TORUŃ CZWARTEK, 14 STYCZNIA 2010 r.

NR 1/2010 (3)

PISMO STUDENTÓW INFORMACJI NAUKOWEJ I BIBLIOTEKOZNAWSTWA

 Spis treści
Słowo wstępne ______________________________________ 2
Polskie Pulitzery _____________________________________ 3
E-book, e-czytnik, e-ink, e-papier czy e-reader?_____________ 6
Collegium Humanisticum ______________________________ 7
Wędrując bezdrożami uniwersum________________________ 8
V Debata Kopernikańska _____________________________ 10
Listy z ostem: Ucz się, ucz ____________________________ 12
Listy z ostem: Nowe porządki w bibliotece________________ 13
Listy z ostem: Doktoranta portret (nie) własny _____________ 13
I stanie się koniec...__________________________________ 14
W osiemdziesiąt dwie minuty dookoła Galerianek__________ 15
Rozkosz w stylu vintage ______________________________ 16
Lista bestsellerów MR________________________________ 16

„Do [czech]? Do [czech] to ja mam za darmo”

A my jesteśmy i po raz trzeci, i to za darmo! Jak widać ani przerwa wakacyj-
na, ani świąteczna nie rozleniwiła nas na tyle, aby zarzucić wydawanie
„MIĘDZY REGAŁAMI”. Z zakasanymi rękawami do pracy i z lekko po-
większonym składem osobowym Redakcji, witamy w styczniowym numerze.
Znajdziecie w nim m.in. dział Listy z ostem z artykułami na temat spraw, któ-
re w pewien sposób nas poruszyły, dotknęły, zirytowały. Chcielibyśmy na
stałe wprowadzić rubrykę z naszymi recenzjami filmów, książek, spektakli,
płyt (niekoniecznie tych na czasie i na topie, ale także lekko odkurzyć filmo-
tekę czy biblioteczkę). Może zachęcimy Was do sięgnięcia po gatunki, o któ-
rych nawet nie słyszeliście. Mamy nadzieję, że spotka się to z Waszym pozy-
tywnym odbiorem. Zatem smakowitej lektury!

Nie ukrywamy, że z naszej strony należą się podziękowania za finan-

sowy patronat dla Dziekana Wydziału Nauk Historycznych – dra hab. Stani-
sława Roszaka, dzięki któremu kolejne wydania „MIĘDZY REGAŁAMI”
mają realną szansę trafić do Czytelnika. Jesteśmy wdzięczni. Praca nad po-
szczególnymi numerami, gdy wiemy, że jesteśmy „bezpieczni finansowo”,
jest niezwykle komfortowa.
Tytułem końca i korzystając, iż rok 2010 dopiero raczkuje, możliwe,
że się jeszcze nie obudził po sylwestrowych szaleństwach, cała Redakcja ży-
czy, aby był on dla Was łaskawy i nie doświadczał Was zbytnio (chyba że
pozytywnie!).
W imieniu Redakcji – Asia Edwarczyk

MIĘDZY REGAŁAMI STYCZEŃ 2010 (3)

Pismo Studentów Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa

Adres redakcji
87-100 Toruń, ul. Gagarina 13 a Opiekun redakcji:
tel. 668 360 820 dr Dorota Degen
e-mail: pkn_umk@stud.umk.pl
Korekta:
Zespół redakcyjny: Milena Śliwińska
Joanna Edwarczyk, Paulina Kwiatkowska,
Piotr Rudera, Małgorzata Szymczyk, Skład:
Milena Śliwińska, Anna Urbanek Anna Urbanek
 Polskie Pulitzery – sukces czy chwyt marketingowy?
Przegląd nagród dziennikarskich

