12/2008 (168)

SPIS TREŚCI
06 AKTUALNOŚCI tuł na coś, co nie wymaga zbyt dużo myślenia, ale daje dużo rozrywki. Taki
Rafał Kocisz jest właśnie Duke Nukem: Manhattan Project. Zapraszamy do lektury.

12 TAM BYLIŚMY 36 Red Faction

16 OPIS CD
BIBLIOTEKA MIESIĄCA
18 Django – Python w zastosowaniach webowych
Tomasz Kropiewnicki
Tworzenie aplikacji internetowych to chleb powszedni wielu współ-
czesnych programistów, co w większości przypadków wiąże się z
ciężką oraz mozolną pracą. W niniejszym artykule przedstawione
jest Django – rozwiązanie stworzone w języku Python, którego ce-
lem jest uczynić pracę programisty aplikacji webowych prostszą,
bardziej efektywną oraz przyjemniejszą.
Łukasz Olender
Red Faction – to właśnie ta gra jest tematem niniejszego artykułu.
Czy pomimo upływu ponad siedmiu lat od daty premiery jest ona
warta poświęconego jej czasu?
40 Hedgewars
Maciej Mroziński
Hedgewars to gra mająca na celu stworzenie otwartego odpowied-
nika legendarnych Wormsów. Prawdę mówiąc wręcz zaskakujące
jest podobieństwo do oryginału, tak wygląd interfejsu jak i przebieg
rozgrywki, na fizyce gry kończąc do złudzenia przypominają Worm-
sy. Warto jednak powiedzieć jeszcze kilka słów.

PROGRAMOWANIE W LINUKSIE
26 Mirrorowanie dysku w Linuksie
Radosław Korzeniewski
Mirrorowanie dysku nie jest operacją łatwą i wymaga minimalnej wie-
dzy dotyczącej partycjonowania, konfiguracji systemu czy samej tech-
nologii RAID. Niestety jak do tej pory dystrybucje Linuksa doczekały się
co najwyżej możliwości instalacji systemu na mirrorowaniej parze dys-
ków. Wciąż brakuje mechanizmów prostego i łatwego włączenia mirro-
ru w taki sposób aby z procesem tym poradził sobie każdy użytkownik
komputera. Na szczęście system Linuks ciągle się rozwija.
ROZRYWKA W LINUKSIE
32 Duke Nukem
Łukasz Olender
Anarchy Online i Red Faction to gry niewątpliwie złożone. W życiu gracza
są jednak takie chwile, w których zamieniłby on każdy skomplikowany ty-
SZTUCZNA INTELIGENCJA
42 Porozmawiaj z komputerem
Mariusz Jasnogórski
Komputerowe rozpoznawanie i synteza mowy (ang. Speech Tech-
nology) były niegdyś uważane za technologię dalece futury-
styczną, która z pewnością nigdy nie opuści sfery fantastyki na-
ukowej. Tymczasem, przez ostatnie 50 lat technologia ta była
stale rozwijana i obecnie jest coraz częściej stosowana, zyskując
coraz większą popularność.
ECOMMERCE
44 Wydajny, elastyczny i przyjazny CMS
– Textpattern część II
Krystian Rajski
Celem niniejszego artykułu jest rozwinięcie pierwszej części po-
przez wyjaśnianie i zaprezentowanie sposobu budowy witryny
w oparciu o własny szkic struktury HTML. Przedstawiony sposób

Miesięcznik Software Developer’s Journal (12 numerów w roku) Le périodique

Adres hakin9 est publié par
korespondencyjny:
jest wydawany przez Software-Wydawnictwo Sp. z o.o. o.o.
Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.,
Bokserska,
ul. 02-682
Bokserska Varsovie,
1, 02-682 Pologne
Warszawa, Polska
Dyrektor wydawniczy: Sylwia Małecka Tél.+48
tel. +4822
22427
887361091,
10,fax
Fax. +48
+48 2222 887
224 2410
5911
www.phpsolmag.org cooperation@software.com.pl
Junior Market Manager: Anna Adamczyk
Directeur de la publication : Jarosław Szumski
Senior Product Manager: Katarzyna Juszczyńska Dział reklamy: adv@software.com.pl
Prenumerata: Marzena Dmowska
Imprimerie, photogravure pren@software.com.pl,
: 101 Studio, Firma Tęgi
Redaktor naczelny: Iwona Chwedoruk iwona.chwedoruk@software.com.pl tel. +48 22 42730/36,
Ekonomiczna 36 79;93-426
+48 22Łódź
427 36 53
Imprimé en Pologne/Printed in Poland
Kierownik produkcji: Marta Kurpiewska marta.kurpiewska@software.com.pl Dołączoną do magazynu płytę CD przetestowano programem AntiVirenKit firmy
G DATA Software
Abonnement Sp. métropolitaine,
(France z o.o. DOM/TOM) : 1 an
(soit 6 numéros) 38 €
Projekt okładki: Agnieszka Marchocka Redakcja dokłada wszelkich starań, by publikowane w piśmie i na towarzyszących mu
nośnikach
Dépôt légal informacje i programy były poprawne, jednakże nie bierze odpowiedzialności
: à parution
Skład i łamanie: Grzegorz Laskowski grzegorz.laskowski@software.com.pl za
ISSNefekty wykorzystania ich; nie gwarantuje także poprawnego działania programów
: 1731-7037
shareware,
Distribution freeware
: MLP i public domain.
Wyróżnieni betatesterzy: Ł. Lechert, S. Nieszwiec, R. Zacharczyk Parc d’activités de Chesnes, 55 bd de la Noirée
BP 59 F - 38291 SAINT-QUENTIN-FALLAVIER CEDEX
(c) 2005 Software-Wydawnictwo, tous les droits réservés
Nakład: 6 000 egz. Uszkodzone podczas wysyłki płyty wymienia redakcja.

4 12/2008
tworzenia szablonu nie jest jednym właściwym podejściem. Ma-
my nadzieję, że zaprezentowane informacje zachęcą do dalszej
pracy z Textpattern.
TESTOWANIE OPROGRAMOWANIA
48 Adobe Flash
– wykorzystanie w urządzeniach wbudowanych
Randy Martin
Wprowadzenie technologii Adobe Flash do urządzeń wbudowa-
nych jest jednym z najbardziej ekscytujących osiągnięć ostatnich
kilku lat. To, co zaczęło się od potrzeby stworzenia możliwości gra-
nia w gry w technologii Flash na telefonach komórkowych, rozwi-
nęło się w chęć budowania całych wbudowanych interfejsów gra-
ficznych wykonanych w technologii Flash i technologiach pokrew-
nych, takich jak Flex. Użycie technologii Flash w systemach wbu-
dowanych wymaga jednak od projektantów rozwiązania kilku pro-
blemów. Niniejsze opracowanie skupia się na wyborach, których
musi dokonać projektant podczas spełniania różnego rodzaju wy-
magań.
52 Podstawy bezpieczeństwa Oracle
Cezary G. Cerekwicki
Prawie każdy system informatyczny zawiera w sobie bazę danych, a
Oracle wśród nich zajmuje miejsce szczególne. Jest to system o ol-
brzymiej liczbie wdrożeń, działa na nim wiele istotnych usług, m.in.
bankowych. Dlatego warto znać zastosowane w nim mechanizmy
bezpieczeństwa.
56 Emulacja systemu
MS Windows CE 5.0 na platformie x86
Artur Korneusz
Urządzenia mobilne (np. Pocket PC, Smatrfon) stają się coraz bar-
dziej popularne. Przyczynia się do tego zarówno wzrost funkcjonal-
ności jak i coraz bardziej przystępna cena. Duża ilość tychże urzą-
dzeń wyposażona jest przez producenta w system operacyjny klasy
MS Windows CE oraz dedykowane oprogramowanie, związane z je-
go przeznaczeniem.
PROGRAMOWANIE PHP
58 Grafika w PHP
Adam Blok
Jednym z kluczowych elementów każdego serwisu internetowe-
go jest grafika. Dzięki PHP w dynamiczny sposób możemy ją bez
niczyjej ingerencji uatrakcyjnić lub dostosować do naszych po-
trzeb.
62 Własny słup ogłoszeniowy
Piotr Plenik
Gdy już zadbaliśmy o przygotowanie działającej aplikacji, czas na
dopracowanie kilku detali, dzięki którym naszą aplikację można
uznać za profesjonalnie wykończoną. W drugiej części zaprezentu-
jemy, w jaki sposób możemy zamieścić aplikację na serwerze oraz w
sprawny sposób ją aktualizować.
PROGRAMOWANIE
URZĄDZEŃ MOBILNYCH
64 Programowanie gier dla Symbian OS
– rozwijamy grę
Rafał Kocisz
W dwóch pierwszych odcinkach serii Programowanie gier dla Sym-
bian OS Czytelnicy mogli zapoznać się ze szkieletem aplikacji i prze-
konać się, jak można wykorzystać ten szkielet w celu zbudowania
stosunkowo prostej – aczkolwiek niebanalnej – gry logiczno-zręcz-
nościowej. Poprzedni odcinek cyklu, zatytułowany Budujemy grę!,
zakończył się uruchomieniem pierwszej, grywalnej wersji projektu
LaserQuest. W niniejszym odcinku skupimy się na rozszerzeniu funk-
cjonalności wspomnianej gry, analizując przy tym takie kluczowe
składniki warsztatu programisty Symbian OS jak deskryptory oraz
operacje wejścia/wyjścia na plikach.
WYWIAD
76 Wywiad z Ludovic Neveu – Dyrektorem ds.
Sprzedaży w Embarcadero Technologies

Rédacteur znaki
Wszystkie en chef : Marek
firmowe Bettman
zawarte marekb@software.com.pl
w piśmie są własności odpowiednich firm. La rédaction fait tout son possible pour s’assurer que les logiciels sont à
Rédacteurs
Zostały użyte: Aneta Cejmańska
wyłącznie anetta@software.com.pl
w celach informacyjnych. jour, pourtant elle décline toute responsabilité pour leur utilisation. Elle ne
Ewa Dudzic ewal@software.com.pl fournit pas de support technique lié à l’installation ou l’utilisation des logiciels
Préparation
Redakcja du CD
używa : Auroxautomatycznego
systemu Core Team składu enregistrés sur le CD-ROM. Tous les logos et marques déposés sont la
Maquette : Anna Osiecka annao@software.com.pl propriété de leurs propriétaires respectifs.
Couverture : Agnieszka Marchocka
Osoby zainteresowane współpracą prosimy o kontakt:
Traduction : Iwona Czarnota, Aneta Lasota, Marie-Laure Perrotey,
cooperation@software.com.pl La rédaction utilise le système PAO
Grazyna Wełna Pour créer les diagrammes on a utilisé le programme
Bêta-testeurs
Druk: PlusMedia: Thomas Bores, Tony Boucheau, Pascal Foulon, Pascal Miquet,
Romain Lévy, Augustin Pascual, Julien Poulalion, Alain Ribault Le CD-ROM joint au magazine a été testé avec AntiVirenKit de la société G
Data Software Sp. z o.o
Les personnes intéressées par la coopération sont priées de nous contacter :
cooperation@software.com.pl AVERTISSEMENT
Les techniques présentées dans les articles ne peuvent être utilisées qu'au
Abonnement : abonnement@software.com.pl sein des réseaux internes.
Fabrication : Marta Kurpiewska
Wysokość nakładu marta@software.com.pl
obejmuje również dodruki. Redakcja nie udziela pomocy La rédaction du magazine n'est pas responsable de l'utilisation incorrecte des
Diffusion : Monika
technicznej Godlewska
w instalowaniu monikag@software.com.pl
i użytkowaniu programów zamieszczonych na płycie techniques présentées.
Publicité : dostarczonej
CD-ROM publicite@software.com.pl
razem z pismem. L'utilisation des techniques présentées peut provoquer la perte des données !

Si vous êtes
Sprzedaż intéressé par
aktualnych lub l’achat de licence
archiwalnych de publication
numerów pisma de
porevues merci niż
innej cenie de
contacter : Monika
wydrukowana Godlewska
na okładce monikag@software.com.pl
– bez zgody wydawcy – jest ,działaniem
tél : +48 (22)
na887
jego12
66 fax : i+48
szkodę (22) 887
skutkuje 10 11
odpowiedzialnością sądową.

www.sdjournal.org 5
 Aktualności
YouTube zaczyna
sprzedawać muzykę i gry
YouTube, najpopularniejszy na świecie serwis
umożliwiający użytkownikom dzielenie się
materiałami wideo, rozpoczyna sprzedaż
gier oraz muzyki. Według właścicieli serwisu
to dopiero pierwszy z szeregu planowanych
ruchów, których celem ma być uczynienie z
YouTube możliwie najobszerniejszej komer-
cyjnej usługi internetowej. Docelowo użyt-
kownicy mają otrzymać możliwość zakupie-
nia gier, muzyki, filmów, seriali telewizyjnych,
książek, czy biletów na koncerty. Już w tej
chwili odwiedzający YouTube.com mogą stać
się nabywcami utworów z oglądanych teledy-
sków, a to dzięki przekierowywaniu do sklepu
Amazon.com albo iTunes. W niedługim czasie
podobnie będzie można kupować gry. Sklepy
internetowe będą dzieliły się procentami z
zysków z serwisem YouTube w przypadku,
kiedy użytkownik zdecyduje się na zakup za
pośrednictwem tego serwisu.
http://www.gamikaze.pl/
Fuzja pomiędzy AOL
i Yahoo! bliska finałowi?
Coraz więcej faktów wskazuje na to, że
fuzja pomiędzy AOL-em a Yahoo!, może w
końcu dojść do skutku. Fuzja polegająca
na przejęciu AOLa przez Yahoo!, pozwoli-
łaby drugiemu z nich na znaczne zwięk-
szenie zysków poprzez wykorzystanie plat-
formy reklamowej portalu Jerry'ego Yanga
– jednego z elementów, obok treści i usług,
które obejmuje transakcja. Obecne zyski
z emitowanych bannerów nie są bowiem
zadowalające dla AOLa i wynoszą 2,4 mld
USD rocznie. Połączenie usług poczto-
wych, skutkowałoby natomiast obsługiwa-
niem łącznie 48% internetowych skrzynek
pocztowych na świecie, z czego 39% doty-
czy rynku komunikatorowego. Fuzja mia-
łaby też spory wpływ na trwającą w tym
zakresie walkę pomiędzy Google, a Micro-
softem. Posunięcie takie stwarzałoby rów-
nież gigantowi z Redmond poważny pro-
blem z urzędami kontrolującymi, w wypad-
ku próby kupna połączonych firm.
http://www.techcrunch.com/
Windows Strata?
Trudno nie uśmiechnąć się, czytając tę
nazwę, ale całkiem prawdopodobne, że wła-
śnie tak – Windows Strata – będzie nazywał
się nowy system Microsoftu hostowany w
chmurze. Będzie to ekspansja korporacji w
zakresie tzw. cloud computing, czyli wyko-
rzystywaniu przez firmy (a w przyszłości
zapewne także i użytkowników indywidual-
nych) systemów i aplikacji zainstalowanych
i utrzymywanych na zewnętrznych serwe-
rach w Internecie, a nie na własnych maszy-
nach. Windows Strata to nazwa, która wypły-
nęła przy okazji prezentacji listy sesji na zbli-
żającej się konferencji Professional Develo-
pers Conference 2008. Nazwa oryginalnie
pochodzi prawdopodobnie od stratosfery
(warstwy atmosfery umiejscowionej ponad
większością chmur) lub stratusów – nazwy
jednego z rodzajów chmur.
http://www.istartedsomething.com/
6 12/2008
M – nowy język
programowania od Microsoft
M
icrosoft ogłosił opracowanie nowe-
go języka programowania – M. Ję-
zyk ten jest częścią Oslo, wielowar-
stwowej, zorientowanej na usługi technologii,
która ma pomagać w projektowaniu, tworzeniu,
wdrażaniu i zarządzaniu złożonymi aplikacjami.
Język M jest bazującym na XMLu językiem mo-
delującym, który służy do integracji modeli po-
między różnymi domenami. Dzięki M możliwe
jest tłumaczenie języków zorientowanych dzie-
dzinowo, takich jak BPNM, BPEL czy UML na
formaty niższego poziomu, które mogą być zro- zewnętrznych zapewnią obsługę wertykalnych
zumiane przez środowisko wykonawcze. We- języków dziedzinowych. Modele będą przecho-
dług niektórych źródeł M będzie zbliżony do wywane w repozytorium opartym o SQL Se-
języka D. Będzie go też można używać do mo- rver. Stamtąd będą serializowane do XAML,
delowania w dziedzinach, które nie są wykony- który będzie mógł być wykonywany na platfor-
walne, np. do opisu budynku. W skład technolo- mie .NET. Wykonywanie na Windows Server
gii Oslo wchodzi również Quadrant, narzędzie będzie możliwe dzięki aktualizacji o kodowej
do modelowania wizualnego dla pakietu Visual nazwie Dublin. Microsoft zamierza przedstawić
Studio. Pozwoli on konfigurować widoki mode- zarówno M i Quadrant jako Community Tech-
li, specyficzne dla poszczególnych dziedzin. Mi- nology Preview (CTP) podczas Professional De-
crosoft dostarczy widoki dla baz danych, serwi- velopers Conference.
sów webowych oraz przepływów. Dodatki firm http://www.sdtimes.com/link/32957
Apple warte
więcej niż Google
R
ynkową wartość Google szacuje się
obecnie na 156 392 862 560 dolarów
(czyli 156,4 miliarda). Tymczasem Ap-
ple jest już warte więcej – bo aż 157 012 662
240 (ponad 157 miliardów) dolarów. Prezes
Della, Michael Dell, zadeklarował kiedyś, że kie-
dy Apple dogoni jego firmę pod względem war-
tości, zwinie interes i odda pieniądze udziałow-
com. Dziś Dell wart jest zaledwie 50,5 miliarda
dolarów. Apple natomiast warte jest ponad trzy
razy więcej, bo aż 157 miliardów dolarów. Na ło czwarte miejsce wśród największych produ-
rynku IT korporację z Cupertino wyprzedza już centów komputerów w USA, o tyle na świato-
tylko IBM i Microsoft. Rynkowa wartość Błękit- wym rynku nie szło mu już tak dobrze. Główny
nego Giganta to około 170 miliardów dolarów prym wiedli tu HP, Dell i Acer, którzy rywalizo-
(169 964 678 000). Na czele stawki znajduje się wali pomiędzy sobą sprzedając niskobudżetowe
producent Windows, którego wartość określana netbooki. O ile skok na szóste miejsce może być
jest na 255,6 miliarda dolarów (255 648 204 korzystny dla Apple i jego akcjonariuszy, o tyle
000). Czwartą pozycję zajmuje Google warte przyszłość koncernu może już nie być tak obie-
156,4 miliarda dolarów, piątą Cisco (142,1 mld. cująca. Powodem tego mają być tanie notebooki
USD), szóstą Intel (135,7 mld. USD). Co więcej, oraz jeszcze tańsze netbooki oferowane przez
analitycy z firmy Gartner ogłosili, że Apple stał konkurentów, a których Apple nie ma jak dotąd
się szóstym co do wielkości producentem kom- w swojej ofercie. Chociaż patrząc na poczynania
puterów na świecie. Osiągnął to dzięki wzrosto- Apple z perspektywy ostatnich kilku lat można
wi sprzedaży sięgającemu blisko 60% w trzecim się spodziewać, że producent Jabłuszek szykuje
kwartale ubiegłego i pierwszym tego roku. O kolejne asy w rękawie.
ile w pierwszym kwartale b.r. Apple zajmowa- http://komputery.idg.pl

Microsoft
Technology Summit 2008
W
dniach 8-9 października 2008
roku, w Pałacu Kultury i Na-
uki w Warszawie, odbyła się
największa technologiczna impreza Micro-
softu w Polsce – trzecia już edycja konfe-
rencji Microsoft Technology Summit 2008.
Przez dwa dni specjaliści IT i programiści
mieli okazję bliżej zapoznać się z techno-
logiami giganta z Redmond. Tematy kon-
ferencji to między innymi bezpieczeństwo,
komunikacja, wirtualizacja, projektowanie
aplikacji, urządzenia mobilne i zarządza-
nie treścią oraz praktyczne wykorzystanie
technik i narzędzi Microsoftu w tych ob-
szarach. Podczas głównej sesji, otwierają-
cej konferencję, wskazywano między inny-
mi na główne czynniki, które będą określa-
ły rozwój branży IT w najbliższej przyszło-
ści. To przede wszystkim usługi typu cloud
computing, wirtualizacja oraz oszczędzanie
energii – tzw. green IT. W pierwszym dniu
imprezy ciekawa była prezentacja Mariusza
Jarzębowskiego z polskiego oddziału Micro-
softu, objaśniająca ewolucję interfejsu pa-
kietu biurowego Microsoft Office, który,
jak się okazuje, w wersji 2003 osiągnął ta-
ki poziom komplikacji, że zaczął utrudniać
pracę z tą aplikacją, co zdecydowało o ko-
nieczności jego zmiany w najnowszej wer-
sji pakietu (Office 2007). Według prelegen-
ta, interfejs wstążki (ribbon) to przykład in-
nowacji wynikającej ze szczegółowych ana-
liz potrzeb użytkowników. System menu
ograniczał rozwój interfejsu, ponieważ osią-
gnął kres swojej skalowalności. Podczas spe-
cjalnej sesji demonstrowano projekty reali-
zowane w laboratoriach firmy, między inny-
mi aplikację Photosynth, która jest produk-
tem opracowanym przez specjalistów z Live
Labs, pozwalającym na sklejanie zwykłych
zdjęć w celu utworzenia trójwymiarowych
modeli obiektów. Omówiono również Live
Mesh – nową usługę Microsoftu, pozwala-
jącą na wymianę danych między kompute-
rami z różnymi systemami operacyjnymi, a
także innymi urządzeniami – na przykład
telefonami komórkowymi. Podczas prezen-
tacji Internet Explorer 8 można było do-
wiedzieć się o wysiłkach zespołu projektan-
tów tej przeglądarki zmierzających do do-
prowadzenia do zgodności IE 8 z CSS 2.1.
(firma prowadzi także prace nad doprowa-
dzeniem do zgodności z CSS 3.0). Kolej-
ną zmianą w IE 8 jest zwiększenie zakre-
su informacji przechowywanych lokalnie,
www.sdjournal.org
dotyczących przeglądanych stron. Micro-
soft nawiązał współpracę z grupą roboczą
HTML5, między innymi w zakresie mecha-
nizmów przechowywania informacji o sesji.
W tematyce centrów danych nowej genera-
cji, prelegent Intela przedstawił technologie
wprowadzane w procesorach Intel Nehalem
– VT-x, VT-d i VT-c, które mają sprzętowo
wspierać hyperwisor. Podkreślił też znacze-
nie sprzętowego wsparcia wirtualizacji wy-
korzystywanego przez Hyper-V, jak np. wir-
tualizacja kart sieciowych, zapełniająca od-
wzorowanie fizycznych adresów kart siecio-
wych bezpośrednio na maszyny wirtualne.
W drugim dniu konferencji pokazano spo-
soby rozwiązywania problemów, z którymi
często mają do czynienia programiści pra-
cujący z Microsoft Office SharePoint Servi-
ces, oraz zaprezentowano metody przygoto-
wywania stron internetowych z zachowa-
niem standardów bezpieczeństwa. Prezen-
towano również możliwości wykorzystania
SQL 2008 w tworzeniu systemów infor-
matycznych. Uczestnikom zaprezentowa-
no też sposób budowania dynamicznej apli-
kacji sieciowej dla środowiska Silverlight, z
wykorzystaniem Visual Studio i Microsoft
Expression Blend. Ciekawostką była także
prezentacja Microsoftu od środka. Według
podanych informacji, koncern zatrudnia
120 tysięcy pracowników i dysponuje trze-
ma głównymi centrami danych, podobno
odpornymi na trzęsienia ziemi o sile 8 stop-
ni w skali Richtera. W centrach danych fir-
my pracuje blisko 10 tysięcy serwerów pro-
dukcyjnych oraz ponad 100 tysięcy serwe-
rów obsługujących witryny MSN. Struktura
IT Microsoftu obsługuje 140 tysięcy użyt-
kowników końcowych zlokalizowanych w
89 krajach, do dyspozycji których jest 260
tysięcy komputerów. Microsoft udostępnił
na witrynie MTS2008 materiały konferen-
cyjne i prezentacje z sesji.
http://www.networld.pl
http://www.mts2008.pl
Aktualności
BSA ma 12 nowych członków
Business Software Alliance (BSA), orga-
nizacja zrzeszająca producentów opro-
gramowania, chroniąca ich prawa oraz
walcząca z piractwem komputerowym,
ogłosiła przystąpienie do organizacji 12
nowych członków. Altium, Babylon, Cen-
tennial Software, Corel, CyberLink, Fama-
tech, LINKService, Materialise Softwa-
re, Quark, Quest Software, Ringler-Infor-
matik i Scalable Software przyłączyły się
do grupy dostawców oprogramowania i
sprzętu komputerowego zrzeszonych w
BSA. Nowi członkowie mają włączyć się
we wszelkie inicjatywy podejmowane
przez BSA globalnie i lokalnie w zakre-
sie promowania rozwoju innowacyjno-
ści i wzrostu konkurencyjności poprzez
działania edukacyjne, ochronę praw oraz
udział w pracach legislacyjnych. Dodat-
kowo, CNC Software, SolidWorks i The
MathWorks rozszerzyły swoje członko-
stwo w BSA o partycypowanie w dzia-
łaniach na obszarze Europy, Bliskiego
Wschodu oraz Afryki.
http://www.bsa.org/
Microsoft płaci
za używanie Live Search
Microsoft próbuje wszelkich sposo-
bów w walce z przygniatającą konku-
rencją Google na rynku wyszukiwa-
rek. W momencie, gdy ostatnie bada-
nia comScore lokują Live Search dopie-
ro na trzecim miejscu z wynikiem 8,3%
(Google jest pierwszy i posiada udział na
poziomie 63%) firma z Redmond sięga
po kolejną broń i postanawia po prostu
wynagradzać użytkowników wyszuki-
warki za korzystanie z niej. SearchPerks
to nowy program lojalnościowy urucho-
miony w celu podniesienia popularności
wyszukiwarki Live Search, dostępny – jak
na razie – tylko dla użytkowników w Sta-
nach Zjednoczonych. Po zainstalowaniu
aplikacji kontrolnej za każde wyszukiwa-
nie system przyznaje jeden punkt. Mak-
symalnie w jednym dniu można uzyskać
25 punktów. Jest też ograniczenie liczby
uczestników – tylko milion osób może
zapisać się i zbierać punkty za szukanie.
Promocja potrwa do kwietnia przyszłe-
go roku, kiedy to punkty będzie można
wymienić na nagrody – na przykład
pięć piosenek (525 punktów), zestaw do
tenisa (750 punktów), tysiąc mil lotni-
czych (1800 punktów) czy pad do gier
(5500 punktów). To nie pierwsza tego
typu inicjatywa Microsoftu, jeśli chodzi o
Live Search. Już wcześniej podejmowane
były rozmaite próby popularyzacji wyszu-
kiwarki – na przykład w ramach takich
akcji jak Live Search Cashback czy Live
Search Club. Rezultaty w niektórych przy-
padkach były faktycznie całkiem niezłe.
Statystyki są jednak nieubłagane, a
przed Microsoftem wciąż sporo pracy, by
poważnie myśleć o rywalizacji z potenta-
tem na rynku wyszukiwania, Google, czy
nawet z wiceliderem Yahoo!.
http://www.cnet.com/
7
 Aktualności
Polacy zgarniają
nagrody w konkursie CUDA
Jakiś czas temu firma NVidia ogłosiła kon-
kurs CUDA Challenge, czyli zawody dla
programistów do których zgłosić można
było wszelkiego rodzaju popularne opro-
gramowanie w formie osobnych aplika-
cji lub plug-inów, działające w systemach
operacyjnych Windows, Linux lub Mac OS
– oczywiście – stworzone przy wykorzy-
staniu środowiska CUDA. Aplikacje oce-
niane były zarówno pod kątem innowacyj-
ności jak i pożyteczności. Konkurs został
rozstrzygnięty, a polscy programiści spisali
się znakomicie. Nagrodzono cztery osoby,
w tym dwie rodem z Polski. Pierwsze miej-
sce przyznano niemieckiemu programi-
ście za plug-in do Gimpa, drugą pozy-
cję zdobył również Niemiec za Symulację
przepływu płynów, trzecie miejsce zdobył
natomiast nasz rodak – Janusz Będkowski
za program Robot Range Finder, czwar-
ta lokata przypadła również Polakowi
– otrzymał ją Jacek Naruniec za program
do wykrywania i śledzenia twarzy. Robot
range finder, symuluje wykrywanie ruchu
obiektów i reagowanie na niego w czasie
rzeczywistym. Sednem aplikacji jest algo-
rytm, którego wykonanie jest akcelero-
wane przez GPU, co skutkuje nieporów-
nanie krótszym czasem reakcji od tego,
który byłby generowany przez CPU. Druga
nagrodzona aplikacja polskiego pocho-
dzenia identyfikuje twarz na podstawie
jej cech charakterystycznych i śledzi jej
zmiany na podstawie obrazu przekazy-
wanego przez zwykłą kamerkę interneto-
wą. Jej niezwykłość tkwi w 2 razy krótszym
czasie obróbki obrazu i reakcji na niego w
porównaniu do tego generowanego przez
CPU, co wynika z wykorzystania mocy GPU
przez omawianą aplikację. Przyszłość tego
rozwiązania to szereg zastosowań w dzie-
dzinie bezpieczeństwa i biometrycznych
metodach identyfikacji osób.
http://nvidia.pl/
Złe czasy dla eBay
W związku z problemami przez jakie prze-
chodzi serwis aukcyjny eBay, podjęto decy-
zję o redukcji w zakresie działalności oraz
przejęciach. Wyniki finansowe za trzeci
kwartał potwierdziły najbardziej negatyw-
ne szacunki. Wymusiło to decyzję o cięciu
kosztów. W tym celu nastąpi centraliza-
cja przez likwidację lokalnych oddziałów,
w tym polskiego. Same lokalne serwisy, w
tym eBay.pl będą nadal działać, zarządza-
nie nimi odbywać się będzie jednak z Berna
i Londynu. Nadal działać będzie obsługa
klienta w Polsce. W ramach oszczędności
zwolnionych zostanie także około tysiąca
pracowników, co stanowi 10% zatrudnio-
nych. Pracę straci także kilkuset pracowni-
ków tymczasowych. Jednak plan eBay'a to
nie tylko redukcja kosztów ale także inwe-
stycje. Za 945 milionów dolarów, zakupio-
ny zostanie serwis płatności Bill Me Later.
Ponadto za 390 mln kupione zostaną ser-
wisy Den Bla Avis i BilBasen.
http://www.eweek.com/
8 12/2008
Nokia 5800 Xpress Music
– pogromca iPhone'a?
F
iński potentat telefonii komórkowej za-
prezentował zapowiadany od pewne-
go czasu telefon wyposażony w doty-
kowy wyświetlacz. Oficjalna nazwa urządze-
nia, w zapowiedziach określanego mianem
Tube brzmi 5800 Xpress Music. Telefon pra-
cuje pod kontrolą systemu operacyjnego Sym-
bian S60 piątej generacji, który – jak informu-
je Nokia – nieco zmodyfikowano, aby był bar-
dziej przyjazny użytkownikowi. Finowie zapo-
wiadają rychłe wydanie zestawu narzędzi pro-
gramistycznych (SDK), umożliwiającego two-
rzenie aplikacji dla nowego telefonu.
Telefon można obsługiwać za pośrednictwem
rysika oraz wirtualnej klawiatury QWERTY na
ekranie. Zastosowany w aparacie wyświetlacz to
3,2-calowy ekran panoramiczny o rozdzielczości
640x360 pikseli, zdolny do wyświetlenia obra-
zu o 24-bitowej głębi kolorów. Podobnie jak w
produkcie Apple nowa Nokia wyposażona jest
w automatyczny czujnik orientacji (akcelero-
metr), odpowiedzialny za obrót obrazu. Urzą-
dzenie posiada moduł łączności Wi-Fi w stan-
dardzie 802.11 b/g oraz moduł Bluetooth 2.0,
dysponuje też odbiornikiem GPS współpracu-
jącym z programem Nokia Maps 2.0. W obu-
dowie znaleźć zaś można złącze Micro-USB,
gniazdo AV 3,5mm oraz slot na karty MicroSD
i gniazdo prądu stałego typu jack oraz wyjście tv. AAC+, eAAC+ oraz WMA. Wbudowane apli-
Wbudowana pamięć telefonu to 81 MB, ale w kacje zapewniają podstawowe funkcje edycji
zestawie z urządzeniem znajduje się karta Mi- wideo i zdjęć, między innymi montaż, doda-
croSD o pojemności 8 GB. wanie tytułów, kadrowanie i obracanie. Tele-
Obsługiwane częstotliwości to WCDMA 900/ fon posiada też wbudowany tuner radia FM i
2100 i GSM/EDGE 850/900/1800/1900 (w głośniki stereo. Za pośrednictwem nowej Nokii
państwach Ameryki Łacińskiej telefon może można łączyć się ze sklepem Nokia Music Sto-
działać także w sieciach WCDMA 850/1900). re, zaopatrującym użytkowników w pliki mu-
Urządzenie zasilane jest akumulatorem litowo- zyczne. Sugerowana przez producenta cena ko-
jonowym, który wedle zapewnień producenta, mórki to 279 euro netto, ale należy pamiętać o
pozwala na 8,8 godzin rozmów w sieci GSM i kosztach dodatkowych – planach taryfowych,
5 godzin w sieci WCDMA (deklarowany mak- w jakich urządzenie będzie rozpowszechnia-
symalny czas czuwania wynosi odpowiednio ne. Telefon będzie dostępny w trzech wersjach
406,2 oraz 400 godzin). kolorystycznych obudowy, czarnej, czerwonej i
Na wyposażeniu komórki znalazł się też cyfro- niebieskiej. Warto dodać, że urządzenie obsłu-
wy aparat fotograficzny z optyką firmy Carl guje technologię Adobe Flash, czego wciąż brak
Zeiss, umożliwiający wykonywanie zdjęć w w iPhone (zobacz artykuł – iPhone z obsługą
rozdzielczości 3,2 megapiksela (format zdjęć Flash? Zdecyduje Steve Jobs). Inne jego przewa-
– JPEG) oraz nagrywanie wideo w maksymal- gi nad produktem Apple, to – poza wspomnia-
nej jakości 640x480 pikseli przy 30 fps w for- nym nagrywaniem wideo – także możliwość
matach MP4 lub 3GPP. Dodatkowa kamera wysyłania wiadomości MMS oraz wymienny
służy do wykonywania połączeń wideo. Apa- akumulator. Warto podkreślić, iż 5800 Xpress
rat umożliwia nagrywanie dźwięku w forma- Music nie jest pierwszym telefonem z dotyko-
tach WAV, AMR i AAC/MP4. Odtwarzanie wym wyświetlaczem w ofercie fińskiej spółki –
audio odbywa się dzięki pokładowemu odtwa- w 2004 r. zaprezentowała ona smartfon 7710,
rzaczowi z 8-pasmowym korektorem graficz- działający pod kontrolą Symbiana S90.
nym i obsługą formatów MP3, SP-MIDI, AAC, http://www.idg.pl

Spada zainteresowanie
Google Chrome
W
e wrześniu br., gdy pojawiła się
przeglądarka Google Chrome, wy-
wołała ona duże poruszenie. Szyb-
ko zdobyła 3,1% rynku, co było całkiem do-
brym wynikiem w świecie opanowanym przez
Internet Explorera, Firefoksa i Operę. Chwalo-
no jej szybkość działania i bezpieczeństwo. En-
tuzjazm jednak nie trwał długo. Szybko wykry-
to luki w bezpieczeństwie, a stosunkowo wąski
zakres funkcjonalności sprawił, że nowa prze-
glądarka stała się jedynie ciekawostką, a nie na-
rzędziem do codziennej pracy. Obecnie udział
Chrome wynosi 1,5% i zapewne nie będzie się
już wiele zmieniać. W tym czasie udział Inter-
net Explorera utrzymywał się na praktycznie
OpenOffice.org 3.0 dostępny!
D
nia 13 października br. opubliko-
wano długo oczekiwaną, finalną
wersję pakietu biurowego OpenOf-
fice.org 3.0. Nowy OpenOffice zawiera bar-
dzo dużo zmian, poprawek i nowych funk-
cji. To co od razu rzuca się w oczy to nowe
Start Center, odświeżone ikonki oraz kontrol-
ka zoomu na pasku stanu. Edytor tekstu, Wri-
ter, umożliwia wyświetlanie wielu stron pod-
czas edycji oraz udoskonalone tworzenie no-
tatek. Calc posiada nowy komponent, pozwa-
lający wybrać optymalną wartość komórki,
bazując na wartościach innych komórek. Do-
dano możliwość pracy grupowej nad arkusza-
mi, w tym obsługę do 1024 kolumn. Udosko-
nalono opcje optymalizacji przy użyciu na-
rzędzia Solver, umożliwiającego rozwiązywa-
nie równań z wieloma nieznanymi zmienny-
mi. Wprowadzono nowe słowniki dystrybu-
owane w postaci rozszerzeń, dzięki czemu, w
przypadku pojawienia się ich nowych wydań
w repozytoriach, użytkownik zostaje automa-
tycznie poinformowany stosownym komu-
nikatem. Zaktualizowano menadżera dodat-
ków, upraszczając instalację nowych. Dodano
nową opcję importu makr VBA z Excela, kon-
solowe narzędzie cwsattach, służące do dołą-
czania plików w obszarze roboczym i usunię-
to pkgchk. Nowy OpenOffice pozwala także
tworzyć i edytować formularze XML, zgod-
ne z modelami XForm. Udoskonalono funk-
cje przycinania, rozszerzono też wsparcie dla
XML i filtrów napisanych w oparciu o XSLT.
Funkcja INDEX() obsługuje zwrot wektora
na tablicę 2D, COUNT() ignoruje błąd wyni-
ków wyrażenia i formuły komórki, INDEX()
www.sdjournal.org
niezmiennym poziomie 57,2%. Przeglądarka
Google ma potencjał i możliwości aby zagrozić
Internet Explorerowi oraz Firefoksowi. Przed
programistami Chrome jednak jeszcze sporo
pracy aby ten cel został zrealizowany.
http://www.newscientist.com/
zwraca teraz też element wektora, bez wzglę-
du na swoje położenie, jeżeli tylko dwa para-
metry zostały podane. Program został wypo-
sażony w mechanizm automatycznego defi-
niowania operatorów oznaczonych wykrzyk-
nikiem do przecięcia. Zaimplementowano
wsparcie dla notacji A1/R1C1 w ADDRESS
i INDIRECT, a dane pochodzące ze specyficz-
nej w Calcu funkcji – ERRORTYPE, służącej
do określania interoperacyjności z innymi ar-
kuszami kalkulacyjnymi – są przechowywa-
ne w zmiennej ORG.OPENOFFICE.ERROR-
TYPE. Pakiet otrzymał wsparcie dla formatu
OpenDocument (ODF) 1.2, jak również .oxt
oraz mdb w wydaniu dla Windows. Może on
otwierać dokumenty MS Office 2007 i Of-
fice 2008 for Mac OS X (.docx, .xlsx, .pptx,
etc.). OpenOffice.org 3.0 jest pierwszą wer-
sją działającą na Mac OS X bez X11, mając
wygląd taki jak inne aplikacje Aqua. Wpro-
wadzono też częściową obsługę VBA na tej
platformie. Dzięki wykorzystaniu interfejsu
API ułatwień dostępu jaki oferuje Mac OS
X, OpenOffice.org 3.0 jest bardziej przyja-
zny osobom słabo widzącym. Sporo nowości
znajdziemy także w programach Draw oraz
Impress. Najnowszą, angielską wersję pakie-
tu OpenOffice.org 3.0 można pobrać z ser-
werów producenta.
http://dobreprogramy.pl
Aktualności
Łamanie haseł WiFi kartą graficzną
Możliwości współczesnych kart graficznych
są już na tyle duże, że można je wykorzy-
stywać w zastosowaniach wymagających
dużych mocy obliczeniowych. Wśród takich
zastosowań znalazło się łamanie haseł sieci
bezprzewodowych. Rosyjska firma Elcom-
soft, znana z produkcji licznych łamaczy
haseł, wypuściła najnowszą wersję oprogra-
mowania ElcomSoft Distributed Password
Recovery, które pozwala wielokrotnie przy-
spieszyć łamanie haseł do sieci WiFi zabez-
pieczonych protokołami WPA i WPA2. Jest to
możliwe dzięki procesorom graficznym kart
Nvidia, które mogą wykonać setki miliardów
stałoprzecinkowych operacji na sekundę.
W przypadku zwykłego laptopa z GeForce
8800M lub 9800M przyspieszenie jest 10-15
krotne a przy użyciu w desktopie dwóch lub
więcej kart GTX 280 nawet 100 krotne. Przy
tym do złamania hasła wymagane jest prze-
chwycenie zaledwie kilku pakietów. Dodat-
kowo oprogramowanie umożliwia przepro-
wadzenie łamania na tysiącach kompute-
rów jednocześnie, co czyni sieci bezprze-
wodowe łatwymi do włamania, szczególnie
jeśli są używane łatwe, statyczne hasła.
http://dobreprogramy.pl/
WebKit przeszedł test Acid3 w 100%
WebKit jest silnikiem przeglądarki stron
WWW dostępnym na licencji OpenSource,
rozwiniętym głównie przez Apple w opar-
ciu o znane z Konquerora KHTML oraz KJS.
Jest również pierwszym takim silnikiem,
który przeszedł test Acid3 z idealnym wyni-
kiem 100/100. Silnik ten wbudowany jest w
przeglądarki Safari oraz OmniWeb. Wersja
WebKit, która zdała egzamin, na razie jest
w fazie rozwojowej i będzie dostępna dla
użytkowników wraz z Safari 4. Silnikiem,
który ma szanse przejść test jako drugi,
jest wbudowany w Operę Presto. Na dzień
dzisiejszy jego oficjalny wynik to 99/100.
Kolejne dobre wyniki uzyskały Gecko (Fi-
refox, Flock) – 87/100, KHTML (Konqueror)
– 78/100, oraz WebKit z V8 (Chrome) rozwi-
nięty przez Google – 79/100. Najgorzej radzi
sobie Trident, wokół którego zbudowany
jest Internet Explorer, uzyskując wynik 21/
100. Wyniki wszystkich wymienionych silni-
ków są lepsze z każdą wersją. Acid3 to test
sprawdzający szybkość oraz poprawność
wyświetlania strony. Skupia się głównie na
Document Object Model (DOM) oraz Java-
Script, ale sprawdza również płynność ani-
macji, obsługę UTF, działanie formularzy itd.
Testy Acid to rygorystyczny zestaw testów
opracowany przez Web Standards Project.
Organizacja ta od 1998 roku stara się prze-
konać producentów przeglądarek do pro-
jektowania produktów zgodnie ze standar-
dami. Zgodność przeglądarki ze standarda-
mi przekłada się na zwiększenie dostępno-
ści stron, łatwiejsze i tańsze rozwijanie stron,
które nie będą musiały dostosowywać się do
kilku przeglądarek, oraz przedłużenie czasu
w jakim strona może być oglądana, ponie-
waż za kilka lat nadal będzie poprawnie ren-
derowana.
http://webkit.org/
9
 Aktualności
Mozilla dla programistów
Mozilla Labs ogłosiło utworzenie nowej
grupy, Developer Tools Lab, która ma się
skupić na badaniach oraz tworzeniu narzę-
dzi dla programistów piszących aplikacje
webowe. Narzędzia te mają zwiększyć pro-
duktywność, pomóc tworzyć lepsze wraże-
nie dla użytkownika a przede wszystkim
promować otwarte standardy. Nie wiado-
mo jeszcze dokładnie czym miałoby się zaj-
mować Developer Tools Lab. Mozilla ogłosi-
ła jednak, że zatrudniła do swojego nowego
zespołu Diona Almaera i Bena Galbraitha,
współzałożycieli Ajaxian i Ajax Experience,
aby przewodniczyli inicjatywie.
http://labs.mozilla.com/
Wikimedia migruje na Ubuntu Server
Fundacja Wikimedia ogłosiła plan migra-
cji wszystkich swoich serwerów na plat-
formę Ubuntu Server. Proces migracji
będzie obejmował 400 serwerów, które
dotychczas chodziły na konkurencyj-
nych dystrybucjach – Fedora i Red Hat
Linux. Obsługują one takie serwisy jak
Wikipedia, Wikibooks czy Wikiquote. Ser-
wisy Wikimedii obsługują ok. 10 miliar-
dów zapytań miesięcznie, co jest wyzwa-
niem dla administratorów, którzy opieku-
ją się serwerami. Zróżnicowanie w konfi-
guracjach serwerów wzięło się z szybkie-
go przyrostu maszyn – w ciągu pierw-
szych 18 miesięcy istnienia projektu ilość
maszyn wzrosła z 15 do 200 sztuk. Wiki-
media argumentuje migrację konieczno-
ścią uproszczenia procesów administra-
cji i aktualizacji oprogramowania, co przy
poprzedniej konfiguracji, z racji jej zróż-
nicowania było znacznie utrudnione. Jak
dotychczas Ubuntu zdobyło popular-
ność wśród użytkowników domowych.
Niewątpliwie migracja, przeprowadzo-
na przez Fundację, oznacza uznanie
Ubuntu Server za produkt równorzędny
wobec konkurencji firm Novell i Red Hat
– dotychczasowych liderów na rynku sys-
temów serwerowych.
http://arstechnica.com/
Oracle przejmuje
Advanced Visual Technology
Oracle poinformowało o zakupie firmy
Advanced Visual Technology (AVT), zaj-
mującej się tworzeniem oprogramowa-
nia aranżacyjnego. Nie podano warunków
finansowych kontraktu. Advanced Visual
Technology specjalizuje się w detalicznej
sprzedaży własnej aplikacji Facus, pozwa-
lającej na planowanie przestrzeni sklepo-
wych. Za pomocą dodatku o nazwie Retail
Focus Merchandiser, na każdym etapie pro-
jektowania istnieje natomiast możliwość
podglądu 3D, dzięki czemu użytkownik jest
w stanie na bieżąco wprowadzać poprawki
do swojego projektu. Firma zamierza połą-
czyć produkty spółki z konkurencyjnym
dotąd pakietem ze stajni Oracle – Oracle
Retail, w nadziei na wzrost zysków ze sprze-
daży detalicznej. Sfinalizowanie zakupu
przewidywane jest na koniec tego roku.
http://news.zdnet.co.uk/
10
Windows na dyskach
SSD wielokrotnie szybszy
P
racujący w irlandzkim oddziale Mi-
crosoft Dave Northey opisał na swo-
im blogu ciekawe doświadczenia ze
zwiększaniem wydajności systemu oraz uży-
wanych często podczas demonstracji maszyn
wirtualnych na swoich notebookach. Jak wia-
domo, wąskie gardło wydajności laptopów
stanowią dyski twarde – przeważnie znacz-
nie wolniejsze niż w komputerach stacjo-
narnych. Dopiero stosunkowo niedawno nie-
którzy producenci, by zaadresować ten pro-
blem, zaczęli montować w niektórych mode-
lach dyski pracujące z prędkością 7200rpm.
Taką właśnie maszynę Dave przyjął za wzor-
cową – Windows Server 2008 skonfigurowa-
ny z funkcją Desktop Experience i Hyper-V
uruchamiał się na niej 1 minutę i 32 sekun-
dy. Tyle czasu mijało od włączenia notebooka
do pojawienia się okna logowania. Co cieka-
we, skonfigurowana podobnie w oparciu o
obraz VHD maszyna wirtualna potrzebowa-
Google News
teraz także w Polsce
F
irma Google uruchomiła zlokalizowa-
ną wersję usługi Google News. Przypo-
mina ona wyszukiwarkę Google – gro-
madzi znalezione w sieci informacje, tworzy
ich indeks i wyświetla użytkownikom wyniki
wyszukiwania sieci pod kątem wszelkiego ro-
dzaju aktualności. Tak jak w przypadku wy-
szukiwarki, celem jest podawanie najtrafniej-
szych wyników, dlatego też wyniki generowa-
ne są całkowicie automatycznie – za pomocą
robotów indeksujących. Nagłówki wyświetla-
ne na stronie głównej Google News są wybie-
rane przez algorytm komputerowy, oparty na
wielu czynnikach, takich jak popularność po-
szczególnych wiadomości i liczba witryn in-
ternetowych, w których są one publikowa-
ne. Przede wszystkim uwzględniana jest licz-
ba oryginalnych artykułów napisanych i opu-
blikowanych przez redakcje w celu określenia
wagi tematu, na którą ma również wpływ je-
go aktualność. W Google News pochodzące
z ponad 300 polskojęzycznych źródeł mate-
riały na ten sam temat są umieszczane w jed-
nej grupie wiadomości. Serwis Google News w
pełni przestrzega międzynarodowych praw
autorskich i praw miejscowych w każdym
regionie, w którym jest dostępny. Jeśli użyt-
kownik chce przeczytać cały artykuł lub zo-
ła do tej samej operacji nieco mniej czasu, 1
minutę i 7 sekund. Dave postanowił wymie-
nić swój dysk – i tak znacznie szybszy niż w
wielu powszechnie wykorzystywanych lap-
topach – na dysk SSD. To nowa technolo-
gia urządzeń wytwarzanych w oparciu o pa-
mięci Flash. Ich główne zalety to brak rucho-
mych części (i co za tym idzie, cicha praca,
odporność na uszkodzenia i mniejszy pobór
mocy) oraz fenomenalnie krótki czas dostę-
pu i imponujące prędkości odczytu danych
(powyżej 200 MB/s, podczas gdy obecne ni-
skoobrotowe dyski montowane w laptopach
nie przekraczają 50 MB/s). Okazało się, że
po wymianie dysku na SSD, instalacji i konfi-
guracji systemu jak w poprzednim scenariu-
szu, start systemu skrócił się do 36 sekund (z
92!), natomiast start maszyny wirtualnej do
25 sekund (z 67). To mniej więcej trzy razy
szybciej – wynik imponujący.
http://dobreprogramy.pl
baczyć zdjęcie w pełnych rozmiarach, musi
kliknąć link i przejść do witryny wydawcy.
Krótkie fragmenty są wyświetlane wyłącz-
nie w celu udostępnienia linków do tych wi-
tryn. Jest to w pełni zgodne z prawami autor-
skimi, które zezwalają na wykorzystywanie
treści w ograniczonym zakresie bez zezwo-
lenia właściciela praw. Dzięki temu zapiso-
wi gazetom wolno np. podawać w recenzjach
krótkie cytaty z książek chronionych prawa-
mi autorskimi. Polska wersja językowa serwi-
su Google News jest dostępna pod adresem
news.google.pl. Na świecie funkcjonuje już po-
nad 40 wersji regionalnych Google News, do-
stępnych w 23 różnych językach.
http://www.google.com/
12/2008

SQL Server
Kilimanjaro w 2010 roku
Z
espół pracujący nad SQL Serverem
najwidoczniej nie podziela polityki
innych zespołów i chętnie dzieli się
informacjami co do przyszłej wersji oprogra-
mowania bazodanowego. Stąd właśnie wia-
domo, że kolejna wersja SQL Server ozna-
czona będzie kodową nazwą Kilimanjaro i
zadebiutuje w pierwszej połowie 2010 roku.
Pierwsza publiczna wersja beta ma się poja-
wić rok wcześniej. Jest to wiadomość intere-
sująca nie tylko dla administratorów – war-
to pamiętać, że Microsoft jeszcze od wersji
2005 udostępnia bezpłatną edycję Express,
także do zastosowań komercyjnych. W zupeł-
ności wystarcza ona do celów edukacyjnych,
przyda się również małym firmom. Kiliman-
Co nowego
w Visual Studio 10?
M
icrosoft udostępnił garść informa-
cji na temat dziesiątej wersji popu-
larnego pakietu programistyczne-
go Visual Studio. Korporacja chce, aby dziesiąt-
ka stała się nową szóstką, czyli odniosła podobny
sukces jak wersja 6.0 w roku 1998. Nowe Visual
Studio ma być bardziej kompaktowe, oszczędne
i skalowalne. Microsoft obiecuje, że będzie dzia-
łać szybciej niż Visual Studio 2008, niestety nie
będzie się uruchamiać tak szybko jak Notatnik.
Osiągnięte będzie to między innymi dzięki lep-
szemu wykorzystaniu procesorów wielordzenio-
wych. Jak już pisaliśmy, dodane zostaną ułatwie-
nia dla osób lubiących pracować na kilku moni-
torach. Pojawi się nowy, rozszerzalny edytor ko-
Windows XP z nowymi
komputerami pół roku dłużej
F
irmy OEM sprzedające preinstalowa-
ne systemy Windows z nowymi kom-
puterami otrzymały dodatkowe sześć
miesięcy, podczas których mogą dodawać do
zestawów komputerowych z Windows Vista
Business lub Ultimate dodatkowy nośnik od-
zyskiwania zawierający system Windows XP
Professional. Dzięki temu użytkownik korzy-
stając z prawa do downgrade'u może sam usu-
nąć Vistę i zainstalować Windows XP – tyle,
że nie musi już szukać nośnika, otrzymuje bo-
wiem system w wersji przygotowanej przez
www.sdjournal.org
jaro ma zawierać narzędzia do przeprowa-
dzania samodzielnych analiz przez użytkow-
ników (nazwa kodowa projektu toGemini),
które będą umożliwiały tworzenie aplikacji
Business Intelligence bezpośrednio przy uży-
ciu dobrze znanego pakietu Office. Gemi-
ni nie będzie osobnym modułem analitycz-
nym, ale następcą SQL Server Analysis Se-
rvices, dodatkowo rozszerzającym jego funk-
cjonalność. Jeszcze jedna ciekawa informa-
cja na temat SQL Server – Microsoft zapew-
nił, że zamierza wydawać kolejne wersje SQL
Server co 24-36 miesięcy. Obiecano również
dokładne i wczesne informowanie użytkow-
ników o planowanych nowościach.
http://www.techit.pl/
du źródłowego oparty o Windows Presentation
Foundation (WPF). Dodana zostanie obsłu-
ga Microsoft Extensibility Framework (MEF),
który jest odpowiednikiem Component Object
Model (COM) dla kodu zarządzanego. Pojawią
się też funkcje Visual Studio Tools for Applica-
tions (VSTA) obsługujące makra i rozszerzenia.
Wprowadzone zostaną poprawki w MSBuild
zwiększające wydajność i skalowalność dla Visu-
al C++. System pomocy będzie korzystać z Live
Search, a użytkownicy będą mogli dodawać oce-
ny. Pełniejszą listę planowanych zmian można
znaleźć w keynote Paramesha Vaidyanathana i
Rico Marianiego z konferencji VSX.
http://www.eweek.com/
producenta, czyli dopasowany do zakupione-
go komputera. Początkowo termin zakończe-
nia dystrybucji podwójnych nośników przy-
padał na 31 stycznia 2009 – po przedłużeniu
Windows XP można dodawać do zestawów do
31 lipca 2009. Mówi się jednak, że trwają pra-
ce nad kolejnym przesunięciem tego terminu.
Chodzi o to, by dla użytkowników OEM nie-
chętnie patrzących w stronę Visty wypraco-
wać strategię migracji z Windows XP bezpo-
średnio do Windows 7.
http://www.theregister.com/
Aktualności
Google rocznik 2001
W tym roku firma Google obchodziła swoje
dziesiąte urodziny. Z tej okazji udostępni-
ła Internautom swego rodzaju prezent –
wyszukiwarkę Google rocznik 2001. Wyszu-
kiwarka została udostępniona z pełną bazą
wyników ze stycznia 2001 roku. Zindekso-
wanych stron było wówczas 1,326,920,000.
Google zaprasza wszystkich do niezwykle
interesującej zabawy z archiwalną wersją
swojej wyszukiwarki. Zabawa taka uzmy-
słowić może jak wielki skok w rozwoju glo-
balnej sieci dokonał się przez niespełna 8
lat. Dla przykładu, w 2001 roku na hasło
Polska Google prezentował 693 tys. wyni-
ków, dziś pod tym samym hasłem kryje się
180 mln wyników – różnica niewątpliwie
robi wrażenie.
http://www.lexy.com.pl/blog
Apple patentuje Docka
Firma Apple otrzymała patent opisujący
Dock – uniwersalny pasek narzędziowy,
pozwalający na szybki dostęp do wybra-
nych aplikacji, poprzez znajdujące się na
nim skróty. Stało się tak niespełna dzie-
sięć lat po jego oficjalnym debiucie w sys-
temie Mac OS X. Korporacja złożyła wnio-
sek o patent 20 grudnia 1999 roku, ale
dopiero teraz Amerykańskie Biuro Paten-
towe, przyznało go firmie. Kładzie on
szczególny nacisk na możliwości dostoso-
wywania paska według preferencji użyt-
kownika. Dotyczy to między innymi moż-
liwości zmiany rozmiaru ikon, po tym, jak
kursor znajdzie się w okolicach jednej z
nich, pojawiania się informacji opisujących
je, wyświetlanych po najechaniu na nie
myszką, a także dostosowywania elemen-
tów znajdujących się na Docku za pomocą
metody przeciągnij i upuść. Nie wiado-
mo, jakie działania Apple zamierza podjąć
w stosunku do osób, względem których
stwierdzi naruszenie patentu. Tym samym
pod znakiem zapytania pozostaje los apli-
kacji, dających możliwość osiągnięcia iden-
tycznych efektów pod innymi systemami
operacyjnymi.
http://www.theregister.com/
Siódme urodziny polskiej Wikipedii
26 września br. polska edycja najpopular-
niejszej encyklopedii internetowej Wiki-
pedia ukończyła 7 lat. Wikipedia w Polsce
założona została dokładnie 26 września
2001 roku przez Pawła Jochyma i Krzysztofa
Jasiutowicza. Pierwszym materiałem opu-
blikowanym na jej łamach była tzw. reguła
Titiusa-Bodego. Projekt bardzo szybko się
rozwijał, aż w roku 2003 w bazie zapisa-
nych było ponad 15 tys. artykułów, rok póź-
niej 50 tys., w 2006 – 200 tys., a obecnie
jest to przeszło 500 tys. wpisów. Początko-
wo Wikipedia w Polsce funkcjonowała jako
samodzielny projekt, dopiero 12 stycznia
2002 została przyłączona do projektu mię-
dzynarodowego i od tego czasu dostępna
była pod adresem pl.wikipedia.com, a od 22
listopada 2002 funkcjonuje pod aktualnym
adresem: http://pl.wikipedia.org.
http://pl.wikipedia.org/
11
 Tam byliśmy

Ku Londynowi i Euro
Relacja z Międzynarodowej Konferencji Nadawców – IBC 2008

W dniach 11-17 września w amsterdamskim centrum kongresowym RAI

po raz 41 odbyła się Międzynarodowa Konferencja Nadawców – IBC 2008.
Wystawa, targi i konferencja, które stworzone zostały z myślą o nadawcach
radiowo-telewizyjnych oraz firmach świadczących dla nich usługi lub
dostarczających im narzędzia.

