Grupowanie materiału statystycznego

Rodzaje grupowania:

 typologiczne - (np. wg cech terytorialnych, rzeczowych, czasowych)

mające na celu wyodrębnienie grup różnych jakościowo,

 wariacyjne - mające na celu uporządkowanie badanej zbiorowości i

poznanie jej struktury, które polega na łączeniu w klasy jednostek
statystycznych o odpowiednich wartościach cech statystycznych.

Szereg statystyczny - ciąg wielkości statystycznych, uporządkowanych wg

określonego kryterium.

  

Sposób grupowania cech zależy od: rodzaju badania (przekrojowe, czasowe),

rodzaju cechy statystycznej, sposobu pomiaru oraz liczby obserwacji
(szczegółowe, rozdzielcze).

Szereg szczegółowy - uporządkowany ciąg wartości badanej cechy

statystycznej, stosowany, gdy przedmiotem badania jest niewielka liczba
jednostek, np. zmienna X przyjmuje wartości: , wartości cechy
porządkujemy rosnąco: lub malejąco .

Szereg rozdzielczy - stanowi zbiorowość statystyczną, podzieloną na części

(klasy) według określonej cechy jakościowej lub ilościowej z podaniem
liczebności lub częstości każdej z wyodrębnionych klas.

Rozkład empiryczny - zestawienie wyników w postaci szeregu rozdzielczego z

cechą mierzalną, odzwierciedla strukturę badanej zbiorowości z punku
widzenia określonej cechy statystycznej.

Szeregi statystyczne

szczegółowe rozdzielcze z cechą czasowe

mierzalną (ilościową):
- momentów
- punktowe (proste,
- okresów
skumulowane),

- przedziałowe (proste,
skumulowane),

rozdzielcze z cechą
niemierzalną
(jakościową:

- geograficzne

- inne

Stosowanie szeregów statystycznych:

 szereg rozdzielczy z przedziałami klasowymi - dla cech ciągłych

 szeregi rozdzielcze bez przedziałów klasowych lub z przedziałami

klasowymi - dla cech mierzalnych skokowych - zależnie od możliwości
wartości (wariantów) cech: dla niewielkiej liczby wariantów: szereg
rozdzielczy punktowy, dla dużej szereg rozdzielczy z przedziałami
klasowymi. 

 szereg rozdzielczy z cechą niemierzalną - szereg geograficzny

(terytorialny) - przedstawia rozmieszczenie pewnych zjawisk w
przestrzeni (np. zestawienie liczby gmin w Polsce).

 szereg czasowy - (dynamiczny chronologiczny) powstaje w wyniku

grupowania typologicznego i wariacyjnego, gdy podstawą grupowania
jest zmiana badanego zjawiska w czasie:
 - szereg czasowy okresów - zawiera informację o rozmiarach zjawiska w
krótszych lub dłuższych okresach.
- szereg czasowy momentów - ujmuje wielkość zjawiska w danym
momencie, najczęściej na początku lub końcu np. miesiąca.

 Podstawowe oznaczenia, podstawowe wielkości

  

n - liczebność próby (zbiorowości próbnej),

xi - wariant cechy statystycznej (i = 1, 2 , ... , n),

ni - liczba jednostek o i-tym wariancie cechy,

k - liczba klas (wariantów cechy),

przy czym:

 Szereg rozdzielczy punktowy 

  

Wskaźnik struktury wi lub częstość (liczebność względna, frakcja, odsetek) -

występowania danego wariantu cechy nazywa się stosunek liczby jednostek o
danej wartości cechy do liczebności próby.

(eq.1)
przy czym: .

Szereg rozdzielczy skumulowany - uzyskuje się poprzez przyporządkowanie

kolejnym wariantom cechy odpowiadających im liczebności (częstości)
skumulowanych, informuje, dla ilu jednostek badanej zbiorowości cecha
przyjmuje wartości nie większe od górnej granicy poszczególnego przedziału
klasowego.