Nagrody mają wyłaniać najlepszych, mają ich promować, Bolesława Wierzbiańskiego. Publicystów, zajmujących
czasem mają być ukoronowaniem działalności zawodo- się kwestiami ekologii, SDP odznacza Nagrodą im. Profe-
wej, a innym razem mają mobilizować nagradzaną osobę. sora Stanisława Myczkowskiego. Publikacje, których
Podobnie jest z nagrodami dziennikarskimi – mają one główną tematyką jest edukacja odznaczane są Nagrodą
skierować uwagę na osobowości dziennikarskie, wskazać im. Jerzego Zielińskiego. Dziennikarzom przyznawany
tych najlepszych i wyróżnić najciekawszy materiał ubie- jest także Laur SDP. Wyróżnienie to można otrzymać za
głego roku. Dla jednych dziennikarzy nagrody są rodza- najwyższą jakość dziennikarstwa. Stowarzyszenie przy-
jem podziękowania za całokształt działalności, dla innych znaje corocznie również antynagrodę – „Hienę Roku”,
zaś są wyróżnieniem, mającym dopiero otworzyć przed która dostać można z publikacje i postawę wykraczającą
nimi drzwi popularności. poza etykę dziennikarską.
Na polskim rynku nagród dziennikarskich jest kil- Nagroda im. Andrzeja Woyciechowskiego przy-
ka wyróżnień. Polskim Pulitzerem określana jest określa- znawana jest za najlepszy materiał dziennikarski, wypły-
na jest Główna Nagroda Wolności Słowa przyznawana dla wający na życie Polaków. W kapitule, poza dziennikarza-
autorów publikacji zaangażowanych w obronę demokracji mi, zawsze znajduje się członek rodziny patrona. Nomina-
i w prawidłowe funkcjonowanie państwa. Mianem tym cje nie są pogrupowane na kategorie, jedynym warun-
określane są również pozostałe nagrody przyznawane kiem, aby otrzymać nagrodę jest to, jakie znaczenie dany
przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, o czym bę- program czy tekst miał dla opinii publicznej. Pod tym
dzie mowa w dalszej części referatu. względem Nagroda im. Woyciechowskiego bardzo różni
się od Dziennikarskiej Nagrody Związkowej OPZZ, która
KATALOG NAGRÓD jest skategoryzowana oraz bardzo precyzyjna tematycznie.
Nagroda Związkowa przyznawana jest w trzech
Najbardziej prestiżową nagrodą przyznawaną dziennika- kategoriach: prasa, radio i telewizja. Wyróżnienie ma trzy
rzom jest Grand Press. Wyróżnienie, za najlepsze teksty, stopnie. Przyznawana jest za szeroko pojęte sprawy pra-
audycje radiowe, programy telewizyjne oraz materiały cownicze i związkowe. Inną nagrodą dla publikacji o te-
internetowe, kapituła przyznaje w następujących katego- matyce społecznej
riach: news, dziennikarstwo śledcze, publicystyka, repor- jest powołana 17
taż, dziennikarstwo specjalistyczne, wywiad. Wśród kry- lutego br. przez
teriów branych pod uwagę przez kapitułę są wybitne wa- Komisję Europej-
lory warsztatowe, znaczenie materiału dla opinii publicz- ską nagroda przy-
nej, ciekawy, indywidualny charakter materiału oraz za- znawana z publi-
chowanie standardów etycznych dziennikarstwa. kacje o tematyce
Press przyznaje również nagrodę, która – jak zdrowotnej.
chcą organizatorzy – charakteryzuje się misyjnością: Organiza-
„Miesięcznik, dbając o profesjonalizm w dziennikarstwie, torzy zwracali
przestrzeganie etycznych kanonów tego zawodu, promo- uwagę, że nagroda
wanie najwyższych standardów pracy w mediach, ustana- ma mieć dwie
wia nagrodę dla Dziennikarza Roku. Może ja otrzymać funkcje: ożywiać
osoba, której praca spełnia wszystkie trzy wymienione europejską dysku-
wyżej warunki”. Wyróżnienia „Press” uznawane są za sję o zdrowiu oraz
najbardziej prestiżowe, ale obok nagród przyznawanych ma być wyróżnie-
przez to czasopismo można wyróżnić nagrody przyznawa- niem dla kunsztu
ne przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich. war sztat owego
O Głównej Nagrodzie Wolności Słowa wspo- uh on or owa n ych
mniałam już na początku artykułu, poza tą nagrodą Stowa- dziennikarzy, ma
rzyszenie przyznaje jeszcze: Nagrodę im. Eugeniusza być ona również
Kwiatkowskiego: za publikacje o inicjatywach gospodar- mobilizacją dla
czych. Nagrodą im. Dziewanowskiego odznaczane są pu- publicystów, aby
blikacje dotyczące wydarzeń międzynarodowych; Za ci opisywali dzia-
publikacje o tematyce społecznej SDP przyznaje Nagrodę łania Komisji Eu-
im. Stefana Żeromskiego. Nagroda Watergate, przyzna- ropejskiej w za-
wana jest w zakresie dziennikarstwa śledczego. Dzienni- kr esi e dbani a
karz zajmujący się tematyką sportową może się ubiegać o zdrowie. Nagro-
o Nagrodę im. Stana Musiała i Edwarda J. Piszka, nato- da przyznawana
miast redakcjom lokalnym przyznawana jest Nagroda im. jest jedynie za
publikacje praso-
MIĘDZY REGAŁAMI 3
we lub elektroniczne. Sito wyłaniające laureatów nagrody
jest dwuetapowe – najpierw etap krajowy, następnie etap
europejski. To nie jest jedyna nagroda przyznawana przez
administrację europejską dla dziennikarzy. Parlament Eu-
ropejski przyznaje wyróżnienie dla publicystów, którzy
zajmują się ważkimi sprawami, dotyczącymi Europy –
Dziennikarską Nagrodę Parlamentu Europejskiego.
Te dwa wyróżnienia, jak i nagrody przyznawane
przez SDP, są odznaczeniami za działalność w określonej
tematyce. Tak samo jest również Nagrodą Dziennikarską
im. Mariana Krzaka.
Wyróżnienie to przyznawane jest od 1998 roku
przez środowisko bankowe. Inną nagrodą przyznawaną
publicystom zajmującym się sprawami ekonomicznymi
jest Nagroda im. Władysława Grabskiego. Kolejnym
wyróżnieniem ekonomicznym są Ostre Pióra, której fun-
datorem jest Business Centre Club. Wyżej wymienione
nagrody przyznawane są pod względem tematycznym,
w wąskiej dziedzinie; natomiast szeroko pojęty wymiar
społeczny ma Nagroda im. Dariusz Fikusa, jest przyzna-
wana dziennikarzom, którzy dążą do umocnienia wolnych
mediów oraz przestrzegają zasad etyki zawodowej.
Pierwsza edycja nagrody (w 1998 roku) była
przyznana za cykl reportaży, które zmobilizowały społe-
czeństwo do pomocy powodzianom. Kolejne wyróżnienia
były przyznawane m.in. za cykl artykułów w „Gazecie
Wyborczej”, które pomogły odzyskać skradzione staro-
druki z Biblioteki Jagiellońskiej. Nagroda jest przyznawa-
na w dwóch kategoriach – twórca mediów i twórca w me-
diach. W sierpniu br. pojawiły się głosy spadkobierców
Dariusza Fikusa jakoby „Rzeczpospolita”, jako czasopi-
smo, odbiegała od idei gazety, którą redagował Fikus.
Wokół nagrody narastało nieporozumienie, tak samo jak
w 2007 roku wokół Nagrody Kisiela.
Nagroda Kisiela została ufundowana przez same-
go Stefana Kisielewskiego i przez niego przyznawana. Po
śmierci inicjatora w 1990 roku, przyznawaniem nagród
zajęła się Kapituła, w skład której weszli wszyscy dotych-
czasowi laureaci, syn Kisielewskiego – Jerzy, i Marek
Król – były Redaktor Naczelny „Wprost”. Nagradzano
osoby (polityków, publicystów i przedsiębiorców), któ-
rych działalność jest zgodna z duchem działalności
Kisielewskiego. Ostatnie nagrody przyznano w 2006
roku.
Nagrody dziennikarskie przyznawane są
przez dziennikarzy, przez specjalistów lub przez auto-
rytety. Również studenci dziennikarstwa mają swoje
nagrody, które przyznają dziennikarzom, są to Media-
Tory.
Studenckie Nagrody Dziennikarskie przyzna-
wane są w dziewięciu kategoriach – MediaTORY
specjalne i MediaTORY główne: „auTORytet, nawi-
gaTOR, TORpeda, detonaTOR, akumulaTOR, prowo-
kaTOR, inicjaTOR oraz reformaTOR. Zwycięzcy
wyłaniani są poprzez głosowanie studentów z ośmiu
kierunków dziennikarskich. Organizatorami są Koło
Naukowe Studentów Dziennikarstwa i Komunikacji
Społecznej UJ oraz Stowarzyszenie MediaTory.
Wśród nagród dziennikarskich można również
wyróżnić nagrody niszowe i mniej spektakularne. Do
takich nagród należą Polsko-Niemieckie Nagrody
Dziennikarskie; Nagroda Dziennikarzy Małopolskich;
4 MIĘDZY REGAŁAMI
Nagroda dla dziennikarzy Mediów Lokalnych im, red.
Piotra Różyckiego; Nagroda im. Łopieńskiej
(przyznawana za najlepszy wywiad prasowy); Ogólnopol-
ski Konkurs na Reportaż im. Ryszarda Kapuścińskiego;
Konkurs im. Szumowskiego.
SUKCES CZY MARKETING?
Można się zastanawiać dlaczego dziennikarze dostają na-
grody czy dlatego, bo są profesjonalistami, czy też nagro-
dy czynią z nich profesjonalistów. Można też zapytać ina-
czej: czy dziennikarze dostają nagrody i wtedy stają się
znani czy też nagrody są przyznawane znanym
i popularnym. Każda z możliwości w jakimś sensie jest
prawdziwa i stanowi przyczynek do chyba nierozstrzygal-
nej dyskusji. Nagrody są osobistym sukcesem publicysty,
ale stają się one również swoistą akcją marketingową,
promującą dziennikarza.
W artykule Sumy marzeń w „Press” przedstawieni
są czołowi polscy dziennikarze, którzy jeśli zdecydowali-
by się na udział w reklamie, mogliby zainkasować bardzo
duże honoraria. Monika Olejnik znalazła się na trzecim
miejscu tegoż rankingu, zaraz za nią uplasował się To-
masz Lis, na szóstym miejscu Justyna Pochanke, a na
trzynastym Jacek Żakowski, który wyprzedził m.in. Kubę
Wojewódzkiego. Ten ranking pokazuje, kto w Polsce jest
znany i popularny. Do miejsca trzynastego jest aż czterech
dziennikarzy, którzy dla rynku reklamowego są cenni, bo
są niedostępni. Wszyscy wymienieni dziennikarze byli
laureatami Grand Press. Ten ranking ma również swoje
potwierdzenie w artykule Zbigniewa Bajki, Dziennikarze
lat 90., zamieszczonego w „Zeszytach Prasoznawczych
z 2000 roku, nr 3-4. Dziennikarze na zadane im pytanie
o najbardziej wiarygodnego publicystę w Polsce w 71%
odpowiedzieli, że nie ma takiego, a tylko 29% powiedzia-
ło, że taki jest. Wśród dziennikarzy o najwyższym stopniu
wiarygodności wymieniono Monikę Olejnik, Ryszarda
Kapuścińskiego, Tomasza Lisa, Krzysztofa Skowrońskie-
go. Po jednym procencie mieli m.in. Bogdan Rymanow-
ski, Piotr Zaremba, ks. Adam Boniecki, Grzegorz Miecu-
gow. Zdecydowana większość opowiedziała się
za tym, że nie ma wiarygodnych dziennikarzy
w Polsce, taka sytuacja jest bezpośrednio związa-
na z innymi problemem, mianowicie ze spadkiem
oglądalności serwisów informacyjnych. Odpo-
wiedzi dziennikarzy były właściwie takie same,
kiedy zapytano, którzy publicyści są godni naśla-
dowania. Nie ma takiego – opowiedziało 74%
pytanych, a 26% podaje nazwisko dziennikarza.
Lista nazwisk jest taka sama jak podczas odpo-
wiedzi na pytanie pierwsze. Czołowe miejsca
zajmują dziennikarze, który byli nagradzani
w różnego typu plebiscytach dziennikarskich.
Nagrody pomagają tworzyć prestiż
i pozytywny wizerunek danej osoby. W jakimś
sensie sprawiają też, że publicysta staje się popu-
larny i lubiany, a markę lubianą zawsze postrze-
gamy jako rzetelniejszą, bardziej obiektywna
i lepszą. Koncerny medialne zabiegają o takie
twarze i skupiają w swoich szeregach najpopular-
niejszych dziennikarzy, a to służy obu stronom,
bo i dany koncern promuje się dzięki twarzom
publicystów i dani publicyści promują się po-
przez współpracę z prestiżowym konsorcjum
medialnym. Tak jest np. w TVN, gdzie obie stro-
ny, i TVN, i pracujący tam dziennikarze, tworzą
silnie zintegrowaną medialną markę, kojarzoną
jednoznacznie z nowoczesnością i profesjonali-
zmem. Marketingowa symbioza jest i dla jed-
nych, i dla drugich bardzo korzystna, choć dla
odbiorcy czasem zagadkowa, gdyż nie wiadomo
kto, kogo bardziej promuje. Krzysztof W. Ka-
sprzak twierdzi, że dążenie do obecności w me-
diach, do kształtowania swojego pozytywnego
wizerunku jest czymś naturalnym. Dziennikarze
są właścicielami swojej marki medialnej i chcą ją
promować zarówno poprzez profesjonalizm, któ-
rego poparciem są nagrody, jak i poprzez działal-
ność poza zawodowa. Każdy „pragnie ów pro-
dukt wypromować, zareklamować, przyzwyczaić
doń konsumenta, za pomocą różnych skojarzeń”.
Taki jest zasadniczy schemat PR dla każdego
produktu, produktu jakim jest również marka
dziennikarza.
Nagrody są wykrzyknikiem stawianym
przy nazwisku publicysty. Jeżeli uprościmy
i spróbujemy uschematycznić powody przyzna-
wania nagród, to właściwie można zamknąć je
w kilku hasłach: profesjonalizm, pasja, misja,
obiektywizm, zaangażowanie. Dziennikarze soli-
darnie twierdzą, iż wyróżnienia są dla nich ol-
brzymim sukcesem, potwierdzeniem, że to, co
robią jest słuszne i akceptowane. Nagrody jedno-
cześnie są dla wyróżnionych ogromnym cięża-
rem, gdyż zobowiązują do tego, aby z każdym
dniem byli tylko lepszymi. Jacek Dąbała tak mó-
wi o nagrodach dziennikarskich: „Takie wyróż-
nienie mają dla dziennikarzy olbrzymie znacze-
nie. Świadczą o uznaniu i prestiżu, jakim cieszą
się w środowisku, ale też informują opinię pu-
bliczną o stanie dziennikarstwa i kierunkach,
w jakich ono zmierza”.
MIĘDZY REGAŁAMI
Dziennikarze nie stają się lepsi dzięki nagro-
dom, ale dzięki pracy i talentowi. Jednak czy
tylko te czynniki mają wpływ na popularność
dziennikarzy? Publicyści udzielają wywiadów
w prasie, stają się bohaterami tabloidów, biorą
udział w programach rozrywkowych. Pobudki
takich udziałów są różne, różne są również ich
oceny. Komercjalizacja wśród dziennikarzy
staje się poważnym problemem. Obejmuje ona
wiele pól m.in.: zajmowanie się błahostkami
a ignorowanie problemów znaczących czy nie
podejmowanie poważnych tematów przez
dbałość o wskaźniki oglądalności. Te wszyst-
kie problemy z jakimi boryka się współczesne
dziennikarstwo, stawiają pod znakiem zapyta-
nia trafność nagród przyznawanych dziennika-
rzom. Tę samą wątpliwość wyraził Piotr Pace-
wicz, pisząc obrazoburczy list po przyznaniu
rok temu nagrody Grand Press B. Rymanow-
skiemu. List ten obił się echem, odpowiedzieli
na niego inni laureaci nagrody: „Zdajemy
sobie sprawę, że temperatura tegorocznych
dyskusji związana jest z narastającym jako-
ściowym kryzysem polskich mediów, z emo-
cjami politycznymi ostatnich lat i z głębokimi
podziałami w naszym środowisku. Nie przy-
mykamy oczu na te problemy. Widzimy
potrzebę dyskusji i szukania środków zarad-
czych. Zgadzamy się z niektórymi krytyczny-
mi uwagami Piotra Pacewicza pod
adresem polskiego dziennikarstwa […]. Nale-
żymy do różnych szkół dziennikarstwa
i nurtów warsztatowych. Mamy sobie samym
i naszym kolegom wiele do zarzucenia. Ale
nagroda Grand Press ma dla naszego podzielo-
nego środowiska szczególne znaczenie. Jest
wartością, której nie powinniśmy utracić. Bo
poza nią nie mamy wspólnych, łączących nas
instytucji, na których moglibyśmy coś lepsze-
go budować”. Środowisko dziennikarskie szu-
ka dla siebie wspólnego mianownika, tym
mianownikiem ma być najbardziej prestiżowa
nagroda w polskim świecie dziennikarskim.
List ten pokazuje, że nagrody, poza tym wła-
ściwościami, o których była mowa wcześniej,
w jakimś stopniu integrują środowisko, nagro-
da staje się synonimem uznania i poparcia.
Pomagają tworzyć markę, nie są tylko
świadectwem próżności, przyznawanym przez
„towarzystwo wzajemnej adoracji” – nagrody
dziennikarskie – są dowodem na to, że środo-
wisko czy też eksperci potrafią docenić coś, co
robi inny dziennikarz. Nagrody są niezbędne
w środowisku dziennikarzy, tak jak niezbędne
są nagrody literackie, bo poza tym, że dają
prestiż osobie nagradzanej, to również są
sygnałem dla opinii publicznej, na czyją publi-
cystykę warto zwrócić uwagę, mówią kto stara
się oddzielać ziarno od plew i mówić wyłącz-
nie o ziarnach.
Milena Śliwińska
5
E-book, e-czytnik, e-ink, e-papier czy e-reader?
Lubisz czytać, a uparcie twierdzisz, że książki i gazety w
klasycznej postaci nie da się zastąpić?
Jeśli zapach świeżej farby drukarskiej i szelest przewraca-
nych kartek decydują o twoim stanowisku, to rewolucyjne
zmiany w formie książek, jakich jesteśmy świadkami,
wkrótce mogą sprawić, że staniesz się entuzjastą
e-papieru. Druga połowa listopada 2009 roku przyniosła
długo oczekiwaną premierę na polskim rynku nowych
technologii związanych z książką. Wtedy to pojawiło się
elektroniczne urządzenie czytelnicze Iliad holenderskiej
firmy Irex Technologies. Technologia e-papieru, przy
użyciu której powstał Iliad, niesie ze sobą rewolucyjną
możliwość zastąpienia dokumentów, gazet i niektórych
