MODEL AD-AS ORAZ IS-LM

• Popyt i podaż zagregowane,

• Równowaga ogólna,
• Pieniądz i jego funkcje,
• Podaż pieniądza i popyt na pieniądz,
• Wyprowadzenie modelu IS-LM,
• Pułapka płynności i efekt wypychania,
• Wnioski z analizy za pomocą modelu IS-LM dla polityki gospodarczej.
POPYT ZAGREGOWANY (AD)
Określa wielkość popytu na wszystkie dobra lub ich określone grupy ze strony wszystkich
nabywców (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, rząd).

Ogólny poziom
cen (P)

AD

Dochód
narodowy (Y)
DETERMINANTY POPYTU ZAGREGOWANEGO
• Zmiany dochodów realnych,
• Zmiany realnych stóp procentowych ,
• Oczekiwania dotyczące przyszłej sytuacji ekonomicznej (w tym dochodów, inflacji,
stóp procentowych, zatrudnienia),
• Zmiany w kursach wymiany walut i w eksporcie netto,
• Polityka budżetowa i monetarna.

WZROST POPYTU
Ogólny poziom cen
(P)

AD1
AD0

Dochód narodowy (Y)

SPADEK POPYTU

Ogólny poziom cen

(P)

AD0
AD1

Dochód narodowy (Y)

PODAŻ ZAGREGOWANA (AS)
Obejmuje ogólną ilość produktów i usług wytworzonych w gospodarce przy różnym
poziomie cen.

Ogólny poziom cen

(P)

AS

Dochód narodowy (Y)

DETERMINANTY PODAŻY ZAGREGOWANEJ

• Zmiana podaży zasobów,
• Zmiany technologii, wydajności pracy itp.,
• Oczekiwania dotyczące przyszłej sytuacji ekonomicznej (w tym zysków, popytu,
inflacji),
• Polityka budżetowa i monetarna.
WZROST PODAŻY

Ogólny poziom cen (P)

AS0 AS1

SPADEK PODAŻY Dochód narodowy (Y)

Ogólny poziom cen (P)

AS1 AS0

Dochód narodowy (Y)

RÓWNOWAGA W MODELU AD-AS

Ogólny poziom cen (P)

AS

AD

Dochód narodowy (Y)

FUNKCJE PIENIĄDZA
• Miernik wartości (umożliwia dokonywania porównań, ustalania cen)
• Środek cyrkulacji/wymiany (ułatwia dokonywanie transakcji kupna-sprzedaży)
• Środek płatniczy (umożliwia regulacje zobowiązań)
• Środek tezauryzacji (umożliwia gromadzenie bogactwa)
PODAŻ PIENIĄDZA
Zasoby pieniądza, które znajdują się w posiadaniu społeczeństwa danego kraju w danym
czasie.
Ze względu na zróżnicowaną płynność i dochodowość różnych form pieniądza, wyróżnia się
cztery podstawowe agregaty pozwalające zmierzyć podaż pieniądza.
MIERNIKI PODAŻY PIENIĄDZA
• M0 – tzw. baza monetarna; gotówka (bilon i banknoty) w obiegu pozabankowym +
gotówka zgromadzona w bankach (rezerwy gotówkowe)
• M1 – M0 + środki na bieżących rachunkach bankowych, depozyty czekowe, czeki
podróżne; podaż pieniądza
• M2 – M1 + depozyty na rachunkach oszczędnościowych, certyfikaty depozytowe o
niewielkich nominałach, fundusze powiernicze
• M3 – M2 + depozyty terminowe o dużych nominałach
MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA
Informuje, jakie zmiany w podaży pieniądza wywołuje zmiana bazy monetarnej o jednostkę.

M1
m=
M0
Mnożnik kreacji pieniądza pokazuje, ile maksymalnie pieniądza może wykreować system
bankowy z rezerw nadwyżkowych.
POPYT NA PIENIĄDZ
Zapotrzebowanie na pieniądz, które znajduje uzasadnienie w posiadanym majątku i
uzyskiwanym dochodzie.
Wyróżnia się trzy rodzaje popytu na pieniądz:
• Transakcyjny,
• Przezornościowy,
• Spekulacyjny/portfelowy.
• Popyt transakcyjny: utrzymywanie pieniądza w celu finansowania transakcji.

