Dokumentowanie Geologiczno Inżynierskie

(cz. II)
Budowa domu jednorodzinnego. Prawo budowlane ustawa z dnia 7 lipca 1994 r
Proces inwestycyjny jest podzielony na 6 etapów:
1) Ustalenie warunków zabudowy
2) Opracowanie projektu budowlanego
3) Uzyskanie pozwolenia na budowę
4) Rozpoczęcie robot budowlanych
5) Realizacja budowy
6) Oddanie domu do użytkowania

Prawo budowlane ustawa z dnia 7 lipca 1994 r.

Projekt budowlany powinien zawierać min:
1) Projekt zagospodarowania działki lub terenu
2) Projekt architektoniczno-budowlany
3) Stosownie do potrzeb – oświadczenia właściwych jednostek organizacyjnych o zapewnieniu dostaw
energii, wody, ciepła, gazu, odbioru ścieków oraz o warunkach przyłączenia obiektu do sieci
wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych, telekomunikacyjnych oraz dróg lądowych
4) w zależności od potrzeb, wyniki badań geologiczno-inżynierskich oraz geotechniczne warunki
posadowienia obiektów budowlanych.

Prawo budowlane ustawa z dnia 7 lipca 1994 r.

Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) obiekcie budowlanym – należy przez to rozumieć:
a) budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi,
b) budowlę stanowiącą całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami,
c) obiekt małej architektury;

2) budynku – należy przez to rozumieć taki obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem,
wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach

3) budowli - należy przez to rozumieć każdy obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem
małej architektury, jak: lotniska, drogi, linie kolejowe, mosty, wiadukty, estakady, tunele, przepusty,
sieci techniczne,
wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem urządzenia reklamowe,
budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje
przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje
uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia
terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych
(kotłów, pieców przemysłowych, elektrowni wiatrowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod
maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na
całość użytkową;

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 r.

w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posada wiania obiektów budowlanych

Rozporządzenie MSWiA
§ 2. Przez ustalanie geotechnicznych warunków posadawiania warunków obiektów budowlanych
rozumie się zespół czynności zmierzających do
określenia przydatności gruntów na potrzeby budownictwa, wykonywanych w szczególności w terenie i
laboratorium

§ 5.1. Zakres czynności wykonywanych przy ustalaniu geotechnicznych warunków posadawania

obiektów budowlanych jest uzależniony od zaliczenia obiektu budowlanego do kategorii geotechnicznej
obiektów budowlanych , o której mowa w § 7, zwanej dalej „kategorią geotechniczną”

Kategorie geotechniczne obiektów budowlanych

1
2. Kategorię geotechniczną ustala się w zależności od warunków gruntowych oraz czynników
konstrukcyjnych charakteryzujących możliwość przenoszenia odkształceń i drgań, stopnia złożoności
oddziaływań, stopnia zagrożenia życia i mienia awarią konstrukcji, jak również od wartości zabytkowej
lub technicznej obiektu i zagrożenia środowiska

Kategoria geotechniczna – to kategoria zagrożenia bezpieczeństwa obiektu wynikająca ze stopnia

skomplikowania projektowanej konstrukcji, jej fundamentów i oddziaływań oraz warunków geologiczno-
inżynierskich
(geotechnicznych)

Kategoria geotechniczna obiektu budowlanego

Kategorię geotechniczną całego obiektu lub jego poszczególnych części określa projektant obiektu w
uzgodnieniu z osobą upoważnioną, na podstawie odrębnych przepisów, do ustalania geotechnicznych
warunków posadawiania obiektu budowlanego (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3
października 2005 r w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać dokumentacje
hydrogeologiczne i geologiczno-inżynierskie).

Rodzaje warunków gruntowych wg w/w Rozporządzenia...

1) proste warunki gruntowe – występujące w przypadku warstw gruntów jednorodnych genetycznie i
litologicznie, równoległych do powierzchni terenu, nie obejmujących gruntów słabonośnych, przy
zwierciadle wód gruntowych poniżej projektowanego poziomu posadawiania oraz braku występowania
niekorzystnych zjawisk geologicznych
2) złożone warunki gruntowe – występujące w przypadku warstw gruntów niejednorodnych,
nieciągłych, zmiennych genetycznie i litologicznie, obejmujących grunty słabonośne, przy zwierciadle
wód gruntowych w poziomie projektowanego posadawiania i powyżej tego poziomu oraz przy braku
występowania niekorzystnych zjawisk geologicznych
3) skomplikowane warunki gruntowe – występujące w przypadku warstw gruntów objętych
występowaniem niekorzystnych zjawisk geologicznych, zwłaszcza zjawisk i form krasowych,
osuwiskowych, sufozyjnych, kurzawkowych, glacitektonicznych, na obszarach szkód górniczych, przy
możliwych nieciągłych deformacjach górotworu oraz w centralnych obszarach delt rzek

I kategoria geotechniczna
- Pierwsza kategoria geotechniczna obejmuje niewielkie obiekty budowlane o statycznie wyznaczalnym
schemacie obliczeniowym, w prostych warunkach gruntowych dla których wystarcza jakościowe
określenie właściwości gruntów, tj: 1- lub 2-kondygnacyjne budynki mieszkalne i Gospodarcze
- ściany oporowe i rozparcia wykopów, jeżeli różnica poziomów nie przekracza 2 m
- wykopy do głębokości 1,2 m i nasypy do wysokości 3 m wykonywane zwłaszcza przy budowie dróg,
pracach drenażowych oraz układaniu rurociągów

II kategoria geotechniczna
Druga kategoria geotechniczna obejmuje obiekty budowlane w prostych i złożonych warunkach
gruntowych, wymagające ilościowej oceny danych geotechnicznych i ich analizy, takie jak:
- fundamenty bezpośrednie lub głębokie
- ściany oporowe lub inne konstrukcje oporowe utrzymujące grunt albo wodę
- wykopy i nasypy oraz budowle ziemne
- przyczółki i filary mostowe oraz nabrzeża
-kotwy gruntowe i inne systemy kotwiące

III kategoria geotechniczna

Trzecia kategoria geotechniczna obejmuje:
- nietypowe obiekty budowlane niezależnie od stopnia skomplikowania warunków gruntowych, których
wykonanie lub użytkowanie może stwarzać poważne zagrożenie dla użytkowników i środowiska, takie
jak: obiekty energetyki jądrowej, rafinerie, zakłady chemiczne, zapory wodne, lub których projekty
budowlane zawierają nowe, niesprawdzone w krajowej praktyce, rozwiązania techniczne, nie znajdujące
podstaw w przepisach i Polskich Normach
- obiekty budowlane posadawiane w skomplikowanych warunkach gruntowych
- obiekty zabytkowe i monumentalne (wysokie)
2
Rozporządzenie MSWiA
§ 8.1. Geotechniczne warunki posadawiania obiektów budowlanych opracowuje się w formie ekspertyzy
lub dokumentacji geotechnicznej (formy te nie podlegają zatwierdzaniu przez żadne organy
administracji)

2. Dla obiektów budowlanych wymagających wykonania robot geologicznych, zaliczonych do trzeciej

kategorii geotechnicznej oraz w złożonych warunkach gruntowych do drugiej kategorii, poza
dokumentacją geotechniczną należy wykonać dokumentację geologiczno-inżynierską, opracowaną
zgodnie z odrębnymi przepisami.

Prawo budowlane
4. Pozwolenie na budowę może być wydane wyłącznie temu, kto:
1) złożył wniosek w tej sprawie w okresie ważności decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z
przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym;
2. Do wniosku o pozwolenie na budowę należy dołączyć:
3) decyzję o warunkach zabudowy i
zagospodarowania terenu, jeżeli jest ona wymagana
zgodnie z przepisami o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym;

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

1. Ustawa określa:
1) zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy
administracji rządowej;
2) zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczania terenów na określone cele oraz ustalania
zasad ich zagospodarowania i zabudowy
- przyjmując ład przestrzenny i zrównoważony rozwój za podstawę tych działań.

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

1. W celu określenia polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania
przestrzennego, rada gminy podejmuje uchwałę o przystąpieniu do sporządzania studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zwanego dalej „studium”.
1. W studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające w szczególności z:
10) występowania obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych; Wójt, burmistrz albo prezydent
miasta, po podjęciu przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do sporządzania studium, kolejno:
8) występuje o opinie dotyczące rozwiązań przyjętych w projekcie studium do:
g) właściwego organu administracji geologicznej, Wójt, burmistrz albo prezydent miasta po podjęciu
przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do
sporządzania planu miejscowego kolejno:
7) uzgadnia projekt planu z:
h) właściwym organem administracji geologicznej w zakresie terenów zagrożonych osuwaniem się mas
ziemnych

System norm europejskich

Według założeń ma powstać nowy system norm obowiązujących w Polsce, który będzie się składał z:
- części wspólnej - norm obowiązujących w całej Unii
Europejskiej, tzw. Eurokodów
- części norm krajowych, które każdy kraj, a nawet region może opracować według własnych potrzeb

Od 1998 roku rozpoczęto wprowadzanie nowych norm krajowych dotyczących geotechniki, które mają
na celu dostosowanie polskich norm do zasad dokumentowania geotechnicznego podanych w Eurocode
7

Zasady dokumentowania geotechnicznego

PN-B-02479:1998 Geotechnika – Dokumentowanie geotechniczne – Zasady ogólne.
3
Jest to nowa norma opracowana na podstawie projektu norm europejskich Eurokodów.

Norma precyzuje szczegółowe wymagania jakie powinny spełniać dokumentacje geotechniczne dla
poszczególnych kategorii geotechnicznych

PN-B-02481:1998 Geotechnika – Terminologia podstawowa, symbole literowe i jednostki miar

Geotechnika – interdyscyplinarna dziedzina nauki i techniki dotycząca zachowania się i badań podłoża
gruntowego oraz materiałów gruntowych do celów projektowania, wykonawstwa i kontroli budowli
ziemnych i podziemnych, fundamentów konstrukcji budowlanych, nawierzchni drogowych, linii
kolejowych, lotnisk itp. Nauką podstawową w geotechnice jest mechanika gruntów

Geologia inżynierska – nauka, która zajmuje się zastosowaniem geologii w praktyce inżynierskiej.
Zadaniem geologii inżynierskiej jest ocena aktualnego stanu środowiska geologicznego oraz
prognozowanie zmian tej części środowiska, na którą oddziaływają wszelkiego typu roboty budowlane.

Fundament – element konstrukcji przenoszący oddziaływania na podłoże gruntowe

Parametr geotechniczny – wielkość wyrażająca ilościowo właściwość gruntu lub skały, stosowana w
obliczeniach projektowych i badaniach kontrolnych

Warstwa geotechniczna – strefa podłoża gruntowego, dla której ustala się jednakowe wartości
parametrów geotechnicznych

Sondowanie dynamiczne, konsystencja gruntu, grunt rodzimy, konsolidacja podłoża, frakcja uziarnienia,
pęcznienie, skurczliwość, zbocze, osuwisko, pal i inne.

