Wyk Ad

2010-03-21
Rachunkowość zarządcza
Dr Arkadiusz Mazurkiewicz
Rachunkowość finansowa a rachunkowość zarządcza
Rachunkowość finansowa Rachunkowość zarządcza

Użytkownicy Głównie zewnętrzni Głównie wewnętrzni
Wymagania prawne Regulowana Brak regulacji
Zasady wyceny Jednolite Różne
Dokładność Wiarygodność i rzetelność Zorientowana na istotność,
szybkość i koszt informacji
Wymiar czasowy Zdarzenia przeszłe Zdarzenia przeszłe i przyszłe
Częstotliwość Periodyzacja Dowolna
Zakres Dotyczą jednostki lub grupy Mogą odnosić się do
kapitałowej produktów, linii produkcyjnych,
kanałów sprzedaży
Pomiar Wartościowy Wartościowy, ilościowy,
jakościowy
Kontrola Badanie ksiąg Kierownicza kontrola
efektywności i skuteczności
1
2010-03-21
Rachunkowość zarządcza a rachunek kosztów
Rachunek kosztów – podsystem systemu

informacyjnego rachunkowości obejmujący
planowanie, ewidencję, kalkulację i analizę kosztów.
Inna definicja:
Badanie (identyfikacja i pomiar) i transformowanie,
według przyjętego modelu, informacji o kosztach
działalności podmiotu, służących użytkownikowi do
oceny sytuacji, podejmowania decyzji
ekonomicznych i kontroli ich realizacji oraz wyceny
zapasów i pomiaru zysku.
Rachunkowość zarządcza a rachunek kosztów
Rachunkowość zarządcza Rachunek kosztów
•Ustalenie kosztów w celu •Ustalenie kosztów w celu przypisania

określenia, co, ile, kiedy i ich do jednostki kalkulacyjnej
gdzie produkować
•Powiązanie kosztów z •Oderwanie kosztów od decyzji

decyzjami
•Powiązanie kosztów z produkcją i
•Powiązanie kosztów z wewnętrznymi procesami
otoczeniem przedsiębiorstwa produkcyjnymi
•Wiązanie kosztów z •Przypisanie kosztów ośrodkom

przychodami w celu poprawy odpowiedzialności za koszty
wyniku finansowego
2
2010-03-21
Cele rachunku kosztów:
- systematyczne informowanie menedżerów

w zakresie: planowania i kontroli kosztów
oraz oceny dokonań działań i ludzi za nie
odpowiedzialnych,
- dostarczaniu danych i informacji

zewnętrznym użytkownikom w postaci
sprawozdań finansowych sporządzanych
według wymagań ustalonych dla
rachunkowości finansowej.
Rachunkowość zarządcza – proces

identyfikacji, pomiaru, analizy, przygotowania
i prezentowania informacji wykorzystywanych
przez kierownictwo do planowania, oceny i
kontroli w ramach organizacji oraz do
zapewnienia systemu rozliczeń.
3
2010-03-21
Proces podejmowania decyzji, planowanie i kontrola

a rachunkowość zarządcza
1. Wytyczanie celów strategicznych
2. Poszukiwanie różnych kierunków działania
(np. nowy produkt, nowy rynek)
3. Zbieranie informacji o różnych wariantach (pomiar i
reprezentacja)
4. Wybór działania
5. Wprowadzanie decyzji do realizacji (plany i budżety)
6. Porównywanie faktycznych dokonań z planem i
budżetami
7. Działania korygujące jako reakcja na odchylenia od
planu i budżetu
Koszty
1. Wyrażone w pieniądzu zużycie środków produkcji i
nakłady pracy niezbędne w celu wytworzenia produktu
lub świadczenia usługi.
2. Wszystkie zmniejszenia majątku lub zwiększenia

zobowiązań konieczne, aby produkt doprowadzić do
stanu umożliwiającego jego sprzedaż, a więc uzyskanie
przychodu.
3. Wyrażone w pieniądzu celowe, normalne zużycie

zasobów, którego efektem są użyteczne produkty lub
usługi.
4
2010-03-21
Do kosztów nie zalicza się skutków finansowych

zdarzeń, które są niepowtarzalne i nie związane ze
zwykłą normalną działalnością podmiotu.
Są to zdarzenia nadzwyczajne.
Wydatki
Nie wszystkie wydatki są kosztami podmiotu, np.
spłata kredytu bankowego, wypłata dywidendy.
Koszt może wyprzedzać wydatek lub odwrotnie.
Klasyfikacja kosztów
1. wg rodzaju (jednorodne składniki kosztów),
2. dla wyceny zapasów i pomiaru zysku (ze względu na

cel poniesienia kosztów)
3. dla potrzeb podejmowania decyzji
4. dla potrzeb planowania i kontroli
5
2010-03-21
Klasyfikacja kosztów według rodzaju:
- zużycie materiałów,
- zużycie energii,
- usługi obce,
- amortyzacja,
- wynagrodzenia,
- świadczenia na rzecz pracowników,
- podatki i opłaty,
- pozostałe.

6
2010-03-21
Klasyfikacja kosztów dla wyceny zapasów i pomiaru

zysku (ze względu na cel poniesienia kosztów)
Obejmuje:
1. Koszty produktu i koszty okresu
2. Podział kosztów według rodzaju działalności, funkcji,

działań i centrów (podział podmiotowy)
3. Podział kosztów według finalnych nośników

(produktów i usług) – koszty bezpośrednie i pośrednie
Koszty produktu i koszty okresu
Podział na koszty produktu i koszty okresu wynika z

pojawiania się zapasu produktów, które nie zostały
sprzedane oraz produkcji nie zakończonej.
Koszty przypadające na produkty sprzedane:

- koszty produkcji
- koszty okresu
Koszty przypadające na produkty nie sprzedane (zapasy
wyrobów gotowych) oraz produkcji nie zakończonej:
- koszty produkcji
Koszty okresu to koszty ogólnego zarządu, koszty

sprzedaży, pozostałe koszty operacyjne.
7
2010-03-21
Koszty produktu i koszty okresu
nie sprzedane
Koszty produkcji Bilans
Rachunek zysków
Koszty okresu
i strat
Podział kosztów według finalnych nośników (produktów i

usług) – koszty bezpośrednie i pośrednie, tzw.
przedmiotowy przekrój kosztów
Finalne nośniki kosztów – gotowe wyroby, półfabrykaty i

produkcja w toku.
Koszty bezpośrednie – koszty, które możemy

bezpośrednio związać z wyrobem (grupą
asortymentową, zleceniem).
Koszty pośrednie – koszty wspólne, rozliczane między

wyroby na podstawie umownych kluczy podziałowych.
8
2010-03-21
Koszty bezpośrednie
- materiały bezpośrednie,
- bezpośrednie koszty zakupu,
- płace bezpośrednie (pracownicy zatrudnieni przy
produkcji),
- narzędzia i przyrządy,
- obróbka obca specjalna,
- energia technologiczna, związana bezpośrednio z
produkcją.
Koszty pośrednie
- koszty wydziałowe,
- techniczne koszty wydziału,
- ogólne koszty wydziału,
- koszty sprzedaży,
- koszty marketingu,
- koszty badań i rozwoju,
- koszty ogólnego zarządu.
9
2010-03-21

Klasyfikacja kosztów dla potrzeb podejmowania decyzji
Klasyfikacja odnosząca się do zmian w kosztach w

zależności od rozmiaru działalności (koszty stałe i
zmienne)
Koszty znaczące i koszty nieznaczące
Koszty zapadłe (nieodwracalne)
Koszty utraconych korzyści
Koszty uznaniowe
Koszty możliwe do prognozowania
10
2010-03-21
Kryterium zachowania się kosztów względem zmian w

rozmiarach produkcji
Całkowite koszty stałe – niezależne od zmian w rozmiarach produkcji w
pewnym przedziale. Są to koszty gotowości produkcyjnej i
organizacyjnej.
Jednostkowe koszty stałe – koszty stałe przypadające na jednostkę

produkcji.
Koszty stałe–skokowe – związane z przejściem od jednego poziomu

zdolności produkcyjnych do innego.
Całkowite koszty zmienne – zmieniają się wraz ze zmianami rozmiarów

produkcji.
Jednostkowe koszty zmienne – jeśli koszty zmienne całkowite zmieniają

się proporcjonalnie do zmian w rozmiarach produkcji, to jednostkowe
koszty zmienne są stałe.
Koszty stałe i zmienne

Całkowite koszty stałe Jednostkowe koszty stałe
Wielkość produkcji Wielkość produkcji
Całkowite koszty zmienne Jednostkowe koszty zmienne
Wielkość produkcji Wielkość produkcji
11
2010-03-21
Przykład
Zdolności produkcyjne wyrobu 500 szt.
Koszty zmienne 50 zł/szt
Koszty stałe na miesiąc 10.000 zł
Rozmiary produkcji 100 200 500
Koszty zmienne na szt. 50 50 50
Koszty stałe na szt. 100 50 20
Koszt jednostkowy razem 150 100 70
Metody podziału kosztów na stałe i zmienne:

- metoda analizy księgowej
(subiektywna ocena pracowników na podstawie
doświadczenia)
- metoda pomiaru inżynierskiego

(ustalenie wielkości zużycia czynników produkcji na
podstawie szczegółowej analizy produktu i procesu
technologicznego)
- metody statystyczno-matematyczne (KC = KS + kzj x q)

(metoda dwóch punktów, metoda regresji)
12
2010-03-21
Metoda dwóch punktów

KC max  KC min
k zj  K S  KC max  k zj  qmax
qmax  qmin
Przykład
Miesiąc Produkcja (szt) Koszty całkowite (zł)
Styczeń 160 250.000
Luty 150 240.000
Marzec 100 190.000
Kwiecień 132 230.000
Maj 142 240.000
Koszty zmienne jednostkowe = (250.000 – 190.000)/(160-100)=1.000

Koszty stałe = 250.000 – 1.000 x 160 = 90.000
Koszty całkowite przy produkcji 180 szt. wyrobów =
= 90.000 + 1.000 x 180 = 270.000 zł
Metoda regresji
cov(K C , q )
k zj  K S  KC  k zj  q
var(q )
Przykład
Miesiąc Produkcja (szt) Koszty całkowite (zł)
Styczeń 160 250.000
Luty 150 240.000
Marzec 100 190.000
Kwiecień 132 230.000
Maj 142 240.000
Koszty zmienne jednostkowe = (424.000)/(423,4)=1.001,5