książek jednym poręcznym urządzeniem. Urządzenie,
ważące niespełna 400 gramów, pozwala na dotarcie do
nieograniczonej ilości gazet, magazynów i książek w wer-
sji elektronicznej, zastępując ich dotychczasowe, papiero-
we odpowiedniki. Ale to dopiero początek rewolucji!
E-CZYTNIK
Oparte na tej technologii urzą-
dzenie zwane czytnikiem
książek elektronicznych,
funkcjonujące na rynku także
jako czytnik e-książek, e-
booków bądź e-czytnik. Jest
to przenośne urządzenie cyfro-
we, które daje możliwość wy-
świetlania, czytania, czy też
słuchania książek elektronicz-
nych (e-booków i audiobo-
oków), czasopism (e-gazet)
oraz wszelkich innych doku-
mentów. Dzięki wyposażeniu
e-czytnika w pamięć we-
wnętrzną i nowoczesny wy-
świetlacz pozwala na przecho-
wywanie wielu dokumentów i pobieranie ich z różnych
serwisów. Urządzenie jest ponadto wyposażone w dotyko-
wy ekran – obecnie wykonany w technologii e-papieru –
o przekątnej wahającej się od 6 do 8 cali w zależności od
modelu. Za pomocą kabla będącego standardowym wypo-
sażeniem każdego e-czytnika, możemy się łączyć z kom-
puterem, a komunikację bezprzewodową zapewnia WiFi,
dzięki któremu możemy dokonywać aktualizowania prze-
chowywanych w nim plików. E-czytnik posiada także
wbudowane wejście słuchawkowe, co pozwala słuchać
muzyki lub odsłuchiwać audiobooki. Istnieje również
możliwość subskrypcji e-gazet, czasopism oraz blogów.
Urządzenie umożliwia robienie notatek i adnotacji oraz
rysowanie. Ten stosunkowo niewielki sprzęt oferuje kom-
pleksowe usługi multimedialne.
Co w takim razie wyróżnia e-czytniki – biorąc pod
uwagę jedynie jakość i funkcje – od oferowanych na ryn-
ku palmtopów, notebooków, czy nowoczesnych telefonów
6 MIĘDZY REGAŁAMI
multimedialnych? Zainteresowanie e-czytnikami przypi-
sywać można zastosowaniu interesującej i innowacyjnej
technologii, która opracowywana jest począwszy od lat
70. Dopiero jednak wyniki uzyskane w latach 90. dały
podstawy do wyobrażenia sobie nieprzeciętnych możliwo-
ści, jakie mógłby oferować e-papier.
E-PAPIER
E-Papier to technologia XXI wieku, dająca wręcz nieogra-
niczone możliwości. Dzięki niej już wkrótce jedna giętka,
cienka, możliwa do złożenia lub zrolowania kartka praw-
dopodobnie zastąpi dzisiejsze drukowane gazety, a może
nawet i książki.
Badacze pracujący przy opracowywaniu e-papieru wyja-
śniają jego innowacyjność: e-papier jest technologią wy-
świetlania obrazu, opartą na elektronice polimerowej. Jej
podstawowym założeniem jest zastąpienie klasycznych
układów krzemowych, układami realizowanymi na two-
rzywach sztucznych. Dzięki zastosowaniu tej technologii
w procesie produkcyjnym
e-czytników, są one rewolucyj-
ne pod względem wyświetlania
obrazu. W przeciwieństwie do
klasycznych wyświetlaczy nie
promieniują one światłem wła-
snym – obraz raz wyświetlony
nie podlega ciągłemu odświe-
żaniu, dzięki czemu użytkow-
nik uzyskuje wysoki komfort
czytania tekstów. Ekran urzą-
dzenia, podobnie jak tradycyj-
ny papier, charakteryzuje się
wręcz doskonałym kontrastem
i jest czytelny w różnych wa-
runkach oświetleniowych,
a jak zapewniają producenci –
daje możliwość komfortowego
czytania również w bezpośrednim świetle słonecznym.
Tak samo, jak zwykła kartka papieru, można z niego czy-
tać pod każdym niemal kątem, a wysoka wytrzymałość
baterii tego zapewnia pracę bez ładowania przez długi
czas. Wyświetlacze e-papierowe są wydajne energetycz-
nie, gdyż zużywają energii tylko podczas zmiany obrazu
wyświetlanego na ekranie.
RYNEK POLSKI I ECLICTO
Wspomniana na początku listopadowa premiera
e-czytnika Iliad, którego specyfikacja została przedstawio-
na w ramce, zapoczątkowała rozwój rodzimego rynku
e-czytników do tego stopnia, że na początku grudnia firma
Kolporter rozpoczęła sprzedaż polskiego czytnika
e-książek o nazwie eClicto. Wiceprezes Kolporter Info –
Tomasz Ziąbka informuje, że urządzenie można zakupić
tylko za pośrednictwem strony internetowej eClicto.pl
i w sklepie internetowym Kolporter.pl. Zarówno oprogra-
mowanie, jak i projekt, to dzieło spółki Kolporter Info.
Sprzęt składany jest w Azji, a jedynym mankamentem
urządzenia – porównując go do oferty innych producen-
tów – jest to, że nie można się za jego pośrednictwem
łączyć bezprzewodowo z Internetem. Użytkownik pozba-
wiony jest zatem możliwości pobierania nowych doku-
mentów. Producent zapewnia, że kolejna wersja eClicto
będzie miała większy ekran i możliwość łączenia z inter-
netem za pomocą Wi-Fi. W ofercie czytelniczej jest, póki
co, tysiąc polskich tytułów, ale Kolporter prowadzi nego-
cjacje z wydawcami zagranicznymi i prawdopodobnie
rozszerzy ofertę. Producent podaje, że pojemność urzą-
dzenia jest w stanie zmieścić 400 książek, można rozsze-
rzyć pojemność pamięci podłączając do niego kartę SD.
Koszt nowinki technologicznej to 899 zł (w pamięci czyt-
nika jest zapisanych 100 książek). Cena polskiego
e-czytnika wydaje się być rozsądna, biorąc pod uwagę to,
że w ofercie, na polskim rynku, nie znajdziemy tańszego
czytnika e-booków. Jednym z tańszych urządzeń tego
typu jest Cybook Opus, którego cena wynosi ok. 1200 zł,
do zestawu dołączony jest kabel USB i futerał. Z kolei,
kupując nieco droższy jetBook, kosztujący 1218 zł, do-
staniemy w zestawie kabel, ładowarke i słuchawki. Jeśli
możemy sobie pozwolić na wydatek rzędu 3000 zł, to
idealny będzie ulepszony technologicznie czytnik Iliad
2nd Edition, do którego dołączane są kabel USB, łado-
warka, adapter podróżny i stylus.
Przyczyn braku zainteresowania polskiego społe-
czeństwa e-czytnikami i ofertą e-książek można upatry-
wać do niedawna w braku polskiego sprzętu i stosunkowo
wysoką ceną czytników oferowanych przez producentów
zagranicznych. Ewidentnie, niesprzyjający może być brak
aktywności polskich czytelników, choć pojawia się coraz
więcej osób zafascynowanych e-bookami, a ich aktyw-
ność czytelnicza ogranicza się prawie wyłącznie do ksią-
żek w postaci elektronicznej. Czytelnicy e-booków nie są
jeszcze uwzględniani w badaniach czytelnictwa organizo-
wanych przez Instytut Książki i Czytelnictwa Biblioteki
Narodowej, więc trudno ocenić skalę zainteresowania
e-bookami i e-czytnikami na polskim rynku. Wkrótce
miernikiem czytelnictwa, w jakimś stopniu, może stać się
liczba pobieranych e-booków i sprzedawanych
e-czytników, które będą cieszyły się coraz większym za-
interesowaniem
Piotr Rudera
E-czytnik Iliad
Elektroniczne urządzenie czytelnicze Iliad to praktyczne zasto-
sowanie wcześniej opiasanej technologii e-papieru, niosącej
przełomowe rozwiązanie w zakresie wyświetlania obrazu.
Urządzenie wyposażono w 8,1" dotykowy ekran
o rozdzielczości 1024x768 pikseli, 160 DPI, wyświetlający
obraz w 16 odcieniach szarości, łącze Bluetooth, Wi-Fi, złącze
USB 2.0, procesor Intel® 400MHz XScale™ procesor
o pamięci 64 MB RAM, wewnętrzny dysk o pojemności 256
MB wewnętrozszerzalnej kartami pamięci SD - w zestawie
znajduje się karta o pojemności 2 GB oraz stereofoniczne gło-
śniki (oprócz czytania można też na nim posłuchać plików
MP3). Czytnik pracuje pod kontrolą systemu operacyjnego np.
Windows CE 5.0, co oznacza że użytkownik ma dostęp do
dodatkowego oprogramowania, takiego jak przeglądarka inter-
netowa.
MIĘDZY REGAŁAMI
Collegium
Humanisticum
W 2011 roku, jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem,
Wydział Nauk Historycznych czeka kolejna przepro-
wadzka. Do tego czasu w miasteczku uniwersyteckim
ma zostać ukończony pierwszy etap budowy nowego
obiektu – Collegium Humanisticum. Inwestycja pochło-
nie około 70 mln złotych i będzie finansowana ze środ-
ków Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego oraz budżetu miasta. Znaczącą część
niezbędnych funduszy pozyskano również z Minister-
stwa Finansów. Do nowego gmachu, poza historykami,
zostaną przeniesione również pedagogika, socjologia,
filozofia oraz w dalszej perspektywie filologie, które
teraz mieszczą się w Collegium Maius.
Docelowo Collegium Humanicticum ma skła-
dać się z pięciu segmentów – jednego dydaktycznego,
w którym znajdą się sale wykładowe, ćwiczeniowe
i biblioteka oraz czterech administracyjnych z dzieka-
natami, oraz pokojami dla pracowników naukowych.
Budynek ma być bardzo nowoczesny i naszpikowany
elektroniką. Sterowane komputerowo będą m.in. ogrze-
wanie i oświetlenie. Drzwi do pokoi kadry mają być
otwierane przy użyciu kart magnetycznych. W całym
budynku możliwy będzie bezprzewodowy dostęp do
Internetu. W czasie projektowania nie zapomniano tak-
że o zmotoryzowanych pracownikach i studentach, dla
których wokół Collegium powstaną miejsca parkingo-
we.
Warto wiedzieć, że Collegium Humanisticum
nie jest jedyną z planowanych inwestycji UMK. Na
Bielanach ma stanąć również Interdyscyplinarne Cen-
trum Nowoczesnych Technologii, przy Instytucie Fizy-
ki budowane jest Centrum Optyki Kwantowej, a przy
Wydziale Sztuk Pięknych planowana jest budowa Cen-
trum Konserwacji Zabytków. Miejmy nadzieję, że uda
się zrealizować także projekt powstania Centrum Spor-
towego, gdyż wśród wielu toruńskich żaków słychać
głosy niezadowolenia z aktualnego zaplecza sportowe-
go, jakim dysponuje uczelnia.
Paulina Kwiatkowska
7
Wędrując bezdrożami uniwersum
czyli o fenomenie fan fiction
Czy zdarza się Wam czasami odkładać właśnie przeczyta-
ną książkę z uczuciem niedosytu, z wrażeniem, że autor
urwał jakiś wątek w połowie, że zmarnował potencjał
postaci, że nie dopracował zbytnio świata…, że ktoś inny
mógłby to napisać lepiej? Cóż, możecie być niemal pew-
ni, że jakiś natchniony czytelnik postarał się już wypełnić
tę lukę.
Fan fiction, czyli opowiadania tworzone przez fa-
nów do istniejących książek, filmów, komiksów, gier czy
seriali, to zjawisko szczególnie rozpowszechnione w świe-
cie miłośników fantastyki. W latach 60. XX wieku, na fali
popularności serialu Star Trek, w magazynach jego miło-
śników (fanzinach) zaczęły ukazywać się opowiadania
umieszczone w tym uniwersum, przedstawiające nowe
przygody bohaterów, pogłębiające psychologię czy dobu-
dowujące ich przeszłość.
Popularność fan fiction wzrosła jednak niepo-
miernie wraz z rozwojem Internetu. W 1998 roku powstał
największy serwis z opowiadaniami tworzonymi przez
fanów – FanFiction.net* – który gromadzi twórczość
związaną z książkami, mangą i anime (japońskie komiksy
i filmy animowane), filmami, komiksami, kreskówkami,
grami, serialami, a nawet sztukami teatralnymi (sic!).
W większości kategorii liczba zamieszczonych opowiadań
osiąga kilkadziesiąt, a niektóre nawet kilkaset pozycji! Ba,
Historia fan fiction w jego współczesnym rozumieniu nie
jest wcale taka krótka. Zaczęła się bowiem już w XVII
wieku od nieautoryzowanych „ciągów dalszych” Don
Kiszota, a nawet jeszcze wcześniej – od opowieści
umieszczanych
w świecie eposów Homera i rozmaitych wariacji na temat
legend arturiańskich. Często stosowano ją w celu parody-
stycznym – tworzono kolejne opowieści w stylu Tysiąca i
jednej nocy, dopisywano nowe przygody Sherlockowi
Holmesowi i Alicji Lewisa Carolla, wysyłano Fitzwillia-
ma Darcy’ego i Conana z Cimmerii na podboje – czy to
kobiecych serc, czy kolejnych państw. A któż nie pamięta
kilkudziesięciu tomów Pana Samochodzika?
* www.fanfiction.net
** Cazzah1990, James vs Jane, [online] [dostęp 29 listopada 2009] Dostępny w World Wide Web: http://www.fanfiction.net/s/5490402/1/
James_vs_Jane
*** Mówienie o „opowiadaniach” jest bowiem znacznym uproszczeniem. W zasobach fan fiction znajdują się również powieści, eseje, komedie,
tragedie, ballady, eposy, hymny, ody, scenariusze, limeryki, pieśni, nowele czy haiku.
8 MIĘDZY REGAŁAMI
dział „Książki” wymyka się wszelkim statystykom – sek-
cja poświęcona Harry’emu Potterowi sama zawiera ponad
430 000 opowiadań. Gdy do tego dodać tzw. crossovery,
czyli historie łączące ze sobą dwa lub więcej światów
(choćby Jane Eyre porwana przez Kapitana Haka**),
powstaje gigantyczna liczba dłuższych i krótszych – od
złożonych ze stu słów – drabble – po wieloodcinkowe
i bardzo rozbudowane powieści, sięgające kilkuset stron
maszynopisu, teksty, na których przeczytanie zwykłemu
czytelnikowi nie starczyłoby życia. A to tylko jeden portal
z wielu!
Przytaczam te liczby – może i niezbyt dokładne,
ale one zbyt szybko wzrastają, by przywiązywać wagę do
dziesiątek czy nawet setek. Błyskawicznie rosnąca popu-
larność najlepiej pokazuje, jak istotne w dzisiejszej kultu-
rze popularnej jest się to zjawisko. Co ważne, twórczość
ta nie przynosi żadnych materialnych korzyści, ponieważ
prawnie bohaterowie i świat utworu należą do ich
„prawdziwych” autorów. Cała gałąź literatury jest zatem
tworzona dla samej przyjemności, „radości pisania”. Nie-
komercyjność fan fiction przyczynia się w pewnym stop-
niu do zróżnicowania jego tematyki i ujęcia, które nie
musi być dostosowane do popytu na rynku książki czy
trendów panujących w mainstreamie. Dzięki temu wśród
przebogatych zasobów opowiadań fanowskich, przy odro-
binie szczęścia czy uporu, można znaleźć utwór nie tylko
w konkretnym języku czy gatunku***, ale również z ulu-
bionym bohaterem, romansem (także tym niezgodnym
z oryginalną historią) czy w określonym stylu narracji.
W tym miejscu należałoby odnieść się do tzw.
kanoniczności, pojmowanej tu jako zgodność
z powieścią czy filmem, stanowiącym kanwę twórczości
fanów. Dotyczy ona zarówno ogólnych założeń autora,
jak i szczegółów uniwersum, charakteru i psychi-
ki bohaterów czy fabuły. Zależnie od stopnia akceptacji
tych elementów przez autora fan fiction powstają historie,
pozostające w różnym stopniu oderwania od dzieła orygi-
nalnego: od bardzo bliskich wersji pierwotnej po skrajnie
alternatywne opowieści „co by było, gdyby”.
Ich jakość jest zróżnicowana w tym samym stop-
niu, co tematyka. Ograniczając się choćby do polskiego
fandomu Harry’ego Pottera, można znaleźć i utwory
pogardliwie zwane „dzieuami” (jak nagrodzony Zło-
tym Tłuczkiem przez użytkowników Forum Literackie-
go Mirriel Harry Potter i płomień miłości****), i opo-
Jak polubić Harry’ego Pottera, czyli subiektywny
wiadania pod względem stylu, psychologii bohaterów wybór bardzo dobrych polskich i na język polski tłu-
czy rozwiązań fabularnych znacznie przewyższające maczonych fan fiction w uniwersum cyklu J. K.
książkowy oryginał (patrz: ramka). Rowling
Co na to autorzy dzieł, które stanowią inspira-
cję dla twórców fan fiction? Jak można było się spo- Arianrod, Mdłości
dziewać, ich zdania są bardzo podzielone. Joanne Arien Halfelven, cykl Rozmowy trumienne
K. Rowling twierdzi, że jest zaszczycona tym, że czy- Arthur Weasley, Oswoić smoka
telnicy chcą pisać własne historie o jej bohaterach. Gumochłon, Temat: Voldemort
Stephenie Meyer (autorka serii Zmierzch) na swojej Ida Lowry, cykl o Lucy Potter
stronie internetowej podaje nawet adresy internetowe Koko, Prosta historia
konkretnych opowiadań bazujących na jej powie- Maya (tłum. NocnaMaraNM), Światło pod wodą
ściach. Z drugiej strony, Anne Rice (Wywiad z wampi- Mithiana, cykl Dni Założycieli
rem i następne) aktywnie i czasem wręcz agresywnie Nilc, R.A.B.
przeciwdziała temu zjawisku – na jej żądanie usunięto Toroj, cykl Slytheriniada
z FanFiction.net wszystkie opowiadania związane Valley (tłum. Vianne), Szare kamienie w pytaniach i błędach
z Kronikami wampirów. Większość autorów patrzy Wendy Nat (tłum. vixen), Wybór
jednak na to przez palce ani zachęcając, ani zniechęca-
jąc do pisania. Cóż, w dobie Internetu walka z fan fic- Wszystkie dostępne są na Forum Literackim Mirriel
tion przypominałaby walkę z wiatrakami – i byłaby (http://forum.mirriel.net)
nierozsądna: gdzie autor mógłby znaleźć lepszy sposób
na utrzymanie swojego dzieła w wyobraźni czytelni- Albowiem powszechnie znana prawda głosi, iż osoba, która
ków? nie lubi Severusa Snape’a, po prostu przeczytała jeszcze za
mało fan fiction.
Anna Urbanek