Doświadczenie porównywalne – udokumentowane lub w inny sposób jednoznacznie określone

informacje dotyczące podłoża gruntowego, którego zachowanie i właściwości były wykorzystywane w
projektowaniu podobnych konstrukcji. Pojęcie to odpowiada metodzie B z PN-81/B-03020 opartej na
uogólnieniu wartości badań z dużych zbiorów z terenu Polski

Wartości wyprowadzone – korelacje między danymi określonymi w terenie (N10) a stopniem

zagęszczenia (ID), czy innymi cechami, oraz wynikami badań laboratoryjnych.
Kartowanie Geologiczno- Inżynierskie (cz. III)
Cel opracowania mapy warunków geologiczno-inżynierskich
 określenie przydatności terenu dla budownictwa
 dostarczenie gminom dla celów decyzyjnych i planowania zagospodarowania powierzchni terenu
i kształtowania lub ochrony środowiska człowieka w formie cyfrowych map, przekrojów,
zestawień i opisów
 dokonanie analizy ewentualnych szkód budowlanych na tle budowy geologicznej i opracowanie
praktycznych wniosków
 przedstawienie i opisanie wpływu naturalnych i sztucznych procesów geodynamicznych na
warunki budowlane
 wskazanie i opisanie wszystkich innych czynników geologicznych wpływających lub mogących
ujemnie wpłynąć na działalność budowlaną
 wskazanie głównych problemów budowlanych, które należy rozwiązywać szczegółowymi
badaniami geologiczno-inżynierskimi podczas dokumentowania projektowania większych
obiektów inwestycyjnych
 możliwość zaopatrzenia gminy w wodę i lokalne złoża surowców mineralnych

Zdjęcie geologiczno-inżynierskie wymaga:

 zbadanie i opis odsłonięć naturalnych i sztucznych elementów geomorfologicznych oraz zjawisk i
procesów geologicznych i inżyniersko-geologicznych
 opisu terenu wzdłuż trasy marszrut między punktami dokumentacyjnymi

4
  zbadanie i opis studzien, źródeł, zabagnień i wód powierzchniowych
 rozmieszczenie punktów wiercenia, zakładanie szybików i przekopów badawczych, oczyszczanie
odsłonięć z zaznaczaniem ich na mapie a także przeprowadzenie w tych wyrobiskach
niezbędnych badań in situ: sondowań, badań presjometrycznych, obciążeń próbnych,
wyznaczenie współczynnika filtracji
 pobieranie okazów – próbek skał, gruntów i ewentualne badanie ich właściwości fizyczno
mechanicznych w laboratorium polowym, jak również próbek do badań w stałym laboratorium
gruntoznawczym
 pobieranie próbek wód podziemnych i powierzchniowych oraz wykonywanie polowych analiz
chemicznych wody
 zbadanie istniejących obiektów budowlanych i górniczych oraz wykazanie ich wpływu na skały i
wody podziemne (odkształcenia obiektów i ich podłoża – pęknięcia, rysy, wypieranie gruntu itp.,
osuwiska, podtopienie, odwodnienie, zasolenie itp.)
 poszukiwanie i wstępne ustalenie zasobów złóż kopalin użytecznych (a zwłaszcza budowlanych)
 fotografowanie obiektów obserwacji
 prowadzenie dziennika polowego i opracowywanie systematyczne map polowych
 bieżące kameralne opracowanie zebranych materiałów, łącznie ze sporządzeniem wstępnego
opracowania
Zadania geologii inżynierskiej
 rozpoznanie i ocena środowiska geologiczno-inżynierskiego
 ocena stanu środowiska i postawienie wiarygodnych
prognoz zmian w czasie
 opracowanie modelu geologiczno-inżynierskiego

Przestrzenny model warunków geologiczno-inżynierskich

Powinien umożliwić wyciąganie wniosków dotyczących:
 nośności gruntów podłoża
 występowania poziomów wodonośnych, wahań zwierciadła wody podziemnej
 wpływu czynnych procesów geodynamicznych na budowlę
 wpływu ukształtowania powierzchni
 przekształceń antropogenicznych środowiska geologicznego
 prognoz dotyczących wzajemnych oddziaływań budowla-środowisko geologiczne

Stopień złożoności warunków geologiczno-inżynierskich

Określenie stopnia złożoności warunków geologiczno-inżynierskich
służy do ustalenia zakresu badań geologicznych, a w szczególności:
a) Liczby punktów dokumentacyjnych przypadających na 1km2 powierzchni zdjęcia geologicznego – na
potrzeby kartowania geologiczno-inżynierskiego
b) Liczby punktów dokumentacyjnych przypadających pod konkretny obiekt – dla programowania badań
podłoża budowlanego

Stopień złożoności podłoża na potrzeby kartowania geologiczno-inżynierskiego

Proste – tereny płaskie lub pofałdowane; warstwy gruntu poziome lub nieznacznie pochylone, wyraźne,
stałe i znane poziomy litostratygraficzne; jeden poziom wody podziemnej o ustabilizowanym składzie;
brak
objawów procesów geodynamicznych lub procesy o małej intensywności

Złożone – tereny pagórkowate, formy erozyjne, warstwy pochyłe, sfałdowane, słabo poznana
stratygrafia z niewyraźnymi poziomami przewodnimi, zmienna facja; jeden do trzech poziomów
wodonośnych o zróżnicowanym składzie chemicznym, wyraźne formy po ustabilizowanych procesach
geodynamicznych

Skomplikowane – tereny podgórskie i górskie; doliny rzek, złożona budowa geologiczna fałdowo-
uskokowa, zdyslokowana; na pozostałych terenach: duża zmienność litologiczna, kilka poziomów

5
wodonośnych o zróżnicowanym składzie chemicznym (wody krasowe, tereny kopalniane), intensywne
procesy geodynamiczne, w tym zaburzenia glacitektoniczne

Gęstość punktów dokumentacyjnych w zależności od skali mapy i złożoności budowy geologicznej terenu

Odległośd miedzy Odległośd między

Budowa Liczba punktów
Skala mapy punktami w punktami na
geologiczna na 1 km2
terenie [m] mapie [cm]

prosta 2,5 640 1,3

1 : 50 000
złożona 9 340 0,7
prosta 6 410 1,6
1 : 25 000
złożona 22 220 0,9
prosta 20 225 2,3
1 : 10 000
złożona 82 110 1,1
prosta 50 145 2,9
1 : 5 000
złożona 235 65 1,3

Atlasy geologiczno-inżynierskie miast

Mapy analityczne i przekroje:
 mapy dokumentacyjnej z bazą danych
 mapy geomorfologicznej
 mapy hydrogeologicznej
 mapy gruntów budowlanych na rożnych głębokościach
 mapy prognoz zmian środowiska przekrojów geologicznych przekrojów geologiczno-inżynierskich
 mapy sozologicznej
 map problemowych, np. dotyczącej stateczności zboczy, osuwisk

Atlasy geologiczno-inżynierskie miast

Syntezą poszczególnych elementów środowiska geologiczno-inżynierskiego jest:
 Mapa warunków geologiczno-inżynierskich
 Mapa rejonizacji (lub waloryzacji) warunków geologiczno-inżynierskich
Opracowano ponad 20 atlasów geologiczno-inżynierskich, min. Płocka, Radomia, Warszawy, Poznania,
Legnicy; głownie w skali 1 : 25 000 (min. dla celów planowania przestrzennego)

GIS - Geographical Information System

Geograficzny System Informacyjny- GIS rozumiany jest jako zorganizowany układ zbierania,
utrwalania, przetwarzania, analizowania i wizualizacji informacji przestrzennej. Układ GIS dla potrzeb
geologii inżynierskiej obsługiwany jest przez oprogramowanie: ARC/INFO, SURFER, INTERGRAPH,
ARC/VIEW, GEOTECH, GRAPHER, GEOSTAR.

Tematyczny System Informacji Regionalnej - TSIR

Podstawą opracowania mapy warunków geologiczno-inżynierskich
jest TSIR.
System TSIR składa się z rożnych modułów:
 moduł zarządzania (granice administracyjne, instytucje, rodzaje własności gruntów)
 moduł infrastruktury (komunikacja drogowa, sieci techniczne – wodociągowa, kanalizacyjna,
gazowa, elektryczna; stacje benzynowe, oczyszczalnie ścieków)
 Moduły systemu TSIR (cd.):
 wód powierzchniowych (klasy czystości, średni przepływ, obszary podmokłe i zabagnione,
 atmosfery (mikroklimat, zanieczyszczenie powietrza, hałas, wibracje, opady)
 moduł geologiczno-inżynierski

6
  moduł sozologiczny

Moduł geologiczno-inżynierski
1) zespół warstw informacyjnych podłoża
budowlanego,
2) zespół warstw informacyjnych zaopatrzenia w
wodę podziemną
(informacje hydrogeologiczne)

Zespół warstw informacyjnych podłoża budowlanego

1. Morfologia powierzchni (podział geomorfologiczny lub/i spadki terenu)
2. Grunty przypowierzchniowe
3. Grunty podłoża budowlanego (jednostki litogenetyczne) dla obszarów inwestycyjnych na głębokości
2,0 i 4,0 m i inne, zależne od przewidywanej zabudowy
4. Rzędna lub głębokość występowania wody gruntowej (hydroizohipsy lub/i hydroizobaty)
5. Zagrożenia geologiczne (osuwiska, kras, strefy krawędziowe w terenie, deformacje glacitektoniczne,
grunty zapadowe, obszary zalewowe i bagienno-zastoiskowe, obszary zmienione - skażone, szkody
górnicze i budowlane)
6. Wskaźniki nośności podłoża budowlanego.
7. Złoża surowców budowlanych (miejscowe)
8. Przydatność budowlana podłoża gruntowego

Zespół warstw informacyjnych zaopatrzenia w wodę podziemną (informacje hydrogeologiczne)

1. Piętra użytkowe (obszary występowania; jakość wód – mineralizacja; miąższość; wydajność studni)
2. Zasoby dyspozycyjne poszczególnych pięter użytkowych
3. Izolacja wód użytkowych
4. Leje depresyjne
5. Stopień udokumentowania zasobów wód podziemnych

Moduł sozologiczny
1. Ogniska istniejących i potencjalnych zanieczyszczeń gleb, gruntów i skał, wód powierzchniowych
(zasięgi oddziaływań)
2. Obszary prawnie chronione (parki, rezerwaty)
3. Obiekty zabytkowe i pomniki przyrody
4. Zagrożenia jakości wód podziemnych (zasolenie od morskie, zanieczyszczenia)
5. Strefy ochrony sanitarnej ujęć wód podziemnych
6. Składowiska odpadów i zwałowiska gruntów antropogenicznych
7. Dewastacja (przesuszanie, zasolenie) i erozja gleby
8. Zanieczyszczenia geochemiczne
9. Rekultywacja obszarów zdegradowanych

