PraktycznaPeriodontoIogia

Kliniczna

JadwigaBanach,prof.dr hab.
E|żbieta
Dembowska' dr n. med.
RenataGórska,prof. dr hab.
ZbigniewJańczuk,prof.dr hab.
TomaszKonopka,dr hab. n. med.
JoannaSzymańska, |ek.med.
MarekZiętek,prof. dr hab'

Redakcja
naukowa
ZbigniewJańczuk

ODbibllotelio

WydawnictwoKwintesencja 2004
Internationale Verlagsgruppe
Quintessenz
Berlin.Barcelona,
Chicago,lstambut,Kopenhaga,Londyn,Moskwa,
Mediolan.New Delhi,Paryz,Praga,Seo Paulo,Tokio,Warszawa
 Spis|teści

Rozdzial 1 Morfo|ogia przyzębia 11

zbignieWJańczuk
Wprowadzenie 11
przyzębia
strukturymorfoIogiczne
Uwarunkowania morfo|ogiczne i patoIogia
a fizjoIogia przyzębia 17

Rozdziat2 Etiopatogeneza 23
RenataGórska
Wprowadzenie 23
przyzębia
Mikrobiologia 24
pomiędzy
Interakcja bakteriami gospodarza
a odpowiedziq 28
AnalizaczynnikóW
ryzyka
chorób przyzębia
Rozdzia|3 Epidemio|ogia 37
TomaszKonopka
Wprowadzenie 37
MetodoIogiabadańepidemioIogicznych 38
Geograf
ia Występowaniachoróbprzyzębia 40
przyzębia
czynnikiryzykazapaIeń 46

Rozdzial4 Badaniekliniczne 55
JadwigaBanach
Wprowadzenie 55
Badaniepodmiotowe 55
Badanieprzedmiotowe 59

Rozdziat 5 Badanie radiologiczne 65

JoannaSzymańska
Metodybadańrentgenowski€ h 65
Moż|iwości W periodontoIogii
ocenyradiologicznej 69
Monitorowanieleczenia 78
Ograniczenia
diagnostyki
rentgenowskiej 79

chorób przyzębia
Rozdziat6 K|asyfikacja 83
RenataGórska
Wprowadzenie 83
chorobydziq5eł 85
Chorobyprzyzębia 93
Wadywrodzone lub nabyte 105
 Spistreści

Rozdział7 Wprowadzenie do profi|aktykii |eczenia 't09

zbignieWJańczuk
Wprowadzenie 109
strategia
zapobiegania choróbprzyzębia
i Ieczenia 111
personeIu
Ro|aśredniego w profiIaktyce 114

Rozdziat 8 Profilaktyka domowa 121

JadwigaBanach
Wprowadzenie 119
Motnir'acja
isamoocena 119
Wskaźnikihi9ienyjamyustnej 120
PreparatypomocneW Wybarwianiu płytkibakteryjnej 121
Znaczeniehigienyjamyustnejw leczeniu
choróbprzyzębia 122
Przyborydo higienyprzestrzeni
międzyzębowych 126

9 ProfiIaktykaprofesjonaIna
Rozdział 133
zbigniewJańczvk
Wprowadzenie 133
i jnstruktaż
Badanie hi9ieny 134
Mechaniczneoczyszczanie
zębóW 135
SkaIin9
naddziqsłowyz poIerowaniem
koroni szyjek
zębów 136
KontaktowestosowanieIekóW 140
persone|
średni a profi|aktyka
profesjonaIna 111)

powtarzane
Rozdziat10 Leczenieniechirurgiczne 't45
ZbigniewJańczuk
Wskazania 145
SkaIin9 poddziqsłowy
czyPeriodontaI
debridement 148
usuwaniazlogów poddziqs|owrych
|\,,letody 150

Rozdziatl l Leczeniechirurgiczne
reparacyjne
(resekcyjne)
JadwigaBanach
Wprowadzenie 157
Kiretaż 158
operacjapłatowa 159
przesunięcia
Zabiegdowierzcho|kowego plataImetodaNabersa 160
Gingiwektomia
Osteoplastyka 162

Rozdzia| 12 Chirurgia ś|uzówkowo-dziqsłowa 163

TomaszKonopka
Wprowadzenie 163
Poszerzanie5trefy
dziQ5ła 163
Pokr}vr'anie
recesjidziqsla 166
Zabiegina wędzidełkach 175

6
 spistreści

'l3 Metodyregeneracji
tkanekprzyzębia 't77
Rozdział
zbigniewJańczuk
Wprowadzenie 117
Mechanizmy tkanekprzyzębia
regeneracji 179
Błonyzaporowe 181
Białkamatrycyszk|iwnej 186
Siarczanwapnia- materiatwszczepowy/bariera 187
Wszczepowe
Biomateriały tkanekprzyzębia
w regeneracji 187
skutecznośćmetodregeneracji przyzębia
tkanek 192

|aseróww |eczeniuchorób przyzębia

Rozdzia|14 Zastosowanie 199
E|żbietaDembowska
Wprowadzenie 199
Podstawyfizyczno-techniczneurzqdzeńlaserowych 199
Dzialaniepromieniowania laserowego na tkanki 201
Biostymu|acja
Iaserowa w chorobach przyzębia 202
Laseryo dużejmo€ y W terapiichoróbprzyzębia 204

narzadużucia
Rozdziat15 Leczeniezaburzeńczynnościowych z't'l
Marekziętek
Wprowadzenie 211
Przyczynyzaburzeńczynnościowych 212
0bjawyk|inicznedysfunkcji
skroniowo-żuchwowych 212
Analizazwarcia 213

protetyczne
Rozdzial16 Postępowanie W chorobachprzyzębia 215
Marek ziętek
Wprowadzenie 215
protetyczne
Uzupełnienia a chorobyprzyzębia 216
Szynowaniezębów 219

Rozdzial 17 Farmakoterapiaogó|na i miejscowa zz1

JadwigaBanach
Wprowadzenie 221
Antybjotykoterapiaogó|na 222
Antybiotykoterapiamiejscowa 225
Profilaktykaantybiotykowa 227

Rozdziat18 Fazapodtrzymujqca
w |eczeniuchorób przyzębia z5ź
ZbigniewJańczuk
Zakresi programfazy podtrzymujqcej 234
vv)PU'ProLo PoLlEr rrd 239
Trudności fazypodtrzymującej
W realizacji 240

Rozdziat19 Estetykaw periodontologii 245

TomaszKonopka,Marekziętek
WDrowadzenie 245
Estetyka
W niechirurgicznym przyzębia
Ieczeniu 246
Estetyka
w chirurgicznym periodontologicznym
leczeniu 247
 ptzyzęhia
Mofio|ogia
zbigniewJańczuk

Wprowadzenie

przyzębia
strukturymorfoI09iCzne

Uwarunkowaniamońo|ogicznea łizjo|ogiai pato|ogiapEyzębia

Wprowadzcn!e

Plf]zębie jest częścia sl.{adow4nażądu żucia'DZie. spolenienabłonkadz,Ęsła ze szkli\łemkorony

]i się na plfj,zębiebŹeźnei \tievchoikou,e' W skład zęba(pż}(zepnabłonko\r})utrz}mujesĘ w okoliq
pż}zQbiabrzcżncgo(Pno dontiummalginak), z\^ła. są.ki zębado około25 30roku Zycia'Potcm z $'o]na
nego loótko prz}zębiem,wchodzątkan]<isB'kajace Zacz}nasię plżesu\''aćze szkliwa ku granic1szldilr,.
się w obrębieszyjki zęba,a mianowicieidziasło'oko. ncrcnentowej' Z lriekiem pr4'62gp nabłon]{o\W
stna i kośćw}'mstkazębodoło$'ego. W sldad pż'\'zę. t\ędIUicddl.i ku WjprzJr.rll.owi. prle.uuaia..ię jul
bia $.lączonyjestteżcementkonenio\W Gostniwo), po lemPn.i"' JPs| |o |^\' biPmP \\ r/lnanje <ię lę.
mimo Ze\\'taściwie jest tkankq zęba'o ro]i cementu bó$; polegającerra$}d]lużeniusĘ ich koIon klinicz.
koveńowego .lla tkanek pnyzębia i badzo ścis|m nt.h. gdrztdltnorreśnie z prznsulranicm rię pln.
fwiąfku nic tJ.lkoanatomiczn}mi lon'ojoh]m z ty' clepu nabtonlowegodochodzido obniżeniaw1rost'
mi tkankami pnekonują $]'rriki badai z ]at 90-!v !a. kó\Ą'7ębodołow}'cll i dfiąsła(R]''c'1.1i 1'2).Procesten
klesie legeneradi tkanekprzpębia' to stalcz} zanik prz],zębla(atrophiaseniL^prio&n.
Rozrvój prz}zębia wiqżesię z w1tz1naniem zę. t''.l ha].allpn/uiań.ie pouohy'rni u zasadzierou.
bólq gdlżrttedylr'laśniekszta:łtujq się stosunk ana. nomiem}.n obnażaniemszyjck zębów;a ptlzniejich
tomiczno.fujologicznetej okolicy Po\Ą,staje połącze. korzeni' Ponie$'ażobniż]aniu$]'iostka torvarz}'szy
nie międzyZębcma dziqsłemw okolicy sĄ'jk fęba, obniżaniesĘ dziąsła.8łębokość ro$'ków dziąsło$}'c]l
pż}'czep
czyli tZ\'!: nal'onko\Ąy zwanytakżenabłon. może pozostać niezmie iona do późnej starości.
loem łącząqmoraz prz!'czepłącznotkanko\ty ocz}Ąviściejeślinie dołącząsię \Ątóme prccesyzapa.

7l r I ffiffi,
Ryc'1'1 schematyczne
przedstawen]e
wyzynania5ęfębóW Ryc'1'2a-e schematyczne p2edstawi€ n iebierneqo!Ą,yżyna
nia
się zębÓw a . ostatniafaza WyEyraniaa}nnego' b, c zqb Wy
znjęry,prawdłowewarunk W pz'fębiu, d rozpoe}naiqcysię
starc,yfanik pz\żębia,e zaawansowanynalczy ,anik puyzębia
f q/raŹn}mobnażenem korzeniafęba (w9 furmy)

11
 przyzębia
MorfoIogia

,,' -.r.--1,-,--,rr,
-:']\--f.\']l\

Nablonek l

Dziąno

srqr'. I
=-
t_-a
i3pŚ|a
ź:.I
i'..,ł.
'.tl )'
i--I
---.rl

n
Rorek dziqqlowy
2 mm
Nablonełlążący],9 mnr
DfiąŚ|ofębodo|owe3 ]2 mm
. Blonaś|ufMadfiąŚ|a 10+mm

posfczegó|nych
Ryc-1'3 Loka|ifac]a elementóWprf}zębja'
s.hematWg Woelfe|a
i scheida
 przyzębia
MorfoIogia

lenia dziąs.la,w w}Tril.uprz]ćpieszonejwędrówki

przyczepunabłonkowego'Prz}zębie w wieku star.
(/tm ' harakerwu;e 5ię latem po$o|nyrn.po/in.
mlm i regrrlarnJmobniżaniem\qTostków zębodo.
łolłych.stosunkowoniewielkim rczchwianiem ob"
nażonychZębów oraz bezobjawo.lr5mprzebiegiem
orak \ł]TaŹnejwrażli\łości obnażonychszyjek i ko.
rzeni zębów jest \\T'nikiemńwnolegle przebiegają.
rych zmian \Ąstecznychw miazdze zębów)'
Regt arny i bezobja\łouypEebĘ tego pocesu Ryc.14 Zag|ębieniaW szczy,tachbrodav!€k dziąsłovlyĆh o |śzta|.
tach siodła|ub pze|ęoy Widoane od śronypowierzchnisiycz
moźezoŚać zmieniony \Ąskutek '1ź.dljiJa1a prLy. nych (wg Rateitschaka).
cz]'! miejsco$Ych(brakizębo\łe,umz zgĘŹowy'błę.
dy w lecueńu zęMw) lub ogó]noustojowych'Wów.
c]zastaci on cechyr€gu]amościi pŹebiegaintensyw. wegow .|zĘsłoprzyczepione'T\'|'orzyw ten sposób
niejrr okolitarh zarlliłIrni:plzl czlmymiejsrorrcj' mwek dzĘsłowy'W przestrzeniachmiędfylębowch
opisanFn objawomkliniczn]'rnstaĘzegozani]ot i,'olne dfiąsłołączysię brodawkamimiędą'zębo$5'.
pr4'zębiaodpowiadaj4olo.eślone objałyrctrtgenow. mi, Ltóre w prawidłouychlvafunkach qpetoiają
skie| poziomy ńlteł brzegu$}rostka Ębodołowe. pzestŹenie międzJzębowe.Sz(z]'tblo.lawki dochc
go.osteopo.ozakości,zwężenielub brak pżeshfeni dzi do punktu st!'cznego.Brodawki międzJuębo\ł€
ozębnej'na\aaNtlvianiecemelrtu(hapercem"ntns1s).widoczneod stlony ualgowo.policzkorłejlub języko
wej i podniebiennejw postaci ,,szczfiów.'dochodzą.
strukturymorfo|ogiczne przyzębia cych do pun]dów sĘ'czDych'rrają jednak w śrcdku
międzyzębamiksztah siodłalub prfetęczy@c. l.4)'
Rycina 1'3 p€zenfuje lokalizację poszczegóLrrych \iebiP\kic, 7a]aesko!Ądepola są das/(Ą7nami
elementów pŹ}uębia,a Tabela 1'1 ich \ł}miary kontakto\ł],mimiędzy dwoma sąsiednimi zębami,
]tóre w wafunkach klinicznych noszq naz\'r'ępunk.
:,:: \!'()LNE DZL{SŁo Dzi4sło brzęjne @inłiDa tóv stj'Carychlub konta1.1o\łych' Poniżejtych pła.
ffd7gindlis)nie jest pEyczepione ani do zęba,ani do szczpn kontakto\łychwidocznesqna Ryc' 1'4uspo.
kości.otaga fąbw okolicyszyjki,t\,!on4cmdfaj koł. mniane \łyżejsiodłalub przełęczeo szerckościod
nierza,przechoćlząc rrawYsokości dna mwka dziąsło 2 mm (międfy siekaczami)do 7 mm (międzyzęba.

Tabe|a1 ' 1 Zestawi€nie WymiaróWpos,aegó|nych e|ementóW(param€trów) prz}"ębia'

(brfeżne)
WoInedziqsło szelokość
Dzią5ło
zębodołowe (pżyczepione) szerokość 3,0- 12,0
Rowekdziąsłowy g|ębokość 0,69 0,5 1,5
0.86Made)
Nab|onek (pżyczep
łączący nabłonkowy) dtu9ość 0,97(l\tavnard) 0,38- 2,77
1,9(\ivoaffel)
Przycf
ep|ą(znotkankowy dIugość 1.08 ' | , 0- t , 5

ozębna grubość 0,2 0,12 0,33

Cement
korzeniowy grubość 250!m 50- 585tm
B|onaś|ufowa
Wy.ostka
zębodo|owego szelokość 10,0i więcej

13
 MońoIogiaprzyzębia

tkanck mięl..ldch(pociqganiewędzidcłeki mięśni)'

Z badań rt:Iasnychrt1nika, że dziąsłozębodołorre
szerokości2 mm i węższestwierdzono $' ]1%
r' .z. rę.c i aźrr 50."u żuchwieu miod;ie)yr^rvie.
ku 15 1? lat' plfy czym nieco częścĘu iIziewcfąt'
\Ąpdlug$op]r{']di S. h.idal ma j.thal..najczęsejpj
od 5 do 12mm szer.okości'

DZLlSŁO BRZEZNE (]\l)L\E) Razemz zębo.

dołorĘmt$'oEq .Ifiqsłozmgowaciałe(Ryc-1.3),na.
leiąrcz prx]nir'bipniem h'"dld}m do.lreĄ iuiqrc'
jamy ushrej.Jest ono najszeNzepo przealsionl<owej
stmnie górnych pŹednich Zębólvi jęZ}'kowejsht.
nie Zębów tMono$yh żuchły Naj$ęższejest po
predsionLowej.lronip dolnli h prcdt17ooo$,os.
Istniejąjednak dużeindrtvidua|neńż]nicew sze.
rckościdzĘsłazrogowaciałego, co ma istotne zna.
Ryc.1'5 ZrÓżnicowana sfero'
kośćdfiqsłazroqowacia|eqo czenie w chirur8ii peńodontologicznej, zań\łIo
u tEe(h osób W obrębiedo|. plfy zabiegachpłato\t5lch w stem$]anejregeneracji
nychslekacryod 1 do 10 mm jak
(w9 Rateitichaka). tkaneĘ i W plastycznej chirurgii śluzówkoł'o.
dziąsłorvej'Rl.cina 1.5 prze.lsta\t'iazńżnicowaną
szerokość dziąsłapo sh.oniertargowejdolrrychsie.
mi huono\t5mi)i głębokości od 0,2 do 2 nrm. Mię. kaczy pEyśmdkoweju trzech dorosłychosób w tlm
df}' dfiąsłcm\'volnyma prZyczepion}mu około1/3 samJm ńeku: 10mm' 5 mm i l mm'
osób dorcsłychobecnyjest tz\Ąlivolny lo\\ek dzią.
sło$T(Ryc.l'5)' DZIlsŁo ZRocot'l.lcllŁtr Pżechodziono
w błonęśluzową $,l,TostkaZębodołowego po stonie
1}ZL1sŁ(}PRZ!1]ZEPI0\E Inaczejzębodoto. walgo\ło.policzkowej zaró$no W żuchwie' jak
\\e tgiilgira ahpolaris) ma przclraznie :abaruerue i w szczęce,o.az po stronie jęz}'ko$ejw żuch\Ąie'
5/arclub bladornio\e' \4ożpL\. iednak(iemnipj. .Iest to połaczenieśluzówko\Ą,'o.dziąsłowe' zwanc
sze.Dzieci maja nieco jaśniejsze dziąsłoniż doroś]i, ró$Ąrieżlini4 śluzówkorvo".|ziqsłową. Linia ta ma
a blond}nijaśniejszeniżbflmeci, u których nierzad. przebieg gi andouaty (LitĘagi.rlardifomis). Bftk
ko sposhzega się nawet me]anoplakiędziasła(na. iP.| lPj tinii s \/'{/ęLppo 5hlniP pdnicbiejlnPj'
gmmadzenie komórek bań\Ąiko$T'ch w warshvie gd}z dziąs:ło Zrogowaciałe pżechoduibezpośrednio
komórek podstatnych nabłonkalub rv tl..ancełqcz. w zrogowaciałe podniebienietwalde' Błonaśluzowa
nej)' Przebaru'ieniamelaninowe sięgajqz\,\t'l.Jedo \Ą5Tostkazębodołowego poza tą ]inia jest ruchoma.
graniry z ruchomqbłonąśluzową' Jest mocno przy. cicmnoczeńĄ'ona,z powoduintens]ĄM ejszegouna.
czepionedo kości'Zloka]ifowanejest między dzią. czynieniai cieńszegoniezlogo\łaciałego nabłonka'
słem.w'o]nJm (bżeżn]'m)a ruchom4błonqślufowq
w]Tostkazębodołowego (Rr/c'l'3 i 1'5)' |iOl\iEK DZL{SŁol\\ (sdtx1sgingi.dlis) albo
Szerokośćdziqsłazębodo:łowego (po odliczeniu szczelina dziąsłowa(Ryc. 1.3) nie jest widoczn],:
głębokości jest
rowka dfiqsło\t'ego) .óżna,zależnie możeb}'ćnajlepiej zbadanyi ocenionyzgłębnikiem
od umiejscowienia' Dziąs.łozębodoło$,e bJ'1vaZwJ. periodontologicznym' Rowek dzi4słowyto prze.
Ne '/el\/P \Ąsrcze.e niżlr Źuthtlie'Przrimujc.ię stlzeń międz}'szyjkązębaa strefą dziąsłarvo]ncgo
na ogół,że szerckośćdziąsłaZębodoto.n,ego 2 mm (niepEyczepioneśo)'Jest wyścieionynaMonkiem
warunkuje odpomośćdziąsłabrzeżnegorra rrrazy .owko.\ł]łn, który łqczysię na brzegudzi4sławohe.
 przyzębia
MorfoIogia

go Ze zrogowaciabm nabłonkem dziqsła.a w drie sĘcznie niżpoliczkowolub jęz],ko$o(napr2.l'Idad

rcwka z nierogowaciejąqm nabłonkem łączącym, 2'5Itrmsb'Qnie iv obĘbie l. zębatżonowegodol
czy1iprz5'c7gpęm '.51..ko$'ym' W warunkachpm. nego,1.7rnm jęZyko\Ąo i 1,5mm policzkowo).
lvid:low1.ch rowek dziąsłowyma od 0,5 do 1,5 mm
głębokości (średnio 0'69mm \!g Gar8iuloi wsp.5)' x'tnlolnx l1cztr(a- Prz5'62ępnaŁltonkow!
U dzieci w okresie WTz}.nania fębów może być (R}.c.l.3), który stanowipIzedfużenicnaMonkarcrv.
g|ęb.zl:Rornckdzia.Iuu}nip posinjcn1.J'!.a$ i. ko$'ego\Ą'cZęści i,'ienchołkowejro$,kai jest łqczni.
pr} /ts|pbnikotlaniu'ond.] p"ńL'(lontdlnd' mimo kiem z zębem,do którego pEyczepia się. Jego fi€.
że dochodzi ona do dna mwka wlścielonegode]i dria długość nie pEekracza l mml' Jest to miejsce
k a l n \ mn d b l n n k j elm
J , / J . \ m .D u h , / \l o o , / \ s i - polączeniaoszkliwia wf'l'Z}najqcegosię zęba z na.
ścieu'arunków purvidłow}ch. Z dokładl5'ch p6. blon]<iem dziasła'Prz]''czepnabłonko\Ąy odgĄfuabar.
miarórv u 267 studentów ameĄ'kańskch dokona' dzo istotnąrolę w fizjologii i patologjipŹruębia' Sta.
nrh przcz Woe]felalw'r'rrika.żero$.ki dziąsło\ł€sa nowi on dno m\łkadziąsło$ego, cl}'Liszcfeliny iIfią.
głębsze: słowejmiędzy szkli\t,em a wewnętrznFn nabłon.
w obrębiezębówbocznl'clrniżpnednich (naprzy. kicm dfiqsła'czJ'linablonkiem.owkow]'m'Poilobnie
ldad 2'l mm po stronie po]iczkorvej1' zębatlfo" jak wspolTmianynal'onek plzyczepu'l.oznisĘ istot.
nowegoszczęki.l,9 mm w obrębiezębó('pżed. nie od nabłon]<a ze\ł!ętnnej powierzcbni dziąsta
tżonolwch i 1,Bclo 1'9 mm w obrębie]da), pv.dc s./).Lkim nm. żPnjPule8Jro8o\'€ l Pniu

ta

Ryc.1.7 Schemat prreply-

wu krwi W ozębnejpodczas
ruchu zęba (Wq L€ n za)'
Ry€ . 1.6 PŻestreń ofębnejmiędfy kościq bo śro.le ]ewej)'
(postronieprawej)'
a cement€ m korzeniov',ryrn |\,,|iędzy
Wiązka
mi Wlókien ko|ageno!Ąrych pEestrzenieda naczyńkMiono
śnych' x570 (w9 sveidyiKrejsy)'
Powięksfenie

Ryc.1.8 Uklad naczyniota,ry

ozębnej' a - nacfynia przFt
bia breźnego,b naczyTia
środkowejczęścizębodo|u
kontakujqce się z sitem fębG
doiowiłn' c n.czyIia części Ryc'1.9 Pojedyncze włóknako]agenowe
ozębnej,
Powiękzenie
wieftcholkowej(ws Lenza). xs70 (ws svejdyi Kreisy).

t)
 Morfol

ł'atwowięc poddajesię nawet słab}mulazom me. chówzęba Byc.1'8)' stąd ńżnice v|'szerckości ozęb
duniczdlm, toksycznlm, baktwjnyn itp. DŁ'gość nej w tych trzech rcgiomch. Należy dodać' że ozęb.
przyczepunablonkorłego łf'rrosi od 0'3Bdo 2,77mm' na Ęba będącegow funłcji zgĘfowej jest nreco
śr€dnio wgwade 0,86mm, a wg Maynardai Wi]sona szersza niż zęba rłłitqczonego z ńn*cji. Brak jest
0,97rnm. wedługWoelfelal nie przel.raea 1 rnm. bo\,{iemantagonistysĘłnuluj4cegofimkcję zębaa'
Przycfep nabłonlow jest połączeńem bar.]zo Wiadomo natomiast,żehipelfunkcja zębapowodu.
delikatnlm' Pod nim zrrajdujesię przyczepłączno. je poszerzenieozębnej,co jest jednak zwĘzanejuz
tkankow który waru*uje moc dzĘsta przycze. l pro.elem rc.omiji b|aszkizbitejrębodolr-'
pionego' Jego długość waha się od 1 do 1,5 mm ozębnarĄ5,pehiaprzesbzerrmiędzybtaszkązbitą
(średniookoło1,08mm). odpowiada to pmkrycz. zębodołua cenentem koŹeni zęba.około 607ojej
nie odtegłości 1 trrmmiędzy połączeniemszldilvno. mary stanowĘ\Ą'łóklakolageno\rc.biegnącemiędzy
cemento$,yrn (szyjka zęba) a bifegiem \aT1tstka koscią /ębodolu a (Pmentem' Sklada się ona
zębodolo\'rego. z *'lókien ĘcznotkalkorwcĘ komóreĘ naczyń,ner.
PEyczep łącznotkanko\ĄT/ jest utlvofiony przez uów i substancjiMstawo\łej ' WedhĘRateitsdraka2
wiązaniaĘczrrotkankowe,w k1órychrttókna kolage. na 1 mm cemenfu ko.fćnio\'r'ego pźyczepiasię ok(>
nowP nadzębodololnP |ą(4 cemen| koPeniow! |o28000$.lokien' W duiJ,rn powiek/eniu moŹia r1)7.
z dziąsłem(\ło|newłókna dzĘsło1\€) omf cement r.dznićposuczegó|ne !\'lóknaozębnej(Ryc'1.9)lub ich
korzeńo(y fe szc.Ątem 1{tostka zębodolowego vliqzki o baduo chaEkerystycznej budowie'wśńd
(t\,'loknas/(Ątu \Ą}.rosu<al. Mają one ^jżnj.ot\€ny u'lóken oĘbnei oajistotriejszqlolę w pocz4tkc
przebieg(Ryc.1.5). \ĄymstadiumchorobypŹ}zębia- odgĘ{ąiqtĄ'iókra
Pońeważ poziom plzltzepu łącznotkanło\,Vegoskupionew prz!żębiubzezn}'rn.Posiadająone prze.
jest dostępny badaniu ]dinicznemu' stanow \tręc bieg hoĄfonta]ny (Ryc.1.3i 1'10)'podaas gdywtók.
bardzo istotny parametr kliniczny uĄĄ4€ny pc na w środkowej częściozębnejmaj4pŹebĘ skośny
wszedEie do ocenystanusystemumocującegozęby a w części ńencholkowej zbliżonydo piono$'ego'
Dtategopoń\tnanie poziomuprĄlczepułąe.notkan. Lldad naczJmiow ozębnej wg Ićnza pnedsta.
kowego- czyli odległości dna keszonki przyzębnej wia R}.' l'8' Uuad ten lq(/}<ie7powicraho$n}.rni
od granicyszkli\Ą.no{ementowej, pved i po zastosc nacz}'dami dziąs.ła' z sitem zębodołouTmoraz oko.
łEnJ,nlle@eniu - jest jedn}tn z podstawowch para. |icq wieżcholkowq' Sieć dacuń ozęb[ej pogrubia
metrów ocmy skutec7'ności danej metody leczćnia' się w kierun](r wiefichołka korzenia. Prfestźćńe
cry zabiegu. rracz5niowewidocznesa między wĘzkami 1t:lókien
koĘenołych na Ryc. 1.9.
M ozĘnx.t ooery*u .zcfegó|nąmtę w prflzębiu,
a zutaszczajej u,łóknaprzyczepiąiące się z jednejstlo
ny do kości'a z dlu8iej do cemenfu (R}t' 1.6),a e.
kiedy nawetdo zębiny Gnbośćwiązadlaozębnejw.
nosi od 0,12<lo0'53 mm' Śre<lrriagnrbość 0,2 mm
anniejsza się z wiekiem do0.l mm. Te średnie stano.
wĘ efubośćdłvóchkartek papiefu. Bardfo istotna
informaqjadotyczyfaltu, żew kazd}m wieku ozęb.
na jest sze.szaprzy szyjcei wierzchołlolniżw śmd.
ku korzerua|?.Md lo Z:!vią/ek 7 inlens}ĄĄ,noścjq nl.
chów rctacyjnych, ldóĄ''l1l ząb jest poddany @c'
1'?' Przechylajqce ruchy zęba sq minima|ne w śmd.
ku rctacyjn}m,podczasgdy zawszewiększew okoli.
cy szyjki zębai wierzchołkakożenia. odpowiadato
krv',iw ozębnejpodczasru. .|
teźróżnicomplzepł}'\Ąu M. ' 10 sóemat prz€bieguMókien br,eżnych'

tb

I omr xoRm\To\łY Jest alatomicnie
czę&]iąkonenia ze}a,e}ruIościowo na]eł do apara.
fu utrz}mującegoząb.WedługWoelfetai Schei<lal
w wanrnkachpmwftllow:<hfi środ]ow€powierzch.
ni korzenjapok''i\a cienkawarstuacĘmmtubezkD
m&kow€go (około250prn)'natomiaŚ rcsztajest po
kł'ta cementemkomórkovwm cement bezkomór.
kołWnie zawieracementob]ŹstówJego ze\,Vnętaa
warstwazawiera\Ąłókla (cElnelt $łókistd ' cenent
komórkołlyWstępujeg|ó\tniew 1/3wiencholkowej
korzenia; posiada nieregulamie Ez[rieszcrone ko
mórki omz \Ąłókta,IĆórenie pfzechodządo fzębnej;
ueests'io5 g]ówdje n protevch naprauy l.orzenia
spowodollaĄr:hjegorcsorpqjącementbezkomfuko
uy z ,e\ĄnętŹn4w?rstiłązawierająqłdókta koĘe'
nowe'jest odpowiedzia]ny za połączeniezę}az kością
Wrostła ĘMołowego za pośrednictwem ozębnej.
Re8eneracia|e8ocemenfu ZJpocz4|kor^1jc leż r€ge
neraqiętkanek pnłzębia podczaszabiegówchintgic.
nych5.wedłl€ Schrtlderaoi Mtiuera?cementkomóI.
kotyjest odpowiedzialnyza Lnnoco\aEnie zębaw ee
ściwierzcho&oweji międzykorzenio\'/ej'
Kośc wyrośkazębodołowego stanowistrukturępod.
porowqzęba.składasięonaz trzeche|ementóW ana'
tomienych:
I blaszkizbjtejtłyście|ajqcej
zębodo|y,z drobnymi
otworkamid|anaczyli i neMów (/aml]Ęa duń cn:
brosa)graniczącej
z ozębnq,
t b|aszkizewnętrznej
zbitq lamina dura),
r kościgąbaastejmiędzyobomablaszkami(osqpoł}
Istotnajestodpowiednia
9/b5a). grubość !'vyrost-
kazębodo|owego, zapewniająca pokryCieko2eni
zęoow.
B]aszlrakostnazewnęt-Znapokrywąiącakorzenre
niekórych zębowjest częstobardzo cieDka' zdarza
się nailet, żekorzenienie sązupelniepokĘ4ekością
albopoĘte tytkocienĘ jej \,larst\łąl.
Dotycą,to nai
częściejsiekaey kłów 1ń pzedhzonowó\i[ Tbki
hŹk ze\ĄIętrznejblaszki kostnej przy kilor zębach
slwierdfaśęprzewainiedopiempo odprepamwaniu
pod(fasChifuĘjczne.
data ś|u,óMkowo.okostnowego
go leoenia dehiscencjiw obĘbiejednegozęba'
Mońo|ogiaprzyzębia
l
Uwarunkowaniamortologiczne
a fizjo|ogia i pato|ogiawzyzębia
Jak łynika z połvrrższegoopisu morfologii przyĘ.
bia, ma ono bardzo złoźon4struktuĘ' Posiada to
slvojeodbiciepźede Wszystkimw nielĆórych fimk-
qjachtujologicrnych.
rycina 1.ll pfedstawia fiZjologieną ruchomość
/ęlE prry rĄzrasĘqr}mnaciJo| 5W /e!{nętlznPj'
Przynacisku100p (Ą obserwujesiętzw ruchomość
ozębnowązęba'wynikająCą z różnejszerokośCi
ozęb-
nej,a|ebez deformacjizębodołu. Ta poQqtkowaru.
chomość zębajestwynikjemniety|koróżnejszeroko-
ściozębnej'alei funkcjijej
wlóken,którenapinają się
po stronienacisku(wlóknablfeżne)i po pŻeciwnej
stronie(W|óknabżeżne).W środku - gdzie ozębna
jest najwęższa - napiędeWiókienjest minima|ne.
Jest to w9 Rateitschaka2 ruchomość fizjo|ogiczna
ozębnowa.
Natomiast pr,ł' nacisl.u 500p (B) obseMuje sĘ
|ei fuchomość fujologicznązeba.dle tł]'r Aająq ju'
z pełmejelastyczności blaszekrł5,rostkazębodołowe.
go (zabalwienieczerwone).JeŚ to wg Rateitschaka2
ruchomość fizjologiczna
Ry..1.11 Ruchomo( zębatzvv'ozębnowa'czy|ipooqtkowa
pzy obciąż€niu100p (Ą; widoanenapię.iaWłókienw obrębie
prawid|owejo,ębnej(snona|ewa).Ruchomo(zębażw. pr,y.
500p (B),powodująca
zębnowa,Ey'li wtórna,przyobciąźeniu
defoffnacię
Wyrostkazębodolow€go- cerwonepo|epo nronie
prawej(wgRateitrchaka).
17
 MorfoIogiaprzyzębia

!!!
't!
1 5-

RyC'1.!2 PEecętnewańoścfu.homościposzaeqó|nychqrup Ryc.1.13 TrzonkoEeni

zębóW |-sekaae, c kly,P pżedtżonowce,
M trzonowce
(wg RateiBchaka).

Na Ryc. 1'12zestałione zostałypżeciętne $.ar. Mają one o wre.

tościruchomości fizjo]ogicznej(ozębnoweji pż]Źęb
n6rrej po.urvegoblrh grutrrcbos.Rurhomo., po-
czatkol.'a, cz]']i ozębnoNa, i!'uĄ'ołananaciskiem
100pmieścisię w granicach 5 10 mm x l0.2 (dolne
rł tościna rycinie), a ruchomość pr4zębnowa w'1'.
Nołananaciskiem 500pmieści się v! granicachB-15
mm x 10.2(góme waltościna rlcinie)' Jak W!ri]€
z r!cin]' najl.'Ększąruchomość fizjologiczną(zarólt
no ozębnorta' jak i przJ'zębnową) \t}.kazująsiekacze,
a najmniejszązębytlzonowe.
Średlie długości korzeni poszczegóJnychzębólv
Zestaiłionow Thbeli l '2' W}.ni]ęZniej' żenajdłuższe
kolze e posiadająk\' (ś.edniol5,9 mm i 16'5rrlm
odporviedniolv żrrchwiei w szczęce).a najkrótsze
pomijdid./eb\mddroŚ'i maiąpln.rcdkol\P .ie.
kacze (śIednio12,6 mm i l3,0 rnm odpoiviednio
wżuchwieiwszczęce)'
le lepsze Lrmocova e niż jednokolżenio$e. Dla
umocollania zębalr,ainajest teżlokalizacjaflrkacji
koŹeni (szemkość t4!: tŹonu korzenia- Ryc. l.l3).
Ln fiIkacja Znajdujesię biifej korcny zęba,cf}'Liim
kńtszy jest truon konenia, 1]rnlepszajest stabiliza.
cja zęba'DodatkowylrlĄrł na stabilifacjęzębawie.
Iokoncniorreso F.iada tIopi'n ,,biPŻroś' i kol7Pni
Rozbieżność ,!
koveni $fmaga stabi]nośćęba.nre1.\'l.
Lo l posoduió m/.la\icnic' a]el prverrv iekz"nio
mas} kościmiędry korzeńamil'
Zagłębieniana koneniach i\fma(Jdająteżstabil.
nośćzęba.Zt.iększająp.Źcdewsu}'stkimpole plz!.
czepu *tókien ozębnejdo zęba,a dodatkowosh\a.
Izająbardzo korzystnąkiell]nko$'ą orientacjęt-vch
rdókien' co czl.rrizabbardziejodporn}mna siĘ zgr].
zorrc' [m rrie|.Ą ro/miar /eba u pn"ldlrju po.
Ffecan].rn \! miejscu sąvjkizęba(połączenie sz]diw'

średn koEeni zębóww mm wg Woe|fel.

e d|uqości

12,9 12,9 10,8

13,4 13,4 14,0 12,2 12,1 10,1
13,7 13,5 11,2

14,0 13,9 11,8

ozębna 12,6 13,5 15,9 14,4 14,1
13,0 13,0 10,8

' W fębeh tżonowy.hpodańodlugoś.po'ąegó ny.h kÓżenj W śzoęcepo okowy pżedn,po akowy Vn' podńiebisnyjW żo.hwe moja n], dyśta
ny'
 przyzębia
Mor{oIogia

no{ementowe),t]Tn lepszajego stabi]izacja.Ęcu!,' Dziąsłopnyczepione (zębodołoi\e)nie ma jed.

sięto nie tylko z większąmasązęba,ale pnede wszy. nak ża.Inegozabezpiecżeniapżed tlvorzenremsię
stkim z większqpowierzchnĘ styku zęba z koścĘ' p\tki nazębnej,w miejscu zetknięciasię z tkankami
a lvięc zwiększonqilościqi\,łókienozębnej]. ZębóW(oko]icapż-vszyjkowa,pżestŹenie międzJ"
o znacnej redułcji lub bmk zeunętrfilej bla. zębowe).NiedoskonałoścĘ tej str€fu jest nablonek
szk kostnej \rTrostka zębodołolvego wspolnnMno rowka .Iziąsłowego, ]laczniez naMonłiem łącząqTn'
ju,żwcześniej. Stan taki posiadaniełątpliwie wptJ1v Nablonek ten nie logowacieje,jest łatlł'oprzepu.
na stopień stabi]izacji zęba,jeślisię \ł€źmie pod szczalnydla pmdu]dówbakeryjnych, lv b.rn przede
u\\,agęszczegóInrelrumożonqsiłęnacisl.x rra ząb, wsz]'stkimdla endotokyn. Gęstość i shuktura ko.
prcwadzącądo ruchomościprązębnej. ścimogąteżmicć wpbv na stabilnośćzęba' PIz}.
kładem_ jeszczefizjologiczn}m- możebJć staftzy
] srł.v lzl1slr PRZł-CZEPIoNTGo Wpt}'wa zanik prz]żębiaz osteoporoząkości.
na stabi]izacjęZęb&f Jest ono bołiem pr4"
ń.!t,Irież Morfologia t]ranekprz}zębia\qĄ.Vvańwlrez na
czepionei do kości,i do cementukorzeńowego,hvo. postęp pl.ocesówpatologr(znychtych tkanek' Jak
rząc \Ą'łóknarradzębodołowe, cryfi przyczepł4caro hspomnranowyżej,w nowejmięd4TMmdowejklasy"
tkanl<or!]lNaMonek łą(aąqi\!arunl.1'jqcyciągtość fi]€cji chońb prz]'fębiaz 1999I' (pahf: Rozdfiał6)
poĘczerriadziqsłaz zębem. też w jakimśstopniu \\łodĘbniona/o5la]a8rupaóonib pr^zebid/wiaZa.
ptyoTnia się do stabi]ności Ęba. Dziąsłoprzycze. na z wa.kmi lMo.lzon]mi lub nab]trmi tkanek mięk.
pione stanolvińlmież oÓmnę dla glębszychtkanek kich (recesjadzĘsła,brak dfiąsłaZębodołovego, ptj.t.
prz],zębiaprzed urazami mechaniczn].rni,chemicz. ki pżedsionekjamy ustnejomz nieprawidłowe przJ"
n]mi, temicznJtrni i bakteryjnJ'mi.PokĄte jest na. rzepy tvęd-ZidP]e| Iub mię'ni7 |ub rębóu 1zmial1
b|onkiemrogowariejąrym, naleł do.|reb żuj4'ej w plzJzębiu $yvołaneumzem zgĘzo\łym).
iam}ustnpi'sldnowi/abc/pie(/cnicpżed um/ami Wady te nie inicjują zapalenia, ale mogq wpły.
tlrnikająqru z odełzania i żuciapokarmów Może waćna jego przebieg.Mogą teżwarunkor,'aćmożIi.
teżZapobie8ać lozszeźaniusię Zapaleniaw głąb'D(} wościniektórych metod leczenia.Istotn]''rnpż}''kła.
b.7c uIormowanc brc.Lltki &Ę.lo!te ZabclpiPc?ają dem możebyć ogrcnrna trudność, a czasem nawet
pżed wciskaniemsię pokarmów do p&estrzeni mie. niemojliuo* przeprot\adrcnia Ie(/enia,himrgi<ł-
d4'zębowych,co stanowitrudnypmblemhigiencmy nego ub],tków kostn],ch przy bmk] odpowiedniej
w prz!T]ad]..unawetcfęściowego Zanil..ubrodawk. sh€fu lub grubościdziasłapż}(zepionego, które
W latach 70. prz]'Idadano bańzo duz4 $agę do |$ory pr/e.ieŻpiJl ślu7ó$ Lorvo.okos Inou}. mają.
odpowiedniejszerckości.lziąsła pryczepionego,$a. qy pŹykryć szcze]iie nie tylko ub]'teł kostny ale
runkującegoodpomośćpr4zębia8' z da]szychba. i .w!rcwadzonydo niegobiomateńałlub blonę zapo.
dano].a/a]o.ie.;P $ pnr'pad].u dobreihĘipn)idm} mwą a niekiedy i jedno,i drugie'W}dajesię' żepłat
ustnej nawet niewielka szer.okość przyczepionego cieńszy niż l mm nie możespełniaćwafun]<ówta.
dzią.Iamoie zabczpiecla.przcdszerzeniemtię za. kiego szcze.lnegopMyĘ'cia, nie mówiąc już o jego
pa]eniag'U.n,z8'lędnienie jednak w ostatniej klas}'fi. nikłychrozmiarach'
kacji chorób prz],zębiawad tkanek mięI.kich,jako Wrc.bona znacn a cienkość lub blak blaszkikost.
istotnego cz].nd}a w rozwoju chońb pIz1zębia, nej ze\łnęhzlej $yostka zębodołoilegoułatwiają
$'skazujena peltną \łagętego prcblemu. co \ł]'nika postępplocesu cholDbou'egopŹ]'zębia's]'tuacjata.
teżz doświadczeń l.linicun].ch' La moi{'lci uhudnid,lub nauetLrnlemdliuiarprze-
pro$adfenie pokĄcia .ecesji korzeoia w tej oko]icy
] DZĘsŁo ZĘBoDoŁoltE Stanowi bardfo Walur <ianatomicznepodniebieńa t\rEldegomogą
istotay element nan4du żucja,który w połączerriu powodowaćkonieczność Zastosołaniairrnych tech.
z zębami pluyc4'l a się do kształto$,irnia odpo$'ie' nik opemqjn}.ch'Płatauz]skanegona tlvald}m po.
dniLh !.aruI*ów e\iPRCffJl h, pnd(zJt mo$iPnjJ' dniebieniu nie możnabowiem plzesuĘć ani doko.
a szczegó]nieprzy tzw uśmiechudzĘslolr1m' moroi\o, ani bocr ic. Z kolei lvolne przeszczepy

19
I Morfo|ogiaprzyzębia
Y
IJJ"
N
(J
N
=
T
{J
.N ----
%
Ryc..|'14 odsetkjlsun;ętych(brakują€ych)
zębówu osób w wieku3'.44 |at'
tkanki z t\aaldegopodniebieniaę bardzo cenrym
mateliałemjako pfzeszćzepydziąsłołelub Ęcznor
kanko\łe.Najczęściej pobieranesą w okoliry pĘ€d.
hzono$ów 7e \^z€Jędu na Loniecatośiominięcia
Ętniry i nerwu podniebieDnegowiększegq łycho
dzącegoz ot\łoTuo tej same.jnazwie.
Mdwiąc o ujściadlnen'vliw Warto wspornnieć
o wynikach badaĄ dotyczącrd polożeniaotworu
bńdko\,legoz nelwem bldkovr'Jm i tętnicąo tej sa.
mej Dazwie'Jest t,obowiemokolica częstychrecęsii
&iąsla korzeni /ęh'\! przedtTzonowcb.a więc pG
tencjalnemiejscezabiegółvchirurgicznych'Z badń
40 czaszekłynika, żeotwór bńdkow nĘdy rre r,ly'
Śępuje pod .i{ierzchołkieml' zęba przedtnono\łe.
go,r^r'
407ÓWstępuje międry wienchołkami dwuzę.
bów przedtrzonow}'ch,w 42,5%bezpośr€dnio pod
wierzchołkien drugiego zęba przedbzonowego
i w 17,5%dysta]nieod wierzchołkatego zęba10.
wracając do morfologii tkanek pr4zębia naleł
dodać,ze nie za\Ąszekorrysmiejszewantki rrorfo.
logicznedecydująo powo|niejszlmprzebiegupmc€.
só.vr'patologi@aycb.Na prryldaĄ mimo najlepsze'
go umomwania zębów wielokorzeniort5'ch,są one
najsłtciej tracone.Przekonuj4o tJm rł}'nikibadań
epidemiologienych Wc. 1.14).
szłtsza utata zęMw rr'''ielokol'reniowdl a wręc
trzonowch w}'nikajednak z szercgu Ńżn}'chuwa'
nmkowań:
l ishieje powszecbnepEekonanie, zreszĘ s.lusElą
o mniejszejroli uzębieniabo@negow estety-E,
I niepŹdkie są tez nieŚet} przyzt,lycząieniai na.
łlyki co do miejsżejdbałości o zęby tnono\'ve,
z powodu trudniejszego dostępu przybońw do
ocz!Śzczaniazębów
r isbdeją specrficzneuwanrnko\aaniapatologrcane
w tej gYupieĘMl^r(procłmica bn'al na powierffi-
niach żująryĄ b]rdnościocłBzoania szerckiĆh
i niedostępBych przestneni międzyzębor,vydl
tworzenieulołtych u|q'tkówkostnrh międzyko.
rzenio\aychw przebie€u zapaleniapr4zsia)'
l uzasadnioEesą tnr.|ności leczenia fębów trzono
\łychi pr'yĘbia w tej oko|iry
 Eti0patogeneza
RenataGórska
Wprowadz€ n ie
Mik.obio|ogiapŻrzębia
Interakcjapomiędzybakteriamia odpowiedziągospodarza
Ana|izaczynnikóWry'yka
L'rJp!'owadzenie
Badania epidemiologiczne,k]iniczne' miłmbiolo.
gicmĆ i immunologicznepźeprolladzone na prze.
shzeni ostatnich kilkudfiesięciu ]at wykafały ,że
chombaplz]'fębiapowstajena sl.1ltekintelakcji po.
międzybakteriami znajdujqc]'Tni się w p\'tce nazęb.
nej a tkankami gospodana.
Do pżełomo\ł-vch {ydaĘeń lv ziczunierriu etio.
patogenezychońb pź}zębianależąobserwacjek]i.
njl /nP'lłóre poAoĘlJ.r)7umie(f.JPlnoscipomię.
dzy mikrofloĘ p\,tki nazębnej a mechafuzmami
obronnl'mi organizmu. Badania przeprowaclzone
przezLije i \Ą'sp.w 1965mkrrw sposóbnau]<ouy udo.
wodnĄ' zależność plą'cz]'nowo.skrrtkowqmiędzy
obecnościa ń.tki ba}ćeryjneja porvsta\łaniem zapa.
lenia dzĘseł]'Lije zaobselwo\łtsł bystępo\łalueza"
palenia dzĘsta po zapźestaniu szczotkowaniaze.
bó$' przezokes trzech tygodni,jak ńwnież ustąpie.
ńe tego zapalenia po usunięciu pł]tki nazębnej'
Udo\ł'odniło to, żenajwazńejsz}m czj'nnikiem pfi}
wadzqc}mdo Zapoczqtko\łania i lDzwojuzapalmia
dziąslajest sp.awa' rf]' szczotkujemyĘby czy też
nie, i potwieldziłotezę,żep\'tka nafębnajest przy.
cz.,łrąwystapieniazapaleniadziąsła.
obseNacje te nie Wjaśnił jednak wszystkich
\Ąątp|iwości' Pod koniec lat B0' Ińe i \'sp' dokona]i
kolejnych obserwacji wśńd mbotników plantacji
heńaq w Sń lance' kórzy nie \aykony\ĄEliżadnych
fabiegówhigienicfnychw obrębiejamy ustnej,a tak.
żeprzezłiele lat pozbalr'ieniby]i opiek stomatolc
gi(znej' okazałosię, że stopień nasileda objawów
ldinicznych różnil się u poszczególnychosób. U pra.
\tie wsz}stkich ba.lan}.ch$}'stępowałozapalenie
dziąseł'u innych doszłodo rozwojuciężkiegozapale.
a u jeszczeirnych r.ozwinętosię Zapa.
nia prz5,zębia,
lenie pn}zębia podobne do tego, l.1óre obserwuje
się u ludzi w krajach $,ysokorczwiniętrch, kórz}'
s/czolkrjd/ebydsa m^ aLienni.ikorvstdia 7 opie.
ki stomatologa'U niektórych badanychosób nie ob
seńvo\,vano objar,vówĆharaktef]''srycznych.lla
cholo
b1przyzebia'z fe spoŚlże;enia/asu€ e rchdły.żena.
silenie choroby,ilośćubaconej kościi liczba zębów
zagmżonychutraĘ nie pozosta.W€łw ' bezpośrcdniej
zależnośc.iod ilościpb{ki nazębnej,lecf faleiało to
ńwnież od imych cz5nnikóW L1óre naz.nanocz}n.
nikami Ą'zyka.\ł}stąpieniachorobyplf}fębia.
choroba przJ'zębiarczuija się zatem w r\lniku
za]dóceń ń\łnowagi pomiędzy oddzia\.Wująqmi
na tkanki prz}zębiad]obnoustlDjamiń't]<i nazęb'
nej a mec.hanizmamiobr.onn]'rnigospodaua,Ltórc
z kolei mod}fikowane są pluez czy iki Ąfyka'
U osob/d-row\Lh /dÓowana jPs| ńwnowa8dmię.
dzy oddziałytująqtni na tkŹnl{iprz],fębiadrobnou.
strojami pł}tki nazębnej,a mechanizmami obron.
npni gospodana (Ryc.2.1)W zdrcu]łn oĘarumrc
małe,ale zmienne ilościńtki bakeryjlej konto.
lowane są przez meĆhanŁmy obronne i nie powo.
dujądestrukcji tkanek otaczająq'chząb'Wzmst ilo.
ścip\.tk nazębnejw lrrniku małoslrrtecznegoczy.
Ś'7(/enjd/ębóu moŻeqs|ąpi( niP Rlko '?\\in} pa.
cjenta,ale rór,vnieżtrudnościobiekt]wn}.ch'takich
jak źlezałożone\ł]'pełrienie(nawjsajqce)lub stło.
czenie zębów (Ryc' 2.2).
Na s}stem obmnny gospodarzama \t'p\Ąv za.
równo genotJp,jak i choroby ogóIne' takie jak cu.
klżycaoraz cz}'rrnikiśmdowiskowe' na przykładpa.
lenie Moniu czy stles. CzJ'nnik genetycznymodl,'fi-
 'rr!Etiopatogeneza
Ryc.2'1 zdfowe pr4,fębie'
Ryc.2'3 chorobapftyzębia2'
k1rjeosobniczo odpowiedźna baktede znajdujące
się w pł]tce nazębnej' osoby Ltóre chonrjq na cu.
ldz!'Ćęlub palq papierosy sq bardziej narażonena
chorobęplz}zębiaw pońwnaniu do osób z&or,vych
i niepalącJch (Ryc.2'3)'
Tak więc Idiniczneobjaw najcfęściej uystępują.
q t h przeulelĄ ó zapaleńp.7\zebiasa W}.nikiemin.
telŹkqii pomiędzyCz!fuikiem etiologicznJm,w tjm
prypadku spc.}.fi(allmi bakeńami obe.n5mi
w p\'tce nazębnej(PoryhanmmĄs gi11giL@lis, Bacte.
fukLesforsath s' Tąry1enn denticolĄActin,bacill s
act:inomlcetemcamitĄns) a t]€nlrami gospodarza.
Natomiast olresowe znfany międzymilaofloĘ
a odpowiedzią8ospodarzas4 przycz}rnąstwierdza.
n}'chklinicmie epŁodów niszczeniatkanek prz]'zę-
bia prowadzącychdo pog1ębianiakieszonek przy.
zębnych' utraty pŹyczepu łącznot]Gn]<owego omz
kości \ł}Tostkazębodołowego.okesy zaoshfeń
i progresji plzeplatane są oklesami remisji' czy]i
.labillarji slanu ldini(.Toego, histologir
Tnegoi ra-
diologicnego przlzębia.3
24
ó
IL;
Ryc.2.2chorobaprzyzębia
1'
MikrobioIogia przyzębia
W pł,rrr<.rner<mnr'N'Ą (Da'iolpl4q&e)
pehi
zasadnioą mlę w inicjo\'aniu proceso\'r'zapalnych
większościjednostek chombo*ych toczacych się
W t]ljankachpr4zębia i \łraf z cz5nniłamiogó|n5mi
rł'pbmarra obronęimmturologienągospodaŹaoraz
współdec}duje o rczle8łości i lnamice Focesu zapal.
nego.Ątka bakteryjnajestmiękkim osademmocno
przylegąiqcJ'm do powierzcłnizę'bówlub intrycht\łar.
Ąr:h powienchni aujdujących się w jamie ustnej,
b'lączajqcw to ufupeŁienia protetyczne'Pl4jmując
taĘ definiqięnaleł $rraźńe odńżńć p\tkę od in.
nych niezmineralizowanyĆh osadó\rtakichjak &brjs
(resztkirozłożonego pokarmu)IDb|ruteńAąun ( L>
stancjabida)4. ostatnio w piśmiennidwieuzjruEne
jest pojęciebiof.'lm.Biofilrn stanowiąba]tede \łrazze
$odowjskieą które \lyfiĄŹĘają'
Ą,tka balĆel].nazbudowanajest z manycy i bak.
te.ii. MaĘca składasię z elementów pochoduenia
bakeryjnego (polisadMrydy)oraf ze s]dadnikówpG
chodzacYchod gospodaEa (glikoproteinyślinyobu.
marłekomórki, bidka sutwic!). Ątka bat1eryjna
sldadasię pźede Wsą'stkimz ba]Ćerii(50 907r)'Je.
den gram ńt]{i zawieraokoło2\10tl dmbnoustro
jów Bakerie pbtki charakełfuje dużańżnorod.
ność _ wjamie ustnejmoże$ystępo\łaćokoło500ga.
tunkó\"[Jednak2apatogennedla przlzębiau\łafasię
bezt]eno\ae bakteńe gram.ujemne,a wśńdńch r!5'.
mienia sięnajQęścjej następujące gatunki|Po'?ŁuI&
monas Eillgirnlis F.g.),BactptoidesforyfhJ (B.f.),
lletloletu denticok G.d.),rzŹdzie:Eikalela cale
dens F,.c.),CatWldncter rectus(C.r.),PrcLotelk in-
tempdia @:.),F..tlobac'terhnn mkbatuxn Ft.).
 Etiopatogeneza

