AKTUALNOŚCI 6

Spis treści
Przedstawiamy garść najciekawszych wiadomo-
ści dla developerów PHP.

Opis CD 8
W Egipcie nas nie lubią!
W redakcji uważamy, że lepiej jest robić pismo Dla deweloperów PHP, niż Prezentujemy zawartość płyty i sposób działania
pismo O PHP. Różnica między Dla i O jest dość istotna. W pierwszym przy- najnowszej wersji naszej dystrybucji PHP Solu-
padku pismo traktuje o wszystkim, co może potencjalnie zainteresować tions Live.
i przydać się programiście PHP. Natomiast pismo O PHP jest poświęcone
wyłącznie (lub prawie) tej technologii. WYWIAD
My tworzymy magazyn w pierwszym wariancie. Dlatego w obecnym
Wywiad z Tobiasem Schlittem,
numerze znajdziecie artykuł o video streamingu, w którym omawiamy jak
jednym z głównych deweloperów
opublikować własną galerię filmów we Flashu na WWW, na wzór popular-
platformy eZ components 10
nego Google Video. Dowiecie się też, jak zarobić na PHP i czy opłaca się
zostać Freelancerem. Dariusz Pawłowski
Jeśli interesuje Was, co IBM ma wspólnego z PHP, zachęcam do artyku- Tobias pracuje jako deweloper w firmie eZ sys-
łu o łączeniu DB2 i PHP. Ten mariaż to dowód na ogromne zainteresowanie tems. Obecnie zajmuje się rozwijaniem platfor-
gigantów informatycznych naszą technologią. Przedstawimy też bardzo faj- my eZ components. Jest dobrze znanym eksper-
nego i profesjonalnego CMS-a – TYPO3. System w nowej odsłonie oferuje tem PHP. Udziela się też m.in. w projekcie PE-
naprawdę ogromne możliwości. Jeśli szukasz CMS-a do stworzenia własnej AR, gdzie rozwija kilka pakietów.
witryny, koniecznie musisz zapoznać się z TYPO3! Bardzo prawdopodobne,
że to właśnie na niego padnie wybór.
Nie zabraknie też artykułów dla bardziej zaawansowanych: pokażemy, DLA POCZĄTKUJĄCYCH
jak budować elastyczne aplikacje w oparciu o kontenter IoC, czy tworzyć
Łączymy DB2 i PHP 12
własne rozszerzenia dla PHP z wykorzystaniem Zend API.
Na koniec ciekawostka: mapka zamieszczona poniżej przedstawia wy- Artur Wroński, Piotr Pietrzakk
korzystanie PHP w różnych regionach świata. Kolor zielony oznacza naj- Tworzysz rozbudowaną aplikację, którą bę-
większe (np. Ukraina – 69%), a czerwony najmniejsze zainteresowanie (np. dziesz często rozbudowywał i chcesz uniknąć
Egipt 3,93 %) technologią PHP. Kolor żółty oznacza średnią. Z rysunku wyni- żmudnych, czasochłonnych i podatnych na błę-
ka, że najbardziej lubią nas na Ukrainie i w Rosji. Kto wie, może zaczniemy dy modyfikacji struktury tabel i relacji bazodano-
wydawać w tych językach). wych. Przedstawiamy Ci DB2: solidną i rozbu-
dowaną bazę, która umożliwia przechowywanie i
Przyjemnej lektury, operacje na danych w postaci XML-owej.
Redakcja PHP Solutions
BEZPIECZEŃSTWO
Zaawansowane ataki SQL
Injection 20
Mike Shema
Ataki SQL Injection są wymierzone w trzon apli-
kacji webowej – bazę danych – i umożliwiają in-
truzowi zdobycie, modyfikację lub usunięcie do-
wolnych danych. Zrozumienie zasad działania
SQL Injection jest konieczne do wypracowania
odpowiednich metod obrony.

NARZĘDZIA
TYPO3 od kuchni, czyli wymarzony
portal w zasięgu ręki 28
Jean-Gael Rouchon
Źródło: http://www.nexen.net/ Zarządzasz witryną internetową, która ma zhie-
rarchizowaną strukturę stron, a ich zawartość
jest uzupełniana przez wielu redaktorów. Zależy
Ci na pełnej swobodzie projektowania tego sajtu
oraz łatwości jego tworzenia i rozbudowy. Przed-
stawiamy TYPO3: potężny, elastyczny i solidny
system CMS klasy Enterprise, który jest łatwy w
rozbudowie, co umożliwia ciągłe dostosowywa-
Jeśli jesteś zainteresowany zakupem licencji na wydawanie naszych pism prosimy o kontakt: nie go do Twoich potrzeb.
Monika Godlewska monikag@software.com.pl tel.: 48 22 887 12 66, fax: 48 22 887 10 11

4 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006

KASA DLA WEBMASTERA
Freelancing – zostań wolnym
strzelcem 38
Krzysztof Trynkiewicz
Jesteś programistą i chcesz wziąć udział w cie-
kawym projekcie i zarobić trochę pieniędzy? A
może potrzebujesz kogoś, kto wykona dla Cie-
bie witrynę internetową, aplikację dla księgowo-
ści czy grafikę? Dzięki serwisom freelancingo-
wym każdy z Was znajdzie to, czego potrzebuje
przy minimalnym lub żadnym ryzyku.
DLA ZAAWANSOWANYCH
Zend API – tworzymy własne
rozszerzenie dla PHP 42
Marcin Staniszczak
Twój skrypt działa zbyt wolno? Wydaje Ci się,
że przyczyna tkwi w wydajności PHP? A mo-
że chcesz połączyć się z inna aplikacją lub wy-
korzystać swoją ulubiona bibliotekę z C? Roz-
wiązaniem Twoich problemów może okazać się
Zend API.
Budujemy własny
kontener IoC, czyli jak to się
robi w Hollywood? 54
Piotr Szarwas
Wyobraźmy sobie, że firma, dla której stworzy-
liśmy aplikację, po jakimś czasie powiększyła
się znacznie i poprosiła nas o migrację baz da-
nych do jednej centralnej pracującej w oparciu o
LDAP. Niestety, jeśli architektura naszej aplika-
cji nie została zaprojektowana prawidłowo, cze-
ka nas wyjątkowo żmudna i ciężka praca.
XML i PHP w praktyce 62
Guillaume Ponçon
Bazy danych, dokumenty biurowe, RSS: co-
raz wicej formatów gromadzenia i przesyania
danych opiera si na XML-u. Jego gówn zalet
jest atwo tworzenia i przetwarzania dokumen-
tów XML niezalenie od platformy sprzętowej i
systemowej.
Własne Google Video, czyli video
streaming w PHP 72
Rafał Malinowski
Zastanawiałeś się, jak działa odtwarzanie fil-
mów z poziomu WWW? Podoba Ci się Go-
ogle Video? Poznaj video streaming od kuchni i
stwórz własną, webową galerię filmów. Wystar-
czy podstawowa znajomość PHP. To wszystko!
Zapowiedzi 82
Zapowiedzi, artykułów, które planujemy do na-
stępnego wydania naszego pisma.
PHP Solutions Nr 5/2006
Spis treści
Pytania dotyczące Strona WWW/Forum
prenumeraty strona www: www.phpsolmag.org
tel. (22) 887 14 44 Tu znajdą Państwo informacje
e-mail: pren@software.com.pl dotyczące aktualnych i przyszłych
Software Wydawnictwo Sp. z o.o. numerów magazynu PHP Solutions.
dział prenumeraty
ul. Piaskowa 3 Forum: www.phpsolmag.org/newforum
01-067 Warszawa Zachęcamy do dyskusji na naszym
forum. Czekamy na propozycje
CD tematów, które chcieliby Państwo
tel. (22) 887 14 44
znaleźć w najbliższym numerze pisma.
e-mail: cd@software.com.pl
Zapraszamy także do wymiany
Software Wydawnictwo Sp. z o.o.
poglądów z innymi fanami PHP.
Defekty CD/DVD
ul. Piaskowa 3 Cena
01-067 Warszawa Prenumerata: 135 zł
Przelew na konto nr:
Zamówienia 46 1440 1299 0000 0000 0391 8238
/Numery archiwalne
Nordea Bank Polska S.A.
tel. (22) 887 14 44 II Oddział w Warszawie
e-mail: pren@software.com.pl
sklep on-line: www.shop.software.com.pl
Kontakt z redakcją
e-mail: redakcja@phpsolmag.org
Software Wydawnictwo Sp. z o.o.
Redakcja PHP Solutions
ul. Piaskowa 3
01-067 Warszawa
Listingi wszystkich opisywanych programów zostały zamieszczone na naszej stronie
internetowej www.phpsolmag.org/pl.
PHP Solutions jest wydawany przez Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.
Dyrektor Wydawniczy: Jarosław Szumski
Product Manager: Adam Urbanowski adam.urbanowski@software.com.pl
Redaktorzy współpracujący: Dariusz Pawłowski dpawlowski@phpsolmag.org, Krzysztof Sobolewski
Stali współpracownicy: Paweł Kozłowski pkozlowski@phpsolmag.org, Krzysztof Trynkiewicz
Kierownik produkcji: Marta Kurpiewska marta@software.com.pl
Projekt okładki: Agnieszka Marchocka
Skład i łamanie: Sławomir Zadrożny slawekz@software.com.pl
Dział reklamy: adv@software.com.pl
Prenumerata: Marzena Dmowska pren@software.com.pl
Nakład: 6 000 egz.
Adres korespondencyjny: Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.,
ul. Piaskowa 3, 01-067 Warszawa, Polska
tel. +48 22 887 10 10, fax +48 22 887 10 11
www.phpsolmag.org cooperation@software.com.pl
Dołączoną do magazynu płytę CD przetestowano programem AntiVirenKit firmy G DATA Software Sp. z o.o.
Redakcja dokłada wszelkich starań, by publikowane w piśmie i na towarzyszących mu nośnikach informacje
i programy były poprawne, jednakże nie bierze odpowiedzialności za efekty wykorzystania ich; nie gwarantuje
także poprawnego działania programów shareware, freeware i public domain.
Uszkodzone podczas wysyłki płyty wymienia redakcja.
Wszystkie znaki firmowe zawarte w piśmie są własnością odpowiednich firm
i zostały użyte wyłącznie w celach informacyjnych.
Redakcja używa systemu automatycznego składu
Do tworzenia wykresów i diagramów wykorzystano program firmy
Osoby zainteresowane współpracą prosimy o kontakt: cooperation@software.com.pl
Druk: ArtDruk
Wysokość nakładu obejmuje również dodruki. Redakcja nie udziela pomocy technicznej w instalowaniu
i użytkowaniu programów zamieszczonych na płytach CD-ROM dostarczonych razem z pismem.
Sprzedaż aktualnych lub archiwalnych numerów pisma po innej cenie niż wydrukowana na okładce
– bez zgody wydawcy – jest działaniem na jego szkodę i skutkuje odpowiedzialnością sądową.
Pismo ukazuje się w następujących wersjach językowych:
polskiej , francuskiej , niemieckiej oraz włoskiej .
www.phpsolmag.org 5
Aktualności

IBM dla PHP

IBM w coraz większym stopniu zauważa po- phpMyVisites
tencjał PHP i możliwości jego wykorzystania w
oprogramowaniu przeznaczonym dla biznesu.
Projekt PHP Integration Kit for WebSphere Ap-
plication Server (WAS) Community Edition (CE)
ma za zadanie zintegrowanie PHP z aplikacja-
p hpMyVisites to darmowe (GNU/GPL)
narzędzie do sporządzania i wyświe-
tlania statystyk. Trudno systemowi cokol-
mi J2EE, w szczególności z architekturą SOA
(service-oriented architecture). WAS Commu- wiek zarzucić: oferuje wszystkie najważ-
nity Edition to lekki serwer aplikacji Java opar-
ty o opensourcowy serwer Apache Geronimo. niejsze i przydatne informacje dotyczące
Darmowy PHP Integration Kit pozwoli programi- oglądalności witryny. Interfejs jest prak-
stom PHP swobodnie rozwijać swoje aplikacje
tyczny i intuicyjny phpMyVisites, a insta-
na bazie WAS. Pozwoli to na wykorzystanie w
jednym miejscu zalet PHP i Javy, wpływając na lacja nie stanowi najmniejszego proble-
elastyczność i lepszy rozwój projektów. mu. Działają tak, jak większość tego typu
http://www.alphaworks.ibm.com/tech/
phpintwasce rozwiązań: na wybranej witrynie umiesz-
czamy prosty kod JavaScript zliczający
phundament – 100% czyste- wizyty. Informacje prezentowane użyt-
go PRADO
To framework oferujący komponenty do budo- kownikowi są przedstawione w prosty i długość/częstość przebywania na stro-
wy aplikacji WWW napisane w PRADO 3. Pro- praktyczny sposób. Do programu może- nie, strony odsyłające do naszej witryny
jekt narodził się z idei stworzenia lekkiego, sta-
bilnego i zorientowanego obiektowo kodu, który my dodawać dowolną liczbę stron, pod czy nawet słowa kluczowe jakie były po-
może być łatwo rozszerzany i wielokrotnie uży- które podepniemy statystyki. dawane podczas korzystania z wyszuki-
wany. Poza PRADO phundament wykorzystu-
W phpMyVisites możemy zarządzać warki na stronie. Dodatkowo, raport mo-
je takie narzędzia jak: Propel (narzędzie ORM,
o którym pisaliśmy w numerze 4/2005), Creole, użytkownikami, którzy otrzymują pra- że zostać wysłany mailem lub rozprowa-
phing, ImageMagic i oczywiście PHP5. Na stro- wa do odczytu/administracji dla konkret- dzany za pomocą RSS.
nie projektu znajdziemy dokumentację, wersję
demo, a nawet tutoriale video. nych stron. Program dostępny jest w 29 wersjach
Statystki przedstawiają wiele in- językowych.
ApacheCon Europe 2006 teresujących informacji o odwiedzają-
W dniach 29-30 czerwca 2006 w Dublinie, w Ir-
landii, odbyła się kolejna edycja konferencji po- cych nasze witryny, m.in: lokalizacja Licencja: GNU/GPL
święconej Apache'owi. Jej sponsorami byli tacy geograficzna, dane techniczne (system http://www.phpmyvisites.us/
giganci jak Microsoft, Sun, Intel czy Google.
Poza tematami stricte związanymi z Apache, operacyjny, rozdzielczość komputera),
poruszano też zagadnienia związane z budo-
waniem aplikacji w oparciu o PHP (np. PHP 6
& Unicode: The Tower of Babel - Next Gene-
ration, Building a Fast and Rich Web App with Zend Studio 5
PHP 5, Agile PHP Testing).
http://www.eu.apachecon.com/

DC PHP Conference 2006

W dniach 18-20 października w Waszyngtonie,
w USA odbędzie się konferencja poświecona
w całości PHP. Przeglądając sesje tematyczne,
można odnieść wrażenie, że poruszone zosta-
ną niemal wszystkie najważniejsze zagadnie-
nia związane z tworzeniem aplikacji w PHP (np.
bezpieczeństwo, wydajność i skalowalność, na-
rzędzia, biblioteki, techniki oraz zastosowania
biznesowe PHP).
http://dcphpconference.com/
Forum PHP 2006
W dniach 9-10 listopada 2006 w Paryżu, odbę-
dzie się już piąta edycja spotkania dewelope-
rów PHP.
Wśród speakerów wystąpią między innymi Ra-
smus Lerdorf (twórca PHP), czy Wez Furlong
(jeden z deweloperów PDO).
http://www.afup.org/pages/forumphp/
english.php
eZ Newsletter – coś więcej
niż system newslettera
To bardzo rozbudowany, kompletny system do
email marketingu stworzony przez firmę eZ sys-
tems. Program kontroluje wszystko, co związa-
ne jest z wysyłką mailową: od przygotowania
kampanii, przez samą wysyłkę, aż po integrację
z systemami sprzedaży online czy ERP. Takie
podejście ma zmaksymalizować efektywność
marketingu bezpośredniego, zwiększając tzw.
feedback rate (który obecnie wynosi ok. 5 %),
a w konsekwencji sprzedaż na WWW. Dodat-
kowo system współpracuje z telefonami komór-
kowymi, faksem i PDA.
http://ez.no/products/solutions/newsletter
N ieprzerwany sukces języka PHP po-
ciąga za sobą ciągły rozwój coraz
bardziej zaawansowanych środowisk pro-
stworzyć funkcję, aby potem była podpo-
wiadana przez system), czy dokumenta-
cją (która dostępna będzie właśnie pod-
gramistycznych (rozbudowanych edyto- czas podpowiadania nazw funkcji). Drze-
rów) zwanych IDE (Integrated Develop- wiasta struktura plików w oknie IDE po-
ment Environment). Wymagania wobec zwala na przeciąganie ich myszką np. z
tych narzędzi stale rosną, dlatego PHP- FTP do dowolnie wybranej lokalizacji. Na
owe edytory rozwijają się w dość szyb- uwagę zasługuje też integracja Zend Stu-
kim tempie. dio z Web Serwisami (generowanie pli-
Wśród IDE dla PHP prym wiedzie ków WSDL bezpośrednio z kodu PHP).
nieprzerwanie Zend Studio. Nowe wcie- Nie ma jednak róży bez kolców: nowe
lenie tego IDE przynosi nam kilka bardzo IDE w wersji professional kosztuje $299
ważnych funkcji i udogodnień. Już pod- (cena wersji standardowej to $99).
czas uruchamiania aplikacji możemy ją
debugować i podglądać efekt działania w Licencja: komercyjna
zintegrowanym z IDE Internet Explorerze. http://www.zend.com/
Żeby programiści nie wchodzili sobie na products/zend_studio/
głowę, mogą korzystać nie tylko z CVS- professional_edition
a, ale również z Subversion, czyli z syste-
mów kontroli wersji (Subversion jest now-
szym i bardziej rozbudowanym narzę-
dziem). Dodano również możliwość połą-
czenia sFTP (secure FTP z wykorzysta-
niem SSL) i polepszono funkcję podpo-
wiadania składni języka PHP. Zend pod-
powiada praktycznie wszystko to, co zna-
leźć można w manualu PHP, łącznie z na-
zwami własnych funkcji (wystarczy raz

6 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006


Nowości w Google Lab
P rojekty Google ciągle zaskakują
nas innowacyjnością. Przykładowo
Google Notebook pozwala na wygodne
zapisywanie treści (teksty, obrazki, lin-
ki) podczas przeglądania stron WWW w
specjalnym miejscu, na stronie Google.
W każdym momencie możemy po nie
sięgać, wystarczy posiadać konto Go-
ogle, np. Gmail. Dodatkowo mamy możli-
wość publikacji zbieranych przez nas in-
formacji na swojej stronie WWW.
Google Trends z kolei pokazuje, jak
bardzo popularne są szukane informa-
cje, np. możemy podać przyjkładową
frazę XOOPS, Drupal, aby zobaczyć ja-
kie było zainteresowanie tymi produkta-
mi na przestrzeni ostatnich miesięcy, a
nawet lat (co przedstawia Rysunek). Ko-
lejnym bardzo ciekawym pomysłem jest
Google Spreadsheets, rozwiązanie któ-
re pozwala na tworzenie arkuszy kalku-
poMMo – dobry email marketing za darmo
p
oMMo to prosty i praktyczny system
newslettera dla niewymagających. In-
stalacja jest zupełnie bezbolesna, a sam
program nie przytłacza ilością opcji (jak
na przykład PHPList), przez co administra-
cja jest intuicyjna i łatwa. Narzędzie pomi-
mo że nie skomplikowane, znakomicie
sprawdza się w email marketingu. Moż-
na stworzyć formularz z kilkoma newslet-
terami i pytać użytkowników, które z nich
chcą otrzymywać. Bez problemu zintegru-
jemy też poMMo ze sklepem online, że-
by powiadamiać użytkowników o naszych
produktach. Użytkownicy mogą sami zmie-
niać swój email, wypisywać się lub aktuali-
zować preferencje.
Maile wysyłane są bardzo wydajnie.
System może wykorzystywać 4 użytkow-
ników serwera SMTP i kontrolować ruch
podczas wysyłki (np. ilość wysłanych ma-
PHP Solutions Nr 5/2006
lacyjnych na WWW. Arkusze mogą być
aktualizowane przez wiele osób jedno-
cześnie. Bez problemu można też im-
portować i eksportować dokumenty do
formatów CSV i XLS. Jedna kopia do-
kumentu na stronie WWW przyda się na
pewno, nawet jeśli mielibyśmy pracować
nad nim w pojedynkę. Bardzo przydatne
i niezmiernie praktyczne rozwiązanie!
http://labs.google.com
ili na minutę). Mamy możliwość zatrzyma-
nia, a następnie wznowienia procesu wy-
syłki, a po utracie połączenia i jego wzno-
wieniu, wysyłka jest kontynuowana. Im-
port i eksport użytkowników odbywa się z
wykorzystaniem formatu CSV. Wysyłając
mailing, mamy do dyspozycji WYSIWYG
(w przypadku maili w formacie HTML), a
raz puszczony mail, może posłużyć ja-
ko szablon przy kolejnych wysyłkach. Do
wad programu na pewno trzeba zaliczyć
brak opcji zbierania odbić (ang. bounces)
i jeden poziom dostępu – Administrator.
Zanim zdecydujemy się na instalację,
najlepiej zacząć od wersji DEMO dostęp-
nej na stronie projektu.
Licencja: GPL
http://www.iceburg.net/pommo/
www.phpsolmag.org
Aktualności
eZ publish
Online Editor
– teraz za darmo!
Edytor WYSIWYG, za który jeszcze nie dawno
trzeba było zapłacić $99, teraz dostaniemy zu-
pełnie za darmo. System początkowo sprzeda-
wany był jako dodatkowo płatny komponent do
CMS-a eZ publish.
Produkt oferuje wszystkie funkcje dobrego WY-
SIWYG-a. Obsługuje kilka języków w tym pol-
ski, francuski, hiszpański i włoski. Pracuje z In-
ternet Explorerem od wersji 5.5, jak również z
przeglądarkami opartymi na Mozilli. Na stronie
projektu można wypróbować wersje DEMO.
http://ez.no/products/add_ons/ez_publish_on-
line_editor
DutchPIPE
To projekt, który oferuje nowe podejście two-
rzenia stron dla większej grupy użytkowników.
Strona staję się abstrakcyjnym światem zbu-
dowanym na obiektach, które mogą być swo-
bodnie przemieszczane między poszczególny-
mi sajtami.
Jednemu światu odpowiada jeden określony
zestaw obiektów. Jeśli umieścisz jakiś obiekt
na stronie, ktoś inny może z niego skorzystać i
przenieść go do siebie.
DutchPIPE może być wykorzystany do budo-
wania różnych internetowych społeczności,
dla chatroomów, gier RPG czy sklepów online.
Ogranicza nas tylko wyobraźnia.
Licencja: MIT
http://dutchpipe.org/
Zend
Framework 0.1.4
Pojawiła się kolejna wersja rozwojowa Zend
Frameworka. Dodano nowe komponen-
ty oraz dokumentację w 10 językach. Na stro-
nie projektu stworzono między innymi Com-
munity Wiki, system do zgłaszania własnych
pomysłów/zmian, czy miejsce do śledzenia
zmian (Issue tracker) w projekcie. Naprawiono
też wiele błędów oraz dokonano wiele ulepszeń
np. możliwość stosowania czcionki TrueType w
generowanych dokumentach PDF czy wspra-
cie dla bazy DB2.
Licencja: BSD
http://devzone.zend.com/node/view/id/606
PHP-QT
Dostępne jest już trzecie wydanie PHP-Qt, roz-
szerzenia dla PHP5, które pozwala na wykorzy-
stanie narzędzia Qt (Qt4 Framework) do two-
rzenia aplikacji w PHP. Pakiet z nową wersją
zawiera siedem tutoriali i przykładową aplikację.
Została zaimplementowana też między innymi
lepsza obsługa błędów.
Licencja: GNU GPL
http://php-qt.berlios.de/
Portale
rankingowe
Software-Wydawnictwo, wydawca magazy-
nu PHP Solutions, uruchomiło pierwsze porta-
le newsowo-rankingowe w języku angielskim.
Obecnie działają już distrorankings.com oraz
PDFdev.com.
Pierwszy z nich to ranking dystrybucji Linuksa,
drugi to portal dla deweloperów używających
standardu PDF.
Już niedługo, przy współpracy z naszym maga-
zynem, uruchomione zostaną kolejne projekty
(m.in. poświecone systemom CMS) i to w kilku
wersjach językowych.
http://distrorankings.com
http://PDFdev.com
7
Opis CD
PHP Solutions Live
T ę wersję PHP Solutions Live zbudo-
waliśmy, opierając się o dystrybu-
cję Aurox 12 i skrypty automatycznej ge-
neracji (www.aurox.org/pl/live). Narzędzia
dystrybucji, które nie znajdują się na do-
łączonej do pisma płycie, instalowane są
Rysunek 1. Jeszcze więcej przydatnych narzędzi
Materiały dodatkowe
M ateriały dodatkowe zostały umiesz-
czone w następujących katalogach:
• install – hity numeru, w bieżącym nu-
merze: PhpED - zintegrowane środo-
wisko programowania dla języków:
PHP, HTML, CSS, XML, SMARTY,
XHTML; Maguma Workbench - IDP
dla PHP i Python-a; PHP Edit 0.8
- edytor służący do przygotowywania
skryptów PHP; Limbas jest aplikacją
typu klient/serwer pozwalającą nam,
na szybkie tworzenie aplikacji bez po-
trzeby programowania
• ebook – książki i inne dokumenty w
formacie PDF
• materialy – materiały do artykułu Ty-
po3
PhpED jest zintegrowanym środowi-
skiem programowania dla języków: PHP,
HTML, CSS, XML, SMARTY, XHTML
i pozostałych. PhpED jest uniwersal-
nym edytorem zaspakajającym najbar-
dziej wyszukane potrzeby programistów
dzięki zastosowanym rozwiązaniom: za-
awansowanemu edytorowi kodów, nie-
8 www.phpsolmag.org
z repozytorium Auroxa za pomocą progra-
mu yum.
Teraz, oprócz kompletnego środowi-
ska LAMP (Linux, Apache, MySQL, PHP)
w systemie gotowe do użycia są środo-
wiska programistyczne, takie jak: Eclip-
zawodnemu debagerowi dbg, produk-
tywnemu klientowi połączeń do baz da-
nych oraz szybkiemu i bezpiecznemu
systemowi wdrożeniowemu. Oferuje-
my Wam wersje 120-dniową NuSphere
PhpED 5.5.1.
Maguma Workbench wychodzi po-
za typowe IDE tworząc IDP dla PHP i
Python. Szybkość, solidność i moduło-
wanie powoduję że dostępne IDE jest
bardziej dostosowane do potrzeb. Ma-
guma Workbench włącza modułową ar-
chitekturę plug-in, dzięki której flagowy
produkt jest szybki, elastyczny i funk-
cjonalny.
Dzięki współpracy z użytkownika-
mi MC, wydobywamy z naszych pro-
duktów to, co najlepsze, przyczyniając
się tym samym do owocnej współpra-
cy z klientami. Dzięki swojej elastyczno-
ści, MW wychodzi naprzeciw oczekiwa-
niom użytkowników, czytając niejako w
ich myślach.
Żeby pobrać wersję 90-dnio-
wą Magumy Workbench Core nale-
ży zarejestrować się na stronie http://
www.phpsolmag.org/maguma.
Rysunek 2. Nowy atrakcyjny wygląd
se, Nvu, Quanta, BlueFish oraz wiele in-
nych charakterystycznych dla KDE i Li-
nuksa narzędzi.Na dołączonej do pisma
płycie znajduje się PHP Solutions Live
– bootowalna dystrybucja Auroxa, zawie-
rająca przydatne narzędzia, dokumenta-
cję, tutoriale i materiały dodatkowe do ar-
tykułów. Aby zacząć pracę z PHP Solu-
tions Live, wystarczy uruchomić kompu-
ter z CD. Po uruchomieniu systemu zosta-
niemy automatycznie zalogowani w syste-
mie, a po krótkiej chwili powinna urucho-
mić się przeglądarka Mozilla Firefox wraz
z Menu przedstawiającym zawartość płyty
związaną z bieżącym numerem.
PHP Edit jest to edytor służący do
przygotowywania skryptów PHP. Narzę-
dzie koloruje składnię, ale użytkownik
ma możliwość zdefiniowania własnych
schematów. Możliwe jest także usta-
wienie nowych skrótów klawiaturowych
oraz reguł automatycznego poprawia-
nia skryptów.
Limbas jest aplikacją typu klient/
serwer pozwalającą nam, na szybkie
tworzenie aplikacji bez potrzeby progra-
mowania. Używa tylko tabel, form i i ta-
kich modułów jak zarządzanie użytkow-
nikami, manager plików czy interfejs
SOAP.
Praca z Limbas jest wybitnie bezbo-
lesna – do tworzenia aplikacji po stronie
klienta potrzebna jest tylko przeglądar-
ka WWW.
W przypadku przeglądania płyty z
poziomu uruchomionego PHP Solutions
Live wymienione aplikacje i wszystkie
materiały dostępne są z podkatalogu
/mnt/cdrom.
PHP Solutions Nr 5/2006
 Na CD
Przetestuj dowolne skrypty
bez instalacji!

2 nowe książki elektroniczne

Cross-Platform GUI Programming with wxWidgets
Subversion Version Control
HIT
Pełna 120-dniowa wersja NuSphere PhpED
5.5.1.; Maguma Workbench 90 dniowa pełna
wersja świetnego edytora; PHPEdit 0.8 – pełna
wersja bardzo popularnego edytora; Limbas 1.8.8
– pełna wersja

Rozwiązanie z artykułu
w PHP Solutions Live
Narzędzia w dystrybucji
Typo3
Kompletne środowisko do programo-
wania w PHP Studio Developer
na naszej stronie internetowej pod adresem www.phpsolmag.org/pl

na naszej stronie internetowej pod adresem www.phpsolmag.org/pl

Wszystkie listingi z artykułów zostały zamieszczone

Wszystkie listingi z artykułów zostały zamieszczone

Wywiad
Wywiad z Tobiasem Schlittem,
jednym z głównych deweloperów
platformy eZ components
Dariusz Pawłowski: Jak rozpocząłeś swo-
ją przygodę z eZ systems? Czy mógłbyś
dać kilka wskazówek dla młodych progra-
mistów PHP marzących o pracy dla takiej
firmy jak Twoja?
Tobias Schlitt: Hehe, to był w pew-
nym sensie przypadek. Kiedy przeprowa-
dziłem się do Dortmund, mój przyjaciel
Sandro zasugerował mi, że powinienem
starać się o pracę w eZ. Tak też zrobiłem.
Dostałem pracę. Na początku zapowiada-
ło się na to, że będę pracował nad projek-
tami klientów eZ systems, ale potem De-
rick Rethans skierował mnie do eZ com-
ponents. I tak się tu znalazłem.
Jeśli chcielibyście pracować dla eZ
system, musicie spełniać trzy warunki: a)
powinniście kochać PHP, bo jeśli kochasz
to co robisz, robisz to dobrze, b) powinni-
ście kochać Open Source i filozofię, któ-
ra się za tym kryje; eZ systems jak najbar-
dziej opiera się na tej idei, c) powinniście
umieć pracować w zespole, zgranie się z
całą firmą jest dla nas bardzo ważne. Ca-
10
Tobias pracuje jako deweloper w firmie eZ
systems. Obecnie zajmuje się rozwijaniem
platformy eZ components. Jest dobrze znanym
ekspertem PHP. Udziela się też m.in. w projekcie
PEAR, gdzie rozwija kilka pakietów.
ły czas szukamy dobrych programistów,
więc śmiało przysyłajcie swoje aplikacje.
DP: Jak wygląda Twoja współpraca
z eZ systems? Masz jakieś długotermi-
nowe zadania? Jak się komunikujecie na
co dzień?
TS: W chwili obecnej prawie wyłącz-
nie pracuję dla eZ systems. Na początku
kontynuowałem jeszcze prowadzenie mo-
jej małej firmy konsultingowej, ale po ja-
kimś czasie poczułem się tak związany i
zidentyfikowany z eZ, że postanowiłem
zawiesić własną działalność i w całości
poświęcić się pracy dla eZ systems. Oczy-
wiście, mam długoterminowe zadania. Je-
stem członkiem teamu odpowiedzialnego
za eZ components i zapowiada się na to,
że tak przez najbliższy czas zostanie. Po-
nieważ mieszkam w Dortmund, a prawie
cała reszta zespołu w Skien, w Norwegii,
przeważnie komunikujemy się przez email
lub skype'a. Ten sposób współpracy działa
całkiem dobrze, ponieważ cały team przy-
wykł do tego rodzaju komunikacji, cho-
www.phpsolmag.org
ciażby dzięki pracy nad różnymi projek-
tami Open Source w przeszłości. Jakkol-
wiek, dwa razy do roku (czasami częściej)
przyjeżdżam do Norwegii na kilka tygodni,
aby porozmawiać i podyskutować na ży-
wo o nowych zadaniach i projektach.
DP: Jak rozpoczął się projekt eZ com-
ponents? Jaka przyświecała mu idea i jak
pracujecie nad nim obecnie?
TS: Idea stworzenia eZ components
wzięła się z planu przepisania naszego
CMS-a eZ publish z PHP4 na PHP5. eZ
publish stał się bardzo rozbudowanym
systemem, ze złożoną strukturą i więk-
szość jego wewnętrznych bibliotek ma
dziwne API, dodatkowo bez dobrej doku-
mentacji. Tak więc postanowiliśmy prze-
nieść kod wszystkich bibliotek do jedne-
go niezależnego projektu – eZ compo-
nents. W trakcie tworzenia komponen-
tów dokonywana jest refaktoryzacja ko-
du i tworzona nowa dokumentacja. Pro-
jekt eZ components ma teraz na celu:
a) stanowić fundament dla eZ publish,
PHP Solutions Nr 5/2006

b) stanowić solidną i profesjonalną plat-
formę dla innych.
Tworzenie kodu oparte jest o testy i
dokumentację. Oznacza to, że najpierw
projektujemy wszystkie API, potem je do-
kumentujemy, następnie piszemy testy
jednostkowe, a na koniec przechodzimy
do realnej implementacji. W chwili obec-
nej mamy wersję 1.1, będącą już ulepsze-
niem poprzedniej.
Po ukazaniu się kolejnej wersji ca-
ły zespół spotyka się. Wtedy decyduje-
my, które z ulepszeń zostaną zaimple-
mentowane w następnych wersjach (wła-
śnie takie spotkanie miało miejsce nie-
dawno podczas konferencji eZ, gdzie dys-
kutowaliśmy o wersji 1.2). Ustalamy nowe
funkcjonalności i ulepszenia dla obecnych
oraz nowych komponentów. Taki proces
tworzenia oprogramowania działa bardzo
dobrze biorąc pod uwagę, że stawiamy na
elastyczność i rozszerzalność podczas
implementacji. Jeśli macie jakieś pomysły
i propozycje dla eZ components, śmiało
możecie je zgłaszać na naszej liście ma-
ilingowej. Zawsze jesteśmy otwarci na no-
we pomysły.
DP: Czy według Ciebie Zend Frame-
work stanowi konkurencję dla eZ compo-
nents? Czy mógłbyś opowiedzieć o kil-
ku najważniejszych funkcjach eZ compo-
nents i odnieść się do Zend Framework?
TS: Nie wydaje mi się, że Zend Fra-
mework stanowi konkurencję dla eZ com-
ponents. Oczywiście, mają trochę podo-
bieństw, ale tak naprawdę każde z nich
działa inaczej. eZ components to nie fra-
mework, podczas gdy nazwa Zend Fra-
mework wskazuje już na framework. eZ
components to kolekcja luźno powiąza-
nych, przeważnie niezależnych kompo-
nentów do budowy aplikacji. Korzystając
z typowego frameworka, w mniejszym lub
większym stopniu, jesteśmy zmuszeni do
budowania aplikacji z wykorzystaniem je-
go specyficznego podejścia itd. My daje-
my Ci możliwość wyboru i sposobu uży-
cia odpowiednich komponentów z naszej
kolekcji. Możesz łączyć je z innymi roz-
wiązaniami takimi jak PEAR. Dla przykła-
du: jeśli chciałbyś użyć nasz system sza-
blonów, ale nie podoba ci się komponent
do internacjonalizacji, nie musisz stoso-
wać ich razem.
Tak więc, najważniejsze cechy obu
platform różnią się, gdyż w eZ compo-
nents nie wymuszamy praktycznie żad-
PHP Solutions Nr 5/2006
nej integracji. Poza standardowymi kom-
ponentami, które znajdziemy też w Zend
Framework i w wielu innych framewor-
kach, posiadamy wiele fajnych rozwiązań,
które są jeszcze unikalne w świecie PHP.
Jako przykład możemy podać ImageCo-
nversion component (w przypadku trans-
formacji Thumbnail dokonywane jest ska-
lowanie obrazków, kompresowanie, kon-
wersja i zapisanie w formacie JPEG)
Innym ciekawym rozwiązaniem jest
Mail component. Nie tylko tworzy on zło-
żone maile (załączniki czy kilka typów
MIME mails), wysyła je za pomocą PHP-
owej funkcji mail() lub serwera SMTP),
ale także odczytuje maile z serwerów
POP / IMAP. Mamy naprawdę wiele świet-
nych komponentów, tak więc zachęcamy
do zapoznania się z nimi.
DP: Lubisz Open Source, czy preferu-
jesz swoje własne rozwiązania?
TS: Osobiście kocham Open Source.
Od ponad 2 lat używam wyłącznie Linuksa
i jestem z niego bardzo zadowolony. Głów-
ny plus oprogramowania Open Source po-
lega na tym, że jest tworzone przez ludzi,
którzy faktycznie go używają i wiedzą, ja-
kich funkcjonalności potrzebują. Dzięki te-
mu powstaje dużo lepsze oprogramowa-
nie w porównaniu do wytwarzanego przez
zamkniętą grupę kilku deweloperów, któ-
rzy nie są zainteresowani późniejszym wy-
korzystaniem efektu swojej pracy. Poza
tym lubię dewizę, która mówi: spraw, aby
najlepsze oprogramowanie przetrwało, w
przeciwieństwie do spraw, żeby przetrwała
firma z najlepszym cash-flow. Ponadto ko-
rzystając z Open Source mogę swobodnie
samemu dodać brakujące funkcjonalności.
Już kilkukrotnie zdarzało mi sie dodawać
taką brakującą funkcjonalność.
DP: Czy wzorujesz się na rozwiąza-
niach Javy czy ASP w swoich projektach?
TS: Nie, właściwie to nie lubię obu
tych technologii. Kodowałem dużo w Ja-
vie na uniwersytecie, ale nie przypadła mi
ona do gustu. Jeśli chodzi o ASP, to nie
mam potrzeby korzystania z tego języka,
od kiedy znam i kocham PHP. Obecnie
pracuję trochę w C# (i Mono). Język ten
jest naprawdę fajny i używam go głów-
nie do tworzenia GUI, nie dla aplikacji sie-
ciowych.
DP: Jaki będzie według Ciebie kolejny
krok w rozwoju języka PHP?
TS: To jest dość trudne pytanie. Obec-
na wersja PHP jest już prawie komplet-
www.phpsolmag.org
Wywiad
na jeśli chodzi o sam język programowa-
nia. Tak naprawdę to nie widzę specjal-
nie nowych funkcjonalności, jakie miały-
by się pojawić w PHP w przyszłości. Ok,
można pomyśleć o przestrzeni nazw (ang.
name spaces), co było dyskutowane już w
przeszłości czy o przeciążaniu operatorów
(ang. operator overloading), co w końcu
nie zostanie wdrożone. Dodanie obsługi
Unicode w PHP6 jest bardzo ważnym kro-
kiem, podobnie jak usunięcie takich relik-
tów jak register_globals. Ale samo PHP6
nie będzie jakimś rewolucyjnym posunię-
ciem, tak jak to miało miejsce pomiędzy
PHP4 a PHP5, czy też PHP3 i PHP4. Nie
chciałbym się też wypowiadać w kwestii
PHP7, gdyż byłoby to wróżenie z fusów.
Jestem pewien, że praca nad języ-
kiem będzie przebiegała w większym
stopniu na tworzeniu fajnych rozszerzeń
niż na rozwijaniu samego języka. Ale po-
czekajmy, jak zdecydują ludzie odpowie-
dzialni za rozwój PHP.
DP: Jaki jest roadmap dla eZ compo-
nents i Twoje plany na najbliższy rok, dwa?
TS: Zakres prac nad eZ components
ostatnio nieco się zmienił i poszerzył wraz
z ulepszaniem eZ platform, które zapewni
w przyszłości kompletną platformę do two-
rzenia aplikacji w PHP. eZ platform będzie
podstawą do zbudowania nowej wersji eZ
publish Telemark. eZ components będą
stanowiły najniższy poziom rozwijania apli-
kacji. Na komponentach zbudowany zo-
stanie eZ application server – kompletna
platforma do budowania aplikacji. Na jego
bazie powstanie właśnie nowe eZ publish.
Oznacza to, że eZ components będą cią-
gle rozwijane i już teraz spodziewajcie się
wielu nowych i potrzebnych komponentów
(takich jak eZ Graph czy eZ Feed).Ciągle
też rozwijamy obecne komponenty doda-
jąc określone funkcjonalności (jak wspie-
ranie relacji dla PersistentObject).
Ogólnie rzecz biorąc, chcemy zrobić
kompletną platformę dla każdego, gdzie
ludzie będą mogli wybrać, czego chcą
używać: eZ components jako część na-
szych bibliotek, eZ application server ja-
ko cała platforma lub eZ publish jako kom-
pletny CMS. Moje osobiste plany na naj-
bliższe 2 lata to: a) skończenie studiów, b)
pomaganie eZ systems w robieniu świet-
nych produktów. Myślę, że oba punkty są
do wykonania.
DP: Dzięki za rozmowę!
TS: To była przyjemność!
11
Dla początkujących

Łączymy DB2 i PHP

Stopień trudności: lll
Artur Wroński, Piotr Pietrzak

Tworzysz rozbudowaną aplikację, którą będziesz

często rozbudowywał i chcesz uniknąć żmud-
nych, czasochłonnych i podatnych na błędy
modyfikacji struktury tabel i relacji bazodano-
wych. Przedstawiamy Ci DB2: solidną i rozbu-
dowaną bazę, która umożliwia przechowywanie
i operacje na danych w postaci XML-owej, a jej
współpraca z PHP jest bezproblemowa i dobrze
udokumentowana.

