Prawo Międzynarodowe Publiczne

Rozdział I. Zagadnienia ogólne

1. Pojęcie prawa międzynarodowego
1. Definicja prawa międzynarodowego
Prawo międzynarodowe – zespół norm regulujących stosunki między pastwami. Takie
ujęcie prawa międzynarodowego nazywamy przedmiotowym, gdyż obejmuje ono tylko
stosunki zewnętrzne między państwami, obecnie niektóre umowy PM obejmują tez
Obecnie w stosunkach międzynarodowych, poza państwami występują też:
1. organizacje międzynarodowe
2. narody
3. osoby fizyczne
4. osoby prawne

2. Prawo międzynarodowe prywatne

Prawo międzynarodowe prywatne - zespół norm, których celem jest wskazanie
określonego systemu prawnego właściwego, dla dokonania oceny prawnej konkretnej sytuacji
osobistej lub majątkowej.(jest to spowodowane pojawieniem się czynnika obcego, np.
przejęcie spadku po osobie będącej obywatelem innego państwa).

2. Funkcje(przedmiot) prawa międzynarodowego

1. Regulowanie stosunków zewnętrznych państw
a. Określa sytuację państwa w społeczności międzynarodowej
b. Określa zasady postępowania państw w wzajemnych stosunkach
c. Reguluje konkretne stosunki między państwami
d. Ustala formy wzajemnych stosunków
e. Ustala zasięg terytorialny władzy poszczególnych państw
f. Ustala reguły postępowania na terenach niczyich
2. oddziaływanie na stosunki wewnętrzne państw(np. prawa człowieka)
3. sposób oddziaływania na stosunki wewnętrzne

3. Stosunki międzynarodowe czyli obrót międzynarodowy

stosunkami międzynarodowymi nazywamy takie stosunki społeczne, które przekraczają
granice jednego państwa.

4. cechy charakterystyczne prawa międzynarodowego

1. Uwagi ogólne
stosunki międzynarodowe odnoszą się w szczególności do stosunków do dwóch niezależnych
i suwerennych państw mających teoretycznie równy status, a co za tym idzie zasada równości.
2. Tworzenie prawa międzynarodowego
Prawo międzynarodowe jest tworzone przez same państwa, które są jego podmiotami.
Państwa tworzą prawo międzynarodowe bądź na podstawie zawieranych umów, lub stałego
zwyczaju przekształconego w prawo zwyczajowe.

3. Przymus w prawie międzynarodowym

nie istnieje coś takiego jak scentralizowany aparat przymusu, jego namiastką jest obecnie
organizacja narodów zjednoczonych, który jest realizowany poprzez nakładanie sankcji, które
może stosować tylko w celu obronie pokoju lub jego przywrócenia.
Można wyróżnić trzy rodzaje sankcji:
1. psychologiczne
2. odwetowe – np. retorsje lub represalia
3. sankcje zorganizowane

4. Brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego

Obecnie istniejący Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze, ma uprawnienia do
rozstrzygania tylko i wyłącznie spraw przekazanych im przez poszczególne państwa, z tym,
że takie upoważnienie może być przekazane wcześniej dla wszystkich spraw danego typu.

5. Stosowanie prawa międzynarodowego i jego moc wiążąca

decydującym argumentem, że prawo międzynarodowe jest prawem jest to, że wszystkie
państwa uznają istnienie prawa międzynarodowego i jego moc wiążącą.

5. Struktura i charakter norm współczesnego prawa

międzynarodowego
A. normy powszechne i partykularne
W związku na dowolność zatwierdzania i zawierania umów międzynarodowych, prawo
międzynarodowe nie jest zamkniętym systemem norm jednakowym dla wszystkich
podmiotów. Charakter powszechny ma międzynarodowe prawo zwyczajowe. Wyróżniamy
więc:
1. normy o charakterze powszechnym
2. normy o charakterze partykularnym, wielostronne
3. normy o charakterze dwustronnym

B. sprzeczne prądy w prawie międzynarodowym

Równoczesne obowiązywanie norm z różnych okresów, zawieranych w innych systemach, na
innym poziomie sił wytwórczych i przy innym stanie techniki, poprzez rozmaite często
rozbieżne interesy różnych państwprowadzi do pewnej destabilizacji. Takie zjawisko
nazywamy sprzecznymi prądami w prawie międzynarodowym.