Tab€|a 2 ] Pł',ikabakteryjnanaddziąsiowai poddziąs|owa'

NłatryCa 50%matryca,50%bakterie Ponad90%bakterie

ftora Miesfana,pżewagabakteriit|enov/ych GłóWnie

beztIenowa

Ruch Brakbakteriiporuszających
się obecnebakterieruchome

l\,4etabolizm Wę9|owodanolvy Bialkolvy

gatunkóW
Różnorodność późniejrośnie
Najpierwniewie|ka, DUZa

Pł}tkabakteryjnamoże}ystępowaćjako pł}'tka w prolinę, BToz}'nę,hisĘd}'nęoraf mucjnę' które

naddziaslo(a lub poddfiąsło\ła, w za]eżności od po.
lożenia M s|osuj\-udo bnegu dziqs|aa' Rozni.e po.
międrl mdaiami p].'tki na7ebnejpżedŚtawiono
w Tabeli2.1
Badania oceniającemiloooĘanizmy p\tki zwią.
zane z choroĘ przyzębiasugefują,żejużmałeilości
miłrooIganizmów rnogĄ dzia|aćjako patogenne
w F@esie choroboi!}.rn. IdenMkacja ba]Ćeryjnych
patogenó\a\ĄchombieprĄuębiajest tudna. Byćmo.
żejett 16p1''.''o '."wiania Śię hipole/o nie.pe.
q.ficznej lub spec}ńcznejptl.tce nazębneji jej roli
W etiopatogmeziechorcbyprzJzębia'oloeśleńtych
u4't po Iaz pieNszy Walter Lesche w 1976mLu.
Hipoteza niespeq'ficznej płJ'tkinafębnej zalda.
da, ze złogi bakelTjne oddzia]łujq na gospodallz.l
w sposób niespec}ficznyjako biomasa, a ilośćp\,tki
decl'dujeo narusze iu obmnygospodarza(coobser-
wujemyw prz]padku zapaleniadziąsełu$vołanego
plltka nazębną).Na hipotezietej od wielu lat opiera
sĘ koncepcjazapobieganiai lecueniacholoby przy.
rebia'dazalado rpduk(jimaŚ) drobnou\h.oiot\ nd
drcdze mechanicznejlub chemicznej.Hipotera spe-
qficznej pbtki zaldadanatomiast,żetylko niek1órc
bakerie znajdujące się w płJ'tce są patogenne
i wzllst tych bakeń powodujechoIobę,a Ę"Tnsa.
m}Tn istnieje zwiqzek charŹktełstycunego spek.
trum bakteryjnegof chorobaprzlzębia' jaki obsel.
wujemyw przebieguprzeideldegoi ageslmego za-
palenia przy7Ębias.
Rozwój pł}tki bakteryjnejjest pmcęsem wie]o.
etapow5'm.W krótkim czasie po doldadn1tnoczy.
szczeniu fębów ich powierzchnia pokrywa się war'
stwa adsorbowanych Ze śliny białek bogatych
mają powino\łactlvodo hydmksyapaĘ.tówszldiv{a'
Powstającawarstwanaz}'Vlanajest osłonĘ nab}'tą
(ąąui'redpellick), tzi{ pe]ikiq' osłonta stanołj
doskonałe podłożed]a ilzrosfu wielu gafun}ów
drobnoustrcjóWbowiem jużpo kill.r,rgodzirrachpe.
Iikulę zaczFajq zasiedlaćbakteńe. Bakte.ie kolo.
nizująją dzięki obecn]'rnna swojejpowieŹchJriad.
hez}mom.którv.h ro|a po|P8arra ro/po/nawaniu
rcceptorów znajdujących się na komórkach na.
błonkaszczeliny dziąsłoweji na powieżchni szkli.
wa (zjawiskoadhezji). Nie wsz!5tkie dicbnoustmje
posiadaj4zdo]ność adhezji'
Te ba]derie' którc tej zdo]nościnie posiad4q'
{ykorzystuj4 zjawisko koaercgacji, polegającena
pr4'czepianiu mikooĘanizmów do ba]{1elii,ldóre
ucześniejsię plzyczepiły Dodatkowymi cz]'nnika.
mi ułatwiającpnitworzenie się masy IĄtkowej są
W]'pustki bak1eryjne . fimbńe oIaz g]ikoka]iks
osłonka węglowo.lanowo.białkowa \'lTtwarzana
przez baktede. W}różnia się dwa rodfaje fimbń
bakeryjnych: anykłe,któIe biolq udziałw kolonŁa.
cji po\'r'ierzchnizebaoraz roaodcze, odpowiedzialne
za rotunnazaile.
Dużezna<zenie\Ą pdtogenno<ci ptz5pi.uje.ię
glikokaliksowi' to jest polimelowi ze\ĄnąhfkomóI.
kowemu, l.tóry \\}t\'valuanyjest plfy udziale enzy.
mów z glupy bansferaf.
Istotne znaczeniemają:transferazaglikozylowa
rozbłąjqcaCząste@kisacharoz$w \ł]Til{uczegopo.
wstajq polimery glukozy zrłane glukanamr oraz
transferaua f ktozylowa powodującaodczepianie
z czqsteczkisachalczy fiukozy i powstawaniepo|i.
meru lewanu.Polimery zewTĘtrzkomóIkoweodp(}

25
 ffifiEtiopatogeneza

żóttv
zesDół
S.mr'fis
S. oftlis
s. sangub

S, goraloni
S. inkmedius

Ryc.2'4 Wybranegatunkibaheryjnych zespo|ówidenMkowanych ptytce.

w poddziąsłowej grupa
Każdaokr€ ś ]ona
oznaczonai€ s i odpowi€ d nimko|orem'Gatunkizaznaczone
na czerwono,
zarównozespotowo,jak i pojedynoo,są
wykrywane
częściej w miejscach, W którychwFtępujekruawienie badaniapr4zębia(wgsocransk,ego).
podczas

wiedzialnesąfa przylepianiebakerii do powierzch. oftz Acthamu ces, późlnejActinDbaciLh8actino|nace.

ni gładkichoraz zlepianiebakterii nie posiadających teruln|it ]s oftzba]neńe z gafii] (hpnd'ltopha.
adhe4n' Prry pows|at\€ n iup|yki znarlenie maja ga' fusobącteriw\ CaflWlabactBr @c' 2.4). Te
ńwnież mechanizmyfĘkochemiczne: zań\łno dc ostatnie mogąjednak \Ąl€tęporłaćzańrĄno u osób
datnie' jał i ujemne oddzia\tvania eleltodJ'rra. z chombąprzyĘbia, jak i u 1udzizdmwch, co po.
miczne oraz sityvan derwaalsa.a twierdzałobypoglądniek1órych autońw że pb'tka
w nielłórych (w przewleklyn' lelikim i urnia*owa.
nyrn) zapaleniachprz1zębianie ńżni się istob: e ja.
W pien,tszejfazie tworzenia5ię pł}tkinazębnej(] 2 kościolvood spotykanejw zapaleniu dzi4seł'a nai
dni)dominujq bakteńegram-dodatnią i pa- uazniejszezrlaczenied]azapa]eniaprz}zębiama ma"
ziarniaki
łeaki' Przy dużejpodał cukróWta Wczesna pł],,tka sa samejńtki i dhrgość oloesu jej oddziĄwania'?
szybkosięnamnaża i two2q sięwarunkido jejda|sze- Pł],'tka nazębna ma złożony ekosystem,
go rozwoju' Po3-5 dniachpojawiają śięgram.ujemne w którrm pomiędzy bakteriami zachodzqinterak.
ziarniakii pałe<zkj'
W okresie7-9 dniw zaczyna- cje zań\tno pozJt1me, jak i negat$łne' Badania
pł}.tce
ją pojawiaćsiębakeńe nitkowatqkĘtki'wżeoonoM/" płitki in vitro wykazaĘ żeobecl1ość, FLlsobacte|h1m
ce,uŻęsione bakteńe obdazoneruch€ m ' stopn|owo ruEleatum ma zasadnic-zqmaczenie alla przetrwa.
lozwłasiępłytkapoddziąstowa' W którq zaeynajqdo. nia irrnych gatunków beztleno\,Vych'takich jak
mjnowaćbahe e beŹ|enowe. F|oranabierace(hcho- ParyWamanas gixlqiLlaLis. zdohośćF1Lsobacteriuin
i robotwóreychdla chorobyplĄzębia.N/óWimywtedy 7r cled'łm do \tslńllrego przeĘ'\ĄŹnia zańwno z ga.
o dojzałejp|ytcenazębnej. funkami mogąqmi istnieć w warun]€ch tleno.
wch' jak i w śrcdowiskubez tlenu możeułatlviać
przebr,!Źrfebezt]eno\łców
ostatnie badania' które przeFo\aadziłsocran. Badania \łyka'załybowiem, że Fusobacterfum
sĘ oparte na analizie 15000pńbek p\'tki poddfią. u6leąfuxn zfiIiejszA potenqjałrcdukcji utle ana
słowejza pomoĆ4metodyhńrrdrzacji DNAwykaza. swojego$odowiska i umoirliwiatworzenie odrron
Ę że ną'częściejizolowan]'mi bałteriami w mie} nej niszy ekologicmej dla bnych gatun}ów beztle.
scach objęĘ/chchombąprzłzębiabr'ł'vP gingixujĄ nou1ch3'Pr4 klademLofz}sm}(hinteralcji możle
B. forsathus,T dentbok'. Ponadtoba]Ćedete obsel. byćprcdukcja substanqjiuzmstouych. rra przykład
wowanow miejscach,w których stwiedzano kfua. kłasów duszczortych,analogów\'r'itaminyK i \'r'odo.
wienie podczasbadania. ru przezjedne gahn <i.któr€ to \4ykoruystywane są
że
Badaniate wkazały ńwnież, os.lonkę nąwcze. przez inne gatunki oraz produkcja substancjiodsła.
śńej kolonizują bakteńe z gatunl.u|shepbcoLans niających receptory co sprzyja kolonDaqji innych

zo
 Ełi^n'fń.lAnp7,i

nfunków. Ponadto zaobselwo\łEno,że niektóre je spłukiwaniedrobnoustmjówb}tującychna pG

l-robnous|rojewspólzawodnicząo pożJĄir'ienie' wierzcbrribłonyśluzoweji zętń.ił'Ponadto śIina
I pmdukty jednych balteń stanowi4 sldadniki zavriera wiele substancji cz}'nnych' których
)dż}wczedla iJrrrych.Do ńekor.ystnych inteiakcji obemośćwspomagaobronęgospodarza.Do nai
.wainiejszych f nich należalifoz}m i lakofeIJ'Ira'
ŹIiczamy na pnyldad konkurencję o substancje
).lżywcze jak
omz receptory ńunież produkqjęsub.
itancji hamującychwzrost inoych bakteń; na przy. [W uzonru Hydrolaza glikozydowao <lziałaniu
ddd \ĄĄt$arzanie H2o2 pnrl S' son4&b hamuie ba]deńolityon}łn. które8od,/ia|anic opierasię na
lr,ztostA actianAcBterrcc'?rzitdns,a ulti'taEame rczldadzie wiązań 1,4 glikozydouych l..\t?suN.ace.
)akteńoc}'nyprzez A actinonqcetan,anitĄńs ha. tylomuraminowegoobecnegow ścianiekomórko.
nuje wzrostS. san4nis8. wej bakteń, a co za tj'rn idzie na lizie komó*i bak.
DojrzalapM La jesl hłoręmdobrzezoĘanLow?. teryjnej; duiałaon niestety przede wszlstłim na
łm' potrafiąclm opieraćsię naturaln}m mechani. baktelie 8ramdodatnie, znacznie śabiejna bakte.
rmom obronnlrrn gospoalarza.Jednak pomlmo ńe gram.ujemneiźfódlemjego s4 8rucuołyślinowe,
]gmmnej itościbaktelii oddziałujqcychna tkanłi ńn szczelinydziąsłowejoraz leukoĆJty
]Ęanizmu, działanie to dzięki bańerom ochron.
n}łnjest stosunkowo[Iałosfkodliwe' &s LU(TIrrtltt r't Pro|einaśtinot\€wiąża(aże.
|azo:,d1jAiabakteńostatycznie adsońując żelazo,
nie/będnedtamzwojuwie|ugafunkó\\bakteń'
Do bańeto<hronnych w organifmiegospodazaza.
befpieczającyó p|z€ d działaniem bak€di ply{di .ch W slg.L Przeciwciala wydzielniczetej klasy produ.
metabo|itówmożeryza|i@]&: kowane są w śliniankachprz1usznych oraz w bło
,r ciągłość blonyśluzow€jjamyuśnq. nie śluzowe.i jamy ustnej; ich dżiał2niepolega na
L\Zluvczanienablonka. neutralizacji wirusót egfotoksla bakteryjnych,
|]lMechaniŹmy obronneś|iny: majq także$,łaściwości opsonizującei aglut}nu,ią.
s przeplywś|iny, ce; są ważn],rn o8niwem vI systemie obrcny humo'
L slgA, m]nej,o któĘm będzie mowa poniżej9'l0
! enrymy:lazozym, lakto{eryna. obIonę tkanek pr4rzębiaprzed działaniembez.
L N4echanizmy obrorry'agocytam€j' pośrcdnirni pośrednimflory bakteryjnejw choro
, Mechanizmy obronyhumoralnei bacb pvJzębia warur*Uje njc$loi(ta odpomoś(
i komórkowE. wrodmna' jak i swoista odpomość nab],ta.llWśńd
medunifmów odpowiedzivyrodzonej badzo istotną
mlę odgrywaobronanafuralna,w której decydującq
.Ń I'l(;l,()Śc BŁo\\- ŚLUZolvx.I Jest podsta. mIę peh ą granuloclty obojętnochłonne
( i makofa.
wą oblony organizmu przed drcbnoustrojami' Uwa. gi, nazfvane profesjonalnlni fagocltami oraz lim-
żasię, żenabłonekpokr$"r'ąiący Monę śluzową jest foc}ty NK uldad dopełniacza'lŁozJan omz intelfe.
ńeprzepuszczalny dla drobnoust.ojów' Jakiekol. mn ruw komórl.j nadzoruirnmunologrcznego.
wiek uszkodzenie mechanicare nablonka, a co za
t}łn id,.ie przerwanie cią8losci blony śluzowęj.po t orlponrtlŚ(. \IToDZo\.\ \lł.,s\l()lsT'\
wodu.iepenehaqię dmbEoustmjów do głębiejleą' Opartajest na mechanizmachfilogenerycmiestar.
cych tkanek. Do czrlników utn,ldniąiąrychzasie. Ś4'ch niż odpowiedźnab]ńa.W ogtrisku zapalnrm
dlenie bakterii nalezą: folrnuje ona piervszą,komfukowąlinię obmnyprze.
lll stałe złuszczanie powierzchoimych warstw na. ciw iniaazji patogeffrych drobnoustojó\,{Fa8oc}ty
blonka' co powodujq że\łTazz nimi usuwanesą dzięki akwwnościreceptorcwejmąiqzdolność adhe.
z powierzcbnifuobnoustroje: rcncji, migracii samojstneji ukienmkowanejchemo
,'"prawidłou'a jej
ilośćśliny ci4gb przepb'\",.polvodu. taksji' pochłaniania'cali fagocltozy opsonlzowEne.

27
 [\\W
Etiopatogeneza

go (opLaszczonego) lub nieopsonizouanegoantyge- nami bakteryjnlmi, dochodzido proliferacjipmdlk-

nu, \Ąe.\Ą,nątrzkomórkowego tmlłienia i degradacji tów balderyjnychi aktJ'vacjis}stemumotroq.t- lim.
bakteń' hlcesom tJ'In towal4szy degranulacja foq't T (prezentacjaantygenulimfocltom, uualnia-
i uwalnianie el)f]'Inów lizosomalrrych'które mogą aie IL.1' TNFo, IFNy pŹez makofaśi)'
uczestnicryćw procesienlszczeniatkanek pż}zębia.
L[{ładdopełiacza natomiastbierze udziałw bezpo.
średnimniszczeniubaktelii, działaro\łnieżchemo. Naturaantygenup|usczynnikirrzykawarunkują
takwcnie, a pośIedniomożebrać uihiar w powsta. reakcjikomórkowej.która powstŻymując
ost/ośc in.
waniu w plz}zębiu uszkodzeń to\Ąa.z]5zqc}th'Me. wazjębakeryjną, ploglesję
nasi|a chorobyprz}"ębia11'
chanizmy obmnynies]woistej uykazujq więc w mie}
scuinfekcji pełnyza}resdziałania:od desbukcjioko.
licznych tkaneŁ popEez bezpośIe.lnienjszczenre Interakc'apomiędzybakteriami
mi]rroorgani2mó\ł; do oddfia\'\ĄEniana ant]Eenowq a odpowiedziqgospodarza
swoistąimmunologlcżnąodpowiedź nab}tą'10,ll,l2
Bakterie obecne w IĄtce nazębnej powodująde.
$[i onr'onNoŚĆ l''cBr'lA W}mża sięonazdo]no. shrrkcjętkanek prĄzębia poprzezbezpośreilrri i po.
ściqselekĘ$negorfipoanawaniaant]genu.swoisto. Średni mPJlanifi odd,?id]]'lvania' Efe]d be,,poire.
ścĘrcakcji i pamięcĘinmunologicuną'sldadajasię dni wiażesię z u\'r'alnianiemplżez bakerie enzy.
na ńą: wczesnareakcjahumomlna,późrrakomórko. mów prcteo]iwcznych'takich jał hia]umnidaza,ko.
\ła omz tolerancjainmunologicurra.AnĘgeny obe. lagenaza,elaŚtazaomz toks],n(egotoks]myi end(}
cne iv chorobieprzyzębia{$vołujqjedn@"eśnieod. toksFy)' jak ńwnieź poprzez działaniebakeryj.
powiedźĘ,pu humora]negoi komórkowego,odpo. nych Foduktów przemiany matedi.
wicd/ite tvajernniena siebieoddzialują, wzmaoria. Be/pośFdnjefuia]aniPIoks}cznebdk Prij /wiąfa.
ją skuteczlośćmechanizmów odpowie.lzipierwot. ne jest z ich uni}nięciem do tkanek Nie b'lko d'rcb.
nej fagoc]''tameji \4ar1u*ujązacho\łaniepamięci noustroje.ale i Lomorki go\poda-rza produkujaerv)-
inmunologjcznej' Pl7ekłanic a]<i]'wnPj inJormacji my L1d€ niszoą stukfury nablonkowelub upośle.
inmunologicznej przez antygenyp\,tki nazębnej,za dfają obmnne działanie\łEznychimmunoglobulin.
pośrednichvem limfocT'tówTh, powodujeufbudze. Takie enzlmy jak kolagenaza,hialuronidaza,prctea"
nie linrfoMów B' które po przeksztatceniusię w pla. 1A. |oskla1ź,|ostolipafacĄ Ppi|PtiafapPyoyr'jąjq
zmoclty \ł}twatają pfeciwciała.hlmlmo8lobt]liny sĘ do enamat}@neeorozpadunabłonkowej strukfu.
od8l]Ąłajadecydującarolę w zwalczaniu załazeń ry międzykomórkoi\'ej,w \Ą],nikuczecodochodzido
drobnoustmjamibltująqmi pozakomóIkowo-Ha. przlspieszonej penettacji prozapahy]h ploduktów
mowanie mzwojubakteńi (w zdrcu!,rn dfĘśleĘG' p\tki w głębszć \łarsti{ytkanki łączneji jej lozldadu.
ĘĄ ll zapahic zmienionlłn l€ c ' ĘA l€ \ 'l l wiqzc się obok enz}mówbaldzo ważn4mIęw pl.ocesiede.
Z akt}vacją przez kompleksy antygen-pEeciwciało' sh'ukcji tkanek prz],zębiaodgĘlvąjqwielocząstecz'
klasycznejdrogi dopełniacza,ułatlvianiufagoc5tozy kowe tok].rry o \Ątaściwościach anrygeno$ych'wy.
plfez opsonizacjębak1eń, neutralizo\Ą,aniu toĘ'n ńżnia się e8fo. i endotoksyly
i bloko$Eniu en4tnów bak1eryjnych.RoIa nab}tej
odpo.lviedfiimmunologicmejkomórkorvejw etiopa. W rczoronqly Substancjewltwarzaneprez
togeneziechoroĘ pr4zębia wiąZesię z czJ'lrnośc1o.bakerie i wydalanena drodzeegfoc]'tozyze\MĘtŹ.
$1mi subpopulacjamilimfoq,tów T 1Th1.Th2, Ts,{b), komórkowo. Najbaldziej poznanąegzotoks$rqjest
małmfagami (a].ty\lacja -
osi monoc5,t Limfoc]tD leukotokslna prcdul<owanaprl'ez A. actiiwftUce-
omz dfiałaniemimmunohormonów- c}tokin' JeśIi tenconita1s, która fia zdolnośćniszczenia leuko.
w pEebiegu chorobypf}fębia współdziałanie prze. c}tów i monoc}tóW hamowania chemota}sji,neu.
ci}'ciałz neutrcńIami (odporviedź humora]naz .n'1o balizowania przeciwciałi aktj'lvob'anialimfocjtólv
i]zonąnieswoistą)nie zape\Ąłri ochronyplfed anryge. T.suprcsom\łych.

28

LPS ---------> MAKROFAG
rL-rFv rNFd
PGE, FIBROBLAST
OSTEOKTAST
i
NISZCZENIE
KoŚcI
endotoksynbakteryjnych
Ryc'2.5 Schematoddziaływania
' E\DoToXs\\.l- Są|ipopolisacharydami(LPs)
błonykomórkowej ba].:tefiigram.ujemnych'k1óre
w lqniku mzpadu komórki bak1eryjnej zostają
urtolruone do tkanek otaczajacych.EndotokJly
dfiałają na mechanizm inrmunologiczno.zapalny
powodujqclozpad tkanek przlzębiala (Ryc'2.5).Na.
tomiast picdukty metabo]iczne\ł]rtlvaŹaneprzez
bal.1eńe'do których zaliczamyamoliah indol, siar.
kowodól kńasy tfuszczowei inne zapoczątkouują
uszkodzenieprzlzębia lub sprzyjajqpm8iEsji zmian
palologi(,/n)(h. Dzia]aiaonp hamują.o Da m/Mój
i Ózrnnafanie komórck tkanek przyzębiaułatwia.
jq( inl"alię bakteryjnai odabiają| mc(balrizm!
obronnegospodarza.
W !Ę'niku działań enz}'rnóWtoks].n oraz plo.
duktów prZemiany mateńi dochodzi do Wstępnej
deshukcji okolicznych tkanek, a ponadto zapo-
czątkowany zostaje mechanizm pośrcdni,który
wiążesię z zabuneniemprzezbakteriemechani.
/mó$ obrcn}ndturd]nei lchemotak5ia. opsonira.
cja antygenu, fagoqltoza), jak i odpornościnaby.
tej (humoralnej i komóIkowej). W nieswoistej rc.
akc.ii immunologicznej gospodarza uczestniczą
głównie system immunologiczny błony śluzowej
i śliny,neutrofi]e' makrofagi' komórki NK i biał.
ka oshej fazy (opisane nyżej)' W swoistej odpor.
nościnabfiej humoralnej i komóIkowej kluczo.
w4 lolę od8Ą.wa (opńcz immunoglobulin) sieć
rofpuszczalnych p\Dnych mediatolów i q.tokin,
które porządkują przemiany komóIkowe i tkan.
kowe (Ryc.2.5).
Etiopatogeneza
.-\
lv,lN,lPs
strukturprzyzębia'
na niszczenie
LulrC\TOKr-\1- Hormonopodobebialka lub immu.
nohormony którc wplywaja na fimkcję kom&€k
i warunkują ich rrzajemne oddziabvanie' W}.twa.
rzane przez pobudzonekrwinki białe (elanuloc]'ry'
limfoqty monoclty plazmoctty),malcofagi, fibro-
blasB kelat]noc]'ty charal.1er5zująsię sze.okim
speltum aktyunościbiologicznej.Zatem e^!y.
kle istofuą lolę w mechanifmie obrony ale także
i destrukcji tkanek pz]zębia odgrJwąjąlel {oc}ty
Ltór€ opńcz tego, Źe fagoc}tujabakeńę z płJ.tki
i hamuj4 in.\Ąazję balderji do tkanek, moga uczest.
niczyćw mechanizmachniszczeniatl€nek popŹez
u\'r'alnianieenz}Ęnów.Brak lub osłabienieaĘ'wno
ści117ch komórck (dlsfunkcja w określonychsta.
nach chomborłyd' (patrzrczdz. ,'Klas!fikacja cho.
rób prązębia',) możebyćprzycz}TĘciężkiegoplue.
bieguzapaleniaprz}zębia.
W pienłszlm etapie dochodzido odpowiedzina.
cz)'niosej - .o/.zereda drobnrch naczrn lorviono-
śnych,ktfue umozliwiajqłatwiejszeprzenikaniepb.
nu $}^ięko$eaoi w\m!,rva P meLaboli|ót\om7 nic
prz}twieJdzonychdo konglomerafupłJ.tkinazębnej
baktedi' Xlinica e objawiasię to hławieniem przy
Zg]ębnikowaniukjes/onki pl7}7ębnej\onda pefio.
dontologiczrrą oraz zwiększeniemprodukcji E\al pły.
nu kieszonki przJzębnej. obecność antygendvbak1e.
ryjnych powoduje mi8rację neutofilów i mal.rofa.
gów w kerunku ogniskazapa]nego(zjawiskochemo.
\Ą ko|ein}meldpjeanhgenJbakervine .q
tf]<sji]'
opłaszczane prfez s]da.lnikidopelniacza(przyewen.
fuahej aĘ.wacji prą' powtóm}m zakŹżeru plzez
29
 tr Etiopatogeneza
PMN
<_
----lr-
---->
LPS
{MMP)
Ryc'2.6 Mode|powltawania.horobypży"ębiawg Page.a.
wcfćśniej po\łstałeprzeciwciała)i pocbłanianeplfez
neutrofi]e i rna]śo|agj' cze( malmlasola mi8IujP
drogą naczyń limJawcalych do lokalnych węzłów
chłonnychw celu prczentaqjiantygenulfufoqtom-
Fjbmblast7dziągowepmduk]ją kolagenazę,co pro.
\,!adzido dalszejdegradaqjitkanki łącznejdziqsła'Na
tl'rn etapieńeswoistej odpowiedzifumunologicznej
dochodzido obrzękui zmiany konsystencjidziqsła
(bald/ei rc/pu]Ónione)' ]au,awienie możB mieć
(haraker .dmoistn). a ZaoeJ.wienienieobejmo\ła.
możecałedziąsłobrzeżne'Tocący się pmces zapal.
ny nasila zjawjsko chemota]$ji,w Ltóryn - obok
wsponx an}(h \^eesniejkomól.ek- zaczytająucze.
stniczyćlimfoc}ty T i B' Zapoczątkowujeto kolejny
etap - $'r'oisĘodpowiedzimmrmologiczrrq- humo.
ralną i komórkową. Bodzcem akĘ11,uj4c}Tn odpo.
wiedz humoralIĘ jest dotarcie makrofagów z pm.
dultem antygenorym z zapalnie anienionych tka.
nek pz}zębia do węzłachłonnego'W \łTTriloltego
timfocrty B dojrzewaj4i mzpocą'nają produkqję
pzeciwciał,którc wni}ajądo kwiobiegu' Przeowoa"
ła mogą mieczrnniać prcduky płJ'tkiĘdź jak
tn\pornnianowc7efiiej - akt!Ą\o\łacdopehia(z na
powierzchnibakerii oraz opłaszczać je przedfagocy.
tozą' odpowiedźkomóIkowa cechujesię po\asta\aa'
niem limfoc}tó.lvq'totoksycznych (:rc),oraz T po.
mocniczych(Ih)' sĘmulującychlimfoc:,tyB do p.G
duLejiprzeciuciali lirnlo.vtv(ytotok$cznels.
30
Udział w procesie destnrkqji przJzębia mąą
więc zań\ano enzFny pmteo]iwcune vly.]zielane
przezba]deńe. jdl i mela]oproIeina/y i itrnP.Ą'nni.
ki pochodzeniaautogennego.Rozpadowikomór€k
obmnnych zawierajqcychsfagocyto\aanebakterie
towarzyszyu\,Va|rliarńeenzJ'TIówlizosomalnychi ni.
szczenie tkanek pr,]uębia. Ą'rr dzias.łor,ly w mo.
mencie inicjacji pmcesu zapa|negopŹekształcasię
w $1sięk' zawien on więcej lizosomu' kolagmazy
neutrofilouej, o1 anqńłps5tty i o2 rnalaoglobuliny
Z dnĘiej sbony postępującakolonizaqjapowierzch.
ni zębaprzez balteńe i zapoczątko\łana r€akcja za.
palna Fovvadzi do u\aalnianiapzez baktexielipopo.
lisacharydów (I,PS),ńezwykle si]nychchemoatrak'
tantó\r'r'
oraz indu]<tońwWdzielania c5'tokinFoza.
pa]nJch l$ Ęm 8lównie ILlp i TNF.d) i enz}mów
degradujqcychtkankę łą.zną.Zapoaqt}owuje to
dalszalaskadę realcii tmakrolagitły&iPĘq pro.
stagland]'IręE2 (PGE2),IL.lp, TNF.o, IL.8 i meta]o.
Foteinazy (MMP)' która Fowadzi do degradacji
kolagenutkanld łącznejdziąs.ła. Postępującyploc€s
zapalny jest pr4lcz}rrą obrzęku i rczpulchnienia
duĘsła,któr€ nacieczonejest ]iczn}ni komórkami
inmunokompetentnJani:neubofilami, makrofaga-
mi,limJocf'tamiTiB.
Ta pula kom&ek .iłydfielaolbrzJ,Tniespektrum
q'tokin:IL.l, -2,-3,4,.5,-6,-10i TNF-o,PGE2,MMP
oraz immunoglobuliny IcĄ ĘM i ĘG' większość
 'r
Etiopatogeneza

wtmienionych substancji Fowadri do desttukqji się, żeną|większJm\ł}uwaniemdla piz}szłychba.

okolicznych tkanek i podhzlmarfa pmcesu zapal- dań jest opraco\"r'anie
lepszych i skuteczniejsz}'ch
nego.l.l.lsIL4 i IL]o działająprzeciwzapa]rie,ich metod identJ,fikacjiwinrletrtnychbakerii i metod
obecność arrniejsza Wdzielanie ILlp' IL6 i TNFg rozpoznawaniapodatnegogospodarza.w ten spo'
oraz zmniejszailoścircceptońw d]aIL2 na limfocy. sób możnabyłobydoldadnie przewidziećind}Ąvidu.
tŻ.h' Jefualoe it} t\]d,'ielanie na |}m et,apip/a|a. a|ne ryzyko \łystą)ieńa przyszłejchoroby l stw'G
lenia' pfy b]lĄąiącejstatejpodazynouych bakteń, r4'ć bardziej efekĘ\a!ą stategię, aby zapobiec\ay.
jest znikomels. stępowaniuagres}'[nychzapaleń przlzębia'
PoiawiPniPsie IL.lp i T\F.a \!łrefgislvt/niP na.
sila rlyŁielarrie N,Ix'[Ęa osłabiapmdukcjęinhibito. AnaIizacrynnikÓw ryzyka
ra t}rh zwiqzków TIMP'przez fibroblaswdziąsło.
ue' Aktywacja makrofagów w połqczeniuZ \ł:,dzie. Ana|iza curnników sprZyjąiącychchorcbom prz}zę.
laniem PGE2 i IL.6 prowadzido aĘt\acji osteokla. bia przepr.owadzorra na podstawiebadń epidemic
stóW co zapoczątkouujedeshukcję u]Ąostka zębo. logicznychwykazała,żenajczęstszJTniczJanikami,
dolonego.rtreki i iuthwr tRyt. 2'0' [r$aj4(ala. opńcz plj.tki nazębnej'.Wpl}'wając}mi na odpowiedź
palnd degrada,lr kolaScnu 7a,/!ma obpjmowa( gospodarzasą:czJ,lrnikgeneĘicfnypalenie Ętoniu,
$o\M/a. wię/a.I]o o/ębnej'Doóodl do l.linitznej cuk'zyca, osteoporczai stles.
manifestacjizapaleniaprz}zębia- utr"ty pMyczepu Cdo\łrJm.Ą'rrnikiem sIerująrym i prcd1.ponujq.
łącznotkan]<owego' więzadłowegopołqczeńa zęba am do w]stępowaniachoroby prz}zębia jest cf}I!
z tkanl<amiotaczającj,Ini.Niezakłóconyproces za. nik genetyczny Badania przepmwadzonew ostat-
pa|nydoprowadza1vkolrsekłencji do destrukcjiko. nich tatachumoztiwiłypodziałczj'nników zwiększa.
{i $,ro'tka i jącychpodatność
uwie].llaniaru{homos(i gospo.lanana \ĄysĘpieniecholG
"topniowego
zębaw zębodole'Mog4 dołączyćsię lównież obja\,y by piz}zębiana te, na Ltó.e nie marĄ.\ań'\'u, cą'li
dodatkowe'za]eżneod cz]'nników miejsco\,wch,po. determinantyomz ł'łaści\łe cz5'nnikiryzyka' modu.
datnościosobniczejomz d}namiki procesu chom. lujących odpowiedź gospodaEa, cz!1liąc go podat.
bowego- odsłonięciekorzenia zębaz tołaĘysząq'. n}łnna rĄYsĘpieńe choIobyprzJzębia.
mi objawamibóloł1mi. zespół endodontycu nope. Do pierwszejgrupy za]iczamy:v.ieh płeć,status
riodontalny rcpień pŹJ'zębny ekfoliacja zęba. społecmyora-zcz]'Tnikgenetyczny,a do rł'łaści.wych
czJ'rrnikówrlzyka: pa]enieqtoniu, str€s, cukrzycę.
osteopolozęolaz chorcby przebiegającez niedobo"
Destrukcja jestWynjkiem
tkanekprzyzębia zespólure- mmi inmrmologicznj'ni wToduon]'mi(na przykład
akcjipomiędzy płytką
bakteryjną
a tkankamigospoda- Zespć'ł Dolłna)lub nab],tj'rniniedoboramiimmuno.
ża, w kórym Wydajesię,że pl}'tkabaheryjnaodgry- logiczn]'mi(na pźy].'ład AIDs)l6'
WaWiodącą ro|ęuruchamiajqc
kaskadę fjawis|zwią.
zanychz wszystkimiwyżejwymienion},rni mechani- l\łl!\lmK Zaobseń\,owano, ze llraz z wie.kiemlrzm.
zmami'Jednocześnie ostatniebadanjaWskazują, że sla r17ykod)ombJ pr/}7ębia' Dobch@a\oie $yia.
nielcżdap|ytkabakteryjnaW równymstopniujestpa- śniono,w jakim stopniu starzenie się przyzębia
togennai źespecyfiane grupybakerii'ą odpowie- i oĘanizmu zwiazŹnejest z \".'iekiemi Ina Zwiqzek
dzialne za wywolywaniezmianpatogennych. z destfukcjątkanek przyzębia.wydaje sĘ' żeprze.
bieg procesuzapa]negou osób starszychjestsz]ószy
d zmidnJ destnrkryjDc$ pr4zębiu są bardziej zaa.
Je.lnocześniesugeruje się, że nie wszystkie rłaI|souanerriżu ludzi młodsz1r:h, z llyjątkiem agte.
r Ęch spe<l.fitzn5ch gatun|ó\Ąbaklerijw ńwn}m ry.lvnegozapaleniapr4zębia' Wedfugnieldórych au.
stopniu są zdo]ne\aTĄ\''ołać
choIobę-Być może\,'Źz. tońw moze to byćspowodowanekumulujaqtn dzia.
niejszą lolę w patomechanŁmie chomby odgrf'\Ą'a. laniFm phtki nazebnej'$edh€ ilnyÓ - slŹrenicm
jq komóIki obronne gospodarza.Dlatego wydaje się orgaaizmu,lub obu rych c4'lrniko\t a co fa b,m

JI
W Etiopatogeneza

idfie zmniejszoną odpomościąimmunologiczną W 1997mlal Komman GrsĄ) opraco\'lał pielwszy

oĘanimu. /więk\/onąpodatnoścĘ na in|e]<.ję
oIaz komercyjnytest geneĘczny PsT (Peridont^L sensi.
bardriej nasilonlnni prccesami desttukcyjnFnil4. 'i,i'g ?esf)' Wykorz]sfujeon polimorfzm genów ko.
dujqcrch IL.1& i IL1p (odpowiednioIL.LĄ i ILIB)'
]i:Pł,EĆ częstsze .\4ystępo\łaniechorób prz],zębia Ja-k!Ą5kaAja badanja.osoby/ rzadlej tvy\tępujaq.
u męi(lpn n' u kobiel'jakrł1kaza\ badania' mo mi w populacjiallelami kodując]nniIL1p (zŁW ale.
że pozostauaćw zwiqzkrr Z Ę'In' że stwierdza się lem 2) zapadają6"ldltnie częściej na chombyprzpĘ.
u nió 8or'zahigjenelam\u.lnei. sJ bard-/iej ndfa. bia niż osoby pozostałe(z Łw allelem 1). Ponadto
żenina nałogi(palenie.picie alkoholu) oraz rzadziej stwiejdfono zalezność fgodnq z prauEmi genetyki
odbjĄ'r'ająwizlty kontro]neu stonratologals. Mendlal komórki homozygoty(znez allelem 2 i hete.
mzygotycunepmdukująodpowiednioczteryi dwam'
i$ sT]lTUS sPoŁEcZ\l- Badania epidemiolo. zy więcej IL1 w odpowiedzirra ał'nrLik bal.1eryjny
giczne wkazaty związek s]'tuacji finalsowej osób niźkomólki homozygowcfilez allelem l. Genotyp
o nizsą'm statusie spolecznJrn z higienąjamy ust. ńe jest bezpośrednią przyczynqclrombylecz wzma.
nej, nałogami(pa]eńe, picie, nalkoryki) i odzJ'\'r'ia. ga zapa]nedziałanieczj'Tniłabak1eł.ne8o'Testten
niem- Róllnieź sporadycznewiz}ty u stomatologa jest pomooly w oceaie plfjpuszoa]nego \!ystą)ie"
spowodo!.vanebrakiem śmdków finansowych na nia ĄŹyka chorobypŹyĘbia'
śrviadczenia niekorzystnie.$płJĄvają na \Wstępowa.
nie chomby pEyzębia u tyci osóbl6' I PATENm T\,'ToNIU Jest najpowazmelszlm
czFnikiem ryZykawystępo\łaniachońb plzlfębia.
LlStcztNNIK GENtsTYczNT obecnie wiadomo Ma ono wp\'r'łzańuno na nasilone o.l]dada ie się
już, że cz}nnik genewczny modfikuje odpowiedz złogównazębnych,jak ńutież na zmianę mi]<roflG
gospo.lana.co \łpłF!aIrapowiększeniepotencjału ry jamy ustnej. Palenie Moniu utn-rdnialeczeme
patogennegobal.telii pb.tki rrazębneji dopr,owadza r horob przyzębia. /wieksza nzyko t\'vs|ępowania
do zapaleniaprzlu ębia.odpowiedni genotJpwanm. chomby przlzębia, a choroba przebiega u pa]aczy
klje podatność lub odpomość na mzwój zapalenia z większąintelrsJ.\Ąnością w por&\rEniu z niepalacy.
przJzębia'U pacjentóWktórzy mająodpo\'r'iedni ge. mi; istnieje także zależność pomiędzy nasileniem
no|}pmo;nao{/ekit\€ ( ' wię.}ś/ei progiFsiilnis/l^7c. choroby a |iczbqrqpalanyĆh papiemsó\"{Badania
nia tkanek prz}zębia w odpo.wiedzina obecnoŚć łykazał}rżewiękza intens}'wność chomby przJzę.
pbtki bak1elyjnej' jak ńwnież gorszych llyników bia u palącychwynika ze \,vzrostu produkqjimediatc
leczenia peńodontologicznego. ńw zapa]nych PGE2 i IL.l; wzicstu ilości
bakteń
bezt]cno\^ych {B'Io]"sułrrsl.wz].o\Luaktywnoscien.
zJ'mów proteo|itycznych omz zabuzeń tnmlmolo
związekmiędfygenomema zapaleniem przyzębia gicznych (upośledzonafagoq.toza' chemotakja,
nieogranicfa 5ięwy|ącznie Badanianauko- zmniejszonJodsetekkom&ek CD4).r8
do IL.1p.
we v\,ykazały również, żefdeterminowane genevcz-
nie są cechymońologiczne pż}zębia,któle mogą I srnns J"go znaczenie w patomechanur e
decydować o powstawaniu pierwszychcechk|inia. chorób przJzębia możeilT'Irikaćz fakfu, iżw ohe.
1ychzapa|enia prz}zębia'lv|ogąto bycróżnicew mi sie napięćpsychiczĄvchdochodfi do zaniedbń na.
krostrulctuŹe ko|agenu W Więzad|ach p|zyzębnych lłyków higienicznych,zmiany sposobuo.LżJwianial
i dziąśle, W połqCzeniach międzykeratynoqtami częstego palenia Mońu. Z dlĘiej shony może
W nab|onku |ącfącym {ubzabulzenia w odnowieko. fmieniać się odpomośćtkar <owa gospodarza'
mórekW nabłonku |ączącym umoż|iwiająceko|oniza- Związanyze stesem \Ązrcstpoziomu koftykostery.
cjękieszonek pEyfębnych przezba|derie patogenne dów możeprowadzićdo zmian w ukła.Izieobmn'
d|a przyzębia.1a'16'
17 nl'In organizmu.l6

iiiitlctxnn-ce ścisł^viązekmię.
zaobseńvowano
d,rystopnjemdP.huł(ii pr\Źebida fuk'f. ą. niPza.
leżnieod wielx i stanu higienyjamy ustnej' Zau.Wa.
żonowiękze jlościpb'tki nazębneju osób z cu]<Izj'cą.
co możepozosta\Ąać w zwiąZkuz dietątych chorych'
Chombapr4zębia u osób Z cułrzycqjest \ĄYnikiem'
zńększonej podatności na infckcje,zabufeń mecha.
nizmów immunologicznych'zlviękzonej akĘ$noścr
koĘenazy i obecnościmi]ooangiopatii' I€czenre
pfebiega wolniej u osób z Cukr4'cąi ma korzlstny
$pł}\vna pżebiegchombypodsta\ło\lej'r3
I'i$,iosrnoponozt sadania epidemiologicznedu.
iej erup}knbiPl\\ | SA $,}La,/Ą fdlAżnoś( pomic.
dzy osteopomza\łystępującą po
u kobiet menopau.
zie a nasileniem się resorpcji struktul kostn]Ch
plz}zębia'Wzicst destfukcyjnegochalakteru choll}
by przJzębianasila się znacznie u kobiet po meno
pauzie palącychBtoń. osteoporozapomenopauzal
naie.IlP/ulldtem .nallkus|ężPda P.lm8Pnó$/ po.
\Ą'odu .wygaśnięcia
Cą'nności jajników Bola estroge.
nów polega[a hamowaniuaktsĄ'ności rcsolpqlnej
osteoklastówofaz a]<Ę\!ności kościotwólczejosteG
blastóW Efel1em dfiałaniaestrogenówna osteobla.
st]'jest hamowaruesekieqji przez te komórkl q.tG
kin (intefleukiny IL-la, ILlp, IL(j oraz TNFd) sta-
not\iąc}l h wine pJJnkl]Tne 5BĄnu]JIory doivet\€.
ńa i aktJwnościmetabolicznejosteoklastórvli
|ii[ I\NE CZINNIKI Zasa.Inicząpuycąną zapale'
nia dziąreljest pbtka baktełjna i\raz z cu],nJlikami
predysponujągmido jej odldadania.Nale4 do nich:
kamień nazębnyniet.łaści.\Ąęw},l<onarlew]lełnieńa
i uzupełnieniaprotewczne'ńepla\vidłoilyzgĘzi inne'
Kamień nafębnyjest frnineralizo\łaĘpbtĘ nazęb.
nq,po.lrstającał hlkanaściegodzinpo zaniechaniu
zabie8u czyszczeniazęM\arMoże \tystępo\Ąać jako
naddz,Ęsłołylub poddfiqsło\lyNaddzĘsłou}.jest
położonydokoronowoi jest widocfny Jest twardej
konsystenqji,białyżółwlub żóhobnmatnyw za]eżnc
ściod kontal.tuz takimi substancjami,jak t]'toń lub
Po usunię(iu możP\Ąóko na$m(ai,jP.
poiJĄĄ/iPnje'
pacjentnie przestrzegafasad prańdłowejhigieny
śLi
jamy ustnej' Miejscem \łzmożonego od]dadaniaka.
mienia są poilieżdrnie zębólv zrrajdującesię b]isko
W
Etiopatogeneza
Kamieńnazębnyodgryl,vagłównąlo|ęW podtŻymy.
Waniuchorobyprzyzębiapopżezutz},rn}wanie pb,tkj
naswojej powieżchni,W b|iskim ztkanlGmi
kontakcie
dziąs|a
iw miejs(ac1,gd/e pł}.tkanieTożebycu'u'lię
ta podaas cĄlszczeniazębóWzatem|ekaŻepowinni
niety|kopos;adaćk|iniczne usunięcia
umi€ j ętności ka-
mieniaiinnychaynnikóWpred}sponujqcych, a|etakże
powinnizdawać sobiesprawęfe skutkówzaniechania
procedury
!\,ykonania Usuwania ztogóWnazębnych']9
ujśćśLinianekSa to pońcŹchnie językowezęb&!
siecznychdoLrychi powierzduriepolicfkowe zębów
|ruono$Lh.47pki'Kamiens|dadd.ię / nieorganiL/.
nych (70 907Ą i organicznyci sldadników. około
75% stanowĘ fosforany wapnia' Ltóre \łystępuj4
w postacikYsta]icznej' JegooddziĄN"nie jest zi\ią"
zane z obecnością odkładaniana nim pb'tki nazęb.
nej. Zaobsefuo.Wano poz]''tpmqkolelację pomiędzy
obecnoścĘ kamienia i .\ł}stępo1vaniem zapalenia
dzĘse! ale korelacjanie bla tak istotnajak pomię.
dzy obemoścĘńtki a zapaleniemdzĘseł'
U młodychosób częściejĘstępuje p\tka ńż
kŹlnień' ale sltuacja zmienia się \łraz z wiekiem'
PłJ'tka bak1eryjna rozpocz]na zapalenie, Ltót€go
.\łTnikiemjest powstawaniekeszoneĘ te z kolei
prowa.]ządo od]dadaniapbtki oraz \Ąiększejilości
bakedi w kieszonce. Wieloletnie badania u 156
nłodJ'chludzi z a8lesy\łn}{nzapaleniemprzyzębia
wykazałyżew miejscach. w któ4'ch w1.k]to pod.
dziąsłowykamień, w badańu wstępn]łnobselrt'o.
wano więkzq utratę przyczepułącznotkankowego
rv ciąg! kilku lat, w porót.naniu do miejsc.
rv L1órych na początku p.Zeprowa.]ronychbadań
kamicnia pod(Łiqsłowego nie $}.kfto.]ro
cz}nniki iahlgenne Niestaranne lub nicwłaściwe
(nawisajqcelub niepełne)iq'konane .W}lelnieniasa
przycry!ą mi]<Io.lub makmszczelin pomiędzy rl5"
peł:rieniamia powieEchnia Ębą k1órc predlsponu.
ja do zaleganiań.tki nazębnejmimo stosowaniasta.
mnnych zabiegówhĘiericanych' Dlatego niezwylde
\Ąażnejest r.'ykon},\łanie
agodnychze sztuk4 lekar.
ska Wpełnień olaz uzupehrień protetycmych' aby
zachowaćw zdrowiutkan}i pląfębia'
33
 I etbpaogErm

ne uzupeforieniaprctetyczne mogą być przycz}ną

\,lzrosfunrchomościzębów,zapaleńa dziąsta,two.
rzenia kieszonek pElzębnych na sl.utek zalegaria
pbtki' pod p\'tq prctezy czy w miejscach ldamel
którc zrrajdująsię w bezpośrcdniej
bliskościbrzegu
dziąsła'20

NiepfawidłouTzgĘz Uraz zgr1zowymożebyćńw

ńeż przyczlną trudnościutrzrmania prawidłowej
Ęierry jamy rxtrej' \ĄĄeluautońw \Ąykazdopozy.
t$ĄŁą korclacię międzysdoczmiem zębówa cholo
Ry..2.7 i2.8 Nawisające
wypełnienia
'
Ę przrzębia'podczasgdy inni tych korelaqjinie ot}
ęr\otł€li NalomiaŚ !\rykafanosJabaLorclarję po
Takie wypehrieniapowimy byćdopaso\'Vane. je. międry nieówĄm brzegiemgrzebieniakośLi!'}TG
(
śLihod7io brzegdod'iaslolq.a Laldf w ,.warciu' stka zębodołol'egoa porrstawaniemkieszonekprzy-
sam mateliał \aypełienia' jak wkazały badania Ębnych, utratąpnvoepu i zapaleniemdzĘeł' Wa.
wielu autoló\g nie wpłyva draźrriącona tkanki dy zębowei stłoczeniat!łorzątzw nisze, iv których
przrzębia ((r'lqczając reakcje a]eryiczne)'f wyjąt. na slaltek tnrdnego oeyszoania s4tko gromadzi
kiem w1pelrrień krzemouych. P\tka nazębna się pl}tkŹ nazębnaBrc. 2.9,2'10,2.11).
bo\r'r'iempodobnieosadzasię na powierzcbni\\,5'peł. Utmta zębów i bĘk odbudo\ayEotetycznej
niń, jak i na powierzchni zęba,pod warunkiem ze możebJć pr4(/yTĘ przemies7(/eńzębó\^'ialó$.
lqlpetrienie jest prawidłowo rłykonane, a po. no w osi pionowej (wlrĄnanie bieme)9J0,jak i po.
wienchnie odpowiednio iq,polerowane. Rekon ziomej, co jest prfycjŁ}Tąz kolei zaburzeń fin <cji
shukcje powierzchni stycznych częstopozostawa. nażądu żuciall. Takźpd}Śfunkcje języka i oddy.
jq wiele do życzenia.Błędneodtworzeniekztaftów chanie ustami mogą być cąmnikami predysponu.
anatomicznych zębów i powierzchni stycznych, jqcrtri do \'V}st@ieniazapalenia dziąsel, aczkol.
pro\"r'adzido rctencji rcsztek pokarmor,lych i do wiek nie wykazano zależnościmiędzy oddycha.
Wklno$Ą'\Ą2nia 5ię polarrnowych iĄ,{dkjenmię. niem przez usta a zapaleiriem dziąsel z wjątkiem
snv(h.(o ulahlid |uorzenjcsie pb{ki' Nawilające nasilenia przejścia umiarkov{anego zapalenia
w}pełnienia dĘżnią brcdavlkę międz}zębową w ciężkie2o.szkodli\łyllt}b'\"/na prz1zębiemajqteż
i uniemożiiwĘą i!łaści\'{ą hĘienę przestrzeni mię. niektóĘ wady mzwojove tkanek twardych i mięk.
dzpębowej,l Gyc' 2.7i 2.8)' kich lub defeĘl powstałew przebiegrrchorob]aDo.
Również nie\Ą'laściwieu,ykonane korony lub ty(zy to międzyinn}'l1riniepmwidłowegoprzycfepu
uzupełnieńa prctetyczne IBogqbyć przyc4mą za. wę&idetek ilafg, języka i po|iczków omz języka
palelia dziąsełalbo chombypn1zębia.fe wykona. olbrzfmiego (patrzrozdz.,,Diagnostyka)-

Ryc.2'9'2'10i 2.r1 Nieprawidlowości

zgry"owe'

34
 I
Etiopatogeneza

Reasumujqc rolę wpłJmtrcz}aników ryzyka na t1rni cąmnikami sąobemie istotnpni sldadnikami

\lystł)ienie choroby prz]zębia można stwierdzić,
żeporzą|eki poŚtępinfek(ji pŹyębia iest u}'raź.
nie mod]'.fikowanypruez miejscowei ogóJrroush.o.
jowe warunki. r wane r r].nnil<a-lJli
r\7l ka. Tp (,,J'trni-
ki zauwazalniew!łyrtąiąna inicjaqję i rozwój cho.
rob1pv5zębia.a !!1siJkirmierąją.e do slerowania
zapobiegania choroby i jej leczerria u dorosłych.
Wiele spośródczlnników rluyka jest niejasnych.
Czasvfendikujeje' okazujesię,źeniektó.e z nich
nie są tal ważne.jal przJrpus7( lano. Konie|/ne
są więc dalszebadaniamającena celu dokładne
Wjaśnienie ich działada.

