MAKROEKONOMIA - 1

Główne kategorie i pojęcia makroekonomii. Produkt i dochód narodowy.

Podstawowe pojęcia:
1. agregacja
2. zasoby i strumienie
3. wielkości nominale i realne
4. ceny bieżące i ceny stałe
5. deflator
6. produkt krajowy brutto ( PKB)
7. dobra finalne i dobra pośrednie
8. wartość dodana
9. płatności transferowe
10. eksport netto
11. PKB w cenach rynkowych i w cenach czynników wytwórczych
12. produkt narodowy brutto (PNB)
13. amortyzacja
14. inwestycje netto i brutto
15. produkt narodowy netto (PNN)-dochód narodowy
16. dochody osobiste i rozporządzalne dochody osobiste
17. PKB per capita
18. wskaźnik DEN (dobrobytu ekonomicznego netto)
Ćwiczenia:
1. Wybierz z poniższych zdań te, które opisują zdarzenia zaliczane do mikroekonomii, a które do
makroekonomii.
a) Ceny pieczywa wzrosły w stosunku do cen masła.
b) Wzrost ogólnego poziomu cen spowodował spadek spożycia dóbr i usług o 5%.
c) W ubiegłym roku spadł popyt na meble kuchenne.
d) W 1993 r wpływy budżetowe były o 10 % większe w porównaniu z rokiem poprzednim.
e) Rząd wprowadził cła zaporowe na wszystkie produkty sprowadzane z zagranicy.
f) Firma „POLBUT” sprzedała swoje produkty po obniżonej cenie.
2. Oceń, które z poniższych pytań należą do zainteresowań makroekonomii?
a) Co powoduje wzrost ogólnego poziomu cen?
b) Jaki jest stosunek produkcji masła w stosunku do produkcji mleka?
c) Dlaczego bezrobocie wzrasta w ostatnim czasie?
d) Czy rząd może stworzyć więcej miejsc pracy?
e) Jaki jest stosunek ceny mięsa do ceny benzyny?
f) Dlaczego spadła sprzedaż telewizorów w Polsce?
g) Czy wygórowane żądania płacowe nie powodują wzrostu bezrobocia?
3. Czym kieruje się rząd lub parlament podejmując decyzje ekonomiczne? Otóż decyzje te powinny wynikać
z przyjętej hierarchii celów społecznych. Cele te oraz ich ważność mogą być różne w różnych krajach i
zmieniać się w zależności od sytuacji gospodarczej. To jak skutecznie społeczeństwo zbliża się do tych
celów, może stanowić również kryterium oceny polityki rządu.
a) poniżej wymieniono 7 istotnych celów społecznych. Jeśli uważasz, że pominięto jakieś ważne cele dla
polskiego społeczeństwa w obecnej sytuacji, dopisz je do listy.
.........WOLNOŚĆ EKONOMICZNA
oznacza swobodę konsumentów w decydowaniu o tym, na co chcą wydawać pieniądze, swobodę
pracowników w decydowaniu o tym, gdzie chcą pracować oraz swobodę producentów w decydowaniu o
tym, co chcą produkować.
.........EFEKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA
oznacza uzyskiwanie jak największych korzyści z posiadanych dóbr ekonomicznych czyli takie
gospodarowanie, by każde dodatkowo wyprodukowane dobro lub usługa dawało większą dodatkową
korzyść niż związany z tą produkcją dodatkowy koszt.
..........SPRAWIEDLIWOŚĆ EKONOMICZNA
oznacza sprawiedliwy, według opinii społecznej, rozdział tego, co gospodarka produkuje.
..........BEZPIECZEŃSTWO EKONOMICZNE
oznacza, że ludzie nie czują się zagrożeni przez zdarzenia, na które nie mają wpływu, a które dotyczą ich
przyszłości, pracy, oszczędności itp.
............PEŁNE ZATRUDNIENIE
oznacza, że każdy kto chce pracować, może znaleźć pracę.
 ............STABILNOŚĆ CEN
oznacza, że zmiany cen nie obniżają poziomu życia społeczeństwa.

.............WZROST EKONOMICZNY
oznacza produkowanie coraz większej ilości dóbr i usług.
b) Które z tych celów są w tej chwili najważniejsze dla Polski? Uszereguj je.
c) Uzasadnij dlaczego uważasz, że cel społeczny, który ma na Twojej liście numer „1”, jest najważniejszy
dla polskiego społeczeństwa.

4. Odpowiedz na pytania?
a) Jaka jest różnica między mikroekonomią a makroekonomią?
b) Jakie problemy analizuje makroekonomia?
c) Jakie mierniki stosuje się aby określić problemy makroekonomiczne kraju?
5. Uzupełnij poniższy tekst wstawiając w puste miejsca odpowiednie wyrazy: koszty; czynników produkcji;
czynszów;
płac; zysków i odsetek; dochody; wydatkami; model okrężnego obiegu produktu i dochodu; ziemię, pracę i
kapitał; przychody.
Jedną z wielu możliwości przedstawienia funkcjonowania gospodarki jako całości
jest.....................................................Właściciele..................................... dostarczają
przedsiębiorstwom........................................................w zamian za dochody w
postaci.............................................................................Wykorzystują oni otrzymane .............................do
nabycia gotowych produktów i usług oferowanych przez firmy. Przedsiębiorstwa otrzymane ....................
ze sprzedaży przeznaczają na wynagrodzenia gospodarstw domowych. Dochody właścicieli czynników
wytwórczych stanowią............firm nabywających te czynniki. Natomiast płatności ponoszone przez
właścicieli czynników wytwórczych na zakup dóbr są ich .........................., a jednocześnie występują
jako...........................firm sprzedających te dobra.
6. Dokończ zdania:
a) Płaca jest dochodem.............................................
b) Odsetki są dochodem...........................................
c) Czynsze są dochodem..........................................
d) Zyski są dochodem .............................................

7. Produkcja sprzedana przemysłu i indeks cen tej produkcji w Polsce w latach 1990-92 wynosiła:
Rok Produkcja sprzedana przemysłu Indeks cen produkcji sprzedanej
w cenach bieżących (w mld zł) przemysłu (1990=100)
1990 584022,9 100,0
1992 983786,6 190,3
a) Oblicz, o ile wzrosła nominalnie wartość produkcji sprzedanej.
b) Oblicz, ile wynosiła realna wartość produkcji w 1992 r.
c) Oblicz, o ile spadła realna wartość produkcji w 1992 r. w porównaniu z rokiem 1990.

8. Wartość globalna, zużycie pośrednie i produkt krajowy brutto w Polsce w latach 1990-1994 w bilionach
starych złotych:
w cenach bieżących
Rok 1990 1991 1992 1993 1994
Wartość globalna 1 254 1 732 2 436 3 270 4 325
Zużycie pośrednie 703 946 1 333 1 834 5 044
Produkt Krajowy Brutto 560 808 1 149 1 558 2 104

w cenach stałych z 1990r.

Rok 1990 1991 1992 1993 1994
Wartość globalna 1 254 1 151 1 202 1 267 1 320
Zużycie pośrednie 703 642 681 727 753
Produkt Krajowy Brutto 560 521 535 555 584

a) Oblicz deflator PKB dla roku 1990, 91, 92, 93, 94.
b) O ile wzrosły ceny między rokiem 1990 a 1993 ?
9. Oblicz realny PKB w latach 1992-1998 i wpisz wyniki do tabeli.
Nominalny PKB Deflator Realny PKB
Rok w mld zł PKB w mld zł
1992 114 944,2 100
1993 155 780,0 103,8
1994 210 407,3 109,2
1995 286 025,6 116,8
1996 362814,2 122,0
1997 469372,1 128,8

10. Podana tabela przedstawia składniki PKB pewnej gospodarki w danym roku, wyrażone w cenach
bieżących:

Składniki PKB Wartość w mln jednostek pieniężnych

Wydatki konsumpcyjne 300 000
Inwestycje 182 000
Wydatki państwa na produkty i usługi 95 000
Subsydia 10 000
Podatki pośrednie 65 000
Dochody netto z własności za granicą 12 000
Eksport 90 000
Import 120 000
Amortyzacja 50 000

Oblicz:
a) PKB w cenach rynkowych
b) PKB w cenach czynników produkcji
c) PNB w cenach rynkowych
d) PNB w cenach czynników produkcji
e) PNN (dochód narodowy)

11. Podana tabela przedstawia kolejne etapy produkcji samochodu.

Stadium produkcji Wpływy ze sprzedaży koszty materiałów i dóbr wartość dodana
samochodu pośrednich
Ruda żelaza 700 0
Stal 1 600
Elementy konstrukcyjne 3 000
Samochód 4 800
RAZEM
a) Uzupełnij tabelę
b) O ile jednostek pieniężnych zostałby zawyżony PKB, gdyby do jego obliczenia wykorzystano wszystkie
wpływy ze sprzedaży, a nie tylko samą wartość dodaną?
12. Wiedząc, że PKB liczony metodą wartości dodanej, sumowania wydatków i metodą dochodową (kosztową)
osiąga taką samą wartość, uzupełnij w tabeli brakujące dane liczbowe (zakładamy, że w gospodarce
występują cztery przedsiębiorstwa: producent stali, producent maszyn, producent opon, producent
samochodów) . Wyznacz PKB trzema sposobami.
Dobro Sprzedawca Nabywca Wartość Wartość Wydatki na Dochody
transakcji dodana dobra finalne czynników
wytwórczych
Stal Producent Producent 1000 1000 - 1000
stali maszyn
Stal Producent Producent 2000 -
stali samochodów
Maszyna Producent Producent 2000 2000
maszyn samochodów
Opony Producent Producent 2000 2000 -
opon samochodów
Samochody Producent Konsumenci 4500
samochodów
Całkowita wartość transakcji 11500 - - -
Produkt krajowy brutto -

14. Wybierz i podkreśl te z poniższych zdarzeń gospodarczych, które mają wpływ na wielkość PKB.
a) Kupno mięsa wykorzystywanego w restauracji.
b) Detaliczna sprzedaż cukru.
c) Kupno przez pana Kowalskiego używanego samochodu od sąsiada.
d) Kupno przez sąsiada pana Kowalskiego nowego samochodu w Polmozbycie.
e) Kupno przez gospodynie domowe mięsa do przygotowania obiadu w domu.
f) Pani Malinowska udziela korepetycji z języka angielskiego, ale zarobionych w ten sposób
dodatkowych pieniędzy nie uwzględnia w deklaracji podatkowej.
g) Działkowcy sprzedają swoje warzywa i owoce na przydrożnych straganach.
h) Z okazji uroczystości rodzinnej rodzina Kwiatkowskich zjadła w restauracji obiad.
i) Pan Kowalski sam naprawił cieknący kran.
j) Pan Malinowski zapłacił hydraulikowi za naprawę kranu.

15. Z niżej podanych pozycji wybierz te, które należy uwzględnić przy obliczaniu PKB metodą dochodową
(kosztową). Następnie ustal wartość PKB.
a) dochody z czynszów ...............................................141
b) wydatki konsumpcyjne na dobra trwałe..................800
c) płace i inne zarobki zatrudnionych........................5362
d) amortyzacja..............................................................963
e) wydatki rządu na dobra i usługi finalne.................1180
f) wydatki konsumpcyjne na dobra nietrwałe............2000
g) odsetki z udostępnionego kapitału..........................1614
h) inwestycje brutto przedsiębiorstw...........................1560
i) wydatki konsumpcyjne na usługi.............................2540
MAKROEKONOMIA - 2
Czynniki i bariery wzrostu gospodarczego. Wahania cykliczne w gospodarce.
PODSTAWOWE POJĘCIA:
1. produkcja potencjalna
2. produkcja faktyczna
3. globalny popyt
4. globalna podaż
5. równowaga rynkowa
6. funkcja konsumpcji
7. funkcja oszczędności
8. przeciętna skłonność do konsumpcji
9. przeciętna skłonność do oszczędzania
10. nachylenie krzywej konsumpcji
11. krańcowa skłonność do konsumpcji
12. konsumpcja autonomiczna
13. inwestycje autonomiczne
14. funkcja zagregowanego popytu
15. mnożnik inwestycyjny
16. mnożnik wydatków konsumpcyjnych
17. mnożnik wydatków rządowych
18.cykl koniunkturalny
19.kryzys, depresja, ożywienie, rozkwit
20.egzogeniczne i endogeniczne teorie cyklu koniunkturalnego
21. popytowe i podażowe uwarunkowania wahań aktywności gospodarczej

Ćwiczenia:
1. Ile wynosi zagregowany popyt w gospodarce X jeżeli: wydatki konsumpcyjne wynosiły 800, wydatki
rządowe 210, import 15, inwestycje 105, a eksport 45 ?
2. Jeżeli krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi 0,8 to jaki wzrost oszczędności spowoduje wzrost
dochodu narodowego o100 mld zł?
3. Ile wynosi przeciętna skłonność do konsumpcji gospodarstwa domowego jeżeli dochód tego gospodarstwa
wynosi 1500 zł a na konsumpcję wydawane jest 1000 zł miesięcznie ?
4. Jeśli w gospodarstwie domowym dochód wzrośnie z 1000 zł do 1500 zł, a konsumpcja wzrośnie z 800 zł
miesięcznie do 1200 zł, to ile wyniesie krańcowa skłonność do konsumpcji tego gospodarstwa ?
5. Wykres przedstawia kształtowanie się zagregowanego popytu pod wpływem różnych czynników. Przyjmując
krzywą ADo jako wyjściową zaznacz na rysunku strzałkami powstające zmiany oraz uzupełnij zdania
wyrazami.

ADo AD2
Poziom
cen
AD1

r-PKB

a) Zwiększają się podatki od dochodów ludności, ceteris paribus. Zagregowany popyt ……………………,
krzywa ………………………..
b) Maleje siła nabywcza pieniądza, ogólny poziom cen w gospodarce wzrasta, ceteris paribus. Globalny popyt
…………………, krzywa ………………………..
c) Oczekiwania przedsiębiorców odnośnie przyszłej sytuacji gospodarczej stają się bardziej optymistyczne,
ceteris paribus. Zagregowany popyt …………………….., krzywa………………………………
d) Rząd zwiększa wydatki na sferę budżetową, ceteris paribus. Globalny popyt ……………………………..,
krzywa……………………..
e) Rząd zwiększa wydatki na sferę budżetową, ceteris paribus. Zagregowany popyt ………………………….,
 krzywa ……………………….
6. Na wykresie przedstawiono krótkookresową krzywą zagregowanej podaży SAS. Odpowiedz jak zmieni ona
swoje położenie, jeżeli założymy że:
a) spadły ceny ropy naftowej,
b) wzrosły płace minimalne.
Zaznacz zmianę na wykresie przesuwając krzywą SAS w prawo bądź w lewo. Nowe krzywe zaznacz SAS1
i SAS2.

Poziom
cen SAS

r-PKB

7. Na wykresie przedstawiono długookresowe krzywe zagregowanej podaży LAS.

Odpowiedz jak zmieniła swoje położenie krzywa LASo, jeżeli założymy, że:
a) wzrósł zasób siły roboczej,
b) spadła wielkość wyposażenia kapitałowego,
c) wdrożono postęp techniczny
d) rząd obniża podatki
Zaznacz strzałkami zmiany położenia krzywej LAS.

LAS1 LAS0 LAS2

POZIOM
CEN

r-PKB
8. Wykres przedstawia równowagę makroekonomiczną w krótkim okresie.

Poziom
cen
SAS0

Ce

AD0

Ie r-PKB

a) Narysuj na wykresie krzywą AD1 obrazującą wzrost zagregowanego popytu oraz zaznacz nowy punkt
równowagi E1 oraz parametry go wyznaczające C1 i I1.
b) Uzupełnij luki w tekście, wpisując odczytane z wykresu dane wybierając prawidłowe odpowiedzi:

Jeżeli zagregowany popyt rośnie od AD0 do ……….. to punkt równowagi przesunie się z ………….
do …………. Poziom cen ………………….. z Ce do ………., a poziom produkcji krajowej ………….
z Ie do ………………….

c) Wykreśl krzywą SAS1 obrazującą wzrost zagregowanej podaży ( przesuń ją o taki sam wektor jak
krzywą AD1.) oraz zaznacz nowy punkt równowagi E2, przy poziomie zagregowanego popytu
AD0 oraz parametry go wyznaczające C2 i I2.
d) Uzupełnij luki w tekście wpisując odczytane z wykresu dane oraz wybierając prawidłowe odpowiedzi.

Jeżeli zagregowana podaż rośnie z SAS0 do …………to punkt równowagi przesunie się z …………..
do …………….. Poziom cen ……………. z …………. do ………….., a poziom produkcji krajowej
……………………. z ……………do ………….

9. Wskaż, które zdania opisują wahania koniunkturalne , sezonowe i przypadkowe?

a) W wyniku nieurodzaju ziemniaków nastąpił spadek produkcji mączki ziemniaczanej.
b) Ilość mieszkań oddanych do zasiedlenia w styczniu jest znacznie mniejsza od ilości mieszkań oddanych
w sierpniu.
c) Strajki w hutach spowodowały znaczny spadek produkcji stali.
d) W wyniku nadprodukcji dóbr konsumpcyjnych producenci ograniczyli produkcję i zwolnili część
załogi.
e) Wyczerpujące się zapasy dóbr spowodowały wzrost cen oraz wzrost produkcji i zatrudnienia.
f) Długotrwała susza w kwietniu i maju znacznie obniżyła produkcję rolną.
g) Stabilizacja w kraju przyczyniła się do niespotykanego dotychczas wzrostu aktywności gospodarczej.
h) W miesiącach letnich i jesiennych widoczny jest wyrażny wzrost aktywności gospodarczej w rolnictwie.
 10. Zakwalifikuj poniższe sytuacje do jednej z faz klasycznego cyklu koniunkturalnego. Wpisz
odpowiednią literę do właściwego wiersza.

KRYZYS
DEPRESJA
OŻYWIENIE
ROZKWIT

a) obniża się produkcja

b) ogólna aktywność gospodarcza przestaje spadać
c) rośnie liczba bankructw
d) występuje niska produkcja dóbr
e) istnieją, wysokie, niespotykane dotychczas zyski firm
f) ro0sną wynagrodzenia
g) wynagrodzenia są bardzo wysokie
h) popyt na dobra konsumpcyjne powoli rośnie
i) następuje spadek cena papierów wartościowych
j) inwestycje osiągnęły poziom sprzed kryzysu i dalej następuje ich wzrost
k) zwiększa się popyt na dobra inwestycyjne
l) rentowne są tylko firmy o najniższych kosztach produkcji
m) rośnie popyt na siłę roboczą
n) ceny są bardzo wysokie
o) popyt na towary konsumpcyjne jest bardzo mały
p) zmniejsza się wykorzystanie mocy produkcyjnych firm.

11. Wg teorii Keynesa gospodarka rozwija się, gdy inwestycje przewyższają oszczędności, a popada w recesję,
gdy oszczędności są większe od inwestycji. Uzupełnij schemat obrazujący wahania cykliczne wyrazami :
inwestycji, dochodu, oszczędności, =, >.

INWESTYCJE > OSZCZĘDNOŚCI

↓
wzrasta produkcja i rośnie PKB
występuje tendencja do wzrostu inwestycji

↓
wzrastają dochody realne
występuje tendencja do wzrostu ……………………………
oszczędności rosną szybciej niż inwestycje, więc po pewnym czasie
OSZCZĘDNOŚCI ……..INWESTYCJE
a następnie
OSZCZĘDNOŚCI ……...INWESTYCJE

↓
prowadzi do nadprodukcji
i powoduje: spadek……………………………………..
spadek…………………………………….
spadek……………………………………
Procesy te rodzą: KRYZYS EKONOMICZNY
MAKROEKONOMIA – 3
Bezrobocie i inflacja

PODSTAWOWE POJĘCIA:
1. bezrobotny
2. ludność w wieku produkcyjnym
3. zasoby siły roboczej
4. współczynnik aktywności zawodowej
5. stopa bezrobocia, stopa napływu do bezrobocia i odpływu z zasobu bezrobocia, okres trwania bezrobocia
6. bezrobocie frykcyjne
7. bezrobocie strukturalne
8. bezrobocie związane z nadwyżką podaży siły roboczej nad popytem na siłę roboczą
9. bezrobocie związane z niedostatecznym popytem na dobra (keynesowskie)
10. bezrobocie spowodowane wysokimi płacami (klasyczne)
11. bezrobocie równowagi (naturalne)
12. naturalna stopa bezrobocia
13. bezrobocie nierównowagi
14. bezrobocie dobrowolne
15. bezrobocie przymusowe
16. aktywna i pasywna polityka państwa na rynku pracy
17. bezrobocie ukryte
18. inflacja
19. poziom cen, wskaźnik cen
20. stopa inflacji
21. rodzaje inflacji
22. iluzja pieniężna
23. wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych, wskaźnik cen dóbr inwestycyjnych, deflator PKB
24. indeksacja dochodów
25. inflacja antycypowana
26. równanie wymiany i neoilościowa (monetarna) teoria inflacji
27. luka inflacyjna i popytowa teoria inflacji
28. inflacja kosztowa
29. krzywa Philipsa, zmodyfikowana i „długookresowa” krzywa Philipsa
30. stagflacja
31. oczekiwania adaptacyjne i racjonalne
32. polityka tłumienia wzrostu cen

Ćwiczenia:
1. Podana tabela przedstawia wielkość zasobów siły roboczej oraz zatrudnienia w danej gospodarce
w dwóch kolejnych latach.
Wyszczególnienie Rok I Rok II
Zasoby siły roboczej 85 000 95 000
Zatrudnienie 81 000 87 500
Bezrobocie
Stopa bezrobocia

a) Uzupełnij tabelę
b) Jak możesz wytłumaczyć wzrost zarówno bezrobocia, jak i zatrudnienia w analizowanym okresie?

2. Na początku 1997 r zasoby siły roboczej w danej gospodarce wynosiły 40 mln osób, z czego 6 mln stanowili
bezrobotni. W ciągu 1997 r. na rynku pracy wystąpiły następujące sytuacje:
a) 1 mln osób zostało zwolnionych z pracy i zarejestrowało się w urzędach zatrudnienia,
b) 0,55 mln osób przeszło na emeryturę,
c) 0,7 mln osób zrezygnowało z pracy i zarejestrowało się w urzędach zatrudnienia,
d) 0,4 mln osób zrezygnowało z poszukiwania pracy,
e) 0,6 mln absolwentów szkół średnich i ,wyższych zostało zatrudnionych,
f) 0,3 mln absolwentów szkół nie znalazło zatrudnienia i zarejestrowało się w urzędach zatrudnienia.
A. Ile osób zasiliło a ile opuściło w ciągu tego roku zasób siły roboczej?
B. Ile osób zasiliło, a ile opuściło zasób bezrobocia?
C. Jaka była wielkość zasobu siły roboczej i zasobu bezrobocia pod koniec roku?
D. Oblicz stopę napływu do zasobu bezrobocia i stopę odpływu z zasobu bezrobocia.

3. Podana tabela przedstawia wielkości popytu i podaży siły roboczej przy różnych stawkach płacy realnej.
Płaca realna(zł/godzinę) Popyt na pracę (tys. osób) Podaż pracy (tys. osób) Zasoby siły roboczej
(tys.osób)
1 200 140 175
2 180 150 183
3 160 160 198
4 150 180 205
5 140 200 216
a) Jaka stawka płacy realnej równoważy rynek pracy?
b) Czy przy tej stawce płacy realnej występuje bezrobocie przymusowe?
c) Jaka jest wielkość bezrobocia dobrowolnego?
Załóżmy, że płaca realna wzrosła i wynosi 4zł/godzinę.
d) Jaka jest teraz wielkość zatrudnienia i bezrobocia?
e) Ile wynosi bezrobocie przymusowe, a ile dobrowolne?

4. Tabela przedstawia aktywność zawodową ludności w 2000, 2001, 2002, 2003, 2004 r.
2000 2001 2002 2003
Wyszczególnienie
w tysiącach
Ludność w wieku produkcyjnym 31 109 30 953
Ludność aktywna zawodowo 17 300 16 946
Pracujący 14 540 14 043 13 722
Bezrobotni 3 186 3 375 3 329
Bierni zawodowo 13 371 13 664
a) Oblicz i wpisz do tabeli brakujące dane.
b) Na jakie grupy można podzielić ludność w wieku produkcyjnym, jeżeli praca jest podstawowym
kryterium podziału.

5. Znając przyczynę określ rodzaj bezrobocia (frykcyjne, sezonowe, strukturalne, cykliczne).

a) Zbyt niskie kwalifikacje nie odpowiadające wymaganiom producenta. - ……………….
b) Recesja gospodarcza, spadek produkcji. - ……………….
c) Zmiana miejsca zamieszkania. - ……………….
d) Likwidacja przestarzałych technologicznie gałęzi przemysłu - ……………….
e) Brak możliwości produkowania dóbr i świadczenia usług przez cały rok. - ………………..
f) Ograniczenie wielkości produkcji na skutek spadku zainteresowania spadku popytu. -………………..
g) Poszukiwanie nowego miejsca pracy stwarzającego korzystne warunki płacowe. - ………………..

6. Na podstawie danych z ćwiczenia 4 oblicz i zinterpretuj:

a) wskaźniki zatrudnienia w latach 2000-2003
b) współczynniki aktywności zawodowej w latach 2000-2003
c) stopę bezrobocia w latach 2000-2003

7. Aktywność zawodową mężczyzn i kobiet w latach 2000-2003 przedstawia poniższa tabela.

Wyszczególnienie Mężczyźni Kobiety
Współczynnik aktywności zawodowej w % 62,2 48,0
Ludność w wieku produkcyjnym w tys. 14 748 16 205
Pracujący w tys. 7 432 6 185
Bezrobotni w tys.
Bierni zawodowo w tys.
a) Oblicz i wpisz do tabeli brakujące dane.
b) Porównaj aktywność zawodową mężczyzn i kobiet.
c) Odpowiedz jakie czynniki mogą mieć wpływ na aktywność zawodową ludności.
8. Polityka gospodarcza państwa może wpływać na regulowanie zatrudnienia i wpływać na wzrost popytu na
pracę lub na ograniczenie podaży siły roboczej. Które z przytoczonych działań spowodują wzrost popytu, a
które ograniczenie podaży pracy.
a) organizacja robót publicznych
b) sprzyjanie szeroko pojętej przedsiębiorczości, wspieranie małych i średnich firm, inicjatyw lokalnych,
pomoc w samozatrudnieniu
c) obniżenie realnej płacy minimalnej
d) skracanie czasu pracy
e) rozwijanie usług pośrednictwa pracy
f) wprowadzenie publicznych programów zatrudnienia polegających na tworzeniu przez państwo
dodatkowych miejsc pracy związanych z rozbudową infrastruktury i ochroną środowiska
g) programy dla młodzieży i innych grup zagrożonych bezrobociem
h) obniżenie krańcowej stopy podatku dochodowego oraz pozapodatkowych obciążeń płac (składki na
ZUS, fundusz socjalny)
i) osłabienie siły związków zawodowych przez odpowiednie kształtowanie prawa pracy
j) dotacje lub ulgi podatkowe kierowane do pracodawców zwiększających zatrudnienie
k) zmniejszanie zasobów siły roboczej (umożliwienie przechodzenia na wcześniejszą emeryturę,
przedłużenie okresu kształcenia, przedłużanie obowiązkowej służby wojskowej)
l) pobudzanie eksportu za pomocą posunięć fiskalnych i monetarnych.

9. Uzupełnij tabelę i narysuj wykres.

Lata 199 199 199 199 199 199 199 199 199 199 200 200 200 2003
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2
Stopa
bezrobocia

Stopa
bezrobocia
w%

20

15

10

5
1990

2001

2002

2003
1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

10. Wybierz te zdania, które opisują zjawisko inflacji:

a) wzrost cen jednych dóbr jest kompensowany przez spadek cen innych dóbr.
b) W kraju występuje wzrost ogólnego poziomu cen.
c) Wzrost ogólnego poziomu cen jest przyczyną deprecjacji pieniądza.
d) Wzrost ogólnego poziomu cen ma charakter nieodwracalny.
 e) Wzrost ogólnego poziomu cen wynika ze wzrostu bezrobocia.
f) Wzrost cen wynika ze wzrostu jakości dóbr oraz poszerzenia ich zastosowania.

11. Wykres przedstawia krótkookresową krzywą zagregowanej podaży i zagregowanego popytu.

Poziom cen SAS

E1

C1

AD

r-PKB1 r-PKB

a) Przedstaw na wykresie, jak zmieni się całkowita produkcja i poziom cen po znaczącym wzroście płac
wymuszonym na pracodawcach przez związki zawodowe.
b) Co stało się z poziomem cen i realnym PKB?
c) Jak nazywa się ten rodzaj inflacji?

12. Wykres przedstawia krótkookresową krzywą zagregowanej podaży i zagregowanego popytu.

Poziom cen SAS

E1

C1

AD

r-PKB1 r-PKB
 a) Przedstaw na wykresie, jak zmieni się całkowita produkcja i poziom cen po decyzji rządu dotyczącej
obniżenia podatków płaconych przez społeczeństwo.
b) Co stało się z poziomem cen i realnym PKB?
c) Jak nazywa się ten rodzaj inflacji?

13. Do koszyka dóbr w „Gospodarce X” wchodzą: 10 chlebów, 5 kostek masła, 4 czekolady. Korzystając z
danych z tabeli, oblicz o ile procent wzrosły ceny w roku bieżącym w stosunku do roku poprzedniego.
Rok poprzedni Rok bieżący
Produkty
Ilość (szt) Cena (zł) Wydatki (zł) Ilość (szt) Cena (zł) Wydatki (zł)
Chleb 10 2 10 3
Masło 5 3 5 4
Czekolada 4 4 4 5
Razem wydatki X X X X

14. W poniższej tablicy przedstawiono hipotetyczny koszyk dóbr oraz relacje cen w okresie t1 w stosunku
do okresu bazowego t0.
Dobra Stosunek ceny w okresie t1 do ceny w okresie „Waga”- udziały wydatkach w okresie
bazowym t0 bazowym
Żywność 12,0 0,45
Odzież 5,0 0,10
Mieszkanie 10,0 0,30
Usługi 4,0 0,10
Pozostałe 3,5 0,05
a) Oblicz wskaźnik cen.
b) Ile wyniesie wskaźnik cen, jeśli ceny usług wzrosną 10-krotnie, a ceny żywności nie zmienią się?

15. Twój znajomy świetnie zarabia, ale przez cały czas martwi się czy jego szef właściwie uwzględnia
inflację podnosząc jego pensję. Rok temu zarabiał 1200 zł, a w tym roku dochody wynoszą 1350 zł
miesięcznie.
Oblicz realną wartość bieżącego dochodu Twojego znajomego wiedząc, że CPI dla roku poprzedniego
równa się 147,7, a CPI dla roku bieżącego wynosi 169,1.

16. Konsumenci płacili 1250 zł za koszyk dóbr w 1992 r. i 1500 zł za ten sam koszyk w 1996 r. Ile
wynosi stopa inflacji między tymi latami?

17. W danej gospodarce znajduje się w obiegu 1000 mld zł ( M.). Szybkość obiegu pieniądza ( V m )
wynosi 3. Dochód narodowy w ujęciu realnym ( Y ) wynosi 100 mld.
a. Oblicz poziom cen, jaki ukształtuje się w tej gospodarce
b. Jaki będzie nowy poziom cen w tej gospodarce?
Makroekonomia -4
Polityka fiskalna

PODSTAWOWE POJĘCIA:
• państwo
• dobra publiczne
• ekonomiczne funkcje państwa: lokacyjna, redystrybucyjna i stabilizacyjna
• polityka ekonomiczna
• instrumenty polityki ekonomicznej
• budżet państwa i jego funkcje
• budżet centralny i budżety lokalne
• zasady polityki budżetowej
• podatki: bezpośrednie i pośrednie
• podatki proporcjonalne, progresywne i degresywne
• krzywa Laffera
• wydatki budżetu państwa
• mnożnik wydatków rządowych
• płatności transferowe
• mnożnik podatkowy
• mnożnik zrównoważonego budżetu
• aktywna i pasywna polityka fiskalna
• dług publiczny, krajowy i zagraniczny.
• deficyt budżetowy

Ćwiczenia:

1. Wymień i opisz trzy podstawowe funkcje rządu.

2. Przyporządkuj podane przykłady oddziaływania państwa na gospodarkę odpowiednio do sfery: alokacyjnej,

redystrybucyjnej i stabilizacyjnej.
Działania rządu sfera
Ustalanie ceny minimalnej dla rolników
Kontrola zanieczyszczenia środowiska naturalnego
Nacjonalizacja pewnych dziedzin gospodarki
Wypłata zasiłków dla bezrobotnych
Utrzymywanie parków i zieleni miejskiej
Ustalanie płacy minimalnej
Stwarzanie korzystnych warunków do zwiększenia produkcji
Finansowanie oświaty
Ustalanie kontygentów
 Budowa centrum onkologii
Likwidacja nieefektywnych gałęzi produkcji
Ustalanie cen maksymalnych

3. Które z wymienionych podatków obowiązujących w Polsce zasilą budżet państwa, a które wpłyną do kas
samorządowych? Zaznacz znakiem X we właściwym miejscu.

Rodzaj podatku Budżet państwa Budżet gminy

Podatek od nieruchomości
Podatek od towarów i usług
Podatek rolny
Podatek od spadków i darowizn
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Akcyza
Podatek od środków transportowych
Podatek dochodowy od osób prawnych
Podatek od gier
Podatek od czynności cywilno prawnych
Opłaty lokalne
Podatek leśny

4. Uzupełnij poniższą tabelę i oblicz sumę podatku VAT dwoma sposobami: od wartości dodanej i jako
różnicę podatku należnego od sprzedaży i naliczonego przy zakupie.

Uczestnicy Wartość Wartość Skala Podatek Podatek Sposób I Sposób II

obrotu obrotu dodana podatku należny naliczony (zł) (zł)
(zł) (zł) (%) (zł) (zł)
Producent I -
Sprzedaż 100 22
surowców
Producent II -
Sprzedaż 200 22
wyrobu
Hurtownik –
Sprzedaż 250 22
hurtowa
Detalista –
sprzedaż 300 22
detaliczna

PODATEK

Całkowity podatek od sprzedaży wyrobu finalnego wpłacony do urzędu skarbowego wyniósł …………..
Podatek ten był stopniowo płacony przez wszystkich uczestników obrotu. Podatnicy wpłacali do urzędu
skarbowego jedynie podatek od………………………………….. w każdej fazie obrotu.

5. Oblicz wartości mnożnika podatków dla następujących wartości krańcowej skłonności do konsumpcji MPC.
Wartość
MPC
mnożnika
0,5 -1
0,6
0,65
0,7
0,75
0,8
Podwyższanie podatków powoduje ……………………….zagregowanego popytu, natomiast zmniejszaniu
podatków towarzyszy wzrost………………………………………………..
6. Przyjmijmy, że gospodarka jest w stanie depresji. Zbadaj wpływ wydatków rządowych i podatków na
zmiany realnego produktu krajowego brutto, przy założeniu że krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi
0,9 i że poziom cen nie ulega zmianie.
a) oblicz wzrost realnego PKB, jeżeli wydatki rządowe wzrosną o 10 mln zł.

b) Oblicz wzrost realnego PKB, Jeżeli obciążenie podatkowe zmniejszy się o10 mln zł.

c) Dlaczego zmniejszenie obciążenia podatkowego o 10 mln zł ma mniejszy wpływ na zmianę wielkości

realnego PKB niż wzrost wydatków rządowych o tę samą sumę.

7. Przyjmujemy, że gospodarka jest w stanie depresji. Urzędnicy w ministerstwie finansów oszacowali, że

polepszeniu sytuacji gospodarczej kraju wymaga wzrostu realnego PKB o 1 mld zł, przy założeniu że MPC
jest równe 0,8.
a) oblicz, o ile powinny wzrosnąć wydatki rządowe?

b) Politycy zaproponowali obniżenie podatków zamiast wzrostu wydatków rządowych. Na skutek tej
decyzji przychody rządu zmalały o 200 mln zł. Czy dzięki takiej decyzji jest szansa na uzyskanie
założonego wzrostu PKB? Jeżeli nie, to o ile mniejszy niż założony będzie wzrost PKB?

c) Oblicz, o ile powinny być obniżone podatki , aby można było uzyskać założony wzrost PKB?

8. Fala dochodów i wydatków, która przechodzi przez gospodarkę pozwala wyznaczyć formułę mnożnika,
dzięki któremu można wyznaczyć zmianę zagregowanego popytu. Dokończ proces pomnażania się
zagregowanych wydatków w całej gospodarce dzięki wydatkom rządowym, przy założeniu, że krańcowa
skłonność do konsumpcji wynosi 0,6. O Ole wzrosną wydatki konsumpcyjne spowodowane wzrostem
wydatków rządowych?
Rząd wydaje 100
mld zł na budowę
nowoczesnego
Centrum Zdrowia
Producenci materiałów budowlanych i
sprzętu budowlanego oraz wyposażających
szpitale otrzymują 100 mld zł. z czego
oszczędzają 40 mld zł a 60 mld zł
przeznaczają na wydatki konsumpcyjne,
np. kupują nowe samochody

Producenci samochodów otrzymują

dodatkowy dochód w wysokości 60
mld zł ….
9. Przedstaw na wykresach skuteczność stosowania polityki fiskalnej znajdującej się:
a) w gospodarce będącej w depresji,
b) w gospodarce, w której osiągnięto pełne zatrudnienie,
c) w gospodarce, która funkcjonuje w warunkach pewnego bezrobocia

Poziom cen

r-PKB

Poziom cen

r-PKB

Poziom cen

r-PKB
10. W jaki sposób rząd wykorzystuje narzędzia polityki fiskalnej, gdy prowadzi politykę ekspansywną lub restrykcyjną?

Narzędzia polityki fiskalnej Polityka ekspansywna Polityka restrykcyjna

stawki podatkowe
wydatki realne
transfery
Makroekonomia – 5
Polityka monetarna

PODSTAWOWE POJĘCIA:
• pieniądz i jego funkcje
• siła nabywcza pieniądza
• popyt na pieniądz i podaż pieniądza
• szybkość obiegu pieniądza
• ilościowa teoria pieniądza
• transakcyjny, przezornościowy i spekulacyjny popyt na pieniądz
• bank centralny i banki komercyjne
• stopa rezerw obowiązkowych
• baza monetarna
• mnożnik pieniężny
• stopa redyskontowa
• operacje otwartego rynku
• ekspansywna i restrykcyjna polityka monetarna

Ćwiczenia:

1. Przyporządkuj funkcje pieniądza do poniżej podanych sytuacji.

Sytuacja / zdarzenie Funkcja pieniądza
Marek kupił nowy telewizor.
Agnieszka chce kupić buty i porównuje ich ceny w różnych sklepach.
Janek spłaca kredyt, który umożliwił mu kupno nowego samochodu.
Marysia ulokowała część swoich oszczędności w banku.

2. Uzupełnij zdania:
a) Popyt na pieniądz zgłaszany w celu zaspokojenia bieżących potrzeb to popyt …………………………………
b) Popyt na pieniądz zgłaszany w związku z pojawieniem się korzystniejszej alternatywy w stosunku do
oprocentowania oferowanego przez banki, to popyt …………………………………………
c) Popyt na pieniądz zgłaszany na wszelki wypadek, po to aby zaspokoić nieprzewidziane potrzeby to popyt
……………………………..

3. Wykreśl na układach współrzędnych krzywe popytu na pieniądz w zależności od:

a) wartości realnego PKB
b) stopy procentowej
4. W jakiej wysokości będzie mógł udzielić kredytu bank komercyjny, jeżeli stopa rezerw obowiązkowych wynosi 20
% a w banku zostaje złożony depozyt gotówkowy w wysokości 1000 zł?

5. Aktualne rezerwy banku komercyjnego są równe 9000 zł, natomiast depozyty 30 000 zł. Ile wynoszą rezerwy
dobrowolne banku, jeżeli rezerwy obowiązkowe stanowią 20 %?

6. Depozyty w banku komercyjnym wynoszą 100 000 zł, rezerwy całkowite 37 000 zł, natomiast stopa rezerw
obowiązkowych 25 %. O ile może maksymalnie zwiększyć akcję kredytową wspomniany bank, a o ile cały system
bankowy?

7. Oblicz, ile zostanie wykreowanych pieniędzy przez system bankowy, jeżeli kowalski zdeponował w banku 1000 zł,
a stopa rezerw obowiązkowych wynosi 20%?

8. W jaki sposób bank centralny zwiększa lub zmniejsza podaż pieniądza wykorzystując narzędzia polityki
monetarnej?
Narzędzia monetarne Polityka ekspansywna Polityka restrykcyjna
Wysokość stopy rezerw
obowiązkowych
Operacje otwartego
rynku

Wysokość stopy
procentowej

9. W jaki sposób ekspansywna polityka monetarna wpływa na każdą z wymienionych w tabeli wielkości
makroekonomicznych?
Zmiana makroekonomiczna Kierunek zmiany
Podaż kredytów
Podaż pieniądza
Stopa procentowa
Zakupy inwestycyjne
Zagregowany popyt
Realny PKB
Zatrudnienie
Bezrobocie

10. Dlaczego bank centralny stosuje politykę restrykcyjną i jakie wywołuje ona zmiany w wyżej wymienionych
wielkościach makroekonomicznych?