C. Ius cogens
W związku z tym, że państwa same tworza normy prawa międzynarodowego same mogą je
też zmieniać, jednak obecnie uznaje się, że niektóre normy PM uważa się za bezwzględnie
wiążące – ius cogens.
D. hierarchia norm prawa międzynarodowego publicznego
Wszystkie normy PM mają w zasadzie równy stopień ich hierarchia opiera się na
szczegółowości i uchwalenia w czasie. Pierwszeństwo maję też normy ius cogens i karta
narodów zjednoczonych.

6. prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne

1. Dualizm i monizm
 dualiści – przyjmują że PM i P. wew. Są zupełnie niezależnymi systemami prawa,
które nie mają punktów stycznych, uważają, że żeby PM było używane wewnątrz
państwa trzeba je przekształcić na prawo wewnętrzne
 moniści – twierdzą, że PM i P. wew. Tworzą jeden spójny system prawny, z tym, że
przyjmują, że hierarchicznie PM jest podporządkowane P. wew.
o Kelesonowska szkoła prawa – uznaje prawo wewnętrzne za pochodne PM,
uważająć je za suwerenne.

2. Obowiązek dostosowania prawa wewnętrznego do prawa

zewnętrznego
zasada dotrzymywania zobvowiążań jest jedną z najważniejszych zasad PM, państwo nie
może więć uchylać się od wykonywania zobowiązań umownych ze względu na posiadany
stan prawny. Pastwo ma obowiązek dostosować swoie prawo wewnętrzne, żeby PM było
stosowane.

3. Stosowanie prawa międzynarodowego w Polsce

Według art. 91 ust.1 ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu staje się częścia
systemu prawnego w Polsce, ustęp 2 stanowi że za zgodą w ustawie ratyfikowana umowa
międzynarodowa ma pierwszeństwo nad ustawami 3. ustęp stanowi, że stanowione prawo
przez organizację międzynarodową, której polska jest członkiem ma pierwszeństwo nad
prawem.

4. Miejsce P. wew w stosunkach z PM

Prawo międzynarodowe, które rządzi stosunkami zewnętrznymi państw niejednokrotnie
odsyła do prawa wewnętrznego lub wiąże jego skutki prawnomiędzynarodowe z
wewnętrznymi aktami ustawodawczymi lub administracyjnymi. Taka konieczność wynika z :
 Niekompletności systemu norm prawa międzynarodowego

Rozdział III: Źródła Prawa Międzynarodowego

1. Pojęcie źródeł prawa międzynarodowego
1. Różne znaczenia terminu
Źródła prawa Międzynarodowego w znaczeniu:
 Materialnym – rozumie się jako zespół czynników, które doprowadził o
powstania konkretnych norm prawa międzynarodowego
 Formalnym – rozumie się jako formy, w których tworzone są normy prawa
międzynarodowego, są to takie formy w jakich przejawia się wola państw
 Poznawczym – zbiory dokumentów z których czerpie się znajomość prawa
międzynarodowego lub zbiory praktyki państw
2. Artykuł 38 Statutu międzynarodowego trybunału sprawiedliwości a
źródła prawa międzynarodowego
W tym artykule wymienione są źródła wyrokowania MTS, które jednocześnie sa oczywiście
źródłami prawa międzynarodowego. Punkt a i b stanowi o umowach i zwyczaju natomiast
punkt c mówiący o ogólnych zasadach prawa uznanych przez narody cywilizowane nasuwa
pewne trudności(ogólne zasady PM czy ogólne zasady ogólnie). Ogólnie przyjęło się
rozumieć ten punkt jako ogólne zasady w ogóle(chodzi tu przede wszystkim o pdstawowe
zasady oprawa rzymskiego jak nikt nie morze przekazać więcej praw niż sam posiada czynikt
nie morze wynieść korzyści z własnego bezprawia). Natomiast wymienione w punkcie d
judykatura i doktryna mają mieć tylko charakter pomocniczy

