|
 
|

÷

OӜ
O

O
d 

 
 
 

 
 

  






 
 

 
 
 

 

 
 




2
d
|
 
 
Î Âm (Sóng âm) là nhӳng sóng cơ truyӅn trong các
môi trưӡng vұt chҩt (khí, lӓng, rҳn)
' Âm không truyӅn đưӧc trong chân không
Î Mӝt vұt dao đӝng phát ra âm là mӝt nguӗn âm.Tҫn
sӕ cӫa âm phát ra bҵng tҫn sӕ dao đӝng cӫa nguӗn
âm

Ӕng sáo
Âm thoa Dây đàn
3
u
m 
Î Âm (âm nghe) có f tӯ 16Hz đӃn 2kHz
Î Hҥ âm (f < 16Hz)
Î Siêu âm (f > 20kHz)

Î Tai ngưӡi chӍ có thӇ cҧm nhұn đưӧc Œ

.
]
‡ Nhӳng âm có mӝt tҫn sӕ xác đӏnh gӑi là
các nhҥc âm
‡ Nhӳng âm không có mӝt tҫn sӕ xác đӏnh
gӑi là tҥp âm

Tҥp âm Nhҥc âm
6
2. Các đһc tính sinh lý cӫa âm:
 !


"
Phө thuӝc vào tҫn sӕ cӫa âm.
NӃu âm có tҫn sӕ càng lӟn thì càng cao
 #"
Phө thuӝc vào các đһc tính vұt lí như tҫn sӕ âm, biên đӝ
âm, và các thành phҫn cҩu tҥo cӫa âm.
 !

"
Đӝ to cӫa âm phө thuӝc vào biên đӝ hay mӭc cưӡng đӝ
âm.

7
 3. Tác dөng cӫa âm vӟi thính giác
con ngưӡi
á

 



 



ĐӇ nghe đưӧc âm thanh, tai làm ba
viӋc cơ bҧn:
-Hưӟng sóng âm vào phҫn nghe cӫa
tai
-Cҧm nhұn nhӳng sӵ biӃn đӝng cӫa
áp suҩt không khí
-ChuyӇn nhӳng sӵ biӃn đӝng đó
thành tín hiӋu điӋn mà não có thӇ hiӇu
8
 


- Vành tai (pinna)dùng đӇ "bҳt" các sóng
âm thanh.
- Tai ngoài hưӟng ra ngoài và có mӝt cҩu
trúc cong. Chính cҩu trúc này giúp xác đӏnh
đưӧc âm thanh.


- NӃu mӝt âm thanh đưӧc phát ra 


hoһc $ 
, nó sӁ phҧn xҥ lên vanh tai
theo mӝt cách khác hơn là nӃu nó đang đӃn
tӯ phía trưӟc cӫa bҥn hay bên dưӟi bҥn.
- Sӵ phҧn xҥ âm thanh làm thay đәi dҥng
cӫa các sóng âm thanh. Não nhұn ra các mô
hình đһc biӋt và xác đӏnh đưӧc vӏ trí cӫa âm
thanh trong không gian

10
 

%
&'(
- Mӝt khi các sóng âm thanh đi vào trong ӕng
tai, Nó làm rung màng màng nhĩ.
- Màng nhĩ là mӝt phҫn hình nón mӓng cӫa
da cӭng và rҩt nhҥy cҧm. Nҵm giӳa ӕng tai
và tai giӳa.
- Tai giӳa đưӧc kӃt nӕi vӟi các cә hӑng qua
ӕng Eustachian. Do vұy áp suҩt không khí ӣ
hai bên màng nhĩ vүn bҵng nhau.

11
- Màng nhĩ bҧo vӋ tai trong khӓi nhӳng tiӃng ӗn
lӟn kéo dài.
- Khi não nhұn đưӧc tín hiӋu cho biӃt loҥi tiӃng ӗn
này, phҧn xҥ xҧy ra tҥi màng nhĩ.
- Cơ nhĩ và cơ stapedius sӁ tiӃp xúc, điӅu này kéo
màng nhĩ và các xương nӕi theo hai hưӟng khác
nhau, nên màng nhĩ trӣ nên kém linh đӝng.
- Khi điӅu này xҧy ra, tiӃng ӗn có cưӡng đӝ lӟn đã
đưӧc làm giҧm khi đi vào tai trong
cơ stapedius

12

)* !

- Ӕc tai (cochlea) ӣ tai trong truyӅn âm

thanh qua chҩt lӓng, thay vì thông qua không
khí.
- Chҩt lӓng này có mӝt quán tính cao hơn
nhiӅu so vӟi không khí (khó di chuyӇn hơn).
Các lӵc lưӧng nhӓ ӣ màng nhĩ không đӫ
mҥnh đӇ di chuyӇn chҩt lӓng này. Trưӟc khi
âm thanh đi vào tai trong, áp lӵc tәng phҧi
đưӧc khuӃch đҥi.