Skumulowany wskaźnik struktury wisk (częstość skumulowana):

(eq.2)

gdzie nisk oznacza liczbę jednostek, których cechy odpowiadają wartościom nie
większym niż xi.

Dystrybuanta empiryczna - przyporządkowanie kolejnym wartościom cechy

statystycznej (zmiennej) odpowiadających im częstości skumulowanych
(względnie liczebności skumulowanych).

Szereg rozdzielczy z przedziałami klasowymi 

a) Ustalanie liczby klas

Liczby klas w zależności od liczebności badanej

zbiorowości
 Liczba obserwacji Liczba zalecanych klas

n k

40-60 6-8

60-100 7-10

100-200 9-12

200-500 11-17

wzory: 

(eq.3)

(eq.4)

b) ustalenie rozpiętości przedziałów klasowych

Rozpiętość (szerokość) przedziału klasowego hi - różnica pomiędzy górną x1i i

dolną x0i granicą i-tego przedziału klasowego.

Z reguły ustala się jednakowe rozpiętości przedziałów klasowych. Przy równej

rozpiętości przedziałów klasowych liczebności (częstości) występujące w
poszczególnych klasach są porównywalne.

Przy różnych rozpiętościach (dla populacji niejednorodnej z dużą koncentracją

wartości w jednej grupie) zamiast liczebności (częstości) stosuje się wskaźnik:
gęstość liczebności (gęstość częstości).

Gęstość liczebności (gęstość częstości) - jest to stosunek liczebności (częstości)

danej klasy do rozpiętości przedziału klasowego:

 
 gęstość liczebności
(eq.5)

szereg rozdzielczy
(eq.6)
 

Dla szeregu rozdzielczego o jednakowych rozpiętościach przedziałów klasowych

hi = h:

(eq.7)

gdzie: nazywa się rozstępem, a k oznacza liczbę klas.

Uwaga: Jeżeli wybieramy przybliżoną wartość h, to powinno to być zawsze

przybliżenie z nadmiarem, tzn. .

c) Ustalanie granic poszczególnych klas

Jako dolną granicę najczęściej przyjmuje się najmniejszą wartość cechy lub
bliskiej tej wartości, czyli . Przy cechach ciągłych górne granice klas
poprzednich powinny być dolnymi granicami klas następnych, aby nie było
pomiędzy przedziałami luk Ponadto trzeba ustalić, do które klasy zaliczyć
wartości graniczne.

W szeregach o otwartych przedziałach klasowych, konieczne jest czasami

domknięcie tych przedziałów. Stosuję się tutaj zasadę, że jeżeli liczebność w
tych przedziałach jest niewielka (nie większa niż 5% badanej zbiorowości,
można te przedziały domknąć taką szerokością, jaka jest w sąsiednich
przedziałach klasowych.

 Szereg rozdzielczy z przedziałami klasowymi 

 

Wskaźnik podobieństwa struktury

Wskaźnik podobieństwa struktury wp - służy do porównywania struktur

analizowanych zbiorowości.

(eq.8)

przy czym: (im wartość bliższa jedności, tym struktury zbiorowości są

bardziej podobne..

 Wskaźniki natężenia

Wskaźniki natężenia - są to wielkości stosunkowe, wyrażające kształtowanie

się wilkości jednego zjawiska na tle innego, logicznie z nim związanego.

Przykładowe współczynniki natężenia:

 stopa bezrobocia - stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludności

czynnej zawodowo,

 gęstość zaludnienia - liczba ludności przypadająca na 1 km2 powierzchni,

 wskaźnik umieralności - liczba zmarłych do średniej liczby ludności, 

 wskaźnik rozwoju gospodarczego - produkt krajowy brutto (netto) do

liczby ludności kraju,

 wskaźnik wydajności pracy - wielkość produkcji do czasu pracy,

 wskaźnik spożycia i usług - wielkość spożycia i usług do liczby ludności,

 wskaźnik rentowności - zysk do wielkości sprzedaży,

 wskaźnik efektywności - zysk do zaangażowanego kapitału,

 wskaźnik produktywności - sprzedaż do do zaangażowanego kapitału.