W SIECI
• http://ibm.com/db2/v9/
– strona domowa DB2 9
• http://ibm.com/
developerworks/db2 –
portal dla deweloperów
korzystających z DB2
• http://www.redbooks.
ibm.com/abstracts/
sg247218.html – książka o
tworzeniu aplikacji PHP dla
IBM DB2
• http://www.ibm.com/
developerworks/db2/library/
techarticle/dm-0511singh/ a
– tutorial o używaniu funkcji
XML-owych DB2
• http://www.zend.com/core/
ibm/ – Zend Core for IBM
B
aza danych IBM DB2 była za-
wsze kojarzona z obsługą du-
żych, krytycznych dla działalno-
ści firmy systemów. Przez ostatnie lata
IBM położył bardzo duży nacisk na do-
pracowanie funkcji autonomicznych, któ-
re umożliwiają stosowanie bazy także w
małych i średnich systemach, w których
głównym priorytetem jest bezobsługowa
i niezawodna praca. Edycja DB2 Express
jest przykładem takiego silnika baz da-
nych – w pełni funkcjonalnego, nadają-
cego się do zastosowania na kompute-
rach mających maksymalnie po dwa pro-
cesory i działających pod systemami Li-
nux i Windows.
Dla wszystkich deweloperów aplika-
cji PHP szczególnie interesujący jest dar-
mowy odpowiednik DB2 Express: DB2
Express for Community, zwany również
DB2 Express-C.
Darmowa edycja różni się od komer-
cyjnej głównie brakiem całodobowego
wsparcia technicznego przez 7 dni w ty-
godniu. Co ważne, nie nakłada ograni-
czeń na rozmiar bazy danych czy licz-
bę obsługiwanych połączeń. Możemy
również wykorzystywać DB2 Express-
C do celów komercyjnych, a także roz-
powszechniać go razem z naszymi apli-
kacjami. Razem z bazą dostarczane
są narzędzia graficzne do administra-
cji. Najnowsza wersja DB2 zawiera tak-
że DB2 Developer Workbench – opar-
Co powinieneś wiedzieć...
Potrzebna będzie znajomość skład-
ni SQL-a i podstaw programowania w
PHP (4 i 5) z wykorzystaniem baz da-
nych. Przydatna będzie również wie-
dza na temat PDO i prepared state-
ments.
Co obiecujemy...
Pokażemy, jak się łączyć z bazą da-
nych DB2 Express oraz korzystać z
nowego typu danych pozwalające-
go na przechowywanie dokumentów
XML.

12 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006

 Łączymy DB2 i PHP Dla początkujących

tą o platformę Eclipse darmową apli-

kację do tworzenia procedur składowa-
nych. Ułatwia ona tworzenie procedur
składowanych i funkcji, a także pozwa-
la na graficzne budowanie zapytań SQL
oraz XQuery, przygotowywanie schema-
tów XML, tworzenie obiektów bazodano-
wych, czy podgląd przykładowej zawar-
tości bazy danych.
W artykule omówimy metody łącze-
nia się z bazami DB2 8.2 w aplikacjach
PHP z oraz przybliżymy możliwości hie-
rarchicznego silnika do obsługi danych
XML, zaimplementowanego w nowej
wersji DB2 9.

Szybki start
Do rozpoczęcia pracy z DB2 i PHP po-
trzebne są:

• działający serwer HTTP (Apache lub

IIS),
• parser PHP (najlepiej w wersji 5.x),
• zainstalowany na serwerze klient DB2,
• działający serwer DB2.
Rysunek 1. Konsola konfiguracyjna Zend Core for IBM – strona powitalna

Użycie Zend Core for IBM (http://
www.zend.com/core/ibm/) pozwala na
automatyzację całego procesu instala-
cji i konfiguracji. Zend Core for IBM jest
zintegrowanym środowiskiem do budo-
wy aplikacji z użyciem PHP i baz DB2
lub Cloudscape (wersja opensourco-
wa jest udostępniana pod nazwą Apa-
che Derby). Jest to certyfikowana przez
Zend i IBM wersja PHP dla serwerów
baz danych IBM, zawierająca wszelkie
niezbędne dodatki i sterowniki potrzeb-
ne do komunikacji z wymienionymi ba-
zami danych. Zend Core for IBM jest
środowiskiem darmowym. Opcjonalnie
można zamówić płatne wsparcie tech-
niczne firmy Zend lub dokupić dodatko-
we narzędzia do tworzenia oprogramo-
wania w PHP.
Jeżeli nie posiadamy działającego
serwera HTTP, możemy zainstalować
Apache 2.0.55 w trakcie instalacji Zend
Core for IBM.
Po instalacji DB2 na naszym serwe-
rze umieszczona zostanie również przy-
kładowa aplikacja o nazwie DB2 Sam-
ple Application for PHP, która będzie
dostępna pod adresem http://server:
port/ZendCore/DB2Sample/. Natomiast
zarządzanie i konfiguracja środowi-
ska Zend Core for IBM będzie możliwe
przy użyciu konsoli dostępnej pod adre-
sem http://server:port/ZendCore/ (Ry-
sunek 1).
Interfejs konsoli administracyjnej
Zend Core for IBM jest czytelny i intu-
icyjny (Rysunek 2). Pozwala na zmia-
nę wszystkich niezbędnych parametrów
konfiguracyjnych silnika PHP (php.ini)
przy użyciu przeglądarki internetowej
oraz włączanie i wyłączanie dostępnych
w PHP rozszerzeń, np. obsługi SOAP
czy XML-RPC.
Przydatna jest również możliwość
podglądu bieżącego obciążenia serwera
HTTP i silnika PHP oraz uzyskania infor-
macji o liczbie błędów wygenerowanych
w poszczególnych warstwach działania
naszej aplikacji (Rysunek 3).
Serwer DB2 Express-C może zostać
automatycznie pobrany przez program
instalacyjny Zend Core for IBM. Możemy
go też ściągnąć ze strony http://ibm.com/
db2/express.
Dostęp do danych DB2
z poziomu aplikacji PHP
Dostęp aplikacji PHP-owych do baz
DB2 lub Cloudscape jest możliwy dzię-
ki rozszerzeniom korzystającym z API
klienta DB2. Klient ten łączy się z silni-
kiem bazy danych wykorzystując proto-
kół DRDA (Distributed Relational Data-
base Architecture).
Komunikacja interfejsu bazodanowe-
go po stronie PHP z DB2 następuje po-
przez wykorzystanie innego, natywnego
interfejsu CLI (Call Level Interface), któ-
ry jest rozszerzeniem języka PHP napi-
sanym w C, skompilowanym z biblioteka-
mi obsługi DB2 i należącym do repozyto-
rium PECL.
Dla PHP 5.x istnieje kilka rozsze-
rzeń, które pozwalają na komunikację
z silnikiem DB2 oraz korzystanie z da-
nych i obiektów. Są to:
• Unified ODBC,
• PDO_ODBC,
• IBM_DB2.
Unified ODBC
Zanim powstały rozszerzenia IBM_DB2
i PDO_ODBC, jedynie Unified ODBC
umożliwiało łączenie się z DB2 lub Clo-
udscape z poziomu aplikacji PHP. Tak
samo, jak w przypadku nowszych roz-
szerzeń, obsługa DB2 w Unified ODBC
opiera się na natywnych wywołaniach
CLI; nie jest jednak możliwe uruchamia-
nie procedur składowanych z parametra-
mi OUT/INOUT. Niezależnie od bazy da-
nych, z którą się łączymy (DB2 czy Clo-

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 13

Dla początkujących Łączymy DB2 i PHP
Rysunek 2. Dostępne panele administracyjne Zend Core for IBM
udscape), używamy tych samych metod
dostępu i korzystania z danych. Zamiast
Unified ODBC zaleca się obecnie korzy-
stanie z rozszerzeń IBM_DB2 lub PDO_
ODBC.
PDO_ODBC
PDO_ODBC jest sterownikiem (ang. dri-
ver) baz zgodnych z ODBC, wykorzy-
stywanym przez będące już standardem
rozszerzenie PDO (PHP Data Objects).
PDO, o którym pisaliśmy już w artykule
PDO – przyszły standard dostępu do baz
danych w PHP Solutions 5/2005, umożli-
wia zunifikowany dostęp do różnych źró-
deł danych z wykorzystaniem tych sa-
mych metod. W połączeniu z oprogramo-
waniem klienta DB2, PDO_ODBC umoż-
liwia dostęp do baz DB2, Cloudscape i
Apache Derby. Podobnie, jak w pozosta-
łych przypadkach, dostęp ten jest możli-
wy dzięki CLI. Na Listingu 1 przedstawia-
my przykład użycia PDO_ODBC do połą-
czenia się z bazą DB2.
IBM_DB2
Interfejs IBM_DB2 umożliwia współpra-
cę z bazami DB2, Cloudscape i Apa-
che Derby. Obsługuje dwa sposoby łą-
czenia się z bazą danych: skatalogowa-
ny (cataloged) i nieskatalogowany (un-
cataloged).
W przypadku dostępu skatalogowa-
nego wymagana jest obecność klienta
DB2 na maszynie, na której działa ser-
wer obsługujący PHP (jeżeli serwer ten
jest zainstalowany na innym komputerze
niż serwer DB2). Musimy też zdefinio-
wać odpowiednie aliasy do serwera DB2,
z którego będziemy korzystać. Możemy
je utworzyć wpisując w linii poleceń klien-
ta DB2 CLP (od Command Line Proces-
sor) komendy: catalog tcpip node oraz
catalog database.
Wygodniejsze jest jednak zastoso-
wanie połączenia nieskatalogowanego,
w którym wszelkie niezbędne informacje
przekazujemy przy użyciu skryptu otwie-
rającego połączenie z bazą danych. Na-
14
tomiast zastosowanie połączenia ska- Z bazą danych DB2 możemy się
talogowanego może być przydatne, gdy również łączyć korzystając ze starego,
chcemy wykorzystać specyficzne funkcje nieopartego na PDO interfejsu bazoda-
możliwe do realizacji przy pomocy klienta nowego. Używamy w tym celu dwóch
DB2 (np. szyfrowanie komunikacji pomię- funkcji: db2 _ connect() i db2 _ pcon-
dzy klientem, a serwerem DB2). nect(). W przypadku db2 _ connect()
Listing 1. Łączenie się z bazą DB2 przy użyciu PDO_ODBC
<?php
try {
// przygotowanie danych potrzebnych do nawiązania połączenia z DB2
$constrng = 'odbc:DSN={IBM DB2 ODBC DRIVER};HOSTNAME=localhost;
PORT=50000;DATABASE=dlrshp;PROTOCOL=TCPIP;UID=db2inst1;PWD=123;';
// utworzenie obiektu klasy PDO, z którego będziemy korzystać
$dbh = new PDO($constrng);
echo 'Connected';
}
catch (PDOexception $exp) { // jeśli połączenie się nie udało
echo 'Exception: '.$exp->getMessage();
}
?>
Listing 2. Łączymy się z DB2 przy użyciu db2_connect
<?php
// definiujemy parametry połączenia
$database = 'SAMPLE';
$user = 'db2inst1';
$password = 'ibmdb2';
$hostname = 'localhost';
$port = 50000;
// tworzymy łańcuch przy użyciu tych parametrów
$conn_string="DRIVER={IBM DB2 ODBC DRIVER};DATABASE=$database;".
"HOSTNAME=$hostname;PORT=$port;PROTOCOL=TCPIP;UID=$user;PWD=$password;";
// łączymy się z bazą danych
$conn = db2_connect($conn_string, '', '');
// jeżeli połączenie się udało
if ($conn) {
echo 'Połączono z bazą danych.';
db2_close($conn);
}
// jeżeli połączenie się nie udało
else {
echo 'Połączenie nie powiodło się.';
echo 'wartość SQLSTATE: ' . db2_conn_error();
echo 'komunikat błędu: ' . db2_conn_errormsg();
}
?>
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006
 Łączymy DB2 i PHP Dla początkujących

Rysunek 3. Monitorowanie aplikacji PHP ze środowiska Zend Core for IBM

połączenie (link) z bazą danych jest Parametry połączenia przekazujemy ko- durami składowanymi, widokami, itp. Co
automatycznie zamykane po wykona- rzystając z $conn _ string. Obsługę błę- więcej, jest dostępny również dla wer-
niu się skryptu, jeżeli natomiast stosu- dów zapewni nam sprawdzenie, czy ist- sji PHP wcześniejszych niż PHP5. Jak
jemy db2 _ pconnect(), połączenie bę- nieje zmienna $conn – jeśli tak, to połą- można się domyślić, interfejs IBM_DB2
dzie cały czas aktywne (nie można go czenie się powiodło. opiera się więc na tradycyjnym progra-
zamknąć nawet korzystając z polecenia IBM_DB2 umożliwia nie tylko wy- mowaniu proceduralnym. Ma również
db2 _ close()). Na Listingu 2 przedsta- syłanie kwerend SQL-owych, ale rów- wiele wbudowanych funkcji służących
wiamy przykład użycia db2 _ connect(). nież pracę z dokumentami XML, proce- m.in. do pobierania informacji o stanie i
konfiguracji serwera DB2, co następuje
Listing 3. Wstawiamy opis nowego produktu z aplikacji PHP poprzez wysyłanie do serwera zapytań
dotyczących tabel słownika systemowe-
// nawiązujemy połączenie z bazą danych DB2 go DB2 (system catalog tables).
$conn =db2_connect($dbname, $dbuser, $dbpass);
Niewątpliwą nowością w IBM_DB2
// odczytujemy plik p1.xml i tworzymy na jego podstawie dokument XML $dom
jest możliwość natywnej obsługi doku-
$fileContents = file_get_contents("products/p1.xml"); mentów i danych składowanych w for-
$dom = simplexml_load_string($fileContents); macie XML.

// odczytujemy id produktu (atrybut pid) z pola pid dokumentu XML

IBM DB2 9: obsługa
$prodID = (string) $dom["pid"];
XML przez serwer
// przygotowujemy i wykonujemy prepared statement umieszczający bazodanowy
// zawartość dokumentu $dom w bazie danych Pod koniec lipca tego roku (2006) po-
jawi się nowa wersja DB2 nosząca nu-
$stmt =db2_prepare($conn, "INSERT INTO product VALUES (?, ?)");
mer 9 i nazwę kodową Viper. Zastoso-
db2_execute($stmt, array($prodID, $fileContents);
wano w niej hierarchiczny silnik do ob-
Listing 4. Utworzenie widoku Categories sługi danych XML (Rysunek 4), co jest
zupełnie nowym podejściem w stosunku
CREATE VIEW Categories(Category) AS SELECT DISTINCT(XMLCAST( do dotychczasowych rozwiązań używa-
XMLQUERY('for $i in $t/product/description/category return $i'
nych w relacyjnych bazach danych. War-
PASSING BY REF T.DESCRIPTION AS "t" RETURNING SEQUENCE)
AS VARCHAR(128))) FROM to nadmienić, iż już obecnie można po-
product AS t brać darmową wersję DB2 9, która rów-
nież nosi nazwę Express-C, z tym, że jest
Listing 5. Użycie zapytania SQL w celu dostępu do danych XML-owych (XQuery) to wersja trial, z której możemy korzystać
$stmt = db2_exec($conn, "SELECT * FROM Categories");
przez 90 dni.
W większości baz danych, doku-
while(list($cat) = db2_fetch_array($stmt)) { menty XML są przechowywane w po-
echo "<a href=\"catalog.php?category=".urlencode($cat). staci dużych obiektów binarnych LOB
"\">$cat</a><br/>"; }
(od ang. large objects) lub dekompono-
wane do tabel relacyjnych (ang. shred-

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 15

Dla początkujących Łączymy DB2 i PHP
ding). Zastosowanie obiektów LOB po-
zwala na szybkie wstawienie i pobranie
całego dokumentu XML, ale ma poważ-
ną wadę, którą jest konieczność dyna-
micznego parsowania dokumentu, któ-
ra bardzo negatywnie odbija się na wy-
dajności zapytań. Dokumenty XML są w
całości umieszczane w polu binarnym.
Struktura dokumentu jest przetwarzana
dopiero w momencie realizacji zapyta-
nia, w wyniku którego zwracane są ele-
menty tego XML-a.
Wydajniejszą metodą przeszukiwa-
nia dokumentów XML jest uprzednia de-
kompozycja każdego z nich do posta-
ci relacyjnej. Jest ona przeprowadza-
na przez odpowiedni kod bazy danych
podczas przesyłania dokumentu XML
do bazy. Polega na wyodrębnianiu ele-
mentów dokumentu XML oraz ich wsta-
wianiu do odpowiednio przygotowanych
tabel relacyjnych (dokument XML zosta-
je pocięty na fragmenty, które stają się
rekordami w bazie; dobrze oddaje to an-
gielskie określenie shredding).
Zasadniczą wadą shreddingu jest
natomiast brak elastyczności, wynikają-
cy z konieczności uprzedniej znajomo-
ści struktury przesyłanego dokumen-
tu, utworzenia tabel bazodanowych za-
wierających odpowiednie atrybuty oraz
przypisania tych ostatnich do poszcze-
gólnych elementów XML-a. Łatwo so-
bie wyobrazić, jak skomplikowana sta-
je się wtedy prosta modyfikacja struk-
tury formularza na stronie WWW: razem
z nim musimy zmieniać strukturę doku-
mentu XML i bazy danych – to ostatnie
jest bardzo uciążliwym i czasochłonnym
procesem.
Ograniczeń obu metod (obiektów bi-
narnych oraz shreddingu) możemy unik-
nąć korzystając z dedykowanych baz
XML-owych.
W DB2 9 zaimplementowano sil-
nik pureXML®, który jest oparty o hierar-
chiczną bazę danych i przechowuje dane
XML w wewnętrznym formacie odpowia-
dającym strukturze dokumentu XML. Ar-
chitekci DB2 położyli bardzo duży nacisk
nie tylko na wydajną pracę bazy XML-
owej, ale także na jej integrację z silni-
kiem relacyjnym. Język zapytań doku-
mentów XML XQuery/XPath jest obsłu-
giwany na równi z językiem SQL, a kom-
pilator kwerend bazodanowych DB2 po-
zwala na łączenie ze sobą zapytań do
danych relacyjnych z tymi kierowanymi do
danych XML.
16
Załóżmy, że chcemy utworzyć sklep rzystaniu instrukcji INSERT, tak samo, jak
internetowy, który będzie przechowywał w przypadku zwykłych danych relacyj-
informacje o produktach w bazie danych nych. Ponieważ identyfikator produktu
korzystającej z silnika DB2 9. Taka tabela jest przechowywany w oddzielnym polu
mogłaby wyglądać następująco: tej tabeli (pid), musimy go wyodrębnić z
dokumentu XML. Możemy to zrobić wy-
create table product ( korzystując interfejs PHP SimpleXml lub
pid int, wykorzystując mechanizmy DB2, takie
info xml jak funkcja XMLTABLE , polecenie DECOM-
) POSE XML DOCUMENT czy procedura xdb-
DecompXML .
Atrybut pid byłby identyfikatorem pro- Zwróćmy uwagę na użycie tech-
duktu, podczas gdy info zawierałby niki prepared statements (db2 _ pre-
szczegółowy opis produktu, będący ze- pare()) przy wstawianiu danych do ba-
stawem danych specjalnego typu XML . zy: występujące we wzorcu znaki zapy-
Opisy produktów dla omawianego syste- tania zostaną zastąpione przez id pro-
mu byłyby dostarczane w postaci doku- duktu ($prodid) oraz zserializowaną za-
mentów XML. Wstawienie opisu nowego wartość odczytanego pliku XML ($file-
produktu z aplikacji PHP mogłoby prze- contents). W bazie danych dokument
biegać jak na Listingu 3. ten będzie miał postać hierarchiczne-
Zawartość dokumentu XML została go drzewa odzwierciedlającego struk-
wstawiona do tabeli product przy wyko- turę XML.
Listing 6. Przetwarzanie listy pobranej z dokumentu XML na format HTML
(XQuery)
$xquery =for $i in $t/product
let $thumb := $i/description/images/image[@type="thumbnail"]
where $i/description/category = " . htmlentities($category) . "
return
<div class="float">
<a href="product.php?pid={$i/@pid}">
<img border="0" src="data/images/{$thumb}.jpg" height="100" width="100"/>
</a>
<p>
<a href="product.php?pid={$i/@pid}">{$i/description/name}</a>
</p>
</div>;>
$stmt = db2_prepare($conn, "SELECT XMLSERIALIZE(XMLQUERY(
$xquery' PASSING BY REF T.DESCRIPTION AS \"t\"
RETURNING SEQUENCE) AS CLOB(32K)) FROM xmlproduct AS t");
db2_execute($stmt);
while(list($product) = db2_fetch_array($stmt)){echo $product;}
Listing 7. Deklarujemy zbiór wynikowy c_cur z klauzulą WITH RETURN
CREATE PROCEDURE getProduct(IN id VARCHAR(10))
DYNAMIC RESULT SETS 1
LANGUAGE SQL
BEGIN
DECLARE c_cur CURSOR WITH RETURN FOR
SELECT XMLSERIALIZE(XMLQUERY /* treść zapytania XQuery */
OPEN c_cur;
END
Listing 8. Uruchamiamy procedurę składowaną przy użyciu instrukcji CALL
$stmt = db2_prepare($conn, "CALL getProduct(?)");
db2_execute($stmt, array($pid));
list($product) = db2_fetch_array($stmt);
echo $product;
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006
 Łączymy DB2 i PHP Dla początkujących

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 17

Dla początkujących Łączymy DB2 i PHP
Rysunek 4. Dokumenty XML przechowywane są w DB2 9 w postaci hierarchicznej
Korzystamy z XQuery
Do pobrania i prezentacji kategorii każde-
go produktu, przechowywanej jako ele-
ment dokumentu XML, możemy użyć pro-
stego zapytania XQuery:
for $i in db2-fn:xmlcolumn(
'PRODUCT.INFO')/product/description
return $i/category/text()
Pamiętajmy, że przedstawiony kod jest
wykonywany na serwerze baz danych
i nie jest fragmentem skryptu PHP (mimo
podobnego zapisu nazw zmiennych).
Możemy utworzyć widok Categories,
który będzie odpowiadał zapytaniu XQu-
ery – pozwoli nam to używać zapytania
SQL w celu wykonania operacji dostępu
do danych XML (Listingi 4 i 5).
W DB2 9 XQuery pozwala nie tylko
na prezentację listy pobranej z dokumen-
tu XML, ale także na przetwarzanie jej w
klauzuli return do formatu HTML na eta-
pie zwracania wyników (zob. Listing 6).
18
Dla wygody możemy umieścić zapy-
tanie XQuery w procedurze składowanej
i przekazać jego wynik w postaci zbioru
wynikowego.
Procedura powinna być zadeklaro-
wana z klauzulą DYNAMIC RESULT SETS,
która oznacza liczbę zwracanych zbio-
rów wynikowych. By zwrócić zbiór wy-
nikowy, kursor c _ cur musi zostać za-
deklarowany z klauzulą WITH RETURN (Li-
sting 7).
Jedynym, co nam pozostało do zro-
bienia w aplikacji PHP jest uruchomienie
procedury składowanej przy użyciu in-
strukcji CALL oraz odczytanie wyników
naszej kwerendy (Listing 8). Po raz ko-
lejny, zwróćmy uwagę na użycie techniki
prepared statements.
Indeksy w XML-u
Aby działanie i korzystanie z zapytań by-
ło wydajne, potrzebne są indeksy. DB2 9
pozwala na tworzenie indeksów dotyczą-
cych elementów dokumentu XML, któ-
www.phpsolmag.org
re można wybrać odpowiednim wyraże-
niem XPath, np.:
CREATE UNIQUE INDEX prod_pid ON
product(description) GENERATE KEY
USING XMLPATTERN /product/@pid'
AS SQL VARCHAR(10)
Odpowiednio przygotowane wyraże-
nie XPath pozwoli jednym poleceniem
utworzyć indeks, który może obejmować
wszystkie elementy dokumentu XML.
Zastosowanie hybrydowego, relacyjno-
XML-owego silnika danych sprawia, że
obsługa danych XML jest równie wygod-
na, jak operacje na tabelach i relacjach
między nimi w tradycyjnych bazach.
Podsumowanie
System bazodanowy DB2 daje ogrom-
ne możliwości, z których najważniejsze
to te wprowadzone w wersji 9, które do-
tyczą przechowywania danych w posta-
ci dokumentów XML.
Korzystając z nich możemy znacznie
uprościć i przyspieszyć tworzenie struk-
tur danych oraz uczynić ich przetwarza-
nie w naszych aplikacjach elastycznym.
Będziemy o nich jeszcze pisali w następ-
nych artykułach.
Funkcjonalność i solidność poprzed-
niej, całkowicie darmowej wersji DB2 jest
również warta uwagi. Biorąc pod uwa-
gę te cechy oraz łatwość łączenia DB2
z PHP, warto się poważnie zastanowić
nad jej zastosowaniem w swoich projek-
tach. n
O autorach
Artur Wroński: Jest pracownikiem
działu oprogramowania IBM i jest od-
powiedzialny za rozwiązania z zakre-
su baz danych. Od 12 lat specjalizuje
się w silnikach baz danych, migra-
cjach oraz narzędziach dla hurtowni
danych.
Kontakt: artur.wronski@pl.ibm.com
Piotr Pietrzak: Jest architektem sys-
temów w dziale Systems & Technology
Group w polskim oddziale firmy
IBM. Od ponad 11 lat związany jest
z branżą IT. Jest autorem wielu tech-
nicznych publikacji dotyczących archi-
tektury sprzętu oraz programowania.
Kontakt: piotr.pietrzak@pl.ibm.com
PHP Solutions Nr 5/2006
 Wydania specjalne SOFTWARE 2.0 EXTRA, SDJ EXTRA i LINUX+ EXTRA!
Dla prenumeratorów Linux+, Linux+ Extra! oraz SDJ
trzy dowolne archiwalne numery
SDJ Extra bądź Linux+ Extra tylko za
Oferta ważna do 31 maja 2006 r. lub do wyczerpania zapasów
25 PLN
ASP.NET STARTER KIT
Uczymy programować w ASP.NET 2.0.
W piśmie zamieściliśmy aż
14 artykułów instruktażowych.
Nauczysz się jak stworzyć
29,80 zł
pierwszą aplikację a w przyszłości
może stworzysz profesjonalny portal.
PHP STARTER KIT
PHP Starter Kit krok po kroku wprowadzi Cię
w świat PHP. Dowiesz się, jak skonfigurować
pełne środowisko do tworzenia aplikacji
w PHP, napisać pierwszy program, stworzyć
portal i sklep internetowy. Na DVD: pełny
zestaw narzędzi do tworzenia aplikacji WWW
29,80 zł oraz bootowalna dystrybucja Linuksa z kom-
pletnym środowiskiem do testowania
i tworzenia programów w PHP.
ORACLE
Oto baza danych Oracle 10g.
Przedstawiamy jej możliwości i wbudowane
narzędzia. Dodatkowo: jak prawidłowo
zainstalować Oracle’a na swoim komputerze
29,80 zł w systemie Windows i Linux.
Na DVD pełna wersja bazy Oracle 10g
z dodatkowymi narzędziami!
AUROX 11.1
Aurox to stabilny system operacyjny
dedykowany dla posiadaczy urządzeń
mobilnych. Celem zespołu rozwijającego
Auroksa jest zapewnienie dobrego
35,00 zł działania urządzeń takich jak bezprzewodowe
karty sieciowe (WiFi), modemy
ADSL, karty telefonii komórkowej (Orange).
GENTOO LINUX 2005.1
Gentoo Linux to najszybsza ze wszystkich
dostępnych dystrybucji Linuksa. W Linux+
Extra! przygotowaliśmy dla Was specjalną
35,00 zł edycję tego systemu, która podczas instalacji
nie wymaga połączenia z Internetem.
Dwie płyty DVD + dużo dodatków.
tel. (22) 887-14-44, fax (22) 887-10-11
pren@software.com.pl www.buyitpress.com
SDJ EXTRA
Pismo przygotowane na premierę dwóch
grup najważniejszych produktów Microsoft.
Omawia nowości a zatem TSQl, SQL service
Broker, XML oraz aspekty bezpieczeństwa
w SQL Server 2005. Dodatkowo zawiera krótki
29,80 zł
kurs Visual Studio 2005. Pismo zawiera 2 pły-
ty DVD.
PROGRAMOWANIE W JAVIE
Java staje się coraz bardziej popularna.
W piśmie prezentujemy technologie,
narzędzia oraz biblioteki związane z tym
29,80 zł językiem programowania. Na DVD pełne
wersje komercyjnych programów: Yoxos
i Awoma oraz ciekawe książki elektroniczne.
DEBIAN 3.1
Linux+ Extra! z kultową dystrybucją Debian
GNU/Linux 3.1 Sarge. Na 3 płytach DVD
dystrybucja Debian 3.1 + dodatki (pełna
37,00 zł wersja Pixel 32 i 6 komercyjnych aplikacji,
w pełnych wersjach ograniczonych czasowo
+ 3 książki w PDF).
FREEBSD 6.0
FreeBSD to system, który dzięki swojemu bez-
pieczeństwu cieszy się ogromnym powodze-
niem wśród administratorów sieci, a dzięki pro-
35,00 zł stej instalacji oprogramowania, zjednał so-
bie także sympatię użytkowników domowych.
Sześć płyt CD + liczne dodatki.
MANDRIVA LINUX
Jeśli chcesz rozpocząć swoją przygodę
z Linuksem, Linux+ Extra! z Mandrivą będzie
idealnym wyborem. Mandriva uważana jest
35,00 zł za dystrybucję najprostszą w instalacji
i użytkowaniu. Na 7 płytach CD znajdziecie
kompletny system + dodatki.
Bezpieczeństwo
Zaawansowane ataki SQL
Injection
Mike Shema
W SIECI
• http://www.spidynamics.com/
papers/SQLInjectionWhiteP
aper.pdf – bardzo dobry ar-
tykuł o atakach SQL Injec-
tion,
• http://msdn.microsoft.com/
msdnmag/issues/04/09/
SQLInjection/ – Stop SQL
Injection Attacks Befo-
re They Stop You (strona
MSDN),
• http://www.sqlsecurity.com/
– wszystko o słabych punk-
tach SQL,
• http://www.imperva.com/
application_defense_center/
white_papers/sql_injection_
signatures_evasion.html
– automatyczne, samopro-
gramujące ataki na SQL.
20
Ataki SQL Injection są wymierzone w trzon
aplikacji webowej – bazę danych – i umożliwiają
intruzowi zdobycie, modyfikację lub usunięcie
dowolnych danych. Zrozumienie zasad działania
SQL Injection jest konieczne do wypracowania
odpowiednich metod obrony.
K
ażdy administrator serwera WWW
powinien znać techniki, które mo-
gą być wykorzystane do identyfi-
kacji podatności na SQL Injection (patrz
Artykuł Tobiasa Glemsera Ataki SQL In-
jection na PHP i MySQL, hakin9 2/2005)
i być świadomy ryzyka, jakie niosą. Pod-
stawowa metodologia SQL Injection pole-
ga na określeniu wektora ataku, a następ-
nie jego wykorzystaniu za pomocą zmo-
dyfikowanych zapytań SQL – wszystko
przez przeglądarkę internetową.
Określenie potencjału luki jest waż-
ne, ale jeszcze ważniejsza jest moż-
liwość oceny jego wpływu. W niektó-
rych przypadkach wektor SQL Injec-
tion może nie wykraczać poza możli-
wość wygenerowania błędów składni,
takich jak próby przekształcenia łań-
cuchów (strings) w wartości numerycz-
ne. W innych sytuacjach wektor umoż-
liwia atakującemu pełne przejęcie kon-
troli nad informacjami z bazy danych.
Chociaż nasze przykłady odnoszą się
www.phpsolmag.org
Stopień trudności: lll
do baz MySQL, techniki da się zasto-
sować na każdej platformie bazodano-
wej – w większości przypadków bez
modyfikacji. Techniki te w swojej istocie
są wymierzone w język SQL. Określo-
ne rozszerzenia baz danych zwyczaj-
nie ułatwiają zastosowanie omawia-
nych technik.
Co należy wiedzieć...
Musisz bardzo dobrze znać składnię ję-
zyka SQL, do tego powinieneś znać ję-
zyk PHP na średnio zaawansowanym
poziomie.
Co obiecujemy...
Po przeczytaniu artykułu nauczysz się
w jaki sposób atakować składnię zapy-
tań SQL, dowiesz się jak przeprowa-
dzane są ataki na składnię języka SQL,
poznasz również metody agresji na lo-
gikę SQL, nauczysz się kilku dodatko-
wych sztuczek SQL Injection oraz po-
znasz ogólne zasady obrony przed ata-
kami SQL Injection.
PHP Solutions Nr 5/2006

Dla odświeżenia
pamięci
Testy SQL Injection można podzielić na
trzy kategorie w oparciu o to, w który
aspekt zapytań SQL są wymierzone:
• atak na składnię zapytania – wstawia-
nie typowych znaków SQL mające na
celu wygenerowanie błędów ułatwiają-
cych identyfikację potencjalnego wek-
tora ataku,
• atak na składnię języka – wycelowany
w sam język SQL, zamierzeniem jest
wygenerowanie błędów bazy danych
lub wykonanie prostych kwerend po-
przez manipulację konstruktami języ-
ka i tożsamościami semantycznymi,
• atak na logikę zapytania – przepisanie
zapytania mające na celu otrzymanie
dowolnych danych z tabel, do których
twórcy nie przewidzieli dostępu.
Techniki te mogą być łączone w celu oce-
nienia aplikacji webowej i określenia jej
podatności na ataki SQL Injection.
W następnych sekcjach przykłado-
we ładunki (ang. payload) SQL Injec-
tion będą prezentowane bez całego ad-
resu (URL). Ułatwi to zrozumienie tech-
nik bez niewygodnych parametrów i tek-
stu. Innym powodem jest to, że wstrzyk-
nięcie tych ładunków jest całkiem proste.
Przy założeniu, że mamy URL w postaci
http://witryna/page.cgi?a=foo&b=bar, atak
SQL Injection zastępuje wartość podat-
nego parametru swoim ładunkiem: http:
//witryna/page.cgi?a=<ładunek SQL Injec-
tion>&b=bar. Dla dalszego przypomnie-
nia: trzeba pamiętać o kodowaniu spacji i
innych znaków w ładunku, aby nie zakłó-
cały one składni adresu.
Ataki na składnię
zapytań
Pojedynczy cudzysłów, zwany apostrofem
(') – choć jest zdecydowanie najpopular-
niejszym znakiem stosowanym do iden-
tyfikacji wektorów SQL Injection – nie jest
w żadnym wypadku jedynym znakiem po-
trzebnym do wygenerowania błędu bazy
danych. Ta technika obejmuje najbardziej
podstawowe testy potencjalnych luk po-
przez użycie metaznaków lub znaków for-
matujących języka MySQL do zakłócenia
składni oryginalnego zapytania. Na przy-
kład następujące wyrażenia nie mogą być
przetworzone do poprawnej postaci z po-
PHP Solutions Nr 5/2006
Zaawansowane SQL Injection
wodu źle sformatowanej składni (nieza-
mknięty pojedynczy cudzysłów):
• SELECT foo FROM bar WHERE a =
''';,
• SELECT foo FROM bar WHERE a = '/
*;,
• SELECT foo FROM bar WHERE a = ';--
;,
• SELECT foo FROM bar WHERE a = '#;.
Chociaż apostrof (ASCII 0x27) jest najpo-
pularniejszym przykładem, wiele znaków
może być użytych do zakłócenia składni,
między innymi:
• niepasujący cudzysłów,
• średnik,
• znak komentarza – /*, #, lub --.
Filtry poprawności, które zabraniają wy-
łącznie znaków pojedynczego cudzysłowu
(lub tylko małego zestawu znaków) mogą
zabezpieczać przed pełnym wykorzysta-
niem podatności, ale zwykle są niewystar-
czające. Mogą po prostu zaciemniać bar-
dziej podstawowe problemy z architekturą
połączeń aplikacji z bazą danych.
Cudzysłowy kontra ukośniki
Podczas tworzenia silnych filtrów popraw-
ności programiści PHP stają przed kilkoma
wyzwaniami i potencjalnie mylącymi za-
leceniami. Funkcja magic_quotes() auto-
matycznie kasuje (ang. escape) wszystkie
apostrofy znakiem odwróconego ukośnika
(\). Jeśli jednak ta możliwość jest połączo-
na z wywołaniem funkcji strip_slashes(),
znaki kasowania zostaną usunięte:
• SELECT foo FROM bar WHERE a = '\
''; – apostrof wykasowany,
• SELECT foo FROM bar WHERE a = ''';
– odwrócony ukośnik wycięty, zapyta-
nie źle sformatowane.
Innym niebezpieczeństwem nadmiernej
koncentracji na pojedynczym cudzysłowie
jest fakt, że programiści mogą nie znać
pełnego zakresu znaków i technik, które
atakujący mógłby wykorzystać przy atako-
waniu zapytania SQL. Intruz może łączyć
funkcje SQL, by generować błędy skład-
ni zapytania.
Do wywołania błędów można również
użyć wbudowanych funkcji SQL. Funkcja
CHAR() drukuje odpowiednik argumentu w
www.phpsolmag.org
Bezpieczeństwo
ASCII. Atakujący może wstrzyknąć cudzy-
słowy przez zastosowanie parzystej lub
nieparzystej liczby powtórzeń łańcuchów
CHAR(0x27) – szesnastkowa wartość 0x27
reprezentuje kod ASCII apostrofu. To waż-
ne, ponieważ atak składa się ze znaków
alfanumerycznych i nawiasów. W związ-
ku z tym monitorowanie danych wejścio-
wych pod kątem cudzysłowów nie zareje-
struje ani nie zablokuje ataku.
Znaczenie zmiennych
Błędy baz danych mogą być także wywo-
łane przez ataki na typy zmiennych. Jest
to najskuteczniejsze w przypadku warto-
ści numerycznych, ale podatne są także
zmienne czasu czy daty. Oto przykładowa
lista różnych wartości, na których można
wypróbowywać parametry spodziewające
się liczb dziesiętnych:
• 8-, 16-, 32- i 64-bitowe wartości – 256,
65536, itd.,
• przepełnienia całkowite – 2^8 + 1,
2^16 +1, 2^32 + 1, or 2^64 + 1,
• wartości nienazwane kontra nazwane
– wstawianie wartości ujemnych,
• przepełnienia zmiennoprzecinkowe – na
przykład 3.40282346638528860e+38,
1.79769313486231570e+308,
• alternatywne przedstawienia – dwój-
kowe, ósemkowe, szesnastkowe lub
notacja naukowa.
Te ataki liczbowe często się udają (gene-
rują błędy), ponieważ zmienne używane
do śledzenia tych wartości nie mają ści-
śle określonego typu. W języku PHP ty-
pem parametru dla wszystkich zmiennych
$_REQUEST jest łańcuch (string). Ozna-
cza to, że – mimo możliwości wykonywa-
nia operacji na zmiennych ($a = 1; $a++)
– typ zmiennej powinien być traktowa-
ny jako łańcuch liczbowy. Zmienna mo-
że być nawet po cichu zmieniona z licz-
by na łańcuch liczbowy, przy którym war-
tość zwykle skutkowałaby przepełnieniem,
wartością inf (ang. infinity – nieskoń-
czoność) lub NaN (ang. not a number
– nie jest liczbą). Na przykład funkcja
PHP is_numeric("1e308") zwróci war-
tość prawdziwą (bo jest to liczba), ale
is_numeric("1e309") zwróci fałsz – nie
jest to ani liczba, ani łańcuch liczbowy, po-
nieważ znajduje się poza zakresem typu
PHP double float. Zmienna musi być prze-
stawiona w tryb numeryczny bezpośred-
21
Bezpieczeństwo Zaawansowane SQL Injection
Rysunek 1. Oryginalny przykładowy URL
Rysunek 2. Zmodyfikowany łańcuch z adresem
nio za pomocą funkcji settype(), ale uwa-
ga – duże wartości mogą zwracać wartość
inf, co także może prowadzić do błędów w
zapytaniu, jeśli spodziewa się ono wyra-
żeń liczbowych.
Zwalczając synonimy
Solidne filtry poprawności danych wejścio-
wych mogą być skuteczną obroną przed
tymi technikami, ale niestety są niewy-
starczające. Błędy baz danych i inne wy-
jątki powinno się wyłapywać i zapobiegać
ich wysyłaniu do przeglądarki. Szczegó-
łowe informacje o błędach zwykle dostar-
czają cennych danych złośliwym użytkow-
nikom atakującym bazę. Jak zobaczymy
22
za chwilę, filtry poprawności danych mogą
być nieodpowiednie. Na przykład przeko-
naliśmy się już, że wartość 1e309 nie jest
liczbą (dla większości języków i baz da-
nych SQL) i wywoła błąd w słabo zabez-
pieczonych aplikacjach, choć nie zawiera
żadnych typowo szkodliwych znaków. To
wartość wyłącznie alfanumeryczna.
Pamiętajmy, że SQL to bogaty ję-
zyk, który pozwala atakującemu tworzyć
wiele synonimicznych przekształceń. Na
przykład CHAR(0x27) jest odpowiednikiem
ASCII(0x27), które można też zapisać ja-
ko x'27. Koncentrujemy się na łańcuchu
CHAR(0x27), by uniknąć gołych cudzy-
słowów, ale szczegóły każdego testu się
www.phpsolmag.org
zmieniają. Oznacza to także, że filtrowa-
nie oparte na składni – takie jak w firewal-
lach warstwy aplikacji – musi być bardzo
dokładne, aby zabezpieczyć przed tego
typu atakami. W rzeczywistości kombina-
cja alternatywnego schematu kodowania
(kodowanie URL, Unicode) i kreatywnego
SQL ominie większość filtrów bazujących
na wzorcach. Pamiętajmy – CHAR(0x27)
jest tym samym, co cH%41r(0x68-0x41).
Ataki na składnię języka
W języku SQL zdanie Szekspira o różach
wyglądałoby zupełnie niepoetycko:
SELECT name FROM roses
WHERE scent='sweet';
Czy róża zostanie nazwana butem,
trzmielem, czy zegarkiem, jej atrybut pięk-
nego zapachu pozostanie bez zmian.
SQL posiada bogaty zestaw funkcji, któ-
re mogą być użyte do tworzenia seman-
tycznych ekwiwalentów zapytań, teksto-
wo prezentujących się zupełnie inaczej.
Ta zdolność pozwala atakującemu ziden-
tyfikować i wykorzystać podatność na
wstrzyknięcia, nawet gdy serwer nie po-
kazuje informacji o błędach czy innych
podobnych danych.
Podczas gdy psucie zapytań jest uży-
teczne przy znajdowaniu potencjalnych
podatności, warto także atakować zapy-
tania za pomocą semantyki wbudowa-
nych funkcji SQL. Z tego powodu, za-
miast atakować interpreter języka aplikacji
(PHP, JSP czy innych), agresja koncentru-
je się na samym języku SQL. Ma to dodat-
kowe zalety – nie tylko identyfikuje wek-
tory ataku, lecz także dostarcza więcej
informacji o filtrach poprawności wykorzy-
stywanych przez aplikację. Innym skut-
kiem ubocznym tej techniki jest możliwość
przeprowadzania ślepych ataków SQL In-
jection lub ataków, które nie wymagają ge-
nerowania błędów do identyfikacji lub wy-
korzystania.
Numeryczne typy danych
Numeryczne typy danych to pierwsi kan-
dydaci do przetestowania tej techniki. Ry-
sunek 1 przedstawia oryginalny przykłado-
wy URL, zaś Rysunki 2 i 3 zawierają zmo-
dyfikowane adresy. Korzystamy ze starej,
niezabezpieczonej wersji sklepu interne-
towego FreznoShop – wersje nowsze niż
1.4 są odporne na te błędy.
Rozważmy następującą listę par
nazwa/wartość:
PHP Solutions Nr 5/2006