Zalety systemu GIS

 możliwość wprowadzenia informacji dotychczas zebranych i nowych w formie punktów, linii,
powierzchni, pod którymi w banku danych są zakodowane dalsze informacje szczegółowe
 trwałość, dokładność i pewność przechowywania danych
 prosty sposób aktualizacji i nowelizacji danych
 ujednolicenie zapisu i obróbki danych
 łatwość przechodzenia na inne układy map topograficznych i łatwość włączenia danych ze zdjęć
satelitarnych
 powtarzalne i jednoznaczne odtworzenie danych, jak i dowolne rozszerzenie banku danych
 łatwość adaptacji istniejących planów, map itp., bez konieczności sporządzania całego planu od
początku
 szybkość przetwarzania i dostępu do informacji
 dostępność i łatwość wydruku komputerowo zredagowanych map
 możliwość badań wzajemnej korelacji między poszczególnymi cechami środowiska i dokonywania
obliczeń statystycznych, analiz trendów oraz wskazywania obszarów o optymalnych parametrach
do wykonywania określonego zadania
7
  dowolność skali zależnie od potrzeb

Dokumentowanie Geologiczno-Inżynierskie (cz. IV)

Schemat prac geologicznych przy sporządzaniu dokumentacji geologiczno-inżynierskich

 Projektowanie sporządzanie projektów prac geologicznych
 Dokumentowanie sporządzanie dokumentacji geologiczno-inżynierskich

PROJEKTOWANIE

1. określanie celu badan

2. analiza materiałów archiwalnych i

literatury

3. analiza zdjęd lotniczych i

a. projektowanie satelitarnych

I. prace projektowe i 4. przegląd terenu

przygotowawcze projekt prac geologicznych

określenie zakresu badan w celu OOŚ

b. przygotowanie
sprzętu do badan
terenowych

DOKUMNTOWANIE

a. Pomiarowe 1. Geodezyjne i fotograficzne

1. Kartowanie geologiczno-
II. Prace terenowe inżynierskie
b. Geologiczne
2. Profilowanie wyrobisk

3. Nadzór, dozór

1. Powierzchniowe (szurfy, szybiki)

a. Górnicze
III. Roboty
2. Podziemne (szyby, sztolnie)
geologiczne
1. Ręczne i mechaniczne
b. Wiertnicze
2. sondy rdzeniowe

1. Sejsmiczne
a. Geofizyczne
2. Geoelektryczne
IV. Badania polowe
3. Inne metody geofizyczne

b. Hydrogeologiczne 1. Badanie współczynnika filtracji

8
 2. Obserwacje wahania zwierciadła
wody
3. Pobieranie próbek wody i
powietrza glebowego
1. Badania makroskopowe
2.Pobieranie próbek
3.Sondowania dynamiczne i
c. Geologiczno- statyczne
inżynierskie 4.Ścinanie obrotowe
5. Badania presjometryczne
6. Próbne obciążenia płyta
7. Badania dylatometryczne
1. Gruntów
a. Badania podłoża 2. Skał
V. Badania 3. Wody
laboratoryjne
b. Badania materiałów
budowlanych

a. Tekst
b. Przekroje
VI. Prace
dokumentacyjne c. Mapy
d. Tabele, zestawienia
e. Obliczenia
Roboty geologiczne - wiercenia
Wiercenia umożliwiają:
 Pobieranie próbek gruntów
 Ustalenie profilu geologicznego
 Ustalenie cech fizyczno-mechanicznych gruntów
 Przeprowadzenie obserwacji hydrogeologicznych oraz pobieranie próbek wód
 Przeprowadzenie innych badań np. geofizycznych, próbnych obciążeń

Wyniki wiercenia przedstawia się w formie metryki

lub karty dokumentacyjnej otworu

Rodzaje wierceń
Metody wykonywania otworów dzielą się w zależności od sposobu zwiercania skał (gruntu) na:
 Wiercenia udarowe
 Wiercenia obrotowe

Ze względu na sposób wynoszenia urobku z dna otworów wiercenia podzielić można na:
 Wiercenia suche
 Wiercenia płuczkowe

Ze względu na sposób napędzania narzędzia wiertniczego możemy wyróżnić:

 Wiercenia udarowe-mechaniczne
 Wiercenia ręczne-okrętne

Świdry do wierceń ręcznych

Wiercenia – sondy rdzeniowe

9
Sonda rdzeniowa umożliwia pobór próbek w sposób ciągły lub punktowo z wybranych głębokości.
Istnieje możliwość opracowania:
 profilu geologicznego
 charakterystyki geochemicznej
 charakterystyki fizycznej
 charakterystyki wytrzymałościowej gruntów

Geologiczno-Inżynierskie badania polowe

1. Badania makroskopowe gruntu obejmują określenie:
 Rodzaju (nazwy)
 Stanu (twardoplastyczny, zagęszczony)
 Wilgotności (mało wilgotny, mokry, nawodniony)
 Barwy
 Zawartości CaCO3

W badaniach makroskopowych jest wskazane używanie prostych przyrządów, takich jak penetrometr
tłoczkowy (PP) i ścinarka obrotowa (TV)

Ścinarka obrotowa (TV)

Wytrzymałość na ścinanie
fu = Mf*KTV

Pobieranie próbek gruntu – rodzaj próbek

Określono trzy rodzaje jakości próbek gruntów pobieranych do badań:
 Próbka o naturalnej strukturze – NNS
 Próbka o naturalnej wilgotności – NW
 Próbka o naturalnym uziarnieniu – NU

Próbki powinny być przechowywane w sposób zapewniający zachowanie naturalnych cech gruntu
(struktury, wilgotności, uziarnienia)

Sondowania
3. Sondowania umożliwiają w sposób pośredni określić parametry gruntów. Pozwalają charakteryzować
podłoże na podstawie oporu stawianego przez grunt przy wbijaniu, wciskaniu i wkręcaniu różnych
końcówek. W badaniach polowych stosuje się:
 Sondowania dynamiczne (SD-10, SD-30, SD-50, SD-63,5)
 Sondowania statyczne (CPT, CPTU)
 Sondowania sondą cylindryczną (SPT)
 Sondowanie sondą wkręcaną (ST)
 Sondowanie sondą obrotową (VT)

Sondowania dynamiczne
Rodzaje sond dynamicznych:
 Sonda lekka (SD-10), (dawniej SL-10) Dynamic Probing Light (DPL)
 Sonda średnia (SD-30) Dynamic Probing Medium (DPM)
 Sonda ciężka (SD-50) Dynamic Probing Heavy (DPH)
 Sonda bardzo ciężka (SD-63,5), (dawniej sonda ciężka SC) Dynamic Probing Super Heavy
(DPSH)

Sonda udarowo-obrotowa ITB-ZW

Stopieo zagęszczenia
Stan zagęszczenia
Liczba uderzeo na 10 ID [-]
cm zagłębienia sondy

10
Krzyżak Stożek
1-3 1-4 0,00 - 0,15 Bardzo luźny
4-6 5 - 10 0,15 - 0.33 Luźny
7 - 18 11 - 30 0,33 - 0,67 Średnio zagęszczony
19 - 30 31 - 50 0,67 - 0,85 Zagęszczony
>30 > 50 0,85 - 1,00 Bardzo zagęszczony
Sonda udarowo-obrotowa ITB-ZW
Sondę ITB-ZW stosuje się do:
 Kontroli zagęszczenia gruntów sypkich poprzez wyznaczenie stopnia zagęszczenia ID
 Wyznaczania wytrzymałości na ścinanie w warunkach bez odpływu fu gruntów w profilu
geologicznym w terenie, w tym wytrzymałości maksymalnej fu max i rezydualnej fu min
 Oceny wrażliwości strukturalnej gruntu na podstawie wskaźnika wrażliwości strukturalnej IR
zgodnie z następującym wzorem

Wrażliwość strukturalna gruntu IR (S) na działanie dynamiczne (na naruszenie struktury)

IR = fu max/ fu min

Jeśli IR < 4 to grunty są niewrażliwe na działanie dynamiczne

Jeśli IR zawiera się w przedziale między 4 i 8 to grunty są wrażliwe na działanie dynamiczne

Jeżeli IR > 8 wówczas grunty są bardzo wrażliwe na naruszenie struktury

Sonda udarowo-obrotowa SLVT (sonda Borowczyka)

Wrażliwość strukturalna gruntu IR (S) na działanie dynamiczne (na naruszenie struktury)

IR = fu max/ fu min

Sonda cylindryczna - SPT
Sondę cylindryczną stosuje się w celu:
 Ustalenia zagęszczenia gruntów niespoistych
 Ustalenia stopnia plastyczności gruntów spoistych
 Poboru próbek NU i NW w otworze wiertnicznym

Oznaczenia wykonuje się punktowo w otworze wiertnicznym.

Sonda cylindryczna – SPT

Interpretacja zagęszczenia gruntów niespoistych

Liczba uderzeo na 30 Stopieo zagęszczenia

Stan zagęszczenia
cm zagłębienia sondy ID [-]

1-4 0,00 < ID <0,15 Bardzo luźny

4 - 10 0,15 < ID <0,33 Luźny
10 - 30 0,33 < ID < 0,67 Średnio zagęszczony
30 - 50 0,67 < ID < 0,85 Zagęszczony
> 50 0,85 < ID < 1,00 Bardzo zagęszczony

Interpretacja stanu gruntów spoistych

11
Liczba uderzeo na 30 Stopieo
Stan gruntu
cm zagłębienia sondy plastyczności IL [-]

1-4 IL > 0,50 Miękkoplastyczny

4-8 0,25 < IL < 0,50 Plastyczny
8 - 15 0,00 < IL < 0,25 Twardoplastyczny
15 - 30 IL < 0.00 Półzwarty
> 30 IL < 0.00 Zwarty

Parametry sond dynamicznych

Wysokośd Masa
Średnica Średnica Maksymalna Masa Wysokośd Głębokośd
Nazwa stożka kowadła,
koocóki D żerdzi d masa 1m młota spadania penetracji
sondy koocówki L prowadnicy
[mm] [mm] żerdzi [kg] [kg] [m] [m]
[mm] [kg]

lekka SD- 35,7 17,9 22 3 6 10 0,5 do 10

10
Średnia
35,7 17,9 32 6 18 30 0,5 20
SD- 30
Ciężka SD-
43,7 21,9 32 6 18 50 0,5 30
50
Bardzo
ciężka SD- 51 25,3 32 8 30 63,5 0,75 30
63,5
SPT 51 - 42 - 51 4,6 - 6,2 18 65 0,75 -