Koszty stałe = 230.000 – 1.001,5 x 136,8 = 92.993
Koszty całkowite przy produkcji 180 szt. wyrobów =
= 92.993 + 1.001,5 x 180 = 273.265 zł
13
2010-03-21
Koszty znaczące i nieznaczące
Koszty znaczące – koszty oczekiwane w przyszłości,

które zmieniają się w zależności od alternatywy
działania.
Przykład
Dysponujemy zapasem materiałów, których aktualnie
nie wykorzystujemy. Jeśli mamy możliwość
wykorzystania tego materiału po jego przerobie, to
kosztem znaczącym będzie koszt przerobu. Kosztem
nieznaczącym będzie koszt materiału.
Koszty zapadłe (nieodwracalne) - koszty wynikające z

decyzji wcześniejszych, których nie da się uniknąć, np.
amortyzacja.
Koszty utraconych korzyści – korzyści, które zostaną

utracone w sytuacji kiedy wybór jednej możliwości
działania wymaga rezygnacji z innych.
Koszty uznaniowe – zależą od decyzji zarządu

przedsiębiorstwa, np. koszty badań, remontów, reklamy.
Koszty możliwe do prognozowania – koszty oparte na

normach technicznych lub inne, które można przewidzieć
z wysokim prawdopodobieństwem.
14
2010-03-21
Systemy rachunku kosztów
Rachunek kosztów pełnych - koszt

jednostkowy wyrobu uwzględnia wszystkie
poniesione w przedsiębiorstwie koszty.
Rachunek kosztów zmiennych - koszt

jednostkowy wyrobu uwzględnia koszty
zmienne. Koszty stałe odnoszone są
bezpośrednio na wynik.
Rachunek kosztów pełnych
- jednostka produktu wyceniana jest w koszcie całkowitym,

uwzględniającym koszty pośrednie,
- zakłada, że koszty zależą tylko od rozmiarów produkcji,
- nie uwzględnia niepełnego wykorzystania zdolności

produkcyjnych, wycena zapasów produkcji na poziomie
pełnego kosztu produkcji (wraz z częścią kosztów stałych),
- zakłada, że koszty całkowite opisuje liniowa funkcja

rozmiarów produkcji, tj. KC = koszt jednostkowy * wielkość
produkcji
15
2010-03-21
- podział kosztów całkowitych na koszty bezpośrednie i

pośrednie,
- koszt jednostkowy wyrobu jest ustalany na podstawie

pełnego zużycia wszystkich czynników produkcji,
- rozliczenia kosztów pośrednich na poszczególne

wyroby dokonuje się za pomocą różnych kluczy
podziałowych, których zadaniem jest podział kosztów
pośrednich.
Uzasadniony jeśli na koszty całkowite wpływ miałyby

przede wszystkim koszty bezpośrednie (koszty zależą od
rozmiaru produkcji).
16
2010-03-21
Rachunek kosztów pełnych nie uwzględnia rosnącego

udziału kosztów pośrednich:
- mechanizacja produkcji,
- koszty płac stałe,
- koszty fazy przedprodukcyjnej,
- koszty fazy poprodukcyjnej.
Przyjmowanie, że powyższe koszty zależą od rozmiarów

produkcji zniekształca koszt jednostkowy.
- przystosowany do sprawozdawczości zewnętrznej,
- przydatny w podejmowaniu decyzji długoterminowych.
17
2010-03-21

Koszty
Koszty produkcji Koszty ogólnego

zarządu
Koszty Koszty
bezpośrednie wydziałowe Koszty sprzedaży
Rachunek
Produkcja Wyrób wyników
Produkcja Zapas
nie zakończona
Przychody
Rachunek kosztów zmiennych

Koszty
Koszty produkcji Koszty ogólnego

zarządu
Koszty
Koszty
wydziałowe
bezpośrednie Koszty sprzedaży
Zmienne koszty Stałe koszty
wydziałowe wydziałowe
Rachunek
Produkcja Wyrób wyników
Produkcja Zapas
nie zakończona
Przychody
18
2010-03-21
Rachunek kosztów zmiennych polega na podziale

wszystkich kosztów na:
- zmienne – proporcjonalne do wielkości produkcji i
- stałe – związane z określonym przedziałem czasu.
Koszty stałe traktowane są jako koszty gotowości do

produkcji, wycena produktów na podstawie kosztów
zmiennych.
Zapasy wyrobów i produkcji nie zakończonej wyceniane

są na poziomie kosztów zmiennych.
Koszty całkowite dzielimy na:

- koszty zmienne zależne od wielkości produkcji,
- koszty stałe związane z okresem.
Koszty stałe nie obciążają produktów, ale traktowane są

jako koszty okresu sprawozdawczego.
Koszty stałe:
- stałe koszty wydziałowe,
- koszty ogólnego zarządu,
- koszty sprzedaży
19
2010-03-21
Marża na pokrycie =
Przychody ze sprzedaży
minus
koszty zmienne sprzedanych wyrobów
Zysk na sprzedaży =
Marża na pokrycie – koszty stałe
Marża na pokrycie ma pokryć stałe i zapewnić zysk.
Punkt, w którym marża na pokrycie zrówna się z kosztami stałymi

nazywamy progiem rentowności.
Rachunek kosztów zmiennych może być rozwijany w

wielostopniowy (wiele stopni marży) lub wielogrupowy co
czyni z niego wielozadaniowym rachunkiem kosztów i
przychodów.
20
2010-03-21
Przykład:
Sprzedaż 80 szt po 110 zł Produkcja 100 szt
Koszty stałe wydziałowe za miesiąc 1.400 zł
Koszty stałe sprzedaży za miesiąc 1.400 zł
Koszty ogólne zarządu za miesiąc 200 zł
Koszty zmienne na jednostkę:
wydziałowe 16 zł
materiały bezpośrednie 24 zł
płace bezpośrednie 12 zł
Sprzedaż 80 szt x 110 zł 8.800 zł

wytworzenia
(-) Koszt
Materiały bezpośrednie 100 szt x 24 zł 2.400 zł

Płace bezpośrednie 100 szt x 12 zł 1.200 zł

Koszty wydziałowe zmienne 100 szt x 16 zł 1.600 zł
Koszty wydziałowe stałe 100 szt x 14 zł 1.400 zł
Razem 100 szt x 66 zł 6.600 zł
(+) Zapas końcowy 20 szt x 66 zł 1.320 zł
(-) Koszt wytworzenia sprzedanych 6.600 – 1320
wyrobów = 5.280 zł
(-) Koszty ogólne zarządu 200 zł
(-) Koszty sprzedaży stałe 1.400 zł
Zysk ze sprzedaży 1.920 zł

wytworzenia
koszty
(-) Zmienne


(+) Zapas końcowy 20 szt x 52 zł 1.040 zł
(-) Koszty zmienne sprzedanych wyrobów 5.200 – 1.040
= 4.160 zł
Marża na pokrycie 8.800 – 4.160
=4.640 zł
Koszty stałe
Wydziałowe 1.400 zł
Koszty ogólne zarządu 200 zł
Sprzedaży 1.400 zł
Razem 3.000 z
21
2010-03-21
Przykład:
Sprzedaż 120 szt po 110 zł Produkcja 100 szt
Koszty stałe wydziałowe za miesiąc 1.400 zł
Koszty stałe sprzedaży za miesiąc 1.400 zł
Koszty ogólne zarządu za miesiąc 200 zł
Koszty zmienne na jednostkę:
wydziałowe 16 zł
materiały bezpośrednie 24 zł
płace bezpośrednie 12 zł

RKP
wytworzenia
(-) Koszt

Koszty wydziałowe stałe 100 szt x 14 zł 1.400 zł
(-) Zapas końcowy 20 szt x 66 zł 1.320 zł
(-) Koszt wytworzenia sprzedanych 6.600 + 1320
wyrobów = 7.920 zł
(-) Koszty ogólne zarządu 200 zł
(-) Koszty sprzedaży stałe 1.400 zł

wytworzenia
koszty
(-) Zmienne

RKZ Koszty wydziałowe zmienne 100 szt x 16 zł 1.600 zł
(-) Zapas końcowy 20 szt x 52 zł 1.040 zł
(-) Koszty zmienne sprzedanych wyrobów 5.200 + 1.040
= 6.240 zł
Marża na pokrycie 13.200 – 6.240
=6.960 zł
Koszty stałe
Wydziałowe 1.400 zł
Koszty ogólne zarządu 200 zł
Sprzedaży 1.400 zł
Razem 3.000 z
22
2010-03-21
Rachunek kosztów pełnych a rachunek kosztów zmiennych
Zysk ze RKP RKZ

sprzedaży
I okres 1.920 1.640
II okres 3.680 3.960
Razem 5.600 5.600
Rachunek kosztów pełnych a rachunek kosztów zmiennych
Produkcja wyższa od sprzedaży

- zysk jest wyższy przy rachunku kosztów pełnych,
- koszty stałe wydziałowe są aktywowane w zapasach
produktów przeznaczonych do sprzedaży w następnym
okresie,
Produkcja niższa od sprzedaży

- zysk jest wyższy przy rachunku kosztów zmiennych,
- koszty stałe wydziałowe w rkz były zarachowane w ciężar
wyników w poprzednich okresach
23
2010-03-21
Główne różnice systemu rachunku kosztów pełnych i rkz
Rachunek kosztów pełnych Rachunek kosztów zmiennych

Zestawia przychodami z kosztami Zestawia przychody z kosztami
pełnymi zmiennymi
Jest przydatny w planowaniu Jest przydatny w krótkookresowym

długookresowym planowaniu i kontroli oraz
podejmowaniu decyzji
Służy sprawozdaniom Służy sprawozdaniom

zewnętrznym wewnętrznym, kontrolno-
wynikowym
Ewidencja kosztów
Układy ewidencyjne kosztów:
Układ rodzajowy – podział kosztów według kryterium rodzaju

zużytych czynników produkcji, odzwierciedla koszty proste:
dotyczące tylko podstawowej działalności operacyjnej,
wszystkie poniesione w danym okresie bez względu na to,
których okresów dotyczą
Układ funkcjonalno-kalkulacyjny – podział kosztów według

miejsc powstawania oraz wg nośników kosztów,
odzwierciedla:
koszty złożone, tzn. sumy kosztów prostych przypadających
na nośnik, ośrodek odpowiedzialności, itp.
dotyczące tylko danego okresu sprawozdawczego.
24
2010-03-21
Układ rodzajowy kosztów:
Amortyzacja (zużycie środków trwałych i wart.niemat.i prawnych)