• rowid = 111,
• rowid = 0x6f,
• rowid = 0157 (reprezentacja ósem-
kowa),
• rowid = 110+1 (w praktyce używajmy
110%2b1, ponieważ znak + w adresie
oznacza spację),
• rowid = 112–1,
• rowid = MOD(111,112),
• rowid = REPEAT(1,3),
• rowid = COALESCE(NULL,NULL,111).
Z punktu widzenia bazy danych, każde
z tych żądań daje w rezultacie taką sa-
mą wartość: 111. Zauważmy też, że żad-
ne z nich nie korzysta z apostrofu. Pierw-
sze trzy wyglądają na łańcuchy numerycz-
ne lub alfanumeryczne, następne dwa ma-
ją pozornie nieszkodliwe znaki dla symbo-
li dodawania i odejmowania, zaś ostatnie
trzy wartości zawierają nawiasy i przecin-
ki. Jeśli filtry poprawności koncentrowały-
by się na wycinaniu apostrofów, takie za-
bezpieczenie aplikacji nie miałoby żadne-
go efektu.
Surowe parametry
Ta technika, używająca semantycznych
sobowtórów (ang. doppelganger) pozwa-
la użytkownikowi na identyfikację wekto-
rów SQL Injection. Jeśli rezultat każdego z
żądań jest identyczny, można założyć, że
silnik aplikacji przetworzył surową wartość
parametru i umieścił ją w odpowiednim za-
pytaniu SQL. Rozważmy na przykład takie
zapytanie o numer wiersza:
SELECT foo FROM table
WHERE rowid = 110+1;
Baza danych oblicza 110+1 = 111 przed
przetworzeniem reszty zapytania, zgod-
nie ze swoim porządkiem operacji. Da-
je to taki sam rezultat, jak oryginalne za-
pytanie:
SELECT foo FROM table
WHERE rowid = 111;
Zanim wyjaśnimy jak rozbudować ten atak
w celu otrzymania dowolnych danych,
zbadajmy najpierw kilka innych przypad-
ków, które można wykorzystać do wyge-
nerowania błędów. Chociaż ta technika nie
wymaga od nas wywołania błędów bazy
danych, takie dane są użyteczne do okre-
ślenia wersji i nazw tabel lub kolumn. Jeśli
filtry danych wejściowych aplikacji wytną
cudzysłowy lecz nie wyłapią błędów bazy
PHP Solutions Nr 5/2006
Zaawansowane SQL Injection
Rysunek 3. Ten sam łańcuch zmodyfikowany za pomocą funkcji MOD()
danych, śmiało możemy wziąć na muszkę
składnię funkcji SQL. Na przykład:
• BIN(-1),
• LIMIT a (przydatne, bo nie wymaga
nawiasów),
• MOD(0,a).
Oczywiście wartości liczbowe również po-
winny być przetestowane pod kątem wa-
runków granicznych, jak wspomniano w
poprzedniej sekcji.
Znaki przedwczesnego
zakończenia
Ta technika służy do tworzenia indywidual-
nych zapytań SQL. Takie zapytania często
nie potrzebują znaków cudzysłowu, ale
zwykle wymagają znaków przedwczesne-
go zakończenia. W związku z tym żądanie
mogłoby wykorzystać znaki /* lub -- do
przycięcia wyrażenia do żądanej postaci.
Łańcuch SELECT foo FROM table WHERE
rowid = MOD(111,112)+UNION+SELECT+USE
R()/*; jest dobrym przykładem.
Łańcuchy stanowią większe wyzwanie,
ponieważ tutaj istnieje mniej funkcji języka
SQL dostarczających pomocnych sobo-
wtórów semantycznych. W takich przypad-
kach może się przydać funkcja CONCAT().
Kiedy argument zawiera jedynie litery od a
do f, można użyć funkcji HEX():
• op=add,
• op=HEX(2781),
• op=REVERSE(dda),
• LEAST(0x6d75736963,0x6e75736963),
• GREATEST(0x61,0x6d75736963).
www.phpsolmag.org
Bezpieczeństwo
Znów świadomie postanowiliśmy unikać
cudzysłowów, ponieważ zwykle wszczy-
nają alarm lub lub mogą być blokowane.
Nie przeszkadza nam to jednak tworzyć
złożonych łańcuchów. Funkcje REVERSE(),
LEAST(), i GREATEST() wymagają tylko na-
wiasów i przecinków. Poniższe przykłady
są identyczne znaczeniowo:
• page.cgi?category=music,
• page.cgi?category=REVERSE(cisum),
• page.cgi?category=GREATEST(0x61,0x
6d75736963),
• page.cgi?category=LEAST(0x6d757369
63,0x6e75736963).
Obrona
Najlepszą obroną przed tymi atakami jest
korzystanie z filtrów poprawności danych
wejściowych i używanie ścisłych typów da-
nych przy przypisywaniu parametrom za-
pytań danych dostarczanych przez użyt-
kownika. Mimo że 0x27 jest poprawną war-
tością szesnastkową, aplikacja powinna
zabraniać jej stosowania (lub cicho prze-
mienić w dziesiętne 27) – surowa wartość
zawiera znak nienumeryczny. Na tej samej
zasadzie wartość dziesiętna 0157 powin-
na być albo odrzucona z powodu poprze-
dzającego liczbę zera, albo obcięta tak,
by stała się wartością dziesiętną 157, co
da zupełnie inny numer wiersza. Wresz-
cie, programiści powinni znać alternatywne
systemy liczbowe i wiedzieć, w jaki sposób
są interpretowane zarówno w języku apli-
kacji, jak i w bazie danych.
Traktowanie wszystkich danych użyt-
kownika jako łańcuchy jest bardzo łatwe,
23
Bezpieczeństwo Zaawansowane SQL Injection
Rysunek 4. Udany atak UNION SELECT
ale jeśli dane mają być umieszczone w za-
pytaniu, powinny być bezpośrednio przypi-
sane (rzutowane) do odpowiedniego typu
danych. W przypadku języków interpreto-
wanych jak PHP, Perl, C# czy Visual Basic
przypisanie powinno być bezpieczne lub
generować błąd konwersji. Jeśli aplikacja
webowa używa języka kompilowanego (C,
C++), to rzutowanie typów musi być trak-
towane ostrożnie i sprawdzane pod kątem
wyjątków – uczulamy na ataki z wykorzy-
staniem łańcuchów formatujących (patrz
Artykuł Nadużycia z wykorzystaniem cią-
gów formatujących, hakin9 5/2004).
Ataki na logikę
zapytania
Manipulacje składnią zapytań są użytecz-
ne przy identyfikacji podatności na SQL
Injection, ale tylko wskazują na istnienie
problemu. Prawdziwym ryzykiem związa-
nym z atakami SQL Injection jest dostęp
do dowolnych danych.
MySQL obsługuje charakterystyczne
makro komentarzowe, które wyświetla wer-
sję bazy danych: /*!<wersja> */, gdzie
<wersja> jest pięciocyfrową wartością re-
prezentującą wersję MySQL. Na przykład
wersja 3.23.02 wygląda jak 32302, wer-
sja 4.1.10 to 40110, zaś 5.0.3 wygląda jak
50003. Najszybszym sposobem sprawdze-
nia możliwości wbudowanych ataków na
MySQL jest połączenie komentarza z wyra-
żeniem skutkującym błędem zapytania:
• /*!32302+AND+0+*/,
• /*!32302+AND+0+*//* (może być ko-
nieczne zakończenie zapytania).
24
Następnie można odwrócić zapytanie
tak, aby było poprawne, w ten sposób
sprawdzając wektor wstrzyknięcia – /
*!32302+AND+1+*//* (może być konieczne
zakończenie zapytania).
UNION SELECT
Po identyfikacji parametru jako wektora
dla ataków SQL Injection, następnym kro-
kiem jest określenie tego, na co podatna
jest baza danych. Osiągamy to przez ma-
nipulowanie logiką oryginalnego zapyta-
nia. Większość podstawowych zapytań ma
postać SELECT foo FROM bar WHERE a=b;,
gdzie b z równania a=b jest parametrem,
którym można manipulować. Co za tym
idzie, nowe zapytanie musi brać pod uwa-
gę wcześniejsze SELECT. Najszybszą tech-
niką jest użycie słowa kluczowego UNION.
Wyrażenie UNION łączy wiele wy-
rażeń SELECT i jest obsługiwane przez
większość systemów bazodanowych. Je-
go podstawowa forma ma postać SELECT
foo FROM bar WHERE a=b UNION SELECT
foo2 FROM bar2 WHERE c=d;. Użytecznym
aspektem UNION jest wyświetlanie nazwy
użytkownika, który nawiązał połączenie z
bazą danych. W MySQL robi się to za po-
mocą funkcji SELECT USER(). Żądanie mo-
głoby wyglądać następująco:
SELECT text FROM articles
WHERE id=0
UNION SELECT USER();
Przy stosowaniu wyrażeń UNION w ata-
kach SQL Injection pojawia się kilka pro-
blemów:
www.phpsolmag.org
• wyrażenie UNION powinno kończyć za-
pytanie, aby składnia była poprawna
– dodatkowa logika musi być usunię-
ta,
• wyrażenia UNION wymagają odpowied-
niej liczby kolumn w każdym wyraże-
niu SELECT.
Pierwszy problem da się rozwiązać
względnie łatwo. Wystarczy użyć jedne-
go z typowych znaków zakończenia opisy-
wanych w poprzedniej sekcji. Może to być
ogranicznik komentarza (#, /*, --), połą-
czony w razie potrzeby ze średnikiem lub
apostrofem.
Liczenie kolumn
Drugi problem także nie jest wielkim
wyzwaniem, ale wymaga kilku powta-
rzalnych kroków. Wstrzyknięte wyraże-
nie UNION będzie miało albo za mało,
albo zbyt dużo kolumn, nam zaś potrze-
ba poprawnej liczby. Jeśli mamy możli-
wość obserwacji komunikatów o błędach
generowanych przez bazę, zobaczymy
coś w rodzaju The used SELECT sta-
tements have a different number of co-
lumns (Użyte wyrażenia SELECT mają
różną liczbę kolumn).
Niedoszacowanie kolumn można po-
prawić poprzez dodanie do wyrażenia
SELECT dodatkowych kolumn lub miejsc na
nie (Rysunek 4), na przykład za pomocą
następujących wyrażeń:
• SELECT user FROM mysql.user;
• SELECT 1,user FROM mysql.user;
• SELECT 1,1,user FROM mysql.user;
• SELECT user,user,user,user FROM
mysql.user;
Każde z tych zapytań pobiera nazwę
(lub nazwy) użytkownika z domyślnej ta-
blicy mysql.user. W każdym z powyż-
szych przykładów liczba kolumn wzrasta
z 1 do 4. W praktyce lepiej powtórzyć na-
zwę kolumny aby upewnić się, że wartość
jest wyświetlana przez aplikację. Pierw-
sze miejsce na kolumnę działa, ale trud-
no powiedzieć, którą kolumnę wyświetli
aplikacja.
Przeszacowania kolumn mogą być
poprawione za pomocą wyrażenia CONCAT.
Przeszacowania pojawiają się, gdy pierw-
sze wyrażenie SELECT spodziewa się
mniejszej liczby kolumn niż zawarto w za-
pytaniu. Wyrażenie CONCAT rozwiązuje ten
problem poprzez połączenie każdej ko-
lumny w pojedynczy łańcuch – większa
PHP Solutions Nr 5/2006

Dodatkowe sztuczki SQL
Naszym głównym celem jest zidentyfikowanie podatności na SQL Injection przez twórcze
użycie znaków formatowania (składnię) lub funkcji SQL (semantykę), a potem wykorzysta-
nie tych podatności za pomocą ataku na logikę SQL. Chociaż ten proces koncentruje się
na manipulacjach łańcuchami i liczbami, do wygenerowania błędów można użyć (a raczej
nadużyć) innych funkcji:
• INET _ ATON(),
• INET _ NTOA(),
• SOUNDEX().
Enumeracja jest kolejnym ważnym elementem SQL Injection, choć w tym artykule się nią
nie zajmujemy. Mimo to, poniżej znajduje się kilka prostych zapytań, które można wykorzy-
stać do dokładniejszego określenia informacji o bazie danych:
• SHOW VARIABLES,
• SHOW STATUS,
• SHOW DATABASES,
• SHOW TABLES,
• DESCRIBE <table>,
• EXPLAIN <table>,
• EXPLAIN SELECT <foo> FROM <table>,
• SHOW FULL COLUMNS FROM <table>,
• SELECT USER(),
• SELECT SESSION _ USER(),
• SELECT CURRENT _ USER(),
• SELECT SYSTEM _ USER(),
• SELECT SUBSTRING _ INDEX(USER(),'@',1),
• SHOW CHARACTER SET,
• SELECT CURDATE(),
• SELECT CURTIME().
liczba kolumn zostaje więc połączona w
jedną kolumnę. Na przykład:
SELECT foo FROM table
WHERE a=b
UNION SELECT CONCAT(*)
FROM mysql.user;
Jeśli istnieje potrzeba, można to połączyć z
techniką używaną przy niedoszacowaniach:
SELECT foo,bar FROM table
WHERE a=b
UNION SELECT 1,CONCAT(*)
FROM mysql.user;
Najpoważniejszym ograniczeniem jest to,
że wartość NULL w jednej z kolumn za-
mieni łańcuch CONCAT na NULL.
Wiersze na muszce
Jeśli liczba kolumn w wyrażeniu już się
zgadza, następnym krokiem jest zwy-
kle określenie wiersza tablicy, który chce-
my pobrać. Kiedy zapytanie zwraca wie-
le wierszy, często wyświetlany jest tylko
pierwszy z nich. Dobrze skonstruowane
wyrażenie WHERE może w pewnym stopniu
pomóc w zaatakowaniu konkretnego wier-
sza, ale tylko wtedy, gdy znamy wcześniej
ogólną strukturę (nazwy kolumn) tablicy.
PHP Solutions Nr 5/2006
Zaawansowane SQL Injection
Istnieje o wiele łatwiejsza metoda, pole-
gająca na wykorzystaniu offsetów w wy-
rażeniu LIMIT. Można oczywiście ograni-
czyć wyniki do jednego wiersza za pomo-
cą LIMIT 1, jednak wyrażenie umożliwia
też sterowanie wyświetlanymi wierszami
przez dodanie opcjonalnego offsetu za-
czynającego się od 0. Na przykład:
• SELECT foo FROM table WHERE a=b
UNION (SELECT CONCAT(*) FROM mysql.
user LIMIT 0,1);,
• SELECT foo FROM table WHERE a=b
UNION (SELECT CONCAT(*) FROM mysql.
user LIMIT 1,1);,
• SELECT foo FROM table WHERE a=b
UNION (SELECT CONCAT(*) FROM mysql.
user LIMIT 2,1);.
Możemy tak postępować do momen-
tu, kiedy zapytanie zwróci wiersz NULL.
W przeciwieństwie do wcześniejszych
przykładów prostych zapytań trzeba objąć
nawiasami wyrażenie zawierające LIMIT
– inaczej będzie ono niepoprawnie osa-
dzone w zapytaniu.
Obrona przez wyrażenia
Efektywne sposoby obrony przed omawia-
nymi technikami to wykorzystanie sprepa-
rowanych wyrażeń lub zapisanych proce-
www.phpsolmag.org
Bezpieczeństwo
dur – oddzielają one logikę zapytań od da-
nych. W konsekwencji ataki SQL Injection
będą mogły uszkodzić oryginalne zapyta-
nie SQL.
Potencjalną wadą takich zabezpie-
czeń jest to, że wymagają one dodatko-
wych zmian w aplikacji. To może prowa-
dzić do spadku wydajności, jednak z dru-
giej strony negatywny wpływ może być
minimalny, a wzrost bezpieczeństwa tak
czy inaczej będzie ogromny.
Separowanie
Filtry poprawności danych wejściowych
są nieodłączną częścią systemów obrony
przed atakami SQL Injection, ale takie dane
nie zawsze stanowią największy problem.
Bardziej podstawowym problemem
związanym z SQL Injection jest brak se-
paracji między logiką zapytań a danymi.
Logika jest definiowana przez programi-
stę i powinna pozostać statyczna, zaś da-
ne podaje użytkownik. Kiedy dane i logika
się mieszają, tak jak w przypadku łączenia
łańcuchów przy tworzeniu zapytań, da-
ne dostarczane przez użytkownika mogą
wpływać na logikę zapytania. Wiąże się z
tym większe ryzyko niż to związane z po-
prawnością danych wejściowych, ponie-
waż zmodyfikowane zapytanie umożliwia
dostęp do danych zawartych w bazie. Zło-
śliwie umieszczony w zapisanej procedu-
rze znak formatowania może skutkować
błędem bazy, a nie wyświetleniem właści-
wych danych. Nie chodzi o to, że spraw-
dzanie poprawności danych nie jest istot-
ne – chodzi o to, że każdy system obro-
ny powinien koncentrować się zarówno na
budowie, jak i na wykonywaniu zapytań.
Z punktu widzenia testów audytorzy,
którzy niepoprawnie testują podatności
na SQL Injection, prezentują niewłaściwe
spojrzenie na ryzyko dla aplikacji. Jeśli te-
sty polegają wyłącznie na wstrzyknięciach
opartych na apostrofach, będą bezuży-
teczne – do ataków SQL Injection wyko-
rzystuje się wiele różnych znaków. n
O autorze
Mike Shema pracuje jako dyrektor ds.
bezpieczeństwa w zajmującej się bezpie-
czeństwem aplikacji webowych firmie NT
Objectives.
Kontakt z autorem:
mikeshema@yahoo.com
25
 www.buyitpress.com

Zaprenumeruj swoje ulubione magazyny

i zamów archiwalne numery!

Już teraz w kilka minut możesz zaprenumerować swoje ulubione pismo.

Gwarantujemy:
- preferencyjne ceny
- bezpieczną płatność on-line
- szybką realizację Twojego zamówienia
Bezpieczna prenumerata on-line wszystkich tytułów Wydawnictwa Software!
zamówienie prenumeraty

Prosimy wypełnić czytelnie i przesłać faksem na numer: (22) 887 10 11 lub listownie na adres: Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.,
Piaskowa 3, 01-067 Warszawa, e-mail: pren@software.com.pl. Przyjmujemy też zamówienia telefoniczne: (22) 887 14 44

Imię i nazwisko............................................................................................ ID kontrahenta..........................................................................................

Nazwa firmy................................................................................................. Numer NIP firmy.......................................................................................

Dokładny adres....................................................................................................................................................................................................................

Telefon (wraz z numerem kierunkowym)................................................... Faks (wraz z numerem kierunkowym) ....................................................

E-mail (niezbędny do wysłania faktury)............................................................................................................................................................................

automatyczne przedłużenie prenumeraty

Tytuł
Ilość Od numeru Opłata
Ilość
zamawianych pisma lub w zł
numerów
prenumerat miesiąca z VAT
Software Developer’s Journal (1 płyta CD)
– dawniej Software 2.0 12 250/1801
Miesięcznik profesjonalnych programistów
SDJ Extra (od 1 do 4 płyt CD lub DVD)
– dawniej Software 2.0 Extra! 6 150/1352
Numery tematyczne dla programistów

Linux+ (2 płyty CD)

Miesięcznik o systemie Linux
12 199/1791

Linux+DVD (2 płyty DVD)

Miesięcznik o systemie Linux
12 199/1791

Linux+Extra! (od 1 do 7 płyt CD lub DVD)

Numery specjalne z najpopularniejszymi dystrybucjami Linuksa
8 232/1982

PHP Solutions (1 płyta CD)

Dwumiesięcznik o zastosowaniach języka PHP
6 135

Hakin9, jak się obronić (1 płyta CD)

Dwumiesięcznik o bezpieczeństwie i hakingu
6 135

.psd (1 płyta CD + film instruktażowy)

Dwumiesięcznik użytkowników programu Adobe Photoshop
6 140

Aurox Linux (4 płyty CD + 1 płyta DVD)

Magazyn z najpopularniejszym polskim Linuksem
4 1193

Suma

Jeżeli chcesz zapłacić kartą kredytową, wejdź na

stronę naszego sklepu internetowego:
1
Cena prenumeraty rocznej dla osób prywatnych
2
Cena prenumeraty rocznej dla osób prenumerujących już Software Developer’s Journal lub Linux+
3
Cena prenumeraty dwuletniej Aurox Linux
www.buyitpress.com
Narzędzia

TYPO3 od kuchni,
czyli wymarzony portal
w zasięgu ręki
Stopień trudności: lll
Jean-Gael Rouchon

Zarządzasz witryną internetową, która ma

zhierarchizowaną strukturę stron, a ich
zawartość jest uzupełniana przez wielu
redaktorów. Zależy Ci na pełnej swobodzie
projektowania tego sajtu oraz łatwości jego
tworzenia i rozbudowy. Przedstawiamy TYPO3:
potężny, elastyczny i solidny system CMS klasy
Enterprise, który jest łatwy w rozbudowie, co
umożliwia ciągłe dostosowywanie go do Twoich
potrzeb.

W SIECI
• http://www.typo3.org – głów-
na strona TYPO3
• http://wiki.typo3.org – oficjal-
na encyklopedia TYPO3
• http://web.inselhof-triemli.ch/
index.php?id=98&type=3
– wprowadzenie do Typo3
Testsite
• http://opensourcecms.com
– witryna poświęcona CMS-
om
T
YPO3 jest potężnym i elastycz-
nym systemem zarządzania treścią
(CMS, ang. Content Management
System) napisanym w PHP. Jest aplikacją
opensourcową, dostępną na licencji GNU
GPL (General Public License). Jest CMS-
em wielojęzycznym (48 wersji językowych
w maju 2006) i wielowitrynowym (potrafią-
cym obsłużyć wiele witryn z jednej instala-
cji). TYPO3 daje użytkownikowi ogromną
swobodę tworzenia strony, a jego architek-
tura jest zorientowana na strony (ang. page-
centric paradigm). Oferuje rozwinięte moż-
liwości zarządzania grupami oraz dosto-
sowywania funkcjonalności pod kątem au-
torów i gości. Posiada również wbudowa-
ny system wersjonowania oraz funkcje
przekierowywania URL-i (ang. URL rewri-
ting). Jedną z największych zalet TYPO3
jest system rozszerzeń, który pozwala do-
dawać nowe funkcje bez modyfikacji rdze-
nia systemu. Obecnie dostępnych jest po-
nad 1400 rozszerzeń (maj 2006). Dodatko-
wo, twórcy TYPO3 udostępniają framework
pozwalający na łatwe dodawanie kolejnych
możliwości.
Historia TYPO3 zaczęła się od wspo-
magania rozwoju portali korporacyjnych
w Internecie (głównie B2C, ang. Busi-
ness-to-Customer, czyli przeznaczonych
do kontaktu między firmą a jej klientami).
Dzięki systemowi rozszerzeń i wspomnia-
nemu frameworkowi, system może rów-
nież obsługiwać witryny B2B, intranety,
extranety, a także wspomagać tworzenie
pojedynczych aplikacji.
Co powinieneś
wiedzieć...
Przydatna będzie podstawowa znajo-
mość konfigurowania PHP oraz wiedza
na temat systemów CMS.
Co obiecujemy...
Pokażemy, jak przy pomocy TYPO3
stworzyć od podstaw kompletną witrynę
internetową, zawierającą forum dyskusyj-
ne i moduł newsów.

28 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006


Zaczniemy od instalacji umieszczo-
nej na naszych stronach internetowych
(www.phpsolmag.org) witryny demonstra-
cyjnej oraz dostosowania BackEndu. Na-
stępnie dowiemy się, jak dodawać i mody-
fikować zawartość witryny. Jeszcze póź-
niej zobaczymy, w jaki sposób utworzyć
własną witrynę i zainstalować na niej apli-
kacje (forum dyskusyjne i moduł newsów).
Na końcu uwypuklimy niektóre spośród
zaawansowanych możliwości Typo3.
Łączymy się z
BackEndem
Podobnie jak większość systemów CMS,
TYPO3 został podzielony na FrontOffi-
ce (witryna widoczna dla użytkownika)
i BackOffice (interfejs administracyjny).
W TYPO3 witryna jest nosi nazwę Fron-
tEnd (FE), a interfejs administracyjny, w
którym modyfikujemy zawartość – Bac-
kEnd (BE). Między tymi warstwami istnie-
je wyraźny podział, gdyż dane użytkowni-
ków FE i BE znajdują się w osobnych ta-
belach bazodanowych (istnieje możliwość
połączenia tych tabel, ale nie jest to dla
nas ani niezbędne, ani pożądane).
Zaczniemy od zalogowania się jako
zwykły redaktor zawartości witryny, który
korzysta z konta o nazwie redactor (hasło
redactor), który ma ograniczone możliwo-
ści modyfikacji sajtu. UWAGA: nazwa kon-
ta redactor obowiązuje jedynie dla witryny
demonstracyjnej i nie działa w przypadku
instalacji tradycyjnej; w tej drugiej sytuacji
korzystaj z konta administratora (login: ad-
min, hasło: password; w zastosowaniach
produkcyjnych należy zmienić hasło).
Interfejs BE jest podzielony na 3 czę-
ści umieszczone w 2 ramkach (zob. Ry-
sunek 1). Po lewej mamy główne menu,
z którego wybieramy czynność do prze-
prowadzenia (edycja treści, zmiana usta-
wień użytkownika, zarządzanie plikami,
itd.). W środkowej ramce (jeżeli jest ona
wyświetlana), pokaże się rozwijalne drze-
wo przedstawiające hierarchię zawartości
naszej witryny. Wreszcie, w prawej czę-
ści ekranu ujrzymy efekty działań wybra-
nych w części środkowej. Wrócimy do te-
go później – zacznijmy od zmiany języka
używanego w BackEnd.
Zmiana języka interfejsu
BackEnd
W menu po lewej stronie ekranu wybiera-
my opcję User–>Setup, aby dojść do swo-
PHP Solutions Nr 5/2006
Rysunek 1. BackEnd TYPO3 (istotne kroki zostały podświetlone na czerwono)
ich ustawień. Na górze strony z ustawie-
niami możemy zmienić język (mamy do
wyboru wiele wersji językowych, włącznie
z angielską, polską, niemiecką, francuską
i włoską). Dostępność każdego z języków
zależy od tego, czy zainstalowaliśmy Lan-
guage Pack (możemy to zrobić korzysta-
jąc z opcji Ext Manager w sekcji User tego
samego menu). Na stronie konfiguracyj-
nej możemy też zmienić ustawienia zwią-
zane z rekurencyjnym kopiowaniem i ka-
sowaniem stron (określa ono, do którego
poziomu mają być kopiowane lub kasowa-
ne podstrony wybranej strony). Zmienimy
tu też nasze dane osobowe i dane konta
(włącznie z hasłem). Aby zaakceptować
zmiany, musimy przewinąć formularz i na
jego końcu kliknąć przycisk Save Confi-
guration, po czym się wylogować i zalogo-
wać ponownie: to wszystko.
Zarządzanie treścią
Następnie, nadal zalogowani jako redac-
tor lub admin, dodamy nową stronę do wi-
tryny, po czym umieścimy w niej zawar-
tość. Później utworzymy 3 kolejne strony
i zainstalujemy aplikację (forum dyskusyj-
ne) na jednej z nich.
Modyfikacja treści
Zacznijmy pracę z witryną demonstracyj-
ną. Zalogowani jako redaktor, klikniemy
na opcję Page w menu po lewej stronie
ekranu (mała ikona oznacza tryb edy-
cji). Następnie, korzystając z drzewa na
środku ekranu, wybieramy stronę, któ-
www.phpsolmag.org
Narzędzia
rą chcemy wyedytować (w naszym przy-
padku Test).
Po prawej stronie ekranu pokażą się
przyciski i menu ułatwaiające nam wyko-
nywanie rozmaitych operacji na wybranej
stronie: oglądanie historii jej zmian, edycja
właściwości, przenoszenie strony, doda-
wanie nowej strony lub jej zawartości oraz
przeszukiwanie strony.
Wyedytujmy teraz treść strony: w tym
celu musimy po prostu kliknąć przykła-
dowy tekst pokazany poniżej nagłówka
NORMAL lub przycisk Edit in Rich Text
Editor umieszczony tuż pod tym tekstem.
Najlepiej wybrać pierwszy sposób, gdyż
po kliknięciu na Edit in Rich Text Editor nie
wszystkie opcje i funkcje edytora będą do-
stępne (m.in. nie będziemy mogli zmienić
tytułu i typu treści ani przełączyć się na
tryb pełnoekranowy). Dobrym pomysłem
jest kliknięcie przycisku Open in new win-
dow: jest on umieszczony na samym dole
całej ramki i ma kształt rombu.
W prawej części ekranu widzimy teraz
zawartość strony Test: znajduje się ona w
edytorze HTML-owym typu WYSIWYG,
będącym aplikacją pochodną wobec edy-
tora HTMLArea, zmodyfikowaną poprzez
dodanie funkcji TYPO3 do obsługi linków
i obrazów. Edytor ten pozwala nam na
swobodne wprowadzanie tekstu, bieżą-
cą zmianę ustawień czcionki, wstawianie i
zarządzanie tabelami oraz listami numero-
wanymi i wypunktowanymi, cofanie i przy-
wracanie przeprowadzonych działań, wy-
szukiwanie i zastępowanie tekstu, itd. Kli-
29
Narzędzia
kając wyglądający jak <> przycisk Toggle
HTML Source możemy również zobaczyć
wersję HTML (źródło) edytowanego tek-
stu, a wciskając przycisk Remove format-
ting (wyglądający jak połowa litery A) usu-
niemy formatowanie tekstu (np. wklejone-
go z aplikacji biurowej do okienka nasze-
go edytora).
Pobawmy się trochę tym edytorem
i wprowadźmy jakiś tekst. Jeśli potrzebuje-
my więcej miejsca do edycji, możemy klik-
nąć przycisk Full Screen po prawej stronie
obszaru edycyjnego. Pamiętajmy jednak,
że pozbawia nas to niektórych pewnych
opcji edytora. Na koniec, możemy zapisać
zmodyfikowany tekst korzystając ze znaj-
dujących się na szczycie strony naszego
edytora ikon symbolizujących dyskietki.
Dodawanie obrazków do tekstu
Możemy również wstawiać obrazy: tuż pod
obszarem edycyjnym mamy narzędzie po-
zwalające nam wybierać i uploadować pli-
ki graficzne. Jest tam również lista umożli-
wiająca nam wybranie obrazu znajdującego
się już na serwerze (np. Typo3V4_box.gif)
lub uploadowanie obrazu znajdującego się
na dysku lokalnym bezpośrednio do prze-
strzeni plikowej konta redactor lub admin.
To ostatnie wykonamy klikając ikonę sym-
bolizującą folder i umieszczoną po prawej
stronie listy. Tuż pod opisaną przeglądarką
plików mamy formularz pozwalający nam
edytować właściwości wybranego obrazu:
ustawiać jego pozycję na stronie, a także
szerokość, wysokość, nagłówek go opisują-
cy, tekst alternatywny (ukazuje się, gdy nie
można wyświetlić obrazu i odpowiada wła-
ściwości alt HTML-owego znacznika <img
src>), tytuł obrazu oraz URL do pełnego
opisu grafiki.
Poniżej opcji dotyczących obrazu wi-
dzimy General Options – ustawienia do-
tyczące całej zawartości i pozwalające
na ustawianie dat Start i Stop, określają-
cych okres, w którym zdefiniowana zawar-
tość ma być widoczna. Możemy też zde-
cydować, czy dana strona będzie mogła
zawierać podstrony i ustawiać jej widocz-
ność dla zalogowanych i niezalogowanych
użytkowników. Opcje te obowiązują dla
wszystkich typów zawartości.
Wstawianie hiperlinków
Aby wstawić hiperlinka w tekście, musi-
my zaznaczyć w edytorze słowo lub ob-
raz i kliknąć przycisk Insert Web Link (iko-
na symbolizująca Ziemię) w pasku narzę-
dzi edytora. Ukaże się przeglądarka lin-
30
Wymagania
TYPO3 wymaga parsera PHP (PHP4), bazy danych MySQL-a i serwera Apache lub IIS.
Dodatkowo, musisz zwiększyć ilość pamięci przydzielanej procesom PHP. W tym celu wy-
edytuj plik php.ini (/etc/php4/apache/php.ini) i ustaw zmienną memory limit na 32M (memo-
ry_limit = 32M) zamiast na 8M.
Instalacja tradycyjna
Aby zainstalować TYPO3 w sposób tradycyjny, pobierz ze strony produktu (www.typo3.org)
jego źródło (typo3_src-x.y.tar.gz lub typo3_src-x.y.zip, gdzie x.y oznacza numer wersji, w
naszym przypadku 4.0) oraz przykładową, pustą witrynę (dummy-x.y.tar.gz lub dummy-
x.y.zip). Następnie stwórz folder dla TYPO3 (np. typo3) w katalogu dostępnym dla serwera
WWW i rozpakuj do niego oba archiwa (możesz nadpisać pliki powtarzające się pliki).
Następnie w przeglądarce WWW wpisz adres, pod którym rozpakowałeś TYPO3 (np.
http://localhost/typo3) i postępuj zgodnie z instrukcjami instalatora 1-2-3 Install. Będziesz
musiał podać informacje dotyczące bazy danych (nazwę użytkownika i jego hasło (jeżeli
jest) oraz nazwę hosta) oraz nazwę nowej bazy, z której będzie korzystał TYPO3 (lub wy-
brać istniejącą, jeśli chcesz ją nadpisać) i utworzyć tę bazę. To wszystko, co jest wymaga-
ne: możesz przejść do BackEndu lub FrontEndu witryny, choć warto najpierw przeczytać
uwagi instalatora dotyczące bezpieczeństwa. Aby przejść do BackEndu, wejdź do katalo-
gu http://localhost/typo3/typo3/.
UWAGA: nie należy używać pakietów TYPO3 oznaczonych jako testsite, gdyż nie są
one od dawna aktualizowane i zawierają stare wersje TYPO3, w których brakuje wielu z
opisywanych przez nas możliwości.
Korzystamy z witryny demonstracyjnej
Zamiast instalować TYPO3 w sposób tradycyjny, możesz użyć specjalnej witryny demon-
stracyjnej, którą omawiamy w tym artykule. Zawiera ona wstępnie zdefiniowaną treść, parę
zainstalowanych rozszerzeń i domyślny szablon. Dołączyliśmy do niej również plik HTML,
którego użyjemy, aby utworzyć design strony internetowej.
Możesz uruchomić witrynę demonstracyjną z PHP Solutions Live CD lub zainstalować
ją na swoim komputerze. Zakładamy, że Apache, PHP i MySQL są zainstalowane i urucho-
mione. Tworzymy więc folder dla TYPO3 w przestrzeni serwera WWW (w Linuksie jako ro-
ot wpisujemy polecenie mkdir /var/www/t3test i przechodzimy do tego katalogu komen-
dą cd /var/www/t3test. Ścieżka serwera WWW może się różnić od /var/www, trzeba
oczywiście podać obowiązującą). Następnie rozpakowujemy do tego katalogu archiwum
witryny demonstracyjnej (typo3demosite.zip). Aby kontynuować instalację, w przeglądar-
ce WWW przechodzimy pod adres http://localhost/3test/install/index.php. Uruchomi się na-
rzędzie 1-2-3 Install, które opisywaliśmy dla instalacji tradycyjnej i przeprowadzi nas przez
pozostałą część procesu instalacyjnego, który wygląda niemal identycznie jak poprzednio.
Instalacja rozpoczyna się od konfiguracji i utworzenia bazy danych. Istotna różnica polega
na tym, że na etapie inicjalizacji bazy danych, zamiast wybrać opcję Create the default my-
sql database table, decydujemy się na import bazy ze skryptu database_demo.sql. Po za-
kończeniu instalacji można zacząć korzystać z witryny: jej FrontEnd znajduje się pod adre-
sem http://localhost/t3test/index.php, a BackEnd pod http://localhost/t3test/typo3/.
Uwaga na temat specyfiki dema
W wersji demonstracyjnej wykorzystaliśmy szablon strony WWW o nazwie sunflower
pobrany z witryny oswd.org. Znajduje się on w domenie publicznej (ang. public doma-
in). Zmieniliśmy go nieznacznie w stosunku do oryginału, m.in. poprzez dodanie CSS-a
dla drugiego menu i poprawienie brakującego clear:both w stopce strony. Ponadto w in-
dex.html umieściliśmy znaczniki (tagi) wymagane przez TYPO3. Poprawilismy też rozsze-
rzenie TYPO3 o nazwie tt_board, aby było zgodne z css_styled_content.
WAŻNE: wersja demonstracyjna nie jest przeznaczona do zastosowań produkcyjnych,
a jedynie do eksperymentów i testów.
ków TYPO3, za pomocą której możemy Po kliknięciu lewym przyciskiem my-
utworzyć odnośnik do strony (lub treści) szy na ikonie zawartości (pierwsza ikona
wewnętrznej, którą można wybrać korzy- w lewym górnym rogu ramki edycyjnej)
stając z drzewa, do pliku w przestrzeni pli- ukaże sie menu kontekstowe pozwalające
kowej TYPO3 lub do zewnętrznego URL-a na dokonanie wybranych operacji na za-
czy adresu emailowego: wszystko, co mu- wartości, takich jak skopiowanie lub wycię-
simy zrobić, to kliknięcie w odpowiednią cie bloku. Jest to prosty sposób na prze-
zakładkę i wprowadzenie wymaganych noszenie zawartości lub stron w ramach
danych. Domyślnie linki zewnętrzne uka- hierarchii witryny. Wykonywanie tych dzia-
zują się w osobnym okienku, a wewnętrz- łań nie zmienia linków pomiędzy stronami
ne w tym samym oknie. Ważne jest to, że ani zakładek w przeglądarce WWW, gdyż
możemy ukryć adresy emailowe przed ro- TYPO3 używa stałych identyfikatorów (ID)
botami spamerskimi. dla każdej strony. Możemy też przenosić
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006
 Narzędzia

strony w hierarchii drzewa metodą prze-

ciągnij i upuść.
Używanie i czyszczenie cache'a
TYPO3 ma zintegrowany system cache'a,
używany w celu minimalizacji obciążenia
serwera. Gdy dokonujemy aktualizacji,
musimy również wyczyścić cache. W tym
celu na liście rozwijalnej znajdującej się
na szczycie ramki edycyjnej, w której pra-
cujemy, wybieramy [Menu] –> [Clear Ca-
che] –> This page.
Dokumentacja TYPO3
TYPO3 ma rozbudowaną dokumentację, zamieszczoną pod adresem http://typo3.org/
documentation. Jest ona dostępna w formatach PDF i SXW oraz w postaci plików wideo
(ok. 5 godzin). Na początek polecamy manuale:
• Getting Started (doc_tut_quickstart – podręcznik dla redaktora witryny)
• TS by example (przykłady TypoScriptu dla początkujących)
• Modern Template Building 1 (tworzenie szablonów)
• Futuristic Template Building (tworzenie szablonów przy użyciu TemplaVoila)
Istnieje również książka, która została napisana przez członków zespołu tworzącego pod-
stawy TYPO3. Jest ona dostępna w niemieckiej, angielskiej i francuskiej wersji językowej
i pozwala na bardzo dobre poznanie TYPO3.