1. Lóą H'E',Thei|adą E',lensen,s.B'IExperimenta| gin. 12'zięteĘN4':Aktywność granu|ocytóW obojętnochlon-

givitisin man..lPeriodontol 1965:36'.111. nychW pomłodzieńczym zapa|eniu pżyfębia'Roz.
2. Lóą H',Anerud, A.' Boysen,H',N4olńson, E':Natura| prawahabi|itacyjna' AlV]Wlocław ]990,34'
historyof periodontaldiseasein man rapid, 13'Górska,R.:chorcbyp|zyzębia. AM Warszawa 2000'
moderate and no lossof attachment in S Lankan 14.HaakqS.K,Nissengard, R.J.,Newman, M.G.,Miyasa-
Labores14 to 46 yeaB of age'J c|in Peńodontol ki,KT| l.'4icrobia||nteractionswiththe Hośin Perio-
1986;13:43'1445. dontalDiseases. ClinicalPeriodontology2000;8r 132.
3' Haakąs'K':Etio|ogyoJ Pedodonta| Diseases' c|inical 15.Kowalski, J.:Rolainterleukiny 1 w zapaleniu przlze
Periodontology 2000. bia'PracadolĆorska' Warszawa 2002'
4' Haakąs'K, Newman, M'G.,Nisengard, R'J.andsaną I6. Genco,R.J.:cuftentviewon skfactoEforperiodon-
M.:Peńodonta| Microbio|og)r Pe odont.l996'
c|inica| tal disease.J Periodontol1996;6711041-1049.
5. Loesche, WJ.:Chemotherapy o{dentalplaqueinfec- 17.Kornman, Ks', cranąA', Wang,H'Y,di Giovine, F's.,
tions".OralSciRev1976;9:65. Newman, N4'G.,PirlęF'W,Wi|son, TG' Jr et a|.:The
6. Socranslq, S.S.,Haffajee,A.D.,
Cugini,M.A.etal.:Mi inter|ekin.1, genotypeas a seveńtyfactorin adu|t
crobialcomplexes in subgingivalplaque. J Clinfurio peńodonta| disease.J c|in Peńodontol1997;24:
dontol1998;25:1 34. 72-77.
7' Urban& Pańner: Parodonto|ogia podred'W Ketter 18.Górska,R', Kowa|ski, l': Mechanizmy pato|ogiczne
|a.Wyd' I po|skiepod red.stanisława Potocfka.Wy. zachodzące w tkankachprzrzębiaosób użytkujq.
dawnich'oN4edyczną WloCtaW 1995. rychqrtoń'czasstomat1997;50|472475'
L Scannapie<o, EA.,Levine, M.J.rSalivaanddentalpel- 19'Hinńchs, J'E.:Theroleof denta|Ca|cu|us andother
licles.WrGen<o, R.J.,Goldman, H.M.,Cohen,D.W ' predisposing factors in clinicalperiodontology,
Contemporary PeriodontiticsSt LuisMosby1990. 2000,190.
9' WieŻbicka,[l': Periodonto|ogia k|iniczna' Mechani 20.AlbandalJ., Kongman,A, Brownetal.:Gingival infla'
zmypowstawania pMki nafębnej' mationandsubgingival calculusasdeteminationts of
10'ZiętekM',Konopka' T:ZabuPenia czynnościowe gra disease progression inearly.onsetpeńodontitis' J c|in
nu|oq,tóW obojętnochłonnych w pomłodzieńa}m Periodontol 1998;251231.
zapa|eniu prłzębia'Magstomat.l993;3,1 0|42-4' 21.lańczul(Z.,Bana(h, J.:cholobyb|onyś|uzowej jamy
] 1' Laskus.furcndyĘ A.:Wpł}Ą,v|ecenia(hirurgicznego Ustnej i pżtzębia' Podlęcznik d|astudentóW stoma-
Chorobypżyzębiana |.omór|ii.nTuno|ogicznie tologii. WydawnictwoLekarskiePZWL.Warszawa
kompetentne. Pracadokorska. Warszawa 2001. 1995.

5i
 chotóbptzyzęhia
Epidemiologia
TomaszKonopka
Wprowadzenie

MetodoIogiabadań epidemioIogicznych

Chorób przyzębia
GeograłiaWystępowania

czynniki rrfyka zapa|eńprzyzębia

i |. tia lrnri: ! ,:l

Wiedza o rozpo$szechnieniui zaauansoNaniucho- sztości. Im]m rodzajemsąbadańa kohoitowe (lbl-

rol pvrrcLia '' o'pnian"ipo|uId. ji jP.| \ażnd lołr'Łp)' $ któĄch \{ g.upach ekspono\Ą"an]''ch
z hielu \tfglęClów:epidemiologicznegoopisu \,v.].stę. i nieekspono\łanychna domniemany cz}nnik etio.
po!.'aniachorób' okrcśleniazespotuunarurrkowań logicfny po upł],\Ąieokresu obsenracji określasię
biologiczn1'chi śrcdo\Ąisko\Ą,]'ch pelioilontopatii' zapadalność na dana chorobę' Badania plzekrojo.
idPnrrti].a.ji r ztnnilou nz1J'a.(h rc!\.la\l€ n i.l we (c?.oss.seĆrio?zrl) służąocenie Z'lviąfkupomiędz}
i plogrcsji' \Ąliedfao rozpo\t'szechnieniutj'ch pato. czlnnikicm ryZyka a Ćhorobo*'ością łśńd wsz5st.
logii po$ima ledukowaćkoszt} ekonomiczne pro. kiLh osob tr populd(ji, bp/ ob.emarjirr r za.ip
4 amonprofilaktl, znr,lrr le'zni'z\,h,dernrm.no- Przypailkami sqłórrczas osob]']' u k1óĄ'ch \1}stępu.
\!Źć\\].bór prccedur stomatologiczn]ch\'. progla. jc badana. horol,ra' a grxllę ].nnlrolną .l.lno\\ire.
mie ubczpiĆczcńspołeczn$h oraz datać podsta$:' sztabadanejpopulacji'Badaniaetiologicznemogą
dla rrn, znrrh Jo LomnlFk5o$ego lp(/pnidpcrin- da\Ą'aćpodstal\ę do podejmowania dfiałań pmfi.
dontopatii. lakt-vczn}.ch, jeże]ib lko $'nioski przycl}no$o.skut.
htblem rt1.s1ęp69211i2 każdcjchorcby jest roz. ko\yesq bczspome.
patĄlvan!' na hfech poziomach|badań opiso$'.1.ch.
etiologiczn]ch (ńeekpel]mcnta1nJśh) i ekspeł.
menialnych (inter,,lencyjnych).r-3
cclcm epidemiologicznychbadań opiso.!.'ych
jcst okrcślcnie\Ąaftości$'spółcz.\Tnikólvchorcbo. Choroba
\'.ośCi oraz zapadalności w różn}'chpopulacjach
i pod$upach ludności'częstość $''1'stępowania cho.
roby odnosi się najczęściej do \\'ieku,plci, 8rupy et.
nicznej, zaivodu,stanu socjalno-ekonomicznego,
czasu chorobyi jej miejsca (klaj. miasto, \Ąieś. sto.
pień urbanizacjircgionu)'
(wq Jędrychow
\v badańach etiologicznych(nieekspenmental. Ryc'3'1 Rodzajebadań ep]demiolog]cznych
skiesor)l
nJ'ch) chodzi o interpretację zależności pomiędz]. 1) ekperynentalne: w aasle A ekporycjabadanegoczynnika
zapadaniem na choroby a ulr'arunkouańamr sro. W qrupi€ badane]'
2) opisońe:poni.| (.o'oby ^ (' d'ie B ll.pdod|rosc l^ c7asie
dovisko\Ą'lmi W kategońach pl7!'cz]nowo.skutko. c (chorobowośÓ'
\Ąf'ch.\!'}Tóżniasię tutaj badania]diniczno.kontrol. 3) kohońowe:\Ą}bórkohortyW cfasi€ B' c ub D W za]eżnoś.
ne (cdse'Ćonirol). w któt]_chocenia się zapadalność 4) klinicfnokontro|ne| W],bófprzypadkóWw oasie B, c |ub
'
na Ladana hurub" '\.rod D chorych w fa|eżnościod
n"ralon\'h i niPnar.]żo.5) przekrojowepomar jednocześnchoroby
e ekpozyc] ] choroby
nych na domniemany crl.nnik etiologiczn! w plfc- w crasiec.
 I Epidemio choróbprzyzębia

Celem badń eksperymenta|rLych(er.IĘnngnrĄ[ (mod.GSBD, w którFn ocenia się je6nie łystępc

sfirdE) jest oc€na skutecznościinteMenqji (zabie. !\,anie kwawienia t5 sekfd po zglebnikowaniu
gów Fofilaktycznych lub lecznieych) poprzez po i odnosisię do \ĄszJstkichzbadanychjednostekdzĘ.
ńWEanjP ió sku[(ów pomiędzJ dwiema gfupamj słowch. Wartośćtego uskaźnika podawanajest
badanyĄ z któlYch tylko jedna podda\łanajest \'r'procentach.
działarriuocenianegobodźca'W badaniachtych pod. Ró\,mole€le do oceny\łystępowania iintenquno.
stawąjest randomizaqa ooso\,Ve prz}pisaniedo gfu. ścireakeii zapalnej tkanek pflzębia ocenianejest
py ekspeĄ.rnenta]iej lub kontolnej), pońł|rłĄval' Wstępowaniepl]t}i naĘbnej' we \'Vskaźniku IĄtki
nośó8Tup,zastosowanieślepejpńĘ cednosnonnie l.flzĘbnejPll (Paque InneĄ wg si]nessai Irie6 rcje.
- badanynie wie czyjest poddawanydziałaniubodź. stTo.vyana jest elubośćzalegającejpłrtki przy brzegu
ca lub podwójnie - badanyi lekarz nie Ę o Ę'In pG dziąs.łowm.Bmk pĄ'tki mnaaana jest jako 0; cierl.
wiadomieni) dla zapewnieniaporowny\łalnośLi in. ki złóguwidocznionydopieropo delikatn}'rnprzesu"
fomacji' Jest to skuteczna metoda testołania hipo waniu sondywztlhrżbrzegrrdziąsło\ae8o - l; dóg \".ii'
tez w epidemio1ogii,ponieważsłttł ocenieskutków -
docanygobEl okiem 2; 8luba warst\łapłJ'tki!w"
programówprofilalrtycznychi lecznicrych' pehiająca pf€strzeń międz}zębo\aą omaczanajest
jako 3.
Metodo|ogiabadań Do Ł\,q wskaźników dychotomicznych,bazują.
epidemiologicznych cych na zasadzie'lłsrystko albo nic", należywska.
furk API @pptctimIl PIaEE Innei wg IŹnge?,
Badanie stanu prz}zębiana potrzebyepidemiologii w lc&}n ocenia się jeąFie \Ą5,stępowanie pl}tki
obejmuje najczęściejolaeśleniestanu zapa]nego w przestrzeniachmięd4Ębowch i \ł}rażaw prG
tkanek przpębia w po.\aiązaniu z ocenąv!5/stępowa. centad\ odnosząc do \łs4stkich badanych prze-
nia p\,tki nazębnejor.azrejestraqiępomiaro.tvej głę. sh.zenimiędzyzębowch'
bokościkieszonki i połozeńa prĄ'czepu Ęcznotkan. UproszczonąweBją \'skaźnikad?iądo\Ą,ego i p\'t.
ko!te8o'hmiPje wie]e wsk2iników i s}stemóĄĄoce. ki jeś lvska'łik o.trałł. w kor5'rn w5raia się
ny tych paEmetTóW \łFnienione mstaną jednak w prccentach zarółvnoobecrośćstanu zapalnego,
tylko te, ld&€ mają szczególneznaczenie dla prze. jak i płJ'tkinazębnejw badanychodcinkach przrzę"
glądo\lychbadń epidemiologicznych. bid w odniesieoiu do \szystkich oreniarych miejsc.
W s}stemie Bm kwawienie z brzegu duiąsłapo
! ocnxa sTANU ZĄPAINBGo TKANEK zelębniko\ł'aniuoraz wido(zna gobm okiem pbtka
PRZIZĘBIA I t[YsTĘPowANIAPŁYTKI NA- oceniane Ę jako 1, brak hrławienia i niewidoczna
ZĘBNEJ obemośćstanu zapahego dziąsłaocenra. wizualnie ńtka jako 0'
na jest na podstavr'ie
wskaźnikadzĘsłowego GI (Gin'
gi1:4lInnei vl€I.be4.w miemiku Ęm brak wizual. I ocnnłurnłrv rrrłnnxPRzizEIA UtTa.
ąych cech zapalenia dzĘsłaoznaczanajest jako 0; ta tkanek prz}fębia \,vnastępstwieperiodontopattr
nieznaene Taczerwienjenieprzy brah lcwawienia okęśIanajest na podstawiepomiaru poloŹeniapr4.
podczassondortania- 1;faczerwienienie,obrzęklub czepułąonotkan}owego(CAL-ainimlAttoc|menr
przemst dziąsłaprzy jedno(zesn}ryn kn'awieniu - 2; I,eDełi 8łęboko&]i kieszonek (PPD - Mix\g Pd:]lpt
wraźlie faznaznne zapa\eniez tendenqjądo samc Depth).utIatA prz'aJgp.|,łąenotkankowego definio.
ishe8o la!ławieniarejestro\łane jesl jako 3' $ana jest iako dystans pomiędzy polączeniem
Intensf,'lvność po
lo]Ąawienia zgłębnikowaniu kie szHiwoccemento\ł}łna dnem kieszonki przpęb.
s,/onekiest wykor4ĄtJĄĄanawe wskażnil.lrkrwawie- nej.Pomiarowaglębokość kieszonki to odle€lośćpo.
nia z kieszonłi dzĘsłowejGsBl (c,b1gh)a]'suks Ble' międ,y brzesiemdziąsłaa dnem kieszonld/szoeliny
edinq IWiEIĄwMnhlell.LL:nrn i Sorns' Dla potrzeb dziąs.towej'Fomiarow dokonuje Śię pamdontome'
badń prze8Ędowch Wkorz}sB\łany jest zmod}fi. tlem \Ą}skalowan}mpr4'nŹjEmiejco 1 mm, a !!€rto
kowanywskaznik lswawienia z kieszonki dzĘsło\łej ściod(4tuje się w cdych milimetrach.

38
 choróbprzyzębia
EpidemioIogia

.iabe|a potŻeb|ea.]aych Wlkaźnika

].] Kodyobjawówchorobouych kategorie CP|TN'

!@
0 zdroweprzy?ębie
1 prfyost.ożnym
krwawienie zg|ębnikowaniu instruktaź
W|aściw€ j
hisienyjamyustnej
2 kamieńnafębnylubuwarunkowanja sp2yjające W|aściwej
instruktaż
rctencjip\'iki,głębokość
ki€ s zoneknieprzekracfa higienyjamyunnej,
3 mrn skaingIubl Usunięcie
.za(hy|kóWletencyjnych'
gtębokość
kieszonekod
3'5 do 5,5mm
głębokość
kieszonek
6 mm iWięcej kompleksoweleczenie
periodontologiczne

Pomiańu'Ę'ch dokonujesię niezaleińe, Iubteżsą Do \ładsJ'stemuCPIIN Za]iczasię mięĘ' ifił,.

częścĘs]stemólv oceny utratJ tkanek prz1zębia. mj: niP od/wicrticd].nie (/esloici \ĄFtępo\\ania
b]'łwskaźnikchoroby pfz]uę.
Jedn]'m ze stal-śz],.ch olaz zaa\{'ansowaniachońb prz]zębia'niepeŁle opi'
bia PDI (Peridorltal Diseaseltu1e.) wg Ramfjonla sanie stanu prz]'fębiaw pn5pailku rckomendowa.
t |959roku'or enja]osię n nim zaar''ansonanie ra. nego przez \Ą.Ho badania przy zębach rmkaźniko.
pa]eniadziąseł(skala od 1 do 3) oraz zakres uhaty rtych,kod}'CPI nie korelująZutatą p|zyczepułąCz.
pżyczepułacznotkankowego (skalaod 4 do 6)' W s},. notkankorĄ€go'
stemie zapmponowan].nprzez Carlosasocenń sĘ
L]\\iP/miPfure: /dk.^s lej.l?nl ' o(enidjąq pnrponję NIETODI \1:iTORU -! E.'SC B,-XlD!L\fr,
miejsc w przyzębiuz utrata plzyczepudo wszystkich PRZIZĘtsLl Pełnebadaniel.liniczne (tzw fuIlłn.
badanychmiejsc u pacjenta;zaawansowanie(se1,eri- t'l'' - F.Ą4)powirrnoWlzględniaćocenę stanu prz}"
ł,l)oceńajqce śrcdniqutratępŹy'cZepu' zębiaw sześciupunktach pomiaIolr1'chlvokół zęba
ftliższy.po|iczkortyśrodkowo.po]iczko{ydalszy.po.
OCEI\.'APERIODO\TOI,OGICŻ\YCII PO. liczkor\,],] bliższyjęzyko!!],;środkowo.językow1.
i dal.
T]rJFjni l,s]{..Z}Jcz\-fi 11Wskaźnikoceny periodon' s4"językoły).Tveba lrólr'czas pveprowadzićbada.
tologionych potżeb le(zni(zych w dułch popllla. nia w l68 miejscachwjamie ustnej (\,}tączając hfe.
jach cfimwitu Petid1antalIn,c!1t|or TfeafuĘ,|t cie zębyhzonowe).
Nee.L!- .PmD zosta] opmcowanypzez .Ąinamo Na potneby badń epidemiologicznychłykonu'
i $sp'gw l9B2 mk1tz inicjatIly \łTlo. Badanieprfe. je się badanie uprtszczone (tzw parti\I recarding
pro\Ą€dza się w sekstaltach' Ltółmi są odcinki uzę. protacDl- PRĄ, polegajacena ocenie określonych
bienia 17-14,13 23, 2Ł27 , 34-37, 33-13'4g7- Aby zębów wskaźnikou],'chlub miejsc w przjzębiull'
pr/.pmt!Ź.]rilĄenę \F|5lallfu'musząby' $ nim Najczęściej sq to:tzlt ZębyRamfjorda_ 16.11,24,
p.Zynąimniejd\ĄżzębyPojed]nczezęby$,łącza się do 36.31,4'l; zęby we wskaźnilrrCPITN badane
seksta4tusąsiedniego'Zgłębnikouanieplżeplowadfa w sześciu miejscach- 17.t6, 1l. 26,27,36,37' 5l,
się specja]n]'mparcdontomeheln (\M{o TBs.62l)' .ł6'47; loso$T $tfuóI miejsc w pn1zębiu (random
badającdtxlkoławszystkiezębylub zębywskaźnikowe half'mouth), la przykad jeden L.W".Lrant w szczęce
i dla każdegosektanfu rcprĘzentaĘ'$łu jest naJ$!z' i żuch$,iebadany w t.Zech miejscach przy zębie
sza ualtośćkodu cPI' Wskaźnikten jest po$szech" - bliższy.policzkot'1iśr.oilkowo"policzkolr1 dalsz5"
nip uh\r3r\ u cpidpminlogi, zn), h badaniarh perio po]iczko$'J*;ustalony W-vbórmiejsc u' pIz}zębiu
ilontologiczn],chDane z wielu kmjów sq gromadzo. (tLrBd.sites fuI|.I11outh) pŹy wsz}stkich 28 fębach
ne w bazie danych\\rHo Globa]oral Data Banł]o. !\ d\o(h lub bTpLhpllnkd, h pomiarot\)(h.

39
 choróbprzyzębia
Epidemio|ogia

W pein},rn
Tabe|a3'2 ogó nystatuschorobowy badaniu
klinicznyrn uprovaonym(WgKnqman'ĄbandelI)'
i w badaniu

Badanie (PRP)
uproszcrone Pozytywne Negatywne Razem

Pozytylvne a b a+b
Negat}ĄVne c d c+d
Razem !+d n
b = 0' ponieważ
miejsca PRPsączęścią
badaneW w pr,yzębiu
miejsc badanych
w FM'

(truepreyalence- TPfM)to: a + c
WskaźnikplawdziweiChorobowości
n
l+g a
chorobowości
Wskaźnik Wynikająry
z badania
uploszczonego
PPRP;
n

czu|ośćbadania
Uproszczonego
okreś|ana --Ł- = -!!BL
jestjako|
a+c TPru
i oznacza
odsetek
naprawdę
chorych,
któryChidenMkujeprocedura
badania
uproszaonego

swoistość
badania =l- - ł - '
uploŚzc'on.qo.
b+d d
zawsze
ay|ijeden idenMkujeosobyniespe|niające
WarunkóW poddanych
chotoby ploceduże
PRP

Pmwdziwe rozpowszecbnienie (chorobowość) Geografia występowania chorób

periodontopatii odrrosi się do pełnego badania Przyzębia
k]inicznego' Dla pĘykładu, Iozpo\'|'szechnienie
osób mających utlatę przyczepu pĘrrajmniej 4 Badania epidemiologiczne w latach 50. wykazĄ,
mm oznacza liczbę osób z maksyma]ią utrat4 że z rviekiem wzrasta zapadalnośćna zapalenia
pny,zepui 4 mm n badaniul68 mipjsr\ jamie dziąsełi prz],zębiaoraz w populacji dorosłych1!y.
ustnej w ocenianej populacji- W badaniach upm- stępuje wysoka chorobowośćdestrukryjnych pe.
szczonych współczynnik chorobowościjest pĘe. ńodontopatii' Badania dekady lat 60' do\^riodĘże
ważnieniższyodsetek pacjentówz 4 mm i więk. chorcby prz]'zębia są na świecieważnyn proble.
szą utratą pnyczepu łącznotkankowegow bada. mem ogólnospołecznJ'm'dotJ'czqwiększośĆi osób
niach National Institute of Dental and Craniofa- powyżej 3g0 lat, zacz}'naj4się jako zapalenia
cial Research (NIDCR) w USA z 1985-1986roku dziąsełw młod}lIrwieku i nie leczone pro\Ą'adzą
wvnioll 29.7%w pelnvm badanilrldini(rnlm. do zapalenia prz1zębia.około 90%zmian patolo.
25,2% w ustalon]'rn miejscu przy trzech punk gicznych w prz]'fębiu w populacji możnawytłuma.
tach pomiaro\,vych, 21,1%\,' losoulan miejscu Lr\c wieliem pacientai stanemje8ohigienyiam)
w trzech pun]dach pomiaroWch i 20,3%plzy zę. ustnej' od lat 60. zaczęto opis}Ą'vać periodontopa.
bach Ramfjordall. tie w kontekściespeq'fiki miejsca w prz}zębiu
Badania na temat częstości\aystępouańa cho. oraz iłykazylvanoznacząceńżnice w stanie przy.
.ób prz]zębia są często uzupełnianeo analizy ich zębia pomiędzy oraz wewnątrzróżnych populacji.
Zaawansowania(średniaZ miejsc maksJ'analnejde. obecnie występowanietych chorób nie jest raczej
stfukqji tkanek prz5"zębia)oraz zakesu (śrcdnia odnoszone do glup osób ze zmienionyrn lub nie
liczba jednostek w przyzębiu- zębówlub kieszonek palologir/nie pn5rebiem.ale u badanidchopisu-
zajęwchchorcbowopŹ}pada.iącana całeuzębienie je się zaawanso\aanieolaz zakrcs zmian destruk'
czy sektant). ryjnych prz5zębia.

40
 choróbprzyzębia
EpidemioIogia

krajachświat.u osób W wieku35-44 |atw badaniachz |at] 985 1998 1217

WańośckoducP|oi cP 4 W brybranych

lrlandra 1990 395 6v" 26k114) 0,0

Węgry 1991 8f4 50/a 4ok\1 15) 0,0

(Guangdong) 1 9 9 8
chiny 157f 0%

Polska 1995 1900 svo 0,09

Turcja 1991 510 1Yo 6yal4-9) 0,1

Brazylia 1986 33Ą4 70/o 8oń 0,1

laponia 1991 848 3v, 8d/o o,0,

Grecja 1985/1988 847 5% If,lo(Gf}) 0,1

WielkaBrytania r 985/1988 712 zYa 130/,t11 16) 0,2

Niemcy 't985/1992 1708 11o 13%(8-t9) 0,3

1985 21352 2% 14%0 0-18) 0,2

1985 't3ya
Hiszpania 975 70k 116 21) 0,4

Slowenia 1987 406 1% flya 118-24)

Izńel 1998 519 10 220k D,O.

Ro9la 1991 f85 0 (20-39)

30"/o 0,6

Bia|oruś 1986 321 0 31'/olfi36) 0,7

Nigena 1995 1o/o 400/" 1,8

sierraL€ o ne 1991 0 53ro

Pomimo pełTlycho$afczeń, $'ska. sja)'ze średnĘ37%(wobec33%w bogat]'chkĘiach

Ź ik CPITN dostarcuainformacji pozwalajqcychna
porównanie stanu pEJzębia pomiędzy poszcfegól
nr.mi kĘjami' \Ą'yniki badań Z użyciemuskaźnika
CPIIN w grupie rviekowej35-44są dostępnew ba.
zie dan}'ch\ĄIIIo('Iabela3'5)-
W Eumpiersw badaniachz lat 1982-1992odseteł
pacjentówz c,PIsl\żhałsię od l5 orla]ldia)do 54 (RG
pozaeumpejskich i 407ow ł}blŹn}.chubogichloajach
trzeciegoświata)' W bm sam].rnoasie odsetekpa.
cjentów z cPI4 walrał się od 2 (Irlandia) do
51 (Białoruś) ze średnią14%(łobec97Ów bogatj.ch
ldajachpozaeumpejskchi 3M, $'WbrEnych ubogictr
Ia]ajachtr,eciego śviata).Średnia li(fba sektantów
na osoĘ z keszonkami 6 mm i 8łębs,]miwahatasię

4'l
 chorób przyzębia
Epidemiologia

Badaniapzekrojoweu doroslych.

LóeiWsp]9 480mężczyfn bezdostępu do programu Wyodrębn ono trfy grupyosób:o plo.

sriLanka profiaktycfnego
i lecz€ n iaperiodonto. gresylvnym pEebeguzapa|enia przyzębia
logrcrnego,
rbieraczyherbatyw wieku (8%) - średni
cALW W]eku 35 lat9 rnm,
1Ł30 badanych po lazplelwszy W ]970 blak20zębóWWwieku40 ]at,0,1-1mm
roku,następniepęć razy'ostatniraf rocrnacAL;o umiarkowanym pEebiegu
W]985roku;okreś|ano p|y,tkę,kamień, - łednicALWWieku
(8.l"/,) 35 |at4 mm,
stanzapalny
dziqsla,PPDi cAL napowie. brak7 zębóWW Wieku40 |at'0,05-0,5
stycfnychi prfedsionko\Ąrych mm rocznaCAL; tylko z zapaleniern
IzĆhn]a.h
W5zynkich
fębóW. dziąse1(11"/,)średnicALWWieku 35 lat
1 mm,brakutraiyzębóW0,0Ł0,09mm
roczna CAL,

Baelumiwsp.20 1131tł.yblanych
|o.owoosób w wieku P|ytkana 75 95%,kamieńna 10 85"/o
Kenia 15 65;pełnebadaniek|iniczne
uwzg|ęd' powierfchniach;
wszystkich cAL>4mm
niajqcep|ytkę,kamień,stan zapa|ny u 68%wWieku 25-34,91%
dła35-44|at,
dziqda,
PPDicAL,tuchomość fębóW 96%dla45-54lati 99%dla55-65;PPD
>4 mm u 87%w wieku25 34, 83%
dla 15-44lai, 92%dla45-54lat i 95%
d|a55 65;niski%osób/miejs(
z cAL |Ub
PPD>7 mm.

tonevaraws0.2 319 wyb'arycrlotowoosobw weku 0,2olo

osóbWWieku 30-39i 1,2%WWieku
Japońia f0 79joeJne badanie I in|(zne
-wzg|ęd. 70 79 latr PPD> 6 mm;1%w wieku
r alącePoD'cAL i .ecesje
dziąse, 2029 lat 12,4% w wleku70-79lat z
cAL > 5 mm;powyże] 60 at Wykafano
Wzrostchofobowościi faawansowania
ZapaIeńpEyzębia.

(1988- 30818osób w wieku13-90;badanje

Albander U osóbpowyżej 30 roku|3,1olo
zaawan.
1994),
badanie częś.iowe W dwóchwybranych |osowo sowane,9,5olo ś|ednio zaawansowane,
NHANESIII.USA12 kwadrantach
i dwóchmiejscachna zqb 21,8"/o|agodnezapa|enieplzyfębja;
uwfg|ędniające
Występowani€kamienia, frekwenCja faawansowanych zapaIeń
stanu zapa|negodziqsel.PPD, cAL, plzyzębia
nalasta WpEedzia|e 30 70|at;
ods|onięcie
furkacji
i recesje
dziqseł' 53%pacjentóW i 19,6% zębóWz cAL>3
mm;20% pacjentóW i6%zębóW2 cAL>
5 mń; 97opacjentóW i 1'6%zębówf
PPD>5 mm;u 50,3% osóbi pęyślednio
13,5yozębów kMawieniedziqslowe;
kamieńu 91,8% osób;oddonięcie min'
1 fu*acjiu 5o/"
w wieku30 39 lati 40%
w wieku80-90.

Huqosoniwsp22 5 3 7w 1 9 7 35,5 0w 1 9 8 3i 5 5 2w 1 9 9 3 Odpowlednio w latach197i,1983i 1993

szńecja rokuw wieku20-70;pelnebadanie stwierdzono|2dloWe plzyzębie- 8' 23
k]in]cfne uwfględniajqce G|, PPDoraz i 22olo;
zapa|enie
dfiQsei41'22i38rk'za.
badanie radiologiczne pa|en]eprzyzębia
f utratql/3 kości47,
41 i 21o/a] p|zwębia
zapa|enie z utratq1/3
do 2/3 kości 2' 11, 10%;zapaenie
plłfębiaf utratą> u3 kości- 1, 2, 3ajn'
 choróbprzyzębia
EpidemioIogia

w Ffedfiale (!],7' Na tlm tle ł'1niki ostat]richpol.

skic.h badń epidemiologicznJ.chz 1995 mku Badania osób polvyżej 65 LatWskazujq na na]Vlyższą
(c-Plo 6,5%,cPIl -9,'17", -
CPI2 il,1L, CPI! -n,47., frekwencję faawansowanej i średniejutratypzycze.
CPI4 _ 5%,0'09sekstantaz CPI4)I7\\.\'padajq dobne' pu, przyrc|at),Vnie mniejsfej pomiarowej g|ębokośc|
Na plżestrzeniośmiulat odnoto$'anowzrostosób ze Iieszoreł' JesttofWiazarez czę1tynu,y\|ępowanie-n
zdrcul1n plzlzębiem (z 0.7do 6,57o)ońz spadekod. Wtym Wi€ k u recesjidziqse|,lĆórewplywajq nak|inicz.
setka pacjentówz kieszonkami 3.5-5'5Irun (z 4l do ne pomiary cAL Na obserwowany w tymwiekuspa-
27.4%)i Zkieszonłamipo$'vej 5,5mm (z 15do 57o)' dekchorobowości najbaldzjej zawansowanych fapa.
że
Z badń Ę'c]lw.\.nika' d]a grupy ńckowej 35'{'1]a. |eńprzyfębia Wp|yw ma duża dynamika utraty
zębów
ta udałosię frca]ifowaćrvPolscecel Śtiatowej oĘa. W konsekwencji powiększa się równieżrozbieżność
:
Ńzacji Zdrcwia (Śoa na 2000rck (cPI4 5%)oraz pomiędzy odsetkiem osóba odsetkiem zębóWnaoso.
na 2010mk (nie \\ięcejńż 0'25sektanta z cPI4)l8. bęz utratqprzyczepu' W tymWiekugenera|nie Więk'
W Ęi i oceanii]s l.ozldadwaltościCPl4 u osób szośCosób na re|atylvlle .n1|el|7q |ic7bę7ębóW 7 7d
$ $ieku 3}-41IdId poLĄ\a] .ię / doLhoddmi lln\. awansowanQ destrukcjq pŻyzębia'
pacląiąqrnina jedrregomieszkańca.!V krajach naj.
bogatszych\łl'kazanonąjnizszelvańościCPI'{ (Ąu.
stalia.l%. No{a Zelandia 5-87o, Japonia B7d, szościplflpadkólv postęp zmian destrukqjnFh
w krajach o niżsu!'mdochodfie śIednie\ĄŹrtości .!tpŹ}'zębiujestwo]nyi ńeza]eżn]'od stanu higieny
cPI.ł(Iajlandial3%,HongKong 16-17%), a lv k-a. jamy ustnejońz leczenia.
jl. h naiuLużwr. h naiwicl:zerapotvebow'anie n.l W badaniachNIT,IL\ESItr o'lational Health and
kompleksowe]eczeniepeńodontologiczne(Bangla. Nutńtion E:amination sur..'eys)w UsĄ12w.vkafano,
desz26%.Indie 32%)' Na Ę.m kont]nencie średnia żeokołoB0 rckU ^.ia kon.ą .ię suprematjamęż.
]icfba sckstantó\t na osobę z kieszon]{ami(j mm c.z}znpod \tfględem fiek$'encji zaa$€nsouŹn-vch
w"hatasię\r pżedziale0'l-2,l'
i glębszł,Tfli islPclnjo/.uM.m.o\Ą.}( h /.]pa]Pn plz}/ębiJ'.o ro\.
NienLYkle zlóżnico\łane waltości wskaŹnika nież tłLunacą''sĘ więkzq d]TtamĘ utlaB zębóW
CPITN o.Inoto\łano\rAĘ'cel0,16. Zd]owept7rvzębie u męzczJrzlr, sfcfegó]iie w najstarszychgfupach$ie.
stllĘĆr.]zonou 10%dorcs\chmieszkńcól,'A1gieńi' kolr-vc.hZ polskicJrdanyc.|repidemiologiczn]'ch\Ą]'.
a bmk zdrurego pv]zębia w Egipcie. Sudanie,Libii, ni}a, żeW 1995roku nie Zrca]ifowanocelu zdmr!ia
Zailfe i SieIIa Leone. \\'altościCPl.t wahatysię od ŚoZ do 2000ml..udla wiek.u6!?4lat, który z3ldadał
4%rłZimbabrvedo 40%lv Nige.ii i 53%w SieITaLe. nie więcejniż10%osób z keszonkami >6 rnm (odsc.
Une sledn.aIi',bd5pl.tanlo\nJ o.obę/ kie</on. tek ten $.\Ilosił26'47Ó)lll' NależysĘ spodfie.!.|ać t!d.
kami 6 mm i głębsz]miu mieszkańców^fĄ'ki mie. nościw rcalilacji celólv Zdro\r'iaŚoZ na 2010lok dla
ściła sięw zakesie 0'l-2.1' tej grupy \Ąiekow€ji nie więcej niż 5% bezzębnych
Tabc]a3'4 przcdstawiametodologięomz \lyiki (w 1995rchr bJ'lo35,5%).75%minimum z 20 czln-
\łazniejs4,chbadań pżekmjo$}'ch pźeprowadzo. nościolr'o w]'doln5nrizębami 6Ia]<dan].chna ten te.
n1'Ó u doms\'ch z ńżn1'chl\:rajówśtiata12,19-22 \\'}. mat z polskch badń epidemiologiczn}'dr)'Jest
njka z niej,żenajbar{ziejagleąvu'nei zaa*€nsowae szansana rcalizacjębfeciego celu na 2010mk nie
zapa]eniapr4zębia' nieza]eżńeod stopniauq,$,ilizo. $jęcej niż0,5sektanta z CPI.I.ponie\\'afw 1995ro.
\tEnia kĘju. ńe pżeklacfają B 12%populacji'odse. L:Lluatośćta $Tnosiła0.3Bsektanta.
tek rjacjentórvz bmi patologiami\rŻastaz y,iekiem,
o<iągaid( apogPumpnrried4 50-60rckjem^' ia' .-il.. ] .....-; -' Naj(uestszą postacią
Z wiekiem $frasta takźezaa\tansollanieoraf Za. choróbpląuębia u dzieci i n odzieł sq chorobydfĘ.
sięg zapa]eń plfluębia. Wie]e stanólv zapa]n$h sełzwĘzanez ń.tĘ nazębną'opró@ nich \Ą,]ŚĘpić
przj"Zębianie pżechodzi lv zaalrunsolvale i uogól. mngd$ hm s ie|.u. horob1d-/iaselni" ^viąfan.
nlonc pcńUdonlopd|iP. . o l''karuie na /nal/enip z ń.tĘ nazębną,a8res]ttnezapalenieprzJuębia(po'
prcd}'spoz]tjiosobniczejw b,'Inprccesie' \Ąl więk. staćzloka]izo\ł€na),przewleldezapalerriepr4'zębia'

43
 chorób przyzębia
EpidemioIogia

n ]. . . : Wstępowane zapa|eńpźyzębiaw \Ąybranych Włód dziecii m|odzieży23

krajachśWiata

Vande|Veld€ n iWsp' 4565 1516 0,1-0,3 5,0''0,3yóz>1

1989Holandra miejscem
z CAL
5-8mm
780 6-',14 0,5 2 2,56
2000Wlochy
157 t9-20 0,13 l 1'13'1ó/o
1992Szwaj<aria rCAL>4mm
'15-19 0,1
Saxby1987
WielkaBĄtania {0,02u bialych,
0,8u Afrc
karaibów)
A|band€ r1989 D 161 1314 3,6
D.nia,Norwegia N 241 1,7 1,7
5013 1726 0,76
1991UsA (0,09u białych.
2'9 u |\,4użynów)

Lde& Brown 44694 1+17 0,53 1,74 f .27

1992USA (u '4urzynóW
2,9razycfęściej
niźu Mulzynek)
cappellii wsp. 470 13-17 1,7 24 f5,7
1994USA 16,flo z PPD
>5mm
Lopeziwsp. 2500 432
1991,Chile (kobiety/
.r'ęilczyźni
7:1)
7843 1Z-19 0,32
]995Bńzy|ia
690 12-f5 6,5 22,3 28,4
1999Uganda (mężczyzni

kobiety-22.2)
Haubekiwsp. 301 1+19 7,6
2001[4aroko

BenYehouda iwsp. I 160 18t9 0.86

1991lzrael
A|bandeĘ 516i 502 13-14 1,8 6,0 7,8
1984i 1993lrak

marhficze chombypżpębia, a najrzadziejzapalenia śviato\łej spada do 27ow lataci 50.obegie w $rsc

pE}"Zębiaw przebieguchońb ogólnych' ko c$lilizouEnych lłajach jest to choroba baldzo
Irekrcncja martł,iczo.wrzodziejącegofapalenia l7adla, na pż]]Jad.|anowi 0'00|%Zalhorowan
dfĘseł At]G) w \viek]rd.ltudziesĘmznaczącosp.l. w Danii i \Ąlielkiej Bł.taŃ' 0'0370wśródrckltów
dła'\Ą'soka częstośćNUG (14%)podczastr wojny !r S,,\ajrarii': U\\oLr b'pkMpn( td \UC uh4mujc

44
 choróbprzyzębia
EpidemioIogia

się jeszczew ]oajachnozwijających sĘ. lra prz}'ldad rr, . rr:r,il ll ZL:::jNl!,Badaniaepidemiologicz-

15.5%u dzicci nigeryjskichponiżej10 roku żrcialtl' ne nad \\ystępołaniĆmrccesji dziąseł\Ą'skazuJą, fĆ
U dfieci Ę'dl patologiata w:,stą}iłab,'lko u 2''ł% patologiata teżj est problemem ogó]nospołeczn]m'
w przlT]adkudoblejhĘienyjam]'ustnejorazu 66,7% W Tabeli 6 zesta\tiono \!T'riki u'spółczesn].chba.
rvprz}padl.rrhĘienyniedostatecnej'Częstsze1!.\{tę. dańl2.16.243l opisująq,chfrel.:wencjęrecesji dziąseł
po$Enie NUG opis]"V\żne jest u pacjentówHNlpozy. omz ich najczęstsz4lokalizację. W zależnościod
tJłm]''ch,w tnmunosupresjioraf niedoz]'\ł'ion}'ch' wielu osób badanych.częstość łystępowanrarece.
W Tabeli 3'5 zebrano\\ł'nikibadń occniąjąq,ch .ji rralula sie od 6.3 do l00%' ptn Lr.m 11raŻnic
\t5'Śępo\Ąanieagrcs]'wnegoi przewleldegozapale. zwiękzata się z wiekiem' Patologiata \Ą:7stępobEła
nia pż}'fębiaw ńznych laajacttśńata\śród dzieci zańwno w populacjach o \ĄYsokim,jak i niskim
i młodzież1i standardzic higieny jamy ustnej. W pieńł'szym
Na podstawie danFh światovlT'ch o iĘ"stępowa. plfJpadl..u prawidłowość ta b]ta zwiąZanaz powta.
niu fapaleń pz}zębia rv grupie 11-25 lat mozna rzając],msię ulazem mechaniczrym prz1zębiapo'
ustalićz3: rasę kaukasĘ zamieszkujaca Eulopę wstającltnpodczasszczotko\łaniazębów,\ł drugim
i PółnocnąAmerykę cechujebardfo iska zapadal. b!'łato najczęściej konsekwencjatr ania p\tki na.
nośćna zapalenia przJuębia. ilrne rasy cechuje zebnej'która indu](ujel.eakcjęzapalną,prowadzacq
uiększa zapadalność' postaćprzew]ekłab]'stępuje do uhaF pEyczepu łacznotkanl<olĄ€goprfy wszvst.
okołololazJ częściej od postaci a$es}Ą'mej,choro. kich powierzchniachzębo\łyh. obserwacjeserino
. ..' .ejc
bowość formy agresJ,'lrnejńżni się na poszczegól. i r..p z0*.1u,u'u. osobni./.l' j.. ńunje/
nych kontlnentach (0,1-ł.5%Eulopa zachodnia; z\tiązanaz odcinl,jem łuku fębowego,prcd:'spozJ'.
0'ł)'B% Amelyka Północna;0.3-l.0 Ame.yka Pofu. cja do rozwojurecesji.W konsekyencji z up\wem
dniowa;0,Łl% Azja; 0,5-5%AĘka), chorobowość lat u pacjentapoilatnegozdecydowaniemniej pż}.
postaciprze\Ą'lekłej teżjest zńżńcołana na konty. by'va no\ĄYchrccesji w poń\łnaniu do stopruapo'
nentach (1ś%Eurcpa Zachodnia;2 5%AmeĄ'ka 8lębianiasię jużistniejacfch. W l2letniej obserwa.
Północna;'s% .ĄmerykaPołudniowa;H% Afja; cji przeprcwadzoneju Sz$'edó\Ą'recesje rozwinęty
10-20%AfiYka),chorobowość a€resw'nego zapale. się rv 53%no$}'ch miejsc w prz1zębiu'podczasgdy
nia pŹ]zębia jest ńżna w zależnościod rasy istnieią.e poglębiah<ię$ 87o'prvpadko\'.
(0,l-'0,2%IGukaska;0,Ł1'0%A4aci; 0't17o Hisz. tokatila.ja reresji rolrnicżrmienia się z wie.
panie i PofuClniowiAmerykanie, lś% AĘ.kanie kiem. Genemlnie uystępująone częściejw szcfęce
i Afu)amertkanie). (Tabela3'6).U dzieci około? rck.u ż-l'cia\ĄYstępuja
W Polsce w 1995 roku pźeprowai]zono badania przl sickarzarhdolny(h.U mlod,/ieljponi/pj
u 7.latkó\! (1140osób) i l2.Iatków (1459osób) z \Ąy. 20 rcku Ącia |elpsj. nąj(/qy iej lokalVLlją.ię na
koMJ'staniem systemu CPITN17' U 7latków gómych pieńlszych przedtrzonow.ach i tżonow.
rv 58,7%stwieri]zono zdrowe pIz1zębie, u 40,77o t a.h. U o.ób pomięd/!20 a 40 rokicm żJlia mo8.l
klwa\Ąieniedziqsło$e,u 0'6%kamień nazębnyi b}" pnrbierar rharaLter uoSolnion).a ndj(,/cw ipj
ł!.to \ł],dki istotnie lepszew porównaniu do badń umiejscawiąjqsię w szczęcena kłach, pierwszJ'ch
z Ioku 1987.U l2]atkó\r zdlo\ł€ prz],zębie\Ą{.kaza. pPeJhzono\\LaLh i lronot\(alh. s 'ut h$ie naŚie.
no u 24%badary'ch'krwalvienie dziąsłolleu 55%' kaczachi ldach. Powlżej,l0 roku żjda mająchańk.
kamień nazębnyu 2l%' W obu rych 8rupachwieko' |er najbard-liej uogólrrjonyi mo8ą!Ą]\|ępo$a(n.l
\q'ch nie stlierdzono Wlstępow'aniańtkich i głę. wszystkich zębach,co jest Zapewneskutkem ku.
bokich kieszonełpŹ]zębnych.obemośćkeszonek mr ou'aniasię oddziabłEnia czJ'rrnikówetio]ogicz.
3'5_5,5mmĘ.kazano u 5'9%młodzieżyl8.letniej' n}Lh'\Ą |Pi .amci 8rupip\ńelo\Ąeirplp\ip{/e\ iei
Dowie.IzionospeŁrieniacelów ŚoZ dla l8.latków do ił],stępująu mężczJzn (na przyldad w badaniach
2000 roku: B4,5%młodzieżymiało t.fy Zdrowese. NEĄNES I z UsĄ pży 5B7,lwstępowaniurecesji
kstanty (w}'rnóg90vo)oraz 3,Wo badan1.chmiało rv poprrlacji 30-90 lat' odsetek mężczpn .!t]Ąlosi]l
CPIs (celzdrc\ria- naj.W}źej l07o).l8 61,3;kobiettl,g).r,

45
 chorób przyzębia
EpidemioIogia

Ybne]ama i \qip'2r w badini^ch popula(ji japoń.

tĘej \\.k.],,dli''. P'p.ic nd /"bd.h iPdnokoPenio
b a+b
ll}ch s4 bardzicj mzległe Inżna hzono$(ach' Nlierau Brak d c+d
i FiebĘ2alrt'kazali rlpłrl cz}nnikó\r socja]rroekono b+d a+b+.+d=n
micnlrh na fi€klencję r.e(esji,!t]stępo$ał}'onc Ćlę.
ścieju osób Z niast i u lepiej t\,kształconrh' \\- Pol.
sce w ostatnicj dcka.Ifie nie plzepnr\€dzono celo$a. llorazszans(oddsraiio):
:* : -E-
b E
d
n].ch badań ocenĘąc:,ch w.\'stępo\t,arie.zaa$'alrso!\'a-
risk)=
Ryzykoplzypisane(attributable
nic. loka]ifację i mzklad rccesji dziąsel w pos7c/egól.
n1'chgrupach Ńekorr5,ch. \\ badaniach szcfecńskich l.r) r h\
u dorosl]rhs] potrr.ien]zo.
u .IŹicci3ooftŻ \Ą]jccła\łskich Rvfv|o Wzo|edne(relatiyeł5l.)= )*'-
(qc +] i]
ol
nojed}rrie vęstc tlstępou'anie tej pato]ogii,Ńpo\tia.
dającedanlm cu.opĆjskim Clabela 3'6)' Ryc'3.2 M ernikiocenycfynn]kóWr}2yka'

Dla ocenl' łz-vka \\Istąpienia choroby lr danej

C/lnnik rlzyka to cecha osobnicza lub narazeme
śrcdowiskote Zńększajqce r}.f}']io roz}inięcia się
chomb}; plz}'Cf}m niekonieca e jest to jej pĘ}'cf!.
na, \\ ocl1icsieniu do peńodontopatii sq to takie ce.
ch!' $rodzolle lub Dab}te,którc lriększają 4z1'ko
po\\.stania Zapalcnia prz]zęlria lub prowadzą do !!.\.
rniern"ikllLirzrLi.||hirI tLdn.L dlurafu /d\ip./.-
nio$ cgo /ęb.]''\b\ ok.P. j' U\.i].un|.o\\
d.Je .,,}nni.
po\\'ima
1dem ry..f].](a. być speŁiona cztercstopnic
r-a proccdura bada\rcza:
Na podstawie opisrr prłpadkó\'. 7ostaje sfonnu.
ło\'.ana hipotefa sugerująca ztiązek pomiędf}
potencjalD]tl C/lrnikiem (cz}nnikami) a \\'Yst4-
pieniem patologii.
\\ badaniu kliniczno-konhrlnl'In hipoteza ta jest
sprawdzana,w badaniu pże}cojo$5.mjest ona
testo$ana Z Ęlorz!'stanicm ńe]ocfynnikou'ego
modelu stat-\'stlcznego. \\' p]zlpaalku poh'.ier-
dzenia znarniennejsiĘ zwiąZkunabie.a on statu.
su w's]<aŹnkaĄz.vka'
!\i badaniach kohorto\[ch. d]iugotńl,a]b'ch(lo?łqifu.
di&l) obseNujĆ się powistallanic choroby pod
ltp\rrem e|.spoącji na badany c4rrrrik i olłeśla
siQr]z]'ko }zglęclne i pr4pisane' Po pohtiefi]zcniu
znamiemego n.iąz|:u c4rrnik moźeb],ćhirkto\rlr.
nr jako pra$'dfi$'\ cf]łrnik Ązyka dla patologii'
\\ mndomizo\ĄaĄdl badaniach intenenq'jnj'ch
modJfikuje się oddzia\$anie czlTnika ry}ka
i okrĆślasię efekt \t postaci powsta ia choroby
jej progresjilub odpowiedzina terdpię.
populacjipod \\.d!'$embadan}'chcz}Tnikó\Ąstosu.
je się szercg mienrików (Ryc' 5'2)' Człnniki rrył.ka
możnapodziclić na niemodł.fikou'a]ne(tz\Ąldetel.
minantl) orazmod!fikowalne .32liii
DużepżelQ.ojo$ebadaniaepidemiolo.
giczne lĄskazujqjednoznacznie'że\!'razz \Ąiekiem
.![rasta \\'stępo\Ąanie(plocent osób). zasięg (piro.
ccnt ZQbówna osobę)i Zaa\!?nso\ranieutratj' pży.
czepu łacznotkanko\łego55' Z Wiekiemlt.lrasta tak.
Zc f.ck$cncja Zapa]eń prz}zębia, pż}''czym \Ą:vstę.
po\\'aniepostaci zaa\Ą"anso$anej \!7rasta do okoto
60 rcku ż]'cia,stabilizuje się \' plzedzia]e6lH0 ]at,
a następnicspada'
,/rlctn'^'pomiqd,Jri' l.cm a rr.lqtnrani"nr
p . r o J o n l o f d Ll il iu m d , / o 4i,er. tl u m u l u . d , \ m
.ir
\1.czasie \lp\}em r\ielu czJłrnikót' etiopatologicz"
n].cL ze szczegó]n]mu\rzględrrieniemp\.tki nazęb.
ncj' \cgatJ$,ny \Ądy\ł$ieku na poziom pż!'czeDu
możnazleduko\\aćpopnez poprar\'ępoziomu hi.
gienyjamyustnej.
L młodzież-v $iek pomiędz.v15 17lat j est \Ą,skaź.
nikiem Ą./]'ka dla agresyrtl1ch zapaleń prz1zębia.
p n n i " $ d ż n t n b \ l t t m s i c ] . t l 2 r ] oi , ] r a z t r z l i r i p j
zapadaj4 zarórmo na z1oka1izo1'.ana. jak i uogólnio.
ną formę t-\.'chchorólr \l. odniesienilr ilo dzieo w .wlc.
ku 12-15 lat23. Poz}Ę1\na korelacja pomiędz}' $je.
Ń"nl .l \^i.'Ppo\aniemd€ r P.}\\n\' h /Jpdleń!17}.
zębia utrz]łnuje się takfe w tżeciej Clekadzie fJria'
 choróbprzyzębia
EpidemioIogia

Wynępowaniei najczęst9a|oka|izacja
recesjidziąse|'

N4ierau
i Febig Niemcy 2410 18-22 19,24/, 23-l'/o:33-5,8'k:
1987f4 (Wilrzburg) 43-5,1%; 34,13-5,so/a;
454,90/a
Kleber Niemcy 7500 20 24 39,41o 33%recesji
naklach
19902s (Berlin) 35-44 4Ą'3ll i pEedtrzonowcach

Kó||esta
i Uhin Szwecja 570 16 22,50/a 16-15,4ak;26-14,4ań)
199ff6 18 36,40/a 24-9,2ab14-8,f%;
84,9ak

Loerwsp. Norwegia 20-29 6f,6-11,24/o 4i6Wszczęceiźuchwie

199217 3039 74,1-90,14/o 34,46,
Ą4,36
40-50 87,5 96,9'/o 36'46,34,Ą4
sriLanka 480 1 82 9 28,&89,80/o 31,41,16,26
30 39 94,1 98,9% 16,26,41,46
40-50 100% 16,26,
f7, 44

Serino
iwsp- Szwecja 225 1978Ibad.
199428 18-29 16,14,34,26,24
3041 2510 16,26,44,23,34
4f-53 334/" 26,16,14, 45,35
54-65 4Aak 16,26,36,44,41
19901bad.
1 82 9 191a f3, 13,21, f2,3f
30-41 33Ók 13,23,41'11,Ą3
42-53 444/a 15,3Ą,16'35,45
5+65 464/. 16,26,21, 44,3f
vanPalenstein
i wsp. Tanzania 575 2A-34 18vo 41,31,16,14,13
19982e 3444 314/o 16,31,41,f6,34
45-64 514/o 16,41, 31, f6, 14

Matthesen
iwsp. Gwinea 12 90k brakdanych
198616 -Blssau 3039 83'/,
5059 100%
Albander USA 30818 3039 10%(3mm) brakdanych
badanle
NHANES
lll 4449 (3mm)
190/" występowanlew popu|'
198&199412 50-59 (3mm)
31"/o 30-90lat:
60-69 40%(3mm) recesje>1mm 580/0
70-79 45%(3mm) rec€ s Je
>3 mm'22,50/0
80-90 60%(3mm)
Banach
iwsp. PoLska 501 69 97%recesji
Wżuchwie
199210 (Szczecin) 9-12 6,94/o Wszystkie
Wżu.hwie

Konopka
iwsp. Polska 11-19 18,5% 14,24,33,13
199531 (Wroclaw) 20-34 30,24/a f4',|3,1Ą'26
35Ą4 42,64 16,34,33,24

47
I

choróbp
r Epidemio|ogia

żew wie odBrianyrcceptora cD32 wlstępuje defelt pochła.