Zużycie materiałów i energii (materiały do produkcji, pomocnicze,
biurowe, prąd, gaz, ciepło, paliwa)
Usługi obce (usługi transportowe, pocztowe, bankowe, remontowe)
Podatki i opłaty (akcyza, VAT nie odliczany, opłaty skarbowe,
podatek od nieruchomości)
Wynagrodzenia (pensje brutto pracowników – umowy o pracę,
zlecenia, o dzieło)
Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia (składki na ZUS
płacone przez pracodawcę, świadczenia dla pracowników)
Pozostałe koszty rodzajowe (najem, dzierżawa, podróże
służbowe, reprezentacja i reklama)
Układ funkcjonalny kosztów:

Koszty zakupu (koszty związane z zakupem materiałów i towarów,
np. Koszty opakowań, transportu)
Koszty działalności podstawowej (koszty związane z

podstawową działalnością jednostki)
Koszty działalności pomocniczej (koszty związane z

działalnością pomocniczą, np. własna elektrownia, kotłownia,
warsztat)
Koszty zarządu (koszty ogólnozakładowe)
Koszty sprzedaży (koszty związane ze sprzedażą, np. reklama,

transport do odbiorcy, prowizje handlowe)
25
2010-03-21
Układ kalkulacyjny kosztów:
Koszty bezpośrednie (przypisane bezpośrednio do produktów -

materiały bezpośrednie, koszty zakupu, płace bezpośrednie, usługi
produkcyjne)
Koszty pośrednie (koszty wydziałowe, koszty zarządu, koszty

sprzedaży)
26
2010-03-21
Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym
27
2010-03-21
Wyprodukowano 100 szt. wyrobów gotowych X i sprzedano wszystkie te

wyroby po cenie 60 zł/szt.,
Poniesiono następujące koszty [zł]:
Zużycie materiałów 1.000
Usługi obce 800
Wynagrodzenia 400
RAZEM 2.200
koszt jednostkowy = 14 zł/szt

Sporządzić rachunek zysków i strat.
Wersja porównawcza rachunku zysków i strat
A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi: 6000

I. Przychody netto ze sprzedaży 100 * 60 = 6000
II. Zmiana stanu produktów 0
B. Koszty działalności operacyjnej 2200
I. Zużycie materiałów 1000
II. Usługi obce 800
III. Wynagrodzenia 400
C. Zysk na sprzedaży 3800
28
2010-03-21
Wyprodukowano 100 szt. wyrobów gotowych X i sprzedano 80 szt. po

cenie 60 zł/szt.,
Usługi obce 800
Wynagrodzenia 400
RAZEM 2.200

II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie) 20 * 14 = 280
Bilans: Zapasy (wyrobów gotowych) 280
29
2010-03-21
Kontynuacja zadania
cenie 60 zł/szt.,
Usługi obce 800
Wynagrodzenia 400
RAZEM 2.200

II. Zmiana stanu produktów (zmniejszenie) -10 * 14 = -140
30
2010-03-21
Wyprodukowano 100 szt. wyrobów gotowych X i sprzedano wszystkie te

wyroby po cenie 60 zł/szt.,
Poniesiono koszty [zł]:
Koszty produkcji podstawowej 1.200
Koszty wydziałowe 200
Koszty sprzedaży 600
Koszty ogólnego zarządu 200
RAZEM 2.200
31
2010-03-21

Koszt jednostkowy = 1400 / 100 = 14 zł/szt
Wersja kalkulacyjna rachunku zysków i strat
A. Przychody netto ze sprzedaży produktów: 100* 60 = 6000

B. Koszty sprzedanych produktów 100 * 14 = 1400
C. Zysk brutto ze sprzedaży 4600
B. Koszty sprzedaży 600
E. Koszty ogólnego zarządu 200

cenie 60 zł/szt.,
RAZEM 2.200
32
2010-03-21

A. Przychody netto ze sprzedaży produktów: 80 * 60 = 4800

D. Koszty sprzedaży 600
F. Zysk na sprzedaży 2880
Kontynuacja zadania
cenie 60 zł/szt.,
RAZEM 2.200
Sporządzić rachunek zysków i strat oraz bilans.
33
2010-03-21


Kalkulacyjny rachunek kosztów
Celem kalkulacji jest ustalenie wysokości

jednostkowego kosztu własnego wyrobu lub usługi w
celu podziału kosztów okresu na produkcję gotową i
produkcję nie zakończoną.
Kalkulacja kosztu wytworzenia powinna określać nie

tylko łączny koszt wyrobu lub usługi ale także
poszczególne składniki kosztu wytworzenia.
34
2010-03-21
Metody kalkulacji:
- kalkulacja podziałowa – w produkcji jednorodnej

wytwarzanej masowo lub wielkoseryjnie
- prosta
- ze współczynnikami
- kalkulacja doliczeniowa – produkcja zróżnicowana o
charakterze małoseryjnym lub jednostkowym.
- zleceniowa
- asortymentowa
Kalkulacja podziałowa prosta:
- bez produkcji nie zakończonej na koniec okresu,

koszt jednostkowy
= całkowite koszty produkcji / liczba wyrobów gotowych
wytworzono 100 szt. wyrobów gotowych

Pozycje kalkulacyjne Koszty Ilość wyrobów Koszt
produkcji gotowych jednostkowy
Materiały bezpośrednie 1000 100 10
Płace bezpośrednie 200 100 2
Koszty wydziałowe 200 100 2
Razem 1400 100 14
35
2010-03-21
Kalkulacja podziałowa prosta:
- z produkcją nie zakończoną na koniec okresu,

przeliczamy produkcję nie zakończoną na umowne wyroby gotowe,
mnożąc jej wielkość przez procent jej zaawansowania
koszt jednostkowy
= całkowite koszty produkcji / liczba jedn.przeliczeniowych
wytworzono 80 szt. wyrobów gotowych oraz 40 szt. prefabrykatów

przerobionych w 50% w stosunku do wyrobów gotowych.
Liczba jednostek przeliczeniowych = 100 szt.
Pozycje kalkulacyjne Koszty Ilość wyrobów Koszt jedn. Koszt jedn.
produkcji gotowych wyrobu got. prefabrabr.
Materiały bezpośrednie 1000 100 10 5
Płace bezpośrednie 200 100 2 1
Koszty wydziałowe 200 100 2 1
Razem 1400 100 14 7
Kalkulacja podziałowa prosta z różnym zaawansowaniem

przerobu dla materiałów i pozostałych kosztów :
Wytworzono 80 szt. wyrobów gotowych oraz 40 szt. prefabrykatów

przerobionych w 50% z punktu widzenia kosztów przerobu. Materiały
bezpośrednie zostały zużyte w momencie rozpoczęcia przerobu.
Liczba jednostek przeliczeniowych dla materiałów bezpośr.= 120 szt.

Liczba jednostek przeliczeniowych dla kosztów przerobu= 100 szt.

Materiały bezpośrednie 1200 120 10 10
Płace bezpośrednie 200 100 2 1
Koszty wydziałowe 200 100 2 1
Razem 1600 14 12
36
2010-03-21
Przedsiębiorstwo realizowało w bieżącym miesiącu pewne zlecenie na produkcję

150 szt. wyrobu X. Realizacja powyższego zlecenia na koniec miesiąca była
następująca:
wyprodukowano 100 szt. wyrobów gotowych X i sprzedano wszystkie te wyroby
po cenie 60 zł/szt.,
pozostałe 50 szt. przetworzono w 40%, a zużycie materiałów w 80%.
Zaewidencjonowane w ciągu tego miesiąca koszty kształtowały się następująco (zł)
Układ rodzajowy Układ kalkulacyjny
Rodzaj kosztu Wartość Produkcja Koszty Koszty
podstawowa wydziałowe ogólnozakł.
Zużycie materiałów 1000 840 100 60
Usługi obce 400 - 240 160
Wynagrodzenia 600 360 140 100
Razem 2000 1200 480 320
Skalkulować koszt jednostkowy

Sporządzić rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym oraz kalkulacyjnym.

Materiały bezpośrednie 840 140 6 4,8
Płace bezpośrednie 360 120 3 1,2
Koszty wydziałowe 480 120 4 1,6
Razem 1680 13 7,6
37
2010-03-21
Wariant porównawczy
II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie) 50 * 7,6 = 380
Wariant kalkulacyjny
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami
1. wybór podstawy do obliczania współczynników

(np. roboczogodziny, waga, ceny)
2. ustalanie współczynników dla poszczególnych
wyrobów
3. wyznaczenie umownej wielkości produkcji dla
każdego wyrobu (wielkość produkcji * współczynnik)
4. obliczenie łącznej wielkości produkcji w jednostkach
umownych (przeliczeniowych) =suma(3).
5. ustalenie kosztu jednostki umownej
(współczynnikowej, przeliczeniowej) = łączny koszt / (4).
6. obliczenie rzeczywistego kosztu jednostkowego
poszczególnych produktów ( (5) * współczynnik)
38
2010-03-21
Przedsiębiorstwo produkuje dwa rodzaje pojemników

plastikowych – pierwszy(A) o wadze 100g, drugi(B) 200g.
W ciągu bieżącego okresu wyprodukowano 10000
pojemników A i 30000 pojemników B. Za przedmiot
kalkulacji przyjmuje się 1000 pojemników. Koszty
produkcji są proporcjonalne do wagi tych opakowań.
Koszty w ciągu okresu są następujące:
- materiały bezpośrednie 2100
- płace bezpośrednie 1050
- koszty wydziałowe 700
Dokonać kalkulacji jednostkowego kosztu wytworzenia
wyrobów A i B.
współczynnik dla A = 1 (waga 100g / 100 g)

współczynnik dla B = 2 (waga 200g / 100 g)
umowna wielkość produkcji dla A : 10 x 1 = 10 jednostek przeliczeniowych

umowna wielkość produkcji dla B : 30 x 2 = 60 jednostek przeliczeniowych
łączna wielkość produkcji w jednostkach przeliczeniowych = 70
Koszty przypadające na jednostki przeliczeniowe:

