Professional Documents
Culture Documents
Głos Robotniczy - dziennik wydawany w Łodzi od czerwca 1945 do stycznia 1990 roku.
Organ PPR (do grudnia 1948), następnie PZPR. Swym zasięgiem obejmował województwo
łódzkie, a po zmianie podziału administracyjnego 1 czerwca 1975 roku - miejskie łódzkie,
piotrkowskie, płockie, sieradzkie i skierniewickie. Przez wiele lat jedna z najpoczytniejszych
gazet Polski centralnej. Po rozwiązaniu PZPR "GR" zastąpiony został przez wydawany w tym
samym składzie "Głos Poranny". Na początku 2004 roku w mediach pojawiły się wzmianki o
planach wydawania w Łodzi lewicowego dziennika pod nazwą "Nowy Głos Robotniczy". O
dalszych losach projektu brak informacji.
Szpilki - ilustrowany tygodnik satyryczny założony w 1935 roku przez Zbigniewa Mitznera i
Eryka Lipińskiego, który był również jego pierwszym redaktorem naczelnym. Był wydawany
w Warszawie z wyjątkiem lat 1945-1947, kiedy siedzibą redakcji była Łódź. Został
zawieszony w 1994 roku. Dwukrotne próby reaktywowania tygodnika zakończyły się
niepowodzeniem. W piśmie publikowali m.in. Julian Tuwim, Konstanty Ildefons Gałczyński,
Stanisław Jerzy Lec, Anna Lechicka-Kuśniewicz, Antoni Słonimski, Krzysztof Teodor
Toeplitz, Antoni Marianowicz, Lech Terpiłowski, Jan Galuba, Świętopełk Karpiński,
Stanisław Tym, Jerzy Urban, Zuzanna Ginczanka, Radosław Zięcina. Swoje rysunki
zamieszczali m.in.: Maja Berezowska, Julian Bohdanowicz,Walerian Borowczyk, Antoni
Chodorowski (grafik), Andrzej Czeczot, Andrzej Dudziński, Jerzy Flisak, Ha-Ga, Mirosław
Hajnos, Zbigniew Jujka, Tomasz Jura, Zbigniew Lengren, Jan Lenica, Edward Lutczyn,
Edmund Mańczak, Andrzej Mleczko, Juliusz Puchalski, Marek Polański, Henryk Sawka,
Grzegorz Szumowski, Ryszard Twardoch, Anatol Ulman, Antoni Wasilewski, Zbigniew
Ziomecki, Zygmunt Zaradkiewicz i Szczepan Sadurski.
• do 1939 roku:
o Zbigniew Mitzner (wydawca) i Eryk Lipiński
• po 1945 roku:
o M. Sass
o B. Kmieciński
o Stanisław Jerzy Lec, Leon Pasternak, Jerzy Zaruba
o Arnold Mostowicz
o Krzysztof Teodor Toeplitz
o Witold Filler
o Jacek Janczarski
o Marek Przybylik
o R. Starzyński
Redaktorzy naczelni:
Historia
Pierwszy numer Tygodnika Powszechnego ukazał się z datą 24 marca 1945 r. Komitet
redakcyjny składał się początkowo z czterech osób: z ks. Jana Piwowarczyka, Jerzego
Turowicza (wieloletniego redaktora naczelnego), Konstantego Turowskiego i Marii
Czapskiej. Później dołączyli do nich m.in. Zofia Starowieyska-Morstinowa, Stefan
Kisielewski, Leopold Tyrmand, Antoni Gołubiew, Paweł Jasienica (do aresztowania w 1948
r.), Stanisław Stomma, Hanna Malewska i Józefa Golmont-Hennelowa. W 1953 r. pismo
zamknięto z powodu odmowy opublikowania nekrologu Stalina, a jego wydawanie
wznowiono w grudniu 1956 r. W latach 1953-1956 ukazywał się za to tzw. Tygodnik
paxowski - pod identyczną winietą, zachowujący ciągłość numeracji - nie redagowany jednak
przez prawowitych właścicieli. Po tym, jak w 1956 r. „Tygodnik” wrócił w posiadanie
redaktorów z Wiślnej, na łamach publikowali m.in. Karol Wojtyła, Władysław Bartoszewski,
Jerzy Zawieyski, Jacek Woźniakowski, Stefan Wilkanowicz, Leszek Kołakowski, Stanisław
Lem, Zbigniew Herbert, Tadeusz Kudliński, Czesław Zgorzelski. Pismo było wówczas
uważane za jedyny, niezależny głos środowiska inteligencji katolickiej. Ze środowiskiem
tygodnika związane jest Koło Poselskie „Znak”. Później współpracowało ono z KOR,
współtworzyło "Solidarność" (jej kapelanem został ks. Józef Tischner - jeden ze
sztandarowych publicystów krakowskiego pisma). Od chwili wyboru kardynała Karola
Wojtyły na Stolicę Piotrową - „Tygodnik” stał się najpopularniejszym w Polsce
przekaźnikiem nauki Jana Pawła II i przez długi czas jedynym pismem, któremu papież
udzielił wywiadu (3 sierpnia 1980). Później dostąpiło tego zaszczytu tylko włoskie „Il
Tempo”. Na łamach „Tygodnika” przez lata publikował swoje wiersze Czesław Miłosz, który
w 1945 r. przygotował dla Jerzego Turowicza rękopiśmienny tomik „Wierszy pół-perskich”.
Jednym polskim pismem, na którego łamach Miłosz zamieszczał swoje wiersze po
otrzymaniu Nagrody Nobla, był właśnie „Tygodnik Powszechny”. Po wprowadzeniu stanu
wojennego wydawanie pisma zostało na kilka miesięcy zawieszone. Od 1982 r. tygodnik
ukazywał się bez przerw. W latach 80. XX wieku tygodnik stał się nieformalnym organem
polskiej opozycji demokratycznej i był niekiedy uważany za jedyne legalne pismo opozycyjne
w PRL. W 1987 r. na łamach „Tygodnika Powszechnego” ukazał się głośny esej Jana
Błońskiego „Biedni Polacy patrzą na getto”. Od lat 90. niechętna Tygodnikowi była część
kościelnej hierarchii, która krytykowała zbyt liberalną, jej zdaniem, formułę pisma
(odzwierciedla to poniekąd prawie nieobecny kolportaż parafialny pisma). W 1998 r. Maria
Zmarz-Koczanowicz zrealizowała film pt. „Zwyczajna dobroć” opowiadający o Jerzym
Turowiczu. Po śmierci Jerzego Turowicza w 1999 r. redaktorem naczelnym Tygodnika został
ks. Adam Boniecki. W kwietniu 2007 r. 49% udziałów w Tygodniku Powszechnym objęła
Grupa ITI. Od 5 grudnia 2007 r. Tygodnik Powszechny wydawany jest w mniejszym
formacie. W dużym stopniu została odmieniona szata graficzna pisma a także skład redakcji.
Wartości
Tygodnik Powszechny stara się godzić wartości liberalizmu z zasadami wiary, prezentuje
otwarty, ekumeniczny nurt polskiego katolicyzmu. Kieruje się zasadą dialogu, często
zapraszając do debaty na łamach reprezentantów poglądów innych niż ściśle katolickie.
Według typologii Jarosława Gowina zaprezentowanej w książce „Kościół w czasach
wolności” Tygodnik jest jednym z głównych reprezentantów nurtu katolicyzmu otwartego,
inspirowanego katolickim personalizmem. Jak pisze Sergiusz Kowalski, analizując dyskurs
publicystyki pisma w latach 1993-1995, „Publicyści Tygodnika cenią umiarkowanie,
otwartość, gotowość do dialogu i kompromisu”, poszukując „modus vivendi między liberalną
demokracją i Kościołem, nowoczesnością i tradycją” (Kowalski 1997: 148).
Krytyka
Tygodnik Powszechny w czasach PRLu był uważany za pismo, w którym w pewnym stopniu
(wyznaczonym przez cenzurę) można było głosić poglądy nieprzychylne władzom
komunistycznym. Po 1989 pismo stało się przedstawicielem jednej opcji w dialogu
wewnątrzkościelnym - określanej jako katolicyzm otwarty - co spowodowało falę krytyki ze
strony innych środowisk. Tygodnikowi przypisywano również reprezentowanie po 1989 r.
tylko jednego środowiska politycznego (Unii Demokratycznej, potem Unii Wolności) – ze
względu na fakt, że wielu ludzi związanych z pismem było uczestnikami przemian
politycznych (Józefa Hennelowa, Tadeusz Mazowiecki, Krzysztof Kozłowski). Krytycy
krakowskiego tygodnika często powołują się na fragment listu, jaki 15 maja 1995 z okazji
jubileuszu 50-lecia przesłał „Tygodnikowi” Jan Paweł II. Przeciwnicy zarzucają Tygodnikowi
Powszechnemu obranie kierunku liberalnego, a nawet w niektórych sprawach lewicowego
katolicyzmu. Powiązany z Radiem Maryja publicysta Jerzy Robert Nowak opisał
domniemaną "zdradę ideałów" Jana Pawła II i Kościoła przez Tygodnik w książce Obłudnik
Powszechny (2002).
Dodatki tematyczne
• Książki w Tygodniku
• Ucho Igielne
• Rzecz Obywatelska
• Historia w Tygodniku
• Dodatki specjalne
• Nowa Europa Wschodnia
• Europa Środka
• Cybertygodnik
• Unia dla Ciebie
• Apokryf
• Kontrapunkt
• Parafia
Zespół
Redakcja pisma
Historia
Historia
• "Życie Garwolina"
• "Życie Gostynina"
• "Życie Łukowa"
• "Życie Mińska"
• "Życie Płocka"
• "Życie Płońska"
• "Życie Radomskie"
• "Życie Siedleckie"
• "Życie Sokołowa"
• "Życie Węgrowa"
Do 25 maja 2007 r. ukazywał się tygodnik "Życie Otwocka", natomiast do listopada 2007
roku "Życie Sierpca" (obecnie włączone do "Życia Płocka").