Sondy dynamiczne
Zależność stopnia zagęszczenia ID od wartości liczby uderzeń NK

Sondowania dynamiczne
W wyniku sondowań dynamicznych uzyskujemy stopień zagęszczenia gruntów sypkich ID, lub stopień
plastyczności gruntów spoistych IL (tylko
sonda SPT)

Sondowania dynamiczne stosuje się do:

 Rozpoznania podstawowych cech gruntów niespoistych w warunkach naturalnych, przede

wszystkim stopnia zagęszczenia
 Wydzielania warstw i soczewek gruntów słabych
 Określenie głębokości podłoża nośnego
 Okonturowania warstw o odmiennych cechach

Polowa Sonda Obrotowa - PSO

Sondowania sondą obrotową stosuje się do:
 Określenia wytrzymałości na ścinanie w gruntach spoistych (f < 150 kPa – twardoplastyczne) i
gruntach organicznych
 Określenia stref osłabień w gruntach oraz śledzenia strefy poślizgu
 Określenia innych cech gruntów na podstawie zależności korelacyjnych (IL)

Sonda wkręcana ST

12
 Stopieo Nacisk jednostkowy
Stan gruntu plastyczności IL
[-]
2 2
MN/M kG/cm
Miękkoplastyczny 0,50 < IL <0,10 0 - 1,5 0 - 15
Plastyczny 0,25 < IL < 0,50 1,5 - 2,0 15 - 20
Twardoplastyczny 0,00 < IL < 0,25 2,0 - 4,0 20 - 40
Półzwarty IL < 0,00 > 4,0 > 40

Mechaniczny stożek do sondy CPT

Bezpośrednio określamy:
qc – opór na stożku
fs – tarcie na tulei
Rf – współczynnik tarcia = fs/qc * 100%

Sonda statyczna CPTU (Piezocone)

Sondowanie statyczne z pomiarem ciśnienia wody w porach (CPTU) pozwala na:
 Uzyskanie ciągłego profilu wytrzymałościowego fu
 Identyfikację rodzaju gruntu
 Określenia współczynnika prekonsolidacji OCR i współczynnika parcia gruntu w spoczynku K0
 Określenie kąta tarcia wewnętrznego i stopnia zagęszczenia gruntów niespoistych ID
 Określenie stanu (stopnia plastyczności IL) gruntów spoistych
 Oszacowanie wartości modułów odkształcenia E i M (osiadania)
 Projektowanie posadowień obiektów w oparciu o zależności korelacyjne

Badania presjometryczne
Graficzną interpretacją badań jest krzywa presjometryczna, na podstawie której wyznacza się:
- Naprężenie graniczne PL
- Naprężenie pełzania Pf
- Moduł presjometryczny EM = K*(p/V) (na podstawie prostolinijnego odcinka krzywej
presjometrycznej)
- Całkowite naprężenie poziome P0
- Inne parametry (spójność cu, kąta tarcia wewnętrznego , parametry prekonsolidacji) w oparciu o
zależności korelacyjne

W trakcie badania wykonywanego co 1-1,5 m prowadzi się obserwacje zmian ciśnienia powietrza
i objętości wody na każdym stopniu obciążenia w odstępach 1 min.

System monitoringu wód podziemnych BAT

System monitoringu wód podziemnych BAT (piezometr BAT) umożliwia:
 badanie w warunkach „iin siitu” współczynnika filtracji k metodą out fllow oraz iin fllow
gruntów o współczynniku filtracji mniejszym niż 10-5 [m/s] – (grunty półprzepuszczalne)
 monitoring ciśnienia wody w porach gruntu
 pobieranie próbek wody gruntowej
 obserwacje rozkładu ciśnień, zmian chemizmu i migracji zanieczyszczeń wód podziemnych (jeśli
zastosujemy zespół piezometrów)

Próbne obciążenie płytą

Badania nośności podłoża metodą próbnego obciążenia płytą stosuje się dla:
 oznaczania w warunkach polowych modułu
odkształcenia Eo nawierzchni podatnych i podłoża
drogowego (uwaga na grunty spoiste)
 kontroli zagęszczenia poszczególnych warstw

13
nawierzchni drogowych i ich podłoża

Obciążenie świdrem talerzowym

Badania nośności podłoża za pomocą świdra talerzowego stosuje się dla:
 oznaczania w warunkach polowych modułu odkształcenia Eo
 ustalenie nośności podłoża

Badanie płytą dynamiczną HMP LFG

Badania odkształcalności podłoża za pomocą płyty dynamicznej stosuje się dla:
 kontroli zagęszczenia podbudowy dróg
 kontroli zagęszczenia podłoża przy pracach brukarskich
 kontroli zagęszczenia podsypek fundamentowych

Badanie płytą dynamiczną HMP LFG
W efekcie badania otrzymujemy:
 dynamiczny moduł sprężystości EVD
 poprzez korelacje – wskaźnik zagęszczenia IS oraz stopień zagęszczenia IDD

Do zalet tej aparatury należy:

 mały ciężar własny
 mały nakład czasu – natychmiastowe wyniki
 kontrola zagęszczenia w trudno dostępnych miejscach
 łatwa obsługa

Geologiczno-inżynierska ocena Procesów geodynamicznych ( cz. V)

Co to jest osuwisko?
Osuwiskiem nazywamy nagłe przemieszczenie się mas ziemnych powierzchniowej zwietrzeliny i mas
skalnych podłoża spowodowane siłami przyrody lub działalnością człowieka.
Jest to rodzaj ruchów masowych, polegający na osuwaniu się materiału skalnego i/lub
zwietrzelinowego po pewnej powierzchni. Ogólnie rzecz biorąc ruch taki zachodzi pod wpływem siły
ciężkości.
Mówimy, ze osuwiska powstają na zboczach i skarpach. Różnica jest taka, iż zbocza powstały w
sposób naturalny, natomiast skarpy są dziełem człowieka.

Elementy geometryczne osuwiska

14
Kryteria podziału powierzchniowych ruchów masowych
Próby stworzenia pełnej, jednolitej klasyfikacji osuwisk podejmowało wielu badaczy uwzględniając różne
przesłanki i kryteria klasyfikacyjne, np.:
- opis morfologii zewnętrznej osuwiska,
- zależności szybkości ruchu mas,
- charakter ruchu,
- charakterystyczne właściwości ośrodka podlegającego ruchom masowym itp.
Trzeba zaznaczyć, że jednoznaczne zakwalifikowanie osuwiska do jednego z typów napotyka czasem
duże trudności, ponieważ osuwisko jako proces może przechodzić przez rożne stadia, a te z kolei mogą
być zaliczane do rożnych typów.

Typy powierzchniowych ruchów masowych obowiązujące w Polsce

15
obryw - rumowisko powstałe w wyniku swobodnego oberwania się zwięzłych fragmentów skarpy
zbudowanej z gruntów spoistych lub skalistych

osyp – powstaje z osypanego materiału sypkiego, który powstaje głownie w wyniku wietrzenia skał

osuwisko – powstaje w wyniku przemieszczenia się wraz z obrotem części masywu gruntowego skarpy
wzdłuż krzywoliniowej (cylindrycznej) powierzchni poślizgu

Typy osuwisk obowiązujące w Polsce

zsuw – grunt osuwiska przemiesza po istniejącej w masywie skarpy powierzchni osłabienia, którą może
stanowić: kontakt warstw geotechnicznych, granica zwietrzelina/skała, istniejące szczeliny oraz
osłabienia typu tektonicznego.

pełzanie – przemieszczenie mas gruntowych odbywa się bez określonej powierzchni poślizgu i w
bardzo długim czasie

spływ – przemieszczanie się nasyconych wodą utworów zboczowych głownie na skutek intensywnych
opadów, często ze znaczną prędkością (tzw. potoki błota).

Określenie zagrożenia osuwiskowego

Miarą zagrożenia terenu osuwiskami jest wskaźnik stanu równowagi lub zbocza (F) (synonim
współczynnik stateczności, współczynnik bezpieczeństwa). Wskaźnik ten charakteryzują wartości:

F < 1 - gdy zbocze jest niestateczne,

F = 1 - gdy zbocze znajduje się w chwilowej równowadze,
F > 1 - gdy zbocze jest stateczne.

Określenie zagrożenia osuwiskowego

Uważa się, że nadwyżka wartości wskaźnika ponad F = 1 określa zapas bezpieczeństwa Wystąpienie
osuwiska należy uznać za:

bardzo mało prawdopodobne w przypadku F > 1,5

mało prawdopodobne w przypadku 1,3 < F < 1,5
prawdopodobne w przypadku 1,0 < F < 1,3
bardzo prawdopodobne F < 1,0.

Wielkość współczynnika stateczności oblicza się stosując rożne metody. Najczęściej stosowana jest
metoda równowagi sił

Założenia metody równowagi sił

16
1) porównuje się wielkość sił utrzymujących do zsuwających dane zbocze czy skarpę
2) zakłada się jednoczesne występowanie stanu granicznego na całej powierzchni poślizgu, tj. grunt
ulegnie ścięciu w jednej chwili na całej długości osuwiska
3) liniowy rozkład naprężeń od ciężaru własnego, tzn, że przyrost naprężeń w gruncie jest liniowo
zależny od głębokości i od jego ciężaru
4) rożne kształty powierzchni poślizgu, np. kołowo-cylindryczny, płaski, odcinek spirali, dowolny. Kształt
powierzchni poślizgu zależy od rodzaju
gruntu w którym osuwisko ma miejsce. Np. kołowo-cylindryczny oraz odcinek spirali w glinach i iłach
natomiast odcinek płaski powstaje w piaskach i w skałach
5) zadanie płaskie – czyli 2D
6) ścięcie gruntu odbywa się zgodnie z hipotezą zniszczenia Coulomba-Mohra. Poniżej przedstawiono
zarys tej hipotezy opisany dwoma
wzoram
tf=tgf*sn+c
tf=(tgf’*sn-u)+c’

Stateczność zboczy zbudowanych z gruntów sypkich

𝑡𝑔𝜑
F=
𝑡𝑔𝛽
G = γz (ciężar gruntu)
N = γ z cosβ (siła normalna do pow. osuwiska)
S = γ z sinβ (siła zsuwająca)
T = γcosβ tgφ (siła tarcia)
γ – ciężar objętościowy gruntu
β – kąt nachylenia zbocza
φ – kąt tarcia wewnętrznego

Stateczność zboczy zbudowanych z gruntów sypkich

Wynika stąd wniosek, że dla zbocza zbudowanego z gruntu bez spójności równowaga zostaje
zachowana, jeżeli:
- kąt nachylenia zbocza będzie mniejszy lub równy kątowi tarcia wewnętrznego gruntu,
- kąt nachylenia zbocza nie zależy od wysokości zbocza (całe zbocze jest tak samo nachylone).