3. Współczesne źródła prawa międzynarodowego

Źródłami prawa międzynarodowego są przede wszystkim umowa i zwyczaj. Wiąże się to z
zasadą suwerenności, każde państwo jest związane tylko tym prawem na które wyraziło
zgodę, przy czym morze być to jak w zwyczaju zgoda domniemana.
Czasami wyraża się pogląd, że nie wszystkie umowy międzynarodowe są źródłami prawa, co
wiąże się z ich podziałem na umowy prawotwórcze i umowy kontrakty, pogląd ten jednak
nie ma większego zastosowania praktycznego gdyż zazwyczaj umowy są i umowami
kontraktami i umowami prawotwórczymi
Ostatnio za źródła prawa międzynarodowego zaczęto uważać uchwały prawotwórcze
organizacji międzynarodowych.

4. Środki pomocnicze do stwierdzenia istnienia norm prawa

międzynarodowego
Judykatura(orzecznictwo) i doktryna(nauka prawa międzynarodowego) nie są źródłami
prawa międzynarodowego mimo, że niektórzy naukowcy wyrażali inne poglądy, nie mogą za
takie być uznane bo nie są wyrażeniem woli państw. Mogą natomiast służyć jako dodatkowy
dowód istnienia takiej normy.

2. Umowa międzynarodowa
1. Uwagi ogólne
Podstawową przewagą umowy międzynarodowej nad zwyczajem jest to, że jej postanowienia
są z reguły bardziej jasne i precyzyjne w porównaniu z normami zwyczajowymi.
 Źródła prawa umów międzynarodowych – normy prawne dotyczące zawierania umów,
ich obowiązywania i stosowania mają zazwyczaj charakter zwyczajowy. Po drugiej
wojnie światowej prawo traktatów zostało skodyfikowane przez konwencje wiedeńską
 Pojęcie umowy międzynarodowej – Umowa międzynarodowa jest to wspólne(zgodne)
oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo, a więc
uprawnienia i obowiązki. Umowy międzynarodowe są przede wszystkim aktami państw
 Definicja konwencji wiedeńskiej – art. 2 konwencji „dla celów niniejszej konwencji
wyrażenie traktat oznacza porozumienie międzynarodowe zawarte między państwami w
formie pisemnej, regulowane przez prawo międzynarodowe, ujęte czy to w jednym
dokumencie, czy też dwu lub więcej powiązanych ze sobą dokumentach, bez względu na
jego konkretna nazwę”
 Definicja z polskiej ustawy o umowach międzynarodowych – „umowa
międzynarodowa oznacza porozumienie między polską a innym podmiotem lub
podmiotami prawa międzynarodowego, regulowane przez prawo międzynarodowe,
niezależnie czy jest ujęte w jednym dokumencie, bez względu na jego nazwę i bez
 względu na to czy jest zawierane w imieniu państwa, rządu czy ministra kierującego
działem administracji rządowej właściwego do spraw, których dotyczy umowa
międzynarodowa”
 Nazwa umowy – nazwy nadawane umowom są różnorodne, jednak z punktu prawnego
nazwa nie ma znaczenia
 Rodzaje umów międzynarodowych – można e podzielić ze względu na różne kryteria:
 Ze względu na tryb zawierania
 W trybie złożonym – które wymagają ratyfikacji lub zatwierdzenia
 W trybie prostym – nie wymagają ratyfikacji ani zatwierdzenia
 Ze względu na organ który występuje w imieniu państwa
 Państwowe – zawierane przez głowę państwa
 Rządowe – podpisywane w imieniu rady ministrów, podlegają one ratyfikacji
przez prezydenta, jeżeli mają zasadnicze znaczenie dla państwa i w przypadkach
kiedy same tak przewidują, w pozostałych przypadkach są zatwierdzane przez
radę ministrów
 Resortowe – podpisywane są przez właściwego ministra a zatwierdzane są
przez radę ministrów lub jej prezesa.
 Ze względu na ilość stron
 Dwustronne
 Wielostronne
 Ze względu na możliwość przystąpienia
 Zamknięte
 Otwarte
 Bezwarunkowo
 Warunkowo
 Ze względu na treść umowy można wyróżnić:
 Polityczne
 Gospodarcze
 Komunikacyjne
 Dotyczące stosunków społecznych i prawnych
 Współpracy kulturalnej naukowo-technicznej i innej
 Ze względu na zgodność z jus cogens
 Zgodne
 Niezgodne
 Równość podmiotów
 Równoprawne
 Nierównoprawne – stwarzają jednostronne zobowiązania uciążliwe dla jednej
strony i naruszają zasadę suwerennej równości stwarzając nierówność prawną
 Budowa umowy międzynarodowej
 Tytuł umowy – zawiera następujące elementy oznaczenie nazwy umowy, wskazanie
jej stron oraz określenie przedmiotu umowy
 Wstęp umowy – może zawierać: określenie organów zawierających, podanie
motywów, zamierzonego celu, okoliczności, wzmiankę o wyznaczeniu
pełnomocników i o wymianie pełnomocnictw, stwierdzenie uzgodnienia tekstu
umowy
 Dyspozycja – czyli merytoryczna część umowy
 Postanowienia końcowe – regulują przede wszystkim: zagadnienia formalno-
prawne, określają czas obowiązywania umowy, ewentualne warunki wypowiedzenia,
i dopuszczalność składania zastrzeżeń
  Podpis – w stosunkach kolejność składania podpisów reguluje reguła alternatu(na
egzemplarzu przeznaczonym dla danej strony jej podpis znajduje się na pierwszym
miejscu) w umowach wielostronnych kolejność reguluje porządek alfabetyczny
 Języki tekst autentyczny – obecnie umowy wielostronne spisywane są w językach
krajów podpisujących a umowy wielostronne w językach dyplomacji(francuski i
angielski, hiszpański, rosyjski i chiński)
 Strony umów międzynarodowych – są nimi przede wszystkim państwa i tylko one
dysponują pierwotnym prawem zawierania umów.

2. Zawieranie umów międzynarodowych

• Rokowania – prowadzą do uzgodnienia tekstu umowy.
• Przy umowach dwustronnych strony prowadza je przez swoich zaufanych
przedstawicieli, mogą być prowadzone w formie ustnej lub pisemnej, na szczeblu
uzgodnionym przez strony
• Rokowania umów wielostronnych najczęściej odbywa się na konferencjach z
udziałem zainteresowanych państw. Z reguły sam projekt jednak jest już
przygotowany wcześniej, a same prace odbywają się na jego podstawie
• Parafowanie – polega na tym, że pełnomocnicy stron składają pod projektem swoje
inicjały(parafy), co oznacza, że tekst został przygotow1any do podpisania.
• Podpisanie – zasadą jest, że każda umowa musi być podpisana przez upoważnionych do
tego pełnomocników stron. Wyjątek stanowią konwencje pracy uchwalane przez
Międzynarodową organizację pracy(od razu są ratyfikowane).
• Ratyfikacja – jest to zatwierdzenie umowy przez kompetentny do tego organ
państwowy(co określa prawo wewnętrzne). W Polsce wyróżniamy trzy rodzaje
ratyfikacji:
• Dużą ratyfikację – która wymaga wcześniejszej zgody wyrażonej ustawą w sprawach:
• Pokoju, sojuszy, układów politycznych i wojskowych
• Wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji
• Członkostwa RP w organizacjach międzynarodowych
• Spraw uregulowanych w ustawie lub w których konstytucja wymaga ustawy
• Ratyfikacja w trybie art. 90 konstytucji – przewiduje specjhany tryb dla umów
przekazujących organizacji międzynarodowej kompetencje organów władzy
publicznej.
• Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy posłów oraz senat
taką samą większością
• Lub w drodze referendum ogólnokrajowego
• Mała ratyfikacja – nie wymaga zgody ustawowej prezes rady ministrów tylko
informuje sejm o podpisaniu takiej umowy. Taka umowa wymaga zatwierdzenia przez
radę ministrów:
• Zatwierdzanie dokonywane w trybie złożonym – państwo składa dwa oświadczenia
woli; umowa jest najpierw podpisana a następnie zatwierdzona przez radę
ministrów (zgoda na podpisanie i zgoda na związanie)
• Zatwierdzenie dokonywane w trybie prostym – polega na tym, że państwo składa
jedno oświadczenie wioli morze zajśc tylko:
• Ustawa upoważnia do zawarcia umowy w ten sposób
• Umowa międzynarodowa ma charakter wykonawczy w stosunku do już
istniejącej umowy międzynarodowej i nie wypełnia warunków art. 89 i 90
konstytucji
 • Celem jest zmiana obowiązującej umowy w tym załącznika do niej i nie
wypełnia warunków art. 89 i 90 konstytucji
• Wymagają tego inne szczególne okoliczności i nie wypełnia warunków art. 89
i 90 konstytucji
• Ratyfikacji nie podlegają
• deklaracje o treści politycznej przyjęte na spotkaniu mężów stanu
• umowy resortowe zawierane w zakresie kompetencji ministrów
• umowy zawierane podczas wojny przez dowódców wojskowych
• Wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych – są to wiążące w prawie
międzynarodowym formy zawarcia umowy(ratyfikacja jest tylko aktem wewnętrznym)
• Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych – ma miejsce przede wszystkim miejsce przy
zawieraniu umów dwustronnych. Jest dokonywana przez przedstawicieli obu stron
dając im gwarancję, że umowa została zawarta.
• Złożenie dokumentów - następuje zazwyczaj w stosunkach wielostronnych.
Dokumenty są składane dyspozytariuszowi(najczęściej państwo na, którego
terytorium została podpisana umowa). Dyspozytariusz informuje strony umowy o
wszystkich dokumentach, notyfikacjach i zawiadomieniach dotyczących umowy.
• Rejestracja – według artykułu 102 Karty wszyscy członkowie ONZ mają obowiązek
rejestrowania umów zawartych po wejściu w życie karty, Eli umowa nie zostanie
zarejestrowana wówczas żadna ze stron nie morze się na nią powołać wobec jednostek
ONZ
• Publikacja wewnętrzna – Z punktu widzenia prawa międzynarodowego jest obojętne
czy umowa została opublikowana w właściwym wydawnictwie czy dzienniku kraju
będącego stronom umowy, nie ma to żadnego wpływu na moc obowiązującą i obowiązek
jej przestrzegania.

3. Obowiązywanie umowy międzynarodowej

 Wyrażenie zgody – przesłanką obowiązywania umowy w stosunku do konkretnego
państwa jest wyrażenie przez nie zgody na związanie się umową. Zgoda morze być
wyrażona w toku zawierania umowy, albo później kiedy państwo przystępuje do zawartej
umowy
 Zasada pacta sunt servanda – Jeśli zgodę zawarto we właściwej formie i umowa została
zawarta, wówczas strony są zobowiązane wykonywać jej postanowienia w dobrej wierze.
Żadne państwo nie morze być zmuszone do zawarcia 7umowy, ale jeśli już umowę
zawarło to zobowiązane jest do jej przestrzegania. Zasada ta znalazła urzeczywistnienie
nie tylko w praktyce ale i wielu umowach jak np. deklaracji londyńskiej, karcie NZ,
konwencji wiedeńskiej. Dla ważności umowy prawo miedzynardowe wymaga aby
decyzja związania była prawidłowo podjęta, aby rzeczywiście została wyrażona oraz by
przedmiot umowy był zgodny z prawem
 Przyczyny nieważności umowy międzynarodowej
 Związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów – Według art. 46
konwencji przyczyną nieważności umowy może być sytuacja, kiedy zgoda na
związanie się umowa została wyrażona z pogwałceniem prawa wewnętrznego, która
ma zasadnicze znaczenie w tej dziedzinie; pogwałcenie to musi być oczywiste
 Wady oświadczeń woli – mogą być spowodowane przez:
 Przekroczenie upoważnienia do wyrażenia zgody(tylko wtedy kiedy te
ograniczenia były podane pozostałym uczestnikom wcześniej)
 Błąd co do faktu
  Podstęp
 Przekupstwo
 Przymus wobec przedstawiciela państwa(zawsze) lub państwa(kiedy jest
bezprawny)
 Niezgodność z jus cogens

