11/2008 (167)

SPIS TREŚCI
06 AKTUALNOŚCI
Rafał Kocisz
12 OPIS CD
BIBLIOTEKA MIESIĄCA
14 Jericho HTML
David de Rosier
David opisuje Jericho jako prostą, lekką i darmową bibliotekę uży-
teczną dla wszystkich programistów Java przetwarzających bądź
generujących kod HTML. Jericho dostarcza klasy umożliwiające ana-
lizę i przekształcanie istniejących dokumentów HTML bądź też ge-
nerowanie nowych. Wszystko z użyciem minimalnego nakładu pra-
cy ze strony programisty.
ECOMMERCE
20 Sklep internetowy w PHP i SQLite
Grzegorz Hibner
Zdaniem Grzegorza gotowych rozwiązań na rynku e-commerce są
setki. Znajdziemy gotowe skrypty o funkcjonalności systemów au-
kcyjnych, sklepów internetowych oraz systemów barterowych. To
najczęściej sprawdzone i tanie rozwiązania, regularnie aktualizowane
– dlatego skorzystanie z nich najczęściej bywa bardzo kuszące. Jednak
czy zawsze uzasadnione? Najczęściej o wiele lepiej stworzyć własną
platformę e-commerce. Nie jest to trudne – zajmie to 60 minut.
28 Wydajny, elastyczny i przyjazny CMS
Krystian Rajski
Krystian napisał że Textpattern nie jest tak popularny jak np. Joom-
la. Nie posiada tak rozbudowanej listy plugin'ów i dodatków. Mniej
znany, nie oznacza jednak gorszy czy też mniej wydajny. Stanowi
ciekawą alternatywę i chociażby tylko ze względu na to warto po-
szerzyć horyzonty i przyjrzeć się rozwiązaniu bliżej. Niniejszy artykuł
pełni rolę wprowadzenia.
PROGRAMOWANIE PHP
32 Opensource-owe platformy blogowe
Lech Albrzykowski
Lech opisuje jak w przeciągu ostatnich lat blogi internetowe zjedna-
ły sobie wielką popularność wśród użytkowników internetu. Przestały
być tylko i wyłącznie formą pamiętników a stały się miejscem wymia-
ny zdań pomiędzy różnymi środowiskami jak choćby programistów.
TESTOWANIE OPROGRAMOWANIA
36 SAP GUI Scripting API
Roman Gryzowski
Roman opisuje że SAP GUI Scripting API to interfejs pozwalają-
cy na emulowanie każdej czynności jaką może wykonać użytkow-
nik w środowisku SAP GUI. Dzięki jego użyciu można zautomatyzo-
wać czynności powtarzalne, ale również uzyskać dostęp do SAP GUI
z poziomu innych aplikacji, np. Windows Scripting Host.
40 IBM Rational Data Architect
– pierwsze kroki
Szymon Gruszewski
Wyobraźmy sobie sytuację, w której musimy stworzyć oprogra-
mowanie dla biblioteki. Chcąc wywiązać się z zadania musimy
zaprojektować system, który będzie spełniał wymagania stawia-
ne przez naszego zleceniodawcę. Z pomocą przychodzi nam Ra-
tional Data Architect, który jest narzędziem służącym do two-
rzenia zarówno prostych, jak i bardzo złożonych modeli bazo-
danowych.
44 Bezpieczne partycjonowanie
– systemy wielordzeniowe QNX
Kerry Johnson, Romain Saha
Autorzy opisują że w dzisiejszych czasach praktycznie każdy wbu-
dowany system podłączony jest fizycznie lub bezprzewodowo to
świata zewnętrznego. Taka łączność sieciowa pozwala użytkow-

Miesięcznik Software Developer’s Journal (12 numerów w roku) Le périodique

Adres hakin9 est publié par
korespondencyjny:
jest wydawany przez Software-Wydawnictwo Sp. z o.o. o.o.
Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.,
Bokserska,
ul. 02-682
Bokserska Varsovie,
1, 02-682 Pologne
Warszawa, Polska
Dyrektor wydawniczy: Sylwia Małecka Tél.+48
tel. +4822
22427
887361086,
10,fax
Fax. +48
+48 2222 887
427 3610
6911
www.phpsolmag.org cooperation@software.com.pl
Junior Market Manager: Anna Adamczyk
Directeur de la publication : Jarosław Szumski
Senior Product Manager: Katarzyna Juszczyńska Dział reklamy: adv@software.com.pl
Prenumerata: Marzena Dmowska
Imprimerie, photogravure pren@software.com.pl,
: 101 Studio, Firma Tęgi
Redaktor naczelny: Iwona Chwedoruk iwona.chwedoruk@software.com.pl tel. +48 22 42730/36,
Ekonomiczna 36 79;93-426
+48 22Łódź
427 36 53
Imprimé en Pologne/Printed in Poland
Kierownik produkcji: Marta Kurpiewska marta.kurpiewska@software.com.pl Dołączoną do magazynu płytę CD przetestowano programem AntiVirenKit firmy
G DATA Software
Abonnement Sp. métropolitaine,
(France z o.o. DOM/TOM) : 1 an
(soit 6 numéros) 38 €
Projekt okładki: Agnieszka Marchocka Redakcja dokłada wszelkich starań, by publikowane w piśmie i na towarzyszących mu
nośnikach
Dépôt légal informacje i programy były poprawne, jednakże nie bierze odpowiedzialności
: à parution
Skład i łamanie: Monika Grotkowska monika.grotkowska@software.com.pl za
ISSNefekty wykorzystania ich; nie gwarantuje także poprawnego działania programów
: 1731-7037
shareware,
Distribution freeware
: MLP i public domain.
Wyróżnieni betatesterzy: Ł. Lechert, S. Nieszwiec, R. Zacharczyk Parc d’activités de Chesnes, 55 bd de la Noirée
BP 59 F - 38291 SAINT-QUENTIN-FALLAVIER CEDEX
(c) 2005 Software-Wydawnictwo, tous les droits réservés
Nakład: 6 000 egz. Uszkodzone podczas wysyłki płyty wymienia redakcja.

4
11/2008
nikom na zdalne monitorowanie i sterowanie oraz umożliwia sys- ki z takich reklam są jednak stosunkowo niewielkie, stąd istnieje
temom pobieranie nowych programów i treści wtedy, kiedy jest zapotrzebowanie na inne formy reklamy. Gwarantowany zarobek
to konieczne. oferuje nowy wchodzący do Polski LinkLift.

48 Joomla 1.5
– nowości
Stefan Wajda
Nowe wydanie Joomla! zapewnia użytkownikom i projektantom
wygodny i łatwy w użyciu szkielet publikacji treści w witrynach
internetowych wszelkiego typu. Stworzenie doskonałej witryny
ze wszystkimi funkcjami, jakie sobie wymarzysz, może wymagać
czasu i zaangażowania. Ale ze społecznością Joomla!, wsparciem
projektantów oraz dzięki licznym rozszerzeniom tworzonym dla
Joomla! 1.5, jest to jak najbardziej możliwe. Możesz również two-
rzyć własne rozszerzenia i udostępniać je ku uciesze całej spo-
łeczności.
XML
52 Spring 2 Schema
– własne przestrzenie nazw w Spring 2.x
Henryk Konsek
Osoby intensywnie wykorzystujące Springa w swoich aplika-
cjach często narzekają na ogrom konfiguracji XML koniecznej do
utworzenia aplikacji o większym stopniu zaawansowania. Autorzy
Spring Framework pisząc o dobrym oprogramowaniu promują za-
sadę DRY (Don't Repeat Yourself ) – wyraźnie widać to w mecha-
nizmie rozszerzania konfiguracji XML kontenera Springa. Ten arty-
kuł wprowadzi Cię szybko w podstawowe techniki tworzenia wła-
snych przestrzeni nazw XML Schema dla plików konfiguracyjnych
Spring IOC.
KASA DLA WEBMASTERA
58 LinkLift
– koniec z reklamą kontekstową
Krzysztof Trynkiewicz
W internecie królują systemy reklamy kontekstowej. W oparciu o
treść witryny, wyświetlane są odpowiednie reklamy z takich serwi-
sów jak Google AdSense, czy AdKontekst Wirtualnej Polski. Zarob-
NARZĘDZIA PROGRAMISTYCZNE
60 Plugin
– wielokrotne wykorzystanie sprawdzonych narzędzi
Piotr Plenik
Tworzenie aplikacji, składa się zarówno z tych bardziej twórczych,
jak i bardziej odtwórczych prac. Mimo wszelkich naszych starań
tworzenia wedle zasady DRY (z ang. DRY – Don't Repeat Your-
self ), zdarza się, że dla tej samej funkcjonalności powielamy i do-
stosowujemy ten sam kod na wielu różnych elementach aplika-
cji lub pomiędzy różnymi aplikacjami. Na początek zaprezentuje-
my najczęściej wykorzystywane pluginy w Symfony, których jest
w chwili obecnej ponad 200. Następnie stworzymy prosty doda-
tek do wysyłania maila w symfony bez dodatkowego nakładu na-
szej pracy.
PROGRAMOWANIE
URZĄDZEŃ MOBILNYCH
64 Programowanie gier dla Symbian OS
– budujemy grę!
Rafał Kocisz
W poprzednim, pierwszym odcinku z serii „Programowanie gier dla
Symbian OS” Mieliśmy okazję przebrnąć przez gąszcz stosunkowo
zawiłych i miejscami mało interesujących szczegółów dotyczących
programowania aplikacji pod Symbiana. W rezultacie powstał pro-
sty szkielet gry pod wspomniany system. W niniejszej części cyklu
zajmiemy się tematem znacznie ciekawszym – odejdziemy (chwilo-
wo) od niskopoziomowych zagadnień systemowych i zrobimy to co
Tygrysy lubią najbardziej – zbudujemy grę!
WYWIAD
76 Wywiad z Bartoszem Stebnickim
– dyrektorem generalnym firmy EMC

Wszystkie
Rédacteur znaki firmowe
en chef : Marekzawarte w piśmie
Bettman są własności odpowiednich firm.
marekb@software.com.pl
Zostały użyte: Aneta
Rédacteurs wyłącznie w celach
Cejmańska informacyjnych.
anetta@software.com.pl
Ewa Dudzic ewal@software.com.pl
Redakcja używa
Préparation du CDsystemu
: Auroxautomatycznego
Core Team składu
Maquette : Anna Osiecka annao@software.com.pl
Couverture : Agnieszka Marchocka
Traduction : Iwona Czarnota, Aneta Lasota, Marie-Laure Perrotey,
Osoby
Grazynazainteresowane
Wełna współpracą prosimy o kontakt:
cooperation@software.com.pl
Bêta-testeurs : Thomas Bores, Tony Boucheau, Pascal Foulon, Pascal Miquet,
Romain Lévy, Augustin Pascual, Julien Poulalion, Alain Ribault

Druk: ArtDruk intéressées par la coopération sont priées de nous contacter :

Les personnes
cooperation@software.com.pl

Abonnement : abonnement@software.com.pl
Wysokość
Fabrication nakładu obejmuje również
: Marta Kurpiewska dodruki. Redakcja nie udziela pomocy
marta@software.com.pl
technicznej w instalowaniu
Diffusion : Monika i użytkowaniu
Godlewska programów zamieszczonych na płycie
monikag@software.com.pl
CD-ROM
Publicité : dostarczonej razem z pismem.
publicite@software.com.pl

Sprzedaż
Si vous êtes aktualnych lub l’achat
intéressé par archiwalnych numerów
de licence pisma de
de publication porevues
innej cenie
merci niż
de
wydrukowana
contacter : Monikana okładce
Godlewska – bez zgody wydawcy – jest ,działaniem
monikag@software.com.pl na887
tél : +48 (22) jego12
szkodę
66 fax : i+48
skutkuje odpowiedzialnością
(22) 887 10 11 sądową.

www.sdjournal.org 5
 Aktualności

Windows 7 Beta 1 jeszcze w tym roku?

Wygląda na to, że Microsoft dojrzał już,
by publicznie i konkretnie mówić o przy-
Google Chrome
G
szłej wersji systemu Windows oznaczo- oogle zaprezentowało nową, zbudowa- i Mac OS X. Co ciekawe, już po trzech dniach od
nej kodowo cyfrą 7. Sesje techniczne ną w oparciu o otwarte oprogramowa- wydania aktualizacji dla przeglądarki Chrome, jej
poświęcone następcy Visty są już zapla- nie, przeglądarkę mającą ułatwić użyt- twórcy opisali na łamach oficjalnego blogu aplika-
nowane na listopadowej Windows Har- kownikom na całym świecie korzystanie z Interne- cji zmiany jakie wprowadzono w aplikacji za jej po-
dware Engineering Conference. Nie
oznacza to oczywiście, że już wtedy
tu. Dostępny w wersji beta w 43 językach, Google średnictwem. Aktualizacja niweluje dwie, poważ-
testowe kompilacje będą rozdawane Chrome odzwierciedla nowe podejście do przeglą- ne luki w zabezpieczeniach, oraz trzy mniej groź-
uczestnikom. Niemniej z najnowszych, darek, oparte na prostych i skutecznych rozwiąza- ne. Instalacja aktualizacji odbywa się automatycz-
oczywiście nieoficjalnych informacji niach, do których przyzwyczajeni są użytkownicy nie u wszystkich użytkowników przeglądarki i nie
wynika, że wersja Beta 1 nowych Okie- produktów korporacji. Google projektując Chro- daje żadnych nowych funkcjonalności. Kolejna cie-
nek może zostać wydana szerszej grupie
me położyło szczególny nacisk na jej lekkość, prze- kawostka dotycząca przeglądarki rodem z Moun-
testerów jeszcze w tym roku, a konkret-
nie w połowie grudnia. Niewielka grupa kładającą na niskie wykorzystanie zasobów sys- tain View wiąże się z jej licencją i rzekomo niepo-
wybrańców już bierze udział w pracach temowych. Wykorzystuje ona silnik renderowa- kojących zapisach znajdujących się w jej treści. Li-
nad Windows 7 – dotychczas Microsoft nia stron webKit – framework używany w Safari cencja Chrome mówi, że Google ma nieograniczo-
wydał dwie wersje Milestone 1 i Milesto- i iPhone, wraz z autorskimi rozwiązaniami z Mon- ne czasowo, ogólnoświatowe, nieodwołalne pra-
ne 2 tego systemu, a przygotowania do tain View, dostarczającymi gamę innowacyjnych wo do reprodukcji, adaptacji, modyfikowania, pu-
wydania Milestone 3 właśnie mają się ku
rozwiązań. Jednym z nich jest funkcja dynamicz- blikowania i tłumaczenia każdej treści, którą użyt-
końcowi. Wydanie pierwszej Bety 1 już
w grudniu sugerowałoby znaczne przy- nych kart, pozwalająca na tworzenie nowych kart kownik wysyła lub wyświetla za pomocą przeglą-
spieszenie prac i mogłoby rodzić ocze- poprzez przeciągnięcie jej poza aktywny obszar darki. Brzmi to groźne, jednak w rzeczywistości
kiwania co do wydania finalnej wersji przeglądarki. Dodatkowo, dzięki Kontroli awarii, nie jest to nic nowego. Google stosuje podobne wa-
produktu jeszcze w 2009 roku. Pytanie każda z nich jest uruchamiana oddzielnie, co spra- runki także przy innych swoich usługach. Stosowa-
zasadnicze brzmi więc – kiedy Micro- wia, iż wskutek zawieszenia się jednej, nie wpłynie ne jest to w celu uproszczenia obowiązujących za-
soft zdecyduje się na szerszy program
beta, a nawet na publiczną betę? Więk-
to na funkcjonowanie pozostałych. Prócz tego, tryb sad i może nie zawsze pasować do wszystkich pro-
szość obserwatorów uważa, że całkowite incognito oferuje możliwość niezapisywania od- duktów Google. W odpowiedzi na kontrower-
otwarcie programu beta nastąpi dopie- wiedzanych witryn w historii. W Chrome znala- sje Google zapowiedziało jednak zmiany w licen-
ro w momencie, gdy system będzie kom- zły się także mechanizmy zabezpieczające takie jak cji Chrome. W przeszłości internetowy gigant po-
pletny funkcjonalnie – choć pojawiają się Bezpieczne przeglądanie – ostrzegający przed wej- stąpił tak z licencją Google Docs. Należy przy oka-
coraz poważniejsze głosy, że Windows 7
ściem na witryny podejrzewane o phishing czy roz- zji zauważyć, że Chrome jest otwarte i kod wysyła-
będzie wydany publicznie jeszcze wcze-
śniej, niż w przypadku Visty (w której powszechniającymi złośliwe oprogramowanie, z jący do Google dane użytkownika zostałby szybko
przypadku była to faza Beta 2). dwoma aktualizowanymi okresowo blacklistsami. zauważony. Ponadto kod Chrome jest objęty licen-
http://www.techit.pl/ W programie nie zabrakło również opcji impor- cją BSD, która narzuca bardzo małe ograniczenia
tu ustawień, menadżera pobierania plików i pro- na programistów chcących modyfikować kod prze-
Ile znaczy Google News?
cesów. Dostępna jest też możliwość instalacji wty- glądarki, np. w celu usunięcia niechcianych funk-
Mały błąd Google spowodował, że wła-
ściciele linii United Airlines stracili 1,14 czek, poszerzających możliwości aplikacji, wspar- cji. Należy się jednak spodziewać, że mało kto zre-
miliarda dolarów. W 2002 roku linia lotni- cie dla technologii Gears, a rosnące wykorzysta- zygnuje z funkcjonalności paska adresowo-wyszu-
cza United Airlines była bliska bankructwa. nie zasobów może być rozkładane na wiele rdzeni kiwawczego i nadal wszystkie wpisywane tam sło-
Informację o tym zamieściły różne serwisy, procesora. Najnowszą testową wersję Google Chro- wa, także adresy odwiedzanych przez internautów
w tym także Google News. Google jednak me dla systemów Windows można pobrać bezpo- stron, będą trafiały do Google wraz z adresami IP
nie ustawiło daty newsa co spowodowało,
średnio ze strony twórców (http://www.google.com/ użytkowników.
że pojawił się ponownie – w połowie wrze-
śnia 2008 roku. Został on szybko podchwy- chrome/index.html). W chwili obecnej, trwają pra- http://www.google.com/chrome/index.html
cony przez inne serwisy informacyjne, łącz- ce na wersjami przeglądarki dla systemów Linuks http://dobreprogramy.pl/
nie z Bloombergiem. Jak się łatwo domyślić,
spowodowało to gwałtowny spadek ceny
akcji linii z 12 na 3 dolary, a ich posiadacze
stracili łącznie ponad miliard. Na szczęście
szybko zauważono pomyłkę i cena akcji
znów wzrosła, osiągając poziom ok. 10
dolarów. Jak się później okazało, informa-
cja pojawiła się na Google News ponieważ
robot Google dostrzegł jej popularność na
stronach gazety South Florida Sun-Senti-
nel. Przypadek ten pokazuje jak duże jest
obecnie uzależnienie globalnego rynku
od serwisów firmy Google. Jeszcze niedaw-
no ciekawostką były procesy wytaczane w
sytuacjach, gdy na skutek zmian w algo-
rytmie wyszukiwarki Google czyjaś strona
nagle spadała na dalsze miejsca w rankin-
gach. Aktualnie, wraz ze wzrostem znacze-
nia Google, takich incydentów może poja-
wiać się coraz więcej.
http://online.wsj.com/

6 11/2008

Apache nie daje za wygraną
W
przeciągu ostatnich miesięcy da-
ło się zaobserwować dynamiczny
wzrost udziału usług Internet In-
formation Services w rynku serwerów interne-
towych przy jednocześnie słabnącej popularno-
ści konkurencyjnego serwera Apache. Z badań
firmy Netcraft wynikało wówczas, że IIS wbudo-
wany w systemy z rodziny Windows Server konse-
kwentnie umacnia swoją pozycję, a oglądając da-
ne za październik można było dojść do wniosku,
że jeszcze nigdy dotąd obu rozwiązań nie dzieli-
ła tak niewielka różnica. Co ciekawe, we wrześniu
bieżącego roku nastąpiła zdecydowana zamiana
w dynamice tych statystyk. Z wykonanego przez
Netcraft sierpniowego badania wynika, że w Sie-
ci pojawiło się ponad 1,3 miliona nowych witryn
z czego 1,2 mln wykorzystuje serwer Apache zaś
pół miliona hostowana jest na rozwiązaniu ofero-
wanym przez Google. Z sieci jednocześnie znik-
nęło 760 tysięcy witryn obsługiwanych przez IIS.
Udział serwera Microsoft w rynku odnotował
spadek o 1,74 punktu procentowego (strata bli-
sko dwóch milionów witryn), zaś udział Apache
wzrósł o 0,33 punktu procentowego. W badaniu
łącznie sprawdzono ponad 176 748 506 stron. Po
uwzględnieniu tych danych w ogólnej klasyfikacji
nadal prowadzi Apache z 46.84% udziałem i 33
milionami witryn. Tuż za nim jest Microsoft IIS
wykorzystywany na 34,83% serwerów WWW
(24,5 mln stron). Trzecie miejsce zajmuje zmo-
Apple prezentuje
iTunes 8 oraz nowe iPody
K
onferencję Let's Rock rozpoczęły ade-
kwatne do nazwy, rockowe brzmienia
Rolling Stones oraz Jimmiego Hen-
drixa. Muzyka była tematem przewodnim wy-
darzenia. Steve Jobs rozpoczął prezentację od
iTunes. iTunes Store, według rankingów naj-
większy dystrybutor multimediów na świecie,
teraz wzbogaci się o filmy HD. Również odcin-
ki seriali będzie można ściągnąć w SD lub HD
i obejrzeć na komputerze za pomocą nowego
iTunes lub na AppleTV. Poza tym, tak jak nio-
sły plotki, iTunes posiada teraz możliwość two-
rzenia zestawu piosenek o podobnym nastroju
(funkcja znana z serwisu Pandora). Ale to nie
wszystko. Nowym elementem programu jest
Genius Sidebar. Za pomocą tego paska nie tyl-
ko stworzymy nastrojową playlistę z własnej ko-
lekcji, ale też dowiemy się jakie utwory z iTu-
nes Store mogą się spodobać. Propozycje do-
bierane są na podstawie statystyk zbieranych
przez program oraz ocen użytkownika i wysyła-
nych, oczywiście anonimowo, do serwisu. Sam
www.sdjournal.org
dyfikowana przez Google wersja Apache (Google
Front End) z wynikiem ok. 8 miliona witryn, co
daje prawie 11-procentowy udział. Na dalszych
miejscach plasują się lighttpd, Sun, Zeus, oraz
dynamicznie pnący się w górę nginx. Równocze-
śnie, jak wynika z najnowszego raportu firmy ana-
litycznej IDC, wzrasta także sprzedaż serwerów z
Linuksem. W porównaniu z rokiem ubiegłym,
kiedy zainteresowanie nimi kształtowało się na
poziomie 9,4%, odnotowano wzrost o całe czte-
ry punkty procentowe, wskutek czego dzisiaj licz-
ba ta wynosi już 13,4%. Sprzedaż maszyn z Unik-
sem stanowiła 7,7%, z kolei sprzedaż serwerów z
Windows –36,5%. W sumie, w drugim kwarta-
le, dochód z pierwszych z nich wyniósł 4,6 miliar-
dów dolarów, co jest tylko o pół miliarda dolarów
mniej, w porównaniu z maszynami wyposażony-
mi w Windows Server. Niezmiennie liderem w
ich sprzedaży pozostaje IBM, na drugim miejscu
uplasował się HP, trzecie miejsce cały czas zajmu-
je Dell, który przewodzi w sprzedaży maszyn 32-
bitowych (x86). Analizując dane z przedstawio-
nych badań można dojść do wniosku, że, zarówno
Apache, jak i IIS idą niemalże łeb w łeb. Pierwszy
z nich kroczy niemalże cały czas w granicach 50%
udziałów w rynku, drugi natomiast sukcesywnie
nadrabia straty. Zanosi się na to, iż taka równowa-
ga będzie trwała jeszcze długo, a wojowniczy Apa-
che niełatwo da się pokonać.
http://netcraft.com/
odtwarzacz iTunes przeszedł prawdziwą meta-
morfozę, jeśli chodzi o wygląd. Jobs zaprezen-
tował zupełnie nowy sposób przeglądania mu-
zyki i filmów. Wizualnie przeglądarka przypo-
mina iPhoto i pozwala przeglądać albumy, ar-
tystów, kompozytorów, gatunki etc. Co więcej,
ten sam mechanizm pozwala przeglądać filmy,
na przykład sezony seriali. A wszystko to moż-
na kontrolować głosem (voice-over)! Skoro mo-
wa o muzyce, nie można pominąć odtwarzacza
iPod. Tutaj również Apple przygotowało nie la-
da nowość w postaci całej tęczy (czarny, fiole-
towy, niebieski, zielony, żółty, pomarańczowy,
czerwony, różowy) Nano. Najnowsza wersja
jest najcieńsza z wyprodukowanych do tej pory
a jednocześnie najbardziej przyjazna środowi-
sku. Towarzyszą mu nowe modele słuchawek
i większa pojemność (8 i 16GB). iPod Touch
również jest teraz cieńszy, ale przede wszyst-
kim jego oprogramowanie również zostało
wzbogacone o zestaw usług Genius.
http://www.apple.com/
Aktualności
Luka w DNS
poważniejsza niż przewidywano
Od jakiegoś czasu wiele się słyszy o luce w
systemie nazw Domian Name Sever (DNS).
Wydawać by się mogło, że luka ta została
usunięta. Niestety, eksperci są zgodni co
do tego, że sprawa jest nadal daleka od
pomyślnego zakończenia. Na trop wspo-
mnianej usterki wpadła na początku bie-
żącego roku firma IOActive, a konkretnie
Dan Kaminsky, prowadząc w ten sposób
do największego łatania w historii Inter-
netu. Wspomniana luka pozwala ataku-
jącemu wykorzystać specjalny typ żądań
w celu doprowadzenia do przejęcia sesji
TCP/IP, a wskutek tego – przekierowania
sporej ilości osób na odpowiednio sprepa-
rowane witryny. Działanie opracowanych
poprawek, bez względu na platformę sys-
temową, polega na dodaniu mechanizmu
losowania portów co zmniejsza ryzyko
wykorzystania luki. Jak pokazują bada-
nia po takim zabiegu liczba serwerów
podatnych na ataki z ponad 85%, zmalała
do około 30. Jednak zdaniem Kamińskie-
go i innych ekspertów z branży, opisane
wyżej zabiegi nie eliminują w całości luki,
a jednie utrudniają napastnikowi przepro-
wadzenie pomyślnego ataku. Przewidu-
je się więc kolejną porcję poprawek do
wprowadzenia w najbliższym czasie. Nie-
stety, ze względu na liczne problemy tech-
niczne szansa ich równoczesnego wdroże-
nia przez administratorów wszystkich śro-
dowisk serwerów DNS jest znacznie mniej-
sza niż w przypadku poprzednich popra-
wek.
http://www.techit.pl/
Google skraca czas
przechowywania adresów IP w logach
Pod presją Unii Europejskiej Google poin-
formował, że skraca czas, przez jaki w
logach serwerów webowych przechowy-
wane są informacje o adresach IP pozwa-
lające zidentyfikować użytkowników
korzystających z wyszukiwarki i pozo-
stałych usług firmy. Dotychczas dane te
były przechowywane przez 18 miesięcy,
po czym adresy IP były z nich usuwane.
Teraz czas ten został skrócony o połowę
– do 9 miesięcy. Trudno powiedzieć, czy
Komisja Europejska będzie zadowolona
z takiego kroku – w oficjalnym oświad-
czeniu wydanym w kwietniu apelowała
do Google, by dane w logach serwerów
były neutralizowane już po sześciu mie-
siącach. Google broniło się twierdząc, że
korzysta z tych danych do opracowywa-
nia nowych usług i polepszania jakości
już istniejących – oczywiście przy jedno-
czesnej odpowiedniej ochronie prywatno-
ści użytkowników, których adresy IP wid-
nieją w logach. Teraz firma w tonie ubole-
wania zapewnia, że choć ma do dyspozy-
cji o połowę mniej logów, to jest na dobrej
drodze do opracowania nowych metod
analizowania przechowywanych danych
– bardziej polegających na informacjach
innych niż adresy IP.
http://www.google.com/
7
 Aktualności
Microsoft przegrał z Komisją
Europejską jednym głosem
Okazuje się, że zawarcie ugody z Komi-
sją Europejską tuż po kolejnym nieko-
rzystnym wyroku z 17 września ubiegłe-
go roku mogło być ogromnym błędem
Microsoftu. Koncern z Redmond nie wie-
dział bowiem wtedy, że przegrał całą
sprawę zaledwie... jednym głosem. Gło-
sowanie w unijnym sądzie było oczywi-
ście tajne, ale teraz na jaw wyszła infor-
macja, że Microsoft przegrał stosun-
kiem głosów 7 do 6. Źródłem przecieku
było dwóch proszących o anonimowość
urzędników z bezpośrednią wiedzą na
temat procesu. Analitycy są zgodni, że w
takiej sytuacji zawarcie ugody nie musia-
ło być najlepszą decyzją prawników
Microsoftu. Sędziowie unijni byli dalecy
od jednomyślności i jak widać, mieli cał-
kiem sporo wątpliwości. W kolejnej ape-
lacji mogłoby więc okazać się, że Micro-
soft wygrałby. Taka wygrana pozwoliła-
by uniknąć płacenia rekordowej w histo-
rii firmy i w całej historii Unii Europej-
skiej kary finansowej, razem z odsetkami
i kosztami procesowymi grubo przekra-
czającej miliard euro, a przede wszystkim
miałaby zupełnie inny wpływ na prze-
mysł IT. W tej sytuacji przedstawiciele
Microsoftu mogą czuć się mocno rozgo-
ryczeni. Według źródeł wewnątrz firmy,
prawnicy korporacji dowiedzieli się o
stosunku głosów dopiero w maju bieżą-
cego roku.
http://seattletimes.nwsource.com/
Ubiquity – wykonaj to co napiszę
Fundacja Mozilla poinformowała o wyda-
niu pierwszej wersji nowego rozszerze-
nia dla Firefoksa – Ubiquity 0.1. Jest to
dosyć nietypowy dodatek, pozwalający
na zastąpienie najpopularniejszych czyn-
ności wykonywanych podczas korzysta-
nia z Internetu słownymi poleceniami.
Rozszerzenie Ubiquity pozwala użytkow-
nikowi na integrację funkcji wielu aplika-
cji sieciowych.
Przykładowo chcąc zaprosić znajo-
mych do restauracji wystarczy użyć kilka
prostych komend, które np. przekieru-
ją użytkownika do usługi Google Maps,
bądź zaprezentują mu recenzje danego
lokalu z serwisu Yelp. Następnie pozo-
staje tylko skopiowanie kodu i wkleje-
nie go do wiadomości mailowej, która
wyląduje w elektronicznych skrzynkach
pocztowych uczestników imprezy. Doda-
tek oferuje użytkownikom wiele przydat-
nych komend i poleceń, które usprawnią
ich pracę w Internecie. Wśród nich zna-
leźć można m.in. defi – wywołujący defi-
nicję, trans – tłumaczący wskazany tekst,
czy np. twit – kopiujący materiał do ser-
wisu Twitter. Ponadto każdy zaintereso-
wany może w prosty sposób zdefinio-
wać własne polecenia. Dodatek Ubiqu-
ity pobrać można z oficjalnej strony pro-
jektu.
http://www.mozilla.org/
8 11/2008
OpenGL 3.0
– początek końca?
G
rupa Khronos udostępniła ostatecz-
ną wersję specyfikacji OpenGL 3.0,
będącej otwartym, wieloplatformo-
wym API pozwalającym na sprzętową obsłu-
gę grafiki 3D. Firmom rozwijającym opro-
gramowanie CAD nowa wersja biblioteki z
pewnością się spodoba, stanowi bowiem roz-
winięcie wydania 2.1, aczkolwiek wielu de-
weloperów otwarcie wyraża frustrację. Ich
zdaniem biblioteki są mocno zacofane pod
względem możliwości, zwłaszcza w kontek-
ście wykorzystania ich jako platformy do roz-
woju gier. OpenGL 3.0 pojawił się z ponad
rocznym opóźnieniem, półtora roku po pre-
mierze DirectX 10, a ciągle jeszcze nie ob-
sługuje wszystkich funkcji, jakie dawno te-
mu zostały zaimplementowane przez Micro-
soft. Jak powszechnie wiadomo OpenGL jest
zestawem standardów umożliwiających de-
weloperom tworzenie aplikacji graficznych
dla Windows, Mac OS oraz Linuksa. Według
szacunków, ilość sprzętu zainstalowanego w
komputerach i posiadającego wsparcie dla
OpenGL 3.0 przekracza 60 milionów. Fir-
my takie jak Intel, Advanced Micro Devices
czy NVidia znacząco przyczyniły się do roz-
woju specyfikacji i dziś wszystkie trzy przy-
znają, że w ich intencji leży wprowadzenie
obsługi standardu we wszystkich możliwych
produktach. Jednak od zapewnień do reali-
zacji droga daleka. Ani chipsety Intela, ani
ATI (AMD) nie błyszczą, gdy wziąć pod uwa-
gę wydajność aplikacji OpenGL w porówna-
niu do szybkości przetwarzania w wypadku
DirectX. Kiedy opublikowano specyfikację
OpenGL 3.0, na forum Khronos Group pod-
niósł się lament. Wielu deweloperów uzna-
ło, że zapomniano o obietnicach, które rok i
dwa lata temu dano programistom. Co cieka-
we, a jednocześnie niepokojące, do pełnej ob-
sługi OpenGL 3.0 konieczne jest stosowanie
kart kompatybilnych z DirectX 10, ale jed-
nocześnie sam OpenGL 3.0 nie implemen-
tuje wszystkich funkcji dostępnych w DX10.
Wśród opinii deweloperów nie brakuje rady-
kalnych stwierdzeń – niektórzy z miejsca de-
klarują „przesiadkę” na standard Microsoftu.
Pojawiły się również opinie, że opublikowa-
na właśnie specyfikacja jest zacofana aż o sie-
dem lat względem DirectX – a przepaść ma
rosnąć z każdą chwilą. Co gorsza, mniej wię-
cej w tym samym czasie Gigant z Redmond
zapowiedział przypadającą na koniec bieżące-
go roku premierę DirectX 11. Nehe, popular-
ny serwis poświęcony programowaniu aplika-
cji na bazie Open jako największe grzechy no-
wej odsłony OpenGL wymienia następujące
kwestie – brak obiecanego obiektowego mo-
delu API, zachowanie wstecznej kompaty-
bilności (czynniki mocno hamujący rozwój),
utrudnienie procesu tworzenia sterowników.
W tym samy miejscu podkreślone jest jednak
iż nowo wprowadzony kontekst GL3 stanowi
rozwiązanie przyszłościowe i otwiera szerokie
możliwości dla kolejnych odsłon standardu.
Pocieszający może być również fakt, iż wraz z
premierą Larrabee i innych GPU ogólnego za-
stosowania (GPGPU) wojna na liczbę obsłu-
giwanych funkcji przez DirectX i OpenGL
powinna stać się przeszłością. Deweloperzy
gier nie będą musieli już czekać, aż firma X
udostępni chipset implementujący funkcję
Y, a następnie wypatrywać API, za pomocą
którego ją obsłużą. Zamiast tego sami będą
mogli zaprogramować chip do własnych po-
trzeb korzystając z klasycznych narzędzi i ję-
zyków wykorzystywanych na platformie x86.
Co by nie mówić, nowy standard wprowadza
pewne nowości. Wśród nowinek wprowadzo-
nych w OpenGL 3.0 znalazło się kilka rozsze-
rzeń potencjalnie mogących zwiększyć moż-
liwości następnej wersji bibliotek. Oprócz te-
go API pozwala na obsługę GLSL 1.30, no-
wej wersję języka cieniowania oraz posiada
wszechstronne wsparcie dla funkcji ofero-
wanych przez akceleratory graficzne ostat-
niej generacji. Ponadto w bibliotekach poja-
wiła się implementacja Vertex Array Objects,
funkcja kompaktowania danych pikseli i wer-
teksów w celu oszczędzania pamięci i pasma,
wsparcie dla 32-bitowego bufora głębi, czte-
ry nowe schematy kompresji tekstur, nieblo-
kowalny dostęp do obiektów bufora wertek-
sów oraz funkcja renderowania warunkowe-
go zwiększającego wydajność. Jak potoczą się
dalsze losy standardu OpenGL? Trudno prze-
widzieć. Teraz kolej na ruch Microsoftu. Jed-
no jest niestety pewne – niesmak i niedosyt
związane z ogłoszeniem trzeciej odsłony po-
zostaną na długo w głowach użytkowników
tej – jak by nie patrzeć – istotnej we współ-
czesnym świecie informatycznym bibliotece.
http://www.idg.pl/
http://nehe.gamedev.net/

20 lat Internetu w Polsce
1
7 sierpnia bieżącego roku Polski In-
ternet obchodził 20 urodzimy. Rów-
no 20 lat temu, 17 sierpnia 1988 ro-
ku, Polska po raz pierwszy połączyła się z
Kopenhagą, za pośrednictwem łącza inter-
netowego o prędkości 9600 bitów na sekun-
dę (bps). Trzy lata później, dr Rafał Pietrak z
Uniwersytetu Warszawskiego nawiązał łącz-
ność w oparciu o protokół TCP/IP z pracow-
nikiem Uniwersytetu w Kopenhadze, wysy-
łając elektroniczną wiadomość pocztową.
Wraz ze wzrostem popularności Internetu
w Polsce, medium to nabrało zupełnie nowe-
go znaczenia. O ile kiedyś Internet był obec-
ny na uczelniach technicznych, a jego zna-
jomość rozpoczynało się od nauki Uniksa,
obecnie, z pojawieniem się pierwszych wer-
sji Windows oraz spadkiem cen utrzymania
łącz, niemal każdy może mieć go w zasięgu
ręki. Dzisiaj Internet jest powszechnie wy-
korzystywany głównie do przeglądania wi-
tryn WWW, korzystania z Usenetu, czyli po-
wstałych w 1979 roku grup dyskusyjnych,
czy prowadzenia różnego rodzaju rozmów,
realizowanych za pośrednictwem komuni-
katorów, czy IRC-a. Dużą popularnością cie-
szą się też serwisy umożliwiające udostęp-
nianie zdjęć czy filmów wideo. Przy takiej
okrągłej rocznicy warto zadać sobie pytanie
jaka będzie przyszłość globalnej sieci. W cią-
gu najbliższych lat, nasz kraj czeka między
innymi przejście na protokół IPv6, oferują-
TinEye – nowa wyszukiwarka
plików graficznych
P
owstała nowa, ciekawa wyszukiwarka pli-
ków graficznych, TinEye. W przeciwień-
stwie do tradycyjnych wyszukiwarek, nie
odnajduje ona plików graficznych na podstawie
słów, które im towarzyszą na stronach interneto-
wych. Nie oczekuje nawet na wpisanie słów klu-
czowych. Zamiast tego użytkownik wysyła plik
graficzny ze swojego komputera lub podaje adres
URL. TinEye wyszukuje wskazany plik w Interne-
cie, nawet jeśli jest on w innym formacie, ma inne
rozmiary a nawet jeśli obraz został przetworzony
z użyciem różnych efektów lub też został włączo-
ny do innego zdjęcia/grafiki. Pozwalają na to dosyć
zaawansowane algorytmy, które tworzą sygnaturę
danego obrazu analizując zawarte w nim kształty
i kolory. TinEye jest wyszukiwarką wyjątkową nie
tylko dlatego, że nie opiera się w ogóle na tekście,
ale przede wszystkim dlatego, że służy do wyszu-
kiwania plików, które użytkownicy już posiada-
ją. Ma więc inne zastosowania niż zwykła wyszu-
www.sdjournal.org
cy dużo większą liczbę możliwych adresów
(teoretycznie nawet 2 do potęgi 128), któ-
re nawet przy niezbyt oszczędnym rozdzie-
laniu nie powinny się wyczerpać, pozwalając
na bezpośrednie podłączenie do sieci prak-
tycznie każdego urządzenia. IPv6 wprowa-
dza również wiele ulepszeń w zakresie bez-
pieczeństwa. Proces migracji na ten protokół
wspomaga od niedawna Unia Europejska, a
na początku lutego br. ICANN, organizacja
zajmująca się między innymi zarządzaniem
domenami najwyższego poziomu uaktualni-
ła sześć z trzynastu głównych serwerów DNS
o adresy IPv6. Przyszłość Internetu to rów-
nież nowe techniki tworzenia witryn inter-
netowych oraz takie standardy jak Web 2 i
3.0, czy HTML5.
http://gazeta.pl/
kiwarka. Pozwala ona np. śledzić autorom zdjęć i
grafik co się dzieje z ich twórczością, np. czy ich
praca nie jest wykorzystywana w sposób nielegal-
ny. Może też pomóc w przypadku posiadania pli-
ków o których nie wiadomo co przedstawiają lub
kto jest ich autorem. Dzięki TinyEye odnaleźć
można bowiem strony, które zawierają informa-
cje o danym pliku. Wyszukiwarka jest obecnie w
fazie beta i ma zaindeksowanych przeszło 700 mi-
lionów plików graficznych. Korzystanie z niej wy-
maga logowania.
http://tineye.com/
Aktualności
Red Hat kupił KVMa
W czerwcu bieżącego roku pojawiły się
informacje o pracach Red Hata nad wbu-
dowanym linuksowym hypervisorem,
który ma być uzupełnieniem, a nie kon-
kurencją dla istniejącego już rozwiąza-
nia Xen. Fundament nowego hypervi-
sora miał stanowić projekt Kernel-based
Virtual Machine. Tymczasem korpora-
cja oficjalnie poinformowała o kupnie,
za kwotę 107 milionów USD jego produ-
centa – firmy Qumranet. Zdaniem Paula
Cormiera, jednego z prezesów Red Hata,
fuzja obu przedsiębiorstw ma wpro-
wadzić niespotykane dotąd możliwo-
ści wirtualizacyjne w produktach spółki.
Ich połączenie może się bowiem przy-
czynić do eliminacji kilku problemów.
Przede wszystkim, stworzenia własnego
silnika wirtualizacyjnego, czego korpo-
racja wcześniej nie była w stanie zrobić
z Xenem, ze względu na XenSource,
który niedawno wykupiony został przez
Citriksa. Uzyska za to gotową platformę,
cechującą się przede wszystkim elastycz-
nością pozwalającą na jej wdrożenie na
różnego rodzaju serwerach, kompute-
rach stacjonarnych, urządzeniach wbu-
dowanych oraz jakichkolwiek innych
pracujących pod kontrolą Linuksa. Może
to również pomóc w umocnieniu pozy-
cji na rynku wirtualizacyjnym, a także
lepszej konkurencji z Novellem, kryty-
kowanym za współpracę z Microsoftem.
Jednym z ciekawszych rozwiązań opra-
cowanych przez Qumranet jest oprogra-
mowanie o nazwie Virtual Desktop Inter-
face (VDI) – połączenie brokera z nową
wersję protokołu Remote Desktop. Inną,
wartą uwagi technologią jest SolidICE.
Pozwala ona – przy wykorzystaniu tech-
niki wirtualizacji pulpitów – na urucho-
mienie dowolnej liczby maszyn wirtu-
alnych, zarówno z Windows, jak i Linuk-
sem pod kontrolą KVM, pracującego na
centralnym serwerze. Red Hat już teraz
zapowiedział wdrożenie w swojej sztan-
darowej dystrybucji – Red Hat Enterpri-
se Linux – KVM w zastępstwie do tej pory
wykorzystywanego Xena oraz otwarcie
źródeł SPICE (Simple Protocol for Indepen-
dent Computing Enviromentns), z kolei
opracowywany przez Red Hata hypervi-
sor ma ujrzeć światło dzienne na począt-
ku przyszłego roku.
http://www.techit.pl/
Java Lightweight UI Toolkit otwarty
Sun otworzył Java Lightweight UI Toolkit,
zestaw narzędzi do tworzenia mobilnych
aplikacji w języku Java. LWUIT został udo-
stępniony na licencji GPLv2 with Classpath
Exception jako projekt-inkubator hostowa-
ny w ramach serwisu java.net. Bazując na
Java Mobile Edition oferuje wiele kompo-
nentów graficznych, tematów, czcionek,
animacji i efektów przejść, obsługę ekra-
nów dotykowych oraz obsługę formatu
SVG przy wykorzystaniu Java Specification
Request (JSR) 226.
http://www.theregister.com/
9
 Aktualności
Milion dolarów za włamanie
Jak informuje serwis Hacking.pl, firma Per-
manent Privacy złożyła hakerom publicz-
ną ofertę – jeśli uda im się złamać stwo-
rzone przez nich zabezpieczenia, będą
mogli odejść z milionem dolarów. Platfor-
ma Permanent Privacy bazuje na szyfrowa-
niu AES, dodaje natomiast dodatkową war-
stwę zabezpieczającą, która, jak twierdzą
jej projektanci, jest nie do zdobycia. Ogól-
nie rzecz biorąc, pomysł wziął się z zaszyfro-
wania fragmentu bezsensownego tekstu.
Autorzy zabezpieczenia są tak pewni siły
zabezpieczenia, że postanowili wypłacić
milion dolarów każdej osobie, która zdoła
się włamać do systemu. Peter White, dyrek-
tor zarządzający firmy Permanent Priva-
cy zapewnia, że użytkownicy mogą teraz
wysyłać listy elektroniczne i przechowy-
wać dane ze 100-procentową pewnością, iż
pozostaną one zabezpieczone. Nawet Pen-
tagon nie może odczytać waszych sekre-
tów, jeśli nie ma kluczy – dodaje. Być może
niedługo ktoś będzie bogatszy o milion...
http://hacking.pl/
Keyczar
– usługi kryptograficzne od Google
Właściwe zastosowanie rozwiązań krypto-
graficznych nie jest łatwym zadaniem i nie
każdy webmaster potrafi z nim sobie pora-
dzić. Ich niewłaściwa implementacja może
przyczynić się do występowania poważ-
nych luk w bezpieczeństwie. Wielu progra-
mistów korzysta też często z przestarzałych
algorytmów i pomija istotne aspekty bez-
pieczeństwa zapominając choćby o rota-
cji kluczy. Wychodząc naprzeciw tym pro-
blemom, Google udostępnił nowe narzę-
dzie kryptograficzne. Keyczar, bo tak wła-
śnie brzmi jego nazwa, jest zestawem
narzędzi kryptograficznych, zapewniają-
cych wsparcie zarówno dla szyfrowania, jak
i uwierzytelniania dla algorytmów syme-
trycznych lub kluczy publicznych. Aplika-
cja udostępnia proste API i potrafi wska-
zywać domyślnie najniebezpieczniejsze
miejsca, tagować dane wyjściowe z infor-
macjami o wersjach kluczy, a także oferu-
je możliwość rotacji kluczy z prostym sys-
temem wersjonowania. Prócz tego w pro-
gramie znajdziemy opcje związane z auto-
matycznym generowaniem wektorów ini-
cjalizacyjnych oraz podpisami zaszyfro-
wanymi (ang. ciphertextowymi). Korzysta-
nie z narzędzia wiąże się z koniecznością
zaszyfrowania parametru URL przy użyciu
klucza symetrycznego. Dotychczas, dewe-
loper musiał zadecydować o wyborze algo-
rytmu, długości klucza, trybu działania, jak
również sposobu obsługi wektorów inicja-
lizacyjnych, rotacji kluczy, czy też cipher-
tekstu. Keyczar upraszcza całą sytuację,
dzięki czemu interakcja ze strony progra-
misty wiąże się z wprowadzeniem zaled-
wie dwóch linijek kodu, używając Pythona,
Javy, oraz – już niebawem – C++. Keyczar
funkcjonuje w ramach usługi Google Code
i jest dostępny do pobrania pod adresem
http://www.keyczar.org/.
http://www.techit.pl/
10
Układ scalony ma już 50 lat!
C
ały przemysł komputery nie byłby
tym, czym jest obecnie, gdyby nie
technologia, która powstała równo
pół wieku temu. Układy scalone, opracowa-
ne przez dwóch naukowców, są dziś obecne w
każdym sprzęcie elektronicznym i trudno wy-
obrazić sobie życie bez nich. Dwaj inżyniero-
wie, którzy zaprezentowali pierwsze na świe-
cie układy scalone to Jack Kilby (pracujący
wówczas w Texas Instruments) i Robert Noy-
ce (zatrudniony w Fairchild Semiconductor,
późniejszy współzałożyciel firmy Intel). Noy-
ce i Kilby pracowali oddzielnie, ale niemal jed-
nocześnie zaprezentowali bardzo podobne do
siebie rozwiązania. Z tym, iż Noyce oparł swój
wynalazek na krzemie, a Kilby na germanie.
Pierwszy mikrochip ujrzał światło dzienne do-
kładnie 12 września 1958 r. Ten dziwnie wy-
glądający (jak na dzisiejsze czasy) układ scalo-
ny miał wielkość 11,1 na 1,58 mm i jego kon-
struktorem był Kilby. Obecnie przemysł wy-
twarzający układy scalone może się pochwa-
lić obrotami rzędu 300 mld USD rocznie. Po-
pularne scalaki pełnią w produktach elektro-
nicznych rolę mózgu oraz układu nerwowe-
go. Są to produkty zawierające miliony tran-
zystorów, wytwarzane przy użyciu technolo-
gii kilkudziesięciu nanometrów, co oznacza
iż poszczególne elementy czy ścieżki są na ta-
kim układzie oddalone od siebie np. o 60 nm.
A warto pamiętać, że nanometr to jedna mi-
liardowa część metra (ludzki włos ma śred-
nicę 10 tys. nanometrów). Czterdzieści lat
temu superkomputer mający wydajność za-
ledwie 1000 dzisiejszych pecetów zajmował
kilka dużych pokoi i kosztował bajońskie su-
my – ponad 10 mln USD. Wszystko zmieni-
ło się właśnie za sprawą układów scalonych.
W latach pięćdziesiątych komputery składa-
ły się z dziesiątków tysięcy pojedynczych tran-
zystorów, diod i rezystorów. To też była swo-
ista rewolucja, ponieważ wcześniej stosowa-
no lampy. Kilby i Noyce doszli więc do wnio-
sku, że tranzystory, rezystory i kondensato-
ry można przecież zintegrować ze sobą w ra-
mach jednego kawałka np. krzemu czy innego
materiału. Jak rewolucyjny to był wynalazek
niech świadczy fakt, że Kilby zdobył w 2000
r. nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki właśnie
za wynalezienie układu scalonego. Noyce ma
w tej dziedzinie też duże zasługi, opracowu-
jąc układ scalony oparty na krzemie, który to
materiał jest stosowany do dzisiaj. Firma Fair-
child (w której pracował Noyce) produkowa-
ła w latach pięćdziesiątych tranzystory opar-
te na krzemie. Stąd pomysł stosowania krze-
mu do budowania układów scalonych, a nie
germanie, jak to zrobił Kilby. Co ciekawe, do
dyskusji o układach scalonych włączył się wte-
dy Moore (wszyscy chyba znamy sformułowa-
ne przez niego prawo), twierdząc, że układ
opracowany przez Noyce'a (oparty na krze-
mie) jest bardziej praktyczny i będzie łatwiej-
szy do produkowania niż układ oparty na ger-
manie, co okazało się prawdą. Kilby złożył ja-
ko pierwszy wniosek o opatentowanie swoje-
go wynalazku, jednak pierwszy patent został
przyznany rozwiązaniu opracowanemu przez
Noyce'a. Następnie po powtórnym rozpatrze-
niu całej kwestii związanej z datami sprawę
wygrał Kilby, jednak po wieloletnich przepy-
chankach sądowych ostatecznie patent po-
wrócił do Noyce'a. Na początku nie wszyscy
byli przekonani, że układ scalony to dobry po-
mysł. Wielu znawców przedmiotu argumen-
towało, że proces produkcji układu scalonego
jest tak skomplikowany, że będzie to niemoż-
liwe albo bardzo drogie i nieopłacalne przed-
sięwzięcie. Po latach widać, jak bardzo się my-
lili. Tak czy inaczej obie firmy dogadały się
w sprawie patentów i po jakimś czasie zaczę-
ły produkować układy scalone. Uważa się, że
produkcję pierwszego komercyjnego układu
scalonego podjęła firma Fairchild. Firma TI
uruchomiła natomiast w 1964 roku produk-
cję swoich pierwszych kalkulatorów opartych
na układach scalonych. Przemysł zbrojeniowy
Stanów Zjednoczonych wykorzystał bardzo
szybko układy scalone, wprowadzając je do
swoich produktów, takich jak np. rakiety ba-
listyczne Minuteman. Z kolei NASA stosowa-
ła szeroko scalaki podczas realizacji misji czło-
wieka na Księżyc (program Apollo). Patrząc
w przeszłość i oceniając rolę układów scalo-
nych w rozwoju elektroniki, Kilby wypowie-
dział znamienne słowa podczas odbierania w
2000 r. nagrody Nobla – To tak jakby bóbr i
królik przyglądali się potężnej zaporze przedzie-
lającej rzekę i ten pierwszy powiedział do królika
– ja jej nie zbudowałem, ale cały pomysł to chyba
wzięli ode mnie. Wynalazcy układów scalonych
już nie żyją. Noyce zmarł na atak serca w 1990
r. mając 63 lata, a Jack Kilby zmarł na raka w
2005 r. w Dallas (w wieku 81 lat).
http://www.itpartner.pl
11/2008