Dziennik Zachodni (pełny tytuł Polska Dziennik Zachodni) - regionalna gazeta, dziennik
ukazujący się na Górnym Śląsku, w województwie śląskim i województwie opolskim. Jej
siedziba mieści się w Domu Prasy w Katowicach - Śródmieściu. Wydawany przez spółkę
Polskapresse Oddział Prasa Śląska. Zajmuje się szeroką tematyką, przedstawia wydarzenia ze
świata, kraju i regionu. Cechą charakterystyczną jest rysunkowy felieton Gwidona
Miklaszewskiego, umieszczony na ostatniej stronie. Nazwa dziennika "Zachodni" związana
jest z faktem, iż początkowo gazeta ukazywała na terenie całego Śląska, a więc również na
tzw. Ziemiach Odzyskanych (czyli zachodnich). Pierwszy numer gazety ukazał się 6 lutego
1945 roku. Założycielem i pierwszym redaktorem naczelnym DZ był Stanisław Ziemba. W
2004 roku połączył się z Trybuną Śląską. Jak podają dane Związku Kontroli Dystrybucji
Prasy z marca 2006 r. DZ jest najlepiej sprzedającą się gazetą regionalną w Polsce, ze średnią
liczbą 104 840 sprzedanych egz. w marcu (7,4 proc. wzrost w stosunku do 2005). W marcu
2007 w Sosnowcu-Milowicach uruchomiona została nowa drukarnia "Dziennika
Zachodniego", wyposażona w nowoczesną maszynę offsetową firmy MAN-Roland marki
Colorman. Dziennik Zachodni wraz z innymi regionalnymi dziennikami należącymi do spółki
Polskapresse został wcielony do nowej gazety ogólnokrajowej "Polska" przygotowanej we
współpracy z "The Times". Wydawcy mają nadzieję stworzyć gazetę, która jakością i ofertą
będzie się równać dziennikom ogólnopolskim, a jednocześnie zachowa swój regionalny
charakter. Dziennik Zachodni pozostanie tą samą gazetą (ze zmianą szaty graficznej i częścią
dodatków). W poniedziałek 15 października 2007 r. ukazało się pierwsze wydanie Dziennika
Zachodniego jako "Polska Dziennik Zachodni".
Znani publicyści
Dodatki tematyczne
• Motogratka
• Żyj zdrowo
• Nasze podróże
• Dom dla ciebie
• Kibic
• Praca
• Edukacja
• Gratka - już się ten dodatek nie ukazuje, ale osoby umieszczające w nim ogłoszenia
nazwali siebie Gratkowiczami, organizowali zloty (głównie w Katowicach), a potem
"Gratka" przeniosła się do Internetu. Takie zjawisko socjologiczne było nawet
tematem prac magisterskich (Gratkowicze, którzy poznawali się dzięki "Gratce"
zawierali nawet między sobą związki małżeńskie).
Oddziały terenowe DZ
• Bielsko-Biała
• Częstochowa
• Gliwice
• Katowice
• Lubliniec
• Rybnik
• Sosnowiec
• Tychy
Wprost - polski tygodnik społeczno-polityczny wydawany przez AWR "Wprost" sp. z o.o.
Historia
Profil
Stałe rubryki
• Skaner
• Z życia koalicji / Z życia opozycji
• Polska
• Giełda
• Biznes - Ludzie - Pieniądze
• Know-how
• Nauka i Zdrowie
• Historia
• Bez granic
• Świat
• Pasaż
• Kultura i Styl
• Laser
• Ueorgan Ludu
Autorzy
Graficy i
Znani dziennikarze Obecni publicyści Byli publicyści
fotografowie
• Marcin • Sławomir
Dzierżanowski - Cenckiewicz
dziennikarz • Antoni Dudek
polityczny • Jan M. Fijor
• Dariusz • Stanisław • Leszek
Baliszewski - Klawe i Balcerowicz
historyk Andrzej • Piotr Bikont i
• Olgierd Budrewicz Paulukiewicz Robert
- reporter, • Zdzisław Makłowicz
• Zbigniew
podróżnik Krasnodębski • Cezary Gmyz –
Furman
• Robert • Robert publicysta
• Karol
Gwiazdowski - Mazurek i Igor • Małgorzata
Kinal
ekonomista, Zalewski Domagalik
• Dariusz
prezydent Centrum • Witold • Zygmunt
Krupa
im. Adama Smitha Orłowski Kałużyński i
• Igor
• Jarosław • Maciej Tomasz Raczek
Morski
Jakimczyk - Rybiński • Stefan
• Karol
dziennikarz śledczy • Piotr Semka Kisielewski
Wiszniews
• Jan Piński - • Krzysztof • Krzysztof Król
ki
dziennikarz Skiba • Bogusław
• Henryk
ekonomiczny • Paweł Mazur
Sawka
• Jerzy Rzewuski - Śpiewak • Leszek Miller
• Łukasz
recenzent • Tomasz P. • Tomasz Nałęcz
Hernik
muzyczny Terlikowski • Stanisław Tym
• Michał Zieliński - • Łukasz Turski • Lech Wałęsa
publicysta • Szewach • Bronisław
ekonomiczny Weiss Wildstein
• Robert Leszczyński • Wojciech • Jan Winiecki
- szef działu Wencel
Kultura i Styl, • Wacław
dziennikarz Wilczyński
muzyczny • Marcin Wolski
Stałe rubryki
Autorzy
Redaktorzy naczelni
OKRES PRL:
1944/5 - 1989
Wpływ wydawnictw zagranicznych na polski rynek prasowy, udział kapitału obcego ocenia
się na 80-90%
8 maja 1989 roku pojawił się nowy dziennik, miał prowadzić do wyborów 4 czerwca,
Tygodniki opinii
Czasopisma dla:
Prasa katolicka
Dzieje prasy polskiej sięgają początków XVI w., kiedy to okazjonalnie ukazywały się w
nakładach do kilkuset egz. informacyjne druki ulotne dotyczące zwł. wydarzeń wojennych
(sprzedawano je na jarmarkach, sejmikach itp.); za początek historii prasy pol. zwykło się
uważać ukazanie się 1661 w Krakowie pierwszej gazety periodycznej, tygodnika "Merkuriusz
Polski Ordynaryjny", wydrukowanego przez J.A. Gorczyna z inicjatywy dworu Jana
Kazimierza zmierzającego do reformy ustrojowej kraju i pozyskania dla niej zwolenników; po
27 numerach redakcję przeniesiono do Warszawy, gdzie rozpoczynał obrady sejm; łącznie
ukazało się 41 numerów pisma; kolejne pisma (m.in. "Wiadomości Cudzoziemskie",
"Nowiny", "Awizy") miały charakter efemeryczny, najdłużej przetrwała 1718-20 "Poczta
Królewiecka" wydawana przez J.D. Cenkiera w Królewcu; z ważniejszych tytułów, jakie
ukazywały się przed rozbiorami wymienić trzeba: "Kurier Polski" i "Uprzywilejowane
Wiadomości z Cudzych Krajów" (1765 połączone w "Wiadomości Warszawskie", 1774
zmienione na "Gazetę Warszawską" pod red. Łuskiny), "Monitor" redagowany przez F.
Bohomolca i I. Krasickiego, "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne" (J. Albertrandi i A.
Naruszewicz), "Gazetę Narodową i Obcą" redagowaną przez stronnictwo kołłątajowskie;
łącznie 1765-95 ukazywało się ok. 90 tytułów (większość w stolicy), w nakładach do 1000
egz. Po utracie niepodległości nastąpił spadek czytelnictwa; z pism, które ukazywały się do
1830 ważniejsze to: "Gazeta Krakowska" (od 1796), "Gazeta Lwowska", "Kurier Litewski",
"Dziennik Wileński", "Gazeta Poznańska"; okresowe ożywienie przyniósł czas powstania
listopadowego ("Nowa Polska", "Gazeta Polska" i twórczość publicystyczna M.
Mochnackiego, B. Niemojewskiego, J.N. Janowskiego); po upadku powstania nasiliła się
działalność cenzury, zaczęły natomiast licznie powstawać czasopisma emigracyjne, m.in.
"Demokrata Polski", "Orzeł Biały" (pod wpływami Lelewela), "Pielgrzym Polski", "La
Tribune des Peuples" (pod red. A. Mickiewicza); w kraju dopiero od lat 40. XIX w. ukazują
się m.in. "Przegląd Naukowy", "Biblioteka Warszawska", w zaborze austr. konserwatywny
dziennik "Czas", na Śląsku "Dziennik Górnośląski" (red. J. Lompa i E. Smolka) oraz
"Tygodnik Cieszyński" (przekształcony 1851 w "Gwiazdkę Cieszyńską"); w stolicy do
najpoczytniejszych należała "Gazeta Warszawska", "Gazeta Codzienna" (pod red. J.I.
Kraszewskiego), "Kurier Warszawski" (wydawany najdłużej w Polsce 1821-1939), później
"Głos", a także "Słowo" (pocz. kierowane przez H. Sienkiewicza); organem ugody z caratem
był wydawany w Petersburgu tygodnik "Kraj". Po powstaniu styczniowym prasa zaczęła
pełnić ważną rolę czynnika podtrzymującego świadomość nar., krzewiącego oświatę wśród
ludu ("Zorza"); pojawiły się też czasopisma ilustrowane, kobiece, specjalistyczne ("Tygodnik
Ilustrowany", "Bluszcz", "Wszechświat", "Kłosy", "Wędrowiec", "Świt", "Biesiada
Literacka", satyryczna "Mucha"), co wiązało się z unowocześnieniem technik drukarskich
(1885 w zaborze ros. działało 51 drukarń, w Galicji 47; w Krakowie W.L. Anczyc zał. 1867
pierwszą stereotypię; 1890 dla redakcji "Kuriera Warszawskiego" uruchomiono pierwszą na
ziemiach pol. maszynę rotacyjną); program pozytywistyczny lansowały "Przegląd
Tygodniowy", "Niwa" i "Prawda" (red. A. Świętochowski), w Galicji "Kraj", w Poznaniu
"Tygodnik Wielkopolski", na Śląsku liczne czasopisma lokalne (przyczyniając się na tym
obszarze do prawdziwego rozkwitu czytelnictwa, 1882 prasę czytał tu co 10 Polak); pojawiły
się też pierwsze organizacje dziennikarskie (1893 we Lwowie powstało Tow. Wzajemnej
Pomocy Dziennikarzy Pol.; 1909 w Warszawie Tow. Literatów i Dziennikarzy, 1912 w
Krakowie Syndykat Dziennikarzy Pol.); na przełomie stuleci rozwinęła się także prasa
proletariacka ("Równość", "Przedświt", "Walka Klas", "Proletariat", "Naprzód", "Robotnik",
"Czerwony Sztandar") oraz katolicka i adresowana do mniejszości żydowskiej; przed
wybuchem I woj. świat. na ziemiach polskich ukazywało się ok. 1000 tytułów. Po uzyskaniu
niepodległości prasa pełni rolę czynnika integrującego po rozbiorach ziemie polskie; 1918
powstała Pol. Agencja Telegraficzna (PAT); organami popierającymi Piłsudskiego (potem
sanację) były: "Gazeta Polska", "Polska Zbrojna", "Kurier Poranny"; poglądy Nar.
Demokracji reprezentowały "Gazeta Warszawska", "Kurier Poznański" i "Kurier Codzienny"
ruch ludowy - "Zielony Sztandar" i "Piast", chrześc. demokrację - "Polonia", krakowski
"Czas", wileńskie "Słowo" i "Dziennik Poznański"; organem PPS był "Robotnik" oraz
"Naprzód" w Krakowie i "Gazeta Robotnicza" w Katowicach, a KPP - "Czerwony Sztandar";
do środowisk inteligencji były adresowane "Wiadomości Literackie" (red. M.Grydzewski),
prawicowy tygodnik "Prosto z Mostu", satyryczne "Szpilki"; rekordowe nakłady osiągała
prasa katolicka, zwł. "Rycerz Niepokalanej" (zał. 1922 przez M. Kolbe), "Mały Dziennik" i
"Przewodnik Katolicki". Zjawiskiem nowym były potężne koncerny prasowe, specjalizujące
się gł. w wydawaniu czasopism popularnych; najw. był zespół pism "Ilustrowanego Kuriera
Codziennego" wydawanego w Krakowie przez M. Dąbrowskiego, do którego – obok "JKC" -
należały m.in. "Światowid", "AS", "Na Szerokim Świecie", "Tempo Dnia", "Wróble na
dachu", "Tajny Detektyw"; drugim koncernem był w-wski Dom Prasy, wydawca "Expressu
Porannego", "Przeglądu Sportowego", "Kina", "Cyrulika Warszawskiego", popołudniówki
"Dobry Wieczór"; potężnym wydawcą prasy sensacyjnej była łódzka sp-ka wydająca
"Republikę", "Express Ilustrowany", "Karuzelę", "Tarzana", "Wędrowca", "Buffalo Bila"
oraz zeszyty "Co tydzień powieść"; z innych tytułów wydawanych w okresie
międzywojennym zaczęły się ukazywać pisma Związku Nauczycielstwa Pol. ("Płomyk" i
"Płomyczek"); łącznie w 1937 ukazywało się w Polsce 2692 tytuły, przy czym tylko
kilkanaście z nich przekraczało nakłady rzędu 200 tys. egz. Do najwybitniejszych
dziennikarzy i wydawców tego okresu należeli: A. Bocheński, wspomniani M. Grydzewski i
M. Dąbrowski, S. Cat-Mackiewicz, W. Korfanty, A. Nowaczyński, S. Piasecki, I.
Matuszewski, B. Singer (ps. Regnis, brat pisarza), K. Pruszyński, A. Janta-Połczyński, Z.
Nowakowski, S. Stroński, M. Niedziałkowski, W. Kulerski, S. Jaszuński, J. Brun, K. Wrzos,
nie mówiąc o licznych związanych z prasą literatach i krytykach m.in. T. Boy-Żeleński, K.
Irzykowski, A. Słonimski, J. Tuwim, M. Dąbrowska. Specyficznym okresem w dziejach
prasy pol. był czas okupacji hitlerowskiej; Niemcy zlikwidowali wszystkie dawne gazety,
wydając w ich miejsce pisma w j. pol. zwane pospolicie "gadzinówkami" (m.in. "Krakauer
Zeitung", "Warschauer Zeitung", "Goniec Krakowski", "Nowy Kurier Warszawski", "Ster");
z kolei na ziemiach okupowanych przez ZSRR ukazywały się we Lwowie "Czerwony
Sztandar", w Tarnopolu "Prawda Bolszewicka", w Wilnie "Gazeta Codzienna" i "Gazeta
Ludowa"; równolegle nastąpił rozwój prasy konspiracyjnej, wydawanej zwł. przez ZWZ-AK
- jej nakłady sięgały kilkunastu tys. egz.; najw. znaczenie miał "Biuletyn Informacyjny" red.
przez A. Kamińskiego, z nakładem sięgającym 50 tys. egz.; nadto spore znaczenie miały
"Wiadomości Polskie", "Żołnierz Polski", "Wolna Polska", "Polska Walcząca"; 1941-44
ukazywał się dwutygodnik "Rzeczpospolita Polska" - naczelne pismo Delegatury Rządu na
Kraj; kilka tytułów wydawały harcerskie Szare Szeregi (m.in. "Źródło", "Dęby",
"Drogowskaz", "Dziś i Jutro"); oryginalnym posunięciem było wydawanie ok. 15 tytułów
prasy dywersyjnej w j. niem. (np."Der Soldat", "Der Hammer"); w samej tylko Warszawie
działało ok. 150 nielegalnych drukarń; łącznie wydano ok. 1500 tytułów pism
konspiracyjnych (ok. 50 w 1939, ok. 600 tytułów w 1944). Po 1945 roku prasę prywatną
zlikwidowano, uruchomiono cenzurę prewencyjną (Biuro Kontroli Prasy, 1946
przekształcone w Gł. Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk), powołano Inst.
Wydawniczy Sp-nia Wydawniczo-Oświatowa "Czytelnik", do którego należała większość
tytułów, m.in. ogólnokrajowe dzienniki "Rzeczpospolita" i "Życie Warszawy", regionalne
"Dziennik Polski", "Dziennik Zachodni", "Dziennik Bałtycki" itp.; nakładem "Czytelnika"
zaczęły się też ukazywać ilustrowane tygodniki ("Przekrój", "Szpilki", "Stolica"), pisma społ.-
polit. ("Odrodzenie", "Kuźnica"), kult. ("Twórczość") oraz popularno-naukowe i
specjalistyczne ("Przegląd Techniczny", "Problemy", "Poznaj Świat"); powołano także Polską
Agencję Prasową i kilka innych, pomniejszych; do 1948 ukazywało się także kilka tytułów
związanych z działającymi wówczas partiami politycznymi, m.in. należąca do PSL "Gazeta
Ludowa", a także "Nowa Epoka" (SD), "Robotnik" i "Express Wieczorny" (PPS), "Słowo
Powszechne" (PAX), "Tygodnik Powszechny" (katolicki), "Walka Młodych" (ZMW);
szczególne preferencje posiadały pisma PPR - "Trybuna Wolności", "Trybuna Robotnicza",
"Nowe Drogi", "Głos Ludu" i inne; 1947 PPR powołała Robotniczą Spółdzielnię
Wydawniczą "Prasa", która stopniowo przejęła większość ukazujących się w kraju tytułów
(1948 wcielono do niej wyd. "Wiedza", 1950 "Czytelnika", powołując równocześnie
Państwowe Przedsiębiorstwo Kolportażu Prasy i Książki "Ruch") oraz uruchamiając we
wszystkich miastach wojewódzkich organy PZPR; prasę katolicką ograniczono (1953
"Tygodnik Powszechny" przejął PAX), pisma niezależnych stronnictw politycznych
zlikwidowano, "Odrodzenie" i "Kulturę" zastąpiono "Nową Kulturą"; z tytułów
uruchomionych w latach stalinowskich na uwagę zasługują "Przyjaciółka", "Życie
Literackie", tyg. "Świat", mag. "Młody Technik"; odwilż polit. po śmierci Stalina przynosi
pojawienie się "Dookoła Świata" i katowickiej "Panoramy", a przełom październikowy 1956
reaktywowanie pism SD i PSL, zwrot "Tygodnika Powszechnego", powstanie szeregu
nowych tytułów jak "Prawo i Życie", "Argumenty", "Odra", "Odgłosy", "Przegląd
Kulturalny"; znaczącą rolę odgrywa w tym okresie studencki tygodnik "Po prostu", zamknięty
1957 za rewizjonizm (a właśc. za zbytni krytycyzm): 1957 powstała "Polityka", a także
Ośrodek Badań Prasoznawczych w Krakowie, 1963 zlikwidowano "Nową Kulturę" i
"Przegląd Kulturalny" powołując w ich miejsce "Kulturę", 1965 powstało "Forum" - jedyny
w krajach obozu socjalistycznego tygodnik stanowiący przegląd prasy światowej; w latach
70. powstaje m.in. "Literatura", spory autorytet zyskuje "Przegląd Techniczny - Innowacje",
mnożą się pisma specjalistyczne, hobbystyczne, młodzieżowe; łączna liczba wydawanych
tytułów sięga w tym okresie 2500; utwierdza się równocześnie monopolistyczna rola
koncernu RSW "Prasa-Książka-Ruch", do którego 1975 należy 85% nakładów całej prasy
(m.in. 46 dzienników, 190 czasopism, Polska Agencja Interpress, Centralna Agencja
Fotograficzna, Krajowa Agencja Wydawnicza, sieć wydawnictw i drukarń regionalnych,
ogólnokrajowy kolportaż); nowy podział terytorialny kraju (1975) staje się impulsem do
utworzenia ok. 30 tygodników regionalnych w stolicach nowych województw; w poł. lat 70.
pojawia się także wydawana przez demokratyczną opozycję (poza oficjalnym obiegiem) prasa
opozycyjna, m.in. "Biuletyn Informacyjny KOR", "Głos", "Robotnik", czasopismo polit.
"Krytyka", "Res Publica", lit. "Zapis", "Puls" i inne, łącznie ok. 200 tytułów; znamieniem
zmian związanych ze strajkami 1980 są nowe treści w dotychczas ukazujących się
czasopismach i legalny, ogólnokrajowy "Tygodnik Solidarność" - jak większość tytułów
(łącznie z pismami partyjnymi) zawieszony 13 XII 1981, po wprowadzeniu stanu wojennego;
w miarę łagodzenia jego rygorów następuje stopniowe "odwieszanie" tytułów, ukazują się
nowe czasopisma społ.-polit. m.in. "Rzeczpospolita", "Przegląd Tygodniowy", "Tu i Teraz",
kilka pism katolickich; równocześnie wznawia działalność drugi obieg, w którym większe
znaczenie uzyskują "Wiadomości", "Tygodnik Mazowsze", "Hutnik", "Arka"; po
transformacji ustrojowej 1989 pojawia się prasa niezależna, której symbolem staje się "Gazeta
Wyborcza" kierowana przez A. Michnika; następuje zniesienie cenzury, likwidacja koncernu
RSW, szereg tytułów pada, m.in. "Życie Literackie" i "Kultura", powstają liczne nowe m.in.
"Gazeta Polska", "Twój Styl", "Pani"; na pol. rynek wkraczają koncerny zagr. (Hersant,
Passauer Neue Presse, Orkla, Bertelsman, H. Bauer, Springer, Burda i inne uruchamiając
szereg pol. edycji czasopism obcojęzycznych oraz przejmując kapitałowo znaczną część pol.
rynku prasowego, zwł. dzienników lokalnych oraz przytłaczając rynek zalewem kolorowych
tygodników nie zawsze wysokiej jakości (m.in. "Tina", "Bravo", "Popcorn", "Playboy",
"Elle"); przejściowy rozkwit przeżywa prasa lokalna; w latach 90. najw. nakłady uzyskuje
"Gazeta Wyborcza" z 20 mutacjami terenowymi i licznymi dodatkami, która opanowuje
ponad 50% rynku reklam prasowych, kształtując nakład na poziomie 600 tys. egz.; nakładem
konkuruje z nią "Super Express", z dzienników spore znaczenie osiaga "Rzeczpospolita";
początek nowego stulecia przynosi spadek czytelnictwa gazet codziennych na całym świecie,
także w Polsce; średni nakład dzienny (I-XI 2002) wynosił dla najpoczytniejszych tytułów:
"Gazeta Wyborcza" - 420,1 tys. egz., "Super Express" - 301,5, "Rzeczpospolita" - 188,3;
"Gazeta Pomorska" - 101,8; "Dziennik Zachodni" - 89,5; "Dziennik Bałtycki" - 76,7;
"Dziennik Polski" - 69,2; "Express Ilustrowany" - 63,3 tys. egz.; wśród tygodników społ.-
polit. ważniejszą rolę odgrywa nadal "Polityka", polska edycja "Newsweeka", poznańskie
"Wprost", "Przegląd" (wcześniej pt. "Przegląd Tygodniowy") oraz redagowane przez J.