13
- Mӝt nhóm các xương nhӓ trong tai giӳa.
Đây thӵc sӵ là xương nhӓ nhҩt trong cơ
thӇ cӫa bҥn. Chúng bao gӗm:

w
 
ươ

w

ươ

w
 
ươ

ҥ

1u
- Xương búa đưӧc kӃt nӕi đӃn trung tâm cӫa
màng nhĩ
- Khi màng nhĩ rung, nó di chuyӇn các Xương
búa như mӝt đòn bҭy.
- Đҫu kia cӫa xương búa đưӧc kӃt nӕi vӟi các
xương đe, đưӧc gҳn liӅn vӟi xương bàn đҥp.
- Xương bàn đҥp cuӕi cùng dӵa vào ӕc tai,
qua cӱa sә hình bҫu dөc.

1]
-Khi có áp lӵc đҭy ӣ trên màng nhĩ, các xương
nhӓ di chuyӇn đӇ các tҩm mһt cӫa xương bàn đҥp
chuyӇn đӝng trên chҩt lӓng trong ӕc tai

- VӅ cơ bҧn, xương bàn đҥp hoҥt đӝng như

piston, tҥo ra sóng trong chҩt lӓng bên trong tai
trong đӇ đҥi diӋn cho nhӳng biӃn đӝng áp lӵc
không khí cӫa sóng âm thanh.

16
&-


%.%
'



'

- ±
+

,





 
- " &-


 
'




'

!
-



- 

"


#
.

/
$
.







17
- Corti là mӝt cҩu trúc có chӭa hàng ngàn tӃ
bào lông. Nҵm trên bӅ mһt cӫa màng đáy
(basilar membrane) và kéo dài trên chiӅu dài
cӫa ӕc tai.

- Các màng đáy đưӧc làm tӯ 20.000 đӃn 30.000

sӧi ³giӕng sұy´ mӣ rӝng trên khҳp chiӅu rӝng cӫa
ӕc tai. 18
 - Khi xương bàn đҥp tác dөng lӵc vào mӝt
phҫn cӫa màng đáy dưӟi cӱa sә hình bҫu
dөc.
- Lӵc này bҳt đҫu mӝt làn sóng di chuyӇn
dӑc theo bӅ mһt cӫa màng, di chuyӇn tӯ
cӱa sә hình bҫu dөc xuӕng đҫu kia cӫa ӕc
tai.
-Khi các tӃ bào lông nhұn đưӧc chuyӇn
đӝng mӝt xung điӋn qua các dây thҫn kinh
ӕc tai.
-Các dây thҫn kinh ӕc tai gӱi xung đӝng
vào vӓ não. Bӝ não sӁ xác đӏnh cao đӝ cӫa
âm thanh dӵa trên vӏ trí cӫa các tӃ bào gӱi
xung điӋn. 1
Vӏ trí cӫa các lông và tҫn sӕ âm

20

Î Ӕc tai chӍ gӱi dӳ liӋu thô - các mô hình cӫa
các xung điӋn. Bӝ não giӕng như mӝt máy
tính trung tâm, xӱ lý nhӳng tín hiӋu đó và
cho chúng ta cҧm nhұn vӅ âm thanh.
Î Đây là mӝt hoҥt đӝng cӵc kǤ phӭc tҥp, và
các nhà khoa hӑc vүn còn mӝt chһng đưӡng
dài tӯ sӵ hiӇu biӃt mӑi thӭ vӅ nó.
3

ө
ӓ

Qua phҫn siêu âm nói rõ hơn, phҫn này khӓi

nói

22
 -

|
Dao đӝng âm vӟi tҫn sӕ cao hơn tҫn sӕ ngưӡi
nghe thҩy đưӧc (lӟn hơn 20.000 Hz) gӑi là sóng
.

23
O
l


á


 


Œ


 



Dơi, mӝt vài loài cá biӇn phát sóng siêu âm đӇ đӏnh
hưӟng «



&" siêu âm đưӧc tҥo tӯ mӝt máy điӋn siêu
cao tҫn. Dòng điӋn siêu cao tҫn tác đӝng lên các bҧn
thҥch anh hoһc gӕm làm các vұt liӋu này phát ra sóng
siêu âm
á     



-Sóng siêu âm là sóng dӑc.

-Tӕc đӝ lan truyӅn cӫa siêu âm phө thuӝc vào bҧn

chҩt và nhiӋt đӝ môi trưӡng truyӅn âm, không phө
thuӝc vào tҫn sӕ.