- materiały bezpośrednie 2100/70 = 30
- płace bezpośrednie 1050/70 = 15
- koszty wydziałowe 700/70 = 10
Koszty jednostkowe produkowanych wyrobów:

- materiały bezpośrednie 30x1 30x2
- płace bezpośrednie 15x1 15x2
- koszty wydziałowe 10x1 10x2
RAZEM koszt 1000 pojemników 55 zł 110 zł
39
2010-03-21
Metody kalkulacji:
- kalkulacja podziałowa – w produkcji jednorodnej

wytwarzanej masowo lub wielkoseryjnie
- prosta
- ze współczynnikami
- kalkulacja doliczeniowa – produkcja zróżnicowana o
charakterze małoseryjnym lub jednostkowym.
- zleceniowa
- asortymentowa
Kalkulacja doliczeniowa
koszty bezpośrednie – związane z

wytwarzaniem wyróżnionych jednostek
kalkulacyjnych
koszty pośrednie – wspólne dla wielu lub

wszystkich produktów, które podlegają
doliczeniu do kosztów bezpośrednich.
40
2010-03-21
Klucze podziałowe kosztów pośrednich:
- ilościowe: liczba roboczogodzin,

maszynogodzin, itp.
- wartościowe: płace bezpośrednie, materiały

bezpośrednie, suma kosztów bezpośrednich,
techniczny koszt wytworzenia
- Kalkulacja doliczeniowa zleceniowa

kalkulacja kosztów wytworzenia przedmiotu kalkulacji
objętego oddzielnym zleceniem produkcyjnym
np. produkcja budowlano-montażowa
- Kalkulacja doliczeniowa asortymentowa

kalkulacja kosztów wytworzenia danego asortymentu lub
grupy asortymentowej
41
2010-03-21
Przykład
Przedsiębiorstwo produkuje dwa asortymenty wyrobów

gotowych A i B. Bezpośrednie koszty produkcji tych
wyrobów były następujące:
Pozycja kalkulacyjna Wyrób A Wyrób B Razem

Razem 1000 1200 2200
Koszty wydziałowe poniesione w okresie sprawozdawczym

wyniosły 1400, których podstawę rozliczenia stanowi suma
płac bezpośrednich.
Koszty ogólnego zarządu = 900; podstawa rozliczenia –
techniczny koszt wytworzenia
Wskaźnik narzutu kosztów wydziałowych =

= Koszty wydziałowe/Płace bezpośrednie
= 1400/700 = 2
Narzut kosztów wydziałowych:
Wyrób A: 2 * 300 = 600
Wyrób B: 2 * 400 = 800
Techniczny koszt wytworzenia:
Wyrób A: 1000 + 600 = 1600
Wyrób B: 1200 + 800 = 2000
Wskaźnik narzutu kosztów ogólnego zarządu =

= Koszty ogólnego zarządu/techniczny koszt wytworzenia
= 900/3600 = 0,25
Narzut kosztów ogólnego zarządu:
Wyrób A: 0,25 * 1600 = 400
Wyrób B: 0,25 * 2000 = 500
Całkowity koszt wytworzenia:

Wyrób A: 1600 + 400 = 2000
Wyrób B: 2000 + 500 = 2500
42
2010-03-21
Przykład
Pozycja kalkulacyjna Wyrób A Wyrób B Razem

Koszty bezpośrednie 1000 1200 2200
Rozliczenie kosztów =1400 * =1400 *
wydziałowych 300/(300+400)=600 400/(300+400)=800
Techniczny koszt 1600 2000 3600

wytworzenia
Rozliczenie kosztów =900* =900 *
ogólnego zarządu 1600/(1600+2000)= 2000/(1600+2000)=
400 500
Koszty razem 2000 2500 4500
Przykład
Przedsiębiorstwo produkuje dwa rodzaje wyrobów objętych odrębnymi
zleceniami: zlecenie 1 – 1.000 sztuk wyrobów A, zlecenie 2 – 1.000 sztuk
wyrobów B. Koszty produkcji w przekroju poszczególnych pozycji
kalkulacyjnych przedstawione zostały w poniższej tabeli:
Koszty produkcji (w zł)

Pozycje kalkulacyjne Zlecenie 1 Zlecenie 2 Ogółem
Materiały bezpośrednie 80.000 120.000 200.000
Płace bezpośrednie z narzutami 250.000 150.000 400.000
Koszty wydziałowe 150.000
Polecenia:
1. Ustal techniczny koszt wytworzenia zlecenia 1 i 2 przyjmując kolejno za
podstawę rozliczenia kosztów wydziałowych:
- zużycie materiałów bezpośrednich,
- koszty bezpośrednie
2. Zinterpretować różnice w otrzymanych wynikach.
43
2010-03-21
Rozwiązanie
Materiały bezpośrednie 80 000 120 000 200 000

Płace bezpośrednie 250 000 150 000 400 000
Koszty bezpośrednie 330 000 270 000 600 000
Koszty wydziałowe 150 000
klucz: Materiały bezpośr. 60 000 90 000 150 000
Techniczny koszt wytw. 390 000 360 000 750 000
Koszty bezpośrednie 330 000 270 000 600 000

Koszty wydziałowe 150 000
klucz: Koszty bezpośrednie 82 500 67 500 150 000
Techniczny koszt wytw. 412 500 337 500 750 000
Analiza koszty – rozmiary produkcji – zysk
Analiza obejmuje zagadnienia dotyczące:

- wielkości sprzedaży
- poziomu cen sprzedaży
- struktury asortymentowej sprzedaży
- jednostkowe koszty zmienne
- całkowite koszty stałe
- stopień wykorzystania mocy wytwórczych
44
2010-03-21
Analiza koszty – rozmiary produkcji – zysk
Założenia:
- wszystkie koszty są podzielone na stałe i zmienne
- zależności między badanymi wielkościami są liniowe
- działalność przedsiębiorstwa nie wykracza poza
możliwości dotyczące zasobów produkcyjnych oraz
chłonność rynku
- pozostałe czynniki, tj. wydajność produkcji, metody
produkcji, jakość nie zmieniają się
- produkcja jest równa sprzedaży
Przykład
Przedsiębiorstwo produkuje jeden rodzaj wyrobu P1. Miesięczna
produkcja 200 szt, cena sprzedaży 300 zł /szt.
Rodzaj kosztu (4) Wartość Rodzaj kosztu.(5) Zmienne /
Prod.,Zarząd,Sprzed Stałe
Materiały
Materiały produkcyjne (60 zł /szt) 12.000 Produkcyjne Z
Materiały biurowe 1.000 Zarządu S
Wynagrodzenia
Robocizna produkcyjna - akord 20 zł/szt 4.000 Produkcyjne Z
Robocizna produkcyjna – wynagrodzenia stałe 6.000 Produkcyjne S
Prowizje handlowców (10% wart.sprzedaży) 6.000 Sprzedaży Z
Wynagrodzenia pozaprodukcyjne 2.000 Zarządu S
Amortyzacja
Amortyzacja urządzeń produkcyjnych 5.000 Produkcyjne S
Amortyzacja urządzeń biurowych 1.000 Zarządu S
Promocja i reklama 3.000 Sprzedaży S
RAZEM 40.000
45
2010-03-21
Przykład
Podsumowania kosztów
Koszty Wartość
Produkcyjne 27.000
Sprzedaży 4.000
Ogólnego Zarządu 9.000
RAZEM 40.000
Koszty Wartość
Zmienne 22.000
Stałe 18.000
RAZEM 40.000
Przykład
Rachunek zysków i strat
Rachunek kosztów pełnych Rachunek kosztów zmiennych
Przychody ze sprzedaży 60.000 Przychody ze sprzedaży 60.000
Koszt wytworzenia 27.000 Koszty zmienne 22.000
sprzedanych produktów
Marża brutto 33.000 Marża na pokrycie 38.000
Koszty sprzedaży 4.000 Koszty stałe 18.000
Koszty ogólnego zarządu 9.000
Wynik na sprzedaży 20.000 Wynik na sprzedaży 20.000

Jednostkowy koszt 110
zmienny
Jednostkowy koszt 135 Jednostkowa marża na 190
wytworzenia pokrycie
46
2010-03-21
Przykładowe pytania
- jak zmieni się wynik jeśli sprzedaż wzrośnie do 300 szt

(o 100 szt),
- przy jakiej wielkości sprzedaży wynik na sprzedaży
wyniesie zero,
wyniesie 30000,
wyniesie 30000 po uwzględnieniu podatku
dochodowego.
Wskaźnik marży na pokrycie
Określenie wpływu zmiany w wielkości sprzedaży na

wynik ze sprzedaży i poziom marży na pokrycie.
Wskaźnik marży na pokrycie = Marża na pokrycie /

Przychody ze sprzedaży * 100%

= 38000 / 60000 * 100% = 63,3%
Wzrost sprzedaży o 1 zł spowoduje wzrost marży na
pokrycie o 63,3 gr.
47
2010-03-21
Jeśli wielkość sprzedaży wzrośnie o 100 szt, to:

- wartość sprzedaży wzrośnie o 100 szt * 300 zł /szt = 30000zł
- marża na pokrycie wzrośnie o 30000 * 63,3% = 19000 zł
- wynik ze sprzedaży wzrośnie o 19000 zł
Założenie - wzrost sprzedaży nie powoduje wzrostów kosztów

stałych.
Punkt krytyczny (BEP – Break Even Point)
Taki poziom sprzedaży, dla którego przychody ze

sprzedaży są równe całkowitym kosztom działalności
operacyjnej lub inaczej – marża na pokrycie jest równa
kosztom stałym.
48
2010-03-21
Wielkość sprzedaży 200 95 94 60

Cena sprzedaży 300 300 300 300
Jedn.koszt zmienny 110 110 110 110
Jedn.marża na pokrycie 190 190 190 190

Przychody ze sprzedaży 60000 28500 28200 18000
Koszty zmienne 22000 10450 10340 6600