Urbana skandalizujące "Nie". Ruch dziennikarski po 1989 ulega rozbiciu, obok
reaktywowanego Stow. Dziennikarzy Pol. (rozwiązanego w stanie wojennym) działa Stow.
Dziennikarzy RP (zawiązane 1982) oraz powstałe 1991 Stow. Dziennikarzy Katolickich i
1998 Syndykat Dziennikarzy Polskich. Z dziennikarzy, którzy w latach powojennych
odcisnęli swoje piętno na prasie polskiej warto wymienić nazwiska R. Kapuścińskiego, J.
Giedroycia (red. emigracyjnej "Kultury"), J. Borejszy (twórca "Czytelnika"), S.
Bratkowskiego, Z. Broniarka, K. Dziewanowskiego, M. Eilego (założyciel "Przekroju"), D.
Fikusa, W. Giełżyńskiego, W. Górnickiego, G. Jaszuńskiego, J. Kalabińskiego, S.
Kisielewskiego, H. Korotyńskiego (wieloletni red. naczelny "Życia Warszawy"), H. Krall, K.
Małcużyńskiego, A. Małachowskiego, T. Mazowieckiego, A. Micewskiego, A. Michnika, E.
Osmańczyka, D. Passenta, S. Podemskiego, M. Podkowińskiego, Z. Szeligi, M.F.
Rakowskiego (wieloletni red. nacz. "Polityki"), K.T. Toeplitza, B. Tomaszewskiego
(najwybitniejszy dziennikarz sportowy), J. Turowicza (twórca i wieloletni red. "Tygodnika
Powszechnego"), L. Wolanowskiego, z młodszych – m.in. W. Jagielskiego, J. Paradowskiej
czy J. Żakowskiego.
RUCH PAŃSTWOWY
22 marca 1990 roku Sejm przyjął Ustawę o likwidacji Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej
„Prasa- Książka-Ruch”, a następnie powołał Komisję Likwidacyjną. 29 listopada 1990 roku
Rada Ministrów zatwierdziła plan zagospodarowania majątku Robotniczej Spółdzielni
Wydawniczej „Prasa-Książka- Ruch”. Następnie, w dniu 29 kwietnia 1991, roku Minister
Przemysłu wydał zarządzenie, na podstawie którego utworzono przedsiębiorstwo państwowe
pod nazwą Przedsiębiorstwo Kolportażowo- Handlowe RUCH. 24 stycznia 1992 roku Prezes
Rady Ministrów wydał zarządzenie, które umożliwiło przekształcenie Przedsiębiorstwa
Kolportażowo-Handlowego RUCH w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą
RUCH S.A. Akt notarialny przekształcenia został sporządzony w dniu 24 marca 1992 roku
(Rep. A 2777/92), a następnie zmieniony aktem notarialnym z dnia 9 kwietnia 1992 roku
(Rep. A 3936/92). Przedsiębiorstwo RUCH przejęło majątek po zlikwidowanej Robotniczej
Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch”. RUCH S.A. został wpisany do RHB na
mocy postanowienia Sądu rejonowego dla m.st. Warszawy, Wydział XVI Gospodarczy, z
dnia 15 kwietnia 1992 roku. W momencie utworzenia Spółki stworzono 26 Oddziałów oraz
188 jednostek organizacyjnych niższego szczebla, które dzieliły się na zespoły i delegatury,
obsługujące sieć hurtową i detaliczną. Obecnie liczba Oddziałów została zredukowana do 15,
a liczba zespołów wynosi 41. W 2002 roku zakończono likwidację Robotniczej Spółdzielni
Wydawniczej „Prasa – Książka – Ruch”.
W 2006 roku nowy Zarząd rozpoczął realizację programu restrukturyzacji, która przyniosła
znaczącą poprawę wyników operacyjnych i finansowych. Program ten objął ok. 40 inicjatyw
w obszarze zarządzania siecią, zakupów oraz logistyki, a pierwsze jego rezultaty były
widoczne już w wynikach III kwartału 2006 roku. Jednocześnie Zarząd podjął decyzję o
przeprowadzeniu publicznej oferty akcji pod koniec 2006 roku i uzyskał dla tej decyzji
poparcie Skarbu Państwa, który jest właścicielem 100% akcji Spółki. RUCH zadebiutował na
Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych 22 grudnia 2006r. Był to debiut udany. Na
otwarciu sesji papiery Ruchu kosztowały 16 proc. powyżej ceny emisyjnej. Wejście na GPW
umożliwiło Spółce pozyskanie środków na rozwój, w tym przede wszystkim na modernizację
i dalszy rozwój własnej sieci detalicznej oraz kompleksową informatyzację Spółki. Zarząd
RUCH S.A. jest także przekonany, że Spółka będąc notowaną na giełdzie, i będąc poddaną
dyscyplinie rynków kapitałowych znacznie zwiększy szanse na udaną transformację Spółki w
firmę zorientowaną na zaspokajanie potrzeb klienta i przynoszącą oczekiwany zwrot z
inwestycji dla akcjonariuszy.
RUCH SPÓŁKĄ MULTIBRANDOWĄ
1. Okrągły Stół
Historyczny przełom w Polsce nastąpił w roku 1989. Prowadzone w Magdalence koło
Warszawy, od 6 lutego do 5 kwietnia, rozmowy przedstawicieli opozycji (głównie osób
związanych z "Solidarnością") oraz obozu rządzącego (przede wszystkim przedstawicieli
PZPR) miały doprowadzić do demokratyzacji systemu politycznego w Polsce oraz do
naprawy polskiego systemu gospodarczego. W wyniku postanowień Okrągłego Stołu
powstaje Senat, urząd prezydenta, wprowadzono zasadę pluralizmu związkowego, wolny
rynek, a co z tym się łączy powstała możliwość konkurencji. Postanowiono, że podstawą
reform ustrojowych i gospodarczych będzie pluralizm polityczny, niezależność sędziów,
demokratyczny tryb powoływania wszystkich przedstawicieli państwowych oraz, co
najważniejsze, dla treści tej pracy - wolność słowa. Wolność słowa rozumiana jako
podstawowe prawo człowieka, prawo do informacji. Wolność, którą gwarantują
międzynarodowe dokumenty m. in. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka,
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Konwencja o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności, Deklaracja Podstawowych Praw i Wolności. W
demokratycznej Polsce dokumentem, który miał takie prawo zapewniać stało się nowe prawo
prasowe. 11 kwietnia 1990 w tymże prawie pojawił się zapis: Prasa zgodnie z Konstytucją
Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności wypowiedzi i urzeczywistnia prawo obywateli
do ich rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki
społecznej. Tego samego dnia Sejm jednogłośnie zniósł cenzurę, która towarzyszyła
komunistycznym mediom na każdym kroku. R. Filar uważa, że proces transformacji mediów
w Polsce można podzielić na kilka etapów:
3. Czas na zmiany
W 1990 roku, w wyniku obrad Okrągłego Stołu zlikwidowano Główny Urząd Kontroli Prasy,
Publikacji i Widowisk. Instytucję, która w 1946 roku powołana została do kontroli i
weryfikacji wszystkich publikacji prasowych, radiowych i telewizyjnych. Taki urząd pomagał
władzom w sprawowaniu monopolu w zakresie mediów. Rząd Tadeusza Mazowieckiego
likwiduje oficjalnie cenzurę i powołuje komisję, której celem będzie walka z owym
monopolem państwa. Stary system koncesyjny zastąpiony został licencyjnym. Jednym z
poważniejszych kroków była ustawa Sejmu z dnia 22 III 1990 roku, która zakładała
likwidację RSW - Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej "Prasa" - która była monopolistą na
rynku wydawniczym w komunistycznej Polsce. Tytuły wydawane do tej pory przez RSW
zostały sprzedane. Sprzedaż ta wzbudziła jednak wiele kontrowersji. Sposób szacowania
wartości poszczególnych pism nie był klarownie określony. Przydział pierwszeństwa w
wykupie nie był dla wszystkich zrozumiały. Dzięki temu właścicielami pism stawały się
osoby, które znalazły się w odpowiednim miejscu, o odpowiedniej porze, z odpowiednią
ilością funduszy na ten cel. W trybie przetargu sprzedano około 100 tytułów, a ponad 60
zostało przekazane pracowniczym spółdzielniom dziennikarskim. Na rynku pojawia się
również prasa, która wcześniej uważana była za konspiracyjną i ukazywała się tylko w
nielegalnym obiegu ("Arka", "Karta", "Krytyka"). Przemiany społeczno-politycznie, oraz
prawa wolnego rynku silnie wpływają na prasę, dlatego dochodzi do wielu zmian na
stanowiskach kierowniczych w mediach. Dodatkowo oficjalne rozwiązanie PZPR, które
nastąpiło 29 stycznia 1990 przyczyniło się do likwidacji wielu pism partyjnych. Niektóre
tytuły z okresu komunizmu przestają się ukazywać, inne natomiast zmieniają nazwę oraz
skład redakcji. Upadek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej musiał zakończyć się
również likwidacją Trybuny Ludu, która była organem Komitetu Centralnego PZPR. W jej
miejsce w 1990 roku powstaje Trybuna. W styczniu 1993 roku w Warszawie zlikwidowano
Słowo Powszechne, dziennik wydawany przez Stowarzyszenie PAX. Francuska grupa
prasowa "Presse Participations Europennes" Roberta Hersanta przejmuje 49% udziałów
wydawanego wcześniej przez RSW dziennika Rzeczpospolita. Pozostałe 51% znajduje się w
rękach Państwowego Przedsiębiorstwa Wydawniczego "Rzeczpospolita", kierowanego przez
Macieja Cegłowskiego. W 1995 roku dokupuje do tego kolejne 2% udziałów i staje się
faktycznym właścicielem tego pisma. Natomiast od lipca 1996 roku 51% udziałów przejmuje
spółka "Presspublica Holding Norway", której właścicielem jest "Orkla Media". Pozostałe
49% nadal pozostaje w rękach PPW "Rzeczpospolita". Dziennik ten był wcześniej gazetą
typowo rządową. Jednak Tadeusz Mazowiecki zrozumiał, że w nowej rzeczywistości
prasowej nie ma miejsca na pismo o takim charakterze. I wtedy "Rzeczpospolita" stała się
dziennikiem niezależnym od władzy wykonawczej, otwartym na różne opcje polityczne. Po
roku 1989 redaktorem naczelnym był Dariusz Fikus, obecnie jest nim Maciej Łukasiewicz.
6. Po latach transformacji
Obecnie rynek prasowy w Polsce również podlega wielu przemianom. Nie są to jednak
zmiany tak rewolucyjne jak na początku lat 90. Można powiedzieć, że polski rynek prasowy,
stał się rynkiem "normalnym". Powstawanie nowych tytułów nie jest już tak gwałtowne i
dotyczy najczęściej pism fachowych. Nowe dzienniki to również rzadkość, częściej dochodzi
do zmniejszania ich liczby i nakładu. Można również stwierdzić, że pod względem graficzno-
edytorskim nasza prasa dorównuje obecnie prasie europejskiej.
• dostarczanie informacji
• udostępnianie dóbr kultury i sztuki
• ułatwianie korzystania z oświaty i dorobku nauki
• upowszechnianie edukacji obywatelskiej
• dostarczanie rozrywki
• popieranie krajowej twórczości audiowizualnej
Sytuacja mediów po roku 1989 zmieniła się radykalnie. Przede wszystkim Polacy odzyskując
suwerenność we własnym państwie mogli pożegnać cenzurę. Do tego czasu media spełniały
funkcję służebną wobec władzy, a nie swoich odbiorców. Zajmowały się propagandą a nie
informacją. Nad poprawnością przekazu mediów czuwał do 1989 r. Główny Urząd Kontroli
Prasy i Widowisk. System medialny był scentralizowany i podporządkowany jednej partii.
Wystarczy powiedzieć, że najsilniejsze media, radio i telewizja publiczne, zgrupowane były
w Komitecie ds. Radia i Telewizji, któremu szefował urzędnik państwowo-partyjny w randze
ministra. Z kolei prasa lokalna była uzależniona od lokalnych ekspozytur PZPR. Wraz z
nastaniem wolności zaczęły powstawać spontanicznie nowe inicjatywy medialne. Zgodnie
bowiem ze znowelizowanym prawem prasowym, wydawcą mógł stać się odtąd każdy Polak.
Pierwszy numer legalnie wydanego niezależnego dziennika można było kupić 8 maja 1989 r.,
gdy, na mocy porozumienia "Okrągłego Stołu", ukazał się pierwszy numer "Gazety
Wyborczej". Dziś to największa gazeta w kraju, ukazująca się w nakładzie pół miliona
egzemplarzy, jedno z najbardziej opiniotwórczych polskich mediów. Zaczynała jednak jako
ośmiostronicowa gazetka agitująca za kandydatami opozycji w pierwszych demokratycznych
wyborach do parlamentu. Stąd zresztą wywodziła się nazwa gazety - słowo "wyborcza"
oznacza "przeznaczona na wybory". Gazetę tworzyli opozycji dziennikarze, pracujący do tego
czasu w nielegalnie wydawanych pismach, związanych ze związkiem zawodowym
"Solidarność". Rozwój rynku prasy przyspieszyła sprzedaż części tytułów byłego
monopolisty na rynku prasy RSW "Prasa- Książka-Ruch". Wkrótce też pojawili się w Polsce
wydawcy zagraniczni, wnosząc zarówno kapitał, jak i know-how. W większości redakcji
dokonała się prawdziwa rewolucja techniczna: komputeryzacja, przejście na druk offsetowy.
Zaczęły powstawać nowe pisma w nowych segmentach rynku, wypełniając ignorowane dotąd
potrzeby czytelników. Równolegle z rynkiem prasy zaczął powstawać rynek mediów
elektronicznych. Tutaj kluczową rolę odegrała ustawa o radiofonii i telewizji z 1993 r.,
ustanawiając urząd - Krajową Radę Radiofonii i Telewizji (KRRiT), który od tego czasu
reguluje ład medialny w eterze. KRRiT przyznaje nadawcom radiowym i telewizyjnym
koncesje na nadawanie naziemne na danym obszarze Polski i w danym paśmie częstotliwości,
jak również na nadawanie satelitarne. Faktycznie jednak urząd ten decyduje o warunkach
konkurowania mediów elektronicznych w Polsce, bowiem nadawca, któremu została
przyznana koncesja, nie może nią w pełni dysponować. Nie może jej zbyć innemu
podmiotowi, co najwyżej może z niej zrezygnować, a wówczas KRRiT ponownie dysponuje
zwolnioną częstotliwością. Ma to decydujące znaczenie dla rynku telewizyjnego, bowiem w
większości polskich domów telewizja odbierana jest za pomocą zwykłej pokojowej anteny,
bez pośrednictwa telewizji kablowej czy anteny satelitarnej, zaś naziemnych częstotliwości,
które można zagospodarować, jest ograniczona ilość.
W Polsce ukazuje się ponad 5400 tytułów prasowych - gazet ogólnopolskich, lokalnych,
dzienników, tygodników, miesięczników oraz gazet specjalistycznych. Cechą
charakterystyczną dla wszystkich polskich dzienników ogólnopolskich jest to, że nie ukazują
się one w niedzielę. Nie ukazuje się też żadna popołudniówka.
Prasa codzienna
"Gazeta Wyborcza" - pierwszy jej numer ukazał się w maju 1989 roku, tuż przed
przełomowymi dla naszego kraju czerwcowymi wyborami parlamentarnymi. Dziś jest filarem
największego polskiego koncernu medialnego. Średni nakład "Gazety Wyborczej" wynosi
prawie 600 tys. egzemplarzy, a w okresie przedświątecznym sięga nawet miliona
egzemplarzy. W największych miastach ukazują się dodatki lokalne. W każdy dzień tygodnia
ukazuje się także inny dodatek tematyczny. Redaktorem naczelnym Gazety jest od początku
jej istnienia Adam Michnik - działacz opozycji przed rokiem 1989 i intelektualista.
"Super Express" - jak pisze sama redakcja gazety, jej odbiorcami są "osoby, które nie
oczekują od gazety codziennej poważnych i skomplikowanych artykułów". Gazeta stara się
skupić na życiu zwykłych ludzi.
Dziennikiem gospodarczym jest ukazujący się od 1997 roku "Puls Biznesu". Gazeta
przoduje w zdobywaniu i publikowaniu informacji gospodarczych z różnych dziedzin. To
obok "Rzeczpospolitej" druga gazeta, od której zaczyna swój dzień polski przedsiębiorca.
Dzienniki
Ważne miejsce w życiu społeczności lokalnych zajmują gazety lokalne, które podają
informacje z kraju i ze świata, ale skupiają się na informacjach z regionu. W Polsce ukazuje
się ponad 3000 gazet regionalnych i lokalnych. Jedną z najlepiej sprzedających się gazet
lokalnych jest ukazująca się w Bydgoszczy "Gazeta Pomorska", której przeciętny nakład
wynosi 105 tysięcy egzemplarzy. Największym wydawcą prasy lokalnej jest w Polsce
wydawnictwo Polskapresse, do którego należą m.in. "Dziennik Polski", "Wieczór Wybrzeża"
i "Dziennik Zachodni".
Tygodniki
Drugim bardzo popularnym tygodnikiem w Polsce jest ukazujący się od grudnia 1982 roku
"Wprost". Na jego łamach swoje teksty publikują najwybitniejsi polscy politycy, ekonomiści
czy prawnicy. Tygodnik od jedenastu lat przyznaje tytuł Człowieka Roku - laureatami
nagrody byli m.in. Lech Wałęsa, Aleksander Kwaśniewski, Leszek Miller, Leszek
Balcerowicz i Wisława Szymborska. Co roku "Wprost" publikuje listę 100 najbogatszych
Polaków. "Wprost" ukazuje się w nakładzie ok. 300 tys. egzemplarzy.
Od września 2001 roku ukazuje się polskie wydanie "Newsweeka". Tygodnik przebojem
wszedł na rynek. Sukces polskiego wydania zaskoczył nawet redakcję, która musiała
dodrukowywać pierwsze wydanie gazety. Newsweek jako pierwszy przygotował specjalne
wydanie o atakach terrorystycznych na Nowy Jork i Waszyngton z 11 września 2001 roku.
Panoramę polskich tygodników uzupełniają jeszcze: "Ozon" i "Przegląd" oraz wiele innych.
W Polsce ukazuje się również renomowany tygodnik anglojęzyczny "The Warsaw Voice".
Tygodnik komentuje bieżące wydarzenia z życia politycznego, ekonomicznego, społecznego i
kulturalnego w szczególności naszego kraju, ale także regionu Europy Środkowej i
Wschodniej. Na swoich łamach opisuje także najpiękniejsze zakątki Polski i miejsca warte
odwiedzenia. Na internetowych stronach "The Warsaw Voice" zamieszcza wiele linków
przydatnych dla zagranicznych gości w Polsce.
Miesięczniki
Grupa Garmond Press obsługuje dziewięć województw, co stanowi 51% powierzchni kraju
zamieszkałej przez 62% ludności. Udział grupy Garmond Press w rynku dystrybucji wynosi
7-9% w zależności od rozprowadzanego tytułu. Lokalnie udział w rynku sprzedaży prasy jest
znacznie wyższy i tak w Krakowie wynosi on około 40%, na Podhalu ponad 50%, a
przykładowo w Legionowie nawet ponad 65% rynku. Celem firmy jest uzyskanie do końca
2005 roku co najmniej 12% wartości rynku krajowego.Grupa Garmond Press jest również
firmą o największej dynamice wzrostu sprzedaży spośród wszystkich działających obecnie
firm kolportażowych. W pierwszym półroczu 2004 grupa odnotowała ponad 15,90 % wzrostu
wartości sprzedaży w stosunku do pierwszego półrocza roku ubiegłego.
To organ konstytucyjny (art. 213 - 215), który stoi na straży wolności słowa, prawa do
informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.
Zasady, tryb działania, organizację oraz szczegółowe zasady powoływania członków KRRiT
określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi
nowelizacjami. W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5
członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja
członków KRRiT wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może zostać ponownie wybrana na pełną
kadencję. Ze swojego grona Rada wybiera przewodniczącego i zastępcę (na wniosek
przewodniczącego). Członkowie KRRiT na mocy postanowień Konstytucji RP (art. 198)
odpowiadają za popełnienie deliktu konstytucyjnego przed Trybunałem Stanu.
Główne zadania
• konstytucyjne (art 213 ust. 1 Konstytucji RP ): stanie na straży wolności słowa, prawa
do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji;
• ustawowe (art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, wraz z
późniejszymi nowelizacjami):
o projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunku polityki
państwowej w dziedzinie radiofonii i telewizji;
o określanie warunków działalności nadawców programów radiowych i
telewizyjnych;
o rozpatrywanie wniosków i podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach
przyznawania koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i
telewizyjnych;
o sprawowanie kontroli nad działalnością nadawców w zakresie określonym
ustawą;
o organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych;
o określanie wysokości opłat za udzielanie koncesji oraz wpis do rejestru;
o opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów
międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji;
o inicjowanie postępu naukowo - technicznego i kształcenie kadr w dziedzinie
radiofonii i telewizji;
o współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony
praw autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców
programów radiowych i telewizyjnych;
Niektóre uprawnienia
Kontrowersje
Z ramienia Sejmu:
Z ramienia Senatu:
• Witold Kołodziejski od stycznia 2006
Znane sprawy
W 2002 r. Rada Etyki Mediów wraz z organizacją Forum Młodych PiS, złożyła doniesienie
do prokuratury w sprawie obrazy Jana Pawła II jako głowy państwa przez Jerzego Urbana w
związku z publikacją w Nie artykułu "Obwoźne sado-maso". Urban nazwał papieża m.in.
"sędziwym bożkiem", "gasnącym starcem" i "Breżniewem Watykanu".
Skład
I kadencja
III kadencja
IV kadencja
o radiofonii i telewizji
(tekst jednolity)
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 3. Do radiofonii i telewizji stosuje się przepisy prawa prasowego, o ile ustawa nie
stanowi inaczej.
Rozdział 2
Art. 5. Tworzy się Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, zwaną dalej "Krajową Radą",
jako organ państwowy właściwy w sprawach radiofonii i telewizji.
Art. 6. 1. Krajowa Rada stoi na straży wolności słowa w radiu i telewizji, samodzielności
nadawców i interesów odbiorców oraz zapewnia otwarty i pluralistyczny charakter radiofonii
i telewizji.
2. Do zadań Krajowej Rady należy w szczególności:
1) projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunków polityki państwa
w dziedzinie radiofonii i telewizji;
2) określanie, w granicach upoważnień ustawowych, warunków prowadzenia działalności
przez nadawców;
3) podejmowanie, w zakresie przewidzianym ustawą, rozstrzygnięć w sprawach koncesji na
rozpowszechnianie i rozprowadzanie programów;
3a) uznawanie za nadawcę społecznego lub odbieranie tego przymiotu, na warunkach
określonych ustawą;
4) sprawowanie w granicach określonych ustawą kontroli działalności nadawców;
5) organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych;
6) (2) ustalanie wysokości opłat za udzielenie koncesji oraz wpis do rejestru;
6a) (3) ustalanie, na zasadach określonych w ustawie z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach
abonamentowych (Dz. U. Nr 85, poz. 728), wysokości opłat abonamentowych;
7) opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych
dotyczących radiofonii i telewizji;
7a) (4) (uchylony);
8) inicjowanie postępu naukowo-technicznego i kształcenia kadr w dziedzinie radiofonii i
telewizji;
9) organizowanie i inicjowanie współpracy z zagranicą w dziedzinie radiofonii i telewizji;
10) współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony praw
autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców programów
radiowych i telewizyjnych.
Art. 7. 1. (5) W skład Krajowej Rady wchodzi pięciu członków powoływanych: 2 przez
Sejm, 1 przez Senat i 2 przez Prezydenta, spośród osób wyróżniających się wiedzą i
doświadczeniem w zakresie środków społecznego przekazu.
2. (6) (uchylony).
2a. (7) (uchylony).
2b. (8) Przewodniczącego Krajowej Rady wybierają ze swojego grona i odwołują
członkowie Krajowej Rady.
3. Krajowa Rada wybiera ze swego grona, na wniosek Przewodniczącego, zastępcę
Przewodniczącego Krajowej Rady.
4. (9) Kadencja członków Krajowej Rady trwa 6 lat, licząc od dnia powołania ostatniego
członka. Członkowie Krajowej Rady pełnią swe funkcje do czasu powołania następców.
5. Członek Krajowej Rady nie może być powołany na kolejną pełną kadencję.
6. Organ uprawniony do powołania członka Krajowej Rady odwołuje go wyłącznie w
przypadku:
1) zrzeczenia się swej funkcji;
2) choroby trwale uniemożliwiającej sprawowanie funkcji;
3) skazania prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej;
3a) (10) złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, stwierdzonego
prawomocnym orzeczeniem sądu;
4) naruszenia przepisów ustawy stwierdzonego orzeczeniem Trybunału Stanu.
7. W przypadku odwołania członka lub jego śmierci przed upływem kadencji, właściwy
organ powołuje nowego członka Krajowej Rady na okres do końca tej kadencji.
Art. 8. 1. Pracodawca zatrudniający członka Krajowej Rady udzieli mu, na jego wniosek,
urlopu bezpłatnego na czas sprawowania funkcji. Okres urlopu wlicza się do stażu pracy, od
którego zależą uprawnienia wynikające ze stosunku pracy.
2. (uchylony).
3. W okresie kadencji członków Krajowej Rady ulega zawieszeniu ich członkostwo:
1) (utracił moc);
2) we władzach stowarzyszeń, związków zawodowych, związków pracodawców,
organizacji kościelnych lub związków wyznaniowych.
4. Nie można łączyć funkcji członka Krajowej Rady z posiadaniem udziałów albo akcji
spółki bądź w inny sposób uczestniczyć w podmiocie będącym nadawcą lub producentem
radiowym lub telewizyjnym oraz wszelką działalnością zarobkową, z wyjątkiem pracy
dydaktyczno-naukowej w charakterze nauczyciela akademickiego lub pracy twórczej.
Art. 10. 1. Przewodniczący Krajowej Rady kieruje jej pracami, reprezentuje Krajową
Radę oraz wykonuje zadania określone w ustawie.
2. Przewodniczący Krajowej Rady może żądać od nadawcy przedstawienia materiałów,
dokumentów i udzielenia wyjaśnień w zakresie niezbędnym dla kontroli zgodności działania
nadawcy z przepisami ustawy i warunkami koncesji.
3. Przewodniczący Krajowej Rady może wezwać nadawcę do zaniechania działań w
zakresie tworzenia i rozpowszechniania programów, jeżeli naruszają one przepisy ustawy,
uchwały Krajowej Rady lub warunki koncesji.
4. Przewodniczący Krajowej Rady na podstawie uchwały tej Rady może wydać decyzję
nakazującą zaniechanie przez nadawcę działań w zakresie, o którym mowa w ust. 3.
5. Przepisy ust. 2-4 stosuje się odpowiednio do rozprowadzania programów radiowych i
telewizyjnych.
Art. 11. 1. Krajowa Rada wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Krajowej Rady.
2. Organizację i tryb działania Biura Krajowej Rady określa regulamin uchwalany przez
Krajową Radę.
3. Koszty działalności Krajowej Rady i Biura Krajowej Rady są pokrywane z budżetu
państwa.
4. Do pracowników Biura Krajowej Rady stosuje się przepisy o pracownikach urzędów
państwowych.
Art. 12. 1. Krajowa Rada przedstawia corocznie do końca marca Sejmowi, Senatowi i
Prezydentowi sprawozdanie ze swej działalności za rok poprzedzający oraz informację o
podstawowych problemach radiofonii i telewizji.
2. Krajowa Rada przedstawia corocznie Prezesowi Rady Ministrów informację o swojej
działalności oraz o podstawowych problemach radiofonii i telewizji.
3. Sejm i Senat uchwałami przyjmują lub odrzucają sprawozdanie, o którym mowa w ust.
1. Uchwała o przyjęciu sprawozdania może zawierać uwagi i zastrzeżenia.
4. W wypadku odrzucenia sprawozdania przez Sejm i Senat kadencja wszystkich
członków Krajowej Rady wygasa w ciągu 14 dni, liczonych od dnia ostatniej uchwały, z
zastrzeżeniem ust. 5.
5. Wygaśnięcie kadencji Krajowej Rady nie następuje, jeżeli nie zostanie potwierdzone
przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Rozdział 3
Art. 17. 1. Sponsorowane audycje lub inne przekazy są oznaczane przez wskazanie
sponsora na ich początku lub na końcu. Wskazanie sponsora może zawierać tylko jego nazwę,
firmę, znak towarowy lub inne oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorcę lub jego
działalność, widok jednego towaru lub usługi.
2. Wskazanie sponsora nie może zawierać nazwy, firmy, znaku towarowego lub innego
oznaczenia indywidualizującego przedsiębiorcę lub jego działalność, widoku towaru albo
usługi, których reklama jest zakazana w art. 16b ust. 1.
3. Sponsor nie może wpływać na treść audycji lub innego przekazu oraz ich miejsce w
programie w sposób ograniczający samodzielność nadawcy. Sponsorowanie nie zwalnia
nadawcy od odpowiedzialności za treść audycji.
4. Sponsorowane audycje lub inne przekazy nie mogą zachęcać do kupna lub innego
udostępniania towarów lub usług sponsora lub osoby trzeciej.
5. Zabronione jest sponsorowanie audycji lub innych przekazów, z zastrzeżeniem ust. 6,
przez:
1) partie polityczne;
2) związki zawodowe;
3) organizacje pracodawców;
4) osoby fizyczne lub osoby prawne, których zasadniczą działalność stanowi produkcja lub
sprzedaż towarów lub świadczenie usług, o których mowa w art. 16b ust. 1.
6. Zabronione jest sponsorowanie transmisji sportowych przez podmioty wymienione w
ust. 5 pkt 1-3 oraz przez przedsiębiorców, których główna działalność polega na produkcji,
sprzedaży lub innym udostępnianiu towarów lub usług, których reklama jest zakazana
zgodnie z art. 16b ust. 1 pkt 1 i 2, z zastrzeżeniem art. 131 ust. 5 i 6 ustawy o wychowaniu w
trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
7. Zabronione jest sponsorowanie:
1) serwisów informacyjnych, z wyjątkiem sportowych i prognozy pogody;
2) audycji publicystycznych o treści społeczno-politycznej;
3) audycji poradniczych i konsumenckich;
4) audycji wyborczych lub bezpośrednio związanych z kampanią wyborczą.
8. Krajowa Rada określi, w drodze rozporządzenia, sposób sponsorowania audycji lub
innych przekazów, z uwzględnieniem zasad określonych w ust. 1-7, w tym w szczególności
czas emisji, wskazania sponsora oraz sposób rozpowszechniania informacji o sponsorze w
zapowiedzi audycji albo po zakończeniu audycji lub innego przekazu, a także w czasie
trwania audycji lub innego przekazu. W rozporządzeniu Krajowa Rada określi sposób
prowadzenia i przechowywania przez nadawcę ewidencji sponsorowanych audycji lub innych
przekazów oraz zakres informacji objętych tą ewidencją.
Art. 18. 1. Audycje lub inne przekazy nie mogą propagować działań sprzecznych z
prawem, z polską racją stanu oraz postaw i poglądów sprzecznych z moralnością i dobrem
społecznym, w szczególności nie mogą zawierać treści dyskryminujących ze względu na rasę,
płeć lub narodowość.
2. Audycje lub inne przekazy powinny szanować przekonania religijne odbiorców, a
zwłaszcza chrześcijański system wartości.
3. Audycje lub inne przekazy nie mogą sprzyjać zachowaniom zagrażającym zdrowiu lub
bezpieczeństwu oraz zachowaniom zagrażającym środowisku naturalnemu.
4. Zabronione jest rozpowszechnianie audycji lub innych przekazów zagrażających
fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi małoletnich, w szczególności
zawierających treści pornograficzne lub w sposób nieuzasadniony eksponujących przemoc.
5. Audycje lub inne przekazy, zawierające sceny lub treści mogące mieć negatywny
wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich, inne niż te, o
których mowa w ust. 4, mogą być rozpowszechniane wyłącznie w godzinach od 23 do 6.
5a. Nadawcy są zobowiązani do oznaczania audycji lub innych przekazów, o których
mowa w ust. 5, odpowiednim symbolem graficznym przez cały czas ich emisji telewizyjnej
lub zapowiedzią słowną, informującą o zagrożeniach wynikających z treści emisji radiowej.
5b. Nadawcy są zobowiązani do oznaczania audycji i innych przekazów, innych niż te, o
których mowa w ust. 5, z wyłączeniem serwisów informacyjnych, reklam, telesprzedaży,
transmisji sportowych i przekazów tekstowych, odpowiednim symbolem graficznym przez
cały czas ich emisji telewizyjnej, uwzględniając stopień szkodliwości danej audycji lub
przekazu dla małoletnich w poszczególnych kategoriach wiekowych.
6. Krajowa Rada określi, w drodze rozporządzenia:
1) cechy oraz szczegółowe warunki kwalifikowania, rozpowszechniania i sposób
zapowiadania audycji lub innych przekazów, o których mowa w ust. 5,
2) podział małoletnich na kategorie wiekowe oraz szczegółowe warunki kwalifikowania i
rozpowszechniania audycji lub innych przekazów, o których mowa w ust. 5b, z
uwzględnieniem godzin nadawania audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla
danej kategorii wiekowej,
3) wzory symboli graficznych i formuł zapowiedzi, o których mowa w ust. 5a i 5b, oraz
sposób ich prezentacji
- uwzględniając stopień szkodliwości audycji dla małoletnich w poszczególnych kategoriach
wiekowych.
7. Nadawcy dbają o poprawność języka swoich programów i przeciwdziałają jego
wulgaryzacji.
Art. 20. 1. Nadawca utrwala audycje, reklamy lub inne przekazy na odpowiednich
nośnikach i przechowuje je przez okres 28 dni od dnia rozpowszechnienia audycji, reklamy
lub innego przekazu. Po upływie tego okresu przechowuje się zapisy audycji, reklamy lub
innego przekazu będącego przedmiotem postępowania przed organem państwowym do czasu
zakończenia tego postępowania.
2. Osobie, która twierdzi, że treść audycji, reklamy lub innego przekazu narusza jej
prawa, należy na jej pisemny wniosek i na koszt nadawcy udostępnić zapis audycji, reklamy
lub innego przekazu albo wydać taki zapis na jej koszt, w terminie 7 dni od dnia złożenia
wniosku.
3. W przypadku odmowy udostępnienia zapisu audycji, reklamy lub innego przekazu,
osobie, o której mowa w ust. 2, służy roszczenie o udostępnienie zapisu na drodze sądowej;
sądem właściwym w tych sprawach jest sąd okręgowy.
4. Krajowa Rada określi, w drodze rozporządzenia, sposoby utrwalania i
przechowywania audycji, reklam i innych przekazów przez nadawców, z uwzględnieniem
zakresu informacji o przechowywanych materiałach.
Rozdział 4
Art. 28. 1. Rada nadzorcza liczy od pięciu do dziewięciu członków. Członków rady
nadzorczej powołuje Krajowa Rada, z wyjątkiem jednego, którego powołuje minister
właściwy do spraw Skarbu Państwa.
2. Rada nadzorcza podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów w obecności co
najmniej połowy składu rady.
3. Rada nadzorcza wybiera ze swego grona przewodniczącego.
4. Rada nadzorcza uchwala regulamin określający tryb jej działania.
5. Kadencja rady nadzorczej trwa trzy lata.
6. Zgody rady nadzorczej wymaga:
1) nawiązywanie i rozwiązywanie stosunku pracy z osobami zajmującymi stanowiska
kierownicze określone w statucie spółki;
2) zawarcie lub przystąpienie przez spółkę do umowy zbiorowej z przedstawicielami
pracowników;
3) zawiązanie bądź przystąpienie do spółki innej niż spółka, o której mowa w art. 26 ust. 1,
a także nabycie lub zbycie udziałów albo akcji w takiej spółce;
4) zbycie lub obciążenie nieruchomości.
7. (uchylony).
Art. 29. 1. W walnym zgromadzeniu Skarb Państwa reprezentowany jest przez ministra
właściwego do spraw Skarbu Państwa.
2. Zarząd spółki nie jest związany poleceniami i zakazami ustanowionymi przez walne
zgromadzenie, jeżeli dotyczą one treści programu.
3. Zmiana statutu spółki wymaga uprzedniej zgody Krajowej Rady.
Art. 30a. 1. Przepisy dotyczące programów dla odbiorców za granicą stosuje się
odpowiednio do programu TV Polonia.
2. Organem opiniodawczo-doradczym w sprawach tworzenia i rozpowszechnienia
programu TV Polonia jest rada programowa TV Polonia.
Art. 31c. (24) Zarządy spółek, o których mowa w art. 26 ust. 2 i 3, przygotowują i
publicznie udostępniają, do dnia 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy, sprawozdania z
wykorzystania wpływów z opłat abonamentowych w rozumieniu ustawy z dnia 21 kwietnia
2005 r. o opłatach abonamentowych, odsetek za zwłokę w ich uiszczaniu oraz kar za
używanie niezarejestrowanych odbiorników, na realizację misji publicznej, o której mowa w
art. 21 ust. 1, ze wskazaniem środków przeznaczonych na wykonanie poszczególnych zadań
wymienionych w art. 21 ust. 1a.
Art. 32. W celu realizacji zadań radiofonii i telewizji publicznej spółki mogą tworzyć, za
zgodą Krajowej Rady, przedsiębiorców przewidzianych przepisami prawa.
Rozdział 5
Art. 35. 1. Koncesja może być udzielona osobie fizycznej, posiadającej obywatelstwo
polskie i stałe miejsce zamieszkania w Polsce, lub osobie prawnej, która ma siedzibę w
Polsce.
2. Koncesja dla spółki z udziałem osób zagranicznych może być udzielona, jeżeli:
1) udział osób zagranicznych w kapitale zakładowym spółki nie przekracza 49 %,
2) umowa lub statut spółki przewidują, że:
a) członkami zarządu spółki będą w większości osoby posiadające obywatelstwo polskie
i stałe miejsce zamieszkania w Polsce,
b) w zgromadzeniu wspólników lub w walnym zgromadzeniu udział głosów osób
zagranicznych i spółek zależnych, w rozumieniu Kodeksu spółek handlowych, od osób
zagranicznych nie może przekroczyć 49 %,
c) członkami rady nadzorczej spółki będą w większości osoby posiadające obywatelstwo
polskie i stałe miejsce zamieszkania w Polsce.
3. Koncesja może być również udzielona:
1) osobie zagranicznej lub
2) spółce zależnej, w rozumieniu Kodeksu spółek handlowych, od osoby zagranicznej
- których siedziba lub stałe miejsce zamieszkania znajduje się w państwie członkowskim
Europejskiego Obszaru Gospodarczego - bez stosowania ograniczeń zawartych w ust. 2.
Art. 35a. (26) 1. (27) Nadawca społeczny może złożyć wniosek o udzielenie koncesji na
kolejny okres, nie później niż 12 miesięcy przed wygaśnięciem posiadanej koncesji.
2. (28) W przypadku złożenia przez nadawcę społecznego wniosku, o którym mowa w ust.
1, odmowa udzielenia koncesji na kolejny okres możliwa jest wyłącznie, gdy w stosunku do
nadawcy zachodzi którakolwiek z okoliczności wskazanych w art. 38 ust. 1 lub 2.
3. W przypadku złożenia przez nadawcę wniosku, o którym mowa w ust. 1, do
postępowania w sprawie udzielenia koncesji nie stosuje się przepisów art. 34 i 36 ust. 1 i 2.
Art. 40. 1. Za udzielenie koncesji pobiera się opłatę, niezależnie od opłat za używanie
urządzeń radiokomunikacyjnych oraz używanie częstotliwości, przewidzianych w ustawie o
łączności.
2. Krajowa Rada w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów
publicznych, uwzględniając charakter poszczególnych nadawców i ich programów, ustala, w
drodze rozporządzenia, wysokość opłaty, o której mowa w ust. 1, oraz może określić
podmioty zwolnione od opłaty.
Art. 40a. 1. Nabycie lub objęcie udziałów albo akcji, bądź nabycie prawa z udziałów lub
akcji przez osobę zagraniczną w spółce, która posiada koncesję na rozpowszechnianie
programu, wymaga zezwolenia Przewodniczącego Krajowej Rady, do którego stosuje się
odpowiednio przepisy art. 33 ust. 3, art. 35 ust. 2, art. 36 ust. 2 oraz art. 38.
2. Czynność, o której mowa w ust. 1, dokonaną przez podmiot, w stosunku do którego
osoba zagraniczna jest podmiotem dominującym, w rozumieniu Kodeksu spółek handlowych,
uważa się za czynność dokonaną przez podmiot dominujący.
3. Przewodniczący Krajowej Rady wydaje i cofa zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, na
podstawie uchwały Krajowej Rady.
4. Czynności, o których mowa w ust. 1, dokonane bez zezwolenia są nieważne.
5. Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się do osób zagranicznych lub spółek zależnych, w
rozumieniu Kodeksu spółek handlowych, do osób zagranicznych, których siedziby lub
miejsce zamieszkania znajdują się w państwach będących członkami Europejskiego Obszaru
Gospodarczego.
Rozdział 6
Art. 46. Krajowa Rada określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób i tryb
prowadzenia rejestru programów w sieciach kablowych, w tym:
1) wzór rejestru,
2) wzór zgłoszenia o wpis do rejestru
- uwzględniając możliwość prowadzenia rejestru i zgłaszania do niego wniosków w systemie
teleinformatycznym, konieczność zapewnienia przejrzystości i kompletności zapisu
informacji znajdujących się w rejestrze oraz sprawność postępowania rejestracyjnego, a także
nieobciążanie operatorów sieci kablowych utrudnieniami w zakresie wykonywanej
działalności.