Stateczność zboczy zbudowanych z gruntów sypkich nawodnionych

obecność wody obniża stateczność skarpy blisko dwukrotnie w porównaniu ze skarpą, w której jej brak
1 𝑡𝑔𝜑
F=
2 𝑡𝑔𝛽
Stateczność zboczy zbudowanych z gruntów spoistych

𝛴𝑀𝑢
F=
𝛴𝑀𝑧

17
Siłę ciężaru gruntu G rozkłada się na składową normalną N i styczne S i T do powierzchni poślizgu w
punkcie przecięcia się z G pod kątem a.
W obliczeniach współczynnika bezpieczeństwa uwzględnia się spójność gruntu (c), kąt tarcia
wewnętrznego (f), ciężar objętościowy (g), wysokość
zbocza (H)

Wielkość F oblicza się ze stosunku momentu sił utrzymujących do momentu sił obracających masy
gruntu

Czynniki wpływające na rozwój osuwisk

1. Ulewne deszcze !!!!! – powodują nawodnienie zbocz, a to znacząco wpływa na obniżenie

stateczności.

2. Drganie gruntu (spowodowane trzęsieniami ziemi lub tąpnięciami w kopalniach) – wszelkie drgania
gruntu działają bardzo niekorzystnie na stabilność zboczy i skarp. W obliczeniach stateczności skarpy
dla terenów zagrożonych wstrząsami sejsmicznymi uwzględnia się współczynnik sejsmiczności k -
mieści się w zakresie 0÷1. Wartość k=0,1 (dla terenów słabo sejsmicznych) obniża współczynnik F o
ok. 10% w stosunku do stanu bez drgań

3. Wybuchy wulkanów – gwałtowne spływy luźnych materiałów mogą nastąpić w czasie wybuchów
wulkanicznych, gdy opady powstające z kondensacji wielkich ilości pary wodnej, wydobywającej się z
wulkanów, przepoją luźne popioły wulkaniczne

4. Woda – wezbrania wód powierzchniowych powodują podniesienie się zwierciadła wód gruntowych,
które przyśpieszają powstawanie osuwisk.

5. Erozja i działalność człowieka – każde podcięcia zbocza niezależnie czy naturalne czy zrobione
przez człowieka powoduje zachwianie sił zboczowych
może doprowadzić do powstania osuwiska. Poza tym wznoszenie obiektów budowlanych na zboczu lub
na koronie zbocza działa destabilizująco

Osuwisko do zbiornika retencyjnego Vaiont (Dolomity – północne Włochy) 1963

W wyniku osuwiska powstała fala, która przelała się przez zaporę i mając wysokość ok. 70 m pędziła z
prędkością blisko 100 km/godz. w dół doliny. Woda zniosła oraz zalała kilka okolicznych miejscowości.
W przeciągu kilku minut śmierć poniosło ponad 2000 ludzi.

Główne rejony osuwiskowe w Polsce –wybrzeże Bałtyku (Chłapowo),

Wisła Środkowa (okolice Murzynowa), Wisła Środkowa (Skarpa Płocka)

18
Czynniki wpływające na rozwój osuwisk na Skarpie Płockiej:
1. Geologia (gliny na piaskach, glacitektonika)
2. Rzeka Wisła i Zbiornik Włocławski
3. Miasto Płock (ujścia kanalizacji na skarpie)
4. Klimat (wiatr– falowanie– abrazja, opady)
5. Ruchy neotektoniczne (strefa T- T - dyslokacje, tektonika solna)

Deformacje glacitektoniczne – fałd leżący. Dobrzyń n/Wisłą.

Fałd przewalony w osadach neogenu (Kontakt osadów neogenu z gliną lodowcową). Dobrzyń
n/Wisłą.

Główne rejony osuwiskowe w Polsce – Karpaty! (Muszyna, Lachowice) i osuwisko przy

Pustelni św. Jana z Dukli

Stateczność zboczy w gruntach spoistych

W przypadku zboczy zbudowanych z gruntów spoistych do wyznaczenia współczynnika stateczności F
potrzeba więcej parametrów (niż jak to było w przypadku gruntów sypkich), są to:
- kąt tarcia wewnętrznego φ [°]
- spójność gruntu c [kPa]
- ciężar objętościowy gruntu gγ [kN/m3]
- wysokość zbocza H [m]
- kąt nachylenia powierzchni zbocza α [°]

Metoda Felleniusa

Fmin> F dop
Fdop = 1,1 / 1,5 (czasem 2,0 zależnie od ważności zagadnienia i stopnia rozpoznania parametrów)

Metoda Taylora

𝑵 𝒄
F= gdzie N=
𝑵 𝒎𝒊𝒏 𝜸∗𝑯

Metody numeryczne – program Geo-Slope

Zabezpieczanie skarp i zboczy

1. Prawidłowa interwencja w przypadku naruszenia stateczności zbocza powinna eliminować przyczyny,
które wywołują zagrożenie
2. W sytuacji projektowania obiektu na zboczu lub wykonywania wykopów czy nasypów należy
przewidzieć wszystkie możliwe zagrożenia wynikające z realizacji zamierzonego projektu
3. Najszybsze i najgroźniejsze zmiany zawsze wywołuje woda, ona też jest przyczyną większości
zagrożeń. Dlatego przede wszystkim należy
uporządkować stosunki wodne i wyeliminować zawilgocenia skarpy
4. Należy przewidywać długotrwałe zmiany związane ze zmianą warunków wodnych (średnie wieloletnie
opady, ekstremalne wahania wód gruntowych)

Typy interwencji technicznej przy zabezpieczaniu skarp i zboczy:

1. stabilizacja - głęboka interwencja techniczna zmieniająca właściwości materiałów, z których
zbudowane jest zbocze lub zmieniająca kształt zbocza czy skarpy
19
2. zabezpieczenie - głownie eliminacja przyczyn, w tym odwodnienie powierzchniowe i wgłębne

3. kontrola - zespół działań i urządzeń sygnalizujący stopień zagrożenia stateczności zbocza lub
obiektu (monitoring)

Metody stabilizacji:
1. Zmiana kształtu zbocza, w tym:
- zmniejszenie wysokości,
- usunięcie nawisów (w górnej części zbocza),
- podparcie - podsypanie w dolnej części (przypory, tarasy)
Metody te stosuje się jeśli przyczyną powstawania osuwisk jest niewłaściwy profil zbocza. Istota metody
polega na zwiększeniu sił utrzymujących klin odłamu w stosunku do zsuwających

2. Przebudowanie zbocza, w tym:

- wymiana gruntów spoistych na piaski
- zbrojenie gruntów, iniekcje
Metody tego typu stosuje się kiedy istnieje konieczność zachowania kąta nachylenia zbocza i
jednoczesne zwiększenie jego stateczności. W tym przypadku konieczna jest stabilna podstawa dla
wymienianego lub zbrojonego nasypu. Zbrojenie jest bardzo efektywnym sposobem poprawiania
stateczności

3. Wzmocnienie konstrukcyjne przez:

- mury oporowe
- konstrukcje kaszycowe
- kotwie, pale lub studnie, ruszty żelbetowe
Konstrukcje oporowe i wsporcze stosujemy w przypadku kiedy powodem powstania osuwiska są niskie
parametry gruntów podłoża lub jednocześnie
nie mamy pewności skuteczności drenażu. Konstrukcja zabezpieczająca powinna być zakotwiona
poniżej powierzchni poślizgu.

4.Metody zabezpieczeń: Metody są następujące:

- drenaże wgłębne (studnie depresyjne,
- drenaże powierzchniowe – rowy drenażowe, drenaż przyporowy, brukowanie
- likwidacja skurczowych szczelin pionowych
- zabudowa biologiczna – darniowanie, zadrzewianie
Wymienione zabezpieczenia stosujemy aby zredukować wpływ wód gruntowych i opadowych na
stateczność skarp i zboczy

Sposoby stabilizacji skarp i zboczy

Stabilizacja zbocza (wyspa Tokushima, Japonia 1997)

20
Deformacje filtracyjne – zmiany w gruncie wywołane filtracją
1. Sufozja
2. Kolmatacja
3. Upłynnienie gruntu (kurzawka)
4. Przebicie hydrauliczne
5. Wyparcie gruntu
6. Filtracyjna konsolidacja gruntu

Zjawiska związane z ruchem wody w gruncie

Ciśnienie spływowe – jest wywierane na grunt przez
przepływającą wodę (ciśnienie hydrodynamiczne)

Schemat ciśnień wywieranych na próbkę gruntu:

a) schemat naczynia modelowego,
b) całkowite ciśnienia wody,
c) wypór wody
d) różnica ciśnień wody (strata ciśnienia wskutek filtracji)

Na próbkę gruntu znajdującego się w naczyniu działają:

- od góry ciśnienie wody u1 = h0γw
- od dołu ciśnienie wody u2 = h2γw
gdzie: γw - ciężar właściwy wody
h0, h1- wysokość położenia zwierciadła wody (napór).
Różnica h2 – h1 poziomów wody w naczyniach powoduje filtrację wody. Ciśnienie wody u działające na
podstawę próbki można rozdzielić na
dwie składowe:
- ciśnienie odpowiadające wyporowi h1γw
- ciśnienie odpowiadające stracie ciśnienia, (h2 – h1)γw
21
spowodowanej przepływem wody przez próbkę

Zjawiska związane z ruchem wody w gruncie

Wartość ciśnienia spływowego j nie zależy od prędkości filtracji lecz od spadku hydraulicznego i

Zjawiska związane z ruchem wody w gruncie

Spadek krytyczny – w przypadku szczególnie intensywnej filtracji może wystąpić zjawisko upłynnienia
gruntu

Schemat doświadczenia określającego spadek krytyczny:

1 – piasek,
2 – siatka.

Środki, którymi zabezpiecza się grunty przed szkodliwym działaniem filtracji można podzielić na dwie
grupy:
1. Sposoby zabezpieczeń zmniejszających spadek hydrauliczny (wydłużenie drogi filtracji)
2. Konstrukcje gruntowe zwane filtrami odwrotnymi.

Sufozja
Sufozja to zjawisko polegające na usuwaniu z gruntu bądź przemieszczaniu w obrębie gruntu
drobniejszych cząstek lub ziarn jego szkieletu mineralnego pod wpływem przepływającej przez ten
grunt wody (W.C.Kowalski 1988).

W rezultacie sufozji zwiększa się porowatość, wzrasta współczynnik filtracji i prędkość przepływu wody.
Woda o większej prędkości może poruszać coraz
większe ziarna gruntu i powodować dalszy rozwój procesu sufozji aż do upłynnienia gruntu lub
utworzenia się kawern lub kanałów w gruncie
(lessy, gliny lodowcowe).