Dodawanie strony
TYPO3 jest CMS-em zorientowanym na
strony (ang. page-centric CMS). Ozna-
cza to, że pojedyncza strona internetowa
jest w nim podstawą całej witryny, umoż-
liwiając nawigację i przechowując zawar-
tość. Jest to zupełnie inne rozwiązanie niż
stosowane w takich CMS-ach jak Mambo,
gdzie zawartością zarządzamy przy uży-
ciu osobnego modułu, a potem linkuje-
my ją do wybranych stron. Koncepcja i co-
dzienne zarządzanie witryną są więc zu-
pełnie inne niż w tamtych CMS-ach.
Zależnie od swoich uprawnień, redak-
tor może dodać stronę w wybranej części
witryny. Drzewo stron jest całkowicie nie-
zależne od innych czynników, takich jak
zainstalowane moduły (w przeciwieństwie
np. do phpNuke i pochodnych). Każda no-
wa strona jest automatycznie dodawana
do menu (jeżeli istnieje menu odpowied-
niego poziomu).
Dodajmy teraz parę stron do naszej
witryny: będzie to trochę podobne do mo-
dyfikacji zawartości strony.
W tym celu klikamy opcję Page w
menu po lewej stronie ekranu i wybie-
ramy stronę Test w znajdującym się po-
środku ekranu drzewie stron. W ramce
po prawej klikamy przycisk Create New
Record: pojawi się w niej Wizard doda-
wania stron. Wybieramy w nim opcję Pa-
ge(Inside) – Click here for Wizard, a na-
stępnie wybieramy docelowe położenie
strony.
Pojawi się formularz dodawania stro-
ny, w którym wpiszemy jej tytuł (np. Mo-
ja Strona) – będzie on używany w ta-
gu <title> strony WWW oraz jako na-
zwa strony w drzewie. Jak widzimy, strona
jest domyślnie ukryta (poprzez zaznacze-
nie checkboksa Hide page), gdyż nie ma
jeszcze żadnej zawartości: chcemy, aby
była widoczna na witrynie i w menu, więc
odhaczymy tego checkboksa. Następnie
klikamy na drugiej ikonie z dyskietką (Sa-
ve document and view page): strona jest
gotowa.
Zanim umieścimy jakąkolwiek treść na
naszej stronie, warto wiedzieć kilka rze-
czy. Po pierwsze, istnieje wiele sposo-
bów na dodawanie stron, m.in. użycie iko-
ny Create new page w Page view czy też
opcji new w menu uruchamianym po klik-
nięciu dowolnej ikony w ramach drzewa
pośrodku ekranu. Po drugie, istnieją in-
ne typy stron (wybieramy je z listy rozwi-
jalnej Type w opisywanym Wizardzie), ta-
kie jak skróty do innych części witryny, lin-
ki zewnętrzne lub strony zaawansowane
(advanced mode; dodajemy w nich słowa
kluczowe, opisy, itd). Możemy też dodać
stronę typu Sysfolder: gromadzimy na niej
dane (zawartość, newsy, ustawienia, da-
ne użytkowników FE, itd), których będzie-
my mogli użyć w dowolnej części witryny.
Po trzecie, możemy tworzyć wiele stron
jednocześnie korzystając z menu Func-
tions po lewej stronie ekranu (jest to bar-
dzo przydatne, gdy budujemy witrynę od
podstaw, gdyż skraca czas).
Dodawanie bloku tekstowego
Dobrze, mamy już naszą stronę, do któ-
rej chcemy dodać zawartość: zróbmy to.
W tym celu wybieramy Page –> Mypage
–> Create new content. W wizardzie, któ-
ry się pojawi, wybieramy Page Content
–> Click Here For Wizard. Otrzymamy li-
stę typów zawartość dostępnych dla użyt-
kownika redactor (lub admin). Gdybyśmy
wybrali Regular Text, moglibyśmy ustalić,
w której kolumnie chcemy umieścić za-
wartość (wybierzemy kolumnę Normal).
Na koniec widzimy ten sam formularz, któ-
rego używaliśmy podczas modyfikacji ist-
niejącej treści. Przejdźmy teraz do listy
rozwijalnej Type i wybierzmy header: po-
zwala nam to na wstawienie samego na-
główka, bez treści strony.
Użycie typu Text w/ Images pozwoli-
łoby nam na wstawienie tekstu zawierają-
cego obrazy. Moglibyśmy ustawić pozycję,
rozmiar, nagłówek i tytuł każdego obraz-
ka. Aby zobaczyć więcej opcji, przewijamy
formularz i na jego samym dole zaznacza-
my checkbox Show secondary options: w
formularzu pojawią się takie opcje, jak ja-
kość obrazu, efekty (np. obroty czy regula-
cja kontrastu) czy click to enlarge. Użycie
ostatniej opcji spowoduje, że po kliknięciu
na obraz na stronie TYPO3 wyświetli go w
nowym oknie, co jest bardzo przydatne w
prostej galerii zdjęć.
Zmiana jakości (resampling) czy de-
korowanie obrazka zachodzi automatycz-
nie wobec wszystkich obrazów z zestawu
przy użyciu kombinacji bibliotek GD oraz
ImageMagick.
Kolejnym typem zawartości jest File-
links, którego używamy w celu wyświe-
tlenia listy plików, z których każdy zawie-
ra krótki opis. Typ ten jest użyteczny, jeśli
chcemy umieścić na stronie listę plików do
pobrania (np. dokumentację, tutoriale czy
skompresowane aplikacje). Możemy zde-
finiować wygląd takiej listy korzystając z
kilku gotowych wzorów.
Wracając do klasycznej zawartości
strony, mamy Menu Site Map, czyli ma-
pę witryny. Używamy jej, aby umieścić na
stronie mapę całego sajtu lub jego czę-
ści (korzystając z pola Starting Point: ma-
my do dyspozycji drzewo, które pozwa-
la nam wybrać miejsce witryny, od które-
go zaczniemy tworzenie mapy). Możemy
też umieścić menu podstrony na poziomie
o jeden niższym niż sama strona. Jeżeli
podstrony są typu Advanced, i wypełnisz
pole opisu, możesz sporządzić np. pod-
sumowanie (resume) podstron. Inną po-
żyteczną sztuczką, którą możemy zasto-
sować na mapie witryny jest sporządze-
nie spisu treści stron na stronie aktywnej.
Przydatne jest również zaznaczenie bok-
su To top w formularzu edycyjnym każ-
dego elementu strony (opcja secondary
options, umieszczona tuż poniżej listy roz-

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 31

Narzędzia
Rysunek 2. Szablon, który utworzymy
wijalnej umożliwiającej wybór typu treści,
musi być włączona). W ten sposób umoż-
liwimy nawigację pomiędzy blokami tek-
stowymi a spisem treści.
Ostatnim klasycznym typem zawarto-
ści, który omówimy, jest Insert Record. Po-
zwala on na wyświetlanie treści zgroma-
dzonej w innej części witryny. Znaczy to,
że zawartość ta będzie się cały czas znaj-
dowała w oryginalnym położeniu, a każ-
da jej modyfikacja będzie natychmiastowo
i automatycznie widoczna na naszej stro-
nie. Insert Record jest więc nie tyle typem
treści, co referencją do innego bloku.
Dodajemy aplikację
Jedną z najpotężniejszych cech TYPO3
jest system rozszerzeń. Umożliwia on
nam łatwe dodawanie nowych funkcji.
Każde rozszerzenie może dodawać no-
we typy zawartości lub funkcje BackEn-
du albo zawierać gotowe aplikacje (np. fo-
rum dyskusyjne). Te ostatnie będą widocz-
ne we FrontEndzie i noszą nazwę wtyczek
(pluginów, ang. plugins). Dla TYPO3, fo-
rum dyskusyjne jest złożonym typem za-
wartości korzystającym z wielu rekordów
(którymi są wypowiedzi) oraz narzędzia
wyświetlającego (samo forum). Zainstalu-
jemy rozszerzenie tt_board, które jest bar-
dzo prostym forum dyskusyjnym.
Zacznijmy od sprawdzenia, czy tt_bo-
ard jest zainstalowane w TYPO3. W tym
celu przechodzimy do Extension Mana-
gera (Ext manager w menu po lewej stro-
nie ekranu) i w liście rozwijalnej Menu: wy-
bieramy Loaded extensions. Nawet, jeśli
32
tt_board nie jest załadowane, istnieje szan-
sa, że mamy je gotowe do instalacji w sys-
temie TYPO3: aby to sprawdzić, wybierz-
my opcję Install extensions. Jeżeli nadal
nie możemy znaleźć tt_board, to znaczy, że
nie jest ono zainstalowane – musimy więc
je pobrać i zainstalować w TYPO3. W tym
celu wchodzimy do repozytorium rozsze-
rzeń TYPO3 (TYPO3 Extensions Reposi-
tory), które znajduje się pod adresem http:
//www.typo3.org/extensions/, klikamy na za-
kładkę Full list, odnajdujemy tt_board i po-
bieramy je na dysk lokalny. Następnie wra-
camy do Extension Managera i wybiera-
my opcję Import extensions. Zwróćmy uwa-
gę na nagłówek UPLOAD EXTENSION FI-
LE DIRECTLY (.T3X). Tuż pod nim znajdu-
je się przycisk przeglądarki plików: klikamy
go, wybieramy pobrany właśnie plik .t3x i
klikamy Upload extension file. Zostaniemy
poprowadzeni przez Wizarda i będziemy
musieli jedynie postępować zgodnie z je-
go instrukcjami. W ten sposób zainstaluje-
my tt_board.
Aby umieścić zainstalowane w TYPO3
tt_board na naszej stronie, przechodzimy
do Page -> My Page -> Create new con-
tent, przewijamy listę typów treści i w sek-
cji Plugins wybieramy Discussion forum
(na samym końcu listy). Ta ostatnia ope-
racja jest identyczna z wybraniem General
plugin w tej samej sekcji, następującej po
nim selekcji Insert plugin jako typu zawar-
tości, a następnie wyborem Board, tree z
listy rozwijalnej Plugin. Możemy też (jeśli
chcemy) wprowadzić nagłówek forum (np.
Dyskusje). Nie musimy wypełniać żad-
www.phpsolmag.org
nych innych pól, również tego oznaczo-
nego jako CODE, które w obecnej wersji
TYPO3 jest poprostu przestarzałe. Zapi-
sanie forum poprzez kliknięcie przycisku
Save document and view (ikona dyskiet-
ki) kończy naszą pracę nad nim. Mamy
gotowe, małe forum dyskusyjne na naszej
stronie, które nadaje się świetnie jako na-
rzędzie do komentowania zawartości stro-
ny przez użytkowników.
Jeżeli wybierzemy opcję List z menu
po lewej stronie ekranu, a następnie stro-
nę My Page w drzewie pośrodku ekra-
nu, zobaczymy listę wypowiedzi (postów)
z forum zamieszczonych na stronie. Plu-
gin tt_board pobiera wypowiedzi z danej
strony, a następnie je segreguje i wyświe-
tla w postaci drzewa. Udostępnia również
formularz, za pomocą którego dopisujemy
nowe wiadomości. Listę zamieszczonych
wiadomości zobaczymy w BE, tuż poniżej
zawartości strony.
Potęga szablonów
Możemy już tworzyć i zarządzać zawarto-
ścią strony – świetnie. Jeszcze lepiej by-
łoby jednak, gdybyśmy mogli tworzyć wła-
sną witrynę w oparciu o szablon. Chcemy,
aby zawierał on 2 menu, z których pierw-
sze jest poziome, a drugie jest pionowe
i istnieje na drugim i trzecim poziomie wi-
tryny. Chcemy, aby zawartość była wy-
świetlana w dwóch strefach: pierwsza
z nich będzie duża i ulokowana w cen-
trum, a druga mała i umieszczona po le-
wej, przeznaczona do zamieszczania nie-
wielkich notatek.
Użyjemy szablonu sunflower (zob. Ry-
sunek 2) – szablon znajdujący się w dome-
nie publicznej i pobrany z www.oswd.org.
Nieznacznie zmodyfikowaliśmy plik HTML,
dodając do niego znaczniki TYPO3 (zob.
Listing 1). Strukturą naszego sajtu będą
strony Test: zmienimy tylko ich wygląd.
Aby tego dokonać, musimy się przełączyć
do profilu admin (jeżeli dotychczas byliśmy
zalogowani jako redactor). Wylogujmy się
więc z BE klikając opcję w menu po le-
wej stronie ekranu i zalogujmy się na kon-
to admin (domyślne hasło to password).
Nasz interfejs ma teraz więcej opcji: został
wzbogacony o te, do których dostęp ma
tylko administrator.
Jak działają szablony w TYPO3?
Istnieją dwie główne metody wykorzysta-
nia szablonów w TYPO3: Modern Templa-
te Building (nazwa pochodzi z manuala)
oraz Templavoila. Pierwsza z nich, której
PHP Solutions Nr 5/2006
 Narzędzia

użyjemy na naszej witrynie, jest klasycz- Rejestr Windows). Język został o pisany w nich (Constant i Setup) informują TYPO3,
na i opiera się na umieszczaniu specjal- osobnym manualu (TS Reference manual), że mamy do czynienia z nowym szablo-
nych znaczników w plikach HTML. Meto- a także w instrukcjach załączanych do każ- nem, który nie dziedziczy z głównego sza-
da ta jest prosta do zrozumienia i znajduje dego rozszerzenia (gdzie opis dotyczy kon- blonu (dziedziczenie po poprzednich sza-
zastosowanie przy tworzeniu rozszerzeń. figuracji tego rozszerzenia). blonach w linii root kodu TypoScript zosta-
Użycie MTB pozwoli nam się przyzwycza- je wykasowane). Trzecia opcja (Rootlevel)
ić do języka TypoScript. Natomiast druga Tworzymy własny szablon określa, że szablon jest korzeniem (ro-
metoda, Templavoila, pozwala na stoso- Aby utworzyć swój własny szablon sko- otem) witryny internetowej (główną stro-
wanie szablonów przy użyciu interfejsu ty- rzystamy z menu List po lewej stronie, wy- ną), a więc strona, na której zostanie uży-
pu point-and-click. bierzemy stronę Test w drzewie pośrodku ty, będzie stroną domową całej witryny.
Dla szablonów w TYPO3 przeznaczo- ekranu, klikniemy Create new record i ja- Możemy też dołączać (inkludować)
no osobny typ zawartości o nazwie Tem- ko typ treści wybierzemy Template. Uka- elementy innych szablonów i ustawień
plate oraz specjalny język TypoScript. Nie że nam się formularz dotyczący szablo- składowanych w bazie danych (Include
jest on językiem programowania, lecz ję- nu, w którym wypełnimy jedynie tytuł (bę- static) lub w plikach (Include static (from
zykiem opisowym, za pomocą którego dący nazwą szablonu). Możemy też usta- extensions)). Dodatkowo, możemy dołą-
definiujemy, jak szablony powinny dzia- wić nazwę witryny: zostanie ona użyta w czać całe szablony używając pola Include
łać – określamy sposób renderowania wi- tagu <title> przy nazwie strony (np. Moja- basis template field. My skorzystamy z po-
tryny, opisujemy obiekty dynamiczne Witryna : Strona1). la Include static (from extensions), wybie-
(np. menu) i konfigurujemy niektóre pluginy. Następnie w tym samym formularzu rając CSS Styled Content. Rezultatem tej
TypoScript używa notacji obiektowej w celu odhaczymy checkboksy Clear: Constant, operacji będzie dołączenie podstawowych
przedstawienia logiki drzewa (podobnie jak Clear: Setup i RootLevel. Dwa pierwsze z ustawień dotyczących renderowania, co
zaoszczędzi nam sporo pracy. Na koniec
Listing 1. Znaczniki TYPO3 wstawione do szablonu sunflower zapisujemy szablon korzystając ze znanej
już nam doskonale ikony z dyskietką.
<body>
<!--###DOCUMENT_BODY### start--> Zabawa z TypoScript
<div class="thebox">
Jeżeli zechcemy zobaczyć, jak wygląda
<div class="logo"><a href="#">###SITENAME###</a></div>
<!--###MENU1### start--> nasza witryna (np. http://localhost/typo3/),
<ul class="header"> zobaczymy komunikat o błędzie Error!.
<li><a href="#">Diary</a></li> Dzieje się tak, gdyż nie ustaliliśmy jeszcze
<li><a href="#">The Idea</a></li> metody renderowania i TYPO3 nie wie ani
<li><a href="#">Contact</a></li>
jakiej zawartości powinien użyć, ani w jaki
</ul>
<!--###MENU1### end--> sposób ją wyświetlić – poprawmy to.
<div class="side"> W naszym szablonie musimy wpisać
<!--###MENU2### start--> odpowiednie informacje w polach Con-
<h2>Archives</h2> stant i Setup. Constant to zmienna w ję-
<a href="#">March 2006</a><br/>
zyku TypoScript oraz miejsce, w którym
<!--###MENU2### end-->
<!--###SIDECONTENT### start--> można wygodnie umieszczać wartości wy-
<h2>Links</h2> korzystywane w polu Setup: później poka-
<a href="http://validator.w3.org/check/referer">XHTML</a><br/> żemy, jak to zrobić, a na razie zajmijmy się
<form method="get" action="#"> polem Setup.
<p><input size="12" style="border:1px solid #eee" type="text" id="q"
Pamiętajmy, że TypoScript ma skład-
name="q" /></p>
</form> nię obiektową, której używamy do konfigu-
<!--###SIDECONTENT### start--> rowania silnika renderującego (ang. ren-
</div> dering engine) oraz umieszczania obiek-
<div class="content"> tów na stronach WWW. Wprowadzimy
<!--###CONTENT### start-->
kod przedstawiony na Listingu 2 do po-
<h2><a href='#'>Sunflower</a></h2><h4>22 March 2006</h4><p>Sunflower validates
as XHTML la Setup. Zaczniemy od inicjalizacji stro-
1.1<br /><br />It has a liquid design or it will fit the available screen ny wpisując mypage = PAGE;, wskutek cze-
width.<br />If go powstanie obiekt mypage typu (klasy)
you like this theme, submit your comments in <a href=" PAGE. Nadamy mu domyślny typ typeNum.
http://www.kumi.co.nr/">www.kumi.co.nr</a><br /><br />Thank you^o^<br /></p>
Zauważmy, że pozwala nam to na zarzą-
<a href='#'>0&nbsp;Comments</a><br/><p>&nbsp;</p>
<!--###CONTENT### end--> dzanie wieloma obiektami stron (np. ram-
</div><div class="footer"> kami) w jednym skrypcie TypoScript, a
&copy; Copyright you | Design by <a href="http://www.kumi.co.nr">Kumiko</a> dzięki typeNum możemy korzystać z róż-
</div> nych metod renderowania (np. druk, PDF
</div><!--###DOCUMENT_BODY### end-->
czy WAP). Następnie zdefiniujemy ścież-
</body>
kę CSS do obiektu strony mypage (mypa-
ge.stylesheet). Jest to konieczne, gdyż

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 33

Narzędzia

ścieżka CSS zdefiniowana w szablonie

HTML jest błędna.
Kolejnym krokiem będzie załadowanie
szablonu HTML i poinformowanie silnika
TYPO3 o tym, aby w miejsce oznaczonych
(otagowanych) stref w tym pliku wsta-
wił odpowiednią treść. Pierwszym obiek-
tem na tej stronie (page.10), który utwo-
rzymy, będzie obiekt typu TEMPLATE (mypa-
ge.10 = TEMPLATE). Określimy następnie
plik do załadowania (template = FILE i
template.file = fileadmin/templates/
sunflower/index.html).
W pliku HTML-owym musimy ozna-
czyć strefy stosując pary znaczników
<!--###MYZONE##-->, które określają pod-
części (ang. subparts). Każda podczęść
Rysunek 3. Zarządzanie zawartością strony zmodyfikowanej przez zastosowanie określona pomiędzy dwoma tagami może
TemplaVoila następnie zostać zastąpiona treścią wyge-
nerowaną przez silnik TYPO3.
Listing 2. Ustawienia naszego szablonu Możemy też wstawiać oznaczenia
składające się tylko z jednego tagu: zo-
# definiujemy pierwsze menu staną one zastąpione w ten sam spo-
temp.menu1 = HMENU sób. Następnym krokiem będzie zdefinio-
temp.menu1.special = list
wanie części używanej w szablonie jako
temp.menu1.special.value = 8, 2, 1
temp.menu1.1= TMENU workOnSubpart = DOCUMENT_BODY. Pozwala
temp.menu1.1.NO.linkWrap = <li>|</li> to TYPO3 na stosowanie wielu szablonów
temp.menu1.wrap = <ul class="header">|</ul> zgromadzonych w jednym pliku HTML.
Ostatnia część naszego kodu zastępu-
# definiujemy drugie menu
je oznaczenia i podczęści treścią. Znacze-
temp.menu2 = HMENU
temp.menu2.wrap = <ul class="sidemenu">|</ul> nie obiektu TEXT jest oczywiste, wyjaśnimy
temp.menu2.1 = TMENU więc inny obiekt, styles.content.get. Jest
temp.menu2.1 { on skrótem zdefiniowanym w szablonie sta-
NO.linkWrap = <li> |</li> tycznym CSS styled content, który wcze-
ACT = 1
śniej załadowaliśmy. Jego zadaniem jest za-
ACT.linkWrap = <li> |</li>
ACT.ATagParams = style="color:#e69b0a;" rządzenie, aby TYPO3 pobierał zawartość
} z kolumny NORMAL i wyświetlał ją. Linia
temp.menu2.2 = TMENU subparts.CONTENT < styles.content.get
temp.menu2.2 < temp.menu2.1 wstawia więc kolumnę NORMAL do sza-
temp.menu2.2.wrap = <ul>|</ul>
blonu HTML w miejscu określonym przez
## inicjalizujemy stronę
mypage = PAGE znacznik <!--###CONTENT###-->. Tej samej
mypage.typeNum = 0 techniki używamy w celu wstawienia menu1
mypage.stylesheet = fileadmin/templates/sunflower/style.css i menu2 w odpowiednich dla nich strefach.

## ładujemy szablon HTML-owy

mypage.10 = TEMPLATE
Tworzymy menu
mypage.10 { Przyjrzyjmy się teraz bliżej menu. Obiekt
template = FILE menu o nazwie temp.menu1 jest typu HMENU
template.file = fileadmin/templates/sunflower/index.html (H jak hierarchiczny). Zawiera po jednym
obiekcie podrzędnym dla każdego pozio-
## odczytujemy część zawartą pomiędzy znacznikami <body> i </body>
mu drzewa witryny, który chcemy wyświe-
workOnSubpart = DOCUMENT_BODY
## zastępujemy poszczególne strefy tlić. Przyjrzyjmy się sposobowi numera-
marks.SITENAME = TEXT cji menu: jest on ścisły, ponieważ indeks
marks.SITENAME.value = Our Site każdej pozycji w menu określa jednocze-
subparts.MENU1 < temp.menu1 śnie jej głębokość. Każda pozycja w me-
subparts.MENU2 < temp.menu2
nu (tzn. każdy poziom menu) może być in-
subparts.CONTENT < styles.content.get
subparts.SIDECONTENT = TEXT nego typu. W naszym przykładzie mamy
subparts.SIDECONTENT.value = Here the side content tylko menu tekstowe, można jednak two-
} rzyć również menu graficzne (przy użyciu
Gdlib) lub graficzno-tekstowe, menu za-

34 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006

 Narzędzia

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 35

Narzędzia

wierające się w polu <select> lub menu

rozwijalne. Ponieważ dla nas te możliwo-
ści nie mają wielkiego znaczenia, aby się
o nich dowiedzieć zajrzyj do instrukcji TS
by example manual oraz TS Reference.
Aby utworzyć pozycję menu teksto-
wego używamy konstrukcji temp.menu1.1=
TMENU. Jedyną właściwością, którą musimy
zdefiniować jest status normal tego menu,
który ustawimy wpisując temp.menu1.1.NO.
linkWrap. Konstrukcja ta nakazuje TYPO3
umieścić link pomiędzy tagami <li>. Usta-
wianie statusu NO jest obowiązkowe.
Istnieje wiele ustawień menu, które
zmieniają sposób jego zachowania w ska-
li globalnej (całej witryny) albo modyfiku-
ją jedynie wybraną pozycję. Przykładem
na to pierwsze jest konstrukcja special =
list in temp.menu, która zmienia typ me-
nu z dynamicznego na statyczne, którego
pozycje mają postać listy.
Istnieje też parametr umożliwiający
tworzenie zestawów przycisków Previo-
us | UP | Next (Poprzedni | DO GÓRY |
Następny), nawigacja typu breadcrumb
(menu pozwalające przełączać się mię-
Rysunek 4. Directory Flexcontent – domyślny formularz oparty na (X/HT)ML
dzy kilkoma poziomami stron, np. newsy-
>kraj>najnowsze czy języki programowa- content.getLeft, co spowoduje, że TYPO3 te Building. Opiera się na wykorzystywaniu
nia>php>nowe projekty) lub katalog stron będzie pobierał zawartość z lewej kolumny technik graficznych, w większości typu po-
(wypróbuj temp.menu1.special=directory i umieszczał ją w podczęści SIDECONTENT. int-and-click. Tym, co czyni TemplaVoila, jest
czy temp.menu1.special.value = 13). Musimy tylko dodać treść w lewej kolum- konwersja HTML-a do XML-a. TV zastępuje
Menu o nazwie menu2 jest przykła- nie używając sekwencji Page –> TEST –> istotne tagi HTML-owe (div, td, dd, itd.) wę-
dem konfigurowania poszczególnych pozy- LEFT -> Create content (w ostatnim kroku złami XML, a następnie określa, czy dany
cji menu. Oprócz statusu normal, możemy zwyczajnie klikamy ikonę Create content znacznik ma zarządzać treścią i jaką. Ma-
używać innych statusów, takich jak RO (rollo- icon umieszczoną tuż pod nagłówkiem powanie zawartości do elementów HTML
ver – stan pozwalający na zdefiniowanie te- LEFT). Można tak dostosować BE, aby wy- jest bardzo proste i dokonujemy go korzy-
go, jak ma wyglądać pozycja menu, gdy na- świetlane były tylko kolumny Left i Normal, stając z formularzy, w których wprowadza-
jedziemy na nią kursorem myszy), ACT (acti- ale nie będziemy się tym zajmować. my potrzebne dane. Liczba mapowanych
ve page – stan ten oznacza, że pozycja me- elementów (treści) odpowiada ilości pól lub
nu odnosi się do aktualnie oglądanej strony) Inne silniki szablonów kolumn w docelowym HTML-u. Przykłado-
lub IFSUB (pozycja menu posiadająca ten Istnieją również inne niż opisane przez wo, jeżeli utworzymy 2 mapowania treści
status jest aktywna, jeżeli ma podstrony). nas metody wprowadzenia i wykorzysta- w TV, otrzymamy 2 kolumny zamiast 4, któ-
W przypadku menu2 włączymy status ACT nia szablonów w Typo3. Skupiliśmy się na re mieliśmy używając metody Modern Tem-
(ACT=1), dodamy nowy styl wewnątrz tagu Modern Template Building, ponieważ jest plate Building (zob. Rysunek 3). Dobre jest
<a> używając ACT.ATagParams i zawrzemy ono najlepszym sposobem, aby obserwo- to, że w szablonie również możemy używać
link pomiędzy tagami <li>. Przeglądając wać efekty użycia TypoScriptu. Unowo- pól, określających np. kolor strony. Wymie-
później witrynę we FrontEndzie, zobaczy- cześniona wersja tej metody działa dzię- nione pole będzie dodane do właściwości
my, że strony aktywne (włącznie z główną) ki wykorzystaniu rozszerzenia Automa- strony, a odpowiedni kolor zostanie zastą-
są podświetlone w menu. ke Template, a znaczniki umieszczane w piony przez silnik renderujący.
szablonie są automatycznie generowane Metody TemplaVoila możemy używać
Ostatnie szlify naszego szablonu przez TYPO3. Używając wymienionego zarówno wobec szablonu całej strony, jak
Jedną z ostatnich czynności, jakie prze- rozszerzenia pomijamy jeden krok w pro- i jego części. Możliwe jest tworzenie treści
prowadzimy wobec tego szablonu jest za- cesie projektowania witryny, ponieważ nie stanowiącej strukturę (np. opis filmu) bez
stąpienie podczęści SIDECONTENT praw- musimy modyfikować plików HTML. tworzenia tabeli bazodanowej, konieczne
dziwą zawartością. Zawartość lewej Ponad rok temu pojawiło się rozsze- w takim wypadku jest jednak zastosowa-
kolumny umieścimy w odpowiedniej pod- rzenie TemplaVoila. Jest ono bardzo potęż- nie końcowego renderowania HTML. Na
części. W tym celu podmienimy po- ną metodą zarządzania szablonami w TY- Rysunku 4 widzimy elastyczny spis treści
prostu linie subparts.SIDECONTENT po- PO3. Została opisana w należącym do ma- utworzony na podstawie struktury danych
przez subparts.SIDECONTENT < styles. nuala TYPO3 rozdziale Futuristic Templa- zapisanej w XML-u, a nie w bazie danych.

36 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006


Metoda TemplaVoila daje bardzo duże
możliwości, aby je lepiej poznać, powinie-
neś przeczytać manual na temat Futuristic
template building. Najmocniejszą stroną
tej metody jest na pewno mapowanie przy
użyciu narzędzi graficznych: wystarczy,
że wybierzemy pożądany typ zawartości
(Content Column, Typoscript, Text Field,
itd), klikniemy na znaczniku, którego chce-
my użyć na danej stronie et voilà! – nasz
szablon jest gotowy.
Działanie TemplaVoila zostało przed-
stawione na filmie zrobionym we Flashu,
dostępnym pod adresem: http://typo3.org/
documentation/articles/minute-website/.
Dla Twojej wygody, umieściliśmy ten
film na naszej witrynie demonstracyjnej
(TYPO3 –> English -> Cool Features).
Dodawanie nowych
aplikacji
Jak już wiemy, jedną z najlepszych cech
TYPO3 jest system rozszerzeń, o któ-
rym już wspominaliśmy. Podobnie, jak in-
ne systemy wtyczek (np. z Firefoksa), po-
zwala on na wzbogacanie naszej witryny
o nowe funkcje bez modyfikowania silnika
leżącego u jej podstaw (rdzenia). Działa-
nie każdego rozszerzenia może dotyczyć
FrontEndu, BackEndu lub obu z nich.
Rozszerzenia TYPO3 możemy pobrać
z repozytorium znajdującego się pod ad-
resem http://typo3.org/extensions (ponad
1400 dostępnych rozszerzeń) lub zapisać
na serwerze, na którym są tworzone i prze-
słać je na serwer produkcyjny. Każde roz-
szerzenie jest zarchiwizowane w postaci
pojedynczego pliku .t3x, który zawiera mo-
dyfikacje bazy danych, pliki konfiguracyjne i
samą aplikację (jej logikę biznesową).
Dodajemy i uruchamiamy
system newsów
Zainstalujmy system newsów z repozy-
torium TYPO3 (TER). Będziemy do tego
potrzebowali połączenia z Internetem. Po-
dobnie, jak miało to miejsce przy instala-
cji tt_board, musimy zacząć od kliknięcia
opcji Ext Manager w menu po lewej stro-
nie ekranu (sekcja Tools). W ramce, która
pojawi się po prawej stronie ekranu, wybie-
rzemy Menu: Import extensions. Po przeła-
dowaniu strony, wpisujemy tt_news w polu
Lookup i klikamy przycisk Lookup. Powin-
na się pojawić pozycja News – kliknijmy na
czerwoną strzałkę z lewej strony tej nazwy.
Od tej chwili musimy postępować zgodnie
z instrukcjami programu instalacyjnego,
który zapyta o to, czy utworzyć tabelę ba-
PHP Solutions Nr 5/2006
zodanową i da możliwość zmiany opcji. W
tym przypadku poprostu przewijamy stronę
i zgadzamy się na instalację: moduł News
jest gotowy do pracy.
UWAGA: ten sposób instalacji może
okazać się niemożliwy przy powolnym po-
łączeniu z Internetem: skrypt może prze-
kroczyć maksymalny czas wykonywania
(nastąpi timeout), który jest standardowo
ustawiony na 30 sekund. Aby temu zapo-
biec, musimy albo zmienić zawarte w pliku
php.ini ustawienie max_execution_time na
0 (skrypt będzie wykonywany w nieskoń-
czoność, aż do przerwania jego pracy), al-
bo też ręcznie pobrać rozszerzenie, a na-
stępnie zainstalować je z dysku lokalnego
– identycznie, jak w przypadku opisanej
przez nas instalacji tt_board.
Mając już moduł newsów, dodamy go
do strony Test. W tym celu przechodzi-
my na stronę Test i klikamy Create new re-
cord -> Page Content -> Click for Wizard.
Następnie musimy wybrać plugin o nazwie
News, który jest umieszczony na końcu li-
sty w sekcji Plugins. Klikamy go i umiesz-
czamy w kolumnie Normal. W formularzu
edycyjnym wpisujemy nagłówek (np. Moje
newsy) i wybieramy LATEST w What to di-
splay: moduł będzie wyświetlał tytuł i pierw-
sze słowa każdego newsa. Zapiszmy nasze
modyfikacje korzystając (jak zwykle) z ikony
przedstawiającej dyskietkę.
Musimy jeszcze zaktualizować sza-
blon, aby uwzględnić w nim newsy. W tym
celu przechodzimy do menu List i edytuje-
my szablon Test. Następnie do listy roz-
szerzeń Include static from extensions do-
dajemy CSS-based tmpl (tt_news) i zapi-
sujemy przeprowadzone zmiany.
Możemy teraz umieścić wiadomości
na naszej witrynie: klikamy więc Page –>
Test –> Create new record i wybieramy
typ rekordu newsów korzystając z formu-
larza, który się pojawi po prawej. Następ-
nie wpisujemy tytuł, odhaczamy checkbox
hide i wpisujemy treść wiadomości w polu
Text (jeżeli checkbox hide jest niewidocz-
ny (nie ma go pod polem tytułu), to prze-
wijamy stronę do samego końca i zazna-
czamy box Show secondary options). Na-
stępnie zapisujemy naszą wiadomość kli-
kając ikonę dyskietki z lupą (Save docu-
ment and view page) – gotowe. System
newsów w środowisku produkcyjnym (np.
na portalu korporacyjnym) powinien mieć
osobną stronę do wyświetlania wszystkich
wiadomości, archiwum, itd. Moduł new-
sów w TYPO3 pozwala na te operacje,
możemy też zmieniać sposób prezenta-
www.phpsolmag.org
Narzędzia
cji lub liczbę jednocześnie wyświetlanych
wiadomości, itd. My tylko pokazaliśmy, jak
go uruchomić i jak dodawać wiadomości.
Do swojej dyspozycji mamy również
narzędzie ułatwiające tworzenie rozszerzeń
(asystenta) o nazwie Extension Kickstarter.
Jego zadaniem jest automatyczne tworze-
nie wymaganych w każdym rozszerzeniu
plików oraz tworzenie pustego kodu PHP
(który później zastąpimy własnym). Może-
my użyć tego narzędzia do wstawiania no-
wych pól do bazy danych. Co ciekawe, po-
la te dodajemy używając oznaczeń typo-
wych dla formularzy (textarea, selector,
file), a nie typów SQL-owych (np. varchar
czy integer). Wydaje się to trochę dziwne,
lecz jest wydajne.
Podsumowanie
Opisaliśmy najbardziej użyteczne moż-
liwości TYPO3, dając Ci solidne podsta-
wy do podjęcia decyzji, czy chcesz ko-
rzystać z tego CMS-a, czy nie. Aby się o
tym upewnić, możesz zajrzeć pod adres
http://typo3.com, gdzie znajduje się Eva-
luation Center – miejsce, w którym zgro-
madzone sa rozmaite informacje na te-
mat TYPO3. Możliwości TYPO3 są dodat-
kowo zilustrowane przy użyciu przykładów
we Flashu (http://typo3.com/Feature_
list.1243.0.html).
Niezwykłą funkcją TYPO3, która poja-
wiła się w wersji 4.0, jest logika przestrzeni
roboczych (ang. workspace logic). Pozwa-
la ona na określenie przestrzeni, w której
będzie zapisawana treść, np. brudnopis
czekający na akceptację redaktora.
Zachęcamy Cię do poznawania TY-
PO3 krok po kroku: zacznij od urucho-
mienia małej witryny, naucz się Typo-
Script, wypróbuj TemplaVoila i zainstaluj
rozszerzenia, których potrzebujesz. Dzięki
własnej praktyce szybko staniesz się mi-
strzem obsługi TYPO3. n
O autorze
Jean-Gael Rouchon jest dyrektorem
badań i rozwoju (R&D director) we
francuskiej firmie ONEXT, która spe-
cjalizuje się w opensourcowych syste-
mach CMS tworzonych w PHP. Pracu-
je nad TYPO3 od 2002 i współadmini-
struje portalem typo3.fr
Kontakt:
jean-gael.typo3@rouchon.org
37
 Kasa dla
Webmastera
Freelancing – zostań
wolnym strzelcem
Krzysztof Trynkiewicz
W SIECI
• http://allfreelance.com -
– kompendium linków
freelancingowych
• http://guru.com
• http://rentacoder.com
• http://getafreelancer.com
• http://zlecenia.przez.net
– polskojęzyczny serwis
freelancingowy
38
Jesteś programistą i chcesz wziąć udział w cie-
kawym projekcie i zarobić trochę pieniędzy?
A może potrzebujesz kogoś, kto wykona dla
Ciebie witrynę internetową, aplikację dla księgo-
wości czy grafikę? Dzięki serwisom freelancin-
gowym każdy z Was znajdzie to, czego potrze-
buje przy minimalnym lub żadnym ryzyku.
N
ajogólniej mówiąc, freelancing
to rynek zleceń. Choć istniał już
wcześniej, do jego rozwoju w naj-
większym stopniu przyczyniły się wyspe-
cjalizowane serwisy freelancingowe, w
których jedni zgłaszają swoje pomysły,
a inni je wykonują. Nad przebiegiem re-
alizacji projektu i przekazania wynagro-
dzenia czuwają administratorzy tych wi-
tryn, którzy są tym samym pośrednikami
w kontakcie zleceniodawców z wykonaw-
cami (zleceniobiorcami).
Różnorodność ofert
Freelancing to nie tylko programowanie
w PHP lub innych językach. Przegląda-
jąc witryny pośredników natkniemy się
na multum dziedzin, w których możemy
składać oferty oraz podejmować zada-
nia. Znajdziemy więc zlecenia na pisanie
programów, artykułów, tłumaczenie tek-
stów, dostosowywanie skryptów do po-
trzeb klienta, tworzenie grafiki i reklam, a
nawet rozwiązywanie zadań domowych.
www.phpsolmag.org
Stopień trudności: lll
Wszystkie oferty są przydzielone do za-
kresów cenowych, począwszy od drob-
nych zadań za dziesięć dolarów, do du-
żych zleceń wykonania całych portali za
kwoty sięgające tysięcy dolarów. Mno-
gość i różnorodność ofert powoduje, że
nawet mgliste pojęcie o jakimś zagadnie-
niu wystarczy, by podołać niektórym za-
daniom. Przykładowo, jeśli nasza wiedza
na temat PHP wystarcza do zrozumienia
cudzego kodu, możemy się śmiało podjąć
zaktualizowania już zainstalowanej apli-
kacji (np. osCommerce czy XOOPS) lub
Co należy wiedzieć...
Przydatna będzie podstawowa znajo-
mość terminologii biznesowej.
Co obiecujemy...
Pokażemy, jak działa freelancing na
przykładzie najpopularniejszych ser-
wisów, które go organizują.
PHP Solutions Nr 5/2006
 Freelancing

przetłumaczyć na język obcy tekst zapi-

sany w kodzie (ang. hard-coded text), np.
komentarze czy łańcuchy wyświetlane na ����������� �����������
������������� ���������
stronie WWW.

Jak to działa ������������������� ����������������������

Większość serwisów freelancingowych ���������������������� �������������������

oprócz spisu ofert udostępnia system pro- ��������������

wadzący krok po kroku przez cały pro- ���������

ces realizacji projektu, którego stadia są

w większości serwisów podobne. Załóż- �������������������� ����������������
my, że chcemy zlecić komuś wykona- ��������������������� ��������� ����������������
�������������
nie panelu administracyjnego naszej wi-
tryny internetowej. Określamy więc na-
sze wymagania (opcjonalnie także osta- ������������������
������������������
teczny termin zakończenia pracy, tzw. de-
������������ ����������������
adline) i umieszczamy zlecenie na wybra- ����������������� ���������������������
���������������
nym serwisie freelancingowym. Na naszą �����������������
ofertę odpowiadają potencjalni wykonaw-
cy, często proponując konkretną cenę lub
zakres cenowy, dodając własne pomysły i
określając czas wykonania zadania. Jeśli ������������������
któryś z nich spełni nasze wymagania, to ������������

akceptujemy jego propozycję i wpłacamy

ustaloną sumę na konto pośrednika (ang.
put to escrow). Mając takie zabezpiecze-
nie, wykonawca może rozpocząć swoją
pracę. Postępy są odnotowywane u po-
średnika – programista musi zdawać co-
tygodniowe relacje poparte odpowiedni-
mi plikami. W razie niewywiązywania się
z umowy, możemy się zwrócić o mediację
do pośrednika (może o nią poprosić rów-
nież wykonawca) – obie strony są wtedy
zobowiązane do zaakceptowania decy-
zji arbitra, który rozsądzi racje stron. Je-
śli projekt zostanie zakończony pomyśl-
nie, pośrednik przekaże wynagrodzenie
wykonawcy (możemy mu też, jako zleca-
jący, przekazywać części kwoty w trakcie
wypełniania kolejnych postanowień umo-
wy). Do naszych powinności należało bę-
dzie również wystawienie opinii o wyko-
nawcy, z którą będziemy się mogli zapo-
znać my oraz przyszli klienci. Na Rysun-
ku 1 przedstawiamy schemat kolejnych
etapów współpracy.
Zadowolenie przede
wszystkim
Wykonując swoją pracę sumiennie, bę-
dziemy stopniowo zyskiwali renomę i
zaufanie zleceniodawców. Zadowolo-
ny klient chętniej skorzysta z naszych
usług ponownie – może wystawić tzw.
aukcję prywatną, do której zaprosi jedy-
nie wybrane przez siebie osoby. Zaufa-
Rysunek 1. Kolejne stadia współpracy pomiędzy wykonawcą a zleceniobiorcą
(proponowane przez pośredników)
nie i współpraca są korzystne dla obu
stron: zleceniodawca może przedsta-
wić swój projekt tylko nam (aukcja typu
One on One), dzięki czemu zaoszczę-
dzi, gdyż w takiej sytuacji opłata pobie-
rana przez pośrednika jest często niż-
sza: w przypadku Rent a Coder (http://
www.rentacoder.com) różnica wynosi aż
2,5% ceny całego zlecenia.
Jak się wybić z tłumu
Często zleceniodawcy trudno ocenić, czy
osoba stawiająca korzystną propozycję
cenową tylko sprawdza grunt, czy też jest
to prawdziwa okazja. Jeśli zaakceptujemy
taką ofertę, zaś później okaże się, że wy-
konawca nie wywiązał się z umowy, mo-
żemy stracić dużo więcej, niż tylko czas
(pieniądze z depozytu zostaną nam zwró-
cone), przykładowo gdy nie będziemy
mogli się terminowo wywiązać z naszych
zobowiązań wobec innych osób lub firm.
Profesjonalista może też mieć pro-
blem, aby przekonać zleceniodawców
do relatywnie wysokiej, choć adekwat-
nej do jakości świadczonych usług ceny,
jeśli musi konkurować z atrakcyjnymi ce-
nowo ofertami początkujących freelance-
rów. Rozwiązaniem tego problemu jest
wprowadzony np. w Rent a Coder depo-
zyt bezpieczeństwa zleceniodawcy (ang.
Seller Guarantee Deposit).
Będąc wykonawcą projektów, mo-
żemy zdeponować pewien ustalony pro-
cent wartości całego zlecenia na kon-
to pośrednika. Jeżeli nie wywiążemy się
z umowy, nasze pieniądze zostaną prze-
znaczone na pokrycie kosztów manipula-
cyjnych zleceniodawcy oraz na cele cha-
rytatywne (lecz nie samemu zlecenio-
dawcy, by uniemożliwić wyłudzanie pie-
niędzy). Jeśli natomiast wszystko pójdzie
zgodnie z planem, zostanie nam zwróco-
ne około 98% zdeponowanej kwoty. De-
pozyt stanowi więc zabezpieczenie dla
zleceniodawcy i pozwala nam podnieść
zaufanie do naszych ofert.
Chrońmy swój pomysł
Często miewamy pomysły, których sa-
mi nie potrafimy zrealizować z przyczyn
technicznych. Taką ideę (a czasem goto-
wy do wdrożenia projekt) możemy sprze-
dać komuś, kto zrobi z niej użytek. Pa-
miętajmy jednak, że nie każdy nabywca
jest uczciwy i może po zapoznaniu się z
naszymi pomysłami uniknąć zapłaty lub
odsprzedać je komuś innemu. Aby unik-

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 39

Kasa dla Webmastera
nąć takich sytuacji, czyli uniemożliwić po-
dejrzenie szczegółów projektu przez nie-
uczciwych wykonawców, niektóre serwi-
sy freelancingowe wprowadziły tzw. Umo-
wę o nieujawnianiu informacji (ang. Non-
disclosure Agreement). Jeśli dajemy zle-
cenie w trybie zgodnym z tą umową, wy-
konawcy będą widzieć jedynie podstawo-
we informacje o naszym projekcie – jego
typ, zakres cenowy i wprowadzone przez
nas publicznie dostępne wytyczne. By uj-
rzeć szczegóły, wykonawca musi wyrazić
chęć ich poznania przez podpisanie po-
wyższej umowy, my zaś możemy udo-
stępnić mu tajne dane lub nie.
Właściwy wybór
wykonawcy
Będąc zleceniodawcą, powinniśmy się
dobrze zastanowić przed wyborem wyko-
nawcy naszego projektu. Naszej decyzji
nie powinniśmy podejmować wyłącznie w
oparciu o cenę, zwłaszcza w informatyce,
gdzie przykładowo koszty stron WWW
oscylują między 50zł a tysiącami dola-
rów. Dokonując wyboru najlepiej zwró-
cić uwagę na to, jak wiele zadań wykonał
nasz potencjalny zleceniobiorca oraz ja-
kie opinie wyrażali o nim poprzedni zlece-
niodawcy i jakie oceny mu wystawili. Po-
winniśmy też zajrzeć do portfolio i resume
wykonawcy, gdzie dowiemy się o umiejęt-
nościach i doświadczeniu nabytym przez
niego poza serwisem freelancingowym.
Warto też zwrócić uwagę na języki, któ-
rymi posługuje się nasz potencjalny zle-
ceniobiorca – jeśli wykonanie naszego
zadania będzie wymagało częstych kon-
sultacji, na pewno łatwiej będzie dojść do
porozumienia w języku ojczystym. Jeżeli
obowiązuje nas deadline, najważniejszą
wytyczną będzie doświadczenie. Warto
też zamieścić informację, że do jednego
projektu możemy przydzielić kilku wyko-
nawców.
Nie powinniśmy też zatrudniać wyko-
nawcy, który robił dotychczas projekty za
stawki wielokrotnie niższe niż oferowane
przez nas, gdyż ich waga i złożoność mu-
siała być znacznie mniejsza. Jeśli jednak
mamy więcej czasu, niż pieniędzy, to mo-
żemy rozważyć zatrudnienie początkują-
cego freelancera – ostatecznie i tak po-
siadamy zabezpieczenie naszych finan-
sów w postaci escrow. Serwisy pośredni-
czące oferują często możliwość komuni-
kacji z wykonawcami jeszcze przed za-
akceptowaniem ich ofert w celu określe-
nia szczegółów i wyjaśnienia wszelkich
40
wątpliwości. Jeżeli jednak wciąż pojawia-
ją się niejasności, możemy poprosić o ra-
dę facilitatora – przedstawiciela specjal-
nego oddziału serwisu freelancingowego,
przedstawiając naszą sytuację i podając
link do naszej aukcji.
Wybór serwisów
pośredniczących
W sieci znajdziemy wiele ofert pośredni-
ków. Ważne jest, by wybrać serwis z re-
nomą, działający legalnie i obsługują-
cy opisane w artykule zabezpieczenia
przed nieuczciwością i niesolidnością.
Rent a Coder (http://rentacoder.com) ofe-
ruje wszystkie wspomniane udogodnienia
i z pewnością ma wielką renomę. W chwi-
li pisania artykułu posiadał 2 tys. otwar-
tych projektów oczekujących na oferty,
150 tys. zarejestrowanych wykonawców
i 60 tys. zleceniodawców. Prym we fre-
elancingu wiedzie jednak inny serwis –
Guru.com (http://www.guru.com/). Liczba
zarejestrowanych tam wykonawców jest
dziesięciokrotnie większa niż w przypad-
ku Rent a Coder (568 tysięcy). Co cieka-
we, zleceniodawców jest dwukrotnie mniej
niż w poprzednim serwisie (30 tysięcy),
natomiast ilość otwartych projektów jest
kilkukrotnie większa. Serwis ten oferuje
również kluczowe udogodnienia, jednak
w chwili pisania artykułu nie funkcjono-
wał omawiany w artykule depozyt bezpie-
czeństwa zleceniodawcy (Seller Guaran-
tee Deposit). Możemy się spodziewać, że
zabezpieczenie to zostanie bardzo szybko
wprowadzone. Z kolei w serwisie Elance
(http://elance.com) znajdziemy ponad 100
tysięcy projektów i obszerne informacje i
porady na temat zamawiania i świadcze-
nia usług (w tym wzory umów, m.in. Non-
disclosure agreement). Listy serwisów fre-
elancingowych znajdziemy pod adresami
http://www.phpkitchen.com/index.php?/
archives/670-PHP-Freelance.html (uwaga
– są tu również typowe serwisy do wyszu-
kiwania ofert pracy, np. monster.com czy
mojolin.com) oraz http://allfreelance.com
(All Freelance). Pamiętajmy jednak, że
oprócz dużych i często wykorzystywa-
nych serwisów, znajdują się tam również
takie, które niedawno zaczęły swoją dzia-
łalność lub nie są zbyt popularne.
Jeśli szukamy zleceń do wykona-
nia, możemy zajrzeć również na ta-
kie serwisy, jak Get A Freelancer (http://
getafreelancer.com/), który posiada bazę
kilku tysięcy otwartych projektów i może
być przydatny mimo braku wielu udogod-
www.phpsolmag.org
nień. Niewątpliwą zaletą takiego rozwią-
zania jest mniejsza konkurencja w przy-
padku składania przez nas ofert. Jeżeli
jednak to my szukamy wykonawcy, war-
to wziąć pod uwagę różne, nie tylko naj-
większe serwisy – liczy się bowiem także
prowizja, jaką będziemy musieli zapłacić
pośrednikowi. Z pewnością mniejsza po-
pularność nie oznacza gorszych wyko-
nawców, więc jeśli nie jesteśmy zbyt wy-
bredni, możemy podjąć niewielkie ryzyko
i spróbować zaoszczędzić.
Freelancing w Polsce
Niestety, w chwili pisania artykułu freelan-
cing w naszym kraju był słabo rozwinię-
ty. W zasadzie tylko jeden polski serwis
freelancingowy, http://zlecenia.przez.net,
był wart uwagi i to wyłącznie ze wzglę-
du na ilość aukcji, gdyż niestety nie ofe-
ruje on wielu opisanych przez nas zabez-
pieczeń i udogodnień. Miejmy nadzieję,
że w najbliższym czasie sytuacja ta ule-
gnie zmianie.
Podsumowanie
Jako programistom, freelancing daje nam
ogromne możliwości zarobienia pieniędzy,
nawiązania kontaktów biznesowych, wyro-
bienia sobie renomy i doskonalenia swoich
umiejętności. Jeśli natomiast potrzebujemy
wykonawców naszego projektu, to dzię-
ki rozbudowanym serwisom freelancingo-
wym mamy dużą szansę znaleźć najbar-
dziej odpowiednie osoby. W obu przypad-
kach, warto się dobrze zapoznać z różny-
mi ofertami oraz opiniami o zamawiających
czy wykonawcach. Istotne jest również po-
ważne podejście do spraw formalnych –
zastosowanie się do opisanych przez nas
wskazówek pozwoli zmniejszyć ryzyko
wystąpienia niemiłych niespodzianek czy
wręcz natknięcia się na oszusta. Życzymy
udanych interesów! n
O autorze
Krzysztof Trynkiewicz od wielu lat zaj-
muje się tworzeniem witryn w PHP i
Flash. Współpracuje z magazynem PHP
Solutions, wykonuje także zlecenia fre-
elancingowe. Obecnie rozwija kilka rów-
noległych projektów autorskich dostęp-
nych na witrynie http://eldoras.com.
Kontakt z autorem:
chris.trynkiewicz@gmail.com
PHP Solutions Nr 5/2006
Dla zaawansowanych
Zend API – tworzymy
własne rozszerzenie dla
PHP
Marcin Staniszczak
W SIECI
l http://www.php.net/manual/
en/internals.php – informacje
na temat Zend API znajdują-
ce się w oficjalnej dokumen-
tacji PHP – niestety dość
skromne
l http://somabo.de/talks/
-- materiały z różnych kon-
ferencji dotyczących PHP
– znajdują się tu także dwie
dobre prezentacje porusza-
jące problem rozszerzeń dla
PHP
l http://www.zend.com/php/
internals/extension-writin-
g1.php – pierwsza część tu-
toriala na temat pisania roz-
szerzeń z wykorzystaniem
Zend API
l http://www.zend.com/php/
internals/extension-writin-
g2.php – druga część po-
wyższego tutoriala
42
Twój skrypt działa zbyt wolno? Wydaje Ci się,
że przyczyna tkwi w wydajności PHP?
A może chcesz połączyć się z inna aplikacją
lub wykorzystać swoją ulubiona bibliotekę z C?
Rozwiązaniem Twoich problemów może okazać
się Zend API.
Z
end API jest interfejsem progra-
misty, pozwalającym pisać roz-
szerzenia dla PHP w języku C.
Do pisania bardzo prostych rozszerzeń
wystarczy podstawowa znajomość tego
języka – jak zobaczycie dalej, dostęp-
ne są narzędzia generujące cały szablon
takiego rozszerzenia za nas – jednak do
pisania bardziej zaawansowanych pro-
gramów, potrzebna jest dobra znajomość
C oraz zacięcie detektywistyczne, z po-
wodu bardzo słabej dokumentacji niektó-
rych elementów Zend API. Nie obejdzie-
my się więc bez konieczności analizo-
wania źródeł rozszerzeń dostarczanych
standardowo z PHP.
Na potrzeby tego artykułu wspólnie
stworzymy rozszerzenie wzbogacające
PHP o funkcję pozwalającą obliczać pro-
ste wyrażenia matematyczne – zawierają-
ce podstawowe operacje takie jak =, -, *,
czy /. Będzie można także do woli korzy-
stać z nawiasów okrągłych ( ), a także
kwadratowych [ ].
www.phpsolmag.org
Stopień trudności: lll
CodeGen_PECL
– przygotowujemy się
do pracy
Stworzenie rozszerzenia całkowicie samo-
dzielnie jest zadaniem bardzo skompliko-
wanym i żmudnym. Szczególnie począt-
kowy etap implementacji jest dość złożo-
ny. Na szczęście dziś w większości przy-
padków nie musimy się już o to martwić.
Wystarczy na przykład skorzystać z Co-
deGen_PECL. Skrypt ten na podstawie
pliku XML, w którym opisujemy tworzone
rozszerzenie, generuje dla nas wszystkie
Co należy wiedzieć...
Potrzebna będzie podstawowa znajo-
mość języka C i PHP.
Co obiecujemy...
Z artykułu dowiesz się, jak z wykorzy-
staniem Zend API zbudować przykła-
dowe rozszerzenie dla PHP pozwala-
jące na wykonywanie prostych opera-
cji matematycznych.
PHP Solutions Nr 5/2006

niezbędne pliki oraz szablon rozszerze-
nia (zalążek pliku źródłowego w C, któ-
ry następnie rozbudowujemy o planowa-
ną funkcjonalność). Pozwala to zaoszczę-
dzić sporo czasu oraz nerwów, które stra-
cilibyśmy starając się samodzielnie wyko-
nać całą pracę.
Zanim rozpoczniemy opisywanie
rozszerzenia za pomocą XML-a, musi-
my najpierw zainstalować skrypt Code-
Gen_PECL. Można to zrobić na kilka spo-
sobów. Jeśli posiadacie dostęp do Sieci,
najlepiej wydać z poziomu terminala po-
lecenie:
pear install –o Codegen_PECL
Spowoduje to pobranie oraz zainstalowa-
nie skryptu. Jeśli nie mamy aktualnie do-
stępu do Internetu, na CD dołączonym
do magazynu znajduje się archiwum ze
skryptem w wersji 1.0.0. Możemy je zain-
stalować przechodząc do katalogu z tym
archiwum oraz wydać następujące pole-
cenia:
pear install CodeGen-1.0.0.tgz
pear install CodeGen-PECL-1.0.0.tgz
Spowoduje to zainstalowanie odpowied-
nio skryptu CodeGen wymaganego do
poprawnego działania przez CodeGen_
PECL oraz samego CodeGen_PECL.
Opisujemy rozszerzenie za po-
mocą XML-a
Gdy mamy już zainstalowany skrypt
CodeGen_PECL, możemy przystąpić do two-
rzenia pliku XML z opisem naszego roz-
szerzenia.
Cały opis rozszerzenia umieszcza się
w znaczniku <extension>. Przyjmuje on
jeden parametr będący nazwą tworzone-
go rozszerzenia. Nasze rozszerzenie na-
zwiemy RPN – od Reverse Polish Nota-
tion – nazwy sposobu, w jaki będzie liczy-
ło wyrażenie (będzie ono zamieniane do
postaci Odwrotnej Notacji Polskiej, a na-
stępnie obliczane – więcej na temat ONP
w ramce Odwrotna Notacja Polska). Opis
rozszerzenia umieszczamy zatem we-
wnątrz następującego bloku:
<extension name=”RPN”>
<!—tutaj będzie umieszczony
opis rozszerzenia-->
</extension>
PHP Solutions Nr 5/2006
Zend API Dla zaawansowanych
Szybki start
Już teraz możecie zapoznać się z efektem działania prezentowanego tu rozszerzenia.
Pamiętajmy jednak, że do jego kompilacji będziemy potrzebować systemu uniksowego
(np. Linux czy FreeBSD). Teoretycznie w źródłach znajdują się pliki projektu dla Visual
Studio, generowane automatycznie przez skrypt CodeGen_PECL, jednak autor nie spraw-
dzał, czy rozszerzenie uda się skompilować pod systemem Windows.
Aby przeprowadzić kompilacje, musimy posiadać PHP z zainstalowanymi plika-
mi nagłówkowymi (pliki z rozszerzeniem .h wykorzystywane w programach pisanych
w języku C), a także kompilator C z narzędziami (gcc, make i itp.).
W celu skompilowania rozszerzenia na swoim systemie przegrywamy jego źródła do
siebie na dysk, przechodzimy do katalogu z rozszerzeniem, a następnie wydajemy pole-
cenie:
phpize; ./configure; make; sudo make install
Jeśli podczas wykonywania make install otrzymamy informacje o błędzie podczas pró-
by wykonania polecenia (brak uprawnień, czyli odpowiedniego wpisu w pliku sudoers), za-
logujcie się do systemu jako root i po przejściu do katalogu ze źródłami rozszerzenia po-
nownie wydajcie polecenie make install.
Po skompilowaniu i zainstalowaniu rozszerzenia, musimy jeszcze odpowiednio skonfi-
gurować PHP dodając w pliku php.ini następującą linijkę:
extension=RPN.so
Upewnijcie się także, że dyrektywa extension_dir w php.ini jest odpowiednio ustawiona
i wskazuje na katalog, do którego make install skopiowało rozszerzenie. U mnie na
przykład wygląda ona tak:
extension_dir = "/usr/local/php5/lib/php/extensions/"
Teraz wystarczy restart serwera HTTP i wszystko powinno działać.
Odwrotna Notacja Polska
Odwrotna Notacja Polska jest specyficznym sposobem zapisu wyrażeń matematycznych.
W ONP znak wykonywanej operacji umieszcza się po operandach, dzięki czemu eliminuje
się całkowicie konieczność stosowania nawiasów. Na przykład wyrażenie:
(15 – 5) / 2
zapisuje się jako:
15 5 – 2 /
Więcej na temat ONP oraz algorytmów przekształcenia wyrażenia z zapisu in-
fiksowego (tradycyjnego) do ONP oraz algorytmów pozwalających na obliczenie
tak przekształconego wyrażenia znaleźć można na przykład w Wikipedii: http://
pl.wikipedia.org/wiki/Odwrotna_notacja_polska
Skrypt CodeGen_PECL na podstawie in- <description>. Autorzy skryptu Code-
formacji z pliku XML potrafi wygenero- Gen_PECL zalecają umieszczanie obu
wać tabelkę z informacjami, która ukaże tych znaczników zaraz pod otwierają-
się na stronie zwracanej przez phpinfo(). cym znacznikiem <extension>.
Nazwę rozszerzenia skrypt pobiera z pa- Za umieszczenie informacji o au-
rametru name znacznika <extension>. Je- torach rozszerzenia odpowiada znacz-
śli chcemy w phpinfo() umieścić krótką nik <maintainers>, zawierający tag
informację o rozszerzeniu (podsumowa- <maintainer> opisujący każdego z auto-
nie), należy ją umieścić wewnątrz znacz- rów (Listing 1). Na taki opis składa się je-
nika <summary>: go nazwa (może to być np. nick) umiesz-
czona w znaczniku <user>, imię i nazwi-
<summary> sko umieszczone w znaczniku <name>,
Przykładowe rozszerzenie PHP - RPN e-mail umieszczony w znaczniku <email>
</summary> oraz rola jaką on odgrywa w zespole ludzi
pracujących nad rozszerzeniem umiesz-
Główną informację o rozszerzeniu na- czona w znaczniku <role>. Znacznik
leży analogicznie umieścić w bloku <maintainers> może oczywiście zawierać
www.phpsolmag.org 43
Dla zaawansowanych Zend API

CodeGen_PECL
Skrypt CodeGen_PECL można zna-
leźć w repozytorium PEAR. Poprzed-
nio nosił on nazwę PECL_Gen i był
częścią repozytorium PECL. Skrypt
ten w znacznym stopniu ułatwia two-
rzenie rozszerzeń dla języka PHP, ge-
nerując na podstawie XML-a komplet-
ne szablony rozszerzeń. Dokumen-
tacja CodeGen_PECL znajduje się
pod adresem http://php-baustelle.de/
CodeGen_PECL/manual.htm, same
rozszerzenie zaś można pobrać albo
za pomocą programu pear wchodzą-
cego w skład PHP albo ze strony http:
//pear.php.net/package/CodeGen_
PECL/download.

wiele bloków <maintainer> z opisami po-

szczególnych członków zespołu.
Dodajmy teraz informację o wer-
Rysunek 1. Przykładowa informacja o rozszerzeniu, wygenerowana na podstawie sji naszego rozszerzenia. Służy do te-
danych zawartych w pliku XML go blok <changelog> zawierający znacz-
niki <release> opisujące poszczególne
Listing 1. Opis członków zespołu pracującego nad rozszerzeniem wersje. Każde wydanie może zostać opi-
sane za pomocą numeru umieszczone-
<maintainers> go w znaczniku <version>, daty wydania
<maintainer> umieszczonej w znaczniku <date>, statu-
<user>Staniszczak</user>
su wydania (np. beta, stable itd.) w znacz-
<name>Marcin Staniszczak</name>
<email>marcin@staniszczak.pl</email> niku <state> oraz opisu wydania umiesz-
<role>lead</role> czonego w znaczniku <notes>. W bloku
</maintainer> <changelog> można umieścić opis wielu
wersji. Na Listingu 2 znajduje się opis wy-
<!—możesz tutaj umieścić więcej bloków maintainer -->
dania naszego rozszerzenia.
</maintainers>
W phpinfo() można jeszcze umie-
Listing 2. Opis wydania rozszerzenia – informacje tu zawarte są wykorzystywane ścić obrazek, jednak zdarzają się czasa-
podczas wyświetlania numeru wersji w phpinfo() mi problemy z jego poprawnym wyświe-
tlaniem. Jeśli chcemy spróbować, należy
<changelog>
<release>
skorzystać ze znacznika <logo>. Znacznik
<version>0.0.1</version> ten przyjmuje dwa parametry – src będą-
<date>2006-03-20</date> cy nazwą pliku z obrazkiem oraz mimetype
<state>beta</state> określający typ MIME dla obrazka (para-
<notes>Pierwsza beta wersja</notes>
metr ten można zignorować w przypad-
</release>
ku obrazków w formacie gif, png lub jpeg
<!-- możesz tutaj umieścić opis także innych wydań, każde opisując tak jak to – skrypt CodeGen_PECL wówczas sam
powyżej --> potrafi rozpoznać typ obrazka):
</changelog>
<logo src="calc.gif"
Listing 3. Opis funkcji tworzonego rozszerzenia
mimetype="image/gif"/>
<function name="rpn_calculation">
<proto>float rpn_calculation(string phrase)</proto> Ciekawym znacznikiem jest <license>,
</function> powodujący dodanie informacji licencyjnej
<function name="rpn_errormsg">
do plików źródłowych rozszerzenia oraz
<proto>string rpn_errormsg()</proto>
</function> wygenerowanie pliku LICENSE z treścią
<function name="rpn_error"> licencji. Znacznik w tej chwili może przyj-
<proto>bool rpn_errormsg()</proto> mować wartości PHP, BSD lub LGPL – in-
</function> ne traktuje jako wartość nieznaną, na pod-
stawie której nie potrafi wygenerować od-
powiednich danych.

44 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006

 Zend API Dla zaawansowanych

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 45

Dla zaawansowanych Zend API
Na Rysunku 1 znajduję się informacja
phpinfo() o naszym rozszerzeniu.
Skrypt CodeGen_PECL zawsze sam
dodaje ramkę z informacjami o zmiennych
wymaganych przez rozszerzenie, ustawia-
nych z poziomu pliku php.ini.
Przyszedł czas na to, aby zastano-
wić się, jakie funkcje będą potrzebne
w naszym rozszerzeniu. Niech będą to
rpn_calculation() obliczająca wartość
wyrażenia, rpn_errormsg() wyświetlają-
ca ewentualną informację o błędzie oraz
rpn_error zwracająca true/false w zależ-
ności od tego, czy błąd wystąpił nie. Tylko
funkcja rpn_calculation będzie przyjmo-
wała parametr, wszystkie natomiast będą
zwracały wartości. Opiszmy więc w XML-u
funkcje tak, aby skrypt CodeGen_PECL
mógł dla nas wygenerować ich szablony
do wypełnienia kodem. Posłużymy się w
tym celu znacznikiem <function>, przyj-
mującym parametr name, będący nazwą
tworzonej funkcji. Sama nazwa to jed-
nak za mało. Musimy jeszcze zdeklaro-
wać prototyp funkcji, zawierający dodatko-
wo informację o typie zwracanych danych
oraz nazwie i typie przyjmowanych para-
metrów. Na Listingu 3 znajduje się przy-
kład opisujący nasze trzy funkcje.
Jak widzimy owe prototypy funk-
cji – umieszczone w znaczniku <proto>
– przypominają deklaracje funkcji w C.
Różnią się jednak one nazwami typów.
Dozwolone nazwy typów zebrane zosta-
ły w Tabeli 1.
Listing 4. Deklaracja ciał funkcji bezpośrednio w pliku XML
<function role="internal" name="RINIT">
<code>
<![CDATA[
memset(errorMessage, 0, 255);
isError = 0;
int s = RPN_G(rpn_stack_size);
stack_initialize(s);
s = RPN_G(rpn_queue_size);
queue_initialize(s);
]]>
</code>
</function>
<function role="internal" name="RSHUTDOWN">
<code>
<![CDATA[
stack_free();
queue_free();
]]>
</code>
</function>
46
Tabela 1. Typy danych dozwolone w opisach prototypów funkcji w pliku XML
Nazwa typu Opis
bool Typ logiczny przyjmujący wartości true oraz false
int Typ numeryczny – całkowity
float Typ numeryczny – zmiennoprzecinkowy
string Ciąg znaków – napis
array Tablica
object Obiekt
mixed Nieokreślony jednoznacznie typ danych
callback Funkcja zwrotna
resource Zasoby
stream Strumień danych
W opisach funkcji można bezpośred-
nio umieszczać kod w języku C. Dla przy-
kładu w pliku XML umieściłem kod dla
specjalnych funkcji Zend API: RINIT oraz
RSHUTDOWN. Funkcje te są wywoływane au-
tomatycznie odpowiednio przed oraz po
wykonaniu skryptu PHP lub w przypad-
ku skryptów CGI / CLI zaraz po wystarto-
waniu PHP (dokładniejszy opis wszystkich
funkcji systemowych znajduje się w Tabe-
li 2). Jeśli chcemy zdefiniować ciało funk-
cji specjalnej, trzeba użyć parametru rolę
znacznika <function>, ustawiając go na
wartość internal, nazwę funkcji zaś usta-
wić na jedną z wartości z Tabeli 2. Na Li-
stingu 4 znajduje się przykładowa deklara-
cja ciał funkcji RINIT oraz RSHUTDOWN.
Zauważmy, że kod funkcji został
umieszczony w znaczniku <code> oraz za-
mknięty w sekcji CDATA języka XML – na-
www.phpsolmag.org
leży korzystać z sekcji CDATA, aby parser
XML ignorował błędy XML, jakie mogły-
by powodować znaki umieszczone w ko-
dzie. Ze znacznika <code> możemy ko-
rzystać także w funkcjach deklarowanych
przez nas samych (np. w naszych funk-
cjach rpn_calculation, rpn_errormsg i
rpn_error). Jest to wygodne w przypad-
ku kodu tak prostego jak na Listingu 4,
jednak gdy kod staje się bardziej złożony
(taki jak np. kod funkcji rpn_calculation)
wygodniej jest kazać skryptowi CodeGen_
PECL wygenerować jedynie szablon funk-
cji, a cały kod napisać w ulubionym edyto-
rze lub środowisku programistycznym.
Na koniec pozostało zdeklarowanie
zmiennych ustawianych z poziomu pli-
ku php.ini. W naszym przypadku zmien-
ne te będą określały rozmiar stosu oraz
kolejki wykorzystywanych podczas prze-
kształcania wyrażenia matematyczne-
go do Odwrotnej Notacji Polskiej oraz do
późniejszego przeprowadzenia obliczeń.
Zmienne te będą nosiły odpowiednio na-
zwy rpn_stack_size oraz rpn_queue_size.
Zmienne ustawiane z poziomu php.ini de-
finiuje się w bloku <globals>, korzystając
ze znacznika <phpini>. Znacznik <phpini>
przyjmuje 5 parametrów:
• name – jest to nazwa zmiennej,
• type – określa typ zmiennej (patrz Ta-
bela 1),
• value – określa wartość, jaką ma
przyjąć zmienna, gdy nie została ona
określona w pliku php.ini (lub .htacces
czy konfiguracji HTTP) – powinno tu
nadawać się jedynie wartości zmien-
nym numerycznym, wartości pozosta-
łych typów powinno się nadawać w
funkcji RINIT,
• onupdate – nazwa metody, która ma
zostać wywołana przy zmianie warto-
ści – gdy nie podamy tego parametru,
PHP Solutions Nr 5/2006
 Zend API Dla zaawansowanych

Na Listingu 5 możemy zapoznać się

Tabela 2. Wewnętrzne funkcje Zend API
Nazwa funkcji Opis
MINIT Funkcja inicjalizująca rozszerzenie. Jest ona wywoływana raz, za-
raz po wystartowaniu modułu PHP na serwerze.
MSHUTDOWN Funkcja sprzątająca po rozszerzeniu. Jest ona wywoływana raz,
gdy moduł PHP kończy swoje działanie. Może ona nie być wywo-
łana gdy program/moduł PHP/serwer HTTP zakończy swoje dzia-
łanie niepoprawnie np. w wyniku błędu.
RINIT Funkcja ta jest wywoływana przed każdym uruchomieniem skryp-
tu PHP lub zaraz po funkcji MINIT w przypadku skryptów CGI i
CLI.
RSHUTDOWN Funkcja ta jest wywoływana po wykonaniu skryptu PHP. Zosta-
nie ona wywołana nawet, gdy skrypt spowoduje wystąpienie błędu
krytycznego, może jednak nie zostać wywołana, gdy wystąpi błąd
na poziomie języka C.
MINFO Funkcja ta jest wywoływana przez phpinfo() podczas wyświetla-
nia informacji o rozszerzeniu. To ona odpowiada za wyświetlanie
ramki z informacjami.
Tabela 3. Wartości, jakie może przyjmować parametr access znacznika <phpini> – czyli
gdzie można zmieniać wartość danej zmiennej
Nazwa Opis
z przykładową deklaracją dwóch zmien-
nych modyfikowanych z poziomu pliku
php.ini.
Opis umieszczony pomiędzy znacz-
nikiem otwierającym a zamykającym
<phpini>, używany jest podczas genero-
wania przez CodeGen_PECL dokumenta-
cji w formacie DocBook (tak jak i wiele in-
nych informacji z pliku XML).
Mamy więc już gotowy plik XML.
Jeśli chciałbyś dowiedzieć się więcej o
CodeGen_PECL, zajrzyj do Ramki Code-
Gen_PECL.
Gdy plik XML jest już gotowy, przyszła
pora na wygenerowanie na jego podsta-
wie ram naszego rozszerzenia. Przejdź-
my więc do okna terminala i w katalogu,
w którym znajduje się plik XML, wydajmy
polecenie:
pecl-gen nazwa_pliku.xml

System Wartość zmiennej może być ustawiona w pliku php.ini lub konfiguracji
serwera HTTP Jeśli wszystko się udało, skrypt powinien
utworzyć nowy katalog o nazwie takiej,
Perdir Wartość zmiennej może być ustawiona w pliku .htaccess
jak nasze rozszerzenie, a w nim wszyst-
User Wartość zmiennej może być zmieniona w kodzie PHP
kie niezbędne pliki. Czas więc zacząć pro-
All Wartość zmiennej może być zmieniona w jakimkolwiek z wymienionych gramowanie!
wyżej miejsc.
Piszemy program
użyta zostanie standardowa metoda części artykułu – niestety skrypt Co- Przyjrzyjmy się teraz zawartości wygene-
OnUpdateString. Możemy tu zastoso- deGen_PECL w tym już nie umie po- rowanego przez skrypt katalogu. Wśród
wać metodę o nazwie OnUpdateTYP, móc), wielu plików znajdują się tam dwa w tej
gdzie TYP to nazwa typu z Tabeli 1 • access – informacja o tym, gdzie użyt- chwili dla nas najistotniejsze – RPN.c oraz
(pisana z dużej litery). Można także kownik może ustawić wartość danej php_RPN.h. Otwórzmy teraz plik RPM.c,
podać nazwę własnej funkcji, jednak zmiennej – parametr ten może przy- bo nim będziemy się zajmowali, a na-
trzeba ją wówczas samemu zdefinio- jąć jedną z wartości zebranych w Ta- stępnie odszukajmy po nazwie funkcję
wać (więcej na ten temat w dalszej beli 3. rpn_calculation.

Funkcja
Listing 5. Deklaracja zmiennych o wartości modyfikowalnej z poziomu pliku php.ini
rpn_calculation znajduje się w dwóch
<globals> miejscach – najpierw w tablicy RPN_
<phpini name="rpn_stack_size" type="int" value="50" functions, a następnie już jako defini-
onupdate="OnUpdateLong" access="perdir"> cja funkcji (definicja nie przypomina Wam
Stack size used for calculations.
zapewne języka C – o tym jednak w dal-
</phpini>
szej części artykułu) – nie licząc komenta-
<phpini name="rpn_queue_size" type="int" value="150" rzy, które dodawał po drodze CodeGen_
onupdate="OnUpdateLong" access="perdir"> PECL. Jak można zauważyć, w tablicy
Queue size used for calculations. zdefiniowane są wszystkie trzy funkcje
</phpini>
naszego rozszerzenia – Listing 6. Ele-
</globals>
menty tablicy opisującej funkcje są ty-
Listing 6. Definicja funkcji oferowanych przez rozszerzenie pu function_entry, który jest strukturą o
trzech polach. Nas jednak nigdy nie bę-
function_entry RPN_functions[] = { dą one interesowały. Do zdefiniowania
PHP_FE(rpn_calculation , NULL)
funkcji będziemy używali skryptu Code-
PHP_FE(rpn_errormsg , NULL)
PHP_FE(rpn_error , NULL) Gen_PECL, tak jak to zostało już zapre-
{ NULL, NULL, NULL } zentowane albo makra – np. PHP_FE, tak
}; jak to robi CodeGen_PECL. Jako że cza-
sami prawdopodobnie będziemy musieli

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 47

Dla zaawansowanych Zend API
samodzielnie dodać jakąś funkcję do roz-
szerzenia, powinniśmy zapoznać się z
makrami ułatwiającymi to zadanie. W Ta-
beli 4 zostały zebrane wszystkie makra
wspomagające samodzielne definiowa-
nie funkcji. Należy pamiętać, że ostatnim
elementem tablicy z Listingu 6 musi być
{NULL, NULL, NULL}.
Sama deklaracja funkcji jest dość
nietypowa jak na język C. Do deklaracji
wykorzystano makro PHP_FUNCTION ko-
respondujące z makrem PHP_FE (gdy ko-
rzystasz z makr z serii ZEND, do deklara-
cji funkcji należy użyć analogicznego do
PHP_FUNCTION makra ZEND_FUNCTION). Jak
widać na Listingu 7, nie zostało tu w ty-
powy sposób określone jakie, ani nawet
ile parametrów przyjmuje funkcja. Na
szczęście istnieje makro ZEND_NUM_ARGS
zwracające liczbę parametrów przeka-
zanych do funkcji. Można je wykorzy-
stać do sprawdzenia, czy przekazana ze
skryptu PHP liczba argumentów jest po-
prawna. Jeśli nie, należy wywołać makro
WRONG_PARAM_COUNT, które kończy działa-
nie funkcji, informacją o błędzie zbliżo-
ną do tej:
Warning: Wrong parameter count for
rpn_calculation in
/home/marcin/public_html/test.php
on line 3
Kod wygenerowany przez Code-
Gen_PECL do parsowania parame-
trów podanych podczas wywołania funk-
cji z poziomu skryptu PHP używa funkcji
zend_parse_parameters. Jest to funkcja o
zmiennej liczbie parametrów. Jej nagłó-
wek wygląda następująco:
int zend_parse_parameters
( int num_args TSRMLS_DC,
char* type_spec, ... )
Listing 7. Deklaracja funkcji rpn_calculation
PHP_FUNCTION(rpn_calculation)
{ stępne parametry są opcjonalne,
const char * phrase = NULL;
int phrase_len = 0;
if (zend_parse_parameters(ZEND_NUM_ARGS() TSRMLS_CC, "s/",
&phrase, &phrase_len) == FAILURE) {
return;
}
php_error(E_WARNING, "rpn_calculation: not yet implemented"); RETURN_FALSE;
RETURN_DOUBLE(0.0);
} dwóch parametrów. Skorzystanie z war-
48
Tabela 4. Makra służące do definiowania funkcji
Nazwa Makra
ZEND_FE(name, arg_types)
ZEND_NAMED_FE(php_name, name, Definicja funkcji widocznej w PHP pod
arg_types)
ZEND_FALIAS(name, alias, arg_types)
PHP_FE(name, arg_types)
PHP_NAMED_FE(runtime_name, name, Stary odpowiednik makra ZEND_NA-
arg_types) MED_FE
Pierwszym argumentem jest liczba pa-
rametrów przekazanych do funkcji pod-
czas jej wywołania, drugi to łańcuch
znaków opisujący typ parametrów ocze-
kiwanych przez funkcję, dalej są to już
zmienne, w których mają zostać zapisa-
ne parametry. Ważny jest tu drugi para-
metr, czyli łańcuch znaków opisujący
parametry. Łańcuch ten może składać
się z następujących znaków:
• l – określa, że zmienna na pozycji
tego znaku ma być typu long,
• d – określa, że zmienna na pozycji
tego znaku ma być typu double,
• s – określa, że zmienna na pozy-
cji tego znaku ma być typu string
– oprócz napisu, funkcja zend _
parse _ parameters zwraca także
jego długość (do kolejnego parametru
na liście parametrów wywołania funk-
cji zend _ parse _ parameters),
www.phpsolmag.org
Opis
Definicja funkcji o nazwie name. Parametr
arg_types powinien być zawsze ustawio-
ny na NULL. Zdeklarowana w ten sposób
funkcja będzie widoczna w PHP pod na-
zwą name, natomiast odwoływała się bę-
dzie do funkcji C zif_name
nazwą php_name natomiast odwołująca
się do funkcji C o nazwie name. Makro
to powinno być używane wówczas, gdy
nie chcemy, aby makro ZEND_FE auto-
matycznie nadawało prefix naszym funk-
cjom. Tak jak poprzednio parametr arg_ty-
pes powinien być ustawiony na NULL
Makro to definiuje alias o nazwie alias do
funkcji PHP o nazwie name. arg_types
powinno być ustawione na wartość NULL.
Stary odpowiednik makra ZEND_FE
• b –określa, że zmienna na pozycji te-
go znaku ma być typu boolean,
• r – określa, że zmienna na pozycji te-
go znaku ma wskazywać na zasób
(ang. resource) – zwraca wartość ty-
pu zval*,
• a – określa, że zmienna na pozycji
tego znaku ma być tablicą – zwraca
wartość typu zval*,
• o – określa, że zmienna na pozycji te-
go znaku ma być obiektem dowolnej
klasy – zwraca wartość typu zval*,
• O – określa, że zmienna na pozycji te-
go znaku ma być obiektem takiej sa-
mej klasy jak klasa kolejnego parame-
tru na liście wywołania funkcji zend _
parse _ parameters (parametr ten nie
będzie używany do przechowywania
wartości kolejnego parametru przeka-
zanego do skryptu PHP – w tym celu
użyty zostanie kolejny parametr z li-
sty parametrów) – zwraca wartość ty-
pu zval*,
• z – parametr dowolnego typu – zwra-
ca wartość typu zval*,
• | (pionowa kreska) – oznacza, że na-
• / – oznacza, że wartość poprzednie-
go parametru ma zostać skopiowana,
a nie przekazana przez referencję,
• ! – oznacza, że poprzedni parametr
może przyjmować wartość NULL .
Najwięcej wątpliwości może nasuwać
wartość O oraz s, gdyż korzystają one z
tości s, jak widać na Listingu 7, powodu-
PHP Solutions Nr 5/2006
 Zend API Dla zaawansowanych

Tabela 5. Makra zwracające wartość z funkcji – należy używać w tworzonych funkcjach, Często przydatne i ułatwiające wie-
zamiast typowych instrukcji return wartosc le zadań może okazać się wywołanie z
Makro Opis poziomu naszego rozszerzenia jednej z
funkcji PHP. Nie da się tego zrobić w spo-
RETURN_RESOURCE(resource) Zwraca wskaźnik do zasobów
sób naturalny, tak jak zrobilibyśmy to wy-
RETURN_BOOL(bool) Zwraca typ logiczny wołując funkcje napisane w C. Na szczę-
ście dostępna jest w Zend API funkcja
RETURN_NULL() Zwraca wartość NULL call_user_function. Oto jej nagłówek:

RETURN_LONG(long) Zwraca cyfrę całkowitą

int call_user_function (
RETURN_DOUBLE(double) Zwraca liczbę zmiennoprzecinkową HashTable* function_table,
zval** object_pp, zval* function_name,

RETURN_STRING(string, duplicate) Zwraca napis – drugi parametr określa, zval* retval_ptr, zend_uint param_count,
czy napis ma zstać zduplikowany zval* params[] TSRMLS_DC )

RETURN_STRINGL(string, length, dupli- Zwraca napis o długości określonej dru-

Parametry wyglądają dość zawile, na
cate) gim parametrem. Trzeci parametr określa,
czy napis ma być zduplikowany. Makro to szczęście wszystko jest prostsze, niż
jest szybsze od RETURN_STRING. może się teraz wydawać. Przyjrzyjmy
RETURN_EMPTY_STRING() Zwraca pusty napis się Listingowi 8. Jest to fragment funkcji
rpn_calculation, odpowiedzialny za za-
RETURN_FALSE Zwraca logiczny fałsz mianę wszystkich nawiasów kwadrato-
wych występujących w wyrażeniu mate-
RETURN_TRUE Zwraca logiczną prawdę matycznym, na nawiasy okrągłe. Jak wi-
dać, w wywołaniu funkcji, za pierwszy
je zwrócenie poza napisem (do zmiennej padku błędu, poza zwróceniem odpowied- parametr podaliśmy wywołanie makra
phrase) także jego długości (do zmiennej niej wartości, powoduje ona także wyświe- CG(function_table), które na podstawie
phrase_len). Gdyby funkcja oczekiwała po tlenie ostrzeżenia z informacją np. o nie- swojego parametru zwraca tabele funk-
napisie jeszcze jakiegoś parametru, zo- poprawnym typie parametrów użytkowni- cji. Drugi parametr otrzymał wartość NULL,
stałby on zwrócony do zmiennej umiesz- kowi skryptu). gdyż jest on istotny tylko wówczas, gdy
czonej na liście parametrów funkcji zend_ Tworząc w Zend API funkcje dostępne wywoływana funkcja jest metodą jakiegoś
parse_parameters zaraz za phrase_len. z poziomu PHP, należy pamiętać o tym, obiektu. Jako że my potrzebujemy funkcji
Podobnie działa znak O, z tą różnicą, że aby zwracać z niej wartości korzystając z str_replace, parametr ten ustawiamy na
drugi parametr wykorzystuje nie do zapi- odpowiednich makr. Makra te mają za za- wartość NULL. Kolejny parametr jest na-
sania długości, a do odczytu wymagane- danie odpowiednio skonwertować zwra- zwą zmiennej, do której ma zostać zapi-
go typu klasy. caną wartość tak, aby mogła ona być po- sany wynik działania wywoływanej funk-
Funkcja zend_parse_parameters po prawnie zinterpretowana przez Zend En- cji. W naszym przypadku jest to zmienna
zakończeniu swojego działania zwraca gine. Wszystkie makra, z których można phrase, więc ta sama, która zostaje pod-
wartość SUCCESS w przypadku powodze- korzystać do zwracania wartości z funkcji, dana działaniu funkcji. Ostatnie dwa argu-
nia lub FAILURE, gdy wystąpi błąd (w przy- zebrano w Tabeli 5. menty funkcji call_user_function to licz-
ba parametrów, jakie mają zostać przeka-
Listing 8. Deklaracja funkcji rpn_calculation zane do wywoływanej funkcji oraz tablica
zawierająca te parametry.
zval func; Prawdopodobnie zauważyliście już,
zval *params[3]; że większość parametrów oczekiwa-
nych przez funkcję call_user_function
MAKE_STD_ZVAL(params[0]);
MAKE_STD_ZVAL(params[1]); jest typu zval. Musimy więc je odpowied-
MAKE_STD_ZVAL(params[2]); nio utworzyć. Po zdeklarowaniu parame-
tru, musimy go zainicjować jeszcze przed
ZVAL_STRING(&func, "str_replace", 0); nadaniem mu jakiejkolwiek wartości. Słu-
ZVAL_STRING(params[0], "[", 0);
ży do tego makro MAKE_STD_ZVAL. Na-
ZVAL_STRING(params[1], "(", 0);
ZVAL_STRING(params[2], phrase, 0); stępnie po zainicjowaniu zmiennej, może-
call_user_function(CG(function_table), my nadać jej wartość korzystając z makr z
(zval**)NULL, &func, &phrase, 3, params TSRMLS_CC); serii ZVAL_NAZWATYPU. Makra te zostały ze-
brane i opisane dokładniej w Tabeli 6.
ZVAL_STRING(params[0], "]", 0);
Tak więc pierwsze wywołanie funkcji
ZVAL_STRING(params[1], ")", 0);
ZVAL_STRING(params[2], phrase, 0); str_replace, zamieniające nawias [ na (
call_user_function(CG(function_table), w PHP miałoby postać:
(zval**)NULL, &func, &phrase, 3, params TSRMLS_CC);
$phrase = str_replace(‘[‘,‘(‘, $phrase);