Marża na pokrycie 38000 18050 17860 11400
Koszty stałe 18000 18000 18000 18000
Wynik na sprzedaży 20000 50 -140 -6600
60000
przychody
koszty
całkowite zysk
koszty
stałe
strata
próg rentowności
0
0 95 200
49
2010-03-21
Metody wyznaczania progu rentowności:

- metoda równań
- metoda jednostkowej marży na pokrycie
Metoda równań
x * {cena sprzedaży} = {koszty stałe} + x * {jednostkowy koszt zmienny}
x * 300 = 18000 + x * 110
190 * x = 18000 x = 94,74 = 95
Metoda jednostkowej marży na pokrycie

Ile jednostkowych marż na pokrycie musimy uzyskać, aby pokryć w
całości koszty stałe
Próg rentowności = koszty stałe / jednostkowa marża na pokrycie
Próg rentowności = 18000 / 190 = 94,74 = 95
Próg rentowności w ujęciu wartościowym = 95 * 300 = 28500
Marża (margines) bezpieczeństwa

Określa ile może spaść sprzedaż, zanim przedsiębiorstwo znajdzie się
w punkcie krytycznym.
Może być wyrażona:- ilościowo, - wartościowo, procentowo
Marża bezpieczeństwa ilościowo (MBszt) = Planowana wielkość

sprzedaży – wielkość sprzedaży w punkcie krytycznym
Marża bezpieczeństwa wartościowo (MBzł) = Planowane przychody ze

sprzedaży – przychody w punkcie krytycznym
Marża bezpieczeństwa procentowo (MB%) = Marża bezpieczeństwa

wartościowo*100% / Planowane przychody ze sprzedaży
50
2010-03-21
Marża bezpieczeństwa ilościowo (MBszt) = Planowana wielkość

sprzedaży – wlk sprzedaży w punkcie krytycznym
MBszt = 200 szt – 95 szt = 105 szt

Sprzedaż może spaść o 105 sztuk zanim znajdziemy się w punkcie
krytycznym
Marża bezpieczeństwa wartościowo (MBzł) = Planowane przychody ze

sprzedaży – przychody w punkcie krytycznym
MBzł = 60000 zł – 28500 zł = 31500 zł

Sprzedaż może spaść o 31 500 zanim znajdziemy się w punkcie
krytycznym
Marża bezpieczeństwa procentowo (MB%) = Marża bezpieczeństwa

wartościowo*100% / Planowane przychody ze sprzedaży
MB% = 31500 zł / 60000 zł

Sprzedaż może spaść o 52,5% zanim znajdziemy się w punkcie
krytycznym
51
2010-03-21
Planowany zysk ze sprzedaży

Przykład: Planowany zysk ze sprzedaży = 8600
Metoda równań
x * {cena sprzedaży} = {koszty stałe} + x * {jedn.koszt zmienny} + {zysk}
x * 300 = 18000 + x * 110 + 8600
190 * x = 26600 x = 140 szt

Ile jednostkowych marż na pokrycie musimy uzyskać, aby pokryć
w całości koszty stałe + zysk
Próg rentowności = (koszty stałe + zysk) / jednostkowa marża na
pokrycie
Próg rentowności = 26600 / 190 = 140
Planowany zysk ze sprzedaży po opodatkowaniu
Przykład: Planowany zysk ze sprzedaży po opodatkowaniu = 8100

Zysk przed opodatkowaniem = (Zysk po opodatkowaniu)/(1 – stopa
podatkowa)
Zysk przed opodatkowaniem = (8100)/(1 – 0,19) = 10000
Metoda równań
x * {cena sprzedaży} = {koszty stałe} + x * {jedn.koszt zmienny} + {zysk}
x * 300 = 18000 + x * 110 + 10000
190 * x = 28000 x = 148 szt

Ile jednostkowych marż na pokrycie musimy uzyskać, aby pokryć w
całości koszty stałe + zysk
Próg rentowności = (koszty stałe + zysk) / jednostkowa marża na
pokrycie
Próg rentowności = 28000 / 190 = 148
52
2010-03-21
Dźwignia operacyjna
Im wyższy jest udział kosztów stałych w strukturze kosztów
całkowitych, tym ryzyko funkcjonowania przedsiębiorstwa jest
większe.
Przykład: zmiana wynagrodzenia z akordowego na stałe:

Przed zmianą:
Robocizna produkcyjna - akord 20 zł/szt 4.000 Zmienne
Robocizna produkcyjna – wynagrodzenia stałe 6.000 Stałe
Po zmianie
Robocizna produkcyjna – wynagrodzenia stałe 10.000 Stałe
Dźwignia operacyjna – mierzy wagę kosztów stałych w ogólnej
strukturze kosztów przedsiębiorstwa.
Działanie tym silniejsze im większy udział kosztów stałych w

kosztach całkowitych.
Przed Po
zmianą Struktura zmianie Struktura
Przychody ze sprzedaży (200 szt) 60.000 60.000
-Koszty zmienne 22.000 55% 18.000 45%
Marża na pokrycie 38.000 42.000
-Koszty stałe 18.000 45% 22.000 55%
Wynik na sprzedaży 20.000 20.000
53
2010-03-21
Spadek wielkości sprzedaży o 10%
Przed Po
zmianą -10% zmianie -10%
Przychody ze sprzedaży (200 szt) 60.000 54.000 60.000 54.000
-Koszty zmienne 22.000 19.800 18.000 16.200
Marża na pokrycie 38.000 34.200 42.000 37.800
-Koszty stałe 18.000 18.000 22.000 22.000
Wynik na sprzedaży 20.000 16.200 20.000 15.800
Zmiana wyniku na sprzedaży -19,0% -21,0%
Miarą siły dźwigni operacyjnej jest stopień dźwigni operacyjnej.
Stopień dźwigni operacyjnej (SDO) = Marża na pokrycie / Wynik

na sprzedaży.
Stopień dźwigni operacyjnej (SDO) =

= (Wynik na sprzedaży + Koszty stałe) / Wynik na sprzedaży
= 1 + Koszty stałe / Wynik na sprzedaży
Procentowa zmiana wyniku na sprzedaży = Procentowa zmiana

sprzedaży * SDO
54
2010-03-21
Przed Po
zmianą -10% zmianie -10%
Marża na pokrycie 38000 42000
Wynik na sprzedaży 20000 20000
Stopień dźwigni operacyjnej 1,9 -19,0% 2,1 -21,0%
Produkcja (szt) 200 150 100 95

Przychody ze sprzedaży 60.000 45.000 30.000 28.500
-Koszty zmienne (110zł/szt) 22.000 16.500 11.000 10.450

Marża na pokrycie 38.000 28.500 19.000 18.050
-Koszty stałe 18.000 18.000 18.000 18.000
Wynik na sprzedaży 20.000 10.500 1.000 50
Stopień dźwigni operacyjnej 1,9 2,7 19 361
Stopień dźwigni operacyjnej jest najwyższy przy sprzedaży w

pobliżu progu rentowności.
55
2010-03-21
BEP - produkcja wieloasortymentowa

 ilość(i) * cena(i) =  ilość(i) * jedn.koszt zmienny(i) + koszty
stałe + zysk
Przedsiębiorstwo produkuje dwa asortymenty A i B. Koszty stałe

wynoszą 100.
A B
Cena sprzedaży 12 20
Koszt zmienny 7 10
Jedn.marża na pokrycie 5 10
BEP - produkcja wieloasortymentowa

A B RAZEM A B RAZEM
Wielkość produkcji w szt. 20 0 0 10
Marża na pokrycie 100 0 100 0 100 100
Koszty stałe 100 100
Wynik ze sprzedaży 0 0
Wlk.produkcji A
A B RAZEM 25
Wielkość 10 5 20
linia progu
produkcji w szt.
15 rentow ności
Marża na 50 50 100
pokrycie 10
Koszty stałe 100 strata z ysk

5
Wynik ze 0 0
sprzedaży 0 5 10 15
Wlk.produkcji B
56
2010-03-21
Kalkulacja ceny sprzedaży

Czynniki wpływające na kształtowanie się cen:
- zewnętrzne, niezależne od przedsiębiorstwa

(konkurencja na rynku, zachowania konsumentów, prawne
regulacje cen);
- wewnętrzne, zależne od przedsiębiorstwa (zdolność
produkcyjna, sytuacja finansowa, struktura asortymentowa
produkcji, warunki zaopatrzenia); wpływają na poziom
kosztów własnych produktów.

Formuła cenowa „koszt plus”
Cena sprzedaży produktu powstaje przez dodanie do jednostkowego
kosztu narzutu marży jednostkowej:
p = k +z
p – cena sprzedaży produktu
k – jednostkowy koszt własny produktu
z – zysk przypadający na jednostkę produktu
p = k(1+nz)
nz – procentowy narzut zysku jednostkowego
Nie uwzględnia uwarunkowań rynkowych, szczególnie
krótkookresowych:
Spadek sprzedaży  spadek wielkości produkcji  wzrost kosztu
jednostkowego  podwyższenie ceny sprzedaży
57
2010-03-21

Formuła kosztowa wykorzystująca techniczny koszt
wytworzenia:
p = kw +mb
lub
p = kw (1+nmb)
kw – jednostkowy techniczny koszt wytworzenia
mb – jednostkowa marża brutto
nmb – narzut jednostkowej marży brutto
Marża powinna zapewnić pokrycie kosztów pośrednich
nieprodukcyjnych oraz określony zysk.