I pł,nĆ sudal'i" pr,ek.jowe rmkazują,
s\ĄoiŚr\łnipre.
ku doncs\'mchorobyprZyĘbiaorazutfatatkanek niania i nisrczenia opsonizo\łan)ch
prz}"ębiaW}^lPpuje c7ę(Ljeiu mężc4zn. Równic7Z.d. cir'vciałamikomórełAciinobącill:usactinonucetan.
awansowanieomz zasĘ zmian destrukcyjnychprzy. ą)mtttt|ls.
zębia jest większy w poń\'vnaniuz kobietami' Dla
żeza
przytdaduw badaniachNIT,ĄNESm w USĄ \Ąlstępc l cnNottp naa"''ia u btiznĘt sugem.i\?ł
w obrazie klinicz.
wanie utlas przyczepuo 3, 4 i 5 mm obserwo\ĄEno 3H2% populacyjnejzmienności
odpowiedzialnyczyn.
odpowiednioo 23.o..M.o i 55-" częscieiu mężc/.'z-rl n}rn peńodontopatiimoźebyć
ytldaie cię.żejcst to iedno/ \\€ Ż .
natomiaŚ ręcesji dziąsełponad l | 3 fifi o 12Ta dL geneBczn\33'
ńżnic
i 547ol2\Ą(ze(niejs,,cbadanianad rnlodzjeliczrmza. niejsrych uwarunko1vń międz'osobńczyc}
zapalen przy.
paleniem przJĘbia \łskazpv€łyna jegoistotny zi\'ią. u w$lępo aniu ora-//aawansowaniu
obŚerwo zębia.c,lrcrcbata może\,!ystępo\!ać jakojednaz cech
zek z płcĘżeńsĘ (częstsze\łystępo\4anre
o dziedziczeniu
wano od 1,9do 7 razy)'obecnie podkeślasię upb'\v |eno|ypor^yi?€"polou óorcbou1c}.w
doka. jednogenolltnr.U podłozazmian jamie usfuej
wielo na tę .Za]ealość' Częstszćłystępo.\łanie
ilościowe lub
limwanej postaci ag€s}Ąvnego zapalenia plążębia w ich pnebiegrrmogąlezećzaburzenia
gran ocltów obo.iętnoddonnyĆh' na
u dziewczątw ńek1r 12-18lat w]'nosiło5,3:l' w \,r'ieku cu'mościowe
1. Dlspmporja ta w ndjrnlod5/ei g pie przyldadwertmdzonejneutropedl' zespole niellobo_
2& 32lal 1,5:
whżesię prawdopodobnie w wcześniejszjtn uyrąna. ru motekuładhezyjn}th(I-ĄD.l),zespoleDo\łna,ze.
leukocy'
niern pienĄsz]r-hhzonolłów i siekaczyu dziewcr4t. spole Papillonlefelre'a, zespole leni$ych
tórq przelr4eHejchombieziaminiakowęi.
jest Nąiczęsciejd'iiedziczeniepefiodonlopatii md'lŹ.
ffi nłst l.rexłerrcia zapa]eńprzJzębia zńzni.
collana w gtupachraso!\rych i emicznych.Wykazano perme chaiakerwielocz}tmikow (poligenołY)'t.zn'
anajestwielo_
częstsze\tystępowanie,więkze zaawansollane l za. prcfuspozycjagenetycznadetemino
sięg uh?ty przyczepui gtębokości keszonek u Mu. genowoi \Ąsńł(Łiałaona z cĄTnikami śrcdowhko.
Iujmóww odniesieniudo biabrch5a. w UsĄ spośńd w}mi' IIart36zapmponował model ldinicznejekspre.
rneó grup ernicnyl h u \'|ur}'nóra w}Ątępujenąi. sji agreł1nych zapaleń
przlzębia w opaiciu o wspoł.
(odpowiedni
lliusze ryzyko mzlvinięcia się zapalenia prz1zębia, działanie czFnika środowiskowego
jakościołvypoddziąsłortej pĘ'tkina.
u Meksykanoamerykanówjest ono tal.że istomie profil itościowy i
gospodaEa (aktyw
w1zszeniż u bia\ch' Uhata przyczepu5 rnm jest uĘbnej)z cechami odpowiedŹi
i produkcja Ęc'
o ?3%częstszau MuE}.Irówi 28%częstszau Meksy. nośćchemotakwczrraneuhofiIi
|anodmeĄ kanow \Ą pomwnaniuz bid.'mi. u przv. dziedziczonlmiv"ielogenowo.
padkl g|ębokości kjeszonek5 mm i wiecej.prewa. Badania Kommana i wsp'37Zwńciły uwagęna
ga lv tych grupachw5'mo s:\2l1% i 1yIoś' Róiiice te polimorfizm genów cx.tokino\łych'który możebyć
genetycznejprcdyspozyq1
w}nikająmiędzy ilm}'rtrlze średniogorszejhigieny podsta\'r'ąmolekular.rr4
jamy ustneju rasy czamejorazze uzględó\'r'socja]nc alozaawansowanejpostaci pEewleldego i \'r'mrue}
ekonomi@nych. szFn stopruuagrcsF!11ychfomr zapaleń prz}zębia'
al.
Piętnastokmmie częstszew}stęporłaniezlokali. W rasie kaukaskiej u osób z odpowiednĘfor:nq
rczwl.
zowanej i uogóIoionej formy a€rcsywnego zapa]e. teliczną gerrotJpuIL.LĄ i IL]B iloraz szans
pr}uebia o n4i.
nia przyĘbia u lasf' czamejw porórmaniu do białej nię.iJ Śię pre$|e]de8ofapalenia
od 3,75 do 1B'B.
u]'nika z Fedyspozycji genetycznej.Powodemmo_ cięższJm pźebiegu wahał się
przlzębia od braku istot.
że być si]i ejsza odpowiedz chemotakwcna neu. a agtesywnegozapalenia
ge.
hofili u tżsybiałej.Możeto byćtakżekonse].:wen. noścido 4,9 (Tabela3.7)' Istotn],mcz].rtnikiem
powstania zlokalizo_
cją zwię]śzonejw tej populaqjifr€kwencji łystępo. netycznej predrspozycji do
przyzębia
wania odmialy allotjpowej R151 receptora FcTRtr wanej postaci a8res$lnego zapalenia
(cD32) na komórkach fagoq/tujqcych3s' U osobni. moie by. ro!t' eżpolimorfim gcnu l ei ep|orawi.
ków będąc],chhomozygotani pod \Ązględemtej taminy D lub rcceptom fMLP na neutrofilach

4a
 chorób przyzębia
EpidemioIogia

Tabe|aj'7 Wynikibadann.d Wpbłlernpo|imońizmugenów .ytokino!ł}chna powstawaniezapa|eńpżyfębja'

pow}żej
133osóbra5ykaukaskiej 35 |at; i ll-lB3953OD =
Allele2 dlalL-1A-889
1997 49 f postacią
lagodną,42 ze średnio. l8'8naręższe fapa|eniep?yzębia
w od
zaawansowanq,
43z ciężkq
i uogó]nionq' nresrenru0o pos(acrragoonel u nrepa-
lqcychWWiekv 4G.60|at'
Gorci wsp. 64 osobyrasykaukaskiejśredniaWieku Allele2 dla lllB 3953 0D = 4,67
I998 42; 10 z postacią
agres],M/nq,
10 ze łe. najciężsfe przyzębia
zapa|enie w odniesie.
dniozaawansowanq, 12z ciężką
i uogó|. niudopostacilagodnej
i agresylvnej.
nioną,32kontrcla.

N/ccvire
iwsp. 42 osobyrasykaukaskiej
w wieku33-62 Allele2 dla L'lB 3953i palacrety,toniu
1999 lat. 7,7lazywiękzeryzyko Utńtyzębów
Pa hilliwsp. 142osobyrasykaukaskiej
w wieku16 62 Allele1 dla lL-183953i palaczetytoniu
2000 Iata; agresywnezapaIeniepżyzębia oD = 4,9agresywne zapa|enieplfyfębia
-z|o|Glizowane
21' Uogó|nione
49, kon. w odniesieniudo kontroli.

McDevitt
iwso. 90 osób ńsy kaukaskiej
w Wieku35-55 Allele2 dlalL1A889i lL-183953i nie-
2000 lat;zaawansowaneprzewlekle
zapalenie paqcychoD = 3,75zaawansowane zapa.
prfyfębia44,kontro|a
46' leniepżyzębia genotypo.
w odniesieniu

Hodoei wso. 112osóblasykaukaskiejW wieku20-35 Allele1,2 dlalL-1A-889

ilL-183953dla
200f Iat, uogólnioneagres}u/nefapaIenie pa|qcy€ hi niepa|ących
brak istotnych
- 56,kontro|a
przrzębia 56' róźnicmiędzypacjentami
a kontro|ą'
Yamazaki
iwsp. 104osobyrasyżóJtej
WWieku29.53|ata, ATAgenulL-100D = 2,39dla
Haplotyp
2001 plzy
uogónioneagr€ s ywnezapa]enie agresylvnego przyzębia
zapa|enia W od.
zębia18,pEew|ekie przyzębia
zapa|enie do przewleklego.
niesieniu
34,kontrola
52.

Ł czynniki modytikowa|ne

sT.ł\ HIGIE\\. J.$I\ US'INE.I I ]\III(Ro.
FI,oRA PoI)DZI'lsŁ0l1 [J PŁI.TKI \tZEl!NIJ
od pueprowadzenia w polo\Ą'ielat 60' przez
Ióe i w'sp'zflallych badań intelwencyjn]'chu stu"
dentów wiailomo, żc poziom Ęieny jamy ustnej
i związanaf nim bezpośrednio ilośćpłJtki nazębnej
korelują Z \Ą]Btępo\Ąaniemi Zaarvansowaniemcho.
rób prZ]zębia'Na początkIlat 70-.n,].konano szercg
pmspekĘ'rmychbadań oceniająq.chwp\'rv łłaści.
wej higieny jamy ustnej na fapobieganiepeńodon.
topatiomi próch icy zębów W1'kazanow1sokąsrvo.
istośćdob.ej hi8ieny jamy ustnej i blaku zapalenia
dziasełjako cz]Dnika prognostycznegodla fiZjolo.
gicznegostanu pfz}zębia.Wysoka skuteczność pro.
gramówopaloci na rcdukcji prytki nazębnejw plo.
filal.tce zapaleń dziąsełi pneł]eldego Zapalenia
plz]zębia dowodzi możliwościmodJ'{ikacji tego
cz]'rmikaetiologicznegopeńodontopatii'
obecnośćpoddziqsłowegobiofi]Jnu mikrcbiolo.
gicznegojest dezbędna dla zapoczatkowaniai pro.
8resji zapaleniaprz}zębia.Speqfika s}dadutej pbł.
ki deq,duje w duż],mstopniu o zmiennościr1zyka
s'Zńkiego postępuchomby.zdolnośćszńkiej reko.
lonira'ii powierrthni Lolrcnia. wv.|ępolanip
w ubl'tkach o sz]'bkiej utracie Fryczepul rv!-sokic
Śs|Pmnse i mipi\lo\ĄP po/iomyst\oi.R(hjmmu.
noglobuLini możliwość u5,dfielania czlmików wĘ.
lencji wskazujQna specja]nąrolę takich bakterii
w etiopatogenezie a8r€sjĄłn]'ch peńodontopatii'
Wytiki wielu badairsugert|ją,fe Actinobacillusacti.

49
 chorób przyzębia
EpidemioIogia
nom1JceterncomLtans jest głó\\'nrm czynnikem
etiologiczn}m aglesJ'i\Ąlych zapaleń przyzębia
u młodzieży.speq.ficzne odmiany genetycfne tej
bdkPń, a Lakips7c7epy o $Ą\okiPiIolś)r4o((isa
identfikowane u osób z sz}trkąutmtą przyczepu
i kości\ł]'rostka(szczególlriew pM}!ad]{achposta.
ci Zlokalizowanej)'Spośńdflory poddzĘsłowejdo.
osłych ze z!''iększonJ'mrlzykiem progresji zapale.
ria zj^.:ązanesąPopharomatus gingfuąIisi BacterG
ides fffsathtLs.Iloraz szans (oD) sĄókiej utraty
pŹyczepu w plf}la.lku obecnościPot?h3rlomoi?as
gingioalis tĘTosi l,6, dla Bacteroidesfo|suthus2,5'
Dta alaczącej utraty kościu]mstka miemik ten dla
bakterii tych wt'nosi odpowiednio1,7i 2,5.33
Badania wskazuj4 na }Wstępowaniew kieszon.
kach charakeĄzujących się sz}ókim postępem
zmian destrukcyj[yc.h wirusów z glupy IJe7pes'
szczegó]l e wirusa q'tome8alii (EsV"s)' w}stępo-
uanie tego wirusa jest uwiqzanez ciężkimprzebie"
giem zapaleńa prz}uębia (oD 4,? i z obecnoścĘ
w keszonkach bakterii ualawanych ra wirulentne
(oD 2,6-3,2).Dla wirusa Epstein.Balr Ęp 1 zaleźno.
ścite $Tnoszą|oD 5'1 dla pro8l€s]Ą'vnegoprzebiegu
choroby i od 5'3 do 4,2 dla obecnościbakeńi pato.
gennych'SugeIujesię,źewirtsy opryszczkipoplfez
miejscowe dfiatanie immunosupresyjneułatlv'iaja
wzrost bal.te om chorobotwómzJmdla pŹ]'zębia'
Dodatkowo mogq one rcpliko\aaćw kieszonkach,
dlategoteżzmienione chorcbowopt'Zyzębiejest rc.
zei\\arcm dlaHetpetaDiridae.
\\B\.TE cHoRoBY oGóI,\.E spośńd wie1u
chorób u]dadowych badanych jako potencjalne
cz}'nniki ryzyka dla zapaleń prz}zębia.tylko dla cu.
kr.zycypotwierdzonotę zależność w badaniachpŹe'
l.oojo\łychi kohońowch. U diabetykóww}stępuje
większe zaawansowaniei zasięg zapalena prA'zę.
bia. Bardzo spektalulame badaniaprzepmwarlzono
u lndian Pima z Gila Rivel w AIiZońe, u którJch
najoęściejw świecie ystępuje cuhfyca insdino-
niezalezna (\TDDM)' we rłszystkichgnrpach wie.
kowych pacjentów z NIDDM stMert|zonoczęstsze
w]stępo\Ąaniepeńodontopatii, a iloEz szans ub}t.
L.u prZyczepu łącznotkanl{owegoi!5''Ilosiłu nich
2.B,a rcsoĘcji kości\4lTostka3,4.3aw populacjitej
wykazano dodatkowo,iż zaawansowaniecukrzycy'
50
wiek pacjentai obecność kamienia naddziqsłowego
są istotnie związanef nasilon]'rn.występowaniem
oftE zaawansowaniemzalElenia pą'zębia' Na pod.
stawie badń rych oszacowano,iż nzyko uzględne
$ysĘpienia peńodontopatiiu pacjentówZ NIDDM
jest 2'6 razy więkze niż u niediabetykóW pźy
uwzględnieńu plci i wie]o. Złrócono takżeuwagę
na \apl}\vpeńodontopatiina pEebieg cukrzycjł
zaobserwowano na In
mniejszezapotrzebowanie
sulinęu osób Właściwie pe.iodonto|o.
|eczonych
gicznieorazzna(zqcyspadekpoziomugIikozy|oWej
hemog|obiny u IndianPimaz NIDDMpodWp|}Ąvem
co stanowidowód z badańjnter.
takiego|eczenia,
wen.yjnychna statuscukrzycyjako prawdriwego
czynnikaryzykaperiodontopatii.
Wskaźnikem ITzyka dla zapa]enia przlzębia
możebyć osteopoloza.U kobiet postmenopauzal.
nych wykazano istotny związek pomiędzy ogólną
gęstoścĘkościszkieletu a gęstościaźuch*Yistot.
nie większą utratę przyczepu łqcznotkankowego
u pacjentek z osteoporoząoraz wię}szą sldonność
do utrz}łnania zębów z głębokimi kieszon]<ami
w pMlpadku prawidłowejogólrrej masy kostnej.
W badaniach przeprolĄa.|zonychw oś.o.Ikuwm.
.|aw\kim równieżpoMerd7ono is|o|na uiemnq
korelacjępomiędzyparametmmi gęstości mineral'
nej kościa głębokoścĘ kieszonek dziqsłolwch.s8
illl NIKoTnTZIu Badania pwekrcjowe, koho.to-
Weoraz interwencyjnedowiodłyżepalaczeMońu
mająwiękzą frekwerrcję,zasięgoraz zaawansowa.
nie chorób pżpębia \ł odniesieniu do niepalącyĆh.
Genemli1e szacujesię' źenikot5miści mają od 2 do
7 mzy większe Ęfyko iozwinięcia się zapalenia
przJzębia' Metaanaliza (zsumowaniew]'rrików kil.
ku badń) obejmującałącarie2361 pacjentów wy.
kazała,żeilolaz szans.lla ciężkiegoprzebieg! zapa.
lenia plŹJzębiau palącychwTmosił2,82'3W}stępc
wanie zaawansowanejfirary pEyczepu oraz głębo.
kich keszonek pn}zębnych u palaczy w wieku
20-35lat jest 1.trazy częstszew oclniesieńu do nie.
palącychl€8ulamie odwiedzajqcychgabinetstoma.

tologiczny W badaniach amerykańskich NlJ'ĄNEs
0l '12329 o.obr po ut\/Blednipn;u irur\,h ( /,"nni-
ków ryzyka dorriedziono'że aktua]ni palacze Ęto.
niu mają4]gotnie l ięk/p r}"ykopouslani] ,?dpa.
lcnia prz}zębia,wcześniejsil,7 w odniesieniu do
niepaląc}ch'zaznaczyłsię także\łpĄ^vilościwwa'
lan]'chpapiĆrosów dla palącychpo\[żej 31 szhrk
dziemie oD .l]a powstania peńodontitis \lTnosił
5,9,dla pal4c]''chponiżejdziewięciusztuk dziennie
2.812.Wśródprzycf}n tak niekorzystnegorłp\wu
nikotJ'Iifmu na stan prżpębia \Ą.mienia się39
Upośledf e ie mi}rokĘżenia (efekt naczJ'nioobkul.
czającT),obniżeniĆstężeńaoksyhemoglobinyw na'
czJ'niach dziasła,wpl].Wna odpowiedŹimmunolo'
gicznGzapa]ną(mod],fiłacjaflm]<cjineutofili' od.
powiedzi komórkowej i humoralnej' sieci qłokino.
wej i molekuładhezyjn].ch)' upośledzenie funłcji fi.
h.oblastów ozębneji osteoblastów;wT,lpvna więk.
szą]iczbędn]bnoustTojó1! patogenn}.chw heszon.
kach i ich utŹ]m]'rvaniesię po leczeniu.
l ] srr'.us W uaaniactr pżekmjou5'ch$,ykazano,
żesh.espsychologicznymożebyćzu'iązanyz większą
frekvencją i zaa$€nso\aar em pŹeulekłegozapale.
nia prrrlębia,a w.uczc8ólnośti/ potł\ldw"ni.m
martwioych chońb p.f}uębia.Genco i wsp'40zaob.
serwo$a|i,źesh.esps}.chosocja|rry
nl'iqzanygłównie
z niedostatkiemfinansou5tni manifcstującys1ęja.
ko depresjawńwa na cięższyprfebiegprze$leldego
zapaleniaplzluębia. Po uwz8]ędnieńuinnych t7],n.
nikóW ĘuJ'kaob]icfono'żeosobypŹeżJĄ'vajqcc s!.voje
niedoboryfinansowemająoD 2,2dla sz}ókiej ut"ty
pP,!.zepu tą&notkankowegoi l'9 dla uĘtlrr kości
$TTostkaw o.lrdesieniudo akceptująq'chs\ł'oją
sJtu.
acjęfinansoNa.Wńl! stesu na przpębie możebJć
jednak minimalizowany przez odpowiealniezacho-
l.'ania' Zwiquek pomiędzy stresem a zwiękzon}m
cnoroD przyzęoIa
EpIdemIol09|a
ł4kiem destrukcjitkanek przlzębial\t,rrikaz obni.
żc ia odpowiedzikomórkowej gospodaĘa,jak ńw.
ńeż z upośledzenia homeostazyw sieci mediatoro.
układnelwo\w endokrj'norwi irnmunG
}'ej łączącej
logi{--nyWiele deprcsji pro$'adzi takze do nievvta-
srirq. h zarhouańtna prz\']Jdd brułd|.t\hnoł i Ą.
. io\ĄPjmoi{' .I.utl.ouai obniżcniemhigien} i.lm\
ustnej)'które decydujao pogorsze iu stanu klinicz"
negopź],fębia-
ffi sre.rus SPoŁEcZNo.DKo\oNIICZ\.I'
Ta.
kie warunki społeczno.ekonomiczne, jak dochód'
poziom edukacji i miejsce zamieszkania są wskaŹ.
nikami Ą'Zyka dla chorób prz1zębia.Glupy ludrro'
ścio niskim dochodziei /lub niskim poziomie edu.
kacji mają istotnie r.'yższer]zyko rczwinięcia się
chońb pIą'zębia' Azja stanowi dobry przyklad ilu.
stfujacy {Tń]nvczJnnika ekonomicznego na stan
prązębia. Iłaje o najłyższ}mprodukcie blltto na
jednegomieszkańca (Japonia.Australia, Noła Ze.
landia' Zjednoczone Emi.aĘ Arabskie i Ifuwejt)
omz o średnimprcdu]<ciebrutto (Malezja, Korea
Pofudniowa,Arabia Saudyjskai Turcja) notują od.
setek pacjentów ze zdro\ł](nprz}zębiem:dla \Ąie.
ku 15-18lat 35 75%;dla wieku 3H4 lata 3 20%;
z kieszonkami po\\'yżej6 mm: dla wieku 15-18 lat
0-1%,dla wieku 5H4 lat 0-9%.W krajach o ni-
skim produkciebrutto (Tajlandia,Chiny, Iran, Irak,
s}Tia) omz najniższ-lĄn(Indie, Bangladesz, Wiet.
nam, Nepal, Indonezja) stuicrdzono odsetek pa-
cjentów ze zdrcw}'rnplżrzębiem:dla wieku l5-l8
lat w przedziale 0-77o;dla wieku 5H4 lata G-2%,
z kieszonkami pondej 6 mm: dla wieku l5-l8 lat
0-2%;dla l,'ieku 35'|.4lata 3-327o.r5
Różnice te \Ą1.
nikają z innych zachowań proz.Ircwotn-vch,
warun.
ków środo$'iskoi\']ch,dieĘ i dostępu do opieki
stomatologicznej.
)l
 Badanie
kliniczne
JadwigaBanach

Wprowadzenie

Badaniepodmiotowe

Badanieprzedmiotowe

',.{Cprerqiad.zen,o
Badamic p o ti l.l,i
iÓto ił1'.]

Zasadniczl.m$'annkiem prawi.Iłorvego rozpoznana Badaniezacą'namyZ\].kle od posta\t'ieniachorcmu

cho.obJ. jest dokłailna znajomośćmetoil badaria sferegll pJtń, czy]iod zebmnia $l'wiadu (dIĄmŻe.
cholego'Postępw dziedziniechenii i nriazane]z ru4 ęs' Ro,, uniciq.znalzenieniu iaJuni. lrunimo.ie
tecbni]dlaboĘtorincj, osĘgnięciarr.mikrobiologii' żałować c/asu na jego przeprotadzcnie- Z lqtr'iadu
.entgeno]ogiiitd' o8l1rmnietfbogacĄ' \!' ostah ch zebranegoplfez lekarza w rozmo\rie z pacjentem
latach sposobJrozpozna\,aniachońb' lub o5ob4|ośdv\\/q'4 na].Ą u/}sl.r.inJnma'j.
\a|ł)l jcfual. /d$t/" I]a]rqla', ie nip muina doĘgqce obecnejchomby osobychoregoi jego ro.
ustalać ro7,poaunia na podstawielqników badań dziny Dlatego przeplo\t?dzenie anarnnez]rczęsto
dodatko\r.\'ch.\Ą'fględlieistnieniatego]ubinnegoolr.nie jest łat\ve.t"\'Inbaftbiejjeśliclol.lczyona choroby
jalru. lecz w1.lqczńena podstawiecałokztałtuoha. przeu,leldej'a do takich należąchorob]'prz}zębia'
zu kliniczneśo' !V odniesieniu do pacjentó\r z chombamijamy
obok \!ięc znajomościteoń. pmktycznc Zapo. ustnej,a szczególrńcZ chombąprz].Zębia, bad7o czę.
Zna ic się 2 obja\Ąamichorobowf,'mioraz umiejęt. sto zdaIzasię' żechol-"-nie potrafiok.eśLić dol.ładnej
nośćfcstańeŃa llynilólv badań i $''.''ciągnięcia dary poczatk.uc]lolobl'i dopiercszcuegóło\re p].tania
z ni.h logiczn}chlĄ'Iioskó\Ą'jest podsta{ą irluumo- badającego poz$alająna wfględniedoldadneokrĆś]c.
\\ani3klini(/ne8oi rolpo/nanialdioqn,.'Ą/' nie Cfasu \,v}'stąpienia piensz}'ch objalrólv Chodzi
^vhszcla o pż}'puszcfa]neusta]enieczasu po]a\\'ie.
nia się pie sĄ'ch obja\Ą,ów k}a\tienia z dfiqseł'ich
Nie ma, niestety,ściskh regu|doryczĘcych postępo. bó]ui obnęku orazruchomości lub zmianJ pozJcllZę.
Wania|ekażaW pooątkowychmornentachkontaldu b.]lub /ębo\r' l,Pl.E-rpo\Vinien pon'ol' tlposi".
z chorym'za|eł to Wznacfnymstopniuod osobowo. dzi'' r;qpo';"n'n". przl rn m popn.z za,lasanl"
sci' cha.akte.Ji doswadcze.a osoby bddd-qce,'nd. odpo\Ąiednich pJ.tń, musi staraćsięnapnr\lE.Izićrof.
czej postępujesię z pacjentern onieśrnie|onym,zaha mowęna \tŁści\letory Po uąśkariu od pacjentain-
mowanym,zt.udnością Wypowiadajqcym 5ięo swoich fomacji do1.\'czącJ,'ch gló\łn],'ch
skafg ]ekarZZbiel"ja.
doeg Woścach' a zJpe,nieIracze]z osobąpewnq ŚiF qrviad,
t.r' w ramach postępol,vania pedodontologicz.
bie,ldóra poprzez|icfneWift,tyW gabinecielekarskim nego, tinien zebnć ta].że .W.\}iad ogólnolckŹiski
zdobywadużedośw]adczen e W tym Względzie. umozli\łiajqq usta]elrieewcnfua]n],chchońb ogó|
n.\'ch,ich leclenia lub chońb q'Śemo\Ą.l'ch,któIe

55
 Badaniekliniczne

Dokładnywywiad dotyey:
skarg gtóWnych,ostatniegobadania ogó|no|ekar-
o c/ zdrowotnego skieooi ieqo wvniku, na7wisl.oi adres e|aża

llĄ
zaap|ikowaneIeczeni€
rodiinneqo Iub specjaIisty,
ogó|ne W odniesieniudo chorób serca, cukrzycy
(kontrolowana, niekontro|owana),chorób krwi,
chorób zakaźnychi skóry upoś|edzenia fizycznego
j umysłowego.chorób neuro|ogicznych(padacz-
ka), chorób uwarunkowanychgenetycznje(zespói
Aktualneproblemy Downa, Papillon-Lefevre, neutropenia,hypofosfa-
zdrowotne,zmiany tazja. zespół chediak Higashi itd'), statusu zawo.
dowego i socja|nego,pa|eniapapierosóWWięcej
u lekarzarodzinnego niż pół paczki dziennie, nadużywaniaaIkoho|U,
lub specjalisty $resu psycnrczne9o.

Ryc.4.1 Pacjentw gabinededomatologicznym.

mają up\Ąv na reakĘ$nośćtkanek pr4lzębia (na \l\.l[Lłl sT0]\I,ĄToL(XiIcZN\' hzlstępu.

prryLlad cukrzvra.óorob\ u]daduseĄow(>nacĄ'niG
upgol rR}ł' 4'l)' Nie be/ zrra(?enia jeśzebraniew\.
wiadu rodzirrnego'gdyżpredyspozycjagenetyczna
jest po\tażniebrana pod u\łagęw niekórych tlpach
zapa]ei plzJuębia(doka]Ło\aanai uogólniolrapo6tać
ag€Ewnego zapaleniaprzJzębia)'Zbieranie \Ąywia.
du powinno dotyczf także c4mników ryzyka (na
pryHad Śtrps.pa]eniepapicro<oll.inJekciawiĄsem
HIV AIDS) nabierająqchmraz więkzego anaczena
w Ptiologiińońb pr/Jzebid'\Ą w\'viafuiezwKńc rla.
leżyponadtou\'vagę rrachoŃby za](ame(lĄz\q HI\ł '
a to w celu mbmny zespołustomatologi@nego, rĘra.
)onego ru niebezpieczelisrlmkontaktu r lawĘ pa.
cjentaw gabinecieo pmfilu peliodontologien]Ęn.
DobŹe b]'loby aby paqjentzgłaszający się do ga.
binetu po mz pier.i\śfy na wiz}.tęotrĄTĘł do $yp€ł.
nienia kwestionaliusz zdowotny zanaczając przy
p},tanidch ..tał.'lub..nje.podajac jednocześnie swG
je dane osobowe.Kwestronańusztaki zawieradane
dotyczącechońb przebltydt obecnycĘ ich lecze
nia' a take eilenfualrrychnawków G)a]enepapiB
i]sóW naduz$vanie alkoholu).Prawidłowo\łykona.
ny Lwestionariuszpzedstawia IVc. 4.2.
L pd(jentd4|dslajq.e8o.ię na ponortn4ńz).
tę winno się tylko uaktuahić \Wwiad, p],'tającgo
o zaismiałe w międzyczasieprcblemy zdmwotną
stan upnednio lozpoznanych chorób, zmiany w le.
czeniu oraz o ewentualnąwlz1tę u lekaiza ogólne.
gor' 4. Pomo(n),mw pr/pprowdd/pniu l-akiegowl-
wiadu możebyć dołaczonywzó. karty pacjentape.
ńodontologicznego'
jqc do lqtviadu stomatologic lego na]eżyzapl'tać
pacjentao:
częstość odwiedzaniagabinetustomatologi(znego,
nazwisko popEedniego lekana stomatologa,do
którego uczęszczałi powódjego zmiany
. . przycz}Tręutraconychzębót
przeprowad,/onp/abiegi .hirugiczne w jamip
ustnej,
urupetnienia prctetycznei r,!su
czepy
leczmie ortodontyczne,
ze stronystawówskrcniowożuchwo.
dole8li\,{ości
!!ych,
i] zaburze a z€Rzo\Ąę'
rraw5/ki(zgĘr.taniezębami,zaĆiskaniezęMw),
zabiegi profilaktyczne (cfęśtotliośći metody
szcfote(,'kowania 7ębó$.uĄ,wanies}slemumię.
dzlzębowego do ocz3,szcza;riapŹestrzeni mię.
dzrzębouycn).
IiVWiad dotyczqcykontoli pl].tki nazębnejob(>
wiąfujew stosunklrdo wsz}tstkichpaqjentów:
. rlłrlnl plinIonoNT0l0(ilcz[- Rozpo.
czr,nając$vwiad i badaniepeńodontologi(znylekarz
po\"r'inien
uzlskać doldadneinformaqjedotycząc€:
do|e8liwości pa(jenta/e sbon\ pr/}"ębia
dotychczasoiwchzasadutE]'m]'rĄŹniaĘieny ja.
my ustuej.
ze strony prz!Żę.
Pacjentz€lasząjący dolegliwości
bia winien udzielić inJomlacji odnośnie:
l l początkui czasu ich tnaora,
] Wstępowania la1r"wień samoistnychalbo poja.

56
 Badaniekliniczne

za-- ali]! l]]l --!!!!!!a!!

F!-- a:]!a a:] ,-a !ar aflua a!
E- !
-3f 'E

t -9
- .9 E
tl e
L] : -9
-l ^.9
O
-]
-l : a
fJ ; U E9
rl ! g
rl 6 -'
Ll .9 e 9 .9
- a 'ó I
-
E €
s.
ś
e
ł F3
P
EĘE
= I
ł I
.9 E
ł 5
ł
== ł
d
p ł :g
r I35 T ł €P -
Ól. I 5ge- g ł -
ś; 9. e g
I P
=i
E U :9.€ =
B:: o o o ,) ,) 00{J o o o o o !

zao!aa!fr a !aft:l
FaaaaaO!! !lll:r
9
!
d:ę

E ;; E

E E:-e 6
€
^.:a+^. =
6 fi*
€
E 9Er x =
! :e: i = .9
P EE!€ $
Ę l3;.9
95; a
;
ł'
Ź
.9
s. E E:g;:
'- ':
;
e e
p
ą
iEE€ E I
= ł
E
ś

:Ei : * E Es , ; E = a
*: E
f !
==E
: BEE :
=
ł ł F q E E5 ;
3Ś ź a
źE ł ł ś I ! ; Y ; +ł E E

o{J o o o
a
i ' E E ł Ć o o .: =
'=Ę_aE
EśśEE
:ż'

6 E!aa- FE
Ry( 4.2 Kwestionarluv
zdrowotny
51
 I Badaniekliniczne

ŹE
ą. 9H'F
s

B
- E :p
EgE E E*€E
' E: F@ ą:
:a '. EE* E€ś FĘ
*;ĘEElTe:Ęś
:E

E
! b Ę1j.:JJ -+]J.; =!
o+E' <f

E
i
0
g
9

c
9
=
9
ó

I ż

B
z c
5
I
I
s
ó-
B
B
B
ż
o

0
0
=

E
f

)ó
 Ę
Badaniek|iniczne

wiającYchsię podcfasżuciapokafinówlub szczot. Na pieJwszej wizycie nie za\Ąszemozliwe jest

kowalia zębów okeślenie\łskaŹnikahigieny jamy ustnej (na przy.
cżykńĄawieniasq ciąeleczy z przerwami;możeto }iładWzodziejące zapalenie dzi4set ]ub przyzębia,
sugercwaćistnienie oloesu zaostrzenialub ismie. uogóIoiony lwsięk ropny w przyzębiu).Wlstalczą
nia cą'alnikauldadovego. \łó\aczasońentacyjne inJormaqje o mięl&im lub
bóIu i obrzękudziąsel Zminera]ŁowanFnosa.|zienazębnyrn.
Wstępowania owrzodzeńduiąseł,
ruchomościzębórl Badanieprzedmiotowe
wędńwki zębóW
obnażeńkorzeni zębów Badanie p.zedmioto\łepr4"Zębiama na celu ustaie.
obecności \lydzieliny rcpnej \'rkieszon]<ach przy. nie stanu obemego (st4fuJpra€sans)' Polvinno ono
zębnych, bć przepro$adlone w miaĘ możliwo\Li pr/y5wie.
$ystępowanienieprzyjemnegozapachuz ust' tle dzielnłm' bar.dzodelikatnie,abyńe sprawićcho.
Stan higieny jamy usttrej pacjenta odzwreiroe" remu Mlu. w badaniut]'rn poshrgujernysię ogĘda.
dla zakres zabiegów,jakie \rykonrrje on \'{ domu niem (inspeĆ'io),badaniem palpacyjn}'rn(plptio)'
w celu usunięcia pĘtki nazębnej. W prz]padku opukiwaniem (penj?^io), zm}słempowonieruaoraf
1łejhigienyjamy ustnejpa.j"nt winien b\( poin. mierzeniem (7'?en&ro'io).Aby uni](rr4ćblędu dia.
formowany o wzrcściena]daduczasu i kosztólg ja. gnoswcalego,prŹepm\ładzane jest ono we.Iługusta.
kie musi ponieść'Informacja taka może być do' lonegoschemafu' Najpierw pźeFowad7a się bada.
datkow]'anczJ,'IrnikiemmotJwując}.rndo zwięk. nip ogó|ne.zc va'egolnlm lwrd(eniem utlagi nd Zd.
szenia wysiłkuw celu utrz5'rn1t\aniaodpowiedniej chowanie się paqjenta'$,yglądi skóĘ jego t\łarzy
higieny jamy ustnej. a następniebadaniejamy usfuej,a zldaszczaba.lanie
ok€ślenia stanu higienyjamy ustnej na]eżydo prĄlębia' Badaniepżedmiolo$eobejmujeadrówTo
konaćstosującwskaźniki hjgienyjamy ustnej (wska. badaniezełnqtrz.,jak i we\łnąt-zustne.
foik ap.oks}.rnalnyp\.tki API \agI-angegoi lłsp.lub
$skaznik płJtki Pl'I wg si]iess i liie - Pl.I.) (patrz 9&n'rn'łNrnznrn4rRZUsTNE z\łracaslętu
Rozdział8)' WartośćWskaznikahĘiely winna być szczególną uwagę na| skó.ę twarzy, głowę,oczy
zapjsana każdorazowow karcie badń pacjenta. oko]icę prz]'uszną' nos i węĄ chłonne.Badając
obrazuje on stan .\Ął.ścio.\ły
popmwęlub pogorsze. skóĘ twar4, odnoto.Wuje się pżede wszystkim jej
nie stanu higieny jamy ustnej. zabar.wierrie,\aykwiB obrzęki' W badaniu gło!'!y
z\łTacasię u\'ragęIra ewenfua]ną bolesnośćlub
zniełształcenie,następnie przechodzimy do bada.
ooktadny Wywiad dotyczącyhigieny jamy ustnej nia ujśćnent! tójdzielnego (nad. i podoczodoło.
U pacjentarozpoc4najqcego|ecfeniepowinienobej t\ę8ooml /ębodolo\\e8o do|ne8o). W badaniuna.
mowaćnastępujq.eprob|emy: rząduufroku naleŁ, usta|ićg:lówniestan spojóweĘ
r popzednio rtosowanametodasreollowdnia i jej ich zabarvrienie,wilgotnośći obecność $'ykwitólv
@ęstot|iwość' W badaniu nażądu powonienia zwmcamy uwagę
. rodzajużylvanejszczoteczkido zębóW na kształtnosa,balwę skóry wil8otność błonyślu-
. (zas pośWięcony na ten zabieg, zowej oraz obecność .i\yk.witówwokół skrzydełek
. śosowaniedodatkowychpzyboów do oayszea- nosa i w fałdachnosowo"wargo\Ąych' Pżed prz}sĘ.
n.a pżeśżenimiędz}zębowych {nitkidentystyane, pieniemdo badania$ę/|ów l hloonJ(h' kończą(e.
gaoteaki międz}zębowąWykałaeki,szczoteaki go badanie fe\Ąnętrzne,zaleca się jeszcze badanie
pęakowe);jeś|izapześta| ich uż},Wania,
na|ełusta okoliry uszu' Niekiedy pacjenci zgłaszajądolegliwo.
& prrya}nę ścibólowe q/ch miejsc,jest to zwi4zanez d}sfin*.
sprawdzania sposobówposługjwania 5iędodat. cjq stawów sl.roniowo.żuchwo.i\'ych lub chombami
łowymiprzyborami m.ędzyzębowymi' ślinianekprz}usznych.

59
 BadaniewęzłówclrłolrnJ'ch jest ważn]melemen. chwie. odnoto\\'ujesię ełenfua]na obemośćplfe.
tem w postępo\Ąaniu lekaiskim' często są one pG tok, \Ędzidełek bocznych, a także prawidłowość
większone zań\łno w procesach zapa]irych'jak pźyczepuwę.Izidełka \\€Igi gómej i dolnej'
i nowotlvorcrwch'Badaniu poddajesię węĄ chłon. \Ą/edług Placeka i wsp-si,vlrńżniasię cztery typy
ne po.lżuchilowe 1bdi Lamphaticisubnkndihtla. przyczepu wędzidełkawa.g. Pier'\isfy t}p przycze.
rcs)' po.hń.lkowe (ndi ],lmphaticisubmentlles), pu \łystępujewówczas'gdywędzidełkowaĘi zloka.
jak i niekiedy ob\ł'odowe(kaIko\!e' szJ.ne' nad. Liot\anc jest na granil\ d-/iąslapvyl/epionPgo
i podobojczyko$eitd.)' Jeś|isq one powiękzone, na. i błonyśluzowej pżedsionka jamy ustnej.TYT dfu-
.
leżyspra\\dzićczy powiększe e jest zlokalizouane gi gdy wędzidełkopnyczepia się do dfiqsłaplf!"
(dotycląccjedncj grupy węzłówchłonnych)'czy uo l Zepiun.Bo'l4 ĘTie flecim !\Fd,,ide]].o prz!./.pia
gó|rrione(polr'iększeniewęzłówct onnych obwodo się do brodawki międf}zębowej'zaśw t}pie czwal-
\Ą5'ch)'Ponadto zwTacasię uwagęna ich spoistość, bm, tflv penetrującj.rn,brodawkęhędzidło$tlika
bolesnośćuciskowq,ruchomośći ich stosunek do do brodarłLimiedł,z.borłeim;ęJĄ .iPkd'/ami
zrastanrasię Z otoQeniem. przyśIodko\ł]Tni'
węĄ chłonnepowię]Śzone Z powodu ostrego Pży stwiedzeniu In lub IV t]pu pEyczepu lvę.
pru e.u zapdlnego .d nd ogolmielkie. bolesnci m. dzidełkanależyrł]'konaćtzw test pociągania(]łll.
chome. w prze\łlek\'ch stanach zapa]nJ'choraz Ęłdrome) w celu st1vierrizeniaobjawówblednięcia.
w pźcźutach no.lvohvorowYchczęsto zrastają się poluszania lub odl]M'aniai|ziqsław oko]icypato]o.
z pod:lożemi są rvórłczasnieprzesuwaLre'hvafde, gicznie pży@epionegowędzidełkawa€ lub jęz}.ka
iTr.rłG,lub niebolesne' lR){' 4'5' Te\l lPn \Ą\ka/an}jP\| ro!\nieżp17}
st$,ierdzeniu II t]'pu pfzyczepu wędfidełkawargi
B'ID'ł\IE \\T1\T{]\TRZUS'I'NI' Badanie MG do]nej,którcmu to\łaEyszypielwotńe lub wtóInic
ny śluzo!.'ej \ĄaĘ i pżedsionka jamy ustnei mzprr Zwężonastrefa dziastaFfycżepionego'
cz}na badanie wewnąhzustne'Przeprowadzasię je Wzmkorrc i palpacyjniebadamydz,iqsło(dziąsło
w śviet]e.Ifielrn]'mlub sztucznJm' brzeżne'brcdawki .Ifiąsłowe,.Iz,Ęsło pżyczcpione),
ogĘdającwargi Zwracasię uwagęna ich zabal' zwTacającuwagęna jego barwę, kztałt i przebieg
wienie, stopień wiĘotności,8rubośćoraz \\ylś'ity (obżpLlmidn} prem\|o\Ąe'/d]iko\Ąe. Ziamino\r.
i eu'enfua]nezabuuenia rozwojorve(rozszczepwaĘ. obecność pżetok cą'nnJ'ch,szrzelin Stillmanna lub
wargaolbż]mia. przetokirvaĘ i ich spojenia)' W ba. festonóWMc calla)' konsystencję,a za pomocąq'I.
daniu tj'm dokonujemyta]<że oceny t'ony śluzo$'ej ].iLa,
\łzględniekalibro\'vanej sondy jego sfemkość'
Ętów ust (zajadypęknięcia, nałżerki)'Następnie Badanie dzĘsełdoĄ,kiempozlrala na określenie
balla się r(e\\'nę|17nąpowiĆżL}Uie sa]g' uno\Z.]l jP ich spoistościlub ewentuaklie \Ą1vołaneob.ia.\łT'
i u]Ąvijajqcna zermątfl pa]camiobuĘk ($'ilgotność' knrawienia' Umoż]iłia ono ponadto stwien]zenie
zabań{ieniei stan strefu przejścio$ejIdeina).P.zy' obecności\lysięku w szczelinie dziąsło\Ą'ej, $'zglę.
)|epuiaido nicn! diagno\hlznei pozo.|alcjt,/ęśLidnie W kieszoncept]'zębnej lub dzĘsłowej.
pfedsionka jamy usfuej.tak w szczęce,jak l w zu. Z klinicznegopuiktu widzcnia pożadanejest ba.
danie ./proLo.,i streFrdria.la plz)(/ppionp8o.
Na]eżyocenić,czy jest ona {ystarczająco szeroka
BIednięciedziąsła (po*l.żej1 mm), czyjest zwężonapierwotnie (cecha
wr:odzona)lub wtómie (obecność wad zębow].ch
d2iqs|a
Ruchomośćdziq5ła i'łubzgĘzu umzowego'nieprawiilło\lypnyczep wę.
dfidełkawarg i,4ubjęfyka, nieplawidłowametoda
odryWanie dziqsła szczoteczkowaniauzębienia)' Dochodzi wóWczasdo
obnażeńzębalub zębóWw w1mikutzw recesji dzią.
Ry(' 4.3 ReakcjedziQse|pod.zastestupociąganiawargi sta. szerokośćstrefy dziąsłapEyczepionego jest
Ióżnic4 całkowite.iszerokościdziqsłai gtębokości

60
 B a d a n ikel i n i c z n e

kieszonek przyębnych pźy badanych zębach'

Najczęściej pomiar ten dokon}'$€ny jest rvobszarze
fębó\t siecznychdoln],ch,gdzie stefa ta jest często
,na.znie rucżona6' \Ą pr}!ad|u obc(noś(iniepra.
vidłowo pŹ}.czepionego podczas
rvędzidełka\Ą]a.gi,
.!.vl,kon}.!va
ia tzw tesfu pociągaĄra|pull.sunnrame)
można /aob\pn\n\\.ll obrebie dZidsld pl7}c?cpio. a
"
negoobjawj egoblednięcia.Amerykańscypeńodon.
tolodzy llaz}1vajątę częśćzrł'ęzonejst.e|J dziąsła
tz\Ąrwątpli(ą sh€fą dfiąsłaprzyczepionego'

okreś|enie
ruchomości
zębów .@r.

Do tego celu słuł również badanie palpac]pe. Ryc.4.s Ustawieniegiovly Ryc.4.6 Ustawieniegiowy
pacjertaprzy poniarze u- pa..enu prry pomia?e ru
W.|dnalh thoroboĘ(hprzyębiaich ru(homoś. chomoś.izębóW przednich chomośc] fębów w odcinku
znaczniez\Ąiększasię i z cfasem dochodzićmożedo W 9cfęce iżuchwie' bocfnym'
zupeblej niemożnościposługiwaniasię rozchwia.
n],TnZębempodczasaltu żucia'rozdrabnianialub
pĄkania pokalTnów' -
tr stopieńruchomości: ruchomość w łu}u>1 mm,
ale <2 rfuĄ
. trI stopień Tuchomości: ruchomośćw fuku > 2
Prfybadaniu ruchomoścjzębów moźemy posłułć się nrm i/lub w płaszczyŹniepionowej,
dwomametodamil lub zgodniez ł1tyczn],'r Niemieckiego Towarzy-
statycznym pomiarem ruchomości, stwa Parcdontologicznegoz 1988r:
dynamicznym pomiarem ruchomości, - 0 stopień: brak stwierdzonejldinionie nlchomG
Ścr,
' I stopieńi llyczuilalna ruchomośćdo l mm
oba pomiary możnaprzeprowadzićIęcznie lub w kierunl<uporiomFn,
za pomocaspecja]nejapamh]ry(Periotest)' Badając u stopień:ruchomość powyżej1 mm \Ą'kerunlrr
stat}'czny pomial ruchomościmożna$ykorz}stać poziomFnl
Ękojeść instrumenfu (luste.ka, zgłębnika)
lub palce m slopień ful homo\ poiawiajq(a się pry na(i.
\!łasnejĘki (Ryc' 4'4). Ptfy tak pŹeprowa.|zon}'n sku wJrg i ieA].a nd Zqbtrębyli,4ubruchomośr
badaniuprzyjmujesię w ska]i Hal]a,D: w kierunk1rpionołTm'
. 0 stopień r'uchomości: minimalna ruchomość lub Ętramiczny pomiar ruchomościzębów przeplo.
jej bĘ\ tadza się \Ąykor4stujqcaparatrrę mechanoelel{tro.
t I stopień ruchomości: ruchomość w łuku<1 mm, niczną aparatPeriotest (Ą'c. 4'5 do 4.?'

0 -08 - +09
I + 1 0- +19
Ryc.4.4 Badanietu- +20- +29
prfy ']ryj! Ękieio l +30- +50
gienxh (vW Rateit- Ryc.4.7 Wańości
ska]i ]chomości zębóWmierzonychPeriote
stemi odpowiadające
im k injcznenopnieruchomości
,ębóW

ol
 B a d a n i ek l i n i c z n e

RyC'4.8 Różnag|ębokośćkiesfonkipżyżębnej
na iednejz ba Ry.' 4.9a,b sondaperodonto|ogianamieźącag|ębokość
kie
j zęba.
danychpowierzchn .7onti pŹ}2ębne' a pld.^|dłowo -T"./(/o.a.ł keś7orce
b - nieprawidlowo umiesrczona
w keszonce.