Słowniczek kilku ważnych pojęć fan fiction:

alternative universe, AU – opowiadanie pozostające w opozycji do oryginału, różniące się od niego w dużej
mierze. Powstaje w wyniku rozmyślań czytelnika nad przypadkowością świata; ten rodzaj myślenia zwany
jest popularnie „gdybaniem”.
angst – rodzaj opowiadania przepełnionego „złem i mrokiem”, charakteryzującego się ciężką atmosferą
zagrożenia, niebezpieczeństwa i lęku. Niemal zawsze przeznaczone tylko dorosłych.
beta reader, beta – osoba dokonująca redakcji i korekty tekstu przed opublikowaniem go w Internecie. Posia-
danie takowej jest wysoce polecane, choć często uznawane za zbędne przez część autorów (zob. blogasek)
blogasek – slangowe określenie opowiadań marnej jakości, często publikowanych na blogach w postaci nie-
zmiernie długich (i równie często niedokończonych) romansów bohatera kanonicznego z alter ego autorki
tekstu. Zwykle pozbawione jakiejkolwiek dbałości o formę zapisu, ortografię czy logikę (zob. Mary Sue).
drabble – 1. krótkie opowiadanie; 2. opowiadane złożone z dokładnie 100 słów. Istnieją również: półdrabble,
podwójne drabble, potrójne drabble...
Mary Sue, Maryśka Zuzanna – postać fikcyjna, najbardziej rozpowszechniona kalka literacka występująca
nie tylko w fan fiction. Postać w przeważającej liczbie przypadków żeńska (męska odmiana nazywana jest
w polskim fandomie Marianem Zenonem), będąca często wcieleniem autorki opowiadania. Osobniczka pięk-
na, utalentowana i uwielbiana przez wszystkich, zwłaszcza przez najprzystojniejszych bohaterów książki czy
filmu.
pairing – słowo rzadko występujące samotnie, zwykle z określeniem osób, których związek stanowi ważną
część opowiadania. Przykładowo opis: „pairing NT/RL” oznacza, że znaczące dla fabuły będzie połączenie
Nimfadory Tonks z Remusem Lupinem.
prequel – historia rozgrywająca się przed tą opisaną w oryginalnej książce, filmie etc.
sequel – dobrze znany miłośnikom Pana Samochodzika i Sagi Ludzi Lodu „ciąg dalszy”.
slash - opowiadanie zawierające męski związek homoseksualny. Zwykle pisane przez młode heteroseksualne
dziewczęta dla innych młodych heteroseksualnych dziewcząt.
spoiler – dowolnego typu przesłanka w opowiadaniu czy innej informacji, zdradzająca fragmenty książki lub
odcinka serialu. Istotne, gdy mamy do czynienia z fikcją opartą na nowym, nieczytanym jeszcze przez niektó-
rych tomie serii.
**** .::TRINITY::., Harry Potter i płomień miłości [online] [dostęp 29 listopada 2009] Dostępny w World Wide Web: http://forum.mirriel.net/
viewtopic.php?t=782. Opowiadanie to zasłynęło zdaniami typu: „Jennifer miała szesnaście lat i zeszła na śniadanie”.