Tim Berners-Lee ogłasza
powstanie Fundacji WWW
W
wywiadzie dla BBC News,
Tim Berners-Lee, twórca sieci
WWW, poinformował o powsta-
niu Fundacji WWW, której jednym z głów-
nych założeń jest opracowanie mechanizmu
umożliwiającego oddzielenie miejsc w Inter-
necie, gdzie znaleźć można rzetelne informa-
cje od tych zawierających plotki. Berners-Lee
w trakcie rozmowy z dziennikarzami mówił
o zmianach, jakie wprowadzić należy w Sieci,
by stała się ona bardziej przyjazna i dostępna
dla Internautów. Pośród wszystkich poruszo-
nych przez niego aspektów najistotniejszym
wydaje się zastosowanie podziału stron i ser-
wisów internetowych w taki sposób, by pro-
mować tylko te, które zawierają wiarygodne
informacje.
Przykładem niepotrzebnej histerii, jaką wy-
wołać mogą plotki rozpowszechnione w In-
ternecie jest według niego historia Wielkie-
go Zderzacza Hadronów. Powołana przez Ber-
nersa-Lee do życia Fundacja WWW opraco-
wać ma złożony mechanizm oznaczania rze-
telnych dostawców informacji w Sieci, umoż-
liwiając tym samym wielu organizacjom nada-
wanie serwisom różnych etykiet, które świad-
czyłyby o wiarygodności treści. Inną kwestią,
nad jaką pracować będzie Fundacja WWW
jest ułatwienie dostępu do Internetu miesz-
kańcom najbiedniejszych rejonów na świecie.
Z czasem Sieć stać się ma bardziej przyja-
zna dla wszelakiego rodzaju urządzeń mo-
Najlepsze aplikacje
dla Androida wybrane
F
irma Google ogłosiła zwycięzców pierw-
szego etapu konkursu Android Develo-
per Challange, którego głównym zało-
żeniem było napisanie jak najlepszej aplikacji
przeznaczonej na platformę Android. Jako naj-
ciekawsze aplikacje stworzone przez uczestni-
ków konkursu wymienić należy m.in. cab4me,
GoCart, czy też TuneWiki. Pierwsza z nich to
przydatne rozszerzenie dla telefonów komór-
kowych za którego pomocą w łatwy sposób
znaleźć można najbliższą taksówkę, nie zna-
jąc nawet dokładnej lokalizacji, w której się
znajdujemy. Kolejna aplikacja, GoCart, znacz-
nie ułatwia zakupy. Rejestrując za pośrednic-
twem wbudowanej kamery kod kreskowy da-
nego produktu, aplikacja informuje użytkow-
nika, gdzie wybrany towar można kupić najta-
niej. TuneWiki pozwala na odtwarzanie plików
www.sdjournal.org
bilnych, a z racji tego, że większość osób za-
mieszkałych wspomniane tereny to analfa-
beci, Berners-Lee mówił także o dostarcza-
niu treści w sposób niewymagający umiejęt-
ności czytania. Ponadto ważnym elementem
działalności Fundacji WWW ma być także
zapewnianie neutralności każdemu użyt-
kownikowi Internetu, tak by mógł swobod-
nie wyrażać swoje zdanie i dokonywać wy-
borów.
http://www.bbc.co.uk/
multimedialnych w oparciu o Social Network,
udostępniając tym samym publicznie informa-
cje o odtwarzanych aktualnie plikach. Dzięki
temu możliwe jest podglądnięcie czego słucha-
ją inni użytkownicy Androida w lokalizacji, w
której aktualnie się znajdujemy. Ogółem nagro-
dzonych zostało 50 zespołów, których projek-
ty uznane zostały za najlepsze. Pierwsza dzie-
siątka otrzymała po 270 tys. USD, twórcy ko-
lejnych 10 aplikacji zostali nagrodzeni sumą
100 tys. USD, z kolei wszyscy pozostali otrzy-
mali po 25 tys. USD. Więcej informacji na te-
mat wszystkich nagrodzonych w konkursie
aplikacji znaleźć można na stronie ADC Galle-
ry. Warto dodać, iż wszystkie one dostępne bę-
dą do pobrania za darmo w serwisie Android
Marketplace.
http://osnews.pl/
Aktualności
Picasa rozpoznaje twarze
Google dodało funkcję rozpoznawania twarzy
do swojego serwisu Picasa Web Albums. Dzięki
niej użytkownik dostaje zestaw zdjęć, które
według algorytmu rozpoznającego przedsta-
wiają tą samą osobę i może je łatwo otagować,
np. imieniem. Dzięki tagom można przeglądać
na bieżąco tworzone albumy zawierające zdję-
cia danej osoby. Odnajdywanie twarzy na 3
tysiącach zdjęć zajmuje ok. 20 minut.
Jak można się było spodziewać, nowa funk-
cja nie zawsze działa poprawnie. Czasami nie
wykryje twarzy na zdjęciu, czasem za twarz
uzna coś, co nią nie jest. Wykrywanie działa
najlepiej, gdy twarz fotografowanej osoby
była skierowana w stronę fotografujące-
go oraz nie występują na niej cienie. Ogól-
nie jednak mechanizm ten spisuje się bardzo
dobrze. Technologię rozpoznawania twarzy
Google pozyskało kupując firmę Neven
Vision. Serwis Picasa Web Albums wzboga-
cił się też o funkcję Explore, która pozwala na
przeglądanie wszystkich publicznych zdjęć.
Nawigować można na podstawie daty, miej-
sca i popularnych tagów. Przy okazji Google
planuje także wydanie Bety trzeciej wersji
aplikacji Picasa. Pojawią się w niej takie funk-
cje jak tworzenie filmów ze zdjęć i muzyki,
usuwanie przebarwień skóry oraz efektu czer-
wonych oczu, ulepszona funkcja kolażu, prze-
glądarka plików graficznych oraz synchroni-
zacja z serwisem Picasa Web.
http://www.cnet.com/
Microsoft poszerza
współpracę z Novellem
Firmy Microsoft i Novell poinformowały o
poszerzeniu współpracy na rzecz budowa-
nia mostów pomiędzy otwartym i zamknię-
tym oprogramowaniem. Koncentruje się
ona między innymi na umocnieniu oferowa-
nego wsparcia technicznego oraz szkoleń,
ale przede wszystkim na zwiększeniu inte-
roperacyjności pomiędzy systemami z rodzi-
ny Microsoft Windows Server i SUSE Linux
Enterprise Server. Microsoft zobowiązał się
do zakupu certyfikatów o wartości stu milio-
nów dolarów, mogących zostać wykorzy-
stanych przez klientów korzystających ze
wsparcia technicznego produktów Novella.
W ramach nawiązanej pierwotnie na pięć lat,
w listopadzie 2006 roku, współpracy, gigant
z Redmond nabył wówczas certyfikaty warte
240 mln USD. W ciągu kolejnych 18 miesię-
cy ponad połowa z nich została wykorzysta-
na. Wśród klientów, którzy skorzystali z oferty
korporacji znalazły się takie koncerny jak
Wal-Mar Stores, Renault, czy BMW. Zdaniem
Kevina Turnera z Microsoftu, celem posze-
rzonej współpracy jest podołanie wymaga-
niem klientów, którzy chcą mieć możliwość
uruchamiania równocześnie zarówno Win-
dows, jak i Linuksa, a także pomoc w migracji
do SUSE Linux Enterprise Server z innych roz-
wiązań. Inwestycja ma wejść w życie z dniem
1 listopada 2008. Korporacje już teraz wyrazi-
ły chęć kontynuacji innych inicjatyw, w takich
dziedzinach jak wirtualizacja, systemy zarzą-
dzania, zgodności formatów dokumentów
oraz technologia Moonlight.
http://www.techit.pl/
11
 Opis CD
Acrobat 9 Pro na CD
Na dołączonej do tego magazynu płycie znajdziecie ewaluacyj-
ną wersję programu Acrobat 9 Pro w angielskiej wersji języko-
wej. Dodatkowo, aby ułatwić Wam pracę na tym narzędziu za-
mieściliśy na CD wideotutoriale pokazujące jak korzystać z no-
wych funkcji i do jakich zastosowań może być przydatna ta
aplikacja.
Opis nowości w Acrobat 9
W najnowszej, dziewiątej już wersji oprogramowania, po raz
pierwszy wprowadzono bezpośrednią obsługę technologii Ado-
be Flash, dzięki czemu użytkownicy mogą umieszczać w pliku
PDF materiał wideo zgodny z tym popularnym standardem. Od-
biorca dokumentu do obejrzenia jego zawartości potrzebuje jedy-
nie bezpłatnego oprogramowania Adobe Reader 9.
Acrobat 9 umożliwia także łączenie różnorodnej zawartości
w jeden dokument, tzw. pakiet PDF (Portfolio). Pakiety PDF
pozwalają na łączenie kilku różnych typów plików multime-
dialnych — takich jak dokumenty, materiały filmowe i dźwię-
kowe, a nawet obiekty trójwymiarowe — w jeden skompreso-
wany plik PDF. Użytkownicy mogą zastosować różne układy
stron (lub utworzyć własne), aby zintegrować zawartość, okre-
ślić sposób nawigacji oraz całość oprawić w odpowiednią sza-
tę graficzną.
W rezultacie takie dokumenty jak oferty handlowe, doku-
menty prawne czy materiały informacyjne do produktu, sta-
ją się bardziej urozmaicone i dostosowane do specyficznych
potrzeb.
12
Dodatkowo Acrobat 9 umożliwia wspólną pracę w czasie
rzeczywistym na dokumencie PDF. Wykorzystywany jest do
tego Acrobat.com – nowy zestaw usług udostępnianych w ho-
stingu, w chwili obecnej dostępny w postaci publicznej wersji
beta. Dzięki niemu kilka osób może w tym samym czasie pra-
cować na jednym dokumencie, konsultować zmiany i wprowa-
dzać poprawki.
Co więcej, użytkownicy programu Acrobat 9 mogą za pośred-
nictwem serwisu Acrobat.com zapisywać i udostępniać pliki, wy-
korzystywać go jako centrum przechowywania danych w ramach
przetwarzania formularzy, a także zbierać za jego pomocą komen-
tarze do udostępnionych dokumentów. Acrobat.com oferuje także
inne usługi, takie jak:
• Adobe ConnectNow – osobisty serwis do konferencji interne-
towych, pozwalający na współużytkowanie pulpitu, konfe-
rencje wideo i audio oraz czat;
• Adobe Buzzword – funkcjonalny, internetowy edytor tekstu,
który może być wykorzystywany w celu współtworzenia i
współużytkowania dokumentów na potrzeby komentowania
i recenzji, zapewniający jednocześnie najwyższej jakości wy-
druki.
Dwie wersje programu Acrobat 9 dostępne są też w języku pol-
skim. Są to: Acrobat 9 Standard oraz Acrobat 9 Pro.
Ceny i dostępność
Adobe Acrobat 9 Standard w polskiej bądź angielskiej wersji ję-
zykowej kosztuje około 1172 złotych netto. Adobe Acrobat 9
Pro w polskiej bądź angielskiej wersji językowej kosztować bę-
dzie około 1878 złotych netto.
Natomiast Acrobat 9 Pro Extended, dostępny jedynie w wersji
anglojęzycznej, to wydatek rzędu 2751 złotych netto.
11/2008
 Jeśli nie możesz odczytać zawartości
płyty CD, a nie jest ona uszkodzona
mechanicznie, sprawdź ją na co najmniej
dwóch napędach CD. W razie problemów
z płytą, prosimy pisać pod adres:
cd@software.com.pl

Redakcja nie udziela pomocy technicznej

w instalowaniu i użytkowaniu
programów zamieszczonych na płytach
CD-ROM dostarczonych razem z pismem.
 Biblioteka miesiąca
Jericho HTML
Parser i biblioteka narzędziowa HTML
Jericho to prosta, lekka i darmowa biblioteka użyteczna dla wszystkich
programistów Java przetwarzających bądź generujących kod HTML.
Jericho dostarcza klasy umożliwiające analizę i przekształcanie istniejących
dokumentów HTML bądź też generowanie nowych. Wszystko z użyciem
minimalnego nakładu pracy ze strony programisty.
Dowiesz się:
• Jak w łatwy sposób, bez używania bezpośred-
nich operacji na łańcuchach znaków, modyfi-
kować, czytać i generować kod HTML z pozio-
mu aplikacji Java.
Poziom trudności
J
ozue wyruszył na bitwę o Jerycho i mury mia-
sta runęły [...] Nie ma to jak stary dobry Jo-
zue i bitwa o Jerycho” – płyną słowa ponie-
kąd religijnej pieśni, która równie dobrze mogła-
by być żołnierską przyśpiewką, mruczaną pod no-
sem podczas ostrzenia mieczy. Pewnie wszyscy zna-
my krwawą historię o Jerycho w której mury mia-
sta zawaliły się od ryku trąb a potem ludzie Jozu-
ego „wyrżnęli do nogi ostrzem miecza wszystko, co
było w mieście, mężczyzn i kobiety, młodych i sta-
rych, woły, owce i osły (Joz 6,21; BW).
Być może jednak nie wszyscy znamy małą, acz
użyteczną bibliotekę Java a tej samej nazwie – Je-
richo. Z góry nadmieniam, iż nie jest to oprogra-
mowanie służące celom destrukcyjnym lub reli-
gijnym krucjatom a zbieżność nazw jest tu taka
sama jak w przypadku języka Java i wyspy o iden-
tycznej nazwie. No, może nieco większa – twór-
ca biblioteki nazywa się Martin Jericho.
Tak więc – wbrew groźnej nazwie – polecam
tym razem Czytelnikom bibliotekę łatwą i przy-
jemną, a przede wszystkim – nader przyjazną.
Nie jest to może ogromny połeć oprogramowa-
nia, za to jego przydatność – dość wszechstron-
na dla wszystkich programistów aplikacji inter-
netowych spod znaku Java. Czym dokładnie jest
ta biblioteka? W pierwszej kolejności można by
14
Powinieneś wiedzieć:
• Jak programować w językach Java i HTML na
poziomie podstawowym.
powiedzieć, iż jest parserem HTML ale ja użyję
tu określenia nieco szerszego – Jericho to biblio-
teka narzędziowa pozwalająca na łatwe parsowa-
nie a także – sformatowane generowanie kodu
HTML. Jej wewnętrzne mechanizmy pozwala-
ją na wygodną współpracę ze scriptletami innych
języków, jak JSP, ASP, PHP. W praktyce narzę-
dzie to przyda się programistom na trzech płasz-
czyznach – przy analizie struktury kodu HTML,
podczas konieczności odfiltrowywania fragmen-
tów tekstu z kodu HTML oraz podczas automa-
tycznego generowania stron HTML. Jak nieczy-
telny lub rozdmuchany jest nierzadko kod automa-
tycznie generowanych stron wie każdy programi-
sta WWW. Z zarówno estetycznych jak i praktycz-
nych powodów (choćby debugowanie), chciałoby
się mieć nieco więcej porządku w takim kodzie, co
właśnie umożliwia opisana tu biblioteka. Kwestia
parsowania HTML może być dla niektórych Czy-
telników zagadnieniem bardziej kontrowersyjnym
– przecież HTML (zwłaszcza współczesny, opar-
ty o XHTML) to podzbiór języka XML, dla które-
go narzędzi, w tym parserów, nie brakuje. Czy nie
jest to zatem tworzenie dodatkowych bytów? Otóż
nie. Przynajmniej dla miłośników rozwiązań pro-
stych i czytelnych. Jericho jest biblioteką dedyko-
waną i dla swojej dziedziny, znacznie wygodniejszą
w użyciu niż bardziej ogólny parser XML.
Pierwsza wersja biblioteki została opubliko-
wana w lutym 2004 roku i od tamtego czasu re-
gularnie się rozwija. Obecnie na stronie interne-
towej projektu znaleźć można wersję 2.6 wyda-
ną w czerwcu 2008 roku. W obecnym stadium
biblioteka jest stabilna i z powodzeniem mo-
że być wykorzystywana w komercyjnych pro-
jektach. Oprogramowanie jest rozpowszechnia-
ne na zasadzie licencji EPL (Eclipse Public Licen-
se) oraz LGPL (GNU Lesser General Public Licen-
se), które pozwalają na jego pełne i nieodpłatne
wykorzystywanie w dowolnego typu projektach.
Autorzy rozważają wydanie w przyszłości odpo-
wiednika biblioteki dla platformy .NET.
Struktura i możliwości biblioteki
Jericho jest narzędziem łatwym do opanowania
i lekkim. Programiści mogą bez obaw o utratę wy-
dajności lub nadmiar zajmowano miejsca dołą-
czać ją do swoich aplikacji. Skompilowana biblio-
teka zajmuje łącznie około 160kB a na całość skła-
da się zaledwie kilkadziesiąt klas. Ponadto do pra-
widłowego działania biblioteka nie wymaga uży-
cia żadnych niestandardowych klas zewnętrz-
nych. Wszystkie klasy Jericho umieszczone są
w pakiecie au.id.jericho.lib.html.
W sferze funkcjonalnej bibliotekę można po-
dzielić na cztery podstawowe moduły:
• parser – narzędzie samo w sobie oraz baza
dla pozostałych modułów – pozwala w ła-
twy i intuicyjny sposób nawigować po drze-
wiastej strukturze dokumentu HTML;
• renderer – narzędzie pozwalające na wy-
odrębnianie elementów tekstowych z do-
kumentu HTML, z pominięciem tagów
i atrybutów języka. Można tutaj w łatwy spo-
sób odnosić się do pojedynczych elementów
strony – np. wartości pól formularzy lub
wręcz całościowo skonwertować dokument
HTML do czytelnej dla człowieka postaci
– z zachowaniem definiowalnych przez pro-
gramistę reguł formatowania tekstowego;
• formatter – komponent dający wsparcie
dla formatowania dokumentu HTML; nie-
zwykle użyteczne narzędzie dla wszyst-
11/2008

kich programistów generujących dyna-
micznie strony WWW, którym zależy na
czytelnym kodzie wynikowym;
• kompresor – jak wyżej, narzędzie przy-
datne przede wszystkim jako wsparcie
dla generowanego kodu HTML; pozwala
zmniejszyć jego objętość poprzez usuwa-
nie niepotrzebnych znaków (zwykle nad-
miarowe białe znaki). Wbrew pozorom
taka operacja potrafi czasem zredukować
wielkość pliku wynikowego o kilkadzie-
siąt procent.
Dużym atutem biblioteki jest umiejętność ra-
dzenia sobie z dodatkowymi skryptami umiesz-
czonymi wewnątrz kodu. Narzędzie potra-
fi ignorować tagi specyficzne dla skryptów JSP,
PHP, ASP, PSP i Mason. Ponadto istnieje możli-
wość zarejestrowania dodatkowych tagów, które
będą akceptowane przez parser biblioteki.
Parser oferowany przez Jericho prezentuje
nieco odmienną filozofię niż klasyczne parsery
XML i nie operuje bezpośrednio na drzewie ta-
gów lub zdarzeniach przejścia przez kolejne ta-
gi a przypomina bardziej mechanizm zaawanso-
wanego wyszukiwania tekstowego. Dzięki temu
plik HTML jest cały czas traktowany jako doku-
ment tekstowy o specyficznym (dowolnym)
układzie, a nie jako obiektowa struktura danych
i atrybutów. Każdy element dokumentu iden-
tyfikowany jest poprzez swoje położenie w nim
(wiersz i kolumna początku i końca elementu).
Taka forma reprezentacji dokumentu HTML
nie pozwala na utratę jego tekstowej natury i po-
zwala na dowolne a nie tylko globalne operowa-
nie wyglądem dokumentu. Dzięki tekstowemu
podejściu biblioteka pozwala na pracę z doku-
mentami HTML zawierającymi błędy programi-
stów (niezamknięte tagi, błędy w strukturze do-
kumentu, etc.), co byłoby niemożliwe przy kla-
sycznych parserach XML.
Pierwszy program
Czas napisać pierwszy program z użyciem biblio-
teki. Zaczniemy od niewielkiego przykładu, za to
bardzo obrazowego. Zaprezentowany na Listin-
gu 1 kod ukazuje filtr HTTP, który wycina nad-
miarowe znaki z wyjścia serwletu (np. pliku JSP).
W przypadku kodu JSP używającego dużej ilości
scriptletów, zazwyczaj generowana jest bardzo
duża ilość białych znaków, które w tym wypad-
ku zostaną usunięte, zauważalnie redukując roz-
miar odpowiedzi z serwera aplikacji. Przykład bę-
dzie działał z dowolnym serwletem generującym
na wyjściu kod HTML. JSP jest najprostszą formą
jego zobrazowania.
Aby nasza aplikacja mogła poprawnie działać,
trzeba jeszcze zadeklarować filtr w deskryptorze
aplikacji. Zobrazowano to na Listingu 2. Jak wi-
dać program bezpośrednio odwołuje się do serw-
letów reprezentowanych przez pliki JSP. Uważny
Czytelnik z pewnością spostrzegł, że program jest
mocno uproszczony i nie rozpatruje sytuacji, kie-
dy odpowiedź z serwera jest ciągiem binarnym a
www.sdjournal.org
Jericho HTML
nie tekstowym. Dobrze napisany filtr powinien SourceCompactor działa na zasadzie czarnej
rozpoznać taką sytuację i wyłączyć kompresję skrzynki, wykonując za nas całą pracę. Może-
znaków. Pozostawiam to Czytelnikom jako zada- my tu jedynie wpłynąć na sposób generowa-
nie domowe. nia nowych linii – metoda setNewLine (String
Większość kodu z Listingu 1 poświęcona jest newLine) przyjmuje jako parametr ciąg znaków
pobraniu odpowiedzi z serwletu w postaci tekstu. reprezentujących nową linię. Jeśli wartość nie
Sama redukcja jego wielkości danych sprowadza zostanie przez nas ustalona, biblioteka użyje
się zaledwie do dwóch kluczowych linii kodu: identycznej reprezentacji nowych linii jak w da-
nych wejściowych (patrz metoda getNewLine()
Source source = w klasie Source). Ustawiając tę wartość na spa-
new Source(wrapper.toString()); cję, uzyskamy w wyniku niezbyt czytelny, zapi-
SourceCompactor compactor = sany w jednej długiej linii. W niektórych przy-
new SourceCompactor(source); padkach może to być użyteczne. Powrotu do
wartości domyślnych możemy dokonać po-
Klasa Source reprezentuje źródło dokumentu przez wywołanie metody z wartością null.
HTML – może to być plik, URL lub strumień
danych. Zawsze pracę z biblioteką rozpocznie- Praca z parserem HTML
my od utworzenia instancji tej klasy. W wie- Jak wspomniano wcześniej – Jericho nie jest praw-
lu wypadkach będzie to też jedyny obiekt, któ- dziwym parserem a bardziej – zaawansowanym
ry będzie nam potrzebny, gdyż klasa Source to mechanizmem wyszukiwania tekstowego, zorien-
jednocześnie parser HTML. Z użyciem jej me- towanym na składnię HTML. Tym niemniej pro-
tod możemy przykładowo łatwo przeszukać gramista może odnieść wrażenie, iż (podobnie jak
wskazany dokument. Opisane zostanie to sze- w przypadku DOM) operuje na drzewie obiek-
rzej w dalszej części artykułu. tów reprezentujących strukturę dokumentu. We-
SourceCompactor to narzędzie, które wyko- wnętrznie jednak biblioteka wykonuje karkołom-
nuje za nas całą pracę. Jak widać musimy jedynie ne operacje na łańcuchach znaków – i to z uży-
wskazać na źródło danych HTML oraz finalnie ciem podstawowych mechanizmów standardowej
– wskazać na obiekt Writer, który obsłuży zapis biblioteki Java. Analizując kod biblioteki nie znaj-
danych wynikowych. W naszym wypadku zapi- dziemy operacji z użyciem wyrażeń regularnych
szemy dane bezpośrednio do wyjścia z filtra: lub budowania złożonego modelu obiektowego
przed rozpoczęciem przeszukiwania dokumentu.
compactor.writeTo( Biblioteka działa zatem bardzo niskopoziomowo,
new OutputStreamWriter(out)); co czyni ją narzędziem dość wydajnym.
Szybki start
Najlepiej i najszybciej jest uczyć się na przykładach. Biblioteka dostarczana jest waz ze zbiorem
kilkunastu przykładowych klas obrazujących jej działanie w różnych aspektach. Aby je urucho-
mić, musimy oczywiście w pierwszej kolejności pobrać bibliotekę ze strony projektu:
http://sourceforge.net/projects/jerichohtml/
Oprogramowanie dystrybuowane jest postaci pojedynczego pliku ZIP z dokumentacją, źródła-
mi i skompilowaną biblioteką wewnątrz. Nas interesować będzie katalog samples/console, zawie-
rający zbiór plików .bat uruchamiających wybrane przykłady. Nie pozostaje zatem nic innego jak
uruchomić wybrane skrypty a potem przeanalizować wynikowy ekran wraz ze źródłami progra-
mów. W tych ostatnich zabrakło niestety komentarzy.
Programiści nieużywający systemu Windows będą musieli uruchomić programy bezpośrednio z
linii komend, wpisując z poziomu katalogu samples/console:
java -classpath classes:../../lib/jericho-html-2.6.jar -Djava.util.logging.config.file=lo
gging.prop
erties ClassName
gdzie ClassName jest nazwą wybranej aplikacji przykładowej.
Z ciekawszych programów, którym warto się przyjrzeć na początku są:
• Encoding – program odczytujący tryb kodowania znaków dla pliku HTML; przy okazji pobie-
ra też podstawowe informacje o stronie (np. jej tytuł);
• RenderToText – przekształca plik HTML do sformatowanego pliku tekstowego, czytelnie za-
znaczając akapity, listy, etc;
• DisplayAllElements – analizuje plik HTML i wyświetla listę wszystkich jego elementów oraz
ich położenie w pliku;
• ConvertStyleSheets – program demonstruje odczyt danych i manipulację na strukturach
HTML – wyszukuje zewnętrzne style z plików CSS i osadza je bezpośrednio w pliku HTML (jego
zmodyfikowana wersja została przedstawiona na listingu 6 i szerzej opisana w niniejszym artykule).
Wszystkie opisane programy operują na przykładowym pliku HTML dostarczanym wraz z biblioteką.
W katalogu samples można również znaleźć inny podkatalog – webapps, zawierający plik .war z
przykładową aplikacją internetową, którą przed uruchomieniem należy zainstalować pod wy-
branym serwerem aplikacji.
15
 Biblioteka miesiąca

Reprezentacja dokumentu HTML Większą jednostką od taga jest Element, któ- ciem znaku &). Za operacje na nich odpowia-
Najmniejszą częścią dokumentu HTML w rozu- ry reprezentuje fragment kodu HTML ograni- da klasa CharacterReference a w szczegól-
mieniu Jericho jest tag, reprezentowany przez kla- czony tagiem otwierającym i zamykającym. Ele- ności – dwie różne klasy dziedziczące po niej
sę o tej samej nazwie. W rzeczywistości biblioteka ment umożliwia dostęp do tagów wewnętrz- – CharacterEntityReference dla znaków po-
rozróżnia (dziedziczący po klasie Tag) tag otwie- nych, pozwala no odczyt atrybutów oraz ciał po- siadających swą nazwę w standardzie HTML
rający (klasa StartTag) i zamykający (EndTag), szczególnych tagów. Można go przyrównać do (np. &, €) oraz NumericCharacterR
dzięki czemu łatwo można nawigować między obiektów typu Node w DOM. Specyficznym eference dla znaków reprezentowanych po-
początkami i końcami poszczególnych elemen- typem elementu jest FormControl, który repre- przez ich kod (np. >)
tów strony. Obiekty tego typu zawierają infor- zentuje pole formularza HTML. Dedykowane Najbardziej nadrzędną jednostką jest cały
macje jedynie o samym tagu, z pominięciem jego metody pozwalają na odczyt lub zapis wartości dokument reprezentowany przez omawianą
atrybutów i ciała. Dostarczają za to szeregu metod pól oraz na manipulację ich atrybutami. już klasę Source. Z punktu widzenia możliwo-
pozwalających zidentyfikować tag lub nawigować Kolejną specyficzną częścią dokumen- ści poruszania się po dokumencie, Source przy-
pomiędzy związanymi z nim elementami. tu HTML są znaki specjalne (zapisane z uży- pomina klasę Element. Ponadto zawiera szereg
dodatkowych metod, specyficznych dla całego
Listing 1. Przykład użycia klasy SourceCompactor na potrzeby filtru HTTP dokumentu HTML.
Wszystkie wymienione wyżej elementy dzie-
package org.sdjournal.jericho; dziczą po jednej klasie – Segment, która dostar-
import java.io.*; cza zbioru wspólnych metod służących porusza-
import javax.servlet.*; niu się po dokumencie. Ponadto większość z klas
import javax.servlet.http.*; narzędziowych (jak choćby poznany na początku
import au.id.jericho.lib.html.*; artykułu SourceCompactor) będzie operowała na
obiektach typu Segment, zatem nie będzie miało
public class CompactorFilter implements Filter { znaczenia, czy do operacji przedstawimy cały do-
public void doFilter(ServletRequest request, ServletResponse response, FilterChain chain) kument, czy np. tylko element formularza.
throws IOException, ServletException {
OutputStream out = response.getOutputStream(); Przeszukiwanie dokumentu
ApplicationResponseWrapper wrapper = Siła tekstowej natury parsera Jericho ujawnia się
new ApplicationResponseWrapper((HttpServletResponse)response); przy przeszukiwaniu dokumentów HTML. Mo-
chain.doFilter(request, wrapper); żemy tutaj bowiem poruszać się zarówno po-
Source source = new Source( wrapper.toString() ); między elementami (tagami) dokumentu, jak
SourceCompactor compactor = new SourceCompactor(source); również dokonywać na nim klasycznych poszu-
compactor.writeTo(new OutputStreamWriter(out)); kiwań zadanych wycinków tekstu. Ilość opcji
out.close(); wyszukiwania jest spora – rozważmy dla przy-
} kładu różne warianty wyszukań zwracających li-
stę wszystkich elementów zgodnych z zadanymi
public void init(FilterConfig arg0) throws ServletException { kryteriami dla segmentu nadrzędnego (może to
} być cały dokument lub tylko jego element):
public void destroy() {
} • findAllElements() – zwraca listę wszyst-
} kich elementów zawierających się w elemen-
cie, dla którego metoda została wywołana;
class ApplicationResponseWrapper extends HttpServletResponseWrapper { • findAllElements(String name) – zwraca
private ByteArrayOutputStream output; listę wszystkich elementów oznaczonych
private CharArrayWriter myOut; tagiem podanym w parametrze metody;
• findAllTags(String name) – jak wyżej ale
public ApplicationResponseWrapper(HttpServletResponse response) { zwraca listę tagów a nie elementów (opera-
super(response); cja szybsza i mniej zachłanna w wykorzy-
output = new ByteArrayOutputStream(); staniu pamięci);
this.myOut = new CharArrayWriter(); • findAllStartTags(String name) – jak wy-
} żej ale uwzględnia tylko tagi otwierające;
public ServletOutputStream getOutputStream() throws IOException { • findAllElements
return new FilterServletOutputStream(output); (String attributeName, String
} value, boolean valueCaseSensitive)
public PrintWriter getWriter() throws IOException { – zwraca listę wszystkich elementów pod-
return new PrintWriter(this.myOut); rzędnych, których tagi zawierają zadany
} atrybut i wartość;
public byte[] getData() { • findAllCharacterReferences() – zwraca
return output.toByteArray(); listę znaków specjalnych w zadanym seg-
} mencie;
public String toString() { • findFormControls() – zwraca listę elemen-
return myOut.toString(); tów formularza HTML w zadanym seg-
} mencie;
} • getChildElements() – zwraca listę bez-
pośrednich dzieci zadanego segmentu.

16 11/2008

Powyżej przedstawiono jedynie wybrane me-
tody przeszukiwania – nie jest to pełna lista.
W przypadku wyszukiwania tekstowego uży-
teczne będą następujące podstawowe metody:
• subSequence(int beginIndex, int
endIndex) – zwraca ciąg znaków zawarty
pomiędzy wskazanymi indeksami;
• charAt(int index) – zwraca pojedynczy
znak z zadanej pozycji;
• getParseText() – zwraca obiekt typu
ParseText , który bezpośrednio reprezen-
tuje tekst kodu HTML i dostarcza całej ga-
my metod przeszukiwania tekstowego.
Zapewne jedną z najczęściej wykonywanych
operacji przez programistów będzie przechodze-
nie całego segmentu element po elemencie. Aby
usprawnić ten proces, klasa Segment dostarcza
metodę getNodeIterator(), zwracającą iterator
przechodzący po wszystkich tagach segmentu.
Oprócz standardowych mechanizmów wy-
szukiwania, otrzymujemy do dyspozycji meto-
dy pozwalające na poruszanie się pomiędzy za-
leżnymi od siebie elementami – podobne do
tych jak ma to miejsce w DOM. Wyżej wspo-
mniałem już o metodzie getChildElements,
zwracającej listę bezpośrednich potomków ele-
mentu. W alternatywie mamy również metodę
getParentElement, zwracającą obiekt ojca. Dla
tagów odnajdziemy metody typu findNextTag i
findPreviousTag. Całość pozwala na bardzo ła-
twe i intuicyjne poruszanie się po dokumencie.
Przykład
Przykładowa aplikacja prezentująca możliwo-
ści parsera została zaprezentowana na Listingu
3. Program pobiera kod HTML zadanej stro-
ny (wskazanej w parametrze wywołania progra-
mu) i wyszukuje w nim nazwy wszystkich uży-
tych klas CSS. Program w pierwszej kolejności
wyszukuje w dokumencie taga body. Ponieważ
nie interesuje nas jego pełna zawartość, a jedynie
miejsce w dokumencie, gdzie tag się znajduje,
posłużyliśmy się tutaj szybszą metodą wyszuku-
jącą obiekt typu StartTag (a nie Element). Na-
zwa taga została została podana z użyciem kla-
sy HTMLElementName, reprezentującej listę nazw
wszystkich elementów HTML ale można tu
również posłużyć się zwykłym tekstem.
Dla uproszczenia załóżmy, że pobieramy stro-
nę HTML o poprawnej strukturze, tak więc mo-
żemy oczekiwać tylko jednego taga body – w tej sy-
tuacji skorzystamy z metody findNextStartTag,
by pobrać jedynie pierwszy zgodny element a
nie całą listę. W rezultacie otrzymaliśmy obiekt
typu StartTag, jednak chcemy w jego obrębie
poszukiwać obiektów typu Element (metoda
findAllElements), która zwróci listę pełnych da-
nych na temat każdego elementu wewnątrz ta-
ga body. Bezpośrednie odwołanie się do tej meto-
dy jest błędną koncepcją – w pierwszej kolejno-
ści musimy bowiem pobrać dla elementu typu
Tag jego zawartość (Element). Służy do tego uży-
www.sdjournal.org
Jericho HTML
ta dalej metoda getElement. Z użyciem metody • Renderer – bardziej złożone narzędzie,
getAttributeValue (dostępnej dla obiektów kla- które pozwala na sformatowanie wyniko-
sy Element ale nie Tag), możemy odczytać wartość wego tekstu na podstawie tagów źródłowe-
poszukiwanego atrybutu (class). go kodu HTML. Narzędzie będzie głównie
przydatne przy transformacji większych
Z HTML do tekstu części HTML lub całych stron, dając w
Częstą praktyką programistyczną jest odfiltro- efekcie tekst czytelny dla człowieka.
wywanie części tekstu z wnętrza kodu HTML
– choćby na potrzeby kanałów RSS, przedsta- TextExtractor
wiania wyników wyszukiwania, etc. Bibliote- Skupmy się w pierwszej kolejności na prost-
ka Jericho daje pełne wsparcie dla tego procesu, szym narzędziu – TextExtractor, wyodrębnia-
dostarczając dwa różne narzędzia: jącym tekst spośród kodu HTML. Jak wszystkie
narzędzia Jericho, klasa operuje na danych typu
• TextExtractor – klasa odfiltrowuje z za- Segment. Nową instancję klasy TextExtractor
danego segmentu wszystkie znaki specjalne tworzymy z użyciem operatora new, podając w
i nazwy tagów, pozostawiając czysty tekst; konstruktorze obiekt segmentu lub... wywołu-
Listing 2. Plik web.xml do przykładu z Listingu 1, który definiuje filtr dla wyjścia z plików JSP
<?xml version="1.0"?>
<!DOCTYPE web-app PUBLIC
'-//Sun Microsystems, Inc.//DTD Web Application 2.2//EN'
'http://java.sun.com/j2ee/dtds/web-app_2_2.dtd'>
<web-app>
<display-name>SDJ - Jericho</display-name>
<filter>
<filter-name>Compactor Filter</filter-name>
<filter-class>org.sdjournal.jericho.CompactorFilter</filter-class>
</filter>
<filter-mapping>
<filter-name>Compactor Filter</filter-name>
<servlet-name>jsp</servlet-name>
</filter-mapping>
</web-app>
Listing 3. Program demonstrujący przeszukiwanie dokumentu HTML. Aplikacja wypisuje nazwy
wszystkich klas CSS użytych na stronie wskazanej w parametrze uruchomienia programu
package org.sdjournal.jericho;
import java.net.URL;
import java.util.*;
import au.id.jericho.lib.html.*;
public class ClassFinder {
public static void main(String[] args) {
try {
Source source = new Source(new URL(args[0]));
Iterator it = source
.findNextStartTag(0, HTMLElementName.BODY)
.getElement().findAllElements().iterator();
HashSet classes = new HashSet();
while( it.hasNext() ) {
Element el = (Element)it.next();
String cssClass = el.getAttributeValue("class");
if(cssClass != null && !classes.contains(cssClass)) {
classes.add(cssClass);
System.out.println(cssClass);
}
}
} catch (Exception e) {
e.printStackTrace();
}
}
}
17
 Biblioteka miesiąca

jąc metodę getTextExtractor() dla dowolne- Przetworzenie całej strony HTML do czystego dzielający poszczególne kolumny w tabeli
go segmentu. To ostatnie rozwiązanie pozwa- tekstu zmieści się w dwóch liniach kodu: (domyślnie tabulator).
la na bardzo szybkie operacje na tekście za-
wartym w tagach HTML. Zostało to zilustro- Source source=new Source(new URL(url)); Każda z wymienionych metod zwraca swój
wane na Listingu 4. Można tam zauważyć, iż System.out.println( obiekt (this), dzięki czemu łatwo można zbu-
dla otrzymanego obiektu typu TextExtractor source.getRenderer().toString()); dować łańcuch operacji.
wywołujemy metodę setIncludeAttributes,
która informuje narzędzie o tym, czy atrybu- Po takiej operacji otrzymamy tekst, który nie bę- Formatowanie kodu HTML
ty tagów mają być uwzględniane w generowa- dzie tylko długim ciągiem znaków. Akapity będę Za formatowanie kodu HTML odpowiada kla-
nym tekście czy nie. Ponieważ metoda settera od siebie oddzielone wolnymi liniami. Listy będą sa SourceFormatter. To kolejna z klas narzędzio-
zwraca referencję do swojego obiektu, wygod- numerowane lub wypunktowane z użyciem zna- wych biblioteki, która – udostępniając niewielki in-
nie można tworzyć cały łańcuch operacji. ku *. Odnośniki będą wyróżnione trójkątnymi terfejs, kryje za sobą niemałą funkcjonalność. Klasa
TextExtractor pozwala na bardziej zaawanso- nawiasami. Całość będzie prawie przypominać nie buduje kodu HTML z czystego tekstu i nie zaj-
wane reguły eksportowania tekstu z kodu HTML, efekt otwarcia strony pod przeglądarką Lynx. muje się żadną konwersją. Jak każde narzędzie Jeri-
wprowadzając dodatkowe mechanizmy filtro- Jak widać na przedstawionym kodzie, filo- cho – oczekuje na wejściu obiektu typu Segment,
wania. W tym celu należy stworzyć własną kla- zofia dostępu do obiektu Renderer jest iden- a więc istniejącego dokumentu HTML (lub jego
sę dziedziczącą po TextExtractor i nadpisać in- tyczna jak w przypadku klasy TextExtractor. fragmentu). Jej zadanie sprowadza się więc do po-
teresujące nas metody. Przykład takiego rozwią- Możemy tutaj otrzymać obiekt klasy rendere- nownego zbudowania pliku HTML, który będzie
zania przedstawiono na Listingu 5. Jak widać ra bezpośrednio z segmentu, poprzez meto- sformatowany zgodnie ze wskazanymi parametra-
obiekt nadpisuje metodę includeElement, któ- dę getRenderer lub utworzyć nową instancję mi. Można tutaj definiować wielkości wcięć, okre-
ra jako parametr pobiera obiekt typu StartTag klasy z operatorem new, podając w parametrze ślić znak definiujący koniec wiersza, etc. – całość
a zwraca wartość logiczną. Metoda ta będzie wy- konstruktora obiekt segmentu. łudząco przypomina składnię opisanej wcześniej
wołana dla każdego taga otwierającego w zadanym Sterowanie generowaniem tekstu odbywa się klasy Renderer. Dodatkową metodą, o której war-
segmencie. Jeśli metoda zwróci wartość false, Te- za pomocą kilku setterów. Poniżej wymieniono to tu wspomnieć, jest setTidyTags(boolean), któ-
xtExtractor pominie przetwarzanie danego taga i najważniejsze z nich: ra (przy podaniu parametru true) wymusza gene-
nie zwróci dla niego żadnego tekstu. W przedsta- rowanie tagów zgodnych z XHTML. Zachęcam do
wionym przykładzie, program wyszukuje jedy- • setMaxLineLength(int maxLineLength) poeksperymentowania z klasą SourceFormatter i
nie tagów typu P, których atrybut class jest róż- – ustawia maksymalną długość linii, po przedstawionym w pierwszym przykładzie kodem
ny od „info”. Pozostałe elementy segmentu zosta- której nastąpi automatyczne łamanie tek- filtru HTTP. Poniżej niewielki przykład demon-
ną zignorowane. Na podobnej zasadzie funkcjonu- stu; wartość domyślna to 76 ; strujący, jak w kilku liniach kodu można uporząd-
je metoda excludeElement, która zwraca wartość • setNewLine(String newLine) – ustawia kować wygląd zadanego pliku HTML:
true dla wszystkich elementów, które mają zostać znak reprezentujący koniec linii; domy-
pominięte w generowaniu tekstu. ślanie wartość jest identyczna jak w pliku Source source=new Source(url);
źródłowym; new SourceFormatter(source).setTidyTags(true)
Renderer • setListBullets(char[] listBullets) – .writeTo(new OutputStreamWriter(
Renderer jest dużym narzędziem dbającym o ge- ustawia znaki elementów listy UL dla jej po- System.out));
nerowanie sformatowanego tekstu, który możli- szczególnych poziomów (domyślnie *, o, + #);
wie najwierniej będzie reprezentował tekst opi- • setListIndentSize(int listIndentSize) Modyfikowanie kodu HTML
sany językiem HTML. Z punktu widzenia pro- – ustawia wielkość wcięcia dla elementów li- Biblioteka nie byłaby kompletna, gdyby nie po-
gramisty, narzędzie jest czarną skrzynką, którą sty (domyślnie 6); zwalała na modyfikowanie kodu HTML i mani-
możemy co najwyżej dostosować do swoich wy- • s e t T a b l e C e l l S e p a r a t o r( S t r i n g pulowanie na jego strukturze. Jak wszystkie in-
magań z użyciem kilku zaledwie parametrów. tableCellSeparator) – ustawia znak od- ne elementy Jericho – i ten moduł jest logiczny
i prosty. Aby móc modyfikować źródłowy kod
Listing 4. Przykład użycia narzędzia TextExtractor do wypisania wszystkich linków zawartych w HTML należy zapoznać się przede wszystkim z
zadanym fragmencie strony klasą OutputDocument, która reprezentuje kod
wynikowy. W konstruktorze tej klasy należy po-
public static void showAllLinks(Segment seg) { dać obiekt typu Source. OutputDocument do-
List links = seg.findAllElements(HTMLElementName.A); starcza zbioru metod umożliwiających zmiany na
for(Iterator it=links.iterator(); it.hasNext();) { kodzie źródłowym. Przede wszystkim są to meto-
Element link = (Element)it.next(); dy typu replace (z rożnymi typami parametrów
System.out.println(link.getTextExtractor() wejściowych – od Attributes po Segment), któ-
.setIncludeAttributes(false).toString()); re pozwalają na podmianę w bieżącym dokumen-
} cie wybranych jego elementów. Schemat działania
} często będzie zatem polegał na odczytaniu kawał-
ka kodu dokumentu, wprowadzeniu oczekiwa-
Listing 5. Przykład użycia mechanizmu filtrowania wewnątrz klasy TextExtractor nych poprawek i podmianie elementu w doku-
TextExtractor textExtractor=new TextExtractor(seg) { mencie. Ponieważ Jericho jest biblioteką do bez-
public boolean includeElement(StartTag tag) { pośrednich manipulacji na tekście, istnieje moż-
return tag.getName()==HTMLElementName.P liwość zastąpienia dowolnej sekwencji znaków
&& !"info".equalsIgnoreCase(tag.getAttributeValue("class")); (w zadanym położeniu) lub wstrzyknięcia w po-
} danej lokalizacji dowolnego tekstu. Zostało to do-
}; brze zobrazowane w programie przykładowym o
textExtractor.writeTo(new OutputStreamWriter(System.out)); nazwie ConvertStyleSheets, dostarczanym wraz
z biblioteką (patrz Listing 6, przedstawiający nie-

18 11/2008
 Jericho HTML

co zmodyfikowaną wersję programu). Program nalnym kodzie przykładowym, tagi budowane są z (co prawda bardzo podstawowe) narzędzia, umoż-
odnajduje w kodzie HTML deklaracje zewnętrz- użyciem operacji na klasie StringBuffer, poprzez liwiające na budowanie kodu tagów w ładniej-
nych stylów CSS a jeśli takie napotka, przenosi za- jawne podawanie tekstu taga i konkatenację z atry- szy sposób. Służą do tego celu statyczne metody
wartość pliku CSS bezpośrednio do wnętrza kodu butami. Jest to praktyka podatna na błędy i zwy- generateHTML w klasach OpenTag i EndTag, zade-
HTML, zamykając całość tagami style. W orygi- czajnie nieładna, a przecież biblioteka udostępnia monstrowane na przykładowym Listingu.
Najważniejszym elementem przykładowego
Listing 6. Program dołączający zawartość pliku CSS bezpośrednio do kodu HTML (zmodyfikowana programu jest linia:
wersja jednego z programów dostarczanych wraz z biblioteką)
outputDocument.replace(
import au.id.jericho.lib.html.*; startTag,sb.toString());
import java.util.*;
import java.io.*; która podmienia kod odwołania do zewnętrzne-
import java.net.*; go pliku CSS na uprzednio wygenerowany tekst
z tagiem style. Ostatnia linia programu zapisu-
public class ConvertStyleSheets { je nowo wygenerowany kod HTML na wyjściu,
public static void main(String[] args) throws Exception { z użyciem znanej już nam metody writeTo.
if (args.length==0) {
System.err.println("Podaj URL lub nazwe wejsciowego dokumentu HTML"); Modyfikowanie
System.exit(1); danych formularzy HTML
} Modyfikowanie fragmentów kodu HTML z uży-
String sourceUrlString=args[0]; ciem Jericho polega głównie na bezpośrednich
if (sourceUrlString.indexOf(':')==-1) operacjach na tekście, jednak w kwestii modyfika-
sourceUrlString="file:"+sourceUrlString; cji danych formularzy HTML, biblioteka udostęp-
URL sourceUrl=new URL(sourceUrlString); nia narzędzia, pozwalające w łatwiejszy sposób
Source source=new Source(sourceUrl); na dokonywanie manipulacji. Za całość odpowie-
OutputDocument outputDocument=new OutputDocument(source); dzialne są klasy FormFields i FormField, których
StringBuffer sb=new StringBuffer(); metody pozwalają na szybki dostęp do poszczegól-
List linkStartTags=source.findAllStartTags(Tag.LINK); nych pól formularza HTML (Listing 7).
for (Iterator i=linkStartTags.iterator(); i.hasNext();) { Przedstawiony kod pobiera z podanego źró-
StartTag startTag=(StartTag)i.next(); dła listę pól formularza. Metoda clearValues
Attributes attributes=startTag.getAttributes(); usuwa wszystkie domyślne wartości, natomiast
String rel=attributes.getValue("rel"); metoda addValue ustawia nową wartość dla za-
if (!"stylesheet".equalsIgnoreCase(rel)) danego pola (jest to skrót operacji formFields.
continue; get("name").addValue("John Smith");).
String href=attributes.getValue("href"); Oprócz manipulacji na wartościach pól for-
if (href==null) mularza, możemy również modyfikować do-
continue; datkowe atrybuty, jak na przykład ReadOnly
String styleSheetContent; lub Disabled. Całość finalnie musi zostać za-
try { pisana w dokumencie wynikowym, z użyciem
styleSheetContent=Util.getString( opisanej wcześniej klasy OutputDocument.
new InputStreamReader(new URL(sourceUrl,href).openStream()));
} catch (Exception ex) { Podsumowanie
continue; // nie konwertuj dla błędnego URLa Jericho jest typowym przykładem udowadniają-
} cym siłę w prostocie. Niewielki, czytelny kod, ko-
sb.setLength(0); rzystający jedynie z bibliotek standardowych oraz
Attribute typeAttr=attributes.get("type"); prosta koncepcja tworzą dość wszechstronne na-
sb.append(StartTag.generateHTML(HTMLElementName.STYLE, rzędzie programistyczne, które może znaleźć za-
typeAttr != null ? Collections.singletonMap(typeAttr.getKey(), stosowanie w wielu aplikacjach Java. Na chwilę
typeAttr.getValue()) : null, false)) obecną największą wadą Jericho jest brak wersji
.append("\n").append(styleSheetContent).append("\n") biblioteki zgodnej ze składnią Java 5 oraz nazbyt
.append(EndTag.generateHTML(HTMLElementName.STYLE)); uproszczony mechanizm generacji kodu HTML.
outputDocument.replace(startTag,sb.toString()); Ponadto mimo że narzędzie znalazło zastosowa-
} nie w wielu projektach i zdobyło zaufanie progra-
outputDocument.writeTo(new OutputStreamWriter(System.out)); mistów, pewnym ryzykiem jest fakt, iż jest to opro-
} gramowanie jednego autora. Przydałaby się grupa
} programistów bądź instytucja czuwająca nad dal-
szym rozwojem biblioteki.
Listing 7. Przykład modyfikacji danych formularza
FormFields formFields=source.findFormFields(); DAVID DE ROSIER
formFields.clearValues(); Programista-podróżnik. Pasjonat WEB 2.0, estetycz-
formFields.addValue("name","John Smith"); nego kodowania i algorytmów szachowych. Zawo-
OutputDocument outputDocument=new OutputDocument(source); dowo – specjalista od aplikacji J2EE i MDA w sekto-
outputDocument.replace(formFields); rze bankowym.
Kontakt z autorem: ddrosier@gmail.com

www.sdjournal.org 19
 E-commerce

Sklep internetowy
w PHP i SQLite
Zaprojektuj i zbuduj w mniej niż godzinę

Gotowych rozwiązań na rynku e-commerce są setki. Znajdziemy gotowe

skrypty o funkcjonalności systemów aukcyjnych, sklepów internetowych
oraz systemów barterowych. To najczęściej sprawdzone i tanie rozwiązania,
regularnie aktualizowane – dlatego skorzystanie z nich najczęściej bywa bardzo
kuszące. Jednak czy zawsze uzasadnione? Najczęściej o wiele lepiej stworzyć
własną platformę e-commerce. Nie jest to trudne – nam zajmie to 60 minut.
zostać również umieszczony w konkretnej
Dowiesz się: Powinieneś znać: kategorii – ułatwi to przeszukiwanie sklepu
• Jak zaprojektować od podstaw sklep interne- • Co najmniej podstawy PHP oraz SQL; użytkownikowi.
towy; • Podstawy programowania obiektowego. Klient naszego sklepu w przypadku doko-
• W jaki sposób korzystać z SQLite; nania zakupu powinien przekazać nam da-
• Jak wykorzystać sesje do przechowywania da- ne niezbędne do zrealizowania zamówienia
nych użytkownika. (m.in. imię, nazwisko, adres, dane do faktu-
ry, dane wysyłki). Przyjęliśmy więc, że w ce-
lu dokonania zakupu konieczne jest posia-
go wpływu na poziom trudności pracy. Dlate- danie konta w systemie. Rejestracja powin-
go nasz sklep zbudujemy wykorzystując PHP5 na być oczywiście bezpłatna, a klient powi-
oraz… SQLite. nien mieć również możliwość samodzielne-
Poziom trudności go usunięcia konta.
Przed rozpoczęciem pracy… Warto również pomyśleć o systemie ra-
… należy zastanowić się nad funkcjonalnością batów – pozwoli to zatrzymać klienta oraz