Ponieważ usuwanie z gruntu lub przemieszczanie wewnątrz niego drobniejszych cząstek lub ziarn
szkieletu mineralnego może odbywać się na drodze mechanicznego lub chemicznego oddziaływania
wody podziemnej, wyróżnia się:
- sufozję mechaniczną – przemieszczanie cząstek i ziarn odbywa się tylko na drodze oddziaływania
ciśnienia hydrodynamicznego
- sufozję chemiczną – następuje rozpuszczanie przez wodę rozpuszczalnych cząstek i ziarn
- sufozję chemiczno-mechaniczną – proces obejmujący zjawisko rozpuszczania jak i przemieszczania
cząstek i ziarn w gruncie

Aby proces sufozji mógł zajść w gruncie, powinny być spełnione następujące warunki:
- występowanie gruntu o określonym składzie granulometrycznym i wielkości porów, a w przypadku
sufozji chemicznej – gruntu zawierającego składniki rozpuszczalne w wodzie
- istnienie odpowiednio dużego ciśnienia hydrodynamicznego (spływowego)

22
przepływającej przez grunt wody, a więc jej odpowiednio dużej prędkości uwarunkowanej spadkiem
hydraulicznym

Sufozja może zachodzić w określonej warstwie gruntu różnoziarnistego ale także w strefie kontaktu
dwóch warstw gruntów niesufozyjnych (równoziarnistych), dlatego wyróżnia się:
- sufozję wewnątrzwarstwową (wewnętrzną, śródwarstwową) – zachodzi wewnątrz warstwy gruntu
podatnego na sufozję
- sufozję międzywarstwową (kontaktową) – cząstki lub ziarna przechodzą z jednej warstwy gruntu do
drugiej

Upłynnienie gruntu
Upłynnienie gruntu – zjawisko utraty struktury gruntu na skutej przepływającej przez ten grunt wody w
wyniki przekroczenia krytycznego spadku hydraulicznego (grunt zachowuje się jak płyn)

Kolmatacja
Kolmatacja – osadzanie się w porach gruntu cząstek lub ziarn na skutek zmniejszenia się spadku
hydraulicznego lub związanej z nim prędkości przepływu wody podziemnej w gruncie. Jest to proces
odwrotny do procesu sufozji.
Schemat filtru odwrotnego.

Wyparcie gruntu
Wyparciem gruntu nazywa się zjawisko polegające na przesunięciu
pewnej objętości gruntu (często wraz z obciążającymi ją elementami ubezpieczeń)
na skutek naporu hydrodynamicznego. Wyparta masa powiększa swoją objętość i porowatość. Zjawisko
wyparcia może występować nie tylko w
kierunku pionowym do góry, lecz również poziomo w podłożu budowli piętrzących wodę.

Przebicie hydrauliczne
Przebiciem hydraulicznym nazywa się zjawisko tworzenia się kanału (przewodu) w gruntowej warstwie
izolującej, wypełnionego gruntem o naruszonej strukturze, łączącego miejsca o wyższym i niższym
ciśnieniu wody w porach. Na powierzchni terenu przebicie hydrauliczne jest widoczne w postaci źródła.
Zjawisko przebicia występuje przeważnie w gruntach mało spoistych podścielonych gruntami
przepuszczalnymi.

23
Filtracyjna konsolidacja gruntu
Filtracyjna konsolidacja gruntu to proces zwiększania się gęstości objętościowej oraz zmniejszania
porowatości w wyniki przepływu wody w gruncie. Zachodzi on na drodze reorientacji i niewielkich
przemieszczeń cząstek i ziarn gruntu co prowadzi do ich lepszego upakowania (zagęszczenia). Efekty są
często widoczne na powierzchni w postaci osiadań terenu.

Wpływ mrozu na grunty

Przemarzanie gruntu jest to zamarzanie wody w gruncie w przypadku okresowego występowania
temperatury powietrza poniżej 0oC. Głębokość i prędkość przemarzania zależą od:
 temperatury powietrza
 czasu trwania
 osłony terenu
 struktury i tekstury gruntu
 składu granulometrycznego gruntu

Wpływ mrozu na grunty

Uszkodzenia budynków
Wysadziny
Wysadziny występują tylko wtedy gdy:
- grunt podłoża jest wysadzinowy
- zwierciadło wody zalega płytko lub podłoże jest zbyt wilgotne wskutek dużych opadów deszczu, braku
odpływu wody w rowach pobocznych
- mróz działa dostatecznie długo i intensywnie
Wysadziny na nasypach drogowych

Wysadziny są szczególnie widoczne pod koniec zimy lub wczesną wiosną. Nawierzchnia poza
przepustem jest wyraźnie wyższa niż nad przepustem. Miejsca gdzie obserwuje się wysadziny w zimie,
najczęściej stają się na wiosnę miejscami przełomów nawierzchni.

Przełomy nawierzchni drogowych

24
W okresie wiosennych roztopów wielokrotne zamarzanie i odmarzanie przewilgoconego gruntu
stanowiącego podłoże nawierzchni, przy ruchu pojazdów doprowadza do coraz większych osiadań

Kryteria wysadzinowości gruntów

Kryteria wysadzinowości gruntów zależą od właściwości fizycznych gruntów. Im bardziej drobnoziarnisty

jest grunt, tym mniejsze są wymiary porów, tym więcej porów jest prawie całkowicie wypełnionych
wodą adsorbowaną, a więc lepsze są warunki do tworzenia się wydzielonych soczewek lodowych i
powstawania wysadzin

Kryteria wysadzinowości gruntów

1. Kryterium Casagrande’go (1934), według którego do wysadzinowych zalicza się grunty
nierównoziarniste (U > 15), które zawierają więcej niż 3 % cząstek mniejszych od 0,02 mm oraz grunty
równoziarniste (U < 5) zawierające ponad 10 % cząstek mniejszych od 0,02 mm (U=d60/d10)
2. Kryterium Beskowa (1935), wg którego uwzględnia się wpływ pochodzenia geologicznego gruntu,
wielkość średnicy d50, procentową zawartość frakcji o średnicy mniejszej od 0,062 mm i 0,125 mm
oraz kapilarność bierną przy wilgotności równej granicy płynności.

Kryteria wysadzinowości gruntów

Kryterium Wiłuna (1958) (warszawskie), wg którego uwzględnia się:
- uziarnienie gruntu i kapilarność bierną gruntu Hkb.
- skład granulometryczny i rodzaj nawierzchni drogowej
- jednostkę klimatyczną kraju Wiłun pod względem wysadzinowości, dzieli grunty na 3 grupy:

GRUPA A – grunty niewysadzinowe o Hkb < 1,0 m, bezpieczne w każdych warunkach wodnogruntowych
i klimatycznych; są to grunty zawierające poniżej 20 % cząstek mniejszych od 0,05 mm i poniżej 3 %
cząstek mniejszych od 0,02 mm (należą tu czyste żwiry, pospółki i piaski).

GRUPA B – grunty wątpliwe (mało wysadzinowe) o Hkb < 1,3 m, zawierające 20 ÷ 30 % cząstek
mniejszych od 0,05 mm i 3 ÷ 10 % cząstek mniejszych od 0,02 mm (należą tu piaski bardzo drobne,
pylaste i próchniczne).

25
GRUPA C – grunty wysadzinowe o Hkb > 1,3 m; są grunty zawierające powyżej 30 % cząstek
mniejszych od 0,05 mm i powyżej 10 % cząstek
mniejszych od 0,02 mm (należą tu wszystkie grunty spoiste i namuły organiczne).

Kryterium stosowane w USA

GRUPA F1 – świry i pospółki zawierające od 3 ÷ 20 % cząstek mniejszych niż 0,02 mm.

GRUPA F2 – Piaski zawierające od 3 ÷ 15 % cząstek mniejszych niż 0,02 mm.

GRUPA F3 – świry i pospółki zawierające więcej niż 20 % cząstek o średnicy < 0,02 mm.
- piaski (z wyjątkiem piasków pylastych) zawierające więcej niż 15 % cząstek o średnicy < 0,02 mm.
- gliny i iły (z wyjątkiem iłów warwowych) o Ip wg Attenberga > 12 %.
- iły warwowe jednorodne

GRUPA F4 – wszystkie pyły łącznie z pyłem piaszczystym.

- piaski pylaste zawierające więcej niż 50 % cząstek o średnicy < 0,02 mm.
- gliny i iły o Ip wg Attenberga < 12 %.
- iły warwowe niejednorodne, przewarstwione
Głębokość przemarzania w danym miejscu zmienia się w poszczególnych latach w zależności od
panujących w każdym roku warunków
Meteorologicznych Głębokość strefy przemarzania pod fundamentem lub w jego bliskości jest mniejsza
niż w sąsiedztwie Grunty w mieście są cieplejsze niż w okolicy (również temp jest wyższa w mieście)

Możliwe środki zaradcze stosowane w odniesieniu do budynków

• Korekty lokalizacji obiektów
• Odpowiednio głębokie posadowienie obiektu
• Odcięcie dopływu wody do spągu strefy przemarzania
• Obniżenie położenia poziomu zwierciadła wody gruntowej
• Zastosowanie odpowiednich izolacji termicznych
• Odpowiednie impregnacje gruntu wokół fundamentu
• Użycie drenujących opasek piaszczystych odprowadzających wodę

Zabezpieczanie nawierzchni drogowych:

 Odpowiednie lub podwyższenie nasypu powyżej zwierciadła wody gruntowej
 Obniżenie poziomu wody gruntowej
 Odcięcie bocznego dopływu wody gruntowej
 Zastosowanie pod powierzchnią podsypki piaskowej o odpowiednim uziarnieniu i miąższości
 Zastosowanie podbudowy z gruntu stabilizowanego cementem lub bitumem
 Dobre odwodnienie powierzchniowe

Geologiczno-inżynierskie badania procesów i skutków wietrzenia

Przypowierzchniowa zwietrzała pokrywa skorupy ziemskiej zwana regolitem różni się zwykle strukturą
i/lub teksturą od niżej występującej skały
macierzystej. W skałach i niektórych gruntach (szczególnie prekonsolidowanych) obserwuje się wyraźny
profil wietrzeniowy. Miąższość zwietrzeliny zależy od:
- rodzaju skały (gruntu) macierzystej
- warunków klimatycznych
- czasu oddziaływania czynników i procesów wietrzenia

Wietrzenie
Wietrzenie – rozpad mechaniczny i rozkład chemiczny skał pod wpływem czynników egzogenicznych
(np. insolacji, wód gruntowych, świata organicznego). Zachodzi na powierzchni Ziemi i w strefie
przypowierzchniowej (wg „Słownik geologii dynamicznej”)
- wietrzenie mechaniczne (fizyczne)
- wietrzenie chemiczne

26
Wietrzenie fizyczne
Wietrzenie mechaniczne (fizyczne) – dezintegracja mechaniczna; zachodzi w wyniku:
- zmian temperatury skał (głownie insolacji i wahań temperatury powietrza)
- ciśnienia wody i lodu zawartego w skałach,
- odprężania się skał
- krystalizacji soli
- mechanicznego działania roślin, zwierząt i człowieka powodując dezintegrację skały macierzystej

Wietrzenie chemiczne
Wietrzenie chemiczne – powoduje rozpad skał przy udziale wody prowadząc do utworzenia nowych
związków i minerałów na drodze procesów:
- Hydrolizy – rozpad pod wpływem wody; np. rozpad soli słabych kwasów
- Hydratacji – uwodnienie – tworzenie związku przez przyłączenie wody (anhydryt >gips, hydratacja
gruntów spoistych powoduje powstawania rożnych typów wody związanej z powierzchnią cząstek, np.
higroskopijna, błonkowa
- Utleniania i redukcji
- Rozpuszczania i wytrącania

Geologiczno-inżynierskie badania procesów i skutków wietrzenia

Na podstawie uzyskanej wiedzy, można sformułować ogólną zależność między wynikiem oddziaływań,
czyli zwietrzeliną – W, a głównymi czynnikami warunkującymi naturę zwietrzeliny, tj. rodzajem
pierwotnej skały macierzystej – S, dopływem do niej wody – D, ukształtowaniem powierzchni
terenu – R, klimatem – K, oddziaływaniem świata organicznego – B i działalnością człowieka – P oraz
czasem trwania wietrzenia T.
W = f (S, D, R, K, B, P, T)

1. Na terenach Polski wietrzenie fizyczne przeważa nad wietrzeniem chemicznym; miąższość

zwietrzeliny osiąga przeważnie kilka metrów.
2. Powstające zwietrzeliny mają znacznie gorsze właściwości w stosunku do niezmienionego podłoża
(nawet granit ulega powolnemu przeobrażeniu w grunt gliniasty, często plastyczny).
3. Dezintegracja skał i gruntów następuje warstwowo i strefowo.