4. Zakres czasowy obowiązywania i stosowania umowy

międzynarodowej
Umowa międzynarodowa obowiązuje od momentu jej uprawomocnienia się do jej
wygaśnięcia.
Umowa obowiązuje od momentu jej uprawomocnienia się, od czasu, w którym konstrachenci
definitywnie wyrazili zgodę na związanie się umową i kiedy dokonano wszelkich czynności
niezbędnych do uprawomocnienia sięumowy.
Umowa wchodzi w życie od momentu kiedy jest stosowana.
Umowa jest stosowana do czasu jej wygaśnięcia, w niektórych jednak sytuacjach może ona
ulec zawieszeniu, mimo że sama umowa nie wygasła.
 Wejście umowy w życie – o czasie wejścia w życie umowy decydują jej postanowienia.
Najczęściej
 Umowy nie wymagające ratyfikacji lub zatwierdzenia najczęściej wchodzą w życie z
momentem podpisania lub po określonym czasie
 Wejście umowy w życie morze być związane z spełnieniem warunku
 Umowy wymagające ratyfikacji lub zatwierdzenia najczęściej wchodzą w życie z
chwilą wymiany not lub w określonym czasie po niej
 Umowy wielostronne wchodzą w życie w określonym czasie po złożeniu ustalonej
liczby dokumentów ratyfikacyjnych
 Wygaśnięcie umowy międzynarodowej
 Wygaśnięcie umowy z przyczyn przez nią przewidzianych
 Upływ czasu na jaki umowa została zawarta
 Spełnienie warunku rozwiązującego
 wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami
 Wygaśnięcie umowy z przyczyn prze nią przewidzianych
 Uchylenie umowy zgodną wola stron – tylko kiedy następuje zgodna
niewymuszoną wolą wszystkich stron
 Utrata podmiotowości przez jedną ze stron – w umowach dwustronnych
powadzi do wygaśnięcia umowy w wielostronnych tylko do zmniejszenia liczby
stron
 Jednostronne wycofanie się z umowy – w zasadzie jeśli umowa nie przewiduje
jednostronne go wystąpienia z umowy, takie wystąpienie jest niedopuszczalne.
Jednak uznaje się, że jest to możliwe w wyjątkowych sytuacjach konwencja
wiedeńska przewiduje trzy takie wypadki:
 Pogwałcenie umowy przez drugiego kontrahenta – jeśli jedna ze stron
narusza umowę i nie wykonuje jej postanowień, musi być to jednak
pogwałcenie istotne{tylko dwustronne}
 Powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie umowy – tylko jeśli ta
niemożność wypływa z trwałego zniknięcia lub zniszczenia przedmiotu
niezbędnego do wykonania umowy, chyba ze strona sama do tej sytuacji
doprowadziła
 Zasadnicza zmiana okoliczności – tylko jeśli zmiana ta miala istotny
charakternie była przez strony przewidziana, powoduje niekorzystne skutki
 dla jednego z kontrahentów i istnienie okoliczności, które uległy zmianie,
stanowiło istotną podstawę zgody stron na związanie się umową. NA
zmianę okoliczności nie mogą się powołać
 Jeśli idzie o umowę ustalającą granicę
 Jeśli zmiana okoliczności jest wynikiem pogwałcenia przez stronę,
która się na nią powołuje, bądź obowiązku wynikającego z umów,
bądź jakiegokolwiek innego zobowiązania międzynarodowego
 Powstanie nowej normy jus cogens – powoduje nieważność zapisów z nią
sprzecznych
 Wpływ wojny na umowy międzynarodowe
 Umowy i postanowienia umowne przeznaczone na cas wojnyzachowuja swa moc
 Umowy regulujące stosunki pokojowe ulegają w czasie wojny zawieszeniu, a
niektóre nawet wygasają

Rozdział XV. Załatwianie sporów

międzynarodowych
9. Środki odwetowe
 Retorsje – działalność odwetowa, jaka podejmuje jedne państwo, w odpowiedzi na
sprzeczne z jego interesami lub nieprzyjazne działanie drugiego państwa, takimi samymi
lub podobnymi środkami.
 Represalia – rozumie się odwet , jaki jedno państwo podejmuje w odpowiedzi na
bezprawną działalność drugiego państwa, takimi samymi środkami .