P
o raz pierwszy przedstawiamy relację z
tego wydarzenia na łamach miesięczni-
ka Software Developer’s Journal. Ten
rok, był rokiem, który na IBC 2008 stał pod
znakiem IPTV, telewizji mobilnej oraz Olim-
piady.
Świat nadawców telewizyjnych oraz progra-
mistów, to dwa różne światy, które z każdym
rokiem coraz bardziej zbliżają się ku sobie.
Warto więc przyjrzeć się bliżej telewizji cyfro-
wej oraz możliwościom jakie udostępnia pro-
gramistom na tym nowym rynku.
Tegoroczne targi okazały się być rekordo-
we pod względem liczby odwiedzających,
zarejestrowanych uczestników, jak i wystaw-
ców. Targi IBC mają swoje korzenie w konfe-
rencji nadawców naziemnych i stały się wio-
dącym wydarzeniem profesjonalistów zaan-
gażowanych w tworzenie, zarządzanie i do-
starczanie rozrywki czy informacji na ca-
łym świecie.
Wystawa ta przyciągnęła ponad 1400 wy-
stawców oraz prawie 50 000 odwiedzających
z ponad 130 krajów.
John Holton, przewodniczący wystawy
stwierdził – Wszelkie badania pokazują, iż
rynek nadawców i mediów elektronicznych po
prostu kwitnie, dzieje się to także dzięki wysta-
wie IBC. Nasi wystawcy są absolutnie zachwy-
ceni, nie tylko liczbą odwiedzających, ale tak-
że z tego powodu, iż rozmawiają o poważnym
biznesie.
Sport i Olimpiada
Siłą napędową rozwoju telewizji cyfrowej są
przede wszystkim wydarzenia sportowe. Wy-
nika to z prostego faktu, iż większość z tych,
którzy nie mogą obejrzeć zmagań sportowców
na żywo, chce doświadczyć jak najbardziej tre-
ściwej relacji telewizyjnej, w jak najlepszej ja-
kości. Dlatego z półek sklepów w okresie przed
Olimpiadą znikał przede wszystkim sprzęt
High Definition.
Tę zasadę było wyraźnie widać podczas te-
gorocznej konferencji, na której podkreślano
osiągnięcia techniczne i innowacje wprowa-
dzone w branży telewizyjnej przy okazji od-
bywającej się kilka tygodni wcześniej Olim-
piady.
Teraz, gdy igrzyska już się skończyły, mi-
liony konsumentów, jak i nadawców, zaczy-
nają odkrywać inne możliwości płynące z
sprzętu i oprogramowania dostarczonego
na fali igrzysk telewidzom niemal na całym
świecie.
Wydaje się więc niemal pewnym, iż kolejna
Olimpiada, tym razem w Londynie, będzie
kolejnym silnym impulsem rozwoju możli-
wości współczesnej telewizji oraz kolejnym
globalnym wyzwaniem dla nadawców.
Myśląc o Polskim Euro
Polska i Ukraina stojąc przed organizacją Eu-
ro 2012, powinny zdawać sobie sprawę, także
z tego aspektu, który może tchnąć nowe życie,
w obecne w każdym domu, telewizyjne szkieł-
ko. Polska może także w tym wymiarze stać
się prawdziwym pionierem i z całą pewnością
stanowić będzie swoisty telewizyjny poligon i
sprawdzian, tuż przed Olimpiadą.
Cieszy więc tym bardziej obecność polskich
firm na IBC 2008. Jedna z nich, Multimedia
Polska, otrzymała nawet wyróżnienie podczas
gali honorowej za uruchomienie pierwszej w
Polsce komercyjnej instalacji kablowej IPTV
(telewizji internetowej).
Do konkursu zgłoszonych zostało 100 projek-
tów, spośród których do walki o nagrody w trzech
kategoriach nominowano zaledwie 9 – w tym
usługę VOD Multimedia Polska! Już ten fakt był
ogromnym wyróżnieniem dla firmy, satysfakcja i
ukoronowaniem całej pracy przy projekcie VOD
– mówi Bartłomiej Kasiński, Dyrektor Pionu
Strategii i Rozwoju.
Dla programistów Java instalacja ta dzię-
ki zastosowaniu przystawek z technologią
MHP otwiera drogę do 50 000 polskich te-
lewizorów. Inne wdrożenia tej technologi w
Polsce przeprowadziły dotychczas ogólno-
polska telewizja kablowa Vectra, poznańska
INEA oraz Telewizja N.
Innym wystawcą z Polski był ATM S.A. pre-
zentująca rozwiązania ATM BankingTV oraz
ATM InternetTV, a także przedstawiła swoja
regionalną sieć dystrybucji kontentu multime-
dialnego, opartą na infrastrukturze sieci AT-
MAN. Sieć ta oferuje użytkownikom ponad-
przeciętną funkcjonalność i integrację wielu
dotychczas rozproszonych funkcjonalności w
jednej spójnej i skalowalnej platformie.
ATM zamierza dalej rozwijać platformę
multimedialną, czemu pomogły nowe kontak-
ty i kontrakty zawarte podczas IBC. Także Ślą-
ska Grupa Telekomunikacyjna, operator kablo-
wy, zakupił podczas targów sprzęt do retrans-
misji telewizji w standardzie HD.
Na targach wystawiało się także Poznańskie
Centrum Superkomputerowo-Sieciowe PSCN

12 12/2008
 Ku Londynowi i Euro

wspólnie z innymi uczelniami współtworzące centami tak zwanego middlewaru (będące- Jest kwestią czasu, choć może kilkulet-
Europejską Inicjatywę Mediów Sieciowych, go odpowiednikiem systemu operacyjnego w nią, ujednolicenie standardów w tym obsza-
czyli wspierany przez UE projekt dostosowa- komputerach osobistych) oferującymi prost- rze. Nie można zapomnieć o znaczeniu zwy-
nia infrastruktury sieciowej i archiwizacyjnej sze, lecz nie standardowe i często bardzo za- cięstwa Blue-Raya w walce o schedę po DVD.
do przesyłu obrazu w wysokiej rozdzielczości mknięte rozwiązania. Wszystko wskazuje na Standard ten zawiera technologię Blue-Ray
na terenie Krajów Członkowskich. to, iż ostatecznym zwycięzcą zostanie stan- BD-J, będącą pomostem pomiędzy odtwarza-
dard DVB/MHP, mający nie tylko poparcie ta- czami wideo, a DVB/MHP.
Multimedia Home Platform kich ciał jak Komisja Europejska, ale przede Dzięki temu Java ma zapewnioną świe-
W instalacji operatora Multimedia Polska wszystkim rosnącej liczby nadawców rozu- tlaną przyszłość w tym sektorze, który już
wykorzystano między innymi dekodery fir- miejących, iż po wygraniu przez Blue-Raya wkrótce, tak jak kiedyś telefon, internet i
my ADB, która swoje centrum rozwoju ulo- schedy po DVD, to właśnie Java stanie się do- komórki, zrewolucjonizuje życie zarówno
kowała w Zielonej Górze i od lat sprzeda- minującym standardem w świecie wideo. zwykłych zjadaczy chleba, jak i rekinów biz-
je nowoczesny sprzęt umożliwiający odbiór W takiej branży jak telewizja, jednolity, nesu.
cyfrowej telewizji internetowej i to w wersji lecz otwarty standard jest czymś wielce po- O tym, że to właśnie standard DVB/MHP
DVB/MHP. żądanym. Wszyscy pamiętamy ile problemów będzie ostatecznym zwycięzcą toczącej się
Firma ta miała swoje stoisko na targach IBC, wynikło z prostego konfliktu między standar- od lat batalii jest przekonany Paul Bristow
gdzie pokazywała projektowany w Polsce sprzęt dami kodowania obrazu PAL i SECAM. Tym z Osmosys, jednego z głównych twórców
i oprogramowanie (middleware), które dostar- razem poziom skomplikowania materii jest MHP. W zeszłym roku mieliśmy mnóstwo ludzi
czane jest na całym świecie. Powoli, także w na- wprost olbrzymi. od HTML w sektorze IPTV, lecz teraz odchodzą
szym kraju.
Temat telewizji cyfrowej i płynącej z niej
możliwości, dla twórców oprogramowania
oraz dostawców usług IT, jest z pewnością te-
matem nowym, lecz szczególnie interesują-
cym dla programistów platformy Java. Dzie-
je się to dzięki jednemu ze standardów DVB
– (MHP) Multimedia Home Platform. Nie
oznacza to jednak, iż nie istnieją inne plat-
formy, a firma Microsoft zasypuje gruszki
w popiele.
Od wielu lat toczy się w Polsce i na świe-
cie specyficzna wojna pomiędzy standarda-
mi, która szczególnie widoczna jest na ryn-
kach Stanów Zjednoczonych, gdzie dominują
rozwiązania Microsoft oraz na rynkach Euro-
pejskich, gdzie zwycięzcą pozostaje standard
DVB/MHP. Zarówno w Europie jak i w czę-
ści Azji jest to de facto ustanowiony standard,
który z każdym rokiem zdobywa coraz więk-
szą liczbę odbiorców.
Jest to bez znaczenia, którym kanałem docie- Rysunek 2. IBC 2008
ra do nas telewizja. Czy jest to nadawanie na-
ziemne (DVB-T/T2), satelitarne (DVB-S/S2),
kablowe (DVB-C), mobilne-naziemne (DVB-
H), mobilne-satelitarne (DVB-SH) lub interne-
towe (IPTV), coraz częściej jest to telewizja in-
teraktywna w standardzie DVB/MHP, oferują-
ca pełnię możliwości dla programistów Java.

Wojny standardów
Mimo tych batalii, czy to pomiędzy światem
Javy, a Microsoftem, czy też innymi produ-

Rysunek 1. Olimpiada 2008 Rysunek 3. Obrady i wystąpienia na IBC 2008

www.sdjournal.org 13
 Tam byliśmy
oni na boczne tory. U nich nic się nie zmieniło,
nie zrobili nic nowego. Teraz obserwujemy ludzi
od MPEG, mówiących, iż jest to przyszłością dla
IPTV. Ale oni zaledwie odkrywają jak dodać głę-
bię koloru do MPEG. Oni utknęli w zawiłej pętli
czasu – mówi Bristow.
MHP jest tak dobre, ponieważ jest oparte na
Javie, więc jest standardem ogólnego przezna-
czenia. Po wygraniu bitwy przez Blue-raya, każ-
dy dysk tłoczony jest z interaktywną treścią na-
pisaną w Javie. Na zachodzie, współczesna bran-
ża wideo używa Javy, a nie uczy się jej. Java pozo-
stanie w przestrzeni telewizyjnej, a tamci ludzie,
tylko wprowadzają zamieszanie – kończy swo-
ją wypowiedź.
Przełączając telewizję
O ile kolejnym istotnym impulsem dla roz-
woju branży, będzie Olimpiada i nasze Eu-
ro, to jednak punkt przełomowy dla rozwo-
Rysunek 4. Wystawcy na IBC 2008
Rysunek 5. Wystawcy na IBC 2008
14
ju nowoczesnej telewizji w naszym kraju bę-
dzie zapewne wcześniej. Taką graniczną da-
tą jest na całym świecie moment całkowite-
go wyłączenia analogowego nadawania na-
ziemnego i przejście na naziemne nadawa-
nie cyfrowe.
Jest to operacja wymagająca zaangażowa-
nia olbrzymich sił oraz stworzenia długolet-
niej kampanii wzrostu wiedzy o telewizji cyfro-
wej wśród konsumentów i odpowiednich dzia-
łań. Takie kampanie już trwają na całym świe-
cie, kilka przykładów poznać można było pod-
czas IBC 2008.
W Stanach Zjednoczonych taką graniczną
datą ma być początek przyszłego roku – co
jest bardzo optymistyczne. Rząd, aby zapew-
nić wszystkim, także tym najuboższym, do-
stęp do telewizji po wyłączeniu analogowego
nadawania – rozdaje 50$ kupony na konwer-
tery sygnału cyfrowego na wyświetlanie ana-
logowe. Jednakże kuponów tych nie można
użyć jako zniżek na lepszy sprzęt, a z powo-
du braku prostego sprzętu większość z tych
kuponów straciło ważność.
We Włoszech zastosowano znacznie lep-
szy model subwencji i dzięki temu do wło-
skich domów trafiły przystawki z technolo-
gią MHP. Wytworzyło to nowy, gwałtownie
rosnący sektor usług programistycznych w
branży telewizyjnej – de facto – nową gałąź
e-gospodarki.
Warto, by nasi decydenci poważnie zasta-
nowili się, czy podobnie nie zainwestować
części pieniędzy z abonamentu i na gwiazd-
kę 2010 wesprzeć telewidzów i w ten spo-
sób dofinansować rozwój tej technologii w
naszym kraju.
Przy wyłączeniu telewizji analogowej,
szczególnie będzie trzeba zadbać o ludzi
starszych, latami opłacających abonament,
dla których szklany ekran jest często jedy-
ną rozrywką.
Jeśli zdecydujemy się na inne strategie, po-
wstanie bałagan wśród nadawców, podwójny
zakup sprzętu przez odbiorców. A standary-
zacja jest nieunikniona. Działając strategicz-
nie, można więc uniknąć niepotrzebnych kło-
potów w przyszłości i przyśpieszyć rozwój tej
dziedziny gospodarki.
Telewizję analogową trzeba będzie wyłą-
czyć. Im wcześniej i mądrzej to zrobimy, tym
lepiej dla wszystkich. Euro 2012 to świetna
do tego okazja. Polska w tej dziedzinie jest
nie tylko daleko za krajami zachodu, niektó-
rymi krajami Azji, ale także Rosją i światem
arabskim.
Rysunek 6. Krok na przód w rozwoju nowoczesnej
telewizji
Rysunek 7. Emiraty Arabskie swoistą doliną
multimedialną
12/2008
 Ku Londynowi i Euro

Dla przykładu, przedsawiony podczas W Europie DTT powoli staje się powszech- Nie zasypujmy gruszek w popiele. Euro
konferencji IBC stan rozwoju telewizji cy- ne, a w każdym kraju toczą się poważne przy- 2012 i zachodni nadawcy wymuszą na nas
frowej oraz MHP w świecie arabskim, mógł- gotowania do wyłączenia naziemnego nada- najwyższe standardy. Choć tym razem, bądz-
by zaskoczyć czytelnika. Dzięki stworzeniu wania cyfrowego. Podczas IBC 2008 brytyjska my do tego gotowi i na tym polu!
między innymi w Zjedoczonych Emiratach stacja BCC prezentowała jeszcze pojemniejszy i
Arabskich swoistej doliny multimedialnej wydajniejszy standard DTT-2.
– strefy zwolnionej od podatków, Dubai był
w stanie przyciągnąć z powrotem islamskich
specjalistów, którzy zdobywali swoje szlify
na zachodzie.
Wraz z kwitnącą ekonomią, w przeciwień-
stwie do zachodu (co było słychać także pod-
czas targów, gdy producenci telewizyjni plot-
kowali o nadchodzących cięciach budżeto-
wych), pozwoliło to na szybki rozwój telewi-
zji cyfrowej w tym regionie świata. Tak przy-
najmniej dzieje się w krajach nie dotkniętych
przez amerykański proces stabilizacyjny, ta-
kich jak Arabia Saudyjska, Bahrain, Katar
czy Emiraty.
Obserwować tam możemy prawdziwą eks-
plozję telewizji interaktywnej. Dla przykładu,
uchodząca w Polsce za zacofaną, Arabia Sau-
dyjska od pewnego czasu oferuje naziemną te-
lewizję cyfrową DTT (5 kanałów) oraz kanał
interkatywny w technologii MHP. W przyszło-
ści planuje się uruchomienie satelitarnych ka-
nałów, standardu High Definition oraz wpro- Rysunek 9. A. Rogowski
wadzenie między innymi rozwiązań e-gover-
ment i innych. Także sąsiedni Iran przygoto-
wuje się do wystrzelenia swojego pierwszego
satelity telekomunikacyjnego 1 Hope.

Rysunek 8. Dyplom zdobyty przez Multimedia Rysunek 10. Wyróżnienie dla Multimedia Polska za uruchomienie pierwszej w Polsce komercyjnej usługi
Polska VOD w sieciach CATV i IPTV

Z OSTATNIEJ CHWILI
16 Października 2008 w serii głosowań Parlament Europejski zdecydował się utworzyć specjalne ciało łączące narodowych regulatorów,
tak by firmy telekomunikacyjne w spójny sposób operowały wewnątrz Unii Europejskiej.
Pryncypialna intencją tego działania jest wsparcie, tych którzy chcą wykorzystać uwolnioną, przez przejście z telewizji analogowej na
cyfrową, przestrzeń dla nowych usług i że usługi te będą przenaszalne wewnątrz Unii Europejskiej.
Parlament Europejski wsparł Hiszpańskiego Euro-deputowanego Pilara del Castillo i tym samym utworzył Ciało Europejskich Regulatorów Telekomu-
nikacyjnych (BERT).

www.sdjournal.org 15
 Opis CD
ModelMaker
Code Explorer 6
ModelMaker Code Explorer 6 – narzędzie do zastępowania standar-
dowego CodeExplorer w IDE Delphi. Podobnie jak CodeExplorer,
program ten pozwala przeglądać i edytować klasy, użytkowników, wła-
ściwości, metody, funkcje, ale jego funkcjonalność jest o wiele szersza.
Jako edytor refaktoringu, ModelMaker Code Explorer sprawia, że kod
można zmieniać szybko i łatwo – można tworzyć i modyfikować klasy
i użytkowników przez wybranie opcji w odpowiednich dialogach. Ist-
niejące klasy i użytkowników równie łatwo edytować, korygować i usu-
wać, jak tworzyć. Obsługa parametryzowanych szablonów kodu, wy-
znaczanych przez użytkownika. Możliwe jest kopiowanie elementów
z jednej klasy do drugiej. Dodatkowo, odwzorowywane są lokalne pro-
cedury, widoczne dla wszystkich elementów klasy. Możliwość różnego
rodzaju sortowania i filtrowania odwzorowywanych elementów. Wie-
le funkcji programu, jak na przykład edytory metod, pól i właściwości,
zaczerpniętych jest z ModelMaker. Ogólne funkcje:
• Przeglądarka i Refaktoryzacje są w pełni zgodne z Projektantem
Formularzy;
• IntelliReplace (opcjonalnie) propaguje identyfikatory o zmienio-
nej nazwie w module, klasie, itp. Opcjonalnie zamienia komenta-
rze, ciągi itd.;
• Komentarze i Atrybuty są
kopiowane/przenoszone/przegrupowywane z jednostkami kodu;
• Akcesory własności i pól stanu są tworzone, zachowywane i usu-
wane gdzie jest to niezbędne;
• Refaktoryzacje współpracują bezpośrednio z buforami edycji
IDE, zmiany mogą być cofnięte za pomocą standardowych ko-
mend Cofnij/Powtórz;
• Nowi członkowie są (opcjonalnie) wstawiani zgodnie ze schema-
tem sortowania określonym przez użytkownika. Dodatkowo,
Metody mogą być wstawiane przed lub po aktualnej metodzie;
• Refaktoryzacje edytora IDE dostępne przez menu MMX lub
skróty klawiaturowe stosują refaktoryzację do jednostki w pozy-
cji kursora;
• dobrze dobrany zestaw opcji pozwoli dostosować przeglądarkę
ModelMaker Code Explorer do własnych potrzeb.
ModelMaker
ModelMaker – narzędzie przeznaczone do modelowania własne-
go Delphi UML i refactoringu. Istnieją dwie wersje – dla Pascal i dla
C#. Obie wersje wchodzą w skład ModelMaker. Klienci którzy ku-
pują narzędzie ModelMaker wykorzystują je do tworzenia aplikacji
technicznych, baz danych, a wszystko w czasie rzeczywistym.
Edycja Pascala
Edycja Pascala jest zaprojektowana specjalnie do generowania kodu
Delhi native. Język obiektu Delhi Pascal jest w pełni obsługiwany, włą-
czając większość składni Delphi for .NET (v1 oraz v2). Edycja Pascala
ModelMaker posiada pełne możliwości inżynierii wstecznej i importo-
wania istniejącego kodu Delhi. Eksperci od integracji Delphi IDE dbają
o synchronizację ModelMaker oraz edytorów Delphi IDE.
16
Edycja C#
Edycja C# jest zaprojektowana specjalnie do generowania kodu C#
native. Składnia ramowa C# 1.1, 2.0 oraz 3.0 for the .NET jest w
pełni obsługiwana. Edycja ModelMaker C# posiada pełną możli-
wość inżynierii wstecznej i importowania istniejącego kodu C#.
Eksperci od integracji Delphi IDE i Visual Studio dbają o synchro-
nizację ModelMaker oraz edytorów Delphi IDE lub Visual Studio
IDE. Zarówno integracja Borland jak i Visual Studio IDE są częścią
licencji ModelMaker.
Klienci używają ModelMaker dla całego zakresu rozbudowy opro-
gramowania – aplikacje w czasie rzeczywistym, aplikacje typu tech-
nicznego i bazy danych.
Total Network
Inventory
Program Total Network Inventory jest przeznaczony do ewidencji
komputerów w sieci. Nie wymaga instalacji klienta. Przy pomocy To-
tal Network Inventory poznacie wszystkie informacje o stanie – pro-
cesorów, pamięci, zainstalowanych HDD, programach, karcie video,
uruchomionych procesach i serwisach wszystkich komputerów w sie-
ci. Także będzie zebrana informacja o urządzeniach sieciowych, usta-
wieniach aktualizacji i antywirusach, zasobach całego dostępu i wielu
innych rzeczy. Przy pomocy generatora raportów, będziecie mogli spo-
rządzić oddzielne raporty dla poszczególnych komputerów, grup i ro-
dzajów urządzeń. Wygodna Opcja skanowania umożliwia skanowanie
komputerów znajdujących się w domenie lub roboczej grupie, a tak-
że ustawianie zasięgu IP adresów dla skanowania. Program posiada al-
ternatywny sposób skanowania, umożliwia to login script, po zainsta-
lowaniu którego, aktualizacja bazy danych będzie dokonywana przy
każdym uruchomieniu komputera. Oprócz tego program Total Ne-
twork Inventory wygeneruje dla każdego komputera oddzielny numer
i wprowadzi go do karty, która zawiera wszelkie informacje o danym
komputerze i jego użytkowniku. Dodatkowym atutem programu są
wygodne ustawienia interfejsu i opcji skanowania.
Cała sieć pod kontrolą
Zautomatyzowane sporządzanie listy komputerów w sieci bez
konieczności odchodzenia od stanowiska roboczego! Total Ne-
twork Inventory skanuje wszystkie zdalne komputery i zachowu-
je wszystkie zebrane informacje w centralnej bazie danych. Każdy
komputer posiada swój paszport. Zawiera on następujące informa-
cje – Nazwa komputera, Zarejestrowany użytkownik, Organizacja,
Grupa robocza/domena, Adres IP, Data instalacji, Czas ostatniego
skanowania, Nazwa użytkownika. W uzupełnieniu do zebranych
informacji, można dodać dodatkową informację o każdym kom-
puterze i jego użytkowniku. Można również dodawać informacje
o użytkowniku komputera i wskazać rzeczywiste dane personalne,
dział, stanowisko, telefon, e-mail itd.
12/2008

Wygodny interfejs użytkownika
Interfejs Total Network Inventory został opracowany tak, aby mógł
być dostosowany do danego użytkownika. Zapewnia szybką i ła-
twą nawigację. Rozpoczyna się w oknie powitania, które pozwala
jednym naciśnięciem aktywować podstawowe funkcje programu.
Główne okno programu składa się z trzech osobnych części. W le-
wej części znajduje się spis wszystkich przeskanowanych kompute-
rów w sieci w widoku drzewa. Po wybraniu komputera ze spisu zo-
baczymy informacje o tym komputerze. Nawigację po uzyskanych
informacjach o komputerze uzyskuje się za pomocą opcji Katego-
rie. Główne okno nie zawiera żadnych niepotrzebnych funkcji, dla-
tego łatwo się w nim pracuje.
Kreator skanowania
Po wybraniu Uruchom kreator skanowania w oknie powitalnym lub
w panelu narzędzi, szybko przejdziemy przez 5 kroków konfigura-
cji skanowania. Total Network Inventory wspiera 2 rodzaje skanowa-
nia – proste skanowanie on-line i skanowanie przez skrypt logowania.
Drugi rodzaj daje możliwość dodania uruchamiania danego modułu,
skanowania do domenowego skryptu logowania użytkowników, w ten
sposób pozwala zebrać informacje o każdym komputerze, który pod-
łączany jest do domeny, przy użyciu specjalnego skryptu logowania.
Kreator umożliwia również wybranie sposobu wykrywania kompu-
terów – przeglądanie miejsc sieciowych lub wskazywanie zakresu ad-
resów IP do skanowania. Proces skanowania jest dosyć szybki i zajmu-
je kilka minut.
Kreator raportów Total Network Inventory
Umożliwia tworzenie raportów za pomocą kilku kliknięć! Tworzy
głównie raporty dla poszczególnych komputerów i skrócone rapor-
ty dla wszystkich wybranych komputerów. Kreator raportów po-
zwala tworzyć raporty dla wszystkich interesujących Państwa ka-
tegorii. Co więcej, w Trybie multikategorii można tworzyć skrócone
raporty z dowolną kombinacją kategorii dla dowolnej ilości kom-
puterów. Niekiedy raporty zajmują wiele stron, dlatego trudno jest
znaleźć niektóre specyficzne dane. Aby to rozwiązać, Kreator ra-
portów posiada funkcję wyszukiwania. Raporty można wydruko-
wać lub przeglądać w widoku elektronicznym. Kreator raportów
obsługuje następujące formaty eksportu – TXT, RTF, CSV, lub
HTML dla dalszej analizy. Dzięki raportom utworzonym w To-
tal Network Inventory, otrzymamy błyskawiczny przegląd wszyst-
kich komputerów w sieci i ich zawartości właśnie w chwili, kiedy
tego potrzebujemy.
Aplikacja Ramzes
– zintegrowany sys-
tem dla MSP
Aplikacja Ramzes to najwyższej jakości zintegrowany system wspoma-
gający zarządzanie dla MSP. Funkcjonujący na platformie Windows
wyróżnia się przyjaznym interfejsem przy zachowaniu bogatej funk-
cjonalności posiada przyjazny interfejs, intuicyjną obsługę. Składa się
ze ściśle współpracujących ze sobą modułów odpowiadających za pra-
cę wszystkich działów firmy. Ścisła łączność pomiędzy modułami czy-
www.sdjournal.org
Opis CD
ni pracę łatwą i efektywną. Powstały z myślą o klientach system pozwa-
la dostosować program do potrzeb nawet najbardziej wymagającego
użytkownika, nawet w takim detalu jak kolorystyka.
Ramzes Faktura – moduł przeznaczony do obsługi sprzedaży
we wszystkich rodzajach przedsiębiorstw. W intuicyjny sposób
pozwala wystawiać dokumenty sprzedażowe, rozliczać przyjęcie i
wydanie gotówki oraz pilnować zobowiązań. Współpracuje z urzą-
dzeniami fiskalnymi. Jako program sieciowy pozwala na obsługę
sprzedaży z wielu stanowisk. Wchodząc w skład Aplikacji Ramzes,
gwarantuje bezpośredni eksport danych do systemów finansowo-
księgowych. Podstawowe funkcje programu:
• pełna obsługa sprzedaży – tworzenie i wydruk dokumentów
handlowych; obsługa maski numeru wszystkich typów numeru
dokumentów (indywidualny wzór numeru); możliwość wyboru
numeracji miesięcznej lub rocznej (przy rozpoczęciu pracy z pro-
gramem lub na przełomie roku kalendarzowego); tworzenie sys-
temu cenników, rabatów i upustów przypisanych grupie kontra-
hentów lub towarów; obsługa drukarek fiskalnych; druk parago-
nów fiskalnych oraz raportów fiskalnych;
• pełna obsługa kasy – tworzenie dokumentów KP, KW, raportów
kasowych; automatyczny wydruk dokumentów kasowych do
faktur gotówkowych;
• całkowita kontrola należności – rozliczenie dokumentów w
oparciu o kasę i bank; generowanie wezwań do zapłaty wraz z od-
setkami; przeglądanie i wydruk list nierozliczonych faktur;
• rejestracja przelewów obcych oraz ewidencjonowanie wpłat i
wypłat bankowych;
• możliwość tworzenia szeregu raportów i zestawień;
• możliwość poszerzenia uprawnień o funkcję Zamówień,
umożliwiającą ewidencję zamówień złotówkowych i waluto-
wych od odbiorców;
• brak ograniczeń w zakresie ilości wprowadzanych kontra-
hentów, towarów oraz wystawianych dokumentów.
Pozostałe programy wchodzące w skład Aplikacji Ramzes to: Ramzes
– Magazyn, Ramzes – Produkcja, Ramzes – Księgi Handlowe, Ram-
zes – PKPiR, Ramzes – Ryczałt, Ramzes – Amortyzacja, Ramzes –
Płace, Ramzes – SuperAdmin.
Minimalne wymagania sprzętowe:
• Komputer z Procesorem Pentium 133 MHz
• Pamięć operacyjna – 64 MB RAM
• Napęd CD-ROM
• System Operacyjny – Microsoft Windows 98 SE, 2000, ME, XP,
Vista
• Karta graficzna – VGA 800x600
• Drukarka – pracująca w systemie Microsoft Windows
Aplikacja Ramzes jest tworzona przez Ramzes Sp. z o. o. – jednego
z wiodących producentów systemów dla MSP. Długoletnie doświad-
czenie firmy pozwoliło skrupulatnie zdefiniować wymagania Klien-
ta i przełożyć je na funkcjonalność programów. Dzięki temu produk-
ty firmy Ramzes cieszą się dużym uznaniem wśród stałych Klientów
z całego kraju, regularnie zaopatrujących się w najnowsze wersje opro-
gramowania.
17
 Biblioteka miesiąca

Django
Python w zastosowaniach webowych

Tworzenie aplikacji internetowych to chleb powszedni wielu współczesnych

programistów, co w większości przypadków wiąże się z ciężką, mozolną pracą.
W niniejszym artykule przedstawione jest Django – rozwiązanie stworzone
w języku Python, którego celem jest uczynić pracę programisty aplikacji
webowych prostszą, bardziej efektywną oraz przyjemniejszą.
stawem wskazówek przy stosowaniu których
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: istnieje pewność, że technologia będzie stała
• Jak budować aplikacje internetowe w oparciu • Podstawy programowania w języku Python; po stronie programisty. Ogólną, dobrze przyj-
o Django; • Podstawowe informacje na temat protokołu mowaną zasadą jest to, aby przed rozpoczęciem
• Jakie zalety oferuje Django w odniesieniu do HTTP. projektu usiąść z zespołem i omówić te punkty
podobnych, konkurencyjnych rozwiązań. stawiając je jako podstawowe wskazówki przy
tworzeniu aplikacji.
Podstawowe postulaty, które zaleca się przy
nawet wielu amatorów, którym ten język przy- projektowaniu i tworzeniu aplikacji opartych
padł do gustu tak mocno, iż używają go jako ję- o Django to:
Poziom trudności zyka ogólnego zastosowania, rozwiązując przy je-
go pomocy problemy nie mające wiele wspólnego • luźne powiązanie komponentów – Djan-
z aplikacjami internetowymi. Znam również kil- go samo w sobie nie wspiera paradygma-
ku zawodowych programistów PHP i z rozmów z tu odwrócenia sterowania (ang. Inversion

O
dpowiadając na pytanie Co to jest
Django? zespół odpowiedzialny za tę
technologię przedstawia marketin-
gowy slogan The Web framework for perfectioni-
sts with deadlines. Z punktu widzenia progra-
misty, Django to wysokopoziomowa bibliote-
ka napisana w języku Python, oferująca szkielet
(ang. framework) pozwalający na szybkie two-
rzenie aplikacji internetowych. Historia Djan-
go rozpoczęła się w 2003 roku od dwóch pro-
gramistów – Adriana Holovatyego oraz Simo-
na Willisona – pracujących dla wydawcy gazety
Lawrence Journal-World, stawianych przed co-
raz to nowymi wyzwaniami szybszego tworze-
nia nowych modułów internetowej strony gaze-
ty. Postanowili oni zrezygnować z popularnego
standardu LAMP (skrót od słów: Linux Apa-
che MySQL PHP) i stworzyć coś bardziej dopa-
sowanego do ich potrzeb.
Po dwóch latach pracy, w grudniu 2005 roku
światło dzienne ujrzała pierwsza stabilna wersja
Django oznaczona numerem 0.90. Od tego mo-
mentu Django zyskiwało coraz większą popular-
ność. 3 września 2008 team developerski uznał
produkt za gotowy i wypuścił wersję 1.0. Z tej
okazji chciałbym przekonać Czytelników do za-
interesowania się tą ciekawą technologią oraz jej
możliwościami.
Przypuszczam, że niewielu współczesnych pro-
gramistów nie miało do czynienia z PHP. Znam
nimi można wyciągnąć jeden wniosek – im dłu-
żej pracuje się z tą technologią (a co za tym idzie,
im bardziej skomplikowane stają problemy do
rozwiązania), tym bardziej staje się ona uciążli-
wą, eksponując swoje wady na niemalże każdym
kroku prac programistycznych. Ja osobiście, bio-
rąc pod uwagę specyfikę mojej pracy zawodowej,
znajduję się na przeciwnym biegunie tego zakątka
technologii, zajmując się skomplikowanymi syste-
mami korporacyjnymi bazującymi na JEE i naje-
żonymi różnego rodzaju buzz word’ami. Często
daje mi się we znaki ogromna ilość pracy, potrzeb-
na do wdrożenia nawet najprostszych rozwiązań
tworzonych w oparciu o tę technologię. Złotym
środkiem, jeśli chodzi o szkielety do budowania
aplikacji internetowych, są właśnie takie techno-
logie jak Django czy Ruby on Rails. Jako, że osobi-
ście nie lubię wywodzącego się z Perla języka Ru-
by, a Pythona darzę sporą sympatią postanowiłem
skupić się właśnie na Django. W niniejszym arty-
kule postaram się udowodnić, że duża i ciągle ro-
snąca popularność Django nie jest przypadkiem
oraz to, że przy pomocy tej technologii tworze-
nie aplikacji webowych może być nie tylko łatwe i
szybkie, ale także przyjemne.
Filozofia budowy
aplikacji za pomocą Django
Jak większość szkieletów aplikacji Django, aby
ułatwić tworzenie systemów, posługuje się ze-
of Control, IoC); technologia oferuje nato-
miast swój wariant wzorca MVC; mimo
wszystko przy tworzeniu aplikacji w opar-
ciu o Django powinno się pamiętać o tej
zasadzie;
• Don’t repeat yourself (DRY) – ten postu-
lat oznacza, że każda informacja w syste-
mie jest zdefiniowana w jednym, konkret-
nie określonym miejscu. Django ze swoim
wspomaganiem mapowania obiektowo re-
lacyjnego (ORM) potrafi wtedy w pełni ko-
rzystać z mechanizmów optymalizacji za-
pytań do bazy oraz pamięci podręcznej w
celu zachowania odpowiedniej wydajności
aplikacji w tym krytycznym obszarze;
• Explicit is better than implicit (ja tłumaczę
to jako brak automagiczności) – ten postu-
lat wynika właściwie z filozofii samego
Pytona, u podstaw której leży łatwość czy-
tania i rozumienia kodu. Oczywiście, wie-
le rzeczy w Django dzieje się w sposób au-
tomatyczny, jednakże zwykle programista
jest tego świadomy i może w tym procesie
uczestniczyć;
• Rich Domain Model czyli logika aplikacji
zmieszana z modelem danych – na tym
etapie trudno jest wytłumaczyć czym
konkretnie objawia się takie podejście w
Django, jednak będzie to widoczne w dal-
szych częściach artykułu.

18 12/2008

Środowisko developerskie
Zakładam, że Czytelnicy niniejszego artyku-
łu znają podstawy języka Python. W przypad-
ku gdyby ktoś wiedzy takowej nie posiadał, a
chciałby mimo wszystko przebrnąć przez ni-
niejszy tekst, polecam jeden z wielu kursów do-
stępnych on-line. Mój osobisty rekord naucza-
nia podstaw języka Python, w celu przygoto-
wania do pracy z Django wynosi niecałe 2 go-
dziny, dlatego nie ma się czego obawiać – oczy-
wiście przy założeniu, że znamy ogólne zasady
programowania komputerów. Wracając do śro-
dowiska developerskiego, przygodę z Django
rozpoczniemy od obciążenia naszego łącza in-
ternetowego kilkoma pozycjami, które wymie-
niam poniżej:
• Python 2.5+
• Django 1.0+
• baza danych – w tym artykule będę bazo-
wać na PostgreSQL w wersji 8, którą po-
lecam. Django współpracuje oczywiście z
wieloma silnikami baz danych; szczegóły
na ten temat można znaleźć w dokumen-
tacji biblioteki;
• sterownik bazy danych dla języka Python.
Dla PostgreSQL jest to psycopg2.
Oprogramowanie z powyższej listy dostępne
jest za darmo w Internecie. W celu jego znale-
zienia sugeruję wykorzystanie najpopularniej-
szej wyszukiwarki internetowej.
Szczegóły instalacji dla rozmaitych syste-
mów różnią się nieco od siebie. Ja osobiście
instalowałem opisany wyżej pakiet pod Win-
dows XP, Windows Vista, Linux Debian, Linux
Ubuntu, MacOS X Tiger oraz MacOS Leopard
nigdzie nie napotykając większych problemów.
Instalację należy zacząć od Pythona, psy-
copg2 oraz samego Django.
Jeśli proces ten został przeprowadzony pra-
widłowo, to wydane w interaktywnym inter-
preterze polecenia:
import django
import psycopg2
powinny zakończyć się bezbłędnie. Następ-
nym krokiem jest umieszczenie pliku django-
admin.py znajdującego się w katalogu Scripts/
instalacji Pythona na ścieżce uruchomieniowej
systemu, tak aby w odpowiedzi na polecenie
django-admin.py
otrzymać komunikat:
Type 'django-admin.py help' for usage.
Kolejnym krokiem jest instalacja bazy danych.
Podczas instalacji należy pamiętać o ustawie-
niu haseł oraz kodowania w standardzie UTF-
8. Za pomocą instalującego się domyślnie z ba-
zą programu pgAdmin III proponuję utwo-
www.sdjournal.org
rzyć użytkownika i bazę danych, której będzie
on właścicielem (w moim przypadku użytkow-
nik i baza).
Tutaj właściwie kończy się przygotowa-
nie środowiska, pomijając oczywiście ulubio-
ny edytor tekstu przeznaczony do pracy z ko-
dem. Ja pracuję w Eclipse IDE z zainstalowa-
ną wtyczką Pydev.
W pracy z Django istotnym elementem jest
wspomniany wcześniej skrypt django-admin.
Za pomocą tego utworzymy teraz pierwszą
aplikację i uruchomimy serwer developerski.
Rozpoczniemy od stworzenia katalogu robo-
czego, w którym wykonamy następujące pole-
cenie:
django-admin.py startproject projekt
W katalogu powinien utworzyć się podkata-
log projekt, po wejściu do którego należy wyko-
nać polecenie:
manage.py runserver
W wyniku wykonania tego polecenia na ekra-
nie powinny się ukazać następujące komuni-
katy:
Validating models...
0 errors found
Django version 1.0-final-SVN-unknown,
using settings 'projekt.settings'
Development server is running at http:
//127.0.0.1:8000/
Quit the server with CTRL-BREAK.
Nie da się ukryć że Django zachęca do wejścia
na podany adres, gdzie – jeśli wszystko poszło
bez problemu – przywita nas gratulacjami z
okazji uruchomienia serwera.
Teraz, żeby uchylić nieco rąbka tajemnicy,
objaśnię co właściwie się stało. Po pierwsze, zo-
stał wykorzystany skrypt django-admin w ce-
lu założenia nowego projektu. Takie wywo-
łanie tworzy podstawową strukturę projektu
gotową do rozpoczęcia pracy. Kolejne polece-
Listing 1. Dodanie aplikacji „witaj” do listy zainstalowanych aplikacji
INSTALLED_APPS = (
'django.contrib.auth',
'django.contrib.contenttypes',
'django.contrib.sessions',
'django.contrib.sites',
'projekt.witaj',
)
Listing 2. Widok „Hello world” w Django
from django.http import HttpResponse
def hello(request):
return HttpResponse("Hello world.")
Django
nie uruchomiło wewnętrzny serwer developer-
ski. W odróżnieniu od pracy z PHP, w przypad-
ku Django nie istnieje konieczność stawiania
skomplikowanych serwerów webowych na po-
trzeby tworzenia aplikacji. Serwer developer-
ski ma rzecz jasna sporo ograniczeń, z których
najważniejszym jest możliwość obsłużenia tyl-
ko jednego zapytania jednocześnie. Jednak na-
wet przy budowaniu dużych projektów jest on
doskonałym narzędziem pracy.
Struktura aplikacji
Jako, że stworzyliśmy właśnie pierwszy projekt
Django, warto się bliżej przyjrzeć jakie pliki zo-
stały wygenerowane i do czego służą. Po wej-
ściu do katalogu projektu powinny znajdować
się tam cztery pliki:
• __init__.py – plik ten jest wymagany
przez Pythona aby projekt był traktowany
jako pakiet w rozumieniu języka;
• manage.py – plik który został użyty do
uruchomienia serwera developerskiego.
Jest to pomocniczy plik tworzony przez
Django w celu ułatwienia czynności deve-
loperskich takich jak uruchamianie serwe-
ra, synchronizacja bazy, walidacja modeli
danych i inne;
• settings.py – zgodnie z nazwą jest to plik
w którym przechowywane są ustawienia
projektu. Tutaj definiuje się szczegóły po-
łączenia z bazą i konfiguracje wszystkich
opcji oferowanych przez szkielet aplika-
cji. Tutaj zwykle umieszcza się też własne
ustawienia globalne;
• urls.py – plik mapowania kontekstów apli-
kacji (adresów wpisywanych w przeglą-
darce) do konkretnych widoków aplika-
cji. Plik ten działa na prostej zasadzie wy-
rażeń regularnych gdzie pierwszym argu-
mentem krotki jest wyrażenie dotyczące
adresu, a drugim widok, do którego odno-
si się mapowanie.
Jeśli chodzi o projekt, to tyle – jednak na tym
nie kończy się kwestia struktury. Django za-
kłada podział na projekt (tj. bazę zawierającą
19
 Biblioteka miesiąca
globalną konfigurację i mapowanie) oraz sze-
reg podpiętych pod ten projekt aplikacji. Od-
zwierciedla to architekturę większych sys-
temów (chociażby rozwiązań bazujących na
SOA – przynajmniej w kontekście organiza-
cji projektu), gdzie istnieje wiele aplikacji ko-
rzystających z tego samego systemu użytkow-
ników, sesji itd. Podział ten nie zawsze jest po-
trzebny. W rzeczywistości, przy większości
zastosowań będzie istniała potrzeba utworze-
nia tylko jednej aplikacji.
Aby takową aplikację stworzyć w katalogu
projektu należy wpisać następujące polecenie:
manage.py startapp witaj
Po wykonaniu tego polecenia w katalogu pro-
jektu utworzony zostanie katalog aplikacji z
następującą zawartością:
• __init__.py – podobnie jak wyżej jest to
plik pakietu Pythona;
• views.py – plik w którym definiuje się wi-
doki aplikacji;
• models.py – plik w którym definiuje się
modele danych używane w aplikacji au-
tomatycznie przetwarzane przez mecha-
nizm ORM.
Po utworzeniu aplikacji należy poinformować
projekt o przypisaniu do niego nowej aplikacji.
Listing 3. Mapowanie dla widoku Hello World
urlpatterns = patterns('',
(r'^witaj/$', 'projekt.witaj.views.hello'),
) warto poruszyć sprawę przekazywania argu-
Listing 4. Przykład widoku Is it Friday ?
from django.http import HttpResponse
import time
def friday(request):
friday = "No"
if time.localtime()[6]==4:
friday = "Yes"
return HttpResponse("Is it Friday ? <BR/> %s" % friday)
Listing 5. Mapowanie widoku dla przykładu argumentów kontekstowych
# wpis w mapowaniu
(r'^dodawanie/(\d+)/(\d+)/$', 'projekt.witaj.views.dodawanie'),
# wpis w widoku
def dodawanie(request,a,b):
return HttpResponse(int(a)+int(b))
Listing 6. Przykładowa konfiguracja bazy w Django
DATABASE_ENGINE = 'postgresql_psycopg2'
DATABASE_NAME = 'baza'
DATABASE_USER = 'uzytkownik'
DATABASE_PASSWORD = 'qwe'
DATABASE_HOST = ''
DATABASE_PORT = ''
20
W pliku settings.py w krotce INSTALLED _ APPS
znajdującej się na końcu pliku należy dopisać
kolejną aplikację czyli witaj. Całość powinna
wyglądać w sposób widoczny na Listingu 1.
Jak widać projekt i aplikacja są pakietami
w rozumieniu języka Python, należy pamię-
tać by trzymać się tej zasady przy podawaniu
klas i metod.
Teraz można zacząć pisać zawartość aplika-
cji. Proponuję tutaj zacząć od klasycznego Hel-
lo World. W pliku views.py aplikacji należy wpi-
sać treść widoczną na Listingu 2.
Znając podstawy języka Python, od razu wi-
dać, co dzieje się w tym widoku. W pierwszej li-
nijce importowana jest klasa z biblioteki Djan-
go, odpowiedzialna za wygenerowanie odpo-
wiedzi na zapytanie HTTP. Dalej zdefiniowa-
na jest metoda, która zakłada otrzymanie ar-
gumentu request. Jak nietrudno się domyślić
request to zapytanie HTTP ze wszystkimi do-
stępnymi parametrami. Metoda w swoim ciele
zwraca obiekt HttpResponse skonstruowany z
łańcucha znaków „Hello world.”. Tutaj za-
czyna się wyłaniać idea sposobu działania apli-
kacji opartej na Django, czyli zbioru widoków
przyjmujących żądanie (ang. request) i zwraca-
jących odpowiedź (ang. response). Idea ta będzie
dokładniej opisana w następnym rozdziale. Po
utworzeniu widoku wypadałoby go podpiąć
pod jakiś kontekst, tak aby można było wywo-
łać go z przeglądarki.
Robione jest to we wspomnianym pliku
urls.py. Do krotki urlpatterns należy dodać
odpowiedni wpis, tak aby całość wyglądała tak,
jak to pokazano na Listingu 3 (komentarze ja-
kie wstawił Django oczywiście nie przeszkadza-
ją i mogą zostać).
Jak wspomniałem wcześniej pierwsza część
reprezentuje wyrażenie regularne, za pomocą
którego Django zidentyfikuje widok z drugiego
argumentu. Jeśli strona ma pokazywać się na
głównym kontekście należy użyć zapisu:
(r'^$', 'projekt.witaj.views.hello'),
Po uruchomieniu serwera developerskiego po-
zostaje wejść na adres http://127.0.0.1:8000/
witaj/ (lub bez kontekstu jeśli tak zostało usta-
wione) i obejrzeć efekty.
W tym miejscu warto wspomnieć o domyśl-
nie włączonym trybie DEBUG. Zachęcam Czy-
telników do wprowadzenia jakiejś celowej po-
myłki, np. w adresie, bądź do zrobienia literów-
ki w nazwie zwracanej klasy HttpResponse. Po-
zwoli to przekonać się w praktyce jak Django
reaguje na błędy. Ekran informujący o błędzie
zawiera bardzo dokładne informacje co i gdzie
się stało, jest on na pewno mocną stroną Djan-
go i przy okazji dość często oglądanym ekranem
podczas prac developerskich.
Oczywiście Django nie wprowadza ograni-
czeń co do możliwości używania innych biblio-
tek i funkcjonalności języka Python. Na przy-
kład, aby uzyskać efekt podobny do uzyskane-
go na stronie isitfriday.biz powinno się napisać
widok widoczny na Listingu 4.
Będąc w temacie podstawowych widoków
mentów. Mechanizm ten może być bardzo przy-
datny kiedy trzeba np. pokazać profil konkretne-
go użytkownika czy konkretny wpis na blogu. W
Django jest to bardzo proste. W mapowaniu i wi-
doku zapisujemy treść widoczną na Listingu 5.
Znając wyrażenia regularne nie jest to nic
skomplikowanego, istnieje oczywiście możli-
wość imiennego przydzielania argumentów.
Wywołanie http://127.0.0.1:8000/dodawanie/
2/2/ da wiadomy wynik.
Przetwarzanie zapytania
W poprzednich przykładach można było zo-
baczyć mechanizm przetwarzania zapytania
w akcji, teraz pora na odrobinę teorii. W prawi-
dłowo działającej aplikacji (wystąpienie obsłu-
żonego błędu też jest w tym rozumieniu pra-
widłowym działaniem) dla każdego zapytania
HTTP przychodzącego od klienta system po-
winien wygenerować odpowiedź. W przypad-
ku Django cały proces wygląda w sposób na-
stępujący:
• zapytanie przechwytywane jest przez śro-
dowisko uruchomieniowe (najczęściej
mod_python albo FastCGI) i przekazywa-
ne do przetwarzania w Django;
12/2008

• zapytanie trafia na początku do warstwy
pośredniej Request Middleware, która mo-
że je zwrócić w niezmienionej lub zmody-
fikowanej postaci albo stwierdzić, że nale-
ży zakończyć przetwarzanie i zwrócić od-
powiedź. Ta warstwa odpowiedzialna jest
za zapewnienie bezpieczeństwa, wspoma-
ganie sesji itd.;
• zapytanie przechwytywane jest przez kon-
troler mapowania adresów i następuje do-
pasowanie kontekstu do widoku, w przy-
padku braku możliwości dopasowania
kontroler odpowiada statusem 404 i zwra-
ca odpowiedź;
• po wykonaniu dopasowania do pracy za-
biera się warstwa View Middleware, która
działa podobnie jak warstwa Request Mid-
dleware, jednak tym razem jest pewność,
że zadziałały wszystkie poprzednie war-
stwy i np. istnieje utworzona bezpieczna
sesja użytkownika;
• do pracy przystępuje widok zwracając od-
powiedź;
• zwrócona odpowiedź trafia do jeszcze jed-
nej warstwy pośredniej czyli Response Mid-
dleware, która może wykonać swoje opera-
cje np. zamknięcie transakcji w bazie da-
nych;
• odpowiedź wędruje do klienta.
Istnieje jeszcze warstwa pośrednia – Exception
Middleware. Jeśli na którymkolwiek etapie
przetwarzania, za który odpowiedzialne jest
Django, nastąpi rzucenie (w slangu użytkow-
ników języka Pytonie używa się zwrotu pod-
niesienie) wyjątku, wtedy do akcji wkroczy ta
warstwa, odpowiednio reagując. Oczywiście
w trakcie tworzenia systemu można pisać wła-
sne elementy warstw pośrednich i ustalać ich
kolejność wywołania.
Modele i dostęp do danych
W momencie gdy proste aplikacje nie stanowią
już dla Czytelników większej tajemnicy, czas
na zapoznanie się z mechanizmami oferowany-
mi przez warstwę persystencji. Django oferuje
programistom szereg dobrodziejstw w ramach
techniki ORM (mapowanie obiektowo-relacyj-
ne). W skrócie oznacza to, że programista de-
finiuje w aplikacji obiekty danych, a Django sa-
mo robi następujące czynności:
• sprawdza poprawność modeli;
• tworzy strukturę bazy;
• manipuluje danymi w tabeli, gdy zmienia-
na jest wartości pól obiektu;
• pilnuje transakcyjności;
• optymalizuje i buforuje zapytania.
Zanim Django zacznie wykonywać jakiekol-
wiek operacje na bazie danych, musi wie-
dzieć jak się do niej podłączyć. Definiuje się
to w odpowiedniej sekcji pliku settings.py. –
Listing 6.
www.sdjournal.org
Django
Oczywiście wcześniej należy się upewnić czy Tutaj warto zwrócić także uwagę na na-
serwer bazy działa oraz czy baza i użytkownik zwę tabeli. Django stosuje w tym przypad-
zostali stworzeni z odpowiednimi uprawnie- ku nomenklaturę nazewnictwa o postaci
niami. aplikacja_obiekt, dzięki której łatwo ziden-
Jeśli wszystko przebiegło pomyślnie, pole- tyfikować przynależność danej tabeli – szcze-
cam użycie wcześniej utworzonej aplikacji wi- gólnie gdy wiele aplikacji korzysta z jednej ba-
taj jako poligonu doświadczalnego do tworze- zy. Oczywiście Django pozwala na własne nazy-
nia modeli i wpisać treść widoczną na Listin- wanie tabel i kolumn tak aby można było ma-
gu 7 do pliku models.py w katalogu wspomnia- pować istniejące już tabele (np. z innych aplika-
nej aplikacji. cji) na modele Django.
W pierwszej linijce importowany jest moduł Na tym etapie można pozwolić Django, aby
models, w którym znajduje się wszystko czego automatycznie zainicjalizował bazę wydając
potrzeba w związku z dostępem do bazy da- polecenie:
nych w Django. manage.py syncdb
Dalej zdefiniowana jest klasa dziedzicząca Przy wykonywaniu tego polecenia okazu-
po models. Model i zdefiniowane w niej pola je się, że Django robi trochę więcej niż użyt-
z przypisanymi im wartościami xxxField. Jak kownik mógłby się spodziewać. W praktyce
widać, wszystko to wydaje się dość oczywiste. jednak wcale tak nie jest. Jeśli spojrzeć na listę
Jeśli chodzi o same typy pól to w bibliotece jest INSTALLED_APPS w pliku ustawień, łatwo moż-
ich o wiele więcej niż pokazałem tutaj i wszyst- na zauważyć, że Django robi dokładnie to, co
kie są solidnie udokumentowane. powinien, gdyż aplikacja witaj jest tylko jedną z
W momencie ujrzenia tego modelu specja- wielu (reszta aplikacji umieszczonych na wspo-
liści od projektowania baz danych zapewne za- mnianej liście jest bardzo przydatna przy reali-
czną węszyć spisek i będą bardzo chętni aby zo- zacji usług Django). Na pytanie o utworzenie
baczyć jak wygląda tabela generowana przez użytkownika administracyjnego polecam od-
Django z takiej klasy. Nic prostszego, wystarczy powiedzieć przecząco.
w tym celu wywołać polecenie: Polecenie syncdb jest wygodne, jednak
manage.py sqlall witaj osobiście zalecam aby w procesie tworze-
by w wyniku otrzymać schemat widoczny nia i eksperymentowania z modelami, przed
na Listingu 8. każdym synchronizowaniem czyścić struk-
Jak widać na Listingu 8, wygenerowany kod turę bazy.
SQL wygląda przyzwoicie. Django jeśli ma taką W momencie, gdy model jest już zaimporto-
możliwość, będzie tak układać tabele, aby wali- wany do bazy można najlepiej go przetestować
dacja zachodziła na poziomie bazy. Jednak po- za pomocą interaktywnej konsoli Pythona wy-
nieważ nie zawsze jest to możliwe, dlatego sam konując następujące polecenie:
też jest w stanie sprawdzić poprawność danych
zanim wyda polecenie zapisu do bazy. manage.py shell
Listing 7. Przykładowy, prosty model danych w Django
from django.db import models
class Osoba(models.Model):
imie = models.CharField(max_length=200)
nazwisko = models.CharField(max_length=200)
czytelnik_sdj = models.BooleanField(default=True)
rocznik = models.PositiveIntegerField(default=1980)
Listing 8. Wygenerowany przez Django schemat tabeli
BEGIN;
CREATE TABLE "witaj_osoba" (
"id" serial NOT NULL PRIMARY KEY,
"imie" varchar(200) NOT NULL,
"nazwisko" varchar(200) NOT NULL,
"czytelnik_sdj" boolean NOT NULL,
"rocznik" integer CHECK ("rocznik" >= 0) NOT NULL
)
;
COMMIT;
Listing 9. Metoda reprezentacji klasy Osoba
def _ _ unicode _ _ (self):
return self.imie + ' ' + self.nazwisko
21
 Biblioteka miesiąca

Najpierw należy zacząć od zaimportowania
naszego modelu poleceniem:
>>> from witaj.models import Osoba
po czym posługując się zwykłą znajomością języ-
ka Python można stworzyć i uzupełnić obiekt.
>>> autor = Osoba()
>>> autor.imie = 'Tomasz'
>>> autor.nazwisko = 'Kropiewnicki'
>>> autor.rocznik = 1982
W tym momencie w pamięci istnieje obiekt
autor z wypełnionymi polami. Aby zapisać go
do bazy wystarczy wywołać polecenie:
>>> autor.save()
Polecam stworzyć i zapisać jeszcze ze dwa
obiekty w podobny sposób – przyda się to do
późniejszych eksperymentów. Przy okazji moż-
na zobaczyć jak działa walidacja parametrów.
W momencie gdy została zgromadzona pew-
na porcja informacji czas uzyskać dostęp do za-
pisanych danych.
Przed przystąpieniem do tego proponuję do-
dać jeszcze do klasy Osoba drobny element logi-
ki, a mianowicie poinstruować ją jak powinna
się prezentować, dodając do niej prostą metodę
widoczną na Listingu 9.
Po dokonaniu takiej modyfikacji w modelu
nie trzeba ponownie synchronizować aplikacji
z bazą danych, gdyż w jego polach nic nie zo-
stało zmienione. Najprostszym sposobem na
uzyskanie danych z bazy jest uzyskanie listy
wszystkich rekordów danego typu. W naszym
przypadku można to zrealizować następująco:
>>> Osoba.objects.all()
Po wywołaniu powyższego polecenia otrzyma-
my wynik jak poniżej:
[<Osoba: Tomasz Kropiewnicki>, <Osoba:
Janek Kowalski>, <Osoba: Piotr Nowak>]
Jak widać, dostęp do bazy otrzymuje się po-
przez pole objects, które otrzymujemy w pre-
zencie od django.db.models.Model.
Oczywiście nie najlepszym pomysłem jest itero-
wanie po tej kolekcji w poszukiwaniu np. wszyst-
kich Tomaszów, gdy baza może zrobić to sama:
>>> Osoba.objects.filter(imie='Tomasz')
[<Osoba: Tomasz Kropiewnicki>]
Jeśli dla przykładu w wyniku nie powinny
znaleźć się osoby o imieniu "Tomasz" to nale-
żałoby wpisać.
>>> Osoba.objects.exclude(imie='Tomasz')
[<Osoba: Janek Kowalski>, <Osoba: Nowak >]
Jak widać, przedstawione wyżej mechanizmy
dostępu do danych są stosunkowo proste –
jest to dobry moment do eksperymentowa-
nia. Warto też w przyszłości zajrzeć do doku-
mentacji Django aby zgłębić ten temat. Czy-
telników zapraszam teraz do zapoznania się
z tym, co się dzieje „pod maską” przedstawio-
nych wyżej operacji.
Gdy zostanie wykonane następujące pole-
cenie:
>>> lista = Osoba.objects.all()
>>> type(lista)
<class 'django.db.models.query.QuerySet'>
Django jak widać wcale nie zwraca listy, ale
swoją klasę QuerySet. Otóż ORM zaimple-
mentowany w Django działa w trybie leniwym
(ang. lazy) czyli nie pobiera obiektów z bazy do
momentu do którego są potrzebne. Dlatego sa-
mo wykonanie polecenia

Listing 10. Przykład modelu danych z relacją >>> lista = Osoba.objects.all()

from django.db import models nie powoduje wywołania zapytania do bazy.

Czynność fizycznego pobierania danych z ba-
class Miasto(models.Model): zy nazywa się materializacją i występuje do-
nazwa = models.CharField(max_length=200) piero gdy z QuerySet pobieramy konkretne
obiekty czyli zwykle w najpóźniejszym moż-
def __unicode__(self): liwym momencie aby oszczędzić czasochłon-
return self.nazwa nych odwołań do bazy danych.
QuerySet ma też inną właściwość, miano-
class Osoba(models.Model): wicie na obiekcie takim można użyć metod
imie = models.CharField(max_length=200) filter czy exclude aby kaskadowo doprecyzo-
nazwisko = models.CharField(max_length=200) wać warunki wyszukiwania. Oczywiście samo
czytelnik_sdj = models.BooleanField(default=True) odwołanie do bazy nastąpi dopiero w momen-
rocznik=models.PositiveIntegerField(default=1980) cie materializacji.
Często występuje sytuacja gdy należy pobrać
miasto = models.ForeignKey(Miasto) tylko jeden obiekt danego typu (np. użytkow-
nika przy logowaniu) można to zrobić w nastę-
def __unicode__(self): pujący sposób:
return self.imie + ' ' + self.nazwisko
>>> Osoba.objects.get(imie='Tomasz')
Listing 11. Eksperymenty ze złożonym modelem danych <Osoba: Tomasz Kropiewnicki>
>>> from witaj.models import *
Jeśli przedstawione wyżej kryterium byłoby
>>> szczecin = Miasto() spełnione przez więcej niż jeden rekord, to
>>> szczecin.nazwa = 'Szczecin' Django podniosłoby wyjątek.
>>> szczecin.save() Możliwości Django nie kończą się oczywiście
na mapowaniu prostych obiektów. Biblioteka
>>> autor = Osoba() zapewnia możliwość tworzenia i obsługi roz-
>>> autor.imie = 'Tomasz' budowanych relacji pomiędzy obiektami.
>>> autor.nazwisko = 'Kropiewnicki' Aby to zobrazować zmodyfikujemy plik mo-
>>> autor.miasto = szczecin delu tak, aby miał on postać widoczną na Li-
stingu 10.
>>> autor.save() Na Listingu 10 utworzona została nowa kla-
sa – Miasto. W klasie Osoba dołączono z kolei

22 12/2008

relację jeden-do-wielu (1-*) do klasy Miasto. Po
zsynchronizowaniu tego modelu z bazą pole-
cam przejść do interaktywnego interpretera i
postępować dokładnie tak jak podpowiada w
tym przypadku intuicja. Na Listingu 11 poka-
zane jest jak może wyglądać taki eksperyment.
Co logiczne, do relacji zdefiniowanej w ta-
kiej postaci istnieje prosty dostęp poprzez skła-
dową obiektu, w związku z czym naturalnym
jest wywołanie:
>>> autor.miasto
<Miasto: Szczecin>
Podsumowując niniejszą część artykułu moż-
na stwierdzić, że warstwa obsługi oraz dostę-
pu do danych w Django jest bardzo rozbudo-
wana i szczersze polecam zapoznać się z jej do-
kumentacją w celu wykorzystania jej pełnych
możliwości. Aczkolwiek, to co warto w tym
miejscu podkreślić, to fakt, iż pomimo całej
tej złożoności rozwiązanie ORM dostarczone
w ramach Django zachowuje bardzo natural-
ny i intuicyjny charakter.
Panel administratora
Tworząc systemy internetowe zwykle staje się
przed koniecznością robienia serii standardo-
wych rzeczy, które powtarzają się z projektu na
projekt. Są to między innymi:
• zarządzanie użytkownikami;
• zarządzanie uprawnieniami;
• wprowadzanie i modyfikacja danych.
Zwykle do tych czynności tworzy się panel ad-
ministratora, w którym mozolnie to wszyst-
ko trzeba zakodować. W tym momencie z po-
mocą przychodzi Django ze swoim modułem
admin. Aby zobaczyć jak działa ten moduł na-
leży włączyć go do aplikacji postępując w na-
stępujący sposób. Na początek trzeba dodać
wpis django.contrib.admin do listy zainsta-
lowanych aplikacji w pliku settings.py. Następ-
nie należy zsynchronizować bazę danych (tym
razem trzeba utworzyć użytkownika admini-
stracyjnego). W pliku urls.py trzeba ściągnąć
znaki komentarzy z linii:
from django.contrib import admin
admin.autodiscover()
oraz
(r'^admin/(.*)', admin.site.root)
Wreszcie, w katalogu aplikacji można utwo-
rzyć plik admin.py z treścią przedstawioną na
Listingu 12.
Jeśli wszystkie opisane wyżej kroki zostaną
wykonane i po włączeniu serwera developer-
skiego zostanie odpytany adres http://127.0.0.1/
admin, to powinien się ukazać ekran logowa-
nia. Po zalogowaniu się danymi użytkowni-
www.sdjournal.org
Django
ka administracyjnego, który został założony cjonalności całej aplikacji. Oczywiście panel
przy synchronizacji bazy można uzyskać peł- umożliwia szerokie możliwości rozszerzania i
ne uprawnienia do korzystania z panelu admi- konfiguracji opisane dokładnie w dokumenta-
nistratora. cji jednak już w swojej podstawowej wersji po-
Na głównym ekranie mamy do dyspozycji zwala praktycznie natychmiastowo rozpocząć
szereg aplikacji zainstalowanych w projekcie. prace osobom wprowadzającym dane (np. po-
Aplikacje wbudowane w Django, takie jak zycje do cennika czy klientów do bazy).
Auth czy Sites, pozwalają na konfigurację swo-
ich właściwości z poziomu tego panelu. Bardzo Mechanizm szablonów
interesująca jest możliwość zarządzania aplika- Kiedy już umiemy zarządzać logiką i danymi w
cją Auth, czyli tak naprawdę możliwość wygod- aplikacji przychodzi pora na obsługę warstwy
nego zarządzania użytkownikami i grupami. prezentacji. Tutaj Django również potrafi po-
Oczywiście poprzez utworzenie pliku ad- móc, oferując zaawansowany mechanizm sza-
min.py panel administratora zarządza też apli- blonów. Co ciekawe Django pozostawia moż-
kacją witaj. Tutaj mamy możliwości zarządza- liwość korzystania z alternatywnych mechani-
nia zawartością danych w modelu aplikacji. Pa- zmów szablonowania, jednak osobiście uwa-
nel administratora jest ogromną zaletą Django. żam, iż ten wbudowany oferuje bardzo dobry
Konkurencyjne technologie nie posiadają takie- kompromis pomiędzy wydajnością, a stopniem
go rozwiązania, a z doświadczenia mogę powie- zaawansowania możliwości. W przykładzie
dzieć że funkcjonalność, którą oferuje panel ad- „Is it Friday?” przekazany został bezpośrednio
ministratora często stanowi około 30% funk- łańcuch znaków do konstruktora odpowie-
Listing 12. Zawartość pliku admin.py
from witaj.models import Osoba, Miasto
from django.contrib import admin
admin.site.register(Osoba)
admin.site.register(Miasto)
Listing 13. Przykład widoku wykorzystującego mechanizm szablonów
from django.shortcuts import render_to_response
import time
def friday(request):
friday = "No"
if time.localtime()[6]==4:
friday = "Yes"
return render_to_response('friday.html', {'friday': friday})
Listing 14. Plik szablonu wykorzystanego w przykładzie Is it Friday ?
<html>
<head>
<title>Is it Friday ?</title>
</head>
<body>
<p>Is it Friday ?<br/>{{friday}}</p>
</body>
</html>
Listing 15. Plik szablonu do przykładu obsługi formularza
<html>
<head>
<title>Nowe miasto</title>
</head>
<body>
<form method="post" action=".">
{{form}}</p>
<input type="submit" class="button" value="Nowe"/>
</form>
<p>{{msg}}</p>
</body>
</html>
23
 Biblioteka miesiąca

dzi HTTP. Gdyby miało by być to zrealizowa-
ne przy użyciu szablonu, widok wyglądałby tak
jak pokazano to na Listingu 13.
Zanim aplikacja zostanie uruchomiona trze-
ba jeszcze napisać sam szablon, a jeszcze wcze-
śniej – poinformować Django gdzie są przecho-
wywane pliki szablonów.
Robi się to za pomocą pola TEMPLATE_DIRS
w pliku settings.py, gdzie znajduje się lista bez-
względnych lokalizacji katalogów z plikami sza-
blonów. Szablon użyty na potrzeby naszego
przykładu pokazany jest na Listingu 14.
Jak widać główną zmianą w widoku jest
funkcja skrótu render_to_response. Pierw-
szym jej argumentem jest nazwa szablonu, któ-
rego Django poszukuje w zdefiniowanych kata-
logach a drugim jest słownik kontekstu. Kon-
tekst to mapowanie nazw do dowolnych obiek-
tów języka Python, w tym momencie jest to
łańcuch znaków, ale nic nie stoi na przeszko-
dzie by był to własny obiekt lub QuerySet. Do-
stęp do elementów kontekstu uzyskuje się po-
przez operator kropki służący do wywoływa-
nia metod czy uzyskiwania dostępów do list
czy słowników. Tak na przykład dostęp do me-
tody w 10 elemencie listy można uzyskać za po-
mocą składni:
{{lista.10.metoda}}
Mechanizm szablonów nie przewiduje w tej
składni wywoływania metod z argumentami.
Jak łatwo zauważyć, dzięki wcześniejszej
wiedzy z zakresu modelu danych, można zbu-
dować kontekst z elementów modelu, zaś w
kontekście właściwie dowolnie poruszać się po
jego strukturze np.:
{{osoby.1.imie}} {{osoby.1.miasto.nazwa}}
Django oferuje możliwość definiowania pę-
tli, instrukcji warunkowych innych instruk-
Listing 16. Definicja widoku w przykładzie zastosowania formularza
from django.forms import ModelForm
from witaj.models import Miasto
class MiastoForm(ModelForm):
class Meta:
model = Miasto
def new_citty(request):
form = MiastoForm()
msg = ''
if request.method == 'POST':
new_data = request.POST.copy()
form = MiastoForm(new_data)
if form.is_valid():
form.save()
msg = 'Gratulacje, mamy nowe miasto'
return render_to_response('miastoform.html', {'form': form, 'msg' : msg })
cji sterujących za pomocą których wyświetla-
nie dowolnych danych na stronie staje się na-
prawdę łatwe.
Szablony Django oferują też inną użyteczną
właściwość, a mianowicie możliwość dziedzi-
czenia szablonów. Jest to doskonałe narzędzie
pozwalające na edycje tylko tych elementów
strony które są konieczne, co doskonale wpisu-
je się w architekturę współczesnych witryn in-
ternetowych.
Ogólnie dzięki stosowaniu mechanizmu sza-
blonów istnieje możliwość bardzo szybkiego
tworzenia widoków przy minimalnym nakła-
dzie ze strony programisty, zostawiając osobom
zajmującym się interfejsem użytkownika pełną
swobodę dotyczącą wyboru stylów i rozmiesz-
czenia elementów na stronie.
Formularze
Nieodłącznym elementem aplikacji interneto-
wych jest wprowadzanie danych we wszelkiego
rodzaju formularzach. Tutaj Django również
przychodzi z pomocą w ramach swojego za-
awansowanego mechanizmu obsługi formula-
rzy. W kolejnym przykładzie pokazane jest jak
prosto można zbudować formularz w oparciu o
istniejący już model. Na początek należy stwo-
rzyć nowy plik szablonu, którego treść widocz-
na jest na Listingu 15 – ja zapisałem go w pliku
miastoform.html.
W następnym kroku należy dodać kod logiki
przedstawiony na Listingu 16.
Tutaj mamy trochę więcej kodu więc przeana-
lizujmy krok po kroku co się dzieje. Najpierw im-
portowane są potrzebne moduły. Następnie two-
rzymy klasę formularza – jedyne co należy tutaj
zrobić, to poinformować Django, aby za pomocą
mechanizmów meta-programowania wygenero-
wał nam klasę formularza dla modelu Miasto.
Następnie budowany jest widok przekazują-
cy formularz wprost jako element kontekstu. Je-
śli widok zostanie wywołany zapytaniem GET
(normalne wejście przeglądarką) to wyświetli się
pusty formularz do wypełnienia. Jeśli zaś aplika-
cja otrzyma żądanie wysłane metodą POST, wte-
dy Django przypisze dane do formularza, a po-
nieważ jest to formularz pochodzący od mode-
lu, wywołanie metodą save() stworzy odpo-
wiedni obiekt w bazie. Cały ten mechanizm bę-
dzie działał nawet dla skomplikowanych formu-
larzy, zaś w szablonie wystarczy podać proste od-
niesienie w postaci {{form}}.
Jeśli arkusze stylów aplikacji są dobrze za-
projektowane, to oferowany przez Django me-
chanizm obsługi formularzy wydatnie zmniej-
sza nakład pracy potrzebny na sfinalizowanie
projektu.
Środowisko produkcyjne
Kiedy aplikacja jest gotowa, czas przekazać ją
użytkownikom. Dysponując własnym środowi-
skiem serwerowym mamy do rozważenia kilka
możliwych konfiguracji. Najpopularniejszą jest
mod_python działający pod kontrolą Apache,
jednak ta konfiguracja nie jest najbardziej opty-
malna – patrząc pod kątem wydajności. Aby
aplikacja mogła rozwinąć pełne skrzydła pole-
cam zastosować serwer Nginix i FastCGI, oczy-
wiście jeśli uzyskamy wsparcie dla takich roz-
wiązań ze strony administratora serwera.
Jeśli chodzi o Django to istnieje w Polsce kil-
ka hostingów oferujących tą platformę. Firmy
hostingowe oferują nie tylko podstawowy ser-
wer WWW i bazę, ale często też usługę pamięci
podręcznej, a wszystko to za niewiele większą
opłatą w porównaniu do zwykłego LAMP.
Podsumowanie
Mam nadzieję, że po lekturze niniejszego ar-
tykułu Czytelnicy będą w stanie wyrobić so-
bie opinię na temat procesu tworzenia apli-
kacji internetowych w oparciu o Django. Mo-
im zdaniem przewaga Django nad konkuren-
cyjnymi technologiami wynika z faktu, iż po-
zwala on tworzyć aplikacje internetowe szyb-
ko i bez konieczności poświęcania elegancji ko-
du oraz spójności architektury, a dodatkowo
nie zamyka programistów w klatce swoich wła-
snych konwencji, jak to czynią niektórzy z jego
konkurentów.
TOMASZ KROPIEWNICKI
Tomasz Kropiewnicki pracuje w szczecińskim od-
dziale firmy BLStream (http://www.blstream.pl).
Jego doświadczenia zawodowe obejmują głównie
budowanie systemów klasy Enterprise, systemów
wbudowanych, oraz programowanie aplikacji mo-
bilnych. Firma BLStream wchodzi w skład Grupy
BLStream, powstałej by efektywniej wykorzystywać
potencjał dwóch, szybko rozwijających się produ-
centów oprogramowania – BLStream i Gamelion.
Firmy wchodzące w skład grupy specjalizują się w
wytwarzaniu oprogramowania dla klientów kor-
poracyjnych, w rozwiązaniach mobilnych oraz pro-
dukcji i testowaniu gier.
Kontakt z autorem: tkk9000@gmail.com

24 12/2008
 Jeśli nie możesz odczytać zawartości płyty CD, a nie
jest ona uszkodzona mechanicznie, sprawdź ją na co
najmniej dwóch napędach CD. W razie problemów z
płytą, prosimy pisać pod adres:
cd@softtware.com.pl

Redakcja nie udziela pomocy technicznej

w instalowaniu i użytkowaniu programów
zamieszczonych na płytach CD-ROM
dostarczonych razem z pismem.
 Programowanie w Linuksie

Mirrorowanie
dysku w Linuksie
Mirrorowanie (RAID1) jest jedną z możliwości uchronienia się przed utratą
danych w przypadku awarii dysku twardego komputera. Aby skorzystać z
tej możliwości wymagane jest posiadanie drugiego niewykorzystywanego
dysku twardego o pojemności nie mniejszej niż dysk na którym mamy
zapisane nasze dane.
minal użytkownika root) i wpisujemy na-
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: stępujące polecenia – df -k, swapon -s
• Jak najefektywniej zrealizować to zadanie na • Jak wykonać kopię bezpieczeństwa danych. oraz sudo sfdisk -l. W naszym przypad-
przykładzie popularnej dystrybucji systemu ku mamy jeden główny filesystem / (Listing
Linuks – Uubuntu. 1) umiejscowiony na partycji /dev/sda1. Po-
zostałe filesystemy są wirtualne (w ogólno-
ści nie odwołują się do urządzeń w katalogu
nala i wydawania poleceń z klawiatury albo /dev/) i nie musimy się nimi zajmować. Ob-
korzystając z programów graficznych opisu- szar wymiany (swap) umiejscowiony jest na
Poziom trudności jących konfigurację naszego komputera. Ja- partycji /dev/sda5 (Listing 3). Podział na po-
ko że w dalszej części konfigurację będziemy szczególne partycje uwidoczniony jest na Li-
musieli wykonać za pomocą poleceń w ter- stingu 2. Drugi dysk (/dev/sdb) który wyko-
minalu to skupimy się na tej drodze do ce- rzystamy do mirrorowania jest całkowicie

W
tym poradniku opiszę jak naj- lu. Otwieramy więc emulator terminala (do- pusty (Listing 2).
efektywniej zrealizować to za- stępny w menu Aplikacje->Akcesoria->Termi-
danie na przykładzie popular- nal; alternatywnie w systemie Ubuntu mo- Przygotowanie drugiego dysku
nej dystrybucji systemu Linuks – Ubuntu. żemy skorzystać z terminala użytkownika Przystępujemy więc do działań. Na począ-
Jako że poniższe działania modyfikują kon- root – Aplikacje->Narzędzia systemowe->Ter- tek musimy poprawnie spartycjonować dru-
figurację naszego systemu, silnie zalecane (a
wręcz wymagane!) jest wykonanie kopii bez- Listing 1. Informacja o zamontowanych filesystemach
pieczeństwa naszych danych. Jak coś się nie
uda, będzie mniej płaczu i zgrzytania zęba- radekk@raidtest:~$ df -k
mi. Przed przystąpieniem do zadania po- System plików bl. 1K B użyte dostępne %uż. zamont. na
trzebne będą następujące narzędzia – ter- /dev/sda1 3920768 2858404 864768 77% /
minal (TTY/Konsola znakowa) lub dowolny varrun 256016 104 255912 1% /var/run
emulator terminala (np. gnome-terminal); varlock 256016 0 256016 0% /var/lock
dysk twardy z niezaalokowaną przestrzenią udev 256016 52 255964 1% /dev
dyskową – podłączony w komputerze, najle- devshm 256016 12 256004 1% /dev/shm
piej jakby miał taką samą pojemność jak dysk lrm 256016 45040 210976 18% /lib/modules/2.6.24-19-
którego obecnie używamy; dostęp do konta generic/volatile
administratora – albo poprzez mechanizm gvfs-fuse-daemon 3920768 2858404 864768 77% /home/radekk/.gvfs
sudo albo su.
Listing 2. Informacja o tablicy partycji dysku głównego
Rozeznanie w aktualnej radekk@raidtest:~$ sudo sfdisk -l
sytuacji i stan docelowy (...)
Zanim przystąpimy do pracy musimy roze- Device Boot Start End #cyls #blocks Id System
znać się w aktualnej sytuacji konfiguracyj- /dev/sda1 * 0+ 491 492- 3951958+ 83 Linux
nej naszego systemu oraz przygotować się /dev/sda2 492 521 30 240975 5 Extended
do dalszych działań. Na początku sprawdza- /dev/sda3 0 - 0 0 0 Empty
my następujące informacje – jakie posiada- /dev/sda4 0 - 0 0 0 Empty
my filesystemy, jak wyglądają tablice party- /dev/sda5 492+ 521 30- 240943+ 82 Linux swap / Solaris
cji naszych dysków oraz jakie są wykorzysty- (...)
wane obszary wymiany (ang. swap). Infor- Disk /dev/sdb doesn't contain a valid partition table
macje te możemy zebrać korzystając z termi-

26 12/2008
 Mirrorowanie dysku w Linuksie

gi, chwilowo całkowicie pusty dysk. Partycjo-
nowania możemy dokonać dowolnym zna-
nym nam narzędziem pamiętając aby ilość
partycji oraz ich wielkość odpowiadała na-
szym wymaganiom. W naszym przypadku
będziemy mieli dwie podstawowe partycje
(sdb1 i sdb2) oraz jedną partycję rozszerzo-
ną (sdb5). W przypadku partycji sdb1 oraz
sdb5 musimy zmienić typ tworzonych par-
tycji z Linux/83 oraz Linux swap/82 na Li-
nux raid autodetect/FD. Możemy to zro-
bić np. za pomocą poniższego polecenia (Li-
sting 4) albo całkowicie ręcznie w przypad-
ku osób chcących mieć pełnię władzy nad ca-
łym procesem. UWAGA!: partycjonowanie
dysków jest bardzo niebezpieczną czynno-
ścią i jeśli jest wykonywana nieostrożnie (po-
myłki w nazwach dysków) może doprowa-
dzić do utraty danych! Na zakończenie tego
kroku powinniśmy zweryfikować nasze dzie-
ło poleceniem sudo sfdisk -l. (Listing 5).
Poszczególne wartości początku, końca oraz
wielkości każdej z nowych partycji powin-
ny odpowiadać dotychczasowym partycjom
z Listingu 2. Osoby bardziej zaawansowane
mogą wykorzystać ten krok w celu zmiany
wielkości lub rozłożenia dotychczasowych
partycji. Może to być szczególnie pomocne
w przypadku kiedy ustawione podczas insta-
lacji wielkości partycji nie są obecnie opty-
malne (np. za duży lub za mały swap) lub
kiedy chcemy podzielić większy filesystem
na kilka mniejszych (np. rozdzielenie /var
lub /usr od /) lub połączyć rozdzielone wcze-
śniej filesystemy w większą całość.
Instalacja oprogramowania
mdadm i modułów kernela
Aby móc skonfigurować w Linuksie (Ubun-
tu) RAIDa powinniśmy zaopatrzyć się w
program mdadm. W większości dystrybu-
cji (w tym i Ubuntu) jest on dostępny w re-
pozytoriach i bez problemu można go doin-
stalować za pomocą przykładowego polece-
nia (o ile nie jest już zainstalowany) – sudo
apt-get install mdadm (Listing 6). Two-
rzenie macierzy RAID1 wymaga obecności
w systemie odpowiednich modułów kernela.
Możemy to zweryfikować na różne sposoby,
np. poleceniami – lsmod | grep raid czy cat
/proc/mdstat (Listing 7). Jeśli w obu przypad-
kach wyświetlona zostanie informacja o do-
stępności raid1, to wszystko jest ok, w prze-
ciwnym wypadku do pliku /etc/modules nale-
ży dopisać moduł raid1 i ręcznie załadować
moduł poleceniem sudo modprobe raid1.
Tworzenie macierzy raid1
Aby jak najbardziej uprościć sobie konfigu-
rację proponuję stworzenie macierzy raid o
numerach urządzeń odpowiadających obec-
nym partycjom. Oczywiście nic nie stoi na
przeszkodzie aby numeracja nowych urzą-
dzeń była dowolna, np. sekwencyjna liczo-
na od 0. Będziemy tworzyli więc macierze –
/dev/md1 – dla filesystemu głównego / oraz
/dev/md5 – dla obszaru wymiany (swap).
Niestety nie jesteśmy w stanie wykorzystać
dotychczasowych urządzeń, z których ko-

Listing 3. Informacja o obszarze wymiany

radekk@raidtest:~$ swapon -s
Filename Type Size Used Priority
/dev/sda5 partition 240932 208 -1

Listing 4. Partycjonowanie drugiego dysku

radekk@raidtest:~$ sudo -s
radekk@raidtest:~# sfdisk -d /dev/sda|sed 's/Id=82/Id=fd/g'|sed 's/Id=83/Id=fd/g'| sfdisk /dev/sdb

Listing 5. Weryfikacja nowych partycji

radekk@raidtest:~$ sudo sfdisk -l /dev/sdb
(...)
Device Boot Start End #cyls #blocks Id System
/dev/sdb1 * 0+ 491 492- 3951958+ fd Linux raid autodetect
/dev/sdb2 492 521 30 240975 5 Extended
/dev/sdb3 0 - 0 0 0 Empty
/dev/sdb4 0 - 0 0 0 Empty
/dev/sdb5 492+ 521 30- 240943+ fd Linux raid autodetect

Listing 6. Instalacja pakietu mdadm

radekk@raidtest:~$ sudo apt-get install mdadm
Czytanie list pakietów... Gotowe
Budowanie drzewa zależności
Odczyt informacji o stanie... Gotowe
Zostaną zainstalowane następujące NOWE pakiety:
mdadm
0 aktualizowanych, 1 nowo instalowanych, 0 usuwanych i 0 nieaktualizowanych.
Konieczne pobranie 225kB archiwów.
Po tej operacji zostanie dodatkowo użyte 639kB miejsca na dysku.
(...)
Generating array device nodes... done.
Generating mdadm.conf... done.
Removing any system startup links for /etc/init.d/mdadm-raid ...
update-initramfs: deferring update (trigger activated)
* Starting MD monitoring service mdadm --monitor
[ OK ]
Processing triggers for initramfs-tools ...
update-initramfs: Generating /boot/initrd.img-2.6.24-19-generic

www.sdjournal.org 27
 Programowanie w Linuksie

rzysta nasz system, jako części tworzonej
macierzy raid. Z tego powodu musimy sto-
sować pewne obejście które finalnie wydłu-
ży nam czas potrzebny na pełne zbudowa-
nie raid1 oraz trochę skomplikuje pewne
kroki. Tak więc nasza macierz będzie skła-
dać się po części z partycji drugiego dysku
oraz składowej oznaczonej jako missing. W
dalszej części składowa missing zostanie za-
stąpiona partycjami pierwszego dysku. Two-
rzymy macierz za pomocą polecenia – sudo
mdadm --create /dev/md1 --level=1 --
raid-disks=2 missing /dev/sdb1 i analo-
gicznie dla kolejnych partycji (Listing 8). Po
tej operacji weryfikujemy stan naszych ma-
cierzy za pomocą polecenia – cat /proc/
mdstat (Listing 9). Nasze macierze powin-
ny mieć status active i, zgodnie z wcześniej-
szymi założeniami, informować nas o braku
jednego z dysków następującym zapisem: [_
U]. Gdzie znak _ oznacza brak zdefiniowa-

Listing 7. Weryfikacja dostępności modułu raid1

radekk@raidtest:~$ cat /proc/mdstat

Personalities : [linear] [multipath] [raid0] [raid1] [raid6] [raid5] [raid4] [raid10]

unused devices: <none>

Listing 8. Tworzenie macierzy raid1

radekk@raidtest:~$ sudo mdadm --create /dev/md1 --level=1 --raid-disks=2 missing /dev/sdb1
mdadm: array /dev/md1 started.

radekk@raidtest:~$ sudo mdadm --create /dev/md5 --level=1 --raid-disks=2 missing /dev/sdb5

mdadm: array /dev/md5 started.

Listing 9. Weryfikacja statusu utworzonej macierzy raid1

radekk@raidtest:~$ cat /proc/mdstat
Personalities : [linear] [multipath] [raid0] [raid1] [raid6] [raid5] [raid4] [raid10]

md5 : active raid1 sdb5[1]

240832 blocks [2/1] [_U]
md1 : active raid1 sdb1[1]
3951872 blocks [2/1] [_U]
unused devices: <none>

Listing 10. Aktualizacja konfiguracji

radekk@raidtest:~$ sudo -s
radekk@raidtest:~# mdadm --examine –scan >> /etc/mdadm/mdadm.conf

Listing 11. Modyfikacja zawartości pliku konfiguracyjnego /etc/fstab

# /etc/fstab: static file system information.
#
# <file system> <mount point> <type> <options> <dump> <pass>
proc /proc proc defaults 0 0
# /dev/sda1
#UUID=5737e525-abcb-4f56-a833-117ef7e963a0 / ext3 relatime,errors=remount-ro 0 1
/dev/md1 / ext3 relatime,errors=remount-ro 0 1
# /dev/sda5
#UUID=67b80de0-2466-49ba-b33c-2367a73c017d none swap sw 0 0
/dev/md5 none swap sw 0 0
/dev/scd0 /media/cdrom0 udf,iso9660 user,noauto,exec,utf8 0 0

Listing 12. Modyfikacja zawartości pliku konfiguracyjnego /boot/grub/menu.lst

(...)
title Ubuntu 8.04.1, kernel 2.6.24-19-generic RAID1 HD0
root (hd0,0)

kernel /boot/vmlinuz-2.6.24-19-generic root=/dev/md1 ro quiet splash

initrd /boot/initrd.img-2.6.24-19-generic
quiet

title Ubuntu 8.04.1, kernel 2.6.24-19-generic RAID1 HD1

root (hd1,0)

kernel /boot/vmlinuz-2.6.24-19-generic root=/dev/md1 ro quiet splash

initrd /boot/initrd.img-2.6.24-19-generic

28 12/2008

nego dysku. Po zdefiniowaniu macierzy ak-
tualizujemy informacje konfiguracyjne za
pomocą polecenia – sudo -s a następnie
mdadm --examine --scan >> /etc/mdadm/
mdadm.conf (Listing 10). Lokalizacja pliku
mdadm.conf w innych dystrybucjach może
być trochę inna.
Dostosowywanie
systemu do obsługi raid1
Zanim rozpoczniemy przenoszenie nasze-
go systemu na macierz raid musimy go tro-
chę dostosować. Na początek edytujemy
plik: /etc/fstab dowolnym edytorem teksto-
wym, np. sudo gedit /etc/fstab. W pliku za-
mieniamy informację o montowaniu na-
szych filesystemów oraz obszaru wymiany
na nowe urządzenia /dev/md1 i /dev/md5 (Li-
sting 11). W przypadku systemu Ubuntu li-
nie odpowiadające filesystemom oraz obsza-
rowi wymiany zazwyczaj oznaczone są iden-
tyfikatorami UUID zamiast przykładowych
/dev/sda1 i /dev/sda5. Wartości UUID dopie-
ro na etapie uruchamiania systemu zamie-
niane są przez skrypty startujące na odpo-
wiadające im urządzenia dyskowe. Plik za-
pisujemy i zabieramy się za aktualizację pro-
gramu uruchomieniowego grub. W tym ce-
lu edytujemy plik: /boot/grub/menu.lst do-
wolnym edytorem tekstowym, np. sudo ge-
dit /boot/grub/menu.lst i dodajemy nowe wpi-
sy umożliwiające startowanie naszego syste-
mu z macierzy raid1 (Listing 12). WAŻNE:
należy pozostawić i nie modyfikować istnie-
jących wpisów, które umożliwią nam powrót
do dotychczasowego systemu jeśli w trakcie
prac konfiguracyjnych popełniliśmy gdzieś
błąd. Plik zapisujemy. Uruchamiamy aktu-
alizację zawartości ram-dysku poleceniem:
sudo update-initramfs -u; w innych dys-
trybucjach może być to polecenie update-
initrd (Listing 13).
Tworzenie nowych filesystemów
i przenoszenie danych
Jak mamy już uruchomione macierze raid
(jeszcze nie pełne) i przygotowany system to
nadszedł czas na przeniesienie go do nowej
lokalizacji. Na początek należy stworzyć wy-
magane filesystemy oraz obszary wymiany.
W tym miejscu bardziej zaawansowane osoby
mogą stosownie do swoich wymagań dobrać
parametry tworzonych filesystemów, w szcze-
gólności wielkość bloku filesystemu, wielkość
tablicy i-węzłów, itp. Pamiętać należy aby z
rozwagą stosować możliwe opcje. Wymaga-
ny filesystem tworzymy za pomocą polecenia
– sudo mkfs.ext3 /dev/md1 (Listing 14).
Natomiast obszar wymiany za pomoca pole-
cenia – sudo mkswap /dev/md5 (Listing 15).
Następnie montujemy filesystem(y) w jakiejś
nieużywanej lokalizacji, np. /mnt (/mnt/root, /
mnt/boot, itp.) za pomocą poleceń – sudo mo-
unt /dev/md1 /mnt i przekopiować dane każde-
www.sdjournal.org
Mirrorowanie dysku w Linuksie
go z filesystemów poleceniem – sudo cp -dpRx Aktualizacja programu
/ /mnt (Listing 16). Operacja kopiowania da- uruchomieniowego grub
nych zazwyczaj trwa chwilkę, więc w tym cza- Przed zakończeniem kolejnego kroku konfi-
sie możemy sobie wypić kawę. Kiedy opera- guracyjnego powinniśmy przygotować głów-
cja się zakończy na nowym filesystemie two- ny rekord startowy (MBR) na nowym dysku.
rzymy dodatkowe, wymagane przez system Realizujemy to za pomocą następujących po-
katalogi, poleceniem – sudo mkdir /mnt/proc leceń – sudo grub i w ramach grub'a: root
/mnt/sys /mnt/dev. (hd1,0) i setup (hd1) (Listing 18). Po tej
Listing 13. Przebudowanie obrazu ramdysku
radekk@raidtest:~$ sudo update-initramfs -u
update-initramfs: Generating /boot/initrd.img-2.6.24-19-generic
Listing 14. Tworzenie nowego filesystemu na macierzy raid1
radekk@raidtest:~$ sudo mkfs.ext3 -L root -m 1 /dev/md1
mke2fs 1.40.8 (13-Mar-2008)
Etykieta systemu plików=root
Typ OS: Linux
Rozmiar bloku=4096 (log=2)
Rozmiar fragmentu=4096 (log=2)
(...)
Zapis superbloków i podsumowania systemu plików: wykonano
Listing 15. Tworzenie nowego obszaru wymiany (swap) na macierzy raid1
radekk@raidtest:~$ sudo mkswap /dev/md5
Setting up swapspace version 1, size = 246607 kB
Listing 16. Kopiowanie danych na macierz raid1
radekk@raidtest:~$ sudo mount /dev/md1 /mnt
radekk@raidtest:~$ sudo cp -dpRx / /mnt
Listing 17. Tworzenie wymaganych katalogów na macierzy raid1
radekk@raidtest:~$ sudo mkdir /mnt/proc /mnt/sys /mnt/dev
Listing 18. Konfiguracja i aktualizacja rekordu startowego dysków składowych macierzy raid1
radekk@raidtest:~$ sudo grub
Probing devices to guess BIOS drives. This may take a long time.
Unknown partition table signature
Unknown partition table signature
[ Minimal BASH-like line editing is supported. For
the first word, TAB lists possible command
completions. Anywhere else TAB lists the possible
completions of a device/filename. ]
grub> root (hd1,0)
root (hd1,0)
grub> setup (hd1)
setup (hd1)
Checking if "/boot/grub/stage1" exists... yes
Checking if "/boot/grub/stage2" exists... yes
Checking if "/boot/grub/e2fs_stage1_5" exists... yes
Running "embed /boot/grub/e2fs_stage1_5 (hd1)"... 16 sectors are embedded.
succeeded
Running "install /boot/grub/stage1 (hd1) (hd1)1+16 p (hd1,0)/boot/grub/stage2 /boot/
grub/menu.lst"... succeeded
Done.
29
 Programowanie w Linuksie

Listing 19. Uruchomienie menu programu uruchomieniowego grub

GRUB loading, please wait...
Press `ESC' to enter the menu... 3

Listing 20. Weryfikacja konfiguracji systemu z macierzą raid1

radekk@raidtest:~$ df -k
System plików bl. 1K B użyte dostępne %uż. zamont. na

/dev/md1 3920684 3010660 870508 78% /

(...)
radekk@raidtest:~$ swapon -s
Filename Type Size Used Priority
/dev/md5 partition 240824 0 -1

Listing 21. Repartycjonowanie pierwszego dysku pod macierz raid1

radekk@raidtest:~$ sudo -s
radekk@raidtest:~# sfdisk -d /dev/sdb | sfdisk /dev/sdb

Disk /dev/sda: 522 cylinders, 255 heads, 63 sectors/track

Old situation:

Units = cylinders of 8225280 bytes, blocks of 1024 bytes, counting from 0

Device Boot Start End #cyls #blocks Id System

/dev/sda1 * 0+ 491 492- 3951958+ 83 Linux
/dev/sda2 492 521 30 240975 5 Extended
/dev/sda3 0 - 0 0 0 Empty
/dev/sda4 0 - 0 0 0 Empty
/dev/sda5 492+ 521 30- 240943+ 82 Linux swap / Solaris
New situation:
Units = sectors of 512 bytes, counting from 0

Device Boot Start End #sectors Id System

/dev/sda1 * 63 7903979 7903917 fd Linux raid autodetect
/dev/sda2 7903980 8385929 481950 5 Extended
/dev/sda3 0 - 0 0 Empty
/dev/sda4 0 - 0 0 Empty
/dev/sda5 7904043 8385929 481887 fd Linux raid autodetect
Successfully wrote the new partition table

Listing 22. Finalne złożenie macierzy raid1 – remirrorowanie

radekk@raidtest:~$ sudo mdadm --add /dev/md5 /dev/sda5
mdadm: added /dev/sda5

radekk@raidtest:~$ cat /proc/mdstat

Personalities : [linear] [multipath] [raid0] [raid1] [raid6] [raid5] [raid4] [raid10]
md5 : active raid1 sda5[2] sdb5[1]
240832 blocks [2/1] [_U]
[=========>...........] recovery = 45.3% (110400/240832) finish=0.0min speed=22080K/sec

md1 : active raid1 sdb1[1]

3951872 blocks [2/1] [_U]

unused devices: <none>

Listing 23. Weryfikacja numerów uuid urządzeń raid1

radekk@raidtest:~$ ls -l /dev/disk/by-uuid/
razem 0

lrwxrwxrwx 1 root root 9 2008-09-03 18:33 968ac04c-d1bb-448a-bab4-ff5ca00d3d82 -> ../../md1

lrwxrwxrwx 1 root root 9 2008-09-03 18:33 bf27dcfa-12d9-47a2-9985-b4581457d835 -> ../../md5

30 12/2008

operacji gotowi jesteśmy do wykonania re-
startu systemu z nowo zbudowanej macie-
rzy raid1. Jako że w kroku 5 przygotowa-
liśmy nowe opcje do uruchamiania syste-
mu z macierzy raid ale nie modyfikowali-
śmy domyślnie wybieranej opcji to musi-
my pamiętać o wybraniu nowej opcji star-
tu systemu z menu grub'a. Aby tego doko-
nać to podczas uruchamiania komputera
w trakcie wyświetlania komunikatu: Press
`ESC to enter the menu... (Listing 19) musi-
my nacisnąć klawisz ESC i z wyświetlanych
w ramce opcji wybrać wcześniej zdefiniowa-
ną: Ubuntu 8.04.1, kernel 2.6.24-19-gene-
ric RAID1 HD1.
Ponowne uruchomienie
systemu i weryfikacja
Jeśli po ponownym uruchomieniu systemu
nie pojawiły się błędy, w szczególności ko-
munikat o niemożliwości znalezienia filesys-
temu głównego (ang. root filesystem) zakoń-
czonego klasycznym: kernel panic, to może-
my przystąpić do dalszych działań. W przy-
padku kiedy jednak błędy takie się pojawią
to ponownie restartujemy komputer i tym
razem wybieramy domyślną opcję urucho-
mienia systemu. W tym momencie system
powinien uruchomić się bez macierzy raid
z dotychczasowego dysku. Po uruchomieniu
systemu wracamy do kroku 5 i weryfikuje-
my modyfikowane przez nas pliki (w szcze-
gólności na tym etapie popularne są literów-
ki). Po zalogowaniu się do systemu z macie-
rzy raid za pomocą poleceń: df -k oraz swa-
pon -s (Listing 20) weryfikujemy czy nasze
dotychczasowe działania są zgodne z ocze-
kiwaniami. Jeśli tak to w miejscu wcześniej-
szych /dev/sda1 i /dev/sda5 powinniśmy wi-
dzieć /dev/md1 oraz /dev/md5. Dla przyzwo-
itości proponuję jeszcze sprawdzić czy dane
w katalogach domowych naszych użytkow-
ników gdzieś się nie zapodziały – oczywiście
przed przystąpieniem do konfiguracji dane
zostały zapisane na kopię bezpieczeństwa,
Listing 24. Modyfikacja zawartości pliku konfiguracyjnego /etc/fstab
# /etc/fstab: static file system information.
#
# <file system> <mount point> <type>
proc /proc proc
# /dev/sda1
UUID=968ac04c-d1bb-448a-bab4-ff5ca00d3d82 /
#/dev/md1 / ext3 relatime,errors=remount-ro 0
# /dev/sda5
UUID=bf27dcfa-12d9-47a2-9985-b4581457d835 none
#/dev/md5 none swap sw
/dev/scd0 /media/cdrom0 udf,iso9660 user,noauto,exec,utf8 0
Listing 25. Przebudowanie obrazu ramdysku
radekk@raidtest:~$ sudo update-initramfs -u
update-initramfs: Generating /boot/initrd.img-2.6.24-19-generic
www.sdjournal.org
prawda? Jeśli wszystko jest w porządku przy-
stępujemy do faktycznego mirrorowania na-
szych zasobów w kroku następnym.
Dołączenie pierwszego dysku
do macierzy - mirrorowanie
Przed dołączeniem partycji pierwszego dys-
ku do naszej macierzy należy je przygoto-
wać w sposób analogiczny jak to robiliśmy
dla drugiego (obecnie aktywnego) dysku.
Zadanie realizujemy za pomocą dowolnego
programu do partycjonowania, np. takim
poleceniem: sudo -s potem sfdisk -d /dev/sdb
| sfdisk /dev/sda (Listing 21). Po tej opera-
cji oba dyski powinny mieć takie same par-
tycje typu Linux raid autodetect/FD. Jeśli we
wcześniejszych krokach założyliśmy porząd-
kowanie naszej konfiguracji lub chcieliby-
śmy dokonać mirrorowania nowego dysku
o większej pojemności niż dotychczasowy
dysk, to będziemy musieli ręcznie pousta-
wiać wszystkie wymagane partycje. Następ-
nie za pomocą polecenia: sudo mdadm –add
/dev/md5 /dev/sda5 składamy w całość ma-
cierzy raid partycje na obu dyskach. Propo-
nuję zacząć od partycji swap, ale kolejność
jest dowolna. Po dodaniu brakującej partycji
do poszczególnych urządzeń md za pomocą
polecenia: cat /proc/mdstat możemy zweryfi-
kować proces remirrorowania naszej macie-
rzy (Listing 22).
Ostatnie porządki
Po zakończeniu mirrorowania dysków pozosta-
je nam jeszcze jeden obowiązkowy i jeden nie-
obowiązkowy punkt programu. Aby zapewnić
automatyczne uruchamianie naszego systemu
z nową macierzą raid należy w pliku: /boot/grub/
menu.lst odpowiednio ustawić wartość parame-
tru: default albo odpowiednio poprzestawiać
dopisane opcje uruchamiania tak aby domyśl-
ną opcją było uruchamianie z naszej macierzy.
Oczywiście możemy chcieć sami za każdym ra-
zem ręcznie wybierać odpowiednią opcję uru-
chamiania ale na dłuższa metę nie jest to dobre
<options> <dump> <pass>
defaults 0 0
ext3 relatime,errors=remount-ro 0
1
swap sw 0 0
0 0
0
Mirrorowanie dysku w Linuksie
rozwiązanie. W tym momencie moglibyśmy
zakończyć nasze działania gdyby nie opcjonal-
ny punkt programu, czyli poprawienie wpisów
w /etc/fstab do odwołań UUID. Na początek
sprawdzamy mapowanie UUID na urządzenia
za pomocą polecenia: ls -l /dev/disk/by-uuid (Li-
sting 23). Następnie edytujemy plik /etc/fstab
i ponownie zamieniamy wpisy z /dev/md1 czy
/dev/md5 na odpowiednie wartości UUID wy-
świetlone w poleceniu ls (Listing 24). Na za-
kończenie aktualizujemy initramfs poleceniem:
sudo update-initramfs -u (lub analogicz-
nym - Listing 25). I dla weryfikacji całości mo-
żemy jeszcze raz zrestartować nasz komputer.
Podsumowanie
Mirrorowanie dysku nie jest operacją łatwą i
wymaga minimalnej wiedzy dotyczącej par-
tycjonowania, konfiguracji systemu czy sa-
mej technologii RAID. Jakkolwiek dzięki suk-
cesywnie spadającym cenom samych dysków
twardych zabezpieczenie się przed utratą da-
nych jest coraz dostępniejsze. Niestety jak do
tej pory dystrybucje Linuksa doczekały się co
najwyżej możliwości instalacji systemu na mir-
rorowaniej parze dysków (Ubuntu jak do tej po-
ry jeszcze na to czeka). Wciąż brakuje mechani-
zmów prostego i łatwego włączenia mirroru w
taki sposób aby z procesem tym poradził sobie
każdy użytkownik komputera. Na szczęście sys-
tem Linuks ciągle się rozwija i miejmy nadzieję
niedługo zobaczyć stosowne mechanizmy.
RADOSŁAW KORZENIEWSKI
Autor od kilkunastu lat zajmuje się wysokodostęp-
ną infrastrukturą z systemami Linuks oraz Uniks z
czego od ponad dziesięciu lat w pełni profesjonal-
nie pracując na stanowiskach administratora syste-
mów, specjalisty systemów oraz eksperta systemów
informacyjnych w firmie PTK Centertel. Obecnie od-
powiedzialny jest za rozwój, projektowanie i wdra-
żanie systemów krytycznych w Grupie Kapitałowej
TP w obszarze systemów Linuks i Uniks. Z autorem
można skontaktować się poprzez email/jabber: ra-
doslaw@korzeniewski.net
1
31
 Rozrywka w Linuksie
Duke Nukem
Manhattan Project
Anarchy Online i Red Faction to gry niewątpliwie złożone. W życiu gracza
są jednak takie chwile, w których zamieniłby on każdy skomplikowany
tytuł na coś, co nie wymaga zbyt dużo myślenia, ale daje dużo rozrywki.
Taki jest właśnie Duke Nukem: Manhattan Project.
Dowiesz się:
• Jak zapewnić sobie kilka godzin dobrej roz-
grywki.
Poziom trudności
G
ra ta, wydana w 2002 roku, jest
dziełem firmy Sunstorm Interacti-
ve. Na rynku pojawiła się w momen-
cie, w którym każdy zapalony gracz oczekiwał
na nieukończonego do tej pory Duke Nukem
Forever.
Weszła na rynek bez większego echa, i do
dziś niewielu graczy o niej pamięta. Gdyby
spojrzeć na to z technicznego punktu widze-
nia, to nie ma się czemu dziwić – Duke Nu-
kem: Manhattan Project nie wniósł do świa-
ta gier niczego innowacyjnego. Posiadał za to
coś, czego brakuje wielu tytułom – świetną
grywalność.
Na początku była fabuła
Manhattan Project przenosi nas do współ-
czesnego Nowego Jorku, do tytułowego
Manhattanu. To właśnie od tej dzielnicy ta-
jemniczy Mech Morphix zaczyna podbijanie
świata. Jego największą bronią jest toksyczna
substancja, która przemienia wszystkie orga-
nizmy żywe w krwiożercze bestie, których
głównym i właściwie jedynym celem jest za-
bicie naszego bohatera.
Wynik tej walki wcale nie jest przesądzony
– postać, w którą się wcielamy, to Duke Nu-
kem. A to wiele wyjaśnia. Ten uzbrojony po
zęby, jasnowłosy mężczyzna, który zapew-
ne cały wolny czas spędzał na siłowni, nie za-
mierza się poddawać. Czy mu się uda? To za-
leży od nas.
32
Powinieneś wiedzieć:
• Jeżeli grałeś w poprzednie wersje to dobrze,
jeżeli nie to wszystko przed Tobą.
Sprawy organizacyjne
Manhattan Project jest grą komercyjną. Nie-
stety, w chwili obecnej, jedynym legalnym
sposobem nabycia jej są aukcje – gry nie zna-
lazłem w żadnym polskim sklepie interneto-
wym.
Jako, że ma ona już przeszło 6 lat, ce-
ny nie są wygórowane i oscylują maksymal-
nie w granicach 10-20zł. Zakupić możemy
wersje anglo- oraz polskojęzyczną, w zależ-
ności od sprzedawcy. Wymagania sprzęto-
we są niskie. Pod Windows gra chodzi płyn-
nie już na komputerze z procesorem Pen-
tium III 500MHz, 64MB pamięci RAM oraz
kartą graficzną z akceleratorem 3D. Na sys-
temie spod znaku pingwina wymagania są
wyższe. Najsłabszy komputer z Linuksem,
na którym miałem okazję przetestować grę,
był wyposażony w procesor Athlon 1GHZ,
384MB pamięci RAM oraz kartę graficzną
GeForce 2 MX. Manhattan Project chodził
na nim znakomicie w najwyższej rozdziel-
czości – 1024x768.
Cedega czy Wine?
Zdecydowanie Wine. Pomimo, że na stronie
Cedegi jest napisane, iż gra działa bezproble-
mowo, to podczas testów nie udało mi się jej
w pełni uruchomić pod tą platformą. Testowa-
ne wersje silników to – 5.2.7, 5.2.9, 6.0.2 oraz
6.0.5. Z kolei pod Wine (wersji 1.0 oraz 1.1.5)
instalacja, jak i samo uruchamianie przebie-
ga bezproblemowo. Płynność gry nie pozosta-
wiała nic do życzenia, nie występowały żadne
przekłamania w wyświetlanej grafice. Słowem
– wszystko perfekcyjnie. No, może poza jedną
rzeczą – niedziałającym Force Feedbackiem,
ale to zmora niemalże wszystkich linukso-
wych graczy używających joypada. Być może
w przyszłych wersjach jądra i Wine wsparcie
chociaż większości urządzeń zostanie wpro-
wadzone. Miejmy nadzieję, bo gra z wykorzy-
staniem tej technologii byłaby z całą pewno-
ścią przyjemniejsza.
Przedstawienie świata
W całym Manhattan Project wątek fabular-
ny jest mocno ograniczony. Można zaryzy-
kować stwierdzenie, że w założeniu był on
jedynie pretekstem do zabijania hordy prze-
ciwników, czymś, czym gracz nie będzie się
przejmował w ogóle. I tak jest w rzeczywisto-
ści. Podczas gry zupełnie nie obchodził mnie
los ratowanego świata, czy historia samego
Duke'a. Tu liczy się tylko sprawność palców
i szybki refleks.
Świat gry przedstawiony jest z perspektywy
trzeciej osoby. Kamera nie jest jednak umiesz-
czona za bohaterem, ale obok niego w sposób,
który możemy zaobserwować na Rysunku 1,
2 lub 3. Ruchy Duke'a są ograniczone głównie
do poruszania się w lewo bądź w prawo; rzadko
będziemy mogli wejść wgłąb ekranu lub w dru-
gą stronę. Takie czynności możemy wykony-
wać jedynie w miejscach ściśle zaplanowanych
przez twórców. Podobieństwo do klasycznego
Mario, Super Tuksa, czy Jazz Jackrabbit (swoją
drogą znakomita platformówka) jest tu jak naj-
bardziej wskazane. Manhattan Project jest od
tych gier bardziej dynamiczny, ma o wiele lep-
szą, trójwymiarową grafikę, dźwięk oraz znako-
mitego bohatera, którego zadaniem (oprócz ra-
towania świata) jest uwalnianie pięknych ko-
biet z rąk obcych. Wszystkie te elementy two-
rzą niepowtarzalny, błogi klimat, który sprawia,
że każdy, kto lubi platformówki, będzie mógł z
przyjemnością i bez zaangażowania zatopić się
w ponure dzielnice Nowego Jorku.
Rozgrywka
Gra jest bardzo dynamiczna. Już kilkanaście
sekund po jej rozpoczęciu natkniemy się na
12/2008
 Duke Nukem

pierwszych przeciwników. Na początku wal-
czyć będziemy ze zmutowanymi, prostymi
do pokonania świniami, jednak wraz z rosną-
cym postępem w grze, przeciwnicy będą co-
raz trudniejsi do pokonania. Łącznie natknie-
my się na 25 typów wrogo nastawionych po-
tworów. Na ich zróżnicowanie nie powin-
niśmy narzekać – część z nich strzela, inni
walczą wręcz, jeszcze inni stosują elementy
sztuk walki, czy plują toksycznym kwasem.
Niekiedy napotkamy się na zwykłe zwierzę-
ta, czy owady. Zwykle po jakimś czasie wcho-
dzą one do kałuży zielonkawej substancji, po
czym zmieniają się w dobrze znane nam po-
twory. Do walki z nimi Duke ma do dyspo-
zycji siedem, luźno wzorowanych na uzbro-
jeniu z Duke Nukem 3D, typów broni – pi-
stolet, shotgun, karabin maszynowy, Glopp
Gun, wyrzutnia rakiet, granaty oraz miotacz
plazmy. Najciekawszą z nich jest Glopp Gun
posiadająca działanie odwrotne do działania
kałuż kwasu; zamienia potwory w bezbron-
ne, nieatakujące nas zwierzęta. Te z kolei mo-
żemy potraktować butem, który jest ostatnią,
ósmą możliwością ataku. I choć uzbrojenie
zapowiada się zachęcająco, bronią najczęściej
używaną jest shotgun. Nie zużywa on wie-
le amunicji, a zwykle wystarczą dwa, może
trzy strzały, by rozprawić się z większą ilością
przeciwników. Aby ukończyć grę, musimy
przejść przez 9 rozdziałów, przy czym każdy
rozdział dzieli się na cztery poziomy. Głów-
nym celem każdego poziomu jest rozbrojenie
bomby, uwolnienie pięknej dziewczyny, zna-
lezienie klucza do drzwi i opuszczenie loka-
cji. Proste jak konstrukcja cepa. Wyjątek sta-
nowią ostatnie poziomy poszczególnych roz-
działów, w których to czeka na nas pokonanie
bossa. Ponadto, w każdej lokacji czeka na nas
znalezienie 10 znaczków Nuke. Dzięki nim
bohater ma między innymi więcej życia, mo-
że nieść więcej amunicji oraz zadawać więk-
sze obrażenia. Na odnalezienie czekają tak-
że tzn. secret area, czyli bonusowe, trudne
do odkrycia miejsca, w których zwykle jest
sporo amunicji oraz apteczek. Gracze lubiący
odnajdywanie sekretnych lokacji oraz przed-
miotów podczas gry z pewnością nie będą za-
wiedzeni.
Niestety, w Manhattan Project zabrakło try-
bu multiplayer, który mógłby pozwolić grze
dłużej przetrwać w naszej pamięci. Szczególnie
ciekawie grałoby się w trybie cooperative, gdzie
wspólnie ze znajomym przy jednym kompu-
terze bądź przez Internet przemierzalibyśmy
świat Nowego Jorku.
Grafika & udźwiękowienie
Grafika w grze prezentuje się dobrze. Cho-
ciaż odstaje od nowych produkcji, jak na plat-
formówkę jest wystarczająca. Wybuchy, efek-
ty działania broni, potwory czy wygląd same-
go Duke'a cieszą oko. Na monotonność loka-
cji także nie powinniśmy narzekać – miejsca,
które przyjdzie nam odwiedzić są zróżnico-
wane. Zwiedzimy między innymi podziem-
ne, zniszczone stacje metra, dachy wieżow-
ców, chińską dzielnicę, kosmiczne laborato-
rium Morphixa z obniżoną grawitacją, a na-
wet nocny klub. I choć tekstury nie są zbyt
szczegółowe, a postacie w największym przy-
bliżeniu kanciaste, to grafika sprawia wraże-
nie dopracowanej. Szczególnie jak na tytuł,
którego akcja dzieje się generalnie w środo-
wisku dwuwymiarowym. Tak, poruszać bę-
dziemy się w dwóch wymiarach, jednak sa-
ma grafika jest jak najbardziej trójwymiaro-
wa. Kamera dynamicznie zmienia swe poło-
żenie, dzięki czemu Manhattan Project pre-
zentuje się bardziej okazale, jednak nie zmie-
nia to faktu, że grając mamy wrażenie, cho-
dzenia po wyznaczonym przez twórców, nie-
widzialnym, dwuwymiarowym sznurku.
Muzyka i dźwięki ani nie grzeją, ani nie
ziębią. W tle słyszymy dynamiczne, gitaro-
we, zagrzewające do walki utwory. Do ich
wykonania nie można się przyczepić, ale żad-
nych rewelacji tutaj nie znajdziemy – po pro-
stu kawał dobrej roboty. Dźwięki wydawane

Rysunek 1. Glopp Gun podczas działania

Tipsy
A tutaj coś dla tych, którym gra sprawia za
dużo trudności – garść tipsów. Wpisujemy
je po naciśnięciu tyldy: [~].

• toggle g_p_god – nieśmiertelność Rysunek 2. A tu miotacz plazmy

• give all – wszystkie przedmioty
• give ammo – amunicja
• give jetpack – jetpack
• give forcefield – forcefield
• give keys – wszystkie klucze
• give nuke – 10 nuke
• kill – samobójstwo
• camera camera – pozwala sterować ka-
merą
• camera player – domyślne ustawienie
kamery
Duke Nukem – historia
Wśród dziesiątki najpopularniejszych komputerowych bohaterów znalazłoby się z pewnością
miejsce dla Duke'a. Jest on legendą, głównie za sprawą wydanej w 1996 roku trójwymiarowej
strzelaniny Duke Nukem 3D oraz Duke Nukem Forever – gry, która według oficjalnych informacji
jest w produkcji już dziesiąty rok. Nie każdy wie, że historia Księcia (ang. Duke} sięga roku 1991.
Wtedy to została wydana gra Duke Nukem: Shrapnel City, platformówka z Dukem w roli głównej.
Na PC ukazała się jeszcze w 1993 roku kontynuacja nazwana po prostu Duke Nukem 2. Do roku
2005 ukazało się aż 11 gier opowiadających o przygodach jasnowłosego superbohatera. Nieste-
ty, wszystkie na platformy inne, niż komputer.

www.sdjournal.org 33
 Rozrywka w Linuksie
przez otoczenie również trzymają klasę. Są
takie, jakie być powinny. Bardzo miłym do-
datkiem jest za to głos głównego bohatera.
Usłyszeć go możemy zwykle podczas zabija-
nia przeciwników oraz przy wejściach do no-
wych lokacji, gdzie Duke komentuje to, co
się w danym momencie dzieje. Cięte teksty
w stylu: Rest in pieces, Half man, half animal.
All dead, czy My gun is bigger then yours zna-
komicie wpasowują się w klimat gry. Jon St.
John odpowiedzialny za nie, znów pokazał,
że wśród komputerowych mięśniaków Duke
Nukem rządzi.
Rysunek 3. Wyrzutnia rakiet też daje rade
Rysunek 4. No wychodź! Dalej!
34
Minusy, minusy...
Największą bolączką Manhattan Project jest
wspomniany wcześniej brak trybu multi-
player oraz długość gry. Przejście całej wraz
z pokonaniem ostatecznego bossa zajęło
mi niecałe 6 godzin. Aż chciałoby się grać.
Zmiana poziomu trudności na wyższy i
przechodzenie gry od nowa teoretycznie jest
połowicznym rozwiązaniem do czasu, gdy
zauważymy, że poziom Hard wcale nie jest
taki trudny. Bardziej doświadczonym gra-
czom polecam od razu ten poziom trudno-
ści. Na normalnym oraz łatwym gra nie sta-
nowi większego wyzwania, a fakt, że Duke
w rękach bardziej wprawnej osoby staje się
prawie nie do zabicia (nawet podczas walki
z bossami) może powodować szybkie znuże-
nie grą. Grywalności nie dodaje także linio-
wość rozgrywki. Cały czas poruszamy się w
miejscach ściśle zaplanowanych przez twór-
ców. Nie istnieją także różne drogi prowa-
dzące do celu, szczególnie w późniejszych,
zamkniętych pomieszczeniach (w niektó-
rych otwartych lokacjach istnieje wątpliwa
możliwość przejścia po ziemi bądź przeska-
kiwania po umieszczonych niewiele wyżej
balkonach). Zapewne ogranicza to w jakiś
sposób możliwość zgubienia się w grze, jed-
nak na tym polu również nie jest różowo; kil-
ka razy zdarzyło mi się, że ominąłem niepo-
zorną drabinę bądź nie zauważyłem drzwi i
musiałem wracać do opustoszałych miejsc
w ich poszukiwaniu. Takie momenty były
bardzo irytujące, bo miałem ochotę iść dalej,
zabijać zmutowane potwory, a nie błądzić w
poszukiwaniu niezbędnego do przejścia da-
lej Blue Keya.
Podsumowanie
Tak, zabijanie zmutowanych potworów to nie-
wątpliwie rzecz, która w całej grze jest najlep-
sza. Pozostaje pytanie, czy warto fatygować
się dla tych kilku godzin rozrywki? Myślę, że
tak. Rozrywka jest niewątpliwie przednia i da-
je graczowi dużo radości. Duke Nukem: Man-
hattan Project jest także niewątpliwie swe-
go rodzaju perełką na rynku gier. Stanowi on
znakomitą odskocznię od złożonych strategii,
gier MMORPG, czy symulacji powracając do
korzeni, do czasów, gdy zadaniem niemalże
wszystkich gier było zrelaksowanie gracza w
sposób prosty i przyjemny. Czas nieskompli-
kowanych, dwuwymiarowych gier platformo-
wych zdecydowanie minął. Czy Ty także uwa-
żasz, że niesłusznie?
ŁUKASZ OLENDER
Autor zajmuje się Linuksem od 4 lat rozpowszech-
niając go w lokalnych szkołach. Hobby to wszelkie
aspekty związane z Debianem, Linuksem w ogól-
ności oraz gra na klarnecie.
Kontakt z autorem: lukiasz@gmail.com
Rysunek 5. Gdybyś tylko była mniej kanciasta...
12/2008
 Rozrywka w Linuksie
Red Faction
Druga odsłona
Red Faction – to właśnie ta gra jest tematem niniejszego artykułu. Czy
pomimo upływu ponad siedmiu lat od daty premiery, jest ona warta
poświęconego jej czasu?
Dowiesz się:
• Co gra zawiera;
• Gdzie można ją kupić;
• O wadach i zaletach gry;
• O wymaganiach systemowych.
Poziom trudności
O
dpowiedź na to pytanie zależeć bę-
dzie jedynie od tego, jaki gatunek gier
preferujemy. Jeżeli choć trochę lubi-
my grać w FPS-y, a gra ta jest nam znana jedy-
nie ze słyszenia, bez obaw o jakość rozrywki
możemy po nią sięgnąć, Red Faction jest bo-
wiem FPS-em.
Bardzo dobrym FPS-em, na swój sposób od-
krywczym i przełomowym, głównie dzięki
technologi Geo-Mod, która pozwala na niszcze-
nie elementów świata gry. Ale od początku.
Fabuła
Fabuła gry przenosi nas w odległą przyszłość.
Mars został skolonizowany przez ludzkość, a
obecnie znajduje się tam kompleks kopalń
megakorporacji Ultor, zajmującej się wydo-
bywaniem cennego minerału zwanego No-
achitem. Gra opowiada historię Parkera,
młodego i ambitnego górnika, który wyleciał
na Marsa w poszukiwaniu przygody i chęci
usamodzielnienia się. Wkrótce po przybyciu
okazało się jednak, że nie wszystko jest tak,
jak obiecywano. Wysokie pensje wcale nie są
tak wysokie, a standard życia każdego z gór-
ników jest bardzo niski. Spanie w obskur-
nych, śmierdzących barakach, minimalne
racje żywnościowe a także traktowanie pra-
cowników przez przełożonych zupełnie od-
biega od tego, czego Parker się spodziewał le-
36
cąc tutaj. Co więcej – możliwość powrotu
na Ziemię w zasadzie nie istnieje od czasu,
gdy swoje działania na szeroką skalę rozpo-
częła tytułowa Czerwona Frakcja –ugrupo-
wanie rebeliantów walczących z Ultorem,
w skład której wchodzi także Parker. Czer-
wona Frakcja, na której czele stoi tajemnicza
EOS, miała być wyzwoleniem dla górników
oraz zapewnić im wzajemne wsparcie w wal-
ce z szeregami najemników Ultoru. Tak jed-
nak się nie stało – tysiące pracowników Ulto-
ru zostało uwięzionych w marsjańskich wię-
zieniach, zaś część z nich podczas walk stra-
ciła życie. Jednym z nielicznych, którzy prze-
trwali jest właśnie Parker. Jak nietrudno się
domyśleć, my wcielimy się w niego, by za-
silić szeregi Czerwonej Frakcji, rozwikłać
zagadkę tajemniczej choroby szerzącej się
wśród górników i ostatecznie uwolnić się z
Marsa. Ale najpierw musimy zaopatrzyć się
w samą grę.
Skąd wziąć?
Na to pytanie nie ma prostej odpowiedzi. Red
Faction nie dostaniemy już w zwykłych skle-
pach, za wyjątkiem sieci różnych supermarke-
tów, gdzie od czasu do czasu pojawia się ona
na półkach kosztując w granicy 20zł. W chwi-
li premiery gra kosztowała 49zł i w takiej ce-
nie występuje do chwili obecnej w interneto-
wym sklepie firmy LEM – polskiego dystry-
butora gry. Niestety nie jest już ona dostępna
tam w sprzedaży, występuje jedynie jako pro-
dukt archiwalny. Zamówić możemy ją za to na
stronie http://www.mediago.pl , gdzie kosztuje
37zł. Po dużo niższej cenie możemy zakupić
oryginał na różnorodnych aukcjach interneto-
wych – w chwili pisania tego tekstu, Red Fac-
tion jest dostępny do kupienia na jednej z nich
za 15zł. Doliczając koszty przesyłki wynoszą-
ce 6,50zł otrzymujemy śmiesznie niską cenę
wynoszącą 21,50zł.
Kilka spraw technicznych
Red Faction uruchamiane pod Windows do
działania potrzebuje minimum komputera
z procesorem 400MHZ, kartą graficzną z 8
MB pamięci RAM oraz 64MB zwykłej pa-
mięci RAM. Wymagania linuksowe, z racji
tego, że jest to gra projektowana pod Win-
dows są nieco wyższe, ale nadal niewygóro-
wane, nawet wśród posiadaczy starych kom-
puterów.
Red Faction chodzi poprawnie już na pro-
cesorze taktowanym z zegarem 600MHZ,
128MB pamięci RAM oraz na karcie gra-
ficznej GeForce mającej na pokładzie 32
MB RAM. Z kolei by móc w pełni cieszyć się
grą w wyższej rozdzielczości – optymalnie
1280x1024, potrzebować będziemy kom-
putera z procesorem minimum 1GHZ, 256
MB RAM i kartę graficzną minimum GeFor-
ce 2 z 64 MB RAM. W zestawieniu z wyma-
ganiami nowszych tytułów nikt nie powi-
nien mieć wątpliwości, że wymagania Czer-
wonej Frakcji są naprawdę niewielkie.
Wine Czy Cedega?
Przed tym wyborem staniemy będąc już
szczęśliwym posiadaczem gry. Testowałem
grę na obu platformach i gra chodzi zdecy-
dowanie lepiej pod Cedegą. Testowane wer-
sje Cedegi to 5.29 oraz 6.05. Różnice między
nimi są niezauważalne, prędkość działania
gry jest zawsze bardzo dobra. Stabilność nie
pozostawia nic do życzenia, ogółem mówiąc
– gra chodzi bezbłędnie.
Natknąć się możemy jedynie na proble-
my z niepełnym wyświetlaniem intra oraz
reklam producenta w grze, ale są to drob-
12/2008
 Red Faction

nostki nie wpływające absolutnie na ogólne praktycznie nie ma możliwości wyboru róż- tycznie. Różnią się jedynie posiadaną bro-
wrażenie. Z kolei pod Wine gra działa rów- nych ścieżek. Geo-mod sytuacji nie ratuje nią, wyglądem, rodzajem opancerzenia oraz
nie szybko, ale nie udało mi się sprawić, by – stanowi jedynie ciekawe urozmaicenie i ilością życia.
podczas rozgrywki z głośników wydobył się sposób na łatwiejsze pokonywanie przeciw-
jakikolwiek dźwięk. Powodów takiego sta- ników, ale sensownie wykorzystany może Uzbrojenie
nu rzeczy może być mnóstwo, lecz faktem być tylko w miejscach zaplanowanych przez Zapewne przyznacie, że niczym byłby FPS
jest, że poświęcając kilka cennych godzin na autorów. bez zestawu śmiercionośnych broni. Na tym
rozwiązanie problemu nadal pozostałem w Chciałoby się rzec – drzemie w nim nie- polu Red Faction wypada całkiem nieźle. Do
punkcie wyjścia. Niestety, podobnie wyglą- wykorzystany potencjał. Bolączką jest tak- dyspozycji mamy piętnaście standardowych,
da sprawa u innych graczy. Zadeklarowanym że sztuczna inteligencja przeciwników. Ni- lekko stylizowanych na klimaty science-fic-
użytkownikom Wine pozostaje tylko cze- by chowają się tu i ówdzie, jednak po chwili tion broni. Najczęściej przyjdzie nam wal-
kać i mieć nadzieję, że problem ten zosta- grania widać, że jest to bardzo schematycz- czyć za pomocą strzelby automatycznej, cięż-
nie rozwiązany w przyszłych wersjach tego ne; niekiedy dochodzi nawet do momen- kiego karabinu maszynowego oraz pistole-
nie-emulatora. tów, w których wiemy, jak dokładnie zacho- tu. Jest także snajperka, miotacz płomieni
wa się nasz oponent. I nie jest to tylko cecha oraz miny, granaty, paralizator, a nawet tar-
Witamy na Marsie przypisana jednemu z typów przeciwników. cza – i to nie wszystko. Ogromną satysfakcję
Instalacja Red Faction przebiega bezproble- Wszyscy z nich, no może z wyjątkiem nie- daje używanie dwóch rodzajów wyrzutni ra-
mowo. Po uruchomieniu gry i przejściu tre- których potworów, z którymi także przyj- kiet oraz wspomnianych wcześniej ładun-
ningu lądujemy w marsjańskiej kopalni. Tam dzie nam powalczyć, zachowują się iden- ków wybuchowych – słowem wszystkiego,
będąc świadkiem brutalnego pobicia jed-
nego z górników chwytamy za broń. Od tej
chwili rozpoczyna się trwająca przez kilka
początkowych poziomów nieco monotonna
rozgrywka, która polegać będzie na zabija-
niu szeregów ochroniarzy Ultoru. Urozma-
icenia całej grze dodaje rozsławiony, autor-
ski silnik Geo-Mod, który, jak już wspomnia-
łem, pozwala na modyfikację rzeźby otacza-
jącego nas terenu.
W praktyce największe wrażenie robi on
właśnie w początkowych poziomach, gdy je-
steśmy w kopalniach. Korzystając z ładun-
ków wybuchowych możemy przedostać się
przez niektóre lokacje na skróty omijając
znaczną liczbę przeciwników. Innym razem
służy do odnalezienia dodatkowego ekwi-
punku, a wszystko to jest zrobione tak umie-
jętnie, że korzystanie z dobrodziejstw Geo-
Moda daje sporą satysfakcje i frajdę. Cza-
sem trzeba chwilkę pomyśleć nad tym, w ja-
ki sposób można wykorzystać otoczenie, by
walczyło się łatwiej.
Niszczenie mostów po których przecho-
Rysunek 1. 3... 2... 1.... booom!:)
dzą właśnie wrogowie, przebijanie się przez
beton wokoło pancernych, zablokowanych
drzwi, czy burzenie ogromnych skalnych Red Faction 2
ścian z pomocą specjalistycznego pojazdu to W kwietniu 2003 roku światło dzienne ujrzał sequel Red Faction, nazwany po prostu Red
tutaj codzienność. Po przejściu przez kilka Faction 2. Gra, w przeciwieństwie do poprzednika, okazała się być zupełnym niewypałem.
początkowych etapów zaczniemy wkraczać Wydana najpierw na PlayStation 2, na PC była tylko zwykłą konwersją z konsoli. Co gorsze
– wyczekiwany tryb multiplayer został usunięty i zastąpiony możliwością rozegrania me-
w coraz bardziej odmienne lokacje – biu- czu z botami, a Geo-mod jaki był, taki pozostał. Krokiem naprzód była jedynie ciut ładniej-
ra, laboratoria oraz apartamenty pracowni- sza grafika.
ków Ultoru.
Sama rozgrywka jest zróżnicowana.
Wprawdzie większą część gry spędzimy na
konsekwentnym zabijaniu coraz to silniej- Red Faction: Guerrilla
szych wrogów, jednak znajdują się też mi- Obecnie w produkcji jest trzecia część serii Red Faction, której akcja dziać się będzie 50 lat
po wydarzeniach przedstawionych w pierwszej odsłonie. Z planowanych innowacji wymie-
sje, do których podejść będziemy musie-
niane są:
li w zupełnie inny sposób. Przekradanie się
przez zapełnione ludźmi biura Ultoru, pły- • widok akcji z perspektywy z trzeciej osoby;
wanie łodzią podwodną, przemieszczanie • praktycznie nieograniczona możliwość deformacji środowiska;
się pod ostrzałem snajperów czy też uciecz- • otwarte przestrzenie walk;
• bardziej rozbudowany tryb multiplayer.
ka jeepem to zaledwie czubek góry lodowej
wyzwań, które na nas czekają. Niestety, ca- Gra powinna się ukazać już przed końcem marca 2009.
ła rozgrywka prowadzona jest liniowo; gracz

www.sdjournal.org 37
 Rozrywka w Linuksie
czym możemy choć trochę zniszczyć zapa-
dające się sufity, ściany czy podłogę. Jednak
królem wśród broni dostępnych w grze jest z
pewnością Rail Driver – miotacz magnetycz-
ny. Wystrzela on pociski z ogromną siłą, któ-
re są zdolne przebić ściany. Do Rail Drivera
dołączone jest także luneta, która przy po-
mocy podczerwieni potrafi namierzyć prze-
ciwnika będącego na przykład za drzwiami.
Jak to wygląda w praktyce możemy zobaczyć
na Rysunku 2.
Pojazdy
W Red Faction mamy do dyspozycji pięć po-
jazdów zmechanizowanych: uniwersalny po-
jazd terenowy (przypominający nieco Jeepa),
myśliwiec, transporter opancerzony, kom-
bajn górniczy oraz okręt podwodny. Zwykle
ich użycie będzie konieczne do przejścia mi-
sji, lecz czasem będzie jedynie opcjonalne.
Same pojazdy występują w grze niezbyt czę-
sto, a tereny są na tyle ograniczone, że korzy-
stanie z nich przypomina najczęściej przeje-
chanie jednym z tuneli z punktu A do punk-
tu B. Mimo to są one bardzo miłym dodat-
kiem, szczególnie myśliwiec oraz okręt pod-
wodny.
Niesmak pozostawia fizyka gry. To, że gra-
witacja na Marsie jest nieco niższa i Parker
potrafi biegać bardzo szybko i wykonywać
ogromne skoki jest jeszcze do zaakceptowa-
W Sieci
• http://www.lem.com.pl/pc-fpp/red-faction.html?cPage=0&k
• http://www.mediago.pl/
• http://appdb.winehq.org/objectManager.php?sClass=version&iId=4716
Rysunek 2. Rail Driver w akcji
38
nia, ale sposób poruszania się którymś z po-
jazdów wygląda śmiesznie, szczególnie pod-
czas skręcania.
Problemem są także różnorakie przeszko-
dy, z którymi interakcja jest dość słaba. Nie raz
zdarza się, że rozpędzony pojazd zatrzymuje
się w miejscu z powodu niewielkiego kamie-
nia leżącego na drodze. Nie są to błędy szcze-
gólnie rażące, aczkolwiek warto o nich wspo-
mnieć.
Grafika i Dźwięk
Grafika, porównując Red Faction z nowymi
tytułami, prezentuje się słabo. Gdyby cof-
nąć się jednak do roku 2001, dostalibyśmy
tytuł z bardzo dobrą oprawą graficzną. Po
prostu co jak co, ale grafika w grach kompu-
terowych traci swą jakość w zasadzie z dnia
na dzień.
Jednak – wracając z powrotem do końców-
ki roku 2008 – w zestawieniu z popularnymi
grami FPS dostępnymi na licencji Open So-
urce, Red Faction wciąż trzyma klasę. Mno-
gość zróżnicowanych wyglądem przeciwni-
ków, dopracowane (większość, ale nieste-
ty nie wszystkie) poziomy, pojazdy, bronie
czy same tekstury nadal mogą się podobać.
Przyczepić się można do zróżnicowania lo-
kacji. Większą część czasu spędzimy w kopal-
niach oraz marsjańskich podziemiach, tune-
lach i jaskiniach. Pozostałe miejsca stanowią
co najwyżej 40% gry. No tak, w końcu jakby
nie patrzeć jesteśmy w marsjańskich kopal-
niach. Osobne słowa należy poświęcić opra-
wie dźwiękowej.
Odgłosy i efekty dźwiękowe są takie, jakie
być powinny: naturalne, porządnie wykona-
ne. Słowem – kawał dobrej roboty. Muzyka
również trzyma poziom umiejętnie podsy-
cając emocje podczas grania. Szkoda tylko,
że w większości czasu jest nieobecna; poja-
wia się zwykle jedynie w kluczowych mo-
mentach.
Multiplayer
Oprócz standardowego trybu dla jednego
gracza, producent gry dał nam możliwość
pojedynkowania się z innymi graczami w
trybie multiplayer. Biorąc pod uwagę tech-
nologię Geo-mod, powinniśmy dostać coś re-
wolucyjnego.
I niewiele brakuje, by tak właśnie było! Co
prawda dostajemy tylko trzy najbardziej zna-
ne tryby – Deadmatch, Team Deadmatch i
Capture the flag, ale możliwość niszczenia
ścian, mostów i robienia dziur w podłodze
nadaje rozgrywce całkiem inny wymiar. Po-
dobnie jak możliwość używania Rail Drive-
ra, co w zasadzie eliminuje kamperów czyha-
jących na nas za ścianą czy skrzynią. Multi-
player w Red Faction to coś, w co każdy sza-
nujący się fan gier FPS powinien zagrać. Roz-
rywka jest naprawdę przednia. Żadne sło-
wa nie oddadzą emocji, które towarzyszyć
nam będą w momencie zawalania się grun-
tu pod nogami pod wpływem rakiet przeciw-
nika, lub radości, jaka daje wykopanie sobie
małego tunelu z jednej części mapy do dru-
giej. To trzeba spróbować, tym bardziej, że w
chwili obecnej wciąż możemy bez większych
problemów znaleźć w Internecie ludzi chęt-
nych do gry.
Podsumowanie
Grę jak najbardziej polecam. I choć z powyż-
szego tekstu wynikać może, że ma ona mnó-
stwo błędów, to są to błędy na tyle niewiel-
kie, że przymykając na nie oko możemy bar-
dzo miło spędzić czas.
Tytuł ten warto odświeżyć także dlatego,
że w zaawansowanej produkcji jest trzecia
część gry i niebawem wejdzie na sklepowe pół-
ki. Czy okaże się hitem, tak jak swego czasu
pierwsza część Red Faction, czy średniej klasy
produktem, jak jego kontynuacja? Czas poka-
że. Ja tymczasem żegnam się z Wami, drodzy
Czytelnicy; do usłyszenia za miesiąc!
ŁUKASZ OLENDER
Autor zajmuje się Linuksem od 4 lat rozpowszech-
niając go w lokalnych szkołach. Hobby to wszelkie
aspekty związane z Debianem, Linuksem w ogól-
ności oraz gra na klarnecie.
Kontakt z autorem: lukiasz@gmail.com
12/2008
 Rozrywka w Linuksie
Hedgewars
Recenzja
Hedgewars to gra mająca na celu stworzenie otwartego odpowiednika
legendarnych Wormsów. Prawdę mówiąc wręcz zaskakujące jest
podobieństwo do oryginału, tak wygląd interfejsu jak i przebieg
rozgrywki, na fizyce gry kończąc do złudzenia przypominają Wormsy.
Warto jednak powiedzieć jeszcze kilka słów.
Dowiesz się:
• Wiele na temat jednego z bardziej interesują-
cych otwartych klonów Wormsów.
Poziom trudności
D
la osób nie znających Wormsów
krótkie wyjaśnienie odnośnie samej
rozgrywki. Otóż Hedgewars jest grą
po części strategiczną, po części zręcznościo-
wą i chociaż zdania są podzielone, nie sposób
powiedzieć, który z tych gatunków ma w grze
większy udział. Wynika to z faktu, iż nie pla-
nując własnych posunięć i nie przewidując ru-
chów przeciwnika trudno myśleć o wygranej.
Z drugiej jednak strony, mając problemy w od-
dawaniem celnych strzałów również nie ma co
liczyć na zwycięstwo. W grze sterujemy sym-
patycznie wyglądającymi jeżami, które z nie-
znanych powodów postanowiły podzielić się
na drużyny i stanąć przeciw sobie. Na plan-
szy może się ich znajdować aż 18 sztuk. Roz-
grywka podzielona jest na tury, każda druży-
na w czasie swojej tury może wykonać ruch
jednym jeżem. Nasi dzielni podopieczni po-
trafią chodzić, skakać, korzystać z liny do zdo-
bywania niedostępnych szczytów i oczywiście
strzelać. Jeśli zaś mowa o strzelaniu, to podob-
nie jak w Wormsach mamy do dyspozycji po-
kaźny arsenał, a w nim m.in. bazookę, pistolet,
strzelbę, moździerz, rozmaite granaty, dwa ro-
dzaje nalotów, zrzucające na przeciwnika zwy-
kłe bomby albo miny, a nawet UFO. Oprócz
tego możemy korzystać z całej masy narzędzi
ułatwiających przemieszczanie się po planszy,
40
Powinieneś wiedzieć:
• Jak uruchamiać programy w systemach z ro-
dziny GNU/Linux;
• Jak poruszać się po systemie za pomocą termi-
nala (dla użytkowników zamierzających kompi-
lować program ze źródeł).
w tym liny, spadochronu, teleportacji, mło-
tu pneumatycznego czy palnika. Nie zabra-
kło również tak znanych z pierwowzoru sytu-
acji jak tzw. nagła śmierć (ang. sudden death),
to znaczy stopniowego zatapiania się pod wo-
dę całej planszy po upływie określonego cza-
su. Nie muszę chyba dodawać o ile bardziej
emocjonująca staje się gra, jeśli poza planowa-
niem rozmieszczenia własnych jeży i celnym
celowaniu musimy się dodatkowo skupić na
tym, aby stopniowo przemieszczać się na co-
raz to wyższe miejsca na mapie, unikając tym
samym zatopienia.
Jeśli znudzi nas klasyczna rozgrywka, mo-
żemy zdecydować się na tryb fortów. Różni
się on tym od zwyczajnej rozgrywki, że miej-
sce plansz zajmują forty, po jednym dla każdej
z drużyn. Co za tym idzie liczba drużyn w tym
trybie jest ograniczona do dwóch, trudno się te-
mu dziwić jeśli wyobrazimy sobie sytuację trze-
ciego gracza którego fort znajdowałby się przy-
padkiem pośrodku planszy, pomiędzy fortami
przeciwników.
Dużą zaletą gry jest jej wysoka konfigurowal-
ność. Gracz może samodzielnie tworzyć sche-
maty uzbrojenia, dając graczom do dyspozy-
cji np. tylko niektóre bronie, możemy także
zdecydować ile razy będzie można użyć każ-
dej z nich. Bardzo przyjemnym zaskoczeniem
jest możliwość samodzielnego zdefiniowania
używanych w grze klawiszy, dodatkowo, każ-
da drużyna może posiadać własne ustawiania
sterowania. Kolejnym ciekawym pomysłem jest
automatyczne nagrywanie przebiegu ostatnie-
go pojedynku. Przygotowując się do walki mo-
żemy oczywiście zmienić takie cechy rozgryw-
ki jak ilość punktów życia jeży, czy czas trwa-
nia tur.
Wybierając planszę możemy zdecydować się
na losowo wygenerowany teren, który później
może stać się wyspą skarbów, zimnym miej-
skim centrum, czy też soczyście zieloną łąką;
zależnie od tego jaki wystrój wybierze dla nas
program. Gdy znudzą nam się już powtarzające
się dekoracje możemy pokusić się o pojedynek
na specjalnych mapach, które są niczym innym
jak obrazkami na których toczy się rozgrywka,
każda mapa wyglądać będzie zawsze tak samo
przez co jednak wcale nie staje się mniej cieka-
wa. Możemy tutaj walczyć na pędach bambusa
czy też kaczuszkach pływających w wannie peł-
nej piany. Autorzy umieścili w grze dwie misje
treningowe pozwalające nam bardziej wprawić
się w posługiwaniu takim broniami jak strzelba
i bazooka. W Hedgewars możemy grać z kom-
puterem i przyjacielem przy jednym kompute-
rze, jak również za pośrednictwem sieci LAN
lub Internet. Obsługa programu jest dość in-
tuicyjna i nie powinna stwarzać problemów.
Na chwilę obecną Hedgewars dostępny jest w
ośmiu językach, w tym po polsku.
Pragnę zaznaczyć, znając termin publika-
cji tejże recenzji, iż do czasu jej pojawienia się
w gazecie, opisywana gra najprawdopodobniej
znacząco się zmieni. Nie mam tutaj na myśli je-
Rysunek 1. Hedgewars – okno gry
12/2008

dynie poprawek błędów, a nowe rzeczy które
mogą się w grze pojawić. Aby trochę nakreślić
ewentualne zmiany, przedstawię najważniej-
sze. Przede wszystkim nowe menu, od wersji
0.9.7, autorzy planują wprowadzić do gry nie-
malże całkowicie przebudowane menu. Znacz-
nie przyjemniejsze dla oka, o bardziej koloro-
wym, kreskówkowym wyglądzie. Jednak nie
tylko wygląd będzie jego atutem, ponieważ
ma ono być również znacznie bardziej konfi-
gurowalne. Wśród planowanych zmian znajdu-
je się m.in. możliwość ustawienia czasu wybu-
chu znajdujących się na planszy min. Będziemy
mieli możliwość ustawienia np. wybuchu na-
tychmiastowego, znanego z pierwszych, oficjal-
nie wydanych Wormsów dla systemu operacyj-
nego DOS (miny wybuchające po pewnym cza-
sie pojawiły się w Worms+/Worms Reinforce-
ments). Kolejną konfigurowalną opcją będzie
czas po którym zaistnieje wspomniana wcze-
śniej tzw. nagła śmierć (ang. sudden death).
Do zmian graficznych można zaliczyć rów-
nież wprowadzenie przez autorów rozmaitych
nakryć głowy dla naszych jeży. Przypomina to
trochę sytuację, której mogliśmy doświadczyć
grając w oryginalne Worms Armageddon/
World Party, gdzie, po wybraniu określonych
broni, np. topora, nasz podopieczny zakładał
na głowę rogaty hełm wikinga. W Hedgewars
twórcy idą, można powiedzieć, o krok dalej.
Rysunek 2. Nakrycia głowy, planowane w następnej wersji programu
Za i przeciw
Za:
• urzekające podobieństwo do pierwowzoru
• świetny silnik (ang. engine) gry
• miła dla oka grafika
• brak krwi i wyraźnie widocznej przemocy
• stały, dynamiczny rozwój projektu
Przeciw:
• brak lub niewielka ilość serwerów do gry w internecie
www.sdjournal.org
Otóż tworząc nową drużynę (lub edytując już
istniejącą) będziemy mieli możliwości nałoże-
nia na nasze jeże dowolnych czapeczek, dla wy-
jaśnienia dodam, że na każdego członka naszej
drużyny może przypadać inne nakrycie gło-
wy. Biorąc pod uwagę fakt, że w wersji 0.9.7
ma, według wstępnych planów, znaleźć się 60
różnych nakryć głowy, jest to naprawdę spo-
ra zmiana, a przy okazji świetny pomysł, któ-
ry z pewnością znacznie urozmaici rozgrywkę.
Obecnie, jako że temat nakryć głowy, jest jed-
nym z goręcej omawianych pomysłów na forum
projektu, a graficy prześcigają się w pomysłach,
niewykluczone, że liczba czapeczek przekroczy
planowane 60 sztuk. Z przygotowanych już te-
raz co ciekawszych pomysłów wymienić należy
np. nakrycie głowy Robin Hooda, spartańskie-
go wojownika, clowna (z charakterystycznym,
czerwonym nosem), Lorda Vadera, wikinga,
czarodzieja, wszystkich członków znanej rocko-
wej kapeli KISS (w tym wypadku zmieniają się
całe głowy jeży), błazna, czy też bohatera znanej
serii gier video, Megamana.
Bardzo istotne dla rozwoju Hedgewars jest
forum internetowe na którym użytkownicy i
twórcy wymieniają się pomysłami. Propozy-
cje zmian przyjmowane są z entuzjazmem, i
prawie wszystkie są komentowane przez twór-
ców projektu. Nic nie stoi na przeszkodzie aby
np. samemu stworzyć nową planszę do gry.
Hedgewars – recenzja
Wystarczy średnia znajomość np. programu In-
kscape i trochę pracy. Jeśli plansza będzie za sła-
ba, bardzo możliwe, że jeden z grafików zasu-
geruje co należy w niej zmienić aby znalazła się
ona w grze.
Gra dostępna jest w wersjach na systemy
GNU/Linux oraz Windows, toteż nic nie stoi
na przeszkodzie aby użytkownicy tych dwóch
systemów operacyjnych grali razem w sieci In-
ternet lub LAN, musimy tylko zadbać aby mie-
li oni zainstalowaną taką samą wersję gry. Nale-
ży to rozumieć w następujący sposób, jeśli kilka
osób chciałoby zagrać w Hedgewars za pośred-
nictwem sieci LAN lub Internet, nie stanowi to
problemu, nie gra roli posiadamy system opera-
cyjny (zakładając, że istnieje wersja gry dla tego
systemu), istotne jest aby numerycznie zgadza-
ła się wersja gry, to znaczy aby wszyscy gracze
mieli, dajmy na to wersję 0.9.6. Program znaj-
dziemy także wśród portów dla FreeBSD, a na
forum projektu poważnie mówi się też o wer-
sji dla iPhone. Strona domowa umożliwia nam
pobranie źródeł, jednak znajdziemy na niej
również odsyłacze do stron z informacjami o
paczkach dla Gentoo, Debiana i Archa; oso-
by korzystające z Ubuntu również nie powin-
ny mieć problemów z instalacją gry. Jeśli zdecy-
dujemy się na samodzielną kompilację, będzie-
my musieli, jak podaje strona domowa projek-
tu, spełnić następujące zależności: QT >= 4.2,
FreePascal >= 1.9.4, SDL >= 1.2.5, SDL_net >=
1.2.5, SDL_mixer >= 1.2, SDL_image >= 1.2,
SDL_ttf >= 2.0, CMake >= 2.4.4. Aby skompi-
lować źródła wydajemy polecenie:
cmake -DCMAKE _ INSTALL _ PREFIX=”/
ścieżka/do _ katalogu _ w _ którym _
chcemy _ zainstalować _ grę”,
a następnie make. Natomiast aby zainstalować
grę, make install. Warto zauważyć, że w wy-
padku Hedgewars polecenie make uninstall
nie odinstaluje gry, dlatego tym bardziej war-
to już na samym początku wskazać programo-
wi gdzie chcemy aby program został zainstalo-
wany. Korzystając z gotowych paczek dla na-
szej dystrybucji nie musimy spełniać dwóch
zależności, czyli FreePascal i CMake, są one
bowiem potrzebne jedynie w czasie kompilacji
źródeł. Program możemy pobrać z:
http://www.hedgewars.org/download.html
Rozmiar pliku ze źródłami, czyli obecnie hedge-
wars-src-0.9.6.tar.bz2 wynosi 19,2mb.
Ocena: 5/5
MACIEJ MROZIŃSKI
Od kilku lat codzienny, domowy użytkownik syste-
mów z rodziny GNU/Linux. Entuzjasta rozwiązań
alternatywnych i wolnego oprogramowania.
Kontakt z autorem: maciej_mrozinski@o2.pl
41
 Sztuczna inteligencja

Porozmawiaj
z komputerem
Komputerowe rozpoznawanie i synteza mowy (ang. Speech Technology)
były niegdyś uważane za technologię dalece futurystyczną, która
z pewnością nigdy nie opuści sfery fantastyki naukowej. Tymczasem,
przez ostatnie 50 lat technologia ta była stale rozwijana i obecnie jest
coraz częściej stosowana, zyskując coraz większą popularność.
Prawie wszystkie programy rozpoznawania mo-
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: wy, zanim zostaną użyte, wymagają tzw. treningu.
• O oprogramowaniu do rozpoznawania mowy; • Znajomość podstaw .NET/C; Proces ten pozwala na dostosowanie się programu
• O rozpoznawaniu i syntezie mowy z użyciem • Windows Vista lub SAPI SDK 5.1. do stylu mówienia konkretnej osoby i polega na
SAPI SDK. głośnym czytaniu zadanego tekstu do mikrofonu.
W trakcie późniejszego użytkowania, oprogramo-
wanie uczy się już samodzielnie na własnych błę-
lub nauce języków obcych. Technologia rozpo- dach, stopniowo udoskonalając swoje działanie.
znawania mowy jest nadal niedoskonała. Szcze- Dragon NaturallySpeaking jest zdaniem więk-
Poziom trudności gólną trudność stanowi precyzyjne odwzorowa- szości ekspertów najlepszym komercyjnie dostęp-
nie płynnego ciągu wypowiedzi na odpowiadają- nym oprogramowaniem do rozpoznawania mowy.
cy jej tekst. Programy starszej generacji wymaga- Jego skuteczność jest szacowana na poziomie 95 do
ły stosowania pauz, aby komputer mógł rozróżnić 99%. Jego konkurent, IBM ViaVoice 10 osiąga zale-

R
ozpoznawanie mowy (SR) spełnia dwie
podstawowe funkcje. Pierwsza to gło-
sowe sterowanie pracą komputera (np.
wywoływanie poleceń w rodzaju otwórz bazę da-
nych lub wyłącz mikrofon). Druga funkcja polega
na przekształcaniu wypowiadanych słów na tekst
– podczas gdy użytkownik mówi do mikrofonu,
oprogramowanie przekształca odbierane dźwię-
ki na pełne słowa, które następnie wprowadzane
są do edytora tekstów (np. Microsoft Word lub
Windows Mail). W praktyce oznacza to możliwość
tworzenia dokumentów tekstowych bez użycia
klawiatury. Synteza mowy (TTS) spełnia dokład-
nie odwrotną funkcję. Jej zadaniem jest przekształ-
cenie informacji tekstowej na komputerowo gene-
rowaną mowę.
wypowiadane słowa. Najnowsza generacja nie wy-
maga żadnych przerw w wypowiedzi. Umożliwia
to bardziej naturalną komunikację, jednak więk-
szość użytkowników przyznaje, że czasami ko-
nieczne są znaczne poprawki generowanego tek-
stu. Pomimo tych niedoskonałości wszyscy uwa-
żają, że głosowe wprowadzanie tekstu jest szyb-
sze niż przy użyciu klawiatury. Jeden z najpopu-
larniejszych na rynku programów SR (Dragon Na-
turallySpeaking 9) potrafi rozpoznać do 160 słów
na minutę.
�������������������
�������������
dwie 70% sprawność w prawidłowym rozpozna-
waniu słów. Pierwszy z nich również znacznie le-
piej integruje się z aplikacjami Windows.
Pomimo zdecydowanej wyższości NaturallySpe-
aking nad ViaVoice, przy wyborze najodpowied-
niejszego z nich trzeba wziąć pod uwagę moc posia-
danego komputera oraz zainstalowany system ope-
racyjny. NaturallySpeaking wymaga Windows XP,
większej ilości pamięci i szybszego procesora. Dla
starszych systemów operacyjnych i słabszych kom-
puterów, bardziej odpowiedni jest IBM ViaVoice.
������������������
��������

Zastosowanie ����������� �������� ����������� ����������

Programy rozpoznające mowę są najbardziej uży-
teczne dla ludzi, których praca wymaga jedno- ����������
czesnego wykorzystywania obu rąk, jak również
tych którzy tymczasowo lub permanentnie utra-
cili zdolność posługiwania się klawiaturą i mysz-
ką. SR może mieć również zastosowanie dla osób, ����������������������������������������
które z różnych powodów nie mogą podczas pra-
cy obserwować ekranu monitora lub dla uspraw- ��������
nienia pracy z programami o bardzo rozbudowa-
nej strukturze menu, oferując szybszy dostęp do ���������� ����������������������
głęboko zagnieżdżonych funkcji. Jeszcze inną
kategorię zastosowań mogą stanowić programy
sprawdzające poprawność wymowy w logopedii Rysunek 1. Sposób dostępu do SAPI za pośrednictwem interfejsów

42 12/2008
 Rozpoznawanie i synteza mowy

Dla posiadaczy Windows Vista, najlepszym roz- pozwala użytkownikom na kontrolowanie progra- sób użycia biblioteki System.Speech.Synthesis.
wiązaniem może okazać się wykorzystanie rozpo- mów przy użyciu prostych komend głosowych. Aplikacja ta, jest jedynie prostym programikiem
znawania mowy wbudowanego w ten system ope- Dotyczy to jednak wyłącznie funkcji dostępnych wypowiadającym tradycyjne Hello, world!.
racyjny (Windows Speech Recognition – WSR). W poprzez menu programu, jego paski narzędziowe Klasa syntezatora mowy nie wymaga żadnej do-
przeprowadzonych testach wypada ono równie do- oraz przyciski. Co jednak można zrobić, jeśli ko- datkowej inicjalizacji. Aby uruchomić syntezę mo-
brze jak najnowsze wersje NaturallySpeaking. Opi- nieczne jest stworzenie bardziej wyrafinowanego wy, wystarczy tylko wywołać funkcję SpeakText() z
nie recenzentów nie wskazują jednak zdecydo- interfejsu głosowego, dostosowanego do potrzeb zadanym tekstem. Domyślnie, klasa ta wykorzystu-
wanego lidera. Część z nich uważa, że Naturally- konkretnej aplikacji? Microsoft oferuje tutaj dwa je syntezator wybrany w panelu sterowania syntezy
Speaking jest bardziej wyrafinowany i uniwersal- różne interfejsy programistyczne (APIs): mowy. Może ona jednak używać dowolnego synte-
ny niż WSR. Z kolei inni podkreślają, że WSR jest zatora, pod warunkiem, że jego interfejs jest zgod-
bardziej nowatorski, gdyż nie został zaprojektowa- • SAPI 5.1 dla programów kompilowanych do ny z interfejsem sterownika SAPI DDI.
ny wyłącznie dla ludzi niepełnosprawnych lecz jest kodu maszynowego (Vista wykorzystuje wer- Biblioteka System.Speech.Recognition jest zgodna
zupełnie nowym sposobem komunikacji, z które- sję 5.3 tej biblioteki); ze standardem W3C Speech Recognition Gram-
go każdy będzie chciał korzystać na co dzień. • Biblioteki .NET o nazwach System.Speech.Re- mar Specification (SRGS), którego dokumentację
cognition i System.Speech.Synthesis (WinFX). można znaleźć na stronie http://www.w3.org/TR/
SAPI speech-grammar. Dostarcza ona nawet klas do two-
Windows Vista umożliwia włączenie trybu auto- SAPI 5.3 jest wbudowane w Vistę. Wcześniejsze rzenia i wykorzystywania dokumentów SRGS
matycznego sterowania głosem dla każdej zain- systemy operacyjne wymagają zainstalowania SA- XML. W większości przypadków wykorzystanie
stalowanej aplikacji. To fantastyczne rozwiązanie PI SDK 5.1. Listing 1 prezentuje najprostszy spo- tych klas jest niepotrzebne. Do tworzenia gramatyk
w zupełności wystarcza klasa GrammarBuilder.
Listing 1. Najprostszy sposób użycia biblioteki System.Speech.Synthesis Listing 2 pokazuje wykorzystanie biblioteki Sys-
tem.Speech.Recognition do stworzenia aplikacji
using System;
zmieniającej kolor tła okienka w wyniku wypowie-
using System.Speech.Synthesis;
namespace TTS_Console_Sample dzenia nazwy koloru zdefiniowanej przez typ Sys-
{ tem.Drawing.KnownColor.
class Program Listing 2 zawiera tylko najistotniejsze, z punk-
{ tu widzenia użycia System.Speech.Recognition,
static void Main(string[] args) fragmenty kodu. Wykorzystany zostaje obiekt kla-
{ sy GrammarBuilder do stworzenia nowej grama-
SpeechSynthesizer synth = new SpeechSynthesizer();
tyki zawierającej nazwy wszystkich znanych ko-
synth.SpeakText(„Hello, world!”);
}
lorów. Obiekt klasy rozpoznawania mowy (Spe-
} echRecognitionEngine) definiuje zdarzenie o nazwie
} SpeechRecognized. Jest ono wywoływane każdo-
razowo, gdy SAPI rozpozna jedno ze słów wpro-
Listing 2. Wykorzystanie biblioteki System.Speech.Recognition do stworzenia aplikacji zmieniającej wadzonych wcześniej do gramatyki obiektu. Roz-
kolor tła okienka poznane słowo wyświetlane jest w tytule okienka i
using System; dodatkowo zmieniony zostaje kolor tła okienka na
using System.Collections.Generic; odpowiadający wypowiedzianemu słowu.
using System.Drawing; Funkcja RecognizeAsync() powoduje wprowa-
using System.Windows.Forms;
dzenie programu w tryb asynchronicznego nasłu-
using System.Speech.Recognition;
private void SRThread()
chiwania, czyli ciągłego oczekiwania na wypowia-
{ dane słowa.
SpeechRecognitionEngine recognizer = new SpeechRecognitionEngine();
recognizer.SetInputToDefaultAudioDevice(); Podsumowanie
Array colorsArray = Enum.GetValues(typeof(KnownColor)); Technologia rozpoznawania i syntezy mowy doj-
KnownColor[] allColors = new KnownColor[colorsArray.Length]; rzewała przez ostatnie 50 lat i obecnie zaczyna
Array.Copy(colorsArray, allColors, colorsArray.Length);
wchodzić w fazę pełnej użyteczności oraz coraz
GrammarBuilder gb = new GrammarBuilder();
Choices ch = new Choices();
większej popularności. Istnieje już wiele gotowych
foreach (KnownColor kc in colorsArray) ch.Add(kc.ToString()); rozwiązań umożliwiających efektywną komuni-
kację głosową z komputerami i zainstalowanym
Grammar grammar = new Grammar(gb); na nich oprogramowaniem. Technologia ta coraz
recognizer.UnloadAllGrammars(); częściej staje się po prostu kolejnym, bardziej na-
recognizer.LoadGrammar(grammar); turalnym sposobem komunikacji. Wraz z jej stan-
recognizer.SpeechRecognized += OnSpeechRecognized;
daryzacją, dostrzeżeniem zalet i lepszym pozna-
recognizer.RecognizeAsync(RecognizeMode.Multiple);
niem, powinna wkrótce stać się stałym elementem
}
private void OnSpeechRecognized(object sender,
współczesnej informatyki.
SpeechRecognizedEventArgs e)
{ MARIUSZ JASNOGÓRSKI
string newColorName = e.Result.Text; Autor jest absolwentem Informatyki na Politechnice
Text = newColorName; Wrocławskiej. Od 8 lat pracuje w USA jako konsul-
foreach (KnownColor kc in colorsArray) tant d/s oprogramowania. Specjalizuje się w pro-
if (kc.ToString() == newColorName)
jektowaniu i implementowaniu rozwiązań opar-
BackColor = Color.FromKnownColor(kc);
tych na technologiach .NET.
}
Kontakt z autorem: mjasnogorski@gmail.com

www.sdjournal.org 43
 E-commerce

Wydajny, elastyczny
i przyjazny CMS
Poznajemy Textpattern cz.2
W poprzedniej części omówiłem sposób instalacji Textpattern. Dokonałem
wprowadzenia do podstawowych i bardziej zaawansowanych zagadnień
związanych z konfiguracją CMS'a. Mam nadzieję Drogi Czytelniku, że
przyswoiłeś sobie zdobyte informacje i przećwiczyłeś zaprezentowane
czynności instalacyjno – konfiguracyjne. Nie ma nic lepszego niż nauka
poprzez praktykę. Zabieramy się do pracy.
Tworzymy sekcje
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: Dodawane artykuły możemy podzielić na sek-
• Rozszerzysz zdobytą wiedzę na temat Textpat- • Znać podstawy Textpattern. Posiadać wiedzę cje Sections i kategorie Categories. Zrozumienie
tern; o tym jak zainstalować i przygotować TXP do różnicy pomiędzy sekcją i kategorią początko-
• Dowiesz się jak spersonalizować warstwę pre- pracy, skonfigurować podstawowe i zaawan- wo nastręcza nieco trudności.
zentacji – sekcje, artykuły, arkusz stylów CSS. sowane opcje; Sekcja pełni rolę folderu, katalogu. Każdy
• Znać XHTML, CSS i PHP oraz posiadać prak- stworzony artykuł musi być umieszczony w
tyczną wiedzę na temat budowy stron WWW; odpowiedniej sekcji. Sekcje tworzą strukturę w
• Zapoznać się z oficjalną dokumentacją pro- której umieszczane są poszczególne fragmenty
jektu. treści witryny. W odróżnieniu kategorie nie są
wymagane, a ich przeznaczeniem jest organiza-
cja witryny w logiczną całość.
• jak chcemy rozwiązać kwestię nawigacji Wyobraźmy sobie stronę o zwierzętach w
– wygląd i układ menu. której treść w postaci artykułów zorganizo-
Poziom trudności wana jest w ramach sekcji – ssaki, ptaki itd.
Im więcej aspektów weźmiemy pod uwagę Strona o kotach przypisana jest do przynależ-
tym łatwiejsza będzie nasza praca. Oczywiście nej jej sekcji ssaki, natomiast jej struktura po-
nie jest to jedyne właściwe podejście. Jak wie- dzielona jest na kategorie – koty długowłose
W pełni zgadzam się ze stwierdzeniem iż znacz- my z poprzedniej części, po zainstalowaniu i krótkowłose.
nie łatwiej przygotować witrynę budując jej ro- TXP mamy gotowy szkielet funkcjonującej Kategorie mogą również kwalifikować ar-
boczą wersję poza CMS (Textpattern Solutions: witryny, także nawet zwolennicy gotowych i tykuły różnych sekcji w ramach jednego ty-
PHP-Based Content Management Made Easy). szybkich rozwiązań będą usatysfakcjonowani. pu tematycznego np. pielęgnacja, która od-
Początkowo może budzi to pewne opory zwią- Na potrzeby naszej dalszej pracy stworzy- nosi się zarówno do artykułów z sekcji pta-
zane ze zwiększeniem nakładów pracy potrzeb- my prostą strukturę HTML, która posłuży ki jak i ssaki.
nych na zbudowanie surowego projektu przy uży- nam jako wzorzec. Należy podkreślić, że każdy artykuł może
ciu HTML i CSS oraz rodzić pytanie o zasad- należeć tylko do jednej sekcji.
ność wyboru TXP. Jednak poświęcony czas jest Presentation Załóżmy że tworzymy firmową witrynę.
nieproporcjonalnie mniejszy w stosunku do za- Po zalogowaniu do panelu administracyjnego Musimy podzieli treść witryny w ramach od-
oszczędzonego podczas osadzania witryny w Te- przechodzimy do jednej z głównych zakładek powiednich sekcji. Podział uwzględniający
xtpattern i każdym innym rozwiązaniu CMS. – Presentation. Zakładka pełni rolę swoistego docelową strukturę witryny mógłby wyglą-
Zalecam stworzenie layoutu w postaci gra- centrum zarządzania warstwą prezentacji. Jest dać tak jak przedstawia to Tabela 1.
ficznej, a następnie stworzenie roboczej wersji to główny obszar dokonywania zmian szablonu Przejdźmy do zakładki Sections. Widzi-
struktury HTML wraz z zewnętrznym arku- witryny i miejsce w których definiujemy spo- my dwie domyślnie dodane sekcje – Article
szem stylów CSS. sób w jaki zawartość naszego serwisu jest rende- i About. Zostawiamy je bez zmian i dodaje-
Podczas etapu prac przygotowawczych warto rowana do postaci finalnego kodu HTML wysy- my nasze sekcje zgodnie z zaproponowanym
wziąć pod uwagę kilka czynników: łanego do przeglądarki odwiedzającego. podziałem. Aby stworzyć nową sekcję należy
W obrębie panelu zorganizowane są cztery za- podać jej nazwę w odpowiednim polu i klik-
• jakie artykuły będziemy prezentować?; kładki – Sections, Pages, Forms, Style z którymi nąć Craete.
• jakiego rodzaju witrynę budujemy – będziemy pracować nad finalną postacią serwi- Po utworzeniu przechodzimy nieco niżej.
blog, portal firmowy, wizytówkę itd; su WWW. Na ekranie widoczne są dodatkowe opcje

44 12/2008
 Wydajny, elastyczny i przyjazny CMS

konfiguracyjne dotyczące sekcji.
W Section name znajduje się nazwa sekcji,
w Section title tytuł sekcji. Nazwa wykorzysty-
wana jest podczas tworzenia odnośników, ty-
tuł jest czytelną postacią nazwy sekcji prze-
znaczoną dla odwiedzających naszą witrynę.
Poniżej znajduje się pole typu combo Use page,
za pomocą którego wybieramy szablon struktu-
ry z którym ma zostać powiązana sekcja.
W następnym polu Uses style wiążemy sek-
cję z odpowiednim arkuszem stylów.
Budując witrynę możemy stosować wiele
rożnych szablonów oraz wiele różnych arku-
szy stylów, każda sekcja może należeć do od-
rębnego szablonu i arkusza stylów.
Zaznaczenie opcji Selected default? spowo-
duje iż każdy nowo dodany artykuł będzie do-
myślnie przypisywany do utworzonej sekcji.
Opcja On front page? definiuje czy artyku-
ły z sekcji mają pojawiać się na pierwszej stro-
nie. Zaznaczenie opcji Syndicate? spowoduje,
iż tworzone artykuły będą zasilać kanał RSS
lub Atom.
Include in site search? Zaznaczenie opcji Yes
spowoduje, że zawartość sekcji będzie moż-
na przeszukiwać za pomocą wyszukiwarki wi-
tryny.
Istniejącym domyślnie oraz dodanym sek-
cjom – kontakt, oferta, aktualności włączamy
jedynie opcje Include in site search?. Sekcji o nas
włączamy dodatkowo opcję Selected default?,
On front page?.
Po dokonaniu niezbędnych modyfikacji za-
pisujemy zmiany.
W tym miejscu należy się kilka słów wyja-
śnienia. W dużym uproszczeniu można po-
wiedzieć że witrynę opartą na Textpattern
budują strony (Pages) zorganizowane w obrę-
bie sekcji (Sections). Każda strona posiada ar-
kusz stylów (domyślny dla całej witryny lub
dedykowany) i składa się z tzw. form (Forms)
pełniących rolę kontenerów dla dodawanej
treści jak linki, artykuły, formularze kon-
taktowe itd.
Celowo pominąłem omawianie szczegółów
dotyczących renderowania witryny przez Te-
xtpattern. Model semantyczny Textpattern w
postaci graficznej i dokładny opis znajduje się
na pod adresem http://textbook.textpattern.net/
wiki/index.php?title=Image:Symantic-mo-
del_fig1.gif
Gorąco zachęcam do zapoznania się z ma-
teriałem.
Przechodzimy do zakładki Pages. Zdefiniu-
jemy nagłówek korzystając z fragmentu do-
myślnie istniejącego kodu, a menu nawigacyj-
ne i stopkę umieścimy w oddzielnych formach
o typie misc.
Jak wspomniałem w pierwszej części artyku-
łu, Textpattern wykorzystuje specjalne tagi, któ-
re dynamicznie renderuje do postaci właściwe-
go kodu HTML.
Na ekranie widzimy domyślnie utworzony
nagłówek naszej witryny. Proponuję zostawić
kod w postaci takiej jak jest to pokazane na Li-
stingu 2.
Jak widać mamy tutaj kilka znaczników
TXP:
Natomiast za pomocą
• <txp:article /> wywołamy treść dyna-
miczną.
Atrybut form definiuje nazwę wywoływa-
nej formy. Do utworzenia menu wykorzysta-
my plugin cbs_navigation_menu, który pobrać
możemy ze strony http://textpattern.org/plugins/
636/cbsnavigationmenu.
Po zainstalowaniu i aktywowaniu (patrz Po-
znajemy Textpattern cz.1 ) możemy korzystać
z odpowiedniego znacznika. Dodajemy nową
formę Menu i nasze menu w postaci HTML
zmieniamy na kod z Listingu 3, który dyna-
micznie wygeneruje właściwy kod.
Następnie tworzymy nową formę Footer i wkle-
jamy cały kod stopki – <div id=”footer”/>.
Czas zająć się zawartością, która będzie zmie-
niać się dynamicznie. Załóżmy że pojawiać się
będzie tam treść poszczególnych podstron. W
naszym przypadku będzie to blok przedstawio-
ny na Listingu 4.
Tworzymy formę Content o typie Article.
Przyglądając się źródłowej postaci kodu mo-
żemy wskazać tytuł – Witamy serdecznie. Za-
mieńmy zatem jej statyczną postać na wywoły-
waną za pomocą znacznika <txp:title />.
Zawartość pierwszego paragrafu możemy
potraktować jako skrót większej całości tekstu.
Listę usług wraz z tytułem potraktujemy jako
tekst właściwy. Użyjemy tutaj dwóch znaczni-

Tworzenie form i edycja strony • <txp:page _ title>– wyświetlenie zde-

Proponuję w wybranym notatniku otworzyć finiowanej w opcjach konfiguracyjnych
przygotowany wcześniej szablon struktury tytułu witryny wraz z tytułem wyświetla-
HTML. Listing przykładowego, prostego ko- nej zawartości;
du został umieszczony w listingu 1Dokonaj- • <txp:site _ url /> – wyświetla pełny ad- Rysunek 1. Tworzenie nowej sekcji
my teraz analizy kodu źródłowego identyfi- res URL naszej witryny;
kując kilka ważnych obszarów. Zastanówmy • <txp:css /> – wstawia link do powiąza-
się jak możemy podzielić strukturę biorąc nego arkusza stylów CSS.
pod uwagę:
Dodajmy jeszcze fragment kodu z Listingu 2a
• fragmenty w których zawartość zmie-
niana jest dynamicznie tj. artykuły, lin- • <txp:link _ to _ home> – tworzy link do
ki, zdjęcia, właściwa treść, witryna jak np. strony domowej;
oferta, aktualności należą do tej grupy; • <txp:site _ name /> – nazwa witryny;
• fragmenty kodu pozostające statyczne np. • <txp:output_form /> – służy do
nagłówek, stopka, menu. wywołania form typu misc czyli menu i stopki. Rysunek 2. Opcje konfiguracyjne sekcji
Tabela 1. Przykładowy podział witryny na sekcje
Nazwa sekcji Zawartość sekcji – treść, artykuły
o nas Historia firmy
Profil działalności
kontakt Dane teleadresowe
Formularz kontaktowy
oferta Produkty
Usługi
aktualności Z życia firmy
Ogłoszenia dla partnerów
Rysunek 3. Widok zakładki Write – wstawianie treści

www.sdjournal.org 45
 E-commerce

Listing 1. Szablon przykładowej struktury HTML

<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="en" lang="en">
<head>

<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" />

<title>Nasza</title>

<link rel="home" href="http://localhost/cms/" />

<link rel="stylesheet" type="text/css" media="screen" href="styl.css" />

</head>
<body>

<div id="container">
<h1>Nasza</h1>

<div id="menu">
<ul>
<li><a href="#" title="O nas">O nas</a></li>
<li><a href="#" title="Kontakt">Kontakt</a></li>

<li><a href="#" title="Oferta">Oferta</a></li>

<li><a href="#" title="Aktulaności">Aktulaności</a></li>

</ul></div>
<div id="content">

<h4>Witamy serdecznie</h4><br />

<p>Firma "Nasza" Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Tralalewo świadczy kompleksową obsługę w zakresie
budowy, remontu i wykańczania obiektów. Podstawowym celem usług świadczonych przez naszą firmę jest zadowolenie
i bezpieczeństwo naszych Klientów. &nbsp;
<h4>Oferujemy kompleksowe usługi:</h4><br />
<ul>
<li> budowlane, w tym mi.in.:
<ol>
<li> budowa domów i obiektów pod klucz</li>
<li> budowa do stanu surowego</li>
<li> kontynuowanie budowy nieukończonej</li>
</ol>
</li>
<li> wykończeniowe, w tym mi.in.:
<ol>
<li> tynki, sufity</li>
<li> malowanie, tapetowanie</li>
<li> układanie podłogi</li>
</ol>
</li>
</ul>
</div>
<div id="footer">
<p>Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku Wydział VIII Gospodarczy KRS nr 00000000, NIP 1111111111, Kapitał zakładowy: 50 000
PLN <br />Nasza Sp. z o.o. 84-200 Tralalewo, Wesoła 227 tel./fax. +48 058 88 08 56, email: krystian_
r@tlen.pl</p>
</div>
</div>
</body>
</html>

Listing 2. Fragment zmodyfikowanego kodu HTML nagłówka wraz ze znacznikami TXP

<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="en" lang="en">
<head>
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" />
<title><txp:page_title />
</title>
<link rel="home" href="<txp:site_url />" />
<txp:css format="link" />
</head>
<body>

46 12/2008
 Wydajny, elastyczny i przyjazny CMS

ków <txp:excerpt /> dla skrótu, tzw. zajawki

W Sieci oraz <txp:body /> dla tekstu.
Nasz kod po zmianach będzie wyglądał jak
• http://www.textpattern.com – strona domowa projektu na Listingu 5. W ten sposób przeniesiemy treść
• http://textpattern.org/ – potężna i bardzo pomocna baza dodatków, plugin'ów, szablonów i
tutoriali z formy statycznej na dynamicznie renderowa-
ną z bazy danych.
Przechodzimy do panelu Content, a następ-
nie do zakładki Write.
Listing 2a. Ciąg dalszy kodu Podajemy tytuł artykułu Witamy serdecznie i
<div id="container"> wpisujemy skrót artykułu w polu Excerpt.
<h1 id="site-name"><txp:link_to_home><txp:site_name />
Wklejmy zawartość kodu HTML w głów-
</txp:link_to_home>
nym polu tekstowym. Dużym udogodnieniem
</h1>
<txp:output_form form="menu"/> Textpattren jest możliwość wpisywania surowe-
<txp:article form="content"/> go tekstu jak i kodu HTML jednocześnie bez
<txp:output_form form="footer"/> obawy, że znaczniki HTML zostaną nieprawi-
</div> dłowo zinterpretowane.
</body></html> Z pola combo box Section wybieramy o-nas i
zapisujemy.
Listing 3. cbs_navigation_menu wraz z atrybutami
<txp:cbs_navigation_menu
sections="default,kontakt,oferta,aktualnosci"
Modyfikacja arkusza stylów
titles="o nas,kontakt,oferta,aktualności"
Zmiana domyślnego wyglądu odbywa się w
break="li" bardzo prosty i intuicyjny sposób. Po przejściu
class="menu" do zakładki style skorzystamy z wbudowanego,
activeclass="active" graficznego edytora CSS (Edit in CSS editor).
wraptag="ul" /> W polu Add new selector wpisujemy nazwę
selektora #content i klikamy przycisk Submit.
Listing 4. Dynamicznie zmieniająca się zawartość
Korzystając z przycisku + dodajemy nowe
<div id="content">
wiersze w których wpisujemy nazwę właściwo-
<h3>Witamy serdecznie</h3>
ści (Property) i odpowiednią wartość (Value) np.
<br />
<p>Firma "Nasza" Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Tralalewo Background-color.
świadczy kompleksową obsługę w zakresie budowy, remontu i Proponuję poeksperymentować z poszcze-
wykańczania obiektów. Podstawowym celem usług świadczonych przez gólnymi wartościami. Jeśli zaadoptowanie do-
naszą firmę jest zadowolenie i bezpieczeństwo naszych Klientów. myślnego arkusza stylów sprawi nam zbyt dużo
&nbsp; <a href="#" title="onas_wiecej">[wiecej]</a></p> kłopotu możemy spróbować edytować style w
<h4>Oferujemy kompleksowe usługi:</h4> trybie tekstowym (Edit raw CSS) lub załadować
<br />
własny wcześniej przygotowany arkusz. Po wy-
<ul>
<li> budowlane, w tym mi.in.:
konaniu niezbędnych zmian klikamy przycisk
<ol> Save. Pozostaje jedynie sprawdzić wygląd naszej
<li> budowa domów i obiektów pod klucz< witryny klikając zakładkę View site.
/li>
<li> budowa do stanu surowego Podsumowanie
</li> Celem niniejszego artykułu było rozwinięcie
<li> kontynuowanie budowy nieukończonej
pierwszej części poprzez wyjaśnianie i zapre-
</li>
zentowanie sposobu budowy witryny w oparciu
</ol>
</li> o własny szkic struktury HTML. Przedstawiony
<li> wykończeniowe, w tym mi.in.: sposób tworzenia szablonu nie jest jedynym wła-
<ol> ściwym podejściem. Oczywiście, trudno nawet
<li> tynki, sufity w ramach dwóch artykułów omówić całą funk-
</li> cjonalność TXP i przedstawić wszystkie szczegó-
<li> malowanie, tapetowanie ły dotyczące edycji zawartości i struktury.
</li>
Mam nadzieję, że zaprezentowane informa-
<li> układanie podłogi
</li>
cje zachęcą do dalszej pracy z Textpattern. Życzę
</ol> powodzenia w budowaniu własnych serwisów i
</li> blogów. Miłej zabawy.
</ul></div>
KRYSTIAN RAJSKI
Listing 5. Zawartość formy Content Autor interesuje się tworzeniem aplikacji i serwi-
<div id="content"> sów webowych oraz technologiami internetowymi.
<h3><txp:title />
Związany z grupą ProgInn. Na co dzień pracuje jako
</h3>
Software Test Engineer w firmie ADVA Optical Ne-
<p><txp:excerpt />
</p> tworking. Prywatnie pasjonat muzyki elektronicz-
<p><txp:body /> nej i kultury klubowej.
</p></div> Kontakt z autorem: krajski@p-innovations.com,
www.p-innovations.com

www.sdjournal.org 47
 Systemy operacyjne

Adobe Flash
Wykorzystanie w urządzeniach wbudowanych

Według Adobe Systems, ponad 300 milionów urządzeń przenośnych posiada

graficzne interfejsy użytkownika (GUI) oparte na technologii Adobe Flash,
a liczba ta ma przekroczyć 1 miliard w 2010 roku. Projektanci systemów
wbudowanych dla różnych gałęzi przemysłu w tym medycznego, także
przechodzą na technologię Flash, z prostego powodu – pozwala to na skrócenie
czasu budowy GUI nawet o 50%.
3D, nawet gdy korzystają one z różnych
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: modeli rysowania?;
• Czym jest Adobe Flash; • Jak wykorzystać potencjał technologii Adobe • jak zapewnić stałą wydajność interfejsów
• Co to jest system wbudowany; Flash przy zachowaniu czasu rzeczywistego graficznych opartych na Flash przy róż-
• Co to jest HMI. i niezawodności systemu wbudowanego. nych obciążeniach? Interfejsy graficzne
większości systemów wbudowanych mu-
szą zawsze szybko reagować na dane wpro-
wadzane przez użytkownika, co wymaga
niające odpowiednie działanie technolo- pewnego poziomu kontroli ważności pro-
gii Flash na wyświetlaczach o rozdzielczo- cesów i wydajności;
Poziom trudności ści VGA i wyższej. Dla przykładu, w celu • jak zapewnić niezawodność interfejsu
uzyskania płynnej animacji dziesięciu kla- opartego na Flash? Czy istnieje możliwość
tek na sekundę, system wymaga proceso- monitorowania problemów i łagodnego
ra o minimalnej wydajności 100 MIPS, o wychodzenia z nich? Czy zawartość Flash

W
przeszłości, zespoły programi-
stów musiały tłumaczyć prototy-
py GUI na język C, C++ lub Java,
co było żmudnym procesem, zajmującym całe
tygodnie lub miesiące. Zespoły otrzymują te-
raz możliwość budowania GUI za pomocą za-
awansowanych narzędzi Flash i uruchamiania
zbudowanych interfejsów na wbudowanych
odtwarzaczach Flash, bez konieczności pisa-
nia kodu grafiki.
Flash nabiera rozpędu wśród projektantów
systemów wbudowanych z wielu powodów:
• ponad milion grafików na całym świecie
korzysta z narzędzi Flash, co daje im do-
stęp do ogromnych zasobów wiedzy na te-
mat grafiki, z których mogą korzystać. Co
więcej, projektanci mają możliwość pro-
stego zintegrowania tysięcy elementów
Flash już stworzonych dla urządzeń prze-
nośnych i stacjonarnych;
• w porównaniu z odtwarzaczami Flash dla
platform stacjonarnych, wbudowane od-
twarzacze Flash od Adobe (takie jak Flash
Lite 3) wymagają mniej pamięci operacyj-
nej i zapewniają szybsze działanie przy
mniejszym obciążeniu procesora;
• procesory i układy graficzne dla systemów
wbudowanych pozwalają na osiągnięcie
częstotliwości odświeżania grafiki zapew-
wiele niższej od tej oferowanej przez więk-
szość dzisiejszych procesorów, która prze-
kracza 300 MIPS.
W odróżnieniu od uniwersalnych języków
programowania i narzędzi, Flash to środowi-
sko graficzne i multimedialne dla określone-
go obszaru zastosowań, oferujące nieskończe-
nie wiele możliwości budowania interfejsów
użytkownika. Pozwala to projektantom sys-
temów wbudowanych na tworzenie anima-
cji i efektów specjalnych o wiele szybciej niż
tradycyjnymi metodami. Co więcej, certyfi-
kacja odtwarzaczy Flash przez Adobe zapew-
nia, że aplikacje oparte na Flash działają tak sa-
mo niezależnie od platformy sprzętowej. Dzię-
ki temu, projektanci mogą stworzyć elementy
interfejsu tylko raz i używać ich w systemach
przeznaczonych dla różnych rynków lub za-
kresów cenowych.
Implementacja Flash musi jednak rozwiązać
wiele problemów, by spełnić wymagania pro-
jektanta. Oto niektóre z nich:
• jak połączyć zawartość Flash z inny-
mi programami graficznymi, takimi jak
przeglądarki internetowe lub trójwymia-
rowa nawigacja? Czy jeden wyświetlacz
jest w stanie pokazać jednocześnie grafi-
kę opartą na Flash i natywną grafikę 2D/
może współdziałać z krytycznymi proce-
sami systemowymi?;
• jak kontrolować interakcje zawartości
Flash z usługami systemowymi, takimi jak
wyjście audio-wideo, wejście mikrofonu,
ekrany dotykowe, systemy plików i stosy
sieciowe?
Zobaczmy jak te problemy mogą zostać roz-
wiązane.
Integracja programów Flash
z innymi aplikacjami graficznymi
Tradycyjny odtwarzacz Flash działa w prze-
glądarce internetowej lub jest uruchamiany w
oknie. Projektowanie interfejsów może jednak
zostać bardzo uproszczone, gdy postawimy ten
model na głowie i uczynimy z technologii Flash
główne środowisko, z którego uruchamiane są
pozostałe aplikacje graficzne, niezależnie od te-
go czy korzystają z tej samej technologii. Flash
sprawdza się świetnie jako system zarządzania
ekranem, pozwalając projektantowi na pełną
kontrolę nad przejściami pomiędzy menu i efek-
tami dźwiękowymi. Ułatwia również modyfika-
cje interfejsu, umożliwiając projektantom i pro-
gramistom na dowolne zmiany pozycji, rozmia-
ru i ustawień elementów graficznych.
Rysunek 1 prezentuje przykład użycia ele-
mentu Flash jako menedżera ekranu. Program

48 12/2008

po lewej stronie rysuje trójwymiarową mapę
w OpenGL ES, standardowym API dla grafiki
trójwymiarowej w systemach wbudowanych.
Program załadował trzy elementy wprost do
swojej przestrzeni:
• bibliotekę grafiki dwuwymiarowej,
• bibliotekę OpenGL ES grafiki 3D, oraz
• sterownik grafiki kontrolujący hardware.
Ładowanie sterownika tym sposobem pozwa-
la programowi na bezpośrednią kontrolę nad
układem graficznym, tym samym zwiększając
wydajność. Program po prawej to odtwarzacz
Flash. Podobnie jak program OpenGL ES, tak-
że ten bezpośrednio kontroluje układ grafiki,
zapewniając wysoką wydajność.
Wiele układów graficznych dla systemów
wbudowanych wspiera grafikę wielowarstwo-
wą, co pozwala programom w technologii Flash
na bezproblemową integrację z innymi aplika-
cjami graficznymi na tym samym ekranie. Na
Rysunku 1, odtwarzacz Flash rysuje na pierw-
szym planie i kontroluje rysowanie mapy trój-
wymiarowej w tle. By trójwymiarowa mapa
była widoczna, projektant użył techniki chro-
ma key na przedniej warstwie. Ponieważ grafi-
ka 3D i Flash są wyświetlane na niezależnych
warstwach, kontroler grafiki może odświeżyć
mapę bez konieczności odświeżania zawartości
Flash, co eliminuje migotanie i zmniejsza obcią-
żenie procesora.
Projektant mógł również użyć techniki mie-
szania kanału alfa w połączeniu z chroma key,
by uzyskać półprzezroczyste przyciski lub in-
ne elementy Flash. Projektant może następ-
nie umieścić półprzezroczyste przyciski bez-
pośrednio nad mapą 3D lub inną zawartością,
a nie obok nich. Rysunek 3 pokazuje w jaki spo-
sób umożliwia to zmieszczenie większej ilości
informacji na małym ekranie.
Idealnie, system operacyjny lub szkielet gra-
ficzny zapewniają API wysokiego poziomu,
które pozwala projektantowi na zastosowanie
grafiki wielowarstwowej niezależnej od plat-
������������
���������� ����������������
�����������������
���������������
Rysunek 1. Integracja aplikacji Flash z aplikacjami graficznymi nie wykorzystującymi technologii Flash. W
tym przykładzie, program Flash kontroluje program nawigacji trójwymiarowej opartej na API 3D OpenGL ES
www.sdjournal.org
Adobe Flash w urządzeniach wbudowanych
formy sprzętowej. Aplikacje mogą dzięki te-
mu działać, bez zmian kodu, na układach gra-
ficznych wspierających inną liczbę warstw. API
powinien również pozwalać projektantowi na
określenie, czy każda aplikacja sama zarządza
swoją warstwą, czy istnieje centralny program,
który zarządza tym, jak wiele aplikacji-klien-
tów dynamicznie współdzieli warstwy.
Zapewnienie
przewidywalnych czasów reakcji
Wbudowany GUI powinien szybko reagować
na komendy użytkownika, nawet jeśli system
wykonuje obciążające procesor czynności. Nie-
możliwe jest odtworzenie działania znanego z
komputerów stacjonarnych. Zadanie staje się
jeszcze trudniejsze, gdy wiele programów gra-
ficznych konkuruje o czas procesora. Jednym
z rozwiązań jest stworzenie centralnego me-
nedżera ekranu, który korzysta z priorytetów
wątków przy określaniu który program graficz-
ny powinien przejąć kontrolę nad procesorem.
Przy tym podejściu, program (na przy-
kład oparty na Flash odtwarzacz DVD), któ-
ry chce dołączyć do środowiska graficznego,
wysyła żądanie do menedżera ekranu. Mene-
dżer wyraża zgodę lub nie, zależnie od tego,
czy program ma wystarczające uprawnienia.
Po dołączeniu, program uzyskuje dostęp do
wzajemnego wykluczenia (mutex). Gdy pro-
gram chce wyświetlić grafikę na ekranie, za-
czeka na mutex, uzyska go, wyrysuje grafikę
bezpośrednio do jednostki graficznej, a na-
stępnie zwolni mutex. Każdy program gra-
ficzny konkuruje o ten mutex na podstawie
własnego priorytetu. Ponieważ program gra-
ficzny o najwyższym priorytecie zawsze uzy-
ska mutex pierwszy, metoda ta zapewnia wy-
soką wydajność oraz stałą wysoką szybkość
działania interfejsu.
Przy dużym obciążeniu procesora, np. pod-
czas wyliczania trasy przez system w samo-
chodzie lub synchronizacji dużych ilości da-
nych z iPoda, wydajność interfejsu może spaść
do poziomu niedopuszczalnego dla użytkow-
����������� ����
�������������
�����������������
nika. Okoliczność taka oznacza błąd systemu.
W przypadku systemu zamkniętego, w którym
wszystkie przypadki użycia mogą być kontrolo-
wane, projektanci mogą uniknąć takich błędów
systemu. Zapobieganie takim przypadkom sta-
je się jednak o wiele trudniejsze w systemach,
które muszą dynamicznie obsługiwać nowe da-
ne lub aplikacje.
Podział czasu pozwala na rozwiązanie te-
go problemu. Za pomocą tej techniki, projek-
tant systemu umieszcza elementy oprogramo-
wania w osobnych partycjach i przydziela każ-
dej z nich gwarantowaną część czasu proce-
sora. Projektant może na przykład przydzie-
lić 20% czasu procesora interfejsowi graficz-
nemu, 20% odtwarzaniu MP3, 30% telema-
tyce systemu głośnomówiącego, itd. Dzię-
ki temu interfejs może reagować na działania
użytkownika szybko, niezależnie od tego, jak
intensywnie działają procesy w innych party-
cjach, nawet jeśli procesy te będą miały wyż-
szy priorytet. Wynikiem jest zwiększenie sa-
tysfakcji użytkownika.
Często zdarza się, że procesy w danej party-
cji nie używają wszystkich cykli procesora przy-
dzielonych dla tej partycji. Niektóre algorytmy
szeregowania są w stanie to wykorzystać i dyna-
micznie przydzielać nieużywany czas proceso-
ra partycjom, które potrzebują dodatkowej mo-
cy. Podejście takie pozwala interfejsowi oparte-
mu na Flash na szybsze i bardziej płynne dzia-
łanie, gdy dostępne jest więcej czasu procesora.
Pozwala również innym podsystemom oprogra-
mowania na szybsze działanie, gdy GUI nie po-
chłania całego czasu procesora, który został mu
przydzielony. Podział czasu procesora wspiera
wiele komercyjnych systemów operacyjnych,
co umożliwia korzystanie z tej metody podczas
projektowania.
Zarządzanie błędami
By minimalizować przestoje systemu, wiele
wbudowanych systemów wymaga dynamicz-
nego odzyskiwania stabilności w przypadku
błędu. Opisany powyżej menedżer ekranu
Rysunek 2. Interfejs wykorzystujący kanał alfa
do wyświetlenia półprzezroczystego ostrzeżenia
na ruchomej mapie. Ostrzeżenie i mapa znajdują
się na osobnych warstwach, więc kontroler
grafiki może odświeżyć mapę bez konieczności
odświeżania ostrzeżenia
49
 Systemy operacyjne

mógłby dowiadywać się o błędach, które wy-
stąpiły w aplikacjach graficznych, za pomo-
cą systemu informowania o błędach, dostęp-
nego z poziomu systemu operacyjnego, na
którym działa. W przypadku błędu progra-
mu Flash lub graficznego podczas rezerwa-
cji muteksu, menedżer ekranu mógłby zwal-
niać taki mutex i przekazywać go następne-
mu programowi w kolejce priorytetu. Mene-
dżer mógłby również odzyskiwać zasoby, któ-
re zajmował zawieszony program, oraz restar-
tować taki program. Omówiliśmy sposób, w
jaki podział czasu procesora może pomóc in-
terfejsowi graficznemu na szybkie i konse-
kwentne reagowanie na działania użytkow-
nika. Może również zapewnić szybkie infor-
mowanie o błędach i wykonywanie funkcji
naprawczych, nawet podczas pracy z niskim
priorytetem. Im szybciej funkcje takie zosta-
ną uruchomione, tym łatwiej będzie im za-
pobiec rozwijaniu się błędów oprogramowa-
nia w poważne awarie.
Interakcje z Flash
By poprawnie zintegrować zawartość opartą na
Flash, projektanci systemów wbudowanych mu-
szą wziąć pod uwagę dwa rodzaje interakcji:
���������� �������������
����������� �������
������������ ������������
• wykorzystanie zawartości Flash do uru-
chomienia i kontroli innej zawartości
Flash – wymaga to mechanizmów, któ-
re pozwolą nadrzędnej aplikacji Flash
na ładowanie, pozycjonowanie, urucha-
mianie i zwalnianie podrzędnych apli-
kacji Flash;
• umożliwienie komunikacji pomiędzy za-
wartością Flash i usługami systemu ope-
racyjnego – wymaga mechanizmu przeka-
zywania zapytań o dane.
Rysunek 3 przedstawia przykład zarządza-
nia tymi interakcjami. Silnik HMI pozwa-
la nadrzędnym aplikacjom Flash na zarządza-
nie podrzędnymi aplikacjami Flash (odtwa-
rzaczem multimedialnym, przeglądarką zdjęć,
itp.), podczas gdy serwer HMI tworzy bramę
dostępu do usług systemowych.
Zobaczmy, jak ten system może się sprawdzić
w odtwarzaczu DVD. Na Rysunku 4 przedsta-
wiony jest interfejs składający się z:
• obszaru wyświetlającego film (górna poło-
wa ekranu);
• wykonanej w technologii Flash aplikacji
kontrolującej odgrywanie, pauzę, przejście
����������
����� ��������� ��������
������������ ������������ ������������ ���
������������
do następnego lub poprzedniego rozdzia-
łu, itp. (środek ekranu);
• silnika HMI (napisanego w technologii
Flash), który kontroluje przyciski menu
głównego (dół ekranu).
W tym przykładzie, silnik HMI uruchamia i
kontroluje wykonany w technologii Flash od-
twarzacz DVD (Flash kontroluje Flash). Fla-
showy odtwarzacz DVD komunikuje się na-
stępnie z usługą systemową odtwarzającą
DVD za pomocą serwera HMI (zawartość
Flash komunikuje się z natywną usługą syste-
mu operacyjnego).
Serwer HMI powinien zapewniać asynchro-
niczną komunikację z usługami systemowymi.
Metoda ta powstrzymuje silnik HMI, działają-
cy w kontekście odtwarzacza Flash, przed po-
wodowaniem braku reakcji lub odświeżania in-
terfejsu Flash.
Podsumowanie
Powyższe przykłady pokazują, w jaki sposób
możliwe jest zachowanie czasu rzeczywiste-
go i niezawodności systemu wbudowanego,
przy jednoczesnym udostępnieniu projektan-
tom potencjału technologii Adobe Flash. Moż-
liwe stają się oparte na komponentach szkielety
HMI, zdolne do łączenia aplikacji 2D i 3D, apli-
kacji Flash i multimediów.

RANDY MARTIN
Pracuje w firmie QNX Software Systems
Kontakt z autorem: randy@qnx.com

����������� ����������
����� ������

����������
������

����������������

�����������
���������� ������� ������������ ����
������ ������ ������ ������ ���
������

Rysunek 3. Architektura zarządzania interakcjami pomiędzy wieloma aplikacjami Flash, oraz pomiędzy
aplikacjami Flash i pozostałymi aplikacjami

O QNX Software Systems

QNX Software Systems, firma z grupy Harman International, to czołowy dostawca innowacyj-
nych technologii wbudowanych, w tym middleware, narzędzi programistycznych i systemów
operacyjnych. Oparte na komponentach architektury Systemu Operacyjnego Czasu Rzeczywi-
stego QNX Neutrino, pakiet programistyczny QNX Momentics oraz rodzina middleware QNX
Aviage tworzą razem najbardziej niezawodny i skalowalny szkielet do budowy systemów wbu-
dowanych. Wiodące firmy, takie jak Cisco, Daimler, General Electric, Lockheed Martin, i Siemens Rysunek 4. W tym przykładzie, odtwarzacz Flash
polegają na technologii QNX w produkcji routerów sieciowych, instrumentów medycznych, sa- uruchamia przyciski sterowania DVD, przyciski
mochodowych systemów telematycznych, systemów zabezpieczeń i obrony, robotów przemy- menu oraz pozostałą zawartość Flash, podczas
słowych oraz w innych zastosowaniach o krytycznym znaczeniu. Siedziba firmy mieści się w Ot- gdy sam odtwarzacz DVD uruchamiany jest na
tawie, w Kanadzie, i dystrybuuje swoje produkty w ponad 100 krajach. warstwie wideo znajdującej się za odtwarzaczem
Flash

50 12/2008
 Testowanie oprogramowania
Podstawy
bezpieczeństwa Oracle
Prawie każdy system informatyczny zawiera w sobie bazę danych, a Oracle
wśród nich zajmuje miejsce szczególne. Jest to system o olbrzymiej liczbie
wdrożeń, działa na nim wiele istotnych usług, m.in. bankowych. Dlatego
warto znać zastosowane w nim mechanizmy bezpieczeństwa.
Dowiesz się:
• Jakie sposoby uwierzytelnienia oferuje Oracle?
• Jakie mamy dostępne możliwości zarządzania
kontrolą dostępu?
• W jaki sposób możemy określać polityki haseł?
• Jak możemy audytować działalność w bazie
danych?
Poziom trudności
Tworzenie użytkowników w Oracle, po-
dobnie jak w innych systemach zarządza-
nia bazami danych, odbywa się poprzez po-
lecenie CREATE USER, a zmiany – poprzez
ALTER USER. Tworząc użytkownika, trzeba
przynajmniej określić jego login oraz meto-
dę uwierzytelnienia. W przypadku użytkow-
nika uwierzytelnianego hasłem posługujemy
się następującym wyrażeniem:
CREATE USER stefan IDENTIFIED BY
TajneHaslo123;
Hasło TajneHasło123 zostanie zapisane w
tabelach słownikowych Oracle w posta-
ci zaszyfrowanej. Użytkownicy uwierzy-
telniani hasłami to nie jedyna możliwość
kontroli dostępu do bazy. Możemy stwo-
rzyć użytkownika uwierzytelnianego jed-
nokrotnie, poprzez system operacyjny. Ma
to na przykład zastosowanie w przypadku
skryptów bazodanowych uruchamianych
automatycznie z poziomu systemu opera-
cyjnego. Jeśli nie chcemy zapisywać w nich
haseł w postaci jawnej, możemy się posłu-
żyć właśnie tą możliwością. Począwszy od
Oracle w wersji 6, w której ta funkcjonal-
ność została wprowadzona, użytkowni-
52
Powinieneś wiedzieć:
• Wskazana jest elementarna znajomość syste-
mów zarządzania bazami danych oraz Oracle.
cy uwierzytelniani zewnętrznie musieli
mieć loginy poprzedzone prefiksem OPS$.
W kolejnych wersjach wprowadzono para-
metr OS _ AUTHENT _ PREFIX , który pozwa-
la zdefiniować inny prefiks dla tego ty-
pu kont. Użytkownika uwierzytelniane-
go jednokrotnie tworzymy w następują-
cy sposób:
CREATE USER marcin IDENTIFIED EXTERNALLY;
Kolejną metodą uwierzytelniania w Oracle
jest posłużenie się protokołem LDAP w ce-
lu uwierzytelnienia użytkownika w jakimś
zewnętrznym serwisie do tego celu prze-
znaczonym, np. Kerberos. Konto tego typu
tworzy się następująco:
CREATE USER roman IDENTIFIED GLOBALLY AS
'CN=firma, OU=tierX,
O=security, C=PL';
Przywileje
Przywileje określają, jakie operacje na jakich
obiektach dany użytkownik może wykonać.
Przywileje nadajemy poleceniem GRANT, a
odbieramy je poleceniem REVOKE. W Oracle
wyróżniamy trzy kategorie przywilejów:
• przywileje do obiektów, określające do-
stęp do obiektów bazodanowych (ta-
bel, widoków, pakietów, funkcji, proce-
dur, sekwencji itd.) należących do inne-
go użytkownika;
• przywileje systemowe, takie jak możli-
wość łączenia się do bazy, quota na zaso-
by przestrzeni tabel, możliwość tworze-
nia innych użytkowników itd.;
• przywileje pochodzące z ról – to przy-
wileje należące do dwóch poprzednich
kategorii, ale nadane nie bezpośrednio,
ale poprzez przypisanie użytkownikowi
danej roli.
W Tabeli 1 zamieszczono przywileje dostę-
pu do tabeli, które można nadać danemu
użytkownikowi następującym wyrażeniem:
GRANT INSERT, UPDATE, DELETE ON
stefan.dane_osobowe
TO marcin;
Użytkownik marcin uzyskał tym samym
możliwość wykonywania wszystkich ope-
racji DML na tabeli dane _ osobowe w sche-
macie stefan.
Jeśli dany przywilej powinien być dostęp-
ny dla wszystkich, to zamiast wykonywać
GRANT dla każdego użytkownika z osobna,
można przypisać ten przywilej do specjal-
nego użytkownika PUBLIC. Wydając poniż-
sze polecenie dajemy wszystkim użytkow-
nikom bazy (także przyszłym) możliwość
wykonywania instrukcji SELECT na tabeli
dane_osobowe ze schematu stefan.
GRANT SELECT ON stefan.dane_osobowe TO
PUBLIC;
Należy jednak zachować wstrzemięźliwość
w nadawaniu uprawnień użytkownikowi
PUBLIC i wykonywać to tylko wtedy, gdy
jest to konieczne.
Przekazywanie przywilejów
Jeśli dajemy konkretnemu użytkownikowi
możliwość wykonywania określonych opera-
cji na którymś z naszych obiektów, możemy
12/2008

też pozwolić mu na przekazanie tego przy-
wileju innym użytkownikom. Rozważmy za-
tem następujące wyrażenie:
GRANT SELECT ON stefan.dane_osobowe TO
marcin WITH GRANT
OPTION;
Ta komenda nada Marcinowi przywilej czy-
tania tabeli dane _ osobowe, ale także prze-
kazania tej możliwości innemu użytkowni-
kowi. Marcin może teraz wykonać takie po-
lecenie:
GRANT SELECT ON stefan.dane_osobowe TO
anna;
To polecenie wykona się poprawnie tylko
dlatego, że Marcin dostał jawne przyzwole-
nie na tego typu operacje (poprzez klauzulę
WITH GRANT OPTION). Zauważmy, że Marcin
jednocześnie poskąpił takiej klauzuli An-
nie, zatem ona już nie będzie mogła dalej
przekazać tego uprawnienia.
Cóż się jednak stanie, jeśli Marcin zosta-
nie usunięty z bazy? Otóż Anna utraci przy-
wilej do tabeli stefan.dane_osobowe! To
bardzo ważna cecha przywilejów do obiek-
tów – Oracle pamięta nie tylko, kto jakie
ma prawa dostępu do jakich danych, ale też
kto mu je przypisał. W czasie usuwania z ba-
zy użytkownika, usuwane są także przywi-
leje do obiektów nadane przez niego innym
użytkownikom.
Gdyby Anna otrzymała ten sam przywi-
lej od więcej niż jednego użytkownika i przy-
najmniej jeden z nich nie zostałby skasowa-
ny, to Anna zachowałaby swój przywilej.
W przypadku przywilejów systemowych
działa to trochę inaczej. Po pierwsze, uży-
wamy innej klauzuli. Aby nadać uprawnie-
nia do, powiedzmy, tworzenia indeksów na
dowolnej tabeli oraz możliwość przekazywa-
nia tego przywileju dalej, wydajemy następu-
jące polecenie:
GRANT index any table TO marcin WITH ADMIN
OPTION;
Marcin może teraz stworzyć dowolny in-
deks w bazie oraz podzielić się tą możliwo-
ścią z innymi. Załóżmy, analogicznie jak w
poprzednim przykładzie, że przekazał tę
możliwość Annie. Jeśli teraz Marcin zosta-
nie zdropowany (tzn. zostanie wykonana
operacja DROP USER marcin;), to Anna za-
chowa swój przywilej. Przywileje systemo-
we nie podlegają kaskadowemu kasowaniu,
jak to ma miejsce w przypadku przywilejów
obiektowych.
Role
Przywileje możemy grupować w role. Ro-
le możemy przypisywać użytkownikom, ale
www.sdjournal.org
Mechanizmy kontroli dostępu
także innym rolom. Rolę tworzymy nastę- W przypadku ról również możemy użyć
pująco: klauzuli WITH ADMIN OPTION w kontekście
uprawnień systemowych i będzie miała ona
CREATE ROLE straznik_teksasu; dokładnie takie samo znaczenie, jak w przy-
padku użytkowników.
Przypisywanie przywilejów do ról odbywa się Role mają ciekawą cechę – możemy two-
tak samo, jak do użytkowników. Po prostu w rzyć role chronione hasłem. Robi się to na-
miejsce loginu użytkownika wpisujemy na- stępująco:
zwę roli. Uważny Czytelnik od razu powie:
Hej! Zatem jest ograniczenie na nazwy ról, a CREATE ROLE potezny_user IDENTIFIED BY
mianowicie nie mogą się one konfliktować z na- tajne_haselko;
zwami użytkowników. Uważny Czytelnik ma
rację. Nie mogą. Jeśli spróbujemy stworzyć Role można włączać i wyłączać. Ten sam
rolę o nazwie takiej, jaką ma istniejący użyt- użytkownik może mieć kilka sesji na tej sa-
kownik, Oracle zaprotestuje. Nadajmy teraz mej bazie i w każdej z nich inne uprawnie-
naszemu strażnikowi Teksasu jakieś prawa: nia. Ta niezwykle interesująca własność da-
je się wykorzystywać do bardziej precyzyj-
GRANT SELECT, INSERT, UPDATE, DELETE ON nej realizacji zasady minimalnych przywi-
stefan.dane_osobowe lejów. Nawet jeśli danemu użytkownikowi
TO straznik_teksasu; potrzebne są dość silne przywileje, to z re-
Listing 1. Przykładowa funkcja weryfikująca długość hasła
CREATE OR REPLACE FUNCTION moja_funkcja
(username VARCHAR2
,password VARCHAR2
,old_password VARCHAR2
) RETURN BOOLEAN
IS
BEGIN
-- Sprawdz minimalna dlugosc hasla
IF LENGTH(password) < 8 THEN
raise_application_error(-20001,'Haslo powinno miec co najmniej 8 znakow');
END IF;
-- Sprawdz, czy haslo nie jest podobne do loginu
-- z dokladnoscia do wielkosci liter
IF regexp_like(password,username,'i') THEN
raise_application_error(-20002,'Haslo nie moze byc podobne do loginu');
END IF;
-- Sprawdz, czy haslo zawiera co najmniej jedna cyfre,
-- jedna litere i jeden znak przestankowy
IF NOT( regexp_like(password,'[[:digit:]]')
AND regexp_like(password,'[[:alpha:]]')
AND regexp_like(password,'[[:punct:]]')
) THEN
raise_application_error(-20003,'Haslo musi zawierac co najmniej jedna cyfre '||
'jedna litere i jeden znak przestankowy');
END IF;
-- haslo zdalo egzamin
RETURN(TRUE);
END;
/
53
 Testowanie oprogramowania

guły nie są mu niezbędne przez cały czas.
Możemy więc wykorzystać możliwość se-
lektywnego włączania i wyłączania ról tak,
aby właściwe uprawnienia były włączane
tuż przed wykonaniem krytycznej operacji
i wyłączane tuż po. Włączanie roli wykonu-
je się następującą komendą:
SET ROLE straznik_teksasu;
W przypadku ról zabezpieczonych hasłami
należy naturalnie podać hasło:
SET ROLE potezny_user IDENTIFIED BY tajne_
haselko;
Jedną komendą możemy włączyć wiele ról
naraz. Kolejne role oddzielamy przecinka-
mi. Każda z ról na liście, którą trzeba włą-
czyć hasłem, musi mieć klauzulę z hasłem
podaną od razu. A więc włączając jednocze-
śnie obie wymieniane wcześniej role, wyda-
jemy następującą komendę:
SET ROLE potezny_user IDENTIFIED BY tajne_
haselko, straznik_
teksasu;
Ról nie można wprost wyłączać. Można jed-
nak osiągnąć coś takiego poprzez użycie wa-
riantu komendy SET ROLE . Wydajemy taką
komendę:
SET ROLE ALL EXCEPT potezny_user,
straznik_teksasu;
Spowoduje ona włączenie wszystkich ról
poza wymienionymi. Jeśli więc któraś z wy-
mienionych ról była włączona, to powyższa
komenda ją wyłącza. Możemy przypisać da-
nemu użytkownikowi listę ról domyślnych.
Będą one nadane automatycznie zaraz po
zalogowaniu. Jeśli na tej liście znajdzie się
rola zabezpieczona hasłem, to przy logowa-
niu użytkownik nie będzie musiał podawać
tego hasła.
Polityki zarządzania hasłami
Możemy wymusić na użytkownikach okre-
śloną złożoność hasła, częstotliwość jego
zmiany oraz zachowanie systemu w przy-
padku, gdy kilkukrotnie podawane jest nie-
prawidłowe hasło. Wszystkie te operacje
możemy wykonać przy pomocy profili. Na-
stępująca komenda tworzy profil blokują-
cy konto na 10 minut po pięciu nieudanych
próbach zalogowania się:
CREATE PROFILE prod LIMIT
FAILED_LOGIN_ATTEMPTS 5
PASSWORD_LOCK_TIME 10/1440;
Wartości parametru PASSWORD _ LOCK _
TIME podajemy w dniach. Zamiast liczby
dni, po których blokada zostanie automa-
tycznie zniesiona, możemy podać słowo
kluczowe UNLIMITED. W takiej sytuacji je-
dyną metodą odblokowania konta będzie
interwencja administratora i wydanie przez
niego polecenia ALTER USER xxxx ACCOUNT
UNLOCK;
Zasady ponownego wykorzystania hasła
również określamy w profilu. Poniższa ko-
menda spowoduje, że użytkownicy posiada-
jący profil prod będą mogli ponownie nadać
sobie to samo hasło po upłynięciu 365 dni
i w międzyczasie hasło będzie musiało być
zmienione 3 razy:
CREATE PROFILE prod LIMIT
PASSWORD_REUSE_TIME 365
PASSWORD_REUSE_MAX 3;

Tabela 1. Przywileje dostępu do tabeli Jeśli chcemy wymusić określoną częstotli-

Nazwa przywileju Znaczenie wość zmiany hasła w już stworzonym pro-
filu prod, posłużymy się następującą ko-
SELECT Prawo do odczytywania danych z tabeli
mendą:
INSERT Prawo do dodawania krotek do tabeli
UPDATE Prawo do zmieniania danych tabeli ALTER PROFILE prod LIMIT
PASSWORD_LIFE_TIME 60
DELETE Prawo do kasowania elementów tabeli
PASSWORD_GRACE_TIME 20;
ALTER Prawo do zmiany struktury tabeli
Parametr PASSWORD _ LIFE _ TIME określa licz-
DEBUG Prawo do debugowania kodu PL/SQL triggerów bę dni życia hasła, natomiast PASSWORD _
określonych na tabeli
GRACE _ TIME oznacza liczbę dni, w trakcie
INDEX Prawdo do tworzenia indeksów dla tabeli których użytkownik będzie upominany, aby
REFERENCES Prawo do tworzenia kluczy obcych odwołują- zmienił swoje hasło. Po upłynięciu liczby dni
cych się do tabeli będącej sumą tych parametrów, użytkownik
zostanie zmuszony do zmiany hasła.
Możemy także określić wymogi złożoności
W Sieci hasła. W tym celu musimy stworzyć funkcję
weryfikującą o następującym nagłówku:
• http://www.oracle.com/technology/deploy/security/index.html –
centrum bezpieczeństwa Oracle
CREATE OR REPLACE FUNCTION moja_funkcja
• http://www.oracle.com/technology/deploy/security/alerts.htm –
Krytyczne aktualizacje ( username varchar2,
• http://www.oracle.com/technology/oramag/webcolumns/2003/techarticles/nanda_ password varchar2,
fga.html – old_password varchar2
tekst wprowadzający do audytu drobnoziarnistego ) RETURN boolean
• http://www.oracle.com/technology/deploy/security/database-security/advanced-security/
index.html –
tekst wprowadzający do zaawansowanych technik ochrony danych w Oracle Nazwa funkcji może być dowolna, funk-
• http://www.oracle.com/technology/deploy/security/database-security/database-vault/ cja jednak musi mieć trzy parametry typu
index.html – VARCHAR2 oraz zwracać wartość boolow-
opis technologii Oracle Database Vault ską (równą TRUE, jeśli wszystkie reguły two-
• http://www.oracle.com/technology/deploy/security/database-security/backup-encryption/ rzenia hasła zostały spełnione). Funkcja musi
index.html –
artykuł o szyfrowaniu backupów
być stworzona w schemacie SYS. Przykładowa
• http://www.oracle.com/technology/deploy/security/database-security/virtual-private- funkcja weryfikująca jest umieszczona w pli-
database/index.html – ku rdbms/admin/utlpwdmg.sql. Dzięki takiemu
technologia Oracle Virtual Database poziomowi elastyczności jesteśmy w stanie na-
pisać praktycznie dowolny kod weryfikujący.

54 12/2008
Możemy m.in. umieścić w bazie słownik języ-
ka polskiego (albo dowolny inny słownik uży-
wany przy atakach słownikowych) i spraw-
dzać, czy hasło się w nim nie znajduje. Doda-
nie do profilu funkcji weryfikującej wykonuje
się następująco:
ALTER PROFILE prod LIMIT PASSWORD_VERIFY_
FUNCTION moja_
funkcja;
W przypadku, gdy chcemy wyłączyć tę
opcję, wykonujemy komendę:
ALTER PROFILE prod LIMIT PASSWORD_VERIFY_
FUNCTION DEFAULT;
OK, stworzyliśmy nasz wymarzony profil i
chcemy go przypisać danemu użytkowniko-
wi. Robimy to w następujący sposób:
ALTER USER stefan PROFILE prod;
W systemie istnieje też domyślny profil
dla wszystkich użytkowników o nazwie
DEFAULT. Jeśli więc chcemy pewną regułę za-
szczepianą przez profil wymusić na wszyst-
kich użytkownikach, możemy w tym celu
zmodyfikować profil DEFAULT.
Audyt
Oracle pozwala na monitorowanie i logowa-
nie wybranych zdarzeń bazodanowych. Wy-
niki audytu mogą być przechowywane w ba-
zie danych lub gdzieś w pliku. Następująca
komenda poleca Oracle przechowywać wy-
niki audytu w bazie danych w postaci roz-
szerzonej (tzn. z wartościami zmiennych
bindowanych):
ALTER SYSTEM SET audit_trail=EXTENDED
SCOPE=SPFILE;
Inne możliwe wartości parametru audit _
trail to DB (składowanie informacji w bazie
w postaci domyślnej), NONE (brak składowania)
oraz OS (składowanie w pliku). Po zmianie te-
go parametru należy zrestartować instancję.
W przypadku systemów uniksowych zapis
do pliku będzie się odbywał domyślnie w ka-
talogu $ORACLE_HOME/rdbms/audit. Moż-
na zmienić katalog przy pomocy parametru
audit _ file _ dest. W przypadku zapisu do
bazy danych zapisy są przechowywane w ta-
beli SYS.AUD$.
Przy pomocy audytu możemy monitoro-
wać wykonywanie określonych komend SQL,
zarówno pod kątem dostępu do określonych
obiektów, jak i poleceń wymagających określo-
nego poziomu uprawnień. W wersji 10g poja-
wiła się też nowa możliwość audytowania drob-
noziarnistego.
Audytowanie włączamy poleceniem AUDIT, a
wyłączamy analogicznie skonfigurowanym po-
www.sdjournal.org
leceniem NOAUDIT. Na przykład rozważmy na-
stępującą komendę:
AUDIT select ON hr.employee_salary;
Spowoduje ono logowanie każdego zdarze-
nia odczytu tabeli employee _ salary z przy-
kładowego schematu hr. Możemy też zadecy-
dować, czy chcemy logować po jednym zda-
rzeniu dla każdej serii dostępów (BY ACCESS),
czy każdy dostęp z osobna (BY SESSION). Mo-
żemy też ograniczyć regułę tylko do dostępów
udanych (WHENEVER SUCCESSFUL) lub tylko nie-
udanych (WHENEVER NOT SUCCESSFUL). Pozwa-
la to np. monitorować, czy ktoś nie próbuje od-
czytać zawartości jakiejś ważnej tabeli, nie ma-
jąc do tego uprawnień. Poniższe zapytanie jest
rozszerzeniem poprzedniego o ograniczenie do
wpisów udanych, po jednym dla każdej sesji:
AUDIT select ON hr.employee_salary BY
ACCESS WHENEVER
SUCCESSFUL;
Listę założonych audytów możemy obej-
rzeć, uruchamiając następujące polecenie:
SELECT audit_option, failure, success,
user_name
FROM dba_stmt_audit_opts
ORDER BY audit_option, user_name;
Wynik tego zapytania przydaje się, gdy chce-
my selektywnie wyłączać reguły audytu. Wy-
niki audytu (jeśli są przechowywane w bazie
danych) można obejrzeć nie tylko poprzez ta-
belę SYS.AUD$, ale i poprzez łatwiejsze w lek-
turze zapytanie:
SELECT username, timestamp, action_name
FROM dba_audit_
trail;
Podsumowanie
Wyżej wymienione techniki kontroli dostępu
to zaledwie wierzchołek góry lodowej w boga-
tym arsenale narzędzi Oracle. Zapoznanie się z
nimi jest jednak niezbędne przed zabraniem się
za studiowanie bardziej zaawansowanych me-
chanizmów, do czego wszystkich bardzo zachę-
cam. W Ramce zamieszczono linki do artyku-
łów opisujących wybrane technologie związane
z bezpieczeństwem w systemie Oracle.
CEZARY G. CEREKWICKI
Autor jest z wykształcenia informatykiem i polito-
logiem. Pracował jako projektant, programista, ad-
ministrator, konsultant, tłumacz, koordynator mię-
dzynarodowych projektów, dziennikarz i publicy-
sta. Pisał programy w dziesięciu językach progra-
mowania (od asemblerów po języki skryptowe), w
czterech systemach operacyjnych, na dwóch plat-
formach sprzętowych.
Kontakt z autorem: cerekwicki@tlen.pl
55
 Testowanie oprogramowania
MS Windows CE 5.0
Emulacja na platformie x86
Urządzenia mobilne (np. Pocket PC, Smatrfon) stają się coraz bardziej
popularne. Przyczynia się do tego zarówno wzrost funkcjonalności jak i
coraz bardziej przystępna cena. Duża ilość tychże urządzeń wyposażona
jest przez producenta w system operacyjny klasy MS Windows CE oraz
dedykowane oprogramowanie, związane z jego przeznaczeniem.
Dowiesz się:
• O niezbędnych wymaganiach systemowych;
• Jak zainstalować programy.
Poziom trudności
Z
naczna większość oferowanych na rynku
urządzeń posiada zewnętrzne interfej-
sy komunikacyjne, poprzez które można
się komunikować z PC-tem. Taki interfejs umoż-
liwia także wgrywanie własnych aplikacji. Jest to
ciekawe o tyle, że można tym sposobem znacznie
zwiększyć funkcjonalność posiadanego przez nas
urządzenia. W przypadku jednak, gdy postanowi-
my sami zostać autorami oprogramowania, sprawa
się komplikuje o tyle, że napisane przez nas opro-
gramowanie może posiadać błędy i przed wgra-
niem jego na docelowe urządzenie wypada je wcze-
śniej przetestować. Dzięki udostępnianemu przez
Microsoft oprogramowaniu można skonfiguro-
wać i emulować na stacjach PC w pełni funkcjo-
nalne i wydajne środowisko Windows CE 5.0. Śro-
dowisko to jak już wcześniej wspomniano, zdaje się
być przydatnym narzędziem dla programistów pi-
szących aplikacje lub testerów oprogramowania
dla urządzeń mobilnych wyposażonych właśnie w
Windows CE. Środowisko można skonfigurować
tak aby wizualnie i funkcjonalnie przypominało i
działało jak np. Pocket PC. Taka konfiguracja zosta-
nie opisana w dalszej części artykułu.
Wymagania systemowe
W celu zapewnienia poprawnej emulacji środowi-
ska MS Windows CE 5.0 w oparciu o udostępnia-
ne przez Microsoft narzędzia należy spełnić wy-
mienione niżej wymagania:
• 500-MHz processor – zalecany!;
• Microsoft Windows 2000 Professional SP4
lub Windows XP Professional SP1;
56
Powinieneś wiedzieć:
• Podstawy konfiguracji programów.
• Microsoft .NET Framework, version 1.1;
• połączenie z Internetem.
Ostatni z punktów tj. połączenie z internetem
teoretycznie nie jest wymagane do instalacji MS
Windows CE 5.0 Device Emulator lecz próba in-
stalacji bez dostępu do sieci Internet kończyła się
najczęściej niepowodzeniem.
Instalacja
Przed rozpoczęciem prac instalacyjnych należy
pobrać ze stron Microsoftu następujące składniki
oprogramowania:
• Microsoft Windows CE 5.0 Device Emula-
tor – http://www.microsoft.com/downloads/
details.aspx?familyid=A120E012-CA31-
4BE9-A3BF-B9BF4F64CE72&displaylan-
g=en;
• Microsoft Pocket PC 2003 SDK – http://
www.microsoft.com/downloads/details.aspx?fa-
milyid=9996B314-0364-4623-9EDE-0B5FB-
B133652&displaylang=en;
• Emulator Images for Windows Mobile 2003
Second Edition – http://www.microsoft.com/
downloads/details.aspx?FamilyID=5c53e3b5-
f2a2-47d7-a41d-825fd68ebb6c&displaylan-
g=en.
Instalację rozpoczynamy od uruchomienia pierw-
szego ze ściągniętych programów.
W celu poprawnego przebiegu instalacji pro-
gram potrzebuje połączenia z Internetem, gdyż
podczas kopiowania składników ściąga ze stron Mi-
crosoftu potrzebne do uruchomienia oprogramo-
wania biblioteki.
Teoretycznie instalacja bez połączenia z Inter-
netem też powinna być możliwa, jednak próba
jej przeprowadzenia kończyła się niepowodze-
niem.
Program domyślnie instaluje się w katalogu:
C:\Program Files\Windows CE 5.0 Emulator\
Emulator_500.exe
Po uruchomieniu z menu: Start–>Programy-->
Microsoft Windows CE 5.0–>CE 5.0 Emulator–>
Sample CE Device ukazuje się domyślne okno z sys-
temem operacyjnym emulowanego urządzenia.
Otrzymaliśmy zatem w pełni funkcjonalny sys-
tem, na którym można rozpocząć pracę. System
ten jeszcze można dostroić co będzie podane w na-
stępnych krokach.
Kolejnym (opcjonalnym) krokiem jest instala-
cja pozostałych dwóch składników tj. Microsoft Po-
cket PC 2003 SDK oraz Emulator Images for Win-
dows Mobile 2003 Second Edition. Składniki te za-
wierają dodatkowe obrazy emulowanego systemu.
Konfiguracja
Dzięki możliwości parametryzacji podczas uru-
chamiania emulowanego środowiska możemy
personalizować ustawienia, ustawić sieć, port sze-
regowy i równoległy itp. Uruchomienie z parame-
trem polega na wyedytowaniu skrótu do programu
emulatora np.: Emulator_500.exe /CEImage Nk.bin
/Video 800x600x16 /Ethernet virtualswitch W Tabe-
li 1, przedstawione zostały przykładowe, możliwe
parametry uruchomienia aplikacji.
Dzięki wymienionym opcjom można dowol-
nie sterować uruchomieniem emulatora. W ko-
lejnej części zostaną omówione przykładowe kon-
figuracje.
Konfiguracja emulatora 1
Należy wyedytować właściwości skrótu do urucho-
mienia programu emulatora. W polu element doce-
lowy wpisujemy:
"C:\Program Files\Windows CE 5.0 Emulator\
Emulator_500.exe" nk.cem /vmname
"CE 5.0 (CF 1.0)" /sharedfolder c:\
det /video 240x320x16
Wtedy otrzymamy przykładowe okno urucho-
mionego emulatora ze zmienioną rozdzielczo-
ścią (parametr /video) oraz zmapowanym udo-
stępnionym, współdzielonym folderem c:\det
12/2008
 Systemy konwersacyjne

ze stacją PC (parametr/sharefolder). Jak już
wspomniano wcześniej folder, który ma być
współdzielony należy wcześniej utworzyć.
Konfiguracja emulatora 2
Tym razem zmodyfikowane pole element docelowy
w skrócie do emulatora będzie miało postać tak jak
na Listingu2.
Tym razem w emulatorze uruchomiono obraz
urządzenia Poczet PC.
Konfiguracja emulatora 3
Tym razem w celu uruchomienia emulatora użyj-
my skryptu WSH napisanego w języku Visual Ba-
sic Script. Zawartość Listingu 1 należy skopiować i
zapisać w pliku z rozszerzeniem .vbs.
W efekcie uruchomienia skryptu otrzymujemy
kompletny emulator urządzenia Pocket PC 2003 z
działającymi klawiszami sterującymi. Jest to w peł-
ni funkcjonalne narzędzie dla programisty i teste-
ra aplikacji.
Podsumowanie
W artykule przedstawiono jak sprawnie i skutecz-
nie można na domowym PC skonfigurować w peł-
ni funkcjonalne i wydajne środowisko Windows
CE. Dodatkowym atutem emulowanego systemu
jest fakt, iż posiada on zainstalowany .NET Com-
pact Framework w wersji 1.0 z dodatkiem Service
Pack 2 (1.0.3316.0). Jest to szczególnie potrzebna
informacja dla osób pragnących uruchamiać apli-
kacje napisane na platformie .NET. Wersję .NET
Compact Framework zainstalowaną w emula-
torze sprawdzamy wpisując polecenie cgacutil w
Start–>Run. W odpowiedzi otrzymamy komuni-
kat z numerem wersji. Najprawdopodobniej bę-
dzie to wersja 1.0.3316.0 czyli kod odpowiadają-
cy .NET CF 1.0 SP2.
ARTUR KORNEUSZ
Autor jest z wykształcenia informatykiem-progra-
mistą pracującym w dziale IT dużego przedsiębior-
stwa produkcyjnego (ponad 200 stacji PC). W wol-
nym czasie autor zajmuje się rozwiązaniami z za-
kresu zdalnego sterowania, systemów wbudowa-
nych oraz rozwojem aplikacji webowych (PHP 4/5).
Kontakt z autorem: artur.korneusz@op.pl

Tabela 1. Zestawienie możliwych wartości parametrów uruchomienia emulatora

Parametr Opis
/help Wyświetlenie informacji o możliwych parametrach uruchomienia emulatora.
/video <width>x<height>x<depth>" Ustawienie parametrów rozdzielczości w pikselach <dł>x<szer>x<kolor>
/memorysize <number> Ilość przydzielonej emulatorowi pamięci RAM, standardowo 48Mb.
/ethernet <mode> Ustawienie połączeń sieciowych. Parametr może przyjmować poniższe wartości:
· none (brak sieci)
· shared (połączenie przez NAT)
· virtualswitch (emulator używa pierwszego fizycznego interfejsu sieciowego)
· <MAC adres karty sieciowej> (Wyszczególniamy adres MAC interfejsu sieciowego, który chcemy
przypisać emulatorowi w formacie XX-XX-XX-XX-XX-XX)
/serialport1 <mapping> Ustawienie pierwszego portu szeregowego. Możliwe wartości:
· COM1
· COM2
· COM3
· COM4
· file:<filename>
/serialport2 <mapping> Ustawienie drugiego portu szeregowego. Możliwe wartości:
· COM1
· COM2
· COM3
· COM4
· file:<filename>
/parallelport <mapping> Ustawienie drugiego portu równoległego. Możliwe wartości:
· LPT1
· LPT2
· none
/skin <path> Skórka dla emulatora
/sharedfolder <path> Folder współdzielony ze stacją fizyczną. Wcześniej musi być utworzony na dysku lokalnym
/ceimage <path> Obraz, który ma zostać uruchomiony w emulatorze
/vmname <name> Nazwa emulatora, wyświetlana na pasku tytułowym okna

Listing 1. Przykładowy skrypt uruchamiający emulator start.vbs

Dim WshShell
Set WshShell = CreateObject("WScript.Shell")
q = Chr(34)
strCommandLine = q & "C:\Program Files\Windows CE 5.0 Emulator\Emulator_500.exe" & q & " " & q & "C:\Program Files\Windows CE
Tools\wce420\POCKET PC 2003\Emulation\PPC_2003_WWE.bin" & q & " /sharedfolder " & q & "C:\det" & q & " /video
240x320x16" & " /ethernet shared"& " /skin " & q & "C:\Program Files\Windows CE Tools\wce420\POCKET PC 2003\
Emulation\Pocket_PC_Emulator_Skin.xml" & q
WshShell.Exec(strCommandLine)

Listing 2. Skonfigurowane pole element docelowy

"C:\Program Files\Windows CE 5.0 Emulator\Emulator_500.exe" "C:\Program Files\Windows CE Tools\wce420\POCKET PC 2003\Emulation\PPC_
2003_WWE.bin" /sharedfolder c:\det /video 240x320x16

www.sdjournal.org 57
 Programowanie PHP

Grafika w PHP
Wstęp do zaawansowanej obróbki grafiki w PHP

Jednym z kluczowych elementów każdego serwisu internetowego jest

grafika. Dzięki PHP w dynamiczny sposób możemy ją bez niczyjej ingerencji
uatrakcyjnić lub dostosować do naszych potrzeb.

ciem w formacie JPEG – nic nie stoi na prze-

Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć:
• Jak wykonać interesujące efekty graficzne • Konieczne są podstawy PHP;
przy użyciu PHP; • Przydatne będzie doświadczenie w obsłudze
• Na jakiej zasadzie działają takie operacje jak biblioteki GD.
szum czy rozmycie.
ekranach, począwszy od pierwszych telewi-
zorów kolorowych a skończywszy na ogrom-
Poziom trudności nych telebimach reklamowych. W technice
cyfrowej każdy z kanałów może przyjmować
wartości od 0 do 255. Łatwo policzyć, że do
dyspozycji mamy paletę składającą się z po-
szkodzie, aby pracować na innych forma-
tach, ale pamiętaj o dobraniu odpowiedniej
funkcji do danego pliku ponieważ funkcją
imagecreatefromjpeg() otworzymy jedynie
pliki z rozszerzeniem .jpeg lub .jpg. Następ-
nie do zmiennych $width i $height zapisu-
jemy szerokość i wysokość wcześniej wczyta-
nego obrazu.
Kod choć wydaje się być prosty ma jednak
jedną bardzo istotną wadę. Zwróć uwagę w
jaki sposób pobieramy piksele obrazu – po-
przez zagnieżdżoną pętle wykonującą swo-
ją zawartość dokładnie tyle razy z ilu pik-

P
HP oferuje dostęp do bardzo intere- nad 16 milionów różnych kolorów. seli składa się dany obraz. Dla niewielkie-
sujących bibliotek operujących na pli- go zdjęcia o rozdzielczości 800x600 daje to
kach graficznych. Jedną z nich jest po- Skala szarości prawie pół miliona pikseli, w rezultacie in-
pularna GD i to na niej będziemy bazować ze Pierwszym przykładem jaki wykonamy jest terpreter PHP ma niemało pracy bo 3,5 mi-
względu na jej powszechną dostępność i du- prosty efekt zamiany kolorowego zdjęcia do liona linijek kodu do przeczytania. Wyobraź
że możliwości.Jest zainstalowana na niemal zdjęcia w skali szarości. Jedną z prostszych sobie taki skrypt w jednym pliku zajmujący
każdym serwerze, jednak dla pewności po- i najczęściej stosowanych metod na tę ope- prawie 140MB na serwerze. Ponieważ skryp-
winniśmy to sprawdzić wywołując funkcję rację jest uśrednienie wszystkich trzech ka- ty PHP nie są kompilowane tylko interpre-
gd_info() oraz wyświetlając jej wynik. nałów RGB. Operacja ta polega na pobraniu towane znacząco odbija się to na ich wydaj-
wartości koloru każdego piksela z osobna, ności. Z tego powodu powinniśmy więc jak
var _ dump(gd _ info()); rozbiciu jego na trzy składowe, uśrednieniu najwięcej używać funkcji już skompilowa-
ich oraz zapisaniu nowej wartości. Przykład nych i zapisanych w bibliotekach PHP które
Osobiście pisząc ten artykuł dysponowałem takiego programu przedstawiony jest na Li- są zdecydowanie wydajniejsze od tych inter-
wersją 2.0.34. Używać jednak będziemy jedy- stingu 1. W pierwszej linijce kodu do zmien- pretowanych. W przypadku operacji na pli-
nie podstawowych funkcji dlatego z pewno- nej $image wczytujemy plik z naszym zdję- kach graficznych szczególnie polecam funk-
ścią wszystkie przykłady będą działały rów-
nież i na starszych wersjach tej biblioteki.
Zanim przejdziemy do części praktycz-
nej chciałbym napisać jeszcze dwa zdania
o sposobie reprezentacji kolorów w forma-
tach cyfrowych. Rozróżniamy kilka modeli
przestrzeni barw, najpopularniejszą i najczę-
ściej stosowaną jest RGB której skrót pocho-
dzi od zestawienia angielskich nazw trzech
kolorów podstawowych zwanych też kanała-
mi – Red, Green oraz Blue. Połączone ze so-
bą kanały tworzą jeden piksel. Odpowiednio
dobierając ich wartości możemy w rezultacie
uzyskać każdy kolor. Model ten stosowany
jest od wielu lat praktycznie we wszystkich Rysunek 1. Przykład rozmycia

58 12/2008
 Grafika w PHP

cję imagefilter z której pomocą wykona-

my różne interesujące operacje – w tym
właśnie zamiana kolorowego obrazu do
skali szarości. Nasz program w przykładzie
pierwszym jest kilkadziesiąt razy wolniej-
szy od funkcji imagefilter wykonującej tę
samą czynność. W praktyce jednak nie za-
wsze ta funkcja jest dostępna dlatego powin-
niśmy to przewidzieć i w razie potrzeby wy-
korzystać swój odpowiednik. Na Listingu 2
możesz zobaczyć proste rozwiązanie.
Dodam, że aby zwiększyć wydajność na-
szego algorytmu powinniśmy maksymalnie
zoptymalizować kod. Proponowałbym za-
cząć od zwolnienia niepotrzebnie zajmowa-
nej pamięci serwera przez usunięcie wszyst-
kich zbędnych zmiennych. Zauważmy, że
zmienne $red, $green oraz $blue nie są tak
naprawdę nikomu potrzebne i lepiej jeśli by-
śmy ich w ogóle nie deklarowali tylko bezpo-
średnio wpisali ich wartości podczas oblicza-
nia $bwcolor. W ten sposób zyskamy nawet
do kilku procent wydajności a to bardzo wie-
le. Ze względu na czytelność Listingu zdecy-
dowałem się nie optymalizować kodu w ten
sposób.

Szum monochromatyczny
Kolejnym ciekawym przykładem operacji na
plikach graficznych jaki wykonamy będzie
efekt szumu monochromatycznego. Przed
Rysunek 2. Zdjęcie przed efektem rozmycia poziomego
przystąpieniem do programowania powinni-
śmy zastanowić się nad odpowiednim algoryt-
mem takiej operacji. Szum to nic innego jak lo-
sowe drgania wartości kolorów poszczególnych
pikseli. W przypadku szumu monochroma-
tycznego jednakowej zmianie ulegają wszystkie
trzy składowe koloru.
Jest to już nieco bardziej rozbudowana
operacja od tej z którą zapoznaliśmy się w
przykładzie pierwszym. Początek jest typo-
wy, wczytujemy zdjęcie oraz pobieramy je-
go szerokość i wysokość. Następnie deklaru-
jemy zmienną $intensive od której głównie
zależy końcowy efekt. Odpowiada ona za si-
łę wcześniej wspominanych drgań o czym za-
raz się przekonamy. Dwie zagnieżdżone w
sobie pętle oraz sposób rozbicia pikseli na
trzy składowe są już Tobie znane z poprzed-
niego przykładu. Dłużej przyjrzyjmy się ko-
lejnym linijkom kodu. Zmienna $rand za-
wiera wylosowaną liczbę całkowitą w prze-
dziale od -$intensive do +$intensive. Na-
stępnie za jej pomocą w prosty sposób reali-
zujemy idee drgań kolorów pikseli. Przykła-
dowo dla $intensive = 30 końcowa wartość
każdego z kanału może wzrosnąć lub zma-
leć o 30. Pamiętajmy, że wartość koloru nie
może być mniejsza od 0 ani większa od 255
dlatego wprowadziliśmy po dwa wyjątki dla
każdego z kanału. Spróbuj teraz samodziel-
nie tak zmienić program, aby uzyskać efekt
szumu kolorowego. Przypomnę, że w prze-
ciwieństwie do szumu monochromatycz- Rysunek 3. Zdjęcie po efekcie rozmycia poziomego

www.sdjournal.org 59
 Programowanie PHP

nego w którym takiej samej zmianie ulega-

Listing 1. Zamiana kolorowego zdjęcia do skali szarości ją wszystkie kanały koloru efekt szumu kolo-
$image = imagecreatefromjpeg('photo.jpg'); rowego wymaga niezależnych drgań każdego
// Pobieramy wymiary zdjęcia kanału z osobna.
$width = imagesx($image);
$height = imagesy($image); Rozmycie poziome
// Pętla dzięki której pobierzemy każdy piksel i wykonamy na nim operacje Ostatnim efektem jaki wykonamy jest roz-
for ($x=0 ; $x < $width ; $x++) { mycie poziome. Jeżeli popatrzysz przez za-
for ($y=0 ; $y < $height ; $y++) { parowane szkiełko zobaczysz, że obraz za
$rgb = imagecolorat($image, $x, $y); nim staje się niewyraźny. W jaki sposób jed-
// Rozbijamy kolor na jego trzy kanały nak zinterpretować taki efekt żeby był on
$red = ($rgb >> 16) & 0xFF; zrozumiały dla komputera dla którego każ-
$green = ($rgb >> 8) & 0xFF; dy obraz to tylko ciąg pikseli i nic więcej?
$blue = $rgb & 0xFF; Spójrz na Rysunek 1. Ukazuje on rezultat
// Uśredniamy wszystkie składowe koloru działania typowego efektu rozmycia. Po le-
$bwcolor = round(($red + $green + $blue) / 3); wej stronie widzimy, że kod kreskowy jest
// Zamieniamy kolorowy piksel do skali szarości dokładnie wyraźny. Zauważmy co dzieje się
$color = imagecolorallocate($image, $bwcolor, $bwcolor, $bwcolor); z nim po przepuszczeniu go przez filtry roz-
imagesetpixel($image, $x, $y, $color); mywające o różnych mocach. Obraz staje się
} coraz bardziej nieczytelny, zanika tło przez
} co trudniej jest nam dostrzec sam kod. Czar-
ne kreski wtapiają się w białe tło zmniejsza-
// Zapisujemy gotowe zdjęcie w skali szarości jąc pomiędzy sobą kontrast. Widzimy, że ob-
imagejpeg($image, 'grayscale.jpg', 80); raz staje się jednolity, piksele upodobnia-
ją się wzajemnie do siebie. Rozmycie jest to
Listing 2. Sprawdzanie dostępności funkcji imagefilter nic innego jak zbliżanie się do siebie warto-
if (function_exists('imagefilter')) { ści kolorów sąsiednich pikseli.
// Nakładamy na zdjęcie filtr jeżeli serwer obsługuje funkcję imagefilter Przeanalizujmy teraz Listing 4. Większość
imagefilter($image, IMG_FILTER_GRAYSCALE); fragmentów z pewnością znasz z poprzed-
} else { nich przykładów dlatego skupimy się tyl-
// Tutaj nasza alternatywna funkcja dla serwerów z brakiem funkcji imagefilter ko na sercu całej operacji. Zaczyna się ono
} wraz ze sprawdzeniem przy pomocy funkcji
isset() czy został zdefiniowany kolor po-
Listing 3a. Efekt szumu monochromatycznego przedniego piksela. Po co w ogóle to spraw-
$image = imagecreatefromjpeg('photo.jpg'); dzamy? To dość istotne ponieważ pierwszy
piksel obrazu nie posiada swojego poprzed-
$width = imagesx($image); nika. Pozbawiając kodu tego warunku jed-
$height = imagesy($image); nocześnie uznalibyśmy tym samym, że po-
przednik pierwszego piksela który nie ist-
$intensive = 25; nieje ma kolor czarny (wartości wszystkich
składowych koloru wynosiłby 0). W rezulta-
for ($x=0 ; $x < $width ; $x++) { cie przykładowo na błękitnym niebie otrzy-
for ($y=0 ; $y < $height ; $y++) { malibyśmy w lewym górnym rogu delikat-
$rgb = imagecolorat($image, $x, $y); ną, czarną kreskę co chyba nie wyglądałoby
za dobrze. Dlaczego jednak sprawdzamy tyl-
$red = ($rgb >> 16) & 0xFF; ko kanał czerwony a nie wszystkie trzy? Nie
$green = ($rgb >> 8) & 0xFF; warto sprawdzać wszystkich składowych ko-
$blue = $rgb & 0xFF; loru bo jeżeli zdefiniowany jest jeden to zde-
finiowane też są pozostałe. W ten prosty
// Losujemy wartość zmiennej odpowiadającej za drgania sposób zwiększymy wydajność całej opera-
$rand = rand(-1 * $intensive, $intensive); cji. Następnie tworzymy pętlę w której cie-
le uśredniamy wartości kolorów aktualne-
// Obliczamy nową wartość koloru dla kanału czerwonego go piksela oraz poprzedniego. Pętla ta wyko-
$red = $red + $rand; na się dokładnie tyle razy ile wynosi zmien-
// Realizujemy wyjątki dla kanału czerwonego na $intensive. Nietrudno zauważyć, że im
if ($red > 255) $red = 255; większa wartość tej zmiennej tym piksele
if ($red < 0) $red = 0; są do siebie bardziej upodobniane co w re-
zultacie przekłada się na siłę rozmycia. Po
// Obliczamy nową wartość koloru dla kanału zielonego tej czynności modyfikujemy aktualny pik-
$green = $green + $rand; sel, zapamiętujemy jego kolor i przechodzi-
// Realizujemy wyjątki dla kanału zielonego my do operacji na kolejnym pikselu. Końco-
if ($green > 255) $green = 255; wy efekt dla $intensive = 6 możesz zoba-
if ($green < 0) $green = 0; czyć na Rysunku 2 oraz 3. Opierając się o ten
przykład zastanów się w jaki sposób wyko-

60 12/2008
 Grafika w PHP

nać efekt rozmycia pionowego. Podpowiem, w rezultacie uzyskać rozmycie na całej po- Co dalej po wstępie do zaawansowanej ob-
że nie musisz wcale zmieniać ciała pętli, wy- wierzchni. Pamiętaj też, że efekt ten mo- róbki grafiki w PHP? Dalsza zabawa. Wy-
starczy, że odpowiednio zmodyfikujesz spo- żesz uzyskać również przez użycie funkcji zwaniem może być napisanie algorytmu wy-
sób pobierania poszczególnych pikseli. Spró- imagefilter. Staraj się korzystać z niej jak ostrzającego zdjęcie który bardzo ogólnie uj-
buj również połączyć oba te programy, aby najczęściej a zyskasz na wydajności. mując jest odwrotną operacją do procesu
rozmycia – kolory pikseli zamiast zbliżać,
Listing 3b. Efekt szumu monochromatycznego oddalają się od siebie. Przed tym warto jed-
nak na rozgrzewkę spróbować czegoś prost-
// Obliczamy nową wartość koloru dla kanału niebieskiego szego, na przykład negacji kolorów czy filtru
$blue = $blue + $rand; typu sepia. Dla najbardziej ambitnych za-
proponować mogę automatyczne usuwanie
// Realizujemy wyjątki dla kanału niebieskiego efektu czerwonych oczu.

if ($blue > 255) $blue = 255; Podsumowanie

if ($blue < 0) $blue = 0; Mam nadzieje, że zachęciłem choć część czy-
telników do dalszej zabawy z obróbką gra-
$color = imagecolorallocate($image, $red, $green, $blue); fiki używając PHP. Artykuł jest zaledwie
imagesetpixel($image, $x, $y, $color); wstępem do tego zagadnienia o którym moż-
} na by pisać wielotomowe książki. Jednak na-
} wet najbardziej opasłe księgi nigdy nie zastą-
pią doświadczenia i własnych prób. Oczywi-
imagejpeg($image, 'noised.jpg', 80); ste jest też, że największe ilości wiedzy przy-
chodzą drogą zabawy, a w tematyce obrób-
Listing 4. Rozmycie poziome ki grafiki można przypomnieć sobie radość
$image = imagecreatefromjpeg('photo.jpg'); minionego dzieciństwa. Jeśli ono jeszcze To-
bie nie minęło to radości nigdy za wiele. Je-
$width = imagesx($image); żeli masz tylko jakieś problemy z urucho-
$height = imagesy($image); mieniem przedstawionych przykładów, py-
$intensive = 6; tania lub propozycje to napisz do mnie na
a@br-design.pl.
for ($y=0 ; $y < $height ; $y++) { Na zakończenie chciałbym jeszcze udzie-
for ($x=0 ; $x < $width ; $x++) { lić jednej prostej lecz istotnej rady. Operując
na plikach graficznych używając PHP pamię-
$rgb = imagecolorat($image, $x, $y); taj, że zdecydowana większość takich pro-
gramów jak przedstawione w tym artyku-
$red = ($rgb >> 16) & 0xFF; le bazuje na dwóch zagnieżdżonych w sobie
$green = ($rgb >> 8) & 0xFF; pętlach, które umożliwiają nam na łatwy do-
stęp do każdego piksela. Dla zwiększenia wy-
$blue = $rgb & 0xFF; dajności staraj się maksymalnie ograniczyć
ich ilość. Dobrym przykładem może być pe-
// Sprawdzamy czy zdefiniowany jest kolor poprzedniego piksela wien serwis społecznościowy który umożli-
wia swoim użytkownikom przesłanie zdjęcia
if (isset($p_red)) { które następnie zostanie zmniejszone do od-
for ($i = 0 ; $i < $intensive ; $i++) { powiednich rozmiarów i zamienione do ska-
li szarości. Bardzo istotne jest tutaj zachowa-
// Uśrednij kolor aktualnego piksela oraz poprzedniego nie kolejności. Wyobraź sobie, że ktoś prze-
syła formularzem zdjęcie o rozdzielczości
$red = ($red + $p_red) / 2; dziesięciu megapikseli. Jaka byłaby odpo-
$green = ($green + $p_green) / 2; wiedź jeżeli w pierwszej kolejności wyko-
$blue = ($blue + $p_blue) / 2; nalibyśmy operacje konwertowania zdjęcia
} do skali szarości? To zależy od serwera, ale
} najprawdopodobniej po kilkudziesięciu se-
kundach oczekiwania na jakiś wynik użyt-
$color = imagecolorallocate($image, $red, $green, $blue); kownik otrzymałby niezbyt miły komunikat
imagesetpixel($image, $x, $y, $color); od przeglądarki. Dlatego tak ważna jest ko-
// Zapamiętaj kolor piksela lejność wykonywanych operacji – najpierw
$p_red = $red; skalowanie do żądanych rozmiarów a dopie-
$p_green = $green; ro potem wszelkie efekty.
$p_blue = $blue;
} ADAM BLOK
} Autor jest studentem informatyki na Uniwersytecie
Gdańskim, freelancerem oraz programistą w gdań-
imagejpeg($image, 'blurred.jpg', 80); skiej agencji interaktywnej br-design.pl.
Kontakt z autorem: a@br-design.pl

www.sdjournal.org 61
 Programowanie PHP
Własny słup
ogłoszeniowy
Przygotowanie oraz publikacja aplikacji na serwerze
Gdy już zadbaliśmy o przygotowanie działającej aplikacji, czas na dopracowanie
kilku detali, dzięki którym naszą aplikację można uznać za profesjonalnie
wykończoną. W drugiej części zaprezentuję, w jaki sposób możemy zamieścić
aplikację na serwerze oraz w sprawny sposób ją aktualizować.
Dowiesz się:
• W jaki sposób przygotować przyjazne komu-
nikaty błędów;
• Jak zadbać o zadeklarowanie odpowiednich
meta-informacji w nagłówku aplikacji;
• W jaki sposób na bieżąco aktualizować aplika-
cję na serwerze.
Poziom trudności
W
poprzednich artykułach przygoto-
waliśmy dobrze działającą aplikację.
Ale czy na prawdę możemy powie-
dzieć, że nasza aplikacja jest skończona?
Metainformacje naszej aplikacji
Do tej pory nasza aplikacja posiadała tytuł symfo-
ny project. Zarówno konfigurację tytułu, jak i in-
nych metainformacji możemy dokonać w pliku
view.yml znajdującym się w katalogu postup/apps/
postup/config/. Zdefiniujemy tam:
• title – tytuł aplikacji widoczny w tytule
okna przeglądarki lub wynikach wyszukiwa-
nia; ustawmy Serwis ogłoszeniowy;
• robots – informacja dla robotów wyszu-
kiwarek; domyślnie ustawione jest index,
follow zezwalające na zapamiętywanie
stron;
• description – opis strony; widoczny w wy-
nikach wyszukiwania; ustawmy Serwis ogło-
szeniowy stworzony na potrzeby PHP Starterkit
o frameworku symfony;
• keywords – słowa kluczowe; ustawmy ogło-
szenia, serwis, symfony;
• language – zdefiniowanie domyślnego języ-
ka; ustawmy pl;
• author – informacje o twórcy strony.
62
Powinieneś wiedzieć:
• W jaki sposób stworzyć aplikację z symfony;
• Jak zbudowana jest aplikacja w symfony;
• Jak korzytać z protokołów FTP oraz SSH.
Metainformacje możemy również zmieniać
dla określonej akcji. Dla przykładu możemy
ustawić, aby w konkretnym ogłoszeniu po-
kazywany był jego tytuł jako tytuł całej stro-
ny. Wystarczy wtedy dopisać na końcu akcji
executeShow():
$this->getContext()->getResponse()-
>setTitle($this->ad-
>getTitle());
Strony błędów
Przed opublikowaniem aplikacji warto spraw-
dzić, czy wszystko wygląda i działa tak, jak się
tego spodziewamy.
Domyślny moduł
W sytuacji gdy nie posiadamy skonfigurowa-
nego pliku reguł rutowania, symfony urucha-
mia domyślny moduł i akcję zdefiniowaną pod
parametrami default_module oraz default_
action w pliku settings.yml (w katalogu postup/
apps/postup/config/).
W związku z tym, że posiadamy skonfigu-
rowany plik routing.yml ta sytuacja nas nie do-
tyczy. Zachęcamy jednak do uporządkowania
ekranu i wprowadzenia poprawnych informa-
cji o domyślnym module i akcji:
all:
.actions:
default_module: advertisement
default_action: list
Strona błędu 404
Strona błędu 404 pokazuje się w sytuacji, gdy
wprowadzany przez użytkownika adres nie ist-
nieje. Symfony posiada zdefiniowany domyśl-
ny moduł default, pokazujący komunikat błędu
404. Jednak wygląd ten z całą pewnością różni
się od wyglądu naszej aplikacji i może zdezorien-
tować niejednego użytkownika albo – co ważniej-
sze – nie świadczyć zbyt korzystnie o profesjonal-
nym wykonaniu aplikacji.
Zacznijmy od wyłączenia domyślnych komu-
nikatów błędów. Otwórzmy plik settings.yml, a na-
stępnie wykasujmy w atrybucie enabled_modules
moduł default. Utworzymy swój własny domyśl-
ny moduł, wprowadzając w katalogu projektu ko-
mendę:
> symfony init-module postup default
Przyjrzyjmy się jeszcze plikowi settings.yml. Gdy
nie mamy zdefiniowanych parametrów error _
404 _ module oraz error _ 404 _ action, Symfo-
ny wywołuje domyślnie moduł default oraz ak-
cję error404. Korzystając z tej wiedzy, utworzy-
my akcję error404 w pliku actions.class.php, na-
szego domyślnego modułu (w katalogu postup/
apps/postup/modules/default/actions/).
class defaultActions extends sfActions
{
public function executeError404()
{
}
}
Następnie utworzymy szablon wyglądu erro-
r404Success.php z odpowiednim komunikatem
(Listing 1).
Strona dla wyłączonej
aplikacji oraz przypadki
pojawienia się krytycznego błędu
Przed uruchomieniem naszej aplikacji na ser-
werze, powinniśmy zadbać jeszcze o odpowied-
12/2008
 Własny słup ogłoszeniowy

nie wyglądy dwóch ekranów – ekranu wyłą- projektu. Aby szybko to zrobić, wystarczy za- padku kolejnego przesłania marnujemy czas na po-
czonej aplikacji oraz w przypadku pojawienia mrozić (z ang. freeze) aplikację komendą: nownym przesłaniu całego projektu lub na prze-
się problemu z poprawnym otwarciem stro- glądaniu które pliki się zmieniły od poprzedniej
ny. W związku z tym, że oba te ekrany urucha- > symfony freeze aktualizacji. Przesyłanie selektywne zmienionych
miane są w sytuacji, gdy uruchomienie symfo- plików może również rodzić problemy z pojawia-
ny nie jest zakończone poprawnie, ich wyglądy która automatycznie przeniesie zawartość kata- jącymi się błędami w trakcie przesyłania niekom-
nie są załadowywane z żadnego modułu w na- logi lib/ oraz data/ w odpowiednie miejsce, doda pletnego projektu.
szej aplikacji, tylko z katalogu web/errors/. Defi- potrzebne pliki do katalogu web/ oraz odpowied- Z pomocą przychodzi przygotowana w symfo-
niujemy tam: nio ustawi plik konfiguracyjny. Po zamrożeniu, ny, zdalna synchronizacja rsync, wykorzystująca
można zamieszczać bibliotekę na serwerze, bez protokół SSH. Rsync odpowiada za wydajną przy-
• plik error500.php: w którym zamieszczamy dbania o bibliotekę PEAR na serwerze, czy zdefi- rostową metodę przesyłania plików na serwer, któ-
informacje, która ma się pojawić w przypad- niowane inne wersje biblioteki, również symfony, ra w odróżnieniu do FTP przesyła jedynie zmie-
ku wystąpienia wewnętrznego błędu serwera na serwerze. W przypadku konieczności odmroże- nione pliki na serwer. Samą synchronizację z ser-
(z ang. internal server error); nia, możemy podać komendę: werem można dokonać prostą komendą:
• plik unavailable.php: który pojawia się w
przypadku wyłączenia aplikacji lub gdy trwa > symfony unfreeze > symfony sync produkcyjny
czyszczenie cache'a
która usunie poprzednio dokonane zmiany. Jednak aby ta komenda zadziałała poprawnie, na-
Wysyłanie gotowej leży odpowiednio skonfigurować połączenie, w
aplikacji na serwer Zdalna synchronizacja rsync pliku w pliku config/properties.ini naszego projek-
Gotową zamrożoną aplikację, nareszcie bez pro- tu. Przykładową konfigurację zamieszczamy na
Zamrażanie aplikacji blemów możemy wrzucić na serwer. Przy wy- Listingu 2. Samo wywołanie komendy symfony
Przygotowana przez nas aplikacja, aby popraw- syłaniu, możemy oczywiście skorzystać z trady- rsync spowoduje wyświetlenie listy plików, któ-
nie działała na serwerze musi posiadać bibliote- cyjnej metody przesyłania przez FTP. Jednak jest re wymagają synchronizacji, bez kopiowania. Je-
ki symfony lib/ oraz data/ w katalogu naszego ona przyjemna tylko za pierwszym razem, w przy- żeli chcemy dokonać synchronizacji, potwierdza-
my nasz wybór, dopisując na końcu go:
Listing 1. Strona szablonu wyglądu dla nieistniejących stron.
> symfony sync produkcyjny go
<h3 class="red">Strona o podanym adresie nie istnieje.</h3>
<p>Strona, której szukasz, mogła zostać usunięta, zmieniono jej nazwę lub jest Po dokonanej synchronizacji, bezwzględnie mu-
tymczasowo niedostępna.</p> simy pamiętać o wyczyszczeniu pamięci pod-
<p><?php echo link_to('Strona główna', '@homepage') ?></p> ręcznej, komendą:

Listing 2. Odpowiednio skonfigurowane połączenie > symfony cc

name=postup
Podsumowanie
[produkcyjny] Na przykładzie naszego słupa ogłoszeniowego
host=postup.symfony.pl przedstawiłem jeden skrawek potęgi w funkcjo-
port=22 nalności symfony w budowaniu profesjonalnych
user=uzytkownik aplikacji internetowych. W ciągu wielu lat pra-
dir=/home/kowalski/postup/ cy w tym frameworku w firmie TeamLab, mogę
śmiało polecić go wszystkim tym, którzy planują
zbudować szybko i profesjonalnie program, któ-
ry może sięgać dużych oglądalności i być tworzo-
Czy aplikacja jest gotowa? ny przez spore zespoły programistów. Na koniec
• Nadaj aplikacji odpowiednie metainformacje w pliku konfiguracji view.yml (takie jak tytuł, in- pozostaje mi tylko życzyć sukcesów w pracy. W ra-
formacje dla robotów, opis, słowa kluczowe czy język); zie pytań, odsyłam do serwisu polskiej społeczno-
• Zadbaj o odpowiedni wygląd błędów typu 404, 500 czy stron bezpieczeństwa. Po usta- ści symfony: http://www.symfony.pl.
wieniu tych stron należy wyłączyć w enabled _ modules moduł default z konfiguracji
settings.yml;
• Sesje korzystające z ciasteczek (ang. cookies) w przeglądarce oraz same ciasteczka nazywa-
ją się domyślnie symfony. Przed opublikowaniem aplikacji powinno się ukryć informację, że PIOTR PLENIK
aplikacja korzysta z Symfony; Współzałożyciel firmy TeamLab.pl, specjalizującej się
• Plik robots.txt znajdujący się w katalogu web/ domyślnie jest pusty. Należy zdefiniować, jakie w wytwarzaniu oprogramowania klasy enterprise. Re-
informacje roboty indeksujące z wyszukiwarek powinny zapamiętywać, a jakie nie; daktor serwisu www.symfony.pl. Programista PHP od
• Przeglądarki internetowe przy ładowaniu twojej strony będą chciały pobrać plik favicon.ico
ośmiu lat, od dwóch lat tworzący biznesowe aplikacje
przy pierwszym otwarciu strony. Zadbaj o reprezentacyjną ikonę dla aplikacji, widoczną w
pasku adresu lub po dodaniu do Ulubionych. Sprawia to wrażenie nie tylko kompletnej apli- w Symfony. Programista Stowarzyszenia Klon/Jawor
kacji, ale również zapobiega pojawianiu się dużej liczby błędów 404 w logo serwera. przy największym Ogólnopolskim Portalu dla Organi-
zacji Pozarządowych www.ngo.pl. Student ostatniego
roku Polsko-Japońskiej Wyższej Szkoły Technik Kom-
puterowych. Interesuje się zarządzaniem projekta-
Rsync dla Windowsa mi biznesowymi oraz open source, programowaniem
Windowsowi użytkownicy mogą wykorzystywać alternatywne oprogramowanie do wykorzystu-
jące metodę rsync, zwanej cwRsync. (PHP, ASP.NET, Java), a także bazami danych (MS SQL,
Strona programu: www.itefix.no/cwrsync/ Postgres, MySQL).
Kontakt z autorem: piotr.plenik@teamlab.pl

www.sdjournal.org 63
 Programowanie urządzeń mobilnych
Programowanie
gier dla Symbian OS
Rozwijamy grę
W poprzedniej odsłonie cyklu zbudowaliśmy pierwszą, grywalną wersję
projektu LaserQuest. W niniejszym odcinku skupimy się na rozszerzeniu
funkcjonalności wspomnianej gry, analizując przy tym takie kluczowe
składniki warsztatu programisty Symbian OS jak deskryptory oraz
operacje wejścia/wyjścia na plikach.
Dowiesz się:
• Na co zwrócić uwagę przy projektowaniu gier
dla urządzeń mobilnych;
• Jak obsługiwać napisy w aplikacjach pod Sym-
bian OS korzystając z deskryptorów;
• Jak oprogramować operacje wejścia/wyjścia
na plikach pisząc aplikacje dla Symbian OS.
Poziom trudności
Rozwijamy grę!
Mam nadzieję, że wszyscy Czytelnicy niniejsze-
go cyklu artykułów mieli okazję uruchomić ro-
boczy projekt LaserQuest, opracowany w ramach
poprzedniego odcinka. Ci którzy zadali sobie ten
trud muszą przyznać, że sama rozgrywka daje co
prawda wiele radości i satysfakcji, aczkolwiek pro-
gram jako całość, trudno nazwać pełną grą. W dzi-
siejszym odcinku skupimy się na rozszerzeniu ist-
niejącej postaci LaserQuest o elementy typowe
grom o podobnym gatunku. Przy tej okazji na-
uczymy się obsługi operacji wejścia/wyjścia i po-
znamy mechanizm deskryptorów w Symbian OS.
Warstwa logiki gry – koncepcja
Tym razem na warsztat weźmiemy przede wszyst-
kim warstwę logiki gry. Pojęcie logika gry często
mylone jest z takimi pojęciami jak silnik gry, bądź
logika silnika gry. Aby dobrze zrozumieć różni-
ce pomiędzy tymi pojęciami posłużę się następu-
jącym przykładem. Rozważmy grę piłkarską – w
której sterując wybraną drużyną – odbywamy ko-
lejne rozgrywki, pnąc się po szczeblach hierarchii
ligowej bądź walcząc o Puchar Mistrzostw Świata.
W tym przypadku głównym silnikiem gry będzie
ta część programu, która odpowiada za przepro-
64
rQuest? Sprawa może wydawać się banalna, ale
Powinieneś wiedzieć: nie jest to do końca zgodne z prawdą. Pierwszy
• Jak się programuje w języku C++; pomysł, który mi przyszedł do głowy był następu-
• W jaki sposób zbudowana jest bazowa wersja jący – skoro LaserQuest bazuje na pomyśle Laser-
LaserQuest, opisana w poprzednim odcinku manii, to być może warto przyjrzeć się jak kwestia
cyklu. logiki gry została rozwiązana w oryginale. Orygi-
nalna wersja gry (wydana na małe Atari) była ty-
tułem dość ambitnym – gracz miał do pokona-
nia 53 etapy, przy czym dysponował pięcioma ży-
ciami. Co prawa w grze nie występowały wrogie
wadzanie rozgrywki – sterowanie ruchami prze- jednostki atakujące nasz pojazd, aczkolwiek sto-
ciwników, obsługa fizyki piłki oraz graczy itd. Z sunkowo łatwo można było zapędzić się w przy-
kolei logika gry, to pojęcie szczersze – obejmujące słowiowy kozi róg, czyli poprzez błędne i nieod-
aplikację całościowo. Na poziomie logiki gry silnik wracalne ustawienie elementów planszy – zna-
meczu jest tylko pojedynczym klockiem. W war- leźć się w sytuacji kiedy dany poziom stawał się
stwie logiki aplikacji musimy oprogramować za- niemożliwy do ukończenia. W takim przypadku
sady wszystkich możliwych trybów gry – Puchar pozostawało jedynie wcisnąć klawisz Esc i rozpo-
Świata, rozgrywki ligowe, mecze towarzyskie itd. cząć dany etap od początku – oczywiście z liczni-
Tutaj podejmujemy decyzje czy gra – jako całość kiem żyć pomniejszonym o jeden. Teoretycznie,
– zakończyła się sukcesem czy porażką. Na pozio-
mie warstwy logiki zarządza się też zazwyczaj pro-
cesem zapisywania i odczytywania stanu gry.
Warto zastanowić się, jak powyższe rozważa-
nia odnoszą się do LaserQuest? Sprawa jest pro-
sta – w naszym projekcie potrzebujemy warstwy,
w której umieścimy kod odpowiedzialny za podej-
mowanie decyzji w stylu, który poziom wczytać ja-
ko kolejny?, lub czy ukończenie aktualnego poziomu
równoważne jest z zakończeniem całej gry?. Ta wła-
śnie warstwa definiować będzie logikę gry Lase-
rQuest. Co uważniejsi Czytelnicy pamiętają za-
pewne, że przy projektowaniu architektury na-
szej aplikacji przewidzieliśmy tę ewentualność i
przygotowaliśmy sobie miejsce, w którym doce-
lowo miał się znaleźć kod odpowiedzialny za tego
typu funkcjonalność. Mowa oczywiście o klasach
CLaserQuestGame, CLaserQuestGamePlayMode
oraz CLaserQuestGameMenuMode.
Skoro na poziomie koncepcyjnym wiemy już
co chcemy zrobić i mamy wpasowaną tę koncep- Rysunek 1. Wyrenderowany poziom gry
cję w całokształt architektury aplikacji – pora za- odpowiadający danym zapisanym w pliku
dać sobie pytanie: jak ma wyglądać logika Lase- konfiguracyjnym z Listingu 2
12/2008
 Programowanie gier dla Symbian OS

można by podobny mechanizm zaimplemento- Listing 1. Implementacja funkcji wczytującej dane określonego poziomu gry z pliku
wać w LaserQuest, ale zastanówmy się czy rze-
czywiście będzie to najlepsze z możliwych roz- void CLaserQuestGameBoardEngine::LoadGridDataAndResetL(
wiązań. Ja dla przykładu jestem w stanie wyobra- const TDesC& aFileName )
zić sobie całkiem realistyczną sytuację kiedy to {
– pozbawiony przez moją uroczą małżonkę stan- RFs fs;
dardowego środka lokomocji (czytaj samochodu) User::LeaveIfError( fs.Connect() );
– zmuszony jestem udać się do pracy za pośred- CleanupClosePushL( fs );
nictwem środków komunikacji miejskiej. Załóż-
my, że w trakcie tej – około 30 minutowej – po- RFileReadStream reader;
dróży, dla zabicia czasu gram w LaserQuest, prze- reader.PushL();
chodząc powiedzmy – 5 etapów. Dojeżdżam do User::LeaveIfError( reader.Open( fs,
pracy – i co dalej? Mógłbym teoretycznie pozo- aFileName,
stawić aplikację działającą w tle – Symbian jest EFileRead ) );
przecież systemem obsługującym wiele aplika-
cji działających jednocześnie (pilni Czytelnicy TBuf8< KLaserQuestCoreGridMaxWidth > gridLine;
pierwszego docinka niniejszego cyklu pamięta-
ją zapewne, że w sytuacji utraty focus'a pętla na- for ( TInt y = 0;
szej gry zostanie wstrzymana) – i kontynuować y < KLaserQuestCoreGridMaxHeight; ++y )
zabawę wracając do domu. Aczkolwiek istnie- {
je niebezpieczeństwo, iż w międzyczasie (np. w reader.ReadL( gridLine );
trakcie przerwy obiadowej) chciałbym pochwa- for ( TInt x = 0;
lić się koledze swoją nową grą i dać mu do przej- x < KLaserQuestCoreGridMaxWidth; ++x )
ścia pierwszy etap – na próbę. W tej sytuacji mu- {
siałbym przerwać swoją grę. Oczywiste jest z ko- if ( '+' == gridLine[ x ] )
lei, że wracając po południu do domu chciałbym {
kontynuować grę od miejsca, w którym ją zakoń- iOriginalVehiclePosX =
czyłem. Esencję opisanej wyżej sytuacji można x + KGuardRingWidth;
streścić w jednym zdaniu – większość (o ile nie iOriginalVehiclePosY =
wszystkie) gry mobilne mają charakter dorywczy y + KGuardRingWidth;
(ang. casual). Gramy w nie na przystanku – cze- iOriginalGridData
kając na autobus, stojąc w kolejce do kasy albo nu- [ x + KGuardRingWidth ]
dząc się na zebraniu (oczywiście tak, aby nikt nie [ y + KGuardRingWidth ] =
widział:)). Projektowanie dobrych gier typu casu- EEmpty;
al to wielka sztuka i jednocześnie olbrzymie wy- }
zwanie dla projektantów gier. Chciałbym wszyst- else
kich Czytelników mojego cyklu uczulić bardzo {
iOriginalGridData
[ x + KGuardRingWidth ]
[ y + KGuardRingWidth ] =
Field2Tile( gridLine[ x ] );
}
}
reader.ReadInt16L(); // Skips \r\n sequence.
}

const TInt numChar2ValOffset = '0';

iVehicleDir =
static_cast< TDirection >(
reader.ReadInt8L() - numChar2ValOffset );
iBeamEmmiterActiveSide =
static_cast< TTileSide >(
reader.ReadInt8L() - numChar2ValOffset );
iBeamOrientation =
static_cast< TBeamOrientation >(
reader.ReadInt8L() - numChar2ValOffset );

CleanupStack::PopAndDestroy(); // reader
CleanupStack::PopAndDestroy(); // fs

Rysunek 2. Efekt działania funkcji

CLaserQuestGamePlayMode::DrawOptionsAndLe Reset();
velCounter: informacje o numerze etapu i opcjach }
użytkownika w czasie rozgrywki

www.sdjournal.org 65
 Programowanie urządzeń mobilnych
mocno na ten problem – szczególnie tyczy się to
osób, które planują pisać własne gry na urządze-
nia mobilne. Moja propozycja odnośnie logiki gry
LaserQuest wygląda następująco:
• gracz ma do pokonania określoną ilość eta-
pów następujących po sobie sekwencyjnie;
• rezygnujemy z koncepcji wprowadzania
takich mechanizmów jak licznik żyć czy
ograniczenie czasu gry;
• użytkownik może w każdej chwil prze-
rwać grę – w takiej sytuacji program auto-
matycznie sprawdza numer etapu na któ-
rym zakończyła się gra i jeśli etap ten nig-
dy nie został osiągnięty, zapisuje numer te-
go poziomu w pamięci stałej telefonu;
• przy każdym kolejnym uruchomianiu apli-
kacji, gracz może rozpocząć rozgrywkę od
etapu, który został wcześniej zapamiętany.
Przy tak zaprojektowanej logice gry mamy
pewność, że użytkownik będzie chętnie po-
wracał do gry w naszą mobilną przeróbkę La-
sermanii. Wypada przy tym nadmienić, iż –
ze względu na ewidentne obniżenie poziomu
trudności rozgrywki – warto zadbać o dużą
liczbę, ciekawych i stopniowo coraz trudniej-
szych etapów do pokonania.
Czas zakasać rękawy...
...i zająć się kodowaniem. Zastanówmy się, cze-
go brakuje nam do uzyskania opisanej wyżej
funkcjonalności. Przede wszystkim – musimy
zaimplementować mechanizm wczytywania
danych kolejnych poziomów. W pierwotnej
wersji LaserQuest dane etapu zostały zakodo-
wane na stałe w pliku źródłowym z implemen-
tacją silnika planszy (plik LaserQuestGameBo-
ardEngine.cpp, funkcja ResetGridData()).
Oczywistym jest, że zaszywanie tego rodza-
ju informacji w kodzie nie jest dobrą prak-
tyką. W naszym przypadku o wiele lepszym
Listing 2. Przykładowa specyfikacja poziomu
gry LaserQuest
.#..###@....
#.#.......#.
......#.#...
..#.....#%##
....#*......
+......#...#
.....##.....
#%#.%..#.##.
.....#@.....
....#..#.##.
..#.........
...#%.#.#...
$#....#..@#.
#.....#..#..
#..#..%....#
#..@..#.....
130
66
rozwiązaniem byłoby dynamiczne wczytywa-
nie danych planszy z zewnętrznego pliku. Po-
dejście takie ma szereg zalet – przede wszyst-
kim grubą kreską rozgranicza pracę programi-
sty od pracy projektanta poziomów. Definicja
funkcji implementującej wspomniany mecha-
nizmu znajduje się na Listingu 1.
Jak widać, nowa funkcjonalność dodana zo-
stała w klasie CLaserQuestGameBoardEngine.
Ktoś mógłby w tym momencie zapytać – sko-
ro cały czas mówimy o implementacji warstwy
logiki, to czemu nie dodaliśmy tej funkcjonal-
ności w klasie CLaserQuestGamePlayMode.?
Odpowiedź jest prosta – rozwiązanie takie by-
łoby pogwałceniem zasady ukrywania infor-
macji, jako że funkcja przedstawiona na Listin-
gu 1 musi mieć dostęp do prywatnych składo-
wych silnika planszy. Warto jednak zauważyć
pewien interesujący fakt – otóż przedstawio-
na wyżej funkcja jest absolutnie niezależna od
warstwy logiki – nie określamy tutaj, który
etap będzie wczytywany; ta decyzja będzie po-
dejmowana na wyższym poziomie. Przeanali-
zujmy krok po kroku implementację funkcji z
Listingu 1 – zacznijmy od jej sygnatury. Już
sama nazwa, LoadGridDataAndResetL, niesie
ze sobą dwie cenne informacje. Po pierwsze
– postfix L mówi nam, że funkcja może rzu-
cić symbianowy wyjątek (korzystając ze slan-
gu polskich programistów symbianowych
można też powiedzieć, że ta funkcja może zle-
aveować). Po drugie – nazwa funkcji sugeru-
je, że odpowiada ona za dwie operacje – wczy-
tanie danych planszy oraz zresetowanie silni-
ka. Podejście takie – pomimo tego, iż łamie za-
sadę przypisywania danej funkcji jednego, ja-
sno określonego zadania – ma w tym przypad-
ku rację bytu, gdyż wspomniane operacje są ze
sobą ściśle powiązane. Jako argument funkcji
otrzymujemy deskryptor (czytaj: napis) re-
prezentujący ścieżkę, wskazującą na plik za-
wierający interesujące nas dane. O deskryp-
torach będę pisał w dalszej części niniejszego
artykułu. To, na czym chciałbym skupić teraz
uwagę to Operacje wejścia-wyjścia na plikach w
Symbian OS.
Rysunek 3. Klatki animacji efektu wsuwania się planszy
Operacje wejścia-wyjścia
na plikach w Symbian OS
Ciało przedstawionej na Listingu 1 funkcji
LoadGridDataAndResetL rozpoczyna się od
trzech niewiele mówiących linii kodu:
RFs fs;
User::LeaveIfError( fs.Connect() );
CleanupClosePushL( fs );
Dla programistów nieobeznanych z tajnikami
programowania systemowego pod Symbian OS,
przedstawiony urywek kodu wygląda nieco eg-
zotycznie. Już spieszę z wyjaśnieniami. Otóż u
podstaw filozofii Symbian OS leży założenie, iż
wszystkie kluczowe usługi systemu operacyjne-
go są bardzo intensywnie chronione. Aby uzy-
skać ten efekt, projektanci Symbiana wbudowa-
li w swój system specyficzne rozwiązanie znane
jako infrastruktura klient/serwer (ang. Client-
Server Framework). Rozwiązanie jest o tyle spe-
cyficzne, iż wspomniana infrastruktura stano-
wi część systemu operacyjnego i nie ma abso-
lutnie nic wspólnego z Internetem czy siecia-
mi komputerowymi. Mówiąc w dużym uprosz-
czeniu – serwer reprezentuje usługę systemo-
wą, zaś klient – kod, który z tej usługi korzysta.
Klient i serwer komunikują się ze sobą jedynie
w ramach ściśle określonego protokołu, zaś in-
formacje są przesyłane przy pomocy bezpiecz-
nych mechanizmów komunikacji międzypro-
cesowej (ang. Inter Porcess Communication, IPC)
– jako, że klient i serwer działają w odrębnych
procesach systemu operacyjnego. Takie podej-
ście ma w założeniu twórców Symbian OS za-
pobiegać nadużywaniu i gubieniu zasobów sys-
temowych.
Po przeczytaniu powyższego wywodu nie-
trudno zgadnąć, iż operacje na plikach w Sym-
bian OS są zaimplementowane właśnie w taki
sposób. Klasa RFs reprezentuje tzw. sesję komu-
nikacji z serwerem plików (według konwencji
symbianowej klasy, których nazwa poprzedzo-
na jest prefixem R reprezentują uchwyty do
zasobów; w tym konkretnym przypadku mó-
wimy o uchwycie od sesji komunikacji z ser-
12/2008
 Programowanie gier dla Symbian OS

werem zaalokowanej gdzieś po stronie syste- mocy operacji CleanupClosePushL(). Dzięki przekazywana jest flaga EFileRead, co oznacza
mu operacyjnego). Wywołanie fs.Connect() temu, przy automatycznym zwijaniu stosu (np. – tylko do odczytu.
skutkuje podłączeniem do serwera plików (ja- w sytuacji gdy funkcja zleaveuje), na wskaźniku Zanim przejdziemy do opisu kolejnego
ko, że operacja ta może się nie udać, korzysta- do sesji wywołana będzie operacja Close(). fragmentu kodu, warto spojrzeć na Listing
my z funkcji User::LeaveIfError, która rzu- Kolejne trzy operacje w funkcji 2, na którym zaprezentowana jest przykłado-
ci symbianowy wyjątek gdy przekazany do niej LoadGridDataAndResetL są koncepcyjnie bar- wa specyfikacja poziomu LaserQuest; pomo-
kod błędu jest inny niż KErrNone). Jako, że pro- dzo podobne do tych opisanych powyżej – tyle, że ona zrozumieć co się dalej dzieje w funkcji
gramista jest zobowiązany do zamknięcia sesji że tym razem otwieramy za pośrednictwem se- LoadGridDataAndResetL.
po zakończeniu pracy z nią – w kolejnej linij- sji (fs) – strumień do konkretnego pliku. War- Zastosowana reprezentacja jest bardzo pro-
ce wkładamy sesję na stos czyszczenia, przy po- to zauważyć, że przy otwieraniu strumienia sta – poszczególnym elementom na planszy
odpowiadają określone znaki, np. kropka (.) re-
Listing 3. Implementacja metody CLaserQuestGameBoardEngine::Field2Tile() prezentuje puste pole, zaś gwiazdka (*) określa
pozycję emitera wiązki lasera. Wygląd planszy
CLaserQuestGameBoardEngine::TTile opisanej na Listingu 2 przedstawiony jest na
CLaserQuestGameBoardEngine::Field2Tile( TText8 aField ) Rysunku 1. Taka, a nie inna reprezentacja wy-
{ brana została głównie ze względu na prostotę
switch ( aField ) edycji – znając odpowiednie zasady, każdy mo-
{ że sobie stworzyć własną planszę przy pomocy
case '.': return EEmpty; zwykłego edytora tekstu. Warto w tym miej-
case '#': return EMirrorWall; scu zauważyć, że przy produkcji prawdziwych
case '@': return ESensor; gier stosuje się zazwyczaj binarne formaty po-
case '%': return EMirrorBlock; ziomów, generowane automatycznie przez edy-
case '$': return EExit; tory zaimplementowane jako narzędzia wspo-
case '*': return EBeamEmmiter; magające produkcję danego tytułu. Edytory
case 'X': return EWall; takie odpowiadają zazwyczaj również za wali-
default: return EEmpty; dację generowanych danych – w celu odciąże-
} nia samej gry. W naszym przypadku – zarówno
} za edycję, jak i za walidację, odpowiada osobi-
ście twórca gry – na kwestię tę uczulam szcze-
Listing 4. Implementacja metody CLaserQuestGamePlayMode::UpdateL() gólnie tych Czytelników, którzy zdecydują się
void CLaserQuestGamePlayMode::UpdateL( TInt64 aDt ) eksperymentować i tworzyć własne plansze do
{ LaserQuest (do czego oczywiście serdecznie za-
iBoardEngine->Update( aDt ); praszam!).
Znając postać pliku z opisem planszy łatwo
if ( iKeyState & KKeySoftRight ) odgadnąć jak działa dalsza część naszej funkcji
{ wczytującej. Zewnętrzna pętla for odpowiada
iMenuKeyPressed = ETrue; za czytanie linii przedstawionego pliku. War-
} to zauważyć, że przy wczytywaniu danych do
else if ( iBoardEngine->IsSolved() ) deskryptora (tj. obiektu reprezentującego na-
{
++iLevel;

if ( iLevel > iMaxAchievedLevel )

{
++iMaxAchievedLevel;
}

if ( iLevel > KLevelCounter )

{
iMenuKeyPressed = ETrue;
iLevel = 1;
iMaxAchievedLevel = 1;
}
else
{
ReloadLevelL();
}
}
else if ( iKeyState & KKeySoftLeft )
{
iBoardEngine->Reset();
}
} Rysunek 4. Menu gry LaserQuest z aktywną opcją
Restart

www.sdjournal.org 67
 Programowanie urządzeń mobilnych

pis), nie podajemy w sposób bezpośredni ilo- sujące kierunek pojazdu oraz konfigurację Na samym końcu pozostaje zresetować sil-
ści bajtów do przeczytania – funkcja ta od- emitera wiązki. Wartości te są enumeracja- nik planszy – na szczęście do tego celu mamy
czyta tyle danych ile deskryptor jest w stanie mi przyjmującymi jedną z czterech możli- już gotową funkcję – Reset(), więc możemy ją
pomieścić (w naszym przypadku – KLaserQ wych wartości – dlatego też w pliku są one spokojnie wykorzystać.
uestCoreGridMaxWidth znaków). Wewnętrz- opisane wartościami całkowitymi z zakresu
na pętla odpowiedzialna jest za rozkodowanie 0 do 3. Rozważmy przykładowy odczyt ta- Warstwa logiki gry
zawartości odczytanej linii i ustawienie odpo- kiej wartości: – implementacja – podejście #1
wiednich wartości planszy. Warto też zwrócić Tak oto mamy gotowy pierwszy klocek po-
uwagę na pomocniczą funkcję Field2Tile(), iVehicleDir = trzebny do implementacji warstwy logi-
która tłumaczy przekazywany znak na odpo- static_cast< TDirection >( ki naszej gry. Spróbujmy zastosować funkcję
wiednią wartość enumeracji reprezentującej reader.ReadInt8L() - LoadGridDataAndResetL() w praktyce. Na począ-
składniki planszy. Do zapoznania się z zawar- numChar2ValOffset ); tek dodajmy w klasie CLaserQuestGamePlayMode
tością tej funkcji (Listing 3), zachęcam przede dwie składowe:
wszystkim te osoby, które chciałyby pobawić Warto tu zwrócić uwagę na rzutowanie prze-
się w projektowanie własnych planszy – sta- kształcające odczytaną wartość na typ enu- TInt iLevel;
nowi ona swoistą ściągawkę. Nieco groźnie meracji. Trzeba też pamiętać, że odczytana TInt iMaxAchievedLevel;
przedstawiający się typ argumentu przekazy- z pliku wartość to tak naprawdę kod ASCII
wanego do tej funkcji (TText8), to odpowied- znaku – dlatego trzeba ją przekonwertować Składowa iLevel przechowywać będzie war-
nik zwyczajnego typu char wbudowanego w na liczbę z zakresu <0, 3> odejmując od niej tość poziomu, który jest aktualnie rozgrywa-
język C++. wartość znaku 0 (zapisanej w postaci stałej ny, zaś w zmiennej iMaxAchievedLevel pro-
To, o czym warto pamiętać dodatkowo, to numChar2ValOffset). gram będzie pamiętał największą wartość
fakt, iż poszczególne linie w pliku opisującym Kolejna kwestia tyczy się zdjęcia ze stosu i etapu, do którego udało się dotrzeć graczo-
poziom gry LaserQuest odseparowane są dwu zwolnienia zasobów zaalokowanych przez ser- wi. Warto tu zwrócić uwagę na sposób inicja-
znakową sekwencją \r\n, stąd na końcu każdej wer plików – strumienia do pliku oraz sesji ko- cji tych składowych w ich macierzystej klasie.
iteracji pętli zewnętrznej pojawia się wywoła- munikacyjnej. Odpowiadają za to następujące Pierwsza z nich zawsze będzie miała w trakcie
nie reader.ReadInt16L();, powodujące przej- dwie linie kodu: tworzenia obiektu klasy przypisaną wartość 1,
ście na początek kolejnego wiersza. zaś druga będzie przekazywana z zewnątrz.
Poza główną pętlą funkcji CleanupStack::PopAndDestroy(); // reader Dlaczego jest to rozwiązane tak, a nie inaczej
CleanupStack::PopAndDestroy(); // fs – opiszę nieco później.
LoadGridDataAndResetL() Logika zarządzająca nowymi składowymi
Obydwa wyrażenia są tożsame ze zdjęciem ukrywa się w metodzie
pozostały nam jeszcze trzy rzeczy do zrobie- danego obiektu ze stosu czyszczenia i z wy- CLaserQuestGamePlayMode::UpdateL()
nia. Najpierw trzeba wczytać wartości opi- wołaniem na nim metody Close(). (Listing 4).
Kluczowe zmiany w tej metodzie wią-
Listing 5. Implementacja metody CLaserQuestGamePlayMode::ReloadLevelL() żą się z uaktualnianiem wartości składowych
iLevel oraz iMaxAchievedLevel w momen-
void CLaserQuestGamePlayMode::ReloadLevelL() cie przechodzenia pomiędzy etapami. W tej
{ sytuacji należałoby również wczytać zawar-
TFileName levelFilePath; tość kolejnego poziomu – wydaje się, że zna-
#ifdef __WINS__ leźliśmy właściwe miejsce w którym moż-
_LIT( KAppDrive, "c:" ); na zastosować funkcję opisaną w poprzednim
levelFilePath.Format( KLaserQuestLevelFilePathFormat, punkcie. Spójrzmy na implementację metody
&KAppDrive, ReloadLevelL(), przedstawionej na Listingu
iLevel ); 5. Tutaj właśnie znajdziemy wywołanie meto-
#else dy LoadGridDataAndResetL().
levelFilePath.Format( KLaserQuestLevelFilePathFormat, To co potrzebne nam do szczęścia – w przy-
&iAppDrive, padku tej metody, to ścieżka do pliku z danymi
iLevel ); odpowiedniego etapu. Tutaj pojawia się ważkie
#endif // __WINS__ pytanie – gdzie powinniśmy przechowywać te-
iBoardEngine->LoadGridDataAndResetL( levelFilePath ); go rodzaju informacje. Ja zdecydowałem się
} umieścić je w tzw. prywatnym katalogu aplika-
cji. Katalog taki opisany jest następującą ścież-
Listing 6. Konstruktor klasy CLaserQuestDocument: pobieranie informacji o miejscu instalacji ką w systemie plików urządzenia: !:\private\.
programu Uważnych Czytelników zastanawia zapewne
CLaserQuestDocument::CLaserQuestDocument( fakt użycia znaku ! w powyższej ścieżce. Wią-
CEikApplication& aApp ) że się on z tym, iż miejsce pobytu aplikacji po
: CAknDocument( aApp ) zainstalowaniu na urządzeniu nie zawsze jest
{ identyczne. Zależy to przede wszystkim od te-
TParse fp; go, gdzie naszą aplikację zainstalujemy. W po-
fp.Set( Application()->AppFullName(), NULL, NULL ); przednim odcinku cyklu – aby nie gmatwać te-
TPtrC drivePtr = fp.Drive(); matu – przyjąłem ograniczenie polegające na
iAppDrive.Copy( drivePtr ); tym, iż zakładamy, że aplikacja będzie zawsze
} instalowana w głównej pamięci urządzenia.
Osoby, które zadały sobie trud instalacji pierw-

68 12/2008

szej odsłony LaserQuest na telefonie, zauważy-
ły być może, że po zainstalowaniu na karcie pa-
mięci, aplikacja nie uruchamia się. Jest to zwią-
zane właśnie z niepoprawnym ustawieniem
ścieżek. Tym razem rozwiążemy problem kom-
pleksowo – budując dynamicznie ścieżki dostę-
pu do plików. Dzięki temu będziemy w stanie
obsłużyć ścieżki specyficzne dla emulatora oraz
dla urządzenia – zarówno w przypadku instala-
cji w pamięci głównej jak i na zewnętrznej kar-
cie pamięci.
Obsługa zewnętrznej
karty pamięci i deskryptory
To co jest nam niezbędne do poprawnego bu-
dowania ścieżek do plików z zasobami apli-
kacji, to nazwa napędu opisująca nośnik, na
którym zainstalowania została aplikacja. Aby
uzyskać tę informację musimy sięgnąć aż do
klasy CLaserQuestDocument. Spójrzmy na
zmodyfikowany konstruktor tejże klasy (Li-
sting 6).
Kluczową rolę pełni w tym przypadku funk-
cja Application()->AppFullName(), która
zwraca pełną nazwę aplikacji, wraz ze ścieżką
zawierającą interesującą nas nazwę napędu. Po-
wstaje pytanie – jak wydobyć tę nazwę i prze-
kazać ją dalej do aplikacji? Odpowiedzią są de-
skryptory, tj. obiekty przeznaczone w Symbian
OS do manipulacji napisami.
Dużo można by pisać o deskryptorach – two-
rzących dość skomplikowaną hierarchię kilku-
nastu powiązanych klas. Mówiąc w bardzo du-
żym skrócie, rozwiązanie to w zamyśle twór-
ców Symbian OS miało stanowić złoty środek
pomiędzy efektywnością operacji na napisach
(porównywanej z efektywnością funkcji mani-
pulujących łańcuchami znaków ze standardo-
wej biblioteki języka C) oraz bezpieczeństwa
(głównie w kontekście występowania błędów
przepełnienia bufora). Ceną za ten kompromis
jest wysoki poziom komplikacji oraz stosunko-
wo duża niewygoda w użyciu. W tym miejscu
nawet nie będę podejmował próby przedstawie-
nia kompleksowego opisu tematu; przeanalizu-
jemy za to konkretne use-case'y wykorzystujące
ten mechanizm w LaserQuest.
Zacznijmy od składowej iAppDrive, w kla-
sie CLaserQuestDocument. Składowa ta jest ty-
pu TBuf. Szablon TBuf reprezentuje modyfiko-
walny napis o z góry określonej wielkości, prze-
kazanej jako parametr szablonowy. W naszym
przypadku mamy:
TBuf< KDriveNameMaxLength > iAppDrive;
gdzie stała KDriveNameMaxLength ma wartość
2. Spójrzmy ponownie na zawartość konstruk-
tora CLaserQuestDocument. W pierwszej li-
nijce konstruowany jest obiekt typu TParse.
Obiekt ten służy do parsowania ścieżek pli-
ków. Za jego pomocą możemy wyekstrahować
ze ścieżki interesujące nas komponenty; mię-
dzy innymi nazwę napędu. Aby to zrobić, mu-
www.sdjournal.org
Programowanie gier dla Symbian OS
simy powiązać deskryptor opisujący ścieżkę z W kolejnym kroku pobieramy interesującą nas
obiektem parsera: informację:
fp.Set( Application()->AppFullName(), NULL, TPtrC drivePtr = fp.Drive();
NULL );
Listing 7. Zmodyfikowana implementacja funkcji wczytującej bitmapy z pliku mbm w klasie
CLaserQuestGameMenuMode
void CLaserQuestGameMenuMode::ConstructL()
{
TFileName laserQuestMenuMbmFilePath;
laserQuestMenuMbmFilePath.Format(
KLaserQuestMenuMbmFilePathFormat,
&iAppDrive );
iTitle = new ( ELeave ) CFbsBitmap();
User::LeaveIfError(
iTitle->Load(
laserQuestMenuMbmFilePath,
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenutitle ) );
iRestart = new ( ELeave ) CFbsBitmap();
User::LeaveIfError(
iRestart->Load(
laserQuestMenuMbmFilePath,
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenurestart ) );
iActiveRestart = new ( ELeave ) CFbsBitmap();
User::LeaveIfError(
iActiveRestart->Load(
laserQuestMenuMbmFilePath,
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenurestartactive ) );
iStart = new ( ELeave ) CFbsBitmap();
User::LeaveIfError(
iStart->Load(
laserQuestMenuMbmFilePath,
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenustart ) );
iActiveStart = new ( ELeave ) CFbsBitmap();
User::LeaveIfError(
iActiveStart->Load(
laserQuestMenuMbmFilePath,
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenustartactive ) );
iExit = new ( ELeave ) CFbsBitmap();
User::LeaveIfError(
iExit->Load(
laserQuestMenuMbmFilePath,
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenuexit ) );
iActiveExit = new ( ELeave ) CFbsBitmap();
User::LeaveIfError(
iActiveExit->Load(
laserQuestMenuMbmFilePath,
EMbmLaserquestmenuLaserquestmenuexitactive ) );
Reset();
}
69
 Programowanie urządzeń mobilnych

Tutaj warto zwrócić uwagę na obiekt typu

Listing 8. Implementacja metody CLaserQuestGamePlayMode::DrawOptionsAndLevelCounter TPtrC. Obiekt ten reprezentuje stały wskaź-
void CLaserQuestGamePlayMode::DrawOptionsAndLevelCounter( nik na napis. Ważne jest to, aby zrozumieć, że
CBitmapContext& aGc ) const TPtrC nie przechowuje własnej kopii danych
{ napisu. Ponieważ chcemy mieć pewność, że
_LIT( KResetOption, "RESET" ); nasze dane nie ulegną zniszczeniu – tworzy-
_LIT( KMenuOption, "MENU" ); my sobie własną kopię, przepisując napis opi-
sany przez obiekt drivePtr do bufora
_LIT( KLevelCounterFormat, "LEVEL: %d" ); iAppDrive:
const TInt KLevelCounterMsgMaxLength = 16; iAppDrive.Copy( drivePtr );

TBuf< KLevelCounterMsgMaxLength > levelCounterMsg; Dwie ostatnie linijki można by zapisać w spo-
sób jeszcze bardziej skondensowany:
levelCounterMsg.Format( KLevelCounterFormat, iLevel );
iAppDrive.Copy( fp.Drive() );
const TPoint KResetOptionPos( 5, 315 );
const TPoint KMenuOptionPos( 183, 315 ); Warto zauważyć, że w powyższym przykła-
const TPoint KLevelCounterMsgPos( 82, 20 ); dzie nie przekazujemy nigdzie wielkości napi-
sów. Wynika to z faktu, iż deskryptory prze-
aGc.UseFont( CEikonEnv::Static()->NormalFont() ); chowują informacje o wielkości reprezento-
aGc.SetPenColor( KRgbWhite ); wanych napisów jako swoje składowe (stąd też
aGc.DrawText( KResetOption, KResetOptionPos ); wzięła się ich nazwa).
aGc.DrawText( KMenuOption, KMenuOptionPos ); Kiedy mamy już bezpiecznie zachowa-
aGc.DrawText( levelCounterMsg, KLevelCounterMsgPos ); ną nazwę napędu, wypadałoby przekazać ją
aGc.DiscardFont(); do kolejnych warstw aplikacji. Aż się prosi
} aby zastosować w tym miejscu wzorzec Sin-
gelton. Niestety, ze względu na pewne ogra-
Listing 9. Implementacja metody ClaserQuestGameBoardEngine::DrawFadeIn() niczenia co do stosowania zmiennych sta-
void CLaserQuestGameBoardEngine::DrawFadeIn( tycznych w Symbian OS, implementacja te-
CBitmapContext& aGc ) const go wzorca jest nietrywialna i wybiega nie-
{ co poza ramy niniejszego tekstu. W Lase-
for ( TInt x = KGridMinX; x < KGridMaxX; ++x ) rQuest zastosujemy podobne podejście jak
{ w przypadku statusu klawiatury i – jeśli zaj-
for ( TInt y = KGridMinY; y < KGridMaxY; ++y ) dzie taka potrzeba – będziemy przekazy-
{ wać interesującą nas informację do dalszych
if ( iCurrentGridData[ x ][ y ] < EGuard ) warstw aplikacji jako argument konstrukto-
{ ra. Prześledźmy jak informacja o nazwie na-
if ( y % 2 ) pędu trafia do funkcji wczytującej dane plan-
{ szy. Wskaźnik do nazwy napędu jest przeka-
DrawTile( aGc, zywany kolejno do klas: CLaserQuestAppUi,
x, CLaserQuestContainer, CLaserQuestGame
y, i wreszcie: CLaserQuestGamePlayMode. W
iTileBitmaps[ tym miejscu warto zainteresować się jesz-
TILE_ENUM_VAL_2_TILE_BITMAP_INDEX( cze, jak konstruowany jest wskaźnik TPtrC
iCurrentGridData[ x ][ y ] ) ], do bufora iAppDrive. Dzieje się to w funkcji
iFadeInX1, CLaserQuestDocument::CreateAppUiL():
0 );
} return ( static_cast< CEikAppUi* >(
else new ( ELeave ) CLaserQuestAppUi(
{ TPtrC( iAppDrive ) ) ) );
DrawTile( aGc,
x, Możemy ponownie przyjrzeć się teraz za-
y, wartości metody ReloadLevelL() w klasie
iTileBitmaps[ CLaserQuestGamePlayMode. Mamy tutaj do
TILE_ENUM_VAL_2_TILE_BITMAP_INDEX( czynienia z formatowaniem deskryptora. Każ-
iCurrentGridData[ x ][ y ] ) ], dy modyfikowalny deskryptor wyposażony
iFadeInX2, jest w metodę Format(), pozwalającą budować
0 ); jego zwartość na bazie zadanego napisu forma-
} tującego – na podobnej zasadzie jak czyni to
} funkcja sprintf(). Napis formatujący w tym
} konkretnym przypadku ma postać:
}
} _LIT( KLaserQuestLevelFilePathFormat,
"%S\private\a0009591\level%d.txt" );

70 12/2008

Znacznik %S jest wskazówką dla funkcji
Format(), że w tym miejscu ma być wstawiona
zawartość deskryptora przekazanego jako wskaź-
nik, zaś znacznik %d służy do wstrzykiwania w
tekst wartości całkowitych. Warto też przypo-
mnieć, iż wartość a0009591 stanowi unikalny
identyfikator (UID) naszej aplikacji. Spójrzmy jak
zrealizowane jest formatowanie ścieżki:
levelFilePath.Format( KLaserQuestLevelFileP
athFormat,
&iAppDrive,
iLevel );
Zastosowane podejście przypomina roz-
wiązanie wykorzystane w rodzinie funkcji
printf(). Do funkcji przekazywany jest de-
skryptor formatujący, a bezpośrednio po nim
– lista argumentów odpowiadających poszcze-
gólnym znacznikom. Warto zwrócić uwagę
na zastosowanie operatora wyłuskania adresu
przy przekazywaniu argumentu iAppDrive.
Wielu początkujących programistów Symbia-
nOS myli się, zapominając dodać ten opera-
tor – szczególnie przy przekazywaniu obiek-
tów typu TPtrC. Funkcja Format() nie rzuca
co prawda wyjątków, jednakże w sytuacji kie-
dy przekazane argumenty nie zgadzają się z
napisem formującym, bądź formowany bufor
zostanie przepełniony – wystąpi tzw. panika
(ang. Panic), czyli symbianowy odpowiednik
asercji. Jeśli operacja formatowania powiodła
się – to wynikową ścieżkę przekazujemy do
funkcji wczytującej dane. Voila!
Trzeba w tym miejscu podkreślić, że podobne
podejście powinno być konsekwentnie stosowa-
ne w całym projekcie. W naszym przypadku to
samo odnosi się do funkcji wczytujących dane z
plików mbm. Wszystkie te funkcje zostały zmo-
dyfikowane w nowej odsłonie LaserQuest. Jedna
z nich przedstawiona jest na Listingu 7.
Typ TFileName to zwyczajny, modyfikowal-
ny bufor o długości 256 znaków (taką maksy-
malną długość ścieżki obsługuje system plików
Symbian OS).
Dociekliwych Czytelników zainteresu-
je zapewne fakt, iż w przypadku funkcji
ReloadLevelL() zastosowana jest instrukcja
warunkowa preprocesora i w przypadku bu-
dowania aplikacji pod emulator nazwa napędu
podawana jest w sposób explicit (makro _LIT
służy do definiowania literałów napisowych):
_LIT( KAppDrive, "c:" );
Rozwiązanie takie wynika z faktu, iż w przy-
padku uruchamiania aplikacji pod emulatorem,
funkcja Application()->AppFullName() zwraca
ścieżkę odnosząca się do napędu z: (ROM). Pro-
blem leży w tym, że pliki załadowane w tym na-
pędzie mają status tylko do odczytu (read-only).
Z tego względu katalog private oraz rezydujące
w nim pliki umieszczone są w napędzie c:, który
oferuje możliwość zapisu. W strukturze plików
www.sdjournal.org
Programowanie gier dla Symbian OS
emulatora, ścieżka do tego katalogu jest następu- jeszcze zmodyfikować zachowanie menu i za-
jąca: \epoc32\winscw\c\private\a0009591; w tym implementować mechanizm zapamiętywania
właśnie miejscu należy umieścić pliku z podkata- składowej iMaxAchievedLevel. W niniejszym
logu levels w projekcie LaserQuest, aby gra zadzia- punkcie przeanalizujemy jak zaimplemento-
łała pod emulatorem. wać te brakujące elementy funkcjonalności lo-
giki gry. Na początek rozważymy jak uprzyjem-
Na tym zakończymy omawianie tematu de- nić życie gracza poprzez wyświetlanie informa-
skryptorów. To, czego ewidentnie zabrakło w cji o numerze aktualnego etapu gry. Przy oka-
naszych rozważaniach, to kilka słów na temat zji oprogramujemy również wyświetlanie nazw
deskryptorów reprezentujących napisy alo- opcji podpiętych w trakcie gry pod softbutton'y.
kowane dynamicznie (np. HBufC badź RBuf). Całą tę funkcjonalność umieściłem w metodzie
Żądnych wiedzy Czytelników odsyłam do do- CLaserQuestGamePlayMode::DrawOptionsAnd
kumentacji dołączonej do SDK bądź do dobrej LevelCounter (Listing 8).
książki o Symbian OS (np. Symbian OS Expla- Operacje przedstawione w tej metodzie powin-
ined autorstwa Jo Stichbury). ny być znajome dla Czytelników. Są one na tyle
oczywiste, że podaruję sobie opis. Efekt działania
Warstwa logiki gry wspomnianej funkcji pokazany jest na Rysunku 2.
–implementacja – podejście #2 Kolejny, miły ukłon w stronę użytkownika,
Jak na razie, oprogramowaliśmy warstwę logiki to mechanizm animowanego przejścia pomię-
na poziomie klasy CLaserQuestGamePlayMode. dzy etapami. Mechanizm ten polega na tym,
Okazuje się jednak, że to nie wszystko – trzeba że linie planszy wsuwają się poziomami w trak-
Listing 10. Implementacja metody CLaserQuestGameBoardEngine::UpdateFadeIn()
void CLaserQuestGameBoardEngine::UpdateFadeIn( TInt64 /*aDt*/ )
{
if ( iIsFadeIn )
{
iFadeInX1 += KFadeSpeed;
iFadeInX2 -= KFadeSpeed;
if ( iFadeInX1 > iFadeInX2 )
{
iIsFadeIn = EFalse;
}
}
}
Listing 11. Implementacja metody CLaserQuestGameMenuMode::Draw
void CLaserQuestGameMenuMode::Draw(
CBitmapContext& aGc ) const
{
if ( iIsRestartActive )
{
DrawWithRestart( aGc );
}
else
{
DrawWithoutRestart( aGc );
}
}
Listing 12. Implementacja metody CLaserQuestGameMenuMode::UpdateL()
void CLaserQuestGameMenuMode::Update( TInt64 aDt )
{
if ( iIsRestartActive )
{
UpdateWithRestart( aDt );
}
else
{
UpdateWithoutRestart( aDt );
}
}
71
 Programowanie urządzeń mobilnych

cie rozpoczęcia nowego etapu, oraz wysuwa- zmu wymaga modyfikacji na poziomie klasy DrawFadeIn() oraz ClaserQuestGameBoardEn
ją się pionami kiedy etap się kończy. Tworzy CLaserQuestGameBoardEngine. Obsługa wsu- gine::UpdateFadeIn() (Listingi 9 i 10).
to przyjemny dla oka efekt i uatrakcyjnia nie- wania się planszy zrealizowana jest w dwóch To na co warto zwrócić uwagę we wspomnia-
co rozgrywkę. Implementacja tego mechani- metodach: CLaserQuestGameBoardEngine:: nych funkcjach, to wykorzystanie operatora mo-
dulo (%) w celu przebierania parzystych i nieparzy-
Listing 13. Implementacja metody CLaserQuestGame::ReadRestartFileL(): odczyt danych z pliku stych linii planszy. Na Rysunku 3 pokazane są trzy
klatki animacji efektu wsuwania się planszy.
TInt CLaserQuestGame::ReadRestartFileL() Czas na modyfikację menu. Generalnie po-
{ mysł jest taki, aby – w momencie kiedy gracz
const TInt KDefaultMaxAchievedLevel = 1; przeszedł więcej niż jeden poziom – aktywo-
wana była opcja Restart, pozwalająca rozpocząć
RFs fs; grę od ostatnio osiągniętego etapu. Aby zaim-
User::LeaveIfError( fs.Connect() ); plementować tę funkcjonalność, musimy dodać
CleanupClosePushL( fs ); w klasie CLaserQuestGameMenuMode zróżnico-
wanie stanu. Posłuży nam do tego zmienna bo-
if ( !BaflUtils::FileExists( fs, iRestartFileName ) ) olowska iIsRestartActive. Po modyfikacji, me-
{ tody CLaserQuestGameMenuMode::Draw() oraz
CleanupStack::PopAndDestroy(); // fs CLaserQuestGameMenuMode::UpdateL() mają po-
return KDefaultMaxAchievedLevel; stać taką jak przedstawiono na Listingach 11 i 12.
} Jak widać na zaprezentowanych Listingach, rze-
czywista funkcjonalność odpowiadająca poszcze-
RFileReadStream reader; gólnym stanom została oddelegowana do me-
reader.PushL(); tod pomocniczych. Zawartość tych metod moż-
User::LeaveIfError( reader.Open( fs, na przeanalizować w kodzie źródłowym pro-
iRestartFileName, jektu – tradycyjnie dostępnym na witrynie SDJ
EFileRead ) ); (www.sdjournal.org). Efekty działania powyższych
funkcji można za to obejrzeć sobie na Rysunku 4.
TInt maxAchievedLevel = reader.ReadInt16L(); Na koniec rozważymy implementację mecha-
nizmu zapamiętywania punktu restartu. Mecha-
CleanupStack::PopAndDestroy(); // reader nizm ten zaimplementowany jest w dwóch funk-
CleanupStack::PopAndDestroy(); // fs cjach: CLaserQuestGame::ReadRestartFileL()
oraz CLaserQuestGame::WriteRestartFileL().
return maxAchievedLevel; Zawartość pierwszej z wymienionych funkcji
} przedstawiona jest na Listingu 13.
Koncepcyjnie, działanie funkcji jest bardzo pro-
Listing 14. Implementacja metody CLaserQuestGame::WriteRestartFileL(): zapis danych do pliku ste. Na początku – zgodnie z Symbianowymi kon-
void CLaserQuestGame::WriteRestartFileL() const wencjami, musimy otworzyć sesję komunikacyjną
{ z serwerem plików. Dalej – przy użyciu pomocni-
RFs fs; czej klasy BaflUtils sprawdzamy, czy interesują-
User::LeaveIfError( fs.Connect() ); cy nas plik istnieje (nazwa wspomnianego pliku
CleanupClosePushL( fs ); jest konstruowana przy tworzeniu instancji obiek-
tu klasy CLaserQuestGame i przechowywana w
if ( !BaflUtils::FileExists( fs, iRestartFileName ) ) składowej iRestartFileName). Jeśli nie, to funkcja
{ zwraca domyślną wartość (KDefaultMaxAchieve-
RFile file; dLevel). Jeśli plik był już wcześniej stworzony, to
User::LeaveIfError( file.Create( fs, wartość jest z niego odczytywana. Fragment ko-
iRestartFileName, du odpowiedzialny za tę funkcjonalność jest kon-
EFileWrite ) ); cepcyjnie identyczny z podejściem opisywanym w
file.Close(); przypadku metody LoadGridDataAndResetL.
} To z czym wcześniej nie mieliśmy jeszcze do
czynienia, to zapis do pliku. Realizacja tego za-
RFileWriteStream writer; dania w kontekście metody CLaserQuestGame:
writer.PushL(); :WriteRestartFileL() przedstawiona jest na
User::LeaveIfError( writer.Open( fs, Listingu 14.
iRestartFileName, Początkowa część zawartości wspomnianej
EFileWrite ) ); metody jest niemalże identyczna jak w przypad-
ku CLaserQuestGame::ReadRestartFileL().
writer.WriteInt16L( iPlayMode->MaxAchievedLevel() ); Różnicę stanowi fakt, iż w sytuacji kiedy inte-
writer.CommitL(); resujący nas plik nie istnieje, tworzymy go wy-
wołując na obiekcie RFile metodę Create().
CleanupStack::PopAndDestroy() ; // writer W dalszej kolejności, otwieramy strumień do
CleanupStack::PopAndDestroy() ; // fs nowo utworzonego pliku (warto zwrócić uwa-
} gę na flagę EFileWrite) i przy pomocy funk-
cji WriteInt16L() zapisujemy zawartość skła-

72 12/2008
 Programowanie gier dla Symbian OS

dowej iMaxAchievedLevel pobranej z obiek- w konstruktorze klasy CLaserQuestGame, Warto podkreślić, iż to drugie miejsce – cho-
tu iPlayMode za pośrednictwem dedykowane- jako że zawartość pliku restart.txt po- ciaż mniej intuicyjne – jest bardzo istotne.
go akcesora. Przy pracy ze strumieniem działa- trzebna jest do utworzenia obiektu klasy Gdybyśmy je pominęli, to wszystkie niekontro-
jącym w trybie zapisu dobrze jest na końcu wy- CLaserQuestGamePlayMode (Listing 15). lowane wyjścia z aplikacji (np. poprzez użycie
wołać metodę CommitL(). Mamy wtedy pew- Druga interesująca nas funkcja – klawisza czerwonej słuchawki) pozostałby nie-
ność, że cała zawartość bufora strumienia zo- CLaserQuestGame::WriteRestartFileL() obsłużone.
stanie z miejsca zapisana w docelowym pliku. – wykorzystana jest w dwóch miejscach. Pierw-
Na koniec warto zbadać to, w jaki sposób i sze z nich to funkcja CLaserQuestContainer:: Podsumowanie
gdzie wykorzystywane są opisane wyżej me- UpdateL (Listing 16). Kończymy trzeci odcinek cyklu artykułów o
tody. Pierwsza z nich – CLaserQuestGame: Drugie, to CLaserQuestAppUi::HandleComm programowaniu gier przeznaczonych dla Sym-
:ReadRestartFileL() – wywoływana jest andL (Listing 17). bian OS. W powyższym tekście wykorzystali-
śmy warstwę logiki gry jako pole doświadczal-
ne dla badania takich mechanizmów jak opera-
Listing 15. Konstruktor klasy CLaserQuestGame
cje wejścia/wyjścia czy deskryptory. Przy okazji
void CLaserQuestGame::ConstructL( TPtrC aAppDrive ) starałem się przemycić szczyptę treści zahacza-
{ jących o temat projektowania gier na urządze-
iMenuMode = CLaserQuestGameMenuMode::NewL( nia mobilne. Zgodnie z tradycją – na koniec od-
iKeyState, cinka przygotowałem zadania dla Czytelników.
aAppDrive ); Pierwsze ze wspomnianych zadań niewiele ma
TInt maxAchievedLevel = ReadRestartFileL(); wspólnego z programowaniem i polega na za-
iPlayMode = CLaserQuestGamePlayMode::NewL( projektowaniu nowych poziomów gry (w za-
iKeyState, łączonej wersji aplikacji jest tylko 5 etapów).
aAppDrive, Osoby, które zaprojektują jakieś ciekawe plan-
maxAchievedLevel ); sze zachęcam od wysłania ich do mnie – z przy-
} jemnością umieszczę je w finalnej wersji apli-
kacji. Drugie zadanie polega na implementa-
Listing 16. Implementacja metody CLaserQuestContainer::UpdateL cji mechanizmu wyboru planszy przy starcie
void CLaserQuestContainer::UpdateL( TInt64 aDt ) gry. Dlaczego akurat tak? Otóż istniejące za-
{ kończenie gry jest mało atrakcyjne. O ileż cie-
iGame->Update( aDt ); kawiej byłoby, gdyby po pomyślnym ukończe-
niu LaserQuest – w ramach nagrody – poja-
if ( iGame->ExitFlag() ) wiała się na stałe nowa opcja pozwalająca roz-
{ począć grę od dowolnego etapu (ot, chociażby
if ( iAppUi != NULL ) po to, aby potrenować rozwiązywanie poszcze-
{ gólnych poziomów, lub pochwalić się przed
iGame->WriteRestartFileL(); znajomymi:))?
iAppUi->Exit(); W następnej – czwartej (i najprawdopo-
} dobniej ostatniej odsłonie cyklu) – pokażę jak
} oprogramować dźwiękową warstwę gry, a tak-
} że kilka innych ciekawostek. Na samym koń-
cu chciałbym podziękować wszystkim Czy-
Listing 17. Implementacja metody CLaserQuestContainer::UpdateL telnikom, którzy napisali do mnie po przeczy-
void CLaserQuestAppUi::HandleCommandL( TInt aCommand ) taniu pierwszej części cyklu artykułów o pro-
{ gramowaniu gier dla Symbian OS – Wasze cie-
switch ( aCommand ) płe słowa stanowiły dla mnie dużą motywację
{ do dalszej pracy. Pragnę również podziękować
case EEikCmdExit: mojej ukochanej żonie, Oli – za cierpliwość i
{ wsparcie.
iAppContainer->Game()->WriteRestartFileL();
Exit();
break; RAFAŁ KOCISZ
} Pracuje na stanowisku Dyrektora Technicznego w
default: break; firmie Gamelion, wchodzącej w skład Grupy BLStre-
} am. Rafał specjalizuje się w technologiach zwią-
} zanych z produkcją oprogramowania na platfor-
my mobilne, ze szczególnym naciskiem na tworze-
nie gier. Grupa BLStream powstała, by efektywniej
wykorzystywać potencjał dwóch szybko rozwijają-
Erratra cych się producentów oprogramowania – BLStre-
Kolejny błąd, który znalazłem po opublikowaniu drugiego odcinka cyklu, to niezgodność w kon-
am i Gamelion. Firmy wchodzące w skład grupy
wencji nazewnictwa funkcji. Chodzi o to, że wszystkie funkcje Update w projekcie powinny mieć
w nazwie postfiks L – ze względu na to, że mogą one potencjalnie wywoływać operacje leave’u- specjalizują się w wytwarzaniu oprogramowania
jące (np. wczytywanie danych z plików). W najnowszej wersji LaserQuest usterka ta została usu- dla klientów korporacyjnych, w rozwiązaniach mo-
nięta. bilnych oraz produkcji i testowaniu gier.
Kontakt z autorem: rafal.kocisz@game-lion.com

www.sdjournal.org 73
 Wywiad
Ludovic Neveu
Dyrektor ds. Sprzedaży obszaru EMEA w Embarca-
dero Technologies (Europa, Bliski Wschód, Afryka),
odpowiedzialny za realizowanie działań bizneso-
wych firmy poza obszarem Ameryki. Neveu posia-
da bogatą wiedzę i doświadczenie zdobyte pod-
czas 15 lat pracy w czołowych firmach z branży IT,
w tym Borland i Symantec. W czasie pracy w firmie
Borland był odpowiedzialny między innymi za kie-
rowanie grupą zajmującą się narzędziami progra-
mistycznymi (CodeGear) w regionie EMEA. Dwu-
krotnie otrzymał nagrodę za najlepszego Dyrekto-
ra ds. Sprzedaży.
74
Wywiad z
Ludovic Neveu
Dyrektorem ds. Sprzedaży w Embarcadero Technologies
Software Developer's Journal: Ostatnio
wiele mówiono o zamiarze sprzedaży
przez firmę Borland części firmy odpo-
wiedzialnej za rozwój narzędzi progra-
mistycznych (CodeGear). Transakcja zo-
stała przeprowadzona. Proszę powie-
dzieć naszym czytelnikom więcej na te-
mat firmy, która przejęła Delphi, C++Bu-
ilder i inne rozwiązania RAD?
Ludovic Neveu: Firma Embarcadero Tech-
nologies powstała w 1993 roku. Po prze-
jęciu grupy CodeGear (czerwiec 2008) sta-
ła się największym, niezależnym dostawcą
narzędzi wspierających programistów i ad-
ministratorów baz danych oraz programi-
stów aplikacji. Obecnie z rozwiązań Embar-
cadero korzysta ponad trzy miliony użyt-
kowników wykorzystujących różnorodne
platformy i języki programowania.
SDJ: Dlaczego Embarcadero zdecydo-
wało się na zakup CodeGear?
LN: Ta transakcja pozwoliła na połącze-
nie firm charakteryzujących się zbliżony-
mi modelami biznesowymi oraz posiada-
jących komplementarne względem sie-
bie linie produktów. Przejęcie CodeGear
umożliwiło Embarcadero stworzenie peł-
nego portfolio produktów do modelowa-
nia, tworzenia, zarządzania i optymalizo-
wania zarówno baz danych, jak też aplika-
cji. Nasi klienci mogą teraz korzystać z bo-
gatszej oferty narzędziowej oraz rozsze-
rzonego wsparcia technicznego.
SDJ: Musi się Pan zgodzić, że firma Em-
barcadero nie jest tak dobrze rozpozna-
wana w Europie jak Borland. Nie oba-
wia się Pan, że może mieć to negatyw-
ny wpływ na wizerunek nowo przeję-
tych narzędzi?
LN: Nie obawiamy się tego. Embarcade-
ro jest firmą dobrze rozpoznawaną wśród
społeczności związanej z bazami danych.
Działamy w tej branży od ponad 15 lat.
Embarcadero koncentruje się na obsza-
rze programowania – przeznaczamy 100%
naszej energii na działania mające na ce-
lu uczynienie programowania jeszcze bar-
dziej wydajnym. Programowanie to prze-
cież także obszar działania firmy CodeGe-
ar. Przez ostatnie 3 miesiące wprowadzili-
śmy na rynek nowe wersje Delphi i C++Bu-
ilder oraz bazę danych InterBase. Zinte-
growaliśmy Delphi i C++Builder z rozwią-
zaniem ER/Studio – czołowym produktem
Embarcadero dla architektów baz danych.
To dopiero początek naszych działań.
SDJ: Czy i w jakim stopniu obecni i przy-
szli klienci firmy odczują przejęcie Co-
deGear?
LN: Po przejęciu CodeGear będziemy do-
starczać pełne spektrum narzędzi do two-
rzenia baz danych oraz aplikacji w ramach
jednej firmy. Pozwoli to naszym klien-
tom na łatwiejszy wybór rozwiązań do
projektowania (narzędzia do wizualizacji
danych i kodu), tworzenia (narzędzia do
programowania, optymalizowania i wdra-
żania kodu) oraz zarządzania i administro-
wania (narzędzia do zarządzania systema-
mi) projektami i bazami.
SDJ: Mówi Pan o Embarcadero Techno-
logies jako całości. Jak wygląda podział
pomiędzy rozwiązaniami bazodanowy-
mi i nowo zakupionymi rozwiązaniami
programistycznymi?
LN: W wyniku przejęcia grupy CodeGe-
ar Embarcadero Technology wzbogaci-
ło swoją ofertę o rozwiązania dla progra-
mistów aplikacji. Podjęliśmy decyzję o za-
chowaniu nazwy CodeGear dla tej linii
produktów. Stworzyliśmy jednocześnie
nową nazwę dla istniejących produktów
bazodanowych – DatabaseGear. Obecnie
Embarcadero dostarcza narzędzia wspie-
rające programistów korzystających z róż-
nych języków programowania i platform
bazodanowych. Rodzina rozwiązań Data-
baseGear wspiera największe i najpopu-
larniejsze platformy bazodanowe, w tym:
Oracle, SQL Server, DB2, Sybase, a narzę-
dzia CodeGear programistów wykorzy-
stujących w swojej pracy najbardziej wy-
dajne języki: Java, C++, Delphi, PHP, Ru-
by on Rails.
12/2008

SDJ: Czy nie obawia się Pan, że produkty
z grupy CodeGear mogą stracić na zna-
czeniu w firmie Embarcadero, która po-
siada znacznie większe doświadczenie
w narzędziach bazodanowych?
LN: Nie. Jak wspomniałem Embarcadero
działa wyłącznie w obszarze programowa-
nia. Przed przejęciem zarówno Embarca-
dero, jak i CodeGear miały zbliżone obro-
ty, strategie sprzedaży oraz politykę pro-
duktową. Nie zdecydowaliśmy się na za-
kup wyłącznie dobrze znanych marek jak
Delphi i C++Builder, ale podjęliśmy decy-
zję o zatrudnieniu całego zespołu Badaw-
czo-Rozwojowego (R&D) CodeGear. Obec-
nie te same osoby, które pracowały w Co-
deGear w strukturze firmy Borland, pracują
nad nowymi wersjami narzędzi w Embarca-
dero. Zgodnie z badaniami IDC liczba pro-
gramistów na świecie wzrośnie z 13 milio-
nów w 2007 roku do 17 milionów w 2011.
To świetna perspektywa dla nas – musimy
równocześnie rozwijać obie linie produkto-
we CodeGear i DatabaseGear, aby zaspoko-
ić przyszły popyt i nowe potrzeby rosnącej
społeczności programistów.
SDJ: Dla kogo przeznaczone są rozwią-
zania DatabaseGear? Proszę powiedzieć
o nich kila słów.
LN: Wykorzystując produkty w rodziny Data-
baseGear możemy wesprzeć główne obsza-
ry całego cyklu tworzenia i administrowania
bazami danych. Pierwszym, bardzo ważnym
etapem jest projektowanie baz danych. Roz-
wiązanie ER/Studio pozwala architektom na
modelowanie i dokładne poznanie struktur
baz danych działających w przedsiębiorstwie
oraz dostarcza wsparcie podczas przenosze-
nia danych, ich migracji oraz integracji. Pro-
gramiści baz danych mogą korzystać ze zin-
tegrowanego, międzyplatformowego środo-
wiska, powalającego na zwiększenie wydaj-
ności programowanych baz – DB Optimizer.
Nie zapominamy także o programistach apli-
kacji, którzy potrzebują narzędzi do tworze-
nia wydajnego kodu SQL – dla nich stworzy-
liśmy RapidSQL. DBArtisan wspiera admini-
stratorów baz danych w administrowaniu
nimi oraz zagwarantowaniu obsługiwanym
bazom ich maksymalnej dostępności, wydaj-
ności i bezpieczeństwa. Rozwiązanie Chan-
ge Manager jest zestawem narzędzi ułatwia-
jących i automatyzujących cykl zarządzania
zmianą w obrębie baz danych. Narzędzie to
współpracuje z pozostałymi rozwiązania-
mi zapewniając wersjonowanie tworzonych
produktów oraz wygodną i efektywną pra-
cę zespołową.
SDJ: Jakie są plany odnośnie nowych na-
rzędzi w obszarze rozwiązań CodeGear?
LN: We wrześniu wprowadziliśmy nowe
wersje naszych czołowych narzędzi pro-
www.sdjournal.org
gramistycznych dla platformy Win32 – Del-
phi 2009 i C++Builder 2009. Obydwa śro-
dowiska wspierają obsługę Unicode, dzię-
ki czemu stworzone w nich aplikacje wy-
glądają i działają poprawnie niezależnie od
wersji językowej platformy Windows, na
której zostały uruchomione. Nowością śro-
dowisk są także zintegrowane narzędzia
do tłumaczenia aplikacji oraz zarządzania
projektami tłumaczeń. Delphi zyskało ob-
sługę generycznych typów danych oraz
metod anonimowych. C++Builder nato-
miast jest zgodny ze standardami C++0x,
które zostaną oficjalnie wprowadzone do-
piero w przyszłym roku. W ostatnich tygo-
dniach na rynku pojawiła się nowa wersja
bazy danych InterBase SMP 2009, charak-
teryzującą się zwiększoną funkcjonalno-
ścią w obszarze bezpieczeństwa (szyfro-
wanie transmisji over the wire i obsługa
szyfrowania całych tablic albo poszczegól-
nych kolumn) oraz wbudowanym wspar-
ciem dla architektury wieloprocesorowej
(do 8 CPU). Jesteśmy bardzo zdetermino-
wani, aby zintensyfikować nasze działania
i zwiększyć naszą obecność w szkołach i
uczelniach. Na początku 2009 roku wpro-
wadzimy nowe produkty, które będą do-
pasowane do potrzeb studentów i oczeki-
wań placówek edukacyjnych – Turbo Pas-
cal i Turbo C++.
SDJ: Wspomina Pan o planach CodeGear
w obszarze rozwiązań wspierających do-
starczanie natywnych aplikacji Win32. Co
z produktami wspierającymi inne platfor-
my, w tym .NET i Java?
LN: Jako niezależny dostawca narzędzi pro-
gramistycznych wspieramy programistów
wykorzystujących różne platformy i różne ję-
zyki (kompilowane, zarządzane, dynamicz-
ne). Dla programistów Java mamy oparte
na platformie Eclipse narzędzie JBuilder oraz
moduły JGear – specjalne wtyczki dla pro-
gramistów Eclipse rozszerzające wydajność
tego środowiska oraz dodające nowe moż-
liwości pracy zespołowej. Ostatnio wpro-
Wywiad
wadziliśmy nowe, wydajne środowisko dla
programistów .NET, które jest także częścią
pakietu RAD Studio (razem z Delphi 2009 i
C++Builder 2009). Dla programistów PHP
przygotowaliśmy środowisko Delphi for PHP
wykorzystujące bibliotekę wizualnych kom-
ponentów PHP5 wzorowaną na VCL z Delphi,
a dla programistów Ruby pierwsze narzędzie
RAD wspierające platformę Ruby on Rails
– 3rdRail. Oprócz bazy InterBase mamy także
bazę BlackfishSQL – zgodną ze standardem
SQL, przenośną bazę danych dla programi-
stów .NET oraz Java.
SDJ: Czy planujecie zintegrować narzę-
dzia CodeGear i DatabaseGear w jedno
rozwiązanie?
LN: Tak, planujemy taką integrację. Już te-
raz dostarczamy narzędzia Delphi i C++Bu-
ilder w wersji Architect razem z rozwią-
zaniem do modelowania baz danych
ER/Studio. Stawiamy na integrację produk-
tów, pod warunkiem, że ta integracja przy-
czyni się do zwiększenia wydajności pra-
cy użytkowników naszych rozwiązań oraz
ułatwi im realizowanie zadań.
SDJ: Po przejęciu CodeGear firma mu-
si zweryfikować dotychczasowe kana-
ły sprzedaży w wielu krajach. Czy pla-
nujecie oddzielną sieć partnerów zaj-
mujących się rozwiązaniami Database-
Gear i CodeGear? Jak sytuacja wygląda
w Polsce?
LN: Działamy obecnie w 29 krajach na całym
świecie poprzez sieć własnych oddziałów, jak
też sieć naszych Partnerów. Biorąc pod uwa-
gę zaszłości historyczne część naszych part-
nerów może mieć większe doświadczenie
w sprzedaży i wsparciu narzędzi bazodano-
wych, a część narzędzi do tworzenia aplika-
cji. Docelowo będą jednak wspierać wszyst-
kie rozwiązania dostarczane przez Embar-
cadero – z linii CodeGear oraz DatabaseGe-
ar. W Polsce naszym Partnerem jest BSC Pol-
ska, która już teraz oferuje wsparcie wszyst-
kich produktów.
Jarosław Kania,
Prezes BSC Polska
BSC Polska jest wyłącznym Partnerem firmy
Borland w Polsce od 1996 roku. Obecnie tak-
że jako Partner Embarcadero Technologies do
portfela oferowanych rozwiązań i usług z ob-
szaru wsparcia zarządzania cyklem produkcji
oprogramowania (Borland ALM) oraz narzędzi
programistycznych (CodeGear) wprowadzili-
śmy kompletny zestaw rozwiązań do progra-
mowania i zarządzania bazami danych (Data-
baseGear). Z przyjemnością podjęliśmy decy-
zję o rozszerzeniu naszej oferty, dzięki której
możemy zapewnić naszym klientom optymal-
nie wykorzystanie baz danych oraz przecho-
wywanych w nich informacji.
75
 Recenzja programu
Recenzja
programu WinZip 12.0
W
inZip jest jednym z najpopularniej-
szych kompresorów plików na ryn-
ku. Jego niedawno opublikowana
12 wersja przyniosła wiele ciekawych nowości
i udoskonaleń w zakresie kompresji i zarządza-
nia plikami graficznymi, wydajniejszej metody
kompresji zip, obsługi alternatywnych forma-
tów kompresji czy szyfrowania AES.
Po instalacji i rejestracji (za opłatą – do wersji
pro – inaczej korzystamy z wersji ewaluacyjnej)
wita nas przejrzysty interfejs użytkownika lub kre-
ator (wizard) zależnie od tego, co wybraliśmy w
czasie konfiguracji podczas pierwszego urucho-
mienia programu. Interfejs zawiera szereg cieka-
wych rozwiązań. Pierwszym z nich jest wprowa-
dzenie Smart View. Przeglądarka archiwów sa-
ma rozpoznaje jakie pliki stanowią większość ar-
chiwum i dostosowuje tak okno przeglądania, by
pliki najwygodniej było oglądać. Jeżeli mamy plik
zip ze zdjęciami, to jego zawartość ukaże się w po-
staci miniaturek obrazków, a jeżeli zbiór stanowią
foldery, to będziemy je mogli przeglądać w wygod-
nym drzewie katalogów, znacznie ułatwiającym
poruszanie się pomiędzy nimi. Jeśli zaś nasze ar-
chiwum nie zawiera plików graficznych ani kata-
logów, to zawartość zostanie przedstawiona w po-
staci widoku klasycznego. Kolejną bardzo przydat-
ną nowością jest możliwość zmiany nazwy plików
76
i folderów wewnątrz skompresowanych zbiorów
bez ich uprzedniej dekompresji. Mało tego, może-
my bezpośrednio w pliku zip dowolnie reorgani-
zować strukturę plików i katalogów metodą prze-
ciągnij i upuść. Bardzo brakowało tej możliwości w
poprzednich edycjach WinZipa i jest to niewąt-
pliwie jedna z najważniejszych nowości wprowa-
dzona w 12 odsłonie tego programu. Do naszych
usług oddano też nowe okno informacyjne zawie-
rające dane o zbiorze, np. ilość miejsca zajmowa-
nego przez zbiór przed i po kompresji oraz wyni-
kłą z tego ilość zaoszczędzonego miejsca (podaną
dodatkowo w procentach). Kolejne udane drob-
ne udogodnienie, które znacznie uprzyjemnia-
ją proces kompresowania plików. Dla posiadaczy
wersji Pro zostało także oddane do użytku narzę-
dzie automatyzujące pracę z archiwami WinZip
Job Wizard. Zasada jego działania polega na stwo-
rzeniu szablonów postępowania z plikami .zip w
przypadku ich tworzenia lub zmian. Są to typowe
makra znacznie skracające czas pracy ze skompre-
sowanymi zbiorami, ale są pomocne użytkowni-
kom, dla których praca na archiwach jest chlebem
powszednim (backup'y, archiwizacja, przygotowa-
nie do częstego przesyłania plików, np. tygodnio-
wych raportów, itp.).
Kreator wygodnie przeprowadza użytkowni-
ka poprzez cały proces kompresowania danych.
Wybieramy pliki/foldery, które będą się składać
na zbiór, rodzaj kompresji (obsługiwane forma-
ty to m.in. zip, rar, gz, tar, lha, 7z, iso, img i jesz-
cze wiele innych) i na końcu stopień kompresji
(proces wydajniejszego kompresowania używa
bardziej skomplikowanych algorytmów przez co
czas kompresji jest dłuższy i vice versa – mniej
wydajna kompresja trwa krócej).
Podczas instalacji mamy też możliwość inte-
gracji aplikacji z systemem. Dzięki temu poja-
wia nam się nowa pozycja w menu konteksto-
wym (prawy przycisk myszy) – WinZip, po roz-
winięciu której mamy szybki dostęp do najczę-
ściej używanych opcji kompresji lub dekompre-
sji. Funkcjonalność ta jest znana z poprzednich
wersji i bardzo ułatwia pracę ze zbiorami.
Największa część nowości skierowana jest do
użytkowników aparatów cyfrowych. Znajdzie-
my wśród nich m.in. wprowadzenie wydajniej-
szej kompresji plików JPEG oszczędzających w po-
równaniu z poprzednią wersją WinZipa od 20 do
25% miejsca zajmowanego przez skompresowany
zbiór. Pakowanie oczywiście odbywa się bez utra-
ty jakości zdjęcia. Przydaje się to szczególnie oso-
bom trzymającym swoje zbiory na nośnikach
przenośnych. Ukłon, jaki producenci tego archi-
wizera zrobili w stronę miłośników cyfrowego
pstrykania, staje się jeszcze widoczniejszy, po od-
12/2008

kryciu opcji selektywnego wyodrębniania plików
ze zbioru zip i tworzenia z nich następnego zbio-
ru. Możliwa jest również zmiana rozmiarów obra-
zów w nowo powstałym zbiorze bez modyfikacji
rozmiaru oryginalnych obrazków. Ułatwia to dzie-
lenie się galeriami ze znajomymi, gdy potrzeba
nam wysłać część zdjęć z archiwum poprzez pocz-
tę elektroniczną jako załącznik zip. Użytkownicy
wersji Pro Winzipa mają także możliwość bezpo-
średniego wysłania wyselekcjonowanych plików
jako archiwum zip na wybrany serwer ftp. Uła-
twienie edycji zdjęć zapewnia obsługa miniatu-
rek, dzięki czemu możemy podejrzeć zdjęcia z ar-
chiwum. Możemy również przeglądać je w trybie
pokazu slajdów za pomocą wbudowanej w WinZi-
pa przeglądarki plików graficznych i bezpośrednio
w niej modyfikować wymiary obrazków, obracać
je oraz usuwać bez potrzeby wyodrębniania ich z
archiwum. Szczególnie ta funkcjonalność zwięk-
sza efektywność pracy na naszych zbiorach i po-
winna się spodobać wszystkim wykonującym wie-
le podstawowych operacji na dużych ilościach pli-
ków graficznych.
Efektywność archiwizowania WinZipa 12 w po-
równaniu z największymi konkurentami na rynku
przedstawia wykres. Najbardziej przykuwa uwa-
gę wydajność pakowania obrazów. Okazuje się, iż
producenci WinZipa nie kłamali i rzeczywiście je-
żeli posiadamy duże zbiory fotografii, to przy uży-
ciu najwydajniejszej metody kompresji można uzy-
skać o wiele więcej miejsca na dysku lub innym no-
śniku. Zaznaczyć jednak należy, że testowane foto-
grafie były w postaci plików .jpeg. W przypadku in-
nych zbiorów najnowszy WinZip jest niezauważal-
nie wydajniejszy od swoich konkurentów. Prawdo-
podobnie jest to spowodowane zastosowaniem no-
wej technologii kompresji LZMA.
Zadbano także o zabezpieczenie naszych zbio-
rów poufnych. Certyfikowane szyfrowanie AES
stało już się znakiem rozpoznawczym WinZipa.
Do wyboru mamy 128- lub 256-bitowe szyfrowa-
nie co całkowicie zabezpiecza nasze zbiory przed
nieuprawnionym dostępem (oczywiście tylko w
przypadku, gdy włamywacz nie zna hasła lub to
hasło nie jest oczywiste do odgadnięcia). Wersja
Pro zawiera wiele interesujących dodatków rozsze-
rzających opcje szyfrowania, m.in.
nowe okno pozwalające administratorowi wy-
brać wymagania co do tworzonego hasła (jego mi-
nimalna długość oraz rodzaje znaków, które mają
być w nim użyte) oraz dodatkowe menu kontro-
la szyfrowania, które administratorzy mogą użyć
do kontroli uprawnień użytkowników do szyfro-
wania zbiorów (np. ograniczyć im ilość metod szy-
frowania lub zabronić całkowicie szyfrować archi-
wa). Rozwiązania te są przeznaczone raczej dla za-
stosowań komercyjnych i nie będą używane w do-
mowych zastosowaniach. Kolejną z nowości jest
wprowadzenie dodatkowej kolumny w przeglą-
darce archiwum, która opisuje czy plik jest zaszy-
frowany czy nie oraz kiedy plik jest zabezpieczony
przed odczytem oraz kiedy dostępny.
Co do wad tego programu, to jedynym manka-
mentem, do którego można się przyczepić, jest w
www.sdjournal.org
Recenzja programu WinZip 12.0
WinZipie jego złożona funkcjonalność, która mo-
że być z drugiej strony jego największą zaletą. Otóż
z wersji na wersję z prostego narzędzia do kompre-
sji powstaje wielki kombajn wykonujący różne za-
dania, które nijak się mają do kompresji i zarządza-
nia archiwami. Przeglądarka oraz prosty edytor
plików graficznych, klient email wysyłający archi-
wa bezpośrednio jako załączniki czy klient ftp wy-
syłający je protokołem ftp. Powoli z WinZipem sta-
je się to samo co z programami typu Nero Burning
Rom czy WinAmp – następuje tworzenie ogrom-
nego kombajnu, gdzie na drugi plan schodzi kom-
presja danych, a pojawia się masa wodotrysków.
Kolejne wersje być może będą zawierać podręcz-
ny odtwarzacz multimedialny audio/video lub
prostą przeglądarkę internetową, a może nawet i
proste gierki. Ta wada na szczęście jest zniwelowa-
na przez fakt, że aplikacja ma przejrzysty interfejs
i jej złożoności po prostu nie widać. Kto będzie ko-
rzystał w domowych zastosowaniach tylko z pod-
stawowych opcji, pozostałych nie będzie widział, a
jak mu będą potrzebne, to je bardzo szybko znaj-
dzie za sprawą dużej intuicyjności interfejsu.
Podsumowując, WinZip 12 jest naprawdę cie-
kawą aplikacją, jedną z podstawowych, które insta-
lujemy tuż po instalacji systemu, gdyż bez archiwi-
zera ani rusz. Bez niego nie otworzymy skompre-
sowanych archiwów zawierających ściągnięte ste-
rowniki z internetu, ani nie wyślemy zbioru pli-
ków w załączniku wiadomości email (wyobraźmy
sobie np. 50 plików do dodania w polu załączni-
ków). Z nowej wersji programu powinni się ucie-
szyć miłośnicy cyfrowej fotografii, gdyż to dla nich
przygotowano najwięcej udoskonaleń. Pozostali
użytkownicy z pewnością docenią wiele wymie-
nionych wyżej ułatwień, które ta wersja wprowa-
dziła. Z tego też względu polecamy, by WinZip w
swojej 12 odsłonie zagościł na waszych dyskach.
Metodologia wykonanego testu:
Celem testu było sprawdzenie i porównanie wy-
dajności archiwizowania aplikacji przeznaczo-
nych do tego zadania z wyjątkowym uwzględ-
nieniem w nich efektywności pracy WinZipa
12. Test objął 4 aplikacje – WinZip 12, WinZip
11, zintegrowany packer w środowisku Gnome
(Linux) oraz WinRar 3.61 PL. Testy dla WinZip
11 i 12 wykonano przy użyciu metody normal-
nej i najwydajniejszej.
Poszczególne zbiory zawierały:
Filmy: jeden zwykły film – 700Mb [kopia ro-
biona z oryginału];
Audio: 22 pliki .mp3;
Aplikacje: dwie gry, których trzon stanowiły
pliki .exe;
Fotki: 151 elementów – obrazki .jpeg
2080x1544 px;
Dokumenty: pokaźny mix zbiorów .odt,.do-
c,.pdf,.ppt i .xls.
MIROSŁAW WDOWIAK
Kontakt z autorem: mirek.miruu.wdowiak@gmail.com
77
 KLUB PRO
Oferta skierowana dla firm
Jeżeli Twoja firma jest prenumeratorem Software Developer’s Journal za comiesięczną
dopłatą 50 PLN +VAT możesz dodatkowo otrzymać reklamę.
Wystarczy tylko, aby profil Twojej firmy pokrywał się z naszym magazynem.
Wyślij do nas: logo firmy, dane kontaktowe i informację o firmie
Reklama przez 12 kolejnych numerów tylko za 600 PLN +VAT.
Jeżeli nie posiadasz jeszcze prenumeraty możesz ją zamówić w atrakcyjnej cenie.
Dla nowych prenumeratorów specjalna oferta – 690 PLN.

Skontaktuj się z nami:

sdj@software.com.pl tel. 22 427 36 91
pren@software.com.pl http://buyitpress.com

Opera Software Architektury systemów IT

Opera Software’s vision is to deliver the best In-
ternet experience on any device. We are offering
browser for PC/desktops and embedded pro-
ducts that operates across devices, platforms
and operating systems. Our browser can deliver
a faster, more stable and flexible Internet expe-
rience than its competitors.
http://www.opera.com
Twórca frameworków JUVE i serwera aplikacji
AVAX oferuje usługi, doradztwo, rozwiązania do
tworzenia nowoczesnych, dużych systemów i roz-
wiązań informatycznych/internetowych, integrują-
ce architektury ery post-J2EE/.NET, wykorzystu-
jące MDD/MDA dla dziedzin – bankowość, teleko-
munikacja, handel, e-commerce, ERP/Workflow/
CRM, rozwiązania internetowe, portalowe.
www.mpsystem.com mpsystem@mpsystem.com

FRONTLINE STUDIOS Future Processing

Frontline Studios – amerykańsko-polski twórca gier
konsolowych oraz PC – szuka utalentowanych ko-
derów (bardzo dobra znajomość C/C++; Java, Del-
phi, UML), doświadczonych grafików (2D, 3D) oraz
zespołów developerskich. Oferujemy długotermi-
nową pracę nad poważnymi projektami. Nie prze-
gap tej okazji!
Future Processing to dynamiczna firma techno-
logiczna działająca na globalnym rynku opro-
gramowania. Jesteśmy zespołem wysokiej klasy
specjalistów posiadających wiedzę i doświadcze-
nie niezbędne do realizacji ambitnych projektów
informatycznych. Jeśli programowanie to Twoja
pasja dołącz do nas! (możliwość pracy zdalnej).

kadry@frontstudios.com http://www.future-processing.pl

Kei.pl
Kei.pl działa na rynku usług hostingowych od 2000
roku. Do naszych zadowolonych Klientów z du-
mą możemy zaliczyć wiele przedsiębiorstw sekto-
ra MSP, instytucji oraz osób prywatnych. W ofer-
cie Kei.pl znajdują się pakiety hostingowe, a także
usługi dla wymagających Użytkowników – platfor-
my e-Biznes oraz serwery fizyczne.

http://www.kei.pl
KLUB PRO

StatConsulting TTS Company Sp. z o.o.

StatConsulting to firma o znaczącej pozycji na ryn-
ku usług analitycznych oraz Data Mining. Nasza
oferta obejmuje m.in. modele scoringowe, rozwią-
zania Fraud Detection oraz modelowanie ryzyka.
Tworzymy także własne rozwiązania informatycz-
ne na potrzeby projektów Data Mining, Data Quali-
ty, zarządzania ryzykiem itd.
Sprzedaż i dystrybucja oprogramowania komputero-
wego. Import programów na zamówienie. Ponad 200
producentów w standardowej ofercie. Chcesz kupić
oprogramowanie i nie możesz znaleźć polskiego do-
stawcy? Skontaktuj się z nami – sprowadzimy nawet
pojedyncze licencje.

http://www.statconsulting.com.pl http://www.OprogramowanieKomputerowe.pl

Transition Technologies S.A. EPRO

Firma w branży high-tech od 1991. Producent opro-
gramowania dla przemysłu (ponad 350 referencji z
instalacji na całym świecie). Usługi z zakresu: hur-
townie danych i Business Intelligence, rozwiązania
eBusiness, optymalizacja, integracja danych, aplika-
cji oraz procesów biznesowych, portale korporacyj-
ne, consulting i outsourcing usług IT, zaawansowa-
na automatyka cyfrowa.
http://www.tt.com.pl
Naszą misją jest projektowanie najwyższej jako-
ści dedykowanych systemów IT, które cechuje
wysoka niezawodność, wydajność, ergonomicz-
ność i intuicyjność w obsłudze oraz administracji.
Głównym elementem oferty EPRO jest oprogra-
mowanie sklepu internetowego oraz identyfika-
cja wizualna.
tel. 085 743 66 38
http://www.epro.com.pl

IT SOLUTIONS Softline rozwiązania mobilne

Wdrożenia i szkolenia z zakresu: Wiodący producent systemów mobilnych, do-
• SQL Server stawca aplikacji użytkowych dla biznesu (Sym-
• SharePoint Services bian OS, Windows Mobile, J2ME ) zaprasza do
IT SOLUTIONS • MS Project / Server
• Tworzenie aplikacji w technologii .NET
współpracy. Zostań naszym partnerem. Dołącz
do zespołu.

http://www.itsolutions.biz.pl
marcin.pytlik@itsolutions.biz.pl http://www.softline.com.pl

Proximetry Poland Sp. z o.o. SWD Software Sp. z o.o

Proximetry Poland Sp. z o.o. jest polskim od-
działem amerykańskiej firmy Proximetry Inc. –
dostawcy systemów zarządzania sieciami bez-
przewodowymi opartymi na technologiach WiFi i
WiMAX. Naszą misją jest dostarczenie klientom
rozwiązań poprawiających jakość usług (QoS)
dostarczanych drogą radiową. Dołącz do najlep-
szych i zostań członkiem naszej ekipy!
System operacyjny czasu rzeczywistego RTOS
QNX. Oficjalny dystybutor w Polsce.
Zakres działalności: lokalizacja produktów QNX,
dostawy sprzętu i oprogramowania, doradztwo
przedsprzedażowe, wsparcie techniczne, certyfi-
kowane szkolenia, opracowania na zamówienie.

http://www.proximetry.com http://www.swdsoft.pl

Systemy bankowe, ISOF

HEUTHES istnieje na rynku od 1989 r. Obok
systemów informatycznych dla banków, ofe-
ruje nowoczesne oprogramowanie do obsługi
firm. System ISOF jest udostępniany klientom
w trybie SaaS lub licencji. Pracuje na platfor-
mie Linux i zawiera m.in. takie moduły jak
CRM, DMS, Magazyn, Sprzedaż, Logistyka
oraz Rachunkowość.
http://www.isof.pl
Roczna prenumerata

tylko
250,-
Software Developer’s Journal (poprzednio Software 2.0)
jest miesięcznikiem głównie dla programistów, którzy li-
czą, że dostarczymy im gotowe rozwiązania, oszczędza-
jąc im czasu i pracy. Jesteśmy czytani przez tych, któ-
rzy chcą być na bieżąco informowani o najnowszych osią-
gnięciach w dziedzinie IT i nie chcą, żeby jakiekolwiek
istotne wydarzenia umknęły ich uwadze. Aby zadowolić
naszych czytelników, prezentujemy zarówno najnowsze
rozwiązania, jaki starsze, sprawdzone technologie.

Kontakt
1. Telefon 2. Online
+48 22 427 36 91 pren@software.com.pl
+48 22 427 36 79
+48 22 427 36 50 3. Adres
Bokserska 1
2. Fax 02-682 Warszawa
+48 22 244 24 59 Polska
 Zamówienie prenumeraty

Prosimy wypełniać czytelnie i przesyłać faksem na numer:

00 48 22 244 24 59
lub listownie na adres:
Software-Wydawnictwo Sp. z o. o.
ul. Bokserska 1
02-682 Warszawa
Polska
E-Mail: pren@software.com.pl
Przyjmujemy też zamównienia telefoniczne:
0048 22 427 36 91
0048 22 427 36 79
0048 22 427 36 50

Jeżeli chcesz zapłacić kartą kredytową,

wejdź na stronę naszego sklepu internetowego www.buyitpress.com.

Imię i nazwisko ...............................................................................

Nazwa firmy.....................................................................................

Dokładny adres ..............................................................................

.........................................................................................................

Telefon ............................................................................................

E–mail .............................................................................................

ID kontrahenta ................................................................................

Numer NIP firmy .............................................................................

Fax (wraz z nr kierunkowym) .........................................................

□ automatyczne przedłużenie prenumeraty

Prenumerujesz
– zyskujesz
l oszczędność
pieniędzy Ilość Od
Ilość zama- numeru
l szybka dostawa Tytuł nume- wianych pisma Cena
rów prenume- lub mie-
l prezenty rat siąca

l bezpieczna płatność Software Develope-

12
180*/

ność on–line r’s Journal (1 płyta CD)

– dawniej Software 2.0
250
PLN

* cena prenumeraty rocznej dla osób prywatnych

 W NASTĘPNYM NUMERZE SOFTWARE DEVELOPER’S JOURNAL 1/2009 169

TESTOWANIE OPROGRAMOWANIA
GNU Linear Programming Kit
Testowanie metod statycznych
Porównanie wydajności obliczeniowych i bazodanowych technologii JSF,
PHP oraz ASP.NET

PROGRAMOWANIE JAVA
Java 3D

NOWE ARTYKUŁY W DZIAŁACH

Biblioteka miesiąca
Systemy operacyjne

I WIELE INNYCH ARTYKUŁÓW, KTÓRYCH NIE MOŻESZ PRZEOCZYĆ!

W spr
zedaż
y od 18
grudn
ia
Redakcja zastrzega sobie możliwość zmiany zawartości pisma.