Parametry wpływu procesów wietrzenia na właściwości gruntów

Oceny ilościowej wpływu wietrzenia na właściwości gruntów można dokonać poprzez wzajemne
porównanie rożnych parametrów zwietrzeliny i skały macierzystej, wyznaczając wskaźniki zwietrzenia
(wz1, wz2), np.:

Wskaźnikiem zwietrzenia w powyższym przypadku jest stosunek gęstości objętościowej szkieletu

zwietrzeliny i szkieletu gruntu macierzystego

Ilościowa ocena wpływu procesów wietrzenia na właściwości gruntów

Oceny ilościowej wpływu wietrzenia na właściwości
gruntów.:

 m- wytrzymałość na ścinanie gruntu macierzystego

 zw- wytrzymałość na ścinanie zwietrzeliny

Geologiczno-inżynierskie badania procesów i skutków wietrzenia

W Polsce najbardziej typowe profile wietrzeniowe występują w strefie skał wapiennych na
Lubelszczyźnie, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich Jurze Krakowsko-Częstochowskiej a także na
27
wychodniach innych skał – granitu w Sudetach. Syntetyczny profil wietrzeniowy skał, opracowany na
podstawie pracy prof. A. Drągowskiego dotyczącej profilu wietrzeniowego skał węglanowych
Lubelszczyzny. Poszczególne strefy są scharakteryzowane przez stopień zwietrzenia Rw oraz
współczynnik redukcji wytrzymałości WRW.

Profil wietrzeniowy wg A.Drągowskiego

1. Strefa gleby i utworów pokrywowych
2. Strefa gliny zwietrzelinowej
3. Strefa gruzu drobnego, gliniastego
4. Strefa gruzu drobnopłytkowego, niezorientowanego
5. Strefa gruzu grubopłytkowego, zorientowanego
6. Strefa skały spękanej quasi monolitycznej
Profil wietrzeniowy
Według „Instrukcji Badań Podłoża Gruntowego”. Dodano w stosunku do pierwotnego profilu
A.Drągowskiego kilka parametrów ilościowych charakteryzujących poszczególne strefy profilu
wietrzeniowego, tj.
Rw – stopień zmian (zwietrzenia) [%]
WRW – współczynnik redukcji wytrzymałości

Syntetyczny profil wietrzeniowy skał

Syntetyczny profil wietrzeniowy skał, opracowany na podstawie pracy prof. A. Drągowskiego wyróżnia
sześć stref w obrębie wietrzejących skał.
Rw – stopień zmian (zwietrzenia) [%]
WRW – współczynnik redukcji wytrzymałości

Strefa 1 – grunty spoiste rezydualne – skała jest kompletnie zmieniona w grunt spoisty, który nie
nadaje się na podłoże ciężkich obiektów
inżynierskich. WRW = 0,001-0,005.

Strefa 2- skały bardzo silnie zwietrzałe – stopień zwietrzenia Rw > 75 % – więcej niż w 75 % skała jest
zmieniona w wyniku wietrzenia. Dezintegracja skały powoduje, że w tej strefie skała wygląda jak gruz
drobny, przeważnie orientowany. Skalenie uległy kaolinizacji. WRW = 0,005-0,01

Strefa 3 – skały silnie zwietrzałe - stopień zwietrzenia Rw = 35-75 % – skała zmieniona przez powstałe
spękania w gruz gruby, spękania zabarwione związkami żelaza. Bardzo wyraźne gliniaste residuum w
szczelinach między okruchami. Bardzo wyraźna zmiana gęstości objętościowej szkieletu w stosunku do
świeżej skały. WRW = 0,01-0,05.

Strefa 4 – skały umiarkowanie (średnio) zwietrzałe. Rw = 10-35 % – procesy wietrzeniowe wnikają w

głąb skały, powiększone zostają spękania. Pojawia się niewielkie residuum w szczelinach. Urabianie
skały bez stosowania materiału wybuchowego. Bardzo wyraźne zgruzowanie masywu.
WRW = 0,05-0,25.

Strefa 5 – skały słabo zwietrzałe. Rw = 0-10 % – Skała lekko odbarwiona, w szczególności zmiana
barwy na powierzchniach spękań, które mogą być otwarte. Sieć spękań powoduje zgruzowanie
masywu. WRW = 0,25-1,0.

Strefa 6 – skała macierzysta, świeża. Rw = 0 % . Brak widocznych oznak wietrzenia. Spękania

zamknięte. Brak odbarwienia i oznak zmniejszenia
wytrzymałości.

Zmiany w profilu wietrzeniowym

W profilu wietrzeniowym w stosunku do macierzystego podłoża obserwuje się:
- zmniejszenie zawartości węglanu wapnia
28
- wzrost zawartości frakcji iłowej i granicy płynności
- zmniejszenie wytrzymałości na ścinanie (wz2 do 80 %)
- zmniejszenie gęstości objętościowej szkieletu (wz1 do 30 %)
Badania terenowe zwietrzelin
Badania terenowe zwietrzelin w szczególnych przypadkach powinny obejmować określenie:
- ciężaru objętościowego zwietrzelin metodą wkopu
- kąta tarcia wewnętrznego i spójności we wkopie
- modułu odkształcenia pierwotnego i wtórnego płytą sztywną
- zmienność wytrzymałości z głębokością presjometrem
- współczynnika filtracji metodą polową

Zjawiska krasowe
Kras – procesy rozpuszczania i erozji skał stosunkowo łatwo rozpuszczalnych przez wody
powierzchniowe i podziemne a także powstającą wówczas
charakterystyczną rzeźbę i system odwodnienia oraz sam teren gdzie te zjawiska występują.
Kras (encyklopedia powszechna) – wapienny płaskowyż w pn.-zach. części G. Dynarskich
Nazwa „kras” pochodzi od słoweńskiego słowa „krš” oznaczającego kamień, skałę (wg J. Kunsky’ego).
Słowo to transformowane do języka niemieckiego dało „Karst” i w tej formie zostało przyjęte
praktycznie na całym świecie... oprócz Polski

Zjawiska krasowe
Kras jest więc rozumiany jako:
 proces krasowienia – tj. złożony proces oddziaływania, przede wszystkim rozpuszczania skał w
całej ich masie przez przepływające wody powierzchniowe i podziemne
 krasowe formy morfologiczne – formy powierzchniowe i podziemne powstałe w wyniku procesu
krasowienia
 obszar krasowy (krasowiejący, skrasowiały), na którym zachodzą procesy krasowienia

Aby proces krasowienia mógł zajść musi być skała rozpuszczalna w wodzie oraz przepływ
rozpuszczającej wody.
W zależności od stopnia rozpuszczalności skał, poczynając od najbardziej rozpuszczalnych :
- kras solny – sole potasowe, sol kamienna
- kras siarczanowy – gipsy, anhydryty
- kras węglanowy – wapienie, dolomity, margle, kreda.
- kras skał klastycznych –wapienie piaszczyste, łupki, zlepieńce i piaskowce wapniste, lessy
- kras rudny – w złożach żelaza i miedzi
- kras mieszany
- kras lodowy, kras hydrotermalny
Procesy rozpuszczania (korozji) skał przez wodę można podzielić na:
a) rozpuszczanie fizyczne – nie zachodzą tu żadne reakcje chemiczne, minerały rozpuszczane dysocjują
pod wpływem wody przechodząc do stanu jonowego.
b) rozpuszczanie chemiczne – zachodzi dzięki rozpuszczonemu w wodzie CO2, który w ten sposób daje
kwas węglowy wchodzący w reakcję z minerałami skał węglanowych (kalcyt, dolomit). W wyniku tego
powstają nowe związki,
wodorowęglany, znacznie lepiej rozpuszczalne w wodzie np. wodorowęglan wapnia Ca(HCO3)2

Intensywność procesów krasowych zależy od:

- chemizmu wody, głownie ilości rozpuszczonego CO2, ale także od zawartości min. Kwasów
humusowych, występujących w glebie, kwasów
organicznych i innych związków pochodzących z zanieczyszczeń np. tlenków siarki
- temperatury – wraz ze wzrostem temperatury rośnie rozpuszczalność fizyczna, ale maleje
rozpuszczalność chemiczna, ze względu na zmniejszającą się ilość CO2 w wodzie.
- objętości, prędkości i czasu kontaktu ze skałą przepływającej wody
- charakteru rozpuszczanej skały – powierzchni poddawanej rozpuszczaniu (porowatości), stopnia
spękania masywu, stref naprężeń, domieszek w skale.

29
W zależności od tego jak kras ujawnia się na powierzchni wyróżniamy:
- kras nagi
- kras podglebowy – gdy strop krasowiejącego masywu występuje pod cienką (do 2m) warstwą gleby i
podglebia
- kras zakryty - gdy strop krasowiejącego masywu jest pokryty nadkładem o miąższość większej niż
2m.