MIĘDZY REGAŁAMI 9
 Newsem nie jest, jak pies ugryzie człowieka,
ale jak człowiek ugryzie psa
Debata Kopernikańska po raz kolejny zgromadziła setki zainteresowanych
Już na kilka godzin przed rozpoczęciem V Debaty, za-
częły pojawiać się informacje, że swój udział w niej mu-
siał odwołać Mariusz Ziomecki. A ponieważ w każdej
plotce jest ziarenko prawdy… były redaktor
„Superstacji” i „Super Expresu” rzeczywiście nie doje-
chał. Co mnie osobiście trochę zawiodło, gdyż liczyłam,
że redaktor przedstawi smakowite kąski z kierowania
tego rodzaju pismem (bądź co bądź – budzącym wiele
kontrowersji). Najwyraźniej tym razem nie było mi to
dane. Mimo to postanowiłam udać się na Debatę.
Obserwując osoby zebrane przed Aulą Wydzia-
łu Nauk Ekonomicznych i Zarządzania UMK tuż przed
godziną 18.00, nie spodziewałam się, że po wejściu do
środka zastanę takie tłumy. Pozostało mi zadowolić się
miejscem w ostatnim rzędzie – jeszcze o tyle szczęśli-
wym, że siedzącym. Zaczęło robić się coraz tłoczniej.
Ludzie stali w drzwiach i na schodach, które również
posłużyły za miejsca siedzące.
Z małym poślizgiem oficjalnie przywitano gości
i rozpoczęto Debatę. Do dyskusji zaproszono: Grzegorza
Miecugowa – szefa grupy wydawców TVN, Andrzeja
Stankiewicza – publicystę „Newsweek Polska” oraz
Marka Nienartowicza z toruńskich „Nowości”.
V Debata Kopernikańska, jak podkreślił Marek
Jeziński – kierownik Zakładu Dziennikarstwa
i Komunikacji Społecznej Instytutu Politologii UMK –
była zwieńczeniem dwudniowej konferencji
„Dziennikarstwo jako zawód i powołanie”. Podczas jej
obrad zastanawiano się m.in. nad tym czy istnieje coś
takiego, jak misja dziennikarska.
Podobną refleksję poddano dyskusji w czasie
Debaty – misja dziennikarska w kontekście postępującej
tabloidyzacji mediów i zastanawiano się również czy
owe zjawisko jest dla nich zagrożeniem. publicysta „Newsweek Polska”, jasno wyraził swoje sta-
W sprawie konfrontacji zawód vs. powołanie, nowisko – „nienawidzę tabloidów”. Po czym dodał, że
a może jedno i drugie, Miecugow opowiadał się za zawo- miał na myśli tabloidyzację, jako grę, sposób wpływania
dem. Dla niego powołanie brzmiało zbyt napuszenie. na odbiorcę. Inaczej w kwestiach graficznych – tutaj to
Dziennikarstwo to nadal zawód, ale który odchodzi od zjawisko bardzo pozytywne, gdyż łatwo można zauważyć,
klasycznej postaci. Według Miecugowa, aby być dobrym jak zmieniają się poszczególne tytuły.
dziennikarzem, trzeba umiejętnie pokonać cztery kroki: Z kolei zdaniem Miecugowa wspomniana tablo-
wiedzieć, czego chce odbiorca; wiedzieć, kogo pytać; idyzacja nie bierze się znikąd. Powszechną opinią jest
zrozumieć; wytłumaczyć. Największy nacisk powinno się fakt, że najsłabszą częścią mediów są ich odbiorcy. Stacje
kłaść na krok trzeci, gdyż prawdziwy dziennikarz musi telewizyjne stają się uzależnione od ich oczekiwań. Re-
umieć wyciągać sedno sprawy na światło dzienne. daktor TVN 24 pokusił się ponadto o stwierdzenie, że być
Dla Nienartowicza dziennikarstwo wiązało się może szeroko pojęty spokój jest przyczyną występowania
zarówno z powołaniem jak i z zawodem, i jego zdaniem, rozrywkowości w mediach. Tytuły czy stacje telewizyjne
nie można tych dwóch elementów od siebie oddzielać. walczą o odbiorcę i używają przeróżnych środków, by ich
Trzeba czuć jakieś powołanie, gdyż ono chroni przed ruty- do siebie przekonać (np. portal „Onet.pl” specjalizuje się
ną w pracy. w zagadkowych tytułach).
Natomiast Stankiewicz odbiera dziennikarstwo W dalszej części Debaty poruszono problem –
przede wszystkim jako misję, bo dziennikarze są ostatnią jak we współczesnym świecie wygląda wywieranie wpły-
instancją, której ludzie jeszcze wierzą. wu przez dziennikarzy na społeczeństwo, jeśli pracy
W kwestii postępującej tabloidyzacji mediów, dziennikarza towarzyszy ciągły pęd za sensacją. Miecu-

10 MIĘDZY REGAŁAMI
gow nie do końca zgodził się z faktem pogoni za sensacją. stwierdzono, że nade wszystko opłacają się dziennikarze,
Jego zdaniem media „świecą światłem odbitym” i tak na- którzy są najbardziej poczytni, popularni, gdyż to oni
prawdę „newsem nie jest, jak pies ugryzie człowieka, ale „podbijają” redakcyjne słupki.
jak człowiek ugryzie psa”. Podkreślił, że media nadal słu- Tradycyjnym zakończeniem Debaty były pytania
żą porządkowaniu świata, tylko obecnie największy na- skierowane do gości, bezpośrednio od osób przybyłych do
cisk kładzie się na rozrywkę. Auli. Zainteresowano się między innymi wolnością słowa
Stankiewicz zaś uważał, że gonienie za sensacją w Polsce. Padło pytanie czy skoro opłaca się zatrudniać
jest zdrowym zjawiskiem (np. dziennikarstwo śledcze). tego dziennikarza, który poprawia słupki, to czy rzetel-
Można używać emocji, sensacji w dobrym celu. Podkre- ność jest komercyjna.
ślił, że rządzący muszą zdawać sobie sprawę, że po dru- Była to pierwsza z Debat Kopernikańskich, w któ-
giej stronie są dziennikarze, którzy nie zawahają się użyć rej miałam okazję uczestniczyć. Przyzwyczajona do przy-
newsa. Fakt, zarzucił dziennikarzom brak konsekwencji tulnych sal macierzystego Instytutu Informacji Naukowej
w działaniu i nieumiejętność rozliczenia polityków z za- i Bibliologii, ponadto pierwszy raz widziałam tyle osób
pewnień i obietnic – chociażby tych przedwyborczych. zgromadzonych w jednej sali wykładowej. Wychodząc
Przykładem z rynku lokalnego, obrazującym jak z Auli miałam poczucie ciekawie spędzonego wieczoru.
duży wpływ na odbiorcę mają media, posłużył się Marek Ciekawie, co znaczy – interesujące tematy, ważne proble-
Nienartowicz. Przywołał sytuację, jak w jednym z nume- my i wszystko okraszone jeszcze nutką humoru. Tak, jak
rów „Nowości” umieszczono listę sklepów, Grzegorz Miecugow, odpowiadając między innymi na
w których nie trzeba płacić za reklamówki jednorazowe. pytanie, czy TVN24 promuje Platformę Obywatelską,
Po czym okazało się, że w przypadku jednego z nich po- przytoczył wypowiedź Lecha Kaczyńskiego. Prezydent
pełniono błąd i w nim akurat opłatę należało uiszczać, w jednym z wywiadów zapytany, a raczej postawiony
z czym oczywiście nie zgadzali się klienci, bo „skoro przed stwierdzeniem, że „podobno to państwo Kaczyńscy
w <Nowościach> napisali, że płacić nie trzeba, to nie trze- rządzą w telewizji”, odpowiedział: „My? Nieprawda!
ba!”. Ostatnio słyszałem, jak mnie krytykowali”.
Podczas Debaty nie obyło się także bez poruszenia
problemu manipulacji w mediach i tego, jak ona się ma Asia Edwarczyk
w stosunku do etyki dziennikarskiej. W zdolność manipu-
lacji medialnej w ogóle nie wierzył Stankiewicz. Uważał,
że każdy może czytać/oglądać, co mu się podoba. Każdą
informację, każdy komentarz można poznać
w różnych miejscach, w różnych stacjach, z różnych źró-
deł, dlatego nie może być mowy o manipulacji.
Podobnego zdania był Miecugow, przywołujący
czasy PRL-u, gdy była jedna stacja telewizyjna i jedna
gazeta w ręku władzy, a mimo wszystko ludzie nie byli
zindoktrynowani. W tym miejscu ponadto odrzucił tezę,
że media mogą być obiektywne. Z własnego doświadcze-
nia podał, że skoro na przykład przeprowadza z kimś wy-
wiad, to siłą rzeczy on sam, subiektywnie, wybiera pyta-
nia, decyduje, jakie zadać następne.
Przed oddaniem głosu osobom zebranym w Auli,
podjęto jeszcze kwestię, czy w dobie komercjalizacji
dziennikarz z powołania opłaca się wydawcy. Zgodnie

Debaty Kopernikańskie – to cykl spotkań organizowanych przez Fundację Kopernikańską z przedstawicielami

polskiego życia publicznego. Ich głównym celem jest „ożywienie debaty dotyczącej kluczowych dla zrozumienia proce-
sów mających wpływ na dzisiejszą rzeczywistość tematów z dziedziny polityki, gospodarki oraz kultury”*. Do tej pory
miało miejsce pięć Debat. Dotyczyły one kolejno:
- pierwsza z dnia 9 stycznia 2009 roku – „Światowego kryzysu finansowego. Przyczyn, odpowiedzi oraz konsekwencji
dla Polski” (gościła: Leszka Balcerowicza, Roberta Gwiazdowskiego, Jacka Niteckiego, Andrzeja Rzońca);
- druga z dnia 9 marca 2009 roku – „Nowej Europy w oczach nowej administracji USA” (z takimi gośćmi, jak: Victor
Ashe, Marek Kolasiński);
- trzecia z dnia 30 marca 2009 roku – „Bezpieczeństwa zjednoczonej Europy” (goście: Radosław Sikorski, Maciej Kali-
ski, Ryszard Zięba, Roman Bäcker);
- czwarta z dnia 17 kwietnia 2009 roku – „Dziedzictwa <Solidarności>” z Lechem Wałęsą;
- piąta z dnia 5 listopada 2009 roku – „Dziennikarstwa jako zawodu i powołania” (gościła: Grzegorza Miecugowa,
Andrzeja Stankiewicza, Marka Nienartowicza);
- szósta z dnia 15 grudnia 2009 roku – „Showbiznes.pl” z Krzysztofem GRABAŻEM Grabowskim, Zbigniewem Krzy-
wańskim oraz Maurycym Męczekalskim.