• Popyt przezornościowy: utrzymywanie pieniądza dla pokrycia nieprzewidzianych

wydatków.

• Popyt spekulacyjny/portfelowy: utrzymywanie pieniądza w celu dokonywania

zakupów spekulacyjnych na giełdzie; utrzymywanie pieniądza w celu powiększania
posiadanego dochodu i majątku.

STOPA PROCENTOWA
• Ceną na rynku pieniężnym jest stopa procentowa dotycząca depozytów i kredytów.
• Stopa procentowa i popyt na pieniądz są ujemnie skorelowane, tj. wzrost stóp
procentowych zmniejsza popyt na pieniądz, ponieważ rośnie koszt alternatywny
trzymania pieniądza.
• Wzrost podaży pieniądza powoduje obniżenie poziomu stopy procentowej.
KRZYWA IS
To zbiór punktów odpowiadających równowadze na rynku dóbr. Pokazuje różne kombinacje
stopy procentowej i poziomu realnego produktu, które odpowiadają równości inwestycji
(popyt na oszczędności) i oszczędności (podaż dóbr inwestycyjnych).
ST.
%
(r)

IS

Y
NACHYLENIE KRZYWEJ IS
Nachylenie krzywej IS zależy przede wszystkim od dwóch czynników:
• Siła reakcji wydatków inwestycyjnych na zmianę stopy procentowej (elastyczność
wydatków inwestycyjnych względem stopy procentowej),
• Krańcowa skłonność do oszczędzania.
KRZYWA LM
To zbiór punków odpowiadających równowadze na rynku pieniądza. Pokazuje takie
kombinacje poziomu realnego produktu i stopy procentowej, które odpowiadają równości
popytu na pieniądz (L) i podaży pieniądza (M).
ST.
%
(r)
L
M

NACHYLENIE KRZYWEJ LM Y
Nachylenie krzywej LM zależy przede wszystkim od dwóch czynników:
• Siła reakcji popytu spekulacyjnego na pieniądz na zmianę stopy procentowej
(elastyczność p.s. na pieniądz względem stopy procentowej),
• Siła reakcji popytu transakcyjnego na pieniądz na zmianę produktu (elastyczność p.t.
na pieniądz względem produktu)

RÓWNOWAGA W MODELU IS-LM

Zestawienie krzywych IS i LM pozwala wyznaczyć punkt równowagi makroekonomicznej,
czyli taki stan, w którym rynek dóbr oraz rynek pieniądza są w równowadze.

ST.%
(r) LM

IS

Y
POLITYKA MONETARNA
Kontroli podaży pieniądza dotyczy polityka monetarna, prowadzona przez banki centralne
poprzez następujące instrumenty:
• Stopę rezerw depozytowych,
• Stopę dyskontową,
• Operacje otwartego rynku.
• Stopa rezerw obowiązkowych to minimalna relacja rezerw gotówkowych do
wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku
centralnego.

• Stopa dyskontowa to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy

udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.

• Operacje otwartego rynku polegają na kupnie lub sprzedaży papierów

wartościowych przez bank centralny, co powoduje zmianę wielkości bazy monetarnej.
POLITYKA BUDŻETOWA
Budżet państwa spełnia następujące funkcje:
• Regulacyjną (łagodzenie wahań koniunktury),
• Redystrybucyjną (zmiana podziału dochodu),
• Kontrolno-informacyjną (wahania wpływów jako informacja o stanie gospodarki)
INSTRUMENTY POLITYKI BUDŻETOWEJ
Regulacja wysokości oraz proporcji dochodów i wydatków budżetowych.
Polityka budżetowa obejmuje politykę podatkową oraz politykę wydatków budżetowych.
POLITYKA GOSPODARCZA
• Polityka gospodarcza ekspansywna – pobudzenie popytu globalnego poprzez
zwiększenie wydatków państwa lub obniżenie podatków; zwiększanie podaży
pieniądza,
• Polityka restrykcyjna – ograniczanie nadmiernego popytu globalnego przez
zmniejszenie wydatków budżetowych lub podwyższenie podatków; zmniejszanie
podaży pieniądza.
EFEKT WYPYCHANIA
Efekt wypychania (wypierania): zjawisko polegające na zmniejszeniu wielkości inwestycji
sektora prywatnego spowodowanym zwiększonym finansowaniem wydatków publicznych
deficytem budżetowym. Pojawia się, gdy powodem początkowej zmiany wielkości produkcji
jest wzrost wydatków państwa. Dochodzi wtedy do wzrostu popytu na pieniądz oraz wzrostu
stopy procentowej, a tym samym do ograniczenia popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego
sektora prywatnego. Wypieranie to inaczej zastąpienie inwestycji prywatnych wydatkami
państwa.
PUŁAPKA PŁYNNOŚCI
Pułapka płynności pojawia się przy bardzo niskiej stopie procentowej. Wówczas podmioty
dążą do posiadania gotówki i nie inwestują w papiery wartościowe. Ponieważ ludzie
przewidują wzrost stóp procentowych, oczekują tym samym spadku rynkowych cen obligacji.
To z kolei sprzyja utrzymywaniu zasobów pieniądza na jak najwyższym poziomie. W
rezultacie następuje zanik wpływu banku centralnego na poziom popytu inwestycyjnego i
konsumpcyjnego, ponieważ zwiększanie podaży pieniądza przez bank centralny nie powoduje
obniżki stopy procentowej, a jedynie tezauryzację nadwyżki pieniądza. Wówczas sposobem
na wzrost inwestycji i produkcji sektora prywatnego jest zwiększenie wydatków
budżetowych.
POLITYKA GOSPODARCZA W MODELU IS-LM
Skutki ekspansywnej polityki gospodarczej
ST.
%
(r) LM
LM
’

E E’

IS’
IS

• Yprocentowej przy każdym

Wzrost podaży pieniądza prowadzi do spadku stopy
poziomie produktu, a zatem powoduje przesunięcie krzywej LM w prawo.
• W warunkach niepełnego wykorzystania czynników wytwórczych zwiększanie
wydatków państwa oraz obniżenie podatków powoduje przesunięcie IS w prawo
(ponieważ wzrost zakupów dokonywanych przez państwo powoduje lub zmniejszenie
podatków powodują wzrost AD przy każdym poziomie rynkowej stopy procentowej).

Skutki restrykcyjna polityki gospodarczej

ST.%
(r) LM’
LM

E’ E

IS
IS’

Y
Rzeczywista skuteczność polityki gospodarczej zależy od czynników kształtujących
nachylenie krzywych IS i LM. Istnieją tu dwa przeciwstawne podejścia:
• Neoklasyczne,
• Keynesowskie.
Skuteczność polityki gospodarczej wg podejścia neoklasycznego
Wg klasyków popyt na pieniądz jest słabo elastyczny względem stopy procentowej, zatem
LM jest strome. Silnie elastyczne względem stopy procentowej są natomiast inwestycje, co
przekłada się na płaskie IS. W tej sytuacji neoklasycy uznają za bardziej skuteczną politykę
monetarną, za mało skuteczną zaś politykę budżetową (występuje efekt wypychania).
ST.
% LM LM
(r) ’
E’’
E
E’ IS’
IS

Skuteczność polityki gospodarczej wg podejścia keynesowskiego

Y
Odwrotne założenia przyjmują zwolennicy keynesizmu (niska elastyczność inwestycji
względem stopy procentowej, czyli stromy przebieg IS; wysoka elastyczność popytu na
pieniądz względem stopy procentowej, czyli łagodne nachylenie LM). Dlatego uznają
mniejszą skuteczność polityki monetarnej w stosunku do budżetowej (występuje efekt pułapki
płynności).
ST.
%
(r)
LM
E’’ LM
E ’
E’
IS IS’