Kras kopalny – stara rzeźba krasowa, pogrzebana przez młodsze osady. Procesy krasowe działające
dawniej, dzisiaj uległy zatrzymaniu, nie rozwijają się

Objawy występowania krasu:

a) powierzchniowe – zróżnicowana morfologia, studnie, leje, zapadliska, żłobki i żebra (lapiaz), ostańce
(mogoty), polja
b) geologiczne - zrożnicowana miąższość skał krasowiejących na krótkich odcinkach, obecność
miąższych pokryw gruzowych
c) hydrogeologiczne - istnienie obszarów bezodpływowych, zanikanie cieków na pewnych odcinkach
(ponory, wywierzyska), infiltracyjny charakter cieków, gwałtowne wahania zwierciadła wody w
studniach, chemizm wód, obecność źródeł o zmiennej wydajności

Niekorzystne dla środowiska wpływy form krasowych

Wpływ form i zjawisk krasowych na środowisko geologiczno-inżynierskie:
- Bardzo szybkie i łatwe skażenie wód krasowych z powierzchni terenu
- Duże różnice osiadać budowli posadowionych w rejonie krasu wieżowego (organów krasowych)
- Łatwo zachodzi sufozja gruntów leżących na skrasowiałym podłożu w przypadku awarii sztucznych
zbiorników wodnych
- Trudności z uszczelnianiem podłoża w budownictwie hydrotechnicznym

Rozwój krasowych form zapadliskowych

30
Zjawiska krasowe
Charakterystyka geologiczno-inżynierska krasu ma na celu ocenę jego wpływu na zagospodarowanie
obszarów przez:
- określenie liczbowych wskaźników stopnia skrasowienia masywu i aktywności jego rozwoju
- ocenę wpływu krasu na warunki budowlane
- analizę istniejących szkód budowlanych spowodowanych zjawiskami krasowymi
- analizę możliwych i celowych środków zaradczych
- opracowanie prognozy wpływu procesów krasu na obiekt i obiektu na procesy
- wydzielenie geologiczno-inżynierskich jednostek przestrzennych ze względu na potencjalne zagrożenie
procesami krasowymi.

Przeciwdziałanie szkodliwym zjawiskom i procesom krasowym:

- odpowiedni wybór lokalizacji (analiza wykonanej rejonizacji terenu krasowego, badań geofizycznych)
- odcięcie dopływu wód powierzchniowych i gruntowych (odpowiedni drenaż)
- zasypywanie lejów, pustek skalnych
- cementacja podłoża iniekcjami przez otworu wiertnicze i szczeliny
- bituminizacja spękanej i skrasowiałej części masywu (uszczelnianie podłoża zapór i den zbiorników
retencyjnych, aby zapobiec ucieczkom wody)
- sztuczne zawalenie a następnie zasypanie materiałem skalnym i spoiwem gliniastym

Wpływ obciążeń dynamicznych

W przypadku cyklicznych, szybkich zmian obciążenia gruntów (fal mechanicznych), wzrasta wpływ
pojawiających się sił bezwładności.
Tego rodzaju zagadnienia występują głownie przy:
- Fundamentach pod maszyny (sprężarki, pompy, turbiny)
- Wbijaniu pali
- Wibracyjnym zagęszczaniu gruntu
- Stateczności zboczy podczas trzęsień ziemi
- Ciężkim transporcie drogowym a także kolejowym(metro)
Wówczas może dojść do upłynnienia gruntu na skutek oddziaływania fal mechanicznych. Fala to
zaburzenie, które się rozprzestrzenia w
ośrodku lub przestrzeni. Fale przenoszą energię z jednego miejsca do drugiego bez transportu
jakiejkolwiek materii. W przypadku fal mechanicznych cząsteczki ośrodka, w którym rozchodzi się fala,
oscylują wokół położenia równowagi.

Upłynnieniem gruntu nazywamy stan, w którym wytrzymałość gruntu na ścinanie jest równa zero
wobec niewystępowania naprężeń efektywnych.
Rozkład naprężeń w gruncie: a) cylinder z gruntem obciążonym wodą, b) wykres naprężeń

31
Przebieg procesu upłynnienia gruntu :
- grunt piaszczysty jest nasycony wodą i jest w stanie luźnym, bądź średniozagęszczonym (posiada
luźne upakowanie ziarn). Pod wpływem nagłego obciążenia (fali mechanicznej) dochodzi do załamania
struktury i ziarna w tej sytuacji dążą do lepszego ułożenia się (większego upakowania).
Ponieważ w trakcie obciążeń dynamicznych o odpowiednio dużej częstotliwości nie ma czasu na odpływ
wody, kolejne obciążenia powodują dalszą przebudowę struktury gruntu. Te zmiany związane są ze
wzrostem ciśnienia porowego i spadkiem naprężeń między cząstkami gruntu.

W szczególnych przypadkach może dochodzić do takiego wzrostu ciśnienia porowego, że poszczególne

ziarna przestaną się ze sobą kontaktować i grunt zacznie zachowywać się jak płyn. Dlatego mówimy o
upłynnieniu gruntów. Grunty, które mogą ulegać upłynnieniu:
- grunty, które zostały poddane upłynnieniu w przeszłości (doświadczenia historyczne)
- nawodnione piaski rzeczne, jeziorne, eoliczne, słabozagęszczone, dobrze wysortowane (grunty
rożnoziarniste lepiej utrzymują ziarna w szkielecie gruntowym), o dobrze obtoczonych ziarnach.

Przykłady projektowania badań geologiczno-inżynierskich

Zadanie 1.
Chcemy wybudować dom jednorodzinny na tarasie nadzalewowym w rejonie Góry Kalwarii. Jakie należy
przedsięwziąć kroki aby dokonać oceny warunków geologiczno-inżynierskich dla posadowienia takiego
obiektu?

Przykłady projektowania badań

1. Sprawdzamy jakie wymagania stawia urząd gminy inwestorowi w decyzji o warunkach zabudowy w
zakresie rozpoznania budowy warunków gruntowo-wodnych (jaki rodzaj dokumentacji). Dla tego typu
obiektów z reguły nie wymaga się dokumentacji geologiczno-inżynierskiej a jedynie ekspertyzę
geotechniczną.
2. Zapoznajemy się z projektem domu jednorodzinnego zwracając szczególnie uwagę na planowaną
głębokość posadowienia, rozmiary obiektu i planowane obciążenia. Analizujemy geologiczne materiały
archiwalne. Ustalamy kategorię geotechniczną obiektu (I)
3. Domy o powierzchni podstawy ok. 100 m2 wymagają wykonania 3-5 wierceń do głębokości 4-6
metrów i określenia stanu gruntu za pomocą prostych przyrządów. Rozstaw wierceń dla potrzeb
budownictwa wykonuje się średnio w odległościach 20-30 m.
4. Na wybranym terenie należy się spodziewać utworów madowych podścielonych piaskami rzecznymi.
Implikuje to sposób i rodzaj planowanych badań stanu gruntów.
5. W trakcie wierceń stwierdza się wykształcenie litologiczne gruntów i przejawy wód podziemnych. Na
podstawie tych danych oraz stanów gruntów wydziela się warstwy geotechniczne
6. W razie stwierdzenia w stropie profilu warstw nienośnych zaleca się posadowienie ław
fundamentowych na gruntach znajdujących się głębiej, tj. piaskach rzecznych.
7. Należy unikać posadawiania fundamentów poniżej zwierciadła wody gruntowej.
8. Miejsca wykonania wierceń i ewentualnych sondowań z określeniem rzędnych terenu należy
zlokalizować na mapie geodezyjnej do celów projektowych otrzymanej od inwestora.
9. Wyniki badań w postaci ekspertyzy geotechnicznej przedkładamy inwestorowi w 3-4 egzemplarzach.

Zadanie 2.
Duża międzynarodowa firma chciałaby wybudować wysoki biurowiec reprezentacyjny na skarpie przy
ulicy Foksal w Warszawie. Jakie należy przedsięwziąć kroki aby dokonać oceny warunków geologiczno-
inżynierskich dla posadowienia takiego obiektu?

Przykłady projektowania badań

1. Dla tego typu obiektów będzie konieczne sporządzenie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej.
Wynika to z rozmiarów obiektu oraz
jego położenia w zasięgu procesów geodynamicznych (osuwiskowych).
2. Zapoznajemy się z projektem biurowca zwracając szczególnie uwagę na planowaną głębokość
posadowienia, rozmiary obiektu i planowane obciążenia oraz sposób posadowienia.

32
3. Analizujemy geologiczne materiały archiwalne, zdjęcia lotnicze w celu zebrania informacji o rozwoju
form osuwiskowych. Pod tym kątem dokonujemy przeglądu terenu.
4. Należy zapoznać się z opracowaniami dotyczącymi warunków posadowienia dla sąsiednich budynków.
5. Ustalamy kategorię geotechniczną obiektu (III).
6. W zależności od ilości poziomów parkingowych i tym samym głębokości posadowienia jak również
wywieranych obciążeń projektujemy otwory badawcze w rozstawie ok. 15-20 m do głębokości ok. 15-25
m.
7. Przygotowujemy projekt prac geologicznych wymagany przy sporządzaniu dokumentacji geologiczno-
inżynierskiej i przedkładamy go w imieniu inwestora w Biurze Ochrony Środowiska m.st. Warszawy
celem zatwierdzenia.
8. Ponieważ projektowany obiekt zlokalizowany jest w strefie krawędziowej musimy przeprowadzić
analizę stateczności zbocza i przewidzieć występowanie innych niekorzystnych zjawisk geologicznych, tj.
zjawisk glacitektonicznych.
9. Skomplikowane warunki gruntowe narzucają duży zakres badań terenowych i laboratoryjnych.
Pozwolą one w sposób racjonalny zaprojektować sposób posadowienia i wielkość fundamentów
10. Dodatkowym utrudnieniem jest bliskość podziemnej linii kolejowej o dużym natężeniu ruchu, co
stanowi podstawę do zaprojektowania
badań laboratoryjnych dla oceny wpływu obciążeń dynamicznych na grunty podłoża budowlanego.
11. W celu określenia parametrów fizyczno-mechanicznych projektujemy badania:
- terenowe – sondowania statyczne CPT, sondowania dylatometryczne, pobierania próbek
- laboratoryjne - konsystencji, uziarnienia, spójności, kąta tarcia wewnętrznego, modułów odkształcenia
w aparacie trójosiowym, konsolidacji i modułów ściśliwości w konsolidometrze Rowe’a.

12. Taki obiekt spowoduje znaczne zmiany w dotychczasowym stanie naprężeń i stosunkach wodnych.
Realizacja głębokich wykopów będzie
wymagała ich odwodnienia. Należy sporządzić prognozę zmian zachodzących w środowisku gruntowym
w trakcie realizacji i eksploatacji obiektu inżynierskiego.
13. Po zatwierdzeniu projektu prac geologicznych należy zgłosić zamiar przystąpienia do robot
geologicznych z 2-tygodniowym wyprzedzeniem.
14. Wyniki przeprowadzonych badań wraz z wszystkimi wymaganymi informacjami (kartami otworów,
przekrojami geologiczno-inżynierskimi) w formie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej w
4 egzemplarzach przedkłada się do zatwierdzenia w Biurze Ochrony Środowiska m.st. Warszawy w
PKiN.
15. Zatwierdzoną dokumentację geologiczno-inżynierską przekazuje się inwestorowi (projektantowi).

33