P
owodów, dla których nie warto wdra-
żać gotowych rozwiązań może być wie-
le. Dla prostego sklepu internetowego,
w którym właściciel chce zaoferować kilka pro-
duktów wykorzystanie osCommerce może być
nieoptymalne. Dodatkowo modyfikowanie ta-
kiej gotowej platformy również nie należy do
rzeczy najprostszych – jeśli dostępna jest do-
kumentacja, wystarczy się z nią zapoznać. Jeśli
jednak jej nie ma, pozostaje metoda prób i (nie-
stety najczęściej) błędów. W obu przypadkach
potrzebujemy czasu – który możemy poświę-
cić na stworzenie własnego, dedykowanego roz-
wiązania. Za chwilę zobaczysz, że w mniej niż
60 minut można zbudować sklep interneto-
wy, który pomimo okazałej nazwy jest po pro-
stu interfejsem pośredniczącym pomiędzy ba-
zą danych a użytkownikiem, wykonującym na
niej określone operacje. Struktura takiej ba-
zy najczęściej nawet nie jest bardzo skompli-
kowana, tak więc można użyć praktycznie do-
wolnego silnika baz danych. Nie ma to żadne-
sklepu. Chcemy oczywiście sprzedawać okre-
ślone produkty – to oczywiste. Zastanówmy
się jednak, co dokładnie chcemy przedsta-
wić potencjalnemu nabywcy. Na pewno bę-
dzie to nazwa produktu oraz jego opis. Lu-
dzie lubią widzieć, co kupują, wskazane jest
więc umieszczenie co najmniej jednego zdję-
cia. Część produktów wymaga dokładniejsze-
go sfotografowania, tak więc nie powinniśmy
ograniczyć maksymalnej liczby zdjęć. Oczy-
wiście niezbędne jest również uwzględnienie
ceny oraz stawkę podatku VAT. W zależno-
ści od typu produktów można pomyśleć rów-
nież nad dodatkowymi polami określający-
mi jego parametry (dla sklepu z butami war-
to pomyśleć o polach z rozmiarami, sprzeda-
jąc dyski twarde warto zaznaczyć ich pojem-
ność) a jeśli znamy stan magazynu możemy
również wykorzystać tą informację. Nie ma
bowiem sensu pokazywać użytkownikowi to-
waru, którego nie mamy na stanie, lub który
został już raz sprzedany. Produkt powinien
uatrakcyjnić cenowo naszą ofertę. Rabat mo-
żemy uzależnić od wielu elementów – wiel-
kości zakupów, kodu promocyjnego podane-
go podczas rejestracji lub przekroczenie okre-
ślonej wartości wszystkich zakupów od chwi-
li zarejestrowania konta. W naszym sklepie
rabat będzie przydzielany ręcznie przez ad-
ministratora – czytelnik jednak bez więk-
szych problemów będzie w stanie dopasować
system rabatowy do własnych potrzeb.
Ostatnim niezbędnym elementem jest lista
zamówień. Zastanówmy się jakie informacje
są naprawdę potrzebne do sprawnego obsłuże-
nia klienta. W większości przypadków powin-
no wystarczyć imię i nazwisko zamawiającego,
adres wysyłki, data złożenia zamówienia, stan,
data wysłania towarów oraz oczywiście zamó-
wione towary.
Minuta pierwsza – baza danych
Na początku prac zaprojektujemy struktu-
rę naszej bazy danych. Do stworzenia ba-

20 11/2008
 Sklep internetowy w PHP i SQLite

zy można użyć zewnętrznych narzędzi (np.
zewnętrzny SQLite Manager działający ja-
ko dodatek do przeglądarki Mozilla Firefox)
lub napisanego samodzielnie prostego skryp-
tu w PHP.
Wystarczy do tego podstawowa znajomość
języka SQL oraz funkcji wbudowanych w PHP
służących do komunikacji z bazą sqlite.
Gotowy skrypt przedstawiony jest na Li-
stingu 1. Jego działanie jest proste – łączy-
my się z plikiem bazy danych, oraz wywo-
łujemy 5 zapytań tworzących 5 tabel – ta-
belę do przechowywania informacji o użyt-
kownikach, produktach, dostępnych kate-
goriach, oraz dwie tabele do przechowywa-
nia informacji o zamówieniach użytkowni-
ka. Strukturę utworzonych tabel przedsta-
wia Rysunek 1.
Część z was najprawdopodobniej zauwa-
żyła, że brakuje pól w których będą przecho-
wywane informacje o zdjęciach produktów.
Zamiast tego, zdjęcia będą miały nazwę od-
powiadającą unikalnemu polu zawierające-
mu unikalne ID produktu, znak separato-
ra (podkreślnik) oraz kolejny numer zdję-
cia produktu. Pozwoli to na umieszczenie
praktycznie nieograniczonej ilości zdjęć.
PHP dostarcza nam mechanizm umożliwia-
jący proste sprawdzenie czy plik w określo-
nej lokalizacji istnieje (służy do tego funk-
cja file_exist()) – dzięki temu nie musi-
my przechowywać informacji o tym fakcie w
bazie danych.
Zdziwić może również brak atrybutów
AUTOINCREMENT przy tworzeniu bazy. Jest to
związane z tym, że w SQLite wszystko jest łań-
cuchem znaków. Typ kolumny pomaga silniko-
wi bazy dane te odpowiednio posortować, oraz
zwiększa przejrzystość tabel.
Autorzy jednak udostępnili substytut atry-
butu – wystarczy zadeklarować w tabeli pole
INTEGER PRIMARY KEY .
Minuta 10 – obiekty
W kolejnym kroku utworzymy klasy repre-
zentujące trzy podstawowe typy obiektów
które zdefiniowaliśmy na początku artyku-
łu – dla użytkownika, produktu, oraz za-
mówienia.
W każdej klasie oprócz pól charaktery-
stycznych dla bazy danych znajduje się rów-
nież prywatne pole error – wykorzystamy
je do zapisywania informacji o ewentual-
nym błędzie (na przykład błędzie podczas
połączenia z bazą danych, lub nieprawidło-
wych danych logowania). Przyjmijmy rów-
nież, że wszystkie funkcje i metody zwraca-
ją wartość logiczną – prawdę, gdy realizowa-
na operacja się powiedzie, oraz fałsz gdy wy-
stąpi jakikolwiek błąd. Dzięki temu spraw-
dzenie poprawności wykonania nawet cy-
klu operacji jest dziecinnie proste – sprowa-
dza się do wprowadzenia kilku instrukcji wa-
runkowych.

Listing 1. Skrypt tworzący tabele w bazie danych

<?php
include 'config.php';

if($db = sqlite_open($sqlitePath, 0666, $sqliteerror))

{
sqlite_query($db, 'CREATE TABLE "users" ( "users_id" INTEGER PRIMARY KEY , "users_username" TEXT NULL , "users_name" TEXT NULL
, "users_city" TEXT NULL , "users_postcode" TEXT NULL , "users_adress" TEXT NULL , "users_phone" TEXT NULL
, "users_mail" TEXT NULL , "users_dname" TEXT NULL , "users_deliverycity" TEXT NULL , "users_password" TEXT
NULL , "users_deliverypostcode" TEXT NULL , "users_deliveryaddress" TEXT NULL , "users_discount" TEXT NULL ,
"users_nip" TEXT NULL );');
sqlite_query($db, 'CREATE TABLE "products" ("products_id" INTEGER PRIMARY KEY , "products_name" TEXT NULL , "products_
description" TEXT NULL , "products_price" TEXT NULL , "products_tax" INT NULL , "products_count" INT NULL ,
"products_categoryid" INT NULL );');
sqlite_query($db, 'CREATE TABLE "category" ( "category_id" INTEGER PRIMARY KEY , "category_name" NULL);');
sqlite_query($db, 'CREATE TABLE "orders" ( "order_id" INTEGER PRIMARY KEY , "order_userid" INT NULL , "order_date" INT NULL ,
"order_status" TEXT NULL , "order_sdate" INT NULL );');
sqlite_query($db, 'CREATE TABLE "order_products" ( "product_id" INTEGER PRIMARY KEY , "order_id" INT NOT NULL , "op_amount" INT
NOT NULL );');
sqlite_close($db);
echo 'Tabele zosta³y utworzone!';
}
else
{
die('Wystąpił błąd: '. $sqliteerror);
}
?>

Listing 2. Zawartość pliku config.php

<?php
$sqlitePath = './sklep2.sqlite';
session_start();

function __autoload($class_name) {
require_once './class/'.$class_name . '.php';
}

?>

www.sdjournal.org 21
 E-commerce

Listing 3a. Fragment klasy user – służącej do obsługi użytkownika

class user }
{ }
public $id;
public $username; function checklogin($username, $password)
public $password; {
public $name; if($db = sqlite_open($sqlitePath, 0666, $this->error ))
public $city; {
public $postcode; $value = sqlite_array_query($db, "SELECT users_id
public $adress; FROM users WHERE users_username =
public $phone; '".$username."' AND users_password =
public $mail; MD5(".$password.")");
public $dname; if(sqlite_num_rows($db) == 0)
public $deliverycity; {
public $deliverypostcode; $this->error = 'Nieprawid³owa nazwa u¿ytkownika
public $deliveryadress; lub has³o!';
public $discount; sqlite_close($db);
public $nip; return -1;
private $error; }
return $value['users_id'];
function __constuct($id='') }
{ else
if($id!='') {
$this->load($id); return 0;
} }
}
function load($id)
{ function add($username, $password, $name, $city, $postcode,
if($db = sqlite_open($sqlitePath, 0666, $this->error )) $adress, $phone, $mail, $dname,
{ $deliverycity, $deliverypostcode,
$value = sqlite_array_query($db, "SELECT * FROM users $deliveryadress, $discount, $nip)
WHERE users_id = '".$id."'"); {
$this->username = sqlite_escape_string($username);
if(sqlite_num_rows($value) == 0) $this->password = sqlite_escape_string($password);
{ $this->name = sqlite_escape_string($name);
$this->error = "Brak u¿ytkownika o podanym id!"; $this->city = sqlite_escape_string($city);
return false; $this->postcode = sqlite_escape_string($postcode);
} $this->adress = sqlite_escape_string($adress);
$this->id = $value['users_id']; $this->phone = sqlite_escape_string($phone);
$this->username = $value['users_username']; $this->mail = sqlite_escape_string($mail);
$this->password = $value['users_password']; $this->dname = sqlite_escape_string($dname);
$this->name = $value['users_name']; $this->deliverycity = sqlite_escape_
$this->city = $value['users_city']; string($deliverycity);
$this->postcode = $value['users_postcode']; $this->deliverypostcode = sqlite_escape_string($delivery
$this->adress = $value['users_adress']; postcode);
$this->phone = $value['users_phone']; $this->deliveryadress = sqlite_escape_
$this->mail = $value['users_mail']; string($deliveryadress);
$this->dname = $value['users_dname']; $this->discount = sqlite_escape_string($discount);
$this->deliverycity = $value['users_deliverycity']; $this->nip = sqlite_escape_string($nip);
$this->deliverypostcode = $value['users_
deliverypostcode']; if($this->validate())
$this->deliveryadress = $value['users_ {
deliveryadress']; if($db = sqlite_open($sqlitePath, 0666, $this->error
$this->discount = $value['users_discount']; ))
$this->nip = $value['users_nip']; {
$this->error=''; sqlite_array_query($db, "INSERT INTO users (users_
sqlite_close($db); id, users_username, users_password,
return true; users_name, users_city, users_postcode,
} users_adress, users_phone, users_mail,
else users_dname, users_deliverycity, users_
{ deliverypostcode, users_deliveryadress,
return false; users_discount, users_nip) VALUES

22 11/2008
 Sklep internetowy w PHP i SQLite

W naszym systemie skorzystamy z mecha- Klasa posiada zdefiniowany jednoparame- dany, zostanie utworzony pusty obiekt. Jeśli
nizmu automatycznego ładowania plików trowy konstruktor. Podanie parametru nie jednak jako parametr podamy id użytkow-
z klasami wprowadzonego w piątej wersji jest jednak konieczne – jeśli nie zostanie po- nika, zostanie wywołana metoda load() któ-
PHP. Dlatego klasy, z których będziemy korzy-
stać bezpośrednio w skrypcie musimy umie-
ścić w osobnych plikach o nazwach takich sa-
�������� ��������������
mych jak nazwy klas.
Sama funkcja __autoload() umieszczona ���������������
��������������
�����
została w pliku config.php. Plik ten dołącza- ������������������ ������������
ny jest na początku projektu – gwarantuje to, ������������������������� �������������
������������
że funkcja będzie dostępna w każdym miej- ������������������� ������������������� �������
scu skryptu. ���������������
����������������
W pliku tym zdefiniowaliśmy również na- ���������������
������������������
zwę pliku z bazą danych oraz wystartowaliśmy �������������������
�����������������������
mechanizm sesji. ����������������� �������
����������������
Użytkownik ��������
���������������
Na Listingu 3a i 3b przestawiono fragment ���������������� ���������������
klasy reprezentującej użytkownika. Powinna �����������������������
�������������
ona dostarczyć nam wszystkich operacji nie- �������������������������� ������
zbędnych do obsługi użytkownika. Wszyst- ��������������������������� ������������
�������
kie pola wyłączając pole $error są publicz- �������������������������� ����������������
ne – chcemy mieć bowiem do nich dostęp ������������������� ��������������
w każdym miejscu skryptu. Oczywiście mo- �������������� �����������������
żesz utworzyć zmienne prywatne i utwo- ���������������
rzyć metodę do ich zwracania. Pole error ������� �������
nie powinno być modyfikowane z zewnątrz
klasy – dlatego pozostanie prywatne, a do-
stęp do jego zawartości spoza klasy odby-
wa się wyłącznie za pośrednictwem meto-
dy geterror(). Rysunek 1. Schemat utworzonej bazy danych

Listing 3b. Fragment klasy user – służącej do obsługi użytkownika

(NULL, ".$this->username.", ".$this- }

>password.", ".$this->name.",
".$this->city.", ".$this->postcode.", function validate()
".$this->adress.", ".$this->phone.", {
".$this->mail.", ".$this->dname.", //realizację funkcji validate pozostawiamy czytelnikowi.
".$this->deliverycity.", ".$this- //funkcja powinna zwróciæ false gdy nie podano wszystkich
>deliverypostcode.", ".$this- wymaganych pól
>deliveryadress.", ".$this->discount.", return true;
".$this->nip.");"); }
sqlite_close($db);
return true; function geterror()
} {
else return $this->error;
{ }
return false;
} }
}

Listing 4. Metoda updatecount() klasy product

sqlite_close($db);
function updatecount($id, $newcount) return true;
{ }
if($db = sqlite_open($sqlitePath, 0666, $this->error )) else
{ {
sqlite_array_query($db, "UPDATE products SET products_ return false;
count = '".$newcount."' WHERE products_ }
id = '".$this->id."';"); }

www.sdjournal.org 23
 E-commerce

Listing 5. Fragment odpowiedzialny za wyświetlenie kategorii oraz spisu towarów

<?php
include 'config.php';
$error = '';
$categories = array();
$products = array();

if($db = sqlite_open($sqlitePath, 0666, $error ))

{
//wybieramy wszystkie dostêpne kategorie
$table = sqlite_array_query($db, 'SELECT * FROM category');
foreach($table as $value)
{
$categories[] = array($value['category_id'], $value['category_name']);
}
//Wyœwietlamy u¿ytkownikowi menu z wyborem kategorii:
echo '<div name="categories">';
foreach($categories as $category)
{
echo '<a href="list.php?category='.$category[0].'">'.$category[1].'</a><br>';
}
echo '</div>';
//sprawdzamy, czy u¿ytkownik wybra³ kategorie:
if($_GET['category']=='')
{
echo '<div name="message">Witaj w naszym sklepie internetowym! Wybierz interesuj¹c¹ Ciê kategorie!</div>';
}
else
{
//jeœli tak - pobieramy towary z bazy:
$table = sqlite_array_query($db, 'SELECT products_id FROM products WHERE products_categoryid = "'.sqlite_escape_string($_
GET['category']).'" AND products_count>0;');
if(count($table)==0)
{
echo '<div name="message">Nie znaleziono produktów w kategorii!</div>';
}
else
{
foreach($table as $value)
{
$products[] = $value['products_id'];
}
//oraz wyœwietlamy:
echo '<div name="products">';
foreach($products as $id)
{
$product = new product($id);
echo '<div name="singleproduct"><a href="details.php?productid='.$product->id.'">'.$product->name.'</a><br>
Cena netto: '.$product->price.' (+ '. $product->tax.') z³ <br>
Opis: '.substr($product->description, 0, 150).'<a href="details.php?productid='.$product->id.'">[...] dalej</a></div>';
}

echo '</div>';
}
}
sqlite_close($db);
}
else
{
die('Wyst¹pi³ b³¹d: '. $error);
}
?>

24 11/2008
 Sklep internetowy w PHP i SQLite

ra uzupełni wszystkie pola klasy jego dany- rzystanie jakieś struktury danych. Niestety, wersja PHP 5.1alpha1 – dlatego do przecho-
mi. Oczywiście funkcja może zostać wyko- w chwili obecnej PHP nie obsługuje list czy wywania informacji o produktach w zamó-
nana w dowolnym momencie życia obiektu kolejek – trzeba je implementować samo- wieniu wykorzystaliśmy rozwiązanie mniej
– możemy więc po prostu utworzyć obiekt dzielnie. Sytuacja ma się jednak zmienić – w subtelne – zwykłą tablicę. Elementami ta-
i dopiero później uzupełnić pola metodą PHP od wersji 5.3 mają zostać zaimplemen- blicy są obiekty typu orderProduct. Defini-
load(). towane podstawowe struktury danych (m.in. cję tej klasy umieściliśmy w tym samym pli-
Klasa zawiera również metodę checkLogin lista, kolejka, stos oraz kopiec). W chwili pi- ku co klasa order – nie jest to błąd. Bezpo-
przyjmująca jako argumenty nazwę użytkow- sania artykułu dostępna była jednak jedynie średnio do tej klasy powinny odwoływać się
nika i hasło. Zadaniem tej metody jest spraw-
dzenie istnienia w bazie użytkownika o poda-
nych danych logowania. Jeśli użytkownik ta- �������
ki istnieje – funkcja zwróci jego id, w prze- �����
ciwnym wypadku zwróci wartość 0. Funkcja
ta będzie wykorzystywana podczas logowa- ������
nia użytkownika do sklepu. ������������ ����������
W klasie zdefiniowano również meto- �����
�����
dy add() , remove() oraz validate(). Z po- �����������
����� ������
wodu ograniczonej objętości artykułu, pe- ����� �����
łen kod klasy znajdziecie na stronie http: �����
��
//sdjournal.org. Pierwsza metoda ustawia po- ������
�������������
����
la klasy zgodnie z wartościami podanymi na ����
��������������
�����
parametr oraz zapisuje użytkownika do ba- ��
���������
���
zy danych. Metoda jest wykorzystywana ������� �������
�������������
przy rejestracji użytkownika. Wykorzystu-
�����
je ona dodatkowo metodę validate(), któ-
������ �������
ra służy do walidacji danych. Możesz w niej ������������
������ ����� �����
sprawdzać, czy dane spełniają przyjęte zało-
żenia – na przykład, czy wypełniono wszyst- �������
������ ������
kie pola ustalone jako obowiązkowe. Metoda ����������
�����
powinna zwracać logiczną prawdę, jeśli dane �����
�������������
są wypełnione poprawnie oraz fałsz w prze-
�������������� �����������
ciwnym wypadku. Ostatnia metoda – służy
��������� �����
do usuwania użytkownika którego id poda-
��
my jako parametr. �������
����
�����
Produkty
���
Klasa reprezentująca produkty jest bardzo po-
�������
dobna do klasy user. Również tutaj znajduje
się metoda load() , add(), validate() oraz
remove(). Ich funkcjonalność jest identycz-
na – nie ma więc sensu ich szerszego omawia-
nia. Klasa posiada dwie nowe metody służą- Rysunek 2. Struktura klasy order
ce do uaktualnienia stanu magazynu. Pierw-
sza – updatecount() przedstawiona na Listin- Listing 6. Wyszukiwanie obrazków danego produktu
gu 4 służy do zaktualizowania dostępnej licz-
by egzemplarzy towaru o określonym ID. Dru- //pobieramy długość identyfikatora ID produktu
ga – decreasecount() zmniejsza ilość dostęp- $length = strlen(trim($_GET['productid']));
nych produktów o jeden.
Kod całej klasy products znajduje się na stro- //otwieramy katalog images
nie: http://sdjournal.org if($dir = opendir('./images/'))
{
Zamówienia //pobieramy nazwy wszystkich plików
Nieco bardziej skomplikowana jest klasa do while (false !== ($file = readdir($dir)))
obsługi zamówień. Związane jest to z tym, {
że zamówienia przechowujemy w dwóch ta- //porównujemy pierwsze znaki
belach w bazie – w jednej przechowujemy in- if (substr($file, 0, ($length+1)) == trim($_GET['productid'])."_")
formacje o zamówieniu (numer, datę złoże- {
nia, datę realizacji) a w drugiej identyfikato- echo '<img src="./images/'.$file.'">';
ry zamówionych towarów oraz ich ilość. Ko- }
lejnym problemem jest nieznana ilość typów }
towarów – nie możemy przewidzieć ile rze- closedir($dir);
czy zostanie przez użytkownika nabytych. }
Dlatego nie możemy wprowadzić określonej
ilości pól w klasie. Konieczne więc jest wyko-

www.sdjournal.org 25
 E-commerce

tylko instancje klasy order(), a jakiekolwiek ne są informacje o produkcie. Struktura kla- funkcjonalności identycznej jak w poprzed-
odwołanie powinno być możliwe wyłącznie sy order może wydawać Ci się skomplikowa- nich klasach.
przez pole z tablicą obiektów w tej klasie. Sa- na. Jeśli tak rzeczywiście jest, spójrz na Ry-
ma klasa orderProduct składa się z czterech sunek 2. Powinien on wyjaśnić wszelkie nie- I to wszystko!
pól – zawierającego id produktu, ilość za- jasności. Choć może ciężko w to uwierzyć, to klasy które
mówionych egzemplarzy oraz pole omówio- Oczywiście klasa posiada również meto- stworzyliśmy wystarczą do stworzenia w pełni
nego typu product w którym przechowywa- dy load(), add(), remove(), validate() o funkcjonalnego sklepu. Za chwilę zobaczysz, w
jaki sposób umiejętnie manipulując utworzo-
Listing 7. Dodawanie produktów do koszyka nymi obiektami (zarówno polami jak metoda-
mi) stworzymy w pełni funkcjonalny sklep in-
<?php ternetowy!
include 'config.php';
Minuta 30 – wystawa
//jesli nie utworzono wczesniej obiektu w koszyku: Czas zabrać się za kod właściwy. Na początek
if(!isset($_SESSION['order'])) stworzymy naszą wystawę – stronę, która pre-
{ zentować będzie klientowi dostępne produk-
$_SESSION['order'] = new order(); ty wraz z krótkim opisem oraz ich ceną. Po
} wybraniu produktu klient powinien zobaczyć
dokładny opis, wraz ze zdjęciami oraz linkiem
//jeœli nie podano iloœci kupowanych produktów, wyœwietlamy formularz. umożliwiającym dodanie produktu do wirtu-
if($_POST['amount']!='') alnego koszyka.
{
//dodajemy towar.
$_SESSION['order']->addproduct($_POST['productid'], $_POST['amount']);
header("location:list.php");
�����������������������������������
exit;

������������������
}
else
{
?>
<form method="POST"> ������������������������������
������
<input type="hidden" name="productid" value="<?php echo $_GET['productid'];?>">
Chce kupiæ <input type="text" name="amount" value="1"> sztuk.<br>
<input type="submit" value="Dodaj do koszyka">
������������������������
</form> ����������������
<?php
}
?>

��������������������������������
��������������������������
�������
Listing 8. Dodanie zamówienia do bazy danych
<?php
include 'config.php';
���

//sprawdzamy, czy u¿ytkownik jest zalogowany

if(isset($_SESSION['user']->id))
{
header("location:login.php"); ������������������������������
exit;
}

//uzupe³niamy dane zamówienia

$_SESSION['order']->userid = $_SESSION['user']->id; ���
$_SESSION['order']->date = now();
$_SESSION['order']->status = '';
$_SESSION['order']->add(); �������������������

//kasujemy zawartoϾ koszyka

unset($_SESSION['order']);

//przekierowujemy klienta na stronê z podziêkowaniami �������������������������

header("location:thanks.html");
exit;
?>

Rysunek 3. Proces zakupów

26 11/2008

Spis towarów…
…będzie pierwszą rzeczą którą zobaczy
klient po wejściu do naszego sklepu. Dodat-
kowo będzie to najprawdopodobniej strona
która będzie najczęściej wyświetlana. Dla-
tego należy zadbać, aby była czytelna. Nie
powinniśmy więc przeładowywać jej ma-
ło przydatnymi informacjami – wystarczy
wyświetlić nazwę, początek opisu oraz cenę
– to właśnie nią kieruje się większość użyt-
kowników. Oczywiście informacje wyświe-
tlane w naszym sklepie są tylko przykładem
– ostateczny wygląd strony zależy od Czy-
telnika.
Listing 5 przedstawia gotowy skrypt. Na po-
czątku łączymy się z bazą – jeśli połączenie się
nie uda, wykonywanie skryptu zostanie prze-
rwane. Po połączeniu z bazą pobieramy z ba-
zy danych wszystkie kategorie oraz tworzymy
tablicę dwuwymiarową w której przechowuje-
my pary – nazwa kategorii oraz jej unikalny
identyfikator numeryczny. Dane te wyświe-
tlamy w bloku <div> o nazwie categories.
Umożliwi to prostą zmianę wyglądu sekcji
(i całego sklepu) przy użyciu zewnętrznego ar-
kusza stylów.
Przy wyświetlaniu strony należy spraw-
dzić, czy klient wybrał już kategorie. Ponie-
waż informacja o kategorii przesyłana jest
jako parametr w adresie, wystarczy spraw-
dzić wartość tej zmiennej. Jeśli użytkownik
niczego nie wybrał – wyświetlamy komu-
nikat powitalny zachęcający do obejrzenia
naszej oferty. Jeśli kategoria jest wybrana –
pobieramy z bazy danych identyfikatory pro-
duktów należących do tej kategorii oraz two-
rzymy obiekt klasy products , który wykorzy-
stując metodę load() wypełnia wszystkie po-
la klasy danymi produktu, które następnie są
wyświetlane.
Szczegóły produktu
Po wybraniu interesującego produktu kliento-
wi powinny wyświetlić się dokładniejsze infor-
macje – między innymi pełen opis, cena oraz
wszystkie dostępne zdjęcia. Wyświetlenie da-
nych przedmiotu nie powinno Ci już sprawić
żadnego problemu – również tutaj tworzymy
nowy obiekt typu product podając jako para-
metr id projektu przesyłane w adresie. Trud-
niejsze może wydawać się wyświetlenie wszyst-
kich zdjęć produktu.
Kod realizujący to zadanie przedstawiony
jest na Listingu 6.
Przypomnijmy – przyjęliśmy, że obrazki
produktu o określonym id mają nazwę: id_
(numer). Używając funkcji opendir() oraz
W Sieci
• http://www.php.net
• http://www.sqlite.org
www.sdjournal.org
readdir() otwieramy folder ze zdjęciami i szu-
kamy plików, które rozpoczynają się od tych
znaków. Jeśli warunek ten jest spełniony – wy-
świetlamy zdjęcia na stronie.
Ponownie, ze względu na ograniczoną obję-
tość artykułu, po pełen kod skryptu odsyłamy
na http://sdjournal.org
Minuta 45 – koszyk zakupów
Jednym z najbardziej charakterystycznych
rzeczy w sklepach internetowych są niewąt-
pliwie koszyki. To one będą przechowywać
informację o produktach, które klient zde-
cydował się kupić (zarówno o samym pro-
dukcie jak i ilości zamówionych egzempla-
rzy). Poprawne skonstruowanie koszyka jest
bardzo ważne – w koszyku nie mogą pojawić
się zakupy kogoś innego, nie mogą one rów-
nież zniknąć.
Podstawowa zasada jest więc prosta – na-
leży zagwarantować każdemu klientowi wła-
sny koszyk. Można to oczywiście zrobić na
wiele (lepszych lub gorszych) sposobów. Ko-
szyk każdego klienta może być plikiem prze-
chowywanym w jednym z folderów sklepu.
Może być również wpisem w bazie danych.
W obu przypadkach należałoby wybrać
pewną unikalną cechę klienta, która sta-
nowiłaby jego identyfikator. Pewnie część
czytelników zaproponowałaby, aby takim
identyfikatorem był adres IP komputera
z którego korzysta użytkownik. Niestety ad-
resu nie możemy wykorzystać – istnieją roz-
wiązania, które umożliwiają współdzielenie
adresu IP pomiędzy wieloma komputerami
(najpopularniejsze to proxy oraz NAT). Je-
śli dwóch naszych klientów korzystałoby
z takiej sieci nie jesteśmy w stanie rozróżnić
ich koszyków.
Innym rozwiązaniem jest wykorzysta-
nie mechanizmu ciastek (cookies) do prze-
chowania informacji o zawartości koszyka.
Rozwiązanie to jest jednym z lepszych, choć
również nie jest pozbawione wad. Nie może-
my bowiem zagwarantować, że każdy nasz
klient będzie miał włączoną obsługę ciastek
w przeglądarce. Co prawda odsetek takich
ludzi jest coraz mniejszy, jednak nie oznacza
to, że ktoś z tej grupy nie będzie chciał sko-
rzystać z sklepu. Odrzucamy to rozwiązanie
również z innego powodu – w PHP od daw-
na istnieje mechanizm nie posiadający wspo-
mnianych wcześniej wad. Mowa oczywiście
o sesjach, których zasada działania jest po-
łączeniem zasad metod wcześniej wymie-
nionych.
Dla każdego użytkownika generowany jest
plik, w którym przechowywać możemy da-
ne. Dodatkowo każdy użytkownik posiada
unikalny identyfikator sesji (PHPSESSID)
który pozwala na przyporządkowanie plików
konkretnym użytkownikom. Identyfikator
ten jest przesyłany pomiędzy podstronami
wykorzystując ciastka, lub – jeśli przeglądar-
Sklep internetowy w PHP i SQLite
ka nie obsługuje Cookies – dodając do adre-
su parametr. Jednak najlepsze w tym rozwią-
zaniu jest to, że nie musimy w ogóle przejmo-
wać się szczegółami implementacji tego me-
chanizmu – wszystko załatwia PHP. Jedy-
ne o co musimy zadbać, to wystartowanie
mechanizmu sesji – realizujemy to funkcją
session_start().
W plikach sesyjnych możemy przechowy-
wać dowolny typ danych, mogą to być proste
zmienne, tablice, a nawet obiekty – ograni-
czają nas wyłącznie nasze potrzeby oraz wy-
obraźnia.
My do budowy koszyka wykorzysta-
my utworzoną wcześniej klasę order, któ-
ra przechowuje informacje o zamówieniu.
W rzeczywistości będziemy korzystać tylko
z pola orderproducts, które jest tablicą za-
mówionych obiektów.
Aby dodać nowy produkt do koszy-
ka stworzyliśmy dodatkową metodę –
addproduct(). Przyjmuje ona 2 parametry
– ID dodawanego towaru oraz jego ilość.
Gdy klient złoży zamówienie, wystarczy
uzupełnić obiekt danymi zamówienia i wywo-
łać metodę add() która doda zamówienie do
bazy danych. Oczywiście, możemy to wykonać
tylko wtedy, gdy klient jest zalogowany – je-
śli nie, przekierowujemy go na odpowiednią
stronę. Cały proces dokonywania zamówienia
przedstawiony jest na Listingu 8.
Podsumowanie
Właściwie mamy już działający sklep. Klient
może przeglądać oferowane przez nas produk-
ty, dodać je do koszyka i ostatecznie jeśli zde-
cyduje się na zakup – zamówić je. Oczywiście,
nie jest to pełna funkcjonalność sklepu – po-
winieneś stworzyć jeszcze moduł dla obsługi
sklepu, który będzie wyświetlał złożone za-
mówienia, umożliwiał tworzenie kategorii
oraz dodawanie towaru.
Nie powinno to jednak sprawić Ci już naj-
mniejszego problemu – wystarczy wykorzy-
stać metody load() oraz add() z odpowied-
niej klasy. Jeśli jednak nie będziesz czegoś
pewien – zachęcamy do przejrzenia kodu
pełnego skryptu, umieszczonego na stronie
http://sdjournal.org.
Kod jest dosyć szeroko skomentowany, sta-
nowi więc dosyć dobre uzupełnienie niniejsze-
go artykułu.
GRZEGORZ HIBNER
Autor jest studentem Politechniki Poznańskiej
i pracownikiem firmy zajmującej się consultingiem
IT. Z PHP związany jest od pierwszych wersji PHP4.
Interesuje się szeroko pojętym programowaniem
(PHP, C/C++, C#, JAVA), bazami danych oraz za-
rządzaniem projektami.
Kontakt z autorem: grzegorz.hibner@gmail.com
27
 E-commerce
Wydajny, elastyczny
i przyjazny CMS
Poznajemy Textpattern cz.1
TXP nie jest tak popularny jak np. Joomla. Nie posiada tak rozbudowanej
listy plugin'ów i dodatków. Mniej znany, nie oznacza jednak gorszy czy też
mniej wydajny. Stanowi ciekawą alternatywę i chociażby tylko ze względu
na to warto poszerzyć horyzonty i przyjrzeć się rozwiązaniu bliżej. Niniejszy
artykuł pełni rolę wprowadzenia.
Dowiesz się:
• Zdobędziesz podstawową wiedzę na temat
CMS Textpattern;
• Dowiesz się jak zainstalować i przygotować
TXP do pracy, skonfigurować podstawowe i
zaawansowane opcje.
Poziom trudności
T
extpattern to darmowy, elastyczny, ele-
gancki, łatwy w użyciu system zarządza-
nia treścią. Informację taką znajdziemy
na oficjalnej stronie projektu i chyba jest to naj-
trafniejsza definicja której słuszności mam na-
dzieję dowiodę.
Owszem, jest wiele innych systemów CMS,
które możemy objąć podobną definicją. Dlate-
go warto wspomnieć o tym co odróżnia Texpat-
tern (w skrócie TXP) od innych systemów za-
rządzania treścią.
Podobnie jak inne znane rozwiązanie te-
go typu TXP wykorzystuje PHP, XHTML, ar-
kusz CSS oraz bazę danych MySQL. Tak jak in-
ne systemy zarządzania treścią może wykorzy-
stać TXP do budowy witryny firmowej, porta-
lu korporacyjnego czy prywatnego bloga.
Różnice odnajdziemy kiedy rozpoczniemy
pracę nad budową własnej witryny w oparciu
o prezentowane rozwiązanie. Wiele z systemów
CMS z którymi się spotkałem oferowało możli-
wość łatwego wprowadzania treści, dodawania
artykułów oraz podstron.
Nie będąc zawodowym webmasterem użyt-
kownik, po zainstalowaniu i wstępnym skon-
28
Powinieneś wiedzieć:
• Znać podstawy XHTML, CSS i PHP;
• Posiadać podstawową wiedzę na temat ser-
werów WWW oraz witryn internetowych zbu-
dowanych w oparciu o system CMS;
• Orientować się w tematyce budowy wydaj-
nych stron WWW.
figurowaniu, mógł cieszyć się własną witryną
WWW. Dla szukających szybkiej i w miarę bez-
bolesnej metody na zaistnienie w Sieci to zna-
komite rozwiązanie, które porównałbym do
mieszkania w stanie pod klucz.
Po odmalowaniu, wyłożeniu wykładziny,
umeblowaniu możemy cieszyć się własnym
kątem. TXP natomiast przedstawiłbym jako
mieszkanie w stanie surowym, w którym mo-
żemy zdecydować o ilość i układzie pokoi, bu-
dowie ścianek działowych, lokalizacji pomiesz-
czeń.
TXP oferuje większą swobodę. Dostajemy
solidny i stabilny szkielet na którym realizuje-
my naszą wizję. W minimalnym stopniu ogra-
niczona jest wolność twórcza. Dzięki zastoso-
waniu przejrzystej składni opartej o charakte-
rystyczne znaczniki, dokonanie zmian odbywa
się w intuicyjny i prosty sposób.
Instalacja
Do prawidłowej instalacji, TXP wymaga działa-
jącej platformy LAMP w postaci tria serwerów
– WWW, PHP i MySQL.
Minimalne wymagania to PHP w wersji
4.3 lub wyższej wraz z obsługą MySQL (my-
sql extension) i XML (XML extension) , serwera
baz danych MySQL w wersji 3.23 lub wyższej.
Rekomendowane jest posiadanie PHP od wersji
4.4.1 lub od wersji 5.0.2 oraz MySQL w wersji
4.2.7 lub wyższej.
Zalecany jest również serwer Apache od wer-
sji 1.3 lub 3.0 z włączonym modułem wsparcia
dla przyjaznych linków (clean URLs) mod_rew-
riter.
Po szczegółowe informacje odnośnie wyma-
gań warto zajrzeć na domową stronę projektu
http://www.textpattern.com.
W dalszej części zakładam, iż posiadamy za-
instalowane, skonfigurowane i działające środo-
wisko dla TXP.
Licencjonowanie
TXP jest darmowym rozwiązaniem open sour-
ce objętym licencją GNU GPL (General Public
License). Oznacza to, że możemy zarówno w ce-
lach komercyjny jak i prywatnych wykorzysty-
wać, dystrybuować i modyfikować CMS.
Należy pamiętać, iż zewnętrzne rozwiązania
zwiększające funkcjonalność TXP, plugin'y, do-
datki itp. mogą być objęte odrębnymi warunka-
mi licencyjnymi.
Od wersji 4.1 planowane jest objęcie TXP li-
cencją BSD (Berkley Software Distrybution).
Zgodnie z zasadami licencji Textpattern
nadal pozostanie darmowym rozwiązaniem.
Zasady licencji BSD czynią zasady korzystania
nawet bardziej liberalnymi.
Proces instalacji
Ściągamy paczkę instalacyjną z witryny projekt.
Rozpakowaną zawartość kopiujemy do wybra-
nego katalogu naszego serwera w obrębie któ-
rego powstawać będzie nasza witryna np. http:
//localhost/cms
W oknie przeglądarki wpisujemy adres na-
szej lokalizacji wskazując na podkatalog textpat-
tern, http://localhost/cms/textpattern/.
Pojawia się ekran powitalny na którym musimy
dokonać wyboru domyślnego języka. TXP posia-
da wsparcie dla języka polskiego, jednak wybierz-
my język angielski. Uczyni to zdobytą wiedzę bar-
11/2008
 Wydajny, elastyczny i przyjazny CMS

dziej uniwersalną, poza tym większość dokumen- podczas normalnej pracy z witryną np. konfigura- nia, ustawiamy kiedy chcemy aby nasz projekt
tacji dostępna jest w języku angielskim. cja, zamiany ustawień, modyfikacja treści. ujrzał światło dzienne.
W następnym oknie musimy podać nazwę Oba statusy powodują wyświetlanie infor- Use textile – opcja definiuje domyślny edy-
użytkownika MySQL, hasło, adres serwera My- macji o czasie budowy poszczególnych pod- tor TXP. Textile jest ciekawym rozwiązaniem
SQL oraz nazwę istniejącej bazy danych (pro- stron, ilości wysłanych zapytań MySQL oraz znacznie upraszczającym budowę treści zgod-
ponuję stworzyć wcześniej pustą bazę np. z wy- zużyciu pamięci. nej z XHTML. Edytor wykorzystuje uproszczo-
korzystaniem phpMyAdmin). W trybie Debugging wszystkie napotkane ną składnię dzięki czemu szybko możemy dodać
Możemy również wprowadzić ścieżkę do in- podczas budowania witryny tagi widoczne są treść, która będzie prezentowana w postaci po-
stalacji (Site path) oraz adres URL (Site URL). również w postaci kodu XHTML. Status Live prawnego kodu XHTML. Pseudokod jest automa-
Pozostawiam domyślne wartości bez zmian i to publikacja w trybie normalnego użytkowa- tycznie formatowany do właściwej postaci.
przechodzimy dalej (Next).
W oparciu o wprowadzone dane zostaje auto-
matycznie wygenerowany skrypt konfiguracyjny.
Zaznaczamy cały kod, za pomocą np. notat-
nika tworzymy plik config.php i wklejamy kod.
Zapisany plik przesyłam na serwer do podkata-
logu textpattern.
Jeśli wykonaliśmy wszystko poprawnie, po
kliknięciu przycisku I did it ukaże się kolejne
okno w którym wprowadzamy dane o admini-
stratorze (Publisher).
Podajemy pełną nazwę użytkownika, login, Rysunek 1. Strona powitalna
hasło oraz istniejący adres email.
Po kliknięciu na przycisk Next zostanie utwo-
rzona odpowiednia struktura. Wstrzymujemy
oddech i naszym oczom ukazuje się informacja
o pomyślnej instancji. Możemy zalogować się
do webowego interfejsu użytkownika.
GUI zorganizowane jest w postaci paneli lub
też zakładek – Content, Presentation, Admin,
View Site. Pod każdą z zakładek kryją się dodat-
kowe panele ze szczegółowymi opcjami konfi-
guracyjnymi.
Przejdźmy do zakładki Admin. Pierwszym
krokiem jest wykonanie diagnostyki instalacji.
Panel podzielony jest na dwie części w pierw-
szej Preflight check otrzymujemy ostrzeżenia ze-
brane po wstępnym sprawdzeniu instalacji.
W oknie Diagnostyki info znajdują się szcze-
gółowe dane dotyczące m.in. konfiguracji ser-
wera WWW, zainstalowanych modułów ser-
wera, ustawień lokalnych itd.

Konfiguracja
Panel konfiguracyjny podzielony jest na trzy Rysunek 2. Konfiguracja dostępu do bazy danych
części Basic, Advanced, Langugae.
W zakładce Language mamy możliwość zde-
finiowania używanego języka, wyboru języków
dodatkowych z dostępnej listy, a także instalacji
pliku zewnętrznego.
Basic zawiera opcje podstawowej konfigura-
cji. Definiujemy Site name (nazwa witryny), Site
slogan (motto), Site URL (domyślny katalog in-
stalacyjny), strefę czasową Time Zone, automa-
tyczną zmianę czasu letni/zimowy, format da-
ty używany przez TXP Data format, oraz for-
mat daty którą opatrzone będą dodawane przez
nas artykuły.
Production status pozwala zdefiniować jeden
z trzech stanów w który aktualnie znajduje się
witryna.
Debugging umożliwia identyfikację problemów
z funkcjonowaniem szablonu, plugin'ów lub do-
danych skryptów. Testing to tryb wykorzystywany Rysunek 3. Wygenerowany skrypt konfiguracyjny

www.sdjournal.org 29
 E-commerce
Ustawienie opcji na Convert linebreaks igno-
ruje wszystkie znaczniki poza znacznikiem
przełamania wiersza. Leave text untouched wy-
łącza opcje autofrmatowania.
Accept commnets? Włączenie/wyłączenie opcji
umożliwiającej użytkownikom zamieszczanie
komentarzy. Po ustawieniu na Yes, na ekranie
pojawiają się dodatkowe opcje definiujące spo-
Rysunek 4. Wprowadzenie danych użytkownika
Rysunek 5. Ekran logowania
Rysunek 6. Konfiguracja opcji podstawowych
30
sób zamieszczania komentarzy. W niniejszym
artykule pominąłem omawianie szczegółów
związanych z publikacją komentarzy.
Po zapisaniu konfiguracji podstawowej prze-
chodzimy do konfiguracji opcji zaawansowa-
nych – Advanced. Opcje konfiguracyjne po-
dzielone są na kilka części. Omówię te najważ-
niejsze.
Admin
• Image directory – definiuje domyślny kata-
log do którego będziemy zaciągać zdjęcia i
ilustracje;
• File directory path – definuje ścieżkę do kata-
logu przechowywania zaciągniętych plików;
• Use ISO-8859-1 encoding in e-mails sent (de-
fault is UTF-8) – zmiana kodowania w ge-
nerowanych wiadomościach e-mail.
Style
• Use raw editing mode by default? Ustawienie
opcji na Yes spowoduje, że do edycji arku-
sza stylów wykorzystywany będzie edytor
z wyłączonym autoformatowaniem, praca
będzie odbywała się z surowym kodem.
Do dyspozycji mamy również edytor organizu-
jący arkusz stylów do postaci tabeli, grupującej
selektory i klasy w przejrzystą formę. Aby użyć
edytora Textpattrern zmieniamy opcje na No.
Publish
Najważniejsze z punktu widzenia prawidłowe-
go i bezpiecznego funkcjonowania witryny są
opcje zawarte w sekcji Publish.
• Prevent widowed words in article titles? Włą-
czenie opcji zapobiega powstawaniu jed-
nowyrazowych linii w tytułach artyku-
łów. Jeśli TXP wykryje, iż w tytule wystą-
pi przełamanie wiersza pomiędzy przed-
ostatnim, a ostatnim wyrazem automa-
tycznie zostaje dodany odpowiedni znacz-
nik XHTML. Dwa ostanie wyrazy będą
traktowane jako jeden;
• Artricle use excerpts? Definiuje czy artyku-
ły będę opatrzone skrótami tzw. zajawka-
mi których rozwinięcie stanowi właściwy
artykuł;
• Allow from override? Kiedy opcja jest włą-
czona możemy wybranym artykułom
nadać odmienny format bez konieczno-
ści separowania poprzez umieszczania w
osobnych sekcjach;
• Send „lats-Modified” header? Włączenie
opcji powoduje, że do przeglądarki odwie-
dzającego wysłane zostaje zapytanie o wer-
sje witryny przechowywanej w cash'u. Je-
śli witryna nie zmieniła się Textpattern
nakazuje przeglądarce korzystanie z wersji
znajdujące się w cash'u. Rozwiązanie po-
zwala ograniczyć czas ładowania witryny
oraz zmniejszyć zapotrzebowanie na prze-
pustowość łącza klienta;
• Attach titles permalinks? Zaznaczenie powo-
duje, że Textpattern tworzy przyjazne linki
w oparciu o nazwę artykułu. Opcja wyma-
ga włączonej obsługi przyjaznych linków;
• Ping Textpattern? Zaznaczenie umożliwia po-
wiadomienie zespołu Textpattern.com o fakcie
istnienia i działania naszej witryny w Sieci;
11/2008

• Ping ping-o-matic.com? Wysyłanie powia-
domień do wyszukiwarek o aktualizacji
strony za pośrednictwem serwisu http://
pingomatic.com/;
• Logs expire after how many days? Wyrażony
w dniach okres przechowywania logów o
odwiedzających w bazie danych TXP;
• Maximum URL length (in characters). Defi-
niuje maksymalną długość adresów URL.
Przydatna opcja zabezpieczająca witrynę
przed atakami typu przeładowanie bufora
przy użyciu ekstremalnie długich linków;
• Use plugins? Włączenie obsługi plugin'ów.
Warto wyłączyć w przypadku konieczno-
ści identyfikacji problemów z funkcjono-
waniem witryny;
• Use admin-side plugins? Włączenie/wyłączenie
plugin'ów interfejsu administratora.
• Allow PHP in pages? Włączenie funkcjonal-
ności umożliwi użycie kodu PHP w sza-
blonie witryny po umieszczeniu w znacz-
nikach <txt:php>...</txp:php>;
• Allow PHP in articles? Opcja nie zalecana
ze względów bezpieczeństwa. Umożli-
wia stosowanie kodu PHP w treści arty-
Rysunek 7. Konfiguracja opcji zaawansowanych
Rysunek 8. Dodawanie użytkowników
www.sdjournal.org
Wydajny, elastyczny i przyjazny CMS
kułów, co jest wbrew postulatowi o od-
dzieleniu warstwy logicznej od warstwy
prezentacji;
• Allow raw PHP? Zalecane jest wyłączenie
funkcjonalności. Rozwiązanie przydatne
w sytuacji upgrade witryny z wersji wcze-
śniejszych, gdzie kod PHP stosowany był
jawnie w treści artykułów.
Dodawanie nowego użytkownika
Przejdźmy do zakładki Users. Oprócz zmia-
ny danych dodanego wcześniej administratora
(nazwa, email, nowe hasło, uprawnienia) ma-
my możliwość dodania nowych użytkowników
o zróżnicowanych prawach dostępu.
• Publisher – użytkownik o pełnych upraw-
nieniach. Może tworzyć, edytować i usu-
wać artykuły, a także zarządzać komen-
tarzami i odnośnikami. Publisher może
zmienić status artykułów, konfigurację
witryny, zarządzać sekcjami i artykułami
oraz zarządzać użytkownikami;
• Managing Editor – posiada podobne
uprawnienia co Publisher za wyjątkiem
tworzenia, usuwania i edycji uprawnień
innych użytkowników;
• Copy Editor – może modyfikować artyku-
ły, odnośniki, komentarze użytkowników
witryny, ponadto posiada uprawnienia do
zmiany szablonu i formularzy;
• Staff Writer – tworzy, edytuje, publikuje i
usuwa artykuły. Może zaciągać ilustracje i
zdjęcia;
• Freelancer – może tworzyć i edytować ar-
tykuły oraz zmieniać ich status. Publikacja
wymaga jednak akceptacji użytkownika o
roli Managing Editor lub Publisher;
• Designer – odpowiada za kreację wyglądu
witryny. Posiada pełen dostęp do szablonu
oraz stylów CSS. Nie może jednak zmie-
niać publikowanej treści.
Pozostałe panele
Zakładka Visitor Logs nie wymaga szerszego omó-
wienia. Mamy możliwość przeglądania zebranych
logów, filtrowania zawartości i szczegółowego wy-
szukiwania informacji o odwiedzających.
Plugins umożliwia instalację dodatków. Pro-
ces instalacji jest specyficzny i polega na wkleje-
niu odpowiedniego kodu w polu Install plugin i
zaciągnięciu na serwer (Upload).
Bardzo ciekawą funkcjonalność oferuje za-
kładka Import. Mamy możliwość importowa-
nia zawartości witryn opartych o inne platfor-
my. W wersji 4.0.6 Textpattern wspiera import
z systemów Movable, WordPress, b2 i Blogger.
Importowaną treść możemy przypisać do od-
powiednich sekcji oraz nadać wybrany status.
Nieco rozczarowuje brak popularnych syste-
mów CMS.
Podsumowanie
Mam nadzieję, że Textpattern zainteresował
Cię drogi Czytelniku. Zapoznałeś się z proce-
sem instalacji oraz szczegółowej konfiguracji.
Wspólnie udało się nam stworzyć szkielet, na
którym zbudujemy witrynę.
W następnej części ożywimy nasz projekt do-
dając treść, zmieniając domyślny wygląd po-
przez edycję szablonu i arkusza CSS. Zainstalu-
jemy wybrany plugin i skonfigurujemy witrynę
na nasze potrzeby.
W Sieci
• http://www.textpattern.com – strona do-
mowa projektu
KRYSTIAN RAJSKI
Autor interesuje się tworzeniem aplikacji webo-
wych oraz technologiami internetowymi. Związa-
ny z grupą ProgInn. Na co dzień pracuje jako So-
ftware Test Engineering w firmie ADVA Optical Ne-
tworking.
Kontakt z autorem: krajski@p-innovations.com,
http://www.p-innovations.com
31
 Programowanie PHP
Opensource-owe
platformy blogowe
Porównanie oparte o PHP i bazy danych
W przeciągu ostatnich lat blogi internetowe zjednały sobie wielką
popularność wśród użytkowników internetu. Przestały być tylko i wyłącznie
formą pamiętników a stały się miejscem wymiany zdań pomiędzy różnymi
środowiskami jak choćby programistów.
Dowiesz się:
• O najpopularniejszych platformach blogo-
wych napisanych w PHP;
• O ich obsłudze, możliwościach i porównaniu z
rozwiązaniami konkurencyjnymi.
Poziom trudności
W
iele firm (np. Microsoft) zaczęło
wykorzystywać platformy blogo-
we jako formę kontaktu z klien-
tem, kontaktu, choć częściowo anonimowe-
go, jednak bardziej przyjaznego. Równocześnie
wraz z tym boomem rozwinęło się PHP i stało
powszechnie stosowanym językiem programo-
wania w aplikacjach internetowych. Natural-
nym było, więc, że wiele platform blogowych
powstało właśnie w oparciu o niego i zazwyczaj
w sprzężeniu z systemem baz danych MySQL.
W temacie artykułu podkreśliłem właśnie tech-
niki (PHP + bazy danych), na jakich omawiane
w artykule blogi bazują. Powodem tego jest
fakt, że konkurencyjne rozwiązania (Perl, Ruby-
OnRails) również oferują darmowe, opensour-
ce-owe platformy blogowe (odpowiednio Mo-
vableType, Typo etc.). We wstępie chciałbym
jeszcze wytłumaczyć powody wybrania oma-
wianych platform. Wordpress i Texpattern są
zapewne wielu czytelnikom doskonale znane,
jeśli nie z praktyki to chociażby ze słyszenia.
Dwie ostatnie aplikacje wybrałem ze względu
na to, iż pracują w trybie Multi – Users (MU),
co pozwala na prowadzenie wielu niezależnych
32
Powinieneś wiedzieć:
• Powinieneś mieć wiedzę na temat zarządzania
systemami CMS (instalacja systemów, obsługa
panelów);
• Powinieneś znać PHP i umieć konfigurować
bazy danych MySQL.
blogów w oparciu o jedną platformę. Jako, że
temat jest obszerny przy omawianiu każdego
ze skryptów chciałbym skupić się na rzeczach
podstawowych i najważniejszych a więc kwe-
stia związana z łatwością i intuicyjnością zarzą-
dzania blogiem, sposobem tworzenia własnych
them-ów (sposoby szablonowania), dostępność
plugin-ów (rozszerzeń), dokumentacja aplika-
cji oraz wsparcie techniczne.
Wordpress (wersja 2.3.2)
Poczynając od instalacji a na zarządzaniu koń-
cząc można śmiało powiedzieć, że Wordpress
jest skryptem zarówno stabilnym jak i przyja-
znym użytkownikowi. Zarówno grafika pane-
lu administracyjnego jak i jego filozofia czynią
go bardzo łatwym w opanowaniu i intuicyjnym
w zarządzaniu. Co ważne, a o czym pisałem na
wstępie, dostosowanie panelu administracyjne-
go do obsługi w ojczystym języku jest łatwiej-
sza niż strony frontowej, nawet dla osób niezna-
jących PHP. Rozwijanie możliwości bloga przez
wgrywanie własnych them-ów czy plugin-ów
również nie przysparza najmniejszych proble-
mów. Dodatkową zaletą jest obszerna i prosta
możliwość konfiguracji systemu. Wordpress
został zaprojektowany tak, że doskonale nada-
wać się może nie tylko jako skrypt typowo blo-
gowy, ale również jako bardzo dobry CMS do
prowadzenia małych i średnich stron interne-
towych.
Them-y
Wordpress jak wszystkie omawiane w tym ar-
tykule skrypty posiada system szablonów moż-
liwych do łatwej instalacji. Osoby, które nie
mają wiedzy, a które nie chcą korzystać z do-
myślnych, po instalacji mogą pobrać setki, wie-
le them-ów. Skupię się jednak na omówieniu
kwestii technicznej pracy z szablonami tego
skryptu. Wordpress nie korzysta z systemu sza-
blonów takiego jak Smarty, bądź HTML_Tem-
plate_IT (parser klas Pear). Odbija się to lekko
na wydajności gdyż mechanizmy cache-owania
w wymienionych wcześniej systemach znacz-
nie przyspieszają przetworzenie i wyświetlenie
widoków. Kolejnym bardzo poważnym manka-
mentem jest kwestia tego, że wiele słów zaszy-
tych jest na stałe w szablonie. Takie rozwiązanie
uniemożliwia łatwą internacjonalizację strony
frontowej i wymaga ręcznej edycji. Włączenie
mechanizmu cache-owania możliwe jest przez
instalacje dodatkowych rozszerzeń jak plugin
WP-Cache.
Plugin-y
Domyślnie po instalacji mamy możliwość ko-
rzystania z dwóch dostarczonych domyślnie
plugin-ów.
Zamiast jednak opisywać przykładowe z nich,
tak w tym skrypcie jak i pozostałych chciałbym
się skupić bardziej na teoretycznych kwestiach.
Jak wiadomo by napisać własne rozszerzenie,
potrzebna jest znajomość, co najmniej PHP. Co
jednak jest jeszcze bardzo ważne to dokumen-
tacja gotowego skryptu, oraz tutoriale, pomaga-
jące deweloperom w pisaniu własnego plugin-a.
W przypadku Wordpress-a, nie można mieć żad-
nych zastrzeżeń w tych względach. Na oficjalnej
stronie projektu, umieszczono bardzo wiele in-
formacji na temat rozwoju własnych rozszerzeń
a także, co jest ogromnym ułatwieniem, można
11/2008
 Porównanie opensource-owych platform blogowych

tam znaleźć API przygotowane właśnie pod tym intuicyjnym. Mimo, że na oficjalnej stronie Them-y
kątem. Osoby nieznające PHP, mają szeroki wa- projektu opisywany jest jako CMS a nie platfor- Textpattern dysponuje dość różnym podej-
chlarz dostępnych rozszerzeń, dostępnych całko- ma blogowa, wydaje się jednak, że został stwo- ściem do systemu szablonów. Na stronie,
wicie za darmo a oferujących duże możliwości rzony z myślą o tym drugim przeznaczeniu. Co twórcy zaznaczają, że skrypt nie posiada ta-
rozszerzenia swojego bloga o dodatkową funk- prawda możliwości konfiguracyjne skryptu są kowego systemu jak większość pozostałych
cjonalność. bogate niemniej, dotyczą one przede wszyst- skryptów. Podejściem przypomina bardziej
kim właśnie ustawień związanych z prowadze- serwisy blogowe jak http://www.blox.pl czy
Wsparcie techniczne i dokumentacja niem bloga. To, co na pewno jest istotną kwe- http://www.blogger.com, ze względu na we-
Tak jak pisałem już w poprzednich paragrafach stią i wiele osób może zachęcić, to możliwość wnętrzny system znaczników. Jest to rozwią-
wsparcie techniczne dla opisywanego skryp- wyboru języka zarówno instalacji jak i prowa- zanie ciekawe i wydajne, jednak poważnym
tu nie pozostawia dla mnie nic do życzenia. dzenia bloga już w pierwszym kroku konfigu- ograniczeniem jest fakt, braku pełnej inge-
Podobnie ma się sytuacja z techniczną doku- racji skryptu. Dla osób myślących o wykorzysta- rencji w widoki, bez dokładniejszego pozna-
mentacją (API). Dzięki ogromnej popularno- niu go tylko i wyłącznie jako skrypt blogowy i nia struktury skryptu. Edycja them-ów moż-
ści Wordpress-a osoby nieznające języka angiel- niemyślących o dalszym rozwoju swojej strony, liwa jest z poziomu panelu administracyjne-
skiego, dzięki dobremu suportowi w wielu kra- najpoważniejszym mankamentem wydawać się go, gdzie tak jak napisałem możemy ingero-
jach nie miałyby żadnego problemu z pracą z może tylko ubogi edytor tekstowy WYSIWYG wać zarówno w strukturę HTML/XHTML
tym skryptem. służący do wprowadzania i edycji wpisów. jak i arkusze CSS. Dla Textpattern-a, dostęp-
Tabela 1. Zestawienie platform
Zalety
Wordpress Textpattern b2evolution LifeType
• stabilność skryptu; Wymagania plat- PHP 4+ PHP 4+ PHP 4+ PHP 4+
• intuicyjność i przyjazność środowiska pra- formy MySQL MySQL MySQL MySQL
cy nawet dla niezaawansowanych użyt- Sposób szablono- Pełna możliwość System szablono- Pełna możliwość Pełna możliwość
kowników; wania edycji, jednak w wania ciągle nie edycji szablonów edycji szablonów
• możliwość pisania własnych them-ów z przypadku chę- jest w fazie koń- z ograniczeniami
ci dostępu do cał- cowej i trwają spowodowanymi
samą znajomością PHP (dodatkowo też
kowitego forma- nad nim prace systemem Smarty
API); towania przez au-
• nieduże wymagania (dla omawianej wer- tora wymaga zna-
sji: PHP 4.2, MySQL 4.0, opcjonalnie jomości choćby
mod _ rewrite włączony na serwerze) sys- podstaw PHP
temowe oraz lekkość skryptu; Importowanie obsługa impor- b2, Blogger, Mo- Obsługa między Brak
• duża popularność a co za tym idzie bardzo danych z innych tu z ponad 20 in- vable Type, Word- innymi: Word-
dobre wsparcie techniczne i dokumenta- platform nych platform press Press, Movable
Type, Blogger, Li-
cja, duże możliwości rozwoju skryptu za-
veJournal
równo przez początkujących jak i zaawan-
sowanych użytkowników; Rozmiar skryptu/ średni skrypt/ duży skrypt/dość niewielki skrypt/ duży skrypt/
prędkość wyko- średni czas wyko- szybki czas wyko- szybki czas wyko- średni czas wy-
• możliwość wykorzystania jako pełnego nywania * nania nania nania koanania (moż-
CMS-a. liwość włącze-
nia cache-owania
Wady dzięki szablonom
Smarty)
• co może wydać się niekonsekwencją, jed- Optymalizacja Dobra obsługa Dobra obsługa Dobra obsługa Dobra obsługa
nak ze względu na dużą popularność wie- pod silniki wyszu- przyjaznych URL- przyjaznych URL- przyjaznych URL- przyjaznych URL-
le dostępnych rozszerzeń jest niestabil- kiwarek i, wiele plugin-ów i, istnieją plugin-y i, istnieją plugin-y i, istnieją plugin-y
przydatnych do do optymalizacji do optymalizacji do optymalizacji
nych i napisanych na niskim poziomie; optymalizacji
• brak dobrego sposobu internacjonalizacji
Społeczność/ Bardzo wiele Dość duże gro- Średnie grono Średnie grono
frontu strony;
wsparcie/ użytkowników/ no użytkowni- użytkowników, użytkowników,
• sposób szablonowania ze względu na czy- dokumentacja wsparcie w wie- ków/ ograni- przede wszystkim przede wszystkim
telność oraz wydajność; lu językach, rów- czone wspracie osoby o zaawan- osoby o zaawan-
• obsługa tylko i wyłącznie systemu baz da- nież wspar- w językach po- sowanej wiedzy sowanej wiedzy
nych MySQL; cie komercyjne/ za angielskim/ o PHP i admini- o PHP i admini-
• wiele plugin-ów wykorzystujących Java- bardzo dobra do- obszerna doku- stracji/ ograni- stracji/ ograni-
kumentacja mentacja czone wspracie czone wspracie
Script korzysta z metod niezgodnych z w językach po- w językach po-
wytycznymi DOM level 1 i 2, oraz spe- za angielskim/ za angielskim/
cyfikacji języka JavaScript (ECMAScript) obszerna doku- obszerna doku-
opracowanego przez organizację ECMA; mentacja mentacja
• Wordpress pracujący w trybie MU jest nie- Domyślny format XHTML 1.0 Trans- XHTML 1.0 Trans- XHTML 1.0 Trans- XHTML 1.0 Strict
stabilny, dlatego wyłączyłem jego opis i wyjściowy da- itional itional itional
skupiłem się na możliwościach trybu dla nych
jednego użytkownika. Edytor WYSIWYG Tak Tak Tak Tak
Obsługa kanałów Tak Tak Tak Tak
Textpattern (wersja 4.0.6) informacyjnych
Poczynając od instalacji jak i zarządzaniu same- RSS/Atom
go panelu Textpattern również jest skryptem * testy przeprowadzone przy użyciu rozszerzenia Xdebug

www.sdjournal.org 33
 Programowanie PHP
nych jest wiele gotowych tematów, z których
niektóre znaleźć można w odnośnikach na
końcu artykułu.
Plugin-y
Decydując się na pracę z Textpattern-em z jednej
strony możemy być zaskoczeni lekkością skryp-
tu, jego minimalizmem i łatwą obsługą, z dru-
giej możliwościami, jakie daje przy prowadze-
niu bloga. Właśnie dzięki plugin-om, o bardzo
dużych możliwościach jest to osiągalne. W mo-
mencie powstawania artykułu na równoległej
do strony http://www.textpattern.com witrynie
http://www.texpattern.org można było znaleźć
prawie pięćset rozszerzeń i plugin-ów dla opi-
sywanego skryptu. Osoby zainteresowane pisa-
niem własnych dodatków, również dostępnych
jest wiele tutoriali i dobra dokumentacja skryp-
tu. Również ciekawą kwestią jest sposób pracy z
plugin-ami opierający się też o autorski dla Text-
pattern-a system znaczników/tagów. Więcej in-
formacji na ten temat można znaleźć w linkach
na końcu artykułu.
Wsparcie techniczne i dokumentacja
Na oficjalnej stronie skryptu, możemy zna-
leźć odnośniki do pełnej dokumentacji stwo-
rzonej przez użytkowników i twórców Text-
pattern-a, która została nazwana TextBook i za-
wiera wszystkie niezbędne informacje zarów-
no dla początkujących jak i zaawansowanych
użytkowników. Dokumentacja w dniu powsta-
wania artykułu dostępna była w kilkunastu ję-
zykach (bez języka polskiego). Na temat Texpat-
tern-a została napisana również książka: Text-
pattern, Solutions, która jest uznana za oficjal-
ną dokumentację dostępną w formie książko-
wej. Pozycja ta jest w pełni dostępna i możliwa
do nabycia w internecie.
Zalety
• stabilność skryptu;
• intuicyjność i przyjazność środowiska na-
wet dla niezaawansowanych użytkowni-
ków;
• lekkość skryptu;
• zaawansowane możliwości jako skrypt blo-
gowy;
• wiele dostępnych them-ów i plugin-ów;
• szeroki zakres języków instalatora dla pa-
nelu i bloga;
• bogata dokumentacja i duża ilość artyku-
łów poświęconych Textpattern-owi;
• ze względu na strukturę kodu, skrypt jest
bardzo wydajny i szybki.
Wady
• mniejsza popularność w porównaniu do
Wordpress-a również jeśli chodzi o zaple-
cze programistyczne;
• obsługa tylko i wyłącznie systemu baz da-
nych MySQL;
34
• wbrew oficjalnemu opisowi skrypt nie po-
siada bogatych możliwości jako CMS i na-
daje się raczej na platformę blogową;
• mocno strukturalny kod co w pewien spo-
sób ogranicza możliwość rozwoju w szyb-
ki i łatwy sposób;
• brak dobrego systemu szablonowania
o pełnych możliwościach.
b2evolution (wersja 2.4.0)
Tak jak w pozostałych platformach tak i w
przypadku b2evolution instalacja jest bar-
dzo prosta i przebiega w trybie graficznym.
Ze względu na tryb MU jako główne prze-
znaczenie tego skryptu, panel administra-
cyjny jest już jednak dużo bardziej zaawan-
sowany. Niestety po zainstalowaniu pojawia
się problem z polskimi znakami. Mimo, że
w wykazie dostępnych kodowań i języków
znajduje się język polski niestety nawet po
jego wybraniu blog niepoprawnie interpre-
tował polskie znaki. Na oficjalnym forum su-
portu również nie udało mi się znaleźć roz-
wiązania, stąd opis poniższych możliwości
opieram na dyskusjach jakie znalazłem w in-
ternecie oraz dokumentacji skryptu. Prze-
glądając panel administracyjny w pierw-
szym momencie, można mieć duże proble-
my z ogarnięciem wszystkich jego możliwo-
ści. Zagłębiając się dalej, łatwo jednak od ra-
zu rozpoznać ogromne możliwości jakie da-
je b2evolutions. Można stwierdzić, że duży
nacisk położono na bezpieczeństwo skryp-
tu choćby po tym jak wiele opcji zarządza-
nia uprawnieniami użytkowników oferuje
panel. Oczywiście poza wieloma możliwo-
ściami ustawień samego trybu MU przez ad-
ministratora również wiele ustawień doty-
czy samego sposobu prowadzenia konkret-
nego bloga.
Them-y
System szablonów b2evolution spośród 4
opisywanych tu platform najbliższy jest po-
dejściu jakie oferuje Wordpress. Różnicą na
pewno jest użycie słownika do łatwiejszej in-
ternacjonalizacji strony frontowej. Tutaj jed-
nak znów natrafiłem na problem, mimo usta-
wienia jakiegokolwiek z dostępnych języków,
zarówno front strony jak i panel administra-
cyjny nie zareagowały na zmienione usta-
wienia. Plusem jest spora ilość darmowych
them-ów do ściągnięcia z oficjalnej strony
platformy.
Plugin-y
W przypadku plugin-ów, b2evolution również
oferuje na swojej stronie duży wybór. Podzielo-
ne są zarówno kategoriami jak i wersjami wy-
dania. Co bardzo ważne dokumentacja wspo-
magająca tworzenie własnych rozszerzeń jest
bardzo szczegółowa. Brak natomiast jest do-
brych tutoriali, a względna popularność plat-
formy (tryb MU), powoduje również znacznie
mniejszą ilość informacji do znalezienia w in-
ternecie.
Wsparcie techniczne i dokumentacja
Niestety, jak pisałem na początku, po poja-
wieniu się dość poważnego problemu nie
uzyskałem pomocy. Mimo iż b2evolution
wydaje się wyjątkowo wielojęzycznym skryp-
tem to dokumentacja choć dobrze przygoto-
wana, dostępna jest zaledwie w dwóch języ-
kach w tym oczywiście w języku angielskim.
Ocena powyższa jak powiedziałem opiera się
mniej na własnym doświadczeniu, bardziej
na informacjach przeczytanych w internecie.
To samo dotyczy listy zalet i wad jakie przed-
stawiam.
Zalety
• możliwość pisania własnych them-ów z sa-
mą znajomością PHP (dodatkowo API);
• duże możliwości administracyjne;
• jak na specyfikę przeznaczenia (tryb MU)
duża ilość them-ów i plugin-ów;
• czytelna i bogata dokumentacja;
• popularność w swojej kategorii;
• możliwość obsługi kilku systemów baz da-
nych.
Wady
• mała popularność w porównaniu z plat-
formami dla trybów blogowych przezna-
czonych dla jednego użytkownika;
• brak dobrego wsparcia na oficjalnym fo-
rum suportu przy bardziej skomplikowa-
nych zagadnieniach;
• niewiele informacji w języku innym niż
angielski;
• duży brak kompatybilności pomiędzy
wersjami.
LifeType (wersja 1.2.5)
LifeType jest skryptem wymagającym zdecy-
dowanie większej wiedzy w porównaniu za-
równo z Wordpress-em jak i Texpattern-em.
Choć miałem raczej opisywać ogólnie pewne
aspekty a nie wnikać w szczegóły chciałbym
jednak podsunąć pewne rozwiązanie dla osób
instalujących skrypt po raz pierwszy. Otóż w
pliku wizard.php, czyli skrypcie instalacyjnym
bloga w linii siódmej znajduje się następujący
zapis: set_time_limit (5 * 3600), zapobie-
ga on samoczynnemu wykonywaniu się po-
szczególnych czynności w czasie instalacji je-
żeli trwają powyżej określonego czasu. Insta-
lowałem LifeType-a lokalnie oraz na serwerze
firmy home.pl w obydwu przypadkach zapis
ten niestety powodował zatrzymanie proce-
su instalacji w momencie tworzenia i wypeł-
niania tabel w bazie. Polecam więc zakomen-
towanie tej linii.
Przechodząc do panelu administracyjne-
go użytkownik z prawami administratora za-
11/2008
 Porównanie opensource-owych platform blogowych

pewne szybko zwróci uwagę na to, że autorzy stronie jest ich bardzo niewiele i również w Zalety
skryptu główny nacisk, jeśli chodzi o możli- internecie ciężko jest znaleźć takowe.
wości konfiguracyjne postawili na zarządza- • stabilność skryptu;
nie możliwościami bloga przez administra- Plugin-y • dobra dokumentacja skryptu (język angiel-
tora dając mu wiele opcji. Z tych najważniej- Jak pozostałe skrypty, LifeType posiada dobrą ski);
szych ale i kierowanych do osób z pewnym dokumentację dla osób chcących wykonać wła- • w swojej klasie nie posiada dużej konku-
doświadczeniem wymienię np. możliwości sne rozszerzenia. API skryptu jest udokumen- rencji;
ustawienia cache-owania zarówno szablonów towane w pełni (nie w języku polskim), brak • duży nacisk postawiony na bezpieczeń-
Smarty (system szablonowania LifeType-a), natomiast szerszej sekcji z tutorialami odno- stwo;
cache-owania przez HTTP, czy ze względów śnie budowy plugin-ów. Podobnie jak w przy- • bogate możliwości dla administratora (sys-
bezpieczeństwa uniemożliwienie edycji i padku them-ów, tak i jeśli chodzi o plugin-y dla tem zarządzania blogami oraz użytkowni-
tworzenia skryptów PHP właśnie w szablo- LifeType-a nie ma ich wielu, natomiast bez pro- kami);
nach jak i w samym skrypcie. Jeśli natomiast blemu można znaleźć te najbardziej powszech- • system szablonów oparty na Smarty.
chodzi o możliwości konfiguracyjne samego ne jak chociażby chmura tagów lub ogranicze-
bloga i kwestie, które najbardziej powinny za- nie dostępu do bloga osobom nieupoważnio- Podsumowanie
interesować przeciętnego użytkownika, Life- nym przez weryfikację hasłem. Powyższy artykuł napisany został z zamia-
Type oferuje tylko te podstawowe, co dla wie- rem przedstawienia czytelnikom najpopu-
lu użytkowników może okazać się zniechęca- Wsparcie techniczne i dokumentacja larniejszych systemów blogowych wraz z ich
jące. Dodatkowo, w wersji, którą opisuję nie Mimo dobrej dokumentacji w języku angiel- docelowym przeznaczeniem, stąd też celowe
ma zarówno spolszczenia dla frontu jak i pa- skim, ze względu na popularność zarówno ofi- rozgraniczenie na systemy napisane dla try-
nelu administracyjnego, szczegóły jednak opi- cjalne forum skryptu jak i informacje możli- bu single/multi user/s. Oczywiście istnieje du-
szę poniżej. we do znalezienia w internecie mogą zniechę- żo alternatywnych rozwiązań i platform ta-
cić wielu użytkowników do rozpoczęcia pracy kich jak np. Serendipity czy boastMachine,
Them-y z LifeType-m. Zdecydowanie jest on przezna- które jednak ze względu na popularność ce-
LifeType co napisałem we wstępie korzysta czony dla osób posiadających wiedzę zarów- lowo ominąłem. Tekst ma być podpowiedzią
z szablonów Smarty. Nie chciałbym wnikać no jeśli chodzi o PHP jak i administrację CMS- dla osób, które stojąc przed wyborem instala-
i skupiać się na wadach i zaletach tego po- ami. Na stronach w języku polskim próżno szu- cji jakiegoś rozwiązania chciałyby mieć ogól-
dejścia, gdyż nie tego dotyczy artykuł i wie- kać jakichkolwiek informacji na temat skryp- ne spojrzenie na możliwości prezentowane
le na ten temat zostało już napisane. W przy- tu, w języku angielskim jak wspomniałem sy- przez poszczególne platformy, dlatego też
padku użytkowników nieposiadających do- tuacja jest podobna. Rozwiązaniem pozostaje celowy podział przy każdym opisie na kwe-
świadczenia w architekturze Smarty, wyko- w tym względzie poświęcenie się lekturze wi- stie najważniejsze w pracy z opisanymi sys-
nanie własnego them-u nie powinno jednak ki jak i dokumentacji API w przypadku chęci temami. Warto podkreślić jednak, że podob-
przysporzyć większych trudności. Konstruk- poważnych zmian podstawowej funkcjonalno- nie jak w przypadku CMS-ów, kierując się
cja nie jest skomplikowana i łatwo (posiada- ści skryptu. wyborem jakiegoś rozwiązania najlepiej jest
jąc choć podstawową wiedzę z programowa- dobrać skrypt w oparciu o docelowe wyma-
nia w PHP) można na zasadzie porównania Wady gania stawiane przez klienta bądź użytkow-
z domyślnym szablonem wykonać swój wła- nika. Niekoniecznie więc decyzja na insta-
sny. Dodatkowym atutem jest użycie w sza- • nieduża ilość gotowych them-ów oraz plu- lację bardzo rozbudowanej platformy blo-
blonach mechanizmu słownika (i18n) przez gin-ów; gowej będzie słuszną decyzją w przypadku
co spolszczenie można dokonać dodając od- • dokumentacja przede wszystkim w języku kiedy użytkownik oczekuje prostoty, lekko-
powiedni plik do folderu z tłumaczeniami a angielskim; ści i intuicyjności a duża część dostępnych
następnie ustawić go z poziomu panelu ad- • niewiele tutoriali oraz artykułów dotyczą- możliwości nie będzie wykorzystana. Dla-
ministracyjnego. Użycie szablonów Smarty cych LifeType-a; tego właśnie warto czasem rozważyć decy-
umożliwia ustawienie dla nich wielu opcji, • nieduże możliwości administracyjne sa- zję wyboru chociażby bardzo popularnego
jak choćby system cache-owania, o którym pi- mym blogiem; Wordpress-a na rzecz lekkiego i bardzo przy-
sałem powyżej. Jeśli chodzi o gotowe szablo- • obsługa tylko i wyłącznie systemu baz da- jaznego Textpattern-a. Z drugiej strony pro-
ny dedykowane blogowi niestety na oficjalnej nych MySQL. gramiści bądź webmasterzy mający wykonać
serwis blogowy dla wielu użytkowników, po-
winni dobrze zapoznać się z platformami
W Sieci b2evolution i LifeType ze względu na róż-
norodność opcji administracyjnych. Artykuł
• http://www.problogger.net/archives/2006/02/15/choosing-a-blog-platform/ – tekst poświęco-
nie miał na celu zasugerowania lepszego roz-
ny wyborowi platformy blogowej (EN);
• http://www.siteground.com/choose_blog_tool.htm – porównanie platform blogowych (EN); wiązania, a wszystkie opisane platformy ma-
• http://txpmag.com/article/textpattern-versus-wordpress – porównanie platform Wordpress i ją zarówno rzesze zwolenników jak i prze-
Textpattern (EN); ciwników. Zakończeniem artykułu są linki
• http://asymptomatic.net/blogbreakdown.htm – porównanie wielu platform blogowych (EN); do stron związanych z omówionymi w tek-
• http://www.ojr.org/ojr/images/blog_software_comparison.cfm – porównanie wielu platform ście zagadnieniami.
blogowych (EN);
• http://unblogbar.com/software/ – porównanie wielu platform blogowych (DE);
• http://www.weblogmatrix.org/ – porównanie wielu platform blogowych (EN);
• http://wordpress.org/ – oficjalna strona platformy Wordpress (EN); LECH ALBRZYKOWSKI
• http://textpattern.com/ – oficjalna strona platformy Textpattern (EN); Autor od kilku lat zajmuje się programowaniem
• http://b2evolution.net/ – oficjalna strona platformy b2evolution (EN); aplikacji internetowych oraz wdrażaniem syste-
• http://lifetype.net/ – oficjalna strona platformy LifeType (EN).
mów CMS.
Kontakt z autorem: albrzykowski@gmail.com

www.sdjournal.org 35
 Testowanie oprogramowania
SAP GUI Scripting API
Automatyzacja czynności w SAP GUI
SAP GUI Scripting API to interfejs pozwalający na emulowanie każdej
czynności jaką może wykonać użytkownik w środowisku SAP GUI. Dzięki jego
użyciu można zautomatyzować czynności powtarzalne, ale również uzyskać
dostęp do SAP GUI z poziomu innych aplikacji, np. Windows Scripting Host.
Dowiesz się:
• W jaki sposób tworzyć skrypty automatyzują-
ce czynności użytkownika w SAP GUI;
• W jaki sposób połączyć SAP GUI z aplikacją MS
Office.
Poziom trudności
N
iemiecki producent oprogramowania
SAP tworzy szeroką gamę komplemen-
tarnych rozwiązań do informatyczne-
go wsparcia procesów biznesowych. Poszczególne
elementy systemu wydzielane ze względu na biz-
nesowy obszar ich zastosowania określane są mia-
nem modułów. W celu zapewnienia kompatybil-
ności i spójności poszczególnych modułów całość
napisana jest w dedykowanym języku programo-
wania ABAP lub w Javie, który to język programo-
wania posiada niekwestionowaną pozycję na ryn-
ku języków programowania systemów bizneso-
wych. W obu przypadkach oprogramowanie uru-
chamiane jest na dedykowanych serwerach. Ser-
wery funkcjonują w kilku wersjach w rozróżnie-
niu na konkretne infrastruktury systemu opera-
cyjnego i bazy danych, które stanowią szkielet da-
nej wersji konfiguracji serwera.
Rozbudowany system aplikacji biznesowych
SAP można również podzielić na część transak-
cyjną (moduły odpowiadające różnym proce-
som przedsiębiorstwa) oraz część szeroko rozu-
mianego raportowania – Business Intelligence.
Struktura aplikacji SAP wyraźnie rozgranicza
warstwę przechowywania danych (Oracle, Ma-
xDB, MS SQL Server), warstwę wykonywania lo-
giki biznesowej (ABAP, J2EE) oraz warstwę inter-
fejsu użytkownika (SAP GUI for Windows, SAP
36
Powinieneś wiedzieć:
• Czytelnik powinien posiadać dobrą orientację
w posługiwaniu się SAP GUI, czynności bądź
transakcje SAP jakie będą miały zostać zauto-
matyzowane;
• Czytelnik powinien znać podstawy programo-
wania w języku skryptowym typu JavaScript
lub JScript.
GUI for Java, dostęp przez przeglądarkę interne-
tową dla aplikacji z interfejsem webowym).
Artykuł poniższy opisuje pokrótce SAP GUI
Scripting API (dalej SGS), skryptowe API dostępu
do funkcjonalności SAP GUI. Wszystkie odniesie-
nia dotyczą SAP GUI for Windows 7100.1.5.1033.
Głównym celem przyświecającym powsta-
niu SGS było stworzenie narzędzia emulują-
cego działania użytkownika. SGS zapewnia ta-
ką właśnie funkcjonalność wykonania każdego
działania, jakie może podjąć użytkownik w in-
terakcji z systemem za pomocą SAP GUI. Dzia-
łania dostępne przez SGS to:
• użycie/aktywacja elementów SAP GUI (np.
wybranie pozycji menu, naciśnięcie przyci-
sku);
• zapisanie czynności wykonanych przez użyt-
kownika do postaci skryptu;
• logowanie informacji systemowych do pliku.
Przykładowe zastosowania SGS:
• testy wydajności (symulowanie aktywno-
ści wielu użytkowników);
• automatyzowanie powtarzalnych czynno-
ści (zarówno administratorów jak i użyt-
kowników systemu);
• łączenie SAP GUI z aplikacjami zewnętrz-
nymi.
Porównaniem mogącym dać zupełnie nowym
użytkownikom pewien obraz SGS w SAP GUI,
może być JavaScript i przeglądarka internetowa.
Przy czym SGS nie umożliwia dokonywania z
poziomu SGS jakichkolwiek zmian w samym
GUI np. dodawania nowych elementów ekranu.
Skrypty są wykonywane w SAP GUI, a niewie-
le można z SAP GUI zrobić bez podłączenia się
do serwera aplikacji i otwarcia sesji. Dlatego do
poznania SGS i wypróbowania przykładowego
kodu będzie potrzebna instalacja zarówno SAP
GUI jak i samego serwera aplikacji.
SAP udostępnia wersje testowe swojego sytemu,
które można pobrać ze strony http://sdn.sap.com,
do czego wymagana jest rejestracja. Z sekcji Down-
loads > SAP NetWeaver Main Release można po-
brać SAP NetWeaver 7.0 ABAP Trial Version. SAP
GUI można pobrać z ftp://ftp.sap.com/pub/sapgui/,
gdzie znajdują się obie wersje SAP GUI dla Win-
dows oraz Java. Należy zwrócić uwagę na to, że
oprogramowanie skali SAP Netweaver ma duże
wymagania sprzętowe, które podane są na stro-
nie pobierania.
Kolejnym krokiem jest instalacja. Uruchamia-
na jest poprzez otwarcie w przeglądarce inter-
netowej prezentacji w formacie html, w której
wszystkie kroki są przejrzyście opisane. Przed
uruchomieniem instalatora warto zwrócić uwa-
gę na kwestie dotyczące długości nazwy kompu-
tera oraz zawartość plików services oraz hosts z ka-
talogu %windir%/system32/drivers/etc/. Dodatko-
wo, w przypadku, gdy nasz komputer nie po-
siada adresu IP innego niż 127.0.0.1, konieczne
jest zainstalowanie Microsoft Loopback Adapter.
Szczegóły można znaleźć w instrukcji instalacji.
Po instalacji i uruchomieniu serwera SAP Ne-
tweaver oraz SAP GUI, aby móc połączyć się z
serwerem, należy zainstalowany system dodać
do listy systemów w zakładce Systemy w SAP Lo-
gon. W polu opis wpisać można np. NSP, w polu
Serwer aplikacji nazwę albo adres IP komputera
na którym serwer jest uruchamiany, Numer syste-
mu to dla wersji testowej 00, ID systemu to NSP.
Jeśli wszystko zostało wykonane zgodnie z in-
strukcją instalacji i serwer został uruchomiony,
po dwukrotnym kliknięciu na nowo dodanej po-
zycji NSP w SAP Logon, SAP GUI otworzy się na
ekranie logowania do systemu.
11/2008

Po zainstalowaniu obsługa SGS nie jest do-
myślnie aktywowana w ustawieniach serwera
SAP Netweaver. Do wyboru są dwie możliwo-
ści uruchomienia obsługi SGS po stronie serwe-
ra – tylko dla bieżącej sesji uruchomienia serwe-
ra lub zapisać to ustawienie aktywne dla wszyst-
kich nowo uruchamianych sesji serwera.
W pierwszym przypadku należy użyć transak-
cji rz11 wybierając parametr sapgui/user_scripting.
Ostatnia pozycja Current value ma wartość FAL-
SE. Należy kliknąć na niej i wybrać z paska narzę-
dziowego przycisk Change Value. Następnie po
wpisaniu wartości TRUE w polu New value na-
leży kliknąć ikonę dyskietki, aby zapisać zmiany.
W środowisku produkcyjnym koniecznym mo-
że być zaznaczenie również opcji Switch on all se-
rvers. Do kolejnego uruchomienia, dla wszystkich
nowych sesji użytkownika w bieżącej sesji serwe-
ra, SGS jest już aktywne. Takie rozwiązanie jest
praktyczne, jeśli w standardowym trybie nie udo-
stępnia się SGS użytkownikom, a chce tylko jed-
norazowo wykonać czynności administracyjne
lub testy nie wymagające wielokrotnego urucha-
miania serwera SAP Netweaver. Jeśli jednak SGS
ma być dostępne po restarcie serwera SAP Netwe-
aver, należy wprowadzić wpis aktywujący obsługę
SGS w pliku profilu serwera.
Plik profilu uruchomieniowego serwera zawie-
ra parametry uruchomieniowe serwera. W syste-
mie testowym plikiem profilu jest: %nazwa_serwe-
ra, domyślnie NSP%_DVEBMGS00_%nazwa_kom-
putera_na_którym_uruchomiony_jest_serwer%
znajdujący się w katalogu: %katalog_instalacji, do-
myślnie c:\SAP%\ %nazwa_serwera, domyślnie
NSP%\SYS\profile. Za pozycją rdisp/myname dopi-
sujemy w nowej linii: sapgui/user_scripting = TRUE.
Po wprowadzeniu tej zmiany, każda nowo urucho-
miona sesja serwera będzie obsługiwać SGS.
Po wykonaniu opisanych dotąd czynności sys-
tem jest gotowy do używania w nim SAP GUI
Scripting API.
Skrypty SGS można uruchamiać po zalogo-
waniu poprzez kliknięcie pierwszego od prawej
przycisku ustawień layout’u (Alt+F12) i wybra-
niu Script Recording and Playback, a następnie
poprzez kliknięcie zielonego przycisku odtwa-
rzania, aby wybrać w wyświetlonym oknie plik
skryptu do wykonania. Wybranie pliku podwój-
nym kliknięciem albo po zaznaczeniu go klik-
nięcie przycisku OK rozpoczyna wykonanie za-
pisanego w pliku skryptu. Aby rozpocząć nagry-
wanie wykonywanych czynności klika się w tym
samym oknie na czerwony przycisk nagrywa-
nia. Po kliknięciu przycisku More można wpisać
ścieżkę do pliku, w jakim zostaną zapisane czyn-
ności wykonywane przez użytkownika w trakcie
działania rejestratora skryptów.
Zarówno podczas nagrywania, jak i wykonywa-
nia skryptu, w prawym dolnym rogu okna SAP
GUI aktywny jest czerwono-biały wskaźnik działa-
nia skryptu, który podczas normalnego użytkowa-
nia SAP GUI również widoczny, ale nieaktywny.
Krótki przegląd możliwości zastosowania i
składni kodu SGS przedstawiony zostanie po-
www.sdjournal.org
SAP GUI Scripting API
niżej na przykładzie zautomatyzowania exportu GUI. Okno jest maksymalizowane, co jest przydat-
wyników raportu SAP Query. Jako, że SAP Qu- ne do zapewnienia zawsze tej samej widoczności,
ery oferuje kilka formatów, do jakich można eks- ponieważ SGS może się odwoływać tylko do wi-
portować wyniki raportów, w przykładzie wy- docznych elementów, jest to istotne np. przy póź-
brano bezpośredni eksport do pliku tekstowego, niejszym odwoływaniu się do pozycji wyświetla-
który dobrze nadaje się do późniejszego użycia nych list. Na końcu w pola tekstowe wpisywane są
w aplikacjach zewnętrznych. nazwa i hasło użytkownika, a całość zatwierdzana
Przykładowy skrypt napisany jest przy założe- klawiszem Enter powodując zalogowanie użytkow-
niu, że będzie on wykonywany bez potrzeby inge- nika w systemie. W celu odwoływania się do ele-
rencji użytkownika, a więc potrzebne będzie wpi- mentów ekranu użyta jest metoda findById().
sanie hasła i nazwy użytkownika. W przykładzie W zależności od rozdzielczości ekranu, na któ-
te dane wpisane są do kodu, co może być dozwo- rym uruchomione zostało SAP GUI, zmienia się
lone w środowisku systemu deweloperskiego, jed- ilość widocznych elementów. Jeśli element nie
nak ze względów bezpieczeństwa w zastosowa- jest widoczny na ekranie SGS nie może się do nie-
niach produkcyjnych, lepiej zastosować monit o go odwołać, co powoduje powstanie wyjątku. Np.
te dane np. przy użyciu elementu InputBox. przy wysokiej rozdzielczości widocznych jest 25 li-
Pierwszą czynnością, jaką należy wykonać w nii raportu, przy niższej rozdzielczości już tylko
celu uruchomienia skryptu SGS, jest przygoto- 12, więc nie można odwoływać się do wiersza 25.
wanie środowiska uruchomieniowego dla skryp- Należy zwrócić na to uwagę, jeśli skrypty mogą być
tu, a więc uruchomienie SAP GUI. Pojawia się uruchamiane przy innej rozdzielczości ekranu.
zatem okazja wykorzystania możliwości uży- Podana powyżej metoda zdefiniowania obiektu
cia SGS w połączeniu z Windows Scripting Host sesji i odwoływania się do elementów ekranu uła-
(WSH) i zautomatyzowania również tej operacji twia późniejsze bezpośrednie użycie kodu genero-
kodem zawartym w jednym, rozpoznawalnym wanego przez rejestrator skryptów. Kolejność wy-
przez WSH pliku vbs. woływania obiektów składających się na ekran SAP
W celu zawarcia całego kodu w jednym pliku GUI, do którego elementów odwołuje się skrypt
aplikacja SAP Logon uruchamiana jest przez WSH. jest następująca: Aplikacja>Połączenie>Sesja.
Tworzony jest obiekt silnika WSH, a wywołanie Aplikacją jest uruchomiony SAP Logon, dlatego
metody Run uruchamia SAP Logon przez otwarcie zawsze istnieć będzie tylko jeden taki obiekt. Połą-
domyślnie tworzonego podczas instalacji skrótu na czenie z serwerem aplikacji jest otwierane poprzez
pulpicie. Do momentu wystartowania SAP Lo- zalogowanie się w SAP GUI. Domyślna maksy-
gon nie można odwołać się do silnika SGS, dlate- malna ilość połączeń do sesji serwera wynosi 200
go na potrzebny na to czas, zależny od wydajności i nie jest proporcjonalnie dystrybuowana między
systemu, na którym SAP GUI jest używane, nale- użytkowników. Dlatego w teorii jeden użytkow-
ży skrypt uśpić. Po uruchomieniu SAP Logon two- nik mógłby otworzyć do 200 sesji na serwerze.
rzone są kolejno obiekty aplikacji, silnika, połącze- Oddzielną sesją w rozumieniu tego artykułu,
nia oraz sesji. Połączenie definiowane jest przez po- określane jest każde otwarte okna SAP GUI. W
danie nazwy wpisu dla połączenia z listy w SAP Lo- każdej sesji można wykonywać niezależnie różne
gon. Po zainicjalizowaniu tych obiektów można się od siebie różne transakcje. Dla jednego połączenia
już odwoływać do elementów sesji i ekranu SAP można utworzyć maksymalnie pięć sesji. Dlatego
Listing 1. Uruchomienie SAP Logon oraz zalogowanie użytkownika do systemu
Set WshShell = WScript.CreateObject("WScript.Shell") ‘tworzymy obiekt do
odwoływania się do silnika WSH
WshShell.Run("""d:\profiles\All Users\Desktop\Sap Logon.lnk""") ‘uruchamiamy SAP GUI
poprzez skrót na pulpicie
WScript.Sleep(5000) ‘usypiamy skrypt na czas uruchomienia SAP GUI
Dim objSapGui
Set objSapGui = GetObject("SAPGUI")
Dim objScriptingEngine
Set objScriptingEngine = objSapGui.GetScriptingEngine ‘kolejno obiekt silnika SGS
Set objConnection = objScriptingEngine.openConnection("NSP") ‘połączenia
Set session = objConnection.Children(0) ‘oraz sesji
session.findById("wnd[0]").maximize ‘maksymalizuje główne okno
session.findById("wnd[0]/usr/txtRSYST-BNAME").text = "bcuser" ‘wpisanie nazwy uzytkownika
session.findById("wnd[0]/usr/pwdRSYST-BCODE").text = "minisap" ‘wpisanie hasła
session.findById("wnd[0]/usr/txtRSYST-LANGU").text = "EN" ‘wybór języka sesji
session.findById("wnd[0]").sendVKey 0 ‘wysłanie użycia klawisza Enter
Listing 2. Uruchomienie transakcji sq01
session.findById("wnd[0]/tbar[0]/okcd").text = "/nsq01"
session.findById("wnd[0]").sendVKey 0
37
 Testowanie oprogramowania

przy domyślnych ustawieniach, możliwe jest teo- łuje nowe okno modalne zawierające listę grup. pozostawiony zostaje domyślny wybór DAT, jedy-
retycznie otwarcie tysiąca okien SAP GUI i wyko- Dla zautomatyzowania tego wyboru, użyta zo- nie dodatkowo zaznaczane jest pole With column
nywanie w każdym z nich, innej transakcji. staje funkcja filtra, który zawęża wyświetlane po- heeaders. Zapisuje to w pierwszym wierszu pliku
Uruchamianie transakcji można wykonywać zycje do jednej konkretnej nazwy grupy. Kolejno, nazwy kolumn, co np. ułatwia późniejsze użycie
poprzez rozwinięcie drzewa menu i wybranie od- wywoływane jest wybranie i podwójne kliknię- pliku jako tabeli połączonej w MS Access. Ostatnia
powiedniego jego elementu, ale dużo praktyczniej- cie na pierwszy wiersz listy, co powoduje zmia- linia kodu zatwierdza zapisanie danych.
szym z punktu widzenia zastosowania w SGS spo- nę wyświetlanej listy kwerend na listę dla grupy Po wykonaniu wszystkich czynności w SAP
sobem jest wpisywanie kodu transakcji do pola ko- /SAPQUERY/QD. GUI w celu zamknięcia wszystkich otwartych
mend i wysłanie do GUI procedury wciśnięcia kla- Dzięki wyszukiwaniu elementu ekranu po jego dla wykonania skryptu sesji użyta zostaje transak-
wisza Enter. Tak więc, aby już po zalogowaniu uru- wartości, zapewnia się dostęp bez względu na to, cja /nex. Powoduje to zamknięcie sesji bez pytania
chomić transakcję tworzenia raportów ad hoc SAP czy w nowo otwartym oknie wyboru szukany ele- o potwierdzenie tego wyboru.
ABAP Query, użyty zostanie kod z Listingu 2. ment jest widoczny, ponieważ po zastosowaniu Wywołanie kwerendy SAP Query z poziomu
Najpierw kod transakcji wpisywany jest do filtra wyświetlana jest tylko jedna, właściwa dla transakcji sq01 umożliwia testowanie ich wyko-
okna komend, a następnie wysyłane naciśnięcie dalszego wykonania skryptu wartość. nania użytkownikom je tworzącym, jeszcze za-
klawisza Enter, do uruchomienia wpisanej trans- Po wybraniu grupy użytkowników wyświetlo- nim dla zapytania zostanie utworzona nowa
akcji. Poprzedzanie nazw transakcji znakiem /n na zostaje lista dostępnych kwerend. Do pola na- transakcja dodana do menu użytkownika koń-
umożliwia uruchamiania tej samej transakcji wie- zwy kwerendy skrypt wprowadza nazwę kweren- cowego. Ponadto, umożliwia to późniejsze uży-
lokrotnie w jednej sesji, jeśli np. zamierzamy wy- dy i uruchamia z wcześniej zapisanym wariantem. cie tego samego kodu, do wywoływania różnych
wołać po kolei kilka kwerend w tej samej sesji. Pojawia się okno wyboru nazwy wariantu, do któ- kwerend poprzez użycie funkcji i przekazywanie
W celu zapewnienia kontroli dostępu, rapor- rego skrypt wstawia zapisaną w kodzie nazwę. Wy- nazw kwerendy i wariantu w jej parametrach.
ty SAP Query przypisane są do specjalnych grup bór zatwierdzany jest klawiszem Enter, a następnie Użycie SAP GUI Scripting wymaga dobrej zna-
użytkowników SAP Query. Dlatego, aby na ekra- poprzez wybór klawisza F8, kwerenda zostaje uru- jomości systemu od strony użytkownika, dlatego
nie transakcji sq01 odwołać się do określonej kwe- chomiona z wybranym wariantem. W wariancie jest to narzędzie, które można polecić użytkowni-
rendy należy dla każdego nowego połączenia wy- dla transakcji można zapisać wiele ustawień. W kom kluczowym, pracownikom pierwszej i dru-
brać docelową grupę użytkowników. Wybór ten powyższym przykładzie wariant zawiera wybra- giej linii wsparcia, osobom, które potrzebują wy-
będzie zapamiętany do zamknięcia danego połą- nie z opcji Output format – File store z podaniem konać różnego rodzaju czynności administracyj-
czenia. Jeśli uruchomimy transakcję sq01 w no- ścieżki, czyli zapisu wyniku kwerendy do pliku. Po ne z poziomu SAP GUI. Do sprawnego rozumie-
wej sesji dla tego samego połączenia, wyświetlo- wykonaniu zapytania, wyświetla się okno, w któ- nia i edycji kodu przydatna jest znajomość pod-
ny zostanie katalog kwerend dla ostatnio wybra- rym jeszcze raz można zmienić ścieżkę do pliku. staw programowania, np. w JavaScript.
nej grupy użytkowników. Wybranie przycisku W tym samym oknie dokonuje się formaty pliku Możliwość łączenia w jednym pliku kodu SGS
wyświetlenia listy grup użytkowników, wywo- w jakim zapisane mają być wyniki. W przykładzie z WSH umożliwia łatwy dostęp do SGS z pozio-
mu każdej aplikacji mającej również możliwość
Listing 3. Użycie filtra w celu ograniczenia ilości wpisów na liście wyboru wywołania skryptu WSH. Ta właściwość umoż-
liwia na przykład uruchamianie skryptów SGS
session.findById("wnd[0]/tbar[1]/btn[19]").press poprzez Zaplanowane zadania Windows, z makr
session.findById("wnd[0]").sendVKey 19 aplikacji Microsoft Access lub z pliku batch w li-
session.findById("wnd[1]/tbar[0]/btn[29]").press nii komend Windows. Dostarcza to dużą ela-
session.findById("wnd[2]/usr/subSUB_DYN0500:SAPLSKBH:0600/cntlCONTAINER1_FILT/ styczność w dostępie do SAP GUI z innych apli-
shellcont/shell").selectedRows = "0" kacji przy dopasowywaniu rozwiązań do wyma-
session.findById("wnd[2]/usr/subSUB_DYN0500:SAPLSKBH:0600/cntlCONTAINER1_FILT/ gań konkretnej sytuacji.
shellcont/shell").doubleClickCurrentCell
session.findById("wnd[2]/usr/subSUB_DYN0500:SAPLSKBH:0600/btn600_BUTTON").press Podsumowanie
session.findById("wnd[3]/usr/ssub%_SUBSCREEN_FREESEL:SAPLSSEL:1105/ctxt%%DYN001- SGS, jak każdy skrypt, jest narzędziem użytecz-
LOW").text = "/SAPQUERY/QD" nym we wszystkich sytuacjach, w których wystę-
session.findById("wnd[3]/usr/ssub%_SUBSCREEN_FREESEL:SAPLSSEL:1105/ctxt%%DYN001- pują czynności powtarzalne, a których złożoność
LOW").caretPosition = 12 czyni je pracochłonnymi lub podatnymi na błędy
session.findById("wnd[3]/tbar[0]/btn[0]").press użytkownika. Może się okazać bardzo przydatne
session.findById("wnd[1]/usr/cntlGRID1/shellcont/shell").selectedRows = "0" dla osób tworzących szkolenia, ponieważ pozwala
session.findById("wnd[1]/usr/cntlGRID1/shellcont/shell").doubleClickCurrentCell na stworzenie interaktywnych tutoriali. Dla pro-
gramistów jest to otwarcie dostępu do SAP GUI
Listing 4. Uruchomienie kwerendy w transakcji sq01 z wariantem zapisującym wyniki bezpośrednio do pliku do wykorzystania w zewnętrznych aplikacjach.
session.findById("wnd[0]/usr/ctxtRS38R-QNUM").text = "NAZWA_KWERENDY" Dokumentacja SAP GUI Scripting dostępna
session.findById("wnd[0]/tbar[1]/btn[17]").press jest przy wybranym domyślnym katalogu instala-
session.findById("wnd[1]/usr/ctxtRS38R-VARIANT").text = "NAZWA_WARIANTU" cji SAP GUI w pliku Program Files/SAP/FrontEnd/
session.findById("wnd[1]/usr/ctxtRS38R-VARIANT").caretPosition = 4 SAPgui/SAPguihelp/SAPGUIScripting.chm. Moż-
session.findById("wnd[1]").sendVKey 0 na w nim znaleźć dobrze ustrukturyzowaną i ła-
session.findById("wnd[0]").sendVKey 8 two dostępną, popartą przykładami dokumen-
session.findById("ses[0]/wnd[1]/usr/chkRSAQDOWN-COLUMN").selected = true tację API.
session.findById("ses[0]/wnd[1]/tbar[0]/btn[0]").press
ROMAN GRYZOWSKI
Listing 5. Zamykanie sessji bez potwierdzenia wylogowania Autor od 3 lat zajmuje się programowaniem VBA,
session.findById("wnd[0]/tbar[0]/okcd").text = "/nex" a od 2 pracuje jako kluczowy użytkownik systemu
session.findById("wnd[0]").sendVKey 0 SAP MM-SD.
Kontakt z autorem: rg@whereto.pl

38 11/2008
 Testowanie oprogramowania

IBM Rational
Data Architect
Pierwsze kroki...

Wyobraźmy sobie sytuację, w której musimy stworzyć oprogramowanie dla

biblioteki. Chcąc wywiązać się z zadania musimy zaprojektować system, który
będzie spełniał wymagania stawiane przez naszego zleceniodawcę. Z pomocą
przychodzi nam Rational Data Architect, który jest narzędziem służącym do
tworzenia zarówno prostych, jak i bardzo złożonych modeli bazodanowych.

boczy – widoczny na Rysunku 1 – na którym

Dowiesz się:
• Czym jest IBM Rational Data Architect;
• W jaki sposób tworzyć modele baz danych za
pomocą IBM Rational Data Architect;
• W jaki sposób konfigurować połączenie z bazą
(bazami danych);
• Jak generować modele baz danych na serwe-
rach bazodanowych;
Poziom trudności
Powinieneś wiedzieć:
• Czym jest model logiczny oraz model fizyczny
bazy danych;
• Znać podstawową składnię języka SQL;
• Znać podstawy konfiguracji serwerów bazo-
danowych.
chomieniu Rational Data Architect uka-
że się środowisko graficzne dobrze znane
dla osób, które wcześniej pracowały na ec-
lipsie. Interfejs jest bardzo przyjazny i intu-
icyjny dla użytkowników tego narzędzia. W
zasadzie nie jest wymagana żadna dodatko-
stworzymy model logiczny bazy danych bi-
blioteki.
Po prawej stronie opisywanego obszaru na-
szym oczom ukazuje się zakładka Palette, w
której znajdują się kontrolki służące do mo-
delowania diagramów. Podstawowe kontro-
lki odkryją się po zaznaczeniu opcji Data.
Znajdują się tu między innymi kontrolki ta-
kie jak encja i relacja, które są najczęściej wy-
korzystywanymi elementami przy tworzeniu
diagramów związków encji. Dodatkowo dla
każdej kontrolki możemy ustawić interesu-
jące nas opcje w obszarze Properties, domyśl-
nie znajdującym się poniżej naszego obszaru
roboczego.
Wiedząc gdzie znajdują się podstawowe

W
celu głębszego poznania funk-
cjonalności Rational Data Ar-
chitect przed instalacją tego na-
rzędzia powinniśmy zainstalować serwer ba-
zodanowy, na którym będziemy przeprowa-
dzać testy na modelach, oraz wykonywać za-
pytania SQL.
W moim przypadku serwerami bazodano-
wymi, na których będę działał są DB2 v.9.5
Express-C oraz SQL Server 2005 Express
Edition.
Rational Data Architect w najnowszej wer-
sji dostępny jest do pobrania za darmo ze stro-
ny IBM, do której odnośnik znajduje się czę-
ści W Sieci. W moim przypadku jest to wer-
sja v7.0.
Proces instalacji Rational Data Architect
jest prosty i intuicyjny. Oczywiście mamy
możliwość samodzielnego ustawienia po-
szczególnych parametrów, ale na potrzeby
rozpoznania tego narzędzia wystarczy nam
instalacja z domyślną konfiguracją. Po uru-
wa konfiguracja. Po zakończeniu procesu in-
stalacji Rational Data Architect jest gotowy
do pracy.
Tworzenie modelu logicznego
W celu rozpoczęcia prac nad oprogramo-
waniem dla naszej uniwersyteckiej biblio-
teki musimy stworzyć projekt całego syste-
mu. Jednym z jego elementów będzie mo-
del logiczny, który wyrazi nam tabele, oraz
relacje między nimi, dające zrealizować się
w każdym Systemie Zarządzania Bazą Da-
nych (SZBD).
W celu rozpoczęcia prac nad modelem
powinniśmy otworzyć nowy projekt (File->
New-> Data Design Project), w ramach któ-
rego będziemy tworzyć modele bazodano-
we i nie tylko. Mamy możliwość stworzenia
modelu logicznego na kilka sposobów – jed-
nym z nich jest stworzenie pustego modelu
(File-> New-> Logical Data Model). Po skorzy-
staniu z tej opcji zostanie otwarty obszar ro-
funkcje Rational Data Architect możemy przy-
stąpić do modelowania bazy danych bibliote-
ki. Aby stworzyć encję, bądź relację wystarczy
przeciągnąć interesującą nas kontrolkę na ob-
szar roboczy.
Na potrzeby testów stworzymy niewiel-
ki model składający się z kilku encji – Doku-
ment (DokumentID, Tytul, ISBN, AutorID, Wy-
dawcaID) połączonej w relacji wiele-do-wielu z
encjami Autor (AutorID, Imie, Nazwisko), Wy-
dawca (WydawcaID, Nazwa) oraz w relacji
jeden-do-wielu z encją Egzemplarz (Egzempla-
rzID, Ilosc_egz).
Przedstawiony powyżej model nie od-
zwierciedla rzeczywistych potrzeb biblio-
tek, ale nam do testów w zupełności wy-
starczy. Schemat ten widoczny jest na Ry-
sunku 2.
Tworzenie modelu fizycznego
Mając gotowy model logiczny pójdźmy krok
dalej i stwórzmy model fizyczny bazy danych.

40 11/2008
 IBM Rational Data Architect – pierwsze kroki

I tutaj ponownie Rational Data Architect da- skiem Finish i po chwili mamy gotowy mo- szego uznania. Oczywiście Rational Data Ar-
je nam szereg możliwości tworzenia owych del fizyczny. chitect posiada funkcję, która się tym zajmu-
modeli. Korzystając z tej samej funkcji możemy je, ale nie zawsze działa ona tak, jak byśmy te-
Podobnie jak w przypadku modelu logicz- również uaktualnić istniejący model fizycz- go chcieli.
nego możemy stworzyć nowy model fizyczny ny o zmiany, które wprowadziliśmy w mode- W sposób analogiczny wykorzystując funk-
postępując analogicznie do sposobu opisanego lu logicznym. W tej chwili jedyne co musimy cję transformacji do modelu logicznego (Data-
przeze mnie powyżej. z nim zrobić, to poukładać encje wedłgu na- > Transform-> Logical Data Model) możemy wy-
Ścieżka, pod którą znajdziemy kreator mo-
delu fizycznego to File-> New-> Phisical Data
Model. Tutaj ponownie pojawia się nam za-
kładka Palette po prawej stronie ekranu, na
której znajdują się kontrolki, które wykorzy-
stamy do stworzenia modelu fizycznego od
zera.
Bardzo ciekawą opcją jest możliwość ge-
nerowania modelu fizycznego z istniejące-
go już modelu logicznego. Nie jest to żad-
na nowinka wśród oprogramowania służą-
cego do modelowania baz danych, ale za-
skakująca jest prostota z jaką przebiega ca-
ły ten proces.
Powstanie modelu odbywa się w sposób
niemal natychmiastowy i aby tego doko-
nać nie jest nam potrzebna żadna specjali-
styczna wiedza, tak jak to jest w przypad-
ku niektórych produktów konkurencyjnych.
Po prostu wybieramy z menu opcję Data->
Transform-> Phisical Data Model. Pojawi się
nam nowe okno, w który ustawiamy param-
tery ułatwijące nam późniejszą pracę na mo-
delach. Rysunek 2. Obszar roboczy dla modelu logicznego
Jedną z największych zalet Rational Data
Architect jest to, że współpracuje nie tylko
z produktami firmy IBM, ale również z nie-
mal wszystkimi najpopularniejszymy ser-
werami bazodanowymi, do których moż-
liwe jest podłączenie za pomocą sterowni-
ka JDBC.
W związku z tym, że każdy serwer bazo-
danowy charakteryzuje się różnymi typami
danych, Rational Data Architect ma wpro-
wadzone słowniki typów danych, które wy-
bieramy przy generowaniu modelu fizycz-
nego.
W tej sytuacji w zależności od naszych wy-
magań wybieramy słowniki typów danych
odpowiadające naszym potrzebom. W mo-
im przypadku jest to DB2 UDB.
Po przebrnięciu przez proces konfigura-
cji naszego nowego modelu fizycznego za-
twierdzamy wszystkie ustawienia przyci-

Rysunek 1. Starter instalacji Rational Data Architect Rysunek 3. Konfiguracja połączenia z SQL Server 2005

www.sdjournal.org 41
 Testowanie oprogramowania

generować model logiczny z istniejącego sche-
matu fizycznego.
Innym sposobem tworzenia modelu fi-
zycznego jest funkcja inżynierii odwrotnej
(Reverse Engeneering), która pozwala nam na
pobranie modelu fizycznego istniejącej bazy
danych z serwera baz danych. Aby tego doko-
nać musimy skonfigurować połączenie z ba-
zą danych.
Nawiązanie
połączenia z bazą danych
Aby nawiązać połączenie z bazą danych musi-
my w widoku Database Explorer zaznaczyć pra-
Rysunek 4. Widok na mapowane modele bazodanowe
wym przyciskiem myszy folder Connections a
następnie wybrać opcję New Connection...
Po wykonaniu powyższych wskazówek
otworzy się nam okno kreatora połączeń.
Teraz musimy skonfigurować wszystkie nie-
zbędne ustawienia. Zacznijmy od nadania
nazwy. Rational Data Architect ustawia do-
myślną nazwę dla połączenia, ale zaleca się
jego zmianę. Następnie wybierzemy ser-
wer bazy danych, z którym chcemy się po-
łączyć (pole Select a database manager). W
moim przypadku jest to SQL Server 2005.
W polu User ID wprowadzamy nazwę użyt-
kownika serwera baz danych. Następnie po-
dajemy hasło podanego użytkownika w po-
lu Password.
W polu Database wpisujemy nazwę bazy
danych, z którą chcemy się połączyć oraz po-
dajemy host.
W przypadku, gdy serwer znajduje się na
tym samym komputerze, na którym zainsta-
lowany jest Rational Data Architect w po-
lu host wpisujemy localhost. Konieczne jest
również wpisanie numeru portu, na którym
serwer baz danych nasłuchuje połączeń. Na
ogół serwery bazodanowe mają domyślnie
przypisany numer portu.
Ostatnią rzeczą, którą należy zrobić jest
podanie ścieżki dostępu do sterownika JDBC
w polu Class location. Gdy podamy wszyst-
kie niezbędne dane powinniśmy skorzystać
z opcji Test Connection aby sprawdzić, czy
wprowadzone przez nas informacje są po-
prawne. Jeśli test nie zwróci nam żadnego
błędu, wówczas zatwierdzamy ustawienia
przyciskiem Finish. W tej chwili powinni-
śmy mieć gotowe połączenie z bazą danych,
do którego odnośnik znajduje się w widoku
Database Explorer.
Chcąc nawiązać połączenie z serwerami baz
danych wspieranych przez firmę IBM sprawa
jest dużo łatwiejsza, mianowicie większość da-
nych wypełniona zostaje automatycznie. Nie
musimy również dostarczać sterownika JDBC
dla bazy danych, gdyż Rational Data Architect
go posiada.
Rational Data Architect dając możliwość
nawiązania połączenia z serwerami baz da-
nych otwiera przed nami olbrzymie możli-
wości.
Jakie możliwości daje nam możliwość na-
wiązania połączenia? Generowanie, aktuali-

W Sieci
• http://www.ibm.com/developerworks/downloads/r/rda/ – Rational Data Architect w wersji trial
• http://www-306.ibm.com/software/data/db2/express/download.html – DB2 9.5 Express-C
• http://www.microsoft.com/sql/downloads/trial-software.mspx#EZC – SQL Server 2005 Express Edition
• http://www.microsoft.com/downloads/details.aspx?FamilyID=c243a5ae-4bd1-4e3d-94b8-5a0f62bf7796&displaylang=en – SQL Server 2005 Manage-
ment Studio Express Edition
• http://msdn.microsoft.com/en-us/data/aa937724.aspx – JDBC dla SQL Server 2005

Konfiguracja połączenia z SQL Server 2005

W celu nawiązania połączenia Rational Data Architect z SQL Server-em 2005 potrzebny będzie nam sterownik JDBC dla SQL Server 2005. Na
pierwszym etapie skonfigurujemy serwer bazodanowy. W tym celu musimy uruchomić narzędzie, które zostało zainstalowane wraz z serwe-
rem bazy danych SQL Server Configuration Manager (domyślnie znajduje się w Start-> Programy-> Microsoft SQL Server 2005-> Configuration To-
ols). Z wyświetlonej listy wybieramy opcję TCP/IP. W tym miejscu konieczne jest uaktywnienie możliwości nawiązania połączenia z serwerem
bazodanowym, więc przy polu ENABLE wybieramy z listy YES, a następnie przechodzimy do zakładki IP Addresses, gdzie podamy port, w któ-
rym SQL Server będzie nasłuchiwał połączeń. Domyślnym portem dla SQL Server 2005 jest 1433. Zatwierdzamy wprowadzone zmiany klikając
na Apply.
Kolejnym ważnym elementem przy nawiązywaniu połączenia jest wybór sposobu logowania się do serwera bazodanowego. Logowanie nie może
odbyć się za pomocą Windows Authentication. Musimy uaktywnić użytkownika sa (domyślne konto dla administratora bazy danych), lub stworzyć no-
wego użytkownika.
Mając skonfigurowany SQL Server 2005 możemy nawiązać połączenie z nim za pomocą Rational Data Architect w sposób opisany w części Nawiąza-
nie połączenia z bazą danych.

42 11/2008

zacja modeli baz danych na serwerach, pobie-
ranie modeli z serwerów, mapowanie źródeł,
synchronizacja modeli, kojarzenie odrębnych
źródeł danych, odszukiwanie podobieństw w
modelach, w sytuacji, kiedy nie istnieje fi-
zyczna implementacja relacji pomiędzy ni-
mi, analiza modeli i źródeł danych pod ką-
tem zgodności ze standardami korporacyjny-
mi stworzonymi w ramach Rational Data Ar-
chitect(!). Wymieniłem tylko najistotniejsze
zalety płynące z możliwości połączenia z ba-
zą danych. Ich lista jest dużo dłuższa.
Mapowanie modeli
Mapowanie modeli ma na celu umożliwienie
nam porównania różnych źródeł danych mię-
dzy sobą, znalezienie powiązania w źródłach
danych, oraz przeprowadzenie szczegółowej
analizy porównawczej modeli.
Rysunek 4 obrazuje nam sposób w jaki wy-
glądają dwa przykładowe mapowane modele
bazodanowe. Abyśmy mogli wykonać mapo-
wanie modeli, konieczne jest umieszczenie
źródeł danych w jednym projekcie. Aby ma-
Rysunek 5. Widok narzędzia służącego do wykonywania poleceń SQL
Współpraca Rational Data Architect z serwerami baz danych
Rational Data Architect w swojej pełnej funkcjonalności współpracuje z:
• Cloudscape®
• DB2 for iSeries®
• DB2 for Linux®, UNIX®, and Windows®
• DB2 for z/OS®
• Derby
• Informix® Dynamic Server
• Microsoft SQL Server Enterprise
• MySQL
• Oracle
• Sybase Adaptive Server Enterprise
• Teradata
www.sdjournal.org
IBM Rational Data Architect – pierwsze kroki
pować stworzony przez nas model z mode-
lem znajdującym się na serwerze baz danych,
konieczne jest użycie funkcji Reverse Engine-
ering w celu pobrania modelu do Rational
Data Architect.
Aby wykonać mapowanie modeli w ob-
rębie jednego projektu w menu wybieramy
opcję File-> New-> Mapping Model. Prawdo-
podobnie na etapie poznawania narzędzia
Rational Data Architect funkcja ta nie znaj-
dzie zastosowania więc postanowiłem, że nie
będę jej dogłębnie analizował.
Wykonywanie
poleceń SQL za pomocą RDA
Rational Data Architect posiada wbudowane
narzędzie służące do tworzenia poleceń SQL.
Można uzyskać dostęp do niego na wiele spo-
sobów, włączając dostęp bezpośrednio z panelu
Database Explorer.
Na potrzeby artykułu wykorzystałem połą-
czenie z SQL Server-em 2005. Aby wykonać
polecenie SQL musimy wykonać następują-
ce kroki:
• prawym przyciskiem myszy klikamy na
połączeniu z bazą danych w panelu Da-
tabse Explorer i wybieramy opcję New SQL
Statement;
• w oknie, które się otworzy po wykonaniu
polecenia z punktu pierwszego wpisujemy
nazwę polecenia oraz jego typ (SELECT,
INSERT, itp.);
• po wykonaniu poleceń z powyższych
punktów otworzony zostanie edytor, w
którym podajemy polecenie SQL, oraz do-
dajemy tabele (poprzez klikniecie prawym
przyciskiem myszy na widoku Tables i wy-
branie opcji Add Tables), na których bę-
dziemy operować;
• podajemy polecenie SQL i aby je wykonać
używamy funkcji znajdującej się w: Run >
Run SQL.
Narzędzie służące do tworzenia poleceń
SQL w Rational Data Architect posiada sze-
roki wachlarz możliwości przy budowaniu
zapytań SQL, oraz operacji na wynikach za-
pytań.
Wszystko to powoduje, że Rational Data Ar-
chitect jest narzędziem wielofunkcyjnym słu-
żącym nie tylko do tworzenia modeli baz da-
nych, ale również do ich testowania.
Podsumowanie
Rational Data Architekt jest narzędziem,
które dzięki swoim funkcjom pozwala na
drastyczną redukcję czasu pracy nad mode-
lami baz danych.
Narzędzie to zbudowane w oparciu o open
source-ową platformę eclipse nie tylko posia-
da przyjazne użytkownikom środowisko gra-
ficzne, ale również pozwala na zsynchroni-
zowanie pracy architektów tworzących pro-
jekty oprogramowania nie tylko bazodano-
wych. Wystarczy dodać kolejne wtyczki do
elipsa i osoby odpowiedzialne za różne ele-
menty powstawania projektu oprogramo-
wania mogą wymieniać się efektami swojej
pracy ciągle korzystając z tego samego na-
rzędzia.
Rational Data Architect jest jak szwajcar-
ski scyzoryk przy zarządzaniu modelami baz
danych. Czy to znaczy, że RDA może wszyst-
ko? Nie. Szwajcarski scyzoryk, również nie
może, ale możliwości, które dają te dobrze
zorganizowane narzędzie pozwalają na od-
nalezienie zastosowania w niemal każdej sy-
tuacji.
SZYMON GRUSZEWSKI
Autor jest studentem na wydziale informatyki w
Polsko-Japońskiej Wyższej Szkole Technik Kompu-
terowych w Warszawie. Odbył praktyki w firmie
IBM Polska, których tematem było rozpoznanie na-
rzędzia Rational Data Architect.
Kontakt z autorem: szymon.gruszewski@gmail.com
43
 Testowanie oprogramowania
Bezpieczne
partycjonowanie
Systemy wielordzeniowe QNX
W dzisiejszych czasach praktycznie każdy wbudowany system podłączony
jest fizycznie lub bezprzewodowo do świata zewnętrznego. Taka łączność
sieciowa pozwala użytkownikom na zdalne monitorowanie i sterowanie
oraz pozwala systemom pobierać nowe oprogramowanie i treści wtedy,
kiedy jest to konieczne.
Dowiesz się:
• Co to jest technologia partycjonowania?
• Jak optymalnie wykorzystywać czas CPU
w systemach wieloprocesorowych?
• Jak tworzyć bezpieczne systemy?
Poziom trudności
N
iestety, łączność opisana powyżej spra-
wia, że systemy są narażone na infil-
trację przez rosnącą rzeszę cyber-terro-
rystów oraz szantażystów. W rzeczywistości, zło-
śliwi hakerzy pokonali już wiele różnych syste-
mów SCADA, systemów kontroli HVAC, urzą-
dzeń przenośnych oraz systemów bezpieczeń-
stwa nuklearnego przy użyciu wirusów, ataków
DoS (zablokowanie usług) oraz innych progra-
mów sieciowych.
Aby opanować takie ataki wielu projektantów
systemów skierowało się do bezpiecznego partycjo-
nowania. Mówiąc krótko technologia ta pozwa-
la projektantom wyizolować procesy oprogra-
mowania na wirtualne części lub partycje oraz
alokować predefiniowane zapasy pamięci lub
czasu CPU do każdej partycji. System operacyj-
ny może wtedy wykorzystywać te zapasy, a co za
tym idzie chronić procesy w którejkolwiek par-
tycji przed fałszywym lub złośliwym monopoli-
zowaniem zasobów wymaganych dla tych proce-
sów w innych partycjach – Rysunek 1. Przy po-
mocy partycjonowania zasobów, projektant sys-
temu może wyizolować procesy oprogramowa-
44
Powinieneś wiedzieć:
• Co to jest system wbudowany?
• Na czym polega przetwarzanie współbieżne?
nia w osobne partycje oraz alokować zagwaran-
towany zapas pamięci oraz czasu CPU do każdej
z partycji. W wyniku tego, złośliwe lub źle napi-
sane procesy nie będą mogły zmonopolizować
zasobów niezbędnych dla innych procesów
Partycjonowanie może również ochronić
przed problemami z wydajnością i niezawod-
nością, które nieuchronnie pojawiają się pod-
czas integrowania wielu podsystemów. Projek-
tant staje często przed problemem połączenia
dowolnej liczby podsystemów opracowanych
na miejscu z podsystemami i elementami od
zewnętrznych dostawców oprogramowania.
W trakcie fazy integracji wszystkie te podsyste-
my łączą się i rozpoczynają współzawodnictwo
o zasoby, co często skutkuje nieoczekiwanymi
zachowaniami systemu. Podsystemy, które pra-
widłowo funkcjonowały w izolacji, teraz pracu-
ją wolno lub w ogóle odmawiają pracy.
Rozwiązanie takich kwestii związanych
z zasobami jest skomplikowanym i czasochłon-
nym zadaniem. Po zidentyfikowaniu głównej
przyczyny projektant systemu musi żonglować
priorytetami różnych podsystemów, lub co gor-
sze ponownie wdrożyć logikę podsystemu, aby
uzyskać pożądane zachowanie. Proces ten mo-
że z łatwością przedłużyć realizację projektu
o dodatkowe tygodnie lub miesiące.
Partycjonowanie odpowiada na te problemy
na etapie projektowania, pozwalając projektan-
tom systemów alokować predefiniowane zaso-
by dla każdego z podsystemów. Kiedy rozpo-
czyna się testowanie podsystemu, opracowują-
cy go może ograniczyć partycję podsystemu do
alokowanego zapasu zasobów oraz może testo-
wać podsystem w symulowanych warunkach
pesymistycznych. Dzięki temu może on roz-
wiązać potencjalne kwestie związane z wydaj-
nością oraz rywalizacją o CPU we wczesnym
etapie, w dużym stopniu upraszczając następ-
na fazę integracji systemu.
Skalowanie partycji
w procesorach wielordzeniowych
Do dziś partycjonowanie stosowano prawie wy-
łącznie w środowiskach procesorów jednordze-
niowych. Jednakże, przy rosnącej popularno-
ści procesorów wielordzeniowych, producen-
ci potrzebują sposobu na wdrożenie partycji
w dwóch, czterech, ośmiu i większej liczbie
rdzeni procesowych.
W tym jest wyzwanie. W środowisku proce-
sorów pojedynczych, program planujący RTOS
alokuje pojemność CPU do każdej partycji.
W idealnej sytuacji program planujący RTOS mo-
że po prostu rozszerzyć ten koncept na wszyst-
���������� ���������� ����������
��������� ���������� ����������
��������������������
���������������������������
Rysunek 1. Schemat partycjonowania zasobów
11/2008
kie rdzenie procesowe w systemie wielordzeniowym. Niestety, wiele Syste-
mów Operacyjnych Czasu Rzeczywistego (RTOS) nie zapewnia tej możli-
wości, w dużej mierze z powodu ich ograniczonych możliwości w zakresie
przetwarzania wieloprocesorowego.
RTOS (System Operacyjny Czasu Rzeczywistego) może obsługiwać
jeden lub większą liczbę następujących modeli przetwarzania wielopro-
cesorowego:

• Asymetryczne Przetwarzanie Wieloprocesorowe (AMP) — traktuje każ-

dy rdzeń jako odrębny CPU. Osobny RTOS działa na każdy rdzeń,
wymuszając na projektancie systemu statyczną konfigurację pamię-
ci, przerwań oraz innych współdzielonych zasobów systemowych.
Aplikacje działające na danym rdzeniu mogą wykorzystywać wyłącz-
nie zasoby, które zostały statycznie skonfigurowane dla tego rdzenia;
• Symetryczne Przetwarzanie Wieloprocesorowe (SMP) — pojedynczy
RTOS zarządza wszystkimi rdzeniami. RTOS zarządza współdzie-
lonymi zasobami systemowymi, pozwalając im na wykorzystanie
przez którąkolwiek z aplikacji działających na którymkolwiek rdze-
niu. Dodatkowo, RTOS może dynamicznie planować wszelkie pro-
cesy na którymkolwiek rdzeniu, umożliwiając pełne wykorzysta-
nie CPU. Podejście to nie tylko upraszcza rozbudowę, ale również
oferuje większą elastyczność podczas wykorzystywania bezpiecz-
nych partycji w środowiskach wielordzeniowych;
• Ograniczone Przetwarzanie Wieloprocesorowe (BMP) — rozszerza
SMP poprzez umożliwienie projektantowi powiązać wszelkie pro-
cesy (oraz wszystkie wątki z nimi powiązane) z określonym rdze-
niem. Podejście to łączy w sobie sterowanie AMP oraz uproszczone
programowanie oraz większą skalowalność SMP.

Z natury AMP nie jest w stanie odpowiedzieć na wymagania przetwa-

rzania związane z rdzeniami wielokrotnymi. Z tego powodu wszelkie
partycje w AMP są ograniczone do rozmiaru pojedynczego rdzenia, do
100%. W SMP oraz BMP, z drugiej strony, RTOS posiada całkowity ob-
raz systemu, co pozwala mu na wykorzystanie całkowitej pojemności
CPU procesora wielordzeniowego (np. wszystkich rdzeni) do partycjo-
nowania. Projektanci systemu mogą w wyniku tego elastycznie mapo-
wać partycje na wiele rdzeni w dowolny sposób, odpowiedni do wymo-
gów systemowych — oraz niezależnie od ograniczeń procesora. Na przy-
kład, na Rysunku 2, Bezpieczna Partycja 1 rozciąga się na dwa rdzenie
CPU, podczas gdy inne partycje pracują na pojedynczych rdzeniach.
Elastyczność ta umożliwia projektantom systemów dostosowywać
rozwój platformy, zarówno w oprogramowaniu jak i w sprzęcie. Na przy-
kład, wprowadzanie nowych funkcjonalności oprogramowania do apli-
kacji może nadwerężyć partycję do poziomu, w którym pojedynczy
rdzeń CPU nie będzie już w stanie poradzić sobie z obciążeniem prze-
twarzania. W takim przypadku, partycje można łatwo rozszerzyć, aby
obejmowała dwa rdzenie. Migracja do nowej platformy sprzętowej może
również wymagać zmian w zasobach partycji, co z kolei spowoduje po-
trzebę zawarcia wielu rdzeni w partycji.

O firmie QNX Software Systems

QNX Software Systems, międzynarodowa firma należąca do Har-
man International, jest liderem w przemyśle technologii wbudo-
wanych systemów operacyjnych czasu rzeczywistego. Konstrukcje
QNX® Neutrino® RTOS oraz QNX Momentics® oparte na komponen-
tach tworzą najbardziej niezawodną i skalowalną ramę do budowy
innowacyjnych i wysoce wydajnych systemów wbudowanych. Świa-
towe firmy takie jak Cisco, DaimlerChrysler, General Electric, Lockhe-
ed Marti oraz Siemens zależne są od technologii QNX oraz routerów
sieciowych, sprzętu medycznego, układów telematycznych dla mo-
toryzacji, systemów bezpieczeństwa i obrony, robotów przemysło-
wych oraz innych aplikacji. Założona w 1980, firma QNX Software
Systems posiada swoja siedzibę główną w Ottawie, Kanada, i dystry-
buuje produkty do ponad 100 krajów na całym świecie.

www.sdjournal.org 45
 Testowanie oprogramowania

Jeśli partycja wymaga dedykowanego rdze-
nia CPU, projektant systemu może zastosować
ograniczone przetwarzanie wieloprocesorowe,
aby ta i wyłącznie ta partycja była uruchamia-
na na tym rdzeniu.
Maksymalne wykorzystanie CPU
Schemat partycjonowania powinien również
być elastyczny w sposobie zarządzania zaso-
bami CPU. Niektóre wdrożenia ściśle wymu-
szają zasoby CPU w każdej sytuacji, aby każ-
da z partycji zużywała w całkowite zasoby, na-
wet w przypadku, gdy ma do wykonania nie-
���
wielka pracę. Na przykład, jeśli w partycji alo-
kowano 30% CPU, będzie ona zawsze wykorzy-
stywała 30%, nawet jeśli w danej chwili potrze-
buje tylko 10%. To podejście stało-cyklowe mar-
nuje cenne (i dostępne) cykle CPU i uniemoż-
liwia systemowi radzenie sobie z zapotrzebo-
waniem impulsowym. Inne aplikacje najlepiej
wykorzystują takie jałowe cykle poprzez dyna-
miczną alokację do partycji, co może przynieść
korzyści z dodatkowego czasu przetwarzania.
Takie podejście daje nam bardziej czuły system
oraz eliminuje kosztowną przebudowę związa-
ną z podejściem stało-cyklowym.
��� ��� ���
Tworzenie
systemów, które przetrwają
Żadna, nawet największa liczba przeprowa-
dzonych testów nie jest w stanie w pełni wy-
eliminować wirusów lub potencjalnych dziur
w skomplikowanym systemie, jak również ża-
den test nie jest w stanie przewidzieć każde-
go zagrożenia, na które może napotkać system.
Projektanci systemów oraz twórcy oprogramo-
wania muszą, w rezultacie zaadoptować tech-
nologie, które zawierają błędy w oprogramowa-
niu oraz inne zagrożenia i szybko je naprawić.
W prawidłowy sposób wdrożone, partycjono-
wanie może zapewnić taką ochronę oraz ska-
lowanie ze zwiększającą się liczbą rdzeni pro-
cesora. W wyniku takiej ochrony, zarówno pro-
cesory pojedyncze jak i systemy wielordzenio-
we mogą:

����������� ����������� ����������� • zawierać blokadę ataków;

���������������������
���������� ���������� ����������
• zawierać wadliwe podsystemy, które po-
wodują obciążenie CPU lub wyczerpanie
pamięci;
• zapewniać gwarantowany czas CPU dla
�������������
������
��� ����
������������
��� procesów przeprowadzających diagnosty-
kę systemu oraz odzyskiwanie danych;
• zapewniać zagwarantowany czas CPU dla
interfejsów użytkownika (idealne dla sys-
����� ����� ����� ����� temów, w których gwarantowany dostęp
zdalny jest wymogiem kluczowym);
• integrować podsystemy od różnych pro-
ducentów oraz dostawców przy jednocze-
���������������������������������������� snym uniknięciu typowych w takich sytu-
acjach konfliktów zasobów, które utrud-
niają integrację.

Co istotne, dobrze wdrożony plan partycjo-

nowania nie wymaga zmian kodów w istnie-
Rysunek 2. W modelach symetrycznego i ograniczonego przetwarzania wieloprocesorowego, partycje jących aplikacjach i umożliwia projektantom
mogą w sposób elastyczny rozciągać się na różne rdzenie
pracę zgodnie z tym samym planem i priory-
tetami zadań jak dotychczas. Dzięki adapta-
cyjnemu partycjonowaniu QNX, projektant
�����������
����������� ����������� �������������� systemu może na przykład uruchomić istnie-
���������� ���������� ���������� jące aplikacje i usługi systemowe w partycjach
��������� ��������� ��������� a program planujący systemu operacyjnego za-
����������� ����������� ����������� pewni, że każda partycja otrzyma swoje aloko-
wane zasoby. W ramach każdej partycji, pro-
����������� ������������������� gram planujący rozdysponuje wątki zgodnie z
tradycyjnymi zasadami priorytetowego szere-
������� ����������� ����������� gowania z wywłaszczeniem.
���������������
���������������
�������������������
��� ��� ���
W Sieci
������������������ ��� ��� �� ���� • http://www.qnx.com
�������������
��������������� ��� ��� ��� ����
���������������
KERRY JOHNSON,
����������� ����������� ����������� QNX SOFTWARE SYSTEMS
Kontakt z autorem: kjohnson@qnx.com

Rysunek 3. Inteligentne partycjonowanie, opatentowane przez QNX Software Systems, narzuca czas CPU ROMAIN SAHA,
dla budżetu partycji, kiedy system jest obciążony. Niewykorzystany czas CPU jest dynamicznie alokowany QNX SOFTWARE SYSTEMS
do partycji w sytuacji niepełnego obciążenia Kontakt z autorem: rsaha@qnx.com

46 11/2008
 Testowanie oprogramowania

Joomla 1.5
Nowości

21 stycznia, w dwa i pół roku po pierwszym głównym wydaniu Joomla!

(miało to miejsce 16 września 2005 roku) zespół projektantów udostępnił
społeczności z radosnym komunikatem długo oczekiwane wydanie
drugie. Od tego momentu ukazało się pięć kolejnych aktualizacji,
eliminujących zauważone błędy, wnoszących dziesiątki drobniejszych
poprawek i udoskonaleń.

sy tcpdf, zapewniając atrakcyjniejsze dokumenty

Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: i ograniczając częste wcześniej problemy z kodo-
• Jakie zmiany wprowadzono do wersji 1.5. • Podstawy użytkowania Joomla 1.0. waniem znaków, czy obsługą niektórych forma-
tów graficznych.

• zachowano zgodność wsteczną z poprzedni- Łatwiejsza lokalizacja rozszerzeń

mi wydaniami Joomla!, komponentami, sza-
Poziom trudności blonami, modułami i innymi dodatkami.
Uniwersalność i lokalizacja
Dla polskich użytkowników Joomla! 1.0 nie jest
Nowe rozwiązania w językowej warstwie Joomla!
już w najbliższej przyszłości będą zapewne skut-
kować szybszą polonizacją rozszerzeń. Już teraz
mamy do czynienia ze znacznie częstszymi pró-
bami lokalizacji nowości, niż miało to miejsce

P
rzystosowanie Joomla!, którego początki
sięgają przecież 2001 roku do zmieniającej
się natury internetu i nowoczesnych tech-
nologi sieciowych wymagało gruntownej przebu-
dowy kodu, wzbogacenia użyteczności i uprosz-
czenia interfejsu użytkownika. Jak poprzednio,
nowe wydanie Joomla! zapewnia użytkownikom
i projektantom wygodny i łatwy w użyciu szkie-
let publikacji treści w witrynach internetowych
wszelkiego typu. W Joomla! 1.5:
• istotnie zwiększono funkcjonalność – za-
równo użyteczność, jak i wykonalność (ang.
manageability), skalowalność i wydajność, zo-
stawiając daleko w tyle oryginalne Mambo;
• zapewniono obsługę dowolnego języka –
dwubajtowe kodowanie utf (język japoński!),
obsługa tekstów w językach z pisownią od
prawej (np. arabski, farsi i hebrajski);
• rozwinięto zdolność integracji z aplikacjami
zewnętrznymi przez usługi sieciowe i zdalne
uwierzytelnianie, np. lekki protokół dostępu
do usług katalogowych (LDAP);
• udoskonalono technikę dodawania treści,
szablony i formy prezentacji, aby zapewnić
obsługę standardów dostępności i użytecz-
ności dla dowolnych odbiorców;
• zbudowano nowoczesny, prostszy i elastycz-
ny szkielet projektowy dla komponentów i
innych rozszerzeń;
zbytnią nowością w pełni zlokalizowany inter-
fejs Joomla 1.5 – zarówno witryny, jaki zaplecza.
Wielu użytkowników Joomla 1.0 w Polsce nie by-
ło i nie jest nawet świadomych faktu, że oryginal-
ny Joomla! przemawia na zapleczu tylko w języ-
ku angielskim.
W UTF-8
W Joomla 1.5 problem lokalizacji rozwiązano
gruntownie i definitywnie. Dla wydawców pol-
skiego Joomla! skończył się problem z tygodnia-
mi pracy potrzebnej na dokonanie niezbędnych
zmian w skryptach. Do nowego wydania trzeba
co najwyżej dotłumaczyć kilka nowych fraz w pli-
kach językowych.
Zmianą najważniejszą jest zapewnienie peł-
nej obsługi przez Joomla 1.5 standardu UTF,
a więc wielobajtowego kodowania znaków. W
efekcie Joomla 1.5 stał się projektem w pełni
uniwersalnym, obsługującym dowolny język, w
tym języki z kierunkiem pisma od prawej do le-
wej czy języki, w których stosowane jest pismo
morfosylabiczne (chiński, japoński).
Doskonalszy PDF
Dostosowanie do standardu UTF pozwoliło rów-
nież lepiej niż dotychczas rozwiązań problem ge-
nerowania dokumentów PDF. W miejsce stoso-
wanego w poprzednim wydaniu Joomla! skryp-
tu free-PDF skorzystano z obsługującej UTF kla-
w przypadku rozszerzeń dla Joomla 1.0. Proble-
mem może być wprawdzie utrzymanie pewnych
standardów, zapewnienie wysokiej jakości tłuma-
czeń, ale sam proces stał się bardzo łatwy. Wystar-
czy zainstalować specjalny komponent Transla-
tionManager. Komponent wyświetla na zapleczu
frazy języka witryny i zaplecza, które wystarczy
przetłumaczyć i zapisać, by korzystać w swoim
Joomla! i ewentualnie udostępnić społeczności.
Ustawienia
Ustawienia lokalne w Joomla 1.0 definiowano
w Konfiguracji globalnej. W Joomla 1.5 nie znaj-
dziemy w globalnych ustawieniach takich opcji.
Kod języka i kod kraju ustawiane są teraz przez
plik językowy – jezyk.xml (np. pl-PL.xml). We-
wnątrz znacznika locale można umieścić wiele
ciągów ustawiających lokalizację. System wybiera
spośród nich automatycznie jedno, odpowiednie
do konfiguracji serwera. Jeśli zatem mamy pro-
blemy z umiejscowieniem, takie jak niepoprawne
wyświetlanie daty, można – razem z administra-
torem serwera sprawdzić i zmodyfikować wpisy
w znaczniku locale.
Zarządzanie rozszerzeniami
Oznaczenie komponentów, modułów, dodatków,
szablonów i pakietów językowych jednym termi-
nem – rozszerzenia, to najdrobniejsza ze zmian.
Przede wszystkim uproszczono proces instalacji.

48 11/2008

W wydaniach sprzed Joomla 1.5 trzeba było do-
brać rodzaj instalatora do typu rozszerzenia. W Jo-
omla 1.5 instalatorowi dodano inteligencji, w re-
zultacie sprytnie sam rozpoznaje rodzaj instalo-
wanego rozszerzenia. Użytkownik nie musi się już
martwić o poprawny wybór – po prostu wskazuj
rozszerzenie, a resztę pracy wykonuje instalator.
Rozwiązano często doświadczane kłopoty na
serwerach Linuksowych i Uniksowych, a spowo-
dowane ograniczeniami praw dostępu do plików
i bezpiecznym trybem działania PHP. Jak wiado-
mo, bezpieczny tryb ogranicza PHP do możliwo-
ści wykonywania operacji tylko na tych plikach
lub folderach, których właściciel jest tożsamy z
używanym przez PHP (zwykle jest to użytkownik
'apache'). Normalnie pliki tworzone są albo przez
Joomla!, albo podczas transmisji przez FTP. W Jo-
omla 1.5 dodano obsługę protokołu FTP przez
rdzeń systemu. Kombinacja akcji PHP na plikach
i włączona obsługa FTP przez Joomla! umożliwia
bezproblemowe działanie przy włączonym safe
mode. Włączenie FTP umożliwia operację na pli-
kach (np. instalację rozszerzeń lub zmiany w pli-
ku konfiguracyjnym) bez konieczności dokony-
wania zmian praw zapisu dla katalogów i plików.
Takie rozwiązanie znacznie ułatwia życie admini-
stratorowi i zwiększa bezpieczeństwo witryny.
Zarządzanie artykułami
Wprawdzie nie dokonano bodaj najbardziej ocze-
kiwanej zmiany – możliwości przypisywania arty-
kułów do wielu kategorii tudzież tworzenia wielo-
poziomowego systemu kategorii, ale i w sferze za-
rządzania artykułami zmiany są znaczące. Sposób
obsługi został uproszczony, stając się jeszcze bar-
dziej intuicyjnym, niż był w Joomla 1.0.
Czytaj więcej
Zrezygnowano z formalnego podziału artykułów
na część wstępną i tekst główny. W konsekwencji
w edytorze artykułów mamy zamiast dwóch jed-
no pole na cały tekst. Oczywiście, nie zrezygno-
wano jednak z możliwości wyodrębniania zapo-
wiedzi i właściwego tekstu. Wszak zapowiedzi są
niezwykle użytecznym sposobem prezentacji ar-
tykułów w przeglądach (zwanych dawniej bloga-
mi). Teraz jednak, aby podzielić artykuł na zapo-
wiedź i tekst główny, używamy markera Czytaj
więcej. Można przy tym wpisać odpowiednie po-
lecenie, ale wygodniej zastosować przycisk wsta-
wiający marker, umieszczony pod edytorem. W
miejscu wstawienia znacznika pojawi się czerwo-
na przerywana linia, oddzielająca wstęp artykułu
od całości. O obsługę podziału na stronach witry-
ny zadba nowy dodatek (ang. plg_readmore). War-
to przy tym wspomnieć, że w przypadku migracji
danych ze starszych stron, nie będzie to powodo-
wać żadnych problemów. Nowe rozwiązanie jest
w pełni zgodne z poprzednimi.
Nieprzypisane zamiast statycznych
W wydaniach sprzed Joomla 1.5 istniał specy-
ficzny typ artykułu nazywany materiałem sta-
tycznym. Ewolucja jego właściwości następo-
www.sdjournal.org
wała już w kolejnych wydaniach Joomla 1.0. Po-
czątkowo taki materiał można było udostępnić
jedynie przez publikację odnośnika w menu, nie
można go było udostępnić w przeglądach arty-
kułów ani w modułach typu Popularne czy No-
wości. Chociaż z czasem stało się to możliwe, ar-
tykuł statyczny nadal różnił się od zwykłego, dy-
namicznego – nie można go było przenieść do ka-
tegorii, a tym samym udostępnić w przeglądzie
czy na liście artykułów w kategorii.
Odmienność typu wiązała się w Joomla 1.0
z dwoma różnymi procedurami tworzenia arty-
kułów i materiałów statycznych. Wspomniana
wcześniej rezygnacja z formalnego podziału ar-
tykułów na część wstępną i tekst główny rozwią-
zała również kwestię materiałów statycznych. Re-
dakcję obu typów artykułów obsługuje jedna, taka
sama procedura. A dawne materiały statyczne są
teraz po prostu artykułami nieprzypisanymi do
żadnej kategorii.
W efekcie – jeśli potrzebujemy umieścić w wi-
trynie statyczny artykuł, jak statyczną, niezmien-
ną stronę HTML, możemy to uczynić – redaguje-
my nowy artykuł w taki sam sposób, jak standar-
dowy i zamiast przypisać go do konkretnej sekcji
i kategorii, wybieramy na liście możliwości opcję
Nieprzypisany. W każdym jednak momencie nie-
przypisany artykuł możemy umieścić w dowolnej
kategorii i sekcji, co w Joomla 1.0. możliwe nie by-
ło, a także każdy artykuł przypisany do kategorii i
sekcji możemy przekształcić w nieprzypisany ma-
teriał statyczny.
Ilustrowanie artykułów
Unowocześniony sposób zarządzania obrazkami
zaowocował również istotnymi zmianami w spo-
sobie ilustrowania artykułów. W Joomla 1.0 ilu-
strowanie artykułów obsługiwał specjalny, nie-
zbyt intuicyjny dodatek (mosimage). Co prawda,
samo stosowanie dodatku osobom nauczonym,
jak go używać kłopotu nie sprawiało, ale jeśli ktoś
nie doczytał, jak to się robi, miał problem.
W Joomla 1.5 – podobnie jak w Joomla 1.0
wstawiamy ilustracje do artykułów za pomo-
cą przycisku Wstaw obraz, ale teraz polecenie to
otwiera specjalny edytor, umożliwiający zarówno
wybór obrazka, jak i opis jego właściwości.
Co więcej – w Joomla 1.0 nie można było umie-
ścić w artykule obrazka, który nie został przesłany
na serwer przed przystąpieniem do pisania arty-
kułu. W Joomla 1.5 jest to, oczywiście, możliwe.
Podgląd artykułu i inne usprawnienia
W Joomla 1.0 redagowany artykuł można było
podejrzeć dopiero po zapisaniu go w bazie da-
nych. W Joomla 1.5 podgląd możliwy jest już
po napisaniu pierwszych słów, a więc w każdym
momencie.
Usprawniono również podział długich arty-
kułów na strony i generowanie spisu treści arty-
kułów wielostronicowych. Przycisk Podziel stronę
wywołuje teraz okno, w którym podajemy para-
metry podziału – tytuł nowej strony oraz inną na-
zwę umieszczaną w spisie treści. Poprzednio ko-
Nowy Joomla 1.5 i nowe w Joomla!
nieczne było ręczne wpisanie markera wraz z od-
powiednimi atrybutami.
W Joomla 1.0 dysponowaliśmy jednym edyto-
rem wizualnym – TinyMce. Wprawdzie możliwe
było doinstalowanie innych edytorów, ale trzeba to
było uczynić, jeśli TinyMCE nie spełniał naszych
oczekiwań. Joomla 1.5 udostępnia dwa edytory
wizualne, obok TinyMCE – XStandard Lite. Edy-
tor ten oferuje wprawdzie znacznie mniej funkcji,
ale zapewnia większą zgodność generowanego ko-
du ze standardami XHTML niż TinyMCE.
W Joomla 1.5 na dobre zagościła też możliwość
wyboru przez użytkowników uprawnionych do
współtworzenia witryny własnego edytora.
Parametry globalne
Obowiązujących w całej witrynie, podstawo-
wych ustawień prezentacji artykułów w Jo-
omla 1.0 dokonywaliśmy w edytorze konfigu-
racji globalnej witryny. W Joomla 1.5 edytor
tych ustawień przeniesiono w bardziej natural-
ne miejsce – do menedżera artykułów. W każ-
dym bądź razie tak sądzili projektanci. W rezul-
tacie użytkownicy Joomla! 1.0 zastanawiają się
często, gdzie się te ustawienia podziały. A kryją
się w przyborniku menedżera artykułów (strona
Wszystkie artykuły), pod ikoną Preferencje.
Takie rozwiązanie wynika nie tylko z woli
uproszczenia interfejsu, ale także z rozwiniętych
w Joomla 1.5 możliwości zarządzania rozszerze-
niami. W Joomla 1.0 parametry globalne można
było zdefiniować w zasadzie tylko dla treści zarzą-
dzanych przez komponent Artykuły (Content). W
Joomla 1.5 można ustawiać parametry globalne
także dla niektórych komponentów i modułów.
W przybornikach na stronach menedżerów tych
rozszerzeń również znajdziemy ikonę Preferen-
cje (być może w następnych polskich wydaniach
użyjemy określenia Ustawienia lub Parametry).
Za pierwszym przemawia jego polski rodowód, za
drugim spójność terminologiczna.
Projektowanie menu
Spore udoskonalenia przyniosła w Joomla 1.5
obsługa menu. Zmiany, pozornie drobne, mają
jednak charakter wręcz rewolucyjny.
Zmiana najtrudniej dostrzegalna
Zmiana najmniej widoczna, najtrudniej do-
strzegalna, a najbardziej rewolucyjna wynika z
konsekwentnego zastosowanego w Joomla 1.5
wzorca projektowego MCV (Model-Kontroler-
Widok). Pozwala on projektantom witryn na
stosunkowo łatwe zaprojektowanie własnych
sposobów prezentacji treści, innych niż wido-
ki domyślne. W efekcie spora już w Joomla 1.0
ilość typów pozycji menu w Joomla 1.5 jest prak-
tycznie nieograniczona. Każdy może wzboga-
cać oferowaną domyślnie paletę o nowe, od-
powiednie dla konkretnej witryny rozwiąza-
nia. Po umieszczeniu skryptów definiujących
nowe widoki wśród skryptów szablonu, po-
jawią sie one w zestawie typów pozycji menu
do wyboru.
49
 Testowanie oprogramowania
Trzy kliknięcia
Nie chodzi tu o dotarcie po 3 kliknięciach do po-
szukiwanej treści, ale o tworzenie nowej pozycji
menu w Joomla 1.5. Dodajemy je dosłownie za
pomocą trzech kliknięć – w pierwszym wybie-
ramy w przyborniku polecenie Utwórz, w dru-
gim wskazujemy zakres treści (artykuły, kompo-
nent, łącze zewnętrzne), w trzecim widok – spo-
sób prezentacji (typ pozycji), po czym trafiamy
na stronę edytora pozycji, gdzie wystarczy jedy-
nie uściślić zakres treści i ewentualnie zdefinio-
wać dodatkowe parametry prezentacji.
Pozycja domyślna
Domyślna startowa pozycją menu w Joomla 1.0
musiała być pierwszą pozycją w głównym menu
witryny. Joomla 1.5 zapewnia w tej mierze peł-
ną swobodę – domyślną pozycją menu, wska-
zującą na stronę startową witryny, wywoływaną
po wpisaniu w przeglądarce adresu witryny mo-
że być dowolna pozycja w dowolnym menu. W
każdym też momencie można ją zmienić.
Zmiana typu bez usuwania
W Joomla 1.0 takiej możliwości nie było w ogó-
le. Raz ustalonego typu pozycji menu zmienić się
nie dało. Jedynym wyjściem było usunięcie takiej
nieodpowiadającej nam pozycji i stworzenie no-
wej. W Joomla 1.5 wystarczy prosty zabieg – w
edytorze pozycji menu naciskamy przycisk Zmień
typ, a następnie dokonujemy odpowiednich usta-
wień. Walory tego rozwiązania można poznać
tak naprawdę dopiero w trakcie migracji z Joom-
la 1.0 do Joomla 1.5. Kto już przechodził ten pro-
ces, wie, ze podczas migracji tracimy – niestety
– wszystkie połączenia pozycji menu z nierdzen-
nymi komponentami. Dzięki możliwości zmia-
ny typu menu po doinstalowaniu komponentów
przywrócenie połączeń w różnych menu witryny
przebiega łatwo, bez zbędnego stresu.
Szablony graficzne
O najistotniejszej zmianie już wspominaliśmy:
konsekwentne rozdzielenie warstwy aplikacji,
warstwy danych i warstwy prezentacji – zastoso-
wanie modelu MCV – otworzyło nowe możliwo-
ści przed projektantami szaty graficznej. W Joom-
la 1.0 o mechanizmach personalizacji szablonów
można było raczej pomarzyć. Oczywiście, stosu-
jąc specjalne skrypty, projektanci udostępniali
użytkownikom pewne możliwości dostosowania
szablonu do swoich preferencji. Teraz te możliwo-
ści wzrosły w sposób w zasadzie nieograniczony.
Skrypt konfiguracyjny szablonu może posia-
dać sekcję parametrów definiujących opcjonalne
rozwiązania różnych kwestii – rozmiarów stro-
ny, układu jedno- lub wielokolumnowego, roz-
mieszczenia elementów, kolorystyki, wielkości
czcionki. Oczywiście, nie wystarczy samo zde-
finiowanie możliwości wyboru – szablon trze-
ba odpowiednio zaprogramować. Jest to jednak
działanie niezwykle proste – najczęściej wystar-
czy zdefiniowanie odpowiednich arkuszy stylów
dla poszczególnych opcji.
50
Zwolenników standardów dostępności intere-
suje zapewne, na ile zmodyfikowano kod, który w
Joomla 1.0 preferował stosowanie do rozmieszcza-
nia treści obciążających kod i łącza, a przy tym wy-
soce niedostępnych tabel. Gorszą wiadomością jest
ta, że tabele w kodzie pozostały. Nie zdecydowano
się na pełne wykorzystanie doświadczeń projektu
a8e. Ale jest i dobra wiadomość, którą się już dzie-
liliśmy. Proces generowania kodu HTML został
przeniesiony do odrębnych skryptów, które mo-
gą być swobodnie modyfikowane przez projektan-
tów bez ingerencji w rdzenny kod. W efekcie każ-
dy projektant witryny może skutecznie wyelimi-
nować z kodu wszystkie niepotrzebnie zastosowa-
ne tabele, zastępując je rozwiązaniami w pełni ko-
rzystającymi z możliwości CSS. Istotą rozwiązania
jest mechanizm podmiany skryptów rdzenia Joom-
la! skryptami szablonu. Przykład takiego rozwiąza-
nia dołączono, oczywiście, do oficjalnego wydania
Joomla 1.5. Zainteresowanych odsyłamy do przej-
rzenia skryptów szablonu Beez, zwłaszcza tych
umieszczonych w katalogu /templates/beez/html.
Znajdziemy tam wzorcowe skrypty widoków dla
rdzennych komponentów i modułów (contact, con-
tent, poll, search, user, weblinks). Można je wykorzy-
stać we własnych rozwiązaniach projekowych.
Otwartość
Cechą umieszczającą Joomla 1.5 w ścisłej czołów-
ce najnowocześniejszych rozwiązań współczesnej
informatyki jest jego otwartość i łatwość integra-
cji z innymi systemami. W porównaniu z Joomla
1.0, które pod tym względem również przodowa-
ło wśród innych CMS (systemów zarządzania wi-
trynami ineternetowymi), w Joomla 1.5 dokona-
no niemalże skoku o pokolenie wzwyż. Mechani-
zmy integracji oparto na znanym już z poprzed-
niej wersji, ale rozbudowanym typie rozszerzenia
nazwanych obecnie dodatkami lub wtyczkami.
Zmiana ich nazwy nie jest ucieczką od przypomi-
nających związek z Mambo mambotów czy krócej
botów, ale podkreśla istotną zmianę ich roli.
W Mambo i w Joomla 1.0 boty umożliwiały do-
dawanie funkcji, których zadaniem było przetwa-
rzanie treści (np. osadzanie obrazków i ich parame-
trów, paginacja materiałów wielostronicowych).
W Joomla 1.5 dodatki (kalka językowa – wtycz-
ki do najpiękniejszych nie należy, ale popularyzo-
wana przez nas od lat nazwa dodatki może budzić
nieporozumienia) mogą poszerzać funkcjonal-
ność Joomlowego frameworka. W dystrybucji 1.5
znajdujemy kilka takich dodatków, m.in.:
• upoważnienie – LDAP: obsługujący uwie-
rzytelnianie do usługi sieciowej LDAP;
• upoważnienie – OpenID: obsługujący
identyfikację za pomocą OpenID;
• upoważnienie – GMail: obsługuje integra-
cję z usługami sieciowymi Gmail;
• XML-RPC - Blogger API: obsługuje inter-
fejs oprogramowania XML-RPC Blogger.
Przykładów praktycznego wykorzystanie tych i
innych dodatków oferowanych przez projektan-
tów spoza zespołu Centrum Projektu nie znaj-
dziemy jeszcze w Sieci zbyt wielu, ale jaskółki w
tym przypadku dość szybko uczynią wiosnę.
Kompatybilność
z 1.0 i rozszerzeniami
Projektanci Joomla 1.5 uczynili wszystko, co
możliwe, aby zachować w maksymalnym stopniu
wsteczną zgodność z Joomla 1.0, a tym samym i z
rozszerzeniami stworzonymi dla Joomla 1.0. Za-
stosowane w Joomla 1.5 rozwiązania projekto-
we, oparte na obiektowym PHP z natury rzeczy
wymagają rozszerzeń napisanych wedle nowego
wzorca projektowego. Natywnych rozszerzeń dla
Joomla 1.5 jest już sporo (niestety, niewiele spo-
lonizowanych), ale nie na tyle, by można zupeł-
nie zrezygnować z opracowanych dla Joomla 1.0,
zwłaszcza że zastosowanie alternatywnych roz-
wiązań pociąga za sobą koszty migracji danych,
a projektanci dawnych rozszerzeń albo porzucili
swoje dawne rozwiązania, albo publikują nowsze
wersje na licencjach komercyjnych.
W Joomla 1.5 można korzystać z rozszerzeń
projektowanych dla Joomla 1.0 (komponentów,
modułów, szablonów, dodatków) w specjalnym
trybie – trybie zgodności wstecznej. Uaktywnienie
trybu jest proste – wystarczy włączyć odpowiedni
dodatek, wybierając w menu zaplecza ->Dodatki ->
System : Spuścizna (Plugins -.System – Legacy).
Zdarzyć się może, że włączenie trybu zgodno-
ści wstecznej nie rozwiąże jednak problemów z
dawnymi rozszerzeniami. Na nic zda się narze-
kanie na niedobrych projektantów, co to nie prze-
widzieli kilka lat temu, jakie możliwości i wyma-
gania będzie mieć Joomla! w roku 2008, 2009
i następnych. Jeśli jakieś starocie ma miejsce w
muzeum, poradzić się nie da. Trzeba poszukać
nowszych rozwiązań. Szczególnie dotyczy to
komponentów stworzonych jeszcze dla Mam-
bo, wymagających rejestrowania zmiennych glo-
balnych. Nawet usilne próby bez zasadniczych
zmian w kodzie nie przywrócą im życia.
Podsumowanie
Stworzenie doskonałej witryny ze wszystkimi
funkcjami, jakie sobie wymarzysz, może wymagać
czasu i zaangażowania. Ale ze społecznością Joom-
la!, wsparciem projektantów oraz dzięki licznym
rozszerzeniom tworzonym dla Joomla! 1.5, jest to
jak najbardziej możliwe. Możesz również tworzyć
własne rozszerzenia i udostępniać je ku uciesze ca-
łej społeczności.
STEFAN WAJDA
Stefan Wajda [Zwiastun] jest liderem PCJ!, koordyna-
torem Zespołu Tłumaczy i Dokumentacji akredytowa-
nym przy Translation Work Group projektu Joomla!,
wydawcą witryn PCJ, autorem w pełni zlokalizowa-
nych wersji Mambo i Joomla!, komponentów josDirec-
tory i josResource. Spolonizował ponad 150 rozszerzeń
dla Joomla!, opublikował w Internecie około 600 arty-
kułów poświęconych wszystkim aspektom Joomla!
Kontakt z autorem: zwiastun@zwiastun.net
11/2008
 XML

Spring 2 Schema
Własne przestrzenie nazw w Spring 2.x

Ten artykuł wprowadzi Cię szybko w podstawowe techniki tworzenia

własnych przestrzeni nazw XML Schema dla plików konfiguracyjnych
Spring IOC. Autorzy Spring Framework pisząc o dobrym oprogramowaniu
promują zasadę DRY (Don't Repeat Yourself) – wyraźnie widać to w
mechanizmie rozszerzania konfiguracji XML kontenera Springa.

rzyć. Zaliczyć do nich należy głównie usprawnio-

Dowiesz się:
• Jak za pomocą własnej przestrzeni nazw XML
stworzyć najprostsze rozszerzenia składni pli-
ków konfiguracyjnych XML dla Spring Frame-
work w wersji 2.x.
Poziom trudności
Powinieneś wiedzieć:
• Podstawowa znajomość języka Java oraz kon-
figuracja kontenera Inversion Of Control dla
Spring Framework 2.x za pomocą plików XML;
• Wskazana jest również minimalna wiedza z za-
kresu języka XML oraz API programowej ob-
sługi kontenera Spring IOC.
w dalszym ciągu działają w wersji 2.0 Springa (ze
względu na słynne umiłowanie kompatybilności
wstecz przez jego autorów), jakkolwiek zalecaną
formą konfiguracji XML jest teraz XML Schema.
Motywacja
ne uzupełnianie składni w edytorach XML do-
stępnych w popularnych IDE oraz zestaw dodat-
kowych przestrzeni nazw włączonych do dystry-
bucji Springa począwszy do wersji 2.0. W szcze-
gólności predefiniowane przestrzenie nazw oka-
zują się być przydatne w codziennej pracy – po-
zwalają one m.in. na zastąpienie rozbudowanych
definicji fabryk typu FieldRetrievingFactoryBean,
ListFactoryBean lub TransactionProxyFactoryBe-
an ich kompaktowymi odpowiednikami wyrażo-
nymi za pomocą określonej przestrzeni nazw.
Twórcy Springa nie poprzestali na szczęście
na dostarczeniu nam zestawu predefiniowa-
nych przestrzeni nazw, ale udostępnili również
mechanizm do samodzielnego tworzenia tych-

S
pring jest popularnym frameworkiem IOC
(Inversion Of Control) dla języka Java. Ofe-
ruje on kilka sposobów konfiguracji apli-
kacji oraz wstrzykiwania zależności, jednak naj-
bardziej popularną techniką uzyskiwania tych ce-
lów jest konfiguracja w pliku XML. Jak powszech-
nie wiadomo XML oferuje czytelną, hierarchiczną
strukturą prezentowanych przez siebie informa-
cji, które to m.in. zapewniły mu rolę niepisanego
standardu konfiguracji aplikacji webowych. XML
jednakże cechuje się również tendencją do gadatli-
wości tzn. do konieczności opisywania zawartych
w nim danych za pomocą dużej ilości tekstu. Pro-
gramiści używający Springa w wersji niższej niż
2.0 skazani byli na używanie dość ograniczonego
zestawu narzędzi redukujących rozmiar plików
konfiguracyjnych XML oraz zjawiska tzw. XML
hell (np. stosowanie dziedziczenia definicji be-
anów lub automatycznego wiązania). Na szczęście
twórcy Springa od wersji 2.0 swojego frameworka
dodali możliwość konfiguracji aplikacji za pomocą
plików XML zdefiniowanych nie tylko zgodnie z
DTD, ale i mechanizmem XML Schema. Oczywi-
ście stare konfiguracje napisane pod kątem DTD
Nie trzeba nawet specjalnie zachęcać do stoso- że. Nie muszę chyba wspominać o tym jak bar-
wania nowej definicji plików konfiguracyjnych dzo konfiguracja naszej aplikacji zyska na czy-
XML, gdyż oferuje nam ona rozliczne korzyści telności po zastosowaniu elementów oraz atry-
o których użytkownicy DTD mogą tylko poma- butów własnej konstrukcji, dostosowanych do
Listing 1. Szkielet konfiguracji kontenera Springa oparty na XML DTD
<!-- Stara konfiguracja -->
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE beans PUBLIC "-//SPRING//DTD BEAN 2.0//EN"
"http://www.springframework.org/dtd/spring-beans-2.0.dtd">
<beans>
</beans>
Listing 2. Szkielet konfiguracji kontenera Springa oparty na XML Schema
<!-- Nowa konfiguracja -->
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<beans xmlns="http://www.springframework.org/schema/beans"
xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance"
xsi:schemaLocation="
http://www.springframework.org/schema/beans http://www.springframework.org/schema/
beans/spring-beans-2.0.xsd">
</beans>

52 11/2008

naszych konkretnych potrzeb. Zysk ten będzie
widoczny w szczególności jeżeli planujemy
wielokrotne wykorzystywanie naszego kodu w
aplikacjach używających np. pisanej przez nas
biblioteki. W artykule tym chciałbym właśnie
przedstawić podstawowe techniki rozszerzania
możliwości konfiguracyjnych XML w Springu.
Migracja
na nowy styl konfiguracji
Przejście na nowy styl konfiguracji jest bardzo
proste. Wystarczy zamienić w istniejących pli-
kach konfiguracyjnych parę pierwszych linijek
dokumentu.
Migracja zaprezentowana na Listingu 2 jest
niemalże bezbolesna. Niemalże, gdyż istnieje
parę (dosłownie parę) szczegółów konfigura-
cji które zostały uznane przez twórców Sprin-
ga za przestarzałe (deprecated) i które należy w
związku z tym dostosować do nowej konfigura-
cji opartej na XML Schema. Do szczegółów te-
go typu należy np. atrybut singleton elemen-
tu <bean>, który w nowej konfiguracji powi-
nien zostać zamieniony na atrybut scope (ze
względu na wprowadzenie mechanizmu roz-
szerzalnych zasięgów w nowszych wersjach
Springa).
Witaj przestrzenio
– przypadek użycia
Na początku spróbujemy napisać jak najszyb-
ciej najprostszą przestrzeń nazw z jednym ele-
mentem. Na potrzeby przykładów minimal-
nych zawartych w tym artykule załóżmy, że
pracujemy dla firmy Foo i naszym zadaniem
jest stworzenie elementu XML który pozwo-
li nam na bardziej efektywne używanie kom-
ponentu Bar w aplikacjach korzystających ze
sprzedawanej przez nas biblioteki. Wyobraźmy
sobie, że docelowo nasz klient chciałby konfi-
gurować swoją aplikację za pomocą komponen-
tu Bar w następujący sposób – Listing 3.
Oczekujemy, że powyższa konfiguracja utwo-
rzy w kontenerze instancję klasy Bar o id rów-
nym bar oraz wartości prywatnej właściwości
value równej barValue. Sam komponent Bar
wygląda następująco – Listing 4.
Schemat kroków
Klasyczny schemat kroków wykonywany podczas
tworzenia własnej przestrzeni nazw to kolejno:
• napisanie dokumentu XSD;
• stworzenie parserów dla nowych elemen-
tów lub atrybutów XML;
• zaprogramowanie własnej klasy typu
NamespaceHandler, która pozwoli nam na
zmapowanie parserów i dekoratorów do
określonych elementów i atrybutów XML;
• dodanie do wynikowej aplikacji lub biblio-
teki meta-danych potrzebnych Springowi.
W kolejnych sekcjach opiszę szerzej każdy z
tych kroków.
www.sdjournal.org
Spring 2 Schema
Listing 3. Przykład użycia komponentu z własnej przestrzeni nazw
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<beans xmlns="http://www.springframework.org/schema/beans"
xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance"
xmlns:myns="http://www.foo.com/customSchema"
xsi:schemaLocation="
http://www.springframework.org/schema/beans http://www.springframework.org/schema/
beans/spring-beans-2.0.xsd
http://www.foo.com/customSchema http://www.foo.com/customSchema.xsd">
<myns:bar id="bar" value="barValue" />
</beans>
Listing 4. Kod przykładowego komponentu Bar
package foo;
public class Bar {
// wartość komponentu
private String value;
public Bar(String value) {
this.value = value;
}
@Override
public String toString() {
return value;
}
}
Listing 5. Dokument XML Schema definiujący przykładową przestrzeń
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<xsd:schema xmlns="http://www.foo.com/customSchema"
xmlns:xsd="http://www.w3.org/2001/XMLSchema"
xmlns:beans="http://www.springframework.org/schema/beans"
targetNamespace="http://www.foo.com/customSchema"
elementFormDefault="qualified"
attributeFormDefault="unqualified">
<xsd:import namespace="http://www.springframework.org/schema/beans" />
<xsd:element name="bar">
<xsd:complexType>
<xsd:complexContent>
<xsd:extension base="beans:identifiedType">
<xsd:attribute name="value" type="xsd:string" use="required" />
</xsd:extension>
</xsd:complexContent>
</xsd:complexType>
</xsd:element>
</xsd:schema>
W Sieci
• http://springframework.org – Strona projektu Spring Framework
• http://static.springframework.org/spring/docs/2.5.x/api – Spring 2.5 API
• http://static.springframework.org/spring/docs/2.5.x/reference/xsd-config.html – Konfiguracja
oparta na XML Schema w Spring 2.5
• http://static.springframework.org/spring/docs/2.5.x/reference/extensible-xml.html – Własna prze-
strzeń nazw wg Spring 2.5 Reference
• http://www.w3.org/XML/Schema – XML Schema
• http://www.w3.org/ – DOM XMl DOM
53
 XML

Dokument XSD kie elementy oraz atrybuty są w niej dopusz- w poszczególnych elementach i atrybutach na-
Dokument XML Schema pozwoli nam określić czalne, a jakie nie. Schema uwzględnia również szej przestrzeni oraz czy są one obowiązkowe.
składnię naszej przestrzeni nazw, czyli m.in. ja- informacje o tym jakie typy danych zawarte są Interesujący nas schemat mógłby mieć następu-
jącą postać – Listing 5.
Listing 6. Przykładowy parser komponentu Bar Tematyka tworzenia definicji XML Schema
jest poza zakresem tego artykułu. Ograniczę się
package foo; zatem do podsumowania, że zdefiniowaliśmy
import org.springframework.beans.factory.support.BeanDefinitionBuilder; właśnie element o nazwie bar zawierający jeden
import org.springframework.beans.factory.xml.AbstractSingleBeanDefinitionParser; (wymagany) atrybut o nazwie value. Element
import org.w3c.dom.Element; ten dziedziczy również po identyfikowalnym
public class BarParser extends AbstractSingleBeanDefinitionParser { typie Springa, co w praktyce oznaczna tyle, że
@Override również implicite dziedziczy atrybut id. Na-
// Oczekujemy instancji klasy Bar stępnym krokiem zbliżającym nas do działającej
protected Class<Bar> getBeanClass(Element element) { przestrzeni nazw będzie zmapowanie elementu
return Bar.class; XML zdefiniowanego powyżej do Javy.
}
@Override Parser elementu
protected void doParse(Element element, BeanDefinitionBuilder builder) { Aby przekonwertować element XML do instan-
// Odczytaj wartość atrybutu cji zarejestrowanej w kontenerze musimy napi-
String value = element.getAttribute("value"); sać parser implementujący interfejs org.spring
// i dodaj ją jako argument konstruktora wynikowej instancji framework.beans.factory.xml.BeanDefiniti
builder.addConstructorArgValue(value); onParser. Klasy implementujące wspomniane-
} go interfejsu służą do analizy pojedynczego ele-
} mentu XML znajdującego się bezpośrednio mię-
dzy elementami <beans></beans>, wraz z ew.
Listing 7. Handler mapujący przykładowy element 'bar' do wybranego parsera podelementami znajdującymi się wewnątrz na-
package foo; szej definicji. Nasz konkretny element <bar> jest
import org.springframework.beans.factory.xml.NamespaceHandlerSupport; raczej prosty tzn. nie zawiera zagnieżdżonych
public class BarNamespaceHandler extends NamespaceHandlerSupport { elementów i zwróci tylko jedną instancję (klasy
@Override Bar) do rejestracji w kontrolerze. Ograniczmy się
public void init() { zatem do dziedziczenia z klasy AbstractSingle
// zarejestruj instancję parsera dla BeanDefinitionParser – Listing 6.
// elementów <bar/> z tej przestrzeni nazw Klasa BeanDefinitionBuilder jest jedną z
registerBeanDefinitionParser("bar", new BarParser()); najważniejszych klas programowej obsługi kon-
} tenera Springa.
} Temat ten zasługuje na co najmniej parę
osobnych artykułów, tak więc ograniczę się tyl-
Listing 8. Zawartość pliku META-INF/spring.handlers ko do podania informacji, że klasa ta służy do
http\://www.foo.com/customSchema=foo.BarNamespaceHandler programowego tworzenia instancji klasy prze-
znaczonej do rejestracji w kontenerze. W tym
Listing 9. Zawartość pliku META-INF/spring.schema konkretnym przykładzie chcemy, aby nowy
http\://www.foo.com/customSchema.xsd=foo/foo.xsd obiekt klasy Bar został stworzony za pomocą
jednoargumentowego konstruktora.
Listing 10. Kod minimalnego komponentu 'Bar' rozszerzonego o listę swoich potomków
package foo; Zarejestrowanie
import java.util.List; elementu w NamespaceHandler
public class Bar { Instancje interfejsu org.springframework.bean
private String value; s.factory.xml.NamespaceHandler służą do łą-
private List<Bar> children; czenia przestrzeni nazw z parserami elementów
public Bar(String value) { oraz atrybutów XML. Sam NamespaceHandler
this.value = value; nie wykonuje logiki związanej z analizą elemen-
} tów i atrybutów XML, ponieważ całą logikę
@Override związaną z czytaniem dokumentu XML zawar-
public String toString() { liśmy w poprzednim kroku (w definicji parse-
return value; ra). NamespaceHandler oferuje parę metod po-
} zwalających na interakcję z nim w określonych
public void setChildren(List<Bar> children) { momentach jego cyklu życia, jakkolwiek na na-
this.children = children; sze skromne potrzeby zainteresujemy się jedynie
} bezargumentową metodą init() wywoływaną
public List<Bar> getChildren() { w momencie inicjalizacji handlera.
return children; W powyższym przykładzie (Listing 7) zma-
} powaliśmy parser napisany w poprzednim
} kroku do elementu XML <bar>. W miażdżą-
cej większości przypadków jeden handler bę-

54 11/2008

dzie mapował wiele parserów i/lub dekorato-
rów –nie implementujemy wielu handlerów
dla jednej przestrzeni nazw. Jak wspomnia-
łem wcześniej nasze potrzeby względem han-
dlera są bardzo skromne – dlatego właśnie
dziedziczymy z klasy org.springframework.
beans.factory.xml.NamespaceHandlerSupp
ort. Dzięki wspomnianej klasie pomocniczej
możemy nadpisać metodę init() interfejsu
oraz nie martwić się o logikę związaną z reje-
stracją parsera.
Meta-dane dla Springa
Ostatnim krokiem jest dodanie do korzenia
ścieżki klas naszej aplikacji lub biblioteki fol-
deru META-INF wraz z plikami spring.handlers
oraz spring.schemas – Listing 8 i Listing 9.
Jak widać pierwszy z nich mapuje URI prze-
strzeni nazw na napisany przez nas wcześniej
handler – tą metodą Spring wie których par-
serów powinien użyć dla poszczególnych ele-
mentów i atrybutów w określonej przestrzeni
nazw. Drugi zaś wskazuje fizyczną lokalizację
pliku XSD z definicją naszej przestrzeni – w
tym konkretnym przypadku plik z definicją po-
winien znajdować się w pakiecie foo i nazywać
się foo.xsd. Pragę zwrócić uwagę na koniecz-
ność poprzedzania znaków dwukropka w oby-
dwu plikach znakiem backslash (ze względu na
fakt, że nie tylko znak równości, ale i dwukro-
pek są poprawnymi symbolami końca klucza w
plikach właściwości Javy).
Zagnieżdżanie elementów
– rozszerzony przypadek użycia
Powyższy przykład jest nieco prosty, gdyż za-
kłada że sparsowany element XMLa zareje-
struje tylko jedną instancję określonej klasy w
kontrolerze. Jeżeli chcielibyśmy rekurencyjnie
parsować i rejestrować zagnieżdżone elemen-
ty XML powinniśmy stworzyć parser dziedzi-
czący po czymś potężniejszym niż AbstractSi
ngleBeanDefinitionParser – tą klasą jest np.
AbstractBeanDefinitionParser. Wyobraź-
my sobie, że nasz przypadek użycia rozszerzy-
my w następujący sposób – otóż nasz potężny
komponent Bar został rozszerzony o listę swo-
ich dzieci (dla uproszczenia przykładu również
instancji klasy Bar) – Listing 10.
Przykładowy scenariusz konfiguracji drzewa
komponentów Bar w pliku XML mógłby wy-
glądać następująco – Listing 11.
Powyższa zmiana konfiguracji pociąga za so-
bą oczywiście konieczność aktualizacji doku-
mentu XML Schema – Listing 12.
Poza schematem XML w stosunku do po-
przedniego przykładu zmianie uległby w zasa-
dzie tylko sam parser – Listing 13.
Powyższy parser mógłby dziedziczyć po kla-
sie AbstractSingleBeanDefinitionParser i
dalej zwracać wynik zgodny z zadanym scena-
riuszem, jakkolwiek dziedziczenie po Abstrac
tBeanDefinitionParser pozwala na jego nie-
co czytelniejszą implementację.
www.sdjournal.org
Spring 2 Schema
Listing 11. Przykład użycia zagnieżdżonego komponentu
<myns:bar id="bar" value="parent">
<myns:bar value="child1">
<myns:bar value="grandChild" />
</myns:bar>
<myns:bar value="child2" />
</myns:bar>
Listing 12. Uaktualniony dokument XML Schema uwzględniający zagnieżdżanie elementów
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<xsd:schema xmlns="http://www.foo.com/customSchema"
xmlns:xsd="http://www.w3.org/2001/XMLSchema"
targetNamespace="http://www.foo.com/customSchema"
elementFormDefault="qualified" attributeFormDefault="unqualified">
<xsd:element name="bar">
<xsd:complexType>
<xsd:choice minOccurs="0" maxOccurs="unbounded">
<xsd:element ref="bar" />
</xsd:choice>
<xsd:attribute name="id" type="xsd:ID" />
<xsd:attribute name="value" use="required" type="xsd:string" />
</xsd:complexType>
</xsd:element>
</xsd:schema>
Listing 13. Parser elementu 'bar' uwzględniający rekurencję
package foo;
import java.util.List;
import org.springframework.beans.factory.support.AbstractBeanDefinition;
import org.springframework.beans.factory.support.BeanDefinitionBuilder;
import org.springframework.beans.factory.support.ManagedList;
import org.springframework.beans.factory.xml.AbstractBeanDefinitionParser;
import org.springframework.beans.factory.xml.ParserContext;
import org.springframework.util.xml.DomUtils;
import org.w3c.dom.Element;
public class BarParser extends AbstractBeanDefinitionParser {
protected AbstractBeanDefinition parseInternal(Element element,
ParserContext parserContext) {
// Stwórz budowniczego definicji elementu
BeanDefinitionBuilder barBuilder = BeanDefinitionBuilder
.rootBeanDefinition(Bar.class);
barBuilder.addConstructorArgValue(element.getAttribute("value"));
// Wyszukanie dzieci elementu określonego typu
List<Element> childElements = DomUtils.getChildElementsByTagName(
element, "bar");
if (childElements != null) {
// Dodanie potomków do listy zarządzanej przez kontener
ManagedList children = new ManagedList(childElements.size());
for (Element e : childElements) {
// Rekurencja
children.add(parseInternal(e, parserContext));
}
barBuilder.addPropertyValue("children", children);
}
return barBuilder.getBeanDefinition();
}
}
55
 XML

Własne atrybuty mentu w pliku konfiguracyjnym – Listing 14. wartość licznika wskazującego ile elementów
– przypadek użycia Załóżmy, że chcemy aby podczas parsowania oznaczonych identyczną wartością znaleziono
Ostatnim istotnym przypadkiem użycia jest elementu oznaczonego atrybutem myns:bar dotychczas w kontenerze.
dodanie własnego atrybutu do dowolnego ele- (o dowolnej wartości) na konsoli pojawiała się
Zmiany w implementacji
Listing 14. Przykład użycia atrybutu XML z własnej przestrzeni nazw Jak łatwo się domyśleć na pierwszy ogień pój-
<bean class="java.lang.String" myns:bar="barValue" > dzie aktualizacja schematu XML – Listing 15.
<constructor-arg value="someValue"/> Podobnie jak w przypadku własnych ele-
</bean> mentów, dla nowego atrybutu również musi-
my napisać własny parser. Możemy to wygod-
Listing 15. Dokument XML Schema dla minimalnego atrybutu nie zrobić poprzez implementację interfejsu
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> BeanDefinitionDecorator – Listing 16.
<xsd:schema xmlns="http://www.foo.com/customSchema" Tym razem będziemy również musieli zmo-
xmlns:xsd="http://www.w3.org/2001/XMLSchema" dyfikować BarNamespaceHandler.
targetNamespace="http://www.foo.com/customSchema" Wynika to z faktu, iż tym razem nie rejestru-
elementFormDefault="qualified" attributeFormDefault="unqualified"> jemy parsera definicji beana, a tylko tzw. deko-
rator, czyli mniejszy parser służący do mody-
<xsd:attribute name="bar" type="xsd:string" /> fikacji lub wzbogacania wybranego fragmen-
tu definicji. Oczywiście wyświetlanie informa-
</xsd:schema> cji o tym którą z kolei definicję oznaczoną kon-
kretną wartością parsuje kontener, jest w real-
Listing 16. Parser minimalnego atrybutu z własnej przestrzeni nym świecie średnio przydatne, jakkolwiek do-
package foo; stęp do parametrów BeanDefinitionHolder
import java.util.HashMap; oraz ParserContext daje nam możliwość ma-
import org.springframework.beans.factory.config.BeanDefinitionHolder; nipulacji kolejno definicją dekorowanego ele-
import org.springframework.beans.factory.xml.BeanDefinitionDecorator; mentu (możemy również zwrócić całkowicie
import org.springframework.beans.factory.xml.ParserContext; nową instancję zamiast modyfikować istnie-
import org.w3c.dom.Attr; jącą) oraz całym rejestrem kontenera. Nieste-
import org.w3c.dom.Node; ty ze względu na ograniczony rozmiar niniej-
szego artykułu jestem zmuszony przemilczeć
public class BarParser implements BeanDefinitionDecorator { szczegóły dotyczące możliwości programowej
HashMap<String, Integer> counters = new HashMap<String, Integer>(); manipulacji definicjami beanów oraz zawarto-
@Override ścią kontenera.
public BeanDefinitionHolder decorate(Node node,
BeanDefinitionHolder holder, ParserContext ctx) { Podsumowanie
// odczytaj wartość atrybutu W niniejszym artykule poznaliśmy podsta-
String value = ((Attr) node).getValue(); wowe sposoby rozszerzania możliwości kon-
// sprawdź wartość licznika figuracyjnych plików XML w Springu za po-
Integer i = counters.get(value); mocą własnych przestrzeni nazw. Znając spo-
if (i == null) { soby na analizę elementów XML najwyższe-
i = 0; go poziomu (wraz z ich ew. zagniżdżenia-
} mi) oraz atrybutów XML możemy rozpocząć
// zwiększ licznik tworzenie własnych przestrzeni nazw, któ-
counters.put(value, ++i); re przy minimalnej znajomości XML DOM
// wyświetl wynik oraz API programowej manipulacji zawar-
System.out.println(value + ": " + i); tością kontenera IOC Springa pozwolą nam
return holder; na napisanie w pełni funkcjonalnych mapo-
} wań dla naszych komponentów. Tematyka
} tego artykułu powinna w szczególności za-
interesować osoby dostarczające dla innych
Listing 17. Handler mapujący parser do atrybutu 'bar' firm programistycznych gotowe rozwiąza-
package foo; nia oparte na Springu ze względu na zmini-
malizowanie wiedzy wymaganej przez klien-
import org.springframework.beans.factory.xml.NamespaceHandlerSupport; ta do poprawnego stosowania naszych kom-
ponentów.
public class BarNamespaceHandler extends NamespaceHandlerSupport {
HENRYK KONSEK
@Override Autor pracuje na stanowisku projektanta JEE w
public void init() { warszawskiej firmie Artegence. Udziela się rów-
registerBeanDefinitionDecoratorForAttribute("bar", new BarParser()); nież jako administrator serwisu javablackbelt.com.
} W wolnym czasie interesuje się swoją Anią oraz
m.in. psychiatrią oraz dobrymi technologiami.
} Kontakt z autorem: http://www.hekonsek.pl lub he-
konsek@gmail.com.

56 11/2008
 Kasa dla webmastera

LinkLift
Koniec z reklamą kontekstową

Internecie królują systemy reklamy kontekstowej. W oparciu o treść

witryny, wyświetlane są odpowiednie reklamy z takich serwisów jak
Google AdSense, czy AdKontekst Wirtualnej Polski. Zarobki z takich reklam
są jednak stosunkowo niewielkie, stąd istnieje zapotrzebowanie na inne
formy reklamy. Gwarantowany zarobek oferuje nowy wchodzący do Polski
LinkLift.

strony i wyceny będziemy chcieli zmienić te

Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć:
• Jak dodatkowo zarobić na reklamie; • Jak umieścić kod PHP na swojej stronie.
• Dlaczego era reklamy kontekstowej może się
kończyć.
Z kim wchodzimy w interesy
LinkLift został założony w 2006 roku w
Poziom trudności Niemczech, zaś swym zasięgiem obejmuje
już Francję, Włochy, Hiszpanię i Polskę. Fir-
ma zatrudniła także polskich administrato-
rów, dzięki czemu można otrzymać odpo-
dane, będzie to możliwe (ręczna zmiana wy-
ceny jest właśnie wdrażana, lecz można o nią
poprosić administratora). Sam algorytm wy-
ceny uwzględnia takie czynniki, jak tematy-
ka strony, pozycja linków na stronie, liczba
sprzedanych linków, liczba linków zewnętrz-
nych, wiek strony, ilość linków zwrotnych i
sąsiedztwo oraz przynależność do określo-
nej branży.
Osoba chcąca umieścić swoją reklamę, bę-
dzie mogła przeglądać dostępne przestrze-
nie reklamowe, wraz ze statystykami strony

Z
biegiem czasu formy reklamy w In-
ternecie rozwinęły się. Początkowo
dostępne były jedynie reklamy tek-
stowe lub graficzne, płaciło się zaś za ilość
wyświetleń.
Następnie prym zaczęły wieść reklamy ro-
bione we flashu, a wraz z nimi przyszło pła-
cenie niezależne od ilości wyświetleń, lecz
od ilości kliknięć w reklamę. Niektórzy po-
sunęli się jeszcze dalej – korzyści otrzymy-
wało się jedynie, jeśli użytkownik kliknął w
reklamę na naszej stronie, a następnie za-
rejestrował się na witrynie reklamowanej
lub kupił z niej jakiś produkt, bądź zamó-
wił usługę (taka forma reklamy jest dostęp-
na także w Google AdSense jako tzw. skie-
rowania).
Rezultatem takich praktyk było obniżenie
się zarobków webmasterów do tego stopnia,
że reklama na witrynie średnio poczytnej za-
częła być dyskusyjna – czy jest ona jeszcze
opłacalna.
W tej sytuacji odważniejsze serwisy wy-
szły naprzeciw wymaganiom twórców stron
i wprowadziły reklamy płatne za czas wy-
świetlania, nie zaś za ilośc odsłon lub klik-
nięć. Pionierskim serwisem tego typu w Pol-
sce jest LinkLift.
wiedź na każde pytanie w ciągu kilku dni. Na- m.in. w Yahoo, DMOZ i Alexa Rank. Poda-
leży podkreślić, że są to osoby pomocne i cier- ne są także Page Rank strony oraz Page Rank
pliwe – pomogą nawet w instalacji skryptu na i ilość stron linkujących do danej, także bar-
własnej platformie. dzo szczegółowe statystyki, które powodu-
ją, że znajomość dokładnego adresu nie jest
Wycena linku potrzebna (jeśli zezwolimy, będzie on wi-
LinkLift oferuje jedynie odnośniki tek- doczny).
stowe, podobnie jak do niedawna Google
AdSense. Zarejestrować w serwisie mo- Instalacja skryptu
żemy się przez stronę http://www.linklift.pl/ Serwis współpracuje ze stronami stworzony-
?ref=a1267774449. Następnie, jeśli chce- mi w PHP, Perlu, WordPressie, Joomli, Dru-
my oferować przestrzeń reklamową na na-
szej stronie, zgłaszamy ją do serwisu. W cią-
gu tygodnia (zazwyczaj dużo krócej) zosta-
nie ona zweryfikowana przez administrato-
rów i podana zostanie wycena jednego lin-
ku tekstowego. LinkLift oferuje umieszcze-
nie do dziesięciu linków tekstowych na jed-
nej stronie, przy czym możemy określić,
w której części strony będą one wyświetla-
ne – w nawigacji, części głównej strony, lub
stopce. Określamy także kategorię strony i,
czy reklamy będą widoczne na pojedynczej
stronie, czy także na wszystkich jej podstro-
nach. W zależności od tych ustawień, mo-
żemy oszacować wycenę jednego linku (Ry-
sunek 1). Pomoże w tym poręczny kalkula- Rysunek 1. Kalkulator pomagający oszacować
tor na witrynie LinkLiftu. Jeśli po akceptacji wartość jednego linka

58 11/2008

palu, Xoops, Serendipity oraz Joggerze. Ten
ostatni jest polskim systemem blogowania,
który został dodany ekskluzywnie na potrze-
by polskich bloggerów – widać więc, że fir-
ma rozwija się prężnie i nie pozostaje obojęt-
na na potrzeby rynku. Wybierając którąś z po-
wyższych opcji, szybko skonfigurujemy nasz
skrypt, który wystarczy wkleić do szablonu
naszej strony.
Nadszedł czas na główną zaletę LinkLiftu
– brak inwazyjności. Niby Google AdSense
oferuje także linki tekstowe, jednak według
swojego szablonu, którego nie można zmie-
niać, co często jest bardzo irytujące. Rekla-
ma wyświetlana przez linklift ma przykłado-
wą strukturę:
<a href=”http://blog.eldoras.com”
rel=”nofollow”>Blog autora</a>
I tyle! Żadnych dodatkowych znaczników, ca-
łość możemy dowolnie modyfikować pod ką-
tem wyglądu i rozmieszczenia. Pełna swobo-
da. Na Rysunku 2 widać reklamy LinkLiftu
(czerwona obwódka) i Google AdSense (zie-
lona obwódka) w akcji – jedna linijka LinkLi-
ftu zawiera 4 reklamy, które idealnie kompo-
nują się ze stroną, podczas gdy Google Ad-
Sense jest wyraźnie bardziej inwazyjne.
Należy podkreślić, iż LinkLift nie jest re-
klamą kontekstową, więc może występo-
wać równolegle z reklamami Google AdSen-
se. Reklamy LinkLiftu mają w swoim kodzie
rel=”nofollow”, dzięki czemu nie są przez
wyszukiwarki traktowane jak linki wychodzą-
ce, które obniżają nasz Page Rank – zapobie-
ga to wykorzystaniu systemu przez reklamo-
dawców do podwyższenia swoich pozycji w wy-
szukiwarkach przez zwiększenie ilości stron do
nich linkujących.
Rysunek 2. Porównanie reklam Google AdSense i LinkLiftu
www.sdjournal.org
LinkLift – pewny zarobek na reklamie
Pierwsi klienci
Dopóki pierwszy klient nie zamówi u nas re-
klamy, będzie wyświetlana domyślna (dar-
mowa). Dla strony o Page Rank 0 (czyli no-
wej w Internecie) cena wyjściowa to około
4zł - 7zł za jednego linka tekstowego. Jeśli
ktoś zdecyduje się wykorzystać naszą prze-
strzeń reklamową, zostaniemy poinformo-
wani o tym mailem. W ciągu 24 godzin mo-
żemy zaakceptować lub odrzucić propozy-
cję reklamy z oferowaną przez zleceniodaw-
cę wyceną. Po tym czasie link jest automa-
tycznie akceptowany na okres 30 dni. Ceny
podawane na witrynie są cenami netto (z ra-
cji oferowanych usług w różnych krajach o
różnych stawkach podatkowych) – w Pol-
sce otrzymujemy 70% wartości podanej na
witrynie.
Wszystkie płatności w serwisie są realizowa-
ne przez PayPal, który jest w pełni dostępny w
Polsce. Minimalna kwota do wypłaty to 60zł.
Program partnerski
Jak każdy porządny system reklamowy (poza
Google AdSense), tak też LinkLift oferuje Pro-
gram Partnerski. Do wyboru mamy całą gamę
linków graficznych i tekstowych, które może-
my umieścić na naszej witrynie. Wynagrodze-
nie można otrzymać za:
• polecenie naszej strony użytkownikowi,
który zarejestruje się jako reklamodawca i
dokona zakupu linku tekstowego ("Adver-
tiser Lead") lub ;
• polecenie strony użytkownikowi, który
zarejestruje się i zostanie zaakceptowany
jako reklamobiorca ("Publisher Lead").
Partner otrzymuje wynagrodzenie w wyso-
kości:
• 25 zł plus bonus promocyjny w wysokości
5 zł za Advertiser Lead ;
• 25 zł plus bonus promocyjny w wysokości
5 zł za Publisher Lead .
Należność za Advertiser Lead przysługuje,
gdy reklamodawca (ang. advertiser) zamó-
wi linki tekstowe o wartości minimum 120
zł. Należność za Publisher Lead przysługu-
je, gdy skierowany reklamobiorca (ang. pu-
blisher) udostępni swoją stronę w serwisie
przez minimum miesiąc (bez przerw).
Reklamujemy naszą stronę
Oczywiście, możemy także wykupić prze-
strzeń reklamową u innych użytkowników
systemu. Po wpłaceniu pierwszych pienię-
dzy na konto przez PayPal, otrzymujemy do-
datkowe 60zł na kupno przestrzeni rekla-
mowych.
Podsumowanie
Z usług LinkLiftu często korzystają użytkow-
nicy blogosfery, czyli autorzy witryn o Page
Rank 3 – 6. Osoby te mnóstwo czasu spędza-
ją w Internecie i są świetnie obeznane w syste-
mach reklamowych.
LinkLift zdobył ich zaufanie i sprawdza się
bardzo dobrze, dlatego polecamy go wszyst-
kim, którym nie odpowiadają dotychczasowe
formy reklamy. Zasady są proste – płacimy za
reklamę na miesiąc i przez miesiąc ona widnie-
je na danej stronie. Prostota to kolejny plus Lin-
kLiftu.
Rysunek 3. Estetyczna strona porządnego
systemu LinkLift
KRZYSZTOF TRYNKIEWICZ
Krzysztof Trynkiewicz studiuje Informatykę na
Uniwersytecie Jagiellońskim. Od wielu lat zajmu-
je się tworzeniem witryn w technologii PHP i Flash
oraz publicystyką. Obecnie rozwija kilka równole-
głych projektów autorskich dostępnych na witrynie
http://blog.eldoras.com
Kontakt z autorem: chris.trynkiewicz@gmail.com
59
 Narzędzia programistyczne

Plugin
Wielokrotne wykorzystanie sprawdzonych narzędzi

Tworzenie aplikacji, składa się zarówno z tych bardziej twórczych, jak

i bardziej odtwórczych prac. Mimo wszelkich naszych starań tworzenia
wedle zasady DRY (z ang. DRY – Don't Repeat Yourself), ile razy zdarza się,
że dla tej samej funkcjonalności powielamy i dostosowujemy ten sam kod
w różnych elementach aplikacji lub pomiędzy różnymi aplikacjami.
lub w wersji 1.1:
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć:
• Efektywnie wykorzystywać pluginy w swojej • Jak stworzyć projekt w symfony; <cd mojprojekt
pracy; • Posiadać doświadczenie w tworzeniu aplika- <symfony plugin:install nazwapluginu
• Stworzyć własny plugin; cji;
• Wykorzystywać istniejące pluginy to szybkie- • Posiadać doświadczenie w obiektowym PHP. Dokładną informację, jak należy zainstalować
go tworzenia aplikacji. potrzebny plugin do określonej wersji Symfo-
ny, możemy podejrzeć na stronie pluginu, w
zakładce Installation.
• sfThumbnailPlugin – tworzenie miniaturek
zdjęć; Rozpoczęcie pracy
• sfControlPanelPlugin – interfejs do zarzą- Do rozpoczęcia pracy potrzebujemy oczywiście
Poziom trudności dzania Symfony z poziomu przeglądarki; utworzonego projektu Symfony. Poszczególne
• sfLightboxPlugin – łatwe wykorzystywanie kroki tworzenia projektu dokładnie przedstawi-
skryptu AJAX-owego Lightbox2; liśmy na początku prezentacji multimedialnej.

N
a początek zaprezentuję najczęściej
wykorzystywane pluginy w Symfony,
których jest w chwili pisania artykułu
ponad 200. Następnie stworzymy prosty doda-
tek do wysyłania maila (ang. plugin) w symfony,
bez dodatkowego nakładu naszej pracy.
Pluginy w Symfony
W Symfony jeden z największych walorów mo-
żemy odnaleźć w liczbie i różnorodności plu-
ginów. Obecnie z ponad 200 pluginów mo-
żemy np. szybko stworzyć prosty CMS, Blog
czy Forum, podłączyć do naszej aplikacji bez-
pieczny mechanizm autoryzacji i autentyfika-
cji sfGuardPlugin, czy łatwo podczepić AJAX-
owe biblioteki.
Wszystkie z nich tworzone są bezpłatnie
przez społeczność Symfony i znajdziemy je na
stronie: http://www.symfony-project.org/plugins/
Każdy plugin posiada dostępny kod źródło-
wy, który budowany jest zgodnie z przyjętą
w Symfony strukturą, dzięki czemu łatwo się
nam w nim odnaleźć. Wśród dostępnych plugi-
nów można między innymi znaleźć:
• sfSimpleCMSPlugin – prosty CMS do za-
rządzania treścią i strukturą strony;
• sfGuardPlugin – autoryzacja i zarządzanie
użytkownikami oraz uprawnieniami;
• sfSslRequirementPlugin – wprowadzenie
kodowania SSL dla akcji;
• sfPropelActAsNestedSetBehaviorPlugin –
wdrożenie algorytmu nested set zintegro-
wanego z obiektami Propela;
• sfPokaYoke – walidacja formularzy po stro-
nie klienta.
Zmiany warto śledzić na bieżąco, gdyż pluginy
cały czas są tworzone i rozwijane.
Przy korzystaniu z projektów, warto jest za-
interesować się licencją, zgodnie z którą jest wy-
dawany plugin. Licencję pluginu można zna-
leźć na stronie pluginu na http://symfony-pro-
ject.com oraz w głównym katalogu pluginu, w
pliku LICENSE.
Zdecydowana większość z nich jest wydawa-
na na licencji MIT, tak jak i samo symfony, w
związku z czym bez przeszkód możemy je wyko-
rzystywać również w celach komercyjnych.
Instalacja pluginu
Najczęściej pluginy wymienione na Symfony
Plugins zostały przygotowane jako paczki PE-
AR, dlatego możemy je zainstalować, podając
w Symfony 1.0 polecenie:
<cd mojprojekt
<symfony plugin-install nazwapluginu
Jak stworzyć plugin, zaprezentowaliśmy na
płycie dołączonej do Software Developer’s Jour-
nal 7/2008. W związku z tym, że sam plugin był
tworzony ponad pół roku temu, niektóre wyko-
rzystane w nim techniki są już wycofywane.
Aby nasz plugin był zgodny z symfony 1.0 na-
leży włączyć parametr compat_10 w pliku konfi-
guracyjnym config/settings.yml naszej aplikacji.
Jest tam również kod źródłowy pluginu. Po-
niżej omówimy zawartość płyty oraz pokaże-
my, w jaki sposób można ją rozbudowywać.
Struktura pluginu
Sporym ułatwieniem jest, zorganizowanie
struktury katalogów i plików pluginu, w
bardzo podobny sposób co struktura naszej
aplikacji. Dzięki temu bez problemu może-
my odnaleźć się w jego zawartości. Łatwo jest
również przenieść istniejącego moduł w na-
szej aplikacji, aby funkcjonował jako osob-
ny moduł.
Struktura plików przedstawiona została na
Listingu 1.
Pamiętaj – aby po każdej zmianie struktury
pluginu zalecane jest czyszczenie cache projek-
tu komendą symfony cc.
Postaramy się przedstawić najważniejsze ele-
menty struktury i podać przykłady informacji,
jakie można w nich zawrzeć.

60 11/2008
 Plugin

Moduły Zadania wywołującą zadanie (zainteresowanych odsy-

Moduły umieszczamy w katalogu modules/. Nasz do uruchomienia z linii komend łam do Listingu 4).
prezentacyjny plugin posiada moduł (ang. Modu- Nowe zadania (ang. Tasks) tworzone w plu-
les) sfMailForm. W zależności od potrzeby, każdy ginie zawieramy w katalogu data/tasks/. Każ- Tworzenienie
moduł może zawierać cztery katalogi: de zadanie umieszczamy w oddzielnym pli- pluginu jako paczki PEAR
ku, który powinien zawierać wywołanie funk- Aby nasz plugin można było instalować za pomo-
• actions – definiujący dostępne akcje dla cji pake_desc oraz pake_task, a także funkcję cą komendy symfony plugin:install musi on
modułu;
• config – określający specyficzną konfigura-
cję samego modułu; Listing 1. Struktura plików pluginu
• templates – widoki dla modułów zwracane nazwaPluginu/
po wywołaniu akcji; config/
• validate – formularze sprawdzania wpro- *schema.yml # plik ze schematem bazy danych
wadzanych danych przez formularze. config.php # specyficzna konfiguracja dla pluginu
data/
W praktyce przyjęło się tworzenie dodatkowe- generator/
go katalogu lib/, zawierającego klasę z wszystkimi sfPropelAdmin/
akcjami (Listing 1). W pliku actions.class.php po- nazwaSzablonu/ # skórka dla admin generatora
zostawia się jedynie rozszerzenie do klasy z kata- template/
logu lib/ (Listing 2). Takie rozwiązanie zostało za- skeleton/
stosowane w przykładowym pluginie. fixtures/
*.yml # testowe informacji do bazy danych
Konfiguracja pluginu lib/
Konfigurację dla pluginu definiujemy config/ *.php # miejsce na nasze klasy
w katalogu pluginu. Może ona składać się z helper/
dwóch elementów: *.php # pomocniki
model/
• konfiguracji dla naszego pluginu – plik *.php # model danych, generowany z propela
config.php; task/
• struktury bazy danych – plik schema.xml Task.class.php # zadania do uruchomienia w pasku komend
lub schema.yml. modules/
nazwaModulu/ # nazwa tworzonego modułu
W pliku konfiguracyjnym config.php może- actions/
my elastycznie odwoływać się do konfiguracji config/
naszej aplikacji i dowolnie dopisywać lub mo- module.yml
dyfikować wprowadzone wartości. Przykła- view.yml
dowo możemy stworzyć przyjaźniejszy ad- security.yml
res wysyłania formularza na /wyslij zamiast / templates:
sfmailForm/submit (przykład na Listingu 2). *.php
W pliku definicji struktury bazy danych validate:
(plik schema.yml lub schema.xml) tworzymy *.yml
konfigurację – podobnie jak w całym projek-
Listing 2. Przykład wykorzystania konfiguracji w pliku config.php
cie. Wyjątkiem jest zawarcie w pliku informacji
o pakiecie (przykład na Listingu 3). Stworzona $r = sfRouting::getInstance(); // pobranie instancji odpowiedzialnej
schema będzie bez problemu wykrywana przez za przekierowania
wywoływanie komendy z prefiksem propel. $r->prependRoute('submit', '/wyslij',
Na Listingu 3 znajduje się przykład pliku array(
schema.yml, zawierający tabelę sfMailform_ 'module' => 'sfMailForm',
archive, która będzie zapisywać dane wprowa- 'action' => 'submit')
dzone w naszym przykładowym formularzu. ); // dopisanie czytelniejszego adresu
Po skonfigurowaniu pliku czeka nas jesz- // z /sfMailForm/submit na /wyslij
cze tylko dobre skonfigurowanie pliku databa-
ses.yml w naszym projekcie oraz budowa mode- Listing 3. Przykładowa schema.yml z encją gromadzącą informacje z wprowadzonych danych z
lu Propela, SQL-a i stworzenie struktury w ba- formularzy
zie danych (np. za jednym zamachem komendą propel:
symfony propel-build-all). _attributes: { package: plugins.sfMailFormPlugin.lib.model }
# deklaracja informacji o pakiecie (miejscu zapisu
Dane do testów (fixtures) klas pluginu)
Dane do testów umieszczamy w plugine w ka- sfMailForm_archive:
talogu data/fixtures/. Wywoływanie ładowa- attributes: { phpName: pluginMailForm }
nia danych wykonujemy komendą symfony id:
propel-load-data. Zawieramy tutaj dane, content: { type: longvarchar }
które chcielibyśmy umieścić w bazie danych, created_at:
tak aby nasz plugin działał poprawnie.

www.sdjournal.org 61
 Narzędzia programistyczne

mieć zdefiniowany w głównym katalogu plik pac- instance" xsi:schemaLocation="http: • <name>: imię i nazwisko;
kage.xml. Plik ten zawiera w odpowiednio przy- //pear.php.net/dtd/tasks-1.0 http:// • <user>: nazwa użytkownika (w przy-
gotowanym formacie XML-owym wszystkie po- pear.php.net/dtd/tasks-1.0.xsd http: padku gdy jest to projekt na symfony-
trzebne informacje o pluginie. Opiszę wszystkie //pear.php.net/dtd/package-2.0 http:// project.org, będzie to login do zarzą-
możliwe do zastosowania znaczniki wraz z przy- pear.php.net/dtd/package-2.0.xsd">. Z ele- dzania projektami);
kładowymi wartościami dla naszego pakietu. mentów poniżej mamy: • <email>: poprawny adres e-mail lidera;
• <active>: informacja czy osoba nadal
Możliwe znaczniki • <name>: nazwa pluginu; w naszym przy- pracuje nad tym projektem (wartości:
Główny znacznik w pliku package.xml zawiera padku: sfMailFormPlugin; yes lub no);
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>, a • <channel>: informacja na jakim serwerze • <date>: data ostatniej poprawki w paczce
pod nim mamy informację o pakiecie: znajduje się paczka (w przypadku paczek (np.: 2008-12-31);
<package packagerversion="1.4.1" dostępnych na symfony-project.org, będzie • <time>: czas ostatniej poprawki w paczce
version="2.0" xmlns="http://pear.php.net/ to: plugins.symfony-project.org); (np.: 23:59:00);
dtd/package-2.0" xmlns:tasks="http: • <summary>: krótki opis o samym pluginie; • <version>: informacje o wydanej wersji:
//pear.php.net/dtd/tasks-1.0" xmlns: • <description>: dłuższy opis; • <release> i <api>: numer wydania;
xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema- • <lead>: informacja o liderze projektu: • <stability>: informacja o stabilności wy-
dania;
Listing 4. Przykładowa budowa zadania mailform-raport • <release> i <api>: słowna informacja
<?php o stabilności (np. stable, beta, alpha);
/** • <license uri=”xxx”>: informacja o na-
* Raport o statystykach wypełniania formularza zwie licencji wraz z odesłaniem do strony
* plik: /plugins/sfMailFormPlugin/data/tasks/sfMailFormRaport.php z jej treścią podawaną w atrybucie uri;
*// • <notes>: miejsce na dodatkowe komentarze;
pake_desc('raport o statystykach do administratora – przeslanie na adres e-mail'); • <contents>: lista zamieszczonych plików:
pake_task('mailform-report', 'project_exists'); • <dir name=”xxx”>: nazwa katalogu
pake_alias('mailreport', 'mailform-report'); // możliwość używania skrótu „mailreport” podawana w atrybucie name;
/** • <file role=”data” name=”xxx”>:
* Funkcja wywoływana przy uruchomieniu zadania nazwa pliku (atrybut name);
* @param pakeTask $task • <dependencies>: zależności występu-
* @param Array $args jące przy naszej paczce:
*/ • <php>: zależność od wersji PHP
function run_mailform-report($task, $args) (np. ze znacznikiem <min>5.2.0</
{ min>, umożlwi instalację, gdy na ser
if (!count($args)) werze znajdować będzie się wersja
{ 5.2.0 lub wyższa);
throw new Exception('Podaj proszę adres e-mail, na który ma przyjść raport'); • <pearinstaller>: zależność od
} wersji PEAR;
$emial = $args[0]; • <package>: zależność od innych
// ... paczek symfony:
// miejsce na kod wyciągający dane z bazy i wysyłający mail z raportem • <name>: nazwa paczki;
// .. • <channel>: informacja o ser
} werze, na którym paczka się
znajduje;
• <min>: minimalna wersja paczki;
• <max>: maksymalna wersja
paczki;

PIOTR PLENIK, FIRMA TEAMLAB

Współzałożyciel firmy TeamLab.pl, specjalizującej
się w wytwarzaniu oprogramowania klasy enter-
prise. Zawodowo zajmujący się tworzeniem oraz
rozwojem aplikacji dla biznesu, typu CMS i CRM.
W wolnym czasie redaktor serwisu www.symfo-
ny.pl. W PHP programuje 2000 r., w frameworku
symfony od 2006 r.. Administrator portalu dla Or-
ganizacji Pozarządowych – www.ngo.pl. Absol-
went ostatniego roku Polsko-Japońskiej Wyższej
Szkoły Technik Komputerowych. Interesuje się za-
rządzaniem projektami biznesowymi oraz open
source, programowanie (PHP, ASP.NET, Java) oraz
bazy danych (MS SQL, PostgreSQL, MySQL).
Kontakt z autorem: piotr.plenik@teamlab.pl, strona
Rysunek 1. Schemat utworzonej bazy danych http://www.teamlab.pl

62 11/2008
 Plugin

Poprawnie stworzony plugin zawsze powi-
nien mieć plik LICENSE, opisujący warunki
jego używania. Zalecane jest również doda-
nie pliku README zawierającego np. historię
zmian, działanie pluginu, jak instalować, itd.
Podsumowanie
Wiele rozszerzeń dla symfony już powstało
– są gotowymi pluginami, łatwymi do insta-
lacji, aktualizacji czy odinstalowania z naszej
aplikacji. Tworzenie nowych pluginów o do-
wolnej funkcjonalności jest równie proste jak
tworzenie nowych bibliotek PEAR i umożli-
wiających ponowne wykorzystywanie pomię-
dzy różnymi aplikacjami.

Listing 5. Przykład zawartości paczki package.xml dla pluginu w symfony

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> </dir>

<package packagerversion="1.4.6" version="2.0" xmlns="http: <dir name="task">
//pear.php.net/dtd/package-2.0" xmlns: <!-- tasks -->
tasks="http://pear.php.net/dtd/tasks- <file role="data" name="sfSampleTask.class.php" />
1.0" xmlns:xsi="http://www.w3.org/ </dir>
2001/XMLSchema-instance" xsi: <dir name="validator">
schemaLocation="http://pear.php.net/ <!-- validators -->
dtd/tasks-1.0 http://pear.php.net/dtd/ <file role="data" name="sfSampleValidator.class.
tasks-1.0.xsd http://pear.php.net/dtd/ php" />
package-2.0 http://pear.php.net/dtd/ </dir>
package-2.0.xsd"> </dir>
<name>sfPrzykladowyPlugin</name> <dir name="modules">
<channel>plugins.symfony.pl</channel> <dir name="sfSampleModule">
<summary>przykładowy plugin w symfony</summary> <file role="data" name="actions/
<description>To jest przykładowy plugin w symfony, w celu actions.class.php" />
pokazania zawartosci package.xml</ <file role="data" name="config/security.yml" />
description> <file role="data" name="lib/BasesfSampleModuleAc
<lead> tions.class.php" />
<name>Piotr PLENIK</name> <file role="data" name="templates/
<user>jupeter</user> indexSuccess.php" />
<email>piotr.plenik@teamlab.pl</email> </dir>
<active>yes</active> </dir>
</lead> <dir name="web">
<date>2008-01-01</date> <dir name="css">
<time>12:53:01</time> <!-- stylesheets -->
<version> <file role="data" name="sfSampleStyle.css" />
<release>1.0.0</release> </dir>
<api>1.0.0</api> <dir name="images">
</version> <!-- images -->
<stability> <file role="data" name="sfSampleImage.png" />
<release>beta</release> </dir>
<api>beta</api> </dir>
</stability> </dir>
<license uri="http://www.symfony-project.org/license">MIT </contents>
license</license> <dependencies>
<notes>-</notes> <required>
<contents> <php>
<dir name="/"> <min>5.2.0</min>
<file role="data" name="README" /> </php>
<file role="data" name="LICENSE" /> <pearinstaller>
<dir name="config"> <min>1.4.1</min>
<!-- model --> </pearinstaller>
<file role="data" name="schema.yml" /> <package>
</dir> <name>sfGuardPlugin</name>
<dir name="data"> <channel>pear.symfony-project.com</channel>
<dir name="fixtures"> <min>1.1.13</min>
<!-- fixtures --> <max>1.1.15</max>
<file role="data" name="fixtures.yml" /> <exclude>1.1.14</exclude>
</dir> </package>
</dir> </required>
<dir name="lib"> </dependencies>
<dir name="model"> <phprelease />
<!-- model classes --> <changelog />
<file role="data" name="sfSampleClass1.php" /> </package>
<file role="data" name="sfSampleClass2.php" />

www.sdjournal.org 63
 Programowanie urządzeń mobilnych
Programowanie
gier dla Symbian OS
Budujemy grę!
W poprzednim artykule Czytelnicy mieli okazję przebrnąć przez gąszcz
stosunkowo zawiłych szczegółów dotyczących programowania aplikacji
pod Symbian OS. W rezultacie powstał prosty szkielet gry. W niniejszej
części cyklu zajmiemy się tematem znacznie ciekawszym – odejdziemy
(chwilowo) od niskopoziomowych zagadnień systemowych i zrobimy to
co Tygrysy lubią najbardziej – zbudujemy grę!
Dowiesz się:
• Jak zaprojektować architekturę prostej gry i
jak zaimplementować ją pod system operacyj-
ny Symbian;
• Jak zaprojektować i zaimplementować silnik
gry oparty na przyrostach czasu;
• Jak oprogramować menu gry.
Poziom trudności
J
est to bardzo trafne pytanie, które po-
winna zadać sobie każda osoba planu-
jąca stworzyć grę komputerową. Zakła-
dam, że wielu z czytelników SDJ-ta, będą-
cych z przyczyn oczywistych programistami,
odpowiedziałaby: nie ma na co czekać, bie-
rzemy się za kodowanie!. Takie podejście jest
właśnie przyczyną upadku wielu przedsię-
wzięć związanych z produkcją gier. Otóż to
od czego zawsze powinno zaczynać się two-
rzenie gry, to opracowanie jej koncepcji. Po-
nieważ temat projektowania gier (ang. game
design), chociaż bardzo ciekawy, nie pokry-
wa się z tematem niniejszego artykułu – pój-
dziemy na łatwiznę i zaczerpniemy pomysł
na naszą aplikację z klasyki polskiej myśli
kreatywnej w dziedzinie komputerowej roz-
rywki. Opisywana w niniejszym artykule gra
– LaserQuest – bazuje na koncepcji logicz-
nej gry pt. Lasermania, wydanej pierwotnie
na ośmiobitowe Atari przez Laboratorium
Komputerowe Avalon. LaserQuest imple-
64
Powinieneś wiedzieć:
• Jak się programuje w języku C++;
• Co to jest pętla gry;
• Jak działa szkielet aplikacji opisany w poprzed-
niej odsłonie cyklu.
mentuje podstawowy podzbiór funkcjonal-
ności oryginalnej Lasermanii – szczegółowy
opis koncepcji gry, do którego lektury gorą-
co namawiam przed przejściem do kolejnej
części artykułu, znajduje się w ramce zatytu-
łowanej LaserQuest: skrócony podręcznik użyt-
kownika.
Gotowi...? Zaczynamy!
Punktem wyjścia do naszych rozważań będzie
szkielet aplikacji opracowany w poprzedniej
odsłonie niniejszego cyklu. Dla porządku przy-
pomnę, że szkielet ten oferuje nam:
• implementację pętli gry;
• obsługę zdarzeń klawiatury;
• podstawową obsługę przerwań (utrata
i uzyskanie focusa).
Pierwszym zadaniem – być może niespe-
cjalnie twórczym, aczkolwiek niezbędnym
– jest dostosowanie istniejącego szkieletu
do wymogów naszego projektu. Wbrew po-
zorom – zmienia się wiele rzeczy – nazwa
aplikacji, UI, identyfikator zasobów, autor
itd. Oczywiście można pokusić się o ręczne
przerabianie kodu, ale podejście takie jaw-
nie gwałci zasadę DRY (ang. Don't Repeat
Yourself). Czytelników niezaznajomionych
z tą zasadą zapraszam do lektury wspania-
łej książki pt. Pragmatyczny Programista au-
torstwa Andrew Hunta i Davida Thomasa.
Tym, którzy mimo wszystko zdecydują się
podjąć tę żmudną pracę, gwarantuję wiele
niezapomnianych emocji związanych z pró-
bami uruchomienia programu. Tych, którzy
wolą bardziej pragmatyczne podejście nama-
wiam na zautomatyzowanie tego procesu. Ja
do wygenerowania szkieletu projektu Lase-
rQuest wykorzystałem proste narzędzie o
nazwie Template-2-Text (w skrócie t2t). T2t
to prosty silnik renderowania tekstu na ba-
zie zadanych szablonów. To co wyróżnia to
narzędzie od całego zestawu innych, podob-
nych rozwiązań, to możliwość generowa-
nia całego drzewa katalogów na bazie drze-
wa szablonowego, możliwość wykorzysta-
nia zmiennych szablonowych w nazwach
plików oraz automatyczny mechanizm wy-
krywania tych zmiennych w celu pobrania
ich od użytkownika. Aby dostosować nasz
szkielet aplikacji do wymagań t2t, skopio-
wałem go do oddzielnego katalogu i zmody-
fikowałem nazwy i zawartości plików. Roz-
ważamy plik GameSkeletonApplication.cpp
(Listing 1).
W nowej odsłonie plik ten będzie miał na-
zwę [%PROJECT-NAME%]Application.cpp. Jak
się można łatwo domyśleć, tag o strukturze
'[%NAZWA%]' oznacza zmienną, która przy ge-
nerowaniu tekstu na bazie zadanego szablonu
zostanie podmieniona na konkretną wartość.
Zawartość szablonu [%PROJECT-NAME%]Ap-
plication.cpp przedstawiona jest na Listingu 2.
Analizując plik szablonu można zauwa-
żyć takie zmienne jak – [%PROJECT-NAME%]
11/2008

(nazwa projektu), [%AUTHOR%] (autor),
[%EMAIL%] (kontaktowy adres email autora)
oraz [%UID%] (unikalny identyfikator aplika-
cji). W podobny sposób przekształcone zosta-
ły pozostałe pliki projektu GameSkeleton. Na-
rzędzie t2t oraz szablon szkieletu gry są do-
stępne do pobrania z witryny SDJ. Po skonfi-
gurowaniu narzędzia (patrz Ramka Konfigu-
racja narzędzia t2t) wystarczy wywołać ko-
mendę:
t2t -d GameSkeletonS60 LaserQuest
W dalszej kolejności narzędzie poprosi o war-
tości kolejnych zmiennych – UID, AUTHOR ,
RESOURCE-ID, VENDOR , EMAIL oraz PROJECT-
NAME po czym wygeneruje w bieżącym kata-
logu podkatalog LaserQuest z odpowiednią
zawartością. Bardziej dociekliwi Czytelnicy
mogą w tej chwil zadać pytanie – skąd mam
wziąć UID aplikacji? Dla nich właśnie przygo-
towałem specjalną Ramkę o tytule podobnym
do przedstawionego wyżej pytania.
LaserQuest
– pierwsze wyjście z mroku
Tytuł niniejszego podpunktu brzmi nieco ta-
jemniczo, czy wręcz złowieszczo. Skąd taka
nazwa? Sprawa jest prosta. W punkcie tym
opiszemy sposób uruchomienia nowo wy-
generowanej aplikacji na telefonie. Dlaczego
już teraz? Otóż – na nieszczęście programi-
stów – program działający idealnie pod emu-
latorem urządzenia, na realnym sprzęcie ma
szansę działać zupełnie niepoprawnie. Wyni-
ka to z istnienia szeregu subtelnych różnic
pomiędzy tymi dwoma środowiskami. Zasa-
da jest prosta – im dłużej będziemy odwle-
kać uruchomienie aplikacji na telefonie, tym
większe jest prawdopodobieństwo wystąpie-
nia takich błędów i tym większe będą koszty
ich znalezienia.
Aby uruchomić naszą grę na urządzeniu
musimy wykonać następujące kroki – zbudo-
wać binarną wersję aplikację przeznaczoną do
uruchomienia na telefonie, wygenerować insta-
lator i podpisać go oraz przetransportować po-
wstałą paczkę instalacyjną na telefon.
Pierwsze dwa kroki można zautomatyzo-
wać przy pomocy środowiska Carbide. W
tym celu należy przestawić aktualną konfi-
gurację na Phone Release (GCCE) a następnie
kliknąć prawym przyciskiem na nazwie pro-
jektu w panelu Project Explorer i wybrać za-
kładkę Carbide.c++ -> Carbide Build Confi-
gurations -> SIS Builder (Rysunek 1). Po wci-
śnięciu przycisku Add możemy skonfiguro-
wać sposób budowania aplikacji (Rysunek 2).
Kluczową rolę odgrywa tutaj plik LaserQu-
est.pkg (można go znaleźć w podkatalogu sis
projektu) opisujący dokładnie sposób genero-
wania paczki instalacyjnej. Do zawartości te-
go pliku wrócimy w kolejnych podpunktach.
Oprócz wpisania nazw generowanych plików
www.sdjournal.org
Programowanie gier dla Symbian OS
należy ustawić dodatkowo opcję Self sign sis est.sisx. Kwestia przetransportowania paczki
file. Osoby zainteresowane szczegółami pod- z grą na telefon jest mocno zależna od posia-
pisywania aplikacji zapraszam do Ramki Jak danego systemu. W większości przypadków
podpisać aplikację dla Symbian OS?. Po ta- wykorzystuje się w tym celu sieć Bluetooth
kich zabiegach konfiguracyjnych wystarczy – należy przy tym pamiętać o włączeniu od-
wybrać opcję Build Project i spokojnie cze- biornika Bluetooth w telefonie i ustawianiu
kać aż w podkatalogu sis projektu pojawi jego widoczności dla innych urządzeń (mię-
się podpisana paczka instalacyjna LaserQu- dzy innymi dla komputera z którego będzie-
Listing 1. Zawartość pliku GameSkeletonApplication.cpp
//
// FILE NAME:
// GameSkeletonApplication.cpp
//
// AUTHOR(S):
// Rafal Kocisz <rafal.kocisz@gmail.com>
//
#include "GameSkeletonApplication.h"
#include "GameSkeletonDocument.h"
const TUid KUidGameSkeletonApp = { 0xA000958F };
CApaDocument* CGameSkeletonApplication::CreateDocumentL()
{
return ( static_cast< CApaDocument* >(
CGameSkeletonDocument::NewL( *this ) ) );
}
TUid CGameSkeletonApplication::AppDllUid() const
{
return KUidGameSkeletonApp;
}
// Eof
Listing 2. Zawartość szablonu [%PROJECT-NAME%]Application.cpp
//
// FILE NAME:
// [%PROJECT-NAME%]Application.cpp
//
// AUTHOR(S):
// [%AUTHOR%] <[%EMAIL%]>
//
#include "[%PROJECT-NAME%]Application.h"
#include "[%PROJECT-NAME%]Document.h"
const TUid KUid[%PROJECT-NAME%]App = { [%UID%] };
CApaDocument* C[%PROJECT-NAME%]Application::CreateDocumentL()
{
return ( static_cast< CApaDocument* >(
C[%PROJECT-NAME%]Document::NewL( *this ) ) );
}
TUid C[%PROJECT-NAME%]Application::AppDllUid() const
{
return KUid[%PROJECT-NAME%]App;
}
// Eof
65
 Programowanie urządzeń mobilnych

my wysyłać paczkę). Paczka instalacyjna poja-

Listing 3. Definicja klasy CLaserQuestGame wia się jako nowa wiadomość w skrzynce od-
class CLaserQuestGame : public CBase biorczej. Po jej otwarciu automatycznie roz-
{ poczyna się proces instalacji. Po jego pomyśl-
public: nym zakończeniu pozostaje jedynie urucho-
enum TMode { EMenu, EPlay }; mić aplikację. W naszym przypadku otrzy-
mujemy znajomy z poprzedniej części cyklu
static CLaserQuestGame* NewL( czarny ekran z mrugającym przyjaźnie liczni-
const TLaserQuestKeyState& aKeyState ); kiem FPS. Kolejny etap naszych zmagań za-
CLaserQuestGame( kończył się sukcesem!
const TLaserQuestKeyState& aKeyState );
~CLaserQuestGame(); Architektura gry
Dobrneliśmy wreszcie do momentu kiedy
void Draw( CBitmapContext& aGc ) const; można zacząć myśleć o tym, co nas najbardziej
void Update( TInt64 aDt ); interesuje – mowa tu oczywiście o implemen-
TBool ExitFlag() const { return iExitFlag; } tacji zawartości gry. Zanim przejdziemy do ko-
dowania, wypada zastanowić się nad architek-
private: turą naszego rozwiązania.
void ConstructL(); Rozwiązanie, które zdecydowałem się za-
void UpdateMenuMode( TInt64 aDt ); stosować w przypadku projektu LaserQuest,
void UpdatePlayMode( TInt64 aDt ); to drzewiasta hierarchia obiektów reprezen-
tujących poszczególne składniki gry. W hie-
const TLaserQuestKeyState& iKeyState; rarchii tej wyróżniać będziemy kilka pozio-
TMode iMode; mów. Na szczycie hierarchii umieszczony zo-
CLaserQuestGamePlayMode* iPlayMode; stanie obiekt reprezentujący grę jako całość
CLaserQuestGameMenuMode* iMenuMode; – w naszym przypadku obiekt ten będzie re-
TBool iExitFlag; prezentowany przez klasę CLaserQuestGame.
Obiekt ten będzie odpowiedzialny za in-
}; // class CLaserQuestGame tegrację warstwy gry z warstwą szkieletu
aplikacji oraz za zarządzanie trybami gry.
Listing 4. Definicja metody Draw() w klasie CLaserQuestContainer Obiekty reprezentujące wspomniane try-
void CLaserQuestContainer::Draw( by stanowić będą kolejną warstwę w naszej
CBitmapContext& aGc ) const hierarchii. W naszym przypadku wyróżni-
{ my dwa rodzaje trybów – tryb menu (kla-
aGc.Reset(); sa CLaserQuestGameMenuMode) oraz tryb
aGc.SetBrushColor( KRgbBlack ); rozgrywki (klasa CLaserQuestGamePlayMod
aGc.SetBrushStyle( CGraphicsContext::ESolidBrush ); e). Tryb gry, to według prezentowanego tu
aGc.DrawRect( Rect() ); zamysłu, maszyna stanów określająca, co się
iGame->Draw( aGc ); w danej chwili z grą dzieje. Dla przykładu –
TBuf< KFpsMessageMaxLength > fpsMessage; tryb rozgrywki (CLaserQuestGamePlayMode)
fpsMessage.Format( KFpsMessageFormatString, przechowuje i zarządza takimi informacja-
iFpsCounter->Fps() ); mi jak poziom etapu gry, warunki jej zakoń-
aGc.UseFont( iEikonEnv->NormalFont() ); czenia itd. Tryb gry może z kolei przechowy-
aGc.SetPenColor( KRgbWhite ); wać obiekt reprezentujący silnik określonej
aGc.DrawText( fpsMessage, części rozgrywki. W przypadku LaserQuest
TPoint( KFpsMessagePosX, wyróżnimy tylko jeden silnik, reprezentowa-
KFpsMessagePosY ) ); ny przez klasę CLaserQuestGameBoardEngine.
aGc.DiscardFont(); Obiekt silnika – w naszym przypadku stano-
} wiący liść hierarchii – reprezentować będzie
planszę na której odbywa się faktyczna roz-
Listing 5. Definicja metody Update() w klasie CLaserQuestContainer grywka. W tym miejscu zaimplementowna
void CLaserQuestContainer::Update( TInt64 aDt ) będzie mechanika gry oraz reguły nią steru-
{ jące. Gwoli jasności należy w tym miejscu
iGame->Update( aDt ); mocno podkreślić, że przedstawiona tu hie-
rarchia bazuje na kompozycji (to znaczy –
if ( iGame->ExitFlag() ) obiekty wchodzące w jej skład zawierają sie-
{ bie nawzajem), a nie na dziedziczeniu.
if ( iAppUi != NULL ) To co łączy klasy opisujące obiekty na po-
{ szczególnych poziomach to wspólna koncep-
iAppUi->Exit(); cja przetwarzania oparta na dwóch metodach
} – Draw() oraz Update(). Zadaniem pierwszej
} z tych metod jest renderowanie danego skład-
} nika, druga odpowiada za uaktualnianie oraz
obsługę ewentualnych przejść pomiędzy sta-

66 11/2008
 Programowanie gier dla Symbian OS

nami gry (czytaj: przekazywania kontroli po-

między poszczególnymi składnikami). W
przypadku programowania bardziej skom-
plikowanych gier warto zastanowić się nad
zbudowaniem szkieletu gry opartego na po-
wyższej koncepcji – tak aby raz zaprogramo-
waną funkcjonalność można było wykorzy-
stać w przyszłości. Można by dla przykładu
stworzyć bazową klasę reprezentującą skład-
nik gry (np. CLaserQuestGameEntity) i z niej
dziedziczyć klasy bazowe reprezentujące po-
szczególne składniki hierarchii. W przypad-
ku LaserQuest – aby nie zaciemniać tematu
– zbudujemy opisaną wyżej hierarchię w spo-
sób bezpośredni.
Warto w tym miejscu zatrzymać się na
chwilę i zwrócić uwagę na zastosowaną kon-
wencję nazewnictwa klas w naszym projek-
cie. Ponieważ przy programowaniu aplika-
cji C++ dla Symbian OS nie stosuje się za-
zwyczaj przestrzeni nazw, dlatego zdecydo-
wałem się nadawać wszystkim klasom repre-
zentującym składniki gry nazwy rozpoczyna-
jące się prefiksem CLaserQuestGame. Podej-
ście takie pozwala w łatwy sposób odróżniać
klasy szkieletu aplikacji od klas reprezentują- Rysunek 1. Narzędzie do konfiguracji procesu budowania aplikacji
cych samą grę.
Warto w tym punkcie poruszyć jeszcze jed-
ną kwestię natury architektonicznej. Podejrze- Listing 6. Definicja metody Draw() w klasie CLaserQuestGame
wam, że wielu purystów projektowania obiek- void CLaserQuestGame::Draw( CBitmapContext& aGc ) const
towego obruszy się widząc w jednej klasie me- {
tody odpowiedzialne za przetwarzanie i ren- switch ( iMode )
derowanie swojej zawartości. Słyszę niemal- {
że jak padają groźnie pytania pokroju – a co case EMenu: iMenuMode->Draw( aGc ); break;
z separacją warstwy logiki od warstwy prezen- case EPlay: iPlayMode->Draw( aGc ); break;
tacji?! Odpowiedź jest prosta – w przypadku default: break;
programowania gier rzadko zachodzi ku te- }
mu potrzeba. Co więcej – w grach kompute- }
rowych warstwa logiki często łączy się z war-
stwą prezentacji (np.: badanie kolizji pomię- Listing 7. Definicja metody Update() w klasie CLaserQuestGame
dzy obiektami występującymi w grze na za- void CLaserQuestGame::Update( TInt64 aDt )
sadzie badania zawartości sprite'ów) i czasami {
wprowadzanie takiego podziału jest sztuczne switch ( iMode )
i powoduje niepotrzebny narzut. W takich sy- {
tuacjach warto jest stosować zasadę Brzytwy case EMenu: UpdateMenuMode( aDt ); break;
Ockhama – nie mnóżmy niepotrzebnych by- case EPlay: UpdatePlayMode( aDt ); break;
tów (czytaj: klas) jeśli nie ma po temu rzeczy- default: break;
wistej potrzeby. Co więcej – nasza koncepcja }
wcale nie kłóci się z ideą separacji wspomnia- }
nych warstw. Po prostu użyliśmy do tego inne-
go narzędzia – zamiast umieszczać te funkcjo-
nalności w różnych klasach, umieściliśmy je w
różnych funkcjach. Dodatkowo, fakt iż meto- Konfiguracja narzędzia t2t
da Draw() posiada modyfikator const jest do- Aby skonfigurować narzędzie t2t (pod systemami z rodziny Windows) należy podjąć następujące
datkowym gwarantem, iż wspomniane war- kroki:
stwy nie będą się przeplatać.
• rozpakować archiwum z narzędziem do wybranego podkatalogu;
W kolejnych podpunktach opiszę szczegó-
• ustawić zmienną środowiskową %T2T _ HOME% , przypisać jej nazwę wybranego podkatalogu
łowo kolejne klasy w przedstawionej tu hierar- i dodać ją do zmiennej %PATH% .
chii. Schemat hierarchii przedstawiony jest na
Rysunku 3. Po takich zabiegach konfiguracyjnych (zakładając, że w systemie dostępny jest interpreter języka
Perl) narzędzie t2t można uruchomić z dowolnego miejsca w systemie wpisując z linii poleceń ko-
mendę t2t. Po uruchomieniu tej instrukcji bez żadnych argumentów wyświetlona będzie lista po-
Gra zamknięta w obiekcie leceń narzędzia wraz z prostą instrukcją obsługi opatrzoną przykładami.
W niniejszym podpunkcie opiszę interfejs
oraz implementację klasy CLaserQuestGame,

www.sdjournal.org 67
 Programowanie urządzeń mobilnych

która, jak wspomniałem wyżej, reprezentuje

Listing 8. Definicja metody CLaserQuestGame::UpdateMenuMode() grę jako całość. Klasa ta jest – niejako z powo-
void CLaserQuestGame::UpdateMenuMode( TInt64 aDt ) łania – punktem styku silnika gry oraz opisa-
{ nego w poprzednim odcinku szkieletu aplika-
iMenuMode->Update( aDt ); cji. Na początek przyjrzyjmy się definicji klasy
(plik LaserQuestGame.h w podkatalogu inc ka-
if ( iMenuMode->IsFireKeyPressed() ) talogu projektu; paczkę z kodem źródłowym
{ do niniejszego artykułu można pobrać z witry-
switch ( iMenuMode->ActiveOption() ) ny SDJ). Definicja klasy przedstawiona jest na
{ Listingu 3.
case CLaserQuestGameMenuMode::EExit: Prześledźmy na początek publiczne skład-
{ niki interfejsu tej klasy. Statyczna metoda
iExitFlag = ETrue; NewL(), konstruktor oraz prywatna meto-
break; da ConstructL() stanowią część mechani-
} zmu dwufazowej konstrukcji obiektów (ang.
case CLaserQuestGameMenuMode::EStart: two-phase construction). Osoby planujące na
{ poważnie zająć się programowaniem natyw-
iMode = EPlay; nych aplikacji dla Symbian OS powinny za-
iPlayMode->Reset(); poznać się z tym mechanizmem – tak samo
break; jak z mechanizmem stosu czyszczącego (ang.
} cleanup stack). Obydwa mechanizmy opisa-
} ne są w Ramce zatytułowanej Stos czyszczący
} oraz dwufazowa konstrukcja obiektów w Sym-
} bian OS.
W tym punkcie zakładamy, że meto-
Listing 9. Definicja metody CLaserQuestGame::UpdatePlayMode() da NewL() przejmuje rolę konstruktora kla-
void CLaserQuestGame::UpdatePlayMode( TInt64 aDt ) sy. Destruktor klasy uchował się na szczę-
{ ście od Symbianowych dziwactw i nadal po-
iPlayMode->Update( aDt ); zostaje zwykłym destruktorem. Metody
Draw() i Update() mają szczególne znacze-
if ( iPlayMode->MenuKeyPressed() ) nie. Do Draw() przekazywany jest kontekst
{ bitmapy reprezentującej tylny bufor apli-
iMode = EMenu; kacji. Z kolei Update() otrzymuje przyro-
iMenuMode->Reset(); sty czasu pomiędzy poszczególnymi iteracja-
} mi pętli gry. Znaczenie publicznej metody
} ExitFlag() opiszę w dalszej części tego pod-
punktu. Obiekt klasy CLaserQuestGame jest
przechowywany i tworzony w obiekcie kon-
tenera (klasa CLaserQuestContainer, pli-
LaserQuest – skrócony podręcznik użytkownika ki LaserQuestContainer.h/cpp). Tworzenie
Jak wspomniano we wstępie artykułu, LaserQuest to gra logiczna, bazująca na Lasermanii. Roz-
grywka LaserQuest odbywa się na dwuwymiarowej planszy podzielonej na równomierne pola, obiektu gry zrealizowane jest w metodzie
wypełnionej przeróżnymi elementami. Elementy występujące w grze to: CLaserQuestContainer::ConstructL():

• emiter lasera, czyli urządzenie generujące wiązkę skondensowanego światła; iGame = CLaserQuestGame::NewL( iKeyState );
• ściany absorbujące promień lasera;
• ściany odbijające promień lasera;
• ruchome lustra odbijające promień lasera; Warto zwrócić uwagę na to, w jaki sposób do
• czujniki układu alarmowego; obiektu gry przekazywany jest stan klawia-
• teleport do kolejnej planszy; tury. Prywatna składowa iKeyState prze-
• pojazd sterowany przez gracza.

Zadaniem gracza jest zniszczenie wszystkich czujników układu alarmowego i wejście do telepor-
tu prowadzącego do następnej planszy. Czujniki można niszczyć promieniem lasera. W prakty-
ce oznacza to, że gracz musi w taki sposób manipulować ruchomymi częściami planszy (lustrami)
aby nakierować odbijający się promień lasera na kolejne czujniki, a gdy zostaną one zniszczone –
dotrzeć do teleportu. Wspomniane manipulacje wykonywane są za pomocą sterowanego joystic-
kiem pojazdu, który można wykorzystać do przesuwania luster.
W niniejszym odcinku cyklu logika otaczająca główny silnik gry jest bardzo uboga, aczkolwiek
kompletna. Po uruchomieniu gry użytkownik ma do dyspozycji proste menu z dwoma opcjami
– Start i Exit. Opcja pierwsza powoduje przejście do testowej planszy i rozpoczęcie rozgrywki.
Opcja druga powoduje natychmiastowe opuszczenie aplikacji. Po rozpoczęciu rozgrywki gracz
ma następujące opcje. Może sterując pojazdem próbować rozwiązać planszę – jeśli mu się to
uda, to rozgrywka zostanie zakończona i gra przejdzie ponownie do trybu menu. Gracz może
wrócić do wspomnianego trybu w dowolnym momencie rozgrywki – wciskając prawy softkey.
Jeśli w trakcie rozgrywki gracz uzna, że znalazł się w położeniu bez wyjścia, to może zrestarto-
wać grę przy pomocy lewego softkey'a.
Rysunek 2. Narzędzie do konfiguracji procesu
budowania paczki instalacyjnej programu

68 11/2008

chowywana jest w klasie CLaserQuestGame
jako referencja do stałej. Idea tej decyzji pro-
jektowej polega na tym, iż mając referencję
do zmiennej reprezentującej stan klawiatury
wszelkie dotyczące jej zmiany (wykonywane
na poziomie klasy CLaserQuestContainer)
będą widoczne w klasie CLaserQuestGame.
Referencję tę możemy oczywiście przeka-
zać dalej – tak aby obiekty niżej w hierar-
chii również mogły śledzić stan klawiatu-
ry. Wykorzystanie referencji do stałej da-
je nam gwarancję, że nikt nie popsuje war-
tości składowej iKeyState (tylko klasa
CLaserQuestContainer ma prawo ją uaktu-
alniać, wszyscy inni mogą ją tylko czytać).
W rezultacie – stosując takie podejście –
możemy badać stan klawiatury na zasadzie
bezpośredniego odpytywania (ang. key pol-
ling), a nie na zasadzie notyfikacji (ang. key
event notification).
Innymi słowy – to obiekt zainteresowany
stanem klawiatury pyta o jej stan, w odróż-
nieniu od sytuacji gdy obiekt śledzący stan
klawiatury informuje o zmianach wszystkich
zainteresowanych. Stosowanie pierwszego po-
dejścia w przypadkach pisania prostych gier
znacznie ułatwia oprogramowywanie war-
stwy logiki.
Kolejne miejsca w których podpinamy nasz
silnik gry to metody Draw() i Update() w klasie
CLaserQuestContainer (Listingi 4 i 5).
W przypadku metody CLaserQuest-
Container::Draw() stosujemy proste podej-
ście – wystarczy w odpowiednim miejscu wy-
wołać funkcję Draw() na obiekcie iGame. Za-
wartość metody Update() jest trochę bardziej
skomplikowana. Problem z tą metodą polega
na tym, że oprócz komunikacji przebiegającej
w dół hierarchii (w tym konkretnym przypad-
ku mowa jest o wywołaniu iGame->Update(
aDt )) musimy również odczytać wiadomość
wędrującą w górę hierarchii – obiekt reprezen-
tujący grę powiadamia swojego rodzica (czyli
klasę CLaserQuestContainer) o tym, że gdzieś
w jej wnętrzu zapadła decyzja o zakończeniu
działania aplikacji. Aby przekonać się o tym,
kontener sprawdza odpowiednią flagę w sil-
niku gry.
Nasi znajomi puryści projektowania obiek-
towego mogliby tym razem zauważyć, że al-
ternatywą dla tego rozwiązania mógłby być
wzorzec projektowy znany pod nazwą Ob-
serwatora, bazujący na wywoływaniu funk-
cji zwrotnych.
Owszem – jest to alternatywa warta roz-
ważenia, aczkolwiek w przypadku nie-
wielkich gier zastosowanie prostego od-
pytywania jest zwyczajnie prostsze. Żąda-
nie zakończenia gry trzeba przekazać jesz-
cze o jeden poziom wyżej, do obiektu klasy
CLaserQuestAppUi. W tym celu trzeba by-
ło zmodyfikować kod szkieletu i przekazać
wskaźnik na wspomniany obiekt do konte-
nera (patrz: nowa składowa iAppUi w klasie
www.sdjournal.org
Programowanie gier dla Symbian OS
kontenera). Wywołanie iAppUi->Exit() w Omówienie mechanizmu interakcji na linii
CLaserQuestContainer::Update finalnie za- silnik gry – pętla gry mamy za sobą. Wróćmy
łatwia sprawę. ponownie do implementacji silnika i przeana-
Listing 10. Definicja klasy CLaserQuestGameMenuMode
class CLaserQuestGameMenuMode : public CBase
{
public:
enum TOption { EStart, EExit };
static CLaserQuestGameMenuMode* NewL(
const TLaserQuestKeyState& aKeyState );
CLaserQuestGameMenuMode(
const TLaserQuestKeyState& aKeyState );
~CLaserQuestGameMenuMode();
void Reset();
void Draw( CBitmapContext& aGc ) const;
void Update( TInt64 aDt );
TOption ActiveOption() const
{ return iActiveOption; }
TBool IsFireKeyPressed() const
{ return iIsFireKeyPressed; }
private:
void ConstructL();
const TLaserQuestKeyState& iKeyState;
TOption iActiveOption;
CFbsBitmap* iTitle;
CFbsBitmap* iStart;
CFbsBitmap* iActiveStart;
CFbsBitmap* iExit;
CFbsBitmap* iActiveExit;
TLaserQuestPeriod
iMenuOptionsTransitionDelayPeriod;
TBool iIsFireKeyPressed;
}; // class CLaserQuestGameMenuMode
Listing 11. Definicja zasobu LaserQuestMenu.mbm w pliku LaserQuest.mmp
START BITMAP LaserQuestMenu.mbm
SOURCEPATH ..\gfx
TARGETPATH resource\apps
HEADER
SOURCE c24 LaserQuestMenuExit.bmp
SOURCE c24 LaserQuestMenuExitActive.bmp
SOURCE c24 LaserQuestMenuStart.bmp
SOURCE c24 LaserQuestMenuStartActive.bmp
SOURCE c24 LaserQuestMenuTitle.bmp
END
Listing 12. Zawartość wygenerowanego automatycznie pliku nagłówkowego
LaserQuestMenu.mbg
// LaserQuestMenu.mbg
// Generated by BitmapCompiler
// Copyright (c) 1998-2001 Symbian Ltd. All rights reserved.
//
enum TMbmLaserquestmenu
{
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenuexit,
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenuexitactive,
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenustart,
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenustartactive,
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenutitle
};
69
 Programowanie urządzeń mobilnych

lizujmy wewnętrzne mechanizmy jego działa- est składa się z dwóch podstawowych trybów niony jest w klasie CLaserQuestGame. W enu-
nia. Jak wspominałem wcześniej, gra LaserQu- – menu oraz rozgrywki. Podział ten uwzględ- meracji CLaserQuestGame::TMode zdefinio-
wane są dwie wartości reprezentujące wspo-
Listing 13. Fragment definicji metody CLaserQuestGameMenuMode::ConstructL() – wczytywanie bitmapy mniane tryby – EMenu oraz EPlay. Informacja
o tym jaki jest aktualny tryb gry przechowy-
void CLaserQuestGameMenuMode::ConstructL() wany jest w składowej iMode. Jeśli zajrzymy
{ do implementacji metod CLaserQuestGame:
iTitle = new ( ELeave ) CFbsBitmap(); :Draw() oraz CLaserQuestGame::Update()
User::LeaveIfError( iTitle->Load( (Listingi 6 i 7) to zauważymy, że są one zaim-
KLaserQuestMenuMbmFilePath, plementowane na bazie instrukcji switch.
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenutitle ) ); Instrukcje te delegują zadania do obiek-
// ... tów reprezentujących poszczególne tryby gry
w zależności od wartości zmiennej iMode. W
Listing 14. Definicja stałej określającej ścieżkę dostępu do pliku mbm przypadku metody Draw() sytuacja jest pro-
#ifdef __WINS__ sta – wystarczy wywołać metodę Draw() dla
_LIT( KLaserQuestMenuMbmFilePath, obiektu reprezentującego aktywny tryb gry.
"z:\\resource\\apps\\LaserQuestMenu.mbm" ); W przypadku metody Update() należy dodat-
#else kowo obsłużyć komunikację zwrotną – kod
_LIT( KLaserQuestMenuMbmFilePath, odpowiedzialny za to zadanie umieszczo-
"c:\\resource\\apps\\LaserQuestMenu.mbm" ); ny jest w metodach UpdateMenuMode() oraz
#endif // __WINS__ UpdatePlayMode() (Listingi 8 i 9).
W UpdateMenuMode() oprócz wywołania
Listing 15. Fragment definicji metody CLaserQuestGameMenuMode::Draw() metody Update() na obiekcie iMenuMode,
void CLaserQuestGameMenuMode::Draw( sprawdzamy czy użytkownik podjął jakąś akcję
CBitmapContext& aGc ) const związaną z tym trybem. W tym celu wykorzy-
{ stujemy metody – IsFireKeyPressed() oraz
aGc.BitBlt( TPoint( KTitlePosY, KTitlePosY ), ActiveOption() stanowiące część publiczne-
iTitle, go interfejsu klasy CLaserQuestGameMenuMode.
iTitle->SizeInPixels() ); Pierwsza metoda zwraca wartość ETrue w
// ... przypadku gdy w trybie menu wykryto wci-
} śnięcie przycisku fire.
Po wykryciu takiej sytuacji, przy pomo-
cy drugiej metody – ActiveOption() – po-
bierany jest identyfikator opcji, która jest
�������������������� na dany moment aktywna i na tej podsta-
wie podejmowane są kolejne akcje – bądź
to ustawienie flagi wyjścia z programu, bądź
przejście do trybu rozgrywki. W przypadku
UpdateMenuMode() dzieje się podobnie – ty-
le, że do obsłużenia jest tylko jedna możli-
wość – powrót z trybu rozgrywki do trybu
��������������� menu.
W jaki sposób tryby gry kontrolują swój
stan – o tym już za moment. Na początek
sprawdzimy...

...co w menu piszczy

�����������������������
��������������������������
Rysunek 3. Schemat architektury gry LaserQuest
�����������������������
Po zapoznaniu się ze szczegółami imple-
mentacji obiektu reprezentującego grę ja-
ko całość, czas przyjrzeć się klasom repre-
zentującym obiekty z drugiej warstwy hie-
rarchii – mowa tu o warstwie trybów gry.
Na początek przyjrzymy się prostszej z
dwóch klas występujących w LaserQuest
– CLaserQuestGameMenuMode.
Przeanalizujmy Listing 10, na którym znaj-
duje się definicja wspomnianej klasy.
Duża część interfejsu klasy wygląda znajo-
mo – wiele metod w tej klasie było wykorzy-
stywane w obiekcie klasy CLaserQuestGame.
To co na pewno rzuca się w oczy to zestaw
wskaźników do obiektów klasy CFbsBitmap.
Tak, tak – wreszcie dotarliśmy do miejsca
gdzie narysujemy coś więcej niż czarny pro-

70 11/2008

stokąt czy informacja o liczniku FPS. Menu
w naszej grze jest na tyle proste, że nie war-
to rozbijać go na mniejsze klasy. Gdyby by-
ło inaczej, to zapewne architektura tej części
gry byłaby o wiele bardziej złożona; oprogra-
mowanie skomplikowanych interfejsów użyt-
kownika w grach to jednak temat na oddziel-
ny, wcale niekrótki artykuł. W przypadku La-
serQuest klasa CLaserQuestGameMenuMode
jest odpowiedzialna za obsługę menu oraz za
jego renderowanie. Przyjrzyjmy się jak zosta-
ło to zrealizowane.
Klasa CFbsBitmap służy w Symbian OS do
reprezentacji specjalnie spreparowanej bit-
mapy. Bitmapy takie są w procesie budowa-
nia aplikacji przetwarzane dedykowanym na-
rzędziem (bmconv), a następnie pakowane
w pliki z rozszerzeniem mbm. Tak spreparo-
wane paczki bitmap są następnie dołączone
do instalatora aplikacji i stanowią integral-
ną ich część.
Nagrodą, którą programista otrzymuje za
uporanie się z całym tym galimatiasem jest
możliwość synchronicznego wczytania bit-
mapy na podstawie automatycznie wygene-
rowanego identyfikatora (zapisanego jako
enumeracja w nagłówkowym pliku z rozsze-
rzeniem mbg). Brzmi skomplikowanie? Cóż
– niestety – po części tak jest. Prześledźmy
jak w praktyce wygląda proces przygotowa-
nia bitmap reprezentujących menu gry La-
serQuest.
Jako że ponoć jeden obraz wart jest tysią-
ca słów, zapraszam Czytelników do zapo-
znania się z Rysunkiem 4, na którym poka-
zane jest menu gry LaserQuest. Obraz me-
nu składa się z kilku bitmap wyświetlonych
na czarnym tle. Bitmapy te są reprezento-
wane przez następujące składowe w klasie
CLaserQuestGameMenuMode: iTitle (tytuły
gry), iStart (napis Start), iExit (napis Exit),
iActiveStart oraz iActiveExit (podświetlo-
ne napisy Start i Exit). Bitmapy zostały nary-
sowane w zwykłym edytorze grafiki i zapisa-
ne w podkatalogu gfx projektu LaserQuest.
W dalszej kolejności zmodyfikowano odpo-
wiednio plik definicji projektu (mmp) doda-
jąc fragment pokazany na Listingu 11.
W definicji określone są źródłowa i doce-
lowa ścieżka dla zasobów oraz lista bitmap,
które składają się na paczkę LaserQuestMe-
nu.mbm. To, na co warto zwrócić uwagę, to
specyfikacja formatu piksela dołączona do
każdego elementu we wspomnianej liście. W
naszym przypadku używamy wartości c24,
która oznacza, iż każdy piksel w docelowej
bitmapie reprezentowany jest przez 24 bity.
Na tym kończy się praca programisty zwią-
zana z przygotowaniem bitmap – pozosta-
łą częścią procesu przygotowania pliku mbm
zajmuje się łańcuch budowania aplikacji. W
tym momencie warto wspomnieć, że Car-
bide oferuje wygodne, wizualne narzędzie
wspomagające dołączanie bitmap do projek-
www.sdjournal.org
Programowanie gier dla Symbian OS
tu i zwalniające programistę z ręcznego mo- wspomnianego narzędzia należy otworzyć
dyfikowania plików mmp. Aby dostać się do plik mmp w eksploratorze projektu, a następ-
Listing 16. Definicja metody CLaserQuestGameMenuMode::Update()
void CLaserQuestGameMenuMode::Update( TInt64 aDt )
{
iMenuOptionsTransitionDelayPeriod.Update( aDt );
if ( iMenuOptionsTransitionDelayPeriod.Passed() )
{
if ( iKeyState & KKeyUp || iKeyState & KKeyDown )
{
switch ( iActiveOption )
{
case EStart: iActiveOption = EExit; break;
case EExit: iActiveOption = EStart; break;
}
iMenuOptionsTransitionDelayPeriod.Reset(
KOneSecondInMicroSeconds / 5 );
}
}
if ( iKeyState & KKeyFire )
{
iIsFireKeyPressed = ETrue;
}
}
Listing 17. Definicja klasy TLaserQuestPeriod
class TLaserQuestPeriod
{
public:
TLaserQuestPeriod( TInt64 aPeriod = 0 )
: iPeriod( aPeriod ) { }
void Reset( TInt64 aPeriod )
{ iPeriod = aPeriod; }
void Update( TInt64 aDt )
{ if ( iPeriod > 0 ) { iPeriod -= aDt; } }
TBool Passed() const
{ return iPeriod <= 0; }
private:
TInt64 iPeriod; // In microseconds.
};
Skąd mam wziąć UID dla aplikacji Symbian OS?
UID w kontekście Symbian OS, to unikalny w skali światowej identyfikator aplikacji. Utrzy-
mywaniem puli i przydzielaniem UID-ów zajmuje się firma Symbian – producent Symbian
OS. Nie każda aplikacja musi mieć unikalny UID – np. do celów testowych można wykorzy-
stywać jeden UID wielokrotnie, jednakże należy mieć świadomość, że gdy zainstalujemy na
jednym telefonie dwie różne aplikacje z identycznym UID-em to efekty będą nieprzewidy-
walne (czytaj: coś się na pewno popsuje). Z tego względu – wszystkie aplikacja pretendują-
ce do uzyskania certyfikacji Symbian Signed (jeden z podstawowych wymogów przy rozpo-
wszechnianiu aplikacji komercyjnych) muszą posiadać swój własny UID. Generalnie, osoby
planujące udostępnić swoją aplikację na publicznym forum (niekoniecznie w trybie komer-
cyjnym – może to być równie dobrze aplikacja oferowana na zasadach Open Source) powin-
na postarać się o taki numer. Aby uzyskać UID na własne potrzeby trzeba zarejestrować się
na stronie Symbian Signed (https://www.symbiansigned.com). Po pomyślnej rejestracji należy
przejść do zakładki My Symbian Signed a następnie wybrać z bocznej belki opcje UIDs i Re-
quest. Dalej należy postępować według przedstawionych instrukcji. Zamówione UID-y od-
biera się za pomocą poczty elektronicznej.
71
 Programowanie urządzeń mobilnych

nie wybrać zakładkę Sources. Przyjrzymy się kodu źródłowego. W tym celu dobrze jest de.cpp. Na początku należy dołączyć plik na-
teraz jak obsłużyć nasze bitmapy z poziomu zajrzeć do pliku LaserQuestGameMenuMo- główkowy zawierający definicję enumeracji
z identyfikatorami bitmap:

Listing 18. Definicja metody CLaserQuestGameBoardEngine::ComputeNextVehicleMovePosX() #include <LaserQuestMenu.mbg>

TInt CLaserQuestGameBoardEngine::NextVehicleMovePosX( Plik ten jest generowany automatycznie w

TDirection aDir ) const trakcie budowania aplikacji i można go zna-
{ leźć w katalogu z systemowymi nagłówkami
static const TInt KDir2Dx[] = { -1, 1, 0, 0 }; SDK. Plik nagłówkowy dla zasobu LaserQu-
return iVehiclePosX + KDir2Dx[ aDir ]; estMenu.mbm w przypadku rozważanej apli-
} kacji wygląda tak jak przedstawiono na Li-
stingu 12.
Wczytywanie bitmap reprezentujących me-
nu zrealizowane jest w metodzie ConstrutL()
Stos czyszczący oraz dwufazowa konstrukcja obiektów w Symbian OS klasy CLaserQuestGameMenuMode. Przyjrzyjmy
Pisząc aplikacja C++ dla Symbian OS nie da się uniknąć mechanizmu stosu czyszczącego i
idiomu dwufazowej konstrukcji. W tym miejscu opiszę obydwa mechanizmy tak, aby Czy- się fragmentowi tej metody (Listing 13).
telnik był w stanie zrozumieć prezentowane kody źródłowe i w pewnym ograniczonym za- Na początek należy stworzyć przy pomocy
kresie stosować je przy budowaniu własnych gier. Czytelników zainteresowanych szczegóło- operatora new obiekt reprezentujący bitma-
wym zgłębieniem tej dziedziny wiedzy odsyłam do książki Symbian OS Explained autorstwa pę. W drugim kroku – przy pomocy metody
Jo Stichbury. Drugi, trzeci oraz czwarty rozdział tej książki stanowią w mojej opinii najlepsze
CFbsBitmap::Load() wczytujemy zawartość
dostępne wprowadzenie to tematyki opisywanej bardzo pobieżnie w niniejszej Ramce.
Potrzeba wprowadzenia stosu czyszczącego oraz dwufazowej konstrukcji obiektów wzię- bitmapy z pliku mbm. Oprócz identyfikatora
ła się z tego, iż kompilatory używane do budowania aplikacji pod pierwotne wersje syste- bitmapy podajemy również ścieżkę dostępu
mu Symbian nie obsługiwały sytuacji wyjątkowych. Na dzień dzisiejszy sytuacja ta może ba- do pliku mbm. Ścieżka ta zdefiniowana jest ja-
wić, aczkolwiek na ówczesne czasy (początek lat 90) taka była rzeczywistość. Jako, że Sym- ko stała tekstowa na początku pliku LaserQu-
bian OS miał być systemem dedykowanym dla urządzeń mobilnych o mocno ograniczonych estGameMenuMode.cpp (Listing 14).
zasobach, to jego autorzy byli zmuszeni wprowadzić spójny i przekrojowy system zabezpie-
Z racji tego, że ścieżki dostępu do pliku
czeń przed gubieniem tych zasobów. W tej sytuacji opracowano alternatywny mechanizm
obsługi wyjątków w postaci funkcji User::Leave() oraz makra TRAP. Rozważając temat mbm są różne w środowisku emulatora i na
w kategoriach języka C, mechanizmy te odpowiadają bibliotecznym funkcjom setjmp() i urządzeniu, dlatego do wyboru właściwej za-
longjmp(). W kontekście sytuacji wyjątkowych języka C++, funkcja User::Leave() działa stosowałem instrukcję warunkową preproce-
podobnie jak instrukcja throw, zaś TRAP pełni rolę bloku catch . Jednakże wbudowany me- sora. Dla ścisłości należy dodać, iż zmienna
chanizm wyjątków C++ oferuje coś więcej – mowa tu oczywiście o automatycznym wywoły-
__WINS__ jest definiowana automatycznie w
waniu destruktorów po pojawieniu się sytuacji wyjątkowej co – przynajmniej w teorii – za-
pobiega powstawaniu luk w zasobach. Pomijając szereg subtelnych zagrożeń, mechanizm momencie budowania aplikacji w wersji
wyjątków C++ stanowi stosunkowo wygodne narzędzie do obsługi nieprzewidzianych sytu- działajacej pod emulatorem, co – mam na-
acji w programie. W tym kontekście, symbianowy stos czyszczenia stanowi brakujący skład- dzieję – finalnie rozjaśnia sprawę. Niestety,
nik mechanizmu obsługi wyjątków. Niestety – ze względu na oczywiste ograniczania (jest podejście takie nie rozwiązuje do końca na-
to w końcu tylko biblioteka próbująca imitować mechanizmy wbudowane w język) – pro- szego problemu.
gramiści są zmuszeni ręcznie zarządzać obiektami znajdującymi się na takim stosie. To z ko-
Chodzi konkretnie o to, że ścieżka bę-
lei ciągnie za sobą fakt, iż tylko wybrane klasy mogą ze stosem czyszczenia współpracować
– mowa tu o obiektach dziedziczących z klasy CBase. Analizując przedstawione w poszcze- dzie niepoprawna w sytuacji gdy zainsta-
gólnych Listingach nagłówki klas Czytelnik może się łatwo przekonać, iż zasadniczo wszyst- lujemy aplikację na karcie pamięci (o ile ta-
kie klasy reprezentujące silnik LaserQuest dziedziczą z CBase (stąd też bierze się konwencja kowa jest dostępna w telefonie). Sytuację tę
zakładająca dodawanie klasom prefiksów – z góry wtedy wiadomo, że klasy o nazwach roz- można obsłużyć sprawdzając w czasie wyko-
poczynających się na C reprezentują obiekty przechowujące zasoby). W tym miejscu docho-
dzimy do genezy problemu na które remedium stanowić ma idiom dwufazowej konstruk-
cji obiektów. Chodzi o to, że wbudowany konstruktor obiektów klasy C nie może rzucać wy-
jątków (tj. wywoływać operacji leavującej). Jeśli przyjrzymy się dowolnej klasie przechowu-
jącej zasoby (np. dynamicznie alokowane obiekty reprezentujące bitmapy) to zauważymy,
że operacje związane z ich alokacją mają nazwy zakończone sufiksem L . To oznacza właśnie,
iż operacje te mogą bezpośrednio lub pośrednio wywołać operację User::Leave(). Z dru-
giej strony, alokacja pamięci jest sama w sobie operacją potencjalnie leavującą. W tej sytu-
acji – zakładając iż konstruktor klasy może wywoływać operację User::Leave(), przy dyna-
micznej alokacji obiektu mielibyśmy do czynienia z dwoma takimi operacjami wywołanymi
pod rząd. A jest to sytuacja niedopuszczalna, gdyż po wykonaniu pierwszej z operacji leavu-
jących należy bezzwłocznie umieścić wskaźnik do zaalokowanego zasobu oraz umieścić na
stosie czyszczenia (przy pomocy wywołania CleanupStack::PushL()). Aby obejść ten pro-
blem stosuje się prosty chwyt – wszystkie potencjalnie leavujące operacje związane z kon-
strukcją obiektu umieszcza się w metodzie ConstructL(), którą należy wywołać ręcznie po
uprzednim włożeniu wskaźnika do zaalokowanego obiektu na stos czyszczenia. Proces ten
można ukryć przed użytkownikiem umieszczając opisane wyżej operacje w statycznej meto-
dzie klasy, nazywanej według przyjętej konwencji NewL() lub NewLC(),. Metody te zastępują
wbudowany konstruktor, tak że obiekt można zkonstruować w następujący sposób:

iMenuMode = CLaserQuestGameMenuMode::NewL( iKeyState );

W ramach ćwiczenia zachęcam wszystkich Czytelników do przeanalizowania dołączonych źródeł

projektu i zbadania implementacji opisanych powyżej mechanizmów w praktyce.

Rysunek 4. Menu gry LaserQuest

72 11/2008
 Programowanie gier dla Symbian OS

nania programu miejsce jej instalacji i dyna- użytkownik nie byłby w stanie kontrolować nam wysoki poziom elastyczności architek-
micznie budując ścieżkę dostępu. Wrócę do tego procesu. tury w kontekście kolejnych etapów imple-
tego tematu w kolejnych odsłonach niniej- Kończąc niniejszy podpunkt warto zwrócić mentacji gry.
szego cyklu. uwagę na metodę CLaserQuestGameMenuMode Kiedy w następnych odcinkach cyklu bę-
Wracając jeszcze do zawartości Listingu ::Reset(). Metoda ta stanowi pewną archi- dziemy rozszerzać LaserQuest o obsłu-
13, warto zwrócić uwagę na użycie konstruk- tektoniczną konwencję – jest ona wykorzy- gę wczytywania kolejnych plansz czy sys-
cji User::LeaveIfError(). Funkcja ta powo- stywana do resetowania stanu obiektu, co jest tem zapisywania stanu gry – tryb ten bę-
duje rzucenie symbianowego wyjątku w sy- bardzo przydatne w momencie kiedy prze- dzie bardzo przydatny. W bieżącej fazie
tuacji kiedy operacja wczytywania zawarto- chodzimy pomiędzy trybami gry lub restar- projektu nie ma się w tym miejscu specjal-
ści bitmapy z jakichś przyczyn się nie powie- tujemy tryb gry (będzie napisane więcej na nie o czym rozpisywać. Praktycznie wszyst-
dzie. Voila! Jedyne co nam pozostało to wy- ten temat w kolejnym podpunkcie). Wizual- kie operacje w tym trybie polegają na de-
świetlenia bitmapy, co też czynimy w funk- ny efekt naszych wysiłków związanych z opro- legowaniu zadań do silnika planszy. To, na
cji CLaserQuestGameMenuMode::Draw() (Li- gramowaniem menu gry przedstawiony jest co warto zwrócić uwagę, to mechanizm re-
sting 15). na Rysunku 4. startu rozgrywki zaimplementowany w me-
Rysowanie bitmapy zrealizowane jest przy todzie Update(), z wykorzystaniem wspo-
pomocy operacji szybkiego kopiowania frag- Rozgrywkę czas zacząć! mnianej wcześniej metody Reset(). Metoda
mentu pamięci zaimplementowanego jako me- Kolejny tryb gry, zaimplementowany w ra- CLaserQuestGamePlayMode::Draw() w przy-
toda CBitmapContext::BitBlt(). mach klasy CLaserQuestGamePlayMode re- szłości również będzie bardziej interesująca
Warto też podkreślić, iż zgodnie z do- prezentuje rozgrywkę. Tryb ten – na ten – umieścimy tam kod odpowiedzialny za wy-
brym zwyczajem programistycznym unika- moment – dostarczony jest nieco na wy- świetlanie aktualnego numeru planszy oraz
my tak zwanych magicznych numerów zapisa- rost. Aczkolwiek jego wprowadzenie daje statystyk gry, a także napisów reprezentują-
nych bezpośrednio w kodzie źródłowym, a w
zamian za to wykorzystujemy stałe (KTitle-
PosY, KTitlePosY). Patrząc z szerszej perspek-
tywy, należy uwypuklić fakt, iż w tym miej-
scu również idziemy na pewne uproszczenie.
Otóż przy profesjonalnej produkcji gier rozło-
żenie elementów ekranu realizuje się – w mia-
rę możliwości – w sposób niezależny od wy-
świetlacza.
W naszym przypadku, zamiast stałej po-
winniśmy wykorzystać raczej wartość wylicza-
ną, bazującą na takich parametrach jak sze-
rokość i wysokość ekranu urządzenia (pobie-
ranych w czasie działania programu). W pre-
zentowanym przykładzie zakładam, że wy-
świetlacz ma stałe rozmiary (240x320 pik-
seli). Przeanalizujemy teraz jak działa meto-
da CLaserQuestGameMenuMode::Update() (Li-
sting 16).
Wspomniana metoda sprawdza stan kla-
wiatury i ustawia odpowiednie flagi. To co
ewidentnie rzuca się w oczy to wykorzysta-
nie składowej iMenuOptionsTransitionDelay
Period. Składowa ta jest zdefiniowana w kla-
sie CLaserQuestGameMenuMode w następują-
cy sposób:

TLaserQuestPeriod
iMenuOptionsTransitionDelayPeriod;

Użyta powyżej klasa TLaserQuestPeriod re-

prezentuje okres czasu wyrażony w milisekun-
dach, a także oferuje proste operacje do zlicza-
nia tego okresu na podstawie przyrostów cza-
su (Listing 17).
Obiekt tej klasy wykorzystywany jest
w metodzie Update() w celu wprowadze-
nia opóźnienia przy zmianach opcji w me-
nu. Gdyby ta funkcjonalność zaimplemen-
towana była bez opisanego mechanizmu to,
ze względu na fakt, iż wspomniana funkcja
wywoływana jest około 30 razy na sekundę,
opcja w menu zmieniałby się tak szybko, że Rysunek 5. Przechodzenie fragmentów wiązki lasera przez elementy planszy

www.sdjournal.org 73
 Programowanie urządzeń mobilnych

cych opcje przypisane do softkey'ów (restart
gry i powrót do menu).
Laserowa łamigłówka
I oto dotarliśmy do implementacji upragnio-
nego silnika planszy. Monolityczna klasa
CLaserQuestGameBoardEngine stanowi nie-
wątpliwie serce naszej aplikacji – tutaj za-
implementowano mechanikę działania gry.
Tym razem podarujemy sobie zamieszczanie
Listingu zawierającego pełną definicję klasy
– skupimy się na jej publicznym interfejsie
oraz zapoznamy się z wybranymi szczegóła-
mi jej wewnętrznej implementacji. W tym
podpunkcie Czytelnik znajdzie wiele od-
niesień do plików projektu, a w szczególno-
ści do dwóch z nich – LaserQuestGameBo-
ardEngine.h oraz LaserQuestGameBoardEn-
gine.cpp. Z tego względu, sugerowane jest
zaopatrzenie się w paczkę z kodami źródło-
wymi projektu przed rozpoczęciem czyta-
nia niniejszego podpunktu. Przypominam,
że wspomniana paczka dostępna jest do po-
brania na witrynie SDJ.
Publiczny interfejs klasy reprezentują-
cej planszę gry, czyli punkt styku pomię-
dzy silnikiem LaserQuest, a obiektem re-
prezentującym tryb rozgrywki, nie zadzi-
wia niczym niezwykłym. Ponownie widzi-
my tu takie metody jak Draw(), Update()
czy Reset(). Uwagę należy zwrócić za to
na metodę IsSolved(). Metoda ta odpowia-
da na pytanie, czy nasza laserowa łamigłów-
ka została pomyślnie rozwiązana. Przypo-
minam, że według opisanych wcześniej zało-
żeń, warunkiem zakończenia gry jest znisz-
czenie wszystkich umieszczonych na plan-
szy sensorów i dojście do pola oznaczonego
jako wyjście.
Prawdziwa mechanika LaserQuest – zgod-
nie z zasadą ukrywania informacji – za-
mknięta jest w metodach stanowiących nie-
publiczny interfejs klasy. Zanim jednak
przejdziemy do opisu tej mechaniki, zbada-
my jaka struktura danych reprezentuje plan-
szę gry. Dla większości Czytelników nie bę-
dzie zapewne wielkim zaskoczeniem, iż do
modelowania planszy wykorzystałem zwy-
kłą tablicę liczb całkowitych. Aczkolwiek,
diabeł – jak zwykle – tkwi w szczegółach.
Pierwsza rzecz – rozmiar planszy – 14 na
18 pól, z czego tak naprawdę wykorzystane
jest tylko 12 na 16 pól. Zewnętrzny obszar
to strefa tak zwanych wartowników (ang. sen-
tinels). Wykorzystanie wartowników to dość
prosty zabieg pozwalający uniknąć wsta-
wiania kłopotliwych i podatnych na błędy
warunków brzegowych. Przy programowa-
niu logiki planszy często zachodzi potrze-
ba sprawdzenia tego co znajduje się na po-
lu o indeksie i + 1, lub co gorsza – wsta-
wienia tam nowej wartości. Jeśli nie skorzy-
stamy z wartowników, to w podobnych sytu-
acjach musimy posiłkować się dodatkowymi
warunkami, które zazwyczaj mocno zaciem-
niają kod.
O błąd naruszenia pamięci w takich wa-
runkach nietrudno... Korzystając z wartow-
ników mamy gwarancję, że przy takich ope-
racjach wyjście poza bufor tablicy nam nie
grozi, gdyż wszystkie algorytmy działają-
ce na planszy operują na jej wewnętrznym
otoczonym warstwą ochronną. Druga spra-
wa, to reprezentacja poszczególnych składni-
ków planszy. A jest tego trochę – puste pole,
ściana, ściana-lustro, lustro ruchome, emi-
ter promienia laserowego czy wreszcie sa-
ma wiązka lasera – to tylko niektóre elemen-
ty rozgrywki. Pomysł na upakowanie tego
wszystkiego w jednej tablicy jest następują-
cy. Wartość zero oznacza wartownika. War-
tości mniejsze od zera oznaczają kolejne ele-
menty planszy. Wartość jeden oznacza pole
puste. Wartości powyżej jeden to maski bito-
we określające jaka część wiązki lasera prze-
chodzi przez dane pole. Warto w tym miej-
scu zauważyć, że puste pole planszy może
zawierać cztery fragmenty wiązki – w róż-
nych konfiguracjach. Idea ta jest przedsta-
wiona na Rysunku 5, gdzie każdy fragment
wiązki przedstawiony jest oddzielnym kolo-
rem (zielony – EBeamUpperLeft, niebieski
– EBeamUpperRight, czerwony – EBeamBot-
tomLeft oraz żółty – EBeamBottomRight).
Innymi słowy – jeśli dane pole ma wartość
większą od jeden, to zakładamy, że jest to pu-
ste pole przez które przechodzą fragmenty
wiązki lasera. Aby przeprowadzić przez da-
ne pole wiązkę, możemy skorzystać z opera-
cji bitowych. Na przykład wyrażenie:
iCurrentGridData[ 6 ][ 4 ] |=
EbeamBottomRight;
dodaje do pola o określonych indeksach
(x=6 i y=4) fragment wiązki znajdujący się
w jego dolnym prawym rogu. W tym miej-
scu warto zauważyć, iż plansza gry prze-
chowywana jest w dwóch wersjach – jedna
w postaci oryginalnej i druga – zawierają-
ca modyfikacje wprowadzone w trakcie gry.
Podejście takie ułatwia implementację me-
chanizmu restartu, który w przypadku La-
serQuest jest nieodzowny, jako że gracz po-
przez niewłaściwe przesuwanie luster może
doprowadzić do sytuacji, w której ukończe-
nie planszy jest niemożliwe.
Kolejnym ciekawym aspektem związanym
z implementacją mechaniki gry jest emisja
lasera.
Na początek warto zauważyć, że emiter
zaimplementowany w grze może działać w
8 konfiguracjach (jest w stanie wysyłać pro-
mień lasera na 8 sposobów). Wspomniana
konfiguracja opisana jest przez pozycję emi-
tera na planszy, aktywny bok (tj. bok z któ-
rego emitowany jest promień lasera) oraz
orientację promienia (lewo- lub prawostron-
ną). Poszczególne konfiguracje pracy emitera
pokazane są na Rysunku 6, przy czym wiąz-
ki lasera o orientacji lewostronnej zaznaczo-
ne są kolorem zielonym, zaś prawostronnej
– białym.
Kluczową rolę w implementacji silnika od-
grywa funkcja TrackBeam(). Funkcja ta odpo-
wiada za śledzenie wiązki lasera od momen-
tu wyjścia z emitera aż do chwili, kiedy trafi
ona w materiał, który nie jest w stanie jej od-
bić. Algorytm ten korzysta intensywnie z ta-
blic przejść (ang. lookup tables) opisujących
zmiany fragmentów wiązki dla różnych kon-

Erratra
Nikt nie ma patentu na nieomylność. W tym miejscu opisane są usterki, które wkradły się do po-
przedniej części artykułu. Do implementacji metody CGameSkeletonContainer::OnTick()
wkradł się drobny aczkolwiek znaczący błąd. Chodzi konkretnie o fragment kodu w którym obli-
czany jest przyrost czasu pomiędzy kolejnymi iteracjami pętli gry:

TInt64 dt = iTickStart.Int64() - iTickStop.Int64();

Przy tak skonstruowanym zapisie przyrosty przekazywane do metody CGameSkeletonContainer:

:Update() są ujemne...
Drugi błąd polega na zastosowaniu zbyt ogólnego kontekstu graficznego w metodzie
CGameSkeletonContainer::Draw(). Uważni czytelnicy zauważą, iż w projekcie LaserQuest
jako kontekst graficzny przekazywany jest obiekt klasy CBitmapContext, w odróżnieniu do
CGraphicsContext używanego w przypadku projektu GameSkeleton. Problem polega na
tym, iż ten drugi nie oferuje kluczowej przy programowaniu gier operacji szybkiego kopio-
wania bitmap (BitBlit). Warto w tym miejscu podkreślić iż poprawki opisanych usterek zosta-
ły zaaplikowane w przykładowych kodach źródłowych są dostępne na witrynie SDJ.
Rysunek 6. Konfiguracje pracy emitera

74 11/2008

figuracji wejściowych i żonglując przyrosta-
mi określa drogę wiązki, na której pozosta-
wia ślad przy użyciu odpowiednich operacji
bitowych. Osoby zainteresowane szczegóła-
mi implementacji tego algorytmu zapraszam
do przeanalizowania kodów źródłowych. To
na co chciałbym zwrócić jeszcze raz uwagę,
to wykorzystanie tablic przejść. Ta użytecz-
na technika pozwala niejednokrotnie uczy-
nić dany fragment kodu krótszym i czytel-
niejszym, toteż gorąco polecam stosowanie
jej przy konstruowaniu swoich własnych
aplikacji. Jako przykład stosowania tej tech-
nik mogę podać implementację pomocni-
czej metody CLaserQuestGameBoardEngine:
:ComputeNextVehicleMovePosX(), przedsta-
wioną na Listingu 18.
Wspomniana metoda oblicza wartość
składową na osi X dla kolejnej pozycji pojaz-
du kierowanego przez gracza przy zadanym
kierunku. W implementacji funkcji korzy-
stamy z faktu, iż enumeracje opisujące kie-
runki ruchu przyjmują wartości z zakresu
od 0 do 3. Biorąc to pod uwagę, wykorzy-
stujemy wartość kierunku jako indeks w ta-
blicy przejść zawierającej odpowiednie przy-
rosty na osi X. Ten sam efekt można by uzy-
skać stosując operację switch do obsługi ko-
lejnych wartościach enumeracji, aczkolwiek
przedstawione rozwiązanie wydaje się być
bardziej proste, eleganckie i jednocześnie
– kompaktowe.
Oprócz struktur danych opisujących roz-
grywkę, silnik planszy przechowuje cały sze-
reg bitmap wykorzystywanych do renderowa-
nia składników gry. W przypadku kafli (ang.
tiles), czyli statycznych składników planszy sy-
tuacja jest prosta – poszczególne bitmapy prze-
chowywane są w tablicy:
CFbsBitmap* iTileBitmaps[ KLaserQuestTileBi
tmapCount ];
Rysunek 7. Plansza gry
www.sdjournal.org
Programowanie gier dla Symbian OS
Analizując kod źródłowy silnika war-
to zwrócić uwagę na makro TILE _ ENUM _
VAL _ 2 _ TILE _ BITMAP _ INDEX , które w
sprytny sposób odwzorowuje wartości enu-
meracji identyfikujących poszczególne ka-
fle na indeks w tablicy z odpowiadający-
mi im bitmapami. Nieco bardziej złożone
struktury danych wykorzystywane są przy
animacji. Jako przykład można podać tu
dwuwymiarową tablicę służącą do przecho-
wywania klatek animacji pojazdu którym
steruje gracz:
CFbsBitmap* iVehicleFrames[ KLaserQuestVehi
cleFrameCount ]
[ KLaserQuestVehicleFrameBitmapCount ];
Pierwszy wymiar tablicy odpowiada nume-
rom klatek animacji zaś wymiar drugi – po-
szczególnym kierunkom ruchu.
Zarówno rysowanie jak i uaktualnianie za-
wartości planszy przebiega w kilku etapach
– niektóre z nich aktywowane są jedynie w
specyficznych przypadkach – tak na przy-
kład dzieje się z animacją zanikającego sen-
sora.
Aby zwiększyć czytelność kodu starałem
się grupować metody i składowe w grupy te-
matyczne.
Niestety, w przypadkach takich jak silnik
gry LaserQuest, gdzie mamy do oprogramo-
wania zestaw mocno powiązanych i przeni-
kających się reguł gry, ciężko jest uniknąć
monolitycznych klas. Zresztą LaserQuest
jest i tak projektem stosunkowo nieskom-
plikowanym – sama Lasermania stanowią-
ca jego pierwowzór zawiera o wiele szerszy
zestaw reguł rozgrywki powiązanych z do-
datkowymi typami elementów występują-
cych na planszy gry. Czytelników zaintere-
sowanych szczegółami implementacji silni-
ka zapraszam do analizy kodu źródłowego.
Tych mniej cierpliwych zachęcam do obej-
rzenia Rysunku 7, na którym przedstawio-
ne są efekty działania opisanych wyżej me-
chanizmów.
Gra w kieszeni
Nadszedł czas aby przetestować naszą grę w jej
docelowym środowisku. Procedura budowa-
nia paczki instalacyjnej jest identyczna do tej
opisanej na początku artykułu. Czytelników,
którzy są szczęśliwymi posiadaczami komó-
rek Nokia z serii S60 3rd Edition, zapraszam
do przetestowania LaserQuest. Mam nadzie-
ję, że rozwiązanie przykładowej planszy (ścią-
gniętej zresztą z oryginalnej Lasermanii) nie
sprawi nikomu dużego problemu. Już po kil-
ku minutach grania widać jest, że grze bardzo
dużo brakuje do finalnej postaci. Nadal braku-
je dźwięku, obsługi wielu plansz, czy wykry-
wania orientacji ekranu. Do aspektów tych
wrócimy w kolejnych odsłonach cyklu, a te-
raz czas na...
Podsumowanie
Tak oto kończymy drugi odcinek cyklu ar-
tykułów o programowaniu gier przeznaczo-
nych dla Symbian OS. Niestety – mój ambit-
ny plan opisany w podsumowaniu z poprzed-
niego odcinka – spalił na panewce – wiele
z obiecanych wtedy zagadnień zmuszony by-
łem przenieść do kolejnego odcinka. Głów-
nym tego powodem stało się ograniczenie
wielkości artykułu.
Z drugiej strony – staram się traktować
prezentowane zagadnienie bardzo poważ-
nie, opisując niełatwy proces tworzenia gier
od podszewki i zahaczając o szczegóły pomi-
jane często w publikacjach o podobnej te-
matyce.
Mam nadzieję, iż prezentacja cyklu two-
rzenia gry – od początku do końca – z
uwzględnieniem form przejściowych, da
pełniejszy pogląd na to zagadnienie. Na sam
koniec – zgodnie z tradycją chciałbym za-
proponować Czytelnikom zadanie domowe.
Proponuję, korzystając z dołączonego do ni-
niejszego artykułu szablonu szkieletu apli-
kacji oraz narzędzia t2t, stworzyć własny
projekt i zaimplementować prostą grę o te-
matyce podobnej do tej, którą reprezentuje
LaserQuest (dobrymi przykładami tego ro-
dzaju gier są takie tytuły jak Sokoban czy Bo-
ulder Dash). Osoby, które zdecydują się na
taki krok, zachęcam również do rozwijanie
obranego projektu na bazie technik opisywa-
nych w kolejnych odcinkach niniejszego cy-
klu – w myśl starego porzekadła, które w za-
wodzie programisty sprawdza się jak nigdzie
indziej – nie zrozumiesz dopóty, dopóki nie zro-
bisz tego sam.
Na koniec chciałbym wymienić osoby, któ-
re dzięki swoim wnikliwym recenzjom przy-
czyniły się do znacznej poprawy jakości ni-
niejszego artykułu. Wspomniane osoby to:
Dawid de Rosier, Jacek „Noe” Cybularczyk
oraz Piotr Buła.
Chciałbym również tradycyjnie podzięko-
wać mojej ukochanej żonie – Oli, za cierpli-
wość, którą mi nieustannie okazuje.
RAFAŁ KOCISZ
Rafał Kocisz pracuje na stanowisku Dyrektora
Technicznego w firmie Gamelion, wchodzącej w
skład Grupy BLStream. Rafał specjalizuje się w
technologiach związanych z produkcją oprogra-
mowania na platformy mobilne, ze szczególnym
naciskiem na tworzenie gier. Grupa BLStream po-
wstała, by efektywniej wykorzystywać potencjał
dwóch szybko rozwijających się producentów
oprogramowania – BLStream i Gamelion. Firmy
wchodzące w skład grupy specjalizują się w wy-
twarzaniu oprogramowania dla klientów korpo-
racyjnych, w rozwiązaniach mobilnych oraz pro-
dukcji i testowaniu gier.
Kontakt z autorem: rafal.kocisz@game-lion.com
75
 Wywiad
Na fali zmian
Informacja to najcenniejszy zasób w
firmie. EMC wie, jak sprawić aby ten zasób
generował zyski - dzięki integracji sprzętu,
oprogramowania i usług.
Bartosz Stebnicki
Software Developer's Journal: Proszę na
początek powiedzieć naszym Czytelni-
kom kilka słów o sobie – kiedy rozpoczął
Pan pracę w firmie EMC i z jakimi proble-
mami zetknął się Pan pracując na obec-
nym stanowisku?
Bartosz Stebnicki: W EMC pracuję już 8 lat
i przez ten czas stawiłem czoła wielu wy-
zwaniom. Firma w tym czasie zmieniała się
i rozwijała dynamicznie – od oferującej po-
jedynczy produkt do potężnej korporacji,
która proponuje klientom kilkadziesiąt pro-
duktów. Miałem dużą przyjemność uczest-
niczyć w procesie rozwoju firmy, ale wyma-
gało to także dużego wysiłku i sporego na-
kładu pracy. W tym czasie dokonaliśmy kil-
ku akwizycji, pojawiali się w EMC nowi lu-
dzie, firma zwiększała się obroty i rozro-
sła się z kilku do kilkudziesięciu zatrudnio-
nych osób.
SDJ: Czy wprowadził Pan jakieś rewolu-
cyjne zmiany przejmując dowodzenie fir-
mą na rynku polskim?
Bartosz Stebnicki: Oczywiście wprowadzili-
śmy szereg istotnych zmian, ale raczej nie
nazwałbym ich rewolucyjnymi. Na pewno
pojawiło się kilka zmian w związku z po-
stępującymi akwizycjami. Rozpoczęliśmy
ekspansję na nowe rynki i otworzyły się
przed nami kolejne możliwości. Tak więc
w polskim oddziale EMC pojawiły się no-
we obszary działania i możliwości rozwo-
ju. Wprawdzie nie nastąpiła rewolucja, ale
odnotowaliśmy bardzo szybki i harmonij-
ny wzrost.
SDJ: EMC swoje usługi oraz produk-
ty kieruje głównie do klientów bizne-
sowych. Czy macie Państwo także roz-
76
wiązania dla indywidualnych użytkow-
ników?
BS: Podjęliśmy już pewne kroki w tym kie-
runku: EMC przejęło firmę Iomega, któ-
ra oferuje produkty dla rynku konsumenc-
kiego.
10 lat temu zaczynaliśmy działania od
współpracy z największymi firmami, naszymi
klientami były m.in. PKO BP czy TP S.A. Póź-
niej nasze produkty stawały się coraz bar-
dziej powszechne. Myślę więc, że za jakiś
czas produkty EMC można będzie nabyć na-
wet w sieciach handlowych, takich jak Carre-
four czy Media Markt.
SDJ: Które z produktów w bogatej ofercie
EMC cieszą się największą popularnością i
najlepiej się sprzedają?
BS: Strukturę naszej firmy tworzą czte-
ry główne działy odpowiadające specyfice
produktów i usług : storage, oprogramo-
wanie m.in. Documentum i Legato, trzecia
część firmy to produkty związane z bezpie-
czeństwem i wreszcie czwarta – wizualiza-
cja i rozrywka. Można nas przyrównać do
4-silnikowego samolotu. Obecnie każdy z
wymienionych działów osiąga wyśmieni-
te wyniki.
SDJ: Czy dostrzega Pan już odpowied-
ni potencjał kadrowy do otwarcia cen-
trum inżynierskiego EMC, czy woli
nadal korzystać z usług podwykonaw-
ców takich, jak S4E? Na odpowiedź na
to pytanie czeka jeden z naszych Czy-
telników.
BS: Firma EMC świadczy usługi dedykowa-
ne i zauważyliśmy, że ich sprzedaż zwięk-
sza się dużo szybciej niż sprzedaż licencji
czy sprzętu. Natomiast nie planujemy obec-
11/2008

nie otwarcia centrum projektowego. Ofe-
rujemy usługi serwisowe, wdrożeniowe i
na nich głównie skupiamy naszą uwagę na
chwilę obecną.
SDJ: Czy planujecie wprowadzenie takich
usług jak otwarte szkolenia? Czy myślicie
o przeprowadzaniu wykładów – czy to na
uczelniach, czy za pośrednictwem jakie-
goś centrum szkoleniowego?
BS: Tak mamy takie plany. Dotychczas
szkolenia były organizowane przez na-
sze polskie biuro, ale istniała także moż-
liwość skorzystania ze szkoleń zagranicz-
nych. Jednak w związku z szybko rosną-
cą liczbą klientów zamierzamy poszerzyć
ofertę szkoleń przede wszystkim dla użyt-
kowników naszych produktów. Ale chce-
my również szerzej zaistnieć na uczel-
niach, gdzie specjaliści EMC mogliby prze-
kazywać swoją wiedzę studentom. Mamy
nadzieję, że działania te przyniosą za kilka
lat korzyści nie tylko naszej firmie, ale też
całemu rynkowi.
Nasze podejście jest długoterminowe i
podejmujemy wyzwania, które nie są ob-
liczone jedynie na szybki, natychmiasto-
wy efekt.
SDJ: Jak ocenia Pan udział produktów
EMC w polskim rynku pamięci maso-
wych ?
BS: To zależy, o jakim segmencie tego rynku
mówimy. Na rynku dużych przedsiębiorstw
jest to około 70%, a kilka procent w przypad-
ku firm zaliczanych do SMB.
SDJ: Czy w ramach swoich systemów ope-
racyjnych korzystacie też z otwartego
oprogramowania?
BS: Z otwartego oprogramowania nie, acz-
kolwiek naszą dewizą jest otwartość na-
szych produktów na inne technologie.
Oferowane przez nas rozwiązania współ-
pracują z różnymi systemami operacyjny-
mi, jak np. systemy firm IBM, HP, ale też
z systemem Linux – są to zatem systemy
otwarte.
SDJ: Proszę opowiedzieć o Państwa suk-
cesach na obszarze Data Center. Jakie ma-
cie osiągnięcia w tej materii.
BS: Oprócz tradycyjnej gałęzi storage'o-
wej, gdzie – tak jak wspomniałem – jeste-
śmy obecni u większości dużych klientów,
uczestniczyliśmy również w projektowa-
niu oraz budowie kilku dużych centrów da-
nych w Polsce. Nie chciałbym jednak poda-
wać ich nazw.
SDJ: Jak będzie wyglądać przyszłość w
sektorze Data Center?
BS: Myślę, że bez wykorzystania Data Cen-
ter już wkrótce ciężko będzie nam się
www.sdjournal.org
obejść. Powstaje też pytanie, jakie to bę-
dzie Data Center? Można bowiem myśleć
o ofercie outsourcingu, a więc wynajęciu
powierzchni, gdzie stawiamy swój wła-
sny sprzęt, albo o ofercie szerszej i bar-
dziej złożonej jak udostępnianie samej
powierzchni dyskowej z gwarancją bez-
pieczeństwa i odpowiednio wysokiej wy-
dajności.
Taką usługę oferuje EMC – posiadamy du-
że możliwości i wydajną infrastrukturę, z
której korzysta klient. Sądzę, że właśnie w
tym kierunku będzie zmierzać sektor Da-
ta Center.
SDJ: Jakie rozwiązania związane z bez-
pieczeństwem danych oferuje EMC? W ja-
ki sposób archiwizowane i zabezpieczane
są dane w oferowanych przez firmę roz-
wiązaniach. Jakie gwarancje daje EMC, że
świadczone przez firmę usługi są w pełni
bezpieczne?
BS: Problem bezpieczeństwa widzimy bar-
dzo szeroko, rozpatrujemy go na kilku po-
ziomach – od płaszczyzny sprzętowej,
gdzie same macierze są skonstruowane
w sposób zapewniający ochronę danych i
minimalizujący ryzyko ich utraty, poprzez
przeniesienie danych do chronionej loka-
lizacji i ochronę dostępu do tych danych
(tutaj korzystamy z rozwiązań RSA), aż po
fizyczne zabezpieczanie danych – czyli od-
powiednio chroniony budynek. Dzięki te-
mu powstaje w pełni bezpieczna infra-
struktura, przechowująca zaszyfrowane
dane i zapewniająca dostęp do nich tylko
upoważnionym osobom.
SDJ: Czy Państwa centrum danych jest
zlokalizowane gdzieś blisko czy korzysta-
cie z zewnętrznej lokalizacji?
BS: Usługa, którą zaczęło świadczyć EMC nosi
nazwę Mozy i dotyczy zarówno rynku konsu-
menckiego, jak i rynku dużych klientów, in-
frastruktura na jej potrzeby, jest zlokalizowa-
na poza granicami Polski.
SDJ: Kilka tygodni temutemu miało
miejsce otwarcie EMC Signature Solu-
tion Center w siedzibie firmy Wola In-
fo. Jakie korzyści dla firmy EMC będzie
miało otwarcie takiego centrum w Pol-
sce?
BS: Wspólnie z firmą Wola Info tworzymy
centrum testowe. To miejsce, gdzie klien-
ci mogą praktycznie zapoznać się z posia-
daną przez nas, bardzo bogatą infrastruk-
turą, składającą się z serwerów firm trze-
cich, bibliotek taśmowych, macierzy dys-
kowych, przełączników i jeszcze kilku in-
nych elementów.
To centrum daje klientom możliwość
przetestowania funkcjonalności i wydaj-
ności aplikacji bez konieczności sprowa-
Wywiad
dzania sprzętu bądź dalszego wyjazdu.
Myślę, że daje to naszym klientom ogrom-
ne korzyści.
SDJ: Jakie jest w samej firmie EMC podej-
ście do bezpieczeństwa informacji? W ja-
ki sposób firma zabezpiecza się przed wy-
pływem informacji oraz przed atakami z
zewnątrz?
BS: Oczywiście wdrożyliśmy odpowied-
nie procedury, sprzęt i oprogramowanie
jak firewall czy antywirusy. Jednak przede
wszystkim staramy się uświadamiać użyt-
kowników, co należy robić, a czego nie w
zakresie bezpieczeństwa. Tu bowiem do-
strzegamy największe ryzyko. I myślę tu
nawet o tak prostych rzeczach jak blo-
kowanie komputera odchodząc od biur-
ka czy zmienianie haseł jak też nie pozo-
stawianie na biurku ważnych dokumen-
tów i korzystanie z niszczarki. Są to więc
kwestie często mniej związane z IT a bar-
dziej z kulturą pracy. O IT troszczy się na-
sza korporacja.
SDJ: A czy zanotowaliście Państwo kiedyś
próby włamań hakerów np. na stronę in-
ternetową korporacji?
BS: Obawiam się, że gdy odpowiem prze-
cząco, to takie próby się rozpoczną. Jednak
dotychczas nie zanotowaliśmy takiego typu
zdarzeń. Być może nikt nie uznał nas za fir-
mę będącą atrakcyjnym celem podobnych
ataków.
SDJ: A jak ocenia Pan pisma dla profesjo-
nalistów, takie jak Linux+ , SDJ, lub Ha-
king9 – czy pisma te faktycznie dociera-
ją do specjalistów i gwarantują podnosze-
nie ich umiejętności?
BS: Znam doskonale wszystkie te pisma i
przyznam, że poziom szczegółowości zagad-
nień tam poruszanych jest wysoki. Jest to
niewątpliwie świetne źródło informacji dla
specjalistów.
SDJ: Na koniec chcielibyśmy poznać Pana
spostrzeżenia na temat rozwoju rynku IT
w Polsce. Czy polski rynek nie potrzebu-
je obecnie silnego impulsu? Czy nie zo-
stajemy gdzieś w tyle za rynkami euro-
pejskimi?
BS: Polski rynek rozwija się i dojrzewa w
szybkim tempie. Ale nie jest też tak, że my
tylko staramy się dogonić innych, gdyż w
wielu dziedzinach dorównujemy już bądź
nawet wyprzedzamy inne rozwinięte ryn-
ki europejskie. Potencjał jest zatem ol-
brzymi.
SDJ: Dziękujemy za rozmowę.
77
 KLUB PRO
Oferta skierowana dla firm
Jeżeli Twoja firma jest prenumeratorem Software Developer’s Journal za comiesięczną
dopłatą 50 PLN +VAT możesz dodatkowo otrzymać reklamę.
Wystarczy tylko, aby profil Twojej firmy pokrywał się z naszym magazynem.
Wyślij do nas: logo firmy, dane kontaktowe i informację o firmie
Reklama przez 12 kolejnych numerów tylko za 600 PLN +VAT.
Jeżeli nie posiadasz jeszcze prenumeraty możesz ją zamówić w atrakcyjnej cenie.
Dla nowych prenumeratorów specjalna oferta – 690 PLN.

Skontaktuj się z nami:

sdj@software.com.pl tel. 22 427 36 91
pren@software.com.pl http://buyitpress.com

Opera Software Architektury systemów IT

Opera Software’s vision is to deliver the best In-
ternet experience on any device. We are offering
browser for PC/desktops and embedded pro-
ducts that operates across devices, platforms
and operating systems. Our browser can deliver
a faster, more stable and flexible Internet expe-
rience than its competitors.
http://www.opera.com
Twórca frameworków JUVE i serwera aplikacji
AVAX oferuje usługi, doradztwo, rozwiązania do
tworzenia nowoczesnych, dużych systemów i roz-
wiązań informatycznych/internetowych, integrują-
ce architektury ery post-J2EE/.NET, wykorzystu-
jące MDD/MDA dla dziedzin – bankowość, teleko-
munikacja, handel, e-commerce, ERP/Workflow/
CRM, rozwiązania internetowe, portalowe.
www.mpsystem.com mpsystem@mpsystem.com

FRONTLINE STUDIOS Future Processing

Frontline Studios – amerykańsko-polski twórca gier
konsolowych oraz PC – szuka utalentowanych ko-
derów (bardzo dobra znajomość C/C++; Java, Del-
phi, UML), doświadczonych grafików (2D, 3D) oraz
zespołów developerskich. Oferujemy długotermi-
nową pracę nad poważnymi projektami. Nie prze-
gap tej okazji!
Future Processing to dynamiczna firma techno-
logiczna działająca na globalnym rynku opro-
gramowania. Jesteśmy zespołem wysokiej klasy
specjalistów posiadających wiedzę i doświadcze-
nie niezbędne do realizacji ambitnych projektów
informatycznych. Jeśli programowanie to Twoja
pasja dołącz do nas! (możliwość pracy zdalnej).

kadry@frontstudios.com http://www.future-processing.pl

Kei.pl
Kei.pl działa na rynku usług hostingowych od 2000
roku. Do naszych zadowolonych Klientów z du-
mą możemy zaliczyć wiele przedsiębiorstw sekto-
ra MSP, instytucji oraz osób prywatnych. W ofer-
cie Kei.pl znajdują się pakiety hostingowe, a także
usługi dla wymagających Użytkowników – platfor-
my e-Biznes oraz serwery fizyczne.

http://www.kei.pl
KLUB PRO
StatConsulting
StatConsulting to firma o znaczącej pozycji na ryn-
ku usług analitycznych oraz Data Mining. Nasza
oferta obejmuje m.in. modele scoringowe, rozwią-
zania Fraud Detection oraz modelowanie ryzyka.
Tworzymy także własne rozwiązania informatycz-
ne na potrzeby projektów Data Mining, Data Quali-
ty, zarządzania ryzykiem itd.
http://www.statconsulting.com.pl
Transition Technologies S.A.
Firma w branży high-tech od 1991. Producent opro-
gramowania dla przemysłu (ponad 350 referencji z
instalacji na całym świecie). Usługi z zakresu: hur-
townie danych i Business Intelligence, rozwiązania
eBusiness, optymalizacja, integracja danych, aplika-
cji oraz procesów biznesowych, portale korporacyj-
ne, consulting i outsourcing usług IT, zaawansowa-
na automatyka cyfrowa.
http://www.tt.com.pl
IT SOLUTIONS
Wdrożenia i szkolenia z zakresu:
• SQL Server
• SharePoint Services
IT SOLUTIONS • MS Project / Server
• Tworzenie aplikacji w technologii .NET
http://www.itsolutions.biz.pl
marcin.pytlik@itsolutions.biz.pl
Proximetry Poland Sp. z o.o.
Proximetry Poland Sp. z o.o. jest polskim od-
działem amerykańskiej firmy Proximetry Inc. –
dostawcy systemów zarządzania sieciami bez-
przewodowymi opartymi na technologiach WiFi i
WiMAX. Naszą misją jest dostarczenie klientom
rozwiązań poprawiających jakość usług (QoS)
dostarczanych drogą radiową. Dołącz do najlep-
szych i zostań członkiem naszej ekipy!
http://www.proximetry.com
TTS Company Sp. z o.o.
Sprzedaż i dystrybucja oprogramowania komputero-
wego. Import programów na zamówienie. Ponad 200
producentów w standardowej ofercie. Chcesz kupić
oprogramowanie i nie możesz znaleźć polskiego do-
stawcy? Skontaktuj się z nami – sprowadzimy nawet
pojedyncze licencje.
http://www.OprogramowanieKomputerowe.pl
EPRO
Naszą misją jest projektowanie najwyższej jako-
ści dedykowanych systemów IT, które cechuje
wysoka niezawodność, wydajność, ergonomicz-
ność i intuicyjność w obsłudze oraz administracji.
Głównym elementem oferty EPRO jest oprogra-
mowanie sklepu internetowego oraz identyfika-
cja wizualna.
tel. 085 743 66 38
http://www.epro.com.pl
Softline rozwiązania mobilne
Wiodący producent systemów mobilnych, do-
stawca aplikacji użytkowych dla biznesu (Sym-
bian OS, Windows Mobile, J2ME ) zaprasza do
współpracy. Zostań naszym partnerem. Dołącz
do zespołu.
http://www.softline.com.pl
SWD Software Sp. z o.o
System operacyjny czasu rzeczywistego RTOS
QNX. Oficjalny dystybutor w Polsce.
Zakres działalności: lokalizacja produktów QNX,
dostawy sprzętu i oprogramowania, doradztwo
przedsprzedażowe, wsparcie techniczne, certyfi-
kowane szkolenia, opracowania na zamówienie.
http://www.swdsoft.pl
Roczna prenumerata

tylko
250,-
Software Developer’s Journal (poprzednio Software 2.0)
jest miesięcznikiem głównie dla programistów, którzy li-
czą, że dostarczymy im gotowe rozwiązania, oszczędza-
jąc im czasu i pracy. Jesteśmy czytani przez tych, któ-
rzy chcą być na bieżąco informowani o najnowszych osią-
gnięciach w dziedzinie IT i nie chcą, żeby jakiekolwiek
istotne wydarzenia umknęły ich uwadze. Aby zadowolić
naszych czytelników, prezentujemy zarówno najnowsze
rozwiązania, jaki starsze, sprawdzone technologie.

Kontakt
1. Telefon 2. Online
+48 22 427 36 91 pren@software.com.pl
+48 22 427 36 79
+48 22 427 36 50 3. Adres
Bokserska 1
2. Fax 02-682 Warszawa
+48 22 244 24 59 Polska
 Zamówienie prenumeraty

Prosimy wypełniać czytelnie i przesyłać faksem na numer:

00 48 22 244 24 59
lub listownie na adres:
Software-Wydawnictwo Sp. z o. o.
ul. Bokserska 1
02-682 Warszawa
Polska
E-Mail: pren@software.com.pl
Przyjmujemy też zamównienia telefoniczne:
0048 22 427 36 91
0048 22 427 36 79
0048 22 427 36 50

Jeżeli chcesz zapłacić kartą kredytową,

wejdź na stronę naszego sklepu internetowego www.buyitpress.com.

Imię i nazwisko ...............................................................................

Nazwa firmy.....................................................................................

Dokładny adres ..............................................................................

.........................................................................................................

Telefon ............................................................................................

E–mail .............................................................................................

ID kontrahenta ................................................................................

Numer NIP firmy .............................................................................

Fax (wraz z nr kierunkowym) .........................................................

□ automatyczne przedłużenie prenumeraty

Prenumerujesz
– zyskujesz
l oszczędność
pieniędzy Ilość Od
Ilość zama- numeru
l szybka dostawa Tytuł nume- wianych pisma Cena
rów prenume- lub mie-
l prezenty rat siąca

l bezpieczna płatność Software Develope-

12
180*/

ność on–line r’s Journal (1 płyta CD)

– dawniej Software 2.0
250
PLN

* cena prenumeraty rocznej dla osób prywatnych

 W NASTĘPNYM NUMERZE SOFTWARE DEVELOPER’S JOURNAL 12/2008 168

SYSTEMY OPERACYJNE
Technologia Adobe Flash
w systemach wbudowanych

SZTUCZNA INTELIGENCJA
Miary entropii w sztucznej ewolucji programów komputerowych

PROGRAMOWANIE JAVA
Obliczenia numeryczne w programach komputerowych

PROGRAMOWANIE PHP
Zaawansowana obróbka grafiki w PHP

NOWE ARTYKUŁY W DZIAŁACH

Biblioteka miesiąca
Testowanie oprogramowania

I WIELE INNYCH ARTYKUŁÓW, KTÓRYCH NIE MOŻESZ PRZEOCZYĆ!

W spr
zedaż
y od 18
listop
ada
Redakcja zastrzega sobie możliwość zmiany zawartości pisma.

82 11/2008