* Informacja o Debatach Kopernikańskich na stronie Fundacji Kopernikańskiej [online]. [dostęp 22 listopada 2009 ].
Dostępny w World Wide Web: < http://www.f.orkg.pl/index.php?strona=12 >

MIĘDZY REGAŁAMI 11
 Listy z ostem
Ucz się, ucz... ale tylko tam, gdzie ci wolno,
czyli jak System Boloński nie sprawdza się na UMK
W dniu 19 czerwca 1999 roku ministrowie edukacji 29
krajów podpisali Deklarację Bolońską. Jest to dokument
zawierający zadania prowadzące do zbliżenia systemów
szkolnictwa wyższego krajów europejskich. Głównym
celem Deklaracji Bolońskiej jest stworzenie do 2010 r.
Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego. System
boloński wprowadza jednolity system studiów w rajach,
które podpisały deklarację. Studia pierwszego stopnia –
licencjackie lub inżynierskie i studia drugiego stopnia –
magisterskie. W 2003 r. do systemu włączono także studia
doktoranckie, trzeciego stopnia, tworząc tym samym sys-
tem trzystopniowy. W skład programu wchodzi także
przyjęcie systemu porównywalnych dyplomów
i prowadzenie Suplementu do Dyplomu. Oprócz tego
w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego obowią-
zuje punktowy system zaliczania zajęć przez studentów,
czyli powszechnie znane punkty ECTS (European Credit
Transfer System). Wszystko po to, by móc zwiększyć
mobilność studentów i pracowników akademickich oraz
ich możliwości na europejskim rynku pracy. Korzyści,
jakie mają czerpać studenci z wprowadzenia wielostop-
niowego systemu nauczania oraz ujednolicenia szkolnic-
twa wyższego, są wieloaspektowe. Po pierwsze studenci,
chcąc skończyć studia, mogą zakończyć naukę po pierw-
szym stopniu. Przerwanie nauki po studiach pierwszego
stopnia nie jest przeszkodą w późniejszym powrocie na
uczelnię w celu podjęcia dalszych studiów. W ten sposób
studiowanie staje się bardziej elastyczne. Elastyczność
przejawia się także w fakcie, iż po ukończeniu studiów
pierwszego stopnia, niekoniecznie trzeba decydować się
na studia magisterskie na tym samym kierunku. Kształce-
nie można kontynuować w innej dziedzinie, wystarczy
spełnić określone wymagania uczelni, w której chcemy
studiować.
Zatem trzy lata studiów nie zobowiązują do dal-
szej edukacji na wcześniej wybranym kierunku. Zgodnie
z zasadami podziału szkolnictwa wyższego zmiana fakul-
tetu jest możliwa, ale zależy od regulaminu danej uczelni.
Tutaj właśnie zaczyna się problem. Nie każdy dyplom
ukończenia studiów pierwszego stopnia upoważnia do
dalszej edukacji na zmienionej specjalizacji. Przyjrzyjmy
się Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwu na
Wydziale Nauk Historycznych UMK. Dyplom każdego
innego kierunku upoważnia studenta do wyboru studiów
uzupełniających w Instytucie Informacji Naukowej
i Bibliologii, o czym może poświadczyć obecność absol-
wentki matematyki na I roku studiów. Zatem przynajm-
niej jeden instytut wypełnia cele i spełnia oczekiwania
związane z podziałem toku nauczania na uniwersytecie.
Idźmy jednak dalej i poznajmy sytuację z punktu widzenia
studenta bibliotekoznawstwa. W tym wypadku zmiana
kierunku po uzyskaniu dyplomu nie jest już taka łatwa.
Przeglądając warunki rekrutacji na rok 2009/2010, można
zauważyć, iż nawet poruszanie się w ramach jednego wy-
12
działu jest bardzo ograniczone. Zgodnie z regulaminem,
bibliotekoznawcy nie mają prawa ubiegać się o miejsce na
studiach uzupełniających z etnologii, archiwistyki czy
historii sztuki. Mała elastyczność i brak możliwości
w ramach tego samego wydziału dziwi. Nie powinien
zatem dziwić fakt, że inne jednostki też hamują możliwo-
ści rozwoju bibliotekoznawcom. Chociaż mniej zaskakują
ograniczenia ze strony kierunków ścisłych, to humanisty-
ka powinna być bardziej „otwarta”. Niestety, jeśli ktoś
wybrał informację naukową, zamknął sobie drogę rozwoju
wielokierunkowego na wyższym etapie. Może bowiem
studiować dalej w tym samym Instytucie i… dołożyć do
tego historię bądź archeologię, na tym wachlarz możliwo-
ści się kończy. Osobiście byłam zainteresowana studiami
drugiego stopnia z filologii polskiej. Jak się okazało mam
zły dyplom ukończenia studiów licencjackich, o czym nie
omieszkała mnie poinformować Komisja Rekrutacyjna.
Nie mogąc się z tym pogodzić, udałam się do Prodziekana
ds. Studenckich na Wydziale Filologicznym, dra hab. Ma-
cieja Wróblewskiego, prof. UMK. Potwierdził on, iż
bibliotekoznawcy nie mogą ubiegać się o miejsce. Zapew-
nił mnie jednak, że dla niego to również nieporozumienie
oraz iż na przyszłej Radzie Wydziału podniesie ten pro-
blem. Zgodnie z informacjami, jakie uzyskałam od Pana
Dziekana, zgoda środowiska polonistycznego jest, ale
w tej chwili to nie wystarczy, ponieważ musi się odbyć
jeszcze Rada Instytutu Języka Polskiego i Literatury Pol-
skiej, formalne głosowanie i powtórne przedyskutowanie
kwestii. Skoro wszyscy teoretycznie się zgadzają, czemu
zatem zaistniała taka sytuacja?
System boloński miał pomóc m.in. w stworzeniu
większych możliwości studiowania. Skąd zatem biorą się
te wszystkie ograniczenia? Na to pytanie usłyszałam tylko
jedną odpowiedź, że taki jest regulamin uczelni. Dla mnie
to nie jest uzasadnienie, ponieważ nie tłumaczy podstawo-
wej kwestii - dlaczego regulamin tak został opracowany,
że utrudnia poszerzanie własnej wiedzy? Ponadto czy
w takim razie nie można tego zmienić? Czy biblioteko-
znawcy, którzy mogą wybrać opcjonalne zajęcia na
Wydziale Filologicznym oraz uczęszczają na ćwiczenia
w swoim Instytucie – prowadzone przez tych samych
wykładowców, którzy uczą filologów – nie mogą starać
się o tytuł magistra filologii polskiej? Czy to tylko para-
doks, czy może w tym wszystkim jest jakiś ukryty sens,
którego nikt nie chce wyjawić?
Obecna sytuacja nie jest zadowalająca. Zatem
pamiętajcie przyszli bibliotekoznawcy: jeśli chcecie
studiować w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliologii,
miejcie wystarczająco dużo czasu i pieniędzy, żeby
w razie chęci wielokierunkowego rozwoju móc zacząć
inny kierunek od podstaw!
Małgorzata Szymczyk
MIĘDZY REGAŁAMI
 Listy z ostem to nowy dział w MIĘDZY REGAŁAMI, nazwany ku czci i pamięci Listów z fiołkiem - najciekawszej
polskiej prozy donosicielskiej. Oset zaś symbolizuje w mowie kwiatów granice przyzwoitości i cierpliwości.
W tym przypadku więc - jest jak ulał.
Jeśli jest jakaś sprawa, która Was wyjątkowo porusza, i chcecie, żebyśmy o niej napisali - dajcie nam znać!
Nowe porządki w bibliotece
Nowy rok akademicki powitał nas, stałych użytkowników Bibliote-
ki Głównej, pewną niezwykle ciekawą zmianą. Nasze oczy, które
przez wakacje stęskniły się już za widokiem rzędów regałów zasta-
wionych książkami, pięknych paprotek i uroczych pań biblioteka-
rek, natrafiły na tarasującą przejście potężną sylwetkę ochroniarza,
ze znudzeniem wskazującego nam wywieszkę o konieczności oka-
zania legitymacji.
To kolejny pomysł z serii: „Jak utrudnić czytelnikowi korzy-
stanie ze zbiorów - dla dobra jednych i drugich, rzecz jasna”. Przy-
pomnijmy: wchodząc do Biblioteki Głównej UMK, najpierw wy-
cieramy buty, potem oddajemy kurtkę paniom w szatni i próbujemy
nie zgubić numerka, później odstajemy swoje 10 minut, żeby zdo-
być szafkę, do której kluczyk nie został jeszcze ukradziony, upy-
chamy do niej torbę (czasem też kurtkę, jeśli nie skorzystaliśmy
z uprzejmości pań szatniarek), dołączamy kluczyk do rzeczy, któ-
rych usiłujemy nie zgubić, podchodzimy do bramek, sięgamy do
kieszeni tylko po to, by sprawdzić, że legitymacja została w torbie,
pięć zawiedzionych spojrzeń później (nie, jeszcze nie zwalniam tej
szafki...) wracamy z kartą, okazujemy ją, wdrapujemy się po scho-
dach. Potem na szczęście już z górki: tylko orientujemy się w bar-
dzo wygodnym schemacie klasyfikacji, korzystamy z materiałów
w wolnym dostępie, zamawiamy przy odrobinie szczęścia ostatni
egzemplarz poszukiwanej książki elektronicznie... - i wracamy na
dół, wybierając opcję spokojnego poczekania na dostarczenie książ-
ki zamiast ponownej procedury „przyjścia do biblioteki”.
Dość jednak moich wynurzeń, poczytajmy, co mają na ten
temat do powiedzenia inni studenci uniwersytetu. Przyjemnej lektu-
ry i owocnych przemyśleń.
Irytujący dodatek do biblioteki, szczególnie, kiedy idzie się na zaję-
cia bądź ma się coś do załatwienia jak najszybciej. Wtedy lepiej nie
zapominać legitymacji, bo i tak nikt nas bez niej nie wpuści.
To śmieszne. Tak naprawdę ostatnio nikt tego nie sprawdza, wy-
starczy machnąć byle czym zbliżonym do zieleni i można iść dalej.
Nie wiem, jak to ma chronić książki przed zniszczeniem.
Tak, jestem zagorzałą miłośniczką tego rozwiązania. Naprawdę,
ono ma nawet zalety. Teraz już nigdy nie wybiorę się do czytelni bez
legitymacji. Ciekawe tylko, kiedy wprowadzone zostanie obowiąz-
kowe tatuowanie PESEL-u na czołach. Tak, żeby nie zapomnieć.
Jaki to ma związek z ochroną książek? Przeprowadzili badania sta-
tystyczne, z których wynika, że osoby częściej zapominające o legi-
tymacji są bardziej skłonne do nadgryzania opraw?
Wychodząc z czytelni, zapomniałam o odebraniu swojej legitymacji.
Nie powiem, jakie miałam problemy z przekonaniem ochrony, żeby
mnie wpuściła z powrotem na górę. Dobrze, że znalazłam w torbie
jeszcze starą kartę biblioteczną.
Z wyrazami szacunku i sympatii
[nazwisko znane redakcji]
MIĘDZY REGAŁAMI
Doktoranta portret
(nie) własny
Na początku października odebrałam nową legi-
tymację doktoranta i niczego nieświadoma, kupu-
jąc bilet w kasie PKP wypowiedziałam słowa,
towarzyszące mi od pięciu lat: „studencki do
Torunia, proszę”. Zapłaciłam i zasiadłam w po-
ciągu. Po kilkunastu minutach jazdy usłyszałam,
nie mniej obce dla mych uszu: „dzień dobry Pań-
stwu, bileciki do kontroli, proszę”. Wyjęłam
bilet, legitymację i czekałam. Podszedł do mnie
konduktor, przyjrzał się biletowi, następnie legi-
tymacji i ku mojemu ogromnemu zaskoczeniu
oświadczył, że doktoranci nie mają zniżek na
przejazdy PKP. Naturalną reakcją z mojej strony
była obrona. Urywane: „jak to?”, „przecież je-
stem studentką”, „do 26 roku życia” etc., na
co pan w granatowym mundurku spokojnie odpo-
wiedział: „ale Pani jest doktorantką, a nie stu-
dentką”, wg PKP doktorant to nie student.
Po czym wystawił bilet za całą kwotę, bez zniżek
i jeszcze gratis dorzucił opłatę za wypisanie bile-
tu w pociągu (jakby już niemało niespodzianek
mi sprawił) i pozostawił otępiałą.
Pracownik PKP jednym zdaniem zbu-
rzył całą wizję mojego „ja”. Do tej pory „ja”
identyfikowało się z byciem nadal (!) studentką.
Do końca trasy zastanawiałam się „kim więc
jestem?” Co z trójstopniowym podziałem stu-
diów wyższych? A może PKP ma jakąś inną wi-
zję tej całej piramidki szczęścia?
Przyznaję, moja wina – powinnam spraw-
dzić, czy nadal przysługują mi zniżki, ale szcze-
rze mówiąc nawet mi przez myśl nie przeszło, że
mogłoby być inaczej. Dopiero, gdy już doświad-
czyłam tej niemiłej sytuacji, wstukałam adres
www.pkp.pl i w zakładce Centrum Obsługi Pasa-
żera znalazłam inną zakładkę – Zniżki ustawowe.
A w niej rzeczywiście ani słowa o doktorantach,
jedynie punkt 18. głosił, że uprawnieni do ulgi są
„studenci do ukończenia 26 roku życia, w tym
słuchacze kolegiów nauczycielskich, nauczyciel-
skich kolegiów języków obcych i kolegiów pra-
cowników służb społecznych”. I w sumie nadal,
po jego przeczytaniu, nie wiem kto zdaniem Pol-
skich Kolei Państwowych, zasługuje na miano
studenta.
Asia Edwarczyk
Żeby było śmieszniej, w kilka dni po całej historii
otrzymałam maila, że doktoranci będą wznawiać roz-
mowy z PKP odnośnie ulg. Dlaczego mam wrażenie,
że skończy się to tak samo, jak wtedy, gdy próbowano
zwiększyć studencką zniżkę z 37 na 50%?
13
 Polecamy,
odradzamy...
zapiera dech w piersiach, akcja choć schematycznie, toczy
I stanie się koniec…* się błyskawicznie. Ziemskie metropolie zmieniają się
w zwalisko gruzów, a tylko wybrani mogą zostać ocaleni.
11 listopada br. trafił do polskich kin film amerykańskiej Grupa świadomych zagrożenia i bardzo wpływowych
produkcji – 2012. Kiedy weszłam do kina poczułam się ludzi musi się dostać do statków, które są budowane
jak… w hipermarkecie przed świętami Bożego Narodze- w Chinach. Jednak nie tylko ludzie mają zostać ocaleni –
nia. Kolejka do kasy, w której spędziłam pół godziny, organizatorzy akcji ratunkowej zabierają na arkę po parze
biegające i krzyczące dzieci, podirytowani dorośli. zwierząt oraz dzieła sztuki – m.in. Mona Lizę i Dawida.
Atmosfera daleka od świątecznej, a w głowie myśli, Nie trzeba być erudytą, aby odnaleźć aluzję do biblijnej
że mogłam z obejrzeniem tego filmu poczekać. arki Noego. Różnica jest prosta: wybór osób na arkę jest
Choć film swoją premierę miał w Święto Niepod- oczywisty – ocalona zostaje rodzina Noego, bo to są ostat-
ległości (o dziwo premiera w USA odbyła się później niż nimi sprawiedliwymi i bogobojnymi ludźmi. W arce, któ-
premiera polska), to nie dotyczył on ani polskiej walki ra jest budowana współcześnie, biletem wstępu jest stan
o wolność, ani 4 lipca w USA. 2012 to obraz opowiadają- konta. Mało humanitarna pobudka. Czy zatem jesteśmy
cy o tym, co nas czeka po 21 grudnia** tegoż właśnie godni tego, by przetrwać, skoro tracimy poczucie człowie-
roku: początek kataklizmów, które mają sprawić, że życie czeństwa? To pytanie, choć w bardzo banalny i przewidy-
na Ziemi przestanie istnieć. Reżyserem filmu jest Roland walny sposób, to jednak zadają sobie również bohaterowie
Emmerich – twórca takich hitów jak: Uniwersalny żoł- filmu.
nierz, Gwiezdne wrota, Dzień Niepodległości, Godzilla, 2012 ubarwiony jest rewelacyjnymi efektami
Patriota, Pojutrze, 10000 BC. A główną rolę – ojca- specjalnymi. Rozpadające się drapacze chmur, pękające
pisarza – gra John Cusack, który wcielił się m.in. w postać autostrady, estakady i spektakularne wybuchy. Oczywi-
detektywa w Locie skazańców. Rola Cusacka jest prawie ście naszej rodzinie, która szaleńczo walczy o przetrwanie
identyczna z rolą Toma Cruise’a w Wojnie światów – udaje się uciec z rozpadającego się miasta. Jaki jest ich
schemat jest ten sam: ojciec, który nie mieszka z rodziną, dalszy los… Musicie zobaczyć sami, bo jak to jest
zabiera na rodzinny wypad swoje dzieci i w czasie tego z planami, często trzeba je zmienić w czasie realizacji
wypadu zaczyna się najgorsze. Między tymi rolami jest i zacząć improwizować. Podobno przypadek i zbiegi oko-
jednak różnica. W 2012 Jackson Curtis ocala dzieci i swo- liczności nie istnieją, jednak oglądając film ma się wraże-
ją byłą żonę, natomiast w Wojnie światów reżyser pokazu- nie, że jest wręcz przeciwnie – że to właśnie przypadek
je jedynie walkę ojca o przetrwanie swoich dzieci i swoje. rządzi światem.
Wróg Cruise’a i Cusacka także nie jest ten sam: w Wojnie Film jest przewidywalny i schematyczny – dla
światów to kosmici, w 2012 – niszczycielskie siły natury. kogoś, kto ogląda choćby w małym stopniu amerykańskie
Pierwsza część kino – jest kompilacją Pojutrze, w jakimś stopniu Wojny
filmu, dość światów oraz biblijnej opowieści o potopie. Historia o tyle
spokojna, banalna, co intrygująca, bo przecież każdy chce znać
wręcz senna, choćby cienie swojej przyszłości, a akcja marketingowa
mówi o tym, bazowała właśnie na tej ludzkiej ciekawości. Jednak może
jak szybko się zdarzyć – i pewnie się zdarzy – że koniec świata nie
podnosi się odbędzie się z przyczyn niezależnych od pomysłodaw-
t emp er atur a ców.
skorupy ziem-
skiej, co ma to Milena Śliwińska
związek z wy-
buchami na
p owi e r z ch n i
słońca. Poka- *Tytuł zaczerpnięty jest z filmu End of Days z 1999
zuje również roku, kiedy to była pierwsza fala lęku przed końcem
to, jak głowy świata, poprzedzająca rok 2000, która zaowocowała
państw mają serią filmów z wątkami apokaliptycznymi.
zamiar pora-
dz i ć sobi e
** Dla fanów piłki nożnej: Euro 2012 powinno się od-
z tym proble-
mem, który być bez problemów, gdyż koniec świata będzie dopiero
nieuchronnie w grudniu, a Euro zaplanowane jest na przełom czerw-
nas czeka. ca i lipca.
Część druga
14 MIĘDZY REGAŁAMI

W osiemdziesiąt dwie
minuty dookoła Galerianek
Minuta pierwsza – pójść czy nie pójść?
O zjawisku „galerianek” usłyszałam na długo przed fil-
mem Katarzyny Rosłaniec. Trzydziestominutową etiudę,
na której podstawie powstała wersja pełnometrażowa,
obejrzałam na tydzień przed samym filmem. A wybrałam
się na niego prawie miesiąc po premierze, gdy miałam za
sobą przeczytanie miliona recenzji. Pięćset tysięcy z nich
biło brawa, drugie pięćset buczało z niezadowolenia. Jed-
nak mimo „bagaża cudzych doświadczeń” do sali kinowej
wchodziłam nienastawiona na cokolwiek, ani na oklaski,
ani na buczenie. Jaka była moja ostateczna reakcja?
Między minutą drugą, a dwunastą – kto z kim i dlaczego?
Bohaterkami filmu Rosłaniec są gimnazjalistki. Poznaje-
my trzy gwiazdeczki klasowe, a w zasadzie gwiazdę Mile-
nę (mocno wychwalana Dagmara Krasowska) i pomniej-
sze gwiazdki: Kaję (Dominika Gwit) oraz Julię
(Magdalena Ciurzyńska). Dziewczyny błyszczą na tle
całej klasy i to w dosłownym znaczeniu – żarówiaste stro-
je (odpowiedniej, a raczej – nieodpowiedniej długości),
białe kozaczki, mocny makijaż, sprawiają, że nie można
ich nie zauważyć w tłumie. Poznajemy również reprezen-
tantkę drugiej, szarej strony – Alicję (Anna Karczmar-
czyk). Jak łatwo można zgadnąć, rozpoczyna się historia
rodem z „Panny Nikt”, gdzie słaby lgnie do silniejszego.
Alicja, nowa w mieście, szukająca akceptacji, niczym ta
szara myszka daje się zwabić na wonne zapachy
„galeriankowego sera”. Imponuje jej przede wszystkim
Milena, przywódczyni stada. I to dzięki próbie wtargnię-
cia Alicji w świat Mileny, poznajemy kim są galerianki.
Niejako przez pryzmat wtajemniczania „nowej”, my sami
zostajemy wtajemniczeni. Jakie dziwy czekają nas po
drugiej stronie lustra?
Pechowa minuta trzynasta? Alicja w świątyni konsumpcji
Świat galerianek to świat rządzący się własnymi
prawami. Milena, jako guru-mistrzyni i najbardziej wyra-
zista postać w filmie, z irytującym lekko głosikiem i od-
wiecznie przeżuwaną gumą, sprzedaje Alicji co ciekawsze
mądrości życiowe. W jej świecie nie ma miejsca na mi-
łość – „Miłość w naszych czasach nie istnieje, trzeba ro-
bić melanż i się nie przyzwyczajać, nie?”. Uznaje zasadę:
pokaż mi swój telefon, a powiem ci kim jesteś – „Po tele-
fonie to już można rozpoznać człowieka (…) jak fanty są
w porządku, to później już jakoś pójdzie (…) bo jak mi
wyciąga starego alcatela, to mu numeru nie dam – jeszcze
by mi później rozklekotanym seicento przyjechał”. Jawi
się jako prawdziwa businesswoman, która wie jak zara-
biać: „To nie jest tak, że facet płaci mi za seks sto złotych,
bo płaci mi dużo więcej – dwieście, trzysta”. Ale przede
wszystkim i nade wszystko zna swoją wartość, bo „jak
dziewczyna jest ładna i w ogóle atrakcyjna, to musi swoje
atuty wykorzystywać, swoją atrakcyjność, nie?”. I to jest
właśnie film o nich. O dziewczynach (dziewczynkach?),
które uprawiają jawną prostytucję, swoich klientów wypa-
trując w centrach handlowych. Co je do tego skłoniło?
Gorzkie minuty od czternastej do osiemdziesiątej pierw-
MIĘDZY REGAŁAMI
szej – skąd się biorą galerianki?
Sama Rosłaniec o swoim filmie powiedziała, że „jest on o
pragnieniu wyjścia z samotności oraz potrzebie akcepta-
cji”. Film pokazuje (może trochę tendencyjnie), że na
bycie galerianką kuszą się dziewczyny z rodzin o trudnej
sytuacji finansowej. Można by stwierdzić, że wszystkie-
mu winien panoszący się konsumpcjonizm. Takie czasy!
Każdy chce być konsumentem, a jeśli kogoś nie stać na
nową kieckę, to przecież można na nią zarobić. Jednak jak
silną trzeba mieć w sobie potrzebę bycia takim, jak inni,
żeby spojrzeć na swoje ciało jak na towar, element prze-
targowy – „jak kupisz mi jeansy, to zrobię Ci loda”. Reży-
serka zadaje pytanie – ale czego się spodziewamy? Dla-
czego jesteśmy tacy zdziwieni? Skoro dzieci, nastolatki
wychowywane są przez czasopisma, Internet i centra han-
dlowe, to ku jakim wartościom mają się skłaniać? Nie ma
w ich życiu osoby, instytucji, z której mogliby brać przy-
kład. Nauczyciele nie radzą sobie z młodzieżą, szkoła nie
jest już placówką wychowawczą. W jednej ze scen zała-
mana nauczycielka, po kolejnym sprawdzianie poprawko-
wym, który i tym razem wypadł fatalnie, z bezsilnością i
tak wstawia wszystkim oceny dopuszczające, tym samym
klasyfikując do następnej klasy. W domu dzieje się po-
dobnie. Poszczególni mieszkańcy są dla siebie obcy, nic o
sobie nie wiedzą. Alicja nakrywa matkę na zdradzie. To
bardzo gorzki obraz polskiego społeczeństwa.
Osiemdziesiąt dwa, czyli czym nie są „Galerianki”?
„Galerianki” nie są filmem, w którym zachwycimy się
piękną, wysublimowaną polszczyzną. Wulgarność, nie-
chlujstwo i ordynarność? – owszem!
„Galerianki” nie są tzw. dalszymi losami dziew-
czyn z etiudy z 2006 roku. W niej rolę Alicji grała filmo-
wa Julia. Dla tych, którzy widzieli na początku etiudę,
może to wywołać efekt zakłopotania – jak to? dalsze losy
bohaterki? Później okazuje się, że to zupełnie inna postać,
ale mimo wszystko powoduje mały zgrzyt.
„Galerianki” nie są filmem poważnym. Mimo całej
powagi tematu i okrutnej prawdy, jaką przedstawia film,
sala kinowa wybuchała śmiechem i to nie sporadycznie.
Dlaczego? Mądrości życiowe, porady jednej z galerianek
były aż tak dosadne, że aż śmieszne? A może, gdy coś nas
przeraża wspomnianą dosadnością, to najłatwiej jest to
ukryć pod maską śmiechu?
I wreszcie „Galerianki” nie są filmem edukacyjnie
obojętnym. Bo jaki może mieć wydźwięk scena, gdy Julia
po stosunku wchodzi do wanny i myje się dokładnie, a
gdy dowiaduje się, że jest w ciąży, reaguje przerażona:
„To niemożliwe, ja potem wszystko wypłukałam”?
Napisy końcowe
Debiut reżyserski Katarzyny Rosłaniec to ciekawe pochy-
lenie się nad zjawiskiem wymiany nastoletniej usługi za
towar (czasem jest to kolejna, różowa opaska do włosów).
Dużym plusem jest na pewno muzyka skomponowana
głównie przez O.S.T.R.-ego, jak i wstawki, napisy poja-
wiające się między poszczególnymi scenami filmu, jak na
przykład – bardzo adekwatne: „Prawdziwych przyjaciół
poznasz w supermarkecie”. Cały obraz daje do myślenia.
Jednak ani nie buczałam, ani nie klaskałam, gdy opusz-
czałam kino.
Asia Edwarczyk
15