Formuła kosztowa wykorzystująca jednostkowy koszt
zmienny :
p = kz +m
lub
p = kz (1+nm)
kz – jednostkowy koszt zmienny
nm – narzut jednostkowej marży na pokrycie
Marża powinna zapewnić pokrycie kosztów stałych oraz
określony zysk.
58
2010-03-21
Przykład
Przedsiębiorstwo wytwarza dwa rodzaje wyrobów: wyrób A i
wyrób B. Wykorzystując poniższe dane należy ustalić ceny
sprzedaży wykorzystując formułę „koszt plus”.
Narzut zysku dla wyrobów 20%.
Klucze rozliczeniowe dla kosztów stałych:

- stałe koszty wydziałowe na podstawie kosztów bezpośrednich
ogółem,
- stałe koszty sprzedaży na podstawie technicznego kosztu
wytworzenia,
- stałe koszty ogólnego zarządu na podstawie technicznego
kosztu wytworzenia.
Klasyczna formuła kosztowa
Pozycja rachunku Rodz. Wyrób A Wyrób B

1. Materiały bezpośrednie Z 9 15
2. Wynagrodzenia bezpośrednie Z 11 15
Razem koszty bezpośrednie 20 30
3. Koszty wydziałowe stałe 20 S 8 12
4. Koszty wydziałowe zmienne Z 2 8
Techniczny koszt wytworzenia 30 50
5. Koszty sprzedaży stałe 8 S 3 5
6. Koszty sprzedaży zmienne Z 2 3
7. Koszty ogólnego zarządu 16 S 6 10
Koszt własny wyrobów 41 68
Zysk jednostkowy 20% 8,2 13,6
Cena sprzedaży 49,2 81,6
59
2010-03-21
Formuła kosztowa oparta na technicznym koszcie wytworzenia

Jednostkowa marża brutto (pokrywa koszty nieprodukcyjne i zysk):
- wyrób A: 19,2
- wyrób B: 13,6
Pozycja rachunku Wyrób A Wyrób B

Techniczny koszt wytworzenia 30 50
Jednostkowa marża brutto 19,2 31,6
Koszty nieprodukcyjne 11 18
koszty sprzedaży 5 8
koszty ogólnego zarządu 6 10
Zysk jednostkowy 8,2 13,6
Formuła kosztowa oparta na jednostkowym koszcie zmiennym

Jednostkowa marża na pokrycie (pokrywa koszty stałe i zysk):
- wyrób A: 25,2
- wyrób B: 40,6
Jednostkowy koszt zmienny 24 41

koszty bezpośrednie 20 30
koszty wydziałowe 2 8
Jednostkowa marża na pokrycie
25,2 40,6
Koszty stałe 17 27
koszty wydziałowe 8 12
koszty ogólnego zarządu 6 10
Zysk jednostkowy 8,2 13,6
60
2010-03-21
ABC (activity based costing)

Rachunek kosztów procesów, rachunek kosztów
działań
Tradycyjnie koszty pośrednie są grupowane w

przekroju miejsc ich powstawania, a następnie
rozliczane na produkty proporcjonalnie do przyjętej
podstawy (zwykle poszczególne koszty
bezpośrednie lub ich suma).
Rosnący udział kosztów pośrednich powoduje, że

stosowanie kosztów bezpośrednich (płac, materiałów
lub sumy) do rozliczania kosztów pośrednich jest
nieuzasadnione.
Tradycyjny system rachunku kosztów:

- koszty bezpośrednie odnoszone wprost na
poszczególne produkty,
- koszty pośrednie – koszty grupowane wg miejsc
powstawania, a następnie rozliczane na podstawie
kluczy rozliczeniowych
Rachunek kosztów działań:

- koszty bezpośrednie odnoszone wprost na
poszczególne produkty,
- koszty pośrednie – koszty grupowane w przekroju
poszczególnych działań, a potem rozliczane na
produkty
61
2010-03-21
Koszty pośrednie są przypisane procesom

(działaniom), a następnie rozliczane na
produkty odpowiednio do ich udziału w
powstaniu określonego produktu.
Rozliczenie kosztów pośrednich odbywa się

tu w przekroju działań, które powodują
ponoszenie kosztów, a nie w przekroju
miejsc, w których powstają koszty.
Rachunek kosztów działań odzwierciedla przebieg

procesu gospodarczego. Dzięki temu możliwe staje
się podejmowanie i prowadzenie działań
ukierunkowanych na optymalizację procesu
gospodarczego i doskonalenie procesu
podejmowania decyzji.
Podstawowym założeniem, na którym opiera się

koncepcja ABC jest to, że proces gospodarczy
obejmuje szereg odrębnych działań, które są
niezbędne do wytworzenia i sprzedaży produktów.
62
2010-03-21
Rachunek kosztów procesów
Z uwagi na stosunkowo wysoki koszt rozliczania,

rachunek kosztów działań jest uzasadniony, gdy
występują:
- wysokie koszty pośrednie,
- złożona produkcja (wieloasortymentowa),
- możliwość określenia związku między kosztami a
procesami,
- znane zależności między procesami a produktami,
- organizacja procesu produkcyjnego jest
dostosowana do wyodrębnionych procesów,
- możliwy jest pomiar kosztów procesów oraz
wielkości procesów.
Założenia:
- działalność gospodarcza składa się z wielu
cząstkowych procesów
- koszty procesów są powiązane bezpośrednio lub
pośrednio z określonymi produktami
63
2010-03-21
Procesy mogą odnosić się do:

- całej firmy (administracja, oświetlenie, straż),
- grup produktów (linii produkcyjnych) – obsługa
techniczna, modernizacja produkcji, kontrola,
- określonej partii (serii) wyrobów – techniczne
przygotowanie produkcji, zaopatrzenie, gospodarka
magazynowa,
- konkretnej jednostki produktu – koszty materiałów
bezpośrednich, robocizna bezpośrednia, energia.
Koszty okołoprodukcyjne:
- koszty dotyczące określonego zamówienia,
- koszty dotyczące konkretnego odbiorcy,
- koszty dotczące grupy klientów,
- koszty funkcjonowania produktu na rynku,
- koszty dotyczące zapewnienia pozycji rynkowej
całej firmy
64
2010-03-21
Po wyodrębnieniu procesów kolejnym krokiem jest

wyznaczenie mierników pozwalających
skwantyfikować poszczególne procesy – nośników
kosztów procesów, np.:
koszty zakupu materiałów – liczba dostaw lub liczba
operacji magazynowych.
Warunki przyjęcia określonej jednostki za miernik

procesu:
- łatwość jej pomiaru na podstawie dostępnych
źródeł informacji,
- proporcjonalny związek z procesami,
- przejrzystość i zrozumiałość.
65
2010-03-21
Przykłady nośników kosztów procesów
Działanie: zaopatrzenie w materiały

Miary wielkości działania:
liczba faktur (pozycji), liczba dostaw, liczba
zamówień, czas transportu
Działanie: procesy magazynowe

liczba materiałów przyjętych, powierzchnia
magazynowa, czas magazynowania
Działanie: przygotowanie produkcji

czas trwania przygotowania, liczba zleceń
produkcyjnych
Działanie: kontrola produkcji

liczba kontroli, czas trwania kontroli
Działanie: konserwacja maszyn

liczba konserwacji, czas trwania konserwacji
66
2010-03-21
Działanie: sprzedaż produktów

liczba zamówień, liczba faktur,
liczba sformatowanych partii produktów, liczba
wydanych pozycji.
Działanie: obsługa klientów

liczba klientów, czas obsługi, czas przejazdu do
klienta
Etapy rachunku kosztów procesów:

- ustalanie bezpośrednich kosztów produktów,
- rozliczenie kosztów procesów,
- rozliczenie pozostałych kosztów pośrednich,
- kalkulacja kosztu jednostkowego produktu.
67
2010-03-21
Rozliczenie kosztów procesów:

- wytypowanie procesów,
- wyznaczenie mierników procesów (nośników
kosztów),
- kalkulacja kosztów procesów (jednostkowe koszty
mierników procesów, stawki, klucze podziałowe),
- obciążanie produktów kosztami procesów.
Koszt jednostkowy produktu = koszty bezpośrednie

+ koszty procesów związanych z produktem +
narzut kosztów ogólnych na produkt
Przykład
Wyszczególnienie Wyrób A Wyrób B Razem
Wielkość produkcji 100 1 000
Koszty materiałów bezpośrednich 1 500 18 000 19 500
Koszty pośrednie (wydziałowe) 39 000
- dostawy materiałów 9 000
- techniczne przygotowanie produkcji 13 100
- utrzymanie ruchu maszyn 16 900
Maszynogodziny na jednostkę produkcji 1,5 1 1 150

Liczba dostaw materiałów 5 25 30
Liczba serii produkcyjnych 10 30 40
1. Skalkuluj koszty jednostkowe wyrobów A i B stosując:

Tradycyjny sposób kalkulacji doliczeniowej
(za podstawę rozliczenia przyjąć sumę płac bezpośrednich)
2. System ABC
68
2010-03-21
System tradycyjny

Rozliczenie wg płac bezpośrednich 3 000 36 000
Koszt całkowity 6 300 75 600 81 900

Koszt jednostkowy 63 75,6
ABC

- dostawy materiałów 1 500 7 500 9 000
- techniczne przygotowanie produkcji 3 275 9 825 13 100
- utrzymanie ruchu maszyn 2 204 14 696 16 900
Koszt całkowity 10 279 71 621 81 900

Koszt jednostkowy 102,79 71,62
69
2010-03-21
Koszty produkcji rowerów w przedsiębiorstwie X

Kiziukiewicz, str. 211
ogółem Harry Meteor Ewa

Pozycje danych
Wielkość produkcji (w szt) 900 300 400 200
Koszty materiałów bezpośrednich (zł) 66 000 12 000 40 000 14 000
Koszty płac bezpośrednich (zł) 28 000 6 000 16 000 6 000
Koszty pośrednie (zł), w tym:
dostawy materiałów 30 000
techniczne przygotowanie produkcji 98 000
obsługa 72 000
kontrola 18 000
Liczba dostaw materiałów 20 6 10 4
Liczba serii produkcyjnych 14 4 6 4
Liczba konserwacji 36 14 16 6
Liczba kontroli 40 16 14 10
Rozliczenie kosztów pośrednich w celu ustalenia

jednostkowych stawek nośników kosztów poszczególnych
procesów
Jednostkowa
Koszty Ilość stawka nośnika
Rodzaj procesu procesu miernika kosztów procesu
dostawy materiałów (w zł) 30000 20 1500
techniczne przygotowanie
produkcji (zł) 98000 14 7000
obsługa (zł) 72000 36 2000
kontrola (zł) 18000 40 450
70
2010-03-21
Rozliczenie kosztów pośrednich według typów rowerów
Harry Meteor Ewa