Uruchamiany eleLhoma$et]'cznie i sterolvany wieEchń uwarun]<o.!ł'ane jest mozliwością istnienia

elektroniczniemłoteczekznajdujqcysię \t specja]nej ńa1ej jej głębokościna jednej z badan],'chston
prostnicy udeEa 16 mZ! w korcnę zęba od sbony (Ryc-,{.8).W zapisiediagamu w karrie pacjentaod-
pżedsionkajamy ustnejz częstością .l mzy na sek.un. notowujemyZbadanegłębokości kieszonki \tpisujac
dę.Na podstawie danych,mikmkom'
dostarczon},ch je po odpowiednichshonach.
pulAls\Lic/aIuuaio.. pPńo|e.|u' MiP.,7l /ą.ięone dokofuljesię sondąpeliodon.
Pomialu 8tębokości
-B
n granicachod do +50.ApaEt ten określailościo. tologiQną cechouEnątępozakończona,łprc.Wadzo
wo chorobo\te i,llub cą'nnościo\\ezmiany tJ<anek ną delikatrriedo kiesfonki na głębokość uT'czu\łane.
plazębia, łąonie z kości4u]tDstka zębodołowego' go opolu sta.lvianego pżez dno kieszonłi-PżJ.rZqd
Niestety .iegodość$lsoka cena cz}ni go nie.lostęp. pomiam\ty\\plo\ła.lzamydo kieszonl{ipod nie.lriel.
ni'm dla.\łielugabinetówpeńodontologicznych. kim kalem onsiPflL}lniP \Ąf7ne),.l 'l.lilepiPj '.o\\.
nolegledodĘiej osiĘba (powieżdnia waĘoŃa lub
E] Badanie rowka dfiąslowego gdvżtuvskrmtrtótrrzu.n.l'i.
polioloua i ię,1].osa|'
kieszonki dziqslowej i/lub przyzębnej mniejsz}blądpomjaru(R].' 4'9)'

Badaniew lt.arun]{ach fiłologicmych rowka dfiąsto.

wegolub szczelinydziąsłowej, Zaś w warunkachpato. Aby niepominąć pomiarużadnej z kieszonek pŻyjęto
'
]ogii plzJzębia keszonki dziąslolvejVlub pnrzęb. stosowaćzasadębadania oddystalnejpowieżchni ostat
nej? jest jedna z najistotniejszyĆi (zęści
badania niegozębaw łuku,idącod strony prawej ku |ewej,bądź
prZ]zębia'z l.ilinicznegopunl.tu \Ąidfeniajej głębo. odwrotnie- oddfie|nie
w szczęce,oddzielniew żuchwE.
kość1\'\Ąafunkachfizjologicmychwahasię od 0'5do
2 mrn, u osób st.uszych przfimuje się głębokość
w kieszonkach pŹluębia hfonowcólv na\ł'etdo Siła użlta do zgłębnikowanianie powima b}ć
3 nrm. Rcjcstrujemyten pomial oddzielrriedla każ. \\ięk\/an' 258''.\b}jPj nie pnelru 4l. nale)5r9.
degozębai oddzie]rieod stroĄ' policzko\łejijęzyko. konać kilka lub kilkanaścjerazy próbę podpaznok.
lej w częściśro.lkowejkomny Zęba omz na po. ciolvq'Polegaona na umieszczeniusondypeńodon.
wierzchrripoliczkowejod stmny blizszeji dalszejpo- tolo8icnej pod pbtkę paznokciowądo momentu
\ieżlhni .l\C7n1'Ó'W |en.posobo|17\mujPmyodczrrciabólu' Jegopojawieniesię Wskazujena pŹe.
4 lub 6 wańościgłębokości kesfon]d pff}' jedn}m ki.oczeniesiły25 g. Prfy badaniu głębokości kieszG
/ębie.Bddanielo \\ ld]].umiejsld(h tpi samejpo. nekpvyzebn1rh należ1 iedno(lp( nie odnotońa(pG

62
 postu€ującsĘ skaląs.stopniowq, z użyciemspecja]nej
cechowanejsondy (dębnik Nabelsa)Byc' 4'10i 4.1l)
pneraczonej \d.tcnic do badaniatakirh mjeis,:
! 1 klasa (slmbol F1) - sonda uprcwaalzonaod
tron) predsion].ajam\ ustnpjwprpŚtżeńmie.
dzykoEenio\'r'ąpenetTujena głębokość l/3 szero
kościZęba(do 3 rnm)'
Ryc.4'10K.|iblowanyzg|ębnikN.bersamierący utlatękości .' 2 k|asa (s}łnbolĘ) sonda i!ni]<aw przestrzeń
8Jębiejniż3 fum. ale nie penehujejej na \Ąylot;
.1 3 klasa (s,mbol n) - sondapefletrujeprzestrzeń
jawiąjąq się objalt,k.wawienia.Świadczy on o czyrr. międzykorzeniowqna \aylot.
nyn plocesie zapaln].mtoczaq.rnsię \'r'obĘbie ba.
danej kieszonki' Jest on także ważn}łnWskaŹni.
kiem tempeutJ'cznyn' Ustqpienie kwawienia przy W zaawansowanej chorobiepŻ}zębia, W obrębiezę
ponołn}m zgłębnikowaniu kieszonti po zastoso$,a. bóW tżonowychdochodzido zniszaenianie tylko
nej terapji świadczyo jej skutecmości.8 dziąsła,a|ei tkankikostnej;ods|aniasię WóWCfasich
Pomial głębokośc]ikieszonek powinim byćpŹe. o|o|io międ.,ykozeniowa i hvozą sięw obębiefę
prowaiIzonybaldzo doldadnie,nie ty]ko ue wfględu bów vfonowych w żuchwietzw bifurkacje'zaś
na ustalenie foLpoma a i rokowanie, lecz tałże W szcęCe- t fukacje.
z uwagina śledzenie postępowchoi]by plflrzębiałub
leczenia'Niekedy zb'laszczailla oceny wytików le.
aenja' pozapomiar€ m 8|ęboko.( i kies/onkipowin. G ocena stanuuzębienia
oo dokonaćsĘ pomiaru k]inicznejutraty przyczepu
Ęgnotkankowego' Waltośćuhaty tego pEyczepu Bierzemy tutaj pod uwagęliczbę zębów obecnych
obUgam!popnpl doli(zeniedo 8|ebokos( i kiPsón. w jamie ustnej,ich kontakty z ZębamipŹeciwstaw.
ki* odlegtości'brzegdziąsla- połqczenieszkliwno{e. njĄni, stan .\ł]p€łnień - szczegó]nie klasy I], m
Eentowe' W prz]'ladkach,w }dórychbraluje punk. i v omz ocenęzębówzmienionych choltbo$'o, uzu"
tu odniesienia,jakim jest gmnicaszldi\łnccemento. ppb ony(h lub pokra.tv, h koronamiprotebonlmi.
E. konshuuje sĘ specjalnąsz5nęałrylanową. a takżestan uzupehrieńprotetycznych.
MożesĘ jednak zdar:Zyć,źeokolicamiędzykone' odnotowujemy ponadto obemośćwad zębo.
j'rłŹ. w obĘbie której doszłodo ńznego stopnia ltYch (stłoczenia.obmĘ \Ą,ychylenia)'wad zgĘuu
ń.tlql kości'poh]ta jest w da]sąłncią$ dfĘsłem. i korzeni zębów Bardzo ważnącz}nnością jest rÓw.
ien uwko&"nia miPjv międ/ykoŹenio$5c} pG nieżustaleńe mdząiu zgryzuoraz WkrTcie węzłów
byćpoddany\,nildiwej ocenie.goceniamy je urazołlych.roBadanie przeprcwadzasię Zapomoca
p\tki wosku o szerokości5-7 cm. lekko rozmięk.
czonejw ciepłejwodzie lub ko]orowejka]ki od naj.
gfubszej do najcieńsfej, w ostatnim etapie moż]]i.
wie dwukolorowej.Z\amcamy ń$'nież uwagę na
ścieraniesię zębów (obrosio),Ltóre możebyćobja.
wem bmksizmu.
Niezbędnyn uzupełrrieniembadania podmioto.
wego i przedmiotowegojest \aykonaniezdjęcia ra.
diologicznego, którc jest niezastąpioną pomocą
w \łyk]Ąvaniu i ocenie stopnia zaawansowanta
zmian chombowch w plz]zębiu.
łc 4r 1 fg|ębnikNabersa
W bifuńGcjizęba36' t Wańość
pomiaru pEyzębnejdo
od dia kieżonki bż€ g u dziąśla.

o5
 Badanie
radiologiczne
Joannaszymańska
l Metody badańrentgenowski(h
l Moż|iwości W periodonto|ogii
ocenyradio|ogicznej
! Monitorowanie|eęenia
I OgraniczeniadiagnostykirentgenowskEj
Badanie radiologicznejest wainą metodą diagno
stycżnąktóra uzupeh a kliniczne badaniepacjenta
ipomaga u usta]Pniuv!ąaścilleao mzpoznania'
Przydatne jest w dia8nostyce chońb prz],zębia'
w l.tórych dochodfi do zmian strulĆu.rykosmej.Na.
tomiast w patologiach,w ktdVc.h zmiall koshych
nie obseiłujemy pozwalana ich \aylduczenie.l'2
Metody badań rentgenowskich
I zdięciawewnątrzuśne
w schoizeniachprĄuębia bEeżnegonąiczęściej \ty.
torzysĘ'rvanesą zdjęcia wei'nątlżustne _ zębowe
i 2€ Ą lo!.o.Śkr4dlo\Ąe. z /as|o.o!łŹniem
napię(ia
trądu lzędu 70 75 kv
zĘBowE Mogą byćWykonanetechnik4 izome.
Cieszyńskego olaz techniĘ Ęta prcstego'
ie ( oral . /ęś(ici s|omalo|odz)w}|.onujq|co
i zdjęi tłę 14".n,.1-. 8abincld(h w}posażo.
w splzęt l€ntgenowsk. Ważnejest pozranie
technjk ich u'ykonania,aby mialy
moj,lilvienajwiększąwartośćdiagnoswczną.
obu technikach ważnejest ustawienie orto.
promienia centra]nego,czy|iprcstopa.]łe
i danego $ycinka łuku zębo\'|'ego
\łraz
i zębami. Prcmień środkow biegnie
powierzchni stycznych zębów Aby unskać
ienie ońoradia|ne trzeba zat|o.ol,racodor.
ie ĘĘ w ptaszcz]źniepoziomej w stosunku
ii środkowejciała.Jest to tał zwana skala
szczęka
Siekacze 0
Klv 60-750
Przedtrzonowce 70 800
80 900
rv\tększość apalatów rentgenowskichjest zaopa.
tfzona w skalę poziomą tużprzy głowicy ułatwia
ona ustawienieoltoradialne pmmienia środkowego
dla posz(zegóInychzębów Częśćapamtów tałiej
ska]i nie posiada i odpowiednie ustawienie Ęta
w skali poziomej zależyq4ko od dośWiadczenra oso.
by \łykonującejbadanie (k4t ustawia się w przltli.
żeniu' ' odch\ |erriPod projekcii ońoradialnei po\ o-
duje anie]Śztałcenieobrazu vr postaci \ay.lłużenia
jednej czsci zębaoraz shceńe innej.
W tecbnice k4ta plostego (ńrł'noległej)błorra
renĘeno\,Vskaumieszczora jest ń.wnolegle do osi
długiejzębą a pmmień centralrrypada postopad]e
do powieŹc-lrnibłonyńg i osi długiejzęba.Ah!' !\,yko.
nać takie Zdjęcie,Hisza relrt8enoraskamusi być
umieszczona \^rspecjaln}'n tŹ}madełkq kóre
utrz}maniepłaszc-x'myfilrnu ń\anolegle
urriożli\ir'ia
do osi dłĘiej zĘba.TżFadełka są odpo\r'''iednio
przJstoso.wane do poszeegó]nych8rup zębówszcuę'
ki i żuchrt5łPozwaląiqone takjt na uf}skanie $,łaści.
wego padania promienia centralnego (pod kątem
pmstjr1r)dzięki pierscieniom,w których r,mreszcza
się fubuslampy w badaniachtą techniĘ łażnejest
również,aby pmmień centralny padal ortola.lia]nie
do stycalej danego$,ycin]€ hrl.rlzębowego.
65
 Badanieradioloqiczne

zastoso\łaniew.taściuych Ętów ustawienia lampy

rentgenowskiej'które okrcślaskala pionowa' Kąty
\ł]'liczone:
te został odpo\Ą'iednio

szczęka Zuchwa
+300
+400 -100
Ry!5'1 zdjęcie W!k& -150
Kły +50o
Siekacze +550 -200

zglyfu- okreś|a
p|aszc4zny
W sfoę.esąto kqtypo!Ąyżej
p|zFębia bftfnego' (+)'
sięjako Wżuchwie poniżej
plaszo}zny
fgrFu jako(-)'

l€psza jakość obrazuw badaniachĘ teÓnĘ \ĄY. W technice ifometrii cieszyńskiego wĘka prG
raza się lv minimaln1nnmietształceniuzalysórv Pa mieniowaniajest skemwana na dwusieona i głów.
^'Źlaona moni|om$il.pnebiegchorobri |erzenia. nie korzeń omz ńenchołek zęba'Przy takim usta.
dającza kazdjłnmzem poń\łnl\€]ne zdjęcie'Powta. wienru geometry(znj,mdługość zębana Zdjęciujest
na}rośćzdjęćjest największazaletą tej techniki. pońvĄrya]na z długością rzecz}tvisĘzęba,ale po
Umozli\\'iato Zss'ndrronizowanie tubusaf trzJ.rnadeł. /iom przyzębia nie ipsl dobrze uwido(Znionj'
kem i fi]nem - za każdj'mlazem zdjęcie.\Ąykonane W technice tej łatwiejjest o nieprawid]łoue ustawie.
jest w taki sam sposób (Ryc.5'1). p
nip lampy ni.i w tet hni( l.ątd pmsleao' ob.erwujc-
jest
Zaleta tych zdjęć teżto. żekość jaEmo\aa rfu' my $tedy oblaz powiększon]ł pomniejszony lub
fuje się ponad$iefichołkami zębówhfonouych. zniekształconyDoryczyto ^!.laszcfazębówwieloko
nenio\łych (głó.WniekoMeni przedsionkowych),
W technice izometrii ciesz!ńskiego łatwiejo btędy a takżestnrktul beleczkouych czy ub}tków brzegu
ze wz€Iędu na sposóbłrykon]''\Ąania fdjęć.homień uyostka Zębodoło\'r'ego. Jeże|ipromió cenha|ny
centra]nyw płasfcfyźniepoziomej pada futaj ńw. pada pod Ętem.!Yiększr,'mod prostego(mzwartjm)
nież,jak w tednice kąta prostego,ortomdialnie, w stosurrkudo dwusiecmej Ęta za\tartegomiędzy
czy]i zgodnie z promieniem kołado badanego*y. osią klszy a osią zęba,otElmamy sloócony obraz
cinla hrkuzębowego vu'eLi |ubżu(h$' Powinien badanychzębó\łrGdy rratomiastpromień centralny
takżepadaćprcstopa.lledo dwusiecznejkąta zawar" będzie padał pod kątem mniejsz:łn od prostego
tegomiędzyosiq długązęba'a osia długąbłonyrent. (osĘm), to na zdjęciuotrz}Tnamyrwdłużonyobraz
genowsl.jejumieszczonejZazębem'Warunkem ta. zębó.wzatem kofzjłstniejsz4metodąw dia8nostyce
kiego uloerurkon'ania pmmienia centralnegojest schorzeńplzylębia jest metodaĘta prostego'

R{udzielczość obnzolłEnia uzyski\tanaza pomoca

Kqtyw ska|ipionowej Ę j€ d nakty|kop|zyb|iżone'
Pa
cjen(iróżniqsięm|ędzyŚobąnapEykład ustawieniem
i pochy|eniem posz(zegó|nych zębóWDlategokażdy
pacjentpowinienbyćustawionyW tej techniceindy-
widua|nie'Kqtyw ska|ipionowejsą wóWcfasty|ko
WskazóW|ą i moż|iw€1qod nichodstępstlva. Niepra.
widloweustawienie |ampyW pioniemożepowodo.
waćskróCenie lubWydłużenie obrazubadanegozęba'
zdj* .wewnąt.zustnychjest badzo .ltlsoka, istnieją
jednak pewne ograniczeniatej metody Wymka to
z ńżnicy gnbościstfuLtul uwido(znionychna zdję.
ciu - szcuegó]nie
zamaczasĘ mala grubość b.fe€u kG
st]:regona poziomieprzegńd międązębowch' a du.
żowiękza rrapoziomiewielzcholków korzeni.Dlate'
go naleł rtT'konaćzgodniez zapotfebowaniemldi.
niczn}'rnpmjekcjęwierzchotkowqlub projekqięna
brZeg\\TTostkazębodołowego alboobiepmjekcjejed"

56
 Badanieradiologiczne

użlwanespecja]netE]madełka' w kóITch Z jednej

stion]*umieszcua sięL}łonę rentgeno\t,sĘ.a z &ugiej
stron] |ubu<Lamp}ń€ ' LLjękj'7pmu ol \mui' m\'
jednocześnie odpowiednieustawieniekliszj' olaz kie'
runek padaniapmmienia.łtmień centra]nyskiero.
wany jest pod Ętem +10ow stosunl.udo plaszcz!.
zny zgr}zo\Ą€j.
Zaslo.ornaniet.j melod\ pn/walana ograni.Tp-
nie ]iczbyzdjęć jedno zdjęcieshfyd]owo.zgĘ.Zo$e
Ryc.5'2 zdję.i€,grJ,2owo'skzyd|owe' Widocf' zastępujedwa zdjęciazębo$e' ł4czy się to Z mnie}
na górna do|naoęśćbreg! v!ryrcstka zębodo
loweqo, r dobrze zarJ owan),rniblaszkamlzbi szj,.rnnapromicnio\\'aniempacjentaolaz oszczędnc
!m] fębodo|ui p'feglody mĘdłzębowe]' ściąblon rentgeno\Ąskch'szcą't korzenia, a zatem
i plz]'zębiewieŹchołko\ł€ pozostajajednak nre.$''l.
doczne(Ryc.5.2).
no(7eśńe'Nlożnateżw zależności od skielD$anE Wskazania:
zrnienić lvarun]d c]rspozJ'cji dostosować kV - wYkG wczesncstany zapalneplf]'fębia bneżnego,
n!1!aćna plą.ktad- zdjęcia,'ban]ziejmiękkie'. (JkY) zmianyw plf]u ębiuo mniejsz]m stopniuzaa\Ąan.
lub ldjęcia o więkzej htlrrdości(,|k\). sowania,
\a zdjęciachrtt'konany'ch,'mięL&a,'technika wi. ch Zapaleniom
tylo]'Vv"aniecz}'rnikó.!vspżyjająC}
do<znesą lepiej shul1ury pI:,}fębia'gd1zuwidocz. prĄuebia rlogj |.lmieni.l n.l/ebneBo. niepm'vi.
ońją się lttedy naivetcien]<iestnrl<tuĄ'bcleczkowe. dłoweł$etnienia i uzupcłnienia protet]''czne,
\a zdjęciach,.h\aldych,'cienką odwapnionakość próchnica wtóma i na po\łieżc]rriachsB'cznych'
możepozostaćnic!.vidoczna''3'a r Przecirł{skazaniaI
zaalransowanezmiany w prz}zębiu (zdjęcleurfl.
! sxłmlorr'o'zcRYz()\\:E Jest to rcdzaj daczniajed}'nie1/3gómej częścikonenia) '
tdięć \!'ewnątrzustn]'ch. na któĄ'ch widocznesąjc. f espołyendo.perio'r.2'4'5
ąnie korony górnych i dolrrychzębówodcinkarttaz
r bi egiem W]Tostkazębodołołgo' E: Radiograliacyfrowa
Blon\ n nlgPnotl'\kll\]dada.iqs lcn.po.ciL,że
przylegado r]owierzchnijęzvko$ejko.
i dolnaCzęść Zdjęcia weunątrzustne zaló\\.no zębowe, jak
zęMw dolnych, gónla latomiast do powieżchni i .Lrrl dloxovgrlroue moipm\!\yLonl\\a,/.rfn-
zębórvgóm1'ch'Klisze majq skrfy. moĆqladiogtafii cyfrowej' Do radiologii stomato.
k1órepołożone \r plaszczJźnie
zglluowejodpo. logicznej cyf.o\te obrazo\ranie zostało \ł!rowa.
utrzlrnujq fi]rn.Do tego celu mog4 byćteż dzonew 1987r (dr Mouyen).Nletodata porwala

b,( Zdjęcjawewnqtf,lnn€ \Ą}konanetechnikącyfrową(GENDEE'a ka|ibrowany znacznik(kó|ko)pofwa|ana do'

pleqzyjnychpom]alóWib pomiarydokon}Ą,vane na monitoŹekomputera; C-U&ie prograrnuVix.\4n(GENDEX)do
i zdjęcw systerniec!4ro\Ąym Wykresana ]fy gęstości
W"d|użlinii poprowadzonejprzez!,vyrostekzębodo|owy'

67
 Badanieradiologiczne

na precyĄ-jnepomiaryi zapewniastandardytech. stoso{aćfiltrację i $mocnienie bĘeżne- dzięk

niczne. \\ie wszystkch systemachc-\'ftowegoobm_ temu ufyskuje się lepsze u!.'idocznienieblaszek
Zo$ania film do zdjęćzębo$ych,na którym po. zbitych,
\,'stajeob.azutajonybadanychstruktur,Tostalza_ obracaćobrazgóra - dół i prlełqczaćna negao}'
- Poz]'fY\r
stapiony p.Zez innego t]!u detektory promleluo.
wania ńg umieszczonew jamie ustncj' obrau rtg oprcgramo\\,anieumożli\Ąiaalchiwjfację Zdjęć,
paclento\ll
danegoobiektu zosta.ienatJchmiast przetworTony wpmMadzaniedan5'chchoregooraz list)'
ord/ moip Archiwizacja zdjęćna d]'skut$ard}n pozivala mo.
i usioa'rni.-lsię na pIlanie monilor.1
bJ'ćpżecho\t.1'.$any \ł'postaci c!'frc\lej ' Uzyskany nitolować leczenie peńodontologicznĆ'PIży kolej.
pokazaćna monitone
lta monitorze obraz jest dl,lamiczny Parametr! nej ńzJ'cie pacjentamożemy
.
mogąbyćodpoł.re. szystloe etapy jego leczenia Z Zaanaczonqchlono-
takiejak: kontrast'nieostmść
q.ITowej
dnio rcgulo\'.ane'zatem jakośćzdjęćjest lepsza' logią zmian' Uzyskany obraz w technice
| ż]'.iP Iei mplnd\/mniejtzandpromipnio\Ąanip możnateż!.v.1drukować na papieże' Technika nie
pacjenta (obniżenie da\t'ki rzędu 60 90%), gd:ż l'1maga. hemi.zneiobrób|.r /djęi.a /dIemni. po.
jest
czułość czujnikówi pl]tckjest wusza od czułości tMeba ani ciemni, ani odczJnnikó1.':Nlożliwe
obrazui dan}'chna o.lległość \'. celu
filmu rtg' Niższa dawka plomieniowania 8w.aran. teżprzes}.łanie
T,E9lo ll
trrjącacfltelny obmzńg, umozli\tia'jezcli jest to konsultacji.o
konieczne,Kykonanie wiclu ekspozJ'cjipodczas
_l-i i:i:: :- lr_
jedlego leczcnia.Czas ekspoz]'c.ii ul'nosi 0'02se' :al ;ri: i:

kundyr
naj1\.lę.
oplócz korekĘ kontrastuobrazbadanJ'chtkanek Mimo, iZ zcljęciawe\tnatźustnedostarafajq
d.rl.,Piobrob'e terlx '/nei.(o md cej informacji, to w diagnostlce chońb pn}zębia
mo;ppodlp8.r,
dużeznaczenielv leczeniu periodontolo$can].m: znataĄ rólr,rrieżZastoso\Ą'anie \Ąarstlvo\teZdjęcia
-pdnlomo$dti(/neldięliJ lc mai.l
możnadokonaćpomialóu'po Liniachpmst].ch.za. /PMnq|l'U\lne
niż
k7,]'wionychomz pomiafów ĘtóW (na prz}'kład mniejsfą zdolnośćod$'fom\lyvania szczegółów
pomiary ub].tkó\r poziomych i piono\łych).Po. Zdjęcia weunątrzustne, jednak całościo.fa ocena
jest w schożeńach
miaĄ. są dok]ladne.poniervażrra każd]m zdjęciu aparatu stomatognaB'cznego
jest znacnik o okrcślon]thul.miaEch. Po w5.ko. plz}zębia baldzo ważna. Na zdjęciach pantomo8ra.
naniu ekspozycji'dzięki odpońe.lniemu oprogt?' ficzn1'ch nie ma rólmież moż]ifości dokonania ilo.
jest pol.'iększony
mo\\'aniu.ob]iczanejest po.wĘkszenie,jałiemu kładn}ch pomiarói\l gd]'f obraz
uległznacznik i w tald sam sposóbkory'gowanesa o około 15%'
pomiaĄ' jnteresującychnas stfuktur' Zatem u]r Je.l ln powi.L\/PniP rn'dnjP. \tiek5/'F\ $\TniJ-
plono\lTan
konane pomiar1sąnieza]eżneod stopniapowięk. Ize poziomym, a mlxejsze w l[mrarzc
poNĘkszenia w d\róch
szenia czy pomniejsze ia obrauuir trakoe uT'ko_ lvsk.utek ńeróunomiemego
n]1rElliaZdjęcia(R]c' 5'5ai b): \Ą)miafi. h n;c s.,łodtsoPone ne' ^\Vi.l. \\lmjan'
po\iększać odpo\riedniefragmenw - ocenajest bailan].h struktul a także $.\stępuje zniekztałce.
wtedy doldadniejsza, nie obmzu (RJ,c.5.4aib).
oglądaćobmzw odcieniachszamści lub rrpIowadzić ZdjęCia pantomografi czne \\.\,koĘyst!'wanesą do:
kotory(ednakote kolorypojawiająsĘ \'.miejscach ogólnej oceny kościi żuchuy i szczęki oraz stanu
ojednako\ręjgęstości), coprz]'datnc.iest głó\łniedo uzębienia,
ocenyosteopolDzyi osteoĘl o8ulncio. ent .IJ nu pżwębidb|/"żn"Bo'
plzyi\sz!.
dokonaćpomiarów gęstości'co umożLir\iaja1!.1," jcdnoczesnej ocenyub}tkówkostn]rh
kresy analizy gęstościwzdluz \wrcstka zębodoło. stkich zębach,
wego(R}(.5.5c), oceny osteoporof -vogóLnoushrojo!.|ej'
można u\Ąidocznićzęby oraz ub:'tki kostne !^!kr}Ą\dnia( /!Tnikó\\ .nr/viaja.\. h rol\.oio'\i
obrazie.,pseudo 3D". stanu zapalnego prz}zębia.

68

Ryc.5.rta
i b PantomogEm.
Przewlelde pŻFębiabr,eżnegoUb}.tkipo
zapa|enie
obecnie możliwejest także iłykonanie zdjęcia
panIomogra|]c7np8o $ Mel\ii .}trowpj.Jałoii pan.
je.|
tomo8rumu utedy dużońekza. moźnają po.
prar ir iui poba,Janiupd(ienLd..r Lakie dokonlT.di
komputerowegoprzetwarzania obmzu, jak ma to
miejscew pŹ]'padku Zdjęćzębouych (Ryc' 5.5).
Moż|iwościoceny radio|ogiczne|
w periodontologii
Na zdjęciu rcnĘenortskim \tTostka zębodołowego
o.€nie podlegają:
t tlGn]ri t\ła.de zęba,
l kość.$'yrostka zębodołowego,
. szpara ofębnowa,
. @rnniki sprz].ające rozi\,ojowi statru zapa]nego
przlzębia.
zańMo częścimiękkich (dfĘseł),jak i zmian
nich uystępuj4cychna rentgenogiamieuwidocz.
ore możemyTkanki miękkie przepuszczajqpro.
anie rcIltgeno$,skiei nie dają obrazu na ]diszY
o(cnd 8lebokoś(
i kies/oneL dZi.]sIo\^ych
ora/
ie8u brzegu dzĘsla podlega jed}.rie ocenie
EoRoN-^ w obĘbie koron}' ocenia sĘ Zaslęg
priduicowycJr (ich stosunekdo miargi),co
'naoenie w diagnuowaniuzespołówendo.peńo.
ie podlegatakze polączenieszkliwnocęrnentG
Jego obrazmoźćbyćualdóconypopnez występu.
na po\Ą,ieŹchniach
i omz\Ą,ypeŁrienia swcz.
w pż!pad].-ukomn pm|PtJon}Lh o(enia sj\
przyIe8anieomf ich wp\'\' ru przyfębie'
tsaoanre
raotot09lczne
Ryc.5'5Pomiary dokonane nazdję.iu
pantomogEficzn}m prfy ułciu radio.
row€ j (GENDEX)'
grani.r'f
E xonznŃ' Na podstavie zdjęcia ocerrićmozna
ksztdt koEenia oraf jego dłueość(mierzy sĘ ją od
sze1tu koIzeniado poĘczeniaszkliwnotementowe.
go).Analiza obmzupozualana wykycie rcsorpcji,hi-
percementozyzmianw oko|icachńfkacji oraf Zapal.
ocenie podlega
nych zl[ian okolowierzchołkow5rch.
też Śosunek częścize\Ą,nątizzębodołowej zęba do
c]Zęści
r,ve.\łnąhzz
ębodołolvej'
fi xośĆ\r.rrrosrr<'c.
ZĘBoDoŁo[]EGoNa
rentgenogramieuwidaczniasię jed}ł e kość\,l,}Tost.
ka zębodoło$,ego w obĘbie pżegńd międzJzębo.
\ĄYchi ta jej część
podlegaocenie.Pozostałaczęść'
rzutująca się na koźenie zęMW pozostajenreM.
doczna.Kośćsldada się z isto|y gąboastej i zbiĘ.
Istotagqbczasta$],pekńającapzegmdy ma budowę
be.leczeĘktóre ułożone sa r€gulamie otaczajackost.
ne jamki i twoŹąc rnniej lub bardziej gęstąsiatkę.
U osób młodychsiatka ta ma €rube oczka, z upl],.
wem lat oczkazmniejszajqsię,a obrazkościstajesię
mniej przepuszczalnydla prcmieni ńg' Na podsta.
wie $yglądu istoty gąbczastejmożrrawnioskować
o osteopolozie.]Śota zbita w pżegrcdziemiędążĘ.
bowejodpolviadablaszcezbiĘ zębodołuorazblaszce
zbitejprzegtodymiędA'1Łębo$'ej (linijnycień na bĘe.
gu kostn}trnmiędzysąsiednimizębami).
Bla\/ka,/bila/ębodołu lo liniin\ Lień olal7ajqq
korzeń zęba. od sbony korzenia graniczy ona
z ozębna,z dngiej strony Fzecho.Ifi w strukturę
kościgąbczastej'Badarie przebiegu,kształfui regu.
lamościblaszki zbitej zębodołui pŹegrody między.
/eboMejiesIpodś|a$a rddjo|ogi( /ne8oro/pozndni.l
patologii w pżJzębiu'
69
 Badanieradiologiczne

na
1łlszperr.rozĘs]{o\\Aozębnawidocznajest
rdję.ia.h ia|o linjinc pęeia(nienie nrzebie8dia.e
od szyjki Zębado wierzchołkakorzenia, pomiędzy
blaszką zbiĘ zębodofua kostniwem zęba.U osób
mtodych ozębnaprzy szyjce oraz przy !ńeŹchołku
możebyćposferzona.w zębachdojŹałychozębna
jestjednakowejszemkości (0,0M,39mm) w zależ. Ryc.5.6 Oblaz rentge
noś(iod wieku' \Ą okr\ie njcu|omnwane8oi fue. novvskizdrow€go pżFt
bia b'zeżnego'Dobrzeua.
zamkniętegowielżchołkaozębnajest poszerzona, znaaone bla'k zbite zę.
( o moie sugercwa.5unl rapatnepn.'zębiawierz. bodołu,prawid|owaśruk'
chołkowego.Konieczra jest wtedy dokładnaocena t.rraiśotygąbaaśej'

blaszki zbitej zębodołu. Szerokośćszpary ozębno.

\\'ej Zaleł jednak takze od innych cz]''nnikóu od
uC|awienia/ębarl rębodole.cn b/la|fu kor/Pnia
oraz jego przekrcju. Wnioskowanie w pen'nych
przlpadkach na podsta\Ą'ieszerokościszpary ozęb.
nej możebyć ątpliwe.
. cnT,IxIK sPRZr'J^JĄcERozwoJolvl
ST.ĄN'flZ'I.PA]-NEGo wśródnich na]eżybraćpod
uwagęobecność kamienia poddziąsłouego,a ta}że
nieprawidłorlolr5'konane (nawisające)bIzegi uy.
pehień i koron protetycznych' Diagnostyka Ech
zmian jest moż|iwajedlmie pny powierzchniach
stycznych.2,13,l4.1s
3.; ob]az ńg zdrowego przyzębia
brzeżnego
Na zdjęciu IĘ możemyjed5nie o€niać ele-rnenty
podparriakostnegoomz tl€nłi t.Wardezęba.Zmian
dziąsłanie da się uwidocznić
zapa]nychobejrnujqcyclr
na mdiogramie'St ktura kostnaprz}zębiamozliwa
jest do ocely jed}nie na pra\'r'idłowo uykonanFn
ldjęciu\ĄewnaLv\stnlm. Cdv pat ien| nie ma zmiarr
\\ obĘbielkanekt\t6 tó. obr.azradjolo8jcmliego
pr4uębiachant.1eryZqjesię następujqqtnicednmi:
mjest Wraźnie zaznacŻona(jako Linijne zaoenre.
nie) btaszkaZbitabrzeguzębodołuZblaszĘ zbitą
gómego brzegupizegrody międz}zębolvej,
B obie blaszki zbite (zębodołui przegrodymiędzy.
Zębowej)łączqsię ze sobą hvożqc \tlTaŹIrreza.
znaczonyo ostr}łnhzegu zewnętEn}m Ęt,
s odległość międzykIawędzĘkościprżeglodymię.
dzpębowej a połqczeńem szk]iwnGcemento.
wT'mnie jest większaniż2 rnm'
m slnrldurakośrigqbcras|ej $ obĘbiP8ómei(7e.
ścipne8rody międzluębowejjest pońWn}'.\łatla
w zakrcsie oblazu do stfukfuIy kostnej otaczają.
cej do]nączęść korzeniabez ognisk o charakterze
(Ryc.5.6).
roz1zedze.nia2.rs,l6,l7

RyC.5.7Poaqtkola/e fmia.
ny zapa|neW pzyzębiu
brzeźn},rn.Niszaenieb|a
szekzbit'th,ębodofui pŻ* Ry..5'8a, b KierunekniszczeniakościW zapa|€niach pEy- Ryc.5.9 fmiany zapalne
grodyrniędłzębowqoraz fębia brzeźnego-a - poziomy b piono\,vy' w przyzębiu
bEeźnimz prze
zaokrąg|eni€kątaich poią WagąubikóWpofiomych'

70
 Badanieradiologiczne
ffi

RyC'5..|0a{ Ubytki pionowe w kości:

ó, b,.' d trojkątn€; e miseękowate'

B objawy radio|ogiczne
w obrębie fuóch sąsiednichzębowNiszczeniepońome \Ą55tę.
wyrostkazębodolowegow przebieguzapa|eń puJewówQas,gdyjegobŹegjest do tej linii ńłnole'
przyzębia g\ Gdy rratomiastbżeg nisz&enia kostnegotwotł'
z tą linią mniejszylubwiękzy Ęt, (l(ążuje się z nią)'
objawypoczątkowe
świadczqceo staniezapa]n]'rn to taki bp osteolĘ nauyĄŹmypionoiĄF lub Ęt(}
pŹpębia brzeżne8otoczącegosię już w obĘbie \łym (Ą/c' 5.8).Lrb]tki poziomei pionoweW cholc
struktur kosln\(h moiru .twielrl/i, jpd}nje nd bach zapa1nychpfzJzębia są pmcesem osteo|itycz.
zdjęciachwe.\Ą!qnfustnych(zębowT/ch i zgfzowo. n}'mpolegając}mna całko\Ą'itrm zniszzeniu kości
skrzydłouydr)(Ryc'5'7)' obserwujemywtedy] jei jdk
/drót\no czĘsLioĘaĄi(zlrej. i nieoĘani.zn.j'
l ńżnego stopnia zniszcfenie blaszek kościzbitej l]bltli po,'iompo,,na(/Jjqposlępująr e obniianie
będacejzewnętĘnąbalieĘ kości- blaszki zbiĘ brze€u $]'Tostkazębodołowego i obnażaniekorzeni
zębodołu i blaszkizbiĘ przegmdymiędzyzębowej, zębów (Ryc. 5.9).Ub]'tki pionowe oznaczająnato.
l zatarcie ostrości(zaokĘglenie) kqta połączeua miast niszcuenie kościod strony gómej częściszpa.
obu blaszek zbiq'ch (zębodofui pże$ody mię. ry ozębneji naz}'!vasię je kieszonl{ami kostnJ[ni.
dfyzębowej)w miejscu ich połączenia, Najczęściejobserwujemykształb' tójkątne, łuko.
l poszerzenie gómej częściszpaly ozębnejod stlo. we miseczkowatei linijne (Ryc.5.l0a, b' c, d)' Mogq
ny bMe8u\'lyrostkazębodotowego' one dotj'czyćdwóch, hfech lub cztelech ścian,pźy
l obniżeńe brzegu wymstka zebodoło!.ve8o ponad c4tn Dle jest moż|iwena podstawic zdjęcia rcZpo'
3 mm od połączeniaszkli$'no.cementowego' znanie ilu ściandotyczyub},tek,a takżecfy obejmu.
ObjaBJ' w zaalvansowanlm stanie zapalnlm je powieżchnię języko\Ą'ąlub pżedsion]<ową. Gdy
lv miarę rozwoju procesu zapa]negodochodzi do $ ubyku r 71pro\iennlm niszczeniepnebiegaai
<lalszegoniszczenia stluktur kostnych pż}uębia. do wierzchołkakorzenia,obserwujemywtedy obraz
\a zdjęciustwierdzamywówczas: ,,laateru,,kostnegoi tZWzębówzawieszonychw po.
I ubltki poziome (osteolizapozioma), wietrzLl(ang.halg in dir) (Ryc.s.lla, b, c, d).
I ubltki pionowe (osteolizapionowa), Niszczenie \Ą,}Tostka zębodołowcgo u' kierunku
l zmiany o chankerze ub}tków w obĘbie furkacji poziomJĄni piono.\Ą,]m cechujesię dużpn polimor.
zębów.lvielokorzenio\,vych, fizmem.16,lt.l8,l9,20
l osteoporozębrzeżllq'
t';bitki poziomei pionowePodsta.wq doocenykienn' l ntrq,lr FURKł( JI KoRZE\t Nai|eplPjwi.
!o'Iniszczerriakości(poziomego lub pionoi.vego)
jest Ii. doczne są fuIkacje zębów dwukoŹeniowYch.
nia łączącapunlty połącleniaszldi\Ą'ai cemmtu W prz5,padkuzębówtójko.zeniołT'ch furkacjajest

71
 Badanieradiol

Ryc.s.1]}J Ubytki pionovve

a, b. q d w kztaiciekrateru
kostrego (niszoenie cztereÓ
ściandochodfącedo wież.
chołka korfenia)' obraz żw
zębóW fawie'onych w po

najczęściej zasłoniętapnez hzeci korZeń i trudna sbvierdzamy (w przwadku zaniku) mzEedzenie

do uwidocznienia. kości,jej zwiększonq przejnystość,ale nie jej zu.
'
d Klffia 1 oznaczaniszczenie kościw fulkacji na pełnybrak.
obszane nie więksą'm niż2 mm, leżąceprzyjed. osteoporozabrzegówkostnychjest spowodowa.
nlm z korzeni. na lokalnyrni czl,nnikami, czyli stanem zapaLtlrm
-
M Klasa 2 obejmujezmiany niszczqcena pŹestrze. plzrzębia, a nie czjnnikami ogólnoustrojoiq''Ini.
ni 2/3powieŹchni f,rkacji nie dochodzącejednak Jp.i ona u Ęłnpl"}Tadkuq\Trikiems/Przenidsie
do przeciwle€lego koŹenia. pzez ciągtość stanu zapalnegodziąsełdrogqkanali.
-
:.]Klasa 3 to ostcołizaw flrkacji hlt\ła&ającapże' ków nacz5niowych do stluktul kostnych' Prfc.
śWitujqcy ub]'tekkostny (nawyloD' l.NicniP |yth okoliĆ.a jpdnot/e(nje /mniPiszon}
Zmiany w firkacji mogąbyćjednak rrie Ęlko po' przepł}'.W kvi w dJobnychnaczJĄiachpowoduje,że
chodzeniaprzpębnego,ale takżewermqtrzzębowe. dostarczaniewapniado kościjest bardzo ograruczo.
go i .W,tedy diagnos$ka jest jużhudniejsza2'l3'ld]6.2r ne' Kośćnieuwapnionajest kościqosteoporotycz.
(Rlr. 5.12ai b). na, co w obmziel€ntgeno\'vskim \tidocale jest jako
roafedzenie strukhrrv osteoporo.Zajako objawńg
ffi osrnoponozrt ("anik kostny) w przegmdach w chorcbie przJzębiajest obsenmrłanarzadziejniż
międzlzębotych. W przewlekb'm zapaleniu przy. pozostałeobjawystanu Zapalnego'a jej ocenajest
zębia w szcz],tachplze8lód międf]zęboilych może . /ę.|o subipkĘMa' Pre\ĄJż'njF $stępuie ona
$ystępowaćobjawosteoporozybŹeżnej'Polega on w zaostzonej postacichoroby (Ryc.5'13ai b). Kość
rra odwapnieniu kośĆi(zmniejszeniu mineraliza. musi utracić około307owapnia, żebyna rcntgeno'
cji)' a tałżena zmniejszeniu ]iczbybeleczek kost. gEmie możnab!.loshfieńZić rozrzedzeniestn <tu.
nych, co naz!'$amy zanikiem. Nie iest to jednak ry Istniejq dokładniejszemetody oceny osteoporc.
całko!.vitezniszczeniekościna dan}'rnobsfarze,jak zy (naprzykładdens]tometia' ale w stanachzapal.
ma to miejsce w plz]])aalkuosteolizy.W obEzie rtg rlych prz]zębianie sq $ykorzystJwane.

Ryc'5.r2a i b zmianyoneolityanew obrębiefurlęcjiko Ryc.5'13aib osteoporcldb?e/na - rie'ówny b"eg

ŻenizębóWt|zonoĘ(h' M,yronkdfębodolowego' lozĘedze'rienrukury kośln(,,
polzeEenieszparozębn€ j ,fłogikamłenia
nazębnego'

7Z
 Badanie E
radiologiczne

Ryc.5.14a. b' c z.ostżony ch..

rakter prccsu fapa|n€go ni€.
ńwry brz€g ''{'yrostxa
zębodo|o
l'l/€go. UMd poziomei pionowe'

Nie mieży się stopniazaawansowania osteopolc ki' ńwny zarys o przewlek\tn chamlterze procesu
zy w pfZegrodachmiędzylębohych,dlatego objaw (Ą7c'5'14bi c' 5'15).Nie jest to jedrrakdowódpew.
ten jest niespec]'fieny osteoporozabrze8ó1v.\ł}Tost.ny gdyżnie we wszystkichpż],ladkach klinicznych
ka zębodołowego nie jest też\łskaznikiemstopnia zoajdujeto potwiedzenie.
.dd$anŚnlaanjastanu fapa]ne8oi nie pod]e8amoni. W 7a]cż nośti od |dinicznegostopnia(jężko.(iĄ .
tom aniu. W ĘrchpEJpadkach jest teżzjawiskiem roznia się trzy typy zapaleń przJzębia:
odwra'd]n!mi U\lępuiPpo]ecreniu. gdyzrmniei.la. l Lekkie radiologicznie utrata kościod l/4-1l5
jacy się obrzęk przytraca prawidłowąpraę drob dfueo<(iLoftenia o cham]<IeŹe glównie pozio.
.
nych naczyń lawionośnych a zatem i prawidłowe m}łn (kieszonłi prz}zębneŁ5 rnm)-
dostarczanie r'apnia do kości. l ŚIednie utrata koścido 1/zdfugościkorzerua.
Nie porvirmosię uż}'r\aćtelTlinu zanik kostny Do poziomegoniszczeniakościw obrazieltg dolą.
w stosunle do umiant]pu niszczeniapionowegoczy cfa się pionowautrata kości(kieszonki 6.7 mm)'
poziome8o,gd!1zsąto zmiany którc histopatologiĆz. I ciężkie- blak podłozakostnegopźek€cza polo.
nie odpowiadajqosteolifie.22'25'24 wę długości korzenia, \Ą}Taźnapiono\r'fautrata
=
l zalik kości osteopomza, kościw obĘzie ftg (ldino\aatekieszon]<iprzyĘb.
r nis/rzpnieko(ci osleoliza.naprzyldadpionowa, ne 8 mm i \rrięcej)'2.13'16,18.20
fDzioma2s.26
W zapaleniupffJĘbia dorodychnniany mogqdt> E Agreswne zapa|eniepEyzębia
s|łąć większości lń $'są,stkichzęMW ale mogą też
&tygyć rylko zębowhzonorĄ5(hi sie(zĘrlr. Jeż'e]i Jest to grupachońb zapaln}rhpr4zębia (wg}dasJfi.
qliska zniszczeókościdos'czątylko ogrŹniczonego kaqiiAAP z 1999r) ' k&e zastąpiłygrupęwczesnych
tt6zanl \ĄltDstkai sq \ł obĘbie jednej lub dwóch zapaleń przlzębia \4ystępującychu lu<lzimłodych.
iaĄ to zmianyte t.a].tujesięjako prrxesmiejscolry w t'm nrłodzieńczezapa]enieprzyzębia'U podłoża
ub1tkikościdotyczącałegoobrłr}du zęba'czyli są tych chońb lezącą'nniki genetyczno.immunologicz.
l.ratcru i 66ęj.u1o*i.*zoi zębowtral.tuiesię ne, a obrazIentgenowskilly'glqdabar{zo podobnie
uogó]rioĄł Rozległemjszczerriakościobserwo do lmian \apve\^|ekĄmzapaleniupr4zębia'
na zdjęciachw oko]icygtlzaszczękimogąsię8ać
do pozjomu dlra zatoki sz@ękowej'2]3.r6
stan Zaawansowania znian w przJzębiupo\ĄTuen
opisanymdiologicunieoddrielnielv stosunl<udo
iĘo zęba.Prłzębie wokółńźnych zębowmoze
ńzne rrasileniezmian patologicznj,rhi dlatego
Ryc.5.15 P|z€ r ylekly charakter
jest badaniekaźdego zębaindywidua]nie.s procesuzapa|nego- Dlz€g Wy.
Nieregulame zarysy. ..poczarnarle_brzegi przp- rostka zębodo|owego róWny,
wygladzony o zaznaczony.h
*lTostka Zębodoto\łegoz osteopolozq bŹeżn4 b|aszkach fbitych zębodołu
mogąo faostzonej fazie choroby a gład. i przegrody'niędf}zębowej'

73
 Badanieradiologiczne
Jednak drnamiła zmian, którc obscfuujemy na
,/djpLiłh ip.t Lillv rd^ wieLsrani/ r zapaleniuprz'-
wlekł}.m's4óko postępujepiono.\ły i poziomyub}tek
kościc'j''c' 5'16ai b)' obse$ujemy okresyzaostŹeń
Ir PrP8uldm\bI"pA$!'n]stkalębodołol"ego' i r.em!.ji
(brzegWmstka uygład-za się)' W a$esywn}mZapale.
niu pląfębia doi]dych biak jest zalezności międąv
miPjslo\\'J,mi(Ą nnik.mi Ptiologi'l]l}mi a ClopniAm
Zniszclc ia pżJ"lębia-we n,clcsn}mstadiumchomb!ł
gd.vdzĘda \Ąlglądająjak zdmwe'lv pzlpadko$]łn
badaniu raclio]ogiczn],mmozna strvierdzićgłęboki
ubltek pionowyi poszetenie szparyozębnej'
L]b],tkiĘto\t,e najcfęściejobseńWjemy na pc
wieżcbniach p.ok}ma1n}.ch.Zmiany w obrazieńg
mogą dotycz,r'ć tr'lko pieNszych zębów trzonowYch
i (lub)zębówsiecznych(postaćzloka]Do\t€na) lub ca.
łegouzębienia(rvpostaciuogó]nionej).W zloka]izc
lvanej postaciobseNujemy chaĘkteĘstycznyobmz
mdiologicznyw postacitzw lustrzanychodbićuszko
dzeń kostn}'chna powierzcbniachstycznychpo obu
stronachłuku\t5,l.ostka zębodołowego szcfęki i (lub)
żuch\ł.\.&c. 5'l?)' W cią8uki]kx lat prfebiegrltego
zapaleniaobsenrujemyw obĘfie rtg całkowitąutra.
tę podparda kostnego'Iśztahub]'tków pionowYch
jest w lłm Ę,pie zapa]eniafazwyczajmiseczkowaty
i łuko$'al].l3'l{l6.2?'28
Ryc.5.17obtó/ ldd|o|ogEnytsw |Ln|z.nyclodbicpo
stronjepraweji ełł€j żuch!ły(|ubsz.zęk) shemai
Ryc.5.16ai b Agres)'wnerapalenie
p|zyfębiabreźnego'a zmianyz|G
kalizowanepEy siekaaachW szaęce
ub}łk pionorĄ/qb zmianyuogó|
choroby przyzębia związane
z chorobamimiazgi
(zespolyendo-perio)
Zańuno chomby prz}uębia,jak i chomby miafgt
mogąbl'ćpzycz]'ną,a talże skutkiem tegoschoŹe.
nia, lub oba te pmcesy mogq rozwinqćsię niezalez.
nie od siebie.Prcces chombowyrv zespoleendo-pe-
ńo możezaczlnaćsĘ rvprz}zębiuwieżchołkoł}m,
pŹy ujściukanału koźeniowego, kanató!'' bocz.
nyrh i dodalkow1L r1i sięue zmianań pny.
h. i |ąL
Zębn],mi,da.iacub]tek kości\łyostka zębodołowe.
go.W innych plzwadkach stan zapa]nyw pżylębiu
bżeżn]'mmożesię szerZyćprzez kanałydodatkowe
lub dmbne szczelinyzłamańw kerun]<ukanałuko.
neniowe8o i komory zęba,a tal.żeZajmowaćokoli.
cę flrkacji. zmiany w fu*aqji korzeni mogą być
więcpochodzeniawewnęhznego,jak i pŹ]'zębnego.
Tludno jest wtedyje odróżnić,gdy dotyczązębówze
stanem zapa]nymmiazgi. Niekiedy zespołyendo"
perio mogąmieć pochodzeniez obutych Źródełjed.
no(',eś nje' W ].ażd}Ąn pr}pailku / mian,l . rapid,,d.
cz],Trasię od leczenia endodontycfnegoi pod t]'an
kątem lależy mzpatlf$ać Zdjęciercntgenowskc'
Na zdjęciu oceńam}'i
* Elemenry budouy zęba:
.]iczbękorzeni i kanałó\
.rczmiafy komóĄ
.długość kamłó$l
. lokalizacjęotlvoruwierzchołkolvego,
.fnjany wu dilarąolja- /akl7}\vie nia kor/eni'
E Patologiezębów:
.próchniĆęi jej sto$mek do miazgi'
. zapa]nezmiany okołowieżcholkowe'
.IesoĘcję korzcni (ze\Ą,nętrzną i we\Ą.tlętlzn4),
. perforację,złamania,plfetoki.
 ffi
radiologiczne
Badanie

p Zmiany w plzlfębiu brzeżnJm:

.aniszczenie kościpod postacia ubJ'tków pozio.
mych i pionowych,
.niszczenie kościw fulkadi kożeni,
.poszeEenie szparyozębnej'
Jeże]izmiany obsenwje się tylko przy jedn}'rn
zębie' możeto sugerc.Wać iĆh pochodzeniemiaz8o.
we. Zawsze je.Inał rozshfygająceznaczeniebędzie
miało badanie ż}'\'r'otności miazgi' w Ę'poiłych
plz]Dad]€ch pielwotnego pocho.]zeńa miazgowe.
go rr okolicy oko|owierÓolko\Ąej oblerwuieml
ubJlpk kostn) M poslaLit\:,Tainego przeiasnienia
mniej lub bantziej ogt'aniczonego.zdafla sIę, ze
\\ pl7)padkuzaoslr/Pndorhodzido Jrenaiu !'!vsie'
ku śródzębnego,a ujścieprzetoki znajduje się
w obĘbie keszonłi dziąsłowej,a niekiedy w okoli.
cY furkacji. PEetokę można uwidoczńć \łprcwa.
dzając do kieszonki ó'.r'iekgutaperkoi.vyi pźeśle"
d'tirją ażclorrierzńot|a' cz}TmJpn"lola Śpryjd
gromadzeniusie nh4kj podd7iqs]owPj' klorŹ prc.
$adzi do Mómego uszkodzeniaprzFębia' Na zdję.
cial b ob.enłujem}Medy ubJ''tkipiooo$eo niPrc.
8ulamych brzegach\^r górnej cĘściszparTozębnej.
Jeślipochodzeniezmiarrjest natomiast pier.wot.
nie prz}zębne, moż:nauwidocznić na zdjęciu rtg
w okoJicy wierzchołka częśćfachowanych bele.
eek i blaszkę zbĘ zębodołuomz \ł]aaźneub]tki
pionowe i poziome w pruegrodziemiędz}zębowej
danego zęba. Infol.Tnacji dostarcza nam także
obraz innych zębów'Jeżeli zmiany zapalne plzyzę.
bia hzeżnego (ub],tk poziome i pionowe) łystę.
p.lją teżplfy irnych zębach,to Śugerujemy pocho.
dzenie przpębne procesu.
w zmianach połączonych,niezależńe od siebie
b.zq się pro(e5} nisrrrenia Lo<Lin gómej l lę(.i
gpary ozębneji okołowierzchołko\'r'o. Gdy procesy
E łącząsię' povr'stajągłębokiepionowe ubJ,tki się.
iąceaj do wiepcholka korrenia 1R5l' 5' |8a i b,
9).W ńżnico\'raniubierzemy pod uwagęzłama.
ie piolowe (całkowitelub częściowe). Najczęściej
ono Zębówleczonych endodonryczńe lub
obraz rtg możebyć wtedy zIóżnico.
. możnauwidotzni(\Zclelin) pionow€ . /la.
(ale nie w każd}m plz}pa.lku), ponadto
i w przyzębiu brzeżnym i wierfchotko.
13,16,29,30,31
Ryc.5.18aZmianyw pzyz$i'r
endo.peńoprrysie.
o charakterze
kaau leczon),rnmdodontllfnie.
Nigeenie kołi od sironyprzyzi
biab2eźnego i '^,iełfcho|kow€go'
Ryc.5'18bzrnianytypu
endcp€fio'
Znisz@ona próchniczo korona'
Zmianyw przyzębiu
bźeźnym |ączą
sięzezmianami prry
ośeo|ityar}łni
Ryc.5.l9Zmiany
zabutzeniaogÓ|noustrojowe
W przebieguchońb ogóInych,którc dajq ldiniczne
zmiany w prĄzębiu brzeżn}tnobselwowaneobja$y
Ędiologiczne sa podobnedo mian w pnewlek\.rn
zapa]eniu pz}zębia z dodatko$1mi cechami cha.
rakterysb,czn]'Tni.Róźnicapolegagłówniena plue.
biegu klinicznjąrr'częstociężkim,gMałtown].m, na.
tomiast obja\Ąypodstawowesq takie same. Chom.
by układowez defekem eianulocltóvl (zespól leni
.!wch granulocJtóW zespół chediaka.
Higashiego,fespół Papi]lonai l€fe\Te'a) przebiega.
jq z ciężkimi uszkodfeniami przlzębia - duż}rni
ubl,tkarrlipoziom}'rnii pionowlmriobsemowanlrnl
na zdjęciachrctrtgeno\j{skich'W zespole Papillona
i IćfelTe'a w obĘbie pr'J'uębiapoczątkovr'o zębów
nJerrny.h. a poŹniejsta\d|. ob<erwuie lie niere.
gulamP,duży(b roniJńu ub}'tkiporiomeipiono-
we. Prowaduito do suybkej destrukcji \łyrostkazę.
bodołowegoi utraty zębów (Ryc' 5.20).W białacz.

75
i,i:,ll
aadanieradiologiczne

go).osteopomzaza]iczasię do czj'rmikówr5zykawy.
st ienia choroby przyzębia.osteopoicza ogó]nou'
Ryc.5.20
Zmie strojoła (zanik staftzy) jest zupełnieinnj/m p.oce
sem niż osteopomzabżeżna1vpżebiegu zapaleń
przyzębia.W pE}padku zanik.usta(zego obja$5rwy.
stępująnie rylko w plzegmdach'a]etakzew pozosta.
łcI częściach żuchuyi szczęki oraz w innych ko.
5(iań lr organi/mie'\Ą rapaleniar h pryzębiapne.
biegającychbez osteoporoą'ogó]noustrojowejzmia.
ny są odwraca]nei doryczątylko pze$ód. często
oba schorzeniapŹebiegaj4jednocześnie. stwiel{Zo.
no teżścisłyzwiqzekmiędzyosteopolozaposhneno.
paufalnąa ZrrniejszeŃem 8ęstości .!,v]Tostka
fębodo.
Ryc.5.21Ob łolvegoi orrr sŹrmJrmnasileńem destrukcji kości
porozy ogol w przebiegujego zapaleń'
Cechy chaĘ].terystyczned]a osteopomzy ogól.
tomograficr- noustrojowej obseNowane na zdjęciachpantomo.
€rafiotrych są następujqce(Ryc.5.21):
I obńżenie !,lYsokościw]'1!stka Zębodołowego
o gładkimbrzegu,co spowodo\łanejest zapada.
kach dochodzido nacieków w ozębneji w kościlly. niem się ścieńcfałych i odwapnionychbeleczek
mstka zębodołowego manifestujacychsię na zdję. kostnych,
ciach mzne.Ifeniem struLtury kostnej i osteolizą I brak uwidocznieniazarysu kanałużuchwy,na co
naciekowqw przegmdac.lrmiędz]uębo\aychi w okc vę\ma odwapnieńe jego ścian,
licy wievchołków korzen| Zmianom w pr4zębiu I ściFn' Zenieis|o|y/bi|citżonuźuLhtq'ldorapo.
breżn}Ąni Ze.lolo$al7ys,,a !Mpd}podobne/mianJ wirrnarl5mosićr/sltysokościżuchwyna pozromle
w imych oko]icach szczęki i żuchw W przewle. Zębówtźono.\łyctr i około]/6na poziomie zębów
kł1mzapaleniuprzJzębiabneżnegotych zmian się pŹedtI]Zonouych,
nie sporyka. t zmiany w położeniuotworu bńdkorvego' który
W niedobofzewitamin c i D na fdjęciach obsel. powinien być na poziomie rh odległości od czę.
wujemy osteopomzękościpod postaciąjej zwięk. ścipodstawnejtrzonu żuchwyoraz 2/3o.lległości
szonej przeziemości'W niedocz]Turości plzedniego od gómego zarysu częścizębodołowej-Jest to
plata pzysadki stwierdzamyosteolizębrzególv ko. jedrrak obja\Ą'niepe$'ny ze względurla odmiany
5' i wwoslkn$ zebodolow1Ó i lemcnfu LorzPniG
Meso'Podobne/mian\ t\Ą5tepuia \^niPdo{/}Tmo(i l obrazkościgqbczastejWgląda jak matowe szldo
tarczycy i po t!1€idel1omii. W nadcz}'mościpźy' z powodubraku w],Taźnego mz8laniczer a na be.
tarczyc obsemuje się osteoporozęi osteolifę kości leczki kostne pE]pominajqce sieć.2,]3,16'22.23.24
\ĄłTostkówĘbodoło\'vych- Podobny$'p\Ąv na przy.
zębie majązabunenia hormonów płcio\,!ych. Mieiscoweczynnikiurazowe
W ZespoleAIDS obselwuje się z kolei dużetem.
po utraĘ,kości(poziomei pionowe),ale nie docho. Badania rcntgenowskie pomaśają.Wmzpozna\{a.
dzi do po$Śtania głębokichub1tk(w pionowych. niu miejscoilych cz]aników uazorłych' któle mogą
często dochodzido sekwestracji.2.1'l'u'la,20,'"q powodować powstanie ognisk niszczenia kości
Chorobyprr1zębiawystępujQeęścieju ludzi star. w pŹ],zębiubźeżnm.
szych,u których z racji wieku należyspodzie\,vać
się Kamień nazębĄy67c' 5.22a,b, c) Jego złogiwidocf.
osteopomzyogólnoustrojowej(czyli zariku kostne. ne sąna zdjęciachfigjako lacienieniańznego kztaŁ
 r,il
Badanieradiologiczne

Ryc.5.22a,b,c
Ziogi

ksztany.

Ryc.5.2]a'b.c ',Nawisajqce', pży tżonowcachsprzyjające

Wypeinienia pog|ębianiu
zmianfapalnych'

fu Wstępującena polvieEcbniach Ębów (pierście. ścisłe,gła.lkie'bezscho.lkoweprzyleganiebŹezIre

ńowate, grudkowate'twu ostrogi)'Rozpoznaniete. kor.onyi wkładóww okoJicy sryjki zęba.ocena do.
80 miejsco\łego czJ'nnika&ażnĘcegojest uż]teczne kładnego p.fylegania jest możliwa na zdjęciach
diagnostycmiew pizwadku poddzĘsłowego poloże. !tcwDąh7usInJ' b kon\aPnljonJ]nJ.h (możrra p.J.
lia kamienia przy stwierdzonFn ldinica e dułtn służyćsię lupą) i \łykonanychza pomocq radiogta.
Órzęl.:u dziąseł' fii cyfrowej(Ryc.5.24).
i(Bolae tlTpe.Inieniezęhiw i uzupełnienia hry ldinicznie rozpoznan5rnurazie zg4zowlm
oraz ilne niepmwidło\łe kontakty radiologicznierozpoznajemy:
(tzltl węzty umzowe chaIaktelYstyczne dla ii: miejscoweposzeżenie szparyozębnej,
urazowego)Nawisajqcebrzegi q1ełnień ob. E Zniszczenieblaszki zbiĘ zębodołu,
na zdjęciach rentgenowskichspnyjają in fniszczenie kości(głó\.vnie pionow€),
iu się płl.tkii sa przycątą miejscouych ą resoĘcję kolżeni zęból\''
zapalnych'Najczęściejobjawiasię to posze. Uraz zgl]zo$y w połaczeniuz pnewlek\tn zapa.
szparf ozębneji różnej Wielkości
ub}tkami leniem prz}zębiabEeżnegopm$,adfi do utraĘvkG
(Ąc' 5'25a, b, c]' ści w przegrodac.ltmiędłzębowych. chalaktery.
\t5'konane pŹed leczeniem prcteĘ.cz.
pokazująstao plz]zębia, kierunłują leczenie
k1óre musi być wtedy skojaizofle z pe.

mostów na zdjęciach powinny mieć

' bezstopniowe p.zejściena powierzchnię
W przJ'padku protez jednozębowch' Ryc.5.24Koronapre
ńżnego typu Wk]Iadówi korcn, muszą być
\,V]łnogipmwidłowejo]duzji i atrauma.
W stosunku do tkanek okołozębowych.
iach rentgenowskich przy prawicllowo ny-
pracach ploteĘ'cznych obserwuje się

77
 ffi Badanieradioloqiczne
srycale są zwilaszczaub]'tki Ętowe i bardziejwierz.
cholkowo poszenone szpary oĘbnej poszczegól.
nych zębó\nlUtrata kościzaleźnaod z€Iyzu urazowe.
go obserwowanana zdjęciachmożebyćod\anca]na'
Gdy jednak stan zapa|nyprzechodzi w przewlekły
regeneracjapoc|łczakostnegomoze byćzahamowa.
na' W w}łi|.udłużej trwającegouazu mo8ąpowstać
rr.r'mdnienia ozebnej i dorbo&i do przerr'rania
cz}Tności kościi cementotwóMej.
Na zdjęciu rtg obseń\ujemy wtedy rcsolpcję ce.
menfu, a nawet zębiny po\aodujaceskocenie ko.
rzenia' P.oces ten jest nieo&qacalny W łyniku
Zgryzuuazo.\{egotworzy się przy dan}anzębie ły.
raźny'Ęto$y (piono$y)ub}.tekkostnybez ub}'tków
poziomychłf'rcstka Zębodołowego.l 3.18,32'33'3.|
zmianyw przyzębiubrzeżnym
w przebieguleczenia
implantologicznego
Leczenie implantologiczne ma ńrvnieź *p\ł na
przyzębie brzeżne' Do oceny zmian nąjbaldziej
pEydatna jest wtedy mdiografia cfiowa, gdlz
umoż]iwiadokonanie doldadnych pomiańW PrZy
implantach można stwierdzić na zdjęciach pozio.
my ubltek blfegu kostnego:w pietuszFn roku po
\Ąszczepiemoże\!:mosić 1-2 rnm, a w latach na'
stępnych0,2-1 mm rccznie.
t]b}tek poziomy możebyćwiększy lub mniejszy
(niewielki poziomy ubfiek należytm]dowaćjako
nol.rnę)' W patologii implantów możedocho.|zićdo
pionowychnadłamańkostnych,które \'r'obraziertg
wygĘdająjak kic\,/onkiLo<tneo glębokości po\Ą}.
żej5 mm, ale nie towar.yszy im stan zapa]ny(czyli
nieńlĄnośćbrzegów i osteopomzanie \ł}stępują) '
z patologii należy1\ł'rnienićtzvł pe.iimplantitis'
które poIó\anylvanejest ze statremzapalnj'n przy.
/ębiabr/cżnego. obr"E ń8 poka,,uieMed} Zmiany
rypu ro/red/pnia Śin|kturv kostncj i \ł]'Taine
brzeżneub]'tki kostne wokół implantu' Zmiany te
mogą być częściowo i na zdjęciachob.
odlv'raca]rre
serwujemywtedy ich coftrięciepo lóczeniu zacho.
ltalvczlm' w prz}la.lku dużychub]'tków obserwo.
WanyÓ na 7die.idch konie(lna iesl interuentja
chirurgic la.15,16,20
78
Monitorowanieleczenia
Aby monitorowaćpostępanian zapalnychw kości
Iub .w:mikileczerria(zachouawczegoczy chiruĘicz.
nego) pacjenta z chorcbązapalnąpżyfębia na]eł
przestrzegaćzasadyżekoĘne zdjęciapowinnybyć
\wkon}'wEnez zastosowaniempońunylv?|nej tech.
niki rcntgenowskiej' Do o€ny dl.Iramik Zr an
w plzJzębiu moźnaWkorzlstać zdjęciawe*nątrzu.
stne z zastosowaniemsiatki z podziałkamilimetrG
wq o skalibrormnejwielkości możnartedy ob|i.
czyćpo.lviększenieobrazu,zmieźyćzmiany w przy.
zębiui ocenićskuteczność leczenia.
or"enęńlrlóu pozlomyó rrlatwialaslo.owanie
wskaźnika Engelbergela.Reteitschaka.Mańhalera
@RI4) (Ryc' 5.25). Zdjęcie rentgeno$rskieunrre.
szczasię na specjalnejpodziałce,gdzie szcz}tkorze.
nia ozrraczasię jako 0u' a szczJt korcny jało 100..
Merzy się poziom obniżeniahzegil Wmstka Zębo
doło.wego po stmńe mezja]neji d}śtalnej. wielkość
wskaźniław waruntach prawidłowch 60 79%'Niż.
sze uErtościoznacuaj4obniżeniebrzegu \ł]'mstka
zębodolowego. Metoda ta obemie jest rza.lko stosc
wana'gdyż\,V}pay ją dokładnepomiary \łykon}'wa.
ne za pomocamdiografiicf,'frowej ' Wskaźnikten po.
zrłalaweliminormć Łlłądr,Yynikający fe zniekształ.
cenia obmfu (wydhźenialub skróceaia zęba).Sk,l.
teczność leczenia możnamier,yć stopniem zmnie}
szeniagtębokości kieszonekw ohazie ftg, stad bar.
dzoważnyjest doldadnyzapisbadaniawstępnego'
Do pomiarów kieszonek kostnych możnastoso'
wać ćwieki gutapelkoue, Ltóre wulwadza się do
Ryc.5.25 ocendobni/eniab7e9u !łvloslkd/ębodoio.
Wegoza pomocqwskaźnik. ERM'

kieszonek przed r,'Jkonaniem Zdjęcia.Można też
stoso\łaćó/r'ieki srcbme z podziałkqi wtedy moźli'
w1 je't doNadnr pomiar g|ębol.o.(i.\ajwie.ei
tnrdnościspEwiaja ub}tki kostne od str.ollypŹed.
sionka i od stmny jamy ustnej ułaściwej często
na zdjęciachlvidoczne jest wtedy podwójne Ęuto.
\Ą,'anieblżeg! \ł}Tostkana tło zęba.Można wtedy
oznaczyć każdąz kieszonek inn1tn znacznikiem
i uykonać zdjęcia rentgenowskiepod ńżn],ni Ę.
tami' Następujeplżesunięcieobrazukieszonti ko.
stnej zależneod jej umiejscowieniapo stronie po.
liczkowej czy językowej' Podobna metoda sfuży
w ndiologii do lokalizacji zębów zatrf}'rrlanych
i ciał obcych' Metoda ta jest też obecnie rzadziej
$Ykorzyst]\lana.2,16,20,26,35,36
ocena rcgenencji tkanek plfJ'zębia oraz ocma
skutecznościzabiegówchifurgiąnych na pżlzębiu
jest uła liona obecrie dzięki ztracznemupostępowi
radiologiiq'frowej.
PrcceŚ:yosteoliuysą w większościńeod$'raca]ne
i nie możnauzyskaćodbudowy$}:.ostkazębodołowe
gobezzabiegówchiruĘicznych.odtworzeniekośĆi na.
stępujetylko w pewnyĆhsranicach (Ry{' 5'26ai b)'
o.hudowakostnauz}Śkala podczaszabiegówchinr"
gicznychjest ocenionana podstawiezdjęćłykonr\'a.
Dlch tedniką c}'frowąwedfugWzoru|
odbudowa konna
w mmoozabieou
=--
\ostnei
t odbLdovw ---- l 00%
mieF.owa qlębokojć (odinii
ub}'lku
szk|iyfi
o.(grnenlol^€ j konnqo)
dobnElr
Metoda q{rowego obrazowalia struktu jest
ttostsza i sz}tsza niż konwencjonalne techdki
ie' Pomia.y są prec]'fyjne dzięk kali.
znacznikowi Widocznemuna zdjęciu,
Flrametry techniczne mogabyćre8ulo\łan€.
Za potltr.nttp t\}Ttikileczenja można urnać
ie na zdjęciurĘ:
dtworzenia blaszeł ZbiBch zębodołó\'r' i przegro'
Q międ4zebotei 'naslępuje ith mineralLa( ja)'
tEz}mjĄvanie ilyrostka zębodolouegona stałym
piomie' nie pogłebianiesię znian w obrazieftg
stabilny obraz),
ie uysokościłlTrostka zębodołowego
granicathmozliuos i biologi,zrtyLhlub po /a-
iłi
BadanieradioIogiczne
konnej po lecreniuchi
Ryc.5.26a i b ocena odbudov'ry
ruĘianym f użyciem wsfoepu f hyd'oksyapaty,tu'
fdjęcia
vry{onanew sFletrE qlrovrym. a p?ed rabreqreml
b-3 miesiące Po zabiegu'widoenaodbudowa śruktury
biegu) poprzez odbudowękostną.Jest to tzw re.
paĘcyjna minela]izacja,
, mincralia( ję i odbudot\ę ubeleLrkouania
w miejscach, gd.zie uprzednio stwierdzono
ozrzedfenie stfuLtury kostnej,@yli osteoporozę
brzeżną.20,26,37,38,39.40Jl
Ograniczeniadiagnostyki
rentgenowskiei
Meto.la rcntgenowska oceny zmian w prz!'zębiu
w przebiegu chorób zapalnych jest tylko metodą
pomocniczą w ustalaniu mzpoznania i monitoro.
wariu leczenia' Ma olra wiele ograniczeń, które
utrudniajądia8nostykęi mogq byćprzycz}nąMęd.
nych rozpoznań:
& ubltki kostne od stronypoliczkoweji podniebien
nej nakładającesię na cień zęba mogą pozostać
ruewidoczne,
B a[iany \v f,rkacjach korzeni mogąbyć zasłonię.
te pźef trzeci korzeń,
p ostmpomzauwidoczrla się dopiem fow(zas' gdy
nast@i 307.ubltek rrasy kostnej.Od 0-30o/oubtt-
Lu masy kostnejZmiannie mozrra<renićwzroko
\Ą,ona podstawiezdjęciartg,
a nie zawszemoma strdeldzić,czy pmcesjest za(!
stfon]1 czy w okresie klinicznegozłagodzeniaob
jawóW
y l}"an]<imiękkje'd-liaslolmo8duwidollni. się na
pozostajqniewi.
zdjęciu,a]e kieszonki dziqs]o\r're
doczne,
m nie zawszesq widocznezłogikamienia rrazębne'
go.2,13,16,18,20
79
 Klasy|ikacia ptzyzęhia
chotÓh
RenataGórska
Wprowadzenie

choroby dziąseł

choroby przrfębia

Wadywrodzonelub nabyte

wpi,oŁ.vadzenie

xlasfjłacja prezento\,'anaw t]m rozdfiale jest skanychpodczasbadaniaprzedmiotowego,podmio-

@afia na najnowszej,zaakceptowanejprfez mię. towegooraz badań dodatkorłych.
ąrrarodowq glupę uczonych opinii, któĘ Zgodnie Aby ustalić ogólne zar]sy i kĄteria' w których
$.1Tazilina temat chońb i stanów tkanek pżlzębia. w uponądkowany sposób bada się etiologię, pato'
opinia ta była przedstawiona i pŹedyskutowana logię i leczenie chorób niezbędne byłoi jest opra.
r- 1999roku podczasMędzFarcdowych Warszta. coy,y\,vaniesystemów ]dasfikacyjnych. Prensze
Periodoltologicznych w Stanach Zjednoczo- Idasfikacje opracowali Mc Call i Box w 1925roku.
ZoĘanizo$'anychw celu pzyjęcia ldaE,fikacji od lamlecol/dsu opra(ollanoith l8' \Ąymienii
Amerukali.Ę ó\]QdemiePeńodonIo|ogi.i'nq możnapod;ia}vwpd]u8RamfioK|ai A\ha / |979l',
. Diagnozowanie choroby prz1zębia powirrno wg Pagei Schroedemz l9B2 r.,z roku 19861\'BVo-
się od potwienLenia jej obecności,po. gla i Cattabri8i olaz obowiąnjqcą w świeciei Pol.
ol.JeilcnjP .|opnia. nasi]enia i roz]eg|ośl
' sce do 2001 k]asfikację chońb pŹ]zębia opraco.
chorobowv.h. lończł. rra wyodrębnienir waną przez swiatowe Walsztary Peńodontologicz.
i procesówją powodujących.Dia€nozę sta. ne z 1989 lokul' Nor'vypodział chorób przyzębia
sĘ po staĘnn}Tnprzeanalizo\Ąraniu danychuzy. pŹedstawia Tabela 6.2'

6 1 Kag'ńkźia cho|6bp|fyzębja,Princ€ton 1989' zawiefa ona fdaniem ucfonych wie1enieścisioścj'

(adultpe.iodont'tA AP)
t. Zapa|enie przFębia dorosłych
WcześnieWystępujqce zapa|enieprzyfębia{earŁonsetperiodontlt,j - EoP)
a) przedpokwitaniowezapa|enieprzyfębia(p/epubeftal periodontitisPP)
- uogolntone
- zlokalifowane
b) mtodfieńczezapaleniep|zyzębia(juvenileperiodohtitis- JP)
- uogó|nione
- zlokalizowane
Gwa|towniepżebiegajqce zapa|enieprfyfębia(rapidlyprog|essive - RPP)
periodonfifis
pEyzębiazwiązanef chorobamiukladowymi
zapa|enia
- zespolemDowna
- cukrzycqtypul
- zespołem Papi||on.Le'evre
- AIDSi innymi
5. ostle mańWiczo.Wrzodziejqce
zapaleniedziqsel(acutenecrotizing -ANUG)
gingfultA
ulceratlye
przyzębia
6. zapaleaie niepoddające
się|eczeniu

83
 chorób przyzębia
KIasyfikacJa

WarŚztatówPe odonio|ogcznychW 1999roku

z M]ędfynarodo!^,ych
UproYcfonak as!,fikacia

chorobydziąse| z płytkq
zwiqzane nazębną
1 zapaLenia Wywo|a
dziqse| nie przefp|}.tkę
neWy|qcf nazębnq:
a, bezinnychczynnlkowmlelsco\,tych/
b. prryooecloscii.rrycl^(fylr'\ow n eF(o\,\,rych
2 cho.obyd7|Ęsel nody,tikowa1e p.7efczyr1iki o9oIne:
a' zwiQzane z uk|adem hormonalnymI
po.witaniowe zaPaLeriedllarel.
7apaIenIe dliqse|zwią7a1e l (ykIerrmenstrLa(yinvrr'
chorobydziqse| W przebiegu cuktzycy'
b' ZWiqzane z chorobami krwi:
zapalenie dfiąseiW przeb]egu białaczek'
W przebeguinnychcho|óbkn/'r'i'
3 chorobydziąseimod}.fikowane przezlekiI
a' poLekowe rofrostowezapa|en]e dziqse|'
b' poIekoWe zapaleniedziąŚel'
4 chorobydziqse|modyfikowane zaburzeniam W odż}vvianiu'
chorobydziąsełnie zwiqzanez p|ytkqnazębną
1 chorobydz qsełfwjqzane jamyustnej'
f infekcjq
2 cho|obydziąseiuwarunkowane qenetycznle'
3 objawyozlałowe w orzeoiegu cńorooogonoustrojowych:
a faburzeniaśluzóW|.oWo-sIorne (|iszajp|asIi,pemf]goid,
pęcheżyca,
rumeń Wieopostaciowry, toczeńrumieniowaty),
b. reakcjea ergiczne.
4 Zrnianypatoogiczne dziqse|pochodfenia ulafowego'

od rozk|adumiej5cz utratąprzy(zepu
W zaIeżnośCi
(<30%
I zlokalizowane miejsc).
2 Uogó|nione(>30% miejsc)'
W za|eżności
od zaawansowania
1 Łagodne (cAL|1-2 mm)'
2 Sfedniozaawansowane (cALi3 4 mm).
3 Zaawansowane (CAL>5 mm).

l Zlokalizowane.
2 Uogó|nione'

przyzębia
1 ZapaIen]a zWiązanez chorobamihematoIogicznymi'
prfyzębia
2 Zapa|enia zwiqfanez cholobami genetycznymi'
Iubzespo|ami
3 Zapaeniaprzyzębia
W przebieguinnychchoróbsystemowych'

odfiejącechorobyprzyzębia
lVIańwiczo.wrf
' MańWiczo'WrzodziejQce
fapaIenledziąsei'
2 MańWiczo'Wrzodz]ejĘce pżyzębia'
f apaIenie
Ropniew prfyzębiu
zespołyendo.periodontaIne

Nieprawidłowościś|uzówkowo.dziąslowe
1 qe(e'jed7|ąs,a(podzia|WgMi e|a]'
2 Blakdz ąsiazębodoiowego'
3 Plytkiprzedsionekjamy ustnej.
4 N]eprawidłowe przycfepyWędzide|e|y'mięśni'
zmianyW przyzębiuW}Ą'ołane urazemfgryŹolvym
'I
Pierwotnyurazz9ryzowy.
2 wtóńy u|azzg|yzawy'

84
 ikacjachorób przyzębia
K|asyf

, .,'\:.]
cHoRoBYDzlĄsEŁ , ,,.,Ą |! zapalenie dziąset wywo|ane wylącznie
pEez pMkę naŹębną

Choroby dziqseł (Tabela 6.2) autoży klas}fiłacji Zapalenie dzĘseł'k1órc \Ą,ystępuje na skutek bakte.
podfie]ili na dwie podstawowe$upy' Pierwsząsta. rji znajdującychsię w IĄtce nazębnejjest nącfę.
nowią choroby dziasełzwi4zanez pł].tk4nazębną. ścieji{ystępującąpostaciąchońb dziasel Zapaleńe
Drugą obejmuj4chorcby dziąsełńe związanez jej dzi4sełdo 1999ml(l (opraolwanienowej klas5fika.
obecności4' W grupie pienszej \ĄYo.|rębniono czte. rji) b),lo( hamlle ryło$anejalo zapalenicograniczo
ry podgrupy pielwsz4 z nich stanowią zapalenia ne do brodawki lub brze8lrdziąsłowego jednegolub
dziąsełuT'lvotanep\'tkq nazębnabez miejscowych wietuzębórqbez zmianyw położeniu plzyczeputącz.
czjmników tub z miejscouTmi człnnikami predy. notkanl<owego.
.punuj41mi do odlJarlaniaph'I|ł nazcbnej:na. W ślvietleostatńch badańustalono,żezapa]enie
stępn4 grupę stanowiq choroĘ dziqset mod1flko. dziąsełmoże\Ąlstępowaćń\'vnieżw obrębieZębów
wane cz]nnikami ogólfl}mi, kolejną choroby dzią. z ldinicznąutratąprzyczepułącznotkankowego' Jest
sełmod5fikowanelekami, ostatniąchorobydziąseł to stan, jaki obseń\ujemyw następstlvieakĘ$,nego
l.
mnJ}ti-ko$€ n eZabur/eniami odŻurianiu' leczenia peńodontologicznego po ustąpieniu stanu
W grupie drugiej. Ćhońb nie w],'lvołanych obe- zapa]nego,prfy stabiln}łn,chociażjuż obniżonyn
cnościąp\tki nazębnej' Znalazłymiejsce choroby poziomiepEyczepu i a€dukowanej !\5'sokości kości
d/ią.Pl \ł]Ą'\ołdne przel spec\,ti.,/ne
bd|terie'wiru. i[mstka zębodołolvego (aedukowane prz}uębie)'
s};glżybyoraz choroby dziasełuwarunkowanege. Zapa]eniedziąsełzwjązanez p\tĘ przy Zreduko$a.
netycznie i W}Ą{ołane pnez chorcby skóme (liszaj, nlm prłzębiu można schaĘ]<tel]u o.\Ąaćjako na.
.!v
pemfigoid,pęcherzyca)omz gmpa cholób w],"Vvcila.\ańt ba]deryjnegozapalenia obĘbie brzegu dfią.
nych rcakcją alergicznąlub urazem.l słowego, bez objawówda]szejubaty prfyczepu'obja.
rty kJiniczne są takie, jak w pŹ}'!a.lk zapalenia
I cHoRoBYDz|ĄsEŁzW|ĄzANE dzĘseł$rywołanegopł].tĘ' f iłyjątkiem obecnoscr
z PLYTKĄ NAZĘBNĄ istniejącej już wcześniejuhaty pruyczepułączno.
tkar <owego(Tabele6.5i 6.4;Ry!. 6.1i 6.2).
Zapalenie dziqsełlwwołane pł]'tkąnazębnąjest
$-laikiem interakcji pomiędzy bakteliami znajdu.
iąc}mi się w pbtce nafębnej (pł].tkaniespeq.ficz.
na) a komóIkami obronĄ'rni gospodaila- Ta rów
oo.Ńagamożebyć zmieniona cz].nnikami miejsco.
}]rni lub ogó]n].rni]ub jednjmi i dngimi Ęzem,
a taLre lekami lub nicprawidlouymoddy,hani"m.
z kolei możewohlvaćna nasi]eniei czast|walua
' Nliejscowecz!'nniki' takie jak nawisajace
lelnieńa' Źle\łykonaneuzupełnieniaprotetycz.
stloczenia zębów spźyjać mogq odldadaruu
i nazębnejna skutek utludnionego oczyszcza.
ia powierzchli koron i koneni zębów (patlf
iopatogenezachoiób prz]fębia.,)'W ocenie
ldinicznych dziąsełtrzeba postępowaćkonse.
tnie. Uwaga powinnabyćskoncentrowanana
!!ry. Ryc.6.2zapalenie
Ryc.6'1zapa|€ n i€ dziqseł dziąse|
\Ą]y
zmianach tkanld, ponie.\Ąaż one moga Wo|ane pt',tkanazębnq' wolanepbtką.afębnqpży
znaczeniediagnostyczne.2 zredukowanym przy?ęb|u'

85
 choróbprzyzębia
5"JrIasyfikacja

możemieć $,płw budowa zęba lub inne cz}'nniki

Tabela6'3 chalakterystylęfapa eniadzią,€l vlywołanegop{),tką'
miejscowe,na pnyldad źle\łykonanerłypełnienia
lub uzupełnienia pmtetyczne lub ortodonryczne
'] obecność p|ltkina brzegudziąsła' oraz nieprawi.lłowości Zębowena pEykład stłocze.
* Rozpoczynanie sięchorobyna brzegudziąs|a' nia zębów. Zapaleńu dziąsełtowaIzysza zwykle:
3 ZmianazabaruVienia dfiqsla' zaczerwieńenie, obrzęh k.rvawienie samoistne
n ZmianakonturóWdziqsla' lub podczas badania, wrafiwość na dotyk i ból.
Ę zmianaIe,nperatury W Ś/cze|i1ie
dziqs|owej' Stwierdza się zwiększonq ilośćwsięku ze szcue]i"
r zwiększona iIośćWysięku ze szcze|inydziądowej' ny dziqsłoweji pod$yższonątemperatulę w szcze.
E Krwawienie przyzg|ębnikowaniu' linie dzi4stowej'
6 Blakutratyprzyczepu |Qcznotkankowego' Pomimo ńżnic pomiędzy florą bakteryjną
a Brakutratykości Wylostkafębodotowego. zdmwego.Iziąsłaa zapaleniem dziąsełzi,'iazanym
s Zmianyhistologiczne. z p\tka nazębnq,nie nYizolowano speq.ficznych
ł odwracaIność po usunięCiup|}tki' bakteń patognomonicznych dla tejjednostkicho.
roborvej.
Zmiany histologicfne dorycza pro[feracji na.
Tabe|a6-4 charakterysvkazapa|enia !ĄryWolan€gpM.
dziąse| o
kąpzy zr€dukowanymprzJ/zębiu' błont<ałaczqcegoprotadzącej do do\t'ieŹchołko.
rĄ'eji bocznej mi$acji komórck, zmian zapa]iych
w nacz}niach przylegającychdo rrabłonkałqczące.
' Występowanie po zapa|eniu przrfębia (możIiwość go, postępującegoniszczenia włóken kalogeno.
stwierdzenia utratyp|zycfepu
wcześniejszej |Ęczno. $Ych ze zmianami w Ęlach kolagenu.pobudzenia
tkankowego IubkościWyrostka). miejscoltych fibroblastów i nacielu komórek im.
g obecność płytkina brzegudziqs|a' munologicznie kompeteltnych.3
' Rozpocfynanie 5ięchorobyna blzegudziąsla'
. Zmiana zabarwienia dziąs|a'
. ZmianakonturóWdziąs|a' ia choloby dz|ąsg| modylikowane plzez
Zmia.|aTemperarury W szcze|iniedz|qs'owej' crynnikiogó|ne
Zwięk'zonai|ość wysię\uz ŃiellonIidfias|owei.
prfy
. KrWaWienie zgłębnikowaniu' chomby ogolne, takie jak cuhzyca, choroby krwi
, Zmianyhistologiczne. oraz zabuIzeńa hormonalneuystępujqcew okresie
tsodwracaIność po usunięciu p|}tki. dojrzewania, men.lrrrarii j tiażvmogąptn. zvnia.
się do powstawania zapalenia .]ziqseł,ponrewaz
zmieniaja one odpowiedźinmunologiczną gospo.
da.Zana duiałaniepł}tkinazębnej'
Dane epidemiologiczne wykazafu żezapalenie chomby dziqsełmodyfikowane pIzez cz5nniki
dziasel \tTĄVotane p\tką nazębnaWstępuje w każ. ogo]ne majq wiele wspóhych cech klinicznych
dej z 8rup wiekolwch uzębionejpopulacji i jest naj. z zapaleniem dziąsełzwiqzanJ.rn yłaczniez pbł.
częściejW]ŚtępującąchoIobq dziaseł.Początko\,r'e Ę, takichjak zmiana kształtu.kololu' konsysten.
.lddia t horobymo8qb)( małnwido(Znclub niPwj. cji, Wstępowanie krwawieńa. Różńcuje je tylko
doczne, ale w miarę rozwoju zapalenia objaw kli" Io'że( holob)d,,iace| mod}ti|oManF pl7ezl7t nni.
niczne stają się wyraźne.określenie koloru, kio8ólne $ystępujapr7robccnotrire|aĘłvnie ma.
ksztaftu, konsystencji, klwawienia i bólu jest pod. \ch ilościpll.tki nazębnej-
stawądiagnosĘ'kichońb dzi4set' Do chorób tJCh należą:pokwitanioweZapaleńe
nbjdwót\
N.]silenip k1inilZn}(h możpIo,ni' Śie dziąseł.zapalenie dziqsełZwiqzanez cyl..lemmen.
zrraczniezarórłno osobniczo,jak i w zaleźności od struacyjn}tn, ciążą,cuk.zycą i chorobami uk]adu
umiejscowienia. Na nasilenie zmian zapalnych kiwiotlvó.czego.4

86
 ikacjachorób przyzębia
K|asyf

a zwiqzane z uk|adem holmona|nym Tabe]a6'5 charakt€ryśykapoh]vitaniowego

zapaeniadz]ąse|'

Pokwitaniowe zapalenie dziąseł Pol$vitanie jest Występowanie W Wiekuokotopokwitaniowym \'\,yż.

7łożonympmcesem dojEewania plciowego,w re. szegopoziomuestradiolu (>26pmoyl)lub testo
zultaciektórego następujezdo|ność do rcpmdukcji' steronu(>8,7nmol/L).
Nie jest to pojed}'nczyepizod,lecz faza endokłlto. obecność pl}tkina brzegudziqs|a'
logi(/n!,h /mianpl'woduiq(a preks/laLenjas tĄ]- zwiększona odpowiedź zapaInadziqsta'
glQdziefĘczn]m i zachowaniu dolastającej mło. Zmiana f abarwienia dzią5|a.
&iP^ Nd $1ttanienjc i.tnpień/adwan\Ąt\dnid /a. zTianakonIUrow d/iĘs|a f moż|iwą znianqjego
pa'enjad/iąsP]u osobdofuslJjqc}Lh mJ \Ąpl]^\ wiP.
le cz]nnikólq rvliczajqcw to ilośćpł],tkibakterInej' zwięk!/onai|o(.Wysięku l kievonkidliaŚłowej'
pro.hnire zebórr.u5m} tol odJ)(hdnid..l|oęenid przy
Krlvawienie zgłębnikowaniu'
i !(5rr1nanie 7ębó\\'\Ą/no.l poziomu hotmonorr Brakutratyprzyczepu łqcznotkankoWego'
.lpmiJowllh (psfradiolu lub lpslo\lcronu r w r,Tasip BrakUtratykości Wylostkafębodotowego'
po]..witaniau obu płci ma przejściowy*pb\v na odwracaIność po okresiepokwitania.
stan zapalny dziąscł.Badajria\r5'k6ząryw21651 c2ę.
stości\Ą]stępo\.vaniazapaleń dziąsełwwieku około.
rn]<\\i|dniow] m u obu p]Lj bP/ w\pob<|njejqccgo $idoąne ZmianyZapa]new dfĘśle'Jednak u \Ą'ięk.
\\frostu ilościpł}tki nafębnej' Zapalenie dziąseł szościkobiet z zapa]eniemdziąsełzwiązanJ.mz Cy.
^ljązanez poll'itaniem ma liele wspólnych cech |dPmmPD.b1|a( yjn],m,objal.5' horobynie .q na.i.
klinicznych z zapaleniem(ŁĘsełzwiąfanymZ p\ć. lone i występujadośćrzadko' hzed miesiqczĘ rra.
Ę' Jednak skłorrność do tYstąpienia \Ą,]TaźnJ'ch ob. tomiast Zdażająsię pż],!adki'międz]miesiaczk(}
ja\!ów fapalenia dziąsełprzy obecnościre]at]'Wnie wego zapaleniadziqseł',,na obraz k1órych sldadąią
ma\'ch ilościpĄ.tk w okesie poklitania jest t]1n' się jasnocuerwone,łatwoklwawiące Zmiany w bro.
rc i!]Tóżniatę cholobę6Gabela 6.5) (R]'c.6'5 i 6'4)' daw P międ/J,,ębo$pj' c/ęw ipj spoBk/ne 5ą/mid.
ny zapalne w czasie o$'ulacji' Dotycząone uysięk1l
zapalenie dziąsel nriązane z cyklem menstruacyj- pł}ł z kieszon]<idziqsłowej,którcgo Wdzielanie.
4m Po miesĘczce następują okrcso\'fe zmiany jak wykazano,uzrasta o 2070podczasouulaqi u po"
|| \\l,duielaniuestrogenui progesteronu'R]'tm \ły. nad 75%badanychkobień (Tabela6.6)'
dzielania steroidow],'ch hormonórv płciolr'vch
n okesie 25-50 dni jest opispvany jako cykt men-
ffuacljny W czasie tego q'klu udokumentowano Tabe|a6'6 charaktg'yśJ,*a fapa|en]ad,iqse|eiąfanego f q'|dem

obecność p|t.tkina brzegudziqsła'

NasiIonaodpoWiedź zapalnadziqsiaprzedoWuIacjq.
v]Ąstępowanie
W okesieowuiacyjnyT' gdy po,,iom
hormonu|uteinizującego Wynosi>25 mlu/m|, i,4ub
pofiomeśradio|u>200pEm|'
zwięk'ot i|ośt
\Ą^/9ękuzesz@eliny o pąruj
dziąśo\^,tj
mniq20%podeasowl]lacji.
Brakutratyprzyczepu |qcfnotkankowego'
Brakutratykości Wr/rostkazębodołowego'
. odwracaIność po owu|acji'
PokWitaniowe
zapaIenie
dziąse|'

87
 choróbprzyzębia
t r|asyfikacja

quzaciążowego'
6'8 charakerystyka
cĘżov'e zapalenie dziąsel Zmiany w jamie ustnej Tabeia
o podłożuendokĄmologiczn}.rntowarz}szą clqzy
ptzez okres kilku miesĘcy W czasieciążyłzyko wy. ! obecność płlki na brzegudziqs|a'
stąpieniai nasilenia zapa]eŃa dziąsełjest podw}f. o zwiękfonaodpowiedź zapaInadziąsła.
szonei nie zwiąZanez iloścĘ p\'tki. BadaniaWykaza' ts MożIiWość Wystqpienia w ca|ymokresieciąży.
ly zrramienniewższe nasilenie chombyu kobietcię. * częstszeWrystępowanie w szczęce-
żamychlg pomrmaniu z paqjentkamipo porcdzie, 6 częstszewystępowanie interproksymaInie.
pomimo że \łskaźnikp\.tki pozostawałna podob. ! Postać masyegzofityenej, uszypułowanej |ubnie'
n]'rn poziomiew obu grupach.co więcej,głębokość e obraz histo|ogiczny ziarniniakaropotwórczego,
kieszone}b]''łapogłębiona, kwawienie przy dębni. bezcechnowotworzenia.
kowanrui szczotko\łanru bardziej nasilone, zaśilość ł cofaniesięzmjanpo porodzie'
p\nu w kieszonce ilziąsłowejpodw5.ższona. obja\ly
zapaleniadziąsełsq podobnedo objawówzapalenia
zwĘzanegoz pĘtk4,pcrzawiękzą skłormości4 dowy. !Ą'łosolłatych, ziaminiak ciężamych'ziarniniak ropo
stqpienia objawówstanu zapalnegopŹy lelasunie h!órczy choroba crockel.HarŁella i inne. Guz cię.
niskiej ilościp\,.tkiw cżasieciqzy7,3(Tabela6'7). ż;amych nie jest Ępo.W}'rnguzem,leczrumożonąod.
powiedziązapa]nąw czasie ciążyna cz]']rnikidraż.
Tabe|a6'7 cha6kter}^\,|G ciążowego dziąse|'
zapa|enia nĘce' w uynil..u czego powstaje pojed}mczympo
twórcfy nacz]'niaĘktóry łatwoklwawi nawetpo de.
D obecność p|}.tkina brzegudziąsia. likah}'m sprowokowaniu'Guz ten przedstawlasĘ
. zwiększona odpowiedź zapaInadziqs|a' ldinicznie jako bezbolesnewygórowanie,o w1glą.
s zapocfątkowa nieW okresieCiqł(2' |ub3' trymestl). duiegt4'ba.u\z)eulowan\lub nie. umieiscowionv
' Zmianazabarwienia dziąsła. na bnegu dziąs|alń - tlę.ciej - na brodaw.e mie.
' ZmianakonturóWdziąsta' dzj'zębowej.GuZ !'!ystępuje.zależnie od Źńdeł,
n zwiększona iIośćWysięku ze szcze|inydziąsłowej- u 0'5." do S.ffżLieżamvchkobiet \\lepuie c7e.
i] Krwawienie przyfgłębnikowaniu' ściejw szczęcei może.ozwinqćsię juz w piel1\Śz]m
- Brakutlatyprzyczepu łącznotkankowego. hfmestrże ciąfy cofającsię lub ostatecmie zanika.
. Brakutratykości wyrostkazębodo|owego. jąc po pomdfie8(Tabela6.8;Byc-6-5).
- Zanikanie stanuzapalnego po porodrie.
choloĘ dziąsełv przebiegu cukrzycy Cukrzyca
jest schorzeniemogóInoustrojo$yn, chank1elffu.
Ziarniniak zwiąfany z ciążą(guz cĘżox'y)opisany jąc}m sĘ zabufeniami w produkcji insulirly i \!}. .
ponadsto lat temu 8uz ciężamychokreślanyjest ja. kająqmi Z tego/abu'cniami t\ melabolizniel u.
ko: nadzia.laknaczlmjałortary' nad-liąślaL r natryń krów białek i tłuszczy a także zabulzeniami
w sbukfuu e i funkcji naczyń krwionośnych' W1róż.
nionodwd g|ó\\'ne$pJ (ulr4q: r}p | ( ukr^. J in.
sulilozależna,cukrzycanrłodocianyc.tt) i t}! tr (cu.
krzyca niezaleźnaod insutiny cuklfyca dorosłych)'
zapa]enie dfiąsełZlviąfanez cukrzycq zwykle jest
klinicznie rwkr}Ąvaneu dzieci z nie\ł}'róltnanqcu.
krzycą Bpu I' objauy zapaleniadziąsełzwiązanego
z cukrzyc4s4 podobnedo objawówzapaleniadziąseł
uwĘzanegoz płytkq,z t]m, żesystematycznakon.
trola poziomu cul<ru\łydajesię ważniejszlrnczJm.
nikiem, wpł}'Vvając}.rn na zaawansowaniezapalenia,
Ry(' 6.5 Guz CiążotĄ/y' niżkontmla pł!.tkinazębnejg0abela 6.9).

88
 K|aslikacjachorób przyzębia

Tabe|a6'9 ch.rakterysryka
fapa|eniadziqse|,Wiqfan€ g o f c!. w pŻebiegubia-
Tabe|a6'10 chafah€ r ystykazapa|€ n iadfiąseł
kEycą'

obecność p|ytkina brzegudziqs|a' H Zwięl6zonaodpowiedźzapalna W za|eżności od

zwiękzonaodpowiedź zapaInadziąsła' obecnościp\4ki,jednakobecność plytkinie j€ s t ko.
Zmianaf abarwienia dziqs|a' niecna do w},stqpienia
zmianW jamie ustnej'
zmianakonturóW dziąsła' ]j Zmianazabarwienia dzjąs|a.
Zwiękzonai|ość Wysięku ze sfcze|iny
dziąsłowej. ' zmianakonturówdziąŚłaz powiękzeniemjego loz.
przy
KrWaWienie zg|ębnikowaniu'
częstszewystępowanie u dfieci f niewylóWnaną I! Rozrost pocątkowo obserwowany na brodawce
cuKzycqTypu|. międłzębowej.
BrakutratypEyczepu łqcznotkankowego' "
Ktwawieniepży zg|ębnikowaniu(możebyćpoczqt.
BlakutratykościWyrostka zębodołowego' kowyrnobjawemchorobywjamieustnej).
odwraca|ńość pzy pGwid|owej kontro|istanucu- ' zmniejsfenieilościp|ytkimożeogranlcą/ćnasi|enie
kzfcf. zmian.
Zmniejszenje
ilościplltki możeogranicfyć nasi|enie
zmian,

b związane z chorobami krwi Knvawienie z dziąseł jest częsĘm objarvem

u na(iento\Ą r bialatzkai ie.tpienls/]mobjasPm
Róźnomdnechombyu]dadukwiotwórczego i cbłon. wjamie ustneju 17,77o i 4,47'pacjentówodpowie.
'ego (bialacuki,aplazja szpiku) mogq powodować dnio z ostrą i przewlekłąbiałaczkq'Przerost dzią.
tozwój niedolawistości. 8ranu]openii, zaburzeniaod. .e| /a(ZJmasię od brodaMkjmięd7y,?ębo$ej, a na.
pomości.LtóIe z kolei mogą być pży@y a zlruan slępniP ro/pr/Pctrcnia się na dri4rlo brzeźne
w jamie ustnej.s r przycfeprone.
Pornimo,żeczjrniki miejscowo.|nżńące moga
zapalenie dziąsel rł przebiegu bialaczek Bia]Iaczka predysponowaći nasilać zapalenie dziąsław pIze"
jest postępując}m,złośIił]'łn schoEeniem hemato. biegrrbiałaczki'ńe sq one konieczne do powstaJia
lociczn}'rncharal.teryzująq'rnsię nadmiemą pioLi. zmianw jamie ustnej2,l2 (Tabela6.10;Ryc.6.6).
feracjqi dojrze\łańemlub zńżńco$,imiem leuk}
qt1óWi ich prckursońw we kilvi i szpiku kostn}'n.
Białaczkędfieli się !v opa.ciu o czas trwania (ostra
lub pEe\'lekła)' tJp zaangażowanychkomórck
(szpikowa lub limfatyczna) i Jiczbę komórek łe
krrri 0eukemic?nJlub aleukemirrnar. Obiart]M jr.
loie ustnej pocrqtkowo opisIĄano \Ą'białaĆzkach
osĘch i s}dadałysię na nie wTómczlny i nadżerki
błonyśluzowej, jak również zapalenie dziąsełi ich
przerost.a takżezmiany w wędach chlorrnychszyi'
Badania ostatnich lat do.!ńoĄl żeobjawyte mo.
8a $.'istępowaćró$,I eż w bialaczkach przewle.
lb'ch. Zapalenie dziąsełw pIzebiegubiałaczkiobja.
*ia się oblzmieniem .lziąseło fabalwieniu czerwo'
olan do ciennopurpurowego. RyC'6.6 zapaeniedzjąseiw prfebiequbiaiaaek'

89
 il flasyfikac choróbprzyzębia

]3] choroby dziąse|mody|ikowanePrzez Tabela6.11 chalaherysqłapo|ekowego

rozrostow€gozapa|e.
nia dziqse|'
leki

Liczba zachorowańna chorobydzĘsel mod}fiło.Wa. a W],stępowanie różnicw za|eżnośCi od ce€ h osobni.

ne lekami \^zrastaz rcku na mk w z\,viąZku ze Z!t'ięk. @ych pacjenta. jak i CzynnikóWzewnętŻ nych'
szonJrmstosowaniem lekó\ł przeci\dĘav{ko\wch, E \^/ystępowanie głóWnie Wodcinkupżednimdziqsła.
takich jak fen}.toira,leków inmunosupresyjnych, @częstszerĄ/ystępowanie u dzieci'
takich jał ryklospolJna i inne, oraf blokeń\a kana. 4 Zapoczątkowanie procesuchorobowego W okre.
łów wapnioiwch, na plzykład nifedlpina, verapa. sietrzechmiesięcy od podania|eku'
dziąs|aprowadfqca do zTidny
mil i ime. Rozwój i nasilenie mzrostowegozapale. " zmianakontu.óW
nia dziąsełjest odpowiedzĘna stosowanyle\ a]e rozmiaróW dziąsła.
takżeniew]'kluczonyjest współudziałpl}tki nazęb. !. Rozrostpoczątkowo obserwowany na brodawce
nej. Ró\łnieżwrastające uż}'Vvanie śmdkówanty. międzyzębowej.
konrepryinyrh pvez kobieh mo'e $p\'\Ąa. na !n!. q Zmianazabarwienia dziąs|a.
stępowaniei rcZwój zapaleniadziąset 15 '' zwiękzonai|ość vlysiękuze szcze|iny dziąslowej'
pŹy
E Krwawienie zg|ębnikowaniu'
iil polełowe rozrostowe Źapa|enie dziąsel B W}Atępowanje w dziąś|e pŻy utraciekośCi lvyrostlc
|ubbez,|eczbez bezpośredniego związkuz Utratq
Pnerost .Liąseł stanowi charal1erystyczrryobja\''' pŻy@epu ląenotKanKowego'
uboczny zwi4fany g1ó\łnie ze stosowaniem leków r zwię|śzo1a odpowiedź zapa|nadzią\ła Wfa|eżności
przeciwdrgawkowych,immunosuplesyjnych i blo od i|ościobecnej pł}'tki'
kerów kana]łu wapniowego.Lekopochodny przemst u Zmniejsfenie płytkimoźeograniczyć
i|ości nasi|enie
dziąsełczęściejumiejscawiasię w przednich odcin. zmian,
kath żu.hrq i sa /ęki,W]stepuie w m|odsrejgupie d \Ąlystępowanie przystomwaniufen}toiny,cyk|ospo-
.lviekoweji rozpoczJna się z\łykle okołotrzeciego ryny A lub o(reslonych blokerowkanaluwdpniow+
miesiąca po rczpocfęciu tempii. Zmiany k]iniczne go;u |udzinieokreś|ono poziomóW stężenia |ekóW
l.}rrolaneprez powczególne|ekinic roznia.ię ra. w surowicy koniecznych do wywolania zmian.
sad iczo międzysobą.FenJńoinastosolvanaw lecze.
niu epilepsji uTĄvofuje$tóknis$ pnemst dziaseł
u okolo 50%pacjentów pfyjmujqcYch ten lek' pohĄ'ierdziłyńepoĘdane działanietych zwiazków
Rota pbtld nazębnej\'r'przeroście dziąset rĘł'lo. na &ią.lo' Podobnieja-k$ plzwad|u len},loinvnje
łan],'rnfen}toiną była plfedlniotem badań Wielu u wszlstkich pacjentów pEyjmującYchblokery ka.
autońw Ba.laria kliniczne WkazaĄ,, że kontmla nału.wapnio\r'r'ego rłystępujeprzemst dziąseł.odse"
pł].tki zmniejsfa nasilenie przerosfu dziąset, a]e Iek\ły\lępowania prPrc\lu \^|pigru|ie ie\| n's^
njP /apobiegar.or.lloiowi zmian' VodP| 7wierę.\ i szacowanyla okoIo 2vvo' Rola p\.tki naĘbnej
pot$'ier.l'zi]l,że obecność p\tki nie jest konieczna w uystą)ienru przemstu po blokerach kanałuwap.
dla 1ł],'wołania zmian' lecz Ina istotne Znaczeniedla niowegonjPjesl twiaśniona. iPdna| \Ędaje.ie. /e
stopnia ich nasilenia.l3 stan higieny jamy ustnej pacjenta ma l\pll'w IIara-
Blokery kanafuwapnio.wego naleĘ do lełówrły' awansowanie zmian' Badania na zwielzętach.Wyka.
wierających działaniena posiadające ładrrnekkana. faty.że. /ę!le i dokladneusuwanjep\tli możeza.
ływapnioweuloka]izowanew błonieplamatycznej pobie( wFlqpieniu prcro\fu. a na$et cofĘ. jU7
i\ą c?ęs|opŹepi!Ąlane iało|ekiobnizająt e cisnie. i.miejąry pPercs| .po$odowanvpnvjmolĄaniem
nie lołi, lek anĘarjłniczne i zapobiegą|ące ata. blokeńw kanałuwapnio\'r'ego'
kom dusznicyPo raz pierwszyzaobserwovanoprfe- cyldosporf'naA.iest silnlrn lekiem immunore_
po
rost .|zĘseł zastoso(Eniu blokeńw kanału waP gularyjn]'m stosowan}'rng1órmiew celu zapobiega.
niowegow 1984r i od tego czasuliczne doniesienia nia reakcji odrzucenia organu po przesrczepieniu.

90
 choróbprzyzębia
K|asyfikacja

j4q''Inileków tego rodzaju.Pomimo braku pewnJ'ch

L]oloddl w]daje.ię, żedfugo|effnino\epl7yjmo.
wanie tych leków możebyć pżycztną utraty p.4.
czepu łącznotkanłowego. objauy zapa]eniadziqseł
związanegoz plżyjmo.waniemdoustnej anrykon'
cepcji sq podobne do objawów zapalenia dziąseł
zwiapanegoz pł}tką.obsemuje się jednak sldon.
Ry.' 6.7 i 6'8 Po|ekowerozrostowezapa|€nie dfiąse|. nośćdo r.'fstępo a ia W],'raźnych objarvów zapa].
nych jużprzy r.elaryrmieniskiej ilościpł}tki nazęb.
Klinicale obja\łyprzerostudziasełspo\Ą'odo\Ą'anegonej u kobiet przyjmującj.ch1eki2(Iabela 6'12)'
cyk]ospoĘlĘ opisanopo mZ pierwszyw l9B3 roku
i $}daje się' ZeĘstępuje on u 25 do 307opacjentów ia choroby dziąselmodfikowanezaburze.
pIzyjmująclch ten lek Związek pomiędzy zapale. niamiw odżywianiu
niPm dl.ł.P] r^ia/aj\ąnJ p\a].a d $lstąpienjem
i stopniem nasilenia przerosfu dziąseł!,[volane8o U osób niedoż]tvionych rłystępują zabużena
c.1.klospol]'!1ą nie zostałwialYgodnie udokunentG w u]dad-/ip odF'mośLiow\,m, .o możPwTĄvd. na
wany W badaniach na modclu Zwierzęcfm nad osobńczą podatrrość na infekcje. Niedobory ąttle.
rrp$lem q.klospo4try i pl}tki na plfemst dzĘseł ńolłe mogąza]dócaćrclację pomiędzyodpo\\iedfĘ
ł.akazano,żepmwi.uo\łahigienajamy ustnej redu. gospodarzaa bakeńami ń.tki. Jednak doldadnam.
|.uje, lecz nie eliminuje całkowiciepowiększenra la oĄł'iania lv zapoczątJ<owaniu i postępiechońb
mas]'dzi4sełla (Tabela6.ll; R]'c'6'7i 6'8)' dzĘset{\łnagaobecnielr5iaśnienia15

Zapalenie dziąseł z\|,]iązanez doustną antykon. &: cHoRoBYDz|ĄsEŁN|EzW|ĄzANE

cepcją homonalną l€ki antykoncepcyjnenależq z PŁYTKĄ NAZĘBNĄ
do grup\ nąjbard,,ipj
rorpolrrerhnion5rh na srtie.
cie' W badaniach ldiniczn5.ch \łYkrlto zmiany W przebieguchorób ogó]n],ch,takich jak kła' że.
\ dzĘśle,rozwłajqcesię u kobiet w wieku prZedme. żaczka,chorcby\vinrsoue.8lzJóicze i inne mogą\W.
nopauzaln1tnw w1niku stosowanialeków anĘ/kon. stępowaćZmianyw jamie ustnej.W obĘbie tkanek
cepcyjnych' U kobiet pŹyjmująqrch doustnąanĘ. pżluębia zmiany uystępują stosunkowo rza.lko
koncepcję hormonalnq częściejwystępujązapale. w pońwnaniu do ĆhoróbduĘseł\'lywołan].ch pł}tką
ruad,ia.el rv pnmwnaniu/ Lobietaminie pryjmu. Irazębną'częściejfmiany te obsen\,ujesię u osób
Z niskim statusemspołeczno.ekonomiczn5m w kla.
jach r.onvijających
się i u osób ze anniejszonq odpor.
;belao 2 CFa.aherysty|azapa|eniad7iąsF|7w|4/dre9o nością ilnmunologicznq'z
z p2yjmowaniemdoustnychekóWantykoncepcyjnych'

-L choroby dziąse| z]t,iąfane z infgkcią ia.

. obecnośćpb,,tki
nabeegudziąsła' my ustnei
I Zwiękzonaodpowiedź zapa|nadziąsła.
. zmianazabarwienia
dziąsła' choloby dziąsełpochodzeniabakferyjnego chorc.
l zmianakont!lóWdziqs|a
z moż|iwqzmianą jegoloz' by dziąsełĘ,lvołane speq.ficzrJmi baktenall1i sq
miaróW w znacfnFn odsetkuzwiqzanez choŃbami pŹeno.
r Zwię|Ślona
i|ośc
Wysiękuze sz(ze|i'ry
dzias,owej' szonyni dl.ogqpłcio\{ą'Należądo nich neżączka
przyzgłębnikowaniu'
. Krwawienie i Źadfiej kiła.Zmiany rvjamie ustnej mogąbyćlry.
r odwlaca|nośćpo zaprzestaniustosowania doust. nikiem ogó]nejinfekcji (Zmianywtóme) lub bezpo.
nychlekówantykoncepcyjnych' śrcdniegozakażenia(zmian}'pierwotne).W grupie
tej znalaĄ się ń\'\,nieżzakażeniapaciolkowcowe'

91
 ikacjachoróbprzyzębia
K|asyf
Ltórc mogq $Tlvo\avać paciorkowcowezapalmie
dziąsełlub paciolkowcowezapalenie jamy ustnej-
objawom ogó]nJ(n (pod$5ższonatemperafura' złe
samopocfucie) tolvarzysz4zmiany w jamie ustnej
o chaml1elfe zapalenia dziąseł z naĘstająqtn
knł?\'r'ieniemi moż]iwościq
tworzelriaropnil6'
chorcby dzĘsełpochodz€nia wirusowego choroby
dzi4sełpochodzeniawiruso.lvegomogq być spowo.
dowaneprzez wirusy DNA lub RNĄ najczęściej jed.
nak przez wirus opryszczkiHsVl' zmiany te mogą
uTĄ'r'o\'i\aćzapa]eńe dziąsełlub Zapalenie jamy
ustnej na skutek uaktF\'nienia wirusa, który w la.
tentnej fomie znajduje się w zwojach czucioi\'ych
ncn',u hrtj&ielnego.Obniienic odpomo.d organi.
zmu jest cz]'rmikiem splzyjająqtn uwalrriania się
wjlusat?,l8 (I{yc.6I i 6.10).
Chorotv dziąset pochodzeniagz}ticzego Chomby
dńąsełpochodzeniagr4'biczego rzadko h],stępują
u ocobzJrowych.oe( iej llaIomiaslobserwujc sięje
u osób z obniźonąodpomością irrrmmologicznąlub
u których zaburzonajest flom bakteryjnajamy ust.
nej na sk1rtek.lługoterminowejterapii ant]tiorykc
wej o szerol'im spelrttum dzialania.
Najcuęściej$,ystępujainfekc]e Cdndidl albbafu9,
/s4ds/clŹu parjenló\ĄuŻ\MJiącJ(}l urupelnleńpm.
tetrcznych, leczonychsterydami ze zrnniejszonl,rl
'Wydzielaniemślinyz cu]ozycq,obnDon}mpH śliny
R y c . 6 . 9i 6 . 1 0 w grudko$'eu]dadajqcesię w siateczkę,zlokalizo.
zap.|eniedfiąseł
92
Gżybiczezapa|enie jamy ustnej!Ąlystępować
moze
W postacibialychna|otóWściś|e
złączonychf podło
żemW obrębiejęlyka,błonyi|ulowejpo|i(zkówCzy
dziąsel.Na|otyte mogąbyćusunięte za pomocąga.
zy pozostawiajqc zaczerwienionq po.
lub krwawiącq
Wielf(hnię.
U osób zakażonychwirusem HIV obserwujesię
Srzj'biczezapaleniejamy ustnejw postacizaczenare-
nienia dfĘsłaprzyczepionegoi linijnego zacfer\\'le.
nieoia bżegu ilziąsłowegopołączonegoZ zapale.
niem dziąsła'Diagnozapowinnabyćpostawiorrana
podstairiebadaniamykologicznego-lg
E]choroby dziąsel uwalunkowane
genetycznie
Dziedficzna rł,łókniakowatość dziąseł choroby
dfiąsełpochodzenia genetycznegomogq obejmo.
waćtkanki prz1zębia.Jedn4 z najbardziejznanych
chońb tej grupy jest dziedziczna$'tókniato\Ąratość
dzi4seł'Przercśńętedziąstaw przebie8utej choro.
b\ mo8J poknĄva. talp koron} Zębo\^. opóżniai
u]'ujłrade fębóW mogą im towaŹyszyć Zmiany
ogólnoustlojowe'2
E obiaw dz|ąsfowew p|żebieguchorób
o9ó|nouślojov{ych
Zmiany w obębie dziąsław pEebieg! chorób skóI.
no.śluzówko$]'chWstępo\4Ećmogąjako zfuszcfa'
jqce zapalenie dziąsel (Gi|1giDitisdesą1runaturl).
W ponad B0%przJpadkó\j{złuszczającezapalenie
dziąsełstano\'{iobjaw pemfigoidu błon śluzo\\,ych
lub liszaja fiaskiego.
Rzadziej\ł}stępujew przebiegrrpęcheMycyzi\'y.
L]ei.linijnci ĘA dermatozypęrherzot\ejr rl n|mie.
nia \łysiękowegowie.lopostaciowego' Zmianom ty.
po\ł]m dla Zfuszczajacegozapalenia dziasełmogq
towarzyszycilrne obja!'!ymiejscołve.związanez cho.
rcbą podstawo\'t,ą. W Liszajupłaskimbędqto \wl./r'i.
walle [ajczęściejna błonie śluzowejpoliczków
w oko]icyzębówtlżonov!]'ch.
 ikacjachoróbprzyzębia
K|asyf l':l

w pemfigoidziebłonśluzo\aych mogąbyćobecne choroby przyzębia

blizny po Wgojonych zmianach, a w pęcheżycy
z\,'ykłejstŹępy nabłonkana obwodziepęknięFch W minionych 20 latach przedstawionowiele klaqfi'
pęcherzy Runień l.'f sięko\t5'wielopostaciowycha. kaqiironych klinicmych postacifapa]eniapżlzĘbia'
ral.ter,fuje się wielopostaciowością.i\Ykwitó\.Mo. jednak wietoletniebadaniaweryfiIowa\' je uskazu-
841ob\, peihef/p.nad-/erki i plamr tumieniowP. ją. najch ticznenicdoll.ond]ości' W s/czegó|nośo Za.
bmklo do\Ąodów$spierającychoddzielneklasjfik(}
wanie zapaleniaprzj,zębiadorosłych(dddi p€riodon'
A|ergicfneleakcjewystępujqstosunkoworzadko' ti'is) i zapa]eniaprz}rębiaopomegona lecfenie (7?.
Mogąbyćspowodowane zaróWnomateriałami sto ft1cloryp"rnx1onlilił|.a La]<ze mzlrń po.Lacirrcze.
mato|ogięnymi |ubśrodkamj jamyust. śnieł}stępujqcychzapaleńpż}zębia.ZaobseMoua.
do pielęgnacji
nej(pasty,płyny), Diagnozatych no bolviemdestntkcjęplzpębia związaq z cz:tmika.
jak i poź],lvieniem.
zmianmożebyćtrudnai możew,ymagać badańspe- mi miejscowmi, takimi jak p\'tka nazĘbnaw wie}a'
cjalistycrnychlT. woeśniejsąmniź35lat,a a$es]Ą'WĘpostaćchorcby
obselwoilalo u pacjentówńefaleznie od wieku'l
Klas}'fikacjazostałauploszczona' Przedstawrcno
bowiemtrzy podstawowegrupyzapaleniaprz}zębia:
4 zmiany pato|ogicznedziąsel pochodze. plżewlekłąagresj,'$łrą i chorobęprz}zębiaobselwc
nta ulatzoweEo waną jako objawschorzeń ogó]noushojor.'fchoraz
ostre stany prz}zębia,.\łady!r,l.o.bonei nab}te'
zrniany lrazowe mogą być .wwołane na skutek Zapalenia pnyzębia chalattełfuje prfewle]dy
dfiałń $łasnychlub lekarza-Do uszkoilzeridokona. stan zapa|nytkanek podtrz}mujacychząbspowodo.
o}'chprlef siebie możnazaliczyćumzy szczotĘ do waly speq'ficzrytni balteńarni lub grupąbakteń,
!Óóir ńtk4 dentystJ'cznqlub inqtni akcesonaml wu}tliku czegodocho.lzido postępującejdestrukcji
&nĘ'stycun}'rni'Do urazówzewnętnych na]eżąza. ńókien ozębnej i kości\aymstka zębodolowego
liegi wykon$\€ne plfez lekaźa podczasopram\ły' z tlvoneniem loeszonek prłzębnych, recesji dzią.
rŹda ub}'tkulub imych zabiegówstandardor.vych. słalub obu jednocześnie. cechq dulak1erysryczną
b. rv}niku urazu może dochodfić do rradżejeĘ chońb pmjfębia jest kliniczne stwiel{zenie utraty
Grrzodzeń lub recesji2. przycfepu łącznotkanlo\'{ego. obecnośćkieszonek
pn}uębnych oraz ubJtek kości\ł]'tDstkazębodoło.
wego i ruchomośćzębówizmiany kszta]ltui konsy.
podczasbadania to
stencji dziasłaoraz k.1,''a\'r'ienie
nąiczęściej uystępujqceobjawyzapaleniaprz}zębia'
Krrmwienie nie zawsze musi być poz}t$fl].rn
\j{skaźnikiem postępujqcejchoroby'
\iemnjei nalcĄ pdmie|a'.iP t'Ą'(|ępou.lniP c7e.
stego krwawienia Mcuas badania sondą na koĘ.
n}ChWiĄ,taÓ lłska/uiena obecnośt zapaleniai mo.
żebyć potenqja]nyrn miejscemuhary pMyczeput4cz.
notkankovego w miejscu lawawienia. Utrata plzy-
c7epumoie wFtepot\a.$ ŚposóbLią8lvalboepizo.
dyczniepodczasnasilenia chomby2

93
i. .) Klasyfikacjachorób przyzębia

, ;il
,, PRZEWLEKTEZAPALEI{|A"''
|l enzYzęall 'j' Przewlekłe zapa|eniepżyzębiaV!4/óźniajq następujące
,L-) ..,......'łli,cechykliniene:
. !Ąystępujenajczęście| u doroslych,a|e fda7a się
Przewlelde zapalenie prz],uębiajest Mj(zęstszą po. u dziecii młodfieży,
stacą tego schoĘeniaobserwoua[qu dorcsłych,ale ł częstostwierdza sięobecność kamienia nad.i pod.
łlstępuje ró\łnieżu dzieci i młodfiezyW nowejkla. dziąsłowego,
s]fikacji ostateczniepEyjęto okeślenie',przewlelde !' jestpowiązane z różnolodnq f|orąbaheryjnq,
rapalenie pntzebia.'. je!|
ponie\łaż ono pojęciem ' możebyćpowiqzanez miejs(owymi (zynnikami prc
szelsz]'rnniżpolviązanyściśle z wiekiem telmń uzy. dysponujacymi na odHadanie pl},tki
nazębnel \Ąyni.
wany poprzednio',zapalenie Fzlzębia domsłych'' kającymi z budowyanatomicznej zębóW|Ubmoże
lub ,'fapalenieprzJzębiazwiązanez trĄ.rką''.l byćpowiqzanez Czynnikami spowodowanymi przez
Wedługwspółczesnychpoglądó4 głównąpży. |ekarza(na pżykładnawisające Wypełnienia), bądź
cfj'llą pDewlekłegozapa]eniapn}zębiajest infekcja warunkamimiejscowymi (urazzgryzov'y),
balter].na, ale lv patogenezieintegra|IĘrolę odglT. ? możebyćmodyfikowane prz€z chorobyogó|noustro
wają mechanizmy obronne gospodarua'Zapa]enirl jowe,takiejakCukrztta,zakażenia wirus€m H|Vosteo-
przyzębia to\,varzyszyobemośćńżnJ'ch gatunków porczat
bakerii umiejscowionychna powierzclni Zębatub ] ńożebyćmod}4ikowane pżezCzynnikiinneniżcho-
dfiąśa.Najczęściej Łolowane z głębokichkieszonek robyogó|nouśroiowe, takiejak pa|enie t]^oniuCzy
to:Porpwnan1s gh1gi1)aLis, BacteroidesforstthLls, stres,
Treponmn d"ntimla,Acti|bbąciu1lsacti]1omacetem. 7 rozwija sięwo|no|ubW umiarkowanie szybkim tem.
c'omitd11s, źadziejh(.Lntelk intemedi\ C'amphlla. pią a|emożemiecokesy szybkichpośępóW
bacterrcctlts,Peptjstreptlxocars m:ic.ros, Fusobacte- a jestklasyfikowane na podstawie stopniazaawanso'
rilon nucleąh]|ni Eike||el]ąanodens '20 Waniautraty przyaepu łqcznotkankowego'
Przewlelde zapalenie przJuębiajest chorcbq in.
fekcyjna tkanek podtzlmujących ząb pmwadzqcą
do stanów zapa]nych i postępującej dest.ukcji PĘewlekłe fapalenie prz]zębia może występ(}
lltókien ozębneji kościrq'rostka Zębodołouego. \łaćw postaci zlokalizowanejlub uogó|rdonejoraf
Głównj'rnicechami kliniczn1tni przewlek\ch za. możemieć pżebieg lekki, umiaIkowanylub ciężki.
paleń przyzębia są: kliniczna utrata przyczepu w pocIa(il]o|alj/o\ł€ n cj/mianamipalologic?D}mi
(cĄL), utrata kościw1'rostkazębodolowego(BL), objęte jest mniej niż 307o miejsc badanych'
obemość kieszonekprzyzębnychi stan zapa]nydzią. w których o.|notowanoutratęprz}czepułącznotkan.
seł'Dodatkowomożewystępowaćobrzęk lub rece. kot'ego i ubltek kości'natomiast w postaci uogól.
sja oraukrwawieniepodczasbadania,a takze zwięk. nionejwięrej n} 30%miejs(objeĘchbddaniPm'
szonaruchomość lub przemieszczaniesię i/lub mta. Przew]e]dezapaleniapr4'zębialelrkie i umiar.kc
cja zębów Większość postaci ZalMleniaplzlfębia to \ĄanechaĘkteĘfująśęutrat4przyoepu ĘCznotkan.
pnewlelde stanyzapa]ne,które mogqstopniowona. koi\'ego(odpowiedniol-2 nrm i g mm) ońz obe.
rastać,lub teżoklesowo gwałto\Ą,nie się rrasi],ać' cnościqkieszonekpEpębnych ń'tszych niż 6 rnm'

Ryc'6.12 Śr€.

Ryc'6..|l Ła.

ni€ pr4"ębla' bia.

 ikacjachorób przyzębia
K|asy.f

AGRESYWNE ZAPALEI{IA':;:]]],
stopieńzaawansowania chorobycharakeryzuje sięna PRZYZĘBIA , , .:..,,;|!.,,
podstawieklinicznejutratyprzycrepu(CAL).W postaci
iekkiejq/stępuje
utratak|inicznegop|zyeepu(cAL)od
1 do 2 mm.W postaciumiarkowanej od 3 do 4 mm Kolejną glupę chońb prz}zębiastanowiąa$esylv'
cAL, a w postaciciężkiej
Więcejniż5 mm. ne Zapalenia ElrzyLębia(aggressżDe periDdaxitis),
które zastł)iły grupę wczesnych zapa|eń (Earla.
onset Periodonntis - EoP) ilyodlębnionych pod.
Dodatko\Ąomo.że $lstępo\łaćobrzęklub r.ecesjadzią. .'7ds5!tlaIowy( h \Ąd^/laIou Penodonlo|ogijKLi.
słaoraz kwawienie podczasbadania.Jezeli !'vystępu. nicarej w l98g nrlll.
je obnażerrie fuIkadi, nie przekacza ono pierwszego Do grup!'wczesnychzapaleńprzylębia zaliczano
stopniaBc. 6.11i 6.12). takie jednos&i chorobowe,jak predpokwitaniowe
Przewlelde zapalenia prz],zębiaciężkiecharak. zapa]enieprzlzębia zloka]izowanei uogóllrione(LPĘ
ter'\'Zujeutrata ]dinicmego przyczepu łqczllotkan. GPP), młodzienczef apaleniepżyzębiazlokalizoła.
kowego (po\ĄMej5 mm) z posĘpującądegradacja ne i uogólrrione(IJĘ GJP) oraf gwałtoy,nie postępu.
$'lókien ozębneji utiata kości\Ą,]'r.ostkaZębodoło. jące fapalenie przJĘbia GPP)' Jak sama rranra
\ego (Ryc.6.13)'T}po$łmi cechami Zaawansowa. wskazqle,chombyrv tej gmpie dotyczftyludzi mt(|
nego zapa]eniasq: obrzęĘ zaczerwienienie,krrm. dych' Jednak kĄ'tedum r,'ieku rozstrĄgająceo roz.
Ńenie rwstępujacepodczasba.lanialub samoistne, poznaniu budziłodużowątp]iwości' Dyskutou€no,
a więc te same objauy k1órc \Ą,}stępowały podczas .ą u 2l .lerniP8o mę,?( 'łzny / uogdL on\,rni/ midna.
lekkicgo lub umiarkouanegozapaleniapŹ}zębia. mi destfukq,jn}mi tkanek prz1zębiarozpoznajemy
Czlan \{obectegońżni się przewlekłeZaa\łansc gwaftouTliepostępującęzapaleniepr'Jzębia czy uo.
rrŹne Zapa]enieprz}zębiaod popŹednich postaci? gó|nionapostaćm]lodzieńczego zapa]eniapżyzębia.l
Fo pier-wszewiększąniż r/3destrukcjqtkanek przy. Podczasostatniegospotkania najłyżsą.chaut(}
zębia,utratą przyczepułącznotkanlowegowiększq Ętetów w dziedziniepeńodontologiiuzgodniono'ze
oiż 5 mm, obecnością ubJ'tkówkostnjth i fukacji wiek nie moźebyć\Ą']znaonikiemczyklftefium, na
frzekraĆząjqcl'ch I l..lasę,
omz obecnościqkieszonek podstawieLtórcgo diagnozujemychorobę'jak ńw.
gĘbs4.h niż6 mm' obP(DPsą radio|ogiczne /mid. dc/ morno/aa!\an5o\łana dctnull ja kosti nie m.r
q; lv kości'może!'!5'stqpićzlviększonaruchomość że ukrywaćsię pod parasolem wczesnychzapaleń
Ębórł:Przewle]dezaa.n'ansowane Zapalede prz}z+ przJzębia'Wczesne zapalenia prz]zębia zastqpiono
ba możeĘ$ępować w folTnie zloka]izowaneji uo. więc terminem agres$me zapalenia pźylębia'
!ńlnionej ' Pacjentmoze miećmiejsar zdrou'elub ob' które moga łysĘpować w formie miejsco\Ą'ejlub
ile zmianami patologionymi w ńżn}'In stopniu, uoglrrionej' KIJteńum rozpomawaniaagesprne.
im, umiarkowanlm lub ciężkim2],22 gozapa]eniaprz}uębiaopiera się na analiziebadania
klinicznego,mdiologicznego,histologicanegoi tabo-
ratoryjnego,w wqĘ]i$ych prz]'padkachmikrobiolo.
gicznegoi inmunologicznego.
W klas}'fikaqjiZ 1989rol.u istniałań$'nież grupa
pPedpol<wilanio\$l h /apd]Pnpr/],7ębia, kóre mo.
gly przebiegaćmiejscowolub pr4bieIać postaćuo.
gólniona- Kate8ońę taką uhvolfono w celu objęcia
pz5padków; w L1órych dzieci z uzębieniem nr]ecz.
D!'rnmial\ poM.rznp z.rbur7enia p.riodonlologjcznp
Dzisiajjużwiem3iżelriękzośćpadentóW u k1órych
zdiagnozo\t'ano uogó]nionąpostaćprzedpoL:witanio.
wego zapa]eniapzlzębia. w lfe(]z$,listości (]lelpina
6.13 Przew|ekie fap.|eniepzyzębia
ciężkie

95
 ikacjachoróbprzyzębia
K|asy"f

Agrcsl\łre zapalenie pn]fębia, podobnie jak

Młodzieńae zapa|enie pżyuębia miejscowe i uogó]nio. przewlelde' jest chombą tkanek otaczającychząb,
ne diagnozowane są terazjakoagresywne zapa|enie która \łystępujejednak u ludzi ogó]rriezdronych'
przy"ębia z|oka|izowane ]ubagrcs}1,1/ne zapa|enia prfy częściejpned 30 rckiem życia,ale możelłystępo.
zębiauogó|nione' WyeIiminowano gwa]townje poste waćpoź iej. Ró,ż i się jednak od przewleklegozapa.
pujące zapa|enie pŻ}zębia (RPP),a pacjentów z danym lenia przlzębia znaczńe szyrsządestrukcjątkanek
rozpoznaniem RPĘfdaniemucfestnikóW konferencji, podtE]mująrych ząb,pror€dzącą do sąibkiej utra.
powinno siękwa|i{ikować do grupyuogó|niony(h agre t], przyczepu łącznotkankowego.obselwowane
slunychlubpzew|eklych ciężkichzapa|eń pżyfębia' w badaniachklinionych mzległedestrukcjetkanek
prz1.zębiasq niewspćilmiemedo cz1nnikórł mie]'
sco\łych(pĘ.tka,kamień)'25
jednqf chońb ogólnouśrojowych, lrń'vvajqcąna od" Ęres3,rrne zapalenia przyzębia chankeryuuja
porność gospodaiZa,cz}tĘc go bafiZiej podatn],.rn okr€ślone ceĆhygłó.!t'nei dlgoplano$'e. Do cech
na infekcje bakerljne. Defel<tobtony gospodarza główny'chzaliczono:
obseNujemy międfy iinJmi w Zabużeniachadhezji tj sąóĘ utmtę prz}'gepu łącznotkankolregooraz
gŹnuloq.tóW ue rqldzon]'ch niedobomchinununo. l.o.. i tq rosll'a zęborJolovego>2 rnm s ciągrr
logicznychomz neutrDpeniiq'klicznej. Ustalono na" 3 micsĘc1':
tomiast' żemłodocianyc.h, u Ltórych stwierdzonode. !l Wystepowaniea8rcs]M'negozapa]eńa prz],zębia
stnrkdę pr4uębia bez zadnych wspołistniejqcych u osób, u których nie stwiedza się współistnieją.
cz]'Tników ogó]nych,możnaw'ł4<zyć w gnrpę prze. cych chorób ogólnych'
wleldegolub agt€sJĄmego zapalenia pŹyzębra. iij Ro.binne $! stępowaniecho.oby'
Uczestnicykonferendi zgodzilisĘ. że,,ages5ttne lł Ilość złogórvrrazębnychniepmpoĘonalrĘ do stoP
/dpJPnic plzwębia'.iPsl spPrr'filzlr\m rodzajemze. nia zaawansowaniadestrukcjitkanek podtr,zmu.
pa]eniaprz],zębia,do którego odnosząsię cechydąją. jąrych
"qb.
ce się WraŹnie Zidenbćiko1\'ać klinicznie i laborato. Do ( eLhdflr8opldnoBy( h. klóre nic t\}\lępują/d.
ryjnie,w sposób$'ysta.czajacyo&óżniającetę postać wsze zallczono:
chombyod.,pluewleldegozapalcniaplzjfębia''.l lł obecność w tkankach plzpębiaAci:nobacjllxLs .1c.
Etiopatogeneza agrcswlIego zapalenia pż}zę. tinorvJcetemcomitlns Cv niektóĄ,.h plf}pad.
bia jest z:łożona i ńżni się od etio]ogiipfewletdego kach Porpharcm(fiasgingixnLh).
zapaleniaprzlzębia' U pacjentólvz agresJ'!Ąn5'm fa. !j Upośledzeniefagoq'tozy'
paleniem prz1-zębiaobsenĄujesię defekt immuno. '] Nadireak{Ą\,nyfenotJ'I}pacjenta r]m\Ą,adzac]' do
logiczny rodzinne \'v}stępo\Ą?nie choroby oĘz zde. rMmożonejprodukcji IL.] i PGE2.
cydowanie częstsze \Wstępowanie speq.ficzn]''ch 3 samoistne Zat.z}maniepostępuutlary pnyczepu
baktedi, w t]łn pŹede WszystkimAc,iIobdcill "sac. łqcznotkankowego i kości!{Tostka zębodołowe.
tirbrnUetencamitans (.90Va),
Paryfulrornonas glngi- go (remisjaĆhorob]') '
Da|Is'Canph! Lobącterf ech 1s'FI1s obactefitrn nllclea. ĄIesJĄĄ'I)e Zapalenie prz]zębia może \ł]stępo.
il'łn i inn$h. \łaćw postaci zlokalizo$'aneji uogólnionej-

Ę z|oka|izowane

fapalenie plf\fębia cha"

Zlokalizowane aślesw\'rre
rakteĘ,zujesię|
W\.lępowaniPm.horobt'u n].reriedojrzewania'
silną odpowiedziąhumomlna (w sum$,icy kiwi
shvierdza się podw1zszonypoziom przeciwciał
Ry('6'14i 6'15 AqrEsywne pŻyfębia'
zapa|enie pEeciwko czlanikom infękcyjĄ'rn).

96
 ikacjachorób przyzębia
KIasyf

ograniczeniem procesucholobowegodo Irle$'rę" rze zaśpowbni b]ć ś\łiadomj nacze ia $r']Ą!u cho.
-
cej niż dwóch zębów poza zmianami obe]muja. ńb ogóIryrh na przebĘ i leczeńe chońb pżpębia'
qmi powierzchnie miętlzlzębowe pienvszJ'ch Do gn,rpycz5nnikórv rtpłIĄ'ającychna \Ą!'stępo.
siekaczylub tEono$aó\ł stałych. $żnie Zmian w tkanłach prz}zębia należy wiele
r horob|ubl"l.orr'\ie]'lóre/ ni.h /o\|a]]opi\anl
2 uogó|nione lv częścidoĘ.czqcejzapaleń dziąsełmod]tkowa.
n]'ch pżcf cz!'Tniki ogó]noustmjowe'2J2 Do chońb
Uogó]l one a$esyl\Ie zapalenie pn]zębia charak. modfikująqch przebicg Zapalcń przs'zębiaza|icza
tel-lzu]estę: się trzy glupy scholzeń:
\\j'stępowaniemcholob!' pneważnieu osób po. Chorobyhematologi(zte.
niżejJ0 roku Z}cia' Chorobylub zespolygenetJ,czne.
SlJl,ąodposip.]/iqllr/prrr' ial surnwill Lrvi na Innechorobys]stemowe.
czlrniki infekqine.
u.s'!Źźńe \\5'stępująqni epizodami destlukcji 1 zapa|enia przyzębia związane
tkanek plf]fębia (utrata plz}'czepułąc.znotkan. z chorobami hematologicznymi
korĄ'egoi utatą kości$]Tostka zębodołowego) '
\!.]'stępo\Ąaniemuogólnionrch zmian chorobo r]EUTR0PE\L.| N.iB\-f,'\ obniżeniegranulo.
lrych plfy co najmniej tŹech zębachstałych(dG c].tów poniżej500/mm5może stano\t'ićniĆbczpie.
tyczyto fębów innJ'chniżpieńlsze siekaczci trZC]. cfeńst\Ą'opo1'ażnrh Zakażeń'rówlież w jamie ust.
nowce)2321 nej' NiedobóI kn''jnek bial}'chprcwadzi do upośle.
dzenia fagoc}tozydrobnoustrojó$':a $' konselo^en.
cji do rourł'ojuuakażeńmiejscou:,rhi uogó]-ronych
ZAPALEN|A PRzYzĘBlA (posocznice).Blona śluzo\Ąa jamy ustnej jest miei
tv W PRZEBIEGUCHOBOB scem, \Ą któĄłn często dochodzi do nie\Ąie]kch
OGOLNYCH uszkodzeń cĘłościtkanki i rozwoju zakażeńgrz1.
biczych lub bakteryjnFh.
Zmniejszenie ilości$anu]oc]tów obojętno.
Phtka bakeĘ'jna jest inicjatolem clDroby pżylę. chłonnych!t€ k1łi możebyćlr1rrikiem piem'otne.
bia.alc znaczącąrolę w etiopatogenezieodgĘ'V\a tak. go, idioparycznegozabuvenia lub \ttómej supresji
żeodpowiedźgospodaża.Cz}nniki ogó]rremocl1fi. szpikLl'Neutmpenia nabJta \Ąlstępujepodczassto.
bją \lsĄŚtkie postaciezapaleniapląu ębia'szczcgól. <nsanialp].tirł' nai(/eniei . ) lotoL)./n}.h' może
nie pop ez i\pł!\v'naukładimmunologicznyi odpo. l.' b\l \\."1'likiPm lakażcnbaktcnin}.h rviru.o.
*iedf zapa]ną'Uzrrajesię $'śródnich chorob]'ogó| \\\l h. piPn\o|niako\Ą\ l h i innt'th. Rot'nier ' zynni.
o€ ' l.1óll. moga po\\oJoMd' l7e\|\/P \\}.lępo\ĄdniP ki fizycznc.chemiczneomz zabuĘeniahonnonalne
or-afz$ię]śzaćnasilenie zapa]enia.]ziąsełlub za. upośledzają\tTtwananie prawidłowej ilości ko.
plenja prnrpbiaI pa'jFnlo\\. u ldoD,h ob.pn\uj. mórek. Nab}te neutropenie mogą być stanem
9ę d}sploporcje pomiędz}' ciężĘ chombąpż}zębia pl7Pj'.io\^ym' u<|ępujq. r m po odslalr'.cniu r zl nni.
. nie\ielkim udziałemcz]łr]ików miejscow],ch'po. ka ic \Ą}\\oluj.]' P8oll' u neLlIrollcnii/midn\
rinno się rozważ]''ć wspć'ristniejqqudzial czrmików w tkanl€ch pż].lębia mogą \!-"-st4pić na8le' To\\a.
qriln]ch, wśródnicll choń! uldado$']rh- Pacjent rz]szy im zapalede plf'lfębia omz błonyś]uzowej
Grpiacr' na ,lapaleniepżlzębia w l,]'niku .\Ą,spółist' z owaln].mi,bardzobolesnymi oruzodzeniami (R5'c.
Chorob ogó]noushojo\Ą\ch pnsinien lr!,c 6']6)'\! neuIropPnij njc ma mnżLi$n.. i \] lĄ ,,pniJ
o rrpłpvic c4tników ogólnych na /mian s pr\/eLiu.l-,2 mojnafrobonaro8lani-
choroby możli.lt'ościach
leczenia, mozlilr:ch ni.rniP.ię ,?dkaż.nja
l/)' l\l/pre\|17P ulż]muj4(
plikacjach i slojej odpo},iedfia]nościza lecze. idpJn.] hi8ipnęjdm}U.|n.j \\w.lki. ,dLieqimu.
a td]'e Lonse](wenljiniPrcdję' d lc./PniJ;|Pka. szą btć rt1konyrrane w osłonie ant-\'1rioFko\Ą€j'

9l
 chorób przyzębia
ffi K|asyfikacja

|zjzapa|enie pfllzębia związane z choro.

bami lub zespolaml genetycznymi

ffi nolzm''ł I (\T[IĆZNA NEI,TRoPENL{

Ro.]-/innaneutropPniacc(hujP .ię d7icd7i.7Pniem
autosomaln]mdominującF' obja{ia się obniżoną
całkowitąliczbąleukocltów i $zględnąlimfoc}tozą
i monol\'1ofą'W],Ąlępuje .padekodpomosLi.o8ru.
RyC'5,16Zapa|enie pż}"ębia W pżebieguglanu|ocytopenii'
nj.7eniFodpowied/incutrofilind 4kdżpnia.. o ń.
dać jużu dzieci' zmiany w prz]'uębiuzależqod sta.
Przeciwrvskazanesą ruchome aparatJ oltodonrycz. nu higienyjamy usfuej' obseru'ujesię ż}woczer.wo.
ne i uzupełnieniaprcteryczneze względuna możli. ne zabar,Wieniedziąsełz tendencjq do o\ttzodzeń
wość.w.r'stępo.!va a o\łrzodfeń błonyśluzowej.l2 i ziaminowania.
Roalzinnatreutmpeniapolega m zanikaniu lub
ffi rtłrłcznł. s"t'olfenia prz]'zębiacręsto ob. spadkukĘżqcychrvekr1vineutrofili w regulamych
senvowanesą u osób z białaczl.€, szĆzególnieostrq q'ldach od 15do 35 dni Spowodowanejest to okrc.
postacią' U podstaw procesu białaczkowegoleży sow].mZatż]maniem dojże$,aniatych komórek
ffansformacja nowotwolowa komórek hemopoe. w szpil.r Czasowopowracaich dojrzewanie,ale nig"
q'cznych' Bia]|aczkowakomórka macierzysta daje dy nie utn}mują się prawidłowewartościleukocy.
początek okreśłonemuĘpowi komórek potom. tów obojętnochłonnych. Przy liczbie neutrofili poni.
nych, kóre dziedziczą tę sama uadę genetycznq' żell500 \\ mm3/na(/dP t\fas|d poddtnoii na /a.
rł1Lazuialnieprarvidlni\yw/ro<li rożni.o$anie' każenia' Zmiany zaczpraj4 się już w uzębieniu
Nlutacjew aparaciegenetycznj'mmogąbyćsamol. mleczn}m-obniżeniuliczbyleukocńói\' mogątowa.
slnc |ub indukoltanc( /lTnikami uważan}miZd nyszyć owzodzenia prąpominajqce afry obraz ldi.
usposabiającedo rofwoju EĆh chorób. Mogą to być niczny chorcbymożebyćteżpodobnydo \łystępują.
cz}amikifizyczne (promieniowaniejonizuj4ce,fale cego we \łrzoiIziejqc]'rnzapaleriu dfiqsełZ ob.zę'
eleklnrmagnetl'czne),chemiczne (beMen, leki q/- Ljem i zanilipm girlando$alo(i,/ poModunis/.7p-
tostatyczne)'a takżebiologiczne (wirusyonkogen. nia brodawek międz}zęboiłych'Tj.powejest ost.e
ne)' U 36%chorych z ostĘ białaczĘ i 107Óchorych ogĘniczenie zmian zapalnyc.ttź]voczerwon}mIqb.
z przewleldą białaĆzĘ obsenĄuje się przerosty kiem wzdfużbrzegu dziąsła'sąóko postępujede.
dziąseł-We wszystkichtJpach białaczek,a szczegól. stukcja kości\ł].rostkazębodołowego' Cyldicznie
nie w postaci osbej monoc]1o.wej,może\ł]stępo. Wraz fe wfrostem ilościneutrofiIi stan plz]zębia
waćkńĄŹwieniez dziaseł,wft|Iocz}(r].na.Iferki lub ulega czaso$'ejpopm$'ie.2,12
owr/oaLcniaom/ zanalenicduia<el.Miejsrorre
czj''Dnikidnżniqce nie sq konieczne do powstawa. ffi znsr'Ól norr'r*'q.zapalenie plzJuĘbiatowdl.Zy.
nia ,Zrnianw tkankach prż}zębia'lecz mogąrrasilać szqcezesp{'owiDowna ma duraker uogólnionych
odpowiedźzapalną' Sama obecność choroby pod. zrrian oĘmujacycl uzębieniem]ecunei stałe'czę.
stat'owej zwiększa.ńrażliwość tkanekpźyzebia na stość i nasilenie chorcbyjest więkua
\Ą}śtępo\łania
rozwój choroby przyzębia'2J2 u pacjentówz zespołemDownaw poń\Ą,naniuz ich
mdzeńsb\em lub inn]mi upośledzonjłni Lnnyslowo
ffi rnn crronorr- KRtl! Prz}puszcza slę' Ze pacjentami'U 3670chorychdzieci ponizej6 rolu ży.
schożenia uldadu czerwolokwjnkowego, tr't}.tkc cia obsenuje się zapalenieplf}zębiaz fomowanrem
wego czy zaburzeniakrzepliwościmogą mod1fiko g]ębokińkiĄńnek pmzebnrÓ' Naioeśclei anian1
waćchorobęprz}zębia'Nie ma jedrrak doldadnych destrukqjne obseMuje się ptfy zębach sie(znych
danj.chw tl'In zakresiei koniecznesq ilalszebadania i hfono\Ą)Lh' ZdpalPnje pryfĘbid ro'?poo,Jna5ię
nntwiPnl?rir.P tc tP7. sąóko narastąjąC5łn przercstem dzĘseŁ Plżebieg

98
 choróbprzyzębia
Klasyfikac1a .:.

chorobyjest są4rkii zależyteżod \łafunk&! miejscc !1 ZEsPoŁ c.lIEDLĄInt.IIIGr\sHIEGo Zespć'ł

q'ch. RozwojowipmgTesjianian sprzyjająwadyzgry. lpn dTied/icTony jesl Dadlroclze dulo\omdlrpirp'e-
zu,stłoczeniazębórt olblf]'rnijęzyĘoddychanieusta. sYimej i to\łarzyszymu ciężke Zapalenieprzyzębia
mi, podatność na pńdrnicę i złahĘierrajamy ust]:rej. będqceskutkem defektu leukoq]tów i monoqitów
Zębyobjętechorobqs,ł,bkotracqstabi]oość i .u,}pada. (nieprar.'idłowabudowa komórck)' leukotaksji
j.]'DPshr|.ja lkaflPkprwęLia plotadzidopremic. i nieprawidłouejfagoc]tozJłPżebieg chomby jest
szczeniazęMw i uhaty ich Cz]łnrości2.l2 buz]i\ay i chank1erJzuje się sąóko postępujqc}mi
/akŹżenjami' objawy\Ąjamie Us|ncipojawiają\ię
:]znspÓł, troŚr,nlZoNTJ IDIIEZJI LEU- na poczqtkużycia'WysĘpujq ortrzodzenia,r.ozlane
KoCYTÓ\T Badania molełularne podkreślają Iolę krwotocmo.Zapa]ne'miany w obĘbie błonyśluzo.
Ięceptońw komórko.\Ąychna powielżdmi neutTofi. rrejomz lmiarr1u przyzębiuz .,rybkopostępująr.1
lóWbioĘcych udziałw adhezji'Zmniejszenieich jlo. destn&cjq tkaneĘ szczegóLlie w olaesie poku'ita.
ścipowodujezaburzeniaadhezjileukocjtów i zwięk. nia. Zmiany nie poddajqsię leczeniu,a postępor,va.
szoną podatność na infekcje, ró$rnieżte dotyczą@ nie w takim pz}padku ogranicza się do l.edukcji
przyzębia'Zaburzenieto dzie.Ificzysię na droi]zeau. bakteńi w prz}zębiu.2
lo.oma|neiree5t\łnei'c/e\lo Lońq sie rejsciem
śmiefie]n}'m, a wcześniejpopneduonejest bardro M HIstloct-roz.Ą ']est to grupa zabufień ukła.
cięzkoprzebiegająclmzapaleniemprzyzębia'Zmia. du inmunologiczlego ze spó]nj.rni objawami hi.
tryw przpębiu dotyoq tylko dzieci i dotądnie zaob. stologiczn}.rnii różn]rynpżebiegiem poszczegól.
selwo$ano przewleldegozapaleniapEJuębia u do. nych jednostek cho.oboh]ch. występuje w tŹech
ro.'lrt}tl tr,rnre.po]em'\awęl naimnjejs/elmidn} postaciach:ostĘ mzsianej histioc]'tozy'fiaminia.
stnrltx€]ne w cząstecukachadhezyjnychpro$'adzą ka kłasochłonnegoi lr.ieloogniskowegozianunra.
do poważnychzabużeń funkcjono\łania8lanu]oq7. ka lśrasor hlonnpgn. Srho'enie moipdoB,,)' no-
tóq obniźajacodpomość8ospodana i zwięksfajqc worodków dzieci lub dorosłych.Spośród50 bada.
Ęuyko {t'stępowaniachońb plzJzębia 2,t2 nych chorych 36% ma zmiany w jamie ustnej,
a u 16%\łykl]''!Vasię chorobę na ich podstawie.
} znspÓt, prtptltox.LEFE\.IlD Jestto autoso- w fależnościod postaci choroby'.Występujq tu mz.
malnie rcces}'V\łrie .Ifie.Ificzoneschorzeniegene. siane lub pojed],nczeogniska w kościachi czaszce'
5q1e pnebiegąiace r nadmiemymro8o$€ ( eniPm obja\ływ szczęcei żuchwiepn1pominajq zaawal.
skóry z kół,rn :lącrysię destukcja tkanek prZpębia sowanącholobę prz]zębia z głębokimikeszonka.
ri uz''bi.niu n ec7n},Tn' o.obl ru ni. ńofująrc cjer. mi, o\łrzodzeniamii bujaniem ziaininy' Klinicznie
pĘ na plfe\Ąlelde,IDzlanemgowaenie skóry z towa. obĘZ choroby możebyć podobnydo lufodziejace.
E]sząc4 nadmiemq potliwoścĘoraz ciężkiezapa]e. go zapaleniaplż}zębia'a różnicowanienalezy prze"
nie plzJĘbia pojawiającesię najczęściej przed po. pno$adlićnapodsIawiebadanjahi:ltopdlologi( ZnF.
kwitajliem,z utmĘ fębóW ecfrrychi stałych'W ja. go' Dia8noza powima obejmowaćbadańe histolo.
mie ustnej aniany $ystępujqwcfeśniei charŹkerT. giczne i immunologiczne mateńału pobmnego ze
arjq się sąbko przebiegajqcązapalną destnrkcją /mianami t\€ !\tze.nei farie Lhorcb}'r.ońel /ne
Ff]zębia, pmwadzącqdo wczesnej uhaty zębów jest badanie całegouldadu kostnego i fig k]atki
Eleenych i stdych. stopień zaawanso\łEnia Zapa]e. pieNiowej.l,2
lia dziqseł moze być ńżny a]e utratakościod począt.
lol postępujesąóko. Uhata zębównastępujew ko. ffi złsrnznnr'r SPIc.HRZĄ\aĄ GLtr(oGENU
bnościich ul'Iz}TĘniai nie rna dotądskutecznejte. Jeśto rza.lkiezabuzeŃe geletyczneo.Iuiedaczenru
@ii tej chorob}a Podobn]mschoŹeniemjest zespoł autosoma]n]'[rlecesJĄm}m'Polegana upośledfeniu
im.Munka. ń\łnież dfie.Ificzonvna dr.odzeauto. metabolizmu.węglo\Ą,odanów z to\łaĘysząqłnZabu.
i leces}'iĄnejz hwcrkeratrzą i agresjtn]'m Ęeniem fiu*cji i obniżeniempoziomu neutroflli.
prz}zębja 2.t2 ko\ładzi to do cięż}iejdestrukcjipE!zębia.l.2

99
 chorób p
s K|asyfikacja

l nzmt4c'r rmolzoNrr'ĄGRł\L1,ocYTozĄi!.]Zapa|eniaprzyzębiaw przebieguinnych

Jest bardzo rza.ll'jm schoźeniem dziedziczon5łn chorób systemowych
\Ą\po\óbautocomd|nv PppbiP8d/
rP(es\'a\łry. ( ie/.
ką neutrop.nia iwĄ'tępuią.a iuŻ $.zeŚnm ńe. B osrnoponoz.t
wc ostatnie pub|ikacje^łracają
ku znacznądestrukcjąpŹluębia'|2 u!!agęna możli\ośćvr'spółzależności międzyosteo.
polozq, menopauząa choroba przpębia' Badania
Bs znspÓr BIrr,nns.D'.lrNl-osA Jesttochoroba osób Z osteoporoząi osteopeniąWkazały żeub}'tek
tkanki łqcznejchamkteĄ'uującasię defektem s}'n. brze8u\,']rrostkazębodołowego i utrata zębówsąza.
pżede wsz}st.
tefy kolagenu. Dziedziczy się autosomalnie domi. leżneod gospodalki homonalnej, a
nujaco' Wlstępuje \'r 10 podĘpach (I-)0 z klinicz. kim ał'iązanesą z niedoborcm estmgenów z powo.
jajników
nymi objawami dotycząc].rnigłóWnieskóry i sta. du.Ę'gaśnięciacf]nności
\aóW-W t]Tie IV i u jednF z pośiódobjałów Nie\Ąątpli\łiejest to \,']aikiem działaniaestm.
jest teżzapalenie plzyzębia' W t}pie \IIII obsenłu. genów na osteoblasty które hamuja sekrecjęc!to.
jemy kruchośćnaczń błonyśtuzowej jamy ustnej, kin (IL.l, IL.6 ofauTNF.o) stanołńqcych\aażnepa.
ciężkiezapalenie pĘlzębia i prżedwczesnąutratę rakĄlrne Śt\,mulalon dojEewania i akNĄamoi( i
osteoblastóvllSt.Meldzono ró\łnież, że pacjentk po
zębów2
Towanyszą mu zmiany skóme z nadmiernJ'm meoopaurie poddaoP e\trogPnolerapiimaja
łuszczeniemi kruchościaolaz zmiany w małych mniejs/eub!,tLikoś( i \^porórvnaruu r nie pnyimu.
stawach' Początkolvotjlołlan objawemsą klwa. jąq'rni hormonów2s
.wŁrcstunrchomo.
wienia Z dzi4sełbez uch\t]tnego
pł,ctolru Wadomo, fe ciąfŹmoze
ścizębórtl a następnie szybka destrukcja tkanek K HoRMoNl.
przpębia' modtdkowaćodpowiedź gospodar rla p\tkę nazęb.
Choloba nie poddaje się leczeniu i celowe.iest ną a]edot!.Czyto g}ó\Ą!rie tkanek miękkich i nanife.
jak najwcześniejszeobjęcie osoby chorcj opieką ttuje.ię przpw|eklvm adpaleniem J/ą5el'Zagerwic.
stomatologicznq' l.2 ńerlie dziąlel, obrzęĘ l.fi/yawienie i .\łysiękzapa]ny
moga mieć miejsce juz w drugim rcsĘcu ciazy
E tmorosrlrr'łzl't Jestrównieżurodzonyrn W okolicykieszonekdziąsłowych .ozwijasĘ beztlenc
jej
zabuEeniem metabolicznym dziedziczonl'm za_ wa floń bak1eryjna,lecz nie udo\łodniono bezpc
równo autosomalniercces}'lr.nie,jak i dominująco. średniego łp\,wu na uapa]enieprA'zĘbia'
PaijPnci ( ierpĘn na lo sńolzeniP maia /mniej. Inn]'m pE}'kładem zależnościhormonaLnych
szony poziom fosfatazy zasadowejw surowicy lub jest wpł}Ąvhomonów płciolwchna tkan]d prz]zę.
nadmierne jej \wdzielanie z moczem. bia w zależnościod fazy qklu miesiączkowego'
Do objawół k]inicznych tej chorcby należą: W ok€sie pok.wita[iaczęstoobselwuje się zapale'
niepmńd:łowe kostnienie pIz1.rrasadowekości nie dziasełi zwiękzoną odpolviedŹgospodana na
dIugirh i nieprawidlotłeodJJadanieoraz Joltvój pb.tkęnazębną.Dodatko!.vo cz}'rulikimiejscowepo.
cementu kolżeniowego. Procesem chorobou}m wodująZaoshfenie prccesów zapalnych.Z.większa.
objęte sq zęby szczególnie !.vodcinku pŹednim jac skltecznośćZabiegówhĘienicznychjamy ustnej
szczęloi żuchwy'Korzenie zębów otoczonesątkan. możnaznaczniepoplawićstan plż}2ębia'25
Ę ziarninową,a ich powierzch a możebyćpozba.
wiona cementu. Niezń4zanie zębów z kościąpro. fr ctxnzrc.l zuputut1ieplązębia uwazanejest
wadzi do ich szybkie.iutraty już w pielwszych la. za szóste Zkolei co do częstości powildalie cukrzycy
tach żJCia. Jednym z cz]iników lylyka dla chorób plf]fębia
W ńżnicowaniu z inrr],łnijednostkami chom. jest cukizyca, zańwno insulinoza]ehra,jak i insuli.
bo*yrni należy lłykonać badanie ńdiologiczne. nonip/dl"żnd' ZwięLslłą ryzlLo r^rstępo\^ania /a.
rr surowi'I pale ia plązębia niezależńeod \aiekui jlościpl]tki
o/na(l)apo/iomlnslalan alLalitunei
krwi tub poziom fosfoetanolaminy w moczu.l2 nazębnej-Rómież przebiegchorobyzależyod długo

100
 chorób przyzębia
K|asyfikacja

ścitwania cuhżycyi jest cfęstszyu pacjentówcler. V osTBE STANY PBZYZĘB|A

piąCychna tę chombęod wielu lat' Ustabilizo.ltEny
mPlaboti,,m jp.l \ażnJm ( Ąnnikjem uh7}mdnia
.uk].Z]'cyi chorobypEyzębia pod kontrolą.l Zgodnie 2 no\rąklas}fikacjąchońb pŹ}zębia przy.
jęĘ plzez AmerykansĘ Akademię Periodontolo.
Z\KIZENIE HI\. I ZE sPoŁ N^R.ITI]Go I,To. gicznqmarhlicze cho.oby prz]zębia,rcpnie tkanek
śI-EDZI'VĄ oDPoR],IoŚcI Najbadziej z,''ouylll pżyuębiaonz chor.obypżyZębiazwiązanez chorc.
ibJddn\Ąnll.|b}t}Ąn Zetpolemniedobortl odpomołi bami miazgi kanałowejnależądo grupyosbych cho.
ilnmrulologiclnejjestAIDS, chociaż\Ą}'stępuja tez in' rób przyzębia.\Ąlspó]nąccchą rqżej rt1tnienionych
ne stanJlw k1órychmożedojść do upośledzenia od' chońb jest gw.aftowny poczatek,ostry pfzebieg $y.
pomośc|ZcspółAIDS jest nablt.m zespolemupo. stępowaniesilnych dolegliwości bólo\łychoraz obję.
śledzenia odpomości, do l.1órcgodochodzi w \Ą}Ttik.u cie procesem chorobowyrn tkanck otaczająrych
-
in{el<cjirctnrv usem lTI\r Ghrmon h nltnDdefi- ząb'Mogąbyćone związane lub nie z zapaleniem -
ci,eruĄvi|'Lts)LależąC!.rndo podiod2inyl,en'ż?ir"'łlde, d-/ią.c|iprzlzpbia' Voga mie' pvebicg miej*rlrn]
atakrrjąq.m komórk posiad4qce Ieceptol CD4. lub uogóInionyz ewentualn]ni obja\łamiogólnou.
głólrtrielimfoq,ty T pomocnioe. Istotn].ni objarva. strojoił]'Tni.oddzie]ne sldas]fikowanie tJ'chjedno.
mi będaqmi (fęsĘ przyc4tĘ zgłaszaniachoł.chdo stek chorobolwch świadczj' o ich odĘbnej etio]ogii
stomatologaĘ aniany w przylębiu'Poczqtkowoma. w.Io.uj .u do Zdpa|eńpż\'?ebia. ora/koniPc7noicj
jąUnet hara]<1Pr /apa]enid dfid.Pl'\^lool]dmud\ie ind}Ą'vidua]nej diagnosrykii leczenia każdejz nich'
zmial) na.i]aiasic doprc\adfajq.do!łwod'/ieja( e8o
zapa]eniadzĘsełlub pl4uębia' U choĄ.ch na A]Ds
ze zmniejszonaliczbąlimfoq.LówCD4 obser uje się Doośrych stanówpż}zębia fa|iczasię:
ń$nież ciężkie pŻe$ielde zapalenie pr4,fębia ze Martlviczo.wrzodziejące
choroby przyzębia.
macmą utratqpźycfepułącznotkan]<ovego.l 2 ] Ropnjetkanekpż}zębia.
' chorobyprzy"zębiazwiązanez chorobamimiazgi
Ij\I]'ttNo slTREs.I'Ą Badania nie \'lykafały kanalowej.
ńżnicy w stopniuzaawansowaniachombyprz}zębia
międzj''osobamiz pier\lotn]1niniedoboramiodpor.
nościoraf poddawanpni immunosuprcsji a 8rupa E MARTW|czo.WRzoDz|EJĄcE
kontrolnq' Na]eżybĘć pod uwagę'żeczęsto osoby cHoRoBY PRZYZĘB|A
podda{aneirnmunosupresjiprzJ.mujqń\łnieżlcki
przeci$bal(teryjne.Prawdopodobniez tego powodu w grupie maf|Wiczo.Wzodziejących chońb przrzę.
nie shfieldza sĘ u nich patogelu]ejflory bakeĄłnej bia \Ą,}.różniamy martwiczo.$t-zo.lziejące zapalenie
jamy usmej i póŹniejszegozapaleniaplzJzębia.r d'/Ę.Plor"' m.]Jtwi(
/o.wvodzicial p rapalpnie prrr.
zębia' obydrviejednostk chorobowesą częstouwa.
i STER.iDY Pomimo że sterydoterapia moze żaneZa dwa różne etapy tej samej chorob}:W ich
prpd!sponoMa( do r$.tapienido\teoporor). nip etiologii podki€śla się rolę spec]'ficznejflory bakte.
do końca\riadomo'czy podobnezmianyzachodza ryjnej:krętków i lr,rzecionowców26'27'2lJ
w tkrikach plf]uębia. Badania niektół'ch auto.
ńw potwierdzajausfkodzenie przJzębia na drcdze l Mańwiczo.wlzodzieiącezapaIenie
upośledzeniafivożenia kolagenu i mukopo]isa. dziąse|
(bJĄdo$' \Ą bddanial h inn)lh dutoro\Ą s g'upip
pacjentów plzj.mujacych hydrckolĘfon przez MarLuiczo.wtzotlziejącezapalenie dziąseł(Necrotl'
cztely lata nie stwierdzono istotnej różnicy w po. ?iry uceratil)e Gingil)itis NUG) jest oshą infekq'j.
stępie chorcby w poló\Ąnaniu z pacjentami nie le. ną clorcbą dziąseł'.Iednostkata b}łaunanaod \tie.
cronl,mi sterydami.l ków pod ńznJ'ni naz\Ą.alni,na pż}'ldadjako choro.

101
 g K|asyfikacja
choróbprzyzębia
ba vincenta' krętkowezapaleniedziąseł,r\']fodziejq'
ce zapaleniejamy ustnej,ostTerqzodziej4cezapa]e.
nie .IzĘseł,martlticze zapa]eniedfĘsełoraz osh€
mańwiczo.\ĄEodziejacezapalenie dziąseł(ĄNUG)'
Wediug niektórych autorów y,}stępujeostra i pfze.
wlekła postać chomb]łPacjenci Z narh!iczo..!!1u o.
dziejącj'rnzapaleniem dfiąsetsą podatni na na\łTG
ty' co ie oznaga jedna\ ze choFobawystępuje
u nich przewlekle.
Rozlvój martwice\ufodziejącego zapaleniaduĘ.
sełjest zwiąZanyze speqficznJĘli cłtni](anx r'vtor.
nj,Ini,takimijak stres,upośledzenieodpolviedziim.
munologicznej,niedoż]'1Ą'ieńe,pa]enieĘ'tonu, .!,!Y.
stępuj4cewcześniej zapaleniedfiqsą uraly tkanek
strcs jest ściśle
zwiazanyz rozwojemmarh!'iczG
Wzodziejqcegozapalenia dzĘset' Stwierdzonoczę.
ste \Wstępowaniechorobyu żołnierzypoborowych'
u osób uzależńonychw okresie odstawienialeków
omz u sfudentów w czasie sesji egfaminacyjnych.
W stanie stresu pogarszasię higiena jamy ustnej,
!ł7rd\|dpa]PnieModu' pogarś/a Śię odi}avianic
oraz następujeupośledzeńeodpo$,ietŁi immuno.
logicznej.U pacjentów z martwiczo.\anodziejqcJm
zapaleniempŹ]'zębiastrvieldzonopod\\']'zszony po.
ziom kortykosterJdó.\Ąw srrmwicyki'wi omf moczu,
.o ieŚl 5po\Ąodo$ane.lk|5vatją podtlzgónouo.
pzysadkowej drcgi adrcnoliĘcznej' Po.lwyższony
po/iomLortlzolu hamuiehurk(ie leukoq,tor\o j4-
draclrrvielokształtnJ'ch(PMN). U pacjentówz mar.
t\\iczo.$,rzod2iejącJmzapaleniem dziqseł stwiel.
dzono upośledzeniezań$'no inmunologicznej od.
powiedzi komórkowej (chemotakji, fagocltozy
fdolnościbakedobójczych PMN), jak i humoralnej
(dotyczącej poziomu immunoglobulin IgĄ IgG.
Ryc.6'17 Wrzodziejące
zapalenied,iąseł'
102
ĘNĄ' o t!m' żeupośledzeńeodpowie.lziirnmuno"
logicznej ma Wńw na rozwój maltwiczo.*fzodzie.
jącegozapalenia dziąsełśrviadczy róunież fal.t cfę.
stego lłystępowaniatej chorobyu pacjentów zaka.
żonychwirusem HIV lub choryclr na AIDS' co wię.
cej, NUG możebyćpierusz]'Tnobjawemza]<ażenia
wimsem HTV
wźodziejąceZapa]eniedzi4sełNUG jest chorc.
bą.na k1ór4.zę.1676p3dajq &iPLi w kĘja(h rolwi.
iajqq.h się' Zwialallc ip.l |o ,' niedoboramiż}ĄviP.
niowlTni szczegó]lriew zakresie białkaoraz infek.
cjami wirusowlmi, takimi jak od.a.
chatal.teĄ\Ę(,/n}miobiJ\Ąamik1ini'7n\mi
md]"twi./o.wr/od/iejqqńlapd]end/ią.eł\l
l Maftwica i o.luzo.benieszćzJ.tówbmdawekmię.
dzj,zębowchlub całegodzi4słabrzeznego(dziąsła
są zaczer.wierrionei obrzmiałe)'Należypamiętać,
żPobr€7 brcdahek międ'f'fĘbotqrh moŹe$ i ńrv.
nież anieniony przez ńeprawidłorly ksztalt lub
uśa$ienic/ębo$'ls|ohc jPs|la]df,rólnircwanic
martwicy broda!,\'ekz br.odawkamidzĘsłou].rni
anienion]'mi w wlniku unzu (na przykładw są.
.ied-,hviedid.t.m)| lubbrodardęmizmipnionl'rni
zJp.]]nje/ pou'oduobc(no(cipł}1kindlębncj'
l Ból dfiąsełsamoistnylub przy doĘl.u (tlpoweza.
pa]PniPd/ia\e]i ldpa|enjepr7}7ębia,/wią/Me
z pl}tĘ nazębnqEadko b],'wazwiąfanez ostifm
bólem)'
I K.rwawienieduiąsełjest najmniej różniĆujacące.
dĘ kliniczną martviczo.w]zodziejącegozapale.
nia dzĘseł'ponieważ$'ystępujew wie.luinnych
chorobachprĄzębia' jedrrakżew odńżnieniu od
innych chońb' kmawienie w przebiegumańvi.
czo.\\-rzodziejącegozapaleniadzi4sełmoże\!ystę.
powaćsamoistnie (Ryc' 6.17).
W przebiegu iufodziej4cego zapa]cnia dziąseł
może$ystępowaćlefor eJ' or.ei objalry ogólne, ta.
kie jak limfoadenopatia,gorączka,złesamopoczu.
cie. Zaden z tJ.chobja\"''ównie jest jednak patogno.
morriczny ponieważ może \łystępowaćw innych
chorobach pż}uębia. Iimfoadenopatia jest nad.
kim objawemmartwiczo.Wfodziej4Ćegozapaleńa
dziąsełi i\rystępujew ostrych zaawaJrsolvanych sta.
nach ĆhorobyPrzwadki, w któĄ.ch \,[stępuje lim.
|oadenopaIiJ i 7le.amopoczu(ienaIeĄ rc',/ni. owai
z opryszczkowlm zapaleniemjamy ustnej lub mo-
 ikacjachorób przyzębia
Klasyf

no\uk]eozą.Fetor ex ()remożebyćzwiązanyf inny' 3 RoPN|E PRzrzĘB|A

mi chombami, na pnyldad przewlek\rn zapale-
niem pn]zębia. Utrata przyczepułącznotkan]{owe. Ropnie t]ranekprZ}zębiaĘ miejscou'ąinfekcjq tka.
go i kości\Ąlaostkajest .zadko spotykana w pże. nPk otac?ai.]Q!h Zab'Mogab. Llinięn},rnobiauem
biegu martlviczo.Wzodziejącegozapalenia dziąsel cięzkiego przewleldegolub agrcsy.\łnego zapalenia
może jednak wystqpićpo wie.lokrotnychnawrotach prz}zębia'Ropnie powstąiqna skutek miany Wslda.
cboroby 26,2? 23 dzie flory bal{teryjnejpoddzĘs.ło.wejlub zmnieJszenń
odpomościoĘanizmu' Spotykanesa częścĘu osób
l ? i Martvviczo.wnoozieiące zapa|enie ie lecfoĄ'ch' Do czj'1lniMwwpbĄrajqcychna \Ąystę
przyzębia polvaniercpni nalezq:zamkrięcie kiesmnki, objęcie
furkadi, stosowarte ogólne antjóiotyMw ońz cu.
MaftWiczo.r.'alodziejqcezapalenie prz]zębia (Ne. ]aryid RopniPlkdnekpl7}7ębid /P wz8]ęduna$aoje
cra zing Ulc'eratiiePeriDdoł'itis- NL]P) jest infek. pochodzeniemogąu}stępo$,aćjako: IDpńe dziqsła'
cją chalakteĄzuj4cq się maltwicą tkanek prz]'Żę. opnie przyębia lub ropnreokcłokorcnowe'2,2g
bia: dziąsła,ozębnej i kościW}aostkazębodoło$'e.
go' Choroba ta możebyć następstwemwielokrot. .;' Rrrplg\ DZ|\sL\ Je\l mi.js{owąropĘ in.
nych epizodów martwicfo.waódziejącego zapale. fekcjąobejmującącałedzĘsłobŹeźnelub Elko br(>
nia dziąsbłlub r.ozwinąćsię w miejscu nie objęt]'m dawkę międą'zębową,w miejscu upżednio zdrc.
wcześniej zmianami. Mańwiczo.lłrzodziejqcezapa. łf'In. Podstałowm objawemkliniczn]'m jest bole.
lenie pŹi'zębia \łystępuje częścieju pacjentów sne \4ygórowaniei obrzmienie w obĘbie dziąsła
z obniżonąodpomością(na pnyldad zakażonych brzeżnego,z czerrvonq.g1adĘ. lśni4cąpowieżch.
wirusem HIV lub chorTch lra AIDS) i u pacjentów ią. NIoże\alstępować ropny.\ł}sięk'29
niedożFvionych.U pacjentów z upośledzonąod.
r'omościqchoroba ma pżebieg znacżnieclęższy !*'1norrnŃ rnn'z4rNT Jestmiejscol\'ą mpną
objańa się głębokimi owrzodzeniami, siln}.m infekcją w obrębie tkanek twolżącychkieszonkę
bolem, sz}ŁĘ destrukcją kości$f'r.ostka oraz sa' prz}zębna' który pr.owadzido destnrkcji \ł'łókien
moisnrjłn klwawieniem. U pacjentóWniedoą'vio. ozębnejomz kościlł].rostkauębodołowego.
nych, podobniejak w pnlpadku martwiczo.wrzo- CharakteĄzuje się obnętiem i zaczerwienrenem
.lziejącegozapalenia dziąseł'obsentlje się ostrą tkanek omz bolesnoścĘ' Stwiedfa się obecność głę.
destrukcyjnąchorobę,która prorvadzido matwicy bokej kieszonki prz}zębnej'z kórej .W}p\1Ą,a heść
i sekwestraĆjikości'objawyjej są zbliżonedo obja. Iopna.Zab możebyć$'1azlilĄ,y na opukiwanielub mo.
*ów martwiczo.wrzodziejącegozapaleńa pźylę. że$slępowa. ie8oruLhomoś.' \4ożnaobcFn\oual
lia u pacjentów chorTchna AIDS. .!vobĘbie tegozębagwałto\Ą.ną utmtęprzyczepułącz.
obja\'y kliniczne martwiczo.Mfo.lziejącegoza. notkanko\łego.
ia pmpębia sq podobne do objawów maltwl. Ropień prfylębny możebyć połączonyze zmra.
fapalenia dziąseł.w odńżnieniu ndmj tldto|o8il Znyrnju obrębiepn]zębia wien.
od tej jednostki c.hombowej,zmiany matwi- LholkotĄego'W obralP radjo|ogi.zn}łn\ĄłTazlr}
mzprzestrzeniajasię w tkankach prz5'zębiagłę. jest zanik kości\'Wrostka zębodołowego'Ropień
j położonych. następujeutrata przyrżepułącznc jest częstp objawem ]diniczn}m zaawansoivane.
i kościw}Tostkazętrodolou€go' zmiany 8o' niP le' /oncgo,7Jpa]cnia pPJ"ębia'Badanid\Ą].
i' /P w obr.ebiPbroda$el dzią.lorut} i r alego kazaĘ że mikroflora llykr1,rvarrarv ropniach pny.
brzeżnegomogąbyćpokĄ.teżółto.biał}m lub zębnychjest Zbliżonado \,V}.hf,'!vanej w głębokich
Źekomobłoniastj'mna]otem'Częstowystę. kieszonkach pM}zębnych'Ropńe te },T'stępujq nai
fe'or" r
€ o/e. chorobie mogq to\łaEyszyć obja\Ąl' częściejspośńdmpni tkanek prz1zębia.Diagnozę
takie jak goĘczka. de samopoczucie,po. na]eżypostawićna podstawiei\'nikliwego\lTĄviadu
ie oko]iczDych $ęzłow cb]onn].ch2g' ogóIoomedyczne8oi stomatologicznegooraf po do.

103
 choróbprzyzębia
I r|asyfikacja

kłatiry'Inbadaniuldinicznyl i radiologiczn}nr.Wy. Do po$śtawaniampni prryĘbnych mogą ńw.

różniamyostre i przewlelde mpnie prz}zębne.Ro. nież prcdysponowaćnastępująceczpniki ogó]ie
pień pnyzębny należyńżnico(ać z mpniem dziąsła i miejscowe:zamknięcie ujściakieszonld przlzęb.
i ropńem okołowierzchołkort1tn.l,29 nej, zajęcie firkacji, choroby ogólne, takie jak cu.
krzyca lub chorobypowoduj4ceZmniejszenieodpor.
I ostny nopmŃ' pRZYZĘBNY ChaĘktełzuje nościirnmunologicaej.2g
w1niosłość dziąsław rzucie kożenia zęba. W miei
scu \łygórowaniadfiąsłojest obrmiałe 1zaczenĄ,le. E noprrŃ ox.ll-ol''oRoNol1l JesI miej5.ounq
nione z gładĘ lśniąc4powierzcbnią.hzy delikat. ropną infekcjq w obrębie tkanek otaczajacychko.
nej pa]pacjilrfdłużbżegu dziqsłowegomożeilydo. ronę niecatkowicie lub całkowicie\łyrzniętegozę.
brvać się lopna .wydzielina'Doleg|iwości z8'łaszane ba. zazuYczaj powstajew oko]iry plata dziqsłowe"
-
przez pacjenta są aóżnicowane od niewielkiego go pokiywającego kolonę tlzeciego tnonowca
dyskomfortu do ostregobólu samoistnegolub prfy !. żu(hwie. Plai d/iąs|ot$ jest /a(/PrlviPnjon\
palpacji obrzmiałegomiejsca,częstopodawanejest i obrzmiały bolesny plzy doryku' Może \łystąpić
ń\łnież uczucie ucisku i rczpierania. zapa]edu mpny *Ysięk oraz szczękościsk.Infekcja moze
obejmującemutkanti otaczającezqbmożetowarzy. rczpnestrzeniać się wstecznie do oko]icy około.
szyć zwiększona ruchomośćzęba, ektruzja, tkli. gardłowejolaz przyśrodkowodo podstaw języka'
ł'ośćrraopukiuanie lub ból w czasieżucia.Możena. Pacjent zazbyczaj podaje w uT'viadzie ból, może
sĘpić sąóka utata pżyczepu łącznotkan]<owegomieć trudnościw przeĘkaniu' czasami $lstępują
i poustanie keszonłi pE}zębnej' objalłyogólne, take jak złesamopoczucie,goĘcz.
Ropień plulzębny możebyć związanyz patolo- ka, powiększenie okolicznych węzłórvchłon.
giami endodontyczn3'rni.Czasami mogą \ł]stą)ić nych.2e
objalły ogólne - złe samopocfucie, poduyższorra
tempemturą limfadenopatia \Y obrębie regional. ń ZM|ANYENDo.PER|oDoNTALNE
n]rh węzłówchtonnych' Ropnie ostre mogą pże.
chodzićrv pnewlelde, jeś]iich zawafiośćuwa]r a Możliwość }spółistnieńa patologii pŹJuębrawrerz.
się przez pŹetokę na powierzchnię dzĘŚłalub do chołkowegou osób z zapaleniemprzyzębiabrzezne.
kieszonti pr4zębnej.1.29 go znalaztouzasadrdenieilprowadzeniatych zmian
do klas!fikacji chorób prz]'zębia'Zapalenie miazgi
E pnzolt'r-nxł-nnoPNm PRZizĘBNE Mogq może powodowaćpiocesy destrukcyjne tkanek
ilystępo\łaćpfiez .]ługiczas i mają tendencję do
okrpsoue8ooprożniania Śię \aa]c opróżniPnicmc
żeskłonićpaqjentado zwTócefuasię do stomatologa' Złamania W obrębiekolfeniamogąbyćrówniezprzy.
Ujścieropnia ma zazWczaj postaćkanafu Ffetoki, czynqrozwojuzapa|enia miazgi,jaki pÓŹniejszegoza.
k1óry rozpocz1'nasĘ głęboko w tkankach prz]zębia pa|enia pŻyzębia, a leaenjeendodontycfne mofe
i ohvierasię na powienchniębłonyślufowejdziąsla. prowadzić do całkowitego Wygojenia tkanekpż}zę-
Ujściep]zetoki może być trudn],m do wykrycia bia'jeże|i pŻebieg|iniizłamania pŻebiega bezkontak.
pur do\a5Tnorllorem i mde b)i po].r\tepne7 różG tL|ze środowis|iem jamyUstnej'Zmianyendo.perio
''lę 66cy tkrnki larrrirro\"ei' opmŻnidnic mpnia nic i perio.endo lub po|ączone mogachdńkleryzować się
za\łsze\łystępujerra tę samą stlonę kolzenia' po następujqcymj objawami: możeW16tqpić obrzękdzią-
ktd€j Wlstępuje kieszonka pIz1zębna' Przelvlekfu sełlub błony ś|uzowej, ból podczas dotyku i Wysięk
ropień przyzębnyjest zazwycząibezobjawotwĆho' z kieszonki p|z}zębnej' Możnastwierdzić utratępŻy.
ciażpacjenci mogą odczuuaćMl niewielkie rqsu. czepułąCznolkankowego i kości\Ą/yTostka
zębodoło.
nięcie zęba z zębodołu, utrudnione żuciei nagĘua" wego' zęby mogą by. Wraź|iwena ooukiwanie i Toże
nie. zmiany pzewlelde mogą przechoduićw ostre, byćobecnaszcze|ina z|amania'
jeśtj ujśLiPkana'tu pr7eloki rrlegniezatJ.aniu'

104
 choróbprzyzębia
K|asyfikacja H

w okolicy wiencholka zębai szerzyćsĘ \nrkierunku WADYWRODZO

pr/}7ębiabżeżncgo.Cborcb) płyębia /wią/.me IUB NABYTE
z chorobamimiazgi kanałowejmożnapodzielićna:
zmiany endodontycao-pedodontyczne,zmiany pe-
ńodonryczno.endodontyczneomz zmiany połączo. Grupa ta obejmujecą''nniki, ktde mogą predyspo
ne. Proces chombo\Ąylv zespoleendo.peńozacĄna nowaćdo mz\tojuzapale ia r]zĘsełi chorobyprz}zę.
się w prz]'uębiuwierzchołkow5nrprzy ujściukarrafu bia. samodzie]nienie r,'}Ąvołują one chorobyjednak
koneniowego lub kanałów bocznych i dodatko. w obecności p\tki nazębnej'cz}'nni]€ końecznego
\łych,stopnio\,Vo obejmującpv}zębie brzeżrle.Nie. do roałoju'procesu zapa]nego,mogą mod]fikować
którc zmiany tJpu e[do.peńo początkowoobejmu. lub nd.ilai jej prPbiee.Nalei4 |u mieiŚcower7},llni.
ją t]'lko miazgękanało$q' ki fębopochodne' deformacje ślufówkowcdziasłc
W zmianach peńo.endo bal1elie z kieszonek we w okolicy fuków uzębionychi nieuzębionychoraz
plz}Źębnychw przewleklych lub agfes]ĄĄnychza' uraz z8Ąuowy2,32
pale ach prztzębia mogą przedostawać się do
miazgi przez kana:łykorzeniowe i mogą \ł]Ą'rołać
stany zapalne miazgi. W przlpadkach, gdy oba te Domiejscov4]ch @ynnikówmodńkujagd przebieg|ub
5(hoflenia\ł}5|epuja rótłno(/eśnic na|crvmówi. predysponujqcych do choróbdziąs€łi prz}zębia
na|eąi
o złoźonychschoEeńach peńodontyczno.endc . Budowaanatomicna zębóWi kożeni, uśawienie z+
donrycznych' Zarówno chorcby pĘ}fębia, jak bów i korzeniolaz olwartekontaktymiędzyzębowe'
i choroby miazgi mog4 być pźycz]łĘ' jak i skut. r Aparatyońodontyczne, uzupe|nieniaprotetyczne
kiem schorzpnialub obalc s, horzenidmogqrozwi- i!Ą/ype|nienia'
nąćsię oiezależnie. . Złamania kozenia.
Prcces zapalny możeobjąć prz]'zębie w każd}łn t okoloszyjkowaresorpcjakorzeniai hipercem€ntoza.
micjscu kontaltu z miazgąi mofe byćw zależności
od sił obmnnych olganizmu ostry lub pźewlekły'
Jeżelijednak prązębie jest zdr.ołe'baktene z mia. Zabuizeniem budo\Ąyanatomicznejjest Wstępo'
zgi mo8aŚpoltodowa(,7apo. '7ą|kobanjc zmiJn za' wanie szkliwa w postacrszyjkolĄ5'ch projekcjii percł
palnych.W zdrorl5rn pŹvębiu \ł]sięk zapalny po. szldi{nych w obszaĘefifkacji zębórvtnonowych' co
chodz4cy z tkanek okołowierzchołko\tychmoże możebyćprfy@ynąutraty prA7czepuĘcanotkanko.
mieć swoje ujściewzdłużko.Zenia fęba pźez kie. wego.Szyjkoweprojekcjeszldir'ne to obszaryelĆo.
szonlę prĄzębną, pog:Iębiaj4cją czasem aż do powo położonego szkli.i\'aznajdującesię w obrębie
wierzchołka korzenia' W zębach tnonouych wy. fifkadi wierzchołkowo w stosuntu do polączenia
sięk może znaleŹć ujściew okolicach frrrkacji' szldiwno{ementowgo.
W wie|uprZ}pddkdch t$orzy<iępŹelola v\ óżnej z'ł^\yęĄ mają kszta]ttbójkątny zwęzającysię
odle8łości od miejsca przyczJ'nowego'W poĘ pod. w kiennkr firkacji. PeĄ szkli.iłneto duże'sfel]Łfire
jęte leczenie chońb miazgi zapobiega]ub sĄŁko ekopo\łefogi szldiwneznajdującesię w obrębiefirr.
leczy zmiany w prz}zębiu.30'3l kacii lub inryrh częściach konenia' Nieprawitlłowe
ZlogiV|J$'Ire M tei okolio predJŚponuiado nivcfF.
nia t}anek prAzębia i mogą byćuwazaneza jeden
z miejscowycłt cątmików Ęzyka chombyprfJĘbia'
Iolejnlm czpnikiem miejsm\aTmprcdlsponu-
jqc}m do alomulacji pŁ'tki i rozwojuchorobypŹy'
zębiamożebyćnieprawidłowepołożenie zębówi ko
rzeń' PrzJzębie zębów nieprawi.]łowoustawionych
możebyćutrz}Tnanew zdrcwiu,jednak w prz}pad.
ku z]ejhĘienyjamv ustnejmoże.ię ro^^'irĘ( plD

105
 ikacjachorób przyzębia
K|asy.f

ces Zapalny'R]'zyko to najczęściejdolłczy stłocfo. kolf]''stniena stan pż}zębia.Wsrystkiete .\Ą}pełnie.

nych zębówlub zębówustawionychpozatukiem. Ta nia naruszajqclvarun]dfDjologicznepanującew ob.
ostat ia cecha jest powodem miejsco\łychrccesji' szane pod.Iziqsło\ł]'m mogąpowodo\łać rczwój ch(}
od strcny !v którą Ząbjcst wysuniętyobsei.|uje się icby pżylębia. .Ą]enie tylko, ńwnież cfęsto obser.
zcieńczałą,podatną na resoĘcję blaszkę \Ą}mstka wollane sąaleĘie na metal lub ahTl, Ltó.e sa stoso.
Zębodołowego' Jeślidziasłopokt-\,wające $TTostek \łEnew pmtetr/ce'Usunięcie pIą.cZJ'nypowoduje
od tej strony jest ń$nież cienkie, krżdy proces fa. poprawęobrazuklinicf nego'
palny może łahvo powodo\taćdestrukcję tkank ZłamaniakorZeniamogqr.v]'stępować w obrębie
łączneji pr.owadzićdo mavoju recesji' Ponadto ząb korony lub kożenia. Komnowe złamania Zębów
$-YsuniętyZłukunarażonyjest na urazy podczasźu. nie są plżycz]'nązapaleniaprz}uębiatak długo'jak
cia i szczotkolr'aniazębów co możebyć pIą'cz]'ną nie są przJ'cz],nqnadmiemego odkładaniasię pt]t.
nrwanip<r^nai mrpcii ki nauębnej.Złamalria w obrębie korZenia moga
Zb}t bliskic ustałielrie korzcni zębówsąsiadują. powstaćw {}'niku umzu mechanicznego$T\!'oła.
q'ch ze sobąjest kolejn}'rnmiejscow1mcąrrnikiem nego siłamiol.JuĄjnj,1ni,jako powildanic lecfenla
sprzyjającympowsta\.vaniuchońb prZpębia. PŹy. PndodonRl /ne8olub odbudorł1 zęba'ZIJm.niom
cZJTr4mogq b]''ćuhudnione zabiegihigierricznew1. t],Inczęsto towarzJ'szyzapalenie tkanek prZylębia
konJ"Vvane przez pacjenta,prowadzqcedo akumula. i trudno je odrcżnićod tJpoi\ych endodontopatii
cji ńtki i nasilenia zapalenia prązębia. Również cuyperiodontopatii.
znacznie cieńsza jest w q'm rcjonie kośćWrostka okoloszfikowa rcsoĘcja kożenia i hiper.cemen.
Zębodołouego i tkanka łqczna,co usposabiado sz!'b tozamogąmiećcharakel zełnętrŹnylub wewnętŹ.
kich ub]tków kości. n}rjednak b'lko resoĘcja le\Ą'nętrznamożepoulrdo.
Badania ostatnich lat tskazują, że prawid:łouy waćzapalenieprzpębia. Proces chorobo$yzacho.lzi
kon|a]d.ą\iPdnj( h ,?ębó$umo,?Liwia u.uwanie|e. wtedy w pobliżubżegrrdziastowego'Daje to mozli.
sutek pokarmorwch z pŹestrzcni międąuębohych wość kontal1u szpaly ozębnejze śrcdowjskiem jamy
.lvczasie aktu żucia-Brak kontaltu lub zblokowane ustnej,umoż|iwiajqc $łikanie balĆedi i destrukdę
przestfenie mogąbyć plz!.cz}nązaleganiarcsztek więZadeł pżyzębia i kościw]rostka zębodołolleśo'
i ń.tki nazębneji twovenia prccesów fapa]nych'
starcie ZębóWniepra$'idłowości anatomicznezębór! 3, N|EPRAW|DŁoWoŚC|ŚLuzÓWKo.
niepEłidłowe \ł]peh1ieniaklasy II i IV (nie odbudo. Wo.Dz|ĄsŁowE
\łanepunkty sĘ,'czne)mogąbyćprZycz].nątak z\Ą,a.
nu h oBvarty. h LonIal.|numied4zębow}. h' Pżpl dpformaijp (lu,,o'lLolo.r]rią{orn"
- zarowno
Do ni.pmwidlo$otcibudo\q i k5/tdJtukorenia w odcinku uzębion1m,jak i nieuzębionJtn' rczll.
na|piabru/d}poLlniebiennoiziąs|ol.e, k1oresą nie. miemy wszelkiego rodzaju odstępstwau fakresie
pratvidlowo.( iami rozuoiolwni obsel.r\o\ĄJn}mi rozmiańw i morfologii dziasełi/lub luznejbłonyślu.
g'łólr'rrie
w obrębiesiekaczyszczęk.Defekt ten mzpo. zowej'Nieprawi.Iło\ł'ości tc mogądotyczyćteżleża.
cz],'nasię w kofu ie zębai rozpościera się dowien. cegopod nimi \Ąlaostkazębodołowego.
chołkowow ń'rych kierunkach i na ńżnej prze. Defomacje śluzówkowo..]u Ęsłowenależ],Iozpa.
\b7cnj' |ę nj.prd\vid]ouoi.zlobserrrolai moŻna trywać nie Ę,lko w kategoriach patofiZjologii,ale
w 4.6% plzJpadków usuwanych Zębólv siecznych ńwnież, a dla pacjerrtaprzede\Ąszlstkim,\Ąlkatego.
picn'vsz],'chi drugich w szc.zęce.obecnośćbfufd ńa(}! esteryczn}.ch.
u obĘbipbrcg! &Ędn$ego urruilnjaocłs/.7anie Potl1ztzalJasrfi|.arjad"forma(jiopiPra Śię
i st(arZa dostępmikmoĘanizmom do tkanek pod' prede $./\slkimnd kJvcrid(hlJini(ln),h i mor-
dziqsło$łth.Bruzdy podniebienno.dziasłolre mogq fo]ogicznych' Dzięki względnieniu morfologii,
pojawiaćsię teżna innych zębach' uiele pŹ}padków podobnychdo siebie pod tzglę.
N jedoL]ddnp pr4 lcganiewl pelnien,koron, in- dem k]irliczn]'m może być rozńżnian1.ch przed
layów w okolicy poddziąsłowej równieżu'p\'wa rue. określeniem ich etiologii'33

'106
 choróbprzyzębiafi
K|asy"fikacja

uego,prawidłot5,rn polożeniupŹycuepułqcznotkan.
Do okołozębovvych defomacjiś|uzóWkowo.dziąsło. kowegoi z uiIfiałemnadmiemychsiłzgĘzortych.
wychna|eżq:
9 R€cesje dziąsłaj tkanekmiękkich,które mogądoiy. l!] Wtórnyurazzgryzowy
czyćpowieEchniwargowej/policfkowej |ubjęzyko
wej i międzyzębowej (brodawkowej)' Povstaje w uynik1 działaniafizjologi@nychsił na
a Zmniejszenie szerokośCidziąsła
zębodo|owego. zqblub zębyw przebieeuzapaleniaplżyfĘbiaze zrc.
9 Zmniejszona głębokość pżedsionka' dukowan}mprĄ /ębiem' rczasamjmam} do .Z},nic.
s Nieprawidłowe przy@epy Wędzide|ely'mięśni. nia z umzem z8Ęzo\łymdożon].rn,a więc działa.
d Przerosty dziqseł,nieprawidło\,ly
kŹah btfegudzią niem nadmiemych sił na zęby ze aedu]<or{an}1n
słowego. przlzębiem') TolvaE]szy mu ub]tek kości,uhŹta
' Nieprawidłowe uabarwieniedziqseł. przycfepu łqcznotkankovegoomz.|ziałarienormal.
Do deJormacjiś|uzówkowo.dfiqsłowych dotyaqcych nych lub nadmiemych siłzgĘŁoi\5'ch.Za przycfJnę
bezzębnego \,q/rostkanależą: Lrazu uważ]ana jest taumatogenna oHuzja' Defirdo'
' Pionowei/lubpoziomeubt,tkibzegu Wyrośka zę. $andje.l ondjako].dżda oNu/ja,w !qni].u1.1orej po.
bodolowego. wstająsily uszkadzająceapaĘt zawieszenio\Ą5r zęba'
r zmniejszona szerokość dziqsła
zębodołowego. Tak więc uraz Zgtyzow może\,['sĘpić przy braku
t Przerosvdziąsevtkanki tqcznej' cech uszko.Izeniatkanek prz5zębialub w przyzębiu
! Nieprawid|owe pPyczepyWędzidetely'mięśni. uszkoi]Zon}tnprzez chorobyprzJzębia (utrataprzy.
. f mniejszona g|ębokość pżedsionka' czepu łącznotkankowego,pogłębieniekieszonek
. Nieprawid|owe zabarwieniedziąseł' pEJzębnycĘ ubJ'tełkości).W przJpadku przyĘbia
uszkodzonegoskutki umzu są większe, poruewaz
znrłiejszasię odpomość tkanek na działaniesil
I ZM|ANYw PRzYzĘB|uWYvl|oŁA. stlvierdlono' ic ura? Zglyorq rłobernoscjzapa.
NE URAZEMZGRYZOWYM lenid/wia'?ane8o,? pb,lk.]możPpo$odoua./mianę
pEebiegu pmcesu zapalnego,w \aT'riku czego po'
od wie]ulat uraz z8łzo.Wyorazjegol\pł}'rvna tk2n. wstąją,zmianyw kościw postaciub}tków kościi kie.
ki przyfębiajest tematem wielu kontm$'eNyjnych szonel<kostnych.Sam uaz z$!zow5' nie jest jednak
.w]Ąłotać zapalenia dziasełlub puyzębia'
4skusji Anerykanska Akademia Periodontologicz- w stanie
!a w}ńżniłaparamety doĘuące urazuzglylo\łego Pb,tka nazębnallydaje się byćczlanikiem odpowie.
u pacjentów z przewlek\'m zapaleniem prz1zębia' dzialn}Ąnza stopień nasilenia objawó\ umiejsco.
DoĘchczas uraz zgĄzow b:'ł definiowany jako wieńe zmian w kościi miejsc utraty Ffyczepu
tt9lod/pnipanara|urawieszeniouego zębau w1ni. w przebieguu.azu Zgryzowego' Podeas gdymla pł}t.
lq'l działanianadmienych sił zg4zolt,ych.obecnie ki nazębnejw chorcbachpz}zębia nie podlegadys.
trraża się, żejest on odpowiedziqrra dfiałanielub kusji,lrpbv uIazuzgr}zowegona poziom prz5'częptl
iem działaniasił oklufyjnych,w w1.nikuczego łącznotkan]<owego i powstawanielqeszonek przy.
ie usfkodzenieapaĘfu za.wieszeniovego zę. Zębnychpozostajedo końca nie lq'jaśniony
lń tkanek samegozębaalbogrupyzęb&vWJ,ńż. Podstawo\łeobja.Wylliniczne uazu zgĘ,zowego
pien.'otnyi wtómy ul'azzgĘuo$5r32,3.1 Y naŚępujqle:Mdmiemaruchomosirębot1retesje
dfi.Fą prfemiesfc.enia zębolqból zębalub Ąlskom.
Pierwotnyurazzgryzowy folt Mczas żucia,łrailiwośćna opuk\tŹnie oraz na
zmianytemperatuy Możeńy,nież\\,:'stępować bole.
uszkodzeniem tkanet podtlzJ,rnujqcychząb' snośóuciskowaw obĘbie mięśniżrtaczylub irrneob.
przeznadmiemedziałaniesiłna zqb ja!..r'ioln*id).fuJ .(cii.lqonior^ ojuchworrcj.
?Ębyze zdro'WymprzJzębiem.Dochodzido niego obecnośćnadmiemie staĄ'ch powierzcbni Zę.
bral.uzmian w obĘbiekościlr1mstka zębodolo. bóW nie$'spółnierr e do ńeku i konsystencji die.

107
 ty oraz pęknięcia szkliwa i złama ia koEenia lub
korony Zęba,moga róunież świadczyć o uystępo.
waniu u.azu zglyzowego.Należy jednak pamiętać.
że powyźszeobjawy kliniczne nie sq patognomo.
niczne.lla tego scholzenia i mogqw]stępowaćńw.
nieżw innych patotogiach'W różnico\Ąaniupomoc.
ne mogąbyćdodatkowebadania diagnostycme,na
przy}dadbadanieżWotnościzęba,ocenaparafunk.
cji, badanie radiologiczne-
WskaŹnikirŹdiolo8iene ulazu 'ZgĘfo.llegomo8a
byćnastępujące: poszeźelie przestrzenrozębnolve];
zniszczenieblaszk Zbitejfębodolq resoĘcja kości,
widoczna jako pEejaśnieniaw fifkacji lub przy
wicnchot}o korzenia zęba: rc.orpcid korenia'
W celu postałieda ntaściwejdiagnozy odnośńe
urazu zglyzowe8oniezbędnejest urri}]iwe badalie
ldiniczne oraz Ediologiczne34.

L Armitage, G.C.:Development Sy_

of a classification tropicaldiseases affectingthe humanmouth Perio_
stemforPeriodontal Diseases andConditions. Annals dontol2000,1998;1 8:47.
of Periodontology 1999;1:1 ]8. Jańczuk, Z. Banach.l'I chorobyb|onyś|uzowejjamy
2. Nova(M.J.:classification of Diseases and conditions uśnej i przyzębia' PZWL 1995'
Affectingthe Periodontium. ClinicalPe odontology 19. stanford, T.W, Rivera Hidalgo,F: oral mucosalle_
Chapter 2002;4:64. sions caused by infective
microorganisms fungiand
3. Mariotti,A.: DentalPlaque-lnduced Gingival Disea- parasites. Periodontol 200a,1999;21 1125.
ses'Anna|s of Peńodontology 1999;1:7' 20.Haake, s.K.,Newman, I\/.G.,
Nisengard, RJ.,Sanz,l\4.1
4. Kinane,D.F.:Bloodand lymphoreticular discorders Periodontal Microbio|ogy in clini€ a |' Periodontal
Peńodonto| 2000/1 999;21 :84' 2002;96-109.
A': sexneroidhormones
5. N,4ańotti, andce|ld}namics in 2l. Nagy,R.J.,Novak,M.J.:chronicPeriodontitis clinical
thepeńodontium' cńtReVoralBio|N4ed 1994;5:27-53, turiodontology Chapter 2002;26:398
6.Pagą R'c': Gingivitis' '] c|in Periodonto|ogy 1986; 22.Thomas, F Flemmig: Ann Periodontol
Periodontitis.
l3:345-355. 1999;1:32.
0.1.,Hoschander,
7. sills,E.S.,Zegarelli, M M, strider, 23.lMaurizio, S.:Tonettiand AndrealMombelliEa y_
WE.:Clinicaldiagnosis andmanagement of hormo_ Onset Periodontitis.AnnPeriodontol 1999;1:39
na||y responsiveora|o€ 9 nan(ytLmor (pyogelic gra- 24. Nagy, R.J., Nova( Aggressive
K.F.: Periodontitis. Clin
nuloma). J ReprodMed199q41r'.67414 Pe odontol chapter 2002;28:409.
8. Coles,O.:On the condition of the mouthandteeth 25'Borakowska.siennicka, M.lzwiqzekpomiędzy oneo.
ounngprcgnancy. AmJ DentS(i 1874;8:361 porozą a chorobą pż}zębia na podstawie piśmien.
9-GórslG,R',Borakowska.siennicka, M.:NoWak|asyfi- nidwa.NowaStomatologia 2001;1:53-55
-
kacjaChońbouyfęoia pzewlek|e zapa|eria orzy. 26. Nagy, R.J.. Carranza, EA.,Newman. M.GlNe.rotiring
fębia.stomatologia Współczesna 2001;8,4:1 Ł22' Ulcerative Pe odontitis.RefractoryPeriodontitis and
]0' Górska,R',Borakowska.siennjcka, M'I Nowak|asyfi- as a N4anifestation of Systemic Diseases ClinicalPe-
-
kacjacholóbprzrzębiachoroby stomato|o. ńodontoIogy
dziąse|' chapter 2o02;27|403'
giaWspółczesna, 2001;8,3:52-59' 27'Randa|, W RoWIandI NecrotifingU|€ e rative Gingivi
11'Górska,R':N,4ateńały doóM@eńz zakresu choróbb|o. tis.Ann Periodontol 1999;1;65.
nyś|uzowej i pr4,zębia.AkademiaMedyczna2000. 28.NovaLNl.J.; NecrotizingUlcerativePe odontitisAnn
12'KinanąD'F':Periodontitis modifiedby syśemic fac. Pe odontol 1999;1r74.
tors.AnnPeriodontol 1999;4154. 29.HuanXin l\/eng: PeriodontalAbscess. AnnPeriodon
13.Hallmon, WW, Rossmann, J.A.:Theroleof drugsin rol1999;l;79.
the pathogenesis of gingivalovergraMhPeriodon- 30.Huan Xin N4en9:Periodontic_Endodontic Lesions.
tol2000.1999;21r176. AnnPeriodontol 1999;1:84,
14.Ress,R.D.:Drugsand oral discordersPe odontol 31'lour Peńodontol' Parameters of Gre' supp|ement
2000,1998;18:21. 2000;5r71.
15.Sakamoto, {V.,Fujisawa, Y, Nishioka, K r Ph)'siologic32.Hallmon, WW: Occlusal Traumal Effectand lmpact
roleofthecomplement system in hostdefense,dis+ on thePeriodontium. Annfuriodontol 1999;1:102.
asą andma|nutrition. Nutrition 1998;14:391-398' 33.Pini,PG.P:Mucogingival Deformities Periodon_
Ann
16.Holmstrup, P: Non-Plaque-!nduced Gingival Lesions tol 1999;l:98.
Ann Periodontol 1999;1:20. 34.Blieden, TM.:Tooth_Related lssues.Ann Periodontol
17.Scully,C., Monteil,R.,Sposto,Nl R r lnfectious and 1999;l:91.

108
 Wnrowadzenie
dontolilaklylti
i leczenia
ZbigniewJańczuk
Wprowadzenie

strategiazapobieganiai |eczeniachorób przyzębia

persone|uW pro'ilaktyce
Ro|aśredniego

udptrowadzenie

celem postępołanialecZniczcgo\r chombachplzj" Jużdzisiaj$jadomo' źeczęstość \'!T''stępo\rErxa za.

zębia jest p.fJ,\.'Toceńezdmwia - mozliwie pełrrej paleń dziąscłu dzieci możebyća.edukowanao 507o
sprawrrości narządużucia'Trxi]no w-vobmzić sobie tr'lko pizez poprawęwafunków higienicar}'chjamy
postępo$Enie]eczr cfe \\ chorcbachplązębia bez ustnej, Natomiast systemat]'czneusu\Ąańe Złogów
FhdbjLild.jil.8o nal7ądu'\,I"m fu n.rm\.li no\\o. nazębnrh' poparteutrz]traniem jam]' ustnejw do.
cześniepojętąrehabi]itację,po]egającq nie tJ''lkona b4'ch warurkach hĘienicznych,możezleilukować
zabiegach prote1}canJ.ch' oltoped]Ł.znych'chirul. \tystępo\tanieZapaleńdziąsel nawet do 90%'Aby
giczn5'chi fĘkaln1'ch, ale i psychoterapeutycznych, profilaktykachońb przJzębiab}'lask.uteczna, nalezy
jako żekafda ingerencja]ekajzaw strefęfifycznapa. stosowaćja na \tszlstkch poziomach.lz,iałania opie.
cjentamusi ró1'nicżuwzględniać i strefęps]''chicuną' ki /dJD\\ornPi' Z8odnj" / Sol rolroinia Śiq /dpnbiP.
skuteczne 7r\alczaniechorób prŹ}Łębiajest moż. ganie:pieN'otne' \t,tómei hzeciolzędo\łe.
Li\!e \ł.\,łącznieprzez połaczeniedzia,lań profilak.
R'cfnych Z lĆczeniem' Są to bo.\Ąiembardzo cuęsto Z,\POBIEC:\\-IE PrER\T0T\E Dotyczypopu-
stany chorcbo$e o przebieg! przewleld].rn,a lecze- lacji ze zdrowtm prz],zębiem'Powimo się nim objąć
ni" i'h rylko\]ją|ko\\opro\ad/ido \}lP(/cnia' pvede \\'sz}stkimdzieci i młodzież'Po]egaono na:
Sukcesemw ńqksfościprz!'pa.lkówmożeb}'ćnato. edukacjizdfowotnejskierolvanejna popra\łęwa.
-
miast zahrlmanie choroby chociazbyna kilka lat fu nkó\ł'higienicfnJ'chjamy ustnej.
a rvĘc uz}'skanieokresorvejstabilizacji.\,tożlirre pro8tamieżFrreniolr.1tn,który pozt'o]i podnieść
jest $plawdzie uzJ'skanleznacznejregenemcjitka- jakośćw1Ątienia'
nek prz]zębia, Zniszczonych prccesem cholobo. okrcsołychbadaniachstomatologicm]'ch, l.1órych
s\ m,al. Lllr7]manje |ą
o.iągnięĘlh me|odq !{rni. cclem jest zapobieganie \['stępo\Ą€ n iu zapaleń
ków' możnazarrdzięczaćw."v'łqcznie rvspólnp dzia. dziąseł'
łaniompmfilakryczn]m, zaló\\'no ze strony chole. Rola zespołustomatologicznego w Zapobieganiu
go.jak i zespołustomatologicznego' pienłotn!'mjest ściśle określona.Polegana działa.
niach oświatolvo.2dro\łotnych. skutecznej ualce
z nalotami bakteł'jn}mi (pl}.tkanazębno.dziąsło.
oficja|ne komunikary śWiatowej organizacji zdrowia $a) olaz do]dadrrej odbudowieZębówi b.aków zę.
(śoZ) \'\,yraźnie żejeże|ipróchnicai choroby borłych, aby uniknąć moż]i\l'ości
\'vskazujq, zatlz}''In}1\ania
pŻ}uęb]a niezostanąobjętepowszechnq profi|akykq,to się nalotó\^/'
|\osfTzabegów|egrigych tychc|.oróbp7e|.roayrroż. | P d n . l k / P/ o h l : J | n } ( h r d p o ń o s 5 o 1 U ! d Ą . h
.1a15owe
li\łości nawet1a|ep|ej prospe.ulących Vajov,V na udokumentowanych .\Ą]łkach badań nauko.
$'l'ch wiem};żenieskuteclne będfie Zapobicganic

109
 do profilaktyki
Wprowadzenie i leczenia
pien\lome pozostawione\lyłącznie ind]Ą'vidualnej m PiervrszyokreślanypopEednio z.Iro.lllempublicz.
relacji stomatolog-pacjent,sfczegóhie w warun"
kach niepełnegozapewnienia opiek stomatolo.
gicznej' stąd bardzo istotna rola promocji Zdrowia
zmierzającaprzede Wszystkim do popra\łyZacho.
Wańzdrcwotnychspołecueńsfiva. Działaniapmmu.
jące zdrowie, dotycząceszczególnie zachowań hi.
gienicnych, spełniająpodstawowąrolę w profilak.
tyce pierwotnej' Mogą one w1nikać z róarych ini.
cjaĘ\ nie musz4byćrealizowaneprzez zespćilsto'
matologiczny,gdyżpodnosi to ogmmnie koszt opie. E Trzecim dopiero kerunłiem działanjest podsta.
ki zdrowomej.
|t z'qrosrnc'wlE WTÓRNE Dotyczy JuZ w].
branych osób z wczesn1,rniobjawami Óońb przy.
zębia. Ukerun]<owanejest przede wsz}stkim na
Zapobieganiedalszemu postępowichomby Polega Profi|akiyka
ono na speq.ficznej edukacji zdrcwotnej ukietun-
kolvanejna szczegó]rrieskuteczne metody zwalcfa. znacfenie
ńa pbtki bakteryjnej i korekty nieprawidło$ych ko
nawyków higienicznych.
Zapobiegańe wtóine, czy]i dlworzędowe, jest
łńęc postępo\Ąaniem opal\m na wczesnejdiagnc
srycei profilaktyce profesjonalnej.
ffi złrosIBcA\'IE TRztrcIoRzĘDo$IDDory.
czy pacjentów leczonych z powodu chońb plzJ'zę.
bia. I kierun].o\ĄEneiecL na zminimalizo$anie
ujemnych skutków choroby a nierza.lko i leczena.
Polegaono na:
B konh.oli osiagniętych\4ynikó\r
M zapobiegarfu.la]szemupostępowichoroby
Ezapobieganiu moż|i\ł]m powiłłaniom, związa.
nj'm z nie daj4c]mi się usunaćobjawamilub skut.
kami choroby
Yl specfficznejedukacjizdmwotnejuzaleznionejod
aktua]negostanu chorcby ze zi\'ńceńem ulłagi
na szko.lliwośćnie qdko !Ą/tki bal{1eĄ.nejna'
zębno.dziąstowej,ale i gromadzącejsię na uzu.
pehieniach Foterycznych.
Zapobieganie tżeciorzędowe jest lealizowane
w mmach fazy podtz]mującej leczenie (patrz:
Rozdział18).
System opiel.j zdro\łotnej\'r'laajach rczwinrę.
tych koncentnrje się na tŹech kienu*ach (Łiałń:
1l0
n]'nr (p bliĆ i€altD, jest obemie mzumiatrysze'
rzej' jako zdjowie śodowisko\\e(efuiom1entąI
lrcal',h),odnosisię do popu]acjiw ogóle i rych dzie.
&in łcia' które wyvierająwpl}'\jy na to udm\łre'
ffi Drugi kierunek dfiałań to mzi\ój samoopieki
i opieki pmfilaktycznejsprawowanejpruezśrc.lrri
personel medyczny w stał}'rnkontakcie z leka.
rzem' Dotyczy on już tylko u1ónnych gIup spG
łecznych'
worłaopieka medyczna,powĘfana ze szpitalem'
Pochłaniaolra aż2/3śroilkówprzeznaczonychna
opiekęzdmwotną'
jeśistotnanalvsz},stkich
poziomach dzia|a|.
ności zespo|U stomalo|ogicznego'Najwię|Śze jednak
mazapobieganie pierwotnąe|ińinującerrzy
l.,Vyśqpieniachoroby,Jen ono jednak naitrudniejsze
W rea|izacji' cf|owiekzdrowyi mlodyfadko prześtfe
ga zasadprcIi|aky|i nieWierzqc,żemożezachorować'
zapobieganie już
Mórne może tylkoopóźnić ponęp
choroby,a tzecioŻędowefmniEszyćskutkichoroby'
Kierrulek pierwszyjest ściśle
zwĘany Zpromoqą
zdmwĘ kóra wspćrłdziała z zapobieganiem,z Ęm,
ze odnosi się w ogóle do zdrcwia' a zapobieganiedo
konlaetnych chońb. DziałaniapromocyjneZdrowia
wobecwