Klasyfikacja wad szczękowo-zgryzowych oparta jest na podziale w stosunku do trzech płaszczyzn przestrzennych.

1) W stosunku do płaszczyzny pośrodkowej (strzałkowej)

2) W stosunku do płaszczyzny oczodołowej
3) W stosunku do płaszczyzny poziomej (horyzontalnej)
 
Płaszczyzna strzałkowa Płaszczyzna oczodołowa Płaszczyzna pozioma
     
1. Zgryz krzyżowy ( vestibulocclusio ) 1. Tyłozgryz ( distocclusio ) 1. Zgryz otwarty ( occlusio aperta )
a) całkowity (prawo lub lewostronny) a) częściowy  a) częściowy przedni
b) cześciowy b) całkowity b) częściowy boczny
- przedni (prawo lub lewostronny) c) rzekomy - jednostronny (prawo lub lewostronny)
- boczny : jednostronny (prawo lub 2. Tyłożuchwie ( positio mandibulae - obustronny
lewostronny), obustronny posterior ) c) całkowity
2. Boczne przemieszczenie żuchwy ( positio a) czynnościowe  2. Zgryz głęboki ( occlusio profunda )
mandibulae lateralis ) b) morfologiczne - retrogenia a) częściowy
a) czynnościowe 3. Przodozgryz ( mesiocclusio ) b) całkowity
b) morfologiczne – laterogenia a) częściowy c) rzekomy
3. Zgryz przewieszony ( linguocclusio ) b) całkowity
a) jednostronny (prawo lub lewostronny) c) rzekomy
b) obustronny 4. Przodożuchwie ( positio mandibulae
anterior )
a) czynnościowe
b) morfologiczne – progenia
Wady poprzeczne

1.    Zgryz krzyżowy całkowity:

•    Zachodzenie połowy łuku zębodołowego dolnego na górny (dopuszczalne jest zmniejszenie lub zwiększenie o jeden ząb sieczny liczby zębów objętych zgryzem
krzyżowym)
•    Linia symetrii może (ale nie musi) być zachowana
•    W rysach twarzy: asymetryczny układ warg po stronie wady (zapadnięcie wargi górnej i uwypuklenie wargi dolnej)

2.    Zgryz krzyżowy częściowy przedni:

•    Zachodzenie części lub całej grupy dolnych zębów przednich na górne
•    Przesunięcie linii pośrodkowej
•    W rysach twarzy: asymetryczny układ wad (zapadnięcie wargi górnej i uwypuklenie wargi dolnej po stronie wady)

3.    Zgryz krzyżowy częściowy boczny:

•    Odwrotny nagryz  w obrębie zębów bocznych (zęby boczne żuchwy zachodzą na zęby boczne szczęki)
•    Linia pośrodkowa nie jest przesunięta
•    Rysy twarzy bez zmian

4.    Boczne czynnościowe przemieszczenie żuchwy:

•    Po stronie przemieszczenia zgryz krzyżowy częściowy lub całkowity (po stronie przeciwnej może być mniej lub bardziej zaznaczony zgryz przewieszony)
•    Przesunięcie linii pośrodkowej
•    W rysach twarzy: asymetryczny układ warg po stronie wady (zapadnięcie wargi górnej i uwypuklenie wargi dolnej), przesunięcie bródki w stronę zgryzu
krzyżowego
•    Test czynnościowy jest dodatni – asymetria twarzy spowodowana jest nieprawidłowym zwieraniem łuków zębowych

5.    Boczne morfologiczne przemieszczenie żuchwy:

•    Po stronie przemieszczenia zgryz krzyżowy częściowy lub całkowity (po stronie przeciwnej może być mniej lub bardziej zaznaczony zgryz przewieszony)
•    Przesunięcie linii pośrodkowej
•    W rysach twarzy: asymetryczny układ warg po stronie wady (zapadnięcie wargi górnej i uwypuklenie wargi dolnej), przesunięcie bródki w stronę zgryzu
krzyżowego
•    Test czynnościowy ujemny – asymetria twarzy jest spowodowana niedorozwojem lub przerostem trzonu i gałęzi żuchwy

6.    Zgryz przewieszony

•    Zęby boczne górne swoimi powierzchniami podniebiennymi stykają się z powierzchniami policzkowymi zębów dolnych 
•    W rysach twarzy: dysproporcja szerokości górnej i dolnej twarzy

Wady dotylne

1.    Tyłozgryz częściowy

•    I klasa Angle’a
•    II klasa kłowa (zahamowanie wzrostu doprzedniego części zębodołowej żuchwy w odcinku przednim)
•    Szpara przednio-tylna między górnymi i dolnymi siekaczami
•    W rysach twarzy: cofnięcie lub wywinięcie wargi dolnej, pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej

2.    Tyłozgryz całkowity

•    Cofnięcie całego łuku zębodołowego dolnego w stosunku do górnego
•    II klasa Angle’a / w uzębieniu mlecznym płaszczyzna końcowa łamana do tyłu
•    II klasa kłowa
•    Szpara przednio-tylna między górnymi i dolnymi siekaczami
•    W rysach twarzy: cofnięcie lub wywinięcie wargi dolnej, pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej

3.    Tyłozgryz rzekomy

•    Pozorne cofnięcie dolnego łuku zębowego, spowodowane nadmiernym wzrostem doprzednim wyrostka zębodołowego szczęki w stosunku do mózgowej części
czaszki
•    I lub II klasa Angle’a
•    II klasa kłowa
•    W rysach twarzy: wysunięcie wargi górnej i okolicy podnoskowej

4.    Tyłożuchwie czynnościowe

•    II klasa Angle’a / w uzębieniu mlecznym płaszczyzna końcowa łamana do tyłu
•    II klasa kłowa
•    Szpara przednio-tylna między górnymi i dolnymi siekaczami
•    W rysach twarzy: cofnięcie lub wywinięcie wargi dolnej, pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej, cofnięcie bródki poza pole biometryczne
•    Test czynnościowy wysuwania żuchwy dodatni (dotylne ustawienie prawidłowo zbudowanej żuchwy w stosunku do szczęki)

5.    Tyłożuchwie morfologiczne

•    II klasa Angle’a / w uzębieniu mlecznym płaszczyzna końcowa łamana do tyłu
•    II klasa kłowa
•    Szpara przednio-tylna między górnymi i dolnymi siekaczami
•    W rysach twarzy: cofnięcie lub wywinięcie wargi dolnej, pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej, cofnięcie bródki poza pole biometryczne
•    Test czynnościowy wysuwania żuchwy ujemny (zaburzona budowa żuchwy)

Wady doprzednie

1.    Przodozgryz częściowy

•    I klasa Angle’a
•    III klasa kłowa (zwiększenie doprzedniego wzrostu części zębodołowej żuchwy w odcinku przednim)
•    Odwrotny nagryz zębów przednich
•    W rysach twarzy: wysunięcie wargi dolnej, wygładzenie bruzdy wargowo-bródkowej

2.   Przodozgryz całkowity

•    Wysunięcie całego dolnego łuku zębowego w stosunku do górnego
•    III klasa Angle’a / w uzębieniu mlecznym płaszczyzna końcowa łamana do przodu
•    III klasa kłowa
•    Odwrotny nagryz zębów przednich
•    W rysach twarzy: wysunięcie wargi dolnej, wygładzenie bruzdy wargowo-bródkowej

3.    Przodozgryz rzekomy

•    Pozorne wysunięcie dolnego łuku zębowego na tle zahamowania doprzedniego wzrostu szczęki w odniesieniu do mózgowej części czaszki
•    I lub III klasa Angle’a  
•    III klasa kłowa
•    Odwrotny nagryz zębów przednich
•    W rysach twarzy: zapadnięcie wargi górnej i okolicy wargi górnej
4.    Przodożuchwie czynnościowe
•    III klasa Angle’a / w uzębieniu mlecznym płaszczyzna końcowa łamana do przodu
•    III klasa kłowa
•    Odwrotny nagryz zębów przednich
•    W rysach twarzy: wysunięcie wargi dolnej i bródki, wygładzenie bruzdy wargowo-bródkowej
•    Test czynnościowy cofania bródki dodatni

5.    Przodożuchwie morfologiczne

•    III klasa Angle’a / w uzębieniu mlecznym płaszczyzna końcowa łamana do przodu
•    III klasa kłowa
•    Odwrotny nagryz zębów przednich
•    W rysach twarzy: wysunięcie wargi dolnej i bródki, wygładzenie bruzdy wargowo-bródkowej
•    Test czynnościowy cofania bródki ujemny

Zgryzy otwarte

1.    Zgryz otwarty częściowy przedni 

•    Szpara niedogryzowa między zębami przednimi (skrócenie wyrostka zębodołowego szczęki i części zębodołowej żuchwy w odcinku przednim)
•    Rysy twarzy bez zmian

2.    Zgryz otwarty częściowy boczny

•    Szpara niedogryzowa  po jednej lub po obu stronach łuków zębowych (skrócenie wyrostków zębodołowych w odcinkach bocznych)
•    Rysy twarzy bez zmian

3.    Zgryz otwarty całkowity

•    Rozległa szpara niedogryzowa, związana ze znacznym rozchyleniem podstaw szczęk
•    W rysach twarzy – wydłużenie odcinka szczękowego

Zgryzy głębokie

1.    Zgryz głęboki częściowy

•    Zwiekszenie nagryzu pionowego zębów siecznych (spowodowane nadmiernym wzrostem przedniej części wyrostka zębodołowego szczęki)
•    Dwupoziomowa płaszczyzna zgryzu
•    Rysy twarzy bez zmian (w nadgryzie niepowikłanym)

2.    Zgryz głęboki całkowity

•    Głębokiemu nagryzowi pionowemu zębów siecznych towarzyszą niskie wyrostki zębodołowe w odcinkach bocznych
•    W rysach twarzy – skrócenie odcinka szczękowego

3.    Zgryz głęboki rzekomy

•    Obniżenie zwarcia na skutek utraty uzębienia lub zniszczenia powierzchni żujących zębów bocznych
•    W rysach twarzy – skrócenie szczękowego odcinka twarzy

Przodożuchwie morfologiczne – progenia, jest wrodzoną wadą kostną zgryzu. Charakterystyczny dla niej jest doprzedni przerost żuchwy i wydłużenie
trzonu, co możemy zaobserwować, jako nadmierne wysunięcie brody do przodu – patrząc na osobę z profilu.
Przy dużej progenii pojawia się szpara pomiędzy szczęką górną, a nadmiernie wysuniętą do przodu żuchwą, co z kolei prowadzi do deformacji twarzy, gdyż w
takim przypadku jej rysy są zaburzone, trudności z gryzieniem pokarmów, a nawet z wady wymowy.
Progenia jest wadą uwarunkowaną genetycznie, aczkolwiek wcześnie wykryta jest możliwa do wyleczenia tzw. bezinwazyjnego. Niemniej jednak problem ten
jest zauważany dopiero wtedy, gdy wada jest już widoczna, a proces rozrostu kości zakończony. Wówczas zachowawcze leczenie ortodontyczne nie jest
skuteczne, a osoba borykająca się z progenią kwalifikuje się już tylko do zabiegu operacyjnego.
Leczenie: Operacje progenii poprzedza leczenie ortodontyczne, które maksymalnie może trwać nawet przez okres dwóch lat, w którym lekarz ortodonta
ustawia zęby w taki sposób, aby było możliwe prawidłowe złożenie zgryzu podczas wykonywanego zabiegu.
 
Leczenie chirurgiczne jest jedyną i skuteczną metodą uwolnienia pacjenta od progenii, jednak, aby doszło do zabiegu nierzadko potrzeba ustaleń aż
trzech specjalistów: ortodonty, chirurga i protetyka, którzy wybierają i decydują o najodpowiedniejszej metodzie leczenia. W zależności od wady
operacje wykonuje się nie tylko na kościach żuchwy, ale również na górnej szczęce, która dosyć często nie jest całkowicie rozwinięta. W wielkim
skrócie można powiedzieć, że cały zabieg polega na skróceniu trzonu żuchwy i odpowiednim dopasowaniu względem szczęki. 
Wyróżniamy kilka podstawowych typów chirurgicznego leczenia progenii:
• metoda Obwegesera-Dal Ponta (obustronne rozszczepienie gałęzi i trzonu żuchwy)
• metoda pionowego (wzdłużnego), obustronnego przecięcia gałęzi żuchwy
• genioplastyka 
Po wykonanej operacji pacjent pozostaje w szpitalu mniej więcej przez tydzień czasu. Wtenczas podawane są silne środki przeciwbólowe, a opuchlizna
sukcesywnie się zmniejsza. Jedynym i poważnym dyskomfortem jest „zadrutowana buzia”, co uniemożliwia żucie tudzież gryzienie stałych pokarmów. Druty
ściągane są z reguły po miesiącu czasu, aczkolwiek bywa i tak, że okres ten może przedłużyć się nawet do 60 dni. Efekty widoczne są natychmiast, lecz
optymalnym okresem jest rok czasu.

Wady zgryzu
O prawidłowym zgryzie mówimy wtedy, kiedy zęby szczęki i żuchwy stykają się ze sobą, a ściślej, kiedy każdy ząb styka się z dwoma zębami
przeciwległej szczęki, a także, kiedy zęby górne nieznacznie wystają poza dolne, znajdujące się w żuchwie (wyjątkiem są górne trzonowe trójki, oraz
dolne środkowe siekacze – one stykają się tylko i wyłącznie z jednym zębem).
Z kolei o wadzie zgryzu mówimy wtedy, kiedy ustawienie zębów jest inne od ogólnie przyjętego wzorca.
Wszelkie wady tudzież odstępstwa od normy można zauważyć po nierówno ustawionych zębach w łukach. Bardzo często krzywy zgryz mylony jest z
krzywymi zębami – otóż jest to jakże mylna interpretacja, bowiem zęby są proste, aczkolwiek rosnąc krzywo dają złudny efekt.
Wyróżniamy 7 wad zgryzu:
1. Zgryz otwarty – brak kontaktu dolnych zębów z górnymi w płaszczyźnie pionowej
2. Zgryz głęboki – zęby górne zakrywają zęby dolne powyżej przyjętej normy
3. Tyłozgryz – cofnięcie żuchwy w stosunku do zębów szczęki
4. Przodozgryz – nadmiernie wysunięta żuchwa ku przodowi 
5. Zgryz krzyżowy – odwrotne zachodzenie zębów
6. Stłoczenia – zęby położone na zewnątrz, lub do wewnątrz w stosunku do sąsiadujących z nimi zębów (brak miejsca w łukach)
7. Zęby odseparowane – zęby nie kontaktują się ze sobą (charakterystyczne „szpary” między zębami)
Przyczyny powstawania wad zgryzu
 Wady zgryzu mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty, nie mniej jednak blisko 80% wszystkich wad zgryzu powstaje w przeciągu pierwszych kilku lat życia
dziecka – są nabyte. Wyróżniamy wiele przyczyn kształtowania się i tym samym powstawania wad zgryzu, a są nimi m.in.:
• używanie nieprawidłowych smoczków (zbyt długotrwałe ich używanie)
• ssanie kciuka
• próchnica
• oddychanie przez usta
• niewłaściwy sposób karmienia dziecka (długotrwałe karmienie butelką)
Ze wszystkich wymienionych przyczyn najczęstszą z nich jest próchnica, która coraz częściej dotyczy nawet 3-letnich dzieci – bardzo często rodzice nie
przywiązują zbyt wielkiej uwagi do pielęgnacji zębów swoich pociech. Jest to duży błąd, bowiem zbyt wczesna utrata zębów mlecznych prowadzi do zaburzeń
pracy żuchwy i szczęki – ich wzrost ulega zahamowaniu, a wyrzynające się po kilku latach zęby stałe nie mają miejsca na wyrżnięcie i w konsekwencji rosną
krzywo.

Zapobieganie wadom zgryzu

• ograniczenie pozostawiania smoczka w buzi dziecka – do pierwszego roku życia zalecane jest całkowite oduczenie dziecka korzystania z niego
• wczesne odstawienie butelki – podawajmy pokarmy łyżeczką, zaopatrzmy dziecko we własny mały i kolorowy kubeczek
• przed pierwszym rokiem życia włączajmy do diety dziecka produkty wymagające gryzienia
• regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym (przegląd, fluoryzacja, lakowanie czy leczenie zębów mlecznych)