SPIS TREŚCI

06 AKTUALNOŚCI
Daniel Ancuta

08 OPIS CD

10 TAM BYLIŚMY
Relacja z polskiej premiery C++Buildera 2007

DLA POCZĄTKUJĄCYCH
12 MySQL
Krzysztof Trynkiewicz
Krzysztof opisuje bazę danych – MySQL. Dzięki autorowi poznasz spo-
soby wykonywania większości najpotrzebniejszych operacji na bazie
danych MySQL. Po przeczytaniu tego artykułu dowiesz się wszystkie-
go o instalacji, tworzeniu warstw i tabel, aktualizacji oraz optymaliza-
cji danych MySQL.

22 WordPress
Konrad Gołuchowski
Konrad pokaże w jaki sposób zbudować własną skórkę do systemu
WordPress. W przystępny sposób przedstawia jak zbudowane są sza-
blony oraz jakie możliwości daje nam stworzenie własnej skórki. Za-
prezentuje najczęściej używane funkcje i nauczy Cię wykorzystywać
komentarze.

30 Symfony Framework
Łukasz Klejnberg
Łukasz pokaże Ci w przystępny sposób, jak zainstalować i skonfiguro-
wać Symfony, a na przykładzie prostej strony WWW zapoznasz się z
możliwościami tego frameworka. Między innymi dowiesz się jak wyko-
nać rejestrację nowego użytkownika oraz w jaki sposób można spraw-
dzić dane przesłane z formularza.

PHP Solutions jest wydawany przez Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.

Dyrektor wydawniczy: Sylwia Pogroszewska

Redaktor naczelny: Patrycja Wądołowska patrycja.wadolowska@software.com.pl

Redaktorzy: Magdalena Sobiś magdalena.sobis@software.com.pl

Anna Kozioł anna.koziol@software.com.pl

Korekta: Przemka Skudniewska przemka@gmail.com

Kierownik produkcji: Marta Kurpiewska marta.kurpiewska@software.com.pl

Projekt okładki: Agnieszka Marchocka

Skład i łamanie: Robert Zadrożny robert.zadrozny@software.com.pl

Dział reklamy: adv@software.com.pl

Prenumerata: Marzena Dmowska pren@software.com.pl

Nakład: 6 000 egz.

4 05/2007
PRAKTYKA NARZĘDZIA
38 Własny system statystyk 56 SciTE
Łukasz Borchmann Robert Zajda
Łukasz przedstawi Ci sposób na szybkie pobieranie informacji doty- Robert pokaże Ci, jak wykorzystać zaawansowane możliwości edy-
czących gościa, jego oprogramowania oraz ustawień. Pokaże Ci, jak tora SciTE oraz jak skonfigurować go do pracy z językiem PHP. Mu-
sprawdzić źródła ruchu, dokonać segregacji ze względu na typ (odno- sisz posiadać podstawową znajomość PHP oraz narzędzi do tworze-
śnik,wyszukiwarka, bezpośredni). Dowiesz się również, jak wyciągać nia kodu.
słowa kluczowe oraz zbadać pozycję w wynikach organicznych wy-
szukiwarek. 60 jQuery
Dariusz Duszyński
Dariusz opisuje bibliotekę javascript, która m.in. tworzy dynamiczne
TECHNIKA efekty graficzne na stronie internetowej oraz daje możliwość wykony-
42 Operacje na tekście wania zapytań asynchronicznych.
Michał Gacki
Michał opisuje podstawy wyświetlania tekstu w PHP oraz funkcje, któ- 66 WordPress i punBB
re umożliwiają zamianę pewnych fragmentów tekstu lub samych kon- Piotr Maliński
kretnych znaków. Pokaże Ci, jak sprawdzić czy w tekście istnieje dany Piotr w pierwszym artykule z serii „Warsztat Programisty” przedsta-
ciąg znaków według podanych kryteriów, zmienić kodowanie tekstu wi Ci sposoby integrowania ze sobą dwóch skryptów na przykładzie
itp. Ponadto znajdziesz tu kilka ciekawostek związanych z tematem. punBB i CMSa WordPress. Zaprezentuje Ci „klasyczny” sposób inte-
gracji oraz integracje za pomocą wtyczki WordPress.
46 Formularz internetowy
Tomasz Roszko
Tomek pomoże Ci w przystępny sposób stworzyć interfejs. Poznasz TESTY KONSUMENCKIE
technologię Ajax w jednym z jej praktycznych zastosowań. Będziesz 70 Statystyki zewnętrzne
wiedział jak wysłać i sprawdzić formularz bez przeładowania strony.
75 Recenzje
50 CakePHP Łukasz Skowroński, Sławomir Zadrożny
Piotr Gapiński
Piotr opisuje różne techniki buforowania stron WWW. Jeśli tylko znasz 78 Felieton
Framework CakePHP, język SQL oraz potrafisz administrować bazę Wojciech Sapiechowski
MySQL. Po przeczytaniu tekstu poznasz możliwości ich praktycznego Witryny internetowe – Tylko dla zarobku?
zastosowania w CakePHP.

Adres korespondencyjny:
Software-Wydawnictwo Sp. z o.o., Redakcja używa systemu automatycznego składu
ul. Bokserska 1, 02-682 Warszawa, Polska
tel. +48 22 887 13 45, fax +48 22 887 10 11 Do tworzenia wykresów i diagramów wykorzystano program firmy
www.phpsolmag.org cooperation@software.com.pl

Osoby zainteresowane współpracą prosimy o kontakt:

Dołączoną do magazynu płytę CD przetestowano programem AntiVirenKit firmy cooperation@software.com.pl
G DATA Software Sp. z o.o.
Druk: ArtDruk
Redakcja dokłada wszelkich starań, by publikowane w piśmie i na towarzyszących mu
nośnikach informacje i programy były poprawne, jednakże nie bierze odpowiedzialności Wysokość nakładu obejmuje również dodruki. Redakcja nie udziela pomocy
za efekty wykorzystania ich; nie gwarantuje także poprawnego działania programów technicznej w instalowaniu i użytkowaniu programów zamieszczonych na płycie
shareware, freeware i public domain. CD-ROM dostarczonej razem z pismem.

Sprzedaż aktualnych lub archiwalnych numerów pisma po innej cenie niż

Uszkodzone podczas wysyłki płyty wymienia redakcja. wydrukowana na okładce – bez zgody wydawcy – jest działaniem na jego
szkodę i skutkuje odpowiedzialnością sądową.

Wszystkie znaki firmowe zawarte w piśmie są własności odpowiednich firm zostały Pismo ukazuje się w następujących wersjach językowych:
użyte wyłącznie w celach informacyjnych.
polskiej , francuskiej

www.phpsolmag.org 5
 Aktualności

Poprawki bezpieczeństwa
WordPress 2.2.1
Została wydana nowa wersja WordPress,
która to zawiera kilka poprawek błędów
– także tych krytycznych, jak SQL Injection
czy Shell Injection. Wobec tego zalecamy
aktualizację systemu.
Źródło: http://wordpress.org/development/
2007/06/wordpress-221/
eZ Componnents 2007.1
e
Z Componnents to zbiór open sourco- flow. Warto zapoznać się z dokumentacją http://
wych bibliotek które zna za pewne każ- ez.no/doc/components/overview/latest która poka-
dy programista PHP. Komponenty zosta- że wam możliwości nowych bibliotek.
ły rozszerzone o dwie nowe biblioteki Authenti-
cation który pozwala nam na uwierzytalnianie
użytkowników na kilka sposobów (poprzez ba- Źródło: http://ez.no/ezcomponents/news/ez_com-
zę danych, LDAP czy też Open ID) oraz Work- ponents_2007_1

HTML Purifier v 2.0.0

Nowa wersja PHP-GTK: 2 Beta

Developerzy PHP-GTK poinformowali na blogu
o wydaniu nowej wersji beta tego rozszerzenia
do PHP. Oto kilka z nowości:

• Wynik pokrycia kodu API przez testy to

teraz 90 procent, z ponad 95-procen-
towym pokryciem tylko dla Gtk+ APIl;
• GtkTreeView widget został zauważalnie
rozbudowany dzięki własnemu dostoso-
walnemu modelowi i wsparciu dla znane-
go nam systemu „przeciągnij i upuść”;
• Bardzo ciekawe nowe cross-platformo-
we widgety już dostępne poprzez Gtk-
Spell, GtkExtra, GtkHTML3, libsexy i roz-
szerzenia Scintilla;
• Wersje 2.8 i 2.10 Gtk+ są teraz wspiera-
ne, dzięki czemu dostajemy wiele nowych
użytecznych funkcji takich, jak: rozbudo- Rysunek 1. Demo przedstawiające podstawową funkcjonalność
wane wsparcie dla drukowania, odmło-

dzone GtkIconView i GtkNotebook.
Otrzymujemy także oczekiwane przez nie-
których wsparcie GtkPlug/Socket dla sys-
temów Win32. Wśród ciekawszych nowo-
ści znajdziemy także wiele najróżniejszych
widgetów, jak GtkStatusIcon i GtkAssistant.
Dodatkowo poprawiono wiele znanych
błędów oraz dodano kilka pomniejszych
usprawnień. Rozszerzenie możecie ściągnąć
z strony http://www.gtk.php.net.
Źródło: http:/www.gtk.php.net
Symfony 1.0.5
Wydana została nowa wersja jednego z naj-
popularniejszych frameworków – Symfony,
w wersji 1.0.5 zawiera ona tylko poprawki
znalezionych błędów.
Źródło: http://www.symfony-project.com/
weblog/2007/06/25/symfony-1-0-5-rele-
ased-security-fix.html
J
ak wiemy, największym wrogiem programi-
sty jest użytkownik. Jego nieświadome błę-
dy lub też świadome próby ataku mogą nara-
zić nas na duże kłopoty. Głównym zagrożeniem
są formularze. Tutaj przychodzi nam z pomocą
HTML Purifier, który jest biblioteką wartą zainte-
resowania każdego programisty PHP. Umożliwia
ona programiście kontrolowanie wprowadzanego
przez użytkownika kodu HTML. Funkcje biblio-
teki, o których warto wspomnieć, to m.in.:
Rysunek 2. Strona główna, biblioteki
• usuwanie kodu XSS; nie jej do swoich potrzeb. Jjeśli mimo to za-
• uzupełnianie niezamkniętych tagów; braknie nam jakiejś funkcjonalności, zawsze
• zamienienie przestarzałych elementów na możemy ją zaimplementować, gdyż HTML
zgodne z XHTML; Purifier jest projektem OpenSource (na li-
• uporządkowanie elementów – nie do- cencji LGPL). Na stronie WWW projektu
puszczenia do nieprawidłowego zagnież- znajdziemy sporą dokumentację, która po-
dżania. zwoli nam w konfortowy sposób korzystać z
biblioteki. Jeśli jesteś użytkownikiem CMS-a
Jak widać, biblioteka ta nie tylko zapewnia Drupal czy też MODx, możesz ściągnąć
nam bezpieczeństwo aplikacji, pozwala także wtyczkę do obsługi tej biblioteki.
na zachowanie czystości kodu, dzięki czemu
nie musimy się już bać, że użytkownik znisz- Demo: http://htmlpurifier.org/demo.php
czy nasz kod XHTML czy też wstrzyknie Download: http://htmlpurifier.org/
nam XSS. Aplikacja posiada rozwinięty sys- download.html
tem konfiguracji, co umożliwiadostosowa- Źródło: http://htmlpurifier.org/

6 05/2007

Zend Framework 1.0.0
Z
end już od ponad roku rozwija Swój
framework. Spore grono użytkowni-
ków tej aplikacji doczekało się w koń-
cu wersji stabilnej oznaczonej numerem 1.0.0.
Wersja ta zawiera sporo poprawek już istnie-
jących modułów. Sami autorzy uwarzają Swój
Agavi RC 5
Rysunek 1. Agavi w serwisie ohloh.net
W
ydana została kolejna wersja Rele-
ase Candidate o numerze 5, jed-
nego z najlepszych frameworków
PHP, jakim jest Agavi. Jest to ostatnia wersja
przed wydaniem finalnym, które ukaże się w lip-
cu. Każda z wersji Agavi utwierdza nas w prze-
konaniu, że w PHP także powstają aplikacje w
pełnym tego słowa znaczeniu. Wraz z kolejny-
mi wersjami dostajemy dawkę kodu, który zde-
cydowanie ułatwia nam pracę z tym framewor-
kiem lub też dodaje nowe funkcjonalności. Tak
samo jest tym razem, developerzy przygotowa-
li nam kilka nowych narzędzi oraz usprawnień.
Pierwszą rzeczą, o której na pewno warto wspo-
mnieć, jest dodanie obsługi SOAP. Stworzenie
akcji dostępnej przez SOAP jest naprawdę pro-
ste, a opiera się na kilku czynnościach:
• Dodajemy nowy router zawierający elemen-
ty <wsdl:input> (dla wejścia) oraz <wsdl:out-
put> (dla wyjścia) – z definicją parametrów;
• Jeśli zdefiniujemy nagłówki w WSDL,
Agavi doda je automatycznie;
• Z danych ustawionych w routerze Agavi
automatycznie wygeneruje WSDL, który
może być wykorzystywany przez innych
klientów obsługujących protokół.
www.phpsolmag.org
produkt za najlepszy tego typu na rynku, cóż
oby im ich pycha nie zaślepiła oczu.
Źródło: http://devzone.zend.com/article/2262-
Zend-Framework-1.0.0-production-release
Rysunek 2. Strona www Agavi
Jak widzimy, teraz obsługa SOAP staje się dzie-
cinnie prosta. Wersja ta została wzbogacona:
• wsparcie dla przestrzeni nazw w XML;
• wsparcie dla UTF-8 w StringValidator;
• wsparcie dla XSL stylesheets w plikach kon-
figuracyjnych;
• parser konfiguracji został przepisany.
Jest to tylko kilka z nowości, po więcej infor-
macji odsyłam do changeloga.
Agavi w Ohloh: http://www.ohloh.net/projects/5907
Changelog: http://trac.agavi.org/browser/
branches/0.11/CHANGELOG
Źródło: http://agavi.org/
Aktualności
Zostań członkiem zarządu PHP.pl
Ktoś kiedyś powiedział: „nie wstąpię do klubu,
który nazywa mnie członkiem”, dzisiaj jednak
każdy z nas ma okazję zostać członkiem zarzą-
du wortalu PHP.pl. Wortal ten znany jest w spo-
łeczności developerów, a istnieje już od wielu
lat. Aktualnie serwis poszukuje kandydatów
do nowo tworzonego zarządu. Do głównych
zadań zarządu należeć będzie między innymi:
• reprezentacja PHP.pl – podejmowanie
współpracy z serwisami, firmami;
• nadzorowanie projektów rozwijanych
przez PHP.pl;
• kontrolowanie administratorów;
• organizacja konkursów;
• pomoc w realizacjach podejmowanych
przez członków grupy PHP.pl.
Z niecierpliwością czekamy na roztrzygnię-
cie konkursu, a wszystkim biorącym udział
życzymy powodzenia.
Więcej informacji na temat zasad konkursu
znajdziesz na forum.PHP.pl.
Źródło: http://forum.php.pl/Zmiany-na-
gorze-t70961.html
Konferencja PHP w Holandii
Amsterdam stał się ostatnio stolicą PHP.
Odbyła się tam konferencja poświęcona roz-
wojowi języka PHP na świecie. Kilka z tema-
tów poruszanych na konferencji to m.in.:
• Zend Framework – przedstawienie funk-
cjonalności oraz pokazanie przykłado-
wych aplikacji;
• PHP i Oracle;
• PDO – metody bardziej efektywnej,
przenośnej i bezpiecznej implementacji;
• CodeGear Delphi dla PHP;
• Symfony Framework.
Więcej informacji na temat konferencji można
znależć na stronie: http://devzone.zend.com/
article/2217-Dutch-PHP-Conference-2007-
Wrap-Up
Źródło: http://devzone.zend.com/article/
2217-Dutch-PHP-Conference-2007-Wrap-Up,
http://www.phpconference.nl/
7
 Opis CD

System Statystyk 7point

Płyta zawiera dwa pliki flash z prezentacjami. Pierwsza z nich poka-
zuje proces instalacji statystyk 7point, natomiast druga zawiera de-
monstrację działania samego systemu statystyk. Pokaz można oglą-
dać w dwóch rozdzielczościach 800x600 lub 1024x768.

Prezentacja procesu instalacji

statystyk 7point
Przewodnik, pozwalający prześledzić krok po kroku czynności ko-
nieczne do zainstalowania systemu statystyk 7point. Otwierające się
kolejno okna prezentacji pozwolą łatwo i szybko prześledzić proces in-
stalacji v statystyk od momentu logowania do sytemu, przez konieczne
ustawienia, po proces pobierania i wklejania kodu. Kolejne kroki to po-
branie i wklejenie kodu.Należy pobrać kod danej strefy i wkleić go na Rysunek 1. Pierwszy krok – logowanie ze strony internetowej
odpowiednich pod stronach serwisu. Ostatnie okno prezentacji zawie- www.7point.pl
ra informacje końcowe – użyteczne wskazówki dla każdego Użytkow-
nika systemu statystyk 7point.

Prezentacja systemu statystyk 7point

Podobnie jak pierwsza, stanowi przewodnik dla Użytkowników
systemu 7point – demonstruje szereg jego możliwości. Pokaz zo-
stał podzielony na 7 rozdziałów,

• Użytkownicy strony w liczbach;

• Funkcjonowanie strony w sieci;
• Jakość i atrakcyjność strony;
• Strona w wyszukiwarkach;
• Schematy zachowań w serwisie;
• Serwis na mapie świata;
• Tygodniowy raport.

W każdym z 7 rozdziałów znajduje się szczegółowa prezentacja

funkcji i zastosowań systemu:

• Pierwszy rozdział to informacje na temat użytkowników; Rysunek 2. Po zalogowaniu do systemu należy przejść do ustawień
• Podsumowanie ogólne zawierające zestawienie wybranych
danych z ostatnich 7 dni;
• Szczegółowe informacje na temat użytkowników, wizyt i odsłon.
Ponadto widoczna jest również opcja wybierania zakresu czasu;
• Podział użytkowników wg ilości powrotów;
• Podział użytkowników wg czasu ostatniego powrotu.

Prezentacja kolejnych rozdziałów przebiega analogicznie. Użyt-

kownik może więc zobaczyć kolejne możliwości i zastosowania
systemu statystyk 7point, np.:

• Serwisy linkujące;
• Ścieżki;
• Szczegóły odsłon dla danej strony;
• Słowa kluczowe.

Dodatkowo wszystkie prezentacje wizualne dotyczące statystyk zo-

stały opatrzone komentarzem lektora, co znacznie ułatwia odbiór Rysunek 3. Użytkownik może utworzyć własne strefy i pogrupować
pokazu. strony swojego serwisu

8 05/2007
Jeśli nie możesz odczytać zawartości płyty CD, a nie jest
ona uszkodzona mechanicznie, sprawdź ją na co najmniej
dwóch napędach CD. W razie problemów z płytą, prosimy
pisać pod adres: cd@software.com.pl

Redakcja nie udziela pomocy technicznej w instalowaniu

i użytkowaniu programów zamieszczonych na płytach
CD-ROM dostarczonych razem z pismem
 Tam byliśmy
Polska premiera C++Buildera 2007
i nie tylko!
W pierwszej połowie czerwca w trzech miastach Polski – Poznaniu, Warszawie
i Krakowie – odbył się cykl bezpłatnych konferencji poświęconych najnowszym
rozwiązaniom firmy CodeGear, w tym środowiska C++Builder® 2007.
O
prócz premierowych pokazów nowego
narzędzia IDE dla programistów C++
zaprezentowano także dostępne na
rynku od kilku miesięcy środowiska Delphi 2007
i Delphi for PHP 2007 oraz serwer bazodano-
wy InterBase 2007. W pierwszej części konferen-
cji konsultant techniczny BSC Polska – Bogdan
Polak – przedstawił ogólne perspektywy rozwo-
ju produktów firmy CodeGear oraz zaprezento-
wał nowe możliwości środowiska C++Builder®
2007. Pod koniec każdego bloku tematycznego
przewidziano czas na sesje pytań i odpowiedzi.
C++Builderc 2007 jest jedynym natywnym śro-
dowiskiem typu RAD do programowania w ję-
zyku C++ dla systemu Windows. Oferuje pełne
wsparcie dla Windows Vista® oraz pozwala pro-
gramistom na łatwe dostosowanie istniejących już
aplikacji C++ do wymogów tego systemu. Umoż-
liwia tworzenie nowych aplikacji Windows
wykorzystujących możliwości interfejsu Vista
Aero. Nowa edycja komponentów bazodano-
wych dbExpress (DBX4) umożliwia łączenie
się z najnowszymi wersjami serwerów SQL.
10
C++Builder® 2007 pozwala tworzyć aplikacje
Web 2.0 wykorzystujące technologię AJAX
(ang. Asynchronous JavaScript and XML). Nowy
zestaw komponentów INDY 10 Internet Proto-
col dostarcza nowe możliwości programistom
aplikacji internetowych. W kolejnej części kon-
ferencji przedstawiono nowe możliwości środo-
wiska Delphi 2007 for Win32, a w szczególno-
ści wsparcie dla platformy Microsoft Windows
Vista®, nową architekturę dostępu do baz da-
nych DBX4, możliwości zarządzania buildami
w oparciu o MSBuild oraz ulepszoną technolo-
gię instalacyjną. Delphi 2007 for Win32 wspie-
ra wykorzystanie technologii AJAX, pozwalając
na szybkie i wizualne tworzenie interaktywnych
aplikacji internetowych. Po raz kolejny duże za-
interesowanie uczestników wzbudziło narzę-
dzie Delphi dla PHP – pierwsze narzędzie RAD
do programowania aplikacji w języku PHP. Pod-
czas wykładu słuchacze mogli zapoznać się mię-
dzy innymi z możliwościami nowego edytora,
debuggera oraz zintegrowanej biblioteki VCL
dla PHP. Nowy produkt wzbudził duże zainte-
resowanie wśród programistów Delphi. Code-
Gear nie zamierza poprzestać na pierwszej edy-
cji oprogramowania. Delphi dla PHP wpisze się
na stałe do gamy oferowanych produktów. Pod-
czas ostatniej części konferencji Bogdan Polak za-
prezentował możliwości serwera bazodanowego
InterBase 2007. Nowy InterBase zapewnia wie-
le korzyści związanych z architekturą wielowąt-
kową. Zastosowanie systemu rejestracji zdarzeń
i procedur przywracania do pracy po awa-
rii gwarantuje wysoki stopień bezpieczeństwa.
InterBase jest jednocześnie jedną z najszybszych
baz danych, która dzięki obsłudze SMP może
pracować z wieloma procesorami, w tym wie-
lordzeniowymi. InterBase uzyskał certyfikację
do pracy na systemach Windows, Linux i Solaris.
Pożegnanie z uczestnikami uwieńczyło loso-
wanie nagród. Po konferencji każdy z uczestni-
ków mógł skorzystać z unikalnej oferty ceno-
wej przygotowanej specjalnie na tą okazję. Wiele
osób skorzystało także z zaproszenia na bezpłat-
ne seminaria on-line dotyczące programowania
w Delphi dla PHP.
05/2007
 Dla początkujących
MySQL
Bazy danych od podstaw
Stworzenie funkcjonalnej i szybkiej aplikacji w dowolnym języku wymaga
sprawnego systemu przechowywania niezbędnych dla niej danych. PHP
obsługuje wiele systemów bazodanowych (Oracle, PostgreSQL, SQLite,
Access itd.), z których niewątpliwie najpopularniejszym jest MySQL.
Dowiesz się ...
• Dowiesz się, jak wykonywać większość naj-
potrzebniejszych operacji na bazie danych
MySQL
Poziom trudności
P
ierwszym nasuwającym się pytaniem
jest: dlaczego właśnie MySQL? Ta baza
danych oferuje wysoką wydajność, po-
twierdzoną licznymi testami – jest to jeden z
najszybciej działających produktów na rynku.
Jego licencję (GPL) można streścić następują-
co: jeśli pobieramy opłaty za używanie pro-
duktu korzystającego z MySQL, musimy wy-
kupić płatną licencję. Oznacza to, że do zasto-
sowań niekomercyjnych można stosować My-
SQL bez ograniczeń. Już same te dwa argu-
menty przemawiają zdecydowanie za używa-
niem MySQL. Oczywiście, jest to baza stabil-
na i łatwa w użyciu (obsługuje składnię poda-
ną w standardzie SQL 92, dzięki czemu ucząc
się jej obsługi, uczymy się także obsługi więk-
szości innych baz danych), posiadająca wie-
le funkcjonalności, która jest cały czas w roz-
woju. Konkurencja nie pozostaje daleko w ty-
le, jednak praktycznie każdy produkt ma ja-
kąś wadę:
• PostgreSQL – szybkość;
• SQLite – brak dostępu przez protokół
zdalny (operuje na plikach lokalnych);
• Access – cenę i niską ekonomię.
Niemniej nie należy się martwić – systemy
baz danych podlegają w większości standar-
dom, dzięki czemu ucząc się składni MySQL,
będziemy znać podstawy składni innych
12
Powinieneś wiedzieć...
• Przydatna będzie znajomość podstaw PHP
baz danych. Jest to niewątpliwą zaletą w
stosunku do języków programistycznych,
które mają osobne style, składnie i nazwy
funkcji.
Instalacja
Podobnie jak w przypadku PHP, MySQL zo-
stał zaprojektowany do działania zdalnego, na
serwerze. Do działania nie potrzebuje jednak
serwera HTTP, bowiem sam sobie jest serwe-
rem. Oznacza to, że instalując MySQL, insta-
lujemy aplikację, która działa w tle i oczeku-
je na połączenia przez jej protokół. Łączyć z
serwerem MySQL możemy się na wiele spo-
sobów (przez PHP, phpMyAdmin, czy konso-
lę kliencką dostarczaną z pakietem instalacyj-
nym), niezależnie, czy serwer działa na kom-
puterze lokalnym, czy zdalnym. Mamy więc
ponownie do wyboru dwie możliwości: ko-
rzystać z usług hosting providera (w Interne-
cie można znaleźć darmowe i płatne oferty)
lub zainstalować MySQL u siebie. W pierw-
szym przypadku, będziemy tworzyć użyt-
kownika (dane do logowania) przy pomo-
cy interfejsu dostarczanego przez provide-
ra (najczęściej przez panel WWW). Otrzy-
mamy także zapewne zainstalowany system
phpMyAdmin (dostęp do bazy danych przez
stronę WWW), co znacznie ułatwi sprawdza-
nie wyników wykonywania zapytań. Jeśli ma-
my taką możliwość, najprościej będzie z niej
skorzystać – możemy przejść do kolejnej czę-
ści artykułu.
W przypadku instalacji MySQL na wła-
snym komputerze, niezbędnych będzie kil-
ka działań. Najpierw musimy zainstalować
serwer MySQL (tzw. daemon). Dla syste-
mu Linux, najprościej skorzystać z plików
RPM (najlepiej pobrać je z witryny http://
www.mysql.com, bowiem te dostarczane z dys-
trybucjami często są nieaktualne). Mniej wię-
cej w tym samym czasie, gdy PHP wkroczyło
w wersję 5, MySQL także opublikowano pod
tym numerem. Zmian w stosunku do wersji 4
jest wiele, dlatego zalecam instalację najnow-
szej wersji. Pobieramy pliki o nazwach zbli-
żonych do MySQL-server-WERSJA.i386.rpm,
MySQL-Max-WERSJA.i386.rpm, MySQL-
client-WERSJA.i386.rpm. Instalujemy ser-
wer wraz z aplikacją kliencką przez wpisa-
nie w powłoce:
rpm -i MySQL-server-WERSJA.i386.rpm
MySQL-client-WERSJA.i386.rpm
Nie zapomnijmy zastąpić słowa WERSJA od-
powiednim numerem. MySQL zostanie za-
instalowane, uruchomiony zostanie ser-
wer „mysqld” oraz dodany zostanie wpis w /
etc/init.d/ uruchamiający serwer przy każ-
dym rozruchu komputera. Procedura instala-
cji MySQL bez udziału plików RPM jest bar-
dziej skomplikowana, jednak dobrze opisana
w manualu.
W przypadku instalacji MySQL na Win-
dowsie, logujemy się jako administrator i po-
bieramy pakiet. Do wyboru mamy samoin-
stalujący się plik *.exe lub spakowane archi-
wum. Oczywiście, najłatwiej wybrać pierw-
szą możliwość – przez proces instalacji zo-
staniemy przeprowadzeni szybko i sprawnie,
wszystkie ustawienia zaaplikuje nam instala-
tor. W drugim przypadku, możemy wypako-
wać archiwum i własnoręcznie umieścić my-
sqld-max.exe w autostarcie (to nasz serwer).
Możemy także zainstalować MySQL jako
usługę przechodząc przy pomocy wiersza po-
lecenia do katalogu instalacji, a potem katalo-
gu bin i wydając polecenie mysql-max –stan-
dalone a następnie mysql-max –install. Pro-
cedura ta mogła jednak zmienić się od czasu
05/2007

napisania artykułu, dlatego zalecam zajrze-
nie do manuala w przypadku instalacji z ar-
chiwum.
Manual MySQL zawiera dokładne instruk-
cje instalacji dla wielu systemów (Solaris,
MacOS itp.) i jest bardzo przystępnie na-
pisany, dlatego warto się do niego odwoły-
wać. Manuale stanowią ogromny atut PHP
i MySQL – są to niewątpliwie jedne z najle-
piej opisanych produktów służących do two-
rzenia oprogramowania. W przeciwieństwie
do manuali innych języków, czytając je, nie
czujemy, że czytamy encyklopedię lub słow-
nik, lecz normalną książkę.
Po instalacji MySQL sprawdzamy jego działa-
nie komendą wpisaną do konsoli (w Windowsie
Start -> Uruchom):
mysql -u root
W przypadku systemu Windows podamy także
ścieżke do katalogu z MySQL, np.
c:\mysql\bin mysql -u root
Powinniśmy zobaczyć powitanie w Monitorze
MySQL, w którym możemy wydawać komen-
dy. Opuścić go można przy pomocy komendy
\q. Jeśli napotkamy error can't connect to
MySQL server, oznacza to, że serwer nie został
uruchomiony. Możemy ponownie uruchomić
system lub uruchomić serwer wpisując:
mysqld –standalone
Przy logowaniu do mysql użyliśmy nazwy użyt-
kownika root. Ze względów bezpieczeństwa,
powinniśmy ustanowić hasło w Monitorze ko-
mendą:
set password for root@localhost=password(
'hasło');
Jak widać, komendy w MySQL są dosyć in-
tuicyjne i opierają się na języku angielskim.
W powyższej komendzie słowo hasło zamie-
niamy na nasze hasło. Działanie hasła spraw-
dzamy wylogowując się, a następnie logując
komendą:
mysql -u root -p
Powinniśmy zostać zapytani o hasło.
Używanie MySQL
Jak wspomniałem, komendy MySQL można
wydawać na kilka sposobów. Możemy w tym
celu użyć aplikacji phpMyAdmin (jeśli mamy ją
zainstalowaną), jak widać na Rysunku 1. Może-
my także wydać komendę bezpośrednio w Mo-
nitorze MySQL (plik mysql.exe w Windowsie i
mysql w Linuxie) – przestawia to Rysunek 2.
W końcu, mamy dostęp do MySQL z pozio-
mu PHP. Teoretycznym minusem ostatniego
rozwiązania, w przypadku nauki, jest fakt, że
wyniki otrzymujemy w różnych formach (ta-
www.phpsolmag.org
blic wielowymiarowych, zmiennych itd.), trze-
ba więc wiedzieć, jakich komend użyć, by je wy-
świetlić. Dwie pierwsze możliwości zapewnia-
ją interfejs, który automatycznie formatuje i
wyświetla wyniki zapytań (komend). Narazie
więc polecam korzystanie z aplikacji klienckiej
(konsoli), ewentualnie panelu phpMyAdmin.
Po zapoznaniu się z podstawowymi zapytania-
mi, przejdziemy do opisu ich implementacji w
PHP. Warto jednak już teraz wspomnieć, że do
niektórych zapytań PHP się po prostu nie nada-
je (właśnie z racji konieczności własnoręcznego
formatowania wyników). Takie operacje to na
przykład: tworzenie bazy danych wraz z tabe-
lami (czynność jednokrotna – nie warto dla niej
budować skryptu PHP, o ile nie tworzymy in-
stalatora do naszego skryptu), wyświetlanie do-
stępnych tabel, zmiana ustawień bazy lub ta-
beli. Do debuggowania (w tym wypadku np.
sprawdzania, czy w tabelach znajdują się po-
prawne wartości) lepiej skorzystać z konsoli lub
phpMyAdmin. Jeśli używamy porządnego edy-
tora PHP (np. polecany w artykule „Wstęp do
PHP” Zend Developer Environment), mamy do
dyspozycji wbudowanego klienta SQL, który
także formatuje wyniki zapytań.
Tworzenie baz i tabel
Zapytania w MySQL kończymy znakiem śred-
nika. Jest to ważne, ponieważ możemy dzię-
ki temu formatować zapytania. W systemie
MySQL możemy stworzyć wiele baz danych,
a w nich – wiele tabel. To w tabelach zawarte
są dane, natomiast bazy danych służą do kata-
logowania tabel. Dobrze jest przyjąć konwen-
cję tworzenia jednej bazy danych dla każdego
projektu, a także dwóch kont użytkowników
o ograniczonych prawach – za pomocą jed-
nego konta możliwy byłby jedynie odczyt da-
nych, za pomocą drugiego – zapis. Ogranicza-
Rysunek 1. PhpMyAdmin w akcji
MySQL od podstaw
my wtedy możliwości modyfikacji danych w
przypadku przejęcia przez intruza danych do
cześciej używanego konta, służącego do odczy-
tu. Ustanawianie przywilejów jest jednak kwe-
stią „dmuchania na zimne” i ma sens jedynie
w przypadku ważnych danych, nie jest więc w
gestii tego artykułu – odsyłam do świetnego
opisu polecenia GRANT na http://dev.mysql.com/
doc/refman/5.0/en/grant.html. Dodajmy jesz-
cze, że w MySQL nie są rozróżniane wielkości
liter w poleceniach, jednak w niektórych sys-
temach operacyjnych rozróżniane są wielkości
liter w nazwach baz danych i tabelach. War-
to więc przyjąć stałą konwencję w przypadku
nazw. Często stosowanym pomysłem jest wy-
dawanie poleceń pisanych wielkimi literami
z nazwami własnymi pisanymi małymi. Czas
już przejść do praktyki. Bazę danych tworzy-
my poleceniem:
CREATE DATABASE test;
Gdy stworzymy bazę danych (nasz „katalog”
dla tabel), przed stworzeniem tabel, musimy
zdeklarować, że właśnie jej chcemy użyć po-
leceniem:
USE test;
Jeśli chcemy usunąć bazę danych (wraz z jej ta-
belami i danymi w nich zawartymi!), używa-
my komendy:
DROP DATABASE test;
W MySQL można używać przydatnych opcjo-
nalnych if exists i if not exists. Oznacza
to, że np. zapytanie:
CREATE DATABASE IF NOT EXISTS test;
13
 Dla początkujących

nie będzie próbowało utworzyć bazy o nazwie
test, jeśli już taka istnieje. Szczególnie przydat-
ne jest if not exists w przypadku tworze-
nia tabel. Tworzymy tabelę „tabela” (jeśli jesz-
cze nie istnieje) z polami:
• id_produktu: wartości tej kolumny bę-
dą liczbami całkowitymi (int), wartość
tej kolumny nie może być pusta (not
null) – inaczej próba dodania nie po-
wiedzie się; auto _ increment gwaran-
tuje, że każdy kolejny wiersz będzie miał
w tej kolumnie wartość o jeden większą
niż poprzedni (to pole będzie więc nu-
merem wiersza, który w przypadku baz
danych nazywamy rekordem); primary
key oznacza, że będzie to klucz główny
naszej tabeli (klucz główny oznacza, że
wartości w tej kolumnie nigdy się nie
powtarzają, są więc unikalne; jednocze-
śnie, klucz główny implikuje indeksowa-
nie, czyli tworzenie tabeli pomocniczej,
która przyspiesza wyszukiwanie po tym
polu). Znakomita większość tabel po-
siada takie pole jako pierwsze – w celu
identyfikacji wierszy;
• nazwa: wartości tej kolumny będą składać
się z maksymalnie 30 znaków;
• opis: pole podobne do powyższego, jed-
nak może zawierać do 65 535 znaków (są
też większe i mniejsze typy łańcuchowe
pól, jednak te są najczęściej wykorzysty-
wane);

Listing 1. Struktura bazy danych http://eldoras.com

# Struktura tabeli dla `accounts` `video_link` text NOT NULL,

`image_link` varchar(255) NOT NULL default '',
CREATE TABLE `accounts` ( PRIMARY KEY (`video_id`)
`account_id` int(11) NOT NULL auto_increment, ) ENGINE=InnoDB;
`nick` varchar(15) NOT NULL default '',
`pass` varchar(32) NOT NULL default '', # --------------------------------------------------------
`email` varchar(128) NOT NULL default '', # Struktura tabeli dla `performers`
PRIMARY KEY (`account_id`)
) ENGINE=InnoDB; CREATE TABLE `performers` (
`performer_id` int(11) NOT NULL auto_increment,
# -------------------------------------------------------- `performer_name` varchar(25) NOT NULL default '',
# Struktura tabeli dla `added` PRIMARY KEY (`performer_id`)
) ENGINE=InnoDB;
CREATE TABLE `added` (
`video_id` int(11) NOT NULL auto_increment, # --------------------------------------------------------
`stamp` timestamp NOT NULL default CURRENT_TIMESTAMP on # Struktura tabeli dla `songs`
update CURRENT_TIMESTAMP,
PRIMARY KEY (`video_id`) CREATE TABLE `songs` (
) ENGINE=InnoDB; `song_id` int(11) NOT NULL auto_increment,
`song_title` varchar(30) NOT NULL default '',
# -------------------------------------------------------- `song_artist` varchar(20) NOT NULL default '',
# Struktura tabeli dla `comments_en_0` PRIMARY KEY (`song_id`)
) ENGINE=InnoDB;
CREATE TABLE `comments_en_0` (
`comment_id` int(11) NOT NULL auto_increment, # --------------------------------------------------------
`stamp` timestamp NOT NULL default CURRENT_TIMESTAMP on # Struktura tabeli dla `stats`
update CURRENT_TIMESTAMP,
`poster_id` int(11) NOT NULL default '0', CREATE TABLE `stats` (
`content` text NOT NULL, `video_id` int(11) NOT NULL auto_increment,
PRIMARY KEY (`comment_id`) `views_count` int(11) NOT NULL default '0',
) ENGINE=InnoDB; `rate` float(4,2) NOT NULL default '0.00',
`votes_count` int(11) NOT NULL default '0',
# -------------------------------------------------------- `rating_sum` int(11) NOT NULL default '0',
# Struktura tabeli dla `comments_pl_0` PRIMARY KEY (`video_id`)
) ENGINE=InnoDB;
CREATE TABLE `comments_pl_0` (
`comment_id` int(11) NOT NULL auto_increment, # --------------------------------------------------------
`stamp` timestamp NOT NULL default CURRENT_TIMESTAMP on # Struktura tabeli dla `videos`
update CURRENT_TIMESTAMP,
`poster_id` int(11) NOT NULL default '0', CREATE TABLE `videos` (
`content` text NOT NULL, `video_id` int(11) NOT NULL auto_increment,
PRIMARY KEY (`comment_id`) `song_id` int(11) NOT NULL default '0',
) ENGINE=InnoDB; `performer_id` int(11) NOT NULL default '0',
`proposed_by_id` int(11) NOT NULL default '0',
# -------------------------------------------------------- PRIMARY KEY (`video_id`)
# Struktura tabeli dla `links` ) ENGINE=InnoDB;

CREATE TABLE `links` (

`video_id` int(11) NOT NULL auto_increment,

14 05/2007

• data_dodania: kolumna ta posiada for-
mat datetime, będzie domyślnie wypeł-
niana aktualnym czasem, a zapytania bę-
dą zwracać datę w formacie RRRR-MM-
DD GG:MM:SS. Istnieją także inne typy
dat (np. datetime, date, time, year).
W końcu, po zdefiniowaniu pól (kolumn),
jakie mają znaleźć się w tablicy, określamy
(nieobowiązkowo) typ tworzonej tabeli.
MySQL obsługuje kilka typów tabel, z któ-
rych zdecydowanie najpopularniejszymi są
MyISAM i InnoDB. Nie wdając się w szcze-
góły, różnica między nimi polega na struk-
turze przechowywania danych i funkcjo-
nalności. MyISAM stosuje się, jeśli tabe-
la zawiera dane, do których potrzebny jest
szybki dostęp i nie są często modyfikowane
(jest to domyślne ustawienie – jeśli usunie-
my TYPE= MyISAM z powyższego zapytania,
efekt będzie taki sam). Z kolei wolniejsze
InnoDB zawiera niewątpliwą zaletę w posta-
ci blokowania na poziomie wierszy (a nie ta-
beli – jak MyISAM), obsługuje także trans-
akcje. Wyjaśnię to na przykładzie: mamy
tabelę z tysiącami rekordów. Jeśli tabela
jest typu MyISAM, przy dodawaniu nowe-
go wiersza, zablokowane na ten czas zosta-
nie jakiekolwiek inne działanie na tej tabeli
(a więc także odczyt).
Przyjmijmy, że nasza witryna odczytuje
z tabeli rekordy przy każdorazowym przeła-
dowaniu, zaś użytkowników mamy co naj-
mniej setki. Jako administratorzy, dodajemy
wiersz do tabeli (np. z nowym towarem). W
czasie wykonania takiego zapytania (ułam-
ki sekundy, choć niekiedy nawet sekundy
– zależnie od wprowadzanych danych) po-
bieranie danych przez użytkowników zosta-
nie wstrzymane – załadowanie naszej witry-
ny będzie przedłużone o ten czas oczekiwa-
nia. Jeśli rzadko dodajemy do tabeli nowe da-
ne, problem będzie niezauważony (dodatko-
wo MyISAM oferuje kompresje i działa szyb-
ciej niż InnoDB).
Jeśli jednak dodawanie wiersza będzie od-
bywało się automatycznie i często, różnica
może być zauważalna. W tym celu stosuje
się tabele InnoDB – choć wolniejsze, bloku-
ją przed odczytem nie całą tabelę, lecz jedy-
nie aktualnie modyfikowany wiersz. W tym
czasie inne rekordy z tabeli mogą być pobra-
ne przez użytkowników. InnoDB obsługuje
także transakcje.
Transakcje można najogólniej objaśnić jako
zbiory kilku dowolnych poleceń, które albo
wykonają się wszystkie poprawnie, albo ba-
za danych wróci do stanu sprzed wykonania
pierwszego polecenia.
Jest to szczególnie przydatne przy do-
dawaniu danych do wielu tabel – jeśli np.
w jednej przechowujemy wartości głosów,
a w drugiej ich sumę, nie możemy pozwolić,
by suma głosów zwiększyła się bez dodania
www.phpsolmag.org
konkretnej wartości głosu w drugiej tabeli.
Podobnie, nie możemy dodać wartości głosu
nie zwiększając sumy – prowadziłoby to do
zamieszania i sfałszowania wyników. Trans-
akcja gwarantuje, że zajdą obydwie możliwo-
ści, lub żadna. Wspomnieć należy, że typ ta-
beli można zmienić – jeśli więc zauważymy,
że jeden typ okazuje się niewydajny, może-
my zastosować inny.
Możemy zobaczyć dostępne bazy danych i
tabele (po wybraniu bazy danych przy pomocy
USE) wykonując odpowiednio komendy:
SHOW DATABASES;
SHOW TABLES;
Jeśli chcemy obejrzeć zapytanie, które utwo-
rzy tabelę już istniejącą, wydajemy polecenie:
SHOW CREATE TABLE tabela;
Rezultat powinien dać polecenie zbliżone
do tego, którym stworzyliśmy tabelę. Moż-
na spodziewać się kilku detalicznych zmian,
które są automatycznie dodawane, więc za-
zwyczaj pomijane, np. rozmiar pola int bę-
dzie wynosił 11, kodowanie znaków zosta-
nie dodane po definicji typu tabeli (w za-
leżności od ustawień domyślnych systemu
bazodanowego) oraz nazwy tabel i kolumn
zostaną ujęte w znaki `. Jeśli chcemy usunąć
tabelę, stosujemy:
DROP TABLE tabela;
Natomiast do modyfikacji tabeli służy polece-
nie ALTER . W przypadku graficznych interfej-
sów, jak np. phpMyAdmin, nie musimy znać
tego polecenia, jednak sposób tworzenia ta-
beli będzie miał wpływ na to, jak zbudujemy
zapytanie dodające, czy wyszukujące rekordy
– warto więc znać tekstowe wersje poleceń.
Dla przykładu, aby dodać kolumnę na końcu
tabeli, używamy:
ALTER TABLE tabela ADD COLUMN kolumna
varchar(20);
Rysunek 2. Klient tekstowy mysql
MySQL od podstaw
Uwaga: polecenie ALTER modyfikuje jedy-
nie definicję tabeli, a nie wartości w niej
zapisane. Powyższe polecenie nie zmieni
wartości wierszy – do tego służy polece-
nie UPDATE, które omówimy w dalszej czę-
ści artykułu.
MySQL oferuje wiele typów pól. Warto po-
znać te mniej popularne, by nie „strzelać z ar-
maty do muchy”, co często dzieje się, gdy pro-
jektant użyje TEXT zamiast VARCHAR dla samej
nazwy produktu. Oczywiście, jedyną różni-
cą będzie czas wykonania zapytania, a więc
kluczowa sprawa, jeśli idzie o bazy danych.
Wspomniane polecenia mają wiele dodatko-
wych opcji, którym warto się przyjrzeć, my
jednak na pewno chcemy już operować na da-
nych.
Wstawianie, usuwanie
i aktualizacja danych
Operacje określone powyżej należą raczej do
wolnych. Bazy danych nastawione są na szyb-
kość wyszukiwania i zwracania informacji,
dlatego musimy oszczędnie i rozmyślnie pro-
jektować struktury baz danych, by ograniczyć
ilość zapytań odpowiednio: INSERT, DELETE
i UPDATE.
Polecenie INSERT występuje w różnych od-
mianach: możemy dodawać jeden lub kilka
wierszy, dodawać pewne warunki lub okre-
ślać jedynie wartości niektórych pól tabe-
li (ma to sens np. w przypadku, gdy więk-
szość pól ma ustawione opcje not null oraz
default – wtedy zostaną automatycznie uzu-
pełnione). Dodajmy pierwsze wiersze do na-
szej tabeli:
W tej formie zapytania podajemy wartości
wszystkich pól oddzielone przecinkiem (tekst
musi być zawarty w apostrofach), zaś kolejne
wiersze oddzielone są przecinkami i ujęte w na-
wiasy. W pierwszym wierszu dla pola id_pro-
duktu podajemy wartość NULL. Jego deklaracja
zakłada, że taka wartość nie może wystąpić, więc
MySQL automatycznie przypisze temu polu ko-
lejną wartość z auto_increment (będzie to 1).
Podobnie sprawa ma się z ostatnim polem
– zostanie mu przypisana wartość CURRENT_
15
 Dla początkujących

TIMESTAMP, czyli aktualny znacznik czasu.
W drugim wierszu robimy coś, czego raczej
nie powinno się robić w przypadku pól auto_
increment – podajemy jego wartość. Nie jest to
zabronione, jest więc możliwe, ale ma sens jedy-
nie, gdy usuniemy rekord ze „środka” tablicy i bę-
dziemy chcieli ponownie zająć jego numer. Efekt
możemy zobaczyć, wykonując zapytanie:
SELECT * FROM tabela;
Operacja SELECT jest najważniejszą w ca-
łym systemie bazodanowym i omówimy ją
szerzej później. Polecenie UPDATE jest szcze-
gólnie przydatne w przypadku przechowy-
wania danych statystycznych wewnątrz ta-
bel. Zmieńmy lekko treść rekordu numer
dwa:
UPDATE tabela SET opis='Napoj gazowany o
smaku coli' WHERE id_produktu='3';
Jak widać, zmieniamy wartość pola opis.
Kluczowym wyrażeniem jest tu WHERE
– określone są po nim warunki, jakie mu-
si spełniać wiersz, by do niego została za-
stosowana zmiana. W naszym przypadku
określamy id_produktu (które jest unikalne
z założenia tabeli), zmiana będzie więc do-
tyczyła jednego wiersza. Jeśli usuniemy wa-
runek, zmiana będzie dotyczyć wszystkich
rekordów:

UPDATE tabela SET opis='Napoj gazowany o

Listing 2. Wyświetlanie najnowszych filmów
smaku coli';
<?
mysql_connect('localhost', 'nazwa_bazy', 'haslo_bazy'); Wyrażenie WHERE jest niezwykle istotne i sto-
mysql_select_db('numa'); suje się je także w innych poleceniach. Aby
usunąć wiersze, stosujemy:
//select videos
DELETE FROM tabela WHERE id_produktu='3'
$query_videos=mysql_query('SELECT links.image_link, links.video_link, LIMIT 1;
performers.performer_name AS performer, songs.song_title AS title,
songs.song_artist AS artist, lastadded.video_id FROM links, performers, Ponownie, polecenie będzie dotyczyło tyl-
songs, videos, ( SELECT video_id, stamp FROM added ORDER BY stamp DESC LIMIT '. ko jednego wiersza. Dodaliśmy wyraże-
(($page-1)*8) .', 8) AS lastadded WHERE videos.video_id = lastadded.video_id AND nie LIMIT jedynie w celu demonstracyj-
links.video_id = lastadded.video_id AND performers.performer_id = nym. Często jednak stosuje się je „na wszel-
videos.performer_id AND songs.song_id = videos.song_id ORDER ki wypadek”. Praktyczne zastosowanie ma
BY lastadded.stamp DESC'); natomiast, jeśli nie określimy jednoznacz-
nie wierszy. Na przykład, posiadamy tabe-
//count all videos lę, która zawiera historię cen produktów.
Niech ma taką strukturę:
$query_count=mysql_query('SELECT count(*) AS count from added'); Pierwsze pole zawiera identyfikator jed-
$count=mysql_fetch_assoc($query_count); noznaczny każdego rekordu. Drugi – numer
$videos_count=$count['count']; produktu, którego dotyczy (wartości tego po-
la mogą się więc powtarzać – np. dwa wpi-
if($count['count']<8) sy mające ten sam id_produktu będą ozna-
{ czać dwie jego ceny, określone w czasie przez
$total_pages=1; data_dodania). Załóżmy, że jeden z produk-
} tów bardzo często zmienia cenę. Chcemy
elseif ($count['count']%8==0) więc usunąć jego 15 najstarszych cen z hi-
{ storii. Niech jego id_produktu będzie wyno-
$total_pages=$count['count']/8; siło 20. Aby określić, że usunięte mają być
} najstarsze dane, musimy je najpierw posorto-
else wać. Służy do tego wyrażenie ORDER BY:
{
$total_pages=(intval($count['count']/8))+1; DELETE FROM ceny WHERE id_produktu='20'
} ORDER BY data_dodania ASC LIMIT 15;

if($page>$total_pages) Po określeniu, którego pola ma dotyczyć

{ sortowanie, podajemy DESC lub ASC – odpo-
die(); wiednio malejąco i rosnąco. Limit 15 okre-
} śla, że maksymalnie usuniętych zostanie 15
rekordów.
//count all users Sortowanie będzie wykonane jedynie dla
$query_users_count=mysql_query('SELECT count(*) AS count from accounts'); tego zapytania – po jego wykonaniu, da-
$users_counter=mysql_fetch_assoc($query_users_count); ne będą w takiej kolejności, jak przedtem.
$users_count=$users_counter['count']; Silnik MySQL wykona więc kolejno nastę-
pujące czynności: wyselekcjonuje rekordy,
mysql_query('UPDATE overall_stats SET views_count=views_count+1'); których id_produktu równa się 20, posortu-
$query_views_count=mysql_query('SELECT views_count from overall_stats'); je je rosnąco według daty, a następnie usunie
$views_counter=mysql_fetch_assoc($query_views_count); maksymalnie 15 pierwszych rekordów z ta-
$views_count=$views_counter['views_count']; kiej posortowanej listy.
Do większości wyrażeń (np. WHERE lub
?> ORDER BY ) można dodawać kilka warunków
i łączyć je (np. w celu wyszukiwania frag-

16 05/2007
 MySQL od podstaw

mentu tekstu). Najczęściej stosuje się jed-

nak operator AND: Listing 3. Wyświetlanie wyników zapytań
<div id="main">
UPDATE ceny SET cena='5' WHERE <h1>
id_produktu='4' AND id='5'; <?=$lang_latest_videos?>
</h1>
Takie zapytanie ma sens jedynie wtedy, gdy <h2 class="count">
chcemy być pewni, czy numer wiersza o id <?
5 na pewno odpowiada produktowi o id 4. if($page!=1){
Później przekonamy się jednak, że WHERE print '<a href="index.php?page='. ($page-1) .'">'.$lang_previous.'</a> | ';
w połączeniu z AND tworzą trzon zapytań w }
MySQL. Jeśli chcemy usunąć wszystkie wier-
sze z tabeli, wystarczy wydać polecenie: print $lang_page.' '.$page.' '.$lang_of.' '.$total_pages;

TRUNCATE TABLE tabela; if($page<$total_pages){

print ' | <a href="index.php?page='. ($page+1) .'">'.$lang_next.'</a>';
Trzeba być jednak bardzo pewnym tego, co }
się robi.
?></h2><ul><?
Zapytania wybierające w MySQL $i=1;
Wreszcie, docieramy do tego, co najważniejsze while($video=mysql_fetch_assoc($query_videos)){
– sposobu pobierania danych z bazy. Do wykona- ?><li>
nia zapytania służy instrukcja SELECT. Raz już jej <a href="view.php?id=<?=$video['video_id']?>">
użyliśmy. W jej najprostszej postaci, wyświetlanie <span>
wszystkich danych z tablicy uzyskamy dzięki: <img src="<?=$video['image_link']?>" width="105px" height="105px"
alt="<?=stripslashes($video['performer'])?>" />
SELECT * FROM tabela; p><?=stripslashes($video['performer']).' '.$lang_in.'<br />'.stripslashes(
$video['artist']).' - '.stripslashes($video['title'])?>
Oczywiście, sensu nabiera to zazwyczaj dopie- </span>
ro po dodaniu klauzuli WHERE : </p>
</a>
SELECT * FROM tabela WHERE cena<500; </li>
<?
Symbol gwiazdki oznacza pobranie wartości
wszystkich kolumn dla danych wierszy. Mo- if($i==4)
żemy także pobrać jedynie określone kolum- {
ny używając: ?></ul><ul><?
}
SELECT cena, nazwa FROM tabela WHERE $i++;
cena<500; }

Oczywiście, jeśli mamy kilka tabel, możemy while($i<=8){

użyć jednego zapytania do pobrania danych z if($i==5){
wszystkich z nich: ?>

SELECT tabela.cena, tabela.nazwa, </ul>

kontrahenci.nazwa FROM tabela, <ul>
kontrahenci; <?
}
W powyższym zapytaniu wybieramy kolum- ?>
ny: cena i nazwa z tabeli tabela oraz nazwa <li>
z tabeli kontrahenci. By uniknąć problemu <img src="images/box.jpg" width="105px" height="105px"
tych samych nazw kolumn, poprzedzamy ich alt="Image unavailable" class="box" />
nazwy nazwą tabeli, z której mają być pobra- <h2>
ne, i kropką. Prawdziwą siłą zapytania SELECT &nbsp;
jest połączenie z WHERE w celu określenia relacji </h2>
między tabelami: </li>
<?
SELECT tabela.cena, tabela.nazwa, $i++;
kontrahenci.nazwa FROM tabela, }
kontrahenci WHERE tabela. ?>
id_zamawiajacego=kontrahenci. </ul>
id_kontrahenta AND tabela. </div>
id_zamowienia=15;

www.phpsolmag.org 17
 Dla początkujących
Jeśli założymy, że w tabeli tabela ma-
my zamówienia produktów wraz z kolum-
ną id _ zamawiającego posiadającą numer
klienta, do którego są przypisane dane (np.
nazwa) klienta w tabeli kontrahenci, takie
zapytanie zwróci nam nazwę i cenę zamó-
wienia numer 15 wraz z nazwą kontrahen-
ta, który zamówienia dokonał. Takie po-
wiązanie dwóch lub więcej tabel nazywa
się relacją.
MySQL posiada tak że użyteczną funkcjo-
nalność zwaną aliasami. Jeśli nie podoba nam
się nazwa tabeli, np. z powodu jej długości, mo-
żemy na czas wykonania zapytania przypisać jej
inną nazwę:
SELECT t1.nazwa FROM tabela AS t1;
Tabeli tabela nadaliśmy alias t1, którego na-
stępnie używamy w zapytaniu SELECT. Efekt
jest taki sam, jak zapytania:
SELECT tabela.nazwa FROM tabela;
W tym konkretnym przypadku, skrót nie ma
sensu, jednak przydaje się, jeśli używamy za-
pytań zagnieżdżonych. Po klauzuli WHERE
możemy bowiem umieścić nie tylko nazwy
istniejących tabel, ale także kolejne zapyta-
nie SELECT (w nawiasie). Wynikiem tego po-
dzapytania będzie oczywiście tabela, do któ-
rej pól możemy odwoływać się przypisując
jej wcześniej alias. Zapytania zagnieżdżone są
niezwykle istotne przy większych projektach
i zademonstrujemy je później na przykładzie
z życia wziętym. Wróćmy jednak do aliasów.
Możemy je przypisać nie tylko tabelom, ale tak-
że wierszom:
SELECT tabela.nazwa AS pole1 FROM tabela;
Rysunek 3. Widok strony głównej http://eldoras.com
18
Powyższe zapytanie zwróci tabelę, której ko-
lumna nie będzie miała nazwy nazwa, lecz
pole1. Zmieniliśmy więc nazwę wynikowej
kolumny. Będzie to miało znaczenie w połą-
czeniu z PHP, bowiem nazwy kolumn zwra-
canych przez zapytanie są zamieniane na in-
deksy tablic z wynikami w PHP. Przykład
możemy jednak podać także bez użycia PHP.
MySQL posiada wiele wbudowanych funkcji,
których często nie używa się, chociaż są szyb-
sze i równie sprawne, jak te zaimplemento-
wane w PHP:
SELECT count(*) AS rekordow FROM tabela;
Zapytanie takie zwróci wartość funkcji
count(*), która to z kolei zwraca ilość rekor-
dów w tablicy. Posługiwanie się jednak na-
stępnie wynikami takiego zapytania z ko-
lumną o nazwie count(*) byłoby co najmniej
niewygodne. Dlatego, przypisujemy jej alias
rekordow. Wynikiem będzie jeden rekord z
liczbą wierszy tabeli tabela. Funkcji count()
za argument możemy podać także nazwę ta-
beli lub pewne zapytanie. Na przykład, je-
śli poprzedzimy nazwę kolumny słowem
distinct, wszystkie duplikaty zostaną zre-
dukowane do jednej pozycji:
SELECT count(distinct nazwa) FROM tabela;
Jeśli w tabeli tabela będziemy mieć kilka re-
kordów o tej samej wartości w polu nazwa,
zwrócona zostanie ilość tylko rekordów uni-
kalnych. Wszelkie duplikaty nie zostaną doli-
czone do wyniku.
Kolejną przydatną klauzulą jest LIMIT. Jak
już pokazaliśmy, określa, ilu maksymalnie re-
kordów ma dotyczyć zapytanie. Jeśli użyje-
my jej w SELECT, będzie określać maksymalną
ilość zwróconych wyników. Klauzula LIMIT
może jednak przyjmować także dwa parame-
try. W takim wypadku, pierwszy parametr
określa punkt startowy, od którego należy li-
czyć ilość maksymalnych wyników określoną
przez drugi parametr. Ma to sens, gdy stroni-
cujemy dane, np. po 50 na wyników na stro-
nie. Dla trzeciej strony wyników, wykonamy
zapytanie:
SELECT * FROM tabela ORDER BY cena
DESC LIMIT 2*50, 50;
Takie zapytanie posortuje tabelę względem
ceny (malejąco), a następnie zwróci pozycje
od 100 do 150, a więc maksymalnie 50 wyni-
ków, lecz odpowiednich dla trzeciej strony.
Jeśli za drugi parametr podamy -1, otrzy-
mamy wszystkie wyniki począwszy od punktu
określonego przez pierwszy parametr.
Zanim przejdziemy do przykładu z ży-
cia, nauczmy się jeszcze trochę teorii – cho-
ciaż może niezbyt ciekawej, jednak niezwy-
kle istotnej. Jeśli nie opanujemy zagadnienia
normalizacji bazy danych, już przy pierw-
szym projekcie będziemy zmuszeni ponow-
nie projektować bazę danych, ponieważ zapy-
tania będą wykonywać się zbyt długo i będą
zbyt skomplikowane.
Optymalizacja bazy danych
W przypadku używania bazy danych, istot-
ny jest czas wykonywania zapytań. Jest on
w większości przypadków zależny od pro-
jektu (architektury) bazy danych – rozkładu
danych między tabelami (czy nawet całymi
bazami danych na różnych serwerach). Klu-
czowe są więc dwa składniki: dobrze zapro-
jektowana baza oraz dobrze skonstruowane
zapytania. Jakkolwiek to drugie użytkownik
musi sam zagwarantować (MySQL umożli-
wia podgląd wolnych zapytań w dzienniku),
tak przy projektowaniu bazy warto trzymać
się pewnych zasad. Jeśli baza jest z nimi zgod-
na, zwie się ją znormalizowaną. Zanim wyja-
śnię to znaczenie, dodam, że prędkość dzia-
łania bazy danych można zwiększyć przy po-
mocy polecenia:
OPTIMIZE TABLE tabela;
oraz tworząc indeksy (warto z nich korzy-
stać, jednak jeśli użyjemy ich do nieodpo-
wiednich danych, tzn. nie będą wykorzysty-
wane, będą jedynie zajmować zasoby) oraz
stosując minimalistyczne typy danych dla
kolumn.
Pierwsza postać normalna
Zwana także 1NP, określa, że dane w kolum-
nie muszą być niepodzielne. Dla przykładu
mamy tabelę z pracownikami (pracownicy).
W jednej z jej kolumn (języki) mamy nazwy
języków, które umie dany pracownik. Dla
05/2007

rekordu Jana Kowalskiego wartość tego po-
la będzie miała postać Angielski, Niemiecki,
Polski. Taka baza danych jest nieznormalizo-
wana – jeśli bowiem będziemy chcieli póź-
niej wyszukać pracowników znających an-
gielski, będziemy musieli wykonać skompli-
kowane i długie czasowo zapytanie. Aby ta-
ka baza (w tym wypadku tabela) była zgodna
z pierwszą postacią normalną, musimy roz-
dzielić języki – po jeden, dla każdego rekor-
du. Oznacza to, że po znormalizowaniu bę-
dziemy mieć trzy wpisy (dla każdego z języ-
ków) dla Jana Kowalskiego! Pozostałe warto-
ści pól będą więc się powtarzać dla każdego
wpisu – uzyskaliśmy znormalizowanie, ale
kosztem zwiększenia ilości danych. Opty-
malniej będzie więc, jeśli utworzymy osob-
ną tabelę jezyki, a w niej pola id_pracownika
oraz jezyk. Będziemy więc mieć trzy wpi-
sy dla Jana Kowalskiego w tej tabeli, jednak
jej zawartość będzie niewielka – pierwsze
pole będzie zawierało zawsze jego identyfi-
kator (taki sam, jak w macierzystej tabeli),
natomiast drugie – pojedynczy język. Warto za-
znaczyć, że ponieważ wartość id_pracownika
będzie mogła być powielana, nie może on
być kluczem głównym tabeli. W macierzystej
tabeli pozostanie natomiast jeden wiersz dla
Jana Kowalskiego, z którego całkowicie usu-
niemy kolumnę języki. Od teraz, by znaleźć
jego umiejętności językowe, wykonywać bę-
dziemy zapytanie:
SELECT jezyki.jezyk FROM jezyki,
pracownicyWHERE pracownicy.
id_pracownika=13 AND jezyki.id
pracownika=pracownicy.id_pracownika;
Oczywiście, moglibyśmy od razu zapisać
... AND jezyki.id _ pracownika=13, jed-
nak jeśli zapytanie będzie bardziej rozbu-
dowane, zmiana numeru będzie konieczna
we wszystkich miejscach, warto więc od ra-
zu posłużyć się relacją. W klauzuli FROM wy-
mieniliśmy tabelę pracownicy, chociaż z niej
nie pobieramy bezpośrednio danych. Słu-
ży nam ona jednak do wykonania zapytania
przy budowie relacji, musimy więc ją wy-
mienić. Tym sposobem znormalizowaliśmy
względem pierwszej zasady bazę danych.
Dla przykładu, jeśli teraz będziemy szukać
anglojęzycznych pracowników, wykonamy
zapytanie:
SELECT pracownicy.imie, pracownicy.nazwisko
FROM pracownicy, jezyki WHERE
jezyki.jezyk='angielski' AND
jezyki.id_pracownika=pracownicy.
id_pracownika;
Postaci normalnych jest kilka, z należy znać
pierwszą, a warto – trzy pierwsze. Kolejne
postacie są jednak związane z kluczami tabel,
są więc zagadnieniem bardziej skomplikowa-
www.phpsolmag.org
MySQL od podstaw
nym i wykraczającym poza granice tego arty- rozdzielone na dwie tabele, by przyspie-
kułu. Jeśli chcemy projektować bazy danych szyć wyszukiwanie. Przy większym obcią-
używane często, powinniśmy zaznajomić się żeniu, można bardziej rozszerzyć podział.
z tymi terminami. Występuje tu tzw. „klucz obcy” – poster_
id. Jest to numer konta osoby, która umie-
Baza filmów na przykładzie ściła komentarz (jej nick pobierany jest z
http://www.eldoras.com tabeli accounts);
Przeanalizujmy teraz strukturę bazy da- • links – zawiera odnośniki do miniatur
nych serwisu skupiającego filmy – http:// i filmów dla każdego rekordu będącego
www.eldoras.com. Dobra architektura pozwoli- osobnym filmem;
ła w tym wypadku na generowanie bardzo róż- • performers – zawiera nazwę wykonawcy,
norodnych statystyk przy ogromnych możliwo- wraz z jego identyfikatorem (NIE jest to
ściach wyszukiwania. Oczywiście, każda baza identyfikator konta, bowiem serwis zakła-
danych da się bardziej zoptymalizować, jed- da, że wykonawca nie musi być zarejestro-
nak ta struktura okazuje się bardzo wydajna na- wanym użytkownikiem);
wet w przypadku 3000 unikalnych odwiedzin • songs – zawiera nazwy piosenek oraz ich
dziennie. Kod odpowiedzialny za stworzenie wykonawców wraz z ich identyfikatora-
tabel widać na Listingu 1. mi. Podział na wykonawców i tytuły po-
Listing został wygenerowany przez phpMy- zwala na generowanie statystyk według
Admin, ma więc trochę inną strukturę od tej, wykonawców, natomiast identyfikator
której się uczyliśmy (np. klucz podstawowy jest jednoznacznie określa jedną piosenkę.
definiowany dopiero po kolumnach) – efekt Przyspiesza to także wyszukiwanie sa-
jest jednak taki sam. Przeanalizujmy po kolei mych wykonawców lub samych tytu-
wszystkie tabele: łów;
• stats – zawiera dane statystyczne dla każ-
• accounts – zawiera dane użytkowników, dego filmu: ilość oglądnięć, ocenę, ilość
odpowiednio zakodowane; głosów oraz ich sumę (przydatne w gene-
• added – posiada id filmu oraz datę jego rowaniu nowej oceny);
dodania do serwisu; • videos – jest kluczową tabelą, określają-
• comments_en_0 oraz comments_pl_0 – ko- cą pewne relacje. Dla każdego rekordu
mentarze w różnych językach zostały, (filmu), przypisana jest piosenka (a więc
Listing 4. Tworzenie tabeli o nazwie tabela
CREATE TABLE IF NOT EXISTS tabela (
id_produktu int not null auto_increment primary key,
nazwa varchar(30),
opis text,
data_dodania timestamp not null default CURRENT_TIMESTAMP
) TYPE=MyISAM;
Listing 5. Dodanie pierwszych wierszy w tabeli
INSERT INTO tabela VALUES
(
NULL,
'Cola',
'Napoj gazowany',
NULL
),
(
3,
'Pepsi',
'Napoj gazowany',
NULL
);
Listing 6. Tworzenie tabeli o nazwie ceny
CREATE TABLE IF NOT EXISTS ceny (
id int not null auto_increment primary key,
id_produktu int not null,
cena int not null,
data_dodania timestamp not null default CURRENT_TIMESTAMP
) TYPE=MyISAM;
19
 Dla początkujących
tytuł i artysta), wykonawca oraz konto
użytkownika, który film dodał.
Jak widzimy, zastosowany został silnik InnoDB
w celu blokowania na poziomie wierszy
– MyISAM wyraźnie nie zdawał egzaminu.
PHP i MySQL
PHP w wersji 5 oferuje kilka sposobów po-
łączenia się z bazą danych MySQL. Najko-
rzystniejszymi rozwiązaniami wydają się
PDO i mysqli, które jednak wymagają zna-
jomości zagadnienia programowania zo-
rientowanego obiektowo (opartego na kla-
sach), które z kolei jest techniką dosyć za-
awansowaną i nieprzydatną w przypadku
małych projektów. Po opanowaniu najważ-
niejszych funkcji PHP jest to jednak nie-
zbędny przystanek na drodze do zostania
poważnym deweloperem. Kod serwisu http://
www.eldoras.com został jednak napisany
pod PHP 4 (działa także pod PHP 5) i z tego
względu używa wciąż przydatnych i ułatwiają-
cych naukę funkcji.
Przypatrzmy się, jak wygląda obsługa serwi-
su z poziomu PHP. Na Listingu 2. widać kod
odpowiedzialny za wyświetlanie najnowszych
filmów na stronie głównej serwisu.
Jak widać, najpierw jest inicjowane połącze-
nie z bazą danych znajdującą się pod adresem
localhost (czyli na komputerze, na którym uru-
chomiony jest serwer HTTP). Nazwa i hasło do-
stępu do bazy zostały wycięte z oczywistych
względów. Następnie, wybieramy bazę danych
(nasz katalog tabel) przy pomocy kolejnej wbu-
dowanej funkcji.
Wykonanie zapytania MySQL zlecamy
funkcji mysql_query, która zwraca wyniki
do zmiennej $query_videos (i kilku innych
w dalszych poleceniach). Kod wygląda na nie-
zmiernie skomplikowany, jest jednak bardzo
intuicyjny. Po SELECT określamy, co chce-
my otrzymać. Do wyświetlenia miniatur fil-
mów, niezbędne będą: linki do miniatury
i filmu, nazwa wykonawcy, tytuł piosenki
i nazwa artysty (przypisywane są od razu alia-
sy, by mieć wygodniejsze nazwy indeksów
tablic w PHP) oraz id danego filmu – do stwo-
rzenia linka do obejrzenia filmu.
Dalej mamy klauzulę FROM – musimy
zawrzeć w niej wszystkie tabele, z których ko-
rzystamy do pobrania powyższych danych.
Sprawdzamy więc, gdzie leżą powyższe da-
ne i dopisujemy je. Jedną z tabel jest wy-
nik podzapytania, któremu dajemy nazwę
lastadded.
Jest ono odpowiedzialne za pobranie iden-
tyfikatorów ośmiu ostatnio dodanych fil-
mów (stronicowanie realizowane jest co 8
filmów, więc zmienna $page określa, na której
stronie wyników jesteśmy; jest ona wcześniej
odpowiednio filtrowana – domyślnie jest to
zmienna $_GET['page']). Dalej, określone
są relacje w klauzuli WHERE. Ustalamy więc
20
wspólne powiązania dla wszystkich danych
z tabel wymienionych w FROM – video_id
musi być wspólny, zaś tabela videos zawiera
id odpowiadające id piosenek i wykonawców
w tabelach z ich danymi tekstowymi, więc
głównie z nią tworzymy powiązania. Powią-
zanie pierwsze (z lastadded.video_id) gwa-
rantuje, że pod uwagę bierzemy tylko osiem
ostatnich rekordów i dane z nimi związane.
Na końcu, ponownie sortujemy dane wzglę-
dem daty dodania. Wynik tego zapytania
przechowywany jest w $query_videos.
Kolejne zapytanie zwraca łączną ilość fil-
mów w serwisie. Dalszy kod służy do okre-
ślenia, jaka liczba ma być przypisana do wy-
rażenia na stronie Strona X z Y – X jest zdefi-
niowane w odfiltrowanym $page, natomiast
Y jest właśnie określane w zmiennej $total_
pages – jest to ilość wyników podzielona
przez osiem. Intval() służy do zaokrągle-
nia wartości – jeśli reszta z dzielenia równa
się 0, to przypisanie Y jest łatwe. W innym
przypadku filmów jest mniej niż wielokrot-
ność 8, więc stosujemy widoczne obliczenie
by określić prawidłową ilość stron. Użyliśmy
funkcji mysql_fetch_assoc() z argumentem
będącym wynikiem zapytania MySQL – wy-
nikiem tego jest z kolei tablica o indeksach
będących nazwami kolumn w MySQL (lub
ich aliasów, jeśli zostały przypisane).
Jeśli ktoś próbował być sprytny i podał w
adresie strony podstronę z wynikami, która
nie ma prawa istnieć z racji braku filmów,
skrypt kończy działanie. Kolejne zapytania
odpowiedzialne są za zliczenie ilości zareje-
strowanych użytkowników dodanie jednego
wyświetlenia do statystyk oraz pobranie ilo-
ści wyświetleń. Czas na zaprezentowanie wy-
ników zapytań. Odpowiedzialny za to kod
widać na Listingu nr 3.
Widzimy tu niezbyt estetyczny, pomiesza-
ny kod PHP i xHTML. Wprawdzie wygląda
to fatalnie, jednak przy odpowiednim forma-
towaniu i podświetlaniu składni jest całkiem
czytelne.
Trzeba jednak zaznaczyć, że pisząc kod w
projekcie kilkuosobowym, należy podzielić
aplikację na kilka „warstw". Na przykład, sche-
mat MVC (ang. Model – View – Controller) za-
kłada podział na warstwę biznesową, wyglądu
i kontrolną. Dzięki takiemu podziałowi, kod
odpowiedzialny za obliczenia nie jest zmiesza-
ny z kodem odpowiedzialnym za wygląd itd...
Przydatne w tym celu jest także opanowanie
użycia szablonów, jest to jednak przydatne w
większych, zespołowych projektach. Najpierw
napotykamy na dziwny zlepek:
<?=$lang_latest_videos?>
Jest to skrócony odpowiednik <? print
$lang _ latest _ videos; ?>. Zmienne o
przedrostku $lang oznaczają tekst zależny
od języka – w zależności od wybranej wer-
sji językowej serwisu, wczytywane są róż-
ne dane. Następnie napotykamy instrukcję
warunkową, która określa, że jeśli jesteśmy
na pierwszej lub ostatniej stronie wyników,
nie pojawią się napisy Dalej i Wstecz.
Dalej, deklarujemy zmienną $i , która bę-
dzie oznaczać ilość filmów wyświetlonych
w jednym wierszu (cztery) na stronie z wy-
nikami. Używamy pętli while, która przej-
dzie przez każdy rekord wyniku. Jest to
typowa konstrukcja w połączeniu z mysql_
fetch_assoc() , która zawiera wielowymia-
rową tablicę (osiem rekordów z filmami,
każdy z nich ma swoje dane – tablica więc
jest dwuwymiarowa).
Każde wywołanie pętli while przypisze
zmiennej $video wartość rekordu z jednym
filmem. Dalej znajduje się kod odpowiedzial-
ny za wyświetlenie danych w odpowiednich
znacznikach (które są potem formatowane
pod kątem wyglądu za pomocą arkuszy sty-
li CSS). Jeśli pętla while przechodzi czwarty
raz, oznacza to, że należy przejść do kolejnego
wiersza – kończymy więc listę UL i rozpoczy-
namy nową. Na końcu inkrementujemy $i.
Nie jest jednak powiedziane, że zostanie
zwróconych dokładnie 8 wyników – jeśli
bowiem jesteśmy na ostatniej stronie, mo-
że ich być np. 6. Wtedy pętla while zakoń-
czy się z $i równym 6. Dlatego definiuje-
my kolejną pętlę while – jeśli zostało wy-
świetlonych mniej niż 8 miniatur z przypi-
sami, zapełniamy pozostałe miejsca obraz-
kami „Brak grafiki”. Efekt tego kodu widać
na Rysunku 3.
Podsumowanie
MySQL oferuje ogromne możliwości, które
połączone z PHP tworzą to, co widzimy każ-
dego dnia w Internecie – Wikipedię, Yahoo
itd... Trudno o lepsze argumenty przema-
wiające za nauką tworzenia stron w ramach
pakietu AMP (Apache + MySQL + PHP).
Tak PHP, jak MySQL zawiera jeszcze mnó-
stwo przydatnych funkcjonalności, jednak
już informacje zawarte w tych dwóch arty-
kułach mogą wystarczyć do stworzenia wła-
snej wideogralerii, jak na http://eldoras.com.
Zachęcamy do nauki i realizowania swoich
pomysłów!
KRZYSZTOF TRYNKIEWICZ
Studiuje Informatykę na Uniwersytecie Jagielloń-
skim. Od wielu lat zajmuje się tworzeniem witryn
w technologii PHP oraz Flash. Obecnie rozwija kil-
ka równoległych projektów autorskich dostęp-
nych na witrynach http://eldoras.com i http://
ajax.eldoras.com
Kontakt z autorem: chris.trynkiewicz@gmail.com
05/2007
 Dla początkujących
WordPress
Tworzymy skórkę
WordPress jest skryptem bloga oferującym ogromne możliwości tworzenia
i przystosowania strony do swoich potrzeb. W Internecie jest wiele
szablonów gotowych do wykorzystania na naszym blogu. Co jednak,
gdy żaden nam nie odpowiada? Pozostaje nam wykonanie własnego.
Dowiesz się...
• W jaki sposób zbudować własną skórkę do sys-
temu WordPress.
• Jak zbudowane są szablony oraz jakie możliwo-
ści daje nam stworzenie własnej skórki.
• Poznamy najczęściej używane funkcje i nauczy-
my się wykorzystywać komentarze.
Poziom trudności
T
worząc szablon dla nowego bloga, zo-
baczymy, że WordPress oferuje bar-
dzo wiele funkcji. Nasze szablony
mogą mieć nie tylko inny wygląd niż domyśl-
ne, ale także większą funkcjonalność. W ni-
niejszym artykule będziemy wykorzystywać
wersję 2.2, która w chwili pisania artykułu
była najnowszą wersją.
Jak działa system szablonów
System skórek w WordPressie oparty jest o
szablony i style CSS. Każda skórka posiada
własny podkatalog w katalogu wp-content/
themes/, w którym znajdują się wszyst-
kie pliki skórki. Gdy wchodzimy na stronę,
skrypt wybiera odpowiedni plik, a następnie
go wyświetla. Obrazki, style i inne dodatko-
we pliki także powinny być zawarte w tym
katalogu.
Pliki szablonów są zwykłymi plikami PHP,
w których wymieszany jest kod xHTML
z kodem PHP. Dzięki licznym funkcjom udo-
stępnianym przed WordPress możemy w
bardzo prosty sposób wyświetlać różne ele-
menty na stronie. Nasza skórka musi posia-
dać przynajmniej 2 pliki: index.php i style.css.
Pierwszy posłuży jako szablon domyśl-
ny wszystkich podstron, a drugi oprócz te-
22
Powinieneś wiedzieć...
• Czytelnik powinien znać podstawy języków
PHP i SQL. Przydatna też będzie podstawowa
znajomość systemu WordPress.
go oczywiście, że definiuje wygląd strony,
zawiera także informacje o skórce. Metada-
ne o skórce umieszczamy w komentarzu w
pliku style.css. WordPress użyje tych danych
do wyświetlenia informacji o skórce w panelu
administratora. Komentarz rozpoczynamy uży-
wając /*, a kończymy używając */. Metadane
określamy, używając formatu: nazwa: wartość.
Do określenia nazwy skórki używamy identy-
fikatora: Theme Name. Jeżeli chcemy nazwać
naszą skórkę „Moja pierwsza skórka”, odpo-
wiednia linia w pliku style.css będzie wyglą-
dała jak poniżej.
Theme name: Moja pierwsza skórka
Używając podobnych identyfikatorów, może-
my dodać następujące informacje:
• adres strony domowej skórki – (Theme URI);
• opis skórki – (Description);
• wersje – (Version) – opcjonalnie;
• autora – (Author);
• adres strony autora – (Author URI);
• skórka nadrzędna – (Template) – opcjo-
nalnie.
Przypatrzmy się uważniej identyfikato-
rowi Template. Jeżeli chcemy, aby nasza
skórka dziedziczyła szablony z określo-
nej skórki, jako wartość po identyfikato-
rze umieszczamy nazwę katalogu wybra-
nej skórki. Określenie skórki nadrzędnej
spowoduje użycie wszystkich szablonów
wybranego schematu, co oznacza, że sza-
blony, które znajdują się w katalogu naszej
skórki, zostaną zignorowane.
Hierarchia szablonów
Szablony odgrywają w skórkach kluczową ro-
lę. Jedne z nich, takie jak nagłówek czy stopkę,
wykorzystujemy wielokrotnie. Inne natomiast
służą nam do wyświetlenia tylko poszczegól-
nych stron. Projektując szablony, musimy wie-
dzieć, jakiego pliku użyje WordPress do wy-
świetlenia konkretnej podstrony.
Na początku WordPress używa danych
przesłanych przez przeglądarkę do zidenty-
fikowania typu zapytania. W tym momen-
cie dowiaduje się, co chcemy wyświetlić: czy
jest to strona (Page), post, kategoria czy może
inna podstrona. Później WordPress wyszuku-
je kolejno szablony, które może wykorzystać.
Jeżeli szablon o zadanej nazwie istnieje, to on
zostaje wybrany.
Dla strony głównej naszego bloga Word-
Press w pierwszej kolejności użyje pliku
home.php. Jeżeli taki plik nie istnieje, poszuka
index.php. Pojedynczy post w pierwszej kolej-
ności będzie szukał pliku single.php, a jeśli ta-
kiego nie ma, zostanie użyty index.php. Stro-
ny (Page) dają nam większe możliwości kon-
figuracji. W pierwszej kolejności WordPress
będzie szukał pliku szablonu wybranego w pa-
nelu administratora. Abyśmy mogli wybrać
szablon z panelu administratora, musimy na
początku pliku szablonu (np custom.php) w ko-
mentarzu po identyfikatorze Template Name:
umieścić nazwę naszego szablonu, np.:
/*
Template Name: My custom template
*/
Jeżeli taki plik nie zostanie znaleziony,
WordPress będzie szukał pliku page.php,
a na końcu index.php. Dla każdej katego-
rii możemy użyć osobnego pliku szablonu.
Jeżeli WordPress znajdzie plik o nazwie
05/2007

category-numer_kat.php, gdzie numer_kat jest
numerem ID kategorii (np category-3.php),
to ten plik zostanie wykorzystany. Jeżeli
nie utworzyliśmy takiego pliku, WordPress
będzie sprawdzał kolejno pliki: category.php,
archive.php, a na końcu index.php. Do wyświe-
tlenia strony o autorze WordPress kolejno
sprawdza szablony: author.php, archive.php oraz
index.php. Do wyświetlenia postów z okre-
ślonej daty WordPress będzie sprawdzał pli-
ki date.php, archive.php i na końcu index.php.
W przypadku wyszukiwania zostanie użyty
plik search.php. Jeśli takiego pliku nie znale-
ziono, WordPress użyje domyślnego szablonu
index.php. Jeżeli dana podstrona nie została zna-
leziona, zostanie wykorzystany plik 404.php,
a jeśli takiego nie ma – index.php.
Umiejętne wykorzystanie hierarchii sza-
blonów pozwala na budowę zaawansowa-
nych i bardzo zróżnicowanych stron. W ram-
ce Linki znajduje się adres strony, na której
znajdziemy diagram ilustrujący tę hierarchię.
Oprócz hierarchii szablonów WordPress ofe-
ruje także specjalne funkcje, które pozwa-
lają na poziomie konkretnego pliku szablo-
nu sprawdzić, która strona jest wyświetlana.
Z tymi funkcjami zapoznamy się w dalszej
części artykułu.
Struktura strony
Zastanówmy się nad tym, jak wygląda struk-
tura pojedynczej podstrony bloga. Najprost-
sza strona zawiera takie elementy jak nagłó-
wek, treść i stopka strony. Na początku każ-
dego pliku musi znaleźć się wywołanie funk-
cji get_header, która wyświetli nam odpo-
wiedni nagłówek. Jeżeli w katalogu skór-
ki znajduje się plik header.php, zostanie on
wczytany. Jeżeli go nie stworzyliśmy, zosta-
nie dołączony domyślny plik. Podobnie jak w
przypadku nagłówka – jeżeli stworzyliśmy
plik footer.php zostanie on dołączony zamiast
domyślnej stopki.
Większość stron zawiera także panel boczny.
Jego kod znajduje się w pliku sidebar.php. Jeże-
li takiego pliku nie umieścimy w katalogu skór-
ki, to ponownie zostanie użyty domyślny plik.
Aby dołączyć panel boczny, używamy funkcji
get_sidebar.
Strona może zawierać także inne elemen-
ty. Do ich dołączania stosujemy na przykład
funkcję include. Gdybyśmy – dajmy na to
– chcieli dołączyć formularz wyszukiwania
zawarty w pliku searchform.php, musielibyśmy
wywołać funkcję w następujący sposób:
include( TEMPLATEPATH .'/searchform.php' );
Stała TEMPLATEPATH zawiera ścieżkę do katalo-
gu naszej skórki.
Plik szablonu
Stworzymy teraz nasz pierwszy plik szablonu.
Index.php w katalogu naszej skórki to domyślny
www.phpsolmag.org
WordPress
szablon, który jest używany, gdy nie znaleziono kod możemy zobaczyć na Listingu 1. Szablon
bardziej szczegółowego szablonu. Wiemy już, ten jest bardzo wybrakowany. Brakuje w nim
jak wyświetlić nagłówek i stopkę. Wykorzysta- nawigacji między poszczególnymi strona-
my do tego funkcje get_header i get_footer. mi, nawigacji między postami ijakiejkolwiek
W tym momencie domyślne pliki są wystar- obsługi komentarzy. Odpowiednie funkcje
czająco dobre. Domyślny plik z nagłówkiem do wykonania tych zadań poznamy w dalszej
wyświetli nam oprócz odpowiednich tagów części artykułu.
meta tytuł i opis bloga. Domyślna stopka wy-
świetli nam oprócz informacji niezbędnych w Przydatne funkcje
stopce liczbę zapytań oraz czas generowania Poznamy teraz wybrane funkcje, które po-
strony. zwolą nam tworzyć szablony. Pierwszą będzie
WordPress przed wyświetleniem szablonu wy- bloginfo. Wyświetla ona opcje ustawione
wołuje zapytanie do bazy, pobierając odpowied- w panelu admina. Jako argument przyjmu-
nie dane za bazy danych. Sam analizuje infor- je nazwę opcji, której wartość ma wyświetlić.
macje przesłane do skryptu i tworzy odpowied- Jako parametr możemy podać:
nie zapytanie. Aby sprawdzić, czy dostępne są ja-
kieś posty, używamy funkcji have_posts. Jeżeli • name – funkcja wyświetli nazwy blogu;
są dostępne do wyświetlenia posty, zwraca true, • description– funkcja wyświetli opisu
jeśli nie ma zwraca false. Używając tej funkcji blogu;
w pętli while jako warunku, sprawdzamy, czy • url – funkcja wyświetli URL do strony
dostępne są kolejne posty do wyświetlenia, a na- bloga;
stępnie używając funkcji the_post, „pobieramy” • rdf _ url – funkcja wyświetli URL do
post. Automatycznie aktualizuje ona niezbęd- RDF/RSS 1.0;
ne dane, tak abyśmy mogli wykorzystywać funk- • rss _ url – funkcja wyświetli URL do
cje takie jak the_title czy the_ID. Tytuł posta RSS 0.92;
wyświetlamy, używając funkcji the_post, a aby • rss2 _ url – funkcja wyświetli URL do
wyświetlić treść, używamy funkcję the_content. RSS 2.0;
Więcej przydatnych funkcji poznamy w dalszej • atom _ url – funkcja wyświetli URL do
części artykułu. Atom feed?;
Zbierzmy teraz wszystkie poznane infor- • comments _ rss2 _ url – funkcja wyświe-
macje i stwórzmy nasz pierwszy szablon. Jego tli URL do RSS 2.0 feed dla komentarzy;
Listing 1. Pierwszy szablon
<?php
//Wyświetlamy nagłówek
get_header();
?>
<?php
//Sprawdzamy, czy są dostępne jakiekolwiek posty
if (have_posts()) :
//Wyświetlamy posty w pętli
while (have_posts()) : the_post();
?>
//Wyświetlamy tytuł i treść
<div class="post" id="post-<?php the_ID(); ?>">
<h3 class="title"><?php the_title(); ?></h3>
<div class="content">
<?php the_content(); ?>
</div>
</div>
<?php endwhile; else: ?>
<p>
<?php
//Wyświetlamy informację o braku postów
echo 'Brak postów spełniających twoje kryteria';
?>
</p>
<?php endif; ?>
<?php
//Wyświetlamy stopkę
get_footer();
?>
23
 Dla początkujących

• pingback _ url – funkcja wyświetli URL • html _ type– funkcja wyświetli zawar- • stylesheet _ url – funkcja wyświetli
dla Pingback; tość „Content-type”; adres URL do pliku style.css w twoim
• – funkcja wyświetli adres
admin _ email • wpurl – funkcja wyświetli URL dla insta- szablonie;
e-mail administratora; lacji WordPressa; • stylesheet _ directory – funkcja wy-
• charset – funkcja wyświetli nazwę kodo- • template _ url – funkcja wyświetli URL świetli URL do katalogu ze stylami.
wania znaków; do używanego szablonu;
• version – funkcja wyświetli wersję • template _ directory – funkcja wyświetli Jeżeli zamiast wyświetlenia powyższych
WordPressa; URL do katalogu szablonu; informacji chcemy je pobrać do zmiennej, po-
winniśmy użyć funkcji get _ bloginfo.
Gdy będziemy chcieli wyświetlić tytuł
Listing 2. Plik sidebar.php. Kod panelu bocznego
bloga, zastosujemy wp_title. Jako pierwszy
<div id="sidebar"> argument możemy podać separator między
<ul> poszczególnymi fragmentami tytułu. Drugi
<li><h2>Archiwa</h2> parametr określa, czy chcemy wyświetlić ty-
<ul> tuł (true, wartość domyślna), czy też wolimy,
<?php aby funkcja zwróciła tytuł jako wynik działania
//Wyświetlamy archiwa funkcji (wartość false).
wp_get_archives('type=monthly'); ?> Poznamy teraz kilka funkcji, które są szcze-
</ul> gólnie przydatne przy budowie własnego
</li> panelu bocznego. Bardzo często pierwszym
<li><h2>Kategorie</h2> elementem, który zauważamy na panelu
<ul> bocznym, jest kalendarz. WordPress oferuje
<?php nam funkcję get_calendar, która pozwala
//Wyświetlamy kategorie go wyświetlić. Przyjmuje ona jeden parametr,
wp_list_categories('sort_column=name&optioncount=1&hierarchical=0'); ?> który określa, czy WordPress ma użyć tyl-
</ul> ko pierwszej litery nazwy tygodnia (wartość
</li> true, np. S zamiast Sun), czy skrótu (wartość
<?php false, np. Sun w niedziele). Przy wyświetla-
//Wyświetlamy linki niu dni tygodnia WordPress opiera się o wy-
get_links_list(); ?> brany język.
<li><h2>Meta</h2> Jeżeli zechcemy wyświetlić łącza do archi-
<ul> wum, najprawdopodobniej wykorzystamy do
<?php tego funkcję wp_get_archives. Domyślnie
//Wyświetlamy link do rejestracji (domyslnie wyświetla link pomiędzy <li> i </li> wyświetli ona łącza do archiwum danego mie-
wp_register(); ?> siąca, używając listy HTML (znaczniki <li>).
<li><?php Funkcja ta przyjmuje jednak parametry, uży-
//Wyświetlamy link logowania/wylogowania wając formatu query string, czyli podobnego
wp_loginout(); ?> do tego, w jakim przekazywane są zmien-
</li> ne w adresie URL metodą GET. Poszczególne
</ul> parametry rozdzielone są znakiem &, a wartość
</li> poprzedzona jest nazwą parametru i znakiem =.
</ul> Jeżeli chcemy wyświetlić linki określonego
</div> rodzaju, używamy identyfikatora type. War-
tościami, które możemy użyć dla tego argu-
Listing 3. Fragment kodu, który pozwala wyeksponować posty z kategorii 3 mentu. są:
<?php
if (have_posts()) : • yearly – wyświetla łącza do archiwum
while (have_posts()) : the_post(); grupowanego po latach;
//Sprawdzamy, czy post należy do kategorii 3. i wyświetlamy odpowiedni tekst • monthly – wyświetla łącza do archiwum
if( in_category(3) ) grupowanego po miesiącach (wartość
echo '<div class=”featured”>'; domyślna);
else • daily – wyświetla łącza do archiwum
echo '<div class=”post”>'; dziennego;
//Wyświetlamy post • weekly – wyświetla łącza do archiwum
?> tygodniowego;
<h1><?php the_title();?></h1> • postbypost – wyświetla łącza do postów.
<div class=”content”><?php the_content(); ?></div>
</div> Możemy także ograniczyć liczbę wyświetla-
<?php nych linków. W tym celu używamy identyfi-
endwhile; katora limit. Do wyświetlenia ostatnich 12
endif; miesięcy możemy użyć poniższego wywoła-
?> nia funkcji.

wp_get_archives('type=monthly&limit=12');

24 05/2007
 WordPress

Kolejnym parametrem, który możemy podać,
jest format. Identyfikator format może przyj-
mować następujące wartości:
• html – domyślna wartość, używa listy
HTML do wyświetlenia linków (znacznik
<li>);
• option – używany jest do budowania pól
SELECT (znacznik <option>);
• link – używa znacznika <link>;
• custom – używa wartości podanych dla
parametrów before i after.
Ostatnim identyfikatorem jest show _ post _
count, który odpowiada za wyświetlenie licz-
by postów w archiwach. Działa ze wszyst-
kimi wartościami type oprócz postbypost.
Jeżeli wartość show _ post _ count wynosi 1,
WordPress wyświetli liczbę postów. Jeżeli nie
chcemy wyświetlenia tej informacji, podaje-
my wartość zero. Wartość zero jest domyśl-
ną wartością, więc jeśli nie podamy tego para-
metru, to WordPress domyślnie nie wyświetli
liczby postów.
Gdy chcemy wyświetlić listę stron (Pages),
powinniśmy użyć funkcji wp_list_pages.
Funkcja ta przyjmuje parametry w sposób
identyczny jak wp_get_archives, używając
tak formatu zapytania (ang. query string).
Aby określić wyświetlany tytuł listy, usta-
wiamy odpowiednią wartość dla identyfika-
tora title_li. Możemy także posortować
strony, używając identyfikatora sort_column
oraz odpowiednich wartości:
• post _ title – domyślne, sortowanie
według tytułu strony;
• menu _ order – sortowanie według tzw.
Page Order ustawianego w panelu admini-
stratora;
• post _ date – sortowanie według daty
utworzenia;
• post _ modified – sortowanie według daty
ostatniej modyfikacji;
• ID – sortowanie według numeru ID;
• post _ author – sortowanie według nu-
meru ID autora;
• post _ name – sortowanie według tzw.
Post slug.
Identyfikator depth określa pokazywaną głę-
bokość drzewa strony. Ustawienie wartości
na 1 pokaże tylko strony najwyższego rzędu,
wartości 2 – strony najwyższego rzędu i ich
podstrony. Domyślnie ustawiona jest wartość
0, co sprawia, że wyświetlane jest pełne drze-
wo wraz z wcięciami. Ustawienie wartości na
-1 powoduje wyświetlenie wszystkich stron
bez wcięć.
Gdy chcemy wyświetlić tylko podstrony
konkretnej strony, używamy identyfikatora
child_of. Jako wartość możemy podać nu-
mer ID strony, której podstrony chcemy po-
kazać. Kolejnym ważnym atrybutem jest echo,
które określa, czy lista ma zostać wyświetlo-
na (domyślnie wartość 1) czy zwrócona przez
funkcję, (wartość 0). Funkcja ta jest odpowie-
dzialna za jeszcze kilka innych atrybutów, np.
wyświetlanie daty, obsługę pól Custom Field
Key i Custom Field Value.
Aby wyświetlić listę kategorii, powinni-
śmy użyć wp_list_categories. Podobnie
jak przy kilku poprzednich funkcjach tu-
taj także przekazujemy argumenty, używa-
jąc odpowiednio sformatowanego ciągu zna-
ków. Do określenia kolejności wyświetlania
kategorii służy identyfikator orderby, który
pozwala sortować według numeru ID (war-
tość id), nazwy kategorii (wartość name) oraz
liczby postów (wartość count). Aby określić
kolejność wyświetlania, używamy identyfi-
Listing 4. Dwie pętle z postami z użyciem rewind_post
<?php
if (have_posts()) :
while (have_posts()) : the_post();
if( in_category(3) )
echo '<div class=”featured” >'.the_content().'</div>;
endwhile;
endif;
rewind_posts();
if (have_posts()) :
while (have_posts()) : the_post();
if( !in_category(3) )
echo '<div class=”post” >'.the_content().'</div>;
endwhile;
endif;
?>
katora order, podając jako wartość ASC (ko-
lejność rosnąca) lub DESC (kolejność maleją-
ca). Aby pokazać puste kategorie, ustawiamy
wartość hide_empty na 0 (domyślnie Word-
Press używa wartości 1). Do wyświetle-
nia podkategorii wybranej kategorii uży-
wamy identyfikatora child_of, który jako
wartość przyjmuje numer ID kategorii nad-
rzędnej. Podobnie jak w przypadku funkcji
wp_list_pages – możemy użyć identyfikato-
rów title_li, include oraz exclude. Mamy
również możliwość ograniczenia liczby wy-
świetlanych kategorii, używając identyfikato-
ra number i podając jako wartość maksymalną
liczbę wyświetlanych kategorii.
Aby wyświetlić listę autorów, używamy
funkcji wp_list_authors. Przyjmuje ona jeden
parametr, który określa różne opcje. Format
tego ciągu znaków jest identyczny jak w przy-
padku funkcji wp_list_pages. Najważniejszy-
mi parametrami, które możemy ustawić, są:
optioncount (wartości 1 lub 0) – umożliwiają-
ca pokazanie listy postów, oraz show_fullname
(wartości 1 lub 0) – nakazująca wypisanie imie-
nia i nazwiska autora zamiast nicka.
Do zakończenia budowy naszego panelu bocz-
nego brakuje nam jeszcze tylko listy linków. Do
ich wyświetlenia służy funkcja get_links_list.
Jako jedyny parametr możemy przekazać to, we-
dług jakiej kolumny zostaną uporządkowane
linki. Poprawnymi ergumentami są wartości:

Kolejność sortowania ustawiamy, używając Listing 5. Wykorzystanie funkcji query_posts

identyfikatora sort _ order i wartości:
• asc – sortowanie rosnące;
• desc – sortowanie malejące.
Używając identyfikatora exclude, możemy
wykluczyć pewne strony, podając jako war-
tość rozdzielone przecinkami ich numery ID.
Jeżeli chcemy wyświetlić tylko wybrane stro-
ny, możemy to uczynić, wykorzystując iden-
tyfikator include. Jako wartość przyjmu-
je on – podobnie jak identyfikator exclude
– rozdzielone przecinkami numer ID stron.
<?php
//Zapytanie i dalej standardowe wyświetlenie treści
query_posts('cat=3&showposts=3');?>
<?php if (have_posts()) : ?>
<?php while (have_posts()) : the_post(); ?>
<div class="item">
<a href="<?php the_permalink() ?>" rel="bookmark" title="Stały link do <?php the_
title(); ?>"><?php the_title(); ?></a><br/>
<?php the+excerpt(); ?>
<?php endwhile; ?>
<?php endif; ?>
</div>

www.phpsolmag.org 25
 Dla początkujących

id (numer ID linku) oraz name (tytuł linku). Do- W poprzedniej części poznaliśmy kilka ta- tor kategorii, jako drugi sposób wyświetla-
myślnie linki zostaną wyświetlone w kolejności kich funkcji. Były to funkcje umożliwiające nia linków podkategorii);
rosnącej. Aby wyświetlić je w kolejności maleją- wyświetlenie ID posta (the_ID), tytuł posta • the _ permalink – adres trwałego adresu
cej, musimy poprzedzić nazwę kolumny znakiem (the_title) czy treść (the_title). WordPress do postu;
_ (np _id lub _name). Na Listingu 2. możemy zo- oferuje wiele podobnych funkcji. Do najważ- • the _ excerpt – wyświetla fragment tre-
baczyć przykładowy kod panelu bocznego. niejszych należą: ści posta;
Wśród licznych funkcji szablonów możemy • the _ autor – autor posta (warto poznać
znaleźć takie, które działają tylko w pętli z po- • the _ category – wyświetlenie kategorii także inne funkcje, jak np.: the _ author _
stami (w szczególności po użyciu the_post). (jako pierwszy parametr podajemy separa- firstname, the _ author _ lastname, the _
author _ ID, itd.);
• oraz the _ time – czas dodania posta
Listing 6. Przykład pliku szablonu komentarzy
(jako argument przyjmuje format czasu i
<h2 id="comments"><?php comments_number(__('Brak komentarzy'), __('1 komentarz'), daty zgodny z funkcją date).
__('% komentarzy')); ?>
<?php Większość tych funkcji ma także odpowied-
//Sprawdzamy, czy są komentarze niki, które zwracają dane zamiast je wyświe-
<?php if ( $comments ) : ?> tlać np. get _ the _ content, get _ the _
<ol id="comments"> title, itd. WordPress oferuje także funk-
<?php cje pozwalające na nawigację miedzy posta-
//Przechodzimy pętlą po komentarzach i wyświetlamy komentarze mi. Next _ post _ link wyświetla następny
foreach ($comments as $comment) : ?> post, a _ post _ link – poprzedni. Pierwszy
<li id="comment-<?php comment_ID() ?>"> parametr to format wyświetlania linku, a
<?php comment_text() ?> miejsce wstawienia znacznika <a> oznacza-
<p><cite>przez <?php comment_author_link() ?>, <?php comment_date() ?> my tekstem %link. Jeżeli podamy wartość
<?php comment_time() ?></cite> <?php edit_comment_link('Edytuj', ' |'); ?></p> Przejdź do %link, to WordPress wygeneruje
</li> kod Przejdź do <a href=”...”>...</a>. Do-
<?php endforeach; ?> myślnie skrypt przyjmuje format &raquo;
</ol> %link. Jako drugi parametr podajemy for-
<?php else : // Jeżeli nie ma jeszcze komentarzy ?> mat tytułu linku. Miejsce wstawienia
<p>Brak komentarzy</p> tytułu posta oznaczamy tekstem %title.
<?php endif; ?> Domyślnie wyświetlany jest tylko tytuł
<?php posta. Trzeci argument określa, czy na-
//Jeżeli można komentować stępny post ma być tylko z tej samej kate-
if ( comments_open() ) : ?> gorii (wartość true), czy także z innych
<h2 id="postcomment">Komentuj</h2> (wartość false). Domyślnie WordPress
<form action="<?php echo get_option('siteurl'); ?>/wp-comments-post.php" method="post" przyjmuje wartość false, jeżeli nie podamy
id="commentform"> wartości tego parametru. Ostatni parametr,
<?php jaki możemy przekazać, to numery ID kate-
//Jeżeli użytkownik jest zalogowany gorii, jakie chcemy wykluczyć. W wersji 2.2
if ( $user_ID ) : ?> numery ID powinny być rozdzielone prze-
<p>Zalogowany jako <a href="<?php echo get_option('siteurl'); ?>/wp-admin/ cinkiem (np. '4, 5, 6'). We wcześniejszych
profile.php"><?php echo $user_identity; ?></a>.</p> wersjach separatorem był tekst and (np.
<?php else : ?> '4 and 5 and 6').
<p><input type="text" name="author" id="author" value="<?php echo $comment_author; ?>" WordPress udostępnia jeszcze szereg innych
/> funkcji. Dodatkowo pewne rozszerzenia doda-
<label for="author"><small>Autor</small></label></p> ją własne funkcje, których możemy używać w
<p><input type="text" name="email" id="email" value="<?php echo $comment_author_email; szablonach. W tej części artykułu poznaliśmy
?>" /> te najczęściej wykorzystywane. W dalszej czę-
<label for="email"><small>Adres e-mail (nie zostanie opublikowany) </small></label></ ści artykułu pojawią się jeszcze inne przydat-
p> ne funkcje.
<p><input type="text" name="url" id="url" value="<?php echo $comment_author_url; ?>"
/> Pętla z postami i własne zapytania
<label for="url"><small>Strona WWW</small></label></p> Pętla z postami jest najważniejszym elemen-
<?php endif; ?> tem treści niemal każdej strony WordPressu.
<p><textarea name="comment" id="comment"></textarea></p> Wcześniej poznaliśmy kilka przydatnych funk-
<p><input name="submit" type="submit" id="submit" value="Komentuj" /> cji, które możemy wykorzystywać tylko w pętli.
<input type="hidden" name="comment_post_ID" value="<?php echo $id; ?>" /> Kluczowymi funkcjami dla pętli są have_posts
</p> i the_post, które zostały opisane już wcześniej.
<?php do_action('comment_form', $post->ID); ?> Teraz nauczymy się rozwiązywać przy pomocy
</form> wybranych funkcji różne problemy.
<?php else : // Komentowanie nie jest dozwolone ?> Załóżmy, że na stronie głównej nasze-
<p>Nie można komentować tego postu</p> go bloga chcielibyśmy wyeksponować w
<?php endif; ?> szczególny sposób posty z jednej kategorii.

26 05/2007

W jaki sposób możemy to osiągnąć? Każ-
dy post może znajdować się w kilku kate-
goriach. Wyobraźmy sobie, że dysponujemy
kategorią „Featured”, której posty chcemy
wyeksponować. Załóżmy też, że kategoria ta
ma ID równe 3. Do sprawdzenia, czy dany
post jest w naszej kategorii, użyjemy funk-
cji in_category. Przyjmuje ona jako para-
metr numer ID kategorii i sprawdza, czy
aktualnie przetwarzany post w pętli należy
do tej kategorii. Na Listingu 3. możemy zoba-
czyć, jak wygląda odpowiedni fragment ko-
du. Wszelkie elementy nawigacyjne zostały
celowo pominięte.
Warto wspomnieć jeszcze, że gdybyśmy
używali tego pliku jako szablonu nie tyl-
ko dla strony głównej, ale także dla innych
podstron, musimy sprawdzić, czy jesteśmy
na stronie głównej. Aby to uczynić, używa-
my funkcji is_home. Gdybyśmy o tym za-
pomnieli, nie moglibyśmy wyświetlić listy
postów z kategorii „Featured”. Odpowiedni
warunek powinien wyglądać tak:
if( is _ home() && in _ category(3) )
Wyobraźmy sobie, że chcielibyśmy wy-
świetlić najpierw najnowsze posty z kate-
gorii „Featured”, a dopiero potem pozosta-
łe. Wykorzystamy tutaj ponownie funk-
cję in _ category. Aby „przewinąć” posty
i rozpocząć pętlę od nowa, musimy wyko-
rzystać funkcję rewind _ posts. Dzięki te-
mu znowu będziemy mogli w taki sam spo-
sób jak w pierwszym przypadku wykorzy-
stać funkcje have _ posts i the _ post. Na
Listingu 4. możemy zobaczyć kod wykonu-
jący dwie pętle.
Może się zdarzyć jednak tak, że oprócz naj-
nowszych postów będziemy chcieli wyświetlić
dokładnie 5 najnowszych postów z jednej wy-
branej kategorii. Wtedy będziemy musieli – po-
dobnie jak wcześniej – wykonać pętlę dwa razy.
Musimy jednak wywołać nowe zapytanie. W
tym celu wykorzystamy funkcję query_posts.
Jako jedyny parametr przyjmuje ona ciąg zna-
ków określający, co ma zostać pobrane, ile po-
stów i jak mają zostać uszeregowane ponow-
nie, wykorzystując format query string. Z tych
informacji WordPress sam tworzy zapytanie
SQL. Jakie zatem informacje możemy przeka-
zać tej funkcji?
Rozpoczniemy od podania kategorii, z któ-
rej chcemy pobrać posty. Do tego służy identy-
fikator cat. Odpowiednie wywołanie tej funk-
cji, aby pobrać tylko posty z kategorii 3., wyglą-
dałoby następująco.
query_posts('cat=3');
Jeśli chcielibyśmy pobrać posty z kilku katego-
rii, musimy oddzielić je przecinkami. Poniż-
szy kod pozwala nam wyświetlić posty z kate-
gorii 3., 5. oraz 7.
www.phpsolmag.org
WordPress
query_posts('cat=3,5,7'); spowoduje pobranie posta o uproszczonej na-
zwie first-name. Możemy także chcieć pobrać
Jeżeli chcemy wykluczyć pewną kategorię, wybraną stronę. W tym celu wykorzystamy
dodajemy znak – przed numerem kategorii. page _ id.
Używając poniższego wywołania, wyświetlimy
posty z wszystkich kategorii z wyjątkiem 3. query_posts('page_id=2');
query_posts('cat=-3'); Przy pomocy query _ posts możemy tak-
że podać, ile postów chcemy pobrać (np.
Jeżeli chcemy zamiast ID kategorii podać showposts=3) oraz ile najnowszych postów
jej nazwę, musimy zamiast cat zastosować ma zostać pominiętych (offset=5). Wszyst-
category _ name. Poniższe wywołanie funkcji kie powyższe części możemy łączyć, używa-
wyświetli posty z kategorii „Featured clips”. jąc znaku &. Aby pobrać np. 5 najnowszych
postów z kategorii 3., wywołamy funkcję
query_posts('category_name=Featured clips') query _ posts w następujący sposób.
Możemy także wyświetlić posty konkretne- query_posts('cat=3&showpost=5');
go autora. Używając author i podając ID au-
tora lub używając author _ name i podając Możemy także posortować posty względem
wartość z kolumny user _ nicename w tabeli innego parametru niż data dodania. Służą
użytkowników. do tego orderby do określenia kolumny sor-
towania oraz order do określenia porządku
query_posts('author=3'); sortowania. Funkcja query _ posts ma jesz-
query_posts('author_name=Kodie'); cze kilka przydatnych opcji, z którymi war-
to się zapoznać.
Możemy także pobrać pojedynczy post uży- Są to między innymi wyświetlenie po-
wając p i jako argument podając numer ID stów z wybranego roku ( year=2005), miesią-
posta lub używając name i podając tzw. post ca (monthnum=6), dnia (day=15) oraz kilka in-
slug, czyli uproszczoną tytuł posta. Poniższe nych. Wymienione zostały te najważniejsze
wywołanie funkcji spowoduje pobranie posta parametry, z tymi rzadziej wykorzystywa-
o numerze ID równym 3. nymi możemy zapoznać się w Internecie na
stronie: http://codex.wordpress.org/Template_
query_posts('p=3') Tags/query_posts.
Wiemy już, w jaki sposób pobrać no-
Natomiast wywołanie we posty. Teraz zostaje tylko ponownie
wykorzystać znane nam już dobrze funk-
query_posts('name=first-post'); cje have_posts i the_post. Na Listingu 5.
Listing 7. Plik functions.php
<?php
function my_get_the_image($content){
//Szukamy znacznika <img
$img = strpos( $content, '<img');
//Jeżeli takiego nie ma, zwracamy pusty ciąg znaków
if( $img === false ) return '';
//Szukamy ciąg src=”
$srcpos = strpos( $content. 'src=”', $img ) + 5; /* = strlen('src=”') */
//Pobieramy adres obrazka
$path = substr($content, $srcpos, strpos($content, '”', $srcpos) - $srcpos);
//Zwracamy nową wartość
return '<img src=”'.$path.'” class=”thumb”/>';
}
?>
Listing 8 Komentarze WordPress
$query = new WP_Query();
$query->query('cat=3');
if( $query->have_posts() )
while( $query->have_posts() ){
$query->the_post();
/* ... */
}
27
 Dla początkujących
możemy zobaczyć kod wykorzystujący funk-
cję query_posts.
Co jednak stanie się, jeżeli zapragniemy
wykorzystać query_post przed wywołaniem
pierwszej pętli? Nie będziemy mogli już wy-
korzystać wyniku pierwszego zapytania, gdyż
zostanie nadpisany drugim. Jak wybrnąć z tej
sytuacji? Są dwa rozwiązania. Musimy wie-
dzieć, że funkcje query_posts, have_posts i
the_post zapisu wykorzystują wyniki zapisa-
ne w zmiennej $wp_query. Możemy zatem za-
pisać kopię zmiennej $wp_query w zmiennej
tymczasowej, wywołać zapytanie, a potem
przywrócić oryginalną zawartość $wp_query.
W PHP 4 wystarczy przypisać zmienną
$wp_query do innej zmiennej. W ten sposób
zostanie stworzona jej kopia:
$temp_query = $wp_query;
Jednak w PHP 5 operator = przypisuje referen-
cje, a nie kopie obiektu. Musimy zastosować
nowy operator klonowania obiektu: clone.
$temp_query = clone $wp_query;
Następnie wystarczy po pętli przypisać do
$wp _ query zawartość $temp _ query.
Niestety, używając tej metody, musimy albo
znać wersję PHP, na której będzie umieszczo-
na strona, albo sprawdzać wersję przed stworze-
niem kopii. Jest jednak inne rozwiązanie. Funk-
cje query_posts, have_posts oraz the_post
są tylko funkcjami ułatwiającymi działanie na
obiekcie WP_Query przechowywanym w zmien-
nej $wp_query. Zamiast używać tych funk-
cji możemy samodzielnie stworzyć obiekt WP_
Query i zamiast funkcji query_post wykorzy-
stać metodę query. Zamiast funkcji have_posts
i the_post używamy metod tego obiektu o tej sa-
mej nazwie. Zatem wywołanie funkcji wraz z pę-
tlą powinno wyglądać następująco:
Niektóre wtyczki mają problemy z radze-
niem sobie z wieloma zapytaniami. Aby temu
zaradzić, powinniśmy wywołać update_post_
caches($posts) po wywołaniu metody lub
funkcji the_post.
Wiemy już, jak wykonać osobne zapytania i
jak poradzić sobie z problemami związanymi
Listing 9. Wywoływanie metody the_post
while( $query->have_posts() ):
$query->the_post();
update_post_caches($posts);
endwhile;
Listing 10. Pętla wyświetlająca komentarze
if( $comments ):
foreach( $comments as $comment ):
//wyświetlenie danych
endforeach;
endif;
28
z nadpisywaniem wyników i używaniem wty-
czek, teraz zajmijmy się komentarzami.
Komentarze
Nieodłączną częścią każdego bloga są komenta-
rze. WordPress oferuje gotowe funkcje i rozwią-
zania do wykorzystania. Szablon komentarzy
znajduje się w pliku comments.php, jeśli jednak
go nie stworzymy, WordPress użyje domyślne-
go szablonu ze skórki default.
Aby dołączyć komentarze do naszej stro-
ny, musimy posłużyć się funkcją comments_
template. Jako jedyny parametr możemy po-
dać jej nazwę naszego szablonu. Jeśli jej nie po-
damy, WordPress automatycznie uzna, że sza-
blon nazwaliśmy comments.php. Funkcja ta za-
działa tylko, jeżeli nasza strona wyświetla stro-
nę, post lub zmienna $withcomments ustawio-
na jest na true.
Rozpocznijmy tworzenie szablonu z ko-
mentarzami. Przechowywane są one w zmien-
nej $comments. Musimy także wiedzieć, że
większość funkcji pobierająca lub wyświetla-
jąca dane wybranego komentarza pobiera je
ze zmiennej $comment. W takim razie nasza
pętla wyświetlająca komentarze powinna wy-
glądać tak:
Na początku tego kodu sprawdzamy, czy są
jakieś komentarze, a następnie w pętli wyświe-
tlamy je. Teraz poznamy funkcje pozwalające
wyświetlić poszczególne elementy komenta-
rza. Są one bardzo podobne do funkcji wyświe-
tlającej posty. Comment_ID wyświetla numer ID
komentarza. Comment_date wyświetla datę do-
dania komentarza. Jako jedyny parametr po-
dajemy format daty zgodnie z formatem funk-
cji date. Jeśli nie podamy formatu, WordPress
pobierze format z ustawień bloga. Podobną
funkcją jest comment_time, która wyświetla
czas dodania posta. Jeżeli nie podamy żadne-
go parametru lub przekażemy pusty ciąg zna-
ków, WordPress ponownie pobierze formato-
wanie czasu z ustawień bloga. Jako drugi para-
metr możemy podać, czy chcemy wyświetlić
czas lokalny (wartość false), czy czas GMT
(wartość true). Domyślnie wyświetlany jest
czas lokalny.
Aby wyświetlić autora wraz z podanym
przez niego adresem URL, wykorzystujemy
funkcję comment_author_link. Jeżeli nie
chcemy wyświetlać linku, a tylko samego au-
tora, możemy posłużyć się funkcją comment_
author. Sam adres URL możemy wyświe-
tlić, używając funkcji comment_author_url,
a cały link – comment_author_url_link.
Do wyświetlenia kolejno adresu e-mail i łącza
do niego używamy odpowiednio comment_
author_email i comment_author_email_link.
Nie powinniśmy jednak wyświetlać adresu
e-mail autora komentarzy ze względu na
ochronę naszych użytkowników przed spa-
mem. Możemy jeszcze pokazać link do edycji
komentarza. W tym celu wykorzystamy funk-
cję edit_comment_link. Przyjmuje ona trzy
argumenty: tekst łącza, tekst wyświetlany
przed znacznikiem <a> oraz jako trzeci tekst
wyświetlany po znaczniku </a>. Funkcję tę
możemy wywołać w następujący sposób:
edit_comment_link('edycja komentarza',
'<p>', '</p>');
Najważnieszją funkcją jest wyświetlenie tre-
ści komentarza. W tym celu posłużymy się
comment _ text. To są najważniejsze funk-
cje obsługi pojedynczego komentarza, warto
też zapoznać się z tymi rzadziej używanymi.
Informacje o nich możemy znaleźć w pliku
wp-includes/comment_template.php oraz w doku-
mentacji na stronie http://codex.wordpress.org/
Template_Tags#Comment_tags.
Wyświetlając posty, musimy także spraw-
dzić, czy dany post nie czeka w kolejce do
moderacji. Aby to uczynić, sprawdzamy
wartość pola $comment->comment_approved.
Jeżeli wynosi ona zero, oznacza to, że komen-
tarz nie przeszedł jeszcze procesu moderacji.
W tym wypadku powinniśmy wyświetlić sto-
sowną informację.
Zajmijmy się teraz innymi funkcjami.
Funkcja comments_number oferuje nam moż-
liwość wyświetlenia liczmy komentarzy.
Przyjmuje ona dokładnie trzy argumenty:
tekst do wyświetlenia w przypadku braku
komentarzy, tekst do wyświetlenia w przy-
padku jednego komentarza oraz tekst do wy-
świetlenia w przypadku wielu komentarzy.
W tym ostatnim przypadku, aby wskazać
miejsce wystąpienia liczby, używamy znaku
% . Zatem wywołanie funkcji:
comments_number('Brak komentarzy',
'Tylko jeden komentarz', '% komentarzy');
spowoduje wyświetlenie tekstu „Brak komen-
tarzy”, jeżeli nie ma jeszcze żadnego komenta-
rza, wyświetlenie tekstu „Tylko jeden komen-
tarz”, jeżeli dodano tylko jeden komentarz
oraz „15 komentarzy” jeśli dodano 15 komen-
tarzy. Inną przydatną funkcją jest comments_
rss_link. Jak łatwo się domyślić, pozwala
onawyświetlić łącze do kanału RSS z komen-
tarzami. Jako pierwszy parametr podajemy
05/2007

tytuł łącza, jako drugi możemy podać skrypt
generujący plik RSS. Jeżeli nie podamy te-
go pliku, WordPress użyje domyślnego pliku
wp-commentsrss2.php. Przed wyświetleniem
formularza dodającego komentarze musi-
my sprawdzić, czy możemy dodawać ko-
mentarze. Jeśli tak, to wartość pola $post->
comment_status będzie wynosić “open”.
Jeśli można dodawać komentarze, to wyświe-
tlamy formularz. Jako parametr action formu-
larza ustawiamy plik wp-comments-post.php.
Aby podać dokładny adres, używamy funk-
cji get_option podając jako parametr tekst
siteurl. Znacznik otwierający formularz mo-
że wyglądać następująco:
<form action="<?php echo get_option('
siteurl'); ?>/wp-comments-post.php"
method="post" id="commentform">
Dalej wyświetlamy pola formularza. Pamię-
tajmy, że dla zalogowanych użytkowników
nie musimy wyświetlać pól: autor, e-mail
i strona WWW. Aby to sprawdzić, spraw-
dzamy, czy $user _ ID nie jest fałszem lub
nie jest pusty. Pola formularza mają ściśle
określone nazwy. Zatem pole autor ma na-
zwę author, pole e-mail nazwę email, pole
strony WWW nazwę url, a pole treści ko-
mentarza nazwę comment. Musimy jeszcze
dodać ukryte pole o nazwie comment _
post _ ID o wartości $id . Jeśli chcemy wy-
świetlić listę znaczników, które mogą zostać
użyte w komentarzach, używamy funkcji
allowed _ tags. Przed znacznikiem zamy-
kającym formularz powinniśmy jeszcze dać
wywołanie funkcji do _ action, co umożli-
wi wtyczkom modyfikacje naszego formula-
rza. Wywołanie tej funkcji powinno wyglą-
dać następująco:
do_action('comment_form', $post->ID);
Na Listingu 6. możemy zobaczyć przykłado-
wy plik wyświetlający komentarze. Gdy pro-
jektujemy własną skórkę, zwykle łatwiej jest
skopiować plik comments.php ze skórki default
i zmodyfikować ten plik niż tworzyć całość od
początku.
Functions.php
Poznaliśmy już, jak tworzyć pliki szablo-
nów. WordPress oferuje nam także dodatko-
wy plik functions.php, który jest wczytywany
przed szablonami. Może on posłużyć np. do
zdefiniowania własnych funkcji wykorzysty-
W Sieci
• http://codex.wordpress.org/ – strona dla administratorów i deweloperów WordPressa
• http://codex.wordpress.org/Template_Hierarchy – hierarchia szablonów
• http://codex.wordpress.org/Plugin_API/Filter_Reference – filtry w WordPressie
• http://codex.wordpress.org/Plugin_API/Action_Reference – akcje w WordPressie
www.phpsolmag.org
wanych w szablonach albo do dodania strony
w panelu administratora. Kiedy możemy wy-
korzystywać taki plik? Możliwości jest wiele.
My wykorzystamy tę funkcjonalność, aby wy-
świetlić miniaturkę pierwszego obrazka postu
(o ile istnieje) przed fragmentem tekstu.
Zastanówmy się, w jaki sposób może dzia-
łać taka funkcja? Przede wszystkim pobierze-
my adres pierwszego obrazka z treści. Aby
pobrać treść, wykorzystamy funkcję get_the_
content. Należy pamiętać, że większość wty-
czek, które modyfikują treść posta, nie zadzia-
ła, gdy używamy get_the_content. Gdy za-
leży nam na zadziałaniu wtyczek (np. wtycz-
ki galerii), to najłatwiejszym wyjściem będzie
użycie funkcji ob_start, wywołanie the_
content, później zapisanie treści do zmien-
nej używając funkcji ob_get_contents oraz
użycie ob_end_clean do wyczyszczenia bufo-
ra. Skupmy się teraz na odnalezieniu obrazka.
Mając treść strony, wystarczy odnaleźć znacz-
nik <img> a w nim atrybut src. Dla uprosz-
czenia przyjmijmy, że dokument jest sforma-
towany poprawnie i wartość atrybutu znaj-
duje się w cudzysłowie po znaku równości.
Takie zadanie można wykonać na wiele spo-
sobów. My wykorzystamy najprostszy z uży-
ciem funkcji strpos i substr. Nazwiemy
naszą funkcję my_get_the_image i zapiszemy
ją w pliku functions.php. Jej kod możemy zoba-
czyć na Listingu 7.
W kodzie pliku home.php w miejscu, gdzie
powinien pojawić się adres obrazka, wstawia-
my poniższą linię
echo my_get_the_image( get_the_content() );
Oczywiście obrazek należy przeskalować.
Można w tym momencie skorzystać np. ze
skryptu phpThumb lub samodzielnie utworzyć
miniaturkę i zapisać ją na dysku i zwrócić do
niej ścieżkę. Zachęcam do samodzielnego wy-
konania takiej funkcji. Dla naszych potrzeb
zadowolimy się przeskalowaniem za pomo-
cą stylów CSS. Trzeba jednak pamiętać, że to
rozwiązanie ma swoje wady.
Używając pliku functions.php, możemy rów-
nież dodać własne funkcje do akcji. Służy do
tego funkcja add_action. Dzięki niej mamy
ogromne możliwości modyfikacji wyświetla-
nych elementów zarówno na stronie bloga,
jak i w panelu administratora. Nasza funkcja
zostanie wywołana w odpowiednim momen-
cie, tak że będziemy mogli dodać własne dane.
Zobaczymy, jak moglibyśmy dodać do sekcji
HEAD naszej strony kod JS lub CSS. Użyjemy
WordPress
akcji wp_head, która wywołana jest tuż przed
zamknięciem znacznika head. Przyjmijmy,
że nazwiemy naszą funkcję my_custom_head.
Przykładowe wywołanie funkcji add_action
może wyglądać tak jak kod poniżej.
add_action('wp_head', 'my_custom_head');
Nasza funkcja my _ custom _ head będzie wy-
pisywała treść, używając funkcji echo. Jej kod
możemy zobaczyć na Listingu 6. Warto wspo-
mnieć, że do jednej akcji możemy przypisać
wiele funkcji, które mają zostać uruchomio-
ne. Oprócz akcji możemy używać także fil-
trów, które pozwalają nam zmodyfikować da-
ne przed wyświetleniem. Przykładem takie-
go zastosowania może być na przykład filtr
zmieniający w treści posta emotikony na ob-
razki przed wyświetleniem. Najważniejszą
różnicą między filtrami a akcjami jest to, że
filtry przyjmują wartość do zmiany jako pa-
rametr i zwracają ją używając return. Akcje
natomiast nie przyjmują argumentów i wy-
świetlają wynik swojego działania bezpośred-
nio na stronie (np. przez funkcję echo). Pełną
listę filtrów i akcji znajdziemy pod adresami
podanymi w ramce. Filtry i akcje są przydat-
ne, lecz częściej niż w szablonach wykorzystu-
je się je przy budowie wtyczek. Pozostaje pyta-
nie, kiedy używać wtyczek, a kiedy pliku func-
tions.php. Używając obu rozwiązań, możemy
stworzyć rozwiązania o podobnej funkcjonal-
ności. Musimy pamiętać jednak o tym, że plik
functions.php działa tylko dla określonego sza-
blonu, a nie dla wszystkich, jak ma to miej-
sce z wtyczkami. Plik functions.php jest tylko
formą pomocy szablonom w wyświetlaniu
danych czy też stworzeniu pewnych opcji kon-
figuracji szablonu. Jednak do modyfikacji da-
nych powinniśmy raczej używać wtyczek.
Podsumowanie
W artykule starałem się pokazać, że tworzenie
szablonów w WordPressie daje znacznie więk-
sze możliwości niż tylko zmiana wyglądu. Od-
powiednio wykorzystana wiedza pozwala prze-
kształcić nasz blog nie do poznania. Niniejszy
artykuł jest tylko wprowadzeniem w tematy-
kę tworzenia skórek. Zapoznanie się ze strona-
mi podanymi w ramce na pewno pomoże jesz-
cze rozszerzyć wiedzę i zobaczyć więcej intere-
sujących przykładów oraz rozwiązań.
KONRAD GOŁUCHOWSKI
Autor od wielu lat zajmuje się programowaniem
w języku PHP. Jest administratorem i redaktorem
serwisów CompZone.Org i TryCMS.org. Progra-
muje także w językach Java i C++.
Kontakt z autorem:
kodie@compzone.org, kodie@trycms.org
29
 Dla początkujących
Symfony Framework
Część pierwsza – Moduł Użytkownika
Frameworki wyrosły jak grzyby po deszczu, ciężko jest czasami dobrać
odpowiedni dla danego zadania. Prezentujemy szybki framework Symfony,
którego domeną jest to, że został wybrany przez Yahoo! Do stworzenia systemu
zakładek dla swoich użytkowników. Żmudne programowanie przechodzi
powoli do lamusa.
Dowiesz się...
• W jaki sposób zainstalować framework Symfony
oraz jak skonfigurować go do swoich projektów.
• Poznasz modułową zasadę budowania aplika-
cji. Przekonasz się, jak prosto możesz budować
i sprawdzać formularze.
Poziom trudności
S
ymfony jest frameworkiem typu RAD,
dzięki któremu można tworzyć w bardzo
szybki i przyjemny sposób aplikacje bazo-
danowe. Pozwala na łączenie się z ważniejszymi
typami bazy danych. Proces tworzenia przyszłej
aplikacji polega na utworzeniu aplikacji frontend,
a następnie modułów użytkownik, posty, osym-
fony, kontakt. Podczas tworzenia modułu gene-
rowana jest podstawowa klasa akcji, którą w póź-
niejszej fazie programowania będziemy systema-
tycznie uzupełniać. Będziemy projektowali pro-
sty system rejestracji nowego użytkownika, logo-
wania oraz dodawania przez niego postu z moż-
liwością edycji, jak widać na Rysunku 1. Struk-
tura naszego projektu będzie składała się z nastę-
pujących katalogów apps, batch, cache, config, da-
ta, doc, lib, log, plugins, test, web. W tym artyku-
le będziemy głównie zajmować się katalogiem
apps, który z kolei będzie składał się na katalog
frontend a w nim będą zawarte config, i18n, lib,
modules, templates. Następnie katalog modules bę-
dzie zawierał wygenerowane moduły m.in. uzyt-
kownik. W module tym będą katalogi actions,
config, lib, templates i validate. W actions zawar-
ta będzie klasa actions.class.php odpowiedzialna
za główną funkcjonalność modułu uzytkownik.
Z kolei templates będzie zawierał szablony, które
będą wykorzystywane w metodach klasy actions.
Katalog validate służy do umieszczania plików,
30
Powinieneś wiedzieć...
• Powinieneś znać podstawy programowania
obiektowego w PHP 5 oraz podstawy Propela.
Znajomość CSS może pomóc w analizie strony
wizualnej. Umiejętność edycji pliku konfigura-
cyjnego Apache'a.
które będą miały za zadanie odpowiednie spraw-
dzanie formularzy.
Instalacja frameworku Symfony
Do testów użyjemy wersji sf_sandbox. Jest to
pełen pakiet, który wystarczy skopiować na ser-
wer i uruchomić w przeglądarce internetowej.
W tym celu:
• Pobieramy sf_sandbox.tgz z http://www.
symfony-project.com/get/sf_sandbox.tgz, rozpa-
kowujemy i kopiujemy do katalogu, z które-
go będzie miał dostęp Apache;
• Konfigurujemy wirtualny host w pliku
konfiguracyjnym serwera Apache, jak wi-
dać na Listingu 1;
• Przeładowujemy serwer Apache.
Jest to bardzo dobre rozwiązanie do testów, nie
jest jednak zalecane do aplikacji końcowych,
które mają być dostępne szerszemu gronu użyt-
kowników. W tym celu lepiej zainstalować
symfony ręcznie, jak jest to opisane poniżej.
Instalacja pod Linuksem
Aby zainstalować poprawnie działające Sym-
fony z biblioteką Propel i Creole, należy wyko-
nać następujące czynności z poziomu shella z
uprawnieniami roota:
• instalujemy PEAR::Log poleceniem cffff;
• następnie przy pomocy PEARA instaluje-
my Propel poleceniami:
• pear install http://propel.phpdb.org/
pear/propel_generator-current.tgz;
• pear install http://propel.phpdb.org/
pear/propel_runtime-current.tgz;
• aktualizujemy bibliotekę PEARA polece-
niem pear upgrade PEAR,
podczas aktualizacji PEARA może poja-
wić się problem, jeśli mamy starą bibliotek
Archive_Tar (poniżej wersji 1.3.1), wtedy na-
leży najpierw aktualizować ten pakiet pole-
ceniem
pear upgrade http://download.pear.php.net/
package/Archive_Tar-1.3.1.tgz,
kolejnym krokiem jest instalacja Symfony przy
pomocy następujących poleceń:
pear channel-discover pear.
symfony-project.com
pear install symfony/symfony
pear install http://phing.info/pear/
phing-current.tgz
(instalujemy pakiet, jeśli nie był wcześniej
zainstalowany). Po wykonaniu polecenia
symfony – V powinien pojawić się napis z
wersją Symfony, w moim przypadku Symfony
version 1.0.4
Konfigurację wirtualnego hosta wykonu-
jemy tak samo jak w przypadku sf_sandbox.
Jeśli wszystko przebiegło prawidłowo i instala-
cja Symfony zakończyła się sukcesem, to po wy-
wołaniu strony ukaże się nam informacja jak na
Rysunku 2.
Uwaga
Bardzo ważne jest, aby serwer Apache miał
możliwość zapisywania w katalogu cache i log.
Konfigurujemy Symfony
i bazę danych
Tworzymy bazę danych tak jak na Listingu 2,
a następnie konfigurujemy pliki database.yml
i propel.ini, jak to widać na Listingu 3. i 4.
05/2007
 Symfony Framework

Uwaga
Przy konfiguracji plików z rozszerzeniem yml
należy używać wyłącznie spacji, nie można
używać tabulatora, w przeciwnym razie będzie
zgłaszany błąd. W przyszłości więc jeśli będzie-
my edytować pliki register.yml i login.yml spraw-
dzanie formularza nie zadziała prawidłowo,
należy najpierw sprawdzić plik yml, czy czasa-
mi nie ma gdzieś tabulatora. Następnie musimy
założyć kilka tabel w bazie danych, które będą
niezbędne w naszym projekcie. Przede wszyst-
kim należy przeanalizować problem. Ogólna
funkcjonalność aplikacji będzie następująca:
• rejestracja nowego konta;
• panel logowanie;
Listing 1. Konfiguracja wirtualnego hosta w pliku httpd.conf Apache'a
<VirtualHost 127.0.0.1:80>
# nazwa hosta, po którym będzie wywołanie strony w przeglądarce internetowej
# http://symfony
ServerName symfony
# w tym miejscu podajemy ścieżkę dostępu do katalogu symfony i podkatalogu web
DocumentRoot „/var/www/html/symfony/web”
# definiujemy, że jako pierwszy ma być przeczytany index.php
DirectoryIndex index.php
# definiujemy alias do katalogu sf znajdującego się w katalogu web
Alias /sf /var/www/html/symfony/web/sf
# umożliwiamy dostęp do katalogu web
<Directory „/var/www/html/symfony/web”>
AllowOvveride All
</Directory>
</VirtualHost>

Listing 2. Tworzenie nowej bazy danych i użytkownika.

Logujemy się jako administrator bazy danych MySQL
# mysql -u root -p
Enter password:
Tworzymy bazę danych Symfony
mysql> CREATE DATABASE projekt_symfony;
mysql> use mysql;
Tworzymy nowego użytkownika user bazy danych projekt_symfony o haśle haslo
mysql> GRANT select,insert,update,delete,create,drop,alter ON projekt_symfony.*
to user@localhost IDENTIFIED BY 'haslo';
Query OK, 0 rows affected (0.02 sec)
mysql> FLUSH PRIVILEGES;

Listing 3. Konfiguracja pliku database.yml. Domyślną zawartość pliku zastępujemy poniższymi

liniami kodu
All:
Rysunek 1. Nasza przyszła aplikacja, widok na propel:
formularz rejestracji class: sfPropelDatabase
param:
datasources: symfony
Wybieramy bazę danych MySQL
phptype: mysql
hostspec: localhost
Nazwa bazy danych
database: projekt_symfony
Nazwa użytkownika bazy danych
username:user
Hasło użytkownika user
password: haslo

Listing 4. Fragment pliku propel.ini. Ustawiamy następujące linie:

propel.target = lib.model
propel.packageObjectModel = true
;Ustawiamy nazwę taką samą jak baza danych
propel.project = symfony
;Wybieramy typ bazy danych
propel.database = mysql
;Dodajemy użytkownika, hasło i nazwę bazy danych, aby PROPEL mógł się połączyć
;z bazą danych
propel.database.createUrl = mysql://user:haslo@localhost
propel.database.url = mysql://user:haslo@localhost/projekt_symfony
propel.home = .
;Ustawiamy główny katalog naszego projektu
Rysunek 2. Widok po poprawnej instalacji propel.output.dir = /var/www/html/symfony
Symfony

www.phpsolmag.org 31
 Dla początkujących

• edycja profilu;
Listing 5. Zapisanie kolumn w znacznikach <column /> • przypomnienie hasła (wygenerowanie no-
<column name=”id” type=”integer” required=”true” wego i przesłanie e-mailem);
primaryKey=”true” autoIncrement=”true” /> • pisanie nowych postów;
<column name=”created_at” type=”timestamp” /> • walidacja formularzy;
<column name=”sha1_password” type=”varchar” size=”40” /> • wysyłanie e-maila z potwierdzeniem zało-
<column name=”salt” type=”varchar” size=”32” /> żenia konta;
<column name=”nick” type=”varchar” size=”20” /> • edycja podstron serwisu przy pomocy apli-
<column name=”strona_www” type=”varchar” size=”100” /> kacji backend.
<column name=”email” type=”varchar” size=”100” />
<column name=”podpis” type=”varchar” size=”255” /> Będą zatem potrzebne cztery tabele: użytkow-
<column name=”potwierdzenie” type=”integer” size=”5” /> nik, posty, osymfony i kontakt. Wobec tego edy-
<column name=”status” type=”integer” size=”1” default=”0” /> tujemy plik schema.xml, który znajduje się w
katalogu config.
Listing 6. Metoda executeRegister(). Odpowiedzialna za wyświetlanie formularza rejestracji i
zapisywania nowego użytkownika do bazy danych Uwaga
public function executeRegister() { Jeśli w katalogu istnieje plik schema.yml, nale-
// jeśli został wysłany formularz, zapisujemy nowego użytkownika do bazy danych, ży go usunąć, gdyż będziemy korzystać z pli-
// jeśli nie to formularz rejestracji ku zapisanego w XML-u. Jeśli plik schema.xml
if ($this->getRequest()->getMethod() == sfRequest::POST) { nie istnieje, tworzymy go. Na początku musi-
// generowanie liczby z podanego przedziału, wymagane przy potwierdzeniu konta my zdefiniować typ dokumentu xml. Ustawia-
$potwierdzenie = mt_rand(10000,99999); my również odpowiednie kodowanie znaków:
// zapisywanie danych do tabeli uzytkownik <?xml version=”1.0” encoding=”ISO-8859-2”?>
// tworzymy nowy obiekt klasy Uzytkownik Strukturę bazy danych zawieramy w znaczni-
$uzytkownik = new Uzytkownik(); ku <database></database>:
$uzytkownik->setNick($this->getRequestParameter('nick'));
$uzytkownik->setStronaWww($this->getRequestParameter('strona_www')); <database package=”lib.model” name=”propel”
$uzytkownik->setEmail($this->getRequestParameter('email')); defaultIdMethod=”native” noxsd=”true”>
$uzytkownik->setPodpis($this->getRequestParameter('podpis')); </database>
$uzytkownik->setPotwierdzenie($potwierdzenie);
// zapisujemy dane do tabeli użytkownika Następnie dodajemy tabelę użytkownik
$uzytkownik->save(); między znacznikami <database></database>.
// wysyłanie e-maila z potwierdzeniem tworzymy nowy obiekt klasy sfMail Poszczególne kolumny będą zawarte w znacz-
$mail = new sfMail(); niku <table></table>, gdzie phpName oznacza
$mail->initialize(); nazwę, do której będziemy się odwoływać
// ustawiamy sendmail jako główny program do wysyłania poczty, w systemach Linux w języku PROPEL. Dla wygody phpName
// sendmail może być aliasem do np. Postfixa ustawiamy na nazwę tabeli z tą różnicą, że
$mail->setMailer('sendmail'); pierwsza litera jest duża. Dzięki temu nazew-
// ustawiamy kodowanie nictwu unikniemy wielu problemów, któ-
$mail->setCharset('iso-8859-2'); re w późniejszym okresie tworzenia aplika-
// ustawiamy nadawcę cji mogą okazać się trudne do zlokalizowania
$mail->setSender('lukasz@helionet.com.pl','Redaktor'); i naprawienia.
$mail->setFrom('lukasz@helionet.com.pl','Redaktor');
// dodajemy adres e-mail rejestrowanego użytkownika <table name=”uzytkownik”
$mail->addAddress($this->getRequestParameter('email')); phpName=”Uzytkownik”>
// ustawiamy temat e-maila </table>
$mail->setSubject('Rejestracja konta i potwierdzenie');
// ustawiamy treść e-maila Do tabeli dodajemy kolumny id, created_at,
$mail->setBody(' sha1_password, salt, nick, strona_www, email, pod-
Witamy w testowym projekcie opartym na frameworku Symfony,\n\n pis, potwierdzenie i status. Każda kolumna będzie
Prosimy o potwierdzenie konta. W tym celu kliknij w poniższy link:\n zapisana w znaczniku <column /> – Listing 5,
http://symfony/uzytkownik/potwierdzenie/kod/'.$potwierdzenie.'\n\n W podobny sposób dodajemy pozostałe tabele sto-
Pozdrawiamy,\n sując się do podanych wytycznych: tabela posty:
Redakcja projektu Symfony w akcji ');
// wysyłamy e-mail • kolumna id typu integer z zaznaczoną
$email->send(); opcją required, podstawowym kluczem
// ustawiamy nowy szablon z komunikatem dla użytkownika tuż po pomyślnym primaryKey oraz automatyczną numera-
wysłaniu formularza cją autoIncrement;
$this->setTemplate('nowy_uzytkownik');; • kolumna id_uzytkownika typu integer
} else { z zaznaczoną opcją required;
// wyświetlanie formularza z szablonu registerSuccess.php • kolumna created_at typu timestamp;
return sfView::SUCCESS; • kolumna tytul typu varchar o rozmiarze
} size równym 255 znakom;
• kolumna tresc typu longvarchar.

32 05/2007

Tabela osymfony:
• kolumna tresc typu longvarchar.
Tabela kontakt:
• kolumna tresc typu longvarchar.
Kolejnym krokiem jest wywołanie polecenia:
/symfony propel-build-model
w głównym katalogu projektu. Dzięki temu
zostanie utworzony podstawowy model klas
obsługujących zapytania do poszczególnych
tabel w bazie danych, tak jak jest to widocz-
ne na Rysunku 3.
Rysunek 3. Utworzenie modelu klas obsługi tabel
Rysunek 4. Widok na formularz rejestracji
www.phpsolmag.org
Kolejnym krokiem jest stworzenie tabel
w bazie danych. Dokonujemy tego przy pomo-
cy następujących poleceń:
./symfony propel-build-sql
./symfony propel-insert-sql
Po tych operacjach możemy w końcu zabrać
się za programowanie naszej aplikacji. Teraz
będzie naprawdę ciekawie.
Aplikacja frontend i jej moduły
Aplikacja frontend będzie składała się na nastę-
pujące moduły:
• użytkownik;
• posty;
Symfony Framework
• osymfony;
• kontakt.
Tworzymy moduły za pomocą poleceń:
./symfony init-module frontend uzytkownik
./symfony init-module frontend posty
./symfony init-module frontend osymfony
./symfony init-module frontend kontakt
Każdy z modułów składa się na pięć katalo-
gów: actions, config, lib, templates i validate.
Najczęściej będziemy używać katalogów
actions, templates i validate. W actions za-
pisana jest klasa actions.class.php odpowie-
dzialna za akcje modułu. Templates zawie-
ra szablony poszczególnych metod z klasy
actions. Validate z kolei zawiera pliki służą-
ce do sprawdzania formularzy.
Moduł użytkownik
– klasa actions.class.php
Nasza pierwsza metoda executeRegister()
będzie umożliwiała wyświetlanie formula-
rza rejestracji oraz zapisanie nowego użyt-
kownika do tabeli uzytkownik. Metoda za-
mieszczona jest na Listingu 6. Z chwilą do-
dania użytkownika do bazy danych zo-
stanie wysłany e-mail z prośbą potwier-
dzenia konta. Wyświetlanie formularza
odbywa się za pomocą szablonu register-
Success.php, który należy utworzyć w katalo-
gu templates modułu użytkownik. Następnie
poddajemy go edycji. W pierwszej kolejno-
ści definiujemy możliwość sprawdzania for-
mularza poprzez plik register.yml umieszczo-
ny w katalogu validate. W tym celu plik ten
rozpoczynamy linią:
<?php use_helper('Validation') ?>.
Następnie tworzymy nowy formularz przy
pomocy funkcji:
<?php echo form_tag('uzytkownik/register') ?>.
Kolejnym krokiem jest utworzenie pola nick:
<?php echo form_error('nick') ?>
<div class=”input-default”>
<label for=”nick”>Nick:</label>
<?php echo input_tag('nick') ?>
</div>.
Jak zwróciliśmy uwagę została wykorzysta-
na warstwa z klasą input-default, otóż w na-
stępnym artykule jak będziemy już kończyć
naszą aplikację zaczniemy pisać style CSS.
W identyczny sposób tworzymy pozostałe
pola formularza email, podaj hasło, powtórz
hasło, strona www i podpis stosując się do
następujących zaleceń (zmieniamy tylko
form_error i input_tag): pole email:
33
 Dla początkujących

<?php echo form_error('email') ?>, methods: Następnie określamy wymogi dla zmiennej nick:
<?php echo input_tag('email') post: [nick, email, haslo, powtorz_haslo,
strona_www, podpis] names:
Pole haslo: nick:
Wszystkie definicje pól będą występować po sło- required: true
<?php echo form_error('haslo') ?>, wie kluczowym names (wpisujemy tylko raz). required_msg: to pole jest wymagane,
<?php echo
input_password_tag('haslo')
Listing 7. Dodanie nickValidator i checkdbnickValidator

Pole powtorz_haslo: nickValidator:

class: sfStringValidator
<?php echo form_error('powtorz_haslo') param:
?>, <?php echo min: 4
input_password_tag('powtorz_haslo') max: 20
min_error: nazwa użytkownika musi składać się przynajmniej z 4 znaków
Pole strona_www: max_error: nazwa użytkownika nie może mieć więcej niż 20 znaków
checkdbnickValidator:
<?php echo form_error('strona_www') ?>, class: myRegisternicklValidator
<?php echo input_tag('strona_www') ?> param:
nick: nick
Pole podpis: nick_error: nazwa użytkownika już istnieje

<?php echo form_error('podpis') ?>, Listing 8. Komunikaty zawarte w dyrektywach min_error i max_error
<?php echo input_tag('podpis') ?> strona_wwwValidator:
class: sfStringValidator
Następnie dodajemy ukryte pole referer funkcją: param:
min: 4
<?php echo input_tag('referer') ?>. max: 255
min_error: adres internetowy musi składać się przynajmniej z 4 znaków
Musimy również dodać przycisk umożliwia- max_error: adres internetowy nie może mieć więcej niż 255 znaków
jący wysłanie formularza. Użyjemy funkcji: podpisValidator:
<?php echo submit _ tag('zarejestruj') ?> class: sfStringValidator
i na samym końcu dodajemy oczywiście znacz- param:
nik </form>. W trakcie pracy nad różnymi for- min: 4
mularzami odkryjemy, że wbudowane funk- max: 255
cje w szablony Symfony są bardzo pomocne min_error: podpis musi składać się przynajmniej z 4 znaków
i często skracają czas pracy. W tabeli 1 przed- max_error: podpis nie może mieć więcej niż 255 znaków
stawiamy tagi html wykorzystywane przy
tworzeniu formularzy. Proszę zwrócić uwa- Listing 9. Zazwartość pliku myRegisternickValidator.class.php. Proszę zwrócić uwagę na proste
gę jak czytelne i krótkie są tagi Symfony. odwołania SQL w postaci języka PROPEL
W pierwszej kolumnie są przedstawione funk- <?php
cje umożliwiające tworzenie formularzy a w class myRegisternickValidator extends sfValidator {
drugiej zwracane wartości przez nie w posta- public function initialize($context, $parameter = null) {
ci kodu html. parent::initialize($context);
Mamy już formularz rejestracji. Teraz przy- $this->setParameter('nick_error', 'Invalid input');
dałaby się możliwość jego sprawdzania przy $this->getParameterHolder()->add($parameters);
wysyłaniu. Zatem tworzymy wcześniej wspo- return true;
mniany plik register.yml w katalogu validate. }
Zaczynamy od definicji zmiennych, które mają public function execute(&$value, &$error) {
być przekazywane z formularza nick, email, haslo, $nick = $value
powtorz_haslo, strona_www i podpis: // szukanie takiego samego nicka w tabeli uzytkownik, zapytanie w języku PROPEL
$c = new Criteria();
// odwołanie do tabeli uzytkownik do pola nick
$c->add(UzytkownikPeer::NICK, $nick);
$uzytkownik = UzytkownikPeer::doSelectOne($c);
// jeśli istnieje taki nick, to zostanie wywołany błąd
if ($uzytkownik) {
$error = $this->getParameter('nick_error');
return false;
}
return true;
}
Rysunek 5. Widok niewypełnionego formularza ?>
po przesłaniu

34 05/2007
 Symfony Framework

wypełnij je ki dyrektywie validators możemy zdefiniować email:

validators: [nickValidator,
checkdbnickValidator]
Pole required określa czy zmienna jest wyma-
gana. Z kolei required_msg zwraca informa-
cję w przypadku gdy pole będzie puste. Dzię-
na jednej zmiennej kilka możliwości testów.
W przypadku zmiennej nick zostały wpro-
wadzone dwa validatory nickValidator oraz
checkdbnickValidator, które będą opisane w dal-
szej części artykułu. Podobnie dodajemy wymo-
gi dla zmiennej email:
required: true
required_msg: twój email jest wymagany
validators: [checkdbemailValidator]
Następnie ustawiamy wymagania dla zmien-
nych haslo i powtorz_haslo:

haslo:
Listing 10. Zawartość pliku myRegisteremailValidator.class.php. Proszę zwrócić uwagę na proste
odwołania SQL w języku PROPEL required: true
required_msg: twoje hasło jest wymagane
<?php powtorz_haslo:
class myRegisteremailValidator extends sfValidator { required: true
public function initialize($context, $parameter = null) { required_msg: ponowienie twojego hasła jest
parent::initialize($context); wymagane
$this->setParameter('email_error', 'Invalid input'); validators: [checkhasloValidator]
$this->getParameterHolder()->add($parameters);
return true; Definicja dla zmiennej haslo jest troszkę in-
} na w porównaniu do powtorz_haslo dlate-
public function execute(&$value, &$error) { go, że validator checkhasloValidator będzie
$email = $value sprawdzał zgodność tych dwóch zmiennych.
// szukanie takiego samego e-maila w tabeli uzytkownik, W momencie gdy hasła nie będą się zgadza-
// zapytanie w języku PROPEL ły zostanie zwrócona informacja o błędzie
$c = new Criteria(); z właśnie tego validatora.
// odwołanie do tabeli uzytkownik do pola email Następne zmienne strona_www i podpis rzą-
$c->add(UzytkownikPeer::EMAIL, $email); dzą się tymi samymi wymaganiami, z tą różni-
$uzytkownik = UzytkownikPeer::doSelectOne($c); cą, że używają innych nazw validatorów ale o
// jeśli istnieje taki e-mail, to zostanie wywołany błąd tych samych właściwościach zmienna strona:
if ($uzytkownik) {
$error = $this->getParameter('email_error'); strona_www:
return false; required: false
} validators: [strona_wwwValidator]
return true;
} zmienna podpis:
?>
podpis:
Listing 11. Metoda setPassword() odpowiedzialna jest za kodowanie hasła. Nową funkcjonalność required: false
dodajemy w pliku Uzytkownik.php, który znajduje się w katalogu symfony/lib/model validators: [podpisValidator]
public function setPassword($password) {
$salt = md5(rand(100000, 999999).$this->getNick().$this->getEmail()); W przypadku tych dwóch zmiennych dyrekty-
$this->setSalt($salt); wy required zaznaczone są na false. Dzięki temu
$this->setSha1Password(sha1($salt.$password)); ustawieniu sprawdzane są tylko i wyłącznie w
} momencie gdy zostaną wypełnione a validatory
będą zwracać stosowne informacje w przypad-
Listing 12. Metoda executePotwierdzenie(), dzięki której nowe konto użytkownika jest ku nie spełnienia ich zależności. Następnym
akceptowane lub nie
krokiem jest tworzenie odpowiednich validato-
public function executePotwierdzenie() { rów, i tak dla sprawdzania hasła wpisujemy:
// tworzenie nowego obiektu klasy Uzytkownik
$uzytkownik = new Uzytkownik(); checkhasloValidator:
$uzytkownik = UzytkownikPeer::retrieveByKod($this->getRequestParameter('kod')); class: sfCompareValidator
// gdy zostanie znaleziony użytkownik o podanym kodzie, jego status będzie param:
// zamieniony z 0 na 1 check: haslo
if($uzytkownik) { compare_error: hasła nie zgadzają się
$uzytkownik->setStatus(1);
$uzytkownik->save(); Prawda, że proste. W wymaganiach do zmien-
// ustawiamy szablon nowy_uzytkownik_okSuccess.php nej powtorz_haslo utworzyliśmy powyższy
$this->setTemplate('nowy_uzytkownik_okSuccess.php'); validator i przekazaliśmy do niego zmienną
} else { haslo, dzięki temu zostały porównane dwie
// w przeciwnym razie zostanie wyświetlony komunikat o błędzie zmienne. Dodajemy kolejne dwa validatory nick-
// ustawiamy szablon nowy_uzytkownik_errorSuccess.php Validator i checkdbnickValidator odpowiedzial-
$this->setTemplate('nowy_uzytkownik_errorSuccess.php'); ne za sprawdzanie zmiennej nick – Listing 7.
} Validator checkdbnickValidator używa kla-
} sy, która jeszcze nie istnieje. Będzie to nasze
pierwsze rozszerzenie, w którym zdefiniu-

www.phpsolmag.org 35
 Dla początkujących

jemy metody do sprawdzania zmiennej nick

Listing 13. Metoda retrieveByKod(). Sprawdza, czy istnieje użytkownik o takim kodzie w polu w bazie danych. Jak tego dokonać, dowiemy
potwierdzenie tabeli uzytkownik się w dalszej części artykułu. Kolejne valida-
// metoda odpowiedzialna za sprawdzanie kodu potwierdzenia tory strona_wwwValidator i podpisValidator
public static function retrieveByKod($kod, $con=null) { różnią się tylko zmienną. Zasada działania
if($con === null) { ich jest taka, że sprawdzany jest ciąg zna-
$con = Propel::getConnection(self::DATABASE_NAME); ków. Minimalnie zmienna może zawierać
} 4 znaki a maksymalnie 255. W momencie
$criteria = new Criteria(UzytkownikPeer::DATABASE_NAME); gdy nie zostaną spełnione warunki pojawią
$criteria->add(UzytkownikPeer::POTWIERDZENIE, $kod); się odpowiednie komunikaty zawarte w dy-
$v = UzytkownikPeer::doSelect($criteria, $con); rektywach min_error i max_error – Listing
return !empty($v) > 0 ? $v[0] : null; 8. Ostatnim validatorem będzie checkdbema-
} ilValidator, w którym również została użyta
nasza własna klasa, dzięki której będziemy
Listing 14. Metoda executeLogin(). Odpowiedzialna jest za logowanie użytkownika mogli sprawdzić zawartość zmiennej email
public function executeLogin() { w bazie danych. Tego typu sprawdzanie jest
if ($this->getRequest()->getMethod() == sfRequest::POST) { potrzebne z oczywistych względów, nie mo-
$uzytkownik = new Criteria(); // Sprawdzanie loginu, hasła i statusu że być dwóch takich samych maili, tak samo
$uzytkownik->add(UzytkownikPeer::NICK, $this->getRequestParameter('login')); jak nicków.
$uzytkownik->add(UzytkownikPeer::STATUS, „1”);
$uzytkownik = UzytkownikPeer::doSelectOne($uzytkownik); checkdbemailValidator:
if ($uzytkownik) { class: myRegisteremailValidator
// Porównywanie hasła z formularza i bazy danych jeśli się zgadzają, następuje param:
// nadanie prawa subscriber oraz prawidłowa autoryzacja email: email
if (sha1($uzytkownik->getSalt().$this->getRequestParameter('password')) email_error: ten e-mail jest już wpisany
== $uzytkownik->getSha1Password()) do naszej bazy danych
$uzytkownik = $this->getUser();
$uzytkownik->addCredential('subscriber'); Jeśli chcemy zobaczyć dotychczasowy wynik na-
$uzytkownik->setAuthenticated(true); szej pracy, to należy w głównym katalogu Sym-
} else { fony uruchomić polecenie /symfony clear-cache,
// Wyświetlenie szablonu loginError.php w przypadku, gdy pola nie będą wyczyści ono utworzony cache pliku register.yml.
// spełniały warunków zawartych w pliku login.yml Następnie wchodzimy pod adres http://symfony/
$error = $this->getParameter('login_error'); frontend.php/uzytkownik/register, wyświetli się pro-
return false; sty formularz rejestracji nowego użytkownika, jak
} dotąd jeszcze nieopisany w CSS. Wygląd tego for-
} else { mularza przedstawiamy na Rysunku 4. Jeśli klik-
// Wyświetlenie szablonu login_uzytkownik_errorSuccess.php w momencie, niemy zarejestruj, pojawi się błąd, gdyż nie utwo-
// gdy zostanie podany zły login i hasło rzyliśmy nowych klas do sprawdzania pewnych
$this->setTemplate('login_uzytkownik_error'); elementów formularza. Niedługo je wprowadzimy
} i wtedy będziemy mogli przetestować rejestrację
} else { użytkownika. Jak pewnie zauważyliście odwołanie
return sfView::SUCCESS; // Wyświetlanie szablonu logowania do metody executeRegister() jest bardzo pro-
} ste, Symfony bowiem posiada wsparcie dla SEO
} (przyjaznych linków dla wyszukiwarek). Dobrze,
teraz uzupełnimy nasze klasy. Wprowadzimy kolej-
Listing 15. Zawartość pliku loginSuccess.php. Formularz logowania no myRegisternickValidator.class.ph oraz my
<?php use_helper('Validation') ?> RegisteremailValidator.class.php. Zasada jest
<?php echo form_tag('uzytkownik/login') ?> taka: abyśmy mogli korzystać z tych klas, należy jet
<!-- NICK (login) --> stworzyć w katalogu lib aplikacji frontend, więc
<?php echo form_error('login') ?> jeśli jesteśmy w module uzytkownik, wychodzi-
<div class=”input-default”> my z niego i wchodzimy do katalogu lib. Tworzy-
<label for=”login”>Podaj swój nick:</label> my dwa pliki myRegisternickValidator.class
<?php echo input_tag('login') ?> .php i myRegisteremailValidator.class.php,
</div> następnie uzupełniamy je w podany kod w Li-
<!-- HASŁO --> stingu 9. i 10. Jak widać, sprawdzanie formularzy
<?php echo form_error('password') ?> po krótkim zapoznaniu się ze strukturą plików
<div class=”input-default”> validate oraz nowych klas do sprawdzania w ba-
<label for=”password”>Podaj hasło:</label> zie danych jest przejrzyste i czytelne. Dzięki takiej
<?php echo input_password_tag('password') ?> metodzie programowania nasz czas pracy znacznie
</div> się skraca. Na koniec dodajmy jeszcze plik nowy_
<?php echo input_hidden_tag('referer') ?> uzytkownikSuccess.php z informacją dla użyt-
<?php echo submit_tag('zaloguj się ->') ?> kownika po wysłaniu poprawnego formularza.
</form> Oczywiście, plik tworzymy w katalogu templates
modułu uzytkownik.

36 05/2007
 Symfony Framework

Tabela 1. Tagi html w szablonach Symfony

form _ tag('moduł/metoda')
input _ tag('nazwa','wartość')
input _ tag('nazwa','wartość','maxlenght=30')
textarea _ tag('nazwa','wartość','size=15x30')
checkbox _ tag('opcja','wartość',true),
checkbox _ tag('opcja2','wartość2',false)
radiobutton _ tag('opcja[]','wartość1',true),
radiobutton _ tag('opcja[]','wartość2', false)
select _ tag('opcja','<option
selected=”selected”>
wartość1</option><option>wartość2</option>')
select _ tag('imie', options _ for _
select(array('lukasz' => 'Łukasz','janek' =>
'Janusz','jarek' => 'Jarek','
michal' => 'Michał'), 'janek'))
input _ file _ tag('nazwa')
<form method=”post” action=”/frontend.php/moduł/metoda”>
<input type=”text” name=”nazwa” id=”nazwa” value=”wartość” />
<input type=”text” name=”nazwa” id=”nazwa” value=”” maxlenght=”30” />
<textarea name=”nazwa” id=”nazwa” cols=”15” rows=”30”>wartość</textarea>
<input type=”checkbox” name=”opcja” id=”opcja” value=”wartość” checked=”checked” />,
<input type=”checkbox” name=”opcja2” id=”opcja2” value=”wartość2” />
<input type=”radio” name=”opcja[]” id=”opcja _ wartość1” value=”wartość1”
checked=”checked” />,
<input type=”radio” name=”opcja[]” id=”opcja _ wartość2” value=”wartość2” />
<select name=”opcja” id=”opcja”><option selected=”selected”>wartość1</
option><option>wartość2
</option></select>
<select name=”imie” id=”imie”><option value=”lukasz”>Łukasz</option><option
value=”janek”
selected=”selected”>Janek</option><option value=”jarek”>Jarek</option><option
value=”michal”>
Michał</option></select>
<input type=”file” name=”nazwa” id=”nazwa” value=”” />

input _ password _ tag('nazwa','wartość') <input type=”password” name=”nazwa” id=”nazwa” value=”wartość” />

input _ hidden _ tag('nazwa','wartość') <input type=”hidden” name=”nazwa” id=”nazwa” value=”wartość” />

submit _ tag('Zapisz'), <input type=”submit” name=”submit” value=”Zapisz” />, <input type=”image”

submit _ image _ tag('button.jpg')
select _ country _ tag('panstwo','PL')
name=”submit”
src=”/images/button.jpg” />
<select name=”panstwo” id=”panstwo”><option value=”AF”>Afghanistan</option>...<option
value=”PL”
selected=”selected”>Poland</option> ... </select>

Metoda setPassword()
Musimy jeszcze dodać jedną metodę set-
Password(), gdyż została ona użyta podczas za-
pisywania hasła nowego użytkownika. Metoda ta
ma na celu zapisanie hasła w kodowaniu MD5
(Listing 11). Jeśli chcemy użyć naszych metod w
klasie akcji, należy umieścić je w odpowiednim
miejscu, w naszym przypadku jest to główny_
katalog_symfony/lib/model/Uzytkownik.php.
Sprawdzamy nasz formularz rejestracji. Aby wpro-
wadzone zmiany były aktywne, ponownie wyko-
nujemy polecenie w głównym katalogu projektu
./symfony clear-cache. Wciśnijmy najpierw
button zarejestruj i zobaczmy, jakie komunikaty
się pojawią – Rysunek 5. Teraz dodajemy nowe-
go użytkownika. Klikamy zarejestruj. Jeśli nie zo-
stały zgłoszone błędy, zostanie wywołany szablon
nowy_uzytkownikSuccess.php, w którym będzie
informacja o przesłanym e-mailu z linkiem do po-
twierdzenia konta. Jest to swego rodzaju zabez-
pieczenie przed spamerami. Dodaliśmy nowego
użytkownika, sprawdźmy teraz, jak zachowa
się formularz rejestracji w przypadku podania
tego samego e-maila i nicka. Zostaną wyświetlo-
ne ostrzeżenia o istniejącej nazwie i e-mailu w
bazie danych. Nasz formularz jest już gotowy.
Ale utworzone konto nie jest jeszcze aktywne.
W liście wysłanym do użytkownika został za-
warty link potwierdzający rejestrację, który był
przedstawiony na Listingu 5.: http://symfony/
uzytkownik/potwierdzenie/kod/'.$potwierdzenie.'
Musimy do klasy akcji dodać nową metodę
executePotwierdzenie(), która będzie pobie-
rała unikalny dla każdego użytkownika kod
z linku. Następnie po poprawnym zatwier-
dzeniu zostanie wyświetlony szablon nowy_
uzytkownik_okSuccess.php, w którym będzie
informacja o poprawnym dodaniu konta i o jego
aktywacji. Nową metodę dodajemy na końcu
klasy actions.class.php (Listing 12).
Metoda executePotwierdzenie()
Aby nasza nowa metoda działała po-
prawnie musimy, dodać kolejną o nazwie
retrieveByKod(), która będzie umieszczona
w pliku UzytkownikPeer.php znajdującym
się w katalogu /katalog_główny_projektu/
lib/model/ (Listing 13.).
Metoda retrieveByKod()
Teraz zatem sprawdźmy, jak działa akceptacja
nowego konta. Patrzymy do bazy danych (ta-
bela Uzytkownik -> pole Potwierdzenie) lub do e-
maila, na którego został wysłany link z potwier-
dzeniem, i w oknie przeglądarki internetowej
wklejamy link: http://symfony/uzytkownik/
potwierdzenie/kod/87286 Jeśli kod okazał się
poprawny, to konto zostało aktywowane i od tej
pory użytkownik może się logować do systemu.
Metoda executeLogin()
Skoro mamy już działający poprawnie formularz re-
jestracji, który potrafi analizować pola poprzez plik
register.yml, oraz poprawnie działającą aktywa-
cję konta, to teraz czas najwyższy zająć się nową me-
todą odpowiedzialną za logowanie użytkownika i
przypisanie mu prawa subscriber, aby miał do-
stęp do swojego menu i zamieszczonego w nim lin-
ku do profilu, który będzie mógł edytować. Użyt-
kownik zalogowany będzie mógł również pisać no-
we komentarze. Na końcu plik actions.class.php
dodajemy metodą executeLogin(), która przed-
stawiona jest na Listingu 14. Następnie należy
utworzyć pliki loginSuccess.php (Listing 15.),
loginError.php (kopia pliku loginSuccess.php),
login_uzytkownik_okSuccess.php i login_
uzytkownik_errorSuccess.php (są to pliki in-
formacyjne, na razie zostawiamy je puste) w ka-
talogu templates oraz register.yml w katalo-
gu validate modułu uzytkownik. Gdy zaloguje-
my się poprawnie, zostanie wyświetlony szablon
login_uzytkownik_okSuccess.php. Jest to dla
nas potwierdzenie, że się udało. Jeśli chcielibyśmy
zobaczyć, czy rzeczywiście została utworzona sesja,
możemy to sprawdzić dzięki frontend_dev.php,
gdzie dev jest skrótem od deweloper. Wybieramy
zakładkę vars&config (Rysunek 6.), następnie glo-
bals i na samym dole odszukujemy linijkę zaczyna-
jącą się od session. Powinno wyglądać to tak:
session:
symfony/user/sfUser/attributes:
symfony/user/sfUser/authenticated: 1
symfony/user/sfUser/credentials:
subscriber
Podsumowanie
To już wszystko. Gratuluję, jeśli dotąd dotarłeś.
Dowiedzieliśmy się wiele z tego artykułu. Pozna-
liśmy proste zastosowanie praw. W następnej czę-
ści zajmiemy się pozostałymi modułami oraz do-
damy możliwość wylogowania się i przypomnie-
nia hasła. Dowiemy się również, jak należy przypi-
sać prawa do konkretnych modułów i metod.
ŁUKASZ KLEJNBERG
Autor jest studentem informatyki w Wyż szej Szko-
le Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Pracuje
jako projektant stron WWW w firmie Helionet.pl.
Kontakt z autorem: lukasz@helionet.com.pl
Na potrzeby artykułu został opracowany layout
graficzny przez Bartłomieja Kina, który również
pracuje w firmie Helionet.pl.

www.phpsolmag.org 37
 Praktyka
Własny system statystyk
Alternatywa dla rozbudowanych i uniwersalnych skryptów
Niniejszy artykuł prezentuje sposoby pozyskiwania danych, niezbędnych
do monitorowania ruchu na naszej witrynie internetowej oraz przedstawia
przykładową implementacje prostego systemu statystyk.
Dowiesz się...
• Jak pobrać dane dotyczące systemu, przeglą-
darki i rozdzielczości gościa.
• Jak oddzielić ruch pochodzący z wyszukiwarek
od tego z innych witryn polecających.
• Jak śledzić słowa kluczowe, kierujące ruch
z wyników wyszukiwarek oraz pozycje zajmo-
wane pod nimi w wynikach organicznych.
• Jak zaimplementować prosty system statystyk.
Poziom trudności
P
rzy poszukiwaniu – adekwatnych do
realizacji postawionych sobie zadań
– narzędzi, może okazać się, że te do-
stępne na rynku, nie odpowiadają stawianym
wobec nich oczekiwaniom, a ich budowa jest
zbyt skomplikowana do samodzielnej modyfi-
kacji. Może zdarzyć się, że zależy nam na śle-
dzeniu ruchu robotów sieciowych (wyszukiwa-
rek internetowych czy spambotów), który nie
zostanie zarejestrowany z poziomu JavaScript
(a więc przez zewnętrzne serwisy, vide Google
Analytics).
W takich sytuacjach jedyną alterna-
tywą jest stworzenie własnego systemu
statystyk, którego głównymi zaletami są
prostota, możliwość bezproblemowej rozbu-
dowy i dostosowania do konkretnej strony
internetowej.
Co należy wiedzieć?
PHP daje możliwość dostępu do szeregu pre-
definiowanych zmiennych, wśród nich znaj-
dują się superglobalne, wchodzące w skład ta-
blicy $_SERVER (zawierającej m. in. nagłówki
HTTP), która dostarcza nam garść informacji
dotyczących odwiedzającego witrynę interne-
38
Powinieneś wiedzieć...
• Czytelnik powinien posiadać podstawową
wiedze z zakresu obiektowego projektowania
aplikacji w PHP oraz rozumieć budowe wyra-
żeń regularnych.
tową użytkownika. Na potrzeby naszej aplika-
cji przydatnymi mogą się okazać:
• – lista akcep-
$ _ SERVER['HTTP _ ACCEPT']
towanych przez przeglądarkę typów
MIME;
• $ _ SERVER['HTTP _ ACCEPT _ LANGUAGE']
– preferencje użytkownika dotyczące do-
myślnego języka strony;
• $ _ SERVER['HTTP _ REFERER'] – adres
strony, za pośrednictwem której nastąpiło
odwołanie do naszej (np. poprzez kliknię-
cie odnośnika);
• $ _ SERVER['HTTP _ USER _ AGENT'] – ciąg
znaków identyfikujący przeglądarkę i sys-
tem użytkownika;
• $ _ SERVER['HTTP _ X _ FORWARDED _ FOR']
– jeżeli użytkownik łączy się za pośred-
nictwem proxy, a ustawienia serwera na
to pozwalają, zawiera właściwe IP;
• $ _ SERVER['REMOTE _ ADDR'] – adres IP
użykownika wyświetlającego stronę lub
proxy.
PHP jako przedstawiciel języków server-side po-
siada ograniczoną wiedzę o komputerze klien-
ta, dlatego nie ma bezpośredniej możliwości
pobrania rozdzielczości ekranu przy jego uży-
ciu. Jeśli taka informacja jest nam potrzebna,
pobieramy ją z poziomu JavaScriptu i przekazu-
jemy poprzez COOKIE, którego odczytanie nie
sprawia problemów. Zwracamy szczególną uwa-
gę na ewentualny brak wsparcia dla JavaScriptu
w przeglądarce, dlatego nie uzależniamy od nie-
go rejestracji pozostałych statystyk.
Warto zainteresować się także funkcją
get_browser(), dostarczającą w postaci ta-
blicy takich informacji, jak: platforma sys-
temowa, typ przeglądarki, wersja oraz te
wynikające z ustawień przeglądarki. Wiedzę
o tym, jak uzyskać dostęp do poszczególnych
elementów, dostarczy nam wynik działania
skryptu, tworzącego tablice $params i zwra-
cającego wartości wraz z indeksami:
$params=get_browser(null, true);
print_r($params);
Dzięki jej zastosowaniu nie ma potrzeby ręcz-
nego parsowania nagłówków, niestety dla pra-
widłowego działania niezbędne jest istnienie
pliku browscap.ini po stronie serwera. W nie-
których przypadkach jest to trudne do zre-
alizowania, dlatego w dalszej części artykułu,
przyjęliśmy, iż nie istnieje możliwość zastoso-
wania funkcji.
Funkcje rozszerzające możliwości
Przykładem oryginalnej i niewystępującej w ty-
powych systemach statystyk opcji jest niewąt-
pliwie sprawdzanie aktualnej pozycji w wy-
szukiwarkach pod hasła, na które pozycjo-
nujemy naszą witrynę. Dzięki zestawieniu
tych statystyk ze zgromadzonymi do tej pory
możemy łatwo stwierdzić, w jaki sposób są
one ze sobą powiązane i czy faktycznie opła-
ca się zabiegać o jak najwyższą lokatę pod da-
ne słowo kluczowe w wynikach organicznych
wyszukiwarek. Listing 1. przedstawia przykła-
dową implementację funkcji zwracającej pozycje
w Google, która jest zachętą do dalszych prac
nad budowaniem naszego autorskiego systemu.
Analogicznie do podanego przykładu z ła-
twością wykonamy podobne funkcje dla
innych wyszukiwarek. Niekiedy z jakiegoś po-
wodu pragniemy zamaskować informacje
05/2007
 Statystyki

o tym, że dane pobierane są z poziomu skryp-
tu przez parsowanie strony z wynikami. Może-
my tego dokonać, zastępując funkcję file_get_
contents() naszą własną, bazującą na CURL-u,
który daje możliwość ustawienia User Agenta
(Listing 2.).
Przykładowy system statystyk
Zwracamy uwagę przede wszystkim na wyni-
ki organiczne wyszukiwarek (Google, Onet,
Wirtualna Polska, MSN oraz Yahoo!) i anali-
zę stron polecających. Prowadzenie pozosta-
łych statystyk dotyczących przeglądarek czy
systemów operacyjnych na potrzeby niniej-
szego artykułu zostanie zredukowane do mi-
nimum. Skupiamy się na źródłach ruchu, nie
badamy natomiast popularności poszczegól-
nych podstron naszej witryny. Kod systemu
statystyk umieszczamy w czterech plikach we-
dług schematu:
• functions.inc.php;
• class.inc.php;
• stats.inc.php;
• display.php.
Dysponujemy serwerem
bez wsparcia dla funkcji
get_browser()
Dane przechowujemy w bazie utworzonej
zapytaniem przedstawionym na dołączonym
do gazety nośniku. W zależności od ilości od-
wiedzających witrynę przyjmujemy adekwat-
ne wartości maksymalne pól.
Warto wspomnieć o budowie pierwszego z
plików – functions.inc.php. Posiada on, oprócz
podstawowych funkcji regulujących opera-
cje na bazie danych, inną nazwaną check().
Jej zadaniem jest zwrócenie nazwy pola tabe-
li na podstawie badania zawartości elementów
tablicy $array w ciągu $string. Zwracana jest
wartość „PX”, gdzie „X” jest indeksem elemen-
tu spełniającego zależność, z uwagi na przyję-
te w bazie nazewnictwo (Rysunek 1.) domyślą
wartością jest „P99”. Taka operacja będzie wy-
konywana niejednokrotnie, np. podczas przy-
porządkowywania typowi preglądarki czy wy-
szukiwarki nazwy odpowiedniego do uaktual-
nienia pola.
Pobieranie danych
To na pozór łatwe zadanie zrealizują trzy me-
tody klasy userinfo. Pierwsza z nich – Listing 3
– odpowiedzialna jest za pobranie adresu IP lub
wyciągnięcie go zza proxy, jeśli zajdzie taka ko-
nieczność. Ważnym elementem jest walidacja
poprawności, której pominięcie nie jest rozsąd-
ne ze względu na to, że dane te mogą zostać z ła-
twością zmanipulowane przez złośliwego użyt-
kownika.
Na potrzeby metody unique(), zwraca-
jącej wartość typu bool, utworzyliśmy już
tabelę „today”, zawierającą adresy IP osób zli-
czonych w danym dniu, co pozwala na branie
pod uwagę jedynie unikalnych wizyt. W celu
zmniejszenia liczby zapytań – jeśli ustawie-
nia przeglądarki na to pozwalają – wysyłamy
plik COOKIE o ważności do północy trwają-
cego dnia.
W przypadku zwrócenia wartości true
przechodzimy do pobrania kolejnej daw-
ki informacji, a więc kolejno: detekcji ty-
pu przeglądarki, systemu operacyjnego oraz
przeparsowania nagłówka HTTP_REFERER,
zawierającego adres URL strony, za pośred-
nictwem której internauta trafił na naszą.
Jeśli jego zawartość sugeruje przejście z wy-
szukiwarki, na podstawie znajdującej się w
Listing 1. Funkcja sprawdzająca pozycję strony w Google pod dane słowo kluczowe
function get_links ($url, $q) {
// Budowanie prawidłowego URL-a (zamiana spacji na “+”)
$q=str_replace(' ', '+', $q);
// Pobieranie 100 pierwszych witryn z wyników organicznych
get_all() tablicy budowane jest wyrażenie
regularne (odpowiadające strukturze lin-
ków) w celu wyciągnięcia słowa kluczowe-
go, zaś samo ID wyszukiwarki zapisane zosta-
je jako kolejny z parametrów. W celu zabez-
pieczenia przed atakami XSS zastosowaliśmy
funkcję strip_tags().
Zapis danych
Na Listingu 5 widoczna jest przykładowa
implementacja metody db(), odpowiedzial-
nej za zapis pobranych wcześniej danych.
W przypadku konieczności utworzenia ko-
lejnych rekordów, równoznacznej z odwie-
dzinami pierwszego w ciągu danej doby
użytkownika, czyszczony jest rejestr adre-
sów IP.
Alternatywą jest automatyczne utworzenie
niezbędnych wpisów za pośrednictwem unik-
sowego daemona cron. Ogranicza się to do usu-
nięcia pierwszej instrukcji if z metody, utwo-
rzenia odrębnego pliku cron.php oraz dodania
do rejestru crontab:
0 0 * * * wget -q http://www.nasza-
strona.pl/sciezka/cron.php > /dev/null
Co zostanie umożliwone, poprzez wydanie
w lini poleceń, komendy:
/usr/bin/crontab -e
W celu przeglądu już istniejących wpisów
użytkownika wystarczy:
/usr/bin/crontab -l

���� ��� �� �� �� �� �� preg_match_all ('|href=(.*)>|U', file_get_contents('http://www.google.pl/ie?q='.$q.'

&hl=pl&num=100&start=0'), $table, PREG_PATTERN_ORDER);
�������� �� � �� � � �
// Znajdowanie na liście interesującego nas adresu
�������� �� � � � � � for ($n=0; $n<100; $n++)
�������� �� � � � � � if (ereg($url, $table[1][$n]))
break;
Rysunek 1. Przyjęte nazewnictwo pól i rekordy z return $n+1;
przykładową zawartością }

Listing 2. Alternatywa dla file_get_contents()

function file_get_plus($url) {
// User Agent IE 6.0
$ua='Mozilla/4.0 (compatible; MSIE 6.0; Windows NT 5.1)';
$ch=curl_init($url)
curl_setopt($ch, CURLOPT_RETURNTRANSFER, 1);
curl_setopt($ch, CURLOPT_useragent, $ua);
������ ������� �������
$content=curl_exec($ch);
�� �� � return $content;
curl_close($ch);
Rysunek 2. Wykres wygenerowany przy użyciu }
metody drawtab()

www.phpsolmag.org 39
 Praktyka

Listing 3. Klasa userinfo (część pliku class.inc.php)

class userinfo { function db() {

var $ip, $br, $os, $gr, $se, $kw; $date=date("Ymd");
// Podstawowe dane // Czy strona została dziś odwiedzona
function get_basic() { if (!check_exist('cache', 'date', $date)) {
// Pobieranie IP // Tworzenie rekordów, jeśli to konieczne
$this->ip=$_SERVER['HTTP_X_FORWARDED_FOR'] ? $_SERVER[ mysql_query('INSERT INTO cache SET date="'.$date.'"');
'HTTP_X_FORWARDED_FOR'] : $_SERVER['REMOTE_ADDR']; mysql_query('INSERT INTO browser SET date="'.$date.'"');
// Validacja IP mysql_query('INSERT INTO system SET date="'.$date.'"');
if (ereg("^[0-9]{1,3}(.[0-9]{1,3}){3}$",$this->ip)) // Kasowanie nieaktualnych IP
foreach(explode(".", $this->ip) as $block) { mysql_query('DELETE FROM today');
if( $block<0 || $block>255) { }
$this->ip='0.0.0.0';
break; // Cache
} if ($this->se!='P99') $t='o';
}else $this->ip='0.0.0.0'; else if ($this->hr!='') $t='r';
} else $t='d';
// Czy unikalny odwiedzający update ('cache', $t, 'date', $date);
function unique() {
if (!isset($_COOKIE['stats'])&&!check_exist('today', 'ip', // Zapis informacji o przeglądarce i systemie
$this->ip)) { update('browser', $this->br, 'date', $date);
// ile sekund do końca dnia update('system', $this->os, 'date', $date);
$waznosc = (23- date('H'))*3600 + (59-date('i'))*60 + 59- // Czy znany jest HR
date('s'); if ($this->hr!='') {
setcookie('stats', '1', time()+$waznosc); // Zapis informacji o wyszukiwace
mysql_query('INSERT INTO today VALUES ("'.$this->ip.'")'); if ($this->se!='P99') {
return true; // Zapis słowa kluczowego
}else return false; if (!check_exist('keywords', 'val', $this->kw))
} mysql_query('INSERT INTO keywords VALUES("", "'.$this->kw.'")');
// Pozostałe dane // Pobieranie ID
function get_all(){ $id=get_id('keywords', $this->kw);
// Pobieranie UA // Tworzenie rekordów, jeśli to konieczne
$ua=strtolower(strip_tags($_SERVER['HTTP_USER_AGENT'])); if (!check_exist('sengine', 'date', $date, 'word', $id,
// Detekcja przeglądarki 'engine', $this->se))
$br=array( 'opera', 'msie', 'konqueror', 'firefox', 'safari', mysql_query('INSERT INTO sengine VALUES("'.$date.'",
'netscape', 'aol', 'slurp', 'googlebot', 'msnbot', "'.$id.'", "'.$this->se.'", "")');
'onetszukaj', 'netsprint'); // Zapis informacji
$this->br = check($br, 11, $ua); update('sengine', 'val', 'date', $date, 'word', $id, 'engine',
// Detekcja systemu $this->se);
$os=array('windows', 'linux', 'mac', 'unix'); } else {
$this->os = check($os, 3, $ua);
// Pobieranie HR // Zapis informacji o HR, jeśli nie jest SE
$this->hr=strip_tags($_SERVER['HTTP_REFERER']); // Zapis referera
// Sprawdzanie, czy HR to wyszukiwarka; jeśli tak, to jaka if (!check_exist('referer', 'val', $this->hr))
$ref=array( array ( 'search.yahoo.com', 'google' , mysql_query('INSERT INTO referer VALUES("", "'.
'search.msn.com', 'live.com', 'szukaj.onet.pl', $this->hr.'")');
'szukaj.wp.pl'),
array ('p', 'q', 'q', 'q', 'qt', 'szukaj') ); // Pobieranie ID
$this->se = check($ref[0], 5, $this->hr); $id=get_id('referer', $this->hr);
// Wyciąganie słowa kluczowego
if ($this->se !='P99' ) { // Tworzenie rekordów, jeśli to konieczne
preg_match('/'.$ref[1][$this->se].'=(.*?)(&|$)/', if (!check_exist('refhosts', 'date', $date, 'referer', $id))
$this->hr,$arr); mysql_query('INSERT INTO refhosts VALUES("'.$date.'",
$this->kw=strtolower($arr[1]); "'.$id.'", "")');
$this->kw=str_replace('+', ' ', $this->kw); // Zapis informacji
} update('refhosts', 'val', 'date', $date, 'referer', $id);
// Zamienianie HR na informacje o hoście }
preg_match('|http://(.*)/|U',$this->hr, $arr); }
$this->hr = $arr[1]; }
} }
// Zapis danych

40 05/2007
 Statystyki

Listing 4. Plik display.php Listing 5. Plik stats.inc.php

<?php // Połączenie z bazą

// Połączenie z bazą $db = mysql_connect('localhost',
$db = mysql_connect('localhost', 'admin', 'passwd') or die ('Błąd: '.mysql_error()); 'admin', 'passwd') or die
mysql_select_db('stats') or die ('Błąd: '.mysql_error()); ('Błąd: '.mysql_error());
mysql_select_db('stats') or die
// Załadowanie niezbędnych plików ('Błąd: '.mysql_error());
include ('functions.inc.php');
include ('class.inc.php'); // Załadowanie niezbędnych plików
include ('functions.inc.php');
// Tworzenie obiektu klasy include ('class.inc.php');
$view=new view; $info = new userinfo;
$info->get_basic();
// Przyjęcie danych podanych metodą $_GET lub domyślnych
$view->date1 = is_numeric($_GET['d1']) ? $_GET['d1'] : 00000000; if ($info->unique()) {
$view->date2 = is_numeric($_GET['d2']) ? $_GET['d2'] : 99999999; $info->get_all();
$info->db();
// Pobieranie danych metodą get_single }
$view->get_single('browser',13);
$view->arrayd=array('Nieznana', 'Opera', 'MSIE', 'Konqueror', 'Firefox', 'Safari', // Zamykanie połączenia
'Netscape', 'AOL', 'Yahoo', 'Google', 'MSN', 'Onet', 'Netsprint'); mysql_close($db);
$exit=$view->drawtab();
$view->get_single('system', 5);
$view->arrayd=array('Nieznany', 'Windows', 'Linux', 'Mac', 'UNIX'); (Listing 5) do strony serwisu, np. poprzez
$exit.=$view->drawtab(); include_once(). Od tej pory dane dotyczące
$view->get_single('cache', 3); źródeł ruchu na naszej WWW są śledzone.
$view->arrayd=array('Direct, 'Organic', 'Referal');
$exit.=$view->drawtab(); Obróbka statystyk
Po pobraniu i zapisaniu danych niezbędnych do
// Pobieranie danych metodą get_multi prowadzenia analizy przyszedł czas na ich pre-
$view->get_multi('sengine', 'word', 'val', 'keywords'); zentację. Warstwą odpowiedzialną za dostar-
$exit.=$view->drawtab(); czenie zgromadzonych informacji do aplikacji
$view->get_multi('refhosts', 'referer', 'val', 'referer'); jest klasa view z metodami get_single() oraz
$exit.=$view->drawtab(); get_multi(). Różnią się one jedynie sposobem
pobierania danych z bazy, cechą wspólną jest
// Zamykanie połączenia wyjście zgodne z przyjętym standardem – dwie
mysql_close($db); tablice; zawierajace wartości i opisy zmiennych.
?> W przypadku metody get_single tę drugą two-
rzymy ręcznie. Obsługę najłatwiej omowić na
<html><head><title>Przeglądanie statystyk</title> przykładzie, a zatem skupmy się na skrypcie dy-
<style type="text/css"> namicznie generującym wykresy – Listing 5.
body { W celu zachowania przejrzystości ko-
background : rgb(0, 0, 0); du HTML-ową tabelę, tworzoną metodą
font : 16px Trebuchet MS, Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; drawtab() , umieszczamy w zmiennej $exit ,
color : #cccccc; by na koniec zwrócić ją w odpowiednim
} miejscu szablonu strony.
td {
text-align: center; Podsumowanie
} Artykuł nie zamyka tematu, a dostarcza jedynie
</style></head><body> bazy, na której można zbudować własny system
statystyk, który z pewnością spełni nasze ocze-
<?php kiwania w stopniu większym niż „uniwersalne”
echo $exit; i publicznie dostępne rozwiązania.
?>

</body></html> ŁUKASZ BORCHMANN

Drugie rozwiązanie jest dużo lepsze pod
względem wydajności, jednak z uwagi na za-
mierzoną prostotę skryptu nie przyjęliśmy go
jako domyślne.
Integracja z witryną
W celu rozpoczęcia rejestrowania statystyk
za pośrednictwem napisanego do tej pory
kodu wystarczy załączenie pliku stats.inc.php
Członek grupy Rainfox, oferującej usługi z zakre-
su tworzenia aplikacji webowych. Autor bloga do-
tyczącego zastosowania PHP i środowiska Apa-
che do optymalizacji witryn pod kątem wyszuki-
warek internetowych. Kontakt: vealks@gmail.com;
Blog: http://www.veal.pl/.

www.phpsolmag.org 41
 Technika
Operacje na tekście
Wprowadzenie
Operacje na tekście w locie są bardzo często potrzebne na naszych stronach
WWW. W innych językach programowania służą nam do tego zazwyczaj
standardowe funkcje jakiejś biblioteki. PHP ma ogromny zasób wbudowanych
funkcji, dzięki którym zrobimy z tekstem, co tylko chcemy.
Dowiesz się...
• Jak dzielić fragmenty tekstu.
• Jak usunąć niepotrzebne litery/ciągi, na pod-
stawie danych kryteriów.
• Jak przeszukiwać tekst.
• Jak sprawdzić czy w tekście istnieje dany ciąg
znaków.
• Jak zamienić znaki w tekście.
• Jak zmienić kodowanie tekstu za pomocą funkcji
Poziom trudności
P
o pierwsze, musimy wiedzieć, jak wyglą-
da wyświetlanie tekstu w PHP. Wszelkie
operacje na tekście będziemy wykonywać
za pomocą funkcji na zmiennej, zawierający da-
ny tekst. Powinno być oczywiste, że do wyświetla-
nia tekstu w PHP służą funkcje echo i print. Są to
identyczne funkcje, więc dlaczego nie mogłaby być
tylko jedna? Dlatego, że w PHP wiele funkcji wystę-
puje np. pod dwoma nazwami, aby upodobnić się
do wielu języków programowania, by programi-
stom było po prostu wygodniej nauczyć się PHP.
Mniejsza o to. Wyświetlmy testowo tekst „Ala ma
kota, a kot ma Alę” na kilka możliwości – Listing.1.
Wszystkie te zapisy są poprawne, a dla wyświetla-
nia tekstu nie zawierającego żadnych zmiennych
najlepszym zapisem będzie ostatni – z użyciem za-
mknięcia i ponownego otwarcia kodu PHP między
tekstem. W tym przypadku nie jest używana żadna
funkcja PHP, gdyż tekst stanowi wtedy część doku-
mentu. Jest to zatem zapis najbardziej optymalny.
Oczywiście, do tekstu możemy także wprowadzić
zmienne. Dodajmy zmienną $cat z tekstem „kot” i
użyjmy ją w naszym kodzie. Dodajmy także zapis z
podwójnym cudzysłowiem ( “” ) – Listing 2. Przy-
kład ten pokazuje, że w przypadku użycia pojedyn-
czego cudzysłowia ( ' ' ) zmienne nie są parsowane
42
Powinieneś wiedzieć...
• Należy znać podstawową składnię języka PHP.
• Należy wiedzieć, co to jest zmienna i warunki
w PHP.
• Skrypty PHP uruchamiamy na serwerze (może
być lokalny) z zainstalowanym PHP.
• Należy wiedzieć, co to jest kodowanie strony
WWW.
przez PHP, dlatego też musieliśmy tekst podzielić
na dwie części, a między nimi „dokleić” zawartość
zmiennej $cat. Jak widać, tekst łączy się znakiem
kropki. W piątej linijce naszego kodu zastosowano
skróconą wersję funkcji echo, za którą odpowiada
znak równości po pytajniku (<?=$cat?> wyświe-
tla więc tekst „kot”). Ostatnie linijki pokazują, że w
przypadku użycia podwójnego cudzysłowia zmien-
ne w nim zawarte są parsowane, jednak rozwiąza-
nie to nie jest zalecane, gdyż wszystkie benchmar-
ki PHP pokazują, że jest to sposób najwolniejszy.
W tekście wyświetlanym z pojedynczym cudzysło-
wem możemy bez problemu wstawić cudzysłów
podwójny, jednak aby wstawić pojedynczy, musi-
my poprzedzić go znakiem backslash ( \ ). Analo-
gicznie wygląda sytuacja z użyciem wyświetlania
tekstu w podwójnym cudzysłowie, tyle że odwrot-
nie. Przykład:– Listing 3.Jak widać sytuacja ta nie
występuje, gdy wyświetlamy tekst bezpośrednio w
dokumencie. Zajmijmy się podstawową „obróbką”
tekstu. Najlepiej jest pracować z użyciem zmien-
nych. Zapisujemy więc nasze zdanie do zmiennej
$tekst. Jeśli nie mamy takiej możliwości (np. tekst
strony jest generowany przez PHP, a chcemy prze-
robić cały tekst wynikowy), możemy użyć bufora.
Wygląda to tak – Listing 4. Pierwsza funkcja, która
może nam się przydać, to substr. Pozwala ona na
skrócenie tekstu do określonej liczby liter. Ponadto
pozwala obciąć tekst nie tylko z jednej strony, ale i z
dwóch. Składnia funkcji wygląda tak:
substr(tekst, start, [długość]);
Pierwszy parametr to nasz tekst, podajemy
tam naszą zmienną. Drugi parametr określa,
od którego znaku tekst ma się zaczynać (np.
jeśli wstawimy 1 [liczenie od 0] to tekst zosta-
nie ucięty do „la ma kota, a kot ma Alę”). Trzeci
parametr (długość) jest opcjonalny, jednak bar-
dzo często używany, gdyż to on potrafi skró-
cić tekst. Przykład – Listing 5. Przydaje się to
często, jeśli np. tworzymy system newsów na
stronę i chcemy skrócić treść newsu na stronie
głównej do określonej ilości znaków. Przykła-
dowo chcemy skrócić każdą wiadomość, która
ma treść dłuższą niż 200 znaków. Do spraw-
dzenia długości tekstu służy funkcja strlen.
Jej użycie jest proste – strlen(tekst). Zasto-
sujemy prosty warunek skracający news. Załóż-
my, że w zmiennej $news mamy treść newsa:
if (strlen($news) > 200) {
echo substr($news, 0, 200).'[...]';
}
else
{echo $news;
}
Jeśli news będzie dłuższy niż 200 znaków, zosta-
nie skrócony właśnie do 200 znaków, a na jego
końcu zostanie dodany kwadratowy nawias z wie-
lokropkiem. Możemy także z tekstu wyciągnąć je-
den interesujący nas znak. Przydaje się to w róż-
nych sytuacjach, np. jeśli chcemy zakodować jakąś
informację i wplatamy interesujące nas znaki po-
między znaki „śmieci", a nasz skrypt PHP będzie
te znaki wyciągał i układał w logiczną całość. Uży-
wamy w tym przypadku klamr przy zmiennej, a
między nimi podajemy konkretny indeks znaku.
Przykład takiego zastosowania:
$kod = 'fksmajso3jr0lf0es3a32fsgc';
$klucz = $kod{4}.$kod{12}.$kod{18};
echo $klucz;
Powyższy przykład wyświetli imię „ala”. Jak
widać, wszystko jest małymi literami – co
05/2007

teraz zrobić, aby daną literę bądź całe sło-
wo zamienić na wersaliki? Z pomocą przy-
chodzi nam funkcja strtoupper oraz jej sio-
stra strtolower, która zamienia litery na ma-
łe. Przykład zastosowania – Listing 6. Klam-
ry możemy też wykorzystać do wyświetla-
nia tekstu pionowo. W tym celu najlepiej
napisać własną funkcję. Nazwijmy ją po pro-
stu “ustaw_tekst_pionowo”. Głównym środ-
kiem użytym w naszej funkcji będzie pętla.
Funkcja najpierw policzy ile podany tekst
ma znaków, aby pętla mogła tyle razy prze-
biec i wyświetlać każdy znak z tagiem <br />
(przejście do następnej linii w HTML).
function ustaw_tekst_pionowo($tekst)
{ ?>
for ($i = 0, $n = strlen($tekst); $i <
Listing 1. Kilka możliwości wyświetlenia
danego tekstu
<?
echo 'Ala ma kota, a kot ma Alę';
print 'Ala ma kota, a kot ma Alę';
?>Ala ma kota, a kot ma Alę<?
?>
Listing 2. Dodanie zmiennej $cat oraz
podwójnego cudzysłowia
<?
$cat = 'kot';
echo 'Ala ma kota, a '.$cat.' ma Alę';
print 'Ala ma kota, a '.$cat.' ma Alę';
?>Ala ma kota, a <?=$cat?> ma Alę<?
echo “Ala ma kota, a $cat ma Alę”;
print “Ala ma kota, a $cat ma Alę”;
?>
Listing 3. Wyświetlanie tekstu w
podwójnym cudzysłowie
<?
echo 'Ala ma \'kota\', a “kot” ma Alę';
echo “Ala ma 'kota', a \“kot\” ma Alę”;
?>Ala ma 'kota', a “kot” ma Alę<?
?>
Listing 4. Możemy użyć bufora
<?
// funkcja rozpoczynająca buforowanie
ob_start();
/*
tutaj wszystkie funkcje wyświetlające
tekst wynikowy
*/
// pobieranie już sparsowanego wyniku
// powyższych operacji do zmiennej
$tekst = ob_get_contents();
// zamykanie i czyszczenie bufora
ob_end_clean();
?>
www.phpsolmag.org
Operacje na tekście
$n; $i++) { je się dopóki warunek, iż $i jest mniejsze
echo $tekst{$i}.'<br />'; od $n jest spełniony. Za każdym przebie-
} giem pętli zmienna $i zwiększana jest o 1.
} Zastosować funkcję można bardzo łatwo
– ustaw _ tekst _ pionowo($zmienna) ub
Jak widać zmienna-index $i jest ustawia- bezpośrednio, np.
na na 0, a zmienna $n przyjmuje wartość
długości zmiennej $tekst. Pętla wykonu- ustaw_tekst_pionowo('Mój tekst').
Listing 5. Zastosowanie funkcji substr
<?
$tekst = 'Ala ma kota, a kot ma Alę';
// Wyświetli “ ma kota, a kot ma “ - gdy obcinamy tekst z obu stron, należy
// w parametrze długość użyć znaku minus
echo substr($tekst, 3, -3);
Listing 6. Przykład zastosowania funkcji strtoupper oraz strtolower
<?
$kod = 'fksmajso3jr0lf0es3a32fsgc';
$klucz = $kod{4}.$kod{12}.$kod{18};
echo strtoupper($klucz); // Wyświetli ALA
echo strtoupper($kod{4}).$kod{12}.$kod{18}; // Wyświetli Ala
echo strtolower(strtoupper($klucz)); // Wyświetli ala
?>
Listing 7. Przykład zastosowania funkcji strstr oraz stristr
<?
$tekst = 'Ala ma kota, a kot ma Alę';
// Zwróci “Wyraz 'ala' znajduje się w podanym tekście”
if (stristr($tekst, 'ala')) {
?>Wyraz 'ala' znajduje się w podanym tekście <?
} else {
?>Wyraz 'ala' nie znajduje się w podanym tekście <?
}
// Zwróci “Wyraz 'ala' nie znajduje się w podanym tekście” (małe litery)
if (strstr($tekst, 'ala')) {
?>Wyraz 'ala' znajduje się w podanym tekście<?
} else {
?>Wyraz 'ala' nie znajduje się w podanym tekście <?
}
// Zwróci “Wyraz 'Ala' znajduje się w podanym tekście”
if (strstr($tekst, 'Ala')) {
?>Wyraz 'Ala' znajduje się w podanym tekście<?
} else {
?>Wyraz 'Ala' nie znajduje się w podanym tekście <?
}
?>
// Przykład użycia funkcji eregi i ereg
<?
$tekst = 'Ala ma kota, a kot ma Alę';
if (ereg('ala', $tekst)) { // Wyświetli "Nie znaleziono 'ala'"
?>Znaleziono 'ala'<?
} else {
?>Nie znaleziono 'ala'<?
}
if (eregi('ala', $tekst)) { // Wyświetli "Znaleziono 'ala'”
?>Znaleziono 'ala'<?
} else {
?>Nie znaleziono 'ala'<?
}
?>
43
 Technika

Warunki na podstawie danego
tekstu
Jak sprawdzić, czy dany tekst zawiera podany
ciąg znaków? Możemy posłużyć się funkcjami
stristr i strstr. Funkcje robią to samo z tym
wyjątkiem, że stristr nie zwraca uwagi na
wielkość liter. Odpowiednikami tych funkcji są
także eregi i ereg z takim wyjątkiem, że funk-
cje mogą, aczkolwiek nie muszą, zostać uży-
te z wyrażeniami regularnymi ( np. aby okre-
ślić konkretny zakres sprawdzania w danym
tekście, zamiast sprawdzać w całości). Funckja
eregi nie zwraca uwagi na wielkość liter.
Funkcji możemy użyć zatem tak – Listing 7.
Funkcje te można użyć także do wielu innych
Listing 8. Przykład użycia funkcji preg_match
<?
$tekst = 'Gitarzysta gra na gitarze. Jego gitara jest stara';
if (preg_match(“/\sg(.*?)a\s/s”, $tekst)) {
?>W podanym tekście występują wyrazy
zaczynające się na g i kończące na a<?
} str_replace często wykorzystuje się także do
else {
?>W podanym tekście nie występują wyrazy
zaczynające się na g i kończące na a<?
}
?>
rzeczy, np. do sprawdzania poprawności adre-
sów e-mail podczas rejestracji użytkowników.
W artykule nie będziemy podawać przykładów,
które wymagają użycia dużo bardziej zaawanso-
wanych wyrażeń regularnych. Funkcje te są zwy-
kłymi funkcjami pozwalającymi na sprawdzenie
tylko „na sztywno” podanego ciągu znaku. Co
jednak, jeśli chcemy sprawdzić, czy w tekście
znajduje się jakikolwiek wyraz zaczynający się
np. na literę g, a kończący na literę a? Przykład
– nie znamy treści tekstu, chcemy wiedzieć, czy
zawiera słowo według podanych kryteriów, mo-
że to być np. gitara czy glazura. Z pomocą przyj-
dzie nam funkcja preg_match korzystająca z wy-
rażeń regularnych. Na temat wyrażeń regular-
nych nie będę się tu rozpisywał – jest to temat
rozległy i został opisany w numerze 6/2006 PHP
Solutions w artykule „Przyjazne URLe w PHP" .
Dlatego też w przykładzie zostało zapisane tylko
jedne potrzebne nam wyrażenie – Listing 8.
Przeszukiwanie i zamiana tekstu
PHP umożliwia także zamienianie pewnych
fragmentów tekstu na inne. Najczęściej uży-
wane, a zarazem najprostsze umożliwiające to
funkcje to str_replace i preg_replace. Skład-
nia tych funkcji jest identyczna z tą różnicą, że
preg_replace używa wyrażeń regularnych,
dzięki czemu możemy tą funkcją zrobić wię-
cej. Jednakże to ma też swoją wadę – funkcja
ta jest wolniejsza. Do zamiany stałych fragmen-
tów tekstu dużo lepsza jest str_replace. Oto
jej składnia: str_replace(szukaj, zamień,
tekst);Funkcje te są bardzo proste w użyciu i
pozwalają na podanie im tablic do przeszuka-
nia i zamiany, co wpływa pozytywnie na wydaj-
ność (lepiej użyć raz funkcji z tablicą niż dzie-
sięć razy osobno).Przykład – Listing 9. Funkcję
wycięcia danego fragmentu tekstu. Wtedy, jako
pierwszy parametr podajemy szukany ciąg, a ja-
ko drugi tylko pusty cudzysłów (''), np.
str_replace('Ala ma kota', '', $tekst)

Listing 9. Przykłady użycia funkcji str_replace spowoduje usunięcie wszystkich ciągów "Ala
<? ma kota" w zmiennej $tekst. Teraz bardziej
$szukaj = 'kot'; praktycznie rozwiązanie – przykładowo chce-
$zamien = 'kocur'; my do wszystkich linków w danym tekście do-
$tekst = 'Ala ma kota, a kot ma Alę'; dać klasę link, tak aby każdy link wyglądający
/* tak <a href=”...”>...</a> przyjął postać
Stosujemy funkcję str_replace bezpośrednio na zmiennej $tekst. Równie dobrze nie
musimy tego robić – wystarczy od razu wyświetlić funkcję (echo str_replace($szukaj, <a href=”...” class=”link”>...</a>
$zamien, $tekst); ) – Listing 10.
*/
$tekst = str_replace($szukaj, $zamien, $tekst); W szablonie wyrażenia regularnego przy prze-
echo $tekst; // Wyświetli "Ala ma kocura, a kocur ma Alę" szukiwaniu każdy odnaleziony ciąg znaków
?> (wyrażenie (.*?) ) odpowiada kolejnej cyfrze po
<? dwóch znakach slash w zamianie (np. \1, \2).
// Przykład z użyciem tablic
$szukaj = array('kota', 'kot '); Zmiana kodowania tekstu
$zamien = array('koteczka', 'kocur '); za pomocą funkcji
$tekst = 'Ala ma kota, a kot ma Alę'; Często bywa tak, że mamy problem z kodowa-
$tekst = str_replace($szukaj, $zamien, $tekst); niem znaków narodowych na naszych dynamicz-
echo $tekst; // Wyświetli “Ala ma koteczka, a kocur ma Alę” nych stronach. Na poprawne wyświetlanie takich
?> znaków na stronie wyświetlającej tekst z bazy
danych wpływa kodowanie bazy danych, kodo-
Listing 10. Dodanie klasy link do wszyskich linków w tekście wanie danej tabeli bazy danych, kodowanie pliku
<? wyświetlającego tekst oraz kodowanie samego
$linki = '<a href=”index.php”>Strona główna</a> <a href=”index.php?p=firma”>O firmie</a> dokumentu HTML. Gdy jeden wariant jest niepo-
| <a href=”index.php?p=kontakt”>Kontakt</a>'; prawny, znaki nie zawsze wyświetlają się popraw-
$linki = preg_replace(“#<a(.*?)href=\”(.*?)\”>(.*?)</a>#si”, ' nie (lub ich część). Ratować możemy się sami,
<a\\1 href=”\\2” class=”link”>\\3</a>', $linki); pisząc odpowiednią funkcję. Funkcja change_
echo $linki; encoding będzie zmieniała kodowanie danego
// Przykład wyświetli “<a href=”index.php” class=”link”>Strona główna</a> tekstu na podstawie znaków zawartych w tabli-
// | <a href=”index.php?p=firma” class=”link”>O firmie</a> <a href= cach (każdy znak ma swój kod, dlatego też funkcja
// ”index.php?p=kontakt” class=”link”>Kontakt</a>” działa w każdym kodowaniu – Listing 11.
?> Funcja działa na prostej zasadzie – jako
pierwszy parametr podajemy tekst do przeko-

44 05/2007
 Operacje na tekście

Listing 11. Tworzenie funkcji change_encoding Listing 13. Użycie składni heredoc
<? <?
function change_encoding($string, $type) $a = 5;
{ $b = 'Ala ma kota';
$win2utf = array( $c = 'a kot ma Alę';
"\xb9" => "\xc4\x85", "\xa5" => "\xc4\x84", "\xe6" => "\xc4\x87", "\xc6" => "\ $d = array('test1', 'test2');
xc4\x86", "\xea" => "\xc4\x99", "\xca" => "\xc4\x98", echo <<<EOT
"\xb3" => "\xc5\x82", "\xa3" => "\xc5\x81", "\xf3" => "\xc3\xb3", "\xd3" => "\ “Witamy panie i panowie”
xc3\x93", "\x9c" => "\xc5\x9b", "\x8c" => "\xc5\x9a", 'To jest nasz test składni heredoc',
"\xbf" => "\xc5\xbc", "\x8f" => "\xc5\xbb", "\x9f" => "\xc5\xba", "\xaf" => "\ Teoretycznie nie ma tu ograniczeń.
xc5\xb9", "\xf1" => "\xc5\x84", "\xd1" => "\xc5\x83", 3 + $a = 8.
); $b,$cMożemy także wyświetlać zawartości
$iso2utf = array( tablic, np. $d[0] EOT;
"\xb1" => "\xc4\x85", "\xa1" => "\xc4\x84", "\xe6" => "\xc4\x87", "\xc6" => "\ ?>
xc4\x86", "\xea" => "\xc4\x99", "\xca" => "\xc4\x98",
"\xb3" => "\xc5\x82", "\xa3" => "\xc5\x81", "\xf3" => "\xc3\xb3", "\xd3" => "\ Listing 14. Przykład zastosowania znaków
xc3\x93", "\xb6" => "\xc5\x9b", "\xa6" => "\xc5\x9a", specjalnych
"\xbc" => "\xc5\xba", "\xac" => "\xc5\xb9", "\xbf" => "\xc5\xbc", "\xaf" => "\ <?
xc5\xbb", "\xf1" => "\xc5\x84", "\xd1" => "\xc5\x83" $tekst = “Ten tekst\n przechodzi
); do\n nowej linii. Mam dużo
if ($type == 'ISO-8859-2->UTF-8') { \$becho $tekst;
return strtr($string, $iso2utf); /*
} Przykład wyświetli:
else if ($type == 'UTF-8->ISO-8859-2') { Ten tekst
return strtr($string, array_flip($iso2utf)); przechodzi do
} nowej linii
else if ($type == 'WINDOWS-1250->UTF-8') { Mam dużo $
return strtr($string, $win2utf); */
} ?>
else if ($type == 'UTF-8->WINDOWS-1250') {
return strtr($string, array_flip($win2utf));
} Oto lista najczęściej używanych znaków spe-
else if ($type == 'ISO-8859-2->WINDOWS-1250') { cjalnych:
return strtr($string, "\xa1\xa6\xac\xb1\xb6\xbc", "\xa5\x8c\x8f\xb9\x9c\x9f");
} • \n — nowa linia;
else if ($type == 'WINDOWS-1250->ISO-8859-2') { • \r — powrót karetki;
return strtr($string, "\xa5\x8c\x8f\xb9\x9c\x9f", "\xa1\xa6\xac\xb1\xb6\xbc"); • \t — tabulacja pozioma;
} • \\ — odwrotny ukośnik;
} • \$ — znak dolara.
?>
Jak widać, znaki te zapisuje się poprzedzając
Listing 12. Zmiana kodowania je backslashem. Przykład zastosowania – Li-
<? sting 14.
$tekst = 'Tekst z polskimi znakami ęóąśłżźćń zapisany w ISO-8859-2';
$tekst = change_encoding($tekst, 'ISO-88592->WINDOWS-1250'); Podsumowanie
echo $tekst; Przedstawione tu informacje o operacjach na tek-
?> ście to tylko podstawy. Przy pomocy bardziej za-
awansowanych funkcji oraz wyrażeń regularnych
możemy z tekstem robić dużo więcej. Mamy
dowania, a jako drugi typ kodowania. W za- otwieramy operator <<< po którym umieszcza- nadzieję, że artykuł naprowadzi Cię na dalsze kro-
leżności od tego jak kodowany jest tekst i jaki my identyfikator składni (tym samym identy- ki w tej dziedzinie, która jest bardzo przydatna
chcemy otrzymać wynik, podajemy odpowied- fikatorem należy zamknąć tekst). W przypad- w większości skryptów PHP.
ni parametr. Do dyspozycji mamy zamianę ku prostszego tekstu posłuży nam identyfika-
ISO-8859-2 na UTF-8 i odwrotnie, WINDOWS- tor EOT. Przykład zastosowania – Listing 13.
1250 na UTF-8 i odwrotnie oraz ISO-8859-2 na Możemy także wyświetlać zawartości tablic.
WINDOWS-1250 i odwrotnie. Przykład użycia Pamiętajmy o tym, że identyfikator kończący MICHAŁ GACKI
funkcji – Listing 12. tekst musi zaczynać się w pierwszej kolumnie Jest programistą-samoukiem. Od najmłodszych
nowej linii, by nie spowodował błędu składni, lat interesuje się informatyką, a najbardziej
Ciekawostki a po nim może znajdować się tylko średnik. programowaniem, które jest jego pasją. Pracu-
Do zapisywania większej ilości tekstu wraz ze Warto wiedzieć, że wyświetlanie tekstu w je w założonej przez siebie grupie (obecnie nie
zmiennymi i znakami specjalnymi bez obaw podwójnym cudzysłowie pozwala na używa- tylko programistycznej) pod nazwą Bil Software
o cudzysłowy możemy użyć składni heredoc. nie znaków specjalnych (cytowanych). Może- (www.bilsoftware.com).
Po funkcji echo lub print zamiast cudzysłowu my zapisać przejście do nowej linii, akapit itp. Kontakt z autorem: michal@bilsoftware.com

www.phpsolmag.org 45
 Technika
Formularz internetowy
Walidacja z wykorzystaniem AJAX
Ostatnimi czasy zaistniała potrzeba tworzenia coraz doskonalszych
aplikacji internetowych, w których interfejs usprawnia pracę internauty.
Kolejnym krokiem do zapewnienia lepszej funkcjonalności witryn WWW jest
zastosowanie połączenia kilku technologii: JavaScript, PHP lub innego języka
strony serwera, DOM, XMLHttpRequest.
Dowiesz się...
• Jak sprawdzić dane formularza bez przełado-
wania witryny.
Poziom trudności
O
dpowiednie połączenie tych techno-
logii, które potrafi asynchronicznie,
czyli niewidocznie dla użytkownika,
wywoływać skrypty umieszczone na serwerze,
nazywamy AJAX-em. Aby przybliżyć Ci za-
lety i tajniki AJAX-u, wykonamy formularz,
w którym wprowadzone dane sprawdzimy już
w momencie jego wypełniania.
Przygotowanie formularza HTML
Załóżmy, że nasz formularz ma posłużyć
do wysyłania wiadomości e-mail. Będziemy
potrzebować pola: Imię i Nazwisko, Twój adres
e-mail i Wiadomość. Na samym początku zaj-
mijmy się podstawowym przygotowaniem for-
mularza przy wykorzystaniu tagów HTML-a.
Kod naszej propozycji formularza zaprezento-
wany jest w Listingu 1. Oczywiście istnieje do-
wolność w formatowaniu wyglądu, należy jed-
nak zwrócić uwagę na pewne istotne punkty.
Kluczowymi elementami formularza są
wywołania funkcji check w momencie, gdy
użytkownik opuści dane pole, i funkcja send_
message() w momencie, gdy wyśle wiado-
mość. Założenie zatem jest dość proste: w mo-
mencie, gdy użytkownik wpisze dane, spraw-
dzimy je i w razie potrzeby wyrazimy naszą
dezaprobatę. Tutaj jednak napotykamy na pe-
wien problem. Cóż bowiem się stanie, jeżeli
internauta jest niebywałym mistrzem klawia-
tury i bardzo szybko przechodzi z jednego po-
la do drugiego? Wtedy istnieje możliwość, że
46
Powinieneś wiedzieć...
• Znać HTML wraz z DOM, PHP, JavaScript.
wzrośnie obciążenie serwera i nadchodzące
informacje przyjdą w niewłaściwej kolejności.
Dlatego stworzymy kolejkę, która będzie prze-
chowywać zgłoszenia.
AJAX – asynchroniczny
JavaScript i XML
Nadszedł długo oczekiwany moment. Stworzy-
my główną część naszej aplikacji, której zada-
niem będzie niewidoczne dla użytkownika wy-
wołanie skryptów PHP umieszczonych na ser-
werze. Na starcie stwórzmy zmienną przecho-
wującą obiekt XMLHttpRequest. Robimy to
w pliku index.html – dokładnie tym, w którym
umieściliśmy nasz formularz. W tym momencie
używać będziemy języka JavaScript, zatem waż-
ne jest, aby prawidłowo umieścić go w struktu-
rze dokumentu HTML. JavaScript wstawiamy
w sekcji HEAD pomiędzy znaczniki:
<script language="javascript"
type="text/javascript">/*
<![CDATA[ */ TU TU TU będzie nasz
skrypt JavaScript /* ]]> */</script>
Jeżeli istnieje taka potrzeba możemy również
wczytać kod z innego pliku, właśnie tak:
<script type="text/javascript"
src="nazwa_pliku.js"></script>
również w sekcji HEAD
Wracając jednak do deklaracji zmiennej prze-
chowującej obiekt XMLHttpRequest, wykonu-
jemy to w następujący sposób: var xmlHttp =
createXmlHttpRequestObject();.
Potrzebna będzie także zmienna przecho-
wująca adres wywoływanego skryptu var
script_name =”checker.php”; i tablica służą-
ca jako pamięć podręczna żądania var memory
= new array. Niestety, funkcja createXmlHtt
pRequestObject(); nie należy do standardu i
trzeba samemu ją napisać. Pamiętając o obsłu-
dze błędów, np. za pomocą bloku try/catch,
spróbujmy stworzyć obiekt XMLHttpRequest:
xmlHttp = new XMLHttpRequest();. Takie wy-
wołanie powinno odnieść pożądany skutek we
wszystkich przeglądarkach oprócz magiczne-
go Internet Explorera od wersji szóstej w dół.
W przypadku IE skorzystamy z następującego
kodu: xmlHttp = new ActiveXObject("Mic
rosoft.XMLHTTP"); Oczywiście, powinniśmy
także sprawdzić, czy nasze działania zostały
wykonane w poprawny sposób. Na Listingu 2.
przedstawiliśmy, jak powinna wyglądać funk-
cja createXmlHttpRequestObject();
Następnym krokiem jest utworzenie funk-
cji check. Na samym początku pamięta-
my oczywiście, aby dodać nowo wprowadzo-
ne przez użytkownika dane do pamięci pod-
ręcznej. Robimy to, używając polecenia push:
memory.push("inputValue="+inputValue
+"&fieldID="+fieldID);. Po tym zabiegu
sprawdzamy już tylko, czy obiekt XMLHttp-
Request jest wolny i czy nasza pamięć podręcz-
na nie jest pusta, gdyż w przeciwnym wypad-
ku nie mielibyśmy czego sprawdzać. Teraz wy-
starczy już pobrać dane oczekujące w kolejce i
wykonać żądanie. Jak wykonać funkcję check,
przedstawiliśmy na Listingu 3.
Tak naprawdę wykonaliśmy właśnie ser-
ce aplikacji AJAX. Winni jesteśmy pań-
stwu jeszcze jedno wyjaśnienie. Użyta meto-
da readyState zwraca status żądania, gdzie
0 oznacza, że nie zainicjalizowano żądania,
1 – trwa ładowanie, 2 – załadowano, 3 – in-
teraktywne, 4 – zakończono żądanie. Teraz
należy stworzyć skrypt, który odbierze przy-
chodzące informacje. Wykona to funkcja han
dleRequestStateChange. Nieocenioną umie-
jętnością w tym przypadku jest poprawne po-
sługiwanie się strukturą XML. Spójrzcie, jak
05/2007
 Formularz internetowy

Listing 1. Podstawowa konstrukcja formularza

<FORM id="form_kontakt"><!--Nie musimy podawać argumentu dla action, gdyż wywołamy odpowiednie pliki asynchronicznie (czyli w tle),
wtedy też podamy, jaki plik wywołujemy i jakiej metody użyjemy do przekazania danych-->
<div style="float:left; display:inline; padding-right:10px;"><!--diplasy:inline użyte tylko po to, aby naprawić błędne
wyświetlanie elementów float przez Internet Explorera-->
<label style="padding-bottom:2px;" for="nazwa_klienta">Imi&#281; i nazwisko:</label>
<label style="padding-bottom:2px;" for="adres_email">Adres e-mail:</label>
<label style="padding-bottom:2px;" for="wiadomosc">Wiadomo&#347;&#263;:</label>
</div>
<div style="float:right: display:inline; ">
<input style="padding-bottom:2px;" id="nazwa_klienta" name="nazwa_klienta" type="text" value="" onblur="check(this.va
lue,this.id)"/><!--wywołanie funkcji check spowoduje połączenie z odpowiednim skryptem na serwerze, który
sprawdzi dane i prześle odpowiedź-->
<input style="padding-bottom:2px;" id="adres_email" name="adres_email" type="text" value="" onblur="check(this.value,thi
s.id"/>
<textarea style="padding-bottom:2px;" name="wiadomosc" cols="19" rows="10" id="wiadomosc"></textarea>
</div>
<div style="padding-top:5px;padding-bottom:5px; font-size:14px;">
<div id="comunication"><!--Tutaj wyświetlimy komunikaty nadesłane z serwera--></div></div>
<div style="clear:both; padding-left:209px;">

<INPUT type="button" name="ok" value="Wy&#347;lij" id="wyslij" onclick="send_message();"><!--Funkcja send_message() uruchomi

odpowiedni skrypt na serwerze, który wyśle wiadomość-->
</div>
</FORM>

Listing 2. Sprawdzanie poprawności stworzenia obiektu XMLHttpRequest

var xmlHttp;
if (window.ActiveXObject)
{
try
{
xmlHttp = new ActiveXObject("Microsoft.XMLHTTP"); //w ten sposób robimy to specjalnie dla IE
}
catch (e)
{
xmlHttp = false; //jeżeli nie udało się stworzyć – z reguły znaczy to, że ktoś nie używa IE
}
}
else
{
try
{
xmlHttp = new XMLHttpRequest(); //tu powołujemy obiekt XMLHttpRequest dla wszystkich innych przeglądarek poza IE
}
catch (e)
{
xmlHttp = false;
}
}

if (!xmlHttp)
{
alert("Bе┌д┘d podczas tworzenia obiektu XMLHttpRequest.");
}
else
{

return xmlHttp;
}

www.phpsolmag.org 47
 Technika

Listing 3. Funkcja check realizująca asynchroniczne wywołanie serwera

function check (inputValue,fieldID) //inputValue – wartość pola, fieldID – ID pola

{

//o ile obiekt jest stworzony

if (xmlHttp)
{
//o ile podaliśmy ID
if (fieldID)
{
inputValue = encodeURIComponent(inputValue);
fieldID = encodeURIComponent(fieldID);
memory.push("inputValue="+inputValue+"&fieldID="+fieldID);//dodajemy wprowadzone dane do kolejki
}
try
{
if ((xmlHttp.readyState == 4 || xmlHttp.readyState == 0) && memory.length > 0)
{
var EntryInformation = memory.shift(); //pobieramy dane z kolejki
xmlHttp.open("POST",script_name,true);
xmlHttp.setRequestHeader("Content-Type","application/x-www-form-urlencoded");
//onreadystatechange użyliśmy do ustawienia funkcji zwrotnej, która obsługuje zmiany statusu żądania
xmlHttp.onreadystatechange = handleRequestStateChange;
xmlHttp.send(EntryInformation);
}
}
catch(e)
{
}
}
}

Listing 4. Odbieramy nadchodzące dane

// wcześniej sprawdzamy, czy dane już zostały dostarczone, robimy to dzięki xmlHttp.status, którego wartość powinna wynosić 200,
// i xmlHttp.readyState, którego wartość powinna wynosić 4
var hellomessage,myDiv;
//zwraca odpowiedź serwera w postaci dokumentu XML, możemy również użyć responseText, a jako zwrot otrzymay łańcuch znaków
xmlResponse = xmlHttp.responseXML;
xmlDocumentElement = xmlResponse.documentElement;
hellomessage = xmlDocumentElement.firstChild.data;
myDiv = document.getElementById("comunication");
//wstawiamy otrzymaną wiadomość do bloku opatrzonego id comunication
myDiv.innerHTML = hellomessage;
setTimeout(”check();”,500) //ponowne wywołanie funkcji check, żeby obsłużyła kolejne żądania oczekujące w kolejce

Listing 5. Zabezpieczenie przed wstrzyknięciem kodu

function form_cleaner()
{
$_POST['inputValue']=htmlspecialchars($_POST['inputValue']);
$_POST['fieldID']=htmlspecialchars($_POST['inputfieldID']);
}

Listing 6. Konstruowanie odpowiedzi XML

header('Content-Type: text/xml');
echo '<?xml version="1.0" encoding="utf-8" standalone="yes"?>';
echo '<response>';

//tutaj wykonujemy funkcje sprawdzające poprawność danych

echo'</response>';

48 05/2007
 Formularz internetowy

śmy do sprawdzenia struktury adresu e-mail:

Listing 7. Zawartość nagłówka wiadomości e-mail. '^[0-9a-zA-Z_.-]+@([0-9a-zA-Z-]+.)+
[a-zA-Z]{2,4}$'.
$headears="From: Wiadomość od:".$email_od."\n"; Najważniejszym jednak elementem z punk-
$headears.="Reply-To:".$email_od."\n"; tu widzenia aplikacji AJAX jest teraz popraw-
$headears.="MIME-Version: 1.0\n"; ne skonstruowanie odpowiedzi w formacie do-
$headears.="Content-Type: multipart/alternative; boundary=\"$mime_boundary\"\n"; kumentu XML. Operacja ta przedstawiona jest
$message = "--$mime_boundary\n"; na Listingu 6.
$message .= "Content-Type: text/plain; charset=UTF-8\n"; Tak stworzony skrypt zapewni nam spraw-
$message .= "Content-Transfer-Encoding: 8bit\n\n"; dzenie i odebranie danych przez wcześniej na-
$message .= "$subject:\n\n"; pisaną aplikację. Ostatnim etapem będzie wy-
$message .= "E-mail z Twojej strony internetowej\n"; słanie wiadomości. Całą tę operację zapiszmy
w pliku mail.php. Aby wysłać e-mail, musimy
Listing 8. Funkcja send_message(). skorzystać z funkcji mail: @mail($email,
$subject, $message, $headears). Nie zapo-
function send_message() mnijmy także o ponownej walidacji danych for-
{ mularza. Jest to konieczne z uwagi na potrzebę
if (xmlHttp1.readyState == 4 || xmlHttp1.readyState == 0) wzmocnienia poziomu zabezpieczeń. W prze-
{ ciwnym wypadku jakiś internetowy złoczyń-
nazwa = encodeURIComponent(document.getElementById("nazwa_klienta").value); ca mógłby skorzystać z naszego formularza
mail = encodeURIComponent(document.getElementById("adres_email").value); w sobie tylko znanych niecnych zamiarach.
wiadomosc = encodeURIComponent(document.getElementById("wiadomosc").value); Jeżeli nigdy nie korzystaliście z funkcji @mail,
var parametry; to chcielibyśmy uczulić przede wszystkim na
parametry = "?nazwa="+nazwa+"&mail="+mail+"&wiadomosc="+wiadomosc; zawartość nagłówka. Istotnym jest, abyście
wprowadzili niezbędne tam informacje, tak jak
//tutaj dane przesy&#322;amy getem - w&#322;a&#347;ciwie dla tego tylko, na Listingu 7.
//&#380;eby pokaza&#263; &#380;e si&#281; da W pliku index.html dodajmy do naszego
skryptu JavaScript funkcję send_message. Tak
xmlHttp1.open("GET","mail.php"+parametry,true); naprawdę powinniście umieć już ją wykonać.
xmlHttp1.onreadystatechange = handleRequestStateChange1; Aby wywołać skrypt PHP w pliku mail.php w
xmlHttp1.send(null); sposób niewidoczny dla użytkownika, utwórz-
} cie nowy obiekt var xmlHttp1 = createXml
else HttpRequestObject(); i postępujcie identycz-
{ nie jak przy tworzeniu funkcji check, zmienia-
jąc tylko nazwę obiektu xmlHttp na xmlHttp1.
alert ('Serwer chwilowo zajęty'); Przy wysyłaniu wiadomości nie potrzebujemy
} pamięci podręcznej, gdyż mamy zamiar obsłu-
giwać tylko jedno żądanie. Na Listingu 8 poka-
zaliśmy funkcję send_message. Wysłaliśmy
odebraliśmy nadchodzące informacje na Li- lu użyjemy instrukcji switch lub zapytań wa- tam asynchroniczne żądanie i przesłaliśmy da-
stingu 4. runkowych if. Kiedy już to zrobimy, może- ne do podanego skryptu, ale tym razem meto-
Dokonaliśmy zatem niezbędnych czynności my tworzyć poszczególne funkcje dla każ- dą GET. Zabieg ten nie był podyktowany jakimiś
po stronie klienta. Teraz zajmiemy się walida- dego rodzaju przesyłanych danych. I tak: praktycznymi względami, chcieliśmy po pro-
cją wprowadzanych danych i stworzeniem od- dla pola Imię i Nazwisko stwórzmy funkcję stu pokazać, jak wysłać dane zarówno metodą
powiedzi w postaci struktury XML. Przedsta- check_name($value). Jego walidacja polegać POST, jak i GET.
wione wyżej skrypty nie są kompletne z uwagi będzie na sprawdzeniu, czy składa się wyłącz-
na ich rozpiętość. Zapraszamy jednak do sko- nie z liter. Musimy także sprawdzić, czy dany Podsumowanie
rzystania ze źródeł znajdujących się na płycie tekst nie jest za długi i czy w ogóle został wpi- W naszym artykule skupiliśmy się na poka-
dołączonej do wydania. sany. Aby sprawdzić, czy zmienna zawiera- zaniu, jak działają asynchroniczne wywołania
wyłącznie litery, użyliśmy funkcji ereg (lub serwera. Ważnym jest, abyś wiedział, jak wy-
PHP i walidacja danych preg_match) i kombinacji wyrażeń regular- słać i pobrać informacje ze skryptu PHP oraz
formularza nych: ereg('^[a-zA-Z]+$',$value). Do po- jak skonstruować przy pomocy tegoż skryptu
Stwórzmy teraz plik checker.php. Na wstę- równania długości z wartością minimalną i poprawną odpowiedź w formacie dokumentu
pie przetwarzania wpisanych przez użyt- maksymalną wystarczyła zwykła konstrukcja XML. Sama walidacja danych została przed-
kownika informacji należałoby przekształ- zapytania warunkowego. W przypadku po- stawiona w podstawowym zakresie, ale to już
cić znaki <,>,” i & na nieszkodliwe odpowied- myślnej walidacji funkcja nie powinna nic ro- jest temat na kolejny, sami przyznacie, bardzo
niki, przeciwdziałając w ten sposób możli- bić, jeżeli jednak wprowadzony tekst nie prze- ciekawy artykuł.
wym atakom. Użyjmy do tego celu funkcji szedł pomyślnie naszych testów, to zwracamy
htmlspecialchars, tak jak jest to zaprezento- komunikat o błędzie.
wane na Listingu 5. Podobnie ma się zachowywać funkcja spraw-
Następnie napiszmy skrypt, który wywo- dzająca poprawność wprowadzonego adre- TOMASZ ROSZKO
ła odpowiednią funkcję sprawdzająca w za- su e-mail. Tutaj również ograniczymy się Autor jest studentem III roku informatyki na Uniwer-
leżności od tego, jakie pole jest aktualnie pod- do sprawdzenia długości i struktury adresu. sytecie w Białymstoku.
dawane kontroli. Wystarczy, jeżeli w tym ce- Oto wyrażenie regularne, które zastosowali- Kontakt z autorem: tomaszroszko@gmail.comTeen

www.phpsolmag.org 49
 Technika
CakePHP
Buforowanie stron
Cache jest mechanizmem umożliwiającym zredukowanie opóźnienia w
dostarczaniu danych do użytkownika oraz zmniejszenia obciążenia serwera.
W aplikacjach internetowych często zachodzi konieczność wyświetlania tych
samych informacji wielokrotnie. Np. sklep internetowy wyświetla listę dostępnych
produktów w odpowiedzi. na każde żądanie potencjalnych klientów.
Dowiesz się...
• Poznasz różne techniki buforowania stron
WWW oraz możliwość ich praktycznego zasto-
sowania w CakePHP.
Poziom trudności
W
ielokrotne generowanie stron,
których zawartość nie zmienia
się, powoduje zbędne obciążenie
serwera WWW i bazy danych. Każde żąda-
nie od użytkownika musi zostać przetworzo-
ne, a wynik skierowany do przeglądarki in-
ternetowej, jednak za każdym razem serwer
pobiera te same dane. Nie stanowi to proble-
mu, gdy strony przegląda kilku użytkowni-
ków, ale kłopoty mogą się pojawić wraz ze
wzrostem popularności serwisu. Im więcej
użytkowników, tym bardziej serwer będzie
obciążony wykonywaniem zadań, które pro-
wadzą do wyświetlenia stron nieróżniących
się od siebie wcale lub różniących się tylko
w niewielkim stopniu. Naturalnym rozwią-
zaniem problemu spadku wydajności jest
zapisywanie „na boku” generowanych stron
i udostępnianie ich innym użytkownikom.
Zamiast za każdym razem generować tą samą
zawartość strony wystarczy przy pierwszym
wyświetleniu zapamiętać ją i używać przy
kolejnych wywołaniach. Technika ta nazywa
się page caching (pol. buforowanie stron) i jest
najprostszą metodą przyspieszania działania
serwisu. Przy pierwszym wyświetleniu stro-
na zostaje zapisana do pliku HTML. Każde
następne odwołanie do tej samej strony po-
woduje, iż do przeglądarki użytkownika zo-
stanie wysłana zawartość bezpośrednio z ca-
50
Powinieneś wiedzieć...
• Wymagana jest znajomość framework Cake-
PHP. Przydatna będzie znajomość języka SQL
i umiejętność administrowania bazą danych
MySQL.
che z pominięciem wszystkich etapów, dzię-
ki którym strona została pierwotnie wygene-
rowana. W praktyce odbywa się to prawie
tak szybko jak udostępnianie statycznych
stron HTML.
Cache przeglądarki internetowej
Zamiast za każdym razem generować tę sa-
mą zawartość strony wystarczy przy pierw-
szym wyświetleniu zapamiętać ją i używać
przy kolejnych wywołaniach – Rysunek 1.
Właściwie w każdej nowoczesnej przeglą-
darce internetowej znajdują się ustawienia
związane z cache. Najczęściej jest to para-
metr określający miejsce zarezerwowane
na pliki tymczasowe przeglądanych stron
WWW. Zasady aktualizacji cache są proste.
Przeglądarka za pomocą znaczników HTTP
sprawdza, czy przechowywane dane są aktu-
alne – Listing 1. i w miarę możliwości korzy-
sta z nich zamiast pobierać dane z Internetu.
Dzięki temu powrót do poprzednio wyświe-
tlanej strony WWW w przeglądarce (przy-
cisk „wstecz”) powoduje szybkie wyświetle-
nie informacji, najczęściej bez konieczności
pobierania danych z sieci.
Kontrola aktualności cache odbywa się
za pomocą znaczników: Cache - Control,
Expires, Last-Modified oraz ETag przesyła-
nych w nagłówku stron WWW:
Expires: DATA_GMT – Znacznik określa ter-
min możliwej zmiany lub wygaśnięcia ważno-
ści dokumentu. Po upływie określonego cza-
su (liczonego względem GMT) dokument mo-
że ulec zmianie lub zostać usunięty. Najprost-
szym sposobem wymuszenia, by plik nie zo-
stał umieszczony w cache, jest przypisanie da-
ty, która minęła. Znacznik idealnie nadaje się
do określania polityki tworzenia cache plików
graficznych, które bardzo rzadko ulegają zmia-
nie – Listing 1.
Cache-Control: DYREKTYWA – Znacznik
określa sposób zachowania mechanizmu bu-
forowania plików (zarówno serwera WWW,
jak i serwerów proxy) mówiącego, co powin-
no być buforowane i co może być przechowy-
wane w cache. Najbardziej przydatne są poniż-
sze dyrektywy:
• max-age=[sekundy] – określa maksy-
malny czas, w którym dane są traktowa-
ne jako aktualne (liczony względem da-
ty określonej przez znacznik Last-Modi-
fied);
• public – wymusza buforowane (przy-
datne dla stron, które w normalnych
warunkach nie są umieszczane w ca-
che);
Listing 1. Przykładowe żądanie i odpowiedź
serwera WWW
HEAD / HTTP/1.1
HOST: localhost
HTTP/1.1 200 OK
Date: Mon, 02 Jul 2007 21:24:12 GMT
Server: Apache
Accept-Ranges: bytes
X-Powered-By: PHP/4.2.2
Set-Cookie: PHPSESSID=
ac35d9b842215f4fb23ca419337af4b8;
path=/
Expires: Thu, 19 Nov 1981 08:52:00 GMT
Cache-Control: no-store, no-cache,
must-revalidate
Pragma: no-cache
Connection: close
Content-Type: text/html
Content-Language: pl
05/2007

• no-cache – wymusza pominięcie cache
(przeglądarki i serwerów proxy) i pobiera-
nie danych bezpośrednio z Internetu;
• no-store – wymusza usunięcie danych z
cache zaraz po przesłaniu ich do użytkow-
nika;
• must-revalidate – wymusza sprawdzanie
stanu przedawnionych dokumentów znaj-
dujących się w cache.
Last-Modified: DATA _ GMT– Znacznik okre-
śla datę ostatniej modyfikacji dokumentu –
Listing 1. ETag: ZNACZNIK – Znacznik jest
unikalnym identyfikatorem strony genero-
wanym przez serwer WWW, który zmie-
nia się za każdym razem, gdy przesyłane da-
ne ulegną modyfikacji. Znaczniki możemy
wysyłać do przeglądarki za pomocą funkcji
header() – Listing 2.
Page cache
Mechanizm page cache jest powiązany z adre-
sem URL. To na jego podstawie w kontrolerze
zapada decyzja, czy strona ma być wygenero-
wana dynamicznie, czy też ma być użyty ca-
che. Jeżeli użytkownik już wcześniej odwoły-
wał się do określonego adresu WWW, to zo-
stał wygenerowany plik cache – o ile prezen-
towane informacje nie uległy zmianie, to po-
nowne odwołanie do tego samego adresu spo-
woduje udostępnienie danych wcześniej wy-
generowanych. Z tego faktu wynikają pewne
ograniczenia. Strony zależące od parametrów
przekazywanych w URL lub od informacji
przechowywanych w sesji nie będą mogły
skorzystać z page cache, podobnie jak strony,
których zawartość jest uzależniona od czasu.
Adres WWW takich witryn może być za każ-
dym razem inny i w ten sposób ciągle byłyby
tworzone kolejne pliki cache. Sposób działa-
nia page cache (buforowanie całej strony) do-
skonale sprawdza się w przypadku stron, któ-
rych zawartość nie zmienia się często. Jest to
trudne do osiągnięcia, jeżeli prezentowanych
jest wiele danych z różnych źródeł. Jeżeli zaj-
dą zmiany w dowolnym źródle danych, plik
cache będzie musiał zostać ponownie wyge-
QUERY-CACHE
Nowoczesne bazy danych są najczęściej wy-
posażone w mechanizm QUERY-CACHE po-
wodujący zapamiętanie zapytań kierowa-
nych do bazy oraz skojarzonych z nimi wyni-
ków. Takie samo zapytanie SQL do bazy da-
nych spowoduje przekazanie wyników prze-
chowanych w QUERY-CACHE bez koniecz-
ności odczytu informacji z plików bazoda-
nowych. Cache jest czyszczony w przypad-
ku zmian w tabelach do których zapytania
się odwołują. MySQL4 posiada błąd, któ-
ry powoduje czyszczenie całego QUERY-CA-
CHE w przypadku zmian w dowolnej tablicy,
co niekorzystnie wpływa na czas odpowiedzi
serwera na te same zapytania.
www.phpsolmag.org
CakePHP
nerowany, co przy częstych zmianach sta- nić na TRUE wartość stałej CACHE_CHECK w
wia pod znakiem zapytania sens używania pliku /app/config/core.php. define ('CACHE_
tej technologii. W praktyce jednak strony CHECK', true); W kontrolerze powiązanym
WWW można podzielić na fragmenty, które z widokiem, dla którego włączamy cache, mu-
są statyczne, oraz na takie, które zmieniają się simy dodać CacheHelper przez umieszczenie
często, i poddać buforowaniu tylko te ostat- kodu: var $helpers = array('Cache');
nie. Wynikowa strona jest wtedy „składana” Następnie należy określić, co chcemy umie-
z mniejszych bloków, z których część będzie ścić w cache. Do zmiennej $cacheAction mu-
znajdowała się w cache. Jest to bardzo intu- simy przypisać tablicę zawierającą akcje, któ-
icyjne – w przypadku sklepu internetowego re mają być buforowane, oraz czas (w sekun-
lista produktów jest fragmentem, który naj- dach), przez który cache ma być aktualny
rzadziej ulega zmianom, a z kolei koszyk za- (można używać liczb lub zapisów „1 day” czy
kupów klienta może zmieniać się dynamicz- „60 seconds”) – Listing 3.
nie. Wykorzystanie page cache w CakePHP W praktyce zdarza się, że pewne fragmen-
zaczniemy od zapoznania się konfiguracją ty strony są wypełniane dynamicznymi dany-
serwera. Domyślnie cache widoków jest za- mi i nie mogą znaleźć się w cache ze względu
blokowane. By je aktywować, musimy zmie- na wyświetlane dane. Wystarczy wówczas, że
Listing 2. Przykładowe znaczniki wysyłane do przeglądarki za pomocą funkcji header()
// strona nie będzie umieszczona w cache przeglądarki
// wymaga obsługi protokołu HTTP/1.1
header("Cache-Control: no-cache, must-revalidate");
// data z przeszłości
header("Expires: Mon, 26 Jul 1997 05:00:00 GMT");
Lisgin 3. Definiowanie akcji, które mają zostać buforowane przez CakePHP
// Możemy zdefiniować cache dla wszystkich parametrów akcji
var $cacheAction = array('view/' => 86400);
// lub dla każdego parametru oddzielnie.
var $cacheAction = array(
'view/23/' => 21600,
'view/48/' => 21600
);
�����������������������������������
�����������
����������
�����������������������������������������
����������������������������������
�����������
����������
�����
Rysunek 1. Przesyłanie do użytkowników stron WWW
51
 Technika

fragment kodu, który nie powinien być bu- zentowane błędne nieaktualne dane. W naj- tlać dane z różnych modeli danych). Zmia-
forowany, określimy za pomocą znaczników prostszym przypadku w reakcji na zmiany na danych dowolnego modelu spowoduje
<cake:nocache> oraz </cake:nocache> – Li- możemy usunąć wszystkie pliki cache. Roz- więc automatyczne usunięcie cache dla całe-
sting 4. wiązanie to ma jednak tę wadę, że nawet nie- go widoku. CakePHP automatycznie usuwa
wielka zmiana spowoduje konieczność czaso- cache, gdy nastąpi zmiana w stanie aplikacji.
Czyszczenie cache chłonnego generowania cache na nowo. Zde- Jeżeli użytkownik spowoduje działanie, któ-
Przy korzystaniu z cache kluczowym momen- cydowanie lepiej jest usuwać tylko te pliki ca- re będzie skutkowało zmianami w bazie da-
tem w funkcjonowaniu serwisu jest sposób che, które prezentują dane, które uległy zmia- nych (INSERT, UPDATE, DELETE), zosta-
reakcji na zmiany w prezentowanych danych. nie. CakePHP wykorzystuje fakt, że prezen- nie usunięte cache dla widoku powiązane-
Jeżeli nie będzie sprawnego mechanizmu in- towane na stronach WWW dane są powią- go z kontrolerem odwołującym się do mode-
formowania aplikacji, które pliki cache nale- zane z modelem danych, a cache jest związa- li danych, które uległy zmianie. Istnieje moż-
ży usunąć, to użytkownikowi zostaną zapre- ny z widokiem (który z kolei może wyświe- liwość ręcznego sterowania cache i usuwania
nieaktualnych danych za pomocą funkcji cle-
arCache(). Jako parametr przekazujemy na-
Listing 4. Przykład wyłączenia buforowania fragmentu kodu widoku
zwę kontrolera, kontrolera i akcji lub kontro-
<h1> Ostatnie 10 wiadomości! </h1> lera, akcji i parametrów identyfikujących plik
<cake:nocache> cache – Listing 5.
<ul> W prosty sposób można zaimplemento-
<?php foreach($recentMessages as $message): ?> wać dodatkowy scenariusz czyszczenia cache
<li>$message['title']</li> sprawdzający się w sytuacjach, gdy nie może-
<?endforeach;?> my zapobiec cyklicznemu tworzeniu się no-
</ul> wych plików cache, ale jednocześnie chcemy
</cake:nocache> uniknąć ciągłego usuwania plików. Zamiast
spowalniać działanie aplikacji ciągłym testo-
Listing 5. Funkcja clearCache() usuwająca nieaktualne pliki cache waniem aktualności cache możemy urucho-
// Usuń wszystkie strony z cache, bazując na nazwie kontrolera mić dodatkowy proces działający w tle. Pro-
clearCache('controller'); ces ten będzie odpowiedzialny za cykliczne
czyszczenie cache co określony (konfiguro-
// Usuń wszystkie strony z cache, bazując na nazwie kontrolera i nazwie akcji walny) przedział czasowy niezależnie od ob-
ciążenia aplikacji.
clearCache('controller_action/');
Składowanie danych
// Usuń wszystkie strony z cache, bazując na nazwie kontrolera, nazwie akcji Najprostszym sposobem przechowywania
// i parametrze cache są pliki umieszczone bezpośrednio w
systemie operacyjnym (jest to jedyny sposób
// Do funkcji clearCache() można przekazywać wiele parametrów przechowywania cache obsługiwany automa-
tycznie przez CakePHP w wersji 1.1.xx). Wy-
clearCache(array('controller_action_params','controller2_action_params)); generowana strona HTML zostanie umiesz-
czona w publicznie dostępnym obszarze ser-
wera (w miejscu określonym ścieżką dostępu
wskazywaną przez stałą $CACHE) – każde od-
Memcached wołanie do tej samej strony będzie wówczas
System cache przechowujący dane w pamięci RAM, umożliwiający zapisywanie danych i obiek-
przekierowywane na plik cache. Rozwiąza-
tów. Wysoce wydajny i skalowalny umożliwia łączenie serwerów działających w oparciu o różne
architektury systemowe. Stosowany m.in. w serwisach LiveJournal i Wikipedia. System memca- nie takie oprócz oczywistych zalet, takich jak
ched jest dostępny w repozytoriach wielu dystrybucji Linuksa (kod źródłowy można pobrać z ad- prostota implementacji czy dobra wydajność,
resu http://www.danga.com/memcached). Obsługę memcached w PHP zapewnia binarne rozsze- ma podstawową wadę: nie jest rozwiązaniem
rzenie, dostępne na pecl.php.net. skalowalnym. Jeżeli nasz serwis będzie się
Krótki przegląd metod API:
rozwijał i zajdzie konieczność uruchomie-
• Memcache::add – dodaje element do serwera. nia dodatkowego serwera WWW, to stanie-
• Memcache::addServer – dDodaje serwer memcached do listy wykorzystywanych serwerów. my przed problemem związanym z dystry-
• Memcache::close – zamyka połączenie. bucją plików cache i ich synchronizacją. Za-
• Memcache::decrement – zmniejsza wartość elementu. pytania od użytkowników mogą być kierowa-
• Memcache::delete – usuwa element z serwera. ne do dowolnego serwera, każdy będzie więc
• Memcache::flush – usuwa wszystkie elementy z serwera.
• Memcache::get – zwraca element z serwera.
z nich tworzył pliki cache niezależnie. Poza
• Memcache::getExtendedStats – statystyki wszystkich serwerów memcached. tym usunięcie cache z jednego serwera nie
• Memcache::getServerStatus – zwraca stan serwerów memcached. spowoduje usunięcia plików z pozostałych
• Memcache::getStats – statystyki serwerów. serwerów. Można co prawda utworzyć jeden
• Memcache::getVersion – zwraca wersję serwera memcached. wspólny sieciowy filesystem na potrzeby ca-
• Memcache::increment – inkrementuje wartość elementu.
che wszystkich serwerów, ale rozwiązanie
• Memcache::pconnect – otwiera stałe połączenie.
• Memcache::replace – zmienia wartość podanego elementu. traci wtedy swoją prostotę. Innym rozwiąza-
• Memcache::set – zapisuje dane na serwerze. niem jest umieszczanie danych cache w bazie
• Memcache::setCompressThreshold – włącza automatyczną kompresję dużych wartości. danych. Jest to elastyczniejsze od plików ca-
• Memcache::setServerParams – zmienia parametry i stan serwera. che w systemie operacyjnym – głównie kosz-
tem dodatkowego obciążenia zasobów serwe-

52 05/2007
 CakePHP

Listing 6. Struktury danych wykorzystane do przechowywania cache

mysql> desc dbcache; // metoda usuwająca z bazy danych wszystkie dane,
mysql> desc dbcache; // których termin ważności minął
+------------+------------------+------+-----+---------+------
----------+ function purge()
| Field | Type | Null | Key | Default | {
Extra | return $this->query("delete * from cache where
+------------+------------------+------+-----+---------+------ expires_at < NOW()");
----------+ }
| key | int(10) unsigned | NO | PRI | NULL | }
|
| value | text | YES | | NULL | // przykładowy kontroler wykorzystujących cache
| // klasa MessagesControler wyświetlająca wiadomości
| expires_at | datetime | YES | | NULL | // internetowego forum
|
+------------+------------------+------+-----+---------+------ class MessagesController extends AppController{
----------+ var $name = 'Messages';
var $helpers = array('Html','Time');
// przykładowy model danych obsługujący buforowanie stron var $layout = 'default';
// w bazie danych klasa Cache var $uses = array('Forum','Topic','Comment','Message',
'MyCache');
class MyCache extends AppModel
function view($id)
// jeżeli używamy PHP4, musimy zdefiniować zmienną {
// zawierającą nazwę klasy
var $name = 'MyCache'; // pobierz informacje o temacie dyskusji i powiązaną
// z nim listę komentarzy jeżeli temat nie istnieje,
// korzystamy z bazy danych – tabeli o nazwie cache // ponownie wyświetl listę działów

var $useTable = ‘cache’; $topic = $this->MyCache->find('topic'.$id);

if (empty($topic)) {
// metoda wyszukująca wartość skojarzoną z kluczem $topic = $this->Topic->find(array('Topic.id'=>
// i zwracająca dane jako zmienną PHP $id, 'Topic.topic_id'=>0));
if (! empty($topic)) {
function find($key)
{ // przechowuj przez tydzień
$rc = $this->query("select * from cache where key = $this->MyCache->store('topic'.$id, $topic, time()
'$key' and expires_at < NOW() limit 1"); + (7 * 24 * 60 * 60));
return unserialize($rc['cache'][0]['value']); }
} else
{
// metoda przechowująca w bazie danych klucz razem $this->redirect('/forums/index');
// z wartością exit();
}
function store($key, $value, $expires=null) }
{
// jutro // przekaż zmienną $topic do widoku
if (is_null($expires)) $expires = time()+(24 * 60 * 60));
$expires = date('Y-m-d H:i:s', $expires); $this->set('topic', $topic);
$value = serialize($value); }
return $this->query("replace cache set value = '$value',
$expires_at = '$expires' where key = '$key'); function remove($id)
} {

// metoda usuwająca przechowywane dane na podstawie klucza // usuń temat dyskusji wraz ze wszystkimi wiadomościami
// wyszukiwania // usuń zbędne pliki z cache

function delete($key) if ($this->Topic->drop($id, true)) $this->

{ MyCache->delete('topic'.$id);
return $this->query("delete * from cache where key = $this->redirect('/forums/index');
'$key'"); exit();
} }

www.phpsolmag.org 53
 Technika

Memcached ma jeszcze jedną zaletę – moż-

Listing 7. Wykorzystanie memcached z poziomu PHP na go użyć jako mechanizm przechowują-
// utworzenie puli dostępnych serwerów memcached cy dane nie tylko na potrzeby buforowania
// każdy z nich będzie wykorzystywany proporcjonalnie całych stron (page cache). Możemy w cache
// do listy wag przekazanych jako prametr do metody Mamcache::addServer() umieszczać dowolne dane (wyniki obliczeń,
dynamicznie zmieniające się relacje między
$memcache = new Memcache; danymi) i na ich podstawie generować stro-
$memcache->addServer('memcache_host1', 11211, 50); ny WWW.
$memcache->addServer('memcache_host2', 11211, 25); Podobnie jak w przypadku page cache pro-
$memcache->addServer('memcache_host3', 11211, 25); blemem jest określenie, czy strony na których
$memcache = new Memcache; były prezentowane dane, które uległy mo-
$memcache->connect('localhost', 11211) or die ('Nie mogę się połączyć'); dyfikacji, znajdują się w cache. Memcached
umożliwia przechowywanie wyników obli-
if ($get_result = $memcache->get('key')) czeń, więc nie możemy polegać na prostej za-
{ leżności mówiącej, że w przypadku zmian w
modelu danych należy usunąć cache związa-
// jeżeli obiekt jest w cache, to skorzystaj z niego ny z widokiem prezentującym dane.Zamiast
tego można posłużyć się sztuczką polegają-
echo '<b>Dane z serwera</b>:<br/>'; cą na powiązaniu przechowywanych danych
echo $get_result->str_attr.'<br />'; przechowywanych w cache ze znacznikiem
echo $get_result->int_attr; sygnalizującym zmiany. Wystarczy, że utwo-
rzymy model danych, który będzie dostarczał
} informacje o stanie aplikacji, np. unikalny nu-
mer, niezmienny tak długo, jak długo nie na-
else stąpiły zmiany w bazie danych lub innych ob-
liczeniach.
{ Jeżeli tym numerem będziemy posługiwa-
li się przy obsłudze cache, to jego zmiana wy-
// w cache nie ma żądanych danych, zapisz dane musi ponowne przeliczenie zmienionych da-
nych. Jeżeli przestrzeń przeznaczona na bu-
$tmp_object = new stdClass; for będzie się zmniejszać, memcached auto-
$tmp_object->str_attr = 'test'; matycznie usunie dane, które przez określo-
$tmp_object->int_attr = time(); ny czas nie były aktywne.
$memcache->set('key', $tmp_object, false, 10) or die ( Rozwiązanie takie sprawdzi się przede
'Nie udało się zapisać elementu'); wszystkim przy skomplikowanych stronach
echo 'Zapisane dane zostaną usunięte po 10 sekundach<br/>'; WWW opartych o przechowywane w cache
echo 'Odśwież stronę, by zobaczyć dane zapisane na serwerze memcached'; dane pochodzące z czasochłonnych obliczeń.
Koszt zaangażowania zasobów serwera w wy-
} krycie zmian w stanie aplikacji będzie wów-
czas zrównoważony przez oszczędności wy-
nikające z braku potrzeby wykonywania cza-
ra mechanizmami zapisu i odczytu danych odłączać) bez konieczności przerywania dzia- sochłonnej generacji strony.
(zobacz ramka QUERY-CACHE). Oczywi- łania serwisu (obsługa memcached zostanie
ście istnieje możliwość skalowania takiego włączona do CakePHP począwszy od wer- Podsumowanie
rozwiązania, jednak nie jest ono proste po- sji 1.2.xx). Mechanizm page cache w CakePHP w połą-
nieważ wymaga żmudnej konfiguracji (repli- Typowa sesja połączenia z memcached z po- czeniu z umiejętnym wykorzystaniem cache
kacja baz danych) i nie jest standardowo ob- ziomu PHP została przedstawiona na Listin- przeglądarki internetowej może zredukować
sługiwane przez CakePHP 1.1.xx. Przykłado- gu 7. W pierwszej kolejności następuje zdefi- opóźnienia w dostarczaniu danych do użyt-
wy model danych obsługujący przechowywa- niowanie puli dostępnych serwerów pracują- kownika oraz zmniejszyć obciążenie serwera
nie cache w bazie danych został przedstawio- cych pod kontrolą memcached. Każdy z nich WWW i bazy danych. Warto zwrócić szcze-
ny w Listingu 6. będzie wykorzystywany proporcjonalnie do gólną uwagę na technologię memcached, któ-
Najbardziej elastycznym sposobem prze- wagi określonej podczas inicjalizacji połącze- ra zapewnia szybki dostęp do danych zawar-
chowywania danych jest mechanizm mem- nia i w razie awarii zastąpiony przez kolejny tych w cache, jest elastyczna i skalowalna,
cached przechowujący dane w pamięci RAM serwer z listy. dzięki czemu może „rosnąć” razem z naszym
serwera (zobacz ramka). W miarę, jak dane Każdy dostęp do danych poprzedzony jest serwisem.
będą zapełniały przydzieloną pamięć, system testem, czy informacje są dostępne w cache.
będzie automatycznie usuwał te, które były Tylko w przypadku negatywnym nastąpi ko-
najrzadziej używane (można też usuwać da- nieczność wykonania czasochłonnych obli-
ne za pomocą odpowiednich wywołań syste- czeń, po których wynik zostanie zapisany w
mowych). cache (kolejne zapytania będą więc korzysta- PIOTR GAPIŃSKI
Memcached został także wyposażony w ły z bufora). Memcached sam zatroszczy się o Autor w wolnych chwilach zajmuje się programo-
mechanizmy równoważące obciążenie, gdy usunięcie zbędnych (przestarzałych) danych waniem w różnych językach (głównie Rebol, Ruby,
wykorzystywanych jest kilka serwerów, któ- z pamięci – w naszym przykładzie po 10 se- PHP i AmigaE).
re można w prosty sposób przyłączać (lub kundach. Kontakt z autorem: narg@polbox.com

54 05/2007
 Narzędzia

SciTE
„Lekki” edytor o dużych możliwościach

Wcześniej czy później każdy programista stanie przed koniecznością wyboru

edytora, pozwalającego na sprawne tworzenie kodu. Odpowiednie narzędzie
to nie tylko wygoda, ale przede wszystkim oszczędność czasu.

lu twórców będzie miłą wiadomością. Należy

Dowiesz się... Powinieneś wiedzieć...
• Jak wykorzystać zawansowane możliwości edy- • Podstawowa znajomość PHP i narzędzi do two-
totora SciTE oraz jak skonfigurować go do pra- rzenia kodu.
cy z językiem PHP.
• możliwość podpięcia zewnętrznych pro-
gramów (np. Debuggera);
Poziom trudności • bufory pozwalające na pracę z kilkoma pli-
kami jednocześnie;
• mechanizm zapamiętywania sesji;
• dwupanelowa budowa (panel edycji i pa-
również wspomnieć że SciTE jest programem
o otwartym kodzie źródłowym rozprowadza-
nym za darmo.
Instalacja edytora nie powinna przysporzyć
trudności. Binarne wersje zarówno dla systemu
Windows jak i Linux można ściągnąć ze strony
domowej programu http://scintilla.sourceforge.n
et/SciTEDownload.html
Pierwsze uruchomienie
Po pierwszym uruchomieniu edytora można
się trochę rozczarować prostotą jego interfej-

P
HP jest bardzo popularnym językiem nel wyjścia). su. W najprostszej konfiguracji SciTE przy-
programowania, co przekłada się rów- pomina program Notatnik z systemu Win-
nież na liczbę dostępnych dla niego na- SciTE może pracować zarówno w środowisku dows. Nie dajmy się jednak zwieźć pozorom.
rzędzi programistycznych. Niestety, szeroka Windows, jak i pod kontrolą większości syste- Przy odrobinie wytrwałości to z pozoru ubo-
gama aplikacji tak naprawdę utrudnia wybór, mów unixowych (w tym Linuksa), co dla wie- gie narzędzie, może zmienić się w funkcjonal-
ponieważ sama znajomość funkcji progra-
mu nie wystarczy aby stwierdzić czy to ten
„właściwy”. W praktyce edytor można uznać
za sprawdzony dopiero po napisaniu kliku
skryptów podczas codziennej pracy.
SciTE to prosty, szybki i konfigurowalny edy-
tor tekstu wyposażony w wiele funkcji przydat-
nych programistom przy tworzeniu kodu. Po-
czątkowo był on tylko programem demonstru-
jącym możliwości komponentu Scintilla (na
którym bazuje), z czasem jednak rozrósł się tak,
że obecnie konkuruje z wieloma narzędziami
programistycznymi.
Edytor ten został wyposażony w wie-
le funkcji ułatwiających programowanie.
Trudno byłoby wymienić je wszystkie, dla-
tego poniżej znajdują się tylko ważniejsze
z nich:

• kolorowanie składni dla większości popu-

larnych języków;
• numerowanie linii;
• uzupełnianie składni języka;
• podpowiedzi;
• zwijanie kodu;
• tworzenie zakładek w kodzie; Rysunek 1. Okno edytora SciTE

56 05/2007
 SciTE

ny i wygodny edytor kodu tak jak to przedsta- ków (np. nie posiadamy uprawnień zapisu) konfiguracyjnym użytkownika mógłby wyglą-
wia Rysunek 1. w katalogu instalacyjnym możemy utworzyć dać następująco:
plik z konfiguracją języka w innej lokalizacji.
Konfiguracja Na przykład w systemach uniksowych może- import .SciTE/html
Konfiguracja edytora SciTE nie należy do naj- my stworzyć w katalogu domowym folder o
prostszych, ponieważ polega na edycji plików nazwie .SciTE i w nim umieszczać pliki z wła- lub
tekstowych, a to z kolei wymaga studiowania snymi ustawieniami. Aby wczytać konfigura-
dokumentacji. Warto jednak poświęcić na te cję dla danego języka z innej lokalizacji niż ka- import /home/nazwauzytkownika/.SciTE/html
czynności trochę czasu, ponieważ efekt mo- talog instalacyjny należy skorzystać z opcji im-
że być imponujący. Podstawowa konfigu- port podając pełną ścieżkę do wczytywanego W domyślnej instalacji SciTE nie posiada
racja SciTE zawiera się w pliku SciTEGlo- pliku pomijając rozszerzenie .properties. Od- osobnego pliku konfiguracyjnego dla języka
bal.properties znajdującym się przeważnie powiedni wpis (np. dla języka HTML) w pliku PHP. Oczywiście można go utworzyć, jednak
w katalogu instalacyjnym aplikacji. Aby go
nie szukać możemy otworzyć plik wybiera-
jąc z menu programu Options | Open Glo-
bal Options File. Tutaj dokonujemy odpo-
wiednich poprawek zgodnie z dokumentacją
dostępną na stronie http://scintilla.sourceforg
e.net/SciTEDoc.html. SciTE oferuje również
możliwość stworzenia własnej konfiguracji
bez wprowadzania modyfikacji w pliku glo-
balnym. Dokonujemy tego poprzez utworze-
nie pliku użytkownika SciTEUser.properties
wybierając z menu programu opcję Options
| Open User Options File. Plik ten będzie pu-
sty, tak więc najlepszym rozwiązaniem bę-
dzie skopiowanie do niego ustawień global-
nych a następnie wykonanie potrzebnych
zmian. Wybrane opcje konfiguracyjne zosta-
ły przedstawione na Listingu 1.

Dwa panele
Edytor SciTE umożliwia korzystanie z dwóch
paneli: panelu edycji – w którym tworzony jest
kod, oraz panelu wyjścia – gdzie można obser-
wować komunikaty programów zewnętrznych
oraz uruchamiać polecenia systemowe. Jest to
bardzo przydatne gdy korzystamy z debugge- Rysunek 2. Uzupełnianie składni
ra lub programu sprawdzającego poprawność
składni. W dalszej części artykułu dowiemy
się jak skonfigurować sprawdzanie składni dla
języka PHP.

Obsługa języków programowania

SciTE obsługuje większość popularnych języ-
ków programowania w tym PHP, a każdy ob-
sługiwany język posiada swój własny plik kon-
figuracyjny w którym możemy modyfikować
ustawienia takie jak kolorowanie składni czy
listę funkcji oraz słów kluczowych. Pliki kon-
figuracyjne poszczególnych języków znajdu-
ją się w katalogu instalacyjnym edytora i po-
siadają rozszerzenie .properties. Jeśli nie chce-
my, bądź nie możemy modyfikować tych pli-

Listing 1. Wybrane opcje konfiguracyjne

edytora

command.name.13.*=example
command.mode.13.*=subsystem:lua,
savebefore:no,groupundo
command.shortcut.13.*=Ctrl+E
command.13.*=example
Rysunek 3. API PHP i podpowiedzi w edytorze SciTE

www.phpsolmag.org 57
 Narzędzia

stania z podpowiedzi w postaci „dymków” oraz

Listing 2. Zawartość przykładowego pliku rozszerzeń – example.lua autouzupełniania w postaci listy pasujących
# ustaw szerokość edytora na starcie na 800 pikseli słów. Udogodnienia te najlepiej ilustrują Ry-
position.width=800 sunki 2 i 3.
# ustaw wysokość edytora na starcie na 600 pikseli Aby włączyć te funkcje należy zaopatrzyć
position.height=600 się w plik .api danego języka. Można go stwo-
# podziel okno na panele: 0 – w poziomie, 1 -w poziomie rzyć ręcznie lub pobrać ze strony http://scintilla
split.vertical=0 .sourceforge.net/SciTEExtras.html. Zakładając że
# ustal szerokość dla panelu wyjścia na 100 pikseli plik ten został umieszczony w podkatalogu
output.vertical.size=100 .SciTE pod nazwą php.api wystarczy dodać na-
# ustal szerokość dla panelu wyjścia na 100 pikseli stępujące linijki do pliku konfiguracyjnego
output.vertical.size=100 języka HTML:
# ustal wysokośćkość dla panelu wyjścia na 100 pikseli
output.horizontal.size=100 api.$(file.patterns.php)=
# pokaż pasek z buforami (otwarte pliki) $(SciteUserHome)/.SciTE/php.api
tabbar.visible=1 autocomplete.hypertext.start.characters=
# pokaż pasek narzędziowy _$(chars.alpha)
toolbar.visible=1
# pokaż pasek statusu Sprawdzanie składni
statusbar.visible=1 Sprawdzanie poprawności kodu na bieżąco po-
# włącz numerowanie linii zwala uchronić się przed błędami składniowy-
line.margin.visible=1 mi i dzięki temu znacznie skrócić pracę nad
# automatycznie zapisz pliki gdy okno traci aktywność skryptem. W PHP realizujemy to poprzez wy-
save.on.deactivate=1 wołanie progamu – interpretera „php” z opcją
# zapamiętaj sesję po zamknięciu programu – l nazwa pliku. SciTE może to robić za każ-
save.session=1 dym razem gdy naciśniemy przycisk Compile.
# włącz funkcję zwijania kodu Wystarczy dodać poniższą linijkę do pliku kon-
fold=1 figuracyjnego języka HTML:
# włącz kodowanie unicode
codepage=65001 command.compile.$(file.patterns.php)=
LC_CTYPE=pl_PL.UTF-8 php -l "$(FileNameExt)"
output.codepage=65001
Listing 2 Przy poprawnej konfiguracji rezultat pole-
cenia powinien wyświetlić się w panelu wyj-
function OnChar(c) ścia za każdym razem gdy naciśniemy przy-
if c == '"' or c == '\'' then cisk Compile.
editor:InsertText(editor.CurrentPos, c);
elseif c == '(' then Rozszerzenia w języku LUA
editor:InsertText(editor.CurrentPos, ')'); Jeżeli ktoś wciąż czuje niedosyt funkcjonal-
elseif c == '[' then ności edytora SciTE, mam wesołą wiadomość
editor:InsertText(editor.CurrentPos, ']'); - aplikację tą możemy rozszerzać przy pomocy
elseif c == '<' then editor:InsertText(editor.CurrentPos, '>'); języka LUA. Daje to ogromne możliwości takie
elseif c == '?' and string.char(editor.CharAt[editor.CurrentPos - 2]) == jak tworzenie makr i wyzwalaczy czy reakcji na
'<' then editor:InsertText(editor.CurrentPos, 'php ?'); określone zdarzenia. Tak więc należy utworzyć
editor:GotoPos(editor.CurrentPos + 4); plik o dowolnej nazwie np. extensions.lua i po-
informować SciTE o jego lokalizacji umieszcza-
elseif c == '{' then local indent = editor.LineIndentation[editor: jąc w pliku konfiguracyjnym linijkę, która mo-
LineFromPosition(editor.CurrentPos)] / editor.TabWidth; że wyglądać w następująco:
editor:InsertText(editor.CurrentPos, "\n\n" .. string.rep("\t",
indent + 1) .. "\n" .. string.rep("\t", indent) .. "}"); extension.*=$(SciteUserHome)/extensions.lua
editor:GotoPos(editor.CurrentPos + (indent + 3));
end Przykładowy fragment pliku lua znajduje się
return false; na Listingu 2. Skrypt ten jest oparty na zda-
rzeniu onChar edytora SciTE (fukcja wywo-
end ływana przy każdym wpisaniu znaku), a jego
zadanie polega na dopisywaniu zamykających
nawiasów, cudzusłowów etc. Oczywiście moż-
lepszym rozwiązaniem będzie skorzystanie z zmodyfikować ustawienia dla opcji keywordc- liwości edytora można rozbudowywać przy
pliku ustawień dla języka html, który posiada lass.php dodając oddzielone spacją nazwy inte- użyciu bardziej rozbudowanych skryptów
również odpowiednie instrukcje dla PHP. resujących nas funkcji. lua. Mamy na przykład możliwość tworzenia
Domyślnie nowo zainstalowany edytor bę- funkcji które zostaną wywołane z poziomu
dzie kolorował tylko słowa kluczowe języ- Podpowiedzi i autouzupełnianie menu Tools aplikacji lub przy użyciu skrótu
ka PHP. Jeśli chcielibyśmy dodać pozostałe Bardzo ciekawym i przydatnym rozszerzeniem klawiaturowego. Wystarczy w pliku konfigu-
funkcje dostępne w PHP należy odpowiednio w omawianym edytorze jest możliwość korzy- racyjnym dodać linie – Listing 1.

58 05/2007
 Powyższy przykład spowoduje umieszczenie
w menu Tools pozycji o nazwie example, która
będzie odpowiedzialna za uruchomienie funk-
cji example z pliku rozszerzeń lua.
Szczególnie przydatna może okazać się moż-
liwość reakcji na zdarzenie onSave (podczas za-
pisywania pliku). Tworząc odpowiedni skrypt
możemy np. automatycznie wysyłać pliki na
zdalny serwer poprzez protokół FTP używając
zewnętrznych programów.
Pod adresem http://lua-users.org/wiki/SciteScripts
można znaleźć kilka gotowych do użycia skryp-
tów. Zachęcam również do zapoznania się z do-
kumentacją tworzenia rozszerzeń z użyciem
LUA pod adresem http://scintilla.sourceforge.net/
SciTELua.html.

SciTE w ojczystym języku

Wielu z pewnością zadowoli fakt możliwo-
ści spolszczenia interfejsu edytora SciTE. Wy-
starczy ze strony http://scintilla.sourceforge.net/
SciTETranslation.html pobrać odpowiedni plik,
zmienić jego nazwę na locale.properties i skopio-
wać do katalogu instalacyjnego.

Podsumowanie
Jak widać edytor SciTE jest bardzo zaawan-
sowanym narzędziem w swojej klasie. Choć
niektórym programistom będzie tu brakować
funkcji takich jak zarządzanie projektami czy
klient FTP. Można te braki oczywiście obejść
stosując dodatkowe oprogramowanie, bądź
pisząc rozszerzenia w języku LUA.
Niewątpliwie największą zaletą tej aplikacji
jest konfigurowalność, pozwalająca na dosto-
sowanie jej do własnych potrzeb programisty i
chyba właśnie to docenia większość użytkow-
ników najbardziej. Należy również wspomnieć
o stabilności programu i niskim zapotrzebowa-
niu na zasoby systemowe.
Poza stroną domową http://scintilla.sour-
ceforge.net/SciTE.html w sieci nie znajdzie-
my zbyt wiele na temat opisywanego edy-
tora – najprawdopodobniej początkujących
użytkowników odstrasza konfiguracja tego
narzędzia. Warto również zajrzeć na grupę
dyskusyjną http://mailman.lyra.org/mailman/
listinfo/scite-interest – można tu odnaleźć wie-
le odpowiedzi na pytania nurtujące nie tylko
początkujących użytkowników tego imponu-
jącego narzędzia.

ROBERT ZAJDA
Autor artykułu jest właścicielem firmy APISOFT
zajmującej się bezpieczeństwem systemów in-
formatycznych i wdrażaniem oprogramowania
open-source oraz nauczycielem przedmiotów in-
formatycznych w Zakładzie Doskonalenia Zawo-
dowego w Radomiu.
Kontakt z autorem: robert.zajda@gmail.com

www.phpsolmag.org
 Narzędzia
jQuery
Pisz mniej, rób więcej
Co to jest jQuery? Wikipedia podaje następującą definicję: lekka Biblioteka
programistyczna dla języka JavaScript, ułatwiająca współdziałanie JavaScript
oraz HTML. Ale to nie wszystko. Jest to biblioteka, która wszystkie obiekty
strony HTML „ubiera” w dodatkowe zdarzenia, własności i metody.
Dowiesz się...
• Artykuł pokazuje jak w łatwy i szybki sposób
dodać do strony zaawansowane efekty wizual-
ne, a także możliwości wykonywania asynchro-
nicznych zapytań http.
Poziom trudności
D
odatkowo bardzo intuicyjne two-
rzy grupy obiektów i kolekcje, dając
możliwość iteracji po wybranych ele-
mentach grupy. Wyposażenie jQuery w możli-
wość wykonywania zapytań asynchronicznych
w połączeniu z łatwością manipulacji dowolny-
mi obiektami lub grupami obiektów wewnątrz
strony HTML daje silne i łatwe w użyciu narzę-
dzie do tworzenia atrakcyjnych wizualnie stron
w technologii AJAX.
Instalacja i konfiguracja
Instalacja jest bardzo prosta, a właściwie nie
ma jej wcale. Wystarczy ściągnąć plik jqu-
ery.js i włączyć go jako skrypt do własnej stro-
ny. Od tego momentu można zacząć używać
funkcjonalności, jaką daje nam ta bibliote-
ka. Pobieramy plik jQuery.js z adresu: http://
code.jquery.com/jquery-latest.js i umieszcza-
my go w katalogu roboczym razem z plikiem
tworzonej przez nas strony. Następnie włą-
czamy w kod strony zawartość ściągniętego
pliku, deklarując w części nagłówkowej na-
szej strony:
<script src="jquery-latest.js" type="text/
javascript"></script>
Tworzymy kod powodujący, iż po kliknięciu
na dowolny link w obrębie strony HTML po-
60
Powinieneś wiedzieć...
• Wymagana jest dobra znajomość html, css,
• Podstawowa znajomość JavaScript, php.
jawi się komunikat (alert) „Hello Word”.
Ta konstrukcja odpowiada klasycznemu kodo-
wi HTML i JavaScript
<a href="" onclick="alert('Hello
world')">Link</a>
z tą różnicą, że jeden wpis odnosi się automa-
tycznie do wszystkich linków na tworzonej
przez nas stronie.
Selektory HTML i CSS
Pełne wsparcie dla CSS (1, 2, 3) oraz wszystkich
selektorów HTML stanowi podstawę dobrego
imienia omawianej biblioteki. Możliwość defini-
cji kolekcji selektorów i iteracji po dowolnej z nich
jest dużym ułatwieniem w tworzeniu logiki apli-
kacji webowej po stronie klienta. Przypuśćmy że
chcemy odwołać się do elementu o ID „ordere-
dlist”. W klasycznym skrypcie JavaScript musie-
libyśmy użyć konstrukcji: document.getElement
ById("orderedlist") by wydobyć interesujący
nas element. Przy wsparciu jQuery mamy do dys-
pozycji konstrukcję:
$("#orderedlist").addClass("red");
Przy czym możemy na wybranym obiekcie
wywołać dowolne funkcje dostarczane z oma-
wianą biblioteką, w tym konkretnym przykła-
dzie została wywołana funkcja
addClass("red");
Funkcja ta, jak łatwo się domyślić, doda
klasę „red” do elementu o ID „orderedlist”.
Można się pokusić o stwierdzenie, że nie
wydaje się to wielkim ułatwieniem, wszak
JavaScript sam w sobie daje możliwość wy-
selekcjonowania wybranego elementu, ale
dla konstrukcji, która ma za zadanie wybrać
wszystkie elementy listy <li> dla obiektu o
wybranym ID, kod JavaScript będzie wy-
magał odrobiny programowania, a w przy-
padku jQuery wystarczy zastosować wy-
starczy zastosować konstrukcję prezento-
waną w listingu 8. Innym ciekawym przy-
kładem selekcji elementów strony HTML
może być ujęcie w kolekcję wszystkich od-
nośników mających ustawiony parametr
„name”. Kod w jQuery napisać można w na-
stępującej postaci:
$("a[@name]").css("background", "#eee"
);
Łatwo się domyślić, że wykonanie tego frag-
mentu kodu spowoduje zmianę koloru tła
wyselekcjonowanych elementów. Bardziej
użytecznym selektorem jednak wydać się
może taki, który wybiera linki zawierają-
ce w swym adresie wskazanie do np. kata-
logu „galery”.
$("a[@href*=/gallery]").click(function() {
// do something with all links that
// point somewhere to /gallery
});
Można długo opisywać różne ciekawe kom-
binacje metod selekcji elementów strony, za-
mieszczone tutaj przykłady zostały wybra-
ne, by pokazać spektrum możliwości, jakie na
tym polu daje nam jQuery.
Walidacja formularzy
Częstym i bardzo eleganckim rozwiązaniem
stosowanym na różnego rodzaju stronach
jest walidacja formularzy. Nie trzeba chyba
nikogo przekonywać, że duże formularze na
05/2007

witrynach pełnych elementów graficznych
lepiej walidować bez kosztownego przełado-
wywania całej strony, gdyż słabe łącze mo-
że spowodować, że wypełniający formularz
zirytuje się długim oczekiwaniem na odpo-
wiedź serwera z informacją, że wpisana war-
tość jest niewłaściwa. Zacznijmy od przykła-
du, w którym będziemy walidować numer
PESEL, a w przypadku wpisania niewłaści-
wej wartości ostrzeżemy użytkownika, ale
pozwolimy mu wypełniać dalej formularz
i ostatecznie zaakceptujemy wadliwy nu-
mer PESEL. Najpierw przygotujemy funk-
cję, która dokona sprawdzenia, czy przeka-
zana jako argument wartość jest poprawnym
numerem PESEL.
Część funkcji zmieniona w komen-
tarz umożliwia w szybki sposób rozszerze-
nie funkcjonalność testu o sprawdzenie po-
prawności podanej w innym polu formula-
rza płci, w tym celu należy dodać kolejny
argument funkcji o nazwie „plec” (dozwolo-
ne wartości to M lub K) i usunąć znaki ko-
mentarza z odpowiedniego fragmentu kodu.
Mając tak przygotowaną funkcję, możemy
sprawić, by została wywołana przy wysłaniu
formularza. Aby na nasze żądanie mimo
błędnego wpisu dane zostały wysłane, zasto-
sujemy jeszcze jedną funkcję pomocniczą.
Teraz szybie powiązanie funkcji do zdarzenia
wysłania formularza przy pomocy jQuery.
$('#frmDaneOsobowe').ajaxForm( {
beforeSubmit: validate } );
Czegóż wybredny programista chciał-
by mieć więcej w tej sytuacji? Możliwość
sprawdzenia, czy dany numer PESEL istnie-
je w naszej lokalnej bazie danych? Wywoła-
nie asynchronicznego zapytania get i uzy-
skanie odpowiedzi od przygotowanego od-
powiednio skryptu PHP wydaje się właści-
we. W podobny sposób można sprawdzić
adres e-mail i w czasie, gdy użytkownik wy-
pełnia resztę formularza, możemy przesłać
e-mail do przygotowanego skryptu PHP,
który nie tylko sprawdzi poprawność adre-
su pod względem budowy (ciąg znaków, li-
terka at, kolejny ciąg znaków), lecz także
odpyta serwery DNS o rekordy MX czy na-
wet system pocztowy o poprawność adresu
e-mail. Aby jednak to zrobić, zapoznajmy się
z funkcjonalnością zapytań asynchronicz-
nych oferowaną przez jQuery.
GET I POST asynchronicznie
To, co czyni z omawianej biblioteki uniwersal-
ną do różnych zastosowań, to możliwość wy-
syłania asynchronicznych zapytań. Biblioteka
ta ma gotowy zbiór funkcji wspierających za-
pytania asynchroniczne i – co bardzo użytecz-
ne – funkcje te jako jeden z parametrów przyj-
mują tzw. callback, a dokładnie nazwę funk-
cji, która ma być wywołana na zakończenie
www.phpsolmag.org
jQuery
działania danego zapytania. Pierwszą użytecz- załadowaniu danych ze skryptu PHP, załaduje
ną funkcją, związaną z dziedziną „ajax”, jest je do znacznika HTML o ID =”wynik” (<div
funkcja get. Parametrami jej wywołania są: id=”wynik”><div>)
.get(url, params, callback), gdzie url to W pliku test.php przetwarzamy zapyta-
URL, params określa parametry przekazywa- nie oraz przekazane parametry – Listing 11.
ne w zwykłym URL-u za znakiem zapytania, u Oczywiście, taki prosty przykład jest dobry,
nas będą w postaci: ale dla nas dobry to za mało, potrzebne nam
są zapytania, które odpowiednio zareagują w
{ name: "PHPSolution", id: "3/2007" } przypadku niepowodzenia zapytania, a tak-
że – co być może ważniejsze – zrealizują od-
Ostatnim parametrem może być nazwa funk- powiednie czynności po pełnym wykonaniu
cji, którą chcemy wywołać po wykonaniu za- zapytania, czyli wtedy, kiedy „spłyną” już
pytania, może być to funkcja formatująca wszystkie dane od serwera. Jest to potrzeb-
treść stronę w zależności od uzyskanej odpo- ne w przypadku przetwarzania przez serwer
wiedzi. Dla przykładu podamy kod, który po skomplikowanych operacji bazodanowych.
Listing 1. Funkcja sprawdzająca poprawność numeru PESEL
function validPESEL(pesel)
{
if(pesel == 0)return true;
if (pesel.length > 11) return false;
var rePesel = /(\d{11})/;
if (rePesel.test(pesel)) pesel = RegExp.$1;
else return false;
pesel = pesel.split("");
//if(plec)
//{
// if(pesel[9]%2 && plec.search("K")!=-1) return false;
// else if (!pesel[9]%2 && plec.search("M")) return false;
//}
var wagi = new Array(1,3,7,9,1,3,7,9,1,3);
var suma=0;
for(i=0;i<=9;i++) suma += pesel[i]*wagi[i];
suma %= 10;
var sumaKontrolna = (10-suma) % 10;
if (pesel[10]==sumaKontrolna) return true;
else return false;
}
Listing 2. Formularz HTML z logowaniem asynchronicznym
<form method="get" class="cmxform" id="form" action="form.php">
<fieldset>
<p>
<label for="login">Twój login</label>
<input id="user" name="user" title="Podaj login, przynajmniej trzy znaki"
class="{required:true,minLength:3}" />
</p>
<p>
<label for="pass">Hasło</label>
<input type="password" name="password" id="password" class="{
required:true,minLength:5}" />
</p>
<p>
<input class="submit" type="submit" value="Login"/>
</p>
</fieldset>
</form>
61
 Narzędzia

Taką funkcją jest: $.ajax(params); Parame-

Listing 3. Wywołania funkcji dokonujących walidacji try przekazywane tej funkcji wymagają do-
kładniejszego omówienia.
<script type="text/javascript"> Przede wszystkim forma przekazywanych
jQuery(function() { parametrów jest w postaci par klucz: „war-
tość”. Nie wszystkie parametry są obowiąz-
// show loading indicator kowe, a te, które nie będą ustawione, zostaną
zastąpione wartościami domyślnymi. Pierw-
var loader = jQuery('<div id="loader"><img src="images/loading.gif" szym niezbędnym parametrem jest URL. Na-
alt="Czekaj..." /></div>') zwa skryptu bądź strony, która zostanie wy-
.css({position: "relative", top: "1em", left: "25em"}) wołana, np. url: „test.php”, Kolejnym jest
.hide() „type”, w naszym przypadku upewnimy się,
.appendTo("body"); że będzie to typ domyślny, czyli „GET”, type:
jQuery().ajaxStart(function() { „GET”, następnie czas na przesłanie danych do
loader.show(); skryptu:
}).ajaxStop(function() {
loader.hide(); data: „name=PHPSolution&id=3/2007” §
}); (znany jako $QUERY_STRING)

jQuery().ajaxError(function(a, b, e) { następnie funkcja, która zostanie wywoła-

throw e; na, w przypadku wykonania skryptu z suk-
}); cesem
jQuery.validator.setDefaults({
debug: true success: callback_success,
});
Po ukończeniu zapytania, czyli wtedy kie-
var v = jQuery("#form").validate({ dy spłynęły już wszystkie dane i serwer za-
submitHandler: function(form) { mknął połączenie, zostanie wywołana in-
jQuery(form).ajaxSubmit({ na funkcja:
dataType: "json",
after: function(result) { complete: callback_complete,

if(result.status) { całość będzie wyglądała zgodnie z listin-

v.showErrors(result.data); giem. Wartymi zauważenia funkcjami z dzia-
v.focusInvalid(); łu „ajax” są:
}
} • $.ajaxStart(callback);
}); • $.ajaxStop(callback);
} • $.ajaxSend(callback);
}); • $.ajaxSuccess(callback);
jQuery("#reset").click(function() { • $.ajaxComplete(callback).
v.resetForm();
}); Wszystkie wymienione tu funkcje związu-
}); ją wybraną przez nas funkcję oznaczoną ja-
</script> ko „callback” z odpowiednim zdarzeniem.
IAjaxStart spowoduje, że będzie wykonywa-
Listing 4. Przykładowy plik php symulujący logowanie użytkownika na wybrana przez nas funkcja zawsze, kiedy bę-
<?php // oczekiwanie, w celu sumulacji opóźnień w przetwarzaniu I przesyłaniu dzie zaczynało wykonywać się jakieś zapytanie
// danych „ajax”. AjaxStop spowoduje, że wykona się od-
powiednia funkcja w chwili zakończenia zapyta-
sleep(1); nia typu „ajax”. Funkcja ajaxSend wykona przy-
$user = $_REQUEST['user']; pisaną funkcję przed każdym wykonaniem za-
$pw = $_REQUEST['password']; pytania „ajax”, ajaxSuccess odpowiednio po
każdym zapytaniu zakończonym sukcesem, a
if($user && $pw && $pw == "pass") ajaxComplete będzie wywoływał funkcję za-
echo "{'status': 0, 'data':'Cześć $user, Witamy ponownie.'}"; wsze, kiedy zakończą napływać dane z serwera.
Ponadto funkcja $.ajax wspiera zapyta-
else nia, które jako odpowiedź przesyłają dane w
następującej postaci: XML, HTML, script,
echo "{'status': 1, 'data': {'password': JSON. Kiedy już poznaliśmy funkcję odpo-
'Przykro mi, Twoje hasło jest błędne.'}} ; wiedzialną za zapytania asynchroniczne, mo-
?> żemy napisać kod aplikacji webowej, realizu-
jącej zaawansowaną walidację formularza. Ni-
kogo nie trzeba przekonywać, że korzystanie

62 05/2007
 jQuery

z gotowych funkcji i tego, co już zostało napi-
sane, znacznie przyśpiesza tworzenie własnej
aplikacji. Z tego właśnie powodu sięgniemy
po gotowe funkcje przygotowane do walida-
cji formularzy, a dostarczone jako plugin jQu-
ery o nazwie: validation. Pobieramy plik z ad-
resu: http://jquery.bassistance.de/validate/jqu-
ery.validate.zip Po rozpakowaniu włączamy
w kod naszej strony następujące pliki:
W katalogu “js” umieszczamy następujące pli-
ki pomocnicze: cmxforms.js, jquery.js, form.js,
test.js, testrunner.js. Zaczniemy od przygotowa-
nia formularza logowania, który wyślemy asyn-
Listing 5. Strona z „jQuery callendar”
chronicznie do przetestowania poprawności da-
nych. Kod formularza zawarty jest w Listingu 2.
Kodem zawarty w Listingu 3. oprogramuje-
my elementy formularza, wykorzystując funk-
cje dostarczane przez jQuery.
Współpraca jQuery zPHP
Umieszczamy w kodzie HTML potrzebne ele-
menty, takie jak:
<button id="reset">Programowy reset formy
</button>
<div id="result">Oczekiwany rezultat</div>
Akcją wykonywaną przy wysłaniu formula-
rza jest asynchroniczne wywołanie skryptu
PHP form.php, w którym możemy umieścić
uwierzytelnienie użytkownika, i włączenie
sesji, tak by dalsze wędrowanie po stronie
odbywało się w spersonalizowany sposób.
Dla potrzeb testów ograniczymy się do pro-
stej symulacji prawdziwego logowania. Kod
pliku form.php zawiera Listing 4.To, co wy-
różnia jQuery od innych podobnych biblio-
tek, to fakt, że wokół jQuery nabudowało
się wiele ciekawych i darmowych bibliotek,
które rozszerzają i wzbogacają jego funkcjo-
nalność. Jednym z takich przykładów jest
jQPie, który:

<HTML><HEAD> • w prosty sposób wykonuje i przetwarza

<script type="text/javascript" src="http://code.jquery.com/jquery-latest.pack.js"> dane ze skryptów PHP, używając metody
</script> $.getJSON,
<style type="text/css">@import url(jquery-calendar.css);</style> • włącza wygenerowany przez PHP kod
<script type="text/javascript" src="jquery-calendar.js"></script> HTML przy pomocy funkcji $.(element).
<script type="text/javascript"> load,
$(document).ready(function () { • wywołuje funkcje PHP bezpośrednio ze
$('.calendarFocus').calendar(); strony przy pomocy funkcji $.jqpie,
popUpCal.prevText = '<< '; • wywołuje funkcje jQuery z pozio-
popUpCal.nextText = '>> '; mu PHP w odpowiedzi na wywołania
popUpCal.minDate = new Date(2005, 1 - 1, 1); $.jqpie.
popUpCal.maxDate = new Date(2008, 12 - 1, 31);
Innym bardzo dobrym pluginem, integrują-
}); cym PHP z jQuery, jest „PQuery". Jest do kla-
</script> sa w PHP, która umożliwia korzystanie na po-
</HEAD> ziomu skryptów php w funkcjonalności jQu-
<body> ery. Aby zainstalować i używać tego modułu,
musimy włączyć plik
<form>
<input type=”text” class="calendarFocus" id=”MyInputData” name=”testData1”> <script src="pq/js/jquery.js" type="text/
</form> javascript"></script>

<body> w kod strony a także w skrypcie php włączyć plik

Listing 6. Przykład efektu graficznego w jQuery include("pquery/pquery.php");

<HTML><HEAD>
<script type="text/javascript" src="http://code.jquery.com/jquery-latest.pack.js">
Listing 7. „Helo world” w jQuery
</script>
<script type="text/javascript"> <script>
$(document).ready(function () { $(document).ready(function() {
$("input").mousedown(function() { $("a").click(function() {
//alert(""); alert("Hello world!");
$(this).animate({ });
opacity: 'hide' });
}, "slow");}); </script>
//$("input").mouseout(function(){
// $(this).animate({ Listing 8. Przykład iteracji po elementach
// opacity: 'show' strony
// }, "slow");;}); $("#orderedlist > li").
}); addClass("blue");
</script> // Kolejnym ułatwieniem jest możliwość
</HEAD> // iteracji po wszystkich tak
<body> // wyselekcjonowanych obiektach.
<form> $("#orderedlist > li").
<input type=”text” class="calendarFocus" id=”MyInputData” name=”testData1”> each(function(i) {
</form> $(this).append( " Test " + i );
<body> });

www.phpsolmag.org 63
 Narzędzia

sktyptu php, a jego odpowiedź zmodyfikuje-

Listing 9. Funkcja pomocnicza do dolidacji numeru PESEL element http o id='idtoupdate'. ***
function validate(data, jqForm, opts) {
var form = jqForm[0]; Efekty
var pesel = form.pesel.value; Silną stroną biblioteki jQuery są efekty graficzne
var vl= validPESEL(pesel); uzyskiwane za jej pomocą. Mimo że samo jądro
dostarcza tylko podstawową i bardzo ubogą funk-
if (!vl) cjonalność w tej dziedzinie, to jednak narosło bar-
{ dzo wiele pluginów i dodatków, które możemy
włączyć w nasz kod i cieszyć się graficznie i dy-
return confirm(„PESEL nie poprawny, czy mimo to wysłać dane?”) namicznie zaawansowanym zachowaniem naszej
} strony. Przykładem efektownego wykorzystania
możliwości omawianej biblioteki może być wy-
else return true; godny sposób wstawiania daty w wymagane po-
} le tekstowe, za pomocą kalendarza jQuerycallen-
dar. Aby zaimplementować tą funkcjonalność,
Listing 10. Zapytanie asynchroniczne get należy pobrać i włączyć w kod HTML oprócz pli-
$.get("test.php", ku jquery dodatkowo http://marcgrabanski.com/
{ name: "PHPSolution", id: "3/2007" }, code/jquery-calendar/jquery-calendar.css oraz http:
//marcgrabanski.com/code/jquery-calendar/jquery-
function(data){ calendar.js Następnie na wybranym elemencie „in-
$("#wynik").html(data); put”, wyselekcjonowanym w jQuery, wywołuje-
} my metodę callendar(). W zdarzeniu:

); $('.callendarFocus').calendar();
A w kodzie HTML umieszczamy formularz z
Listing 11. Przykładowy plik php, generujący odpowiedź dla zapytania asynchronicznego elementem
<?php <input type=”text” class=”callendarFocus” §
name=”testData”>
If(isset($_GET[‘name’] && $_GET[‘name’] === „PHPSolution” ) echo $_GET[‘name’].
” To dobry magazyn”; Do pełnego zadowolenia brakuje nam jeszcze
konfiguracji kalendarza, tak by domyślna war-
If(isset($_GET[‘id’] && $_GET[‘id’] === „3/2007”) echo $_GET[‘id’]. tość była tą, którą chcemy widzieć w danym
” To ciekawy numer”; miejscu, i format też był odpowiedni.
JQuery ma zaimplementowanych wiele róż-
?> nych funkcji odpowiedzialnych za wizualne
efekty i animacje elementów strony. Prostym
Listing 12. Przykładowe zapytanie ajax przykładem może być tutaj stopniowe nada-
$.ajax( wanie przezroczystości dowolnemu elemento-
{ wi strony. Kod w Listingu 6. pokazuje, jak po
url: „test.php”, ustawieniu kursora w polu tekstowym formu-
data: „name=PHPSolution&id=3/2007”, larza sprawić, by pole to zniknęło.
type: „GET”,
success: function(data){ Podsumowanie
$("#wynik").html(data); jQuery daje możliwość zarówno budowania szyb-
}, kich i sprawnych efektów graficznych, jak i łatwe-
go generowania zapytań asynchronicznych i mo-
complete: callback_complete, dyfikacji treści strony po stronie przeglądarki.
}); Przytoczone tu przykłady stanowią cząstkę
możliwości jakie daje ta biblioteka. Celem te-
Listing 13. Włączenie potrzebnych plików js dla validatora jQuery go artykułu było jednak zapoznanie czytelni-
<script src="js/jquery.js" type="text/javascript"></script> ka z funkcjonowaniem i sposobem użycia tej bi-
<script src="js/cmxforms.js" type="text/javascript"></script> blioteki na własnej stronie i mamy nadzieję, że
<script src="jquery.metadata.js" type="text/javascript"></script> cel ten został osiągnięty. Mocną stroną bibliote-
<script src="jquery.validate.js" type="text/javascript"></script> ki jest mnogość pluginów i szeroka rzesza pro-
gramistów gotowa wesprzeć technicznie kiedy
mamy jakiś problem, tak więc warto wypróbo-
Po stworzeniu instancji klasy $pquery = new Podaj tekst : wać to co nam ta biblioteka oferuje.
PQuery(); możemy używać własności jQuery
w skrypcie php. <input type="text" name="field" /><br />
<input type="submit" /> </form> DARIUSZ DUSZYŃSKI
<?=$pquery->form_remote_tag( array Autor jest programistą w toruńskiej firmie JADE
('url'=>'index.php?task=ajax', Wartość wpisana do pola tekstowego zostanie Sp. z o.o.
'update'=>'#idtoupdate'));?> przekazana zapytaniem asynchronicznym do Kontakt z autorem: dduszynski@jade.pl

64 05/2007
 Narzędzia
WordPress i punBB
Integrowanie
Seria artykułów „Warsztat Programisty” ma na celu przedstawienie rozwiązań
ciekawych i nietypowych problemów, o których nie piszą w podręcznikach.
Dowiesz się np., jak zintegrować użytkowników dwóch niezależnych skryptów, jak
stworzyć zaawansowany parser tagów i wiele więcej.
Dowiesz się...
• Jak rozwiązywć różne programistyczne pro-
blemy.
Poziom trudności
W
ordpress to znany system CMS/
Blog, a punBB to popularne i bar-
dzo funkcjonalne forum dysku-
syjne. WordPress jest stosowany we wszyst-
kich serwisach grupy jakilinux.org (jakili-
nux.org, polishlinux.org, wolnakultura.info i
inne), natomiast punBB jest wykorzystywa-
ne jako forum dyskusyjne na jakilinux.org (w
przyszłości także w innych serwisach). Ce-
lem jest zintegrowanie systemu użytkowni-
ków obu skryptów, tak by czynności jak lo-
gowanie, rejestracja, wylogowanie, zmiana ha-
sła i przypomnienie hasła wpływały na oba
skrypty. Integracje tego typu możemy prze-
prowadzać na kilka sposobów:
• zastąpić system użytkowników i upraw-
nień jednego skryptu systemem z dru-
giego;
• dokonać krzyżowej integracji (czynności
jak logowanie wykonuje identyczną czyn-
ność dla drugiego skryptu);
• dokonać jednostronnej integracji (jeden
skrypt przy np. logowaniu loguje również
do drugiego skryptu).
Pierwszy przypadek jest dość trudny do
realizacji jeżeli system użytkowników i
uprawnień jest rozbudowany. JPortal ma od-
dzielonych zwykłych użytkowników od ad-
minów, przez co łatwo dla tego skryptu do-
konać integracji typu pierwszego (istnieją-
66
Powinieneś wiedzieć...
• Znajomość podstaw PHP i HTML.
cy niegdyś jPortal Entropia zintegrowany z
IPB). W naszym przypadku będzie to opcja
druga lub trzecia. Celem jest integracja, któ-
ra nie wprowadza dużych zmian w kodzie
skryptów, tak by nie było problemów z in-
stalacją rozszerzeń czy aktualizacją. PunBB
oferuje swój mechanizm do integracji, lecz
idealny nie jest i próba zastosowania go z
WordPressem skończyłaby się kolizją kodu
i błędnym działaniem CMS-a. Musimy więc
niezależnym od punBB kodem zintegrować
oba skrypty, modyfikując kod Wordpressa
(jednostronna integracja) – Listing 1.
Integracja – wersja I
Dla tabeli użytkowników punBB dodajemy no-
wą kolumnę „wp_id”, która przechowuje nu-
mer ID danego użytkownika z tabeli użytkow-
ników WordPressa. Kod SQL wygląda nastę-
pująco:
ALTER TABLE `pun_users` ADD `wp_id`
INT UNSIGNED NOT NULL DEFAULT 0;
Oczywiście prefiks „pun _ ” do tabel punBB
może być inny i w takim przypadku edytu-
jemy nazwy tabel w zapytaniach z prezento-
wanych w tym artykule fragmentów kodu.
Zaprezentowane na listingu 1 zmiany skut-
kują tym, że rejestracja, logowanie, wylogo-
wanie, resetowanie hasła i zmiana hasła w
WordPressie spowoduje dokładnie to samo
w punBB. Integracja jest skończona, chociaż
ma jedną wadę – wprowadziliśmy modyfi-
kacje do kodu WordPressu, co utrudni jego
aktualizację. Skrypt ten jednak posiada sys-
tem wtyczek – „plugins”. API tego systemu
jest na tyle rozbudowane, że możemy prze-
nieść kod integracji z kodu CMS-a do wtycz-
ki. Zaprezentowana wtyczka pisana była z
myślą o serwisie jakilinux.org – instalacji
Wordpressa z różnymi wtyczkami i istnie-
jącą pulą użytkowników. Wtyczka musia-
ła uwzględniać istniejących użytkowników
(po stronie Wordpressa i punBB), ingerencja
w kod CMSa odpadała – znacznie utrudnia
to aktualizację, a także fakt iż Wordpress
haszuje hasła za pomocą MD5, a punBB za
pomocą SHA1. Hasze haseł do synchroni-
zowanej tabeli użytkowników punBB moż-
na tworzyć jedynie przy logowaniu, gdy API
wtyczek Wordpressa przekazuje do wtyczki
hasło a nie jego hasz.
Integracja – wersja II
W katalogu WordPressu /wp-content/plugins/
stwórz katalog jl-punbb, a w nim plik
jl-punbb.php o kodzie przedstawionym na Li-
stingu 2.
Teraz w Panelu Admina WordPressu
w zakładce Plugins włącz wtyczkę i goto-
we. Dodatkowo nie wymaga ona edycji
tabeli punBB.
Synchronizacja użytkowników
Powyższa wtyczka zajmuje się rejestracją,
logowaniem, wylogowaniem i zmianą has-
ła dla użytkowników, którzy zarejestrowa-
li się w WP po jej zainstalowaniu. W punBB
nie będziemy mieć dostępu do istniejące-
go konta admina. Musimy zsynchronizo-
wać tabelę użytkowników punBB z tabelą
użytkowników WordPressu. Usuwamy ist-
niejących użytkowników (poza „Gościem”
DELETE FROM pun_users WHERE id > 1; Te-
raz musimy pobrać wszystkich użytkowni-
ków z tabeli Wordpressu i w pętli dodać je
do tabeli punBB według zapytania z funk-
cji wtyczki punbb_user_register. W tabe-
li użytkowników punBB kolumna group_id
określa przynależność do grupy. Dla admi-
nistratora Wordpressu nadajemy wartość 1,
05/2007
 WordPress i punBB

Listing 1. Integracja skryptów

// Poniżej wstaw:
// Otwórz plik wp-login.php i znajdź: /*
switch ($action) { punBB – zachowujemy czyste hasło, punbb używa sha
case 'logout' : */

// punbb wylogowanie $user_pass2 = $user_pass;

include '../punbb/config.php'; /* */
setcookie($cookie_name, NULL, time()-3600, '/', '', '0'); // Następnie znajdź:

// Następnie znajdź if ( $update ) {

do_action('password_reset');
// Generate something random for a password...
// md5'ing current time with a rand salt
$new_pass = substr( md5( uniqid( microtime() ) ), 0, 7);
$wpdb->query("UPDATE $wpdb->users SET user_pass = MD5(
'$new_pass'), user_activation_key = '' WHERE user_login =
'$user->user_login'");
$query = "UPDATE $wpdb->users SET user_pass=
'$user_pass', user_email='$user_email',
user_url='$user_url', user_nicename =
'$user_nicename', display_name = '$display_name'
WHERE ID = '$ID'";
$query = apply_filters('update_user_query', $query);
$wpdb->query( $query );
// Poniżej wstaw:
// punBB – aktualizacja emaila

// Poniżej wstaw $wpdb->query("UPDATE pun_users SET email='".$user_email."'

/* WHERE wp_id = ".$ID."");
punBB – resetowanie hasła
*/ /* */
// Następnie znajdź:
$wpdb->query("UPDATE pun_users SET password='".sha1(
$new_pass)."' WHERE username = ".$user->user_login.""); $query = apply_filters('create_user_query', $query);
$wpdb->query( $query );
/* */ $user_id = (int) $wpdb->insert_id;
// Następnie znajdź: Poniżej wstaw:

if ( wp_login($user_login, $user_pass, $using_cookie) ) { // punBB – rejestracja

if ( !$using_cookie )
wp_setcookie($user_login, $user_pass, false, '', '', $wpdb->query('INSERT INTO pun_users (username, group_id,
$rememberme); password, email, email_setting, save_pass, timezone,
language, style, registered, registration_ip, last_visit,
// Poniżej wstaw: wp_id) VALUES(\''.$user_login.'\', 4, \''.sha1(
/* $user_pass2).'\', \''.$user_email.'\', 1, 1, 1 ,
punBB – logowanie usera \'Polish\', \'Oxygen\', '.time().', \''.strip_tags(
*/ $_SERVER['REMOTE_ADDR']).'\', '.time().', '.
$user_id.')');
$user = $wpdb->get_row("SELECT id FROM pun_users WHERE username
= '".mysql_real_escape_string($user_login)."' LIMIT 1"); /* */
include '../punbb/config.php'; // Następnie znajdź:
setcookie($cookie_name, serialize(array($user->id, md5( // If password is changing, hash it now.
$cookie_seed.sha1($user_pass)))), time() + 31536000,
$cookie_path, $cookie_domain, $cookie_secure, true); if ( ! empty($userdata['user_pass']) ) {
$plaintext_pass = $userdata['user_pass'];
/* */ $userdata['user_pass'] = md5($userdata['user_pass']);
// Otwórz plik wp-includes/registration.php i znajdź:
// Are we updating or creating? // Poniżej wstaw:
// punBB – zmiana hasła
if ( !empty($ID) ) {
$ID = (int) $ID; $wpdb->query("UPDATE pun_users SET password='".sha1(
$update = true; $plaintext_pass)."' WHERE wp_id = ".$ID."");
} else {
$update = false; /* */

// Password is not hashed when creating new user.

www.phpsolmag.org 67
 Narzędzia

czyli prawa admina forum. A co jeśli inte-
grujemy forum zawierające już wielu użyt-
kowników i tematy/posty? Powyższy sposób
synchronizacji spowoduje sporo zamieszania
w przynależności wiadomości do określonego
autora. Musimy zastosować nieco inne podej-
ście. Nie usuwamy użytkowników. Ci, którzy
mieli odmienne loginy, stracą dotychczasowe
konta na punBB. Dodajemy do tabeli punBB
tych użytkowników WP, których nie ma na
forum. By pobrać takich użytkowników, wy-
starczy zapytanie:
SELECT * FROM wp_users WHERE user_login
NOT IN (SELECT username
FROM pun_users)
Dodajemy według zapytania z funk-
cji wtyczki punbb_user_register, a następ-
nie nadajemy prawa admina na forum ad-
minowi z WP. Cały ten bałagan migracji
rozwiąże nasza wtyczka do Wordpressu.
Możemy dodać kod, który zostanie wykona-
ny przy jej aktywacji i zsynchronizuje tabe-
le. Do kodu wtyczki wystarczy dodać kod
z Listingu 3.
Ostatni etap integracji to usunięcie odno-
śników w punBB do logowania i rejestracji
lub ustawienie przekierowań na odpowied-
nie strony w WordPressie: Na początku pliku
register.php forum wstaw: header('Location:
http://www.url/do/wordpress/wp-login.
php?action=register'); Dla pliku login.php
na początku wstaw:
header('Location: http://www.url/do/
wordpress/wp-login.php');
W profilu musimy wyłączyć zmianę hasła
– edytuj profile.php i znajdź:
if ($action == 'change_pass')
{ ipbsdk_conf.inc.php ( $root_path i $board_url).
Poniżej dodaj:
header('Location: http://www.url/do/
wordpress/wp-admin/profile.php');
Nie tylko punBB
Zaprezentowane rozwiązanie nie ogranicza się do
punBB. Taką samą metodę możemy zastosować
do integrowania skryptów innego typu. W niektó-
rych przypadkach, gdy skrypt udostępnia API do
integracji zadanie będziemy mieć ułatwione. Dla
przykładu dla forum Invision Power Board istnie-
je projekt IPB SDK umożliwiający szeroką integra-
cję a także wykorzystywanie komponentów forum.
IPB SDK możemy pobrać ze strony http://www.ipb
sdk.sourceforge.net. Dzięki tej klasie w prosty sposób
otrzymamy dostęp do systemu logowania i użyt-
kowników, właściwości forum takich jak BBco-
de, ankiety, szukanie, posty, tematy i wiele wię-
cej. By używać IPB SDK musimy mieć odpowied-
nią wersję forum jak i klasy SDK – 1.6 dla IPB 2.1.*
lub 1.5 dla IPB 2.0.*. Gdy już wszystko gotowe nale-
ży ustawić ścieżkę do katalogu z forum IPB w pliku
Teraz możemy korzystać z IPB SDK. Zaczynamy
od stworzenia obiektu klasy:
require_once 'ipbsdk_class.inc.php';
$SDK =& new IPBSDK();

Listing 2. Prosta wtyczka zapewniająca integrację z punBB

<?php $wpuser = $wpdb->get_row("SELECT user_pass FROM ".

/*
Plugin Name: punBB integrator
Plugin URI: http://www.rkblog.rk.edu.pl
Description: Allows Wordpress to manager punBB users
- login/logout/register/password change etc.
Version: 0.0.1
Author: Riklaunim
Author URI: http://www.rkblog.rk.edu.pl
*/
add_action ('profile_update', 'punbb_profile_update');
add_action ('wp_logout', 'punbb_wp_logout');
add_action ('wp_authenticate', 'punbb_wp_authenticate', 1, 2);
add_action ('user_register', 'punbb_user_register');
function punbb_profile_update($id) {
global $wpdb;
$wpuser = $wpdb->get_row("SELECT user_login, user_email
FROM ".$wpdb->users." WHERE ID = ".$id." LIMIT 1");
$wpdb->query("UPDATE pun_users SET email='".$wpuser->
user_email."' WHERE username = ".$wpuser->
user_login."");
} group_id, password, email, email_setting, save_pass,
function punbb_wp_logout() {
include '../punbb/config.php';
setcookie($cookie_name, NULL, time()-3600, '/', '', '0');
} ', '.time().', \''.strip_tags($_SERVER[
function punbb_wp_authenticate($user_login, $user_pass) {
global $wpdb;
$user = $wpdb->get_row("SELECT id, password FROM pun_users
WHERE username = '".mysql_real_escape_string(
$user_login)."' LIMIT 1");
$wpdb->users." WHERE user_login =
'".mysql_real_escape_string($user_login)."' LIMIT 1");
include '../punbb/config.php';
IF($user->password == 'BRAK' and md5($user_pass) ==
$wpuser->user_pass OR sha1($user_pass) !=
$user->password) {
$wpdb->query("UPDATE pun_users SET password=
'".sha1($user_pass)."' WHERE username =
'".mysql_real_escape_string($user_login)."'");
}
setcookie($cookie_name, serialize(array($user->id,
md5($cookie_seed.sha1($user_pass)))), time() +
31536000, $cookie_path, $cookie_domain,
$cookie_secure, true);
}
function punbb_user_register($id) {
global $wpdb;
$wpuser = $wpdb->get_row("SELECT * FROM ".$wpdb->users."
WHERE ID = ".$id." LIMIT 1");
$wpdb->query('INSERT INTO pun_users (username,
timezone, language, style, registered,
registration_ip, last_visit) VALUES(\''.$wpuser->
user_login.'\', 4, \'BRAK\', \''.$wpuser->
user_email.'\', 1, 1, 1 , \'Polish\', \'Oxygen\
'REMOTE_ADDR']).'\', '.time().')');
}
?>

68 05/2007
 WordPress i punBB

Po czym możemy dowolnie wykorzystywać

Listing 3. Kod wtyczki WP synchronizujący użytkowników API klasy w naszych skryptach. Oto prosty
przykład:
add_action('activate_jl-punbb/jl-punbb.php', 'punbb_sync_tables');
if ($SDK->is_loggedin()) {
function punbb_sync_tables() { echo 'jesteś zalogowany';
global $wpdb; } else {echo 'jesteś niezalogowany';}

// copy users from WP to punBB that doesn't have account on punBB By zalogować użytkownika wystarczy użyć
metody login:
$q = $wpdb->get_results("SELECT * FROM wp2_users WHERE user_login NOT IN (
SELECT username FROM pun_users)"); $sdk->login($LOGIN. $HASŁO);

foreach($q as $u) Wylogowanie to metoda logout:

{
IF($u->ID == 1) $sdk->logout();
{
$gid = 1; Za stworzenie nowego użytkownika na forum
} else { odpowiada metoda create_account:
$gid = 4;
} $sdk->create_account(LOGIN, HASŁO, EMAIL);

$wpdb->query('INSERT INTO pun_users (username, group_id, password, email, Podsumowanie

email_setting, save_pass, timezone, language, style, registered,
registration_ip, last_visit) VALUES(\''.$u->user_login.'\', '.$gid.',
\'BRAK\', \''.$u->user_email.'\', 1, 1, 1 , \'Polish\', \'Oxygen\',
'.time().', \''.strip_tags($_SERVER['REMOTE_ADDR']).'\', '.time().')');
} cji jako wtyczkę. Inne, np. forum IPB, posia-
// turn off emails for "dectivated" accounts on forum
$wpdb->query('UPDATE pun_users SET email_setting = 2 WHERE username NOT IN (
SELECT user_login FROM wp_users) AND id > 1');
Integrowanie skryptów wymaga dość dobrej
znajomości ich kodu oraz starannego rozplano-
wania integracji. Niektóre skrypty, np. Word-
Press, łatwo rozszerzać, dodając kod integra-
dają odpowiednie narzędzia do integracji (IPB
SDK). Mimo ułatwień integracja rozbudowa-
nych skryptów jest prawdziwym wyzwaniem
dla programisty, testującym jego inteligencję i
zdolność wyszukiwania informacji.

}
PIOTR MALIŃSKI
Autor jest studentem Politechniki Warszawskiej
na kierunku technologia chemiczna, a także pro-
gramistą PHP i Python.
Kontakt z autorem: riklaunim@gmail.com

www.phpsolmag.org
 Testy konsumenckie
Testy konsumenckie
Statystyki zewnętrzne
W testach konsumenckich poruszamy tematykę statystyk zewnętrznych. Ponizej
prezentujemy wypowiedzi osób, które korzystają z usług firm świadczących
takie rozwiązanie.
Artur Undro
eCoder.pl
eCoder to młoda firma tworząca rozbudowa-
ne pod względem funkcjonalnym i techno-
logicznym serwisy WWW. Stawiamy na mo-
del usługi firma dla firmy z terenem działania
obejmującym cała Polskę. Nasze usługi opiera-
my na autorskim systemie CMS, który cieszy
się już od ponad 2 lat dużym uznaniem wśród
klientów.
Na początku tego roku podjęliśmy decyzję
o zaimplementowaniu do naszego CMS-a ze-
wnętrznego systemu statystyk. Ustaliliśmy czte-
ry główne kryteria, jakie system taki musi speł-
nić: obsługa statystyk w języku polskim, łatwość
implementacji skryptów usługodawcy do nasze-
go kodu, duża gama prezentowanych danych
wynikowych statystyk oraz końcowa cena, ja-
ką będzie musiał za usługę zapłacić nasz klient.
Poszukiwania prowadziliśmy, przeczesując za-
soby Internetu. Po kilku dniach pod uwagę
braliśmy trzy firmy: 7point (wówczas jeszcze
pod nazwą NeoStat), MyStat oraz stat24.
MyStat odrzuciliśmy jako system mało roz-
wijany, z licznymi ograniczeniami i nieatrak-
70
cyjnym interfejsem. Funkcjonalność serwi-
sów 7point i stat24 była bardzo podobna.
Podobne zestawienia, analizy, funkcje raportu-
jące – wszystko to uporządkowane w intuicyj-
ne kategorie. Porównując wygląd obu syste-
mów, odnieśliśmy jednak wrażenie, że inter-
fejs stat24 – przez to, że został wykonany cał-
kowicie w technologii Flash – jest mniej przej-
rzysty i czytelny dla użytkownika. Z naszej
analizy cen usług wynikało również jedno-
znacznie, że znacznie tańsze rozwiązania ofe-
ruje serwis 7point, jednak ze względu na do-
syć dużą popularność stat24 postanowiliśmy
wypróbować również i tę usługę.
Po rozpoczęciu prac implementujących wy-
magane skrypty do naszego CMS-a okazało się,
że system stat24 posiada pewne ograniczenie,
a mianowicie ilość skryptów zliczających, czyli
ilość monitorowanych stron serwisu, jest ogra-
niczona w tańszych wersjach statystyk. Ogra-
niczenia tego nie miały statystyki oferowane
przez 7point nawet w wersji najtańszej. To osta-
tecznie wpłynęło na naszą decyzję.
Dużym plusem dla 7point okazała się też
możliwość zdalnego przekazywania nazw po-
szczególnych stron monitorowanego serwisu
do serwera kolekcjonującego dane o odwiedzi-
nach. Osoba obsługująca dodawanie i edycję
kolejnych stron z poziomu CMS-a nie musi
zmieniać i definiować tych nazw po raz drugi w
systemie statystyk. Wszystko odbywa się auto-
matycznie w sposób niewidoczny zarówno dla
redaktora strony, jak i dla internauty. Dzięki te-
mu przeglądając statystyki redaktor widzi zna-
jome nazwy, jakie występują na stronie, zamiast
niewiele mówiących adresów internetowych.
Minusem jest to, że funkcja ta nie jest dostępna
w najtańszej wersji statystyk.
Kilka słów od strony użytkownika statystyk.
Możemy wybrać dowolny przedział czasowy,
w jakim dane będą nam prezentowane. Wszyst-
ko jest posegregowane w jasno nazwane katego-
rie i podkategorie, dzięki czemu łatwo odna-
leźć potrzebne informacje. Dane są przejrzyście
prezentowane dzięki subtelnemu mieszaniu
technologii DHTML i Flash. Większość wykre-
sów posiada ładne animacje, co nie koliduje jed-
nak w żaden sposób z podstawowym przezna-
czeniem, czyli prezentacją danych. Przydatnym
w praktyce rozwiązaniem jest możliwość ekspor-
tu oglądanych danych do formatu MS Excel. Jest
też mechanizm generujący i wysyłający na poda-
ny e-maila zdalne, okresowe raporty tworzonych
według indywidualnych upodobań.
7point oferuje również ciekawy program
partnerski, z którego aktywnie korzystamy.
Dzięki niemu mamy możliwość nadzorowania
przypisanych kont statystyk poprzez równie
czytelny co w samych statystykach panel za-
rządzający. Możemy rejestrować nowych klien-
tów i rejestrować dla nich usługi. Korzysta-
jąc z tej formy zakupu, mamy możliwość uzy-
skania atrakcyjnych rabatów lub prowizji na
usługi 7point. Bardzo dobrym rozwiązaniem
z naszego punktu widzenia jest też możliwość
wyboru, czy rozliczenie z klientem nastąpi
w formie odsprzedaży usługi przez naszą fir-
mę, czy też umowa sprzedaży zostanie za-
warta bezpośrednio pomiędzy 7point a klien-
tem końcowym. Niezależnie od wybranej for-
my nam, jako uczestnikowi programu part-
nerskiego, przysługuje bardzo atrakcyjny rabat
albo prowizja od sprzedaży.
Od początku współpracy zarejestrowaliśmy
już kilka kont, z których korzystają nasi klien-
ci. Jak do tej pory nie mieliśmy żadnych zgło-
szeń świadczących o nieprawidłowym działa-
niu czy jakichkolwiek błędach w serwisie 7po-
int. Otrzymujemy natomiast sygnały od klien-
tów o tym, że wreszcie doczekali się systemu
statystyk z prawdziwego zdarzenia.
Osobiście jestem zdania, że wybór 7point był
bardzo dobrą decyzją. Jestem zadowolony z do-
tychczasowej współpracy i polecam ich usłu-
gi firmom, które zastanawiają się nad profesjo-
nalnym systemem statystyk dla własnej strony
WWW czy też jako moduł/dodatek do autor-
skich rozwiązań IT.
Ocena: «««««
05/2007

Emilia Adamczyk
właściciel, specjalista ds. e–biznesu
e–solution agencja interaktywna
O statystykach 7point dowiedzieliśmy się z prze-
słanej do nas propozycji współpracy. Przeanalizo-
waliśmy wszystkie dostępne na rynku oferty i zde-
cydowaliśmy się na korzystanie z tego właśnie pro-
duktu. Przekonała nas przede wszystkim bogata
funkcjonalność oraz intuicyjna nawigacja, której
brakowało konkurencyjnym rozwiązaniom. Po-
zytywne wrażenie zrobiła na nas również szybka
i profesjonalna pomoc administratora, a także czy-
telny, szczegółowy opis wszystkich dostępnych
Paweł Puzoń
Statystyki internetowe. Niektórzy się zastana-
wiają: czy ktoś z tego jeszcze korzysta? Oczy-
wiście tak! Łatwo sobie wyobrazić firmę, któ-
ra wydaje miesięcznie kilkaset złotych (czasami
kilka tysięcy!) na pozycjonowanie swojej witry-
ny w Google. Jak najprościej wykazać, że wyda-
wane środki dają efekty, a zwiększająca się licz-
ba telefonów w firmie to nie efekt dobrej ko-
niunktury, ale cierpliwej i skutecznej pracy in-
formatyka?
Nasza firma często spotyka się z tego typu
problemami i poniżej podzielę się swoimi spo-
strzeżeniami.
Na polskim rynku odnaleźć można jedynie
kilka ciekawych rozwiązać spośród firm ofe-
rujących profesjonalne statystyki WWW. Wy-
bór jest więc mocno zawężony a co za tym idzie
– łatwiejszy.
www.phpsolmag.org
w systemie funkcji oraz tabelaryczne zestawienie
możliwych opcji dla każdego pakietu.
Z usługi 7point korzystamy od kilku miesię-
cy i stale utwierdzamy się w przekonaniu, że
był to najlepszy wybór. Opinię podzielają rów-
nież nasi partnerzy, którym polecamy produkt
i wdrażamy w realizowanych projektach.
Statystyki stosujemy głównie do oceny po-
pularności serwisu oraz analizy skuteczności
prowadzonych działań marketingowych. Wy-
soka precyzja prezentacji wyników pomaga
w określeniu zachowań i preferencji użytkowni-
ków odwiedzających naszą stronę. Dzięki temu
szybciej docieramy do ich potrzeb i pod tym ką-
tem optymalizujemy witrynę, jej zawartość me-
rytoryczną, ofertę, a także użyteczność.
Ze względu na to, że prowadzimy intensyw-
ne kampanie promocyjne w wyszukiwarkach,
najbardziej istotnymi danymi prezentowanymi
w systemie są odsłony serwisu według słów klu-
czowych, które użytkownicy wpisują w wyszu-
kiwarki internetowe. Dają nam one pełen obraz
w określeniu ich trafności.
Dużą zaletą jest również gromadzenie infor-
macji na temat kolejności wyświetlania pod-
stron serwisu, czyli ścieżek, po których wędro-
wali internauci, a także szczegóły ich wizyt. Sta-
tystyki 7point pokazują, w jaki sposób użyt-
kownicy wchodzą na stronę (bezpośrednio,
z wyszukiwarki, z katalogu czy innego adresu),
ile czasu na niej spędzili, jakiego typu informa-
Problem zaczyna się w momencie, kiedy to
nie sam użytkownik, ale jego klient oczeku-
je jasnych, rzetelnych i dobrze zaprezentowa-
nych informacji dotyczących jego strony inter-
netowej (w przypadku sklepów temat jest jesz-
cze poważniejszy).
Nasza firma tworzy m.in. serwisy i sklepy in-
ternetowe, a zatem to, co w końcowym efekcie
zobaczy nasz klient i jakie korzyści będzie czer-
pał ze współpracy z nami, staje się sprawą najważ-
niejszą. Po wpisaniu w wyszukiwarce hasła „sta-
tystyki WWW” zwróciłem uwagę na kilka adre-
sów. Wśród nich był link sponsorowany statystyk
7point. Link sponsorowany w potocznej opinii
oznacza „są drodzy, bo ich stać”. Sam nie wiem,
dlaczego, ale tak jest. Początkowo poświęciłem im
trochę czasu tylko dlatego, że firma znajduje się w
moim mieście – Bielsku-Białej. Po analizie i omó-
wieniu strony ze znajomymi doszedłem do wnio-
sku, że warto. Kilka przykładów: 7point oferuje
dosyć duży wybór parametrów (ma też dobrze
wykonany podział na kategorie). W porównaniu z
konkurencją cena za ich usługi jest atrakcyjna. Co
ważne, system nie ogranicza ilości zbieranych da-
nych, a do jednego konta można „podpiąć” kilka
domen. Na początek wystarczy.
Oczywiście na rynku są inne firmy i warto
o nich pamiętać. Wystarczy wspomnieć moc-
no reklamowany stat24 oraz zapomniany już
przeze mnie (kiedyś właściwie jedyny dostęp-
ny, teraz wyglądający nieco archaicznie) MyStat.
Statystyki zewnętrzne
cji poszukiwali oraz skąd pochodzili. Zebrane
w ten sposób dane pozwalają odpowiedzieć na
pytanie, w jakim stopniu przygotowana przez
nas oferta jest dobrana do ich potrzeb.
Wiedzę tę poszerzają wykresy wyświetlają-
ce informacje o odbiciach, nowych i powraca-
jących użytkownikach, stronach wejściowych
i wyjściowych. Natomiast informacje technicz-
ne, takie jak stosowane przeglądarki, ustawie-
nia rozdzielczości ekranów, pomagają nam
w definiowaniu standardów, wykorzystywa-
nych przez internautów.
Dodatkowym atutem są tygodniowe rapor-
ty przesyłane na podany adres e-mailowy, na pod-
stawie których możemy analizować zmiany w za-
chowaniach internautów i tworzyć archiwum.
Przyjemnym dla oka dodatkiem są wykresy
3D, a miły kontakt z pracownikami firmy, na
których pomoc zawsze można liczyć, jest waż-
nym uzupełnieniem całej usługi. Firma 7point
otwarta jest na nowe pomysły i propozycje part-
nerów, które są rozważane i wdrażane do syste-
mu. Dzięki temu jest on stale rozwijany, oferu-
jąc nowe funkcje przydatne użytkownikom.
Statystyki 7point posiadają dużo więcej opcji
przydatnych właścicielom witryn, specjalistom ds.
marketingu, programistom, dlatego powinny być
nieodłącznym elementem każdej strony WWW,
która ma przynosić korzyści, a nie tylko być.
Ocena: «««««
Dzisiaj trzeba rozwijać swoją ofertę i pamiętać,
że nie wszędzie Internet dostarczany jest z pręd-
kością powyżej 1 Mbit/s. Nieatrakcyjny wygląd
bądź ciągnące się w nieskończoność oczekiwanie
na otwarcie strony na słabym EDGE-u (w Bielsku-
Białej nie brakuje takich miejsc) odbiera chęć dal-
szych poszukiwań.
Moja opinia przypomina tekst sponsorowany,
ale od momentu rozpoczęcia współpracy z 7point
nasi klienci nie zgłosili praktycznie żadnych uwag
co do jakości oraz rzetelności przedstawianych
danych. To komfort, który bardzo doceniam!
Dodatkwe plusy? Oto kilka z nich: usługa
umożliwia określenie dowolnego zakresu czasu
podczas odczytu, a prezentacja danych jest bar-
dzo przejrzysta. Ponadto 7point oferuje szeroki
wybór miesięcznych limitów odsłon (łatwo do-
stosować do potrzeby konkretnej witryny). Wy-
kresy też są nieźle wykonane.
Ostatnia sprawa to promocje – ważne w na-
szym przypadku (firma proponuje upusty dla
stałych klientów oraz program partnerski).
Żeby nie było zbyt słodko są i minusy. Przy-
kład? Ostatnio firma zmieniła swoją nazwę
i przebudowała główny układ witryny. Ponieważ
istnieją od niedawna, takie zmiany wprowadza-
ją zamieszanie. Dla stałych bywalców to norma,
ale ciekawscy dyrektorzy marketingu lub preze-
si firm nie przepadają za takimi zmianami.
Ocena: «««««
71
 Testy konsumenckie
Ustosunkowanie prezesa
Rafał Wawak
W 2005 roku firma Lege Artis rozpoczęła prace
nad nowym systemem statystyk internetowych.
Zespół naszych programistów przez rok przygo-
towywał mechanizmy nowego systemu. W mar-
cu 2006 roku uruchomiony został system staty-
styk internetowych pod domeną NeoStat.pl, któ-
ry był zarazem projektem pilotażowym. Od maja
tego roku możemy już zaoferować naszym klien-
tom właściwą wersję statystyk – system 7point.
Mamy nadzieję, że cały czas i praca, które zostały
włożone w stworzenie systemu, przyniosą przede
wszystkim satysfakcję klientom, a nam pewność,
że dostarczamy w pełni profesjonalnych usług.
Przy opracowywaniu systemu kierowaliśmy się
kilkoma, istotnymi według nas względami – pro-
stotą obsługi, z czym ściśle wiązała się również es-
tetyka i klarowność prezentowanych widoków.
Dołożyliśmy więc wszelkich starań, by interfejs
był przyjazny i łatwy w odbiorze, a co za tym
idzie, odczytanie danych nie stanowiło problemu
nawet dla osób, które nie mają na co dzień do czy-
nienia ze statystykami internetowymi.
Ponadto zależało nam, by klienci mogli korzy-
stać ze statystyk za rozsądną cenę oraz by płacili
tylko za to, czego naprawdę potrzebują. Dlatego w
ramach naszego systemu klient może wybrać trzy
rodzaje usług – Echo, Monitor lub Horizon. Każ-
da z nich jest pomyślana w ten sposób, aby użyt-
kownik mógł wybrać optymalną wersję dla po-
trzeb i charakteru swojej witryny. Usługi zróżni-
cowane są pod względem miesięcznego limitu od-
słon, ilości prezentowanych parametrów oraz ce-
ny. W ramach poszczególnych wersji użytkow-
nik może utworzyć w swoim serwisie określo-
Marcin Chwalik
ceneo
Ceneo to platforma gromadząca informacje o pro-
duktach i sklepach działających w polskim Inter-
necie. Celem porównywarki jest kompleksowe
72
ną ilość subkont, aby móc udostępnić statystyki
swojej witryny innym osobom. Może także two-
rzyć określoną ilość niezależnych stref, by przeglą-
dać statystyki stron swojego serwisu w prostszy
i wygodniejszy sposób. Dodatkowo system 7point
umożliwia monitorowanie większej liczby domen
w ramach jednego konta. Warto również zwrócić
uwagę na fakt, że nasz system liczy również aliasy/
mirrory domen bez konieczności ich rejestrowa-
nia (o ile zawartość ich stron nie różni się od za-
wartości stron zarejestrowanej domeny głównej).
Kolejną, jedną z najistotniejszych dla nas
kwestii, było stworzenie systemu, który dostar-
czałby kompleksowych informacji o serwisie je-
go użytkownikowi, tak aby w efekcie informa-
cje te znajdowały swoje zastosowanie w prak-
tycznych działaniach naszych klientów. Sta-
raliśmy się, aby gama dostępnych danych by-
ła jak największa. Dzięki dostarczanym przez
nas statystykom klient może więc zbadać lojal-
ność użytkowników wobec swojego serwisu, je-
go jakość i atrakcyjność oraz sprawdzić jak jego
serwis funkcjonuje. Ponadto klient ma dostęp
do informacji na temat pozycji swojego serwisu
w wyszukiwarkach oraz lokalizacji i zachowania
użytkowników.
Dane, jakie liczy 7point, dotyczą wielu istot-
nych dla właścicieli serwisów kwestii związa-
nych ze statystykami. Są to między innymi szcze-
gółowe informacje na temat użytkowników, wi-
zyt i odsłon. Mogą być one przeglądane w róż-
nych kontekstach: słów kluczowych, ilości i czę-
stotliwości powrotów, odbić czy też stron starto-
wych i końcowych wizyt. Kolejne kategorie, pre-
zentowane przez system 7point, to niezbędne w
planowaniu kampanii w sieci zestawienia słów
kluczowych i wyszukiwarek. Ogromną wagę ma-
ją również informacje dotyczące genezy ruchu na
stronie – dzięki statystykom 7point użytkownik
ma dostęp do przeglądania zestawień na temat
wyszukiwarek, wejść ze stron, katalogów stron,
poczty WWW, jak również zestawień dotyczą-
cych geolokalizacji użytkowników. Niebagatelną
wsparcie internautów w podejmowaniu decyzji
zakupowych. Oprócz porównania cen użytkow-
nicy Ceneo mają możliwość przeczytania opinii
o produktach i sklepach pisanych przez samych
internautów oraz recenzji tworzonych przez eks-
pertów portali tematycznych. Najnowszą funk-
cjonalnością są przewodniki zakupowe – specjalna
sekcja pomagająca dobrać produkt do potrzeb
przyszłego użytkownika.
Ceneo działa na rynku od ponad dwóch
lat, współpracuje z niemal 500 sklepami han-
dlującymi w przestrzeni wirtualnej, na stro-
nach serwisu prezentowanych jest około 400
tysięcy unikalnych produktów, co daje w su-
mie niemal 1,5 miliona porównywanych ofert
sklepów.
Serwis jest odwiedzany przez 1,7 mln użyt-
kowników miesięcznie, którzy generują kilka-
naście milionów odsłon.
rolę odgrywają dane dotyczące ścieżek jakimi po-
ruszają się po stronie użytkownicy – dzięki takim
informacjom właściciel witryny może prześle-
dzić zestawienie najbardziej typowych schema-
tów poruszania się użytkowników po serwisie.
Ponadto istotną funkcjonalnością jest możliwość
wyboru dowolnego zakresu czasu prezentowa-
nych statystyk – dzięki tej funkcji użytkownik
może przeglądać dane z dowolnego dnia, miesią-
ca lub roku. System 7point dostarcza również in-
formacji technicznych o komputerze internau-
ty (system, przeglądarka, rozdzielczość ekra-
nu itp.). Dodatkowo warto wspomnieć o jednej
z istotnych funkcji naszego serwisu jaką jest, cie-
sząca się dużym zainteresowaniem wśród na-
szych klientów, możliwość otrzymywania bez-
płatnych tygodniowych raportów, które zawie-
rają zestawienie najistotniejszych statystyk wraz
z tendencjami.
Już od początku tworzenia systemu wiedzie-
liśmy, że nasi klienci powinni być w pełni usa-
tysfakcjonowani nie tylko oferowanym przez
nas produktem, lecz także całością świadczo-
nych przez nas usług. Dlatego mogą oni liczyć
na pomoc techniczną zarówno na etapie insta-
lacji statystyk, jak i w trakcie ich użytkowania.
Poza tym staramy się być w stałym kontakcie
z klientami , aby znać ich sugestie i opinie na te-
mat użytkowania statystyk. Dzięki temu może-
my na bieżąco rozwijać nasz produkt.
Mimo że system 7point jest nową propozy-
cją na rynku statystyk internetowych, do dziś
miało okazję korzystać z niego aż kilkaset ser-
wisów. Już wersja pilotażowa odznaczała się
szybkością oraz stabilnością działania. W efek-
cie z naszych statystyk korzystają do dziś klien-
ci zarejestrowani wkrótce po uruchomieniu
wersji pilotażowej. Wśród monitorowanych
przez nasz system serwisów można znaleźć za-
równo te, których miesięczną liczbę odsłon li-
czy się w milionach, jak i małe serwisy gene-
rujące w miesiącu od kilku do kilkudziesięciu
tysięcy odsłon.
Ze stat24 współpracujemy od ponad dwóch
lat. Kiedy rozpoczynaliśmy współpracę, stat24
był liderem na rynku, co było głównym powo-
dem, dla którego zdecydowaliśmy się na usługi
tej właśnie firmy. Poszukiwania serwisu zajmu-
jącego się monitoringiem stron WWW prowa-
dziły w prostej linii do stat24, który dość mocno
zaznaczał swoją obecność w Sieci.
Jesteśmy bardzo zadowoleni z usługi stat24,
badania oceniamy jako bardzo rzetelne. Tym
niemniej pragnę podkreślić, że stat24 jest jed-
nym z naszych strategicznych partnerów. Na-
sza współpraca ma więc troszkę inny charakter
niż w przypadku przeciętnego posiadacza wi-
tryny internetowej.
W przyszłości, zarówno bliższej jak i dalszej,
Ceneo nadal zamierza korzystać z usług stat24.
Ocena: ««««
05/2007

Krystian Sypuła
home.pl
Obecnie naszym partnerem w dziedzinie ofe-
rowania statystyk zewnętrzych jest stat24.
W zasadzie rozwiaząnie to wśród komercyj-
nych nie ma odpowiednika na polskim rynku.
R E
www.phpsolmag.org
Współpraca była więc tak naprawdę pewnym
naturalnym rozwiązaniem – innowacyjne
rozwiązanie lidera polskiego rynku statystyk
(Gemius) oraz usług webhostingowych (ho-
me.pl). Usługę oferujemy w tej chwili w trzech
wariantach: bezpłatnym dla wszystkich klien-
tow oraz dwóch płatnych, stosowanych przy
K L A M
Statystyki zewnętrzne
zaawansowanych serwisach WWW. Sygnały,
które otrzymujemy od naszych użytkowni-
ków, są niezwykle pozytywne i pozwalają oce-
nić nasza współpracę jako udane przedsięwzięcie.
Dlaczego zewnętrzne rozwiązanie statystyk?
Przede wszystkim należy podkreślić, że nie
zrezygnowaliśmy z oferowania własnego roz-
wiązania. Bazuje ono jednak na logach serwera
WWW, a zatem nie umożliwia np. określenia,
czy dany użytkownik po raz pierwszy odwiedza
nasz serwis, czy też powraca. Informacje udo-
stępniane za pomocaą naszych statystyk i roz-
wiązan stat24 są więc komplementarne. Z dru-
giej strony – świadomość, że rozwojem systemu
statystyk zewnętrznych zajmuje się wyspecja-
lizowana firma, pozwala zakładać, że produkt
ten będzie stale rozwijany, czyli uwzgledniający
aktualne trendy rynkowe czy aktualizujący in-
formacje geolokalizacyjne. Uzyskanie takiej spe-
cjalizacji po naszej stronie byłoby czaso– i kosz-
tochłonne.
Model współpracy opierający się o koope-
rację usługodawcy i wyspecjalizowanego pod-
miotu jest w naszym odczuciu niezwykle
efektywny, a doświadczenia innych rynków
pozwalają stwierdzić, że także efektywny.
W ten sposób dostawca usług internetowych
jest w stanie zapewnić dodatkową funkcjo-
nalność swoim klientom, a firma – dostaw-
ca rozwiązania – otrzymuje dodatkowy kanał
dystrybucji swoich produktów
Ocenę pozostawiamy naszym użytkownikom.
A
73
 Testy konsumenckie
Z usługi monitoringu serwisów internetowych,
dostarczanej przez firmę stat24 Sp. z o.o.,
korzystamy już drugi rok. stat24 zapewniają
monitoring większości witryn internetowych
z portfolio MTV Networks Polska, tj. m.in.
http://www.mtv.pl, http://www.vh1.pl i http://www.
Ustosunkowanie
Dyrektor Zarządzający stat24
Żaneta Tarnowska
stat24 tworzy grupa młodych ludzi, połączo-
nych wspólną pasją, jaką jest Internet. Dziś,
po 3 latach dynamicznego rozwoju, stat24 to
uznana marka w zakresie statystyk dla małych
i średnich serwisów internetowych. Monito-
rujemy ponad 900 000 witryn, odnotowując
miesięcznie ponad 3 mld odsłon, a dzięki in-
tegracji z platformą technologiczną firmy Ge-
mius SA – lidera w dziedzinie badań Interne-
tu – nasze statystyki są rzetelne, wiarygodne
i spełniają wymogi europejskich standardów
badawczych.
Powstanie stat24 było decyzją Gemius SA
i wiązało się z umożliwieniem oferowania ma-
łym i średnim przedsiębiorstwom profesjonal-
nego narzędzia badawczego, jakim miał być
stat24. Główną misją stat24 jest poszerzanie za-
sięgu badawczego, zarówno w Polsce, jak i w Eu-
ropie Środkowo-Wschodniej.
74
comedycentral.pl. W przyszłości planujemy pod-
piąć statystyki stat24 również pod nowe projek-
ty internetowe MTV.
Usługi stat24 nie odbiegają standardem od li-
dera na rynku, jakim jest Gemius. Są wiarygodne,
rzetelne i spełniają standardy badawcze. Dużą za-
letą jest także czytelny interfejs, pozwalający na ła-
twe analizowanie wyników oglądalności również
przez osoby nieposiadające dużego doświadcze-
nia w pracy z Internetem. Łatwo administrować
stat24, powielać skrypty. Dodatkowo stat24 ofe-
rują bardzo dogodny system rozliczeń dla klienta.
Zdecydowanym minusem korzystania z us-
ługi jest ograniczona liczba skryptów monitoru-
jących, których liczba uzależniona jest od opłat
cennikowych. Nawiązując jeszcze do strony ad-
ministracyjnej stat24, w ostatnim okresie zmie-
niła się opcja geolokalizacji. Obecny sposób pre-
zentacji wyników jest mniej czytelny dla użyt-
kownika. Również w sekcji Katalogi Odsyłające
przydałaby się łatwiejsza nawigacja.
Jesteśmy ze stat24 prawie od początku
istnienia firmy i z przyjemnością obserwuje-
stat24 świadczy bezpłatne oraz płatne usłu-
gi monitorowania serwisów WWW. Są to pro-
dukty o unikalnej jakości i użyteczności, któ-
rych wykorzystanie przyczynia się do rozwo-
ju działalności biznesowej w Internecie i słu-
ży do zwiększania wartości posiadanych zaso-
bów medialnych. Przestrzeń serwisów, które
są monitorowane bezpłatnie, jest wykorzysty-
wana do wykonywania badań ankietowych In-
ternetu. Stat24 nigdy nie emitował reklam ko-
mercyjnych.
Poza statystykami stat24 udostępnia każde-
mu klientowi bezpłatny licznik internetowy
oraz możliwość korzystania z rankingu. Dzię-
ki rankingowi stat24 każdy właściciel staty-
styk WWW może porównać oglądalność swo-
jej witryny z innymi serwisami w danej katego-
rii oraz klasyfikacji generalnej. Ponadto stat24
udostępnia raporty badawcze, które podsu-
mowują miesięczną oglądalność monitorowa-
nych serwisów WWW. Raporty tworzone są
na podstawie danych zbieranych poprzez sta-
tystyki stat24.
stat24 cały czas unowocześnia oferowaną
usługę. Na początku 2007 roku została wpro-
wadzona nowa geolokalizacja, która graficznie
obrazuje oglądalność w poszczególnych kra-
jach. Ponadto powstała szczegółowa mapa Pol-
ski, która dzięki mechanizmowi wyszukiwaw-
czemu pozwala na znalezienie użytkowników
pochodzących nawet z niewielkich miejscowo-
ści w kraju.
Aktualnie stat24 prowadzi prace nad nowym
produktem, który zostanie wprowadzony na ry-
nek w drugiej połowie 2007 roku.
stat24 jest w Polsce symbolem wiarygodno-
ści, niezawodności i łatwego dostępu do przy-
datnych informacji dotyczących witryny po-
przez czytelny interfejs po korzystnej i konku-
my jej dynamiczny rozwój na polskim rynku.
stat24 dowodzą, że nie tylko monopoliści na
rynku są w stanie zaproponować usługi stoją-
ce na najwyższym poziomie zarówno techno-
logicznym, jak i konsumenckim. Jak wspomi-
nałam, nowe produkty MTV Networks Pol-
ska również korzystać będą z tych rozwiązań.
Zapewniana przez stat24 możliwość pełnego,
wiarygodnego monitoringu witryn MTV w cy-
klach dziennych pozwala nam oferować inter-
nautom jeszcze lepszy produkt, który nie tylko
jest uzupełnieniem oferty antenowej kanałów
z portfolio MTV Networks Polska , ale również
– dzięki specjalnym konkursom, odsłuchom
płyt, forom i sekcjom społecznościowym, po-
zwala Internautom aktywnie uczestniczyć
w „życiu” MTV.
Beata Węgrzyn
Menager ds. Internetu MTV Networks Polska
Sp. z o. o.
Ocena: ««««
rencyjnej cenie lub całkowicie bezpłatnie. Po-
nadto największymi zaletami stat24 są spraw-
dzona metodologia wykonywania badań oraz
fakt, że dane udostępniane przez stat24 są
w pełni akceptowalne przez agencje reklamo-
we oraz uznawane za wiarygodne źródło wie-
dzy o serwisie.
W pełni zgadzam się z opinią home.pl. Ofer-
ta stat24 uzupełnia ofertę produktową firmy
gwarantując jej i jej klientom dostęp do profesjo-
nalnego narzędzia badawczego.
Współpraca z MTV układa się bardzo po-
myślnie. Cieszy mnie, że MTV w przyszłości
planuje objąć monitoringiem inne swoje wi-
tryny. Ustosunkowując się do punktu, w któ-
rym jest mowa o małej ilości skryptów udo-
stępnianych za pośrednictwem stat24, chciała-
bym zaznaczyć, że stat24 jest produktem stwo-
rzonym z myślą o małych i średnich przedsię-
biorstwach – stąd ograniczona ilość skryptów.
Zgodnie z polityką firmy klientom, dla których
udostępniana ilość skryptów zliczających jest
niewystarczająca, proponujemy statystyki ge-
miusTraffic.
Zgadzam się z wypowiedzią – jesteśmy part-
nerem Ceneo, jednocześnie porównywarka ko-
rzysta z naszego narzędzia badawczego. Cie-
szy mnie, że Ceneo jest zadowolone z naszych
usług.
4 gwiazdki to świetna ocena – mobilizu-
je nas do pracy, wprowadzania na rynek no-
wych rozwiązań oraz ulepszania dotychczaso-
wej usługi.
05/2007

Dzisiaj, gdy zapotrzebowanie na strony WWW rośnie z dnia na
dzień, coraz więcej osób chce zająć się ich tworzeniem. Jednak
obecnie odchodzi się od prostych, statycznych witryn, standardem
są strony dynamiczne.
Materiał składa się z 15 lekcji, które nie są oddzielnymi zagadnie-
niami, a składają się na jeden duży projekt. I tak na wstępie poznamy
charakterystykę fikcyjnej firmy turystycznej Newland Tours. Firma
co prawda posiada już własną stronę WWW, jednak nie jest z niej
zadowolona. Wynika to z tego że informacje na stronie są nieaktu-
alne, a wszelkie zmiany na witrynie wymagają skorzystania z usług
webmastera, co nie jest ani tanie, ani praktyczne. Dlatego Newland
Tours zleca przebudowę strony na dynamiczną, z prostym CMSem
za pomocą którego jej pracownicy będą mogli w prosty sposób uak-
tualniać ofertę. I to jest zadanie dla Ciebie drogi Czytelniku. Dzięki
takiemu podejściu, mamy możliwość zapoznać się z potencjalnymi
problemami webmastera.
Książka Macromedia Flash 8 Professinal Oficialny Podręcznik to
obowiązkowa lektura, przeznaczona szczególnie dla osób które za-
wodowo zamierzają zajmować się projektowaniem i przygotowy-
waniem materiałów na potrzeby Internetu oraz coraz dynamicz-
niej rozwijającego się rynku aplikacji mobilnych.
Po podręcznik powinny sięgnąć osoby, posiadające przynajm-
niej podstawową wiedzę na temat obsługi programu Flash 8 lub ze-
tknęły się w swojej pracy z wcześniejszą wersją programu. Dzięki
tej książce będą mogły rozwinąć swoje dotychczasowe umiejętno-
ści, a tworzone projekty wzbogacić zarówno o elementy audio, wi-
deo lub dynamicznie uaktualniać zawartość stron przygotowywa-
nych we Flashu. Osobom rozpoczynającym swoją przygodę z Fla-
shem polecam do lekturę książki „Macromedia Flash 8 Oficialny
Podręcznik”, który wprowadza i wyjaśnia podstawowe zagadnienia
związane z programem Flash 8.
Materiał podręcznika został podzielony na 13 ciekawych lekcji
(materiały źródłowe są dołączone na CD). Materiał zostały tak do-
Recenzja
Dreamweaver 8 z ASP, PHP i ColdFusion
Oficjalny podręcznik
Wydawnictwo: Helion
Autor: Jeffrey Bardzell
Stron: 472
Cena: 69 zł
ISBN: 83-246-0309-3
Przechodząc przez kolejne lekcje, nauczymy się: tworzyć formu-
larze służące do wysyłania maili, zbudujemy kalkulator cen wycie-
czek, pracować z bazą danych, budowania interfejsów wyszukiwa-
nia, tworzyć prosty CMS do aktualizacji stron, ponadto instalować
środowiska ASP, PHP oraz ColdFusion. Każdy rozdział w sposób
charakterystyczny dla serii Oficjalny Podręcznik, poprzedzony jest
informacją co zrobimy podczas danej lekcji, przewidywany czas na
jej ukończenie, oraz jakie pliki potrzebne będą do jej wykonania.
Książka nie wyczerpuje całej problematyki a jest jedynie wstę-
pem do tematyki związanej z tworzeniem dynamicznych stron
WWW. Podsumowując ten podręcznik jest bardzo dobrą pozycją,
który w przystępny sposób, opisuje przebudowę witryny. Małym
niedopatrzeniem jest to, że na płycie CD pliki źródłowe są w wer-
sji angielskiej, a książka opisuje polską wersję witryny. Jednak na
szczęście, polskie pliki źródłowe są do pobrania na strony wydaw-
nictwa Helion, pod adresem http://helion.pl/ksiazki/d8apof.htm.
Macromedia Flash 8 Professional
Oficjalny Podręcznik
Wydawnictwo: Helion
Autorzy: Tom Green, Jordan L. Chilcott
Stron: 480
Cena: 59 zł
ISBN: 83-246-0313-1
brany, że poziom trudności rośnie wraz z kolejnymi przerabianymi
lekcjami. Przystępny język, wprowadzenia do lekcji, podsumowa-
nia każdej lekcji, a także przybliżony czas potrzebny na wykonanie
ćwiczenia sprawia że nauka jest przyjemna i wiemy czego się na-
uczymy przerabiając kolejną lekcję.
Zostały wyjaśnione tutaj takie tematy jak: praca z tekstem, grafi-
ką, wideo, podstawy Action Script 2.0 oraz ich praktyczne zastoso-
wanie np. do prezentacji slajdów, tworzenia animacji, przygotowy-
waniem aplikacji na urządzenia przenośne itp.
Na uwagę zasługuje to, że większość kolejnych lekcji, wyma-
ga od czytelnika wykorzystania umiejętności zdobytych przy
wcześniejszych ćwiczeniach. Bardzo przydatne są również
wskazówki oraz komentarze, dotyczące standardów oraz za-
sad projektowych przyjętych przez osoby zajmujące się zawodo-
wo Flashem. Sprawia to, że wykonując kolejne ćwiczenia szyb-
ko i coraz lepiej opanowujemy obsługę praktycznego wykorzy-
stania Flasha.
75
 Recenzja

Delphi for PHP

W
marcu 2007 roku na rynku poja-
wiło się pierwsze w swoim rodza-
ju narzędzie RAD dla PHP. W Pol-
sce było ono reklamowane na konferencji Code-
Gear w Warszawie. Niestety na ten program po-
święecono zaledwie dwadzieścia minut i w tym
czasie natrafiono na kilka niespodziewanych
problemów.Jak to zwykle bywa, pierwsze pre-
zentacja pozostawiła duży niedosyt. Teraz nad-
szedł czas na zaspokojenie tego głodu wiedzy.
cji tego typu, inaczej mówiąc, mieć już jakieś
doświadczenie w pracy z innymi programami
Borlanda. Po zapoznaniu się z głównym oknem
możemy spróbować coś wykreować. Tworzymy
nowy projekt i metodą „przeciągnij i upuść” prze-
rzucamy kilka elementów z okienka z kompo-
nentami na formę. Przykładowo umieszczone
elementy widać na Rysunku 2.
Po umieszczeniu elementów możemy
wreszcie spróbować coś wyświetlić. Wciska-
my przycisk Run i możemy już zaobserwować
pewne rozbieżności. Strona wygląda tak jak
w naszym programie, ale niektóre z wykorzy-
stanych elementów, które działają pod IE, nie
działają pod Firefoksem. Widać więc pewną
stronniczość w przygotowywaniu tych kom-
ponentów. Nie zadbano o właściwą współpra-
cę z obecnie wykorzystywanymi przeglądar-
kami. O ile elementy typu checkbox czy button
działają poprawnie, o tyle np. pasek menu zo-

Instalacja
i pierwsze spostrzeżenia
Po włożeniu nośnika z oprogramowaniem ma-
my wybór składników instalacji – Delphi for PHP
oraz InterBase 2007. To dobre rozwiązanie, gdyż
nie każdy jest zainteresowany InterBase'em, a jed-
nocześnie ci, którzy chcą, mogą go sobie doinsta-
lować i mieć w pełni sprawną aplikację opartą o
profesjonalną bazę danych. Instalacja przebiega
bezproblemowo, ale jak zdążyłem zauważyć, w
razie próby reinstalacji programu pojawia się kło-
pot. Z rejestru systemu nie są usuwane informa-
cje o bibliotekach standardowych, przez co przy
ponownej instalacji są pomijane przez instalator i
program nie może działać właściwie. Warto więc
pamiętać o czyszczeniu rejestru przed ponow-
nym zainstalowaniem.
Po pomyślnej instalacji możemy uruchomić
nasze oprogramowanie. Jako pierwszy zobaczy-
my widok okienka na wzór borlandowskiego
Buildera, od którego przecież wywodzi się fir-
ma CodeGear (Rysunek 1.).
Rysunek 1. Główne okno Delphi for PHP
Po lewej stronie mamy okienka, w których
możemy obserwować wykorzystywane elemen-
ty umieszczone na formie oraz właściwości po-
szczególnych elementów. Po prawej stronie na-
tomiast znajduje się widok komponentów, baz
danych oraz elementów do wykorzystania w
aplikacji. W centralnym okienku natomiast
możemy zobaczyć kilka podstawowych infor-
macji o ostatnio edytowanych projektach, parę
nowinek na temat produktu oraz kilka najczę-
ściej wykorzystywanych funkcji programu, np.
otwarcie nowego pliku.

Pierwsze próby
Jak to zwykle bywa, zanim zaczniemy pracę z
nowym oprogramowaniem, należy zapoznać się
z dokumentacją. Tutaj natrafiamy na pierwszy
zawód. Dokumentacja jest całkiem spora, ma-
my opisane poszczególne klasy, metody i bi-
blioteki, ale liczbę przykładów można policzyć
na palcach obu rąk. A przecież, jak wiadomo,
człowiek najlepiej uczy się na przykładach. Aby
więc rozpocząć pracę z tym programem, warto
jest znać chociaż ogólne zasady działania aplika- Rysunek 2. Przykładowo dodane komponenty

76 05/2007

baczymy tylko w IE. Jest to niedopuszczalne
przy realizacji stron WWW, ponieważ straci-
libyśmy możliwość nawigacji. Po dodaniu ele-
mentów możemy je oprogramować, przecho-
dząc do widoku kodu widocznego na Rysun-
ku 3. Pierwsze, co dostrzeżmy w tym wido-
ku, to liczba dołączanych plików. Jest ich cał-
kiem sporo jak na stronę, która tak naprawdę
nic jeszcze nie robi. Przechodząc dalej, mamy
zadeklarowane zmienne reprezentujące doda-
ne elementy. Aby dodać jakąś akcję, musimy
w trybie Design wybrać element i np. kliknąć
na niego dwa razy, co spowoduje wygenerowa-
Rysunek 3. Widok kodu
Rysunek 4. Strona dla zwykłego użytkownika
W sieci
• http://www.codegear.com/products/delphi/php – strona producenta, można z niej dowie-
dzieć się paru rzeczy o produkcie oraz zobaczyć dwa filmy z przykładami wykorzystania pro-
gramu.
• http://dn.codegear.com/article/36362 – strona producenta z przykładową stroną WWW.
www.phpsolmag.org
nie kodu dla metody podwójnego kliknięcia,
w której będziemy mogli oprogramować żąda-
ne zadanie. Do poszczególnych elementów od-
wołujemy się poprzez następujący schemat:
$this->nazwa_elementu;
Gdy chcemy zmienić lub ustawić jakąś war-
tość dla elementu, po prostu rozszerzamy po-
przedni kod do postaci:
$this->nazwa_elementu->
nazwa_parametru=wartość parametru;
Delphi for PHP
Rysunek 5. Logowanie do panelu administratora
Przykładowy projekt
Firma CodeGear udostępniła przykładowy pro-
jekt e-commerce wykonany w Delphi for PHP
oparty o bazę InterBase. Może pobrać go każdy,
warunkiem jest tylko zarejestrowanie się na ich
stronie. Po utworzeniu bazy oraz umieszczeniu
plików strony na naszym serwerze Apache, któ-
ry został automatycznie zainstalowany z Delphi
for PHP, możemy zobaczyć pobraną aplikację.
Jedyne słowa, które się nasuwają po zobaczeniu
tej strony, to „żart” albo „porażka marketingo-
wa”. Stronę pokazano na Rysunkach 4. i 5.
Strony są nader proste i zrobienie takich wi-
tryn w PHP również nie powinno zająć du-
żo czasu, choć tę stronę zapewne wykonano
w znacznie krótszym czasie niż normalnie, ale
nie wygląda ona interesująco i na pewno nie po-
kazuje możliwości, którymi tak przecież chwa-
li się CodeGear. Strona ma funkcjonalność ni-
by–sklepu internetowego pozbawionego rze-
czywistych funkcji. Pliki tej aplikacji mają obję-
tość 1 MB (nie wliczając obrazków), co samo w
sobie może zaszokować każdego. O ile wygląd
łatwo zmienić, bo witryna wykorzystuje szablo-
ny, o tyle zdecydowanie nie można pochwalić
takiego rozmiaru strony WWW. Niestety tak
duży rozmiar jest odczuwalny podczas korzy-
stania z tej strony, jej wygenerowanie nawet na
localhoście trwa parę chwil. Edycja projektu nie
sprawia żadnych problemów, o ile znamy PHP,
natomiast całkowite przebudowanie takiej stro-
ny może okazać się dość skomplikowanym za-
daniem.
Podsumowanie
Możemy stwierdzić, że program Delphi for PHP
jest na pewno ciekawym rozwiązaniem, któ-
re w przyszłości może znaleźć swoje miejsce
na rynku. Niestety, w tym momencie sprawia
wrażenie oprogramowania robionego w pośpie-
chu, a jak wiadomo nawet przemyślany projekt
z braku czasu może wiele stracić na swojej funk-
cjonalności. Poza tym brakuje źródeł, z których
można czerpać wiedzę na temat tworzenia apli-
kacji w tym programie – dokumentacja pozba-
wiona przykładów, dwa krótkie filmy oraz nie-
wielka strona to zdecydowanie za mało.
ŁUKASZ SKOWROŃSKI
Autor jest studentem informatyki na Uniwersyte-
cie w Białymstoku oraz pracuje jako programista
PHP w firmie E–Studio.
Kontak z autorem: lukas.skowronski@gmail.com
77
 Felieton
Witryny internetowe
– tylko dla zarobku?
W
szyscy zapewne wiemy, że na two-
rzeniu witryn internetowych moż-
na całkiem nieźle zarobić. Ale czy
kiedykolwiek zastanawialiście się, czy istnieją oso-
by, które zrobią to dla nas „for free”? Surfując po
Internecie, spotkałem wiele ogłoszeń „Zrobię stronę
internetową za...”, „Profesjonalna firma stworzy stro-
nę internetową za...”. Dziwnie się poczułem... Oso-
by, które chcą w jakiś sposób zaistnieć w cyber-
świecie, muszą za to płacić? Nie mogą sami stwo-
rzyć strony w jakimś darmowym oprogramowa-
niu? Programów jest sporo, trzeba tylko umieć je
znaleźć. Ale czy taka strona będzie chętnie ogląda-
na? Wydaje się, że nie bardzo... Zazwyczaj nie wy-
gląda ona najlepiej. A co z wyszukiwarkami? Sami
wiecie, jak to wszystko jest zbudowane...
Wracając do tworzenia witryn, czy ktoś
będzie się uczył HTML-a, PHP, JS, obsługi
Photoshopa czy Gimpa tylko po to, aby stwo-
rzyć sobie własną stronę, gdzie np. umieści gale-
rię zdjęć? To byłoby zbyt pracochłonne. Ile cza-
su musimy poświęcićna to, aby w jakimś stop-
niu pojąć możliwości programów graficznych?
78
Ile straconych nerwów przy nauce programowa-
nia? Sam zajmuje się tworzeniem witryn inter-
netowych i wiem, co to wszystko znaczy.
W „interesie” siedzę już około 5 lat i do tej
pory pamiętam początki. Spotkałem tylko ma-
łą garstkę ludzi, którzy byli mi w stanie pomóc
całkowicie za darmo. Reszta oferowała mi swo-
ją pomoc za 50, 100, 200, a nawet 1000 zł.
Skąd nastolatek miał wziąć choćby 100 zł?
Dzięki właśnie tej grupie osób prowadzę jed-
nak poważny portal internetowy... i za to im
dziękuję. Tak naprawdę powyższy wstęp nie
jest głównym tematem tego felietonu. Pragnę
pokazać, że czasami to 500 zł jest mniej warte
od satysfakcji za podziękowania od osób, któ-
rym pomogliśmy. Być może dzięki naszej po-
mocy ktoś zostanie sławnym programistą, bo
go to wszystko zainteresuje. A może zostanie
sławnym fotografem, bo stworzy prostą gale-
rię zdjęć.
Przejdźmy dalej, dlaczego nie chcemy robić
stron „for free”? Zapewne, jak wiemy, pieniądze
szybko „uciekają”, więc musimy jakoś zarabiać,
a fakt, że informatyk to całkiem opłacalny za-
wód, czerpiemy spore zarobki. Ale tak napraw-
dę, dlaczego? Może to chciwość... jedna z gor-
szych z ludzkich cech. Zazwyczaj informatycy
nie mają czasu i chęci, aby zajmować się osoba-
mi początkującymi. Idąc dalej, ludzi dziwi to, że
zakładamy portale dla internautów, nie dla zarob-
ku. Mówię w tej chwili, o osobach które siedzą w
tym wszystkim „po uszy”. Moi przyjaciele twier-
dzą, że nie opłaca mi się prowadzić serwisu, bo
nie przynosi praktycznie żadnych zysków i pyta-
ją, dlaczego to robią. Zgadnijcie, co odpowiadam...
Dla satysfakcji, że ktoś może się dowiedzieć
tego, czego szukał. Daje mi to, można powiedzieć,
ogromną satysfakcję, że ktoś, komu pomogłem,
przysyła mi zwyczajne „dziękuję za pomoc” lub
inne miłe słowa. Myślę, że czasami warto...
WOJCIECH SAPIECHOWSKI
Od kilku lat zajmuje się tworzeniem witryn interneto-
wych. Jest jednym z administratorów portalu WebHat.
Kontakt z autorem: sapcik@webhat.pl
05/2007
Prenumerata PRO
Więcej informacji: patrycja.wadolowska@software.com.pl tel.: 022 887-13-45

v
 www.buyitpress.com

Zaprenumeruj swoje ulubione magazyny

i zamów archiwalne numery!

Już teraz w kilka minut możesz zaprenumerować swoje ulubione pismo.

Gwarantujemy:
- preferencyjne ceny
- bezpieczną płatność on-line
- szybką realizację Twojego zamówienia
Bezpieczna prenumerata on-line wszystkich tytułów Wydawnictwa Software!
zamówienie prenumeraty

Prosimy wypełnić czytelnie i przesłać faksem na numer: (22) 887 10 11 lub listownie na adres: Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.,
Bokserska 1, 02-682 Warszawa, e-mail: pren@software.com.pl. Przyjmujemy też zamówienia telefoniczne: (22) 887 14 44

Imię i nazwisko............................................................................................ ID kontrahenta..........................................................................................

Nazwa firmy................................................................................................. Numer NIP firmy.......................................................................................

Dokładny adres....................................................................................................................................................................................................................

Telefon (wraz z numerem kierunkowym)................................................... Faks (wraz z numerem kierunkowym) ....................................................

E-mail (niezbędny do wysłania faktury)............................................................................................................................................................................

automatyczne przedłużenie prenumeraty

Tytuł
Ilość Od numeru Opłata
Ilość
zamawianych pisma lub w zł
numerów
prenumerat miesiąca z VAT
Software Developer’s Journal (1 płyta CD)
– dawniej Software 2.0 12 250/1801
Miesięcznik profesjonalnych programistów
SDJ Extra (od 1 do 4 płyt CD lub DVD)
– dawniej Software 2.0 Extra! 6 150/1352
Numery tematyczne dla programistów

Linux+DVD (2 płyty DVD)

Miesięcznik o systemie Linux
12 199/1791

Linux+Extra! (od 1 do 7 płyt CD lub DVD)

Numery specjalne z najpopularniejszymi dystrybucjami Linuksa
8 232/1982

PHP Solutions (1 płyta CD)

Dwumiesięcznik o zastosowaniach języka PHP
6 135

hakin9, jak się obronić (1 płyta CD)

Miesięcznik o bezpieczeństwie i hakingu
12 1991/219

.psd (2 płyty CD)

Dwumiesięcznik użytkowników programu Adobe Photoshop
6 140

.psd numery specjalne

(.psd Extra + .psd Starter Kit)
6 140

Suma

Jeżeli chcesz zapłacić kartą kredytową, wejdź na

stronę naszego sklepu internetowego:
1
Cena prenumeraty rocznej dla osób prywatnych
2
Cena prenumeraty rocznej dla osób prenumerujących już Software Developer’s Journal lub Linux+
3
Cena prenumeraty dwuletniej Aurox Linux
www.buyitpress.com
W następnym numerze PHP Solutions 6/2007 (23)

W sprzedaży od października

ROZWIĄZANIA UWAGA!! KOLEJNY TEST KONSUMENCKI

n Forum internetowe z wykorzystaniem Vanilla n UPS
alternatywa dla phpBB

NOWE ARTYKUŁY W DZIAŁACH

NARZĘDZIA
n dla początkujących
n PHP jako front-end dla systemu SAP
n dla zaawansowanych
n Module i theme czyli
stworzymy własny moduł do Drupala n kasa dla webmastera

I wiele innych artykułów, których nie możesz przeoczyć!

Redakcja zastrzega sobie możliwość zmiany zawartości pisma.