Art. 48 (uchylony).
Art. 49 (uchylony).
Art. 50 (uchylony).
Art. 51 (uchylony).
Rozdział 8
Odpowiedzialność prawna
Art. 52. 1. Kto rozpowszechnia program radiowy lub telewizyjny bez koncesji
- podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Kto rozprowadza program radiowy lub telewizyjny bez wpisu do rejestru
- podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Art. 53. 1. Jeżeli nadawca narusza obowiązek wynikający z przepisów art. 15 ust. 1-3,
art. 15a ust. 1, art. 16 ust. 1-3, art. 16a ust. 1-6, art. 16b, art. 16c, art. 17 ust. 1-7, art. 18 ust. 1-
5b, art. 20 ust. 1, art. 20b ust. 1 i 6 lub z przepisów wydanych na podstawie art. 15 ust. 4, art.
15a ust. 2, art. 16 ust. 4, art. 17 ust. 8 i art. 18 ust. 6, Przewodniczący Krajowej Rady wydaje
decyzję nakładającą na nadawcę karę pieniężną w wysokości do 50 % rocznej opłaty za
używanie częstotliwości przeznaczonej do nadawania programu, a w przypadku gdy nadawca
nie uiszcza opłaty za częstotliwość, karę pieniężną w wysokości do 10 % przychodu nadawcy,
osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.
2. Przewodniczący Krajowej Rady może nałożyć karę, o której mowa w ust. 1, także w
decyzji wydanej na podstawie art. 10 ust. 4.
3. Kara pieniężna jest płatna z dochodu po opodatkowaniu lub z innej formy nadwyżki
przychodów nad wydatkami, zmniejszonej o podatki.
4. Kary pieniężnej nie można nałożyć, jeżeli od naruszenia obowiązku, o którym mowa w
ust. 1, upłynął jeden rok.
Art. 54. 1. Jeżeli osoba kierująca działalnością nadawcy nie wykonuje decyzji wydanych
na podstawie art. 10 ust. 4, Przewodniczący Krajowej Rady może wydać decyzję nakładającą
na nią karę pieniężną, nieprzekraczającą jednak jej sześciomiesięcznego wynagrodzenia.
2. Tej samej karze może podlegać osoba kierująca działalnością nadawcy za
nieudzielenie lub udzielenie nierzetelnych informacji na żądanie Przewodniczącego Krajowej
Rady, przewidziane przepisem art. 10 ust. 2.
3. Decyzja nakładająca karę nie może być wydana, jeżeli od daty wydania decyzji, o
której mowa w ust. 1, upłynęły dwa lata.
Art. 55. Kary, o których mowa w art. 53 i 54, podlegają wpłacie do budżetu państwa.
Rozdział 9
Art. 58. W ustawie z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu (Dz. U. Nr 11, poz. 84 i z
1993 r. Nr 5, poz. 22) w art. 1 w ust. 2 kropkę na końcu zastępuje się przecinkiem i dodaje pkt
7 w brzmieniu:
"7) członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji."
Art. 59. W ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego
w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154, z 1990 r. Nr 51, poz. 297, Nr 55, poz.
321 i Nr 86, poz. 504 oraz z 1991 r. Nr 95, poz. 425 i Nr 107, poz. 459) w art. 48 wprowadza
się następujące zmiany: (zmiany pominięto).
Art. 60. W ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania
(Dz. U. Nr 29, poz. 155, z 1990 r. Nr 51, poz. 297, Nr 55, poz. 321 i Nr 86, poz. 504 oraz z
1991 r. Nr 95, poz. 425) w art. 25 ust. 4 otrzymuje brzmienie:
"4. Kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo do emitowania w radiu i telewizji
programów religijno-moralnych, społecznych i kulturalnych w sposób określony w
porozumieniach między władzami danego kościoła lub innego związku
wyznaniowego a jednostkami publicznej radiofonii i telewizji."
Art. 61. W ustawie z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności (Dz. U. Nr 86, poz. 504 oraz z
1991 r. Nr 69, poz. 293 i Nr 105, poz. 541) wprowadza się następujące zmiany: (zmiany
pominięto).
Art. 63. 1. Znosi się Komitet do Spraw Radia i Telewizji "Polskie Radio i Telewizja",
zwany dalej "Komitetem". Przewodniczący Komitetu kieruje działalnością państwowej
jednostki organizacyjnej "Polskie Radio i Telewizja" do czasu zarejestrowania spółek, o
których mowa w art. 26 ust. 2 i 3.
2. Przewidziane w ustawach szczególnych zadania Komitetu oraz Przewodniczącego
Komitetu w zakresie tworzenia i rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych
przechodzą na jednostki publicznej radiofonii i telewizji, odpowiednio do zakresu ich zadań
ustawowych i statutowych.
3. Przewidziane w ustawach szczególnych zadania Komitetu oraz Przewodniczącego
Komitetu w zakresie administracji państwowej przechodzą do właściwości Krajowej Rady.
4. Funkcje organu założycielskiego w stosunku do przedsiębiorstw państwowych oraz
uprawnienia nadzorcze w stosunku do jednostek badawczo-rozwojowych podległych
Komitetowi przejmuje Przewodniczący Krajowej Rady.
5. Zezwolenia na używanie urządzeń telekomunikacyjnych przeznaczonych do
nadawania programów radiowych i telewizyjnych wygasają z dniem rozpoczęcia działalności
na tym samym terenie przez nadawcę, któremu przyznano w koncesji częstotliwość
wykorzystywaną dotychczas do nadawania programu, lecz nie później niż po upływie roku od
dnia wejścia ustawy w życie.
6. Przepis ust. 5 nie dotyczy uprawnień wydanych na podstawie ustawy, o której mowa w
art. 59.
7. Do nadawców posiadających zezwolenie, o którym mowa w ust. 5, i do nadawców
posiadających zezwolenia wydane w związku z ustawą, o której mowa w art. 59, przepisu art.
52 nie stosuje się.
8. Podmioty rozprowadzające programy w sieciach kablowych dostosują swoją
działalność do wymogów określonych w rozdziale 6 w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia
ustawy w życie.
Art. 66. 1. Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa, będące w dniu wejścia w życie
ustawy w zarządzie PRTV, z dniem zarejestrowania spółek stają się z mocy prawa
przedmiotem użytkowania wieczystego tych spółek. Do użytkowania wieczystego nie stosuje
się przepisów art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i
wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127, Nr 103, poz. 446 i Nr 107,
poz. 464)(36) w części dotyczącej pierwszej opłaty.
2. Budynki i inne urządzenia oraz lokale znajdujące się na gruntach stanowiących
własność Skarbu Państwa, będących w dniu wejścia w życie ustawy w zarządzie PRTV, z
dniem zarejestrowania spółek stają się z mocy prawa własnością tych spółek. Nabycie
własności następuje nieodpłatnie.
3. Nabycie prawa użytkowania wieczystego gruntów, o których mowa w ust. 1, oraz
własności budynków, innych urządzeń i lokali, o których mowa w ust. 2, stwierdza się
decyzją wojewody. W decyzji tej określa się również warunki użytkowania wieczystego, z
zachowaniem zasad określonych w art. 236 Kodeksu cywilnego.
Art. 67. 1. Pracownicy PRTV stają się z mocy prawa pracownikami właściwej spółki, z
zastrzeżeniem ust. 2.
2. Stosunek pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych,
określonych przez Krajową Radę, ustaje z mocy prawa z dniem wpisania spółki do rejestru
handlowego. Ustanie stosunku pracy jest równoznaczne w skutkach prawnych z
rozwiązaniem stosunku pracy wskutek wypowiedzenia umowy o pracę przez zakład pracy.
Zatrudnienie tych pracowników w spółce może nastąpić na warunkach uzgodnionych przez
strony.
3. Za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, powstałe przed wpisaniem spółki do
rejestru handlowego, odpowiada spółka.
Art. 70. 1. Traci moc ustawa z dnia 2 grudnia 1960 r. o Komitecie do Spraw Radia i
Telewizji "Polskie Radio i Telewizja" (Dz. U. Nr 54, poz. 307 oraz z 1984 r. Nr 54, poz. 275).
2. Do czasu wydania przepisów przewidzianych w ustawie, nie dłużej jednak niż przez
okres 6 miesięcy, zachowują moc dotychczasowe przepisy wydane na podstawie ustawy
wymienionej w ust. 1, o ile nie są sprzeczne z niniejszą ustawą.
Art. 71. Ustawa wchodzi w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem
przepisu art. 52, który wchodzi w życie z dniem 1 lipca 1993 r.
_________
1)
Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr
121, poz. 770, z 1999 r. Nr 96, poz. 1107 oraz z 2003 r. Nr 229, poz. 2274.
2)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr
167, poz. 1372, z 2003 r. Nr 80, poz. 719 i Nr 122, poz. 1143 oraz z 2004 r. Nr 29, poz.
257, Nr 99, poz. 1001 i Nr 152, poz. 1597.
3)
Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1992 r. Nr 63, poz. 315, z
1994 r. Nr 121, poz. 591, z 1995 r. Nr 138, poz. 682, z 1996 r. Nr 24, poz. 110, z 1997 r.
Nr 104, poz. 661, Nr 121, poz. 769 i Nr 158, poz. 1041, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, Nr
117, poz. 756 i Nr 162, poz. 1115, z 1999 r. Nr 28, poz. 255 i 256 i Nr 84, poz. 935, z
2000 r. Nr 3, poz. 28, Nr 12, poz. 136, Nr 43, poz. 489, Nr 84, poz. 948, Nr 114, poz.
1193 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 5, poz. 45, Nr 88, poz. 961, Nr 100, poz. 1083, Nr
111, poz. 1193, Nr 113, poz. 1207, Nr 126, poz. 1382, 1383 i 1384 i Nr 128, poz. 1407, z
2002 r. Nr 113, poz. 984, z 2003 r. Nr 45, poz. 391, Nr 124, poz. 1151 i 1152, Nr 171,
poz. 1663, Nr 213, poz. 2081 i Nr 223, poz. 2215 oraz z 2004 r. Nr 210, poz. 2135.
4)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr
69, poz. 625, Nr 91, poz. 877, Nr 92, poz. 882, Nr 93, poz. 896, Nr 173, poz. 1808 i Nr
210, poz. 2135.
5)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2003 r. Nr
60, poz. 535, Nr 124, poz. 1152, Nr 139, poz. 1324 i Nr 229, poz. 2276 oraz z 2004 r. Nr
96, poz. 959, Nr 145, poz. 1535, Nr 146, poz. 1546 i Nr 213, poz. 2155.