Stawka
nośnika
kosztów Ilość Koszty Ilość Koszty Ilość Koszty
Pozycja kosztów procesu miernika procesu miernika procesu miernika procesu
dostawa
materiałów (w zł) 1 500 6 9 000 10 15 000 4 6 000
techniczne
przygotowanie
produkcji (zł) 7 000 4 28 000 6 42 000 4 28 000
obsługa (zł) 2 000 14 28 000 16 32 000 6 12 000
kontrola (zł) 450 16 7 200 14 6 300 10 4 500
Kalkulacje kosztów poszczególnych typów rowerów

Harry (300szt) Meteor(400szt) Ewa (200 szt)
koszty koszty koszty koszty koszty koszty
Pozycja kosztów całkowite jednost. całkowite jednost. całkowite jednost.
Materiały
bezpośrednie 12 000 40 40 000 100 14 000 70
Płace bezpośrednie 6 000 20 16 000 40 6 000 30
Koszty pośrednie
procesów, w tym: 72 200 240,66 95 300 238,25 50 500 252,5
dostawy materiałów 9 000 30 15 000 37,5 6 000 30
techn.przygotowanie
produkcji 28 000 93,33 42 000 105 28 000 140
obsługa 28 000 93,33 32 000 80 12 000 60
kontrola 7 200 24 6 300 15,75 4 500 22,5
RAZEM 90 200 300,66 151 300 378,25 70 500 352,5
71
2010-03-21
Tradycyjny system rachunku kosztów
ogółem Harry Meteor Ewa
Wielkość produkcji (w szt) 900 300 400 200
Koszty materiałów bezpośrednich (zł) 66 000 12 000 40 000 14 000
Koszty płac bezpośrednich (zł) 28 000 6 000 16 000 6 000
Koszty pośrednie (zł) 218 000
Rozliczenie wg kosztów bezpośrednich 41 745 129 872 46 383
Koszt całkowity 312 000 59 745 185 872 66 383
Koszt jednostkowy 199 465 332
Rachunek kosztów procesów a rachunek kosztów

pełnych
Wyszczególnienie Rachunek kosztów Rachunek kosztów
procesów (działań) pełnych
Podstawa Wiele podstaw Jedna/dwie

rozliczania rozliczania kosztów podstawy
pośrednich rozliczania kosztów
pośrednich
Zasady budowy W proporcji do W proporcji do
klucza rozmiarów rozmiarów
podziałowego określonych produkcji
procesów
72
2010-03-21
Ośrodki odpowiedzialności
Decentralizacja systemów zarządzania – zwiększanie

skuteczności zarządzania dużymi przedsiębiorstwami
Polega na:
- przekazaniu uprawnień decyzyjnych na niższe
szczeble zarządzania,
- zwiększeniu samodzielności jednostek
organizacyjnych niższego szczebla
Ośrodek odpowiedzialności
(Drury, 1992) – segment organizacji, w którym określony

kierownik jest odpowiedzialny za dokonania tego
segmentu.
(Strategor, 1997) – jednostka wewnętrzna stanowiąca

wyodrębnioną część przedsiębiorstwa.
Jednostka ta stanowi zorganizowaną cześć
przedsiębiorstwa, na której czele stoi kierownik, który
ponosi odpowiedzialność za wykonanie zadań
przypisanych tej jednostce.
73
2010-03-21
Podstawowe rodzaje ośrodków odpowiedzialności:
- ośrodki odpowiedzialności za koszty (centra kosztów),

- ośrodki odpowiedzialności za zyski (centra zysków),
- ośrodki odpowiedzialności za inwestowanie (centra
inwestycyjne).
Ocena dokonań ośrodków odpowiedzialności

dokonywana jest poprzez porównanie rzeczywistych
wartości parametrów z wartościami przyjętymi jako
wzorcowe.
Na podstawie ujawnionych odchyleń dokonuje się:

- oceny poszczególnych ośrodków odpowiedzialności,
- korekty ustaleń wartości wzorcowych w przyszłych
okresach,
- podjęcia określonych decyzji regulacyjnych.
74
2010-03-21
Struktura ośrodków odpowiedzialności
Przedsiębiorstwo:
- centrum inwestycji 1
- centrum zysku 1.1
- centrum kosztów 1.1.1
- centrum zysku 1.2.
- centrum inwestycji 2
- centrum zysku 2.1
…
Wydzielanie ośrodków odpowiedzialności
Orientacja na obiekty:
- projekty
- produkty
- zlecenia
Orientacja funkcjonalna:
- produkcja
- sprzedaż
- zaopatrzenie
Orientacja mieszana
75
2010-03-21
Planowanie i kontrola
Proces planowania:
1. Identyfikacja celów
2. Identyfikacja kierunków działań (strategii) mogących przyczynić
się do osiągnięcia celów
3. Ocena strategii
4. Wybór strategii i tworzenie długoterminowego planu finansowego
5. Wdrożenie planu długoterminowego: rozbicie planu na małe
części i przyporządkowanie ich do okresów czasu. Wynikiem jest
plan krótkoterminowy (budżet).
Proces kontroli
6. Pomiar aktualnych wielkości i porównanie z planem
7. Reakcja na odchylenia od planu
Budżetowanie
Budżet jest ilościowym planem działań na okres budżetowy.
Narzędzie operacyjnego zarządzania przedsiębiorstwem,

proces, w trakcie którego rozpisuje się nadrzędne plany
przedsiębiorstwa pomiędzy jego wewnętrzne jednostki organizacyjne
Okres budżetowy – okres, dla którego sporządza się budżet.
76
2010-03-21
Cele kontroli budżetowej
Cele przedsiębiorstwa odnoszą się do kluczowych czynników

sukcesu:
- rentowność,
- udział rynkowy,
- poziom ryzyka,
- satysfakcja klientów,
- jakość,
- wartość firmy,
- zyski przypadające na akcje/udziały.
Cele jednostkowe odnoszą się do poszczególnych jednostek,

oddziałów lub funkcji.
Zadania systemu budżetowego
• zapewnienie osiągnięcia celów organizacji
• czytelne planowanie (obowiązkowe na różnych poziomach)
• koordynacja podejmowanych działań
• określanie ośrodków odpowiedzialności
• utworzenie systemu kontroli i analiza odchyleń
• motywowanie pracowników do osiągania lepszych wyników
77
2010-03-21
Procedura sporządzania budżetu

Budżet sprzedaży Budżet kosztów sprzedaży
Budżet kosztów
Budżet produkcji ogólnego zarządu
Budżet materiałów Budżet wynagrodzeń Budżet kosztów

bezpośrednich bezpośrednich wydziałowych
Budżet kosztów wytworzenia
Budżet KW Budżet KW
zapasu produktów produktów sprzedanych
Budżet bilansu Budżet wyniku finansowego
Budżet przepływów pieniężnych
Przykład
Wyrób Wyrób Wyrób

Budżet sprzedaży A B C
Wielkość sprzedaży szt 600 800 500
Cena sprzedaży zł/szt 130 200 260
Przychód ze sprzedaży zł 78 000 160 000 130 000
Wyrób Wyrób Wyrób

Budżet produkcji A B C
Planowana wielkość
produkcji szt 600 800 500
78
2010-03-21
Przykład
Budżet kosztów materiałów
bezpośrednich Wyrób A Wyrób B Wyrób C
Planowana wielkość produkcji 600 800 500
Materiał M1
Norma zużycia kg/szt 1 0,5 5
Wielkość zużycia kg 600 400 2 500
Cena jednostkowa zł/kg 12 12 12
Koszt zużycia zł 7 200 4 800 30 000
Materiał M2
Norma zużycia kg/szt 3 2 4
Wielkość zużycia kg 1 800 1 600 2 000
Cena jednostkowa zł/kg 10 10 10
Koszt zużycia zł 18 000 16 000 20 000
Ogółem koszt zużycia zł 25 200 20 800 50 000
Przykład
Budżet wynagrodzeń
bezpośrednich Wyrób A Wyrób B Wyrób C
Planowana wielkość produkcji 600 800 500
Obróbka detali
Norma czasu pracy rbg/szt 2 3 1
Planowany czas pracy rbg 1 200 2 400 500
Stawka godzinowa zł/rbg 7 7 7
Planowane wynagrodzenie zł 8 400 16 800 3 500
Montaż wyrobów
Norma czasu pracy rbg/szt 4 1 1
Planowany czas pracy rbg 2 400 800 500
Stawka godzinowa zł/rbg 8 8 8
Planowane wynagrodzenie zł 19 200 6 400 4 000
Razem planowane wynagrodzenie
bezpośrednie zł 27 600 23 200 7 500
79
2010-03-21
Przykład
Wyrób A Wyrób B Wyrób C

Budżet kosztów materiałów
bezpośrednich 25 200 20 800 50 000
Budżet wynagrodzeń bezpośrednich 27 600 23 200 7 500
Budżet kosztów wydziałowych 12 000 12 000 10 000
Techniczny koszt wytworzenia 64 800 56 000 67 500
Jednostkowy koszt wytworzenia 108 70 135
Rachunek kosztów standardowych
Polega na:
- planowaniu kosztów produktów na podstawie norm zużycia i cen
zasobów (kalkulacja),
- porównaniu kosztów standardowych z rzeczywistymi,
- wyjaśnieniu przyczyn odchyleń.
Materiały bezpośrednie Koszt jedn. Zużycie Koszt
A (kg) 10 zł/kg 2 kg 20
B (szt) 15 zł/szt 3 szt 45
Robocizna bezpośrednia
obróbka wstępna 10 zł/h 3 30
obróbka końcowa 15 zł/h 4 60
Zmienne koszty pośrednie
produkcji (wydziałowe) 3 zł/h 7 21
Stałe koszty pośrednie
produkcji (wydziałowe) 2 zł/h 7 14
Koszt produkcji produktu X 190
80
2010-03-21
Analiza odchyleń - przykład
Jednostkowe koszty planowane koszt
Materiały bezpośrednie (3kg x 5 zł/kg) 15
Płace bezpośrednie (4 h x 20 zł/h) 80
Koszty wydziałowe zmienne (4 h x 2zł/h) 8

Razem 103
Planowana wielkość produkcji 1000
Wykonana wielkość produkcji 1000
planowane wykonane
zużycie koszt zużycie koszt
Materiały bezpośrednie [kg] 3 000 15 000 2 800 14 500
Płace bezpośrednie [h] 4 000 80 000 4 200 85 000
Koszty wydziałowe zmienne [h] 4 000 8 000 4 200 9 000
103 000 108 500
Odchylenie kosztów mat. bezpośrednich -500 Korzystne

Odchylenie kosztów płac bezpośrednich 5 000 Niekorzystne
Odchylenie kosztów wydziałowych zmiennych 1 000 Niekorzystne
81
2010-03-21

Materiały bezpośrednie (3kg x 5 zł/kg) 15
Odchylenie kosztów mat.bezpośrednich -500 korzystne
Odchylenie zużycia mat. bezpośr.

planowane zużycie 1000 szt x 3 kg/szt 3 000
rzeczywiste zużycie 2 800
Odchylenie zużycia mat. bezpośr. (kg) -200
Odchylenie zużycia mat. bezpośr. (zł) 5zł/kg -1 000 korzystne
Odchylenie cen materiałów bezpośrednich
zużyto 2800 kg, co po planowanej cenie= 14 000

w rzeczywistości 2800kg kosztowało 14 500
Odchylenie cen materiałów bezpośrednich 500 niekorzystne
Przyczyny odchyleń dotyczących materiałów
Odchylenia cen materiałów bezpośrednich:

-nieprzewidziane rabaty (K),
-wzrost cen materiałów (N),
-brak starań o otrzymanie jak najlepszych cen (N),
-wygórowane planowane ceny (K).
Odchylenia zużycia materiałów bezpośrednich:

-materiały wyższej jakości niż ustalone w standardzie (K),
-materiały niskiej jakości (N),
-nieuzasadnione zużycie materiałów (N),
-kradzież (N)
82
2010-03-21

Płace bezpośrednie (4 h x 20 zł/h) 80
Odchylenie kosztów płac bezpośrednich 5 000niekorzystne
Odchylenie wydajności pracy

planowane liczba godzin 1000 szt x 4 h/szt 4 000
rzeczywista liczba godzin 4 200
Odchylenie wydajności pracy (h) 200
Odchylenie wydajności pracy (zł) 4 000niekorzystne
Odchylenie stawki płac bezpośrednich
przepracowano 4200 h, co po plan.stawce= 84 000

w rzeczywistości 4200 h kosztowało 85 000
Odchylenie stawki płac bezpośrednich 1 000niekorzystne
Przyczyny odchyleń dotyczących płac bezpośr.
Odchylenia wydajności pracy:

-materiały wyższej jakości (K),
-poprawa warunków pracy ,
-lepszy nadzór (K),
-efekt uczenia się (K),
-brak szkoleń (N).
Odchylenia stawki płac bezpośrednich:

-zatrudnienie pracowników o niższych kwalifikacjach (niższej płacy)
(K),
-wzrost stawek płac (N),
-praca w nadgodzinach lub dodatkowe płatności (N).
83
2010-03-21

Koszty wydziałowe zmienne (4 h x 2zł/h) 8
Odchylenie kosztów wydziałowych
zmiennych 1 000niekorzystne
Odchylenie wydajności
planowana liczba godzin 4 000
Odchylenie wydajności (h) 200
Odchylenie wydajności (zł) 400niekorzystne
Odchylenie wydatków
przepracowano 4200 h, co po plan.koszcie 8 400

Odchylenie wydatków 600niekorzystne
Przyczyny odchyleń dotyczących zmiennych

kosztów wydziałowych.
Odchylenia wydajności:
-produkcja większa lub mniejsza niż planowana w budżecie.
Odchylenia wydatków:
-zmniejszenie kosztów wydziałowych (K),
-wykorzystanie usług w szerszym zakresie niż planowane (N).
84
2010-03-21
Przykład
Przedsiębiorstwo produkuje i sprzedaje jeden produkt. Standardowe

koszty jednostkowe produktu przedstawia tabela:
Materiały bezpośrednie Koszt jedn. Zużycie Koszt

A (kg) 10 zł/kg 15 kg 150
B (litr) 5 zł/l 8l 40
Robocizna bezpośrednia 6zł/h 5h 30
Stałe koszty pośrednie produkcji
(wydziałowe) 20
Koszt produkcji produktu 240
Stałe koszty wydziałowe zostały ustalone przy założeniu produkcji

równej 1000 sztuk.
Skalkuluj odchylenia materiałów i wynagrodzeń bezpośrednich oraz
stałych kosztów wydziałowych.
Przykład
planowane wykonane
zużycie koszt zużycie koszt
Wielkość produkcji 1000 900
Materiały bezpośrednie [kg] A 15 000 150 000 13 200 145 000
Materiały bezpośrednie [l] B 8 000 40 000 8 100 41 000
Płace bezpośrednie [h] 5 000 30 000 4 500 28 000
Koszty wydziałowe stałe 20 000 19 000
240 000 233 000
85
2010-03-21
Przykład
Materiał A koszt
Odchylenie kosztów mat.bezpośrednich 10 000 niekorzystne

=145000-900*15*10
Odchylenie zużycia mat.bezpośr.
normatywne 900 szt x 15 kg/szt 13 500
Odchylenie zużycia mat.bezpośr. (kg) -300
Odchylenie zużycia mat.bezpośr. (zł) -3 000 korzystne

zużycie 13.200 kg powinno kosztować
13.200*10 132 000
w rzeczywistości kosztowało 145 000
Odchylenie cen materiałów bezpośrednich 13 000 niekorzystne
Przykład
Materiał B koszt
Odchylenie kosztów mat.bezpośrednich 5 000 niekorzystne

=41000-900*8*5
Odchylenie zużycia mat.bezpośr.
normatywne 900 szt x 8 l/szt 7 200
Odchylenie zużycia mat.bezpośr. (l) 900
Odchylenie zużycia mat.bezpośr. (zł) 4 500 niekorzystne
zużycie 8.100 l powinno kosztować 8.100*5 40 500

w rzeczywistości kosztowało 41 000
Odchylenie cen materiałów bezpośrednich 500 niekorzystne
86
2010-03-21
Przykład
Odchylenie kosztów płac bezpośrednich 1 000niekorzystne

=28000-900*5*6
Odchylenie wydajności pracy
planowane liczba godzin 900 szt x 5 h/szt 4 500
Odchylenie wydajności pracy (h) 0
Odchylenie wydajności pracy (zł) 0
Odchylenie stawki płac bezpośrednich

przepracowano 4500 h, co po planowanej
cenie (6zł/h) 27 000
Odchylenie stawki płac bezpośrednich 1 000niekorzystne
Przykład
Odchylenie kosztów wydziałowych stałych -1 000korzystne

19000-20000
Odchylenie rozmiarów produkcji
produkcja planowana przy stawce
standardowej 20 000
produkcja rzeczywista przy stawce
standardowej 18 000
Odchylenie rozmiarów produkcji (zł) -2 000korzystne
Odchylenie wydatków
wydatki normatywne przy produkcji 900 szt 18 000
w rzeczywistości koszt = 19 000
Odchylenie wydatków 1 000niekorzystne
87

Wyk Ad

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Wyk Ad

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2010-03-21

Rachunkowość finansowa a rachunkowość zarządcza

Rachunkowość finansowa Rachunkowość zarządcza

Rachunkowość zarządcza a rachunek kosztów

Rachunek kosztów – podsystem systemu

Rachunkowość zarządcza a rachunek kosztów

Rachunkowość zarządcza Rachunek kosztów

•Ustalenie kosztów w celu •Ustalenie kosztów w celu przypisania

•Powiązanie kosztów z •Oderwanie kosztów od decyzji

•Wiązanie kosztów z •Przypisanie kosztów ośrodkom

Cele rachunku kosztów:

- systematyczne informowanie menedżerów

- dostarczaniu danych i informacji

Rachunkowość zarządcza – proces

Proces podejmowania decyzji, planowanie i kontrola

2. Wszystkie zmniejszenia majątku lub zwiększenia

3. Wyrażone w pieniądzu celowe, normalne zużycie

Do kosztów nie zalicza się skutków finansowych

Koszt może wyprzedzać wydatek lub odwrotnie.

2. dla wyceny zapasów i pomiaru zysku (ze względu na

3. dla potrzeb podejmowania decyzji

4. dla potrzeb planowania i kontroli

Klasyfikacja kosztów według rodzaju:

2. dla wyceny zapasów i pomiaru zysku (ze względu na

3. dla potrzeb podejmowania decyzji

4. dla potrzeb planowania i kontroli

Klasyfikacja kosztów dla wyceny zapasów i pomiaru

2. Podział kosztów według rodzaju działalności, funkcji,

3. Podział kosztów według finalnych nośników

Koszty produktu i koszty okresu

Podział na koszty produktu i koszty okresu wynika z

Koszty przypadające na produkty sprzedane:

Koszty okresu to koszty ogólnego zarządu, koszty

Koszty produktu i koszty okresu

Podział kosztów według finalnych nośników (produktów i

Finalne nośniki kosztów – gotowe wyroby, półfabrykaty i

Koszty bezpośrednie – koszty, które możemy

Koszty pośrednie – koszty wspólne, rozliczane między

2. dla wyceny zapasów i pomiaru zysku (ze względu na

3. dla potrzeb podejmowania decyzji

4. dla potrzeb planowania i kontroli

Klasyfikacja kosztów dla potrzeb podejmowania decyzji

Klasyfikacja odnosząca się do zmian w kosztach w

Koszty znaczące i koszty nieznaczące

Koszty zapadłe (nieodwracalne)

Koszty utraconych korzyści

Koszty możliwe do prognozowania

Kryterium zachowania się kosztów względem zmian w

Jednostkowe koszty stałe – koszty stałe przypadające na jednostkę

Koszty stałe–skokowe – związane z przejściem od jednego poziomu

Całkowite koszty zmienne – zmieniają się wraz ze zmianami rozmiarów

Jednostkowe koszty zmienne – jeśli koszty zmienne całkowite zmieniają

Koszty stałe i zmienne

Wielkość produkcji Wielkość produkcji

Całkowite koszty zmienne Jednostkowe koszty zmienne

Wielkość produkcji Wielkość produkcji

Rozmiary produkcji 100 200 500

Koszty zmienne na szt. 50 50 50

Koszty stałe na szt. 100 50 20

Koszt jednostkowy razem 150 100 70

Metody podziału kosztów na stałe i zmienne:

- metoda pomiaru inżynierskiego

- metody statystyczno-matematyczne (KC = KS + kzj x q)