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 49

Dla zaawansowanych Zend API
Tutaj natomiast potrzebowaliśmy na to 10
linijek. Zauważmy także, że przy drugim
wywołaniu funkcji str_replace (zamienia-
jącym nawias ] na )), nie trzeba już inicjo-
wać zmiennych.
Typ zval jest wykorzystywany bardzo
intensywnie przez Zend API – tego wła-
śnie typu są wszystkie zmienne, na któ-
rych operuje PHP. Do wygodnej pracy,
potrzebne więc są także funkcje konwer-
tujące zawartość zval pomiędzy różny-
mi typami obsługiwanymi przez PHP (np.
convert_to_boolean_ex(z)). Warto też
zapoznać się z Rysunkiem 2, na którym
przedstawiona została budowa struktury
zval (gdy ją poznasz, możesz samodziel-
nie korzystać z jej pól).
Funkcje specjalne Zend API
To, z czym zapoznaliście się do tej po-
ry, pozwoli Wam już na pisanie nawet
dość złożonych rozszerzeń. Przyjrzyj-
my się teraz funkcjom specjalnym Zend
API (przypomnijmy sobie, jak konfiguro-
waliśmy za pomocą XML-a funkcje we-
wnętrzne Zend API – Tabela 2). Tak jak
w przypadku funkcji oferowanych przez
rozszerzenie, tak i funkcje wewnętrzne
Zend API muszą zostać przed użyciem
zdeklarowane w odpowiedniej struktu-
rze. Przyjrzyjmy się więc Listingowi 9
oraz 10. Jak się prawdopodobnie już do-
myślacie, struktura zend_module_entry,
służy do pisania tworzonego rozsze-
rzenia. Pierwsze jej cztery pola zawsze
zastępuje się makrem STANDARD_MODULE_
HEADRE, kolejne pole jest nazwą rozsze-
rzenia – w naszym przypadku jest to
RPN. Następnie podajemy nazwę tablicy
opisującej funkcje oferowane przez roz-
szerzenie (u nas struktura ta nazywa się
RPN_functions – Listing 6). Kolejne pięć
pól struktury, to deklaracje funkcji we-
wnętrznych rozszerzenia – odpowied-
nio MINIT, MSHUTDOWN, RINIT, RSHUTDOWN,
oraz MINFO. Jeśli któraś z tych funk-
cji jest w naszym rozszerzeniu zbędna,
makro z serii PHP_ dodane podczas ge-
nerowania pliku źródłowego w C przez
skrypt CodeGen_PECL, zastępujemy
wartością NULL. Wszystkie pozostałe po-
la struktury zostają wypełnione poprzez
wywołanie makra STANDARD_MODULE_
PROPERTIES.
Definicje funkcji wewnętrznych zo-
stały wygenerowane przez Code-
Gen_PECL. Tak jak w przypadku kodu
funkcji oferowanych przez nasze roz-
szerzenie, tak i w przypadku funkcji we-
50
����������������
��������������������������������
�����������������������������
� �����������������������������������
� �������������������������
� ��������������������
� � ����������
� � ��������
� ������
� ��������������������������
� �������������������
� ���������������������
� ����������������������
� ������
���������������
��������������������� ���������������
� ������������������� ���������������
�����������������
� �������������������
� ��������������������� ���������������
� ��������������� ����������������
�����������������
��
�����������������
�������������������
�������������������
�������������������������
�������������������������
Rysunek 2. Budowa struktury zval – w PHP wszystkie wartością zmiennych są typu zval
Tabela 6. Makra przypisujące odpowiednią wartość zmiennej typu zval – pierwszy
parametr makra to zawsze nazwa zmiennej typu zval
Nazwa makra Opis
ZVAL_RESOURCE(z, l) Przypisuje zmiennej zval wartość zasobu. Parametr l jest
wartością typu long
ZVAL_BOOL(z, b) Przypisuje zmiennej zval wartość logiczną – boolean.
Parametr b przyjmuje wartości 0/1.
ZVAL_FALSE(z) Jest odpowiednikiem wywołania makra ZVAL_BOOL(z, 0)
ZVAL_TRUE(z) Jest odpowiednikiem wywołania makra ZVAL_BOOL(z, 1)
ZVAL_NULL(z) Przypisuje zmiennej zval wartość NULL
ZVAL_LONG(z, l) Przypisuje zmiennej zval wartość typu long, przekazaną
w drugim parametrze (l).
ZVAL_DOUBLE(z, d) Przypisuje zmiennej zval wartość typu double, przekazaną
w drugim parametrze (d).
ZVAL_STRING(z, s, dup) Przypisuje zmiennej zval wartość typu string (napis).
Parametry: s – ciąg znaków char*, dup – jeśli ma wartość 1
zmienna ma zostać skopiowana, jeśli 0 ma zostać przeka-
zana przez referencję
ZVAL_STRINGL(z, s, l, dup) Przypisuje zmiennej zval wartość typu string (napis). Pa-
rametry: s – ciąg znaków char*, l – długość ciągu znaków,
dup – jeśli ma wartość 1 zmienna ma zostać skopiowana,
jeśli 0 ma zostać przekazana przez referencję
ZVAL_EMPTY_STRING(z) Przypisuje zmiennej zval pusty ciąg znaków
ZVAL_ZVAL(z, zv, dup, dtor) Kopiuje jedną zmienną zval do drugiej. Parametr dup okre-
śla, czy wartość ma zostać skopiowana, czy przekazana
przez referencję. Parametr dtor określa, czy zmienna źró-
dłowa (zv) ma zostać zniszczona (1) po wykonaniu kopio-
wania, czy też nie (0).
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006

wnętrznych Zend API, definicja funkcji
realizowana jest z wykorzystaniem od-
powiednich makr. Makra te noszą na-
zwy PHP_nazwaFunkcji_FUNCTION, gdzie
nazwa funkcji to odpowiednio MINIT,
MSHITDOWN, RINIT, RSHUTDOWN oraz
MINFO. Funkcja MINFO została już praw-
dopodobnie wystarczająco dobrze wy-
generowana przez skrypt, można jed-
nak się jej przyjrzeć i w razie konieczno-
ści zmodyfikować wygenerowany kod.
Nasze rozszerzenie wykorzystuje dodat-
kowo funkcje RINIT oraz RSHUTDOWN do
zainicjowania stosu oraz kolejki wyko-
rzystywanej podczas obliczeń (RINIT), a
następnie zwolnienia wykorzystywanych
przez te struktury zasobów (RSHUTDOWN).
Jeśli dobrze pamiętamy, ciało tych funk-
cji zostało określone jeszcze na pozio-
mie pliku XML.
Zmienne php.ini
Do pełni szczęścia brakuje nam jesz-
cze umiejętności odczytywania wartości
zmiennych konfigurowalnych z poziomu
pliku php.ini. Zmienne te są deklarowane
z wykorzystaniem makr (Listing 11).
Makro STD_PHP_INI_ENTRY infor-
muje PHP, która globalna zmienna ma
być modyfikowana z poziomu pliku
php.ini – zajrzyjmy do pliku nagłówko-
wego php_RPN.h, tam są zdeklarowane
zmienne globalne. Parametry makra, to
odpowiednio: nazwa zmiennej, pod ja-
ką ma ona być modyfikowana z pozio-
mu pliku php.ini; wartość zmiennej, jaka
ma zostać użyta, gdy nie zostanie ona
nadana w pliku php.ini; sposób dostępu
do zmiennej (możliwe wartości to PHP_
INI_SYSTEM, PHP_INI_USER, PHP_INI_ALL
oraz PHP_INI_PERDIR – Tabela 3). Ko-
lejny parametr jest nazwą metody, któ-
ra ma zostać wywołana w momencie
zmiany wartości zmiennej. Dostępne
są standardowe funkcje obsługi zdarze-
nia aktualizacji. Posiadają one nazwy
OnUpdateTyp, gdzie typ to odpowiednia
nazwa typu zmiennej – Long, String,
Bool, Double itd. Piąty parametr makra
to zmienna globalna, która ma otrzymać
wartość zmiennej z pliku php.ini. Osta-
nie dwa parametry są strukturami opi-
sującymi zmienne globalne naszej apli-
kacji – nie musimy się nimi przejmować,
gdyż nawet jeśli chcemy ręcznie dodać
zmienną modyfikowaną z poziomu pliku
php.ini, ostatnie dwa parametry pozo-
staną takie, jak wygenerował je skrypt
CodeGen_PECL.
PHP Solutions Nr 5/2006
Zend API Dla zaawansowanych
Czasami zdarza się, że chcielibyśmy tości queue_size, musimy jej nazwę
napisać własną funkcję wykonywaną auto- umieścić jako czwarty parametr makra
matycznie podczas zmiany wartości zmien- STD_PHP_INI_ENTRY. Jako że często po-
nej z php.ini. Jest to zadanie bardzo proste trzebna może być nam także długość
i sprowadza się do użycia odpowiedniego nowej wartości (np. gdy jest to napis),
makra podczas tworzenia funkcji: poniżej przedstawiamy definicję makra
PHP_INI_MH:
PHP_INI_MH(OnChangeQueueSize)
{ #define PHP_INI_MH (name)
zend_printf("Wartość RPM.rpn_queue_size int name(php_ini_entry *entry,
to %s<br>", new_value); char *new_value,
return SUCCESS; uint new_value_length,
} void *mh_arg1,
void *mh_arg2, void *mh_arg3)
Jak widać, nowa wartość przekazywa-
na jest w zmiennej new_value. Oczy- Poszczególne parametry funkcji stworzo-
wiście, aby funkcja ta była automa- nej za pomocą tego makra, to odpowied-
tycznie wywoływana po zmianie war- nio – struktura opisująca zmienną, nowa
Listing 9. Struktura opisująca nasze rozszerzenie oraz funkcje wewnętrzne Zend
API
zend_module_entry RPN_module_entry = {
STANDARD_MODULE_HEADER,
"RPN",
RPN_functions,
PHP_MINIT(RPN),
PHP_MSHUTDOWN(RPN),
PHP_RINIT(RPN),
PHP_RSHUTDOWN(RPN),
PHP_MINFO(RPN),
"0.0.1",
STANDARD_MODULE_PROPERTIES
};
Listing 10. Struktura zend_module_entry
typedef struct _zend_module_entry zend_module_entry;
struct _zend_module_entry {
unsigned short size;
unsigned int zend_api;
unsigned char zend_debug;
unsigned char zts;
char *name;
zend_function_entry *functions;
int (*module_startup_func)(INIT_FUNC_ARGS);
int (*module_shutdown_func)(SHUTDOWN_FUNC_ARGS);
int (*request_startup_func)(INIT_FUNC_ARGS);
int (*request_shutdown_func)(SHUTDOWN_FUNC_ARGS);
void (*info_func)(ZEND_MODULE_INFO_FUNC_ARGS);
char *version;
[pozostałe elementy struktury]
};
Listing 11. Zmienne konfigurowalne deklarowane z wykorzystaniem makr będą
odczytywane z poziomu php.ini
PHP_INI_BEGIN()
STD_PHP_INI_ENTRY("RPN.rpn_stack_size", "50", PHP_INI_PERDIR,
OnUpdateLong, rpn_stack_size, zend_RPN_globals, RPN_globals)
STD_PHP_INI_ENTRY("RPN.rpn_queue_size", "150", PHP_INI_PERDIR,
OnUpdateLong, rpn_queue_size, zend_RPN_globals, RPN_globals)
PHP_INI_END()
www.phpsolmag.org 51
Dla zaawansowanych Zend API

wartość zmiennej, długość zmiennej oraz

trzy opcjonalne argumenty, które w tej
chwili nas nie interesują.
Zanim będziemy mogli odczy-
tać zmienne zdefiniowane wyżej, musi-
my jeszcze w funkcji MINIT wywołać ma-
kro ZEND_INIT_MODULE_GLOBALS. Makro to
przyjmuje trzy parametry – nazwę roz-
szerzenia (u nas jest to RPN), nazwę funk-
cji, która ma być wywołana podczas inicjo- Rysunek 3. Działanie przykładowej aplikacji korzystającej z utworzonego rozszerzenia
wania zmiennych, nazwę funkcji, która ma
być wywołana podczas niszczenia zmien- skrypt CodeGen_PECL, kompilacja i in- RPN.rpn_stack_size = wielkość_stosu
nych. stalacja rozszerzenie jest zaskakująco RPN.rpn_queue_size = wielkość_kolejki
Należy także pamiętać o tym, aby za- prosta. Sprowadza się do wydania w ka-
inicjować w wywołaniu w funkcji MINIT ma- talogu z rozszerzeniem następujących ko- Jeśli wszystko przebiegło pomyślnie, po-
kra REGISTER_INI_ENTRIES(), w funkcji mend: winniśmy móc uruchomić przykładową
MSHUTDOWN natomiast makra UNREGISTER_ aplikację PHP korzystającą z naszego
INI_ENTRIES(). phpize rozszerzenia (patrz Rysunek 3).
Teraz możemy się już odwoływać do ./configure
zmiennych globalnych, za pomocą makra make Na zakończenie
NAZWAROZSZERZENIA_G(nazwa_zmiennej), sudo make install Artykuł ten nie wyczerpuje tematu tworze-
czyli w naszym przypadku RPN_G(nazwa_ nia rozszerzeń dla PHP. Brak dobrej doku-
zmiennej) – spójrzmy na Listing 4, tam w Teraz wystarczy, że w pliku php.ini do- mentacji na pewno utrudnia życie. Z dru-
kodzie funkcji RINIT oraz RSHUDOWN odwo- damy linijkę nakazującą załadowanie giej strony duża liczba standardowych roz-
ływaliśmy się do zmiennych rpn_stack_ rozszerzenia (w przypadku rozszerze- szerzeń dostępnych ze źródłami PHP bar-
size oraz rpn_queue_size. nia przykładowego linijka ta ma postać: dzo dużo pomaga przy pisaniu własnych
extension=RPN.so) i restartujemy ser- rozszerzeń. Trzeba jednak być przygoto-
Kompilacja i wer HTTP. Możemy także odpowiednio wanym na konieczność analizowania cu-
uruchomienie zmodyfikować rozmiar stosu oraz kolej- dzego kodu np. parametrów przyjmowa-
Przetestujmy teraz nasze rozszerze- ki, dodając do pliku php.ini jeszcze dwie nych przez interesujące nas makro.
nie. Dzięki plikom wygenerowanym przez linijki: Jeśli zainteresował Was temat roz-
szerzeń i chciałbyście pogłębić swo-
Listing 12. Kod przykładowej aplikacji korzystającej z utworzonego rozszerzenia, ją wiedzę w tej dziedzinie, polecam
efekt jego działania wiadać na Rysunku 3 rozpocząć pracę od modyfikacji na-
szego rozszerzenia. Zostało ono ce-
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/ lowo stworzone w sposób, który po-
xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
zwoli Wam na dokonanie w nim wielu
<html>
<head> usprawnień. Zacznijcie od próby wyeli-
<meta name="Description" content= minowania konieczności inicjalizowa-
"Skrypt demonstrujący korzystanie z funkcji rozszerzenia RPN"/> nia stosu oraz kolejki – niech ich roz-
<meta name="Keywords" content="ZendAPI PHP extension rozszerzenie C" /> miar dostosowuję się do potrzeb (nie
<meta http-equiv="Content-type" content="text/html;charset=UTF-8" />
jest to trudne zadanie w C). Następnie
<title>Strona demonstracyjna</title>
</head> możecie zmodyfikować kod tak, aby
<body> stos oraz kolejka nie zapamiętywały
<?php wartości typu double lub char, a od ra-
if (isset($_POST['phrase'])) { zu PHP-owe zval. n
$fltRet = rpn_calculation($_POST['phrase']);
if ($fltRet !== false) {
echo $_POST['phrase'].' = '.$fltRet.'<br/>';
} else {
echo '<em>'.rpn_errormsg().'</em>';
O autorze
}
}
Marcin Staniszczak jest studen-
?> tem pierwszego roku informatyki stu-
<form method="post"> diów uzupełniających magisterskich
Podaj wyrażenie do obliczenia: <input type="text" name="phrase"/> na WSHE w Łodzi. W PHP progra-
<input type="submit" value="Oblicz"/> muje od wielu lat. Jest autorem kilku-
</form> nastu publikacji o tematyce PHP. Jest
</body> autorem frameworka MVC dla PHP5
</html> (web.framework) oraz systemu szablo-
nów dla PHP5 (web.template).

52 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006

Dla zaawansowanych
Budujemy własny kontener IoC,
czyli jak to się robi w Hollywood?
Piotr Szarwas
W SIECI
http://en.wikipedia.org/wiki/
l
Hollywood_Principle – Holly-
l
wood Principle
http://www.theserverside.
com/tt/articles/article.tss?l=I
OCBeginners – wprowadze-
nie do Dependency Injection
l http://www.martinfowler.com/
articles/injection.html
– Inversion of Control
Containers/Dependency In-
jection pattern
http://picocontainer.codeha
l
us.org/ – implementacja IoC
l
dla Javy
http://flexi.sf.net/ – budowa-
ny przez nas framework, peł-
ne źródła omawiane w arty-
kule
54
Stopień trudności: lll
Wyobraźmy sobie, że firma, dla której
stworzyliśmy aplikację, po jakimś czasie
powiększyła się znacznie i poprosiła nas o
migrację baz danych do jednej centralnej
pracującej w oparciu o LDAP. Niestety, jeśli
architektura naszej aplikacji nie została
zaprojektowana prawidłowo, czeka nas
wyjątkowo żmudna i ciężka praca.
N
a szczęście mamy kontener IoC dową implementacją zostanie jak w przy-
(ang. Inversion of Control), któ- padku poprzednich artykułów umieszczo-
ry już niejednokrotnie gościł na ny na stronie http://flexi.sf.net/.
łamach PHP Solutions. Czytelnicy, którzy
znają poprzednie artykuły, wiedzą już, co Czym jest kontener IoC?
mniej więcej potrafi IoC: kontener zapew- Kontener IoC to nic innego jak konfigu-
ni nam graf przygotowanych do użycia rowalna fabryka obiektów, która potra-
obiektów czy np. umożliwi łatwe konfigu- fi nie tylko powołać obiekty do życia, ale
rowanie dekoratorów. także je skonfigurować tak, aby zaraz po
powołaniu były gotowe do użycia. O tym,
Nie dzwoń do nas, my
jak właściwie składać obiekty i o różnych
zadzwonimy do Ciebie metodach składania obiektów, można pi-
Powyższe zdanie to dobrze znane progra- sać książki. Wbrew pozorom jest to pro-
mistom tzw. prawo Hollywood (ang. Holly- ces dość skomplikowany i jeżeli robiony
wood Principle). W myśl tego paradygma-
tu tworzy się oprogramowanie spójne, z
luźnymi powiązaniami pomiędzy obiekta- Co należy wiedzieć...
mi, łatwe do testowania i utrzymania. Potrzebna będzie znajomość obiektowe-
go programowania w PHP.
W obecnym artykule z cyklu Wzorce
projektowe i dobre praktyki programistycz-
ne wspólnie stworzymy prosty kontener
Co obiecujemy...
Z artykułu dowiesz się, jak stworzyć
IoC, którego działanie w dużym uprosz- własny kontener IoC w myśl paradyg-
czeniu opiera się na wspomnianym prawie matu Hollywood Principle.
Hollywood. Kod kontenera wraz z przykła-
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006
 Jak zbudować własny kontener IoC? Dla zaawansowanych

jest niewłaściwie, może spowodować, że cję klasy odpowiadającej za zarządzanie Pamiętajmy, że relacje pomiędzy obiekta-
aplikacja, którą napiszecie będzie bardzo użytkownikami. O tym, jak to zrobić, do- mi pojawiają się dopiero w momencie uru-
trudna w utrzymaniu. Istnieje wiele spraw- wiecie się już za chwilę. chomienia aplikacji. Słabe wiązanie powo-
dzonych wzorców pokazujących, jak po- Należy jeszcze powiedzieć o innej, duje też, że klasy są bardziej elastyczne i
prawnie składać obiekty. Zachęcamy do bardzo ważnej zalecie IoC. Dzięki IoC generyczne, co oznacza, że można je wy-
przeczytania artykułu Obiektowa linia obiekty są słabo ze sobą powiązane, a korzystywać w większej ilość przypadków.
montażowa, czyli przejrzyste i elastyczne przez to łatwiejsze w testowaniu przy po- Wracając teraz do naszego przykładu,
aplikacje w PHP5, który ukazał się w PHP mocy Unit Testów (testów jednostkowych). można byłoby stworzyć klasę do uwierzy-
Solutions nr 2/2006 i jest poświęcony te-
mu zagadnieniu.
Zastosowanie kontenera IoC do skła-
dania obiektów w funkcjonalne grupy może ������� ������� �������
znacznie ułatwić budowanie i testowanie
złożonych aplikacji. Budowanie dlatego,
że obiekty komponujemy w funkcjonalne
grupy dopiero podczas uruchamiania apli-
kacji. Oznacza to, że praktycznie w do-
wolnym momencie życia aplikacji może-
������� �������
my wymieniać klasy, z których składa się
dana aplikacja. Taka wymiana potrafi być
oczywiście bardzo trudna, w szczególno-
ści jeżeli nie stosujemy pisania do inter-
fejsów i silnego typowania. Od pewnego
czasu jednak obie te funkcjonalności do-
stępne są w PHP, dlatego powinniśmy je
�������
stosować.

Przykład z życia wzięty

Wyobraźmy sobie następujący problem:
jakiś czas temu stworzyliśmy aplikację,
w której istniała klasa odpowiadająca za
uwierzytelnienie i autoryzację użytkowni-
ków. Klasa ta operowała na bazie danych.
Jako że była kluczowa w działaniu aplika-
cji, używaliśmy jej w wielu miejscach.
Jeżeli nie wiedzieliśmy jeszcze o ist-
nieniu kontenera IoC, do przekazywa-
nia tej klasy pomiędzy różnymi warstwa-
mi aplikacji mógł posłużyć nam wzorzec
singleton lub registry. Wyobraźmy sobie
teraz, że klient, dla którego została napi-
sana aplikacja, wymaga modyfikacji bazy
użytkowników, jego firma powiększa się i
została podjęta decyzja o migracji wszyst-
kich baz użytkowników do centralnej bazy
działającej w oparciu o LDAP. Wyobraźmy
sobie przeszukiwanie całej aplikacji w sy-
tuacji, gdy umieszczaliśmy wywołania kla-
sy ręcznie lub poprzez wzorzec singleton
czy registry. Dodatkową bolączką na pew-
no będzie przetestowanie takiej aplikacji.
Nie chcemy wpaść w takie tarapaty.
Gdybyśmy stosowali interfejsy i konte-
ner IoC, sprawa byłaby bardzo prosta. Na-
leżałoby stworzyć nową klasą implemen-
tującą odpowiedni interfejs i podmienić w
pliku konfiguracyjnym kontenera defini-
Rysunek 1. Przykładowe drzewo obiektów, które kontener IoC powinien móc zbudować
Listing 1. Fragment index.php konfigurujący obiekty i uruchamiający front kontroler
<?php
$sessionFilter = new SessionFilter());
$actionResolver =
new FilePerActionResolvingStrategy($currentDir.'/controllers/');
$viewResolver = new PHPViewResolvingStrategy( $currentDir.'/views/');
$localeResolver = new NullLocaleResolvingStrategy();
$httpRequest = new HttpRequest();
$frontController =
new FrontControllerImpl(
$actionResolver,$viewResolver,$localeResolver, $filterChain);
echo $frontController->doService( $httpRequest );
?>
Listing 2. Fragment index.php konfigurujący obiekty i uruchamiający front
kontroler, ale tym razem z wykorzystaniem IoC
<?php
$mappingBuilder = new MappingBuilderFromArray( $iocMap );
$iocContainer =
new DefaultIoCContainter( $mappingBuilder->getApplicationMap() );
$frontController = $iocContainer->create( "frontController" );
echo $frontController->doService( $iocContainer->create( "httpRequest" ) );
?>

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 55

Dla początkujących Jak zbudować własny kontener IoC?

telnienia i autoryzacji poprzez LDAP, prze-

testować ją poza aplikacją, co jest z całą
pewnością łatwiejsze, a następnie umie- ��������������� ����������������

ścić przy pomocy kontenera IoC w aplika-

cji. Takie podejście zaoszczędzi nam spo-
ro czasu! Dodatkowo klasa taka mogłaby
z dużym prawdopodobieństwem zostać
bez zmian wykorzystana w innych pro-
jektach.
������������������� ��������
Wróćmy teraz do wymagań stawia-
nych kontenerowi IoC, po pierwsze ta-
ki kontener powinien móc powoływać do
życia dowolnie złożone drzewa obiek-
tów. Wyobraźmy sobie obiekt, który do
swojego działania potrzebuje dwóch in-
nych obiektów, które z kolei też potrze- ��������������
bują zewnętrznych obiektów do popraw-
nego działania. W taki sposób możemy
utworzyć dowolnie skomplikowane drze-
wo obiektów (Rysunek 1). Kontener IoC
Rysunek 2. Diagram UML klas mapujących plik konfiguracyjny kontenera IoC na
w takiej sytuacji powinien powołać do ży- obiekty zrozumiałe dla samego kontenera
cia obiekt będący korzeniem całej struk-
tury, a następnie powołać automatycznie
pozostałe obiekty i poskładać je w drze- Listing 3. Fragment konfiguracji naszego kontenera IoC, dzięki której jesteśmy w
wo. Tylko skąd kontener ma wiedzieć, ja- stanie odtworzyć drzewo obiektów, które powołaliśmy do życia ręcznie na Listingu 1
kie obiekty powołać i jak je poskładać?
Obiekty składamy dokładnie tak, jak robi <?php
$frameworkPath = "ścieżka do folderu z frameworkiem";
się to ręcznie: podając obiekt do konstruk-
tora, settera lub przypisując go do zmien- $iocMap = array(
nej publicznej. Najlepiej zilustrować to na "sessionFilter" => array(
przykładzie. Załóżmy, że obiekt A wymaga "className" => "SessionFilter",
do swojego działania zewnętrznego obiek- "file" => $frameworkPath.
"/web/mvc/controllers/filters/SessionFilter.class.php",
tu B. Obiekt B możemy przekazać obiek-
"singleton" => true,
towi A na trzy sposoby: "properties" => array(), "constructorParams" => array()
),
• $a = new A(new B()) – poprzez kon-
struktor, "actionResolver" => array(
"className" => "FilePerActionResolvingStrategy",
• $a->setB(new B()) – poprzez setter,
"file" => $frameworkPath.
• $a->b = new B() – poprzez zmienną "/web/mvc/actions/resolvers/FilePerActionResolvingStrategy.class.php",
publiczną. "singleton" => true, "properties" => array(),
"constructorParams" => array( $currentDir.'/controllers/' )
Zapomnijcie zatem o bardziej archaicz- ),

nych metodach takich jak singleton, re-

jestr czy też ręczne powoływanie obiektu
B wewnątrz obiektu A. Te metody tworzą
silne wiązania pomiędzy sobą i w rezulta-
cie zmniejszają elastyczność kodu.
Wiemy już, jak kontener powinien po-
składać obiekty w drzewa. Jest kilka moż-
liwości opisania takiego drzewa. Pierwsza
to zewnętrzny plik konfiguracyjny, który
opisuje wszystkie obiekty i drzewa obiek-
tów. Plik ściśle definiuje, jakie obiekty,
stałe liczbowe lub znakowe należy wsta-
wić, w odpowiednie parametry konstruk-
tora czy też settera. Format pliku nie ma
znaczenia, powinien być jedynie czytel-
"viewResolver" => array(
"className" => "PHPViewResolvingStrategy",
"file" => $frameworkPath.
"/web/mvc/views/resolvers/PHPViewResolvingStrategy.class.php",
"singleton" => true, "properties" => array(),
"constructorParams" => array( $currentDir.'/views/' )
),
"locateResolver" => array(
"className" => "NullLocaleResolvingStrategy",
"file" => $frameworkPath.
"/locale/resolvers/NullLocaleResolvingStrategy.class.php",
"singleton" => true, "properties" => array(),
"constructorParams" => array()
),
);
?>

ny, gdyż będzie trzeba napisać go ręcz-

nie. Dlatego w naszej aplikacji parsowa-

56 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006

 Jak zbudować własny kontener IoC? Dla początkujących

nie pliku konfiguracyjnego zostanie wy-
dzielone do osobnych klas tak, aby każ-
dy mógł łatwo zmienić format i źródło da-
nych konfiguracyjnych. W szczególno-
ści można stworzyć plik konfiguracyjny
w oparciu o XML i Xschema, a do budowy
plików konfiguracyjnych wykorzystywać
jakieś graficzne narzędzie, które dodatko-
wo będzie za nas sprawdzać poprawność
tami możemy być prawie pewni, że bę- z definicji znajdujących się w pliku konfi-
dziemy mieli z tym do czynienia. Konte- guracyjnym.
ner, który napiszemy, będzie jedynie po- Istnieje jeszcze jedna metoda wiąza-
siadał opcję samego składania obiektów nia obiektów bardzo podobna do autowią-
Listing 4. Implementacja klas mapujących plik konfiguracyjny do modelu
obiektowego – klasa DefaultParamMap
<?php

utworzonego pliku XML. My plik konfigura-

abstract class DefaultParamMap {
cyjny zbudujemy w oparciu o tablice aso-
cjacyjne. private $name;
Druga metoda definiowania drzewa private $value;
jest rozszerzeniem pierwszej, wymaga private $type;

jednak dodatkowo zastosowania w ko-

public function __construct($name, $value, $type) {
dzie silnego typowania. Wyobraźmy so- $this->setName($name);
bie, że obiekt A wymaga do swojego po- $this->setValue($value);
prawnego działania dowolnej klasy, któ- $this->setType($type);
ra implementuje interfejs BI lub też po }

prostu klasy B. Od pewnego czasu w

public function getName() {
PHP możemy wymusić typy obiektów, return $this->name;
dlatego konstruktor, czy też setter kla- }
sy A można zakodować w następują-
cy sposób: protected function setName( $name ) {
$this->name = $name;
}
class A {
public function __construct(BI $b){} public function getValue() {
public function setB(BI $b){} return $this->value;
} }

protected function setValue( $value ) {

a jeżeli nie chcemy interfejsu, korzystamy $this->value = $value;
jedynie z klasy B: }

class A { public function getType() {

return $this->type;
public function __construct(B $b){}
}
public function setB(B $b){}
} protected function setType( $type ) {
$this->type = $type;
Druga metoda zwana jest autowiązaniem }

obiektów. Powołując do życia obiekt A

}
sprawdza jego konstruktor i settery. Je- ?>
żeli znajdzie w nich deklarację obiek-
tów, które ma zdefiniowane w swoim pli- Listing 5. Implementacja klas mapujących plik konfiguracyjny do modelu
ku konfiguracyjnym, automatycznie po- obiektowego – klasa ConstructorParamMap
woła je do życia i umieści w obiekcie A.
<?php
Ta metoda składania obiektów jest bar-
dzo wygodna, gdyż nie wymaga tworze- require_once 'ioc/DefaultParamMap.class.php';
nia skomplikowanych plików konfigura-
class ConstructorParamMap extends DefaultParamMap {
cyjnych, niesie jednak ze sobą pewne
niebezpieczeństwo.
// dla parametru konstruktora nazwa parametru nie ma znaczenia
Wyobraźmy sobie, że klasa A wymaga // więc zmieniamy konstruktor tej klasy
do działania dowolnej klasy implementu-
jącej interfejs BI, w pliku konfiguracyjnym public function __construct($value, $type) {
parent::__construct(null,$value,$type);
mamy zdefiniowane dwie klasy implemen-
}
tujące interfejs BI, którą więc powinniśmy
wybrać? Takie problemy nie będą się po- }
jawiać w projektach prostych, gdzie plik ?>
konfiguracyjny zawiera kilka obiektów, ale
w projektach z kilkudziesięcioma obiek-

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 57

Dla początkujących Jak zbudować własny kontener IoC?
zania. Polega ona na sprawdzaniu nazwy
settera i umieszczeniu przy jego pomocy
odpowiedniej klasy w obiekcie. Ponownie
najlepiej pokazać to na przykładzie, odwo-
łajmy się więc do obiektu A i B. Załóżmy,
że klasa A jest zdefiniowana w następują-
cy sposób:
class A {
public setB($b){}
} private $propertiesParams = array();
Przy takiej budowie klasy i zastosowaniu
trzeciej metody składania obiektów kon-
tener IoC sprawdzi, czy klasa ma jakiś
setter badając, czy zawiera metody roz-
poczynające się od słowa set a następ-
nie sprawdzi, czy ma zarejestrowane w
pliku konfiguracyjnym klasy, których na-
zwa pokrywa sie z pozostałą częścią na-
zwy settera, w naszym przypadku jest to
klasa B. Ta metoda również niesie ze so-
bą pewne niebezpieczeństwo. Musimy
uważać na konwencję nazywania sette-
rów, gdyż w przypadku pomyłki w nazwie
możemy dostać obiekt, którego wcale
nie chcieliśmy.
Mając zdefiniowane założenia do bu-
dowy kontenera, zdefiniujmy teraz struktu-
rę pliku konfiguracyjnego.
Konfiguracja kontenera
Do konfigurowania kontenera IoC wyko-
rzystamy prosty model obiektowy i ta-
Listing 6. Implementacja klas
mapujących plik konfiguracyjny
do modelu obiektowego – klasa
ProperyParamMap
<?php
require_once
'ioc/DefaultParamMap.class.php';
class PropertyParamMap
extends DefaultParamMap {
public function
getSetterMethodName() {
return "set".ucfirst(
$this->getName());
} public function getProperties() {
public function
getGetterMethodName() {
return "get".ucfirst(
$this->getName());
} }
} ?>
?>
58
Listing 7. Implementacja klas mapujących plik konfiguracyjny do modelu
obiektowego – klasa ClassMap
<?php
require_once 'ioc/PropertyParamMap.class.php';
require_once 'ioc/ConstructorParamMap.class.php';
class ClassMap {
private $className;
private $classFile;
private $isSingleton;
private $constructorParams = array();
public function __construct( $className, $classFile, $isSingleton ) {
$this->setName($className);
$this->setClassFile($classFile);
$this->isSingleton = $isSingleton;
}
public function getName() {
return $this->className;
}
protected function setName($className) {
$this->className = $className;
}
public function getClassFile() {
return $this->classFile;
}
protected function setClassFile( $classFile ) {
if ( !file_exists( $classFile ) ) {
throw new Exception("Plik {$classFile} nie istnieje");
}
$this->classFile = $classFile;
}
public function getConstructorParams() {
return $this->constructorParams;
}
public function setConstructorParam(
ConstructorParamMap $constructorParamMap ) {
$this->constructorParams[] = $constructorParamMap;
}
public function setProperty( PropertyParamMap $propertyMap ) {
$this->propertiesParams[$propertyMap->getName()] = $propertyMap;
}
public function getProperty( $propertyName ) {
if ( $this->hasProperty( $propertyName ) ) {
return $this->propertiesParams[$propertyName];
} else {throw new Exception("Property {$propertyName} nie istnieje");}
}
public function hasProperty( $propertyName ) {
return isset( $this->propertiesParams[$propertyName] );
}
return $this->propertiesParams;
}
public function isSingleton() {
return (bool)$this->isSingleton;
}
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006
 Jak zbudować własny kontener IoC? Dla początkujących

blice asocjacyjne. Konfiguracja, którą
będzie zarządzał programista, będzie
znajdować się w specjalnej tablicy, która
następnie będzie tłumaczona na zestaw
obiektów przez specjalną klasę parsują-
cą. Na tych obiektach będzie operował
nasz kontener. Dzięki takiemu podej-
ściu łatwo będziemy mogli zmieniać for-
maty i źródła danych konfiguracyjnych,
a w ekstremalnych sytuacjach będziemy
mogli konfigurować kontener nie posia-
dając w ogóle plików konfiguracyjnych.
Listing 1 przedstawia wycinek skryp-
tu index.php. Możemy tu znaleźć dwie
sekcje: jedna bardzo długa, konfiguru-
jąca obiekty i druga znacznie krótsza,
uruchamiająca front kontroler. Teraz
przyjrzyjmy się Listingowi 2, gdzie znaj-
duje się ten sam skrypt index.php, jed-
nak tym razem konfigurację obiektów i
ich powołanie do życia przejął na sie-
bie kontener IoC. Już na pierwszy rzut
oka widać, że skrypt jest dużo prost-
szy. Warto dodać, że im większe będzie
drzewo obiektów, które musimy utwo-
rzyć, tym większy będzie zysk na czy-
telności kodu.
Na Listingu 3 znajduje się konfigura-
cja naszego kontenera IoC, dzięki któ-
rej jesteśmy w stanie odtworzyć drzewo
obiektów, które powołaliśmy do życia
ręcznie na Listingu 1. I w tym momen-
cie wielu z Was zapewne złapie się za
cjacyjnej, każdy klucz tej tablicy jedno-
znacznie identyfikuje obiekt. Na posta-
wie tego identyfikatora z kontenera będą
pobierane obiekty. Zwróćmy uwagę, że
w jednym pliku można zdefiniować wie-
le konfiguracji dla jednej klasy, wystar-
czy, aby były one identyfikowane przez
inne klucze w tablicy. Pod identyfikato-
rem obiektu znajduje się kolejna tablica
asocjacyjna, która ma jasno zdefiniowa-
ny zestaw kluczy:
• className – nazwa klasy,
• file– położenie pliku z definicją klasy,
• singleton – flaga mówiąca, czy
obiekt ma zostać utworzony tyl-
ko raz i potem umieszczony w ca-
che'u, czy też za każdym razem
ma być tworzona kolejna instancja
obiektu,
Listing 8. Implementacja klas mapujących plik konfiguracyjny do modelu
obiektowego – klasa ApplicationMap
<?php
require_once 'ioc/ClassMap.class.php';
class ApplicationMap {
private $classes = array();
public function __construct() {
}
• properties – tablica asocjacyjna, w
której kluczem jest nazwa atrybutu
obiektu, a wartością zmienna, któ-
rą należy podstawić pod ten atry-
but, w przypadku stałych znakowych
lub liczbowych wpisujemy tu ich
wartość, w przypadku referencji do
obiektów wpisujemy znak & i identy-
fikator obiektu zdefiniowany w konte-
nerze IoC,
• constructorParams – tablica z pa-
rametrami przeznaczonymi dla kon-
struktora obiektu, tym razem nie jest
to tablica asocjacyjna, znaczenie ma
w niej kolejność umieszczanych war-
tości, będą one w tej samej kolejności
umieszczone w konstruktorze pod-
czas powoływania obiektu do życia,
zasady wpisywania parametrów są
takie same jak powyżej.

głowę i powie – zaraz, ale przecież kon-

figuracja zajmuje więcej miejsca niż Li-
stingu 1, tak więc co właściwie zyskuje-
my, skoro ilość kodu, którą musimy na-
pisać dla kontenera jest w sumie więk-
sza, niż jakby go nie było. Na szczęście
w ogólnym rozrachunku nie jest to praw-
da. Po pierwsze konfigurację piszemy
raz, a wykorzystujemy wiele razy – w
ramach jednej lub kolejnych aplikacji pi-
public function setClass($objKey, ClassMap $class) {
$this->classes[$objKey] = $class;
}
public function getClass($objKey) {
if ( $this->hasClass( $objKey ) ) {
return $this->classes[$objKey];
} else {
throw new Exception("Klasa {$objKey} nie istnieje");
}
}

sanych w oparciu o te same klasy. Może

public function hasClass($objKey) {
być więc tak, że wykorzystamy moduły return isset($this->classes[$objKey]);
z poprzedniej aplikacji w nienaruszonej }
wersji, a ich modyfikacja będzie polegać
jedynie na zmianie pliku konfiguracyjne- }
?>
go. Dodatkowo, jeżeli do pliku konfigu-
racyjnego przeniesiemy wszystkie infor- Listing 9. Każda implementacja kontenera musi implementować interfejs
macje o budowie obiektów, automatycz- IoCContainer
nie stworzymy świetną dokumentację, w
<?php
jednym miejscu będzie zawarta pełna
informacja o strukturze aplikacji. interface IoCContainer {
Wróćmy teraz do pliku konfiguracyj- public function create($className);
nego. Tylko na pierwszy rzut oka mo- }
że wydawać się on skomplikowany. Po
?>
pierwsze wszystkie definicje obiektów
umieszczone są w jednej tablicy aso-

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 59

Dla początkujących Jak zbudować własny kontener IoC?
Na Rysunku 2 widać diagram UML, a na
Listingach 4–8 implementacje klas ma-
pujących plik konfiguracyjny do modelu
obiektowego.
Każda z klas przedstawionych na dia-
gramie mapuje jeden do jednego któ-
rąś z danych konfiguracyjnych. Klasa
ProperyParamMap odpowiada za mapowa-
nie danych wstawianych do obiektów przy
pomocy setterów, ConstructorParamMap
spełnia to samo zadanie w przypad-
ku konstruktora obiektu. Natomiast kla-
sy ClassMap i ApplicationMap są w dużej
mierze agregatorami właściwych danych
konfiguracyjnych. Pominiemy prezentację
kodu transformującego tablicę na obiekty.
Kod ten podobnie jak i pozostałe elementy
kontenera będzie można pobrać ze strony
http://flexi.sf.net.
Kontener IoC
Przejdźmy teraz do implementacji sa-
mego kontenera IoC. Po pierwsze każ-
da implementacja kontenera musi im-
plementować interfejs IoCContainer. In-
terfejs ten ma tylko jedną metodę pu-
bliczną create() (Listing 9). Pełna imple-
mentacja kontenera w podstawowej for-
mie pokazana jest na Listingu 10. Kla-
sa DefaultIoCContainer implementu-
je interfejs IoCContainer. Do swojego
poprawnego działania wymaga klasy
ApplicationMap, która zawiera konfigu-
rację kontenera. Klasa ta posiada tylko
jedną metodę publiczną create(). Meto-
da na podstawie podanego identyfikato-
ra obiektu zwraca instancję tego obiektu
wraz z drzewem podrzędnych mu obiek-
tów, jeżeli takowe zostały zdefiniowane
w pliku konfiguracyjnym.
Metoda create pobiera konfigura-
cję dla danego identyfikatora, następ-
nie sprawdza, czy obiekt jest typu sin-
gleton (tzn. że podczas życia aplikacji
może zostać utworzona tylko jedna in-
stancja danego obiektu). Jeżeli tak, to
sprawdzamy, czy nie został już wcze-
śniej utworzony. Jeżeli tak to zwraca-
my go, jeżeli nie to tworzymy go przy
pomocy metody createObject. Metoda,
po pierwsze, ładuje plik z definicją kla-
sy, którą ma powołać do życia – ścież-
ka do pliku zdefiniowana jest w konfi-
guracji.
Po drugie, sprawdza, czy obiekt przy
tworzeniu wymaga podania parametrów
do konstruktora. Jeżeli tak, to tworzony
jest obiekt przy pomocy funkcji eval, je-
żeli nie, to tradycyjnie przy pomocy ope-
60
Listing 10a. Pełna implementacja kontenera w podstawowej formie
<?php
require_once 'ioc/IoCContainer.interface.php';
class DefaultIoCContainter implements IoCContainer {
private $applicationMap;
private $objectCache = array();
public function __construct( ApplicationMap $applicationMap ) {
$this->setApplicationMap( $applicationMap );
}
protected function setApplicationMap(ApplicationMap $value) {
$this->applicationMap = $value;
}
protected function getApplicationMap() {
return $this->applicationMap;
}
public function create($className) {
$classMap = $this->getApplicationMap()->getClass($className);
if ( $classMap->isSingleton() ) {
if ( $this->inCache( $className ) ) {
return $this->getFromCache( $className );
} else {
$classObj = $this->createObject($classMap);
$this->putInCache($className,$classObj);
return $classObj;
}
} else {
return $this->createObject($classMap);
}
}
protected function createObject(ClassMap $classMap) {
$className = $classMap->getName();
if ( !class_exists( $className ) ) {
require_once($classMap->getClassFile());
}
$paramsArr = $classMap->getConstructorParams();
if( !empty( $paramsArr ) ) {
$params = array();
$evalArr = array();
$i = 0;
foreach ($paramsArr as $constructorParam) {
$params[] = $this->getConstructorParamsRecursively($constructorPar
am);
$evalArr[] = '$params['.$i++.']';
}
$evalStr = '$classObj = new '.$className.'('.implode(",",$evalArr).')
;';
eval($evalStr);
} else {
$classObj = new $className();
}
$this->setProperties($classMap, $classObj);
return $classObj;
}
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006
 Jak zbudować własny kontener IoC? Dla początkujących

ratora new. Jeżeli korzystacie z wersji Informacja o tym, jakiego settera użyć, Warto jeszcze zwrócić uwagę na
PHP 5.1.3 lub nowszej możecie two- nie jest zapisana w konfiguracji, konte- dwie metody getConstructorParamsR
rzyć obiekty z parametrami do konstruk- ner tworzy ją sam. Poprawna nazwa ecursively i getPropertyValueRecur
tora przy pomocy Reflection API i meto- settera składa się z przedrostka set i sively. Obie są bardzo podobne. Na
dy newInstanceArgs. nazwy propertisa ze zmienioną pierw- podstawie typu parametru, który mo-
Po utworzeniu obiektu jego in- sza literą na wielką. że przyjąć dwie wartości value lub
stancja przekazywana jest do metody Ta konwencja nazywania metod reference, kontener pobiera z kon-
setProperties, gdzie do obiektu przy dostępowych do atrybutów obiektów figuracji stałą lub ponownie urucha-
pomocy setterów dodawane są zmien- nie powinna być Wam obca, jest zgod- mia swoją metodę create, aby utwo-
ne, które w pliku konfiguracyjnym zo- na z konwencją stosowaną w innych rzyć obiekt. Dzięki temu kawałkowi ko-
stały zdefiniowane w sekcji properties. aplikacjach. du kontener może zwracać całe drze-
wa obiektów.
Listing 10b. Pełna implementacja kontenera w podstawowej formie – ciąg dalszy O tym, czy parametr jest typu va-
lue, czy reference, decyduje obecność
& przy definicji wartości parametru w
protected function getConstructorParamsRecursively(ConstructorParamMap pliku konfiguracyjnym.
$constructorParamMap) {
switch ( $constructorParamMap->getType() ) {
case 'value' : $param = $constructorParamMap->getValue(); break; Podsumowanie
case 'reference' : $param = Kontener IoC, którego uczyliśmy się
$this->create( $constructorParamMap->getValue() ); break; tutaj razem zbudować, jest od jakie-
default : throw new Exception( goś czasu wykorzystywany w codzien-
"Niewłaściwy typ parametru {$constructorParamMap->getType()}" );
nej pracy w mojej firmie. Z doświadcze-
}
nia wynika, że jego wdrożenie ułatwiło
return $param; nam pisanie aplikacji.
} Najwięcej zyskaliśmy w kwestii te-
stów i przejrzystości kodu. Dodatkowo
protected function setProperties(ClassMap $classMap, $object) {
spora część klasy po przystosowaniu
$properties = $classMap->getProperties();
do specyfiki kontenera IoC – dostarcza-
foreach($properties as $propertyParamMap) { my obiekty zewnętrzne przez konstruk-
$propertySetterName = $propertyParamMap->getSetterMethodName(); tor i settery – stała się na tyle elastycz-
$object->{$propertySetterName} na, że z powodzeniem bez przepisywa-
( $this->getPropertyValueRecursively($propertyParamMap) );
nia zaczęliśmy wykorzystywać je w kolej-
}
} nych projektach.
Udało się nam też usunąć z podsta-
protected function getPropertyValueRecursively( PropertyParamMap wowego kodu aspekty związanie z auto-
$propertyParamMap ) { ryzacją, logowaniem i walidacją. Jak to
switch ( $propertyParamMap->getType() ) {
zrobiliśmy? O tym przeczytacie w kolej-
case 'value' : $param = $propertyParamMap->getValue(); break;
case 'reference' : $param = $ nych artykułach w magazynie PHP So-
this->create( $propertyParamMap->getValue() ); break; lutions. n
default : throw new Exception(
"Niewłaściwy typ atrybutu {$propertyParamMap->getType()}" );
}

return $param;
}

protected function putInCache($key,$value) { O autorze

$this->objectCache[$key] = $value;
}
Piotr Szarwas jest pracownikiem
protected function getFromCache($key) { SUPER-MEDIA Interactive i dokto-
return $this->objectCache[$key]; rantem na wydziale Fizyki Politech-
} niki Warszawskiej. Od 2003 roku
projektuje aplikacje WWW w opar-
protected function inCache($key) {
return isset($this->objectCache[$key]); ciu o PHP4/5. Obecnie zajmuje się
} tworzeniem frameworka dla PHP
opartego na rozwiązaniach Hiberna-
} te i Spring.
?>
Kontakt z autorem:
piotr.szarwas@gmail.com

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 61

Dla zaawansowanych
XML i PHP w praktyce
Guillaume Ponçon
W SIECI
• http://www.w3.org/XML/
– oficjalna specyfikacja stan-
dardu XML
• http://www.saxproject.org/
– strona projektu SAX
• http://www.w3.org/DOM/
– oficjalna specyfikacja stan-
dardu DOM
• http://books.evc-cit.info/
odbook/book.html – oficjalna
specyfikacja formatu Open-
Document
62
Bazy danych, dokumenty biurowe, RSS: coraz
więcej formatów gromadzenia i przesyłania
danych opiera się na XML-u. Jego główną
zaletą jest łatwość tworzenia i przetwarzania
dokumentów XML niezależnie od platformy
sprzętowej i systemowej. Jako programiści PHP,
mamy szerokie możliwości wykorzystania XML-
a przy użyciu co najmniej kilku technik...
S
tandard XML, czyli eXtensible
Markup Language został określo-
ny przez World Wide Web Con-
sortium (W3C). Obecnie jest przeważnie
wykorzystywany jako format gromadze-
nia i wymiany danych (np. SXW, ODT,
RDF, RSS) oraz tworzenia specjalistycz-
nych języków opartych na znacznikach
– jest więc metajęzykiem. Każdy doku-
ment XML zawiera dane uporządkowa-
ne w hierarchii drzewiastej. Spójrzmy na
Listing 1: przedstawiamy na nim przykła-
dowy kod XML. Jego struktura opiera się
na znacznikach zawartych w nawiasach
trójkątnych (podobnie jak w przypadku
HTML-a). Para znaczników, np. <title>
i </title> określa element dokumentu
XML-owego, który może zawierać tekst
lub kolejne elementy (zwane podrzędny-
mi lub potomnymi). Składnia każdego do-
kumentu XML musi być ściśle przestrze-
gana (nie wolno np. pozostawiać niedo-
mkniętych znaczników; można też okre-
ślić inne zasady korzystając z plików
www.phpsolmag.org
Stopień trudności: lll
DTD czy XML Schema), gdyż w innym
wypadku program odczytujący ten doku-
ment zgłosi błąd.
Techniki przetwarzania
XML-a w PHP
Pisząc skrypty w języku PHP możemy
swobodnie korzystać z dokumentów XML-
owych. Do ich przetwarzania służą roz-
szerzenia języka PHP o nazwach: SAX,
Co należy wiedzieć...
Przydatna będzie znajomość podstaw
programowania obiektowego w PHP5.
Co obiecujemy...
Przedstawimy zasady działania roz-
szerzeń języka PHP: DOM, SAX oraz
SimpleXML oraz pokażemy, jak korzy-
stając z SimpleXML tworzyć i odczyty-
wać dokumenty XML-owe, w tym pliki
OpenOffice.org i dane programu Gant-
tproject.
PHP Solutions Nr 5/2006

DOM-XML (PHP4), DOM (PHP5) oraz
SimpleXML (tylko PHP5). Omówimy po-
krótce SAX, DOM-XML oraz SimpleXML,
podając przykłady wykorzystania każdego
z tych rozszerzeń.
SAX
SAX (http://www.saxproject.org/, http://
www.php.net/xml).oznacza Simple API for
XML i umożliwia sekwencyjny odczyt do-
kumentów XML. Pozwala na odczyt prak-
Rysunek 1. Okno programu Ganttproject: po lewej stronie wykres Gantta
tycznie każdego rodzaju dokumentów
XML, nawet tych, które zostały utworzo-
ne niepoprawnie. SAX nie umożliwia nato-
miast zapisu ani modyfikacji danych.
Na Listingu 2 przedstawiamy skrypt
służący do odczytu dokumentu XML-owe-
go z użyciem techniki SAX. Zaczynamy od
utworzenia parsera ($xml_parser), który
jest zasobem (ang. resource) tworzonym
przy użyciu funkcji xml_parser_create() i
reprezentującym dokument XML, który bę-
dziemy przetwarzali. Do tego ostatniego w
technice SAX służą funkcje zwane handle-
rami (uchwytami), które są wywoływane
przez język PHP podczas odczytu nasze-
go dokumentu. Musimy je sami utworzyć,
zanim się do nich odwołamy. W naszym
przykładzie zdefiniujemy najpierw dwa
podstawowe uchwyty: początku (startE-
lement()) i końca (endElement()) każdego
elementu XML-owego, uruchamiane od-
powiednio, gdy parser natrafi na znacznik
rozpoczynający (np. <author>) i kończący
(np. </author>) dany element. W przypad-
ku napotkania elementu danych pomiędzy
dwoma znacznikami XML wywoływany
jest uchwyt dataHandler. Handlery począt-
ku i końca elementu definiujemy przy po-
mocy funkcji xml_set_element_handler(),
a uchwyt elementu danych używając xml_
set_character_data_handler(). Przetwa-
rzanie dokumentu XML rozpoczniemy ko-
rzystając z funkcji xml_parse(), jako jej
parametry podając: instancję parsera (za-
sób $xml_parser), źródło dokumentu w
wersji tekstowej (np. odczytane z pliku; my
użyjemy zmiennej $xml, w której umieści-
my fragment kodu z Listingu 1. Na koniec,
zwalniamy zasób $xml_parser korzystając
z funkcji xml_parser_free().
DOM-XML
Rozszerzenie DOM-XML umożliwia prze-
twarzanie plików XML w PHP zgodnie ze
standardem DOM (skrót od Document
Object Model). DOM-XML pozwala za-
PHP Solutions Nr 5/2006
Dla zaawansowanych
PEAR
Instalacja
Aby można było uruchomić przykłady z tego artykułu, zalecane jest posiadanie PHP
5.1.4 lub nowszego. Pod systemem Windows możemy w tym celu skorzystać z ze-
stawu typu AMP (Apache, MySQL, PHP) czy też 3 w 1 o nazwie WampServer (http:
//www.wampserver.com). Jego instalacja jest trywialna i odbywa się przy użyciu pro-
stego wizarda.
Listing 1. Dokument XML Simple (opis książki)
<document id="12">
<author>Guillaume Ponçon</author>
<title>Best practices PHP 5</title>
<chapter>
<title>Strumienie XML</title>
<paragraph type="introduction">...</paragraph>
</chapter>
</document>
Listing 2. Przeglądamy dokument XML-owy przy użyciu SAX (wyświetlanie
znaczników i zawartości)
function startElement($parser, $name, $attrs) { echo $name . "\n"; }
function endElement($parser, $name) { echo $name . "\n"; }
function dataHandler($parser, $data) { echo '-> ' . trim($data) . "\n"; }
$xml_parser = xml_parser_create();
$xml='<document id="12"><author>Guillaume Ponçon</author></document>';
xml_set_element_handler($xml_parser, "startElement", "endElement");
xml_set_character_data_handler($xml_parser, 'dataHandler');
xml_parse($xml_parser, $xml, true);
xml_parser_free($xml_parser);
Listing 3. Przykład odczytu dokumentu XML przy użyciu DOMXML (wyświetlanie
informacji zawartych na Listingu 1)
$dom = new DOMDocument();
$dom->LoadXML($xml);
$title = $dom->getElementsByTagName('title');
echo "Rozdziały książki " . $title->item(0)->nodeValue . " : \n";
foreach ($dom->getElementsByTagName('chapter') as $element) {
$titles = $element->getElementsByTagName('title');
echo "\n- " . $titles->item(0)->nodeValue . "\n";
$paragraphs = $element->getElementsByTagName('paragraph');
foreach ($paragraphs as $paragraph) {
echo ' * ' . $paragraph->nodeValue . "\n";
}
}
www.phpsolmag.org 63
Dla zaawansowanych

Należy wiedzieć, że omówiona meto-

da getElementsByTagName() odnajdu-
je wszystkie węzły określone daną parą
znaczników (np. <title>...</title>) i spo-
rządza ich listę, więc nawet, gdy istnieje
tylko jeden węzeł o wybranej nazwie (jak
u nas), musimy go wskazać (np. używa-
jąc metody item(), choć istnieją też inne
sposoby). Analogicznie wyświetlimy listę
rozdziałów (element chapter) i akapitów
(paragraph). Tekst zapisany w danym
Rysunek 2. Skrypt odczytujący dokument utworzony przez program Ganttproject i wy- węźle odczytamy i zmodyfikujemy korzy-
świetlający jego strukturę stając z atrybutu nodeValue.
Utworznie nowego węzła nastę-
RSS – podstawy puje poprzez użycie aż dwóch metod:
RSS (Really Simple Syndication, znane dawniej jako Rich Site Summary czy RDF createElement(), która pozwala na utwo-
Site Summary) to popularny i prosty format strumienia przesyłania newsów (prze- rzenie obiektu węzła o określonej nazwie
ważnie krótkich) w Internecie. Zestawy newsów są dostępne w postaci plików okre- (u nas category) i zawartości (u nas PHP),
ślanych jako kanały (ang. channels), strumienie lub feeds. Każdy news zawiera na który go reprezentuje oraz appendChild(),
ogół tytuł, krótki opis, rozwinięcie i link do dłuższego artykułu. RSS opiera się na która z kolei pozwala dodać ten element w
standardzie XML. Sajty udostępniające wiadomości w postaci RSS (głównie gazety, odpowiednim miejscu drzewa węzłów. W
magazyny i portale internetowe, takiej jak Yahoo!, Slashdot (http://rss.slashdot.org/ naszym przypadku, element ten będzie
Slashdot/slashdot) czy freshmeat.net (http://rss.freshmeat.net/freshmeat/feeds/fm-re- podrzędny wobec pierwszego odnalezio-
leases-global)) są zwykle oznaczone ikonką zawierającą skrót RSS, RDF lub XML nego elementu drzewa (title), niższego
na stronie głównej. o jeden poziom od korzenia drzewa (u nas
Newsy RSS mogą być następnie pobierane i wyświetlane przez czytnik umiesz- document). Wreszcie, do zapisu gotowe-
czony na komputerze klienta lub na dowolnej witrynie internetowej, takiej jak np. pry- go dokumentu XML w pliku służy metoda
watna strona domowa czy blog, a także niektóre programy pocztowe (np. Thunder- save() obiektu $dom.
bird). Wyświetlanie zawartości kanałów RSS jest możliwe również przy użyciu prze- Jak widać, rozwiązanie DOM jest sku-
glądarki internetowej: po wpisaniu adresu RSS powinna się w niej pojawić pełna teczne i spójne logicznie, ale niestety bar-
struktura i zawartość pliku XML z newsami. dzo rozwlekłe i wymagające dużo kodu.
Dlatego też jest relatywnie rzadko sto-
równo na odczyt, jak i zapis (tworzenie i zeł, musimy go najpierw odnaleźć meto- sowane, choć zawiera bardzo pożytecz-
modyfikowanie) dokumentów XML. Stan- dą getElementsByTagName(), tworząc no- ne narzędzia, takie jak np. XSLT (połą-
dard DOM znajduje zastosowanie nie tyl- wy obiekt (najlepiej o nazwie odpowiada- czenie dokumentu XML i arkusza stylów
ko w PHP, ale także w innych językach jącej nazwie węzła). Następnie używamy XSL) czy XPath (język zapytań umożli-
(m.in. Python, Java, JavaScript). Głów- atrybutów i metod tego obiektu, umożli- wiający wyszukiwanie elementów i warto-
ną ideą DOM jest to, że struktura XML wiających odczytywanie i zapisywanie ści w dokumentach XML, będący niejako
jest traktowana jako hierarchiczne drze- danych w zaznaczonym węźle. My wy- XML-owym odpowiednikiem SQL-a).
wo węzłów (ang. nodes), z których każ- korzystamy omówioną metodę do zna-
dy jest reprezentowany jako obiekt języka lezienia węzła title (element pomię- SimpleXML
PHP (lub innego języka, dla którego istnie- dzy znacznikami <title> i </title>; pa- SimpleXML (http://www.php.net/simplexml)
je implementacja DOM). W PHP obsługę miętajmy, że posługujemy się cały czas to rozszerzenie, które pojawiło się wraz
standardu DOM umożliwiają rozszerzenia przykładowym kodem XML z Listingu 1). z PHP5. Jest bardzo łatwe w obsłudze i
DOM-XML (PHP4, http://www.php.net/
domxml) i DOM (PHP5). Jak już powie- Listing 4. Modyfikujemy dokument XML-owy korzystając z DOM-XML (dodanie
dzieliśmy, skorzystamy z tego pierwszego. węzła category w dokumencie XML z Listingu 1)
Na Listingu 3 przedstawiamy przy-
kład odczytu, a na Listingu 4 przykład $dom = new DOMDocument();
$dom->LoadXML($xml);
zapisu dokumentu XML za pomocą
DOM. W obu przypadkach zaczynamy $title = $dom->getElementsByTagName('title');
tworząc obiekt $dom klasy DOMDocument $title->item(0)->nodeValue = "Best practices in PHP5";
(musimy go utworzyć), do którego bę- $element = $dom->createElement('category', 'PHP');
dziemy się odwoływać przy wykonywa-
$rootElement = $dom->getElementsByTagName('document');
niu operacji na dokumencie. Następnie
$rootElement->item(0)->appendchild($element);
ładujemy kod XML w wersji tekstowej (ze
zmiennej łańcuchowej $xml) korzysta- $dom->save('/tmp/document.xml');
jąc z metody LoadXML obiektu $dom. Aby echo file_get_contents('/tmp/document.xml');
odczytać lub zmodyfikować dany wę-

64 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006

 Dla zaawansowanych

plik RSS, a na Listingu 8 skrypt odczy-

Czym jest Ganttproject? tujący strumień RSS spod adresu http:
Ganttproject (Rysunek 1) jest napisanym w Javie opensourcowym programem do //rss.freshmeat.net/freshmeat/feeds/fm-
sporządzania wykresów Gantta. Możemy go pobrać spod adresu http://ganttproje releases-global, czyli informacje o no-
ct.sourceforge.net. Zgodnie ze specyfiką wykresów Gantta, Ganttproject pozwa- wych projektach programistycznych, któ-
la na wizualizację organizacji zadań i zasobów przydzielonych do wybranego pro- re zostały zamieszczone na witrynie fre-
jektu w czasie. Jedną z podstawowych funkcji programu Ganttproject jest tworze- shmeat.net. Ładowanie zestawu wiado-
nie zadań, które możemy układać w kategorie. Narzędzie to pozwala nam również mości następuje poprzez zwykłe załado-
na śledzenie postępu zadań, sporządzanie listy zasobów (osób pracujących nad wanie pliku znajdującego się pod wspo-
projektem), wyświetlanie wykresu strat oraz wykonywanie wielu innych użytecz- mnianym adresem, po czym przystępu-
nych operacji. jemy do ich wyświetlania w oknie prze-
glądarki: zaczynamy od wypisania tytułu
kanału (element <title>, podrzędny wo-
bec <channel>). Następnie iterujemy wia-
domości, z których każda jest elemen-
tem podrzędnym wobec <channel> ozna-
czonym jako <item> i wyświetlamy ich
elementy potomne: <description> oraz
<date>. Korzeń (root) dokumentu XML
jest oznaczony jako <rss> (czasem też
jako <RDF>) i jest reprezentowany przez
sam obiekt $rss.
Po uruchomieniu tego skryptu zoba-
Rysunek 3. Przykład pliku tekstowego stworzonego w edytorze OpenOffice.org Writer
czymy zestaw wiadomości – zauważmy,
umożliwia zarówno odczyt (w PHP 5.0), jedynie skorzystać z metody addChild() że niektóre z nich zawierają również gra-
jak i zapis (w PHP 5.1.4) dokumentów i gotowe. fikę.
XML. Jest domyślnie skompilowane w
każdej z tych dystrybucji PHP. Odczyt strumienia RSS Manipulujemy
Na Listingu 5 pokazujemy, jak od- za pomocą SimpleXML wykresami Gantta za
czytywać zawartość dokumentu XML, RSS to standard przesyłania wiadomo- pomocą SimpleXML
a na Listingu 6, jak ją modyfikować. W ści w Internecie, o którym więcej mówi- oraz Ganttproject
obu przypadkach korzystanie z Simple- my w Ramce RSS – podstawy. Na Li- Wykres Gantta (ang. Gantt chart) to po-
XML zaczynamy od utworzenia obiek- stingu 7 przedstawiamy przykładowy pularna metoda wizualizacji etapów i po-
tu $simpleXml, do czego służy funkcja
simplexml_load_string(), która tworzy
Listing 5. Odczyt dokumentu przy wykorzystaniu SimpleXML (wyświetlanie infor-
dokument w oparciu o kod XML w po-
macji zawartych na Listingu 1)
staci tekstowej (zawarty w zmiennej łań-
cuchowej). Podobnie, jak w przypadku $simpleXml = simplexml_load_string($xml);
DOM, w SimpleXML struktura dokumen- echo '+ '.$simpleXml->title ."\n";
tu XML jest reprezentowana przez ze- echo ' by '.$simpleXml->author."\n\n";

staw obiektów języka PHP, tyle, że są

one tworzone automatycznie i mają na-
zwy odpowiadające nazwom węzłów
(elementów) naszego dokumentu, a ko-
rzystanie z nich jest znacznie prostsze,
co możemy sami zobaczyć porównując
długość kodu w obu przypadkach: pod-
czas, gdy w DOM trzeba było tworzyć
rozwlekły skrypt, w SimpleXML wystar-
czy parę linijek! Co więcej, z elementów
dokumentu XML korzystamy przeważnie
(zarówno do odczytu, jak i zapisu) uży-
wając atrybutów (pól) obiektów poszcze-
gólnych węzłów. Pola te mogą zawierać
zarówno treść tekstową, jak i listy ele-
mentów podrzędnych, które możemy ite-
rować korzystając z instrukcji foreach.
Znacznie prostsze niż w DOM jest rów-
nież dodawanie nowych węzłów: musimy
foreach($simpleXml->chapter as $chapter){
echo '- ' . $chapter->title . "\n";
foreach($chapter->paragraph as $paragraph){
echo ' -> ' . $paragraph . "\n";
}
echo "\n";
}
Listing 6. Przykład modyfikacji dokumentu XML-oweog za pomocą SimpleXML
(dodanie rozdziału do dokumentu XML z Listingu 1)
$simpleXml = simplexml_load_string($xml);
$simpleXml->title = "Dobre wprawki w PHP 5";
$newChapter = $simpleXml->addChild('chapter');
$newChapter->addChild('title', 'Programowanie obiektowe');
$newChapter->addChild('paragraph', 'Programowanie zorientowane obiektowo jest
wspaniałe ...');
echo $simpleXml->asXml();

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 65

Dla zaawansowanych

kolejne zadania w hierarchii zadań. Na

Czym jest przestrzeń nazw? Rysunku 2 przedstawiamy efekt działa-
Przestrzeń nazw umożliwia podzielenie dużych plików XML na kategorie, co uła- nia naszego skryptu: wylistowaną w linii
twia zorientowanie się w jego zawartości i manipulowanie nią. Z użyciem przestrzeni poleceń hierarchię zadań wraz ze wspo-
nazw mamy do czynienia, gdy znacznik w pliku XML-owym składa się z dwóch czę- mnianymi informacjami (datą początko-
ści oddzielonych dwukropkiem (:), np. <text:p>...</text:p>. Identyfikatorem prze- wą, czasem trwania i tytułem).
strzeni nazw jest słowo kluczowe znajdujące się przed dwukropkiem. Przykładowo,
każdy znacznik zawarty w pliku Open Office content.xml o nazwie text:p (więc nale- Modyfikujemy zadanie
żący do przestrzeni nazw text), odpowiada jednemu akapitowi tekstu. utworzone w Ganttproject
Modyfikacja istniejącego zadania pliku da-
nych Ganttproject z użyciem SimpleXML
jest równie prosta: jak widzimy na Listingu
11, potrzebujemy do tego zaledwie trzech
linijek kodu! W naszym przykładzie zmie-
nimy nazwę (parametr name) pierwszego
zadania na wykresie Gantta.

Dodajemy zadanie
Aby dodać zadanie do wykresu Gantta,
musimy umieścić nowy element <task> w
pliku XML (Listing 12). W przypadku Sim-
Rysunek 4. Zawartość pliku tekstowego model.odt pleXML służy do tego metoda addChild(),
stępów wykonania projektu, często sto- każdym z nich: datę początkową, czas o której już mówiliśmy. Zaczniemy od za-
sowana w firmach i innych organiza- trwania i tytuł. Potrzebujemy na to około ładowania pliku XML (openoffice.xml).
cjach. Istnieje wiele narzędzi służących dziesięciu linii kodu. Jak widzimy, nasz Aby dodać nowe zadanie, będziemy mu-
do sporządzania takich wykresów; jed- algorytm składa się z funkcji rekurencyj- sieli nadać mu identyfikator będący nu-
nym z nich jest opensourcowy program nej, dzięki której możemy przetwarzać merem większym o jeden od ID ostatnio
Ganttproject, o którym mówimy więcej
w Ramce Czym jest Ganttproject?. Po- Listing 7. Struktura strumienia RSS
nieważ dane programu Ganttproject są
gromadzone w postaci plików XML, więc <rss>
korzystanie z nich w skryptach PHP jest <channel>
<title>
całkiem proste.
Tytuł strumienia wiadomości
Każdemu wykresowi przypisany </title>
jest jeden plik XML, w którym zbierane (...)
są dotyczące go dane, takie jak np. ko- <item>
lor przypisany do każdego zadania. Ko- <title>
Tytuł pierwszej wiadomości
rzeniem (rootem) tego pliku jest element
</title>
o nazwie <project>. Jego atrybuty za- <description>
wierają różne informacje, takie jak da- Opis pierwszej wiadomości
ta ostatniego odczytu czy wersja pliku. </description>
Podrzędne wobec <project> elementy (...)
</item>
pierwszego poziomu stanowią kategorie
<item>
informacyjne: kalendarze, zadania, za- (...)
soby, przypisanie zasobów, zwolnienia, </item>
role i różne kategorie ustawień. Elemen- (...)
ty drugiego i następnych poziomów za- </channel>
</rss>
wierają informacje związane z każdą ka-
tegorią. Listing 8. Odczyt strumienia wiadomości RSS przy użyciu SimpleXML

Odczytujemy wykres Gantta z $rss = simplexml_load_file('http://rss.freshmeat.net/freshmeat/feeds/

fm-releases-global');
programu Ganttproject
Aby odczytać dokument programu Gant- echo '<h1>'.$rss->channel->title.'</h1>';
tproject, napiszemy niewielki skrypt
działający w linii poleceń i korzystają- foreach ($rss->channel->item as $item) {
cy z SimpleXML (Listing 10). Odczyta echo '<h3>' . $item->date . ' : ' . $item->title . '</h3>';
echo '<p>' . $item->description . '</p>';
on wszystkie zadania zawarte w pliku,
}
którego nazwę podajemy jako parametr
w linii poleceń i wyświetli informacje o

66 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006

 Dla zaawansowanych

cji wbudowanej PHP file_put_contents()

oraz metody asXml() obiektu $project,
który reprezentuje nasz dokument XML-
owy. Tak, jak w poprzednich przykładach,
dzięki zastosowaniu SimpleXML ograni-
czyliśmy zestaw czynności do niezbęd-
nych, unikając pisania dodatkowego ko-
du, które miałoby miejsce np. w przypad-
ku DOM.

Korzystamy z
Rysunek 5. Dokument tekstowy OpenOffice.org Writer generowany przez skrypt napi- dokumentów
sany w PHP OpenOffice.org za
zdefiniowanego zadania. Ponieważ kolej- nowego zadania (które umieścimy na tym pomocą SAX
ny identyfikator jest zawsze o 1 większy samym poziomie, co tests) będzie Base. OpenOffice.org to opensourcowy pa-
od poprzedniego, wystarczy znaleźć naj- Teraz dodamy nowe zadanie przy uży- kiet biurowy o ciągle rosnącej popular-
większe ID. W tym celu sporządzimy naj- ciu metody addChild(), która jest dostęp- ności. Korzystają z niego m.in. firmy, in-
pierw listę wszystkich zadań korzystając z na dla każdego węzła drzewa dokumentu stytucje publiczne, organizacje pozarzą-
xpath, a następnie odnajdziemy najwięk- w SimpleXML oraz nadamy mu atrybuty: dowe i osoby prywatne z całego świata.
szy identyfikator używając funkcji max() indentyfikator, nazwę, datę rozpoczęcia, Wszystkie formaty dokumentów OpenOf-
w pętli foreach. Po wykonaniu tych czyn- okres trwania i parametry wyświetlania fice.org (edytora, arkusza kalkulacyjne-
ności musimy wydłużyć czas trwania za- (m.in. kolor). Na koniec zapiszemy nasze go, programu do tworzenia prezentacji i
dania macierzystego, którym dla naszego modyfikacje w pliku korzystając z funk- innych są oparte na XML-u. W wersji 2
tego pakietu wprowadzono format Open-
Listing 9. Zawartość dokumentu XML programu Ganttproject Document, którym się posłużymy w na-
szym artykule.
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
Kompozycja dokumentu
<project name="OpenOfficeManager"
company="Anaska" webLink="http://www.anaska.com" (...)>
OpenOffice.org
<description/> Każdy dokument OpenOffice.org to w rze-
<view zooming-state="default:3"/> czywistości skompresowane archiwum za-
<calendars> wierające pliki XML. Przykładowo, archi-
<!-- właściwości ogólne kalendarza (dni wolne, etc.) --> wum pliku example.odt utworzonego w
</calendars>
OO Writer (edytorze tekstu) będzie za-
<tasks color="#8cb6ce"> wierało tekst oraz style i obrazy osadzo-
<taskproperties> ne w tekście.
<!-- deklaracja typów zadań --> Głównym plikiem tego archiwum, le-
</taskproperties> żącym w jego katalogu głównym jest plik
content.xml, którego przykładową zawar-
<task id="0" name="kernel" (...) >
<task id="1" name="modelisation" (...)> tość (fragment) prezentujemy na Listingu
<depend id="2" type="2" difference="0" hardness="Strong"/> 13. Zawiera on dane naszego dokumen-
</task> tu i kilka deklaracji stylów. Zdefiniowane w
dokumencie style tekstowe są zapisane w
<task id="2" name="development" (...)>
pliku styles.xml.
<depend id="3" type="2" difference="0" hardness="Strong"/>
</task> My pokażemy sposób tworzenia tytu-
<task id="3" (...)/> łu i akapitu.
</task>
</tasks> Odczyt i modyfikacja dokumentu
<resources/>
OpenOffice.org
<allocations/> Zanim będziemy mogli odczytać lub zmo-
<vacations/> dyfikować dokument OpenOffice (test.odt),
musimy wydobyć z archiwum plik con-
<taskdisplaycolumns> tent.xml (Rysunek 3). W tym celu użyjemy
(...)
biblioteki pclzip , którą pobierzemy spod
</taskdisplaycolumns>
adresu http://www.phpconcept.net/pclzip/.
<previous/> Plik content.xml, którego fragment już
<roles roleset-name="Default"/> przedstawiliśmy na Listingu 13 składa się
</project> ze znacznika korzenia office:document
oraz pierwszego poziomu hierarchii XML

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 67

Dla zaawansowanych
przedstawiającego kategorie zawartości.
W kategorii office:body zawarte są dane
naszego dokumentu.
Odczytamy plik content.xml przy uży-
ciu SAX oraz zmodyfikujemy go korzysta-
jąc z SimpleXML i dodając tytuł i akapit.
Gotowy skrypt przedstawiamy na Listingu
14 – składa się on z 4 części:
• wydobycie pliku content.xml zawiera-
jącego zawartość naszego dokumen-
tu z archiwum,
• odczyt pliku content.xml za pomocą
SAX,
• dodanie tytułu i akapitu przy użyciu
SimpleXML,
• zapis pliku na dysk.
Zaczniemy od dołączenia biblioteki pcl-
zip (pclzip.lib.php) i utworzenia obiek-
tu $zip klasy PclZip, któremu jako pa-
rametr konstruktora przekazujemy na-
zwę archiwum, które chcemy rozpako-
wać (test.odt). Następnie korzystając z
metody listContent() tego obiektu prze-
szukamy listę plików zawartych w archi-
wum, aż natrafimy na content.xml. Je-
go ekstrakcji dokonamy używając metody
extractByIndex() obiektu $zip. Mając plik
content.xml poza archiwum, skorzystamy
z PHP-owej funkcji file_get_contents(),
aby go załadować.
Czas na przetwarzanie odczytanego
źródła XML przy pomocy SAX. Dużą za-
letą tego rozwiązania jest jego szybkość
i prostota, co zdążyliśmy już częściowo
poznać. Tworzymy więc parser SAX przy
użyciu xml_parser_create() i przy pomo-
cy funkcji rozszerzenia SAX xml_parse_
into_struct() przekształcimy odczyta-
ną zawartość pliku XML-owego w tabli-
cę. Następnie użyjemy na tej tablicy pę-
tli foreach, aby wyekstrahować z niej ty-
tuły i akapity.
Teraz utworzymy obiekt $xml, repre-
zentujący ten dokument w SimpleXML. W
tym celu skorzystamy z funkcji simplexml_
load_file() i załadujemy ponownie ten
sam plik (content.xml).
Następnie użyjemy metody xpath()
obiektu $xml, aby wydobyć węzeł office:
text, który obejmuje zawarty w pliku tekst.
Węzeł ten zawiera ciąg deklaracji akapi-
tów, a pobierzemy go z pierwszego ele-
mentu tablicy zwróconej przez xpath() (o
indeksie 0).
Dodamy teraz nowy tytuł i akapit.
W tym celu musimy utworzyć dwa wę-
zły text:p potomne wobec węzła office:
68
text korzystając ze znanej już nam meto- sję dokumentu XML, którą zapiszemy
dy addChild(). Dla każdego węzła poda- w pliku content.xml przy użyciu funkcji
jemy jego nazwę (text:p), zawartość (No- file_put_contents().
wy tytuł i Nowy akapit) i przestrzeń nazw Pozostała nam już tylko czwarta
(text). Po dodaniu obu węzłów dodamy część: usunięcie starego pliku content.xml
akapitowi atrybut text:style-name, który z archiwum test.odt przy pomocy pclzip i
określa styl (u nas Standard). zastąpienie go zmodyfikowanym przez
Przejdźmy teraz do zapisywania pli- nas oraz skasowanie pliku content.xml z
ku. Tak jak poprzednio, użyjemy meto- bieżącego katalogu (unlink()). Oczywi-
dy asXml() aby uzyskać tekstową wer- ście, tę ostatnią funkcję musimy wywołać
Listing 10. Odczyt listy zadań z dokumentu aplikacji Ganttproject
// Pobieranie pliku do przetwarzania
$file = $_SERVER['argv'][1];
// Otwieranie pliku przy użyciu SimpleXML
$xml = simplexml_load_file($file);
// Funkcja rekurencyjna odczytująca zadania
function display_tasks(&$xml, $level = 0) {
$prefix = str_repeat('|', $level).'+-> ';
foreach ($xml->task as $task) {
echo $task['start'].' ';
echo ($task['duration'] > 9 ? '' : '0').$task['duration'];
echo ' day(s) '.$prefix." ".utf8_decode($task['name'])."\n";
display_tasks($task, $level + 1);
}
}
// Wywołanie funkcji rekurencyjnej display_tasks()
display_tasks($xml->tasks);
Listing 11. Zmiana nazwy pierwszego zadania w pliku programu Ganttproject
(kernel staje się Base)
$project = simplexml_load_file('openoffice.xml');
$project->tasks->task[0]['name'] = 'Base';
file_put_contents('openoffice.xml', $project->asXml());
Listing 12. Dodanie zadania w pliku programu Ganttproject za pomocą
SimpleXML
$project = simplexml_load_file('openoffice.xml');
// Poszukiwanie identyfikatora największego zadania
$xpath = $project->xpath("//task/@id");
$maxId = 0;
foreach ($xpath as $item) {
$maxId = max ((int) $item['id'], $maxId);
}
// Modyfikacja trwania zadania macierzystego
$project->tasks->task[0]['duration'] = 11;
// Dodanie nowego zadania
$newTask = $project->tasks->task[0]->addChild('task');
$newTask['id'] = $maxId + 1;
$newTask['name'] = "preprod_tests";
$newTask['color'] = '#0066ff';
$newTask['meeting'] = 'false';
$newTask['start'] = '2006-12-03';
$newTask['duration'] = '5';
$newTask['complete'] = '0';
$newTask['priority'] = '1';
$newTask['expand'] = 'true';
// Zapisywanie modyfikacji
file_put_contents('openoffice.xml', $project->asXml());
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006
 Dla zaawansowanych

na samym końcu, gdy już dodamy ten plik

Listing 13. Plik content.xml obejmujący zawartość dokumentu OO Writera
do archiwum.
<office:document-content office:version="1.0">
<office:scripts/> Generujemy dokument
<!-- Specyficzne style dokumentu --> OpenOffice.org Writer na
<office:font-face-decls>(...)</office:font-face-decls> podstawie szablonu
<office:automatic-styles/>
Utworzymy teraz dokument OO Writera
<!-- Zawartość dokumentu-->
<office:body> przy użyciu szablonu, czyli istniejącego
<office:text> dokumentu, który posłuży nam jako model
<text:sequence-decls>(...)</text:sequence-decls> (trochę podobnie jak w przypadku syste-
<text:p text:style-name="Heading">Tytuł</text:p> mów szablonów HTML-owych, takich jak
<text:p text:style-name="Standard">Paragraf...</text:p>
np. Smarty). Będzie to wymagało wydoby-
</office:text>
</office:body> cia pliku content.xml z archiwum szablo-
</office:document-content> nu (u nas będzie to model.odt) i wykorzy-
stania go w celu utworzenia nowego pli-
Listing 14. Manipulacja danymi w dokumencie OpenOffice.org Writer ku content.xml, zawierającego dane, któ-
include "pclzip.lib.php";
re dodamy. Na koniec umieścimy ten no-
wy plik w archiwum będącym kopią na-
$zip = new PclZip('test.odt'); szego szablonu.
foreach ($zip->listContent() as $file) { Wbudowane do PHP rozszerzenie
if ($file['filename'] == 'content.xml') {
ZIP nie pozwala niestety na zapisanie pli-
$zip->extractByIndex($file['index']);
$xml_txt = file_get_contents('content.xml');
ku: będziemy więc wywoływać programy
break; zip oraz unzip korzystając z funkcji shell_
} exec(). Nic nie stoi również na przeszko-
} dzie, abyśmy użyli biblioteki pclzip, którą
poznaliśmy w poprzednim przykładzie.
if (!isset($xml_txt)){
exit;
Naszemu szablonowi (Rysunek 4)
} nadamy nazwę model.odt, a następnie
użyjemy systemu szablonów Smarty (http:/
// Parsing dokumentu przy użyciu SAX i wyświetlanie danych /smarty.php.net) w celu wygenerowania do-
$p = xml_parser_create();
kumentu ze strumienia RSS (Rysunek 5).
xml_parse_into_struct($p, $xml_txt, $vals, $index);
xml_parser_free($p);
Nasz przykład (Listing 15) jest prze-
znaczony dla PHP5; wymaga również
foreach ($vals as $value) { dostępu do plików zip (używanego w ce-
if (isset($value['value'])) { lu dodania pliku do archiwum) i unzip (słu-
switch($value['tag']) {
żącego do wydobycia pliku z archiwum) w
case 'TEXT:H' :
echo '<h1>'.utf8_decode($value['value'])."</h1>\n";
systemie operacyjnym.
break; Główną częścią naszego skryptu ge-
nerującego plik OpenOffice Writera na
case 'TEXT:P' : podstawie szablonu jest klasa OpenOffice,
echo '<p>'.utf8_decode($value['value'])."</p>\n";
która dziedziczy ze Smarty, co pozwala
break;
}
nam używać metod i atrybutów tej dru-
} giej. W rzeczywistości, klasa OpenOffi-
} ce będzie więc stanowiła API posiadają-
ce silnik szablonów do generowania do-
// Dodanie tytułu i akapitu za pomocą SimpleXML
kumentów OpenOffice. Przykładowo,
$xml = simplexml_load_file('content.xml');
$contentPart = $xml->xpath('/office:document-content/office:body/office:text/');
metoda assign() należy do Smarty, zaś
$contentPart = $contentPart[0]; mergeAndRight() do OpenOffice.
W ramach waszych dalszych działań
$title = $contentPart->addChild('text:p', 'New title', 'text'); i rozwinięć, możecie umieścić klasę Ope-
$title['text:style-name'] = 'Heading';
nOffice w osobnym pliku, aby móc ją do-
$paragraph = $contentPart->addChild('text:p', 'New paragraph...', 'text');
$paragraph['text:style-name'] = 'Standard';
dać do innych przetwarzań. Korzystanie
file_put_contents('content.xml', $xml->asXml()); z tej klasy okazuje się bardzo proste, jak
tego dowodzą cztery linijki z Listingu 15.
// Zapisywanie modyfikacji Musimy tylko po prostu instancjonować
$zip->deleteByIndex($file['index']);
nowy obiekt podając w parametrze na-
$zip->add('content.xml');
unlink('content.xml');
zwę pliku OpenOffice Writer, który zamie-
rzamy stworzyć. Następnie, dokonujemy
przypisań i zakańczamy przez wywołanie

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 69

Dla zaawansowanych

jeszcze zapisać otrzymany dokument ja-

Listing 15. Tworzenie pliku edytora OpenOffice.org Writer w oparciu o szablon ko content.xml oraz dodać ten plik do ar-
include 'smarty/Smarty.class.php';
chiwum test.odt, zastępując nim poprzed-
nio istniejący.
class OpenOffice extends Smarty { Pobierzemy teraz dane ze strumie-
const ZIP_EXECUTABLE = 'zip'; nia RSS (z portalu Yahoo!), wykorzystu-
const UNZIP_EXECUTABLE = 'unzip';
jąc do tego, jak poprzednio, SimpleXML.
private $vars = array();
Pozostało jeszcze utworzenie obiektu
private $OoFile = ''; $oo klasy OpenOffice, któremu przez para-
private $OoModel = ''; metr konstruktora przekażemy nazwę pli-
ku test.odt. Następnie korzystając z me-
public function __construct($oo_file, $oo_model = 'model.odt') {
tod klasy Smarty przypiszemy zmiennym
$this->OoFile = $oo_file;
news i name załadowanego szablonu odpo-
$this->OoModel = $oo_model;
$this->left_delimiter = '{{'; wiednio treść odczytanych newsów (któ-
$this->right_delimiter = '}}'; re przetworzymy w pętli foreach) oraz
$this->Smarty(); nazwisko twórcy dokumentu (Guillaume
$this->template_dir = dirname(__FILE__).'/';
Ponçon). Na koniec wywołamy metodę
$this->compile_dir = $this->template_dir;
mergeAndWrite() obiektu $oo, aby zapisać
$this->config_dir = $this->template_dir;
$this->cache_dir = $this->template_dir; zmieniony plik. Nasza praca z dokumenta-
$this->caching = false; mi OpenOffice.org jest zakończona.
}

// Tworzy dokument, łącząc w całość przesłane dane i szablon

Podsumowanie
public function mergeAndWrite() {
Pokazaliśmy, jak łatwo i bezproblemo-
copy($this->OoModel, $this->OoFile); wo korzystać z XML-a w PHP przy użyciu
shell_exec(self::UNZIP_EXECUTABLE.' '.$this->OoFile.' content.xml'); technik SAX, DOM i SimpleXML. Ta ostat-
$content = $this->fetch('content.xml'); nia metoda okazała się szczególnie war-
$this->clear_compiled_tpl('content.xml');
ta uwagi, ze względu na połączenie sze-
file_put_contents('content.xml', $content);
shell_exec(self::ZIP_EXECUTABLE.' '.$this->OoFile.' -mq content.xml');
rokich możliwości (włącznie z wykorzysta-
} niem XPath) z prostotą tworzenia oparte-
} go na niej kodu. Warto pamiętać, że cza-
sami najlepsze może się okazać połą-
// Pobieranie danych ze strumienia RSS
czenie kilku technik, jak to ukazaliśmy na
$news = array();
$xml_news = simplexml_load_file('http://rss.news.yahoo.com/rss/world');
przykładzie aplikacji przetwarzającej do-
foreach ($xml_news->channel->item as $item) { kumenty edytora OpenOffice.org Writer.
$news[] = (string) $item->title; Bądźmy również świadomi, że możliwo-
} ści pracy skryptów PHP z dokumentami
XML-owymi nie kończą się na SAX, DOM
// utworzenie i użycie obiektu OpenOffice
// do stworzenia nowego dokumentu "test.odt".
i SimpleXML: istnieją i wciąż powstają no-
$oo = new OpenOffice('test.odt'); we rozszerzenia i biblioteki, np. wysoko-
$oo->assign('news', $news); poziomowe API do łatwiejszego przetwa-
$oo->assign('name', "Guillaume Ponçon"); rzania wiadomości RSS czy danych pa-
$oo->mergeAndWrite();
kietu biurowego, czy też pakiety ułatwia-
jące tworzenie dokumentów XML według
metody mergeAndWrite , która stworzy do- której zadaniem będzie tworzenie doku- wzorca. W każdym przypadku, dobre opa-
kument, łącząc w całość dane zapisane i mentu, w którym połączymy dane otrzy- nowanie obsługi XML-a utoruje nam dro-
model model.odt. mane z pliku podanego w $this->OoFile gę do tworzenia nowoczesnych aplika-
Na początku tej klasy zdeklarujemy oraz szablonu. Rozpoczniemy ją kopiu- cji, które mogą współpracować z przyjęty-
stałe ZIP_EXECUTABLE i UNZIP_EXECUTABLE, jąc archiwum szablonu (model.odt) jako mi standardami, nie będziemy więc skaza-
którym przypiszemy nazwy programów zip test.odt. Następnie wydobędziemy z te- ni na izolację naszych rozwiązań od resz-
i unzip, co pozwala je zmienić wedle po- go archiwum plik content.xml i potraktuje- ty świata. n
trzeb (np. w ramach dostosowywania do my go jako szablon używając w tym ce-
innego niż Linux systemu operacyjnego). lu odziedziczonej po klasie Smarty() me-
Następnie zainicjujemy zmienne prywatne tody fetch(), która zwraca skompilowa-
$OoFile i $OoModel i przejdziemy do two- ny dokument powstający przy użyciu sza- O autorze
rzenia konstruktora, w którym zdefiniuje- blonu. Otrzymany dokument przypiszemy Guillaume Ponçon jest architektem
my parametry (nasze dwie zmienne i usta- do zmiennej $content, a następnie zwol- PHP i autorem Best practices PHP 5,
wienia Smarty'ego). Ostatnim krokiem bu- nimy zasób zajmowany przez skompilo- francuskiej książki wydanej nakładem
wydawnictwa Eyrolles.
dowania naszej klasy będzie utworze- waną wersję szablonu używając metody
nie metody publicznej mergeAndWrite(), $this->clear_compiled_tpl(). Pozostało

70 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006

Projekty
Własne Google Video,
czyli video streaming
w PHP
Rafał Malinowski
W SIECI
l http://ffmpeg.mplayerhq.hu/
– FFMPEG
l http://ffdshow.faireal.net/
mirror/ffmpeg/ – FFMPEG
(windows binary)
http://lame.sourceforge.net/
l
– LAME
l http://klaus.geekserver.net/
libflv/ – LIBFLV – program
do konwersji plików FLV
l http://www.geovid.com/
–GEO-VID Video to Flash
converter
l http://www.rivavx.com/
?encoder – Riva FVL Enco-
der
l http://ffmpeg-php.sourcefor-
ge.net/ – PHP-FFMPEG
http://www.php.net/ming
l
– MING – moduł PHP do
tworzenia SWF-ów
72
Zastanawiałeś się, jak działa odtwarzanie filmów
z poziomu WWW? Podoba Ci się Google Video?
Poznaj video streaming od kuchni i stwórz
własną, webową galerię filmów. Wystarczy
podstawowa znajomość PHP. To wszystko!
P
ublikacja filmów w Internecie w
oparciu o technologię Flash spro-
wadza się do wykonania trzech
czynności:
• konwersji filmu do formatu Flash Vi-
deo (FLV) obsługiwanego przez Flash
Playera,
• stworzenia odtwarzacza (Media Play-
era), który pobierze z serwera film i
zaprezentuje go klientowi w przeglą-
darce,
• publikacji strony internetowej, w której
osadzimy odtwarzacz.
Aby opisać powyższe zadania, artykuł po-
dzieliliśmy na trzy części:
• część pierwsza – tzw. szybki start, bez
zbędnej teorii pokażemy, jak opubliko-
wać w internecie pojedynczy film. Bę-
dzie to prosty przykład tylko dla plat-
formy Windows,
www.phpsolmag.org
Stopień trudności: lll
• część druga – rozbudujemy przykład,
który został opisany w pierwszej czę-
ści i pokażemy, jak można zautoma-
tyzować opisane czynności orazi jak
uniezależnić się od systemu opera-
cyjnego, na którym będzie działać
galeria,
• część trzecia – wykorzystamy nabytą
w części drugiej wiedzę i kod do stwo-
rzenia ostatecznej wersji serwisu – w
pełni funkcjonalnej i w 100% uniwer-
salnej galerii filmów.
Co należy wiedzieć...
Przydatna będzie podstawowa znajo-
mość PHP.
Co obiecujemy...
Z artykułu dowiesz się, jak stworzyć
własne Google Video – kompletną gale-
rię filmów z flashowym Media Playerem
na WWW pozwalającą na upload filmów
i ich strumieniowe odtwarzanie.
PHP Solutions Nr 5/2006
 Video streaming Projekty

Szybki start
Mamy do wykonania trzy kroki:

• krok 1 – konwersja pliku wideo,

• krok 2 – wykonanie wideoodtwarzacza
we Flashu,
• krok 3 – osadzenie playera w HTML-u.

W zależności od systemu operacyjne-

go, jak i od tego, czy chcemy korzystać
z darmowych, czy też komercyjnych
rozwiązań, każdy z tych kroków może-
my wykonać na wiele sposobów. Na po-
czątku wykonamy prezentację nasta-
wioną na szybkie osiągnięcie celu. Uży-
jemy do tego programów komercyjnych
(wersje trialowe) dostępnych niestety
tylko dla platformy Windows. Wszyst-
ko zostanie pokazane krok po kroku.
W następnej części artykułu przedsta-
wimy rozwiązania niezależne od syste-
Rysunek 2. Macromedia Flash – obszar roboczy aplikacji
mu operacyjnego, wymagające jednak
większej pracy. dać na Rysunku 1, przy pomocy Riva FLV Dodatkowo program ten pozwala nam wy-
Encoder możemy: ciągnąć z filmu pojedynczą klatkę i zapi-
Konwersja pliku wideo. sać ją w postaci pliku graficznego JPEG
Flash Player pracuje z plikami wideo zapi- • ustawić rozdzielczość filmu wyjściowe- – zakładka Image (5).
sanymi w formacie Flash Video (FLV). Na go (1), Aby dokonać konwersji, ustawiamy
początku więc będziemy musieli przekon- • ustawić parametry jakościowe/ ścieżkę do pliku wejściowego, następnie
wertować nasz film do FLV. Użyjemy do kompresji pliku (2), do pliku wyjściowego i klikamy na przycisk
tego celu programu Riva FLV Encoder • odpowiednio przyciąć obraz filmu (3), FLV Encode (6). Zapisujemy pierwszy plik
(http://www.rivavx.com/?encoder). Jak wi- • ustawić parametry dźwięku (4). FLV. Nazwijmy go videotest.flv.

Flashowy wideoodtwarzacz
Macromedia Flash – program, którego
użyjemy do stworzenia pierwszego klipu
flashowego, dysponuje eleganckim Media
Playerem. Macromedia Flash jest odpłat-
ny, ale dla potrzeb prezentacji wykorzy-
stamy go w wersji trial, do ściągnięcia ze
strony: http://www.adobe.com/products/
flash/flashpro/ .
Po zainstalowaniu mamy możliwość
zrobienia efektownego flashowego wide-
oodtwarzacza przy minimalnym nakładzie
pracy. Uruchamiamy Flasha (Rysunek 2),
tworzymy nowy dokument np. o nazwie
testplayer.fla i przenosimy na scenę (2)
(ang. Stage, obszar roboczy dokumentu)
komponent MediaPlayback (1). Następnie
uruchamiamy Component Inspektor (3),
gdzie musimy wpisać adres URL do wcze-
śniej przygotowanego pliku FLV (4). URL
może mięć postać ścieżki względnej lub
bezwzględnej (rozpoczynającej się od fi-
le:// lub http://). My dla uproszczenia ustal-
my, że zarówno Media Player jak i film bę-
Rysunek 1. Riva FLV Encoder – konwerter plików wideo do formatu FLV dą znajdować się w tym samym folderze,

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 73

Projekty Video streaming

dlatego wystarczy że wpiszemy nazwę pli-

ku wideo – videotest.flv..

Publikacja Movie Clipa

Na koniec musimy wykonać plik HTML,
w którym osadzimy Movie Player tak, by
mogli go oglądać inni. Całą resztą, czy-
li ściąganiem pliku wideo i odtwarzaniem
go w przeglądarce zajmie się sam Movie
Player. Również w tym przypadku Ma-
cromedia Flash bardzo ułatwia nam za-
danie. Wybieramy z menu polecenie File
-> Publish Settings (Rysunek 3). W no-
wym oknie, w zakładce Flash ustawiamy
parametry publikacji i wybieramy wer-
sję 7 Flash Playera (1). Klikamy na przy-
cisk Publish i w katalogu, w którym zapi-
saliśmy plik testplayer.fla, pojawiają się
dwa nowe pliki: testplayer.swf i testplay-
er.html. Jeśli pliki te wraz z plikiem wi-
deo umieścimy na serwerze, to po otwo-
rzeniu strony testplayer.html powinniśmy
zobaczyć w przeglądarce internetowej
opublikowany film (Rysunek 4).

I gotowe!
Tym sposobem szybko kończymy wstęp-
ną prezentację. Wykonana strona widocz-
na będzie we wszystkich przeglądarkach
internetowych posiadających zainstalowa-
ny plugin Flash Player 7 lub nowszy. Jak
widać, wykonana przez nas publikacja pli-
ków wideo, jest zadaniem prostym. Nie-
stety zastosowane rozwiązania nie speł-
niają naszych wymogów. Po pierwsze, są
komercyjne (dodatkowo sporo kosztują) i
są dostępne tylko dla platformy Windows,
a po drugie, wszystkie czynności musieli-
Rysunek 3. Macromedia Flash – Publish Settings śmy wykonać ręcznie. Teraz postaramy
się zautomatyzować proces konwersji fil-
mów, postawimy większy nacisk na uni-
wersalność, uniezależniając się od syste-
mu operacyjnego i do tego skorzystamy
jedynie z darmowego oprogramowania.

Czas na rozbudowę
Jeśli chcemy dać użytkownikom możliwość
uploadu własnych plików wideo, musimy
zadbać o automatyczną konwersję filmów.
Standard Flash Video (FLV) jest formatem
dla plików wideo wymyślonym przez firmę
Macromedia pozwalającym na tzw. stru-
mieniowe pobieranie (ang. streaming) fil-
mów z serwera za pomocą Macromedia
Flash Playera (wersje od 6 w górę). Stru-
mieniowe, czyli takie, które pozwala na po-
kazywanie filmu podczas jego ściągania.
Rysunek 4. Komponent MediaPlayback firmy Macromedia prezentujący film w prze- Flash Player dysponuje również innymi me-
glądarce internetowej todami dostarczania filmów do przeglądarki,

74 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006

 Video streaming Projekty

FFMPEG – konwersja plików

wideo
Jeśli zdecydujemy się na własnoręczną
kompilację źródeł programu FFMPEG na
serwerze, pamiętajmy o opcji -mp3lame.
Umożliwi ona konwersję ścieżek audio pli-
ków wideo do formatu MP3. Jeśli tego nie
zrobimy, nasze wideo na etapie odtwarza-
nia przez Flash Player zostanie pozbawio-
ne dźwięku (w przypadku, gdy podczas
kompilacji otrzymamy komunikat o braku
wymaganych bibliotek, zalecamy pobra-
nie źródeł LAME). Przykładowe polecenie
configure to:

Rysunek 5. phpinfo() – informacja o zainstalowanej wersji modułów MING i FFMPEG ./configure

--enable-mp3lame
np. pobieranie progresywne (ang. progresi- sji dwa programy Open Source: FFMPEG --enable-gpl
ve) lub zapisywanie pliku wideo wewnątrz (http://ffmpeg.sourceforge.net/index.php) --enable-memalign-hack
animacji Flash. Mają one swoje zalety, ale oraz LAME (http://lame.sourceforge.net/).
w przypadku dłuższych filmów najlepiej za- Pierwszy z nich to wszechstronny konwer- Lista wspieranych przez FFMPEG forma-
stosować streaming. ter dla plików wideo i audio, a drugi tylko dla tów, a tym samym możliwości konwer-
W pierwszym przykładzie do konwersji audio pozwalający na zapis w formacie MP3 sji jest długa. Komenda ffmpeg -formats
plików wideo użyliśmy programu Riva FLV (MP3 jest jak na razie jedynym odczytywa- prezentują ich listę, czyli pokazuje jakich
Encoder, który wykorzystuje do konwer- nym przez Flash Player formatem audio). konwersji możemy dokonać przy pomocy
zainstalowanego konwertera.
Listing 1. Inicjacja Movie Clipa Aby dokonać najprostszej konwersji z
pliku AVI do FLV, użyjmy komendy:
$movie =new SWFMovie(7);
$movie->setDimension(200,100); ffmpeg -i tmp\test.avi
$movie->setBackground(0xff,0xcc,0x0);
tmp\test.flv
$movie->setRate(30);
$movie->nextFrame();
$movie->save("empty.swf"); Program rozpozna rozszerzenia plików i
dopasuje odpowiednie formaty konwer-
Listing 2. Tworzymy przyciski dla Movie Clipa sji. Załaduje też domyślne parametry dla
$button = new SWFButton();
tej operacji.
$flags = (SWFBUTTON_UP | SWFBUTTON_HIT | SWFBUTTON_OVER | SWFBUTTON_DOWN); Przykładowe polecenie, które (okre-
ślając wielkość filmu i jakość dźwięku) do-
$button->addShape(getButtonShape(),$flags); kona konwersji filmu w formacie AVI do
FLV, to:
$action = new SWFAction($actionscript);
$button->addAction($action, SWFBUTTON_MOUSEDOWN);
$button_ref = $this->movie->add($button); ffmpeg -y -i tmp\test.avi
$button_ref->moveTo($x, $y); -ar 22050 -acodec mp3
-ab 32 -f flv -s 160x120
Listing 3. Programujemy kształt dla przycisków tmp\test.flv

function getButtonShape() {
$img = new SWFBitmap(fopen("image.dbl", "rb")); gdzie:
$w = $img->getWidth();;
$h = $img->getHeight(); • -ar rate – ustawia samplingrate w
Hz,
$shape = new SWFShape();
$shape->setLine(1,255,255,255); • -acodec codec – wymusza uży-
$fill = $shape->addFill($img, SWFFILL_TILED_BITMAP); cie wskazanego typu kodowania dla
$shape->setRightFill($fill); ścieżki audio,
$shape->drawLine($w,0); • -ab bitrate – ustawia bitrate w kbit/s,
$shape->drawLine(0,$h);
• -s size – ustawia rozmiar klatki WxH,
$shape->drawLine(-$w,0);
$shape->drawLine(0,-$h); • -f fmt – wymusza format kodowania
return $shape; pliku wyjściowego,
} • -y – nagranie pliku bez potwierdze-
nia.

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 75

Projekty Video streaming
Polecenie, które wyciągnie pojedynczą
klatkę z trzeciej sekundy filmu formatu AVI
i zapisze ją w postaci obrazu w formacje
JPG to:
ffmpeg -i tmp\test.avi
-s 320×240 -vframes 1
-ss 3 -f mjpeg test.jpg
gdzie:
• -ss time_offset – ustawia offset
(przesunięcie względem początku fil-
mu) w sekundach,
• -vframes number – ustawia ilość klatek
wideo, jakie mają być pobrane z pliku
wejściowego i przekazane do konwer-
sji.
MING – tworzymy Media Player
Teraz, gdy zapoznaliśmy się już z samą
konwersją plików wideo, przejdziemy do
zrobienia własnego flashowego Media
Playera. Na liście darmowych programów,
które potrafią wygenerować Flasha mamy
dwie pozycje:
• MTASC – darmowy, kompilator Open
Source dla Action Script (AS to język
programowania używany we Flashu)
• MING – napisany w C generator pli-
ków SWF.
Obydwa programy mają bardzo du-
że możliwości. My wybierzemy MING-a,
bo posiada swoje rozszerzenie dla PHP.
Dzięki temu możemy z poziomu PHP wy-
generować flashowego Movie Clipa. Wię-
cej o MINGU można poczytać w numerze
3/2005 Search Engine Optimization, w ar-
tykule Flash w PHP, czyli MING w akcji.
Po zainstalowaniu rozszerzenia MING
(informacje na temat, jak to zrobić, znaj-
dziemy na stronie www.php.net/ming)
przechodzimy do tworzenia pliku SWF.
Zaczniemy od stworzenia pod-
stawowego Movie Clipa, co pokazu-
je Listing 1. Ustalamy w nim, dla jakiej
wersji Flash Playera tworzymy clip SWFMo
vie($playerVersion), jakie ma mieć roz-
miary setDimension($width, $height),
dodatkowo ustalić możemy kolor tła
setBackground($r,$g,$b)czy ilość klatek
wyświetlanych w ciągu sekundy setRa-
te($frameRate). Zapisanie pliku odbywa
się po wywołaniu metody save($fileName)
obiektu $movie, przy czym, zanim to zrobi-
my, powinniśmy mieć na scenie minimum
jedną wygenerowaną klatkę, co zapewnia
76
nam metoda nextFrame(). Wynikiem wy- pa. Warto dodać, że wszystko układa-
konania kodu z Listingu 1 jest pusty Movie my w obrębie jednego frama, czyli Mo-
Clip o rozmiarach 200px na 100px i czer- vie Clip tak naprawdę składać się bę-
wonym kolorze tła. dzie z jednej klatki. Media Player, któ-
Teraz przechodzimy do ustawia- rego tworzymy, składać się będzie z
nia elementów na scenie Movie Cli- trzech przycisków (Stop, Play, Pause)
Listing 4. Tworzymy obiekt SWFVideoStream obsługujący video streaming
$stream = new SWFVideoStream();
$stream->setDimension($width, $height);
$item = $this->movie->add($stream);
$item->moveTo($x, $y);
//nazwa obiektu VideoStream na scenie
$item->setname("my_player_vstrm");
$action_script = "
stop();
netConn = new NetConnection();
netConn.connect(null);
netStream = new NetStream(netConn);
my_player_vstrm.attachVideo(netStream);
netStream.setBufferTime(10);
netStream.play(_level0.video_path);
";
//netStream.play(_level0.video_path);
$this->movie->add(new SWFAction($action_script));
Listing 5. Źródło pliku testplayer.html
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="en" lang="en">
<head>
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=iso-8859-2" />
<title>testplayer</title>
</head>
<body bgcolor="#ffffff">
<object
classid="clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000"
codebase="http://fpdownload.macromedia.com/pub/
shockwave/cabs/flash/swflash.cab#version=8,0,0,0"
width="550"
height="400"
id="testplayer"
align="middle">
<param name="allowScriptAccess" value="sameDomain" />
<param name="movie" value="testplayer.swf" />
<param name="quality" value="high" />
<param name="bgcolor" value="#ffffff" />
<embed
src="testplayer.swf"
quality="high"
bgcolor="#ffffff"
width="550"
height="400"
name="testplayer"
align="middle"
allowScriptAccess="sameDomain"
type="application/x-shockwave-flash"
pluginspage="http://www.macromedia.com/go/getflashplayer" />
</object>
</body>
</html>
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006
 Video streaming Projekty

oraz obszaru, w którym pokazywany
będzie film.
Budowę zaczniemy od stworzenia
przycisków. Z punktu widzenia użytkowni-
ka, przycisk we Flashu to pewien obszar
powierzchni o dowolnym kształcie, który
reaguje na zachowanie myszki. Z punk-
tu widzenia programisty przycisk to obiekt,
który reaguje na pewne zdarzenia wywo-
łane przez kursor myszki nad zdefiniowa-
nym obszarem sceny. MING pozwala nam
zaprogramować dla przycisków następu-
jące zdarzenia:
To, co udało nam się przed chwilą wy-
konać, oznacza, że w przypadku, gdy
zostanie naciśnięty button (ustawia-
liśmy akcje dla zdarzenia SWFBUTTON_
MOUSEDOWN) należy wykonać polecenie:
myVideoPlayer.pause();.
Polecenie to wykonuje metodę
pause() na obiekcie myVideoPlayer,
o którym napiszemy za chwilę. Gdy
określimy już, jak przycisk ma reago-
wać na dane zdarzenia, musimy okre-
ślić kształt, rozmiar, wygląd i pozycję
jego obszaru aktywnego. Do tego słu-
ży następująca metoda $button->add
Shape($shape,$flags), która ustala, że
dla buttona $button aktywnym kształ-
tem dla zdarzeń $flags będzie obiekt
$shape. Dzięki temu, że możemy ustalić
różne kształty obszarów dla wybranych
zdarzeń, w przyszłości będziemy mogli
np. zmieniać kolor przycisku, gdy naje-
dziemy na niego myszką. Na razie jed-
nak ustalimy jeden kształt dla wszyst-
kich zdarzeń:

• SWFBUTTON_MOUSEUP – gdy puścimy

przycisk myszy nad zdefiniowanym
obszarem,
• SWFBUTTON_MOUSEOVER – gdy najedzie-
my kursorem na zdefiniowany obszar,
• SWFBUTTON_MOUSEOUT – gdy wyjedziemy
kursorem poza zdefiniowany obszar,
• SWFBUTTON_MOUSEDOWN – gdy naciśnie-
my przycisk myszki nad zdefiniowa-
nym obszarem,
• SWFBUTTON_DRAGOVER – gdy najedzie-
my na obszar kursorem myszki z na-
ciśniętym równocześnie przyciskiem
myszki,
• SWFBUTTON_DRAGOUT – gdy wyjedziemy
poza obszar kursorem myszki z naci-
śniętym przyciskiem myszki.

Po stworzeniu instancji przycisku $button

= new SWFButton(), dla każdego zdarze-
nia lub kombinacji zdarzeń możemy zde-
finiować pewną akcję. W tym przypadku
wykorzystamy tylko reakcję na zdarzenie
kliknięcia przycisku myszki, czyli tworzy-
my button, dla którego definiujemy pewną
akcję, gdy zaistnieje zdarzenie SWFBUTTON_
MOUSEDOWN. Takie polecenie w PHP wyglą-
da następująco: Rysunek 6. Formularz uploadu plików wideo

$button->addAction($action,
������
SWFBUTTON_MOUSEDOWN).
�����������������
Gdzie $action to akcja, jaka ma zostać ��������������������������
�������������������
wykonana po zdarzeniu. Obiekt $action ���������������
tworzymy w następujący sposób:
���������

$action = new SWFAction( �����������������

�����������������
$actionscript) �������������
������
przy czym $actionscript to kawałek ko-
du, który musimy już sami napisać w Ac- �����������������
��������������������������
tion Script, np. �������������������
���������������
$actionscript =
'myVideoPlayer.pause();'. Rysunek 7. Schemat bazy przechowującej informacje o zapisanych plikach wideo

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 77

Projekty Video streaming
$flags = (SWFBUTTON_UP
| SWFBUTTON_HIT
| SWFBUTTON_OVER
| SWFBUTTON_DOWN);
W przypadku $shape mamy duże pole do
popisu – możemy sobie bowiem naryso-
wać np. prostokąt o kolorze czerwonym
lub inny, ciekawszy obrazek przycisku
symbolizującego klawisz pauzy. W tym
drugim przypadku przyda się nam do te-
go możliwość stworzenia kształtu, którego
tłem będzie bitmapa – możemy tu przywo-
łać analogię do HTML-a, gdzie tworzymy
tabelkę z tłem jako plik. Wykonanie tego
zadania wymaga stworzenia na początku
obiektu SWFBitmap:
$img = new SWFBitmap(
fopen("image.dbl", "rb"));.
Przy czym SWFBitmap() pozwala na pobra-
nie plików graficznych w formacie DBL lub
JPG (na stronach projektu MING dostęp-
ne jest narzędzie do konwersji plików GIF
lub PNG do DBL). Po zainicjowaniu obiek-
tu $img, tworzymy nowy kształt $shape =
new SWFShape() i ustawiamy jako jego wy-
pełnienie grafikę:
$fill = $shape->addFill(
$img, SWFFILL_TILED_BITMAP);
Następnie rysujemy prostokąt, którego
rozmiar pokrywa się z obrazkiem. Do tego
celu wykorzystujemy polecenie:
$shape->setLine(1,255,255,255);
określające parametry linii, którą będzie-
my obrysowywać obszar (grubość i skła-
dowe RGB koloru) oraz:
$shape->drawLine($x,y);
które rysuje linie do punktu $x,$y, z po-
przedniego punktu, w jakim znajdował
się kursor. Listing 3 pokazuje, jak wygląda
funkcja tworząca obrys przycisku, którego
tłem jest obraz image.dbl
Po wykonaniu tych operacji na sce-
nie będziemy już widzieli przyciski. Te-
raz skupimy się na odegraniu pliku vi-
deo. Do tego celu wykorzystamy polece-
nie $stream = new SWFVideoStream();,
które inicjuje obiekt obsługujący video
streaming. Następnie nadajemy obiek-
towi odpowiednie wymiary $stream-
>setDimension($width, $height); i po-
78
Listing 6. Konwersja plików wideo z poziomu PHP
<?php
define('FFMPEG_FRAME_SIZE_PARAM','-s 160x120');
//-ar rate – ustawiamy częstotliwość próbkowania (w Hz)
define('FFMPEG_AUDIO_RATE_PARAM','-ar 22050');
define('MOVIE_SOUND_','160x120');
class VideoFile {
private $dbh;
private $osh;
public function __construct(DatabaseHandler $dbh) {
$this->osh = PlatformFactory::getPlatformInstance();
$this->dbh = $dbh;
}
public function uploadFile($files_name,$files_tmp_name,$size,$name,$desc) {
$target_path = MY_MEDIA_DATA_DIR . basename($files_name);
// jeśli plik zostal wgrany, kopiujiemy go do katalogu z mediami
if( move_uploaded_file($files_tmp_name, $target_path)) {
} else{
throw new Exception("Powstał błąd podczas wgrywania pliku.");
}
$this->dbh->addResource($name,$desc,$size);
$this->convertMovieToFlv(basename($files_name));
$this->convertMovieToImges(basename($files_name));
}
private function convertMovieToFlv($fname) {
$flvName = $this->osh->getFileBaseName($fname).'.flv';
$command = 'ffmpeg -i "'.MY_MEDIA_DATA_DIR.$fname.'"'.
' -ar 22050 -acodec mp3 -ab 32 -f flv -s 160x120 '.
'"'.MY_MEDIA_DATA_DIR.$flvName.'"';
if ($this->osh->exec($command)== 0) {
$this->dbh->addMovie($flvName );
return true;
}
else return false;
}
private function convertMovieToImges($fname) {
if ($this->osh->isPhpFfmpegExtensionLoaded()) {
$mov = new ffmpeg_movie(MY_MEDIA_DATA_DIR.$fname);
$duration = floatval( $mov->getDuration());
$step1 = $duration/3;
$step2 = $step1*2;
$temp = array(0,$step1,$step2);
foreach ($temp as $k=>$v) {
$imgName = $this->osh->getFileBaseName($fname)."0$k.jpg";
$command ='ffmpeg -i "'.MY_MEDIA_DATA_DIR.$fname.'" -s 160x120
-vframes 1 -f mjpeg -ss '.$v.' "'.MY_MEDIA_DATA_DIR.$imgName.'"';
if ($this->osh->exec($command) == 0) {
$this->dbh->addImage( $imgName );
}
}
}
else {
$command ='ffmpeg -i '.MY_MEDIA_DATA_DIR.$fname.' -s 160x120 -vframes 1
-f mjpeg '.MY_MEDIA_DATA_DIR.$this->osh->getFileBaseName($fname).'00.jp
g';
$this->osh->exec($command);
}
}
}
?>
www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006
 Video streaming Projekty

ka Action Script. Najpierw ustanawiamy

Listing 7. Wywołanie komendy dla różnych systemów operacyjnych połączenie:

<?PHP
class PlatformUnix extends PlatformAbstract{ netConn = new NetConnection();
public function exec($command) { netConn.connect(null);
exec($command,$return,$return_value);
return $return_value; Następnie tworzymy strumień, który bę-
}
dzie korzystał z tego połączenia:
}

?> netStream = new NetStream(netConn);

<?PHP Kolejny krok to wskazanie instancji

class PlatformWindows extends PlatformAbstract{
my_player_vstrm(SWFVideoStream) ob-
public function exec($command) {
$command = 'cmd /c ' . $command . ''; sługującej video streaming tak, aby ko-
exec($command,$return,$return_value); rzystała z zainicjowanego właśnie stru-
return $return_value; mienia:
}
}
my_player_vstrm.attachVideo(

?> netStream);

Na końcu jeszcze ustawiamy wielkość bu-

zycję $item->moveTo($x, $y); oraz
nazwę $item->setname("my_player_
vstrm");, którą posługiwać się będzie-
my przy sterowaniu przebiegiem odtwa-
rzania filmu. Na koniec musimy jeszcze
zainicjować na scenie proces wgrywa-
nia pliku wideo. Zrobimy to już samym
Action Scriptem, który wstawimy bezpo-
średnio w pierwszą klatkę Movie Clipa.
Klasa SWFVideoStream, której in-
stancję o nazwie $stream tworzymy na
Listingu 4, zajmuje się obsługą strumieni
we Flashu. Aby otworzyć taki strumień,
wywołujemy odpowiednie metody języ-
fora dla strumenia video, czyli ile sekund
filmu chcemy pobrać z serwera do buffo-
ra, zanim zaczniemy odgrywać film, a na-
stępnie możemy wskazać, jaki plik wideo
ma zostać wgrany przez Media Player:
netStream.play(_level0.video_path);

Zauważmy, że do rozpoczęcia proce-

su wgrywania pliku FLV wykorzystujemy
zmienną o nazwie _level0.video_path.
Zmienną tą będziemy wykorzystywać do
przesyłania do wnętrza Movie Clipa na-
zwy pliku video, który chcemy odegrać na
scenie.

Parametryzowanie SWF-a
Przyjrzyjmy się przykładowi, który stwo-
rzyliśmy na samym początku niniejsze-
go artykułu. Warto obejrzeć sobie plik te-
stplayer.html, który po odpowiednim sfor-
matowaniu wygląda mniej więcej jak na
Listingu 5.
Jest to standardowy sposób na wsta-
wienie pliku SWF w ciało strony interne-
towej. Widzimy tu tagi <object> i <embed>
opisujące zmienne środowiskowe dla pu-
blikowanego Movie Clipa, w tym przypad-
ku pliku testplayer.swf.
Zauważmy, że parametry i ich warto-
ści dublują się. Wynika to z braku kom-
patybilności przeglądarek. Tag <embed>
przeznaczony jest dla przeglądarek opar-
tych o engine Gecko (Netscape, Mozilla) i
dla Macintosh Internet Explorer, natomiast
tag <object> przeznaczony jest dla prze-
glądarek wspierających ActiveX. Aby prze-
Rysunek 8. Galeria zdjęć z klatek wyciętych z uploadowanych filmów kazać jakąś wartość do Movie Clipa, mo-

PHP Solutions Nr 5/2006 www.phpsolmag.org 79

Projekty Video streaming

żemy rozwinąć nazwę pliku SWF stosując

metodę, jaką wykorzystujemy przy przesy-
łaniu danych formularza w URL-u (używa-
jąc metody GET).
Jeśli zatem chcemy przekazać do Mo-
vie Clipa pojedynczą zmienną o nazwie
np. video_path i nadać jej wartość np.
test.flv to napiszemy:

testplayer.swf?
video_path=test.flv

Czyli wnętrze tagów <embed> i <object>

zmieniamy odpowiednio na:

src=
"testplayer.swf?video_path=test.flv"
<param name="movie"
value="testplayer.swf?
video_path=test.flv" />

Od tej pory w środowisku Movie Clipa do-

stępna będzie zmienna video_path, (któ-
rą wykorzystaliśmy już podczas tworze-
nia pliku SWF), o wartości test.flv. W ten
sposób będziemy mogli przekazać Me-
dia Playerowi informację o filmie, który ma
być ściągnięty i odegrany, bez potrzeby
tworzenia nowego pliku SWF dla każde-
go nowego filmu.
Tworzymy galerię
filmów
Wyposażeni we własny Media Player i za-
instalowany konwerter plików video FFM-
PEG możemy przejść do tworzenia serwi-
su internetowego. Nasz portal powinien:
• umożliwiać wgrywanie przez użytkow-
ników nowych plików wideo,
• przedstawiać pliki video udostępnia-
ne na serwerze w postaci galerii zdjęć,
przedstawiających trzy wybrane klatki
z filmu,
• prezentować nagranie, w momencie
gdy użytkownik kliknie na wybraną se-
rię klatek.
Budowę witryny rozpoczniemy od stwo-
rzenia formularza do uploadu plików. Ry-
sunek 6 przedstawia przykładowy for-
mularz. Serwis dokona konwersji uplo-
adowanego pliku wideo do formatu FLV,
a następnie wybierze z filmu trzy klatki i
zapisze je w postaci plików graficznych.
Wszystkie informacje przechowywać bę-
dziemy w bazie danych tak, by były póź-
niej łatwo dostępne podczas generowa-
nia galerii zdjęć.
Rysunek 9. Stworzony przy pomocy MING-a Media Player odgrywa film Robot.flv
Po kliknięciu na przycisk Upload File,
przechodzimy do konwersji i generowania
klatek, do czego użyjemy polecenia PHP:
exec($cmd), które wywołuje zewnętrzny
program (jednak polecenie to często nie
jest zalecene do stosowania w środowi-
skach produkcyjnych).
Wywołanie komendy w zależności od
systemu operacyjnego wygląda jak na Li-
stingu 7.
Efektem wykonania kodu przedstawio-
nego na Listingach 6 i 7 są:
• trzy pliki graficzne w katalogu media-
data,
• jeden plik FLV w katalogu mediadata,
• informacje o plikach graficznych w ba-
zie (tabela images),
• informacje o pliku FLV w bazie (tabela
movies),
• informacje o nowo dodanym zasobie
(wpis w tabeli resources).
Pozostaje nam teraz wywołać zapytanie
SQL-owe, które pobierze z bazy (Rysu-
nek 7) informacje o zasobach galerii i wy-
generowanie strony przedstawiającej li-
stę wyciętych klatek z filmu (Rysunek 8).
Po kliknięciu na jedną z nich nastąpi od-
tworzenie samego filmu, co widać na Ry-
sunku 9.
Podsumowanie
W artykule przedstawiliśmy sposób stwo-
rzenia własnej galerii video w oparciu o
rozwiązania komercyjne oraz darmowe.
Pokazaliśmy ręczny sposób przeprowa-
dzenia streamingu video oraz metody au-
tomatyzacji całego procesu publikacji stru-
mienia video na stronach WWW. Wklada-
jąc trochę więcej wysiłku możemy dopra-
cować i rozbudować naszą galerię, aby
pod żadnym względem nie ustępowała ta-
kim rozwiązaniom, jak Google Video oraz
zintegrować ją z dowolnym serwisem in-
ternetowym. n
O autorze
Rafał Malinowski jest programistą i pro-
jektantem aplikacji sieciowych w języ-
kach PHP, JAVA i ActionScript. W wol-
nych chwilach tworzy biblioteki dla Fla-
sha i udziela się w kilku projektach Open
Source. Obecnie pracuje w SUPERME-
DIA jako projektant / programista Java.
Kontakt malinr@wp.pl

80 www.phpsolmag.org PHP Solutions Nr 5/2006

 W następnym numerze
PHP Solutions 6/2006(17)

BEZPIECZEŃSTWO
Kryptografia asymetryczna w PHP
Implementacja RS

PROJEKTY
Wielojęzyczny portal w 5 minut z wykorzystaniem
eZ publish
Nowe możliwości eZ publish 3.8.

DLA ZAAWANSOWANYCH
Więcej o IoC (Inversion of Control)
Zajmiemy się aspektami związanymi z logowaniem,
bezpieczeństwem i walidacją obiektów bizneso-
wych.

TESTY
Co nowego w IDE dla PHP?
Nowe, rewolucyjne możlowości środowisk programi-
stycznych

Ponadto planujemy: W sprzed

od 15 paź aży
■ TESTY – Test systemów CMS
dziernika
■ DLA ZAAWANSOWANYCH
Aspekt Oriented Programming w PHP
!
■ NARZĘDZIA – PHP-Qt

■ PEAR – XML Fast Create

oraz ciąg dalszy artykułów poświęconych bezpieczeństwu aplikacji

oraz wykorzystaniu wzorców projektowych