Rozkosz w stylu vintage
W planach wydawniczych WAB można dostrzec ostatnimi czasy
ciekawą tendencję: za wszelką cenę postanowili uprzyjemnić
życie mojej mało współczesnej duszy. Efektem tego jest chociaż-
by wydana w listopadzie ostatnia już prawdopodobnie książka
Magdaleny Samozwaniec (wnuczka jednego Kossaka, córka dru-
giego, siostra Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, pani kilku kotów),
Z pamiętnika niemłodej już mężatki. To zbiór niepublikowanych
nigdzie wcześniej zapisków i notatek, pełnych pysznych anegdot
i błyskotliwych ocen rzeczywistości.
Niby niewiele - ale w jakim stylu! Dowcipne, pełne prze-
kory, przekąsu, przewrotności i czułości opowieści o przedwojen-
nym Krakowie, niewygodach damskich niewymawialnych, pa-
skudnym stworze: babozwierzu kanapowym, pożytku z kota
i sposobach leczenia zatrucia po wypiciu buteleczki farby do
włosów. O podróżach, rodzinie, sposobach na zdobycie (i utrzy-
manie!) mężczyzny i o klaczy, która beztrosko wędrowała po
salonie. Czyli to, czego można było się spodziewać po Królowej
Polskiej Satyry - cokolwiek, a i tak czytając wybuchamy co chwi-
lę śmiechem, czasem wzdychamy z zachwytem i tęsknotą, nie-
rzadko też zżera nas zazdrość pt. „ja też chcę umieć tak pisać!”.
Niektórym jednak dane jest tylko oglądać piękne czarno-białe
fotografie i marzyć o świecie sprzed lat. A skoro dano mi taką
możliwość - nie omieszkam skorzystać.
Na koniec trzeba pozwolić książce bronić się samej:
Przypomniała mi się przezabawna historyjka. Otóż, było to już po
wojnie, z moją ukochaną Kucharcią na Kossakówce hodowały-
śmy kotkę syjamkę. Pewnego razu kotka dostała rui. Dbając o jej
samopoczucie i zdrowie psychiczne, sprowadziłam jej rasowego
kawalera. Koty się obwąchały – syjamczyk wypił kotce mleko
i nic... Zła, pobiegłam zadzwonić do przyjaciółki, żeby sobie za-
brała tego leniwca. Pobiegłam do „Noworolskiego”, tam za nie-
wielką opłatą był ogólnodostępny telefon. Aparat stał na bufecie
między stolikami. Zrozpaczona, że ten syjamczyk tak się nie udał,
podbiegłam do nieszczęsnego telefonu, a krakowskie dewotki sie-
dzące naokoło przy stolikach, już nadstawiły uszy. – Coś ty mi za
samca przysłała?! – Wykrzyczałam przyjaciółce do słuchawki. –
Najadał się, wyspał i nic! Na moją zgubę zapomniałam głośno
dodać, że mowa o kocie... Na drugi dzień cały Kraków huczał,
że Samozwaniec znalazła sobie dużo młodszego chłopa, ale za to
beznadziejnego w alkowie...
Niezwykle zachwycona (choć jak zawsze marudna)
Ania Urbanek
16
Lista bestsellerów MIĘDZY REGAŁAMI
(kolejność przypadkowa)
Mario Vargas Lossa - Szelmostwa niegrzecznej
dziewczynki. Jak sam autor ją określił: "to studium
miłości odciętej od całej miłości romantycznej";
z pieprzykiem!
Izabela Sowa - Ścianka działowa. To już nie "Sowa-
owocówka", to zdecydowanie najbardziej zaskakują-
ca książka autorki; dalej z humorem, dalej z lekko-
ścią, a jednak zakończenie długo trawiło się w moim
umyśle.
Jarosław Grzędowicz - Pan Lodowego Ogrodu.
Tom 3. Tak, już jest! Po kilku latach oczekiwania,
miłośnicy Dobrej Polskiej Fantastyki dostają
w swoje ręce kolejny tom przygód Drakkainena. Na-
prawdę warto.
Susanna Clarke - Jonathan Strange i pan Norrell.
Książka może i nienowa, ale niezbyt w naszym kraju
popularna - a szkoda. Rozbudowana, skomplikowana
opowieść w nurcie realizmu magicznego. Charakte-
rystycznie angielska, niedosłowna, intrygująca. Naj-
lepiej smakuje przy dobrej herbacie
Elizabeth Kostowa - Historyk. Fantastyka, opierają-
ca się na książkach i bibliotece, prowadzących do
mitycznego, a może realnego świata Drakulii. Krew
się nie leje ale tajemnica goni tajemnicę.
Michaił Bułhakow - Mistrz i Małgorzata. To już
klasyka fantastycznej powieści, historia z mrocznym
tłem i kropelką magii, idealna na zimowe wieczory
Olga Tokarczuk - Prowadź swój pług przez kości
umarłych. "Już jestem w takim wieku i na dodatek
w takim stanie, że przed snem zawsze powinnam
porządnie umyć nogi, na wypadek gdyby mnie
w nocy miało zabrać pogotowie...". Wyznanie sta-
ruszki, staje się wyznaniem kobiety, rozwiązującej
zagadkowe morderstwa w kryminalnej powieści To-
karczuk
Milan Kundera, Spotkanie. "Spotkanie moich re-
fleksji i moich wspomnień, moich starych tematów
(egzystencjalnych i estetycznych) i moich starych
miłości" - tak uszczegóławia tytuł swojej powieści
Kundera. Prawdziwa uczta dla miłośników wyrafino-
wanej prozy .
Janusz Głowacki, Ostatni cieć. Pozycja charaktery-
zująca się niezwykłym i ponurym humorem
prezentująca opowieść o postępującym zidioceniu
i szaleństwie świata, na którym przyszło nam istnieć.
Jerzy Pilch, Miasto utrapienia. Miłośnicy prozy
Pilcha i tu odnajdą typowo pilchowskie
(autobiograficzne?) motywy, pełne humoru opisy
i błyskotliwe dialogi.
Roland Topor, Cztery róże dla Lucienie. Zbiór opo-
wiadań, który gorąco polecam wielbicielom czarnego
humoru, czytelnikom z dużą dozą dystansu do rze-
czywistości oraz wielbicielom klimatów gore. Pozo-
stałym powyższą lekturę stanowczo odradzam.
William Shakespeare, Sen nocy letniej. Lepiej oglą-
dać niż czytać, ale fabuła jest tak niezwykła, pobu-
dzająca wyobraźnię i wyostrzająca zmysły...
MIĘDZY REGAŁAMI