspertyzy, przeszukanie, użycie psa.
-Cz. Kryminalistyczne: wykonanie ekspertyzy
-Cz. Operacyjno- kryminalistyczne: pościg, blokady, wywiad, pułapka.
-Cz. Operacyjno- rozpoznawcze o charakterze administracyjno prawnym.
16. ŹRÓDŁO DOWODOWE A ŚRODEK DOWODOWY
Wg prof. Prusaka:
Źródłem dowodowym jest podmiot wypowiedzi mającej znaczenie dowodowe (np. świadek, oskarżony, biegły),
przedmiot (rzecz, dokument) albo miejsce szeroko pojmowanych oględzin, dostarczające wiadomości o
znaczeniu dowodowym.
Środkiem dowodowym jest zaś intelektualna treść (informacja, wiadomość), dotycząca faktów dowodowych
zawarta w wypowiedziach osób (zeznanie świadka, opinia biegłego) oraz uzyskana w drodze oględzin (miejsca )
czy też w drodze odczytania dokumentu.
Reasumując, źródło dowodowe to wszystko skąd czerpiemy interesujące nas informacje, natomiast środek
dowodowy są to informacje wydobyte ze źródła dowodowego.
17. WYMIEŃ I OMÓW ŹRÓDŁA PIERWSZYCH INFORMACJI
Informacja to wszelkie dane o świecie zewnętrznym, które uzyskujemy albo przez bezpośrednie poznanie
zmysłowe albo przez odbiór podawanego przez inną osobę opisu jakiegoś stanu rzeczy lub zjawisk.
Źródła informacji:
- osoby (żyjące istoty ludzkie)
- (pojmowane szeroko, także zwierzęta)
- miejsca (wycinki przestrzeni lub pomieszczenia)
- zjawiska i zdarzenia (przeszłe i aktualne)
- następstwa zdarzeń, zwłaszcza ślady
- dokumenty
- zwłoki (ciało, części tego ciała lub szczątki)
 5

Pierwsza informacja dotyczy przedmiotu (zdarzenia, zjawiska, osoby, itp.) o którym podmiotowi
odbierającemu tę informację nie było dotychczas wiadomo, czy to zupełnie, czy też w takim kontekście jaki
zawiera przekazana mu informacja.
Najczęściej osoby są źródłami takich informacji (informacje zawarte są w treści ich wypowiedzi).
Źródła pierwszych informacji dzieli się na:
- wewnętrzne (własne) - celowo zorganizowane przez organy ścigania dla zapewnienia sobie dopływu informacji
o interesujących te organy faktach, zjawiskach czy osobach.
- zewnętrzne - pochodzą od osób, które dotychczas nie miały żadnych kontaktów z organami ścigania i
przekazują informacje tym organom w sposób spontaniczny.
Typowe źródła pierwszych informacji:
- zawiadomienie obowiązkowe
- doniesienie jawne
- doniesienie anonimowe
- samooskarżenia
- publikatory
- instytucje kontrolne i kontrolno - rewizyjne
20. ŚLADY I ICH PODZIAŁ
Ślady to wszelkie dające się ustalić w określonym wycinku rzeczywistości następstwa tych zmian, których
zespół albo tworzy jakieś zdarzenie, albo jest z tym wydarzeniem ściśle powiązany.
Ślady są następstwami jakichś zachowań, faktów, zjawisk, a więc wykazują z tymi zachowaniami, faktami,
zjawiskami powiązanie przyczynowo-skutkowe oraz mają charakter materialny i są możliwe do wykrycia i
zbadania.
Ślady służą do rekonstrukcji przebiegu zdarzeń.
Podział śladów:
1. odbitki (odciski powierzchniowe)
2. odciski wgłębione
3. plamy, substancje, płyny, przekształcenia tych substancji
4. zmiany geometryczne, przeobrażenia
5. porzucone w określonym miejscu
6. śladem jest brak jakiejś rzeczy
Podział śladów wg ekspertyzy:
1. ślad daktyloskopijny
2. ślad po użyciu broni palnej
3. ślad mechanoskopii
4. ślady biologiczne (krew ludzka)
5. ślady fonoskopijne
6. ślady odorologiczne
7. traseologia (ślady stóp, obuwia, pojazdów)
Podział śladów wg sprawstwa (kto je pozostawił):
1. ślady ludzi
2. zwierząt
3. pojazdów
4. narzędzi
Podział wg miejsca występowania śladów:
1. u sprawcy
2. u pokrzywdzonego
Wyróżniamy też ślady z działania i z zaniechania.
21. CO TO SĄ OGLĘDZINY - CEL OGLĘDZIN.
Oględzinami nazywamy czynność procesową o charakterze dowodowym, polegającą na ujawnieniu i utrwaleniu
cech, stanu oraz miejsca położenia różnych przedmiotów w celu wyjaśnienia okoliczności mających znaczenie
dla sprawy.
Oględziny są czynnością dowodową, w której dokonuje się spostrzeżeń za pomocą zmysłu wzroku, węchu,
słuchu, dotyku i smaku.
Celem oględzin jest ujawnienie, zebranie i zabezpieczenie wszelkich śladów mających związek ze sprawą.
Wyjaśnienie faktycznych okoliczności zdarzenia, a w szczególności ustalenie miejsca, czasu i sposobu
dokonania czynu oraz stwierdzenie charakteru zdarzenia (przestępstwo).
Przedmiotem oględzin są wszelkie mające charakter wyodrębnionych przedmiotów, np. ciało ludzkie.
Przy oględzinach niezbędne jest sporządzenie odpowiedniej dokumentacji, która obejmuje:
· sporządzenie protokołu oględzin
· sporządzenie szkiców miejsca przestępstwa
 6

· wykonanie zdjęć fotograficznych

22. OGLĘDZINY MIEJSCA
Ważne znaczenie w procesie dowodowym mają oględziny miejsca, które są czynnością tak procesową (art. 207
kpk), jak i kryminalistyczną (bo wymagającą metodyki kryminalistycznej).
Oględziny miejsca to taka czynność, która polega na bezpośrednim poznaniu zmysłowym wycinka przestrzeni
lub pomieszczenia.
Celem oględzin miejsca są:
· wykrycie
· wstępne zbadanie
· zabezpieczenie wszelkich źródeł informacji, zwłaszcza śladów oraz samych informacji o:
- miejscu na którym odbywają się oględziny
- zdarzeniu, które się na tym miejscu rozegrało i jest przedmiotem sprawy
- okolicznościach i mechanizmach tego zdarzenia
- osobach, które wzięły udział w tym zdarzeniu i rolach, w jakich udział ten wzięły
23. ETAPY OGLĘDZIN
W przebiegu oględzin wyróżniamy dwa etapy:
- etap czynności przygotowawczych
- etap oględzin właściwych
Do czynności przygotowawczych należą:
- zabezpieczenie pozytywne miejsca zdarzenia
- zabezpieczenie negatywne miejsca zdarzenia
W ramach zabezpieczenia pozytywnego miejsca zdarzenia wyróżniamy:
- ogólną orientację dotyczącą miejsca i zdarzenia
- udzielenie pierwszej pomocy ewentualnym pokrzywdzonym oraz zapobieżenie ewentualnym dalszym stratom
materialnym
- ewentualne zatrzymanie sprawcy zdarzenia
- ustalenie ewentualnych świadków zdarzenia
Do zabezpieczenia negatywnego należą:
- niedopuszczenie do zniszczenia śladów przez zjawiska atmosferyczne
- niedopuszczenie do zmiany wyglądu miejsca zdarzenia i usytuowania na nim przedmiotów, a zatem
niedopuszczenie do zabrania czegokolwiek z tego miejsca lub dokonywania w nim jakichkolwiek zmian
Etapy oględzin właściwych:
- etap ogólno-orientacyjny - dokonuje się ogólnej orientacji dotyczącej rodzaju zdarzenia; ustala się granice
miejsca, które ma być poddane oględzinom; dokonuje się podziału czynności i ustala się ich kolejność
- etap statyczny - na tym etapie nie wolno jeszcze dokonywać żadnych zmian na miejscu zdarzenia. Można tylko
dokonywać oględzin miejsca bez poruszania czegokolwiek. Można wykonywać zatem pomiary, szkice i
nagrania video.
- etap dynamiczny - dokonuje się już zmian i przemieszczeń na miejscu zdarzenia i bada się ślady
niedostrzegalne w etapie statycznym. W tym etapie dociera się do tych śladów na miejscu zdarzenia, które na
etapie statycznym nie były dostępne. Ślady te bada się i zabezpiecza.
- etap analizy - dokonuje się myślowego przeglądu oględzin starając się ustalić, czy czegoś w ich przebiegu nie
zapomniano lub wadliwie wykonano.
Do najważniejszych metod przeprowadzanie oględzin zalicza się:
· metoda obiektywna (dośrodkowa) - stosując tę metodę, oględziny przeprowadza się od lewej wewnętrznej
krawędzi miejsca i za ruchem wskazówek zegara prowadzi się je spiralnie do punktu centralnego.
· metoda subiektywna (odśrodkowa) - oględziny rozpoczyna się od punktu centralnego (np. od zwłok leżących w
pokoju) i za ruchem wskazówek zegara prowadzi się je spiralnie do początku lewej wewnętrznej krawędzi
miejsca.
Wybór jednej z tych metod zależy od sytuacji.
24. NA CZYM POLEGA PRZYGOTOWANIE SIĘ DO OGLĘDZIN
Polega na zorganizowaniu grupy oględzinowej - prawidłowy dobór osób ze względu na cechy i informacje o
danym zdarzeniu.
Polega na odpowiednim wyposażeniu grupy oględzinowej w sprzęt techniczny zależny od rodzaju zdarzenia.
Podstawowy sprzęt grupy oględzinowej to uniwersalne walizki śledcze, zestawy specjalistyczne (do
zabezpieczenia mikrośladów), sprzęt fotograficzny, kreślarski oraz środki transportu i łączności.
25. NA CZYM POLEGA ZABEZPIECZENIE MIEJSCA OGLĘDZIN
Zabezpieczenie wszelkich źródeł informacji zwłaszcza śladów oraz samych informacji jest celem oględzin
miejsca, obok wykrycia i wstępnego zbadania miejsca. Po przybyciu na miejsce zdarzenia, kierownik grupy
oględzinowej przed przystąpieniem do właściwych oględzin powinien dokonać ogólnego przeglądu miejsca
 7

zdarzenia. Pozwala to na zindywidualizowanie planu oględzin i zakreślenie granic terenu, który będzie im
poddany.
Czynność ta to oględziny ogólno-orientacyjne i służą one ustaleniu czego i gdzie należy poszukiwać, jak i kiedy
przeprowadzać poszukiwania oraz jak zabezpieczyć miejsce oględzin. Jest to zabezpieczenie:
-miejsca na którym odbywają się oględziny,
-zdarzenia, które się rozegrało na tym miejscu i jest przedmiotem sprawy,
-informacji o okolicznościach i mechanizmach tego zdarzenia,
-inform.o osobach, które wzięły udział w tym zdarzeniu i rolach, w jakich udział ten wzięły.
Wyróżniamy:
1.Zabezpieczenie pozytywne miejsca zdarzenia:
-ogólna orientacja dotycząca miejsca i zdarzenia,
-udzielenie pierwszej pomocy, zapobieżenie dalszym stratom,
-zatrzymanie sprawcy zdarzenia,
-ustalenie świadków.
2.Zabezp.negatywne:
-niedopuszczenie do zniszczenia śladów przez zjawiska atmosferyczne,
-niedopuszczenie do zmiany wyglądu miejsca zdarzenia, a zatem niedopuszczenie do zabrania czegokolwiek z
tego miejsca lub dokonywania zmian.
26. SKŁAD GRUPY OGLĘDZINOWEJ:
1.Skład obligatoryjny:
-Kierownik grupy: organ procesowy (prokurator lub pracownik pionu dochodzeniowo śledczego
policji).Przeprowadza oględziny kierując pracą całej grupy.
-Pracownik pionu operacyjno-rozpoznawczego policji, do którego należy:
Ogólna orientacja w zakresie możliwości wykorzystania w danej sprawie materiałów i środków operacyjno-
rozpoznawczych.
Ustalenie osobowych żródeł informacyjnych, świadków.
-Pracownik pionu techniki kryminalistycznej, który wykonuje na miejscu pomiary, fotogramy, nagrania oraz
wykonuje prace techniczne przy ujawnianiu i zab.śladów.
2.Skład fakultatywny grupy:
-Przewodnik z psem tropiącym, jeżeli użycie psa jest uzasadnione(czasem i okolicznościami).
-Biegły, jeżeli na miejscu występują zagadnienia wymagające informacji specjalnych.
-Funkcjonariusz policji dobrze znający dany teren.
27. STADIUM A FAZY OGLĘDZIN:
W etapie oględzin właściwych wyróżniamy:
1.Stadium ogólnoorientacyjne:
-w stadium tym dokonuje się ogólnej orientacji dotyczącej rodzaju zdarzenia,
-ustala granice miejsca,
-dokonuje się konkretnego podziału czynności,
-ustala się kolejność tych czynności.
2.Stadium oględzin szczegółowych składa się z faz:
a.Statycznej :nie wolno dokonywać żadnych zmian i przemieszczeń.
Można wykonywać jedynie: fotogramy, pomiary, szkice, nagrania filmowe.
b.Dynamicznej, dokonuje się tu zmian i przemieszczeń oraz bada się ślady niedostrzegalne w poprzednim
etapie.Dociera się tu do śladów, które były niedostępne w poprzedniej fazie, ślady te zabezpiecza się.
c.Analizy: dokonuje się tu jedynie myślowego przeglądu oględzin starając się ustalić, czy czegoś w ich
przebiegu nie zapomniano czy wadliwie nie wykonano.
28. INSTRUMENTACJA I DOKUMENTOWANIE MIEJSCA OGLĘDZIN
Sprzęt do przeprowadzenia oględzin miejsca zdarzenia może być różnorodny, w zależności od specyfiki tego
miejsca i charakteru zdarzenia. Najbardziej typowym sprzętem są walizki śledcze, które mogą być: walizkami
służącymi do przeprowadzania każdej czynności oględzinowej w różnych sprawach tzw. walizki uniwersalne i
walizki specyficzne:
-służące do przeprowadzania tylko pewnego rodzaju czynności,
-oraz wykonywania wszystkich czynności, ale tylko w jednym typie spraw np.walizki do badania wypadków
drogowych.
Konieczne jest ,aby przed zabraniem przedmiotów z miejsca zdarzenia zostały one sfotografowane w takim
układzie i położeniu jak je znaleziono. Przed zabraniem należy je dokładnie opisać , podając ich stan, cechy
charakterystyczne oraz miejsca z których je zabrano. Zgodnie z wymogami sporządzania protokołu, powinno się
także podać kto był obecny przy ujawnieniu i zapakowaniu danego przedmiotu, a także podać czas znalezienia i
zapakowania przedmiotu. Do badań przedmioty te muszą być doręczone osobiście. Z oględzin miejsca zawsze
musi być sporządzony dokładny protokół.
 8

Protokołowanie:
1.Co jest przedmiotem oględzin, kto je wykonuje, kiedy podjęto czynności.
2.Opis miejsca,
3.Zestaw dowodów- dokładny opis.
Opis śladów musi być zwięzły, jasny, komunikatywny.
Podpis uczestników, należy ich wymienić. Protokołowaniu towarzyszy dokumentacja techniczna.
29. OGLĘDZIN OSÓB:
Są to z reguły oględziny osoby podejrzanej względnie podejrzanego albo osoby pokrzywdzonego. Zgodnie z
k.p.k-art.74p.2, jeżeli jest to potrzebne dla celów dowodowych podejrzany ma obowiązek poddania się
oględzinom ciała. Również jeżeli jest to konieczne dla celów dowodowych można także świadka poddać za jego
zgodą, oględzinom ciała. Natomiast pokrzywdzony nie może się sprzeciwić takiej czynności jeżeli karalność
czynu zależy od stanu jego zdrowia.
Celem procesowych oględzin osoby jest jej identyfikacja oraz wykrycie na jej ciele lub odzieży śladów
zdarzenia.
Przedmiotem jest powierzchnia ciała człowieka oraz jego odzież, w której znajduje się aktualnie, względnie w
której znajdował się w chwili zdarzenia. Oględziny ciała powinny być dokonane przez osobę tej samej płci. W
tych oględzinach wskazany jest udział biegłego medyka sądowego. Zazwyczaj ocena oględzin bywa możliwa
dopiero po ekspertyzie. Jest to czynność, której przebieg jest protokołowany i możliwe jest także wzbogacenie
tej dokumentacji środkami utrwalającymi obraz.
Reasumując: jest to czynność procesowa i zarazem kryminalistyczna, polegająca na bezpośrednim poznaniu
zmysłowym właściwości ciała i odzieży na miejscu zdarzenia, innym miejscu np. w siedzibie organu
procesowego lub instytucie , zakładzie naukowym.
30. OGLĘDZINY CIAŁA
Celem badań jest stwierdzenie śladów przestępstwa, obrażeń ciała, ocena stanu zdrowia z punktu widzenia
zdolności do uczestniczenia w czynnościach procesowych, możliwość osadzenia w areszcie., ocena sprawności
fizycznej. Oględziny ciała wymagają najczęściej całkowitego obnażenia i muszą być prowadzone w obecności
drugiej osoby. Wszystkie dostrzeżone ślady powinny zostać szczegółowo opisane i sfotografowane. Opis
powinien zawierać dokładną ich lokalizacją, odniesioną do stałych punktów anatomicznych na ciele. Znalezione
obce cząstki, zabrudzenia zabezpieczać należy w sposób właściwy dla wszystkich śladów biologicznych.
Wyskrobiny zza paznokci powinny być dokonane drewnianą pałeczką, tak by nie skaleczyć badanego i nie
pobrać jego własnej krwi. Włosy pobierać należy ze szczytu głowy, z okolicy czołowej, obu skroni i potylicy,
pobiera się także włosy łonowe
Uraz: jest to energia z jaką narzędzie godziło w ciało człowieka.
Obrażenie, uszkodzenie ciała: ślad na ciele powstały pod wpływem działającego narzędzia. Określamy go jako
stłuczenie, podbiegnięcie krwawe(siniec), zranienie, zwichnięcie, złamanie.
Naruszenie funkcji:
To ograniczenie, a nawet czasowe zniesienie normalnych czynności danego narządu, układu.
Rozstrój zdrowia: to ogólnoustrojowe upośledzenie sprawności człowieka- choroba.
31. OGLĘDZIN ZWŁOK
Jeśli na miejscu zdarzenia zostaną ujawnione zwłoki ludzkie , to stanowią one punkt centralny oględzin tego
miejsca. Oględziny wówczas obejmują zarówno miejsce, jak i znajdujące się na nim zwłoki. Przyjmuje się
zasadę iż oględziny zwłok na miejscu zdarzenia powinny być przeprowadzane z udziałem biegłego medyka
sądowego .Jego uczestnictwo ma charakter konsultacyjny, czynność bowiem przeprowadza organ procesowy.
Biegły sądowy przeprowadza oględziny zwłok w ramach ekspertyzy medyczno- sądowej, w ramach czynności
poprzedzających sekcję zwłok. Pierwszą czynnością jest jak najszybsze ustalenie tego czy na miejscu zdarzenia
mamy do czynienia ze zwłokami, czy osobnikiem żywym, któremu należy udzielić pomocy. Czynności tej
dokonuje biegły lub prowadzący daną czynność.
Przy tym ustaleniu należy pamiętać, że najwcześniej występujące objawy śmierci, dostrzegalne tylko optycznie
nie mają charakteru znamion swoistych.
Do zewnętrznych objawów śmierci zaliczamy:
brak kontaktu z otoczeniem , znieruchomienie, zwiotczenie mięśni, zanik odruchów, ustanie oddychania, zanik
tętna. Na podstawie tych objawów nie można stwierdzić śmierci.
Pewnych danych wskazujących na zajście śmierci może dostarczyć przeprowadzenie trzech prób:
Próba podwiązania palca domniemanego denata- polega na podwiązania jego palca sznurkiem. Przy
utrzymaniu krążenia wystąpi obrzęk
Próba ucisku wargi denata- uciśnięcie jego wargi pincetą. W razie braku krążenia- zabarwienie wargi nie
ulega zmianom.
Próba lakowa- polega na kapnięciu lakiem na powłoki skórne. Jeżeli wystąpi odczyn w postaci
zabarwienia to dowodzi to utrzymaniu krążenia krwi.
32. SEKCJA ZWŁOK
 9

Sekcji zwłok(otwarcie zwłok, oględziny wewnętrzne) dokonuje biegły, w obecności organu procesowego. Art.
209p. 4 kpk.
Ogólny schemat postępowania:
Sfotografowanie ubranych zwłok, opis odzieży,
Ostrożne zdejmowanie i oględziny kolejnych części ubrania,
Opis obnażonych zwłok, sfotografowanie całej sylwetki, pobranie cząstek obcych.
Wykonanie badań metalograficznych- gdy są obrażenia postrzałowe
Obmycie zwłok, opis i fotografia obrażeń, wykonanie szkiców i schematów.
Biegły przystępuje do oględzin wewnętrznych: otwiera czaszkę, klatkę piersiową, jamę brzuszną, a następnie
bada wyjęte narządy
Pobranie tkanek do badań laboratoryjnych- decyduje o tym organ procesowy.
Postawienie rozpoznania i wydania opinii wstępnej.
33. ZNAMIONA ŚMIERCI I ICH ZNACZENIE DLA DZIAŁAŃ ROZPOZNAWCZYCH I
WYKRYWCZYCH.
Śmiercią jest śmierć pnia mózgu. Od momentu śmierci mózgowej do chwili śmierci biologicznej , kiedy to
pojawiają się znamiona śmierci, mogą pojawiać się reakcje interletalne, przypominające reakcje za życia
(skurcze mięśni, wzrastanie włosów).
ZNAMIONA ŚMIERCI:
stężenie pośmiertne,
plamy opadowe,
bladość zwłok,
oziębienie zwłok,
wysychanie powłok skórnych zwłok.
Znamiona te są w pełni wykształcone w ciągu 12h od chwili śmierci. Stwierdzenie tych zmian i wyniki ich
badań mogą pozwolić na:
ustalenie czasu śmierci,
ustalenie położenia zwłok po śmierci,
a także ustalenie przyczyn śmierci.
Ostateczne wnioski o czasie, przyczynach i mechanizmach śmierci można wysnuwać dopiero na podstawie
sekcji zwłok.
34. WIZJA LOKALNA
Jest to czynność kryminalistyczna polegająca na bezpośrednim poznaniu zmysłowym miejsca zdarzenia lub jego
fragmentu w celu sprecyzowania lub uzupełnienia tych informacji , względnie w celu usunięcia , bądź tylko
wyjaśnienia tkwiących w nich sprzeczności.
Przypomina oględziny miejsca. Jednak różnią się od siebie celami. Wizja nastawiona jest na sprawdzenie,
uzupełnienie bądź precyzowanie informacji już posiadanych, oględziny nastawione są na wykrywanie, zbadanie,
zabezpieczanie informacji i ich źródeł. Dzięki swym funkcjom weryfikacyjnym, czyli sprawdzającym może
przypominać eksperyment kryminalistyczny. Ma ona jednak charakter bardziej statyczny. Może być
przeprowadzana z udziałem świadków, podejrzanego, biegłych. Kpk. Nie przewiduje wizji lokalnej. W praktyce
czynność tę określa się jako” oględziny wtórne”.
35. WSKAZANIE MIEJSCA
Nie jest odrębną czynnością, lecz szczególną formą przesłuchania charakteryzującą się tym, że osoba
przesłuchiwana wskazuje w czasie tej czynności organowi procesowemu pewien wycinek przestrzeni bądź
pomieszczenia, określając go jako miejsce zdarzenia, bądź miejsce w którym znajdują się ukryte zwłoki lub inne
źródła informacji o zdarzeniu.
Miejsce wskazane przez przesłuchiwanego może być organowi już znane. Pomimo tego powinno się
przeprowadzić czynność wskazania miejsca, posiada ono, bowiem duże znaczenie dowodowe. Znaczenie to
polega na tym, że bardzo często prawdziwe miejsce zdarzenia znane jest tylko rzeczywistemu sprawcy. Miejsce
wskazywane może też jednak nie być znane organowi, w takim przypadku, po wskazaniu powinny nastąpić jego
oględziny..
36. PENETRACJA TERENU
Jest to czynność nie określana w Kpk., albowiem jest to czynność usługowa, pomocnicza w stosunku do innych
czynności przeprowadzanych na miejscu zdarzenia, a zwłaszcza w stosunku do oględzin tego miejsca.
Cele penetracji miejsca zdarzenia: ogólne poznanie tego miejsca, określenie jego granic, wstępna orientacja
dotycząca możliwości przeprowadzenia na tym miejscu określonych czynności.
Penetracja może być przeprowadzana przed czynnością na miejscu zdarzenia , jak i po przeprowadzeniu takiej
czynności (np. po oględzinach). W tym przypadku ma na celu skontrolowanie czy miejsce, na którym
przeprowadzono określoną czynność było wytypowane właściwie, czy też poza tym miejscem znajdują się ślady.
Penetracja może niekiedy ujawnić dalsze ślady oddalania się z sprawcy z tego miejsca.
37. OGLĘDZINY RZECZY
 10

Jest to czynność procesowa i kryminalistyczna, polegająca na bezpośrednim poznaniu rzeczy ruchomej w celu
zidentyfikowania przedmiotu oględzin i określenia jego cech albo w celu ujawnienia i zabezpieczenia śladów,
które mogą się znajdować na tym przedmiocie.
Celem oględzin jest identyfikacja i wykrycie na tej śladów, a niekiedy ustalenie właściwości danej lub jej
struktury, zawartości. Na podstawie takich oględzin możliwe jest formułowanie wniosków dotyczących modus
operandi sprawcy działającego przy pomocy danej albo na jej powierzchni. Przed badaniem konieczna jest
identyfikacja , w ramach której należy ustalić parametry (wielkość, ciężar, cechy grupowe, indywidualne, a także
stopień zdatności do wykonania zadań dla których została wyprodukowana albo użyta.Przy jej oględzinach
należy zabezpieczyć jej wygląd, ale także należy zabezpieczyć protokolarnie i technicznie wszelkie ślady
znajdujące się na jej powierzchni.
38. PSYCHOLOGIA KRYMINALISTYCZNA ( ZEZNAŃ )
Pewien dział, który ułatwia organom śledczo-sądowym uzyskiwanie i ocenę środków dowodowych i osobowych
źródeł informacyjnych. Należy tu wspomnieć o etiologii przestępczości i zjawisk ze sfery patologii życia
społecznego, jako badaniu przyczyn i czynników warunkujących zachowania przestępcze i przestępczość.
Występują tu następujące koncepcje.
Koncepcje bio-psychologiczne (dziedziczenie)
Koncepcje psycho-społeczne (środowisko życia i warunki wychowania (czynniki ekonomiczne, społeczne i
kulturowe)
koncepcje mieszane - biologiczno-socjologiczne
Koncepcje sytuacyjne
Koncepcja wieloczynnikowa, każda z powyższych koncepcji może okazać się prawdziwa
nie ma jednego, uniwersalnego, stale występującego mechanizmu przyczynowego przestępczości i zjawisk ze
sfery patologii życia społecznego
T. Hanausek: przyczyny i uwarunkowania przestępczości i zjawisk patologii społecznej mogą być różne u
różnych ludzi, a nawet różne u jednego człowieka w różnych sytuacjach
B. Hołyst: większość przejawów zachowania człowieka znajduje swe źródło nie w jednym czynniku czy też w
określonej grupie, lecz determinowana jest praktycznie nieograniczonym kompleksem równorzędnych sekwencji
czynnikowych.
39. ETAPY FORMOWANIA SIĘ ZEZNAŃ I WYJAŚNIEŃ
Materiał, który stanowi później treść zeznań przechodzi przez następujące etapy:
Poznawanie przez późniejszego przesłuchiwanego wycinka rzeczywistości,
Zapamiętywanie materiału poznanego i przechowywanie go w pamięci,
Odtwarzanie materiału zapamiętanego.
Kolejne odpowiedzi na 40 - 44, stanowią rozwinięcie wyżej wymienionych etapów.
40. WRAŻENIE
Poznawanie rzeczywistości dokonuje się przez zmysły. Odbiór wrażeń i dokonywanie spostrzeżeń. Przez
wrażenia rozumie się odzwierciedlenia pojedynczych własności przedmiotów lub zjawisk np. barwy, dzwięku,
smaku, zapachu. Dla procesu formowania zeznań największe znaczenie mają wrażenia słuchowe i wzrokowe.
Aby wrażenie zostało odebrane musi być dostatecznie silne. Minimalna wielkość pobudzenia nazywana jest
absolutnym progiem wrażenia. Wrażliwość zmysłu to zdolność do odbierania określonych podniet, a czułość to
zdolność odczuwania różnic pomiędzy podnietami - minimalna odczuwalna różnica między podnietami nazywa
się progiem różnicy.
Zagadnienie wspólne dla 41, 42, 43.
Na etapie zapamiętywania i przechowywania w pamięci oraz odtwarzania może dojść do zniekształcenia
materiału spostrzeżonego na skutek zadziałania różnego rodzaju zaburzeń.
Zaburzenia pamięci:
Konfabulacje- wypowiedzi zmyślone, omamy pamięciowe
Upośledzenia pamięci- objaw organicznych schorzeń mózgu, nerwice, stany depresyjne
Całkowite wyłączenie pamięci- amnezja: całkowita i częściowa, a także wsteczna( obejmuje zdarzenie
poprzedzające utratę pamięci) i następcza( obejmuje zdarzenie z okresu po odzyskaniu świadomości).Materiał
zapamiętany stopniowo zanika na skutek zapomnienia, które rozpoczyna się po zapamiętaniu.
41. SPOSTRZEGANIE
Polega na odzwierciedleniu w świadomości podmiotu poznającego, całokształtu danego przedmiotu lub
zjawiska, które w danej chwili oddziałuje na analizatory zmysłowe. Spostrzeżenia dotyczą całych przedmiotów,
czasu, przestrzeni, ruchu.
Człowiek nie reaguje jednakowo na wszystkie oddziałujące na niego bodźce. Uwaga jest to kierowanie
świadomości na określony przedmiot.
Wyróżniamy dwa rodzaje uwagi: mimowolną, która jest niezależna od woli podmiotu oraz dowolną, polegającą
na koncentracji percepcji w wyniku zamiaru i wysiłku podmiotu poznającego. Na jakość spostrzeżeń mają
wpływ właściwości osobnicze podmiotów (wady wzroku, słuchu, a także tzw. Stany psychopatologiczne).
 11

Zależne jest także od doświadczenia podmiotu, jego wiedzy i nastawień- apercepcja.. Na jakość wpływa także
spostrzegawczość, motywacja, a także okoliczności towarzyszące poznaniu.
42. ZAPAMIĘTYWANIE
Może być mimowolne, lub dowolne(zależne od woli podmiotu). W tym przypadku zależeć będzie od motywacji,
organizacji zapamiętywania. Rozróżniamy pamięć mechaniczną- niezależną od rozumienia zapamiętywanego
materiału i logiczną, która polega na rozumieniu terminów i pojęć występujących w materiale zapamiętywanym,
zrozumieniu związków jakie pomiędzy tymi terminami zachodzą.
Cechy charakteryzujące pamięć: szybkość zapamiętywania, trwałość, wierność zapamiętywania, gotowość do
odtwarzania.
Wyróżniamy pamięć: obrazową(słuchową lub wzrokową), słowno logiczną, ruchową.
43. ODTWORZENIE
Może przybierać postać rozpoznawania, gdy ponownie podmiot ma do czynienia z obiektem uprzednio
spostrzeżonym i zapamiętanym, bądź przypominania, gdy podmiot opisuje z pamięci jego cechy.
44. ZNACZENIE MOTYWACJI
Przez motywację rozumie się takie zjawiska jak: intencja, zamiar, chęć, pragnienie, życzenie, zainteresowanie
czymś, obawa itp. Cechą wspólną jest pewna gotowość do zmierzania ku określonym celom. Jest to proces wew,
warunkujący dążenie ku określonym celom. Motywy działają „wyolbrzymiająco” na procesy poznawcze będące
z nimi w związku. Wielkość tego oddziaływania jest zależna od bliskości skojarzenia. Poznawane zjawiska
mające związek z przedmiotem pragnienia, uzyskują większą subiektywną wartość. Łatwiej zapamiętuje się i
przypomina przedmioty mające związek z przedmiotem pragnienia. Zapamiętywanie nie jest bardziej efektywne
jeśli leży w sferze wpływów. Motywy maja też wpływ na selekcję materiału zapamiętanego i odtworzonego.
45. TAKTYKA PRZESŁUCHANIA ŚWIADKA
Brak tu stałych i niezmiennych zasad taktyki przesłuchania. Dyrektywy te powinny być stosowane elastycznie i
modyfikowane w zależności od warunków konkretnego przesłuchania i osobowości świadka.
Dyrektywa stałego kierowania czynnością przesłuchania i panowania nad nią przez przesłuchującego. Powinno
zmierzać do utrzymania stałego kierunku dialogu.
Dyrektywa obiektywizmu i uprzejmości- wyrażająca się w jednakowym, bardzo uprzejmym stosunku do
świadka, bez względu na treść zeznań.
D. Obserwacji zachowania świadka, należy pamiętać, że zachowania ludzkie są zróżnicowane. W każdym razie
przesłuchujący powinien zwracać uwagę na to co świadek mówi, ale i jak mówi.
D. Prawidłowego odbioru kłamstwa, wyraża się w zaleceniu, aby przesłuchujący nie prostował wypowiedzi
świadka, którą uznał za kłamstwo. Natomiast wykazanie bezspornej i oczywistej kłamliwości wypowiedzi po
zakończeniu zeznania bywa elementem zaskakującym świadka i może doprowadzić do sprostowania jego
zeznań.
D. Unikania sugestii. Wynika z art. 171 p.3 kpk.. Sugestia może być zawarta w pytaniu, intonacji głosu, czy w
mimice twarzy przesłuchującego.
Pytania sugestywne: rozstrzygające, wyczekujące, nie rozdzielcze, o błędnej implikacji.
Przesłuchujący powinien przyjąć stała, obiektywną postawę wobec informacji podawanych przez świadka.
Należy jednak pouczyć świadka o konsekwencji braku prawdomówności.
Podpisanie przez świadka oświadczenia, że został on uprzedzony o odpowiedzialności karnej za złożenie
fałszywych zeznań.
Ewentualne uprzedzenie świadka o tym, że przebieg jego przesłuchania będzie utrwalony na taśmie- art.174 kpk.
Zgoda świadka nie jest tu wymagana.
46. TAKTYKA PRZESŁUCHANIA DZIECI I OSÓB W PODESZŁYM WIEKU.
Przy przesłuchaniu nieletniego konieczne jest branie pod uwagę jego okresu rozwojowego.
Wyróżniamy:
okres wieku przedszkolnego(3 - 7lat),
młodszego wieku szkolnego(7-12lat)
wieku dorastania(od 12-13 do 17-18 lat).
Wyróżniamy:
1.Etap przygotowawczy-należy dążyć tu do uzyskania dokładnych informacji o nieletnim, stopniu rozwoju,
wrażliwości etc.
2.Etap czynności wstępnych- rozpoczyna się swobodnej rozmowy na tematy obojętne dla sprawy. Nieletniego
nie uprzedza się o możliwości poniesienia odpowiedzialności za złożenie fałszywych zeznań. Jeżeli przy
przesłuchaniu zamierza się korzystać z zapisu magnetofonowego, to należy go o tym uprzedzić.
3. Etap zapoznawczo-orientacyjny- powinien być dłuższy niż analogiczny etap przy przesłuchaniu osoby
dorosłej.
4.Etap zeznania spontanicznego- nie wolno przerywać wypowiedzi nieletniego.
5.Etap zadawania pytań: na etapie tym konieczne jest uwzględnienie specyficznych cech rozwoju nieletniego.
Należy unikać obecności rodziców, opiekunów i nauczycieli. Wskazany jest udział psychologa. Do wyjątków
 12

powinno należeć okazywanie nieletniemu zwłok, przesłuchania powinno trwać krótko. Należy pamiętać, że nie
jest on w stanie zapamiętać takiej ilości szczegółów co osoba dorosła.
Przesłuchanie osób w podeszłym wieku: należy uwzględnić w tym przypadku, że starzenie się człowieka rzutuje
na etapy formowania się zeznań, mogą występować zaburzenia spostrzegania (wrażliwość na barwy maleje,
podniesienie się o 50% dolnego progu słyszalności). Jeżeli chodzi o zapamiętywanie to zmniejsza się zdolność
przyswajania nowych treści, występowanie konfabulacji, wystąpienie symptomatyki urojeniowej, występuje
także osłabienie zdolności sądu.
1.Przesłuchujący powinien liczyć się z możliwością wystąpienia wyżej wymienionych zmian,
2.Należy dążyć do przedłużenia etapu zapoznawczo- orientacyjnego,
3.Unikać sugestii,
4.Oszczędzać wszelkich wzruszeń świadkowi, które mogą negatywnie wpływać na stan jego zdrowia. Starość
przypada na ok. 80.lat
47. TAKTYKA ODBIERANIA WYJAŚNIEŃ OD PODEJRZANEGO
Podejrzany w czasie przesłuchania należy zapewnić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych
celem tej czynności, wyjaśnienia złożone w warunkach wyłączających swobodę nie mogą stanowić dowodu-art
171p.6 kpk.
Do akt można dołączyć różne oświadczenia czy pisma. Jednak dowodu z wyjaśnień świadka nie można zastąpić
treścią pism, notatek urzędowych, zapisków. Podejrzanego nie wolno straszyć, grozić mu itp.
Metody przesłuchania podejrzanego:
1.Metoda kumulatywnego ujawnienia dowodów polega na szybkim i pełnym przedstawieniu wszystkich
dowodów. Ma na celu zaskoczenie podejrzanego.
2.Metoda stopniowego i stosunkowo powolnego ujawniania wszystkich dowodów- stopniowe analizowanie
wszystkich dowodów i ich powiązań oraz mechanizmów.
3.Metoda perswazji polega na prowadzeniu z podejrzanym dialogu ma na celu wzbudzenie u podejrzanego
refleksji. Nie wolno dawać podejrzanemu żadnych obietnic w zamian za ujawnienie przez niego prawdy.
4.Metoda wykorzystania efektów psychologicznych. Do najbardziej typowych i najczęściej stosowanych tego
typu efektów należą uzyskiwane w wyniku rozpoznania podejrzanego w następstwie jego okazania, a także w
wyniku okazania podejrzanemu osób, Zwłok, a niekiedy również w toku konfrontacji.
5.Metoda redukowania do absurdu -doraźnie nie prostuje się poszczególnych kłamstw podejrzanego lecz po
jego zakończonej wypowiedzi
6.Metoda szczegółowych pytań - należy dodać, że osoba kłamiąca, chcąc przekonać rozmówce o swej
prawdomówności wdaje się w omawianie szczegółów, w których następnie się gubi.
7. Metoda wykorzystania sprzeczności w wyjaśnieniach kilku podejrzanych.
8.Metoda „ odtwarzania” - celem jest tu zapoznanie podejrzanego z pełnym i logicznym tokiem odtwarzania
materiału dowodowego i przekonanie go, że wszelkie jego kłamstwa są pozbawione sensu.
Istnieją, także kontrowersyjne metody, które przez niektórych uważane są za niedopuszczalne :
1.Metoda stymulowania i wykorzystywania stanów emocjonalnych podejrzanego
2.Metoda „krzyżowego ognia pytań”- podejrzany jest przesłuchiwany jednocześnie przez kilka osób, z których
każda pyta go o jakiś wątek zdarzenia.
3.Metoda „ wszechwiedzy”- polega na wyrabianiu u podejrzanego przekonania, że przesłuchujący wie o nim
wszystko.
4.Podstęp: jest dopuszczalne jeśli ustawa wyraźnie tak stanowi np. zakup kontrolowany, w sferze czynności
operacyjno - rozpoznawczych jest niekiedy możliwe, gdy nie ma tu zastosowania przepis art.235 kpk.
Jednakże nawet te jednostkowe przypadki są obwarowane pewnymi warunkami: stosowanie podstępu nie może
być niezgodne z prawem, niedopuszczalne jest wprowadzenie w błąd dotyczący jego sytuacji procesowej, nie
wolno dawać mu obietnic i udzielać błędnych informacji co do stanu jego zdrowia i sytuacji rodzinnej.
48. OKAZANIE OSÓB I RZECZY
Okazanie jest czynnością kryminalistyczną, jak i procesową polegającą na jednoczesnym przedstawieniu jakiejś
osobie grupy przedmiotów poznania w celu stwierdzenia przez te osobie, czy w tej grupie znajduje się taki
przedmiot, z którym się uprzednio zetknęła. Sens okazania polega na identyfikacji przedmiotu poznania.
Okazanie można także określi jako szczególną formę przesłuchania..
Cele okazania: rozpoznanie przedmiotu lub nierozpoznanie, a w razie rozpoznania dochodzi do identyfikacji.,
weryfikacja uprzednich zeznań lub wyjaśnień osoby rozpoznającej lub rozpoznawanej, efekt psychologiczny,
uzupełnienie i zarazem umocnienie posiadanego materiału dowodowego.
Wynik okazania: rozpoznanie okazanego przedmiotu, nierozpoznanie- wynik taki ma taką samą wartość
dowodową, jak rozpoznanie, nierozpoznanie wynikające z nie pamiętania uprzednio spostrzeżonego
przedmiotu.. Wyróżniamy okazanie jawne i tajne- polegające na wyłączeniu możliwości rozpoznania osoby
przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną.
49. IDENTYFIKACJA POJĘCIE
 13

Jest to stwierdzenie tożsamości, identyczności. Jest ustaleniem relacji tożsamości przedmiotu lub klasy
przedmiotów i cech wzorca oraz wykazywanie tożsamości osoby podejrzanej o udział w zdarzeniu z tą osobą,
która pozostawiła badany ślad. Szczególnie ważne są tu cechy swoiste i cechy diagnostyczne. Za cechy swoiste
uważa się cechy przysługujące wszystkim przedmiotom danego rodzaju i tylko im. Za diagnostyczne zaś,
własności szczególnie wyraźne, ułatwiające rozpoznanie przedmiotów danego rodzaju wśród innych. Jest
ustaleniem relacji tożsamości cech wzorca. Zachodzi więc konieczność dokonania przyporządkowań parami
tych cech z zastosowaniem rozumowania per analogiam. Wiedza o typowości przypadków mieści się w tzw.
Wiadomościach specjalnych. Pozwala ona na przeprowadzenie wartościowań stwierdzonych cech śladu.
50. IDENTYFIKACJA GRUPOWA
jest to sąd wydany na podstawie badań porównawczych, w którym stwierdza się, że określony przedmiot (osoba,
rzecz, zwłoki, itp.) posiada takie same cechy jak przedmioty należące do tej samej grupy (klasy, gatunku,
rodzaju) i dlatego może być do niej zaliczony, np. typu broni, z której został wystrzelony dany pocisk, typu
użytej maszyny do pisania, typu samochodu użytego na miejscu zdarzenia, itd. - zatem ma znaczenie
wykrywcze. W praktyce identyfikacja grupowa zawsze poprzedza indywidualną, bez względu na to, czy
dysponujemy „podejrzanym” obiektem czy nie, służy m.in. wyeliminowaniu z badań szczegółowych
(indywidualnych) tych „podejrzanych” obiektów (jeśli nimi dysponujemy), które należą do innych grup.
Identyfikacja grupowa dotyczy zarówno obiektów pozostawiających ślad, jak i tworzących ślad (odpowiada
wtedy na pytanie: co to jest, czym jest dany proszek, płyn, ciało stałe, itp. tworzące ślad).
51. IDENTYFIKACJA INDYWIDUALNA
sąd wydany na podstawie badań porównawczych, w którym stwierdza się, że przedmiot posiada te same cechy
co jeden jedyny przedmiot i dlatego może być uznany za ten właśnie przedmiot / jego część lub za następstwo
działania tego przedmiotu. Ma na celu wskazanie konkretnego obiektu jednostkowego, który pozostawił dany
ślad, np. konkretnej osoby, która pozostawiła odciski linii papilarnych czy konkretnego egzemplarza broni, z
której odstrzelono dany pocisk. Przeprowadzenie identyfikacji indywidualnej możliwe jest tylko wówczas jeśli
dysponujemy „podejrzanym” obiektem, który mógł dany ślad dowodowy pozostawić - ustalamy czy dany ślad
faktycznie pochodzi od tego obiektu czy nie. W innym przypadku możliwa jest jedynie identyfikacja grupowa.
Identyfikacja indywidualna dotyczy obiektu pozostawiającego ślad oraz identyfikacji całości na podstawie części
(czy pojedyncze obiekty tworzące ślad tworzyły uprzednio jedną wspólną całość).
52. ŚLAD DOWODOWY
Ogólnie śladem nazywamy wszelkie, dające się ustalić (= wykryć i zbadać, a więc mają charakter materialny) w
określonym odcinku rzeczywistości, następstwa (zachowań, faktów, zjawisk) / zmiany, których zespół tworzy
jakieś zdarzenie albo jest z nim ściśle związany (np. ślady ucieczki).
śladem dowodowym jest ślad znaleziony na miejscu zdarzenia, ujawniony u sprawcy lub u pokrzywdzonego (np.
pozostawione przez sprawcę odciski linii papilarnych, plamy krwi napastnika na ubraniu ofiary, itp.)
53. ŚLAD PORÓWNAWCZY
materiał odpowiadający śladowi dowodowemu celowo pobrany od osoby podejrzanej, odpowiedni wzorzec
odzwierciedlający identyfikowany obiekt tworzący ślad (np. odciski linii papilarnych pobranych od
podejrzanego, także te znajdujące się w Registraturze Daktyloskopijnej, pobrana „konserwa” zapachowa osoby
lub analogiczna do próbki zapachu pobranego z miejsca przestępstwa.
54. BIEGŁY
jest to w zasadzie każda osoba posiadająca wiedzę specjalną - wykraczającą poza taki zasób wiadomości z tej
dziedziny, jakim dysponuje przeciętnie wykształcony człowiek. Do wymogów kwalifikacyjnych biegłego należą
ponadto: posiadanie odpowiedniego doświadczenia w tej dziedzinie, wysokich kwalifikacji moralnych,
sprawność fizyczna i umysłowa, dysponowanie odpowiednim instrumentarium i zapleczem naukowym
niezbędnym do wykonania badań w ramach zleconej ekspertyzy.
Biegłych można powoływać:
· z listy biegłych sądowych
· każdą osobę z wiedzą specjalną w danej dziedzinie (np. w przypadku, gdy konieczne jest wydanie opinii
biegłego natychmiast na miejscu zdarzenia, ze względu na niebezpieczeństwo utraty / zatarcia śladów, a
powołanie biegłego sądowego w tak krótkim czasie nie jest możliwe).
Biegły może występować w procesie karnym w dwojakiej roli:
1. jako ekspert
2. jako konsultant
W roli eksperta biegłego zalicza się do osobowych źródeł dowodowych, wówczas jego opinia (efekt końcowy
jego pracy) jest również samoistnym źródłem dowodowym. W zakresie funkcji biegły ma pełną samodzielność
w doborze metod badawczych, w wykonywaniu czynności wchodzących w skład ekspertyzy oraz w
sporządzaniu sprawozdania i wniosków .
55. KONSULTANT
jest to osoba biorąca udział w różnych czynnościach procesowych jedynie w celu służenia radą i pomocą
organowi procesowemu, który te czynności przeprowadza, np. gdy przeprowadzenie ich fragmentu wymaga
 14

wiadomości specjalnych. W roli konsultanta biegły nie jest już tylko źródłem informacyjnym, a nie samoistnym
źródłem dowodowym, ponieważ tylko uczestniczy w przebiegu czynności, której wynik zalicza się do
dowodów.
Z pomocy konsultanta można korzystać wielu przypadkach określonych w przepisach kpk:
-w przeprowadzeniu każdego dowodu
-w przesłuchaniu świadka (jeśli istnieje wątpliwość co do jego stanu psychicznego, rozwoju umysłowego,
zdolności postrzegania i odtwarzania spostrzeżeń)
-w oględzinach (także w przypadkach nie cierpiących zwłoki)
56. DAKTYLOSKOPIA
dział kryminalistyki zajmujący się badaniem i porównywaniem rysunku listewek skórnych opuszków palców
dłoni i stóp (linii papilarnych), stanowiących indywidualną cechę każdego człowieka. Listewki te rozdzielone są
równolegle biegnącymi rowkami, zwanymi bruzdami, dzięki czemu na odbitce powstaje rysunek ich układu.
Analiza tego lustrzanego odbicia (daktylogramów) służy do identyfikacji ludzi i śladów.
O wprowadzeniu daktyloskopii do kryminalistyki przesądziły prace angielskiego przyrodnika F. Galtona, a sam
termin "daktyloskopia" oznacza z greckiego: daktylos - "palec", skopeo - "oglądam, patrzę".
Celem badań daktyloskopijnych jest ustalenie tożsamości człowieka, który pozostawił badane odciski palców.
Badania te są praktycznie niezawodne dzięki trzem cechom (niezmienności, nieusuwalności i niepowtarzalności)
wzorów listewek na wewnętrznych powierzchniach palców . Wzory linii papilarnych są indywidualne dla
każdego człowieka (nawet u bliźniąt jednojajowych), a ślad daktyloskopijny może zawierać ogromną ilość cech
osobniczych
57. CHEIROSKOPIA
dział kryminalistyki zajmujący się badaniem śladów odcisków dłoni. Przy identyfikacji na podstawie badań
cheiroskopijnych bierze się pod uwagę kształt dłoni, jej wielkość, ewentualne deformacje oraz obraz linii
papilarnych, które umożliwiają identyfikację indywidualną.
58. PODOSKOPIA
Dział kryminalistyki zajmujący się badaniem śladów stóp. Przedmiotem badań podoskopijnych mogą być:
-ślady stóp wewnątrz obuwia (porównuje się z odciskami stóp pobranymi od podejrzanego)
-usytuowane na podeszwie (porównuje się z inną parą butów analogicznej wielkości, fasonu i stopniu zużycia)
-cechy stóp odbite również na wewnętrznej stronie przyszwy i na cholewce obuwia (j.w.)
Istnieje możliwość ustalenia czy np. obie pary butów nosiła i zużywała ta sama osoba, biorąc pod uwagę odciski
całej stopy (jej kształt i sklepienie oraz wzory papilarne), zniekształcenia i zużycie przyszwy i cholewki
(zmarszczenia) spowodowane szczególnymi cechami chodu, charakterystycznym kształtem palucha, itp.)
Ślady stóp bosych są spotykane bardzo rzadko, a mają największą wartość identyfikacyjną, ponieważ pozwalają
na ustalenie dziedzicznych, wrodzonych lub nabytych deformacji stopy.
59. POROSKOPIA
dział kryminalistyki zajmujący się badaniem porów znajdujących się w ludzkiej skórze. Pory są to liczne
kanaliki potowe umiejscowione na grzbietach listewek skórnych. Badania z zakresu poroskopii wykorzystywane
są w przypadku zabezpieczenia na miejscu zdarzenia śladów o małej liczbie szczególików w budowie, przy
jednoczesnym bardzo wyraźnym rysunku otworów kanalików potowo - tłuszczowych. Poszczególne pory
różnią się kształtem, liczbą, rozmieszczeniem w stosunku do grzbietu linii papilarnych. Właściwości porów są
identyczne z przymiotami linii papilarnych (są niezmienne, nieusuwalne i niepowtarzalne)
60.ODRÓŻNIJ WZORY LINII PAPILARNYCH
1.wzory wirowe: 30% populacji
2.petlicowe( prawe i lewe pętlice)- 64%
3.Łukowe (bezdeltowe)- najmniej
4.Namiotowe
Ad. 1.Rdzeń tworzą koła, elipsy,
Ad. 2 Muszą mieć chociaż jedną deltę
Ad. 3 Brak delty, rdzenia: łuki proste, namiotowe.
61. TRZY PRAWA GALTONA
1.Zasada niezmienności: powstają pomiędzy 100 - 120 dniem życia płodowego i nie zmieniają się, aż do
rozkładu zwłok.
2.Zas. Nieusuwalności; jeżeli poważnemu uszkodzeniu nie uległa skóra właściwa. Po przeszczepie powstaje
puste pole, które pozwala na identyfikacje.
3.Zas. Niepowtarzalności: linie te są indywidualne- raz na 64 mld przypadków. Nie powtarzają się u bliźniąt.
62. PODSTAWA WZORU
Podstawą wzoru linii papilarnych są:
Listewki
Rowki - bruzdy
Pory
 15

Tworzą one wzory lini papilarnych, w skład których wchodzą: delta, minucje, podstawowe wzory lini
63. DELTA
Tworzą ją dwie linie papilarne biegnące równolegle i rozchylające się w pewnym punkcie.
Linia dolna: dolne ramię delty, biegnie poziomo i obejmuje od dołu zespół linii tworzących część centralną
wzoru.
Linia górna: górne ramię delty, obejmuje rdzeń wzoru od góry.
Ramiona delty dzielą wzór linii papilarnych na:
1.podstawę,
2.rdzeń,
3.pokrywę.
64. MINUCJE
Drobne elementy wzoru to cechy charakterystyczne, które przesądzają o jego indywidualnym charakterze.
Klasyfikacja minucji: wg. Grzeszyka wyróżniamy 21 typów minucji: początki, zakończenia, rozwidlenia,
haczyki, oczka, mostki, punkty, styki. Aby wynik identyfikacji był wiarygodny, materiał porównawczy i
materiał dowodowy musi mieć określoną ilość cech wspólnych (takich samych minucji). W Polsce przyjmuje się
jako dolną granicę 15. Pomocna w tych badaniach jest także tzw. linia Galtona. Łączy ona centrum wzoru z
deltą, a liczbę przecięć tej linii przez linie papilarne nazywamy indeksem.
65. PODSTAWOWE METODY SŁUŻĄCE UJAWNIANIU ŚLADÓW LINII PAPILARNYCH
1.Metoda optyczno- fotograficzna
2.M. Mechaniczna- zastosowanie ujawniaczy proszkowych np. biel cynkowa, grafit, sadza.
3.M. Chemiczna: spryskiwanie śladu roztworem ninhydryny
4.Inne metody: oddziaływanie pędzlem magnetycznym, sadzą, m. Radioaktywna, laserem miedziowym.
66. PODSTAWOWE PYTANIA DO CENTRALNEJ REGISTRATURY DAKTYLOSKOPIJNEJ
Centralna Registratura Daktyloskopijna w systemie klasycznym oraz Centralnego Systemu Automatycznej
Identyfikacji Daktyloskopijnej, które umożliwiają ustalanie oraz weryfikację tożsamości osób zatrzymanych
przez policję. Zwracając się do nich pytamy czy dany odcisk znajduje się w bazach danych, jak dobra jest
identyfikacja (procent prawdopodobieństwa), przekazanie danych osoby zidentyfikowanej. Jeżeli odcisków nie
ma to zostaję wpisane do baz danych jako odcisk osoby która popełnił przestępstwo w celu przyszłej jej
identyfikacji i przypisaniu jej przestępstw poprzednich, a nie wyjaśnionych.
67.BADANIA CHEILOSKOPIJNE.
Identyfikacji człowieka można dokonać na podstawie części ciała pokrytych skórą o budowie poletkowej a
dokładniej na podstawie śladów pozostawionych przez te części po zetknięciu z inna powierzchnią. Do śladów
tych należą ślady warg - ślady czerwieni wargowej.
Cheiloskopia - jest to metoda identyfikacji człowieka na podstawie charakterystycznych układów linii
występujących na czerwieni wargowej.
Rozmieszenie linii czerwieni wargowej jest indywidualne dla każdego człowieka.
Celem identyfikacji może być:
Ustalenie osoby, która pozostawiła ślad czerwieni wargowej
Określenie rodzaju i właściwości substancji tworzącej ślad.
Tak określone cele wyznaczają dwa typy identyfikacji:
Identyfikację osoby pozostawiającej ślad czerwieni wargowej
Identyfikację indywidualna na podstawie cech indywidualnych rysunku linii czerwieni wargowej
Identyfikację grupową, - jeżeli ślad nie jest wystarczająco wyraźny, aby dokonać identyfikacji ind. Identyfikacja
grupy krwi
Określenie wieku śladu czerwieni wargowej.
Identyfikację substancji tworzącej ślad
Badania identyfikacyjne śliny
Badania środków kosmetycznych i innych pokrywających czerwień wargową.
Właściwe badania dokonuje się trzema metodami:
Wyznaczania cech wspólnych dla materiału dowodowego i porównawczego, do których zaliczają się cechy
indywidualne,
Montażu fotograficznego śladu dowodowego i porównawczego,
Konturową - polegającą na wyznaczaniu cech na przezroczystej folii.
68.BADANIA RĘKAWICZEK.
Ślady rękawiczek powstają w wyniku zetknięcia się powierzchni rękawiczek z podłożem. Dzięki cienkiej
warstwie brudu i tłuszczu znajdującej się na rękawiczkach odwzorowana zostaje struktura oraz cechy
charakterystyczne. Struktura rękawiczek może być różna w zależności od materiału, z jakiego są wykonane, oraz
od technologii produkcji. W czasie używania rękawiczek powstają nowe cechy struktury powierzchni
rękawiczek jak zmarszczki, fałdy, przetarcia itp.
 16

Ślady rękawiczek zabezpiecza się podobnie jak ślady linii papilarnych tj. za pomocą proszku daktyloskopijnego i
folii.
Oceny przydatności śladów rękawiczek do badań identyfikacyjnych dokonuje się zazwyczaj w zestawieniu z
materiałem porównawczym, ponieważ na ogół jakość tych śladów jest nienajlepsza i dopiero dokładna analiza
struktury odbitej powierzchni rękawiczki na materiale dowodowym i porównawczym pozwala na ustalenia, czy
jest to cech charakterystyczna, czy też przypadkowe zniekształcenie struktury powierzchni.
69. MECHANOSKOPIA - PRZEDMIOT BADANIA.
Mechanoskopia - jest tym działem mechaniki kryminalistycznej, która zajmuje się badaniem w celach
identyfikacyjnych śladów oddziaływania jednej (zazwyczaj narzędzia) na drugą, oraz samej tej , która
pozostawiła takie ślady za wyjątkiem śladów i objętych zainteresowaniem innych dziedzin techniki
kryminalistycznej (np. badanie broni palnej).
Pojęcie „narzędzia” należy rozumieć bardzo szeroko nie tylko jako wytwór celowej działalności człowieka, ale
jako każdy przedmiot wytworzony przez człowieka (wytrych) czy też nie (kamień) służący do celowej
działalności człowieka.
Podstawowe mechanizmy powstawania śladów mechanoskopijnych to:
Wygniatanie
Tarcie
Cięcie
Ślady mechanoskopijne ujawnia się zazwyczaj w bardzo prosty sposób mianowicie optycznie, za pomocą lup.
Badania śladów daktyloskopijnych pozwalają na identyfikację indywidualną z racji tego, że każda rzecz
uzyskuje cech indywidualne albo w procesie produkcji albo w procesie jej używania.
70. MOŻLIWOŚĆ IDENTYFIKACJI SAMOCHODU.
Najprostszą metodą identyfikacji samochodu jest identyfikacja pojazdu na podstawie cech szczególnych tj.:
Numeru rejestracyjnego, silnika, nadwozia, podwozia
Widocznych uszkodzeń nadwozia,
Miejsca naprawy
Itp.
Pomocne przy identyfikacji pojazdu są również takie dane jak:
Typ samochodu
Liczba miejsc
Rodzaj i kolor nadwozia
Moc oraz pojemność silnika
Identyfikacji na podstawie tych danych jest możliwa jedynie, jeżeli na miejscu przestępstwa była osoba, która
spostrzegła którąś z tych cech (świadek).
Metoda identyfikacji pojazdu na podstawie cech szczególnych jest często zawodna z takich przyczyn, jak np.
zmiana rejestracji, przebicie numerów silnika, nadwozia czy też podwozia, zmiana koloru samochodu itp.
W braku cech szczególnych należy dokonać identyfikacji grupowej pojazdu na podstawie następujących cech:
Rozstaw kół samochodu - każdy niemal typ samochodu ma inne rozstawienie kół przednich i tylnich. Szerokość
kół mierzy się od środka śladu lub opony prawego koła do takiego samego punktu koła lewego.
Ślady pozostawione przez opony
Można obliczyć wielkość przekroju opony - jednakże wielkość ta może być źle odczytana ze względu na
następujące czynniki: ciśnienie w oponach, ciężar ładunku, stan techniczny, rodzaj podłoża.
Bieżnik - na podstawie cech zużycia bieżnika opon można dokonać identyfikacji indywidualnej samochodu.
Cecha zużycia powstaje w skutek: niewłaściwej zbieżności kół, nieodpowiedniego ustawienia kąta kół, innej
nieprawidłowej eksploatacji samochodu, przeładowania samochodu, niewłaściwego ciśnienia.
Odpryski lakieru - niekiedy udaje się dokonać identyfikacji samochodu na podstawie takiego śladu. Dokonuje
się tego metodą dopasowania „na styk” 9zgodność geometryczna kształtu mikrostruktury podłoża oraz struktury
i przekroju cząstek lakieru za pomocą analizy makrofotograficznej warstw lakieru.
Odłamki szkła - pochodzące z szyb lub z reflektorów pozostawionych na miejscu oględzin. Bada się głównie
gęstość i współczynnik załamania światła.
W procesie identyfikacji samochodu uczestniczącego w wypadku drogowym duże znaczenia mają ślady krwi,
resztki włókien odzieży, włosy, tkanki ofiary pozostawione w wewnątrz lub na zewnątrz samochodu.
W przypadku potrącenia osoby dużą znaczenie ma również sekcja zwłok ofiary i porównanie śladów na
zwłokach ze śladami na pojeździe, który mógł uczestniczyć w wypadku, - porównanie wysokość śladów na
zwłokach z wysokością uszkodzeń na samochodzie.
71. DEFINICJA BRONI PALNEJ
Każde urządzenie, które:
-jest przystosowane do rażenia pociskami na znaczną odległość
-wyrzuca pociski z lufy bądź też innej części, która jest jej odpowiednikiem, co następuje na skutek sprężenia
gazów powstałych w wyniku spalania się materiału miotającego (np.prochu).
 17

-użyte zgodnie z przeznaczeniem stanowi zagrożenie dla zdrowia lub życia.

Ta definicja straciła nieco na aktualności w wyniku postępu techniki. Teraz do broni palnej zalicza się również:
-broń rakietową
-b. pneumatyczną
-b. miotającą substancje niestałe (gaz, ogień)
-b. elektryczną
-b. laserową
Broń palną dzielimy : Ze względu na rozmiary na :
-broń długą (karabin, strzelba)
-b. krótką (pistolet, rewolwer)
-b. kombinowaną (Mauser)
-b. pośrednią (np. małe pistolety maszynowe - UZI)
Ze względu na cechy lufy:
-broń o lufach gwintowanych (Karabin, pistolet, rewolwer)
-b. o lufach gładkich (strzelba myśliwska, rakietnica)
72 I 73 IDENTYFIKACJA BRONI NA PODSTAWIE ŁUSKI I POCISKU.
Typ broni, typ amunicji, odległość i kąt strzału, siła, analiza prochu, analiza spłonki i śladów iglicy, analiza
śladów lufy, kaliber, producent, standard, czy są łuski, zniekształcenia pocisku. Identyfikacja pocisku utrudniona
na skutek styczności z innymi obiektami.
74. GRAFOLOGIA A ISTOTA EKSPERTYZY PISMOZNAWCZEJ.
Mylne jest pojęcie, że całokształt badań nad pismem można określić mianem grafologii. Grafologia jest działem
zajmującym się określaniem cech charakterologicznych i somatycznych autora na podstawie materiału
dowodowego jakim jest jego pismo. Cechy charakteru jakie można wywnioskować z badanego fragmentu to np.
flegmatyzm, sangwinizm, stopień wykształcenia, stopień sprawności w posługiwaniu się słowem pisanym.
Cechy somatyczne to np. stan sprawności fizycznej, wiek, kalectwo, choroba, niedowład, alkoholizm.
Badanie pisma obejmuje natomiast:
badanie porównawcze i dowodowe
b. sygnatur, paraf, podpisów
b. dokumentów
b. pisma maszynowego
b. pisma ręcznego
b. druku
75. METODY BADANIA PISMA RĘCZNEGO.
Wyróżniamy dwie grupy badania pisma:
Badanie porównawcze pisma, mające na celu stwierdzenie czy kilka pism zostało napisanych przez tego samego
autora czy też nie.
Badania grafologiczne polegające na ustaleniu pewnych cech autora na podstawie pism sporządzonych przez
niego (płci, wieku, stanu zdrowia, środowiska, poziomu umysł. I wykształcenia, pochodzenie, użycie alkoholu
itd.). Cel to identyfikacja autora(-ów) pisma.
W badaniach porównawczych wyróżnia się:
Badania zwykłe pisma,
Badania testamentów,
Badania sygnatur,
Badania anonimów,
Badanie pisma sporządzonego przez osobę chorą lub umierającą,
Badania pism sporządzonych przez osoby pozostające pod wpływem alkoholu lub narkotyków.
Badania pisma ręcznego przebiegają w kilku etapach:
Badanie formalno - językowe, w których bada się cechy formalne pisma (dialekt, błędy gramatyczne,
ortograficzne) oraz cechy językowe (specyficzne zwroty, interpunkcję, styl, częstotliwość używania określonych
zwrotów i słów)
Badanie topografii pisma - rozmieszczenie tekstu oraz jego poszczególnych elementów.
Badanie grafizmu pisma - jego szerokości, stopnia nachylenia, elementy nad i podlinijne, wiązanie pisma
(łączenie poszczególnych liter), naciskowość pisma, impuls pisma ( pisanie bez oderwania ręki), wskaźnika
integracji.
Badanie cech poszczególnych liter lub ich elementów.
Można badać także:
-treść pisma
-język = bad. lingwistyczne (gł. anonimów), zmierzająca do identyfikacji indywidualnej analiza subjęzyków
(grupowe, terytorialne, zawodowe, ludzi chorych, multilingwistów).
76 BADANIA PISMA MASZYNOWEGO I TYPOGRAFICZNEGO.
 18

Etapy badania pisma maszynowego:

Etap badania formalno - językowego, w których bada się cechy formalne pisma (dialekt, błędy gramatyczne,
ortograficzne) oraz cechy językowe (specyficzne zwroty, interpunkcję, styl, częstotliwość używania określonych
zwrotów i słów)
Etap badania topografii pisma, rozmieszczenie tekstu oraz jego poszczególnych elementów.
Etap mający na celu identyfikację grupową maszyny do pisania, a następnie identyfikację indywidualną. Na tym
etapie bada się skok wózka maszyny, który zależny jest od typu pisma.
Etap polegający na badaniu kroju czcionki.
Etap obejmujący badanie odstępów między wierszami.
Obejmuje badanie defektów czcionek i prowadzi do identyfikacji indywidualnej. Najczęstsze defekty czcionek
to:
Ubytki w czcionkach
Uszkodzenia czcionek
Przeszeregowanie pionowe i poziome
Zużycie czcionek.
77 MOŻLIWOŚĆ BADANIA DOKUMENTÓW POWIELONYCH, WYDRUKÓW I PIECZĘCI.
1. Kopie:
Metody kopiowania dokumentów:
Światłokopie
Fotokopie dyfuzyjne
Termokopie
Kserokopie
Dawniej stosowane powielacze czy kserografy umożliwiały identyfikację urządzenia, każdy kserograf ma płyty
kserograficzne 6-10. Kształt i wzajemne usytuowanie uszkodzeń występujących na płytach mogą stanowić
podstawę takiej identyfikacji. Obecnie stosowane kserokopiarki bębnowe i telefaksy praktycznie umożliwiają
tylko badania takie jak:
a) badania przeprowadzane na pierwowzorach
b) zmierzające do ustalenia, czy w toku przygotowywania kopii nie fałszowano jej.
Ad. a) proces kopiowania najbardziej utrudnia poznanie sfery wyrażającej dynamikę kreślenia, topografia nie
ulega większym zakłóceniom, więc o ile jakość odwzorowania oryginału nie budzi większych zastrzeżeń, a
grafizm pierwowzoru był obszerny i ukształtowany osobniczo - możliwe jest uzyskanie dostatecznej ilości
inform., aby wnioskować o autorstwie grafizmu.
Ad. b) autentyczność kopii można poddać w wątpliwość, jeśli zostaną znalezione ślady fałszowania, np.
usuwania / retuszowania fragmentów lub ślady montażu technicznego (usuwanie, doklejanie fragm.) /
optycznego. W przypadku użycia telefaksu rozpoznanie śladów fałszerstwa jest niezwykle trudne.
2. Wydruki:
Powszechność używania zestawów komputerowych (drukarka, skaner, fax-modem) pozwala na uzyskiwanie
dowolnej ilości tych dokumentów i trudno wyznaczyć pierwszy egzemplarz (jest nim plik komput., który też
można kopiować). Bad. wydruku mogą zmierzać do zidentyfikowania urządzenia drukującego oraz procesora
tekstu umożliwiającego powstawanie i sterującego drukowaniem, a niekiedy także autora tekstu. Mogą też
ujawnić anachronizmy pozwalające na zakwestionowanie autentyczności dokumentu. Badania mikroskopowe
pozwalają określić rodzaj mechanizmu drukującego - identyfikacja grupowa. Przy identyfikacji indywidualnej
należy brać pod uwagę takie czynniki jak:
Ubytki czcionek
Cienie wywołane mieszaniem kolorów
Gorsza jakość wydruku wskutek nieodpowiedniego włożenia papieru
Nakładanie się kolorów
Itp.
3. Pieczęci:
Zajmuje się tym sfragistyka kryminalistyczna.
Przedmiotem jej badań są: pieczątki, numeratory, datowniki, pieczęcie "suche" oraz ich odbitki, odciski i
imitacje.
Cel, to ustalenie czy porównywane odbitki wykonano tą samą pieczęcią i czy sama odbitka lub pieczęć jest
przerobiona lub sfałszowana za pomocą odręcznego rysunku czy techniki transferu (przenoszenia odbitki na inny
dokument) lub techniką fotopolimerową (najdoskonalsza).
Bada się np. wymiary ogólne, rozmiary znaków i odstępów, treść obrazu napieczętnego, elementy dekoracyjne,
budowę znaków, ślady dodatkowe.
Cechy grupowe:
Rodzaj, tekst i wymiar pieczątki wymiar czcionek i ich detali, linii obwodowych także spacje i interlinie.
Cechy indywidualne:
 19

Ubytki w oczkach czcionek, ubytki w liniach i obramowaniach, deformacje w oczkach i w obramowaniach,

rozszeregowanie czcionek, zanieczyszczenia w oczkach.
W badaniach pieczątek dużą rolę odgrywa badanie tuszu.
78 I 79 TRASEOLOGIA I ICHNOGRAM - POJĘCIE I PRZEDMIOT BADAŃ.
Traseologia zajmuje się badaniem śladów stóp (ichnogramu), obuwia oraz pojazdów (kół wozu, opon samoch.)
pozostawionych na miękkich nawierzchniach. Wcześniej badania te były powszechnie i często stosowane, w
ostatnim czasie ze względu na stosowane nawierzchnie (chodnik, asfalt) oraz duży ruch uliczny straciły na
wartości.
Ślady występują w postaci:
Wgłębionej - odciski
Nawarstwionej - przeniesione na bucie lub oponie
Nawarstwienia
Odwarstwienia
Ichnogram - jest to wygląd ścieżki chodu człowieka.
Badania odcisku stóp czy też obuwia obejmują ustalenie:
Kierunku chodu,
Linii chodu
Linii i kąta stopy,
Długości i szerokości kroku
Odchyleń spowodowanych kalectwem, zranieniem nogi, złym obuwiem itp.
W badaniach tych można ustalić indywidualne cechy osoby, która je pozostawiła, jej płeć sprawność fizyczną,
jak również cech indywidualne obuwia powstałe bądź to przy produkcji bądź to w następstwie jego zużycia.
Przy badaniu śladów pozostawionych przez opony ważny jest wygląd bieżnika, szerokość i rozstaw kół. Na tej
podstawie można określić typ opon, dalej firmę produkującą takie opony i rodzaj samochodów, do jakich opony
tego typu są montowane - identyfikacja grupowa. Identyfikacja indywidualna polega na ustaleniu ewentualnych
wad o charakterze produkcyjnym.
Ślady stóp i opon zabezpiecza się przez odlewy gipsowe, można również zastosować odlewy silikonowe dla
zabezpieczenia bardzo drobnych i charakterystycznych elementów tych śladów.
Innymi sposobami zabezpieczenia śladów są: proszki daktyloskopijne + folie oraz fotografia.
80 ANTRPOMETRIA I JEJ ZASTOSOWANIE.
Antropometria (antropo + gr. metreín 'mierzyć')- jest to zespól technik stosowanych w badaniach
antropologicznych obejmujące nie tylko pomiary w dosłownym sensie tego słowa, lecz także metody opisowe,
fotografię i rentgenografię. Antropometria w węższym znaczeniu jest używana wyłącznie do określenia technik
pomiarowych. Biologiczny dział antropologii zajmuje się pomiarami ludzkiego ciała i jego właściwymi
proporcjami. Przedmiotem badań może być żywy człowiek lub szkielet. Obejmuje metody określania budowy
ciała ludzkiego za pomocą pomiaru odległości między stałymi jego punktami (tzw. punktami
antropometrycznymi) i porównania ich z odpowiednimi wskaźnikami. Twórcą antropometrii kryminalnej był A
Bertillon w 1882r. Dziś jest ona niezbędna dla funkcjonowania nowoczesnej służby rejestracyjno -
rozpoznawczej. Stosowana przez organy ścigania podczas identyfikacji:
- tożsamości nieznanych zwłok
- opisu cech zewn. człowieka
- badań identyfikacji. osób na podstawie fotografii
W ramach antropometrii sensu stricte można wyróżnić następujące działy:
Kraniometrię - zajmującą się pomiarami czaszki,
Osteometrię - pomiar kości szkieletu poza czaszkowego,
Cefalometrię - dotyczy pomiaru głowy wraz z tkankami miękkimi,
Somatometrię - pomiary ciała jako całości.
81. PEŁNY A PROZOPOLOGICZNY PORTRET CZŁOWIEKA.
Portret pamięciowy, to słowny opis osoby, której wygląd został zachowany w pamięci świadka.
1) Pełny obejmuje szereg cech, których katalog stworzył A. Bertillon. Są to:
a) Barwa - skóry, oczu, włosy
b) Cechy morfologiczne (kształt i rozmiar każdej części głowy)
c) Cechy ogólne (głos, gestykulacja, chód, mimika, sposób ubierania)
d) Cechy dodatkowe (tatuaże, blizny)
Obecnie stosowany jest w formie szczątkowej jako rysopis przy poszukiwaniach, obserwacji osób podejrzanych,
typowanie sprawców, identyfikacji nieznanych zwłok.
2) Prozopologiczny bazuje tylko na kilku najbardziej charakterystycznych cechach twarzy.
82. METODY ANTROPOLOGICZNO - ANTROPOMETRYCZNE SŁUŻĄCE IDENTYFIKACJI
CZŁOWIEKA.
 20

Badania antropologiczne służące identyfikacji człowieka za przedmiot sowich badań przyjmują kościec ludzki w
szczególności zaś czaszkę. Wykorzystując te metody można zidentyfikować nieznane zwłoki. Metoda
antropometryczna polega na pomiarach poszczególnych elementów twarzy w ustalonych punktach
kraniometrycznych. Metody:
1. Analiza uzębienia (odrębności rasowe)
2. Analiza szkieletu (urazy, zniekształcenia zawodowe, chorobowe, protezy)
3. Analiza kości (wiek, płeć, wzrost)
4. Rekonstrukcja (plastyczna) głowy na podst. układu kostnego twarzy (metodą Gierasimowa - (uzupełnia się
elementy. czaszki gipsem / plasteliną / in. masami plast.)
5. Badania porównawcze metodą superprojekcji - nakładaniu na siebie obrazu badanej czaszki i zdjęcia
człowieka za życia (stosowana w medycynie sądowej)
6. Opis zewn. cech człowieka - portret pamięciowy (opisowy, mówiony)
7. Badania identyfikacyjne na podstawie fotografii (analiza obrazu twarzy, kształtu, wielkości jej elementy.,
badania małżowiny usznej)
83 PRZEDMIOT I METODY BADAŃ BIOLOGICZNYCH
Biologia kryminalistyczna - analizuje cech i parametry czysto biologiczne badanego materiału oraz sposób, czas,
mechanizm, i okoliczności oddzielenia tego materiału od ustroju. Specyfika tej dyscypliny naukowej polega na
konieczności badań materiału biologicznego in vitro. Jest to zazwyczaj krew, ślina, nasienie, włosy, larwy,
poczwarki owadów bądź fragmenty tkankowe ulegające poza organizmem szybkim zmianom. Dlatego też
biologia kryminalistyczna musi uzyskać max informacji z badanego materiału w jak najkrótszym czasie.
Badania DNA (kwas dezoksyrybonukleinowego) oparte są na twierdzeniu, iż każdy człowiek z wyjątkiem
bliźniąt jednojajowych posiada swoisty, jemu tylko właściwy molekularny wzorzec DNA, co pozwala na jego
identyfikację indywidualną na podstawie badań nawet jednej kropli krwi, spermy, cebulki włosa czy też
drobnych fragmentów tkanki - skóry.
Metody:
· Spektroskopowa (krew)
· Mikroskopowa (bardzo szerokie zastosowanie, np. krew, nasienie, ślina)
· badania DNA techniką PCR
· analiza aktywacyjna (wykorzystywana w bad. identyfikacyjnych włosów, jednak zbyt kosztowna i
skomplikowana, aby stać się metodą rutynową - zamiast niej stosuje się do tego celu badania. DNA metodą
PRC)
· metoda serologiczna (wyskrobina zza paznokci)
84. PODSTAWOWE PYTANIA FORMUŁOWANE PRZY BADANIU KRWI ORAZ WYDZIELIN I
WYDALIN LUDZKICH.
KREW.
Pytanie pierwsze - Czy dana plama jest krwią czy też nie?????
Odpowiedź na to pytanie uzyskamy stosując metodę spektralną, która pozwala wykryć obecność hemoglobiny w
1:10000000 mg zaschniętej krwi.
Pytanie nr. 2 przynależność gatunkowa człowiek czy zwierze
Pytanie nr 3 przynależność grupowa w układach ABO, Gm, Rh, Le.
System ABO grupy krwi służy do odróżniania jej z grubsza jednakże jego dużą zaletą jest trwałość informacji w
nim zawartych - ponad rok. Określenie grupy krwi w systemie ABO możliwe jest na podstawie tkanki zębowej.
Bardziej precyzyjne rozróżnienie grupy krwi przeprowadza się za pomocą enzymów ludzkich erytrocytów.
Pytanie nr 4 Czy badana substancja pochodzi od mężczyzny czy kobiety?
Wydzieliny i wydaliny.
Wydzieliny stanowią substancje wytwarzane w ustroju i potrzebne do jego prawidłowego funkcjonowania.
Wydaliny są to substancje niepotrzebne usuwane przez organizm.
85 MIKROŚLADY.
Mikroślady - są to wszelkie ślady, które jako źródła informacji można określić jedynie metodami
laboratoryjnymi, a zatem ich nośność informacyjną można ustalić i zbadać tylko za pomocą tych metod.
Mikrośladem może być: brud za paznokciem, włókno z odzieży, strzępek naskórka, odprysk buta, itp. Mimo że
mikroślady są czasami dostrzegalne gołym okiem ich nośność informacji a zatem ich związek ze zdarzeniem
można ustalić jedynie metodami laboratoryjnymi.
Rodzaje:
- kontaktowe, nanoszone wielostronnie, tzn. wzajemnie na obydwie , ludzi, pomiędzy którymi wystąpił
"kontakt"
- nanoszone jednostronnie np. pyły, kurz, mikrowłókna na ludziach, roślinach, przedmiotach
Cechą chrakteryst. mikrośladów jest powszechność występowania, niemożność ich uniknięcia niezależnie od
woli sprawcy oraz trudności w ich usunięciu. Coraz doskonalsze techniki stosowane przez przestępców (np.
używanie rękawiczek) oraz rozwój metod i aparatury chemicznej stosowanej przy badaniu mikrośladów,
 21

pozwalają uzyskać dowody w sprawach, w których nie dysponuje się dowodami klasycznymi (daktyloskop.,
mechanoskop.)
Ujawnia się za pomocą lup, mikroskopów przy dobrym oświetleniu (też ultrafioletowym).
Zabezpiecza się zazwyczaj wraz z podłożem, na którym występują lub z całym przedmiotem (przenośnym),
odpowiednio zapakowane lub zbiera się je na folie daktyloskopijne.
Metody badania mikrośladów:
Badania mikroskopowe,
Laserowa mikroanaliza spektralna - brzmi nieźle
Spektrofotometria
Chromatografia gazowa,
Neutronowa analiza aktywacyjna,
Analiza luminescencyjna,
Analiza termo - grawimetryczna,
Inne metody chemiczne i fizyczne.
86. PRZEDMIOT BADADAŃ FIZYKOCHEMICZNYCH
Są to w większości badania grupowe (identyfikacja grupowa), ale w przypadku badań negatywnych
(eliminujących) można je traktować jako indywidualną.
Przedmiotem tych badań są różnego rodzaju ślady:
- plamy, substancje (narkotyki, leki, trucizny, środki kryjące / pisarskie, podłoże pisarskie) - odciski palców,
czerwieni wargowej, stóp, kół, opon samochodowych,
- mikroślady
Wykorzystywane są m.in. w daktyloskopii, mechanoskopii, chelioskopii, w badaniach porównawczych pisma,
badaniach dokumentów.
87 FONOSKOPIA - PRZEDMIOT BADAŃ.
Fonoskopia - są to badania polegające na kompleksowej analizie głosu i dźwięku przy wykorzystaniu akustyki,
fonetyki i językoznawstwa. Zazwyczaj bezpośrednim przedmiotem tych badań jest zapis głosu i dźwięku
utrwalony na nośnikach takich jak taśma magnetofonowa, płyta itp. Badania te polegają przede wszystkim na
uzyskaniu wizualnego obrazu głosu i jego analizie przy zastosowaniu technik komputerowych.
Głos człowieka jest tak indywidualny jak jego linie papilarne, L. G. Kersty stwierdził, iż można uzyskać
dokładność identyfikacji głosu w granicach 90% - 99%. Badania te są na tyle dokładne, iż można przy ich
zastosowaniu dokonać indywidualnej identyfikacji pomimo próby sfałszowania głosu.
88. TERMOSKOPIA - JEJ UŻYTECZNOŚĆ.
Termowizja polega na badaniu śladu cieplnego przy pomocy aparatury wykorzystującej podczerwień. Badania te
służą do ustalania obecności człowieka w jakimś środowisku, do odnajdywania zwłok ludzkich, w tym także
zakopanych w ziemi, do ustalania użycia wszelkich urządzeń zaopatrzonych w silnik spalinowy, do badania
użycia broni palnej.
Istota tych badań polega, więc na wykryciu w jakimkolwiek środowisku zmiany cieplnej.
89. ROZPOZNAWANIE FOTOMONTAŻU.
Fotomontaż to obraz fotograficzny uzyskany przez zestawienie fragmentów dwóch lub większej liczby zdjęć.
Zasadniczo rozróżnia się fotomontaże: pozytywowy, polegający na naklejaniu na płaszczyźnie fragmentów zdjęć
w odpowiedniej kompozycji i ich reprodukcji fotograficznej, oraz negatywowy, polegający na rzutowaniu na
papier fotograficzny dwóch lub więcej negatywów, bądź na kilkakrotnym fotografowaniu na jednej klatce
negatywu, np. tej samej osoby.
Rozpoznawanie (wg T. Kozieła):
· niezgodność proporcji obrazu poszczególnych obiektów
· różnice w rozkładzie świateł i cieni
· nakładanie się obrazów oraz przesunięcie ich konturów
· nieuzasadnione różnice w kontrastowości poszczególnych fragmentów zdjęcia
· różnice ziarnistości poszczególnych fragmentów zdjęcia
· różnice w głębi ostrości obrazu na tym samym tle
· ślady retuszu
· występowanie śladów w kształcie linii w miejscach łączenia elementów obrazu
· występowanie tych samych fragmentów obrazu fotograficznego w różnych częściach zdjęcia lub w różnych
zdjęciach
· nienaturalny wygląd przedmiotów
zróżnicowanie struktury obrazu podłoża zdjęcia, z którego wykonano reprodukcję
90 Badania osmologiczne - przydatność i wartość dowodowa.
Badania osmologiczne zwane inaczej odorologicznymi polegają na wykrywaniu, zabezpieczeniu i analizowaniu
w celach identyfikacyjnych śladu zapachowego. Istnieją dwie metody badań osmologicznych:
Polegająca na zastosowaniu metodyki chemicznej,
 22

Polegająca na użyciu psa.

Badania te oparte są na założeniu, że każdy człowiek posiada swój indywidualny zapach, który można
wyodrębnić z pośród innych. Zabezpieczone ślady zapachowe nadają się do identyfikacji przy wykorzystaniu
wyszkolonego psa tropiącego przez okres do 2 lat. Przeprowadza się próbę identyfikacji śladu pobranego z
miejsca zdarzenia (materiał dowodowy) z zapachem danej osoby lub (materiał porównawczy). W praktyce
policyjnej próby takie podejmowane są dosyć często. Choć pozytywne ich wyniki bywają niekiedy uważane za
decydujący dowód i to nawet w późniejszym postęp. sądowym, to jednak wyniki ekspertyz osmologicznych
nadal budzą wiele wątpliwości, ponieważ w typowych badaniach kryminalistycznych uważa się, że
kategoryczną opinię można wydać wówczas, gdy czynnik pozostawiający określony ślad charakteryzuje się 3
cechami (zasada "3n"): niezmiennością, nieusuwalnością i niepowtarzalnością .Składniki zapachu człowieka są
niestałe, wpływa na nie szereg czynników, np. stan zdrowia, higiena osobista, używanie kosmetyków,
przyjmowanie leków, używek, kontakt z określonym przedmiotem pracy (np. benzyną). Trudno jest dziś określić
w jakim stopniu czynniki te rzutują na pracę węchową. Ponadto przy wykorzystywaniu w praktyce śladów
zapachowych może łatwo dojść do wielu błędów (np. ślad obecności w miejscu zdarzenia nie jest jednoznaczny
z tym, że dana osoba była sprawcą określonego zdarzenia).
91. MODUS OPRANDI - ZNACZENIE.
Modus operandi jest to szczególny, charakterystyczny i z reguły powtarzalny taki sposób zachowania się
sprawcy, w którym odbijają się indywidualne cechy, właściwości i możliwości człowieka, który ten sposób
stosuje. Modus operandi wyraża się nie tylko w samym czynie, ale także w następstwach tego czynu, zwłaszcza
śladach, a niekiedy w zachowaniach poprzedzających czyn (np. metoda przygotowania czynu) lub następujących
po czynie (np. sposób ukrycia łupu).
Modus operandi jest w kryminalistyce szeroko rozumiany, to znaczy jako sposób, który wyraża się swoiście nie
tylko w samym czynie, ale także w następstwach tego czynu, zwłaszcza w śladach, a niekiedy także w
zachowaniach poprzedzających czyn, lub w zachowaniach następujących po czynie - zawsze jednak w ścisłym
związku z czynem.
Modus operandi sprawców ma dla kryminologii zwłaszcza dla jej funkcji wykrywczej bardzo poważne
znaczenie wyrażające się w tym, że znając powtarzający się modus operandi możemy stąd wynosić, iż kilku
czynów mógł dopuścić się ten sam sprawca. Jeżeli zaś w kartotece taki modus operandi jest przypisany
określonej osobie to wówczas możemy wytypować wersyjnie tę osobę jako sprawcę następnych czynów
dokonanych tym samym modus operandi.
92 EKSPERYMENT
To czynność zarówno procesowa, jak i kryminalistyczna (zawsze protokołowana), dokonywana w postaci
doświadczenia lub odtworzenia przebiegu zdarzeń lub ich fragmentów (będących przedmiotem rozpoznania) w
celu sprawdzenia okoliczności hipotetycznych, mających istotne znaczenie dla sprawy w ocenie organu
procesowego, jest to czynność o charakterze weryfikacyjnym. Jest też fakultatywna, więc organ procesowy
przeprowadza eksperyment wtedy, gdy uzna, że określone okoliczności wymagają sprawdzenia. Jest to czynność
organu prowadzącego postępowanie karne.
Okoliczności te mogą wynikać z :
-przeprowadzonych już dowodów
-z założenia wersji kryminalistycznej
Formy:
1. doświadczenie (czy takie zdarzenie / o takim przebiegu mogło w ogóle mieć miejsce - ma charakter ogólny)
2. odtworzenie (czy to zdarzenie / o takim przebiegu mogło mieć miejsce w określonych okolicznościach -
warunki rekonstrukcji muszą być identyczne jak zdarzenia)
Przedmiot:
- możliwość zaistnienia całego zdarzenia / fragmentu
- jego przebieg i mechanizm
np. widzialność, słyszalność z określonego miejsca
Taktyka:
1. dokładne określenie przedmiotu e.
2. Oprac. Szczegółowego planu e.
3. Podział ról między "pozorantów"
4. Zabezpieczenie miejsca i przedmiotów eksperymentów.
Wynik:
a) Pozytywny: możliwość zaistnienia określ. zdarzenia / o określonym przebiegu w danych okolicznościach
zostanie potwierdzona
b) Negatywny: wyklucza zaistnienie...
(ma większe znaczenie dowod. - "tak nie mogło być" = "tak nie było")
Eksperyment kryminalistyczno - dowodowy jest to czynność przeprowadzona przez organ procesowy polegająca
na dokonaniu doświadczenia lub odtworzeniu zdarzeń albo ich fragmentów w ściśle określonych warunkach w
 23

celu sprawdzenia już zebranych dowodów, uzyskania nowych dowodów lub weryfikacji założeń wynikających z
wersji śledczych.
93. PRZESZUKANIE
czynność kryminalistyczna nastawiona na znalezienie przedmiotów / osób (art.217 kpk)
Przedmiot:
pomieszczenie
osoba
rzecz
miejsce
typy:
bezpośrednie (przypadki nie cierpiące zwłoki, np. następstwo pościgu)
zaplanowane i przygotowane (zwykle w toku procesu)
taktyka:
przygotowanie (przy zaplanowanym)
uzyskanie odpowiedniej dokumentacji prawnej (polecenia sądu / prokuratora)
dokonanie wywiadu o pomieszczeniu, jego mieszkańcach oraz wytypować osobę, która ma być przybrana do tej
czynności
opracowanie planu
przygotowanie grupy pracowników
przygotowanie środków technicznych (na wypadek zablokowania wejścia)
dyslokacja pracowników grupy i wejście do pomieszczenia
przeprowadzenie przeszukania (metody)
od lewej wewnętrznej krawędzi pomieszczenia i za ruchem wskazówek zegara (obiektywna)
podział pomieszczenia na segmenty i kolejne ich przeszukania od lewej do prawej (segmentowa)
podział rodzajowy zawartości pomieszczenia, przeszukiwanie od elementów lżejszych i przenośnych do
cięższych i stałych.
trzeba brać pod uwagę metody ukrywania:
głębokie i skomplikowane
płytkie i proste
„psychologiczne”
wyniki:
wydanie przez gospodarza pomieszczenia przedmiotu / wskazanie miejsca pobytu osoby
znalezienie przedmiotu
konieczność rozpoczęcia oględzin (np. znalezienie ukrytych zwłok)
nie znalezienie niczego
94. CZYNNOŚCI OPERACYJNO - ROZPOZNAWCZE
ogół poufnych / tajnych działań organów Policji (też ABW, SG, itp.), prowadzonych poza procesem karnym,
lecz zwykle służącym aktualnym / przyszłym celom tego procesu. Wykonywane są dla zapobiegania
przestępczości i in. negatywnych zjawisk społ., mają wyraźnie określone ramy prawne (kpk + ustawy
”policyjne”)
Cele:
zdobycie informacji o zdarzeniach, środowiskach, osobach, sprawdzanie ich i wykorzystywanie
zdobycie nowych dowodów (np. poprzez założenie podsłuchu)
funkcje: rozpoznawcze, wykrywcze, kierunkujące późniejsze udowadnianie, weryfikujące, zapobiegawcze,
ochronne, zabezpieczające
formy:
proste
złożone
95. PROSTE FORMY CZYNNOŚCI OPERACYJNYCH
wywiad = uzyskiwanie informacji przez przeprowadzanie swobodnej rozmowy z inną osobą ≠ środowiskowy,
oficjalny (charakter niesformalizowany)
metody:
jawna (obie strony wiedzą, w jakim charakterze występuje rozmówca)
niejawna („w przebraniu”)
obserwacja = względnie stała koncentracja uwagi w poznaniu wzrokowym określonego przedmiotu (osoby,
miejsca, ) w celu zapewnienia mu ochrony / poznania zmian w jego położeniu (czy się przemieszcza)
mogą być wykorzystywane przy obserwacji też in. formy poznania (np. słuchowe)
obserwacja może być bezpośrednia (zmysły) lub pośrednia (aparatura)
podziały obserwacji:
statyczna - dynamiczna
 24

ukryta - jawna + kombinowana (kilku obserwatorów)

96. FORMY ZŁOŻONE CZYNNOŚCI OPERACYJNYCH
Zaliczamy do nich m.in.:
infiltrację środowiskową (informacje z poufnych źródeł osobowych, współpraca z „tajniakami”: agenci,
informatorzy, tajny współpracownik, itp.))
= zyskanie sprzymierzeńców w zespole przeciwnika przez wprowadzenie ich do tego zespołu (pośrednia) lub
przeniknięcie do takiego zespołu (bezpośrednia).
inwigilację = długotrwałe, systematyczne śledzenie i utajnione kontrolowanie osób, co do których istnieje
uzasadnione podejrzenie, że mogą dopuścić się przestępstwa. Cel: nie dopuścić do przestępstwa, zebrać
informacje mogące mieć znaczenie dla przyszłego procesu.
rozpracowanie operacyjne = zebranie i uporządkowanie wszystkich informacji i dowodów zdobytych pod- czas
wykonywania prostych czynności operacyjno - rozpoznawczych (zakłada się teczki obiektowe). Ma ujawnić
okoliczności popełnienia danego przestępstwa, doprowadzić do wykrycia i ujęcia sprawcy, ustalić i
zabezpieczyć źródła dowodowe. (może być prowadzone też po zakończeniu procesu, np. umorzonego z powodu
niewykrycia sprawcy)
podsłuch i podgląd pomieszczenia - cel: uzyskiwanie, zabezpiecza- nie i przetwarzanie informacji.
w przypadkach wskazanych w przepisach kpk, np. przy przestępstwach umyślnych ściganych z oskarżenia
publicznego przeciwko życiu, w przypadkach nie cierpiących zwłoki - zarządzenie MSWiA za zgodą
Prokuratora Generalnego - mają odbywać się jawnie, ustawa o Policji dopuszcza jednak stosowanie tych
środków (jak i innych środków technicznych w sposób tajny)
penetrację korespondencji i kontrolę przesyłek - zasady jak powyżej.
przesyłkę kontrolowaną (i zakup kontrolowany - wprowadzone w 1995r.) Cele:
udokumentowanie niektórych przestępstw, takich jak: nielegalne wytwarzanie, posiadanie i obrót bronią /
amunicją /materiałami wybuchowymi /promieniotwórczymi/ narkotykami, poważnych przestępstw
gospodarczych, fałszowanie papierów wartościowych
ustalenie tożsamości osób w nich uczestniczących
przejęcia przedmiotów przestępstwa.
korzystanie z notatek i spisów policyjnych
uzyskanych w ramach rozpoznania operacyjnego lub inną drogą.
Nie są to już formy „bezprawne”, ale ich rezultaty nie mogą służyć wprost procesowi karnemu - trzeba je
przekształcić na dowody w rozumieniu przepisów kpk. Muszą również podlegać kontroli i nadzorowi:
przełożonych pracowników którzy dokonują czynności
prokuratora (w tym Prok. Gen. m.in. przy podsłuchu)
97. REGISTRATURY INFORMACYJNO - ROZPOZNAWCZE (WYMIEŃ ZBIORY)
Zintegrowany System Informacji Policyjnej
Centralna i Wojewódzka Registratura Daktyloskopijna
Zbiory Zdjęć Sygnalitycznych
Krajowy Zbiór Łusek i Pocisków z Miejsc Przestępstw
Zbiory Wzorców Broni i Amunicji
Centralna Kartoteka Broni Utraconej
Centralna Kartoteka Dokumentów Anonimowych
Centralny Zbiór Kodów Genetycznych (DNA)
Banki zapachów
Zbiory danych administracji ogólnej i resortu sprawiedliwości (przydatne w celach śledczych):
Wydział Komunikacji (rejestr. pojazdy)
zbiory biur meldunkowych
PESEL
CRS
98. WERSJA KRYMINALISTYCZNA, JEJ BUDOWA I ZNACZENIE
jest to jeden z kilku sposobów przypatrzenia się danej sprawie, związany z pewną oceną, sądem. Alternatywna
próba wyjaśnienia jakiegoś zdarzenia, założenia hipotetyczne organów ścigania prowadzących postępowanie, co
do charakteru zdarzenia, motywów, przebiegu działania i sprawców.
Cechy:
powstaje w wyniku procesu myślowego
jest to zwykle kilka hipotez konkurujących ze sobą
to pewne wnioskowanie opierające się na logice:
redukcyjne (w oparciu o istniejące informacje, możliwie pełne i wiarygodne - wnioskowanie ze znanych
skutków o nieznanej przyczynie)
per analogiam (oparte na doświadczeniach własnych i innych osób, nabytych przy wyjaśnianiu podobnych
spraw)
 25

rodzaje wersji:
ogólne - cząstkowe
prawdopodobne - mniej prawdopodobne
pełne - nikłe
grupowe - indywidualne
budowa wersji
podstawę wersji stanowią informacje dot. jej przed- miotu
przedmiotem wersji mogą być osoby, ich rola w danym zdarzeniu, motywy, przebieg zdarzenia, a nawet
wskazanie miejsc, w których można znaleźć dowody.
Reguły bud.:
bezstronność
mocne podstawy, różno źródłowe
prostota założeń
wielość hipotez
trafny wybór czasu budowy wersji (tzn. po zebraniu dostatecznej ilości dowodów)
trzeba kilkakrotnie sprawdzać wersję (weryfikować) w toku różnych działań kryminalistycznych
w ramach wersji sprawdza się:
modus operandi
alibi
można korzystać przy tworzeniu wersji z eksperymentu, pomocy eksperta czy konsultanta.
poza wersją organów ścigania mamy wersję prokuratora = akt oskarżenia oraz wersję ostateczną = wyrok sądu
wersje zawarte są w aktach podręcznych (Policji, prokuratury)
99. SPRAWDZANIE ALIBI
alibi = „gdzie indziej”, to każdy środek dowodowy świadczący o tym, że dana osoba:
przebywała w czasie popełnienia przestępstwa w miejscu innym niż miejsce popełnienia danego przestępstwa,
co oznacza wykluczenie jej udziału w zarzucanym jej czynie
nie mogła się go dopuścić - nie tylko dlatego, że przebywała w momencie popełniania przestępstwa w innym
miejscu, ale nie miała obiektywnych możliwości popełnienia tego czynu w tym czasie i miejscu (udowadnia się
np. że nawet jeśli przebywała w miejscu popełnienia przestępstwa, była w tym czasie nieprzytomna, związana,
itp.).
Wykazywanie alibi jest czystą formą obrony podejrzanego (oskarżonego), a sprawdzanie alibi jest ważnym
elementem sprawdzania wersji osobowej.
100. POŚCIG
jest to ogół działań zmierzających bezpośrednio do szybkiego ujęcia i zatrzymania osoby, która zazwyczaj z
powodu naruszenia prawa oddala się z jakiegoś miejsca, dążąc przez to do uniknięcia kontaktu z prowadzącym
te działania (unika wykrycia, ujęcia i zabezpieczenia jego osoby dla celów procesu karnego). Organy ścigania
mają ustawowy obowiązek ujęcia sprawcy w razie potrzeby w przypadkach ucieczki, która bardzo często ma
miejsce bezpośrednio po dokonaniu przestępstwa - wówczas pościg może realizować każda osoba, jeśli zachodzi
obawa ukrycia się ściganego lub nie można ustalić jego tożsamości. Policja może go podjąć przy każdej próbie
unikania z nią kontaktu (ponieważ zachodzi wtedy uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa przez tą
osobę). Pościg można podjąć po próbie nawiązania bezpośredniego kontaktu w ramach czynności procesowych
(art.243 kok), jak i operacyjno-rozpoznawczych (ust Policji). W następstwie pościgu Policja ma prawo
zatrzymać osobę podejrzaną.
Rodzaje pościgu:
¨ czołowy - prowadzony bezpośrednio za określoną osobą(-mi) przypuszczalną lub ustaloną trasą ucieczki,
zazwyczaj po pierwszym kontakcie wzrokowym z osobą, która zareagowała na to ucieczką
¨ zaporowy - zamknięcie przypuszczalnych lub ustalonych tras ucieczki przed znalezieniem się osoby ściganej w
tych punktach (np. przez wystawienie posterunków, zorganizowanie zasadzek, fizycznym zblokowaniu tych tras
samochodem, wyłożeniu kolczatki)
Dłużej trwający pościg zazwyczaj połączony jest z penetracją terenu, niekiedy z przeszukiwaniem miejsc i
pomieszczeń.
101. POSZUKIWANIA
czynność kryminalistyczna i procesowa. Uregulowana w przepisach kpk. - zmierza do uzyskania dowodów,
możliwością zastosowania (ale tylko przez organ procesowy) środków przymusu. Nie jest to środek
zapobiegawczy. Zarządza je sąd lub prokurator, jeżeli miejsce pobytu oskarżonego nie jest znane. Poszukiwanie
przewidziane w kpk jedynie w odniesieniu do oskarżonego (w tym osoby, której przedstawiono zarzuty, ale
jeszcze nie przesłuchano w charakterze podejrzanego) może mieć miejsce również w stosunku do innych
osobowych źródeł dowodowych (czyli świadków i biegłych). Osoby te nie mogą być poddane żadnym
ograniczeniom naruszającym ich wolność, nietykalność czy inne interesy - samo poszukiwanie nie stanowi
 26

takiego ograniczenia. W przypadku zmierzania do uzyskiwania dowodów w trakcie ich poszukiwania, do

środków przymusu zalicza się:
· poszukiwanie przez Policję lub inne władze : poszukiwanie oskarżonego ma na celu przede wszystkim
zapewnienie materiału dla przyszłego procesu wykonawczego na wypadek wyroku skazującego oraz
zabezpieczenie najważniejszego podmiotu procesowego oraz uzyskanie dowodu = wyjaśnień oskarżonego
· listy gończe : drugi rodzaj poszukiwania oskarżonego, może być rozplakatowany, publikowany w prasie, radiu,
TV. Musi mieć formę postanowienia wydanego przez sąd lub prokuratora, w przypadku, gdy wydano uprzednio
postanowienie o tymczasowym aresztowaniu i oskarżony się ukrywa. Umieszcza się w nim m.in. dane o osobie
poszukiwanej, dokładny rysopis z dołączeniem fotografii, informacje o zarzutach i wezwanie każdego, kto zna
miejsce jego pobytu do zawiadomienia najbliższej jednostki Policji itd. + ostrzeżenie o odpowiedzialności karnej
w razie ukrywania poszukiwanego czy pomocy w ucieczce. Można też wyznaczyć nagrodę dla informatora.
· przeszukanie (pomieszczeń)
· odebranie
· zatrzymanie przesyłek i korespondencji
· podejmowanie czynności operacyjno - rozpoznawczych: obserwacja, wywiady, infiltracja środowiskowa
102. ZATRZYMANIE
jest to krótkotrwałe pozbawienie wolności (do 48 godzin), do chwili podjęcia decyzji w przedmiocie
zastosowania środka zapobiegawczego dalszemu uchylaniu się od wymiaru sprawiedliwości (np. w postaci
tymczasowego aresztowania)
Podstawy faktyczne:
1. uzasadnione przypuszczenie, iż osoba podejrzana popełniła przestępstwo.
2. istnieje obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa
3. nie można ustalić tożsamości tej osoby
Zatrzymanie uregulowane w ustawach policyjnych służy celom operacyjnym, poza procesowym. Policjanci mają
prawo dokonać zatrzymywania:
- osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla
mienia,
- zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły
areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego.
w toku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo -śledczych i administracyjno-
porządkowych, podejmowanych w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń
oraz wypełniania poleceń sądu, prokuratora, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego. Prawo
zatrzymywania osób w trybie i w wypadkach określonych w przepisach kpk mają również funkcjonariusze
ABW, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej itp.
W obecnym kpk (rozdział 27) ma rangę samoistnego środka przymusu procesowego, nie jest środkiem
zapobiegawczym. Można je stosować przed formalnym wszczęciem postępowania karnego i w stosunku do
osoby, której nie przedstawiono zarzutu popełnienia przestępstwa.
Postacie procesowe zatrzymania:
- zatrzymanie poprzedzone ujęciem osoby (każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku)
- zatrzymanie osoby
- zatrzymanie w celu przymusowego doprowadzenia w trakcie procesu
Z zatrzymania sporządza się protokół. Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna
zatrzymania. Czas zatrzymania liczy się od momentu ujęcia lub faktycznego zatrzymania. Niezwłocznie po
zatrzymaniu osoby podejrzanej należy przystąpić do zebrania niezbędnych danych, czynności procesowe można
przeprowadzać dopiero po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania, wcześniej tylko w niezbędnym
zakresie. Ponowne zatrzymanie na podstawie tych samych dowodów i okoliczności jest niedopuszczalne.
103.ODRÓŻNIJ I OMÓW POSZCZEGÓLNE RODZAJE FOTOGRAFII
Fotografia rejestracyjna - służy do rejestrowania wyglądu, cech i właściwości osób, miejsc, , dokumentów i
zwłok. W praktyce kryminalistycznej najczęściej spotykamy się z fotografią rejestrującą wygląd, cechy i
właściwości osób.
Fotografia utrwalająca przebieg i wynik czynności. Za pomocą tej fotografii można utrwalać przebieg i wyniki
tak czynności procesowych, jak i operacyjno-rozpoznawczych, a także ekspertyzowych. W odniesieniu do
utrwalania przebiegu i wyników czynności procesowych fotografia ta najczęściej jest stosowana przy
czynnościach na miejscu zdarzenia, a przede wszystkim przy oględzinach miejsca, wizji lokalnej, eksperymencie
i przeszukaniu miejsca.
Fotografia ujawniająca i zabezpieczająca. Fotografia ta ma za zadanie ujawnienie i zabezpieczenie z reguły na
miejscu zdarzenia, wszelkich informacji oraz ich źródeł, a zwłaszcza śladów.
Fotografia badawcza. Za pomocą tej fotografii ujawnia się takie cechy i właściwości badanego przedmiotu, które
mogą być istotne dla celów dowodowych w danej sprawie. Fotografia badawcza jest przeprowadzana zazwyczaj
w ramach badań wykonywanych w ekspertyzie i utrwala ona także przebieg oraz wyniki tej ekspertyzy.
 27

Fotografia operacyjna. Jest to fotografia nazywana niekiedy detektywną i bywa stosowana zazwyczaj w
ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych. Jej zastosowanie polega na fotografowaniu w sposób ukryty, a
więc bez wiedzy osób fotografowanych. Za pomocą tej fotografii utrwala się obecność tych osób w określonym
miejscu, ich zachowanie, kontakty, kierunki przemieszczania się itp.
105. ŚRODKI I SPOSOBY DOKUMENTOWANIA CZYNNOŚCI ORAZ BADAŃ
KRYMINALISTYCZNYCH
Przebieg i wyniki każdej czynności kryminalistycznej, w tym także każdej ekspertyzy powinien zostać
utrwalony. Podstawowym środkiem dokumentacji jest protokół.
Niezależnie od spisania protokołu może być sporządzony stenogram czynności lub przebieg czynności
protokołowanych może być utrwalony za pomocą aparatury utrwalającej obraz lub dźwięk, o czym należy przed
uruchomieniem tej aparatury uprzedzić osoby uczestniczące w czynności.
Każdy protokół powinien zawierać:
oznaczenie protokołowanej czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w nie uczestniczących
możliwie dokładny opis przebiegu protokołowanej czynności oraz oświadczenia i wnioski jej uczestników, a
także dokładny opis wykonanych czynności technicznych
wydanie w toku czynności decyzje procesowe
w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności
Również i przebieg oraz wyniki ekspertyzy wymagają dokumentacji w odpowiedniej formie. Kończąca
ekspertyzę opinia biegłego powinna zawierać sprawozdanie z dokonanych czynności i spostrzeżeń, oraz wnioski
oparte na wynikach tych czynności i spostrzeżeniach.
Dokumentacje mogą mieć też postać różnie ujmowanych notatek urzędowych. Służbowych, zapisków i decyzji.

Opracował mgr Bogdan Czajkowski