-Có năng lưӧng rҩt lӟn ( cө thӇ??)

 
 


Khi nói đӃn siêu âm trong y tӃ, chúng ta thưӡng
nghĩ ngay đӃn phương pháp chөp ҧnh siêu âm
(ultrasound scanner). Tuy nhiên, siêu âm còn có
thӇ ӭng dөng trong mӝt sӕ trưӡng hӧp khác

 !

!
0
  &


+


1


, +2
1
 ,
 &#
'34$  



(Siêu am co the???)
 +
4
,
Î Sóng âm tҥo nên mӝt sӭc ép làm thay đәi áp lӵc môi trưӡng.
Nưӟc và tә chӭc cơ thӇ chӏu sӵ biӃn thiên áp suҩt dӉ bӏ phá huӹ
ӣ pha giãn nӣ, gây nên hiӋu ӭng tҥo lӛ.

Tӕc đӝ truyӅn âm trong không khí là rҩt thҩp khoҧng 3u2m/s,

trong cơ thӇ khoҧng 1]u0m/s.
Î Năng lưӧng siêu âm: là đӝng năng dao đӝng và thӃ năng đàn hӗi
cӫa các phҫn tӱ trong môi trưӡng
Î Sӵ hҩp thu và đӝ xuyên sâu cӫa siêu âm: năng lưӧng cӫa siêu
âm dưӟi dҥng cơ hӑc khi vào tә chӭc tҥo nên hiӋu ӭng sinh hӑc
khi đưӧc tә chӭc hҩp thu và năng lưӧng sӁ bӏ giҧm dҫn theo đӝ
sâu trong tә chӭc
á


 


Œ



 



Nói chung các sóng này nҵm trong vùng tҫn
sӕ 20 ± 100 kHz. Sóng siêu âm ӭng dөng
trong y hӑc có tҫn sӕ tӯ 700 KHz đӃn ]0
MHz trong đó siêu âm chҭn đoán sӱ dөng
các tҫn sӕ tӯ 2 MHz đӃn ]0 MHz.
 Máy nghe tim thai là mӝt dөng cө sӱ dөng siêu
âm và hiӋu ӭng Doppler đӇ đo âm thanh và nhӏp
tim thai - các chӍ sӕ cho biӃt tình trҥng cӫa thai
nhi.

Máy nghe tim thai cӫa Hadeco (Nhұt Bҧn)

  



BӋnh viӋn Đҥi hӑc Y Dưӧc TPHCM vӯa điӅu trӏ

thành công u trưӡng hӧp ung thư tuyӃn tiӅn liӋt
(TTL) bҵng phương pháp mӟi hiӋu quҧ, đó là
siêu âm tұp trung tăng cưӡng (HIFU). Phương
pháp này mӣ ra nhiӅu cơ hӝi điӅu trӏ lành bӋnh, ít
gây biӃn chӭng như nhӳng phương pháp mә hӣ
hay tia xҥ trưӟc đây.
 &#'34$

LҨY ĐI LӞP BIӆU BÌ

Tác đӝng rung và tҥo bong bóng cӫa sóng siêu âm giúp loҥi bӓ các biӇu bì già
và chҩt nhӡn trong lӛ chân lông.

LÀM SҤCH MӨN

ChuyӇn đӝng và khҧ năng tҥo bong bóng cӫa sóng siêu âm có thӇ dӉ dàng lҩy
chҭt bҭn tích tө, ҭn chӭa bên trong ra khӓi da, loҥi trӯ mөn.

LÀM SĂN CHҲC DA

Sóng siêu âm giúp loҥi bӓ lӟp biӇu bì già chӃt và hӛ trӧ da hút ҭm, dinh dưӥng
tӕt hơn. KӃt hӧp cùng hiӋu ӭng massage, làn da trӣ nên săn chҳc hơn.

LÀM MӠ VӂT THÂM

Sóng siêu âm làm cho các tӃ bào tҥo bӏ nhiӉm sҳc tӕ bӏ tách ra khӓi các mô
biӇu bì và đưӧc các bҥch cҫu chuyӇn ra ngoài. Vì vұy, da sӁ trӣ lҥi sҳc tӕ tӵ
nhiên ban đҫu.
Î ĐӇ đánh giá mұt đӝ xương (BMD) ngưӡi ta
có thӇ dùng tia X hoһc phương pháp phóng
xҥ như DEXA, SXA, DPA, QCT,« Tuy nhiên,
chúng ta biӃt tia X cũng như các tia phóng xҥ
không an toàn cho bӋnh nhân cũng như
ngưӡi vұn hành máy. Vì thӃ hiӋn nay các
máy đo loãng xương thưӡng dùng phương
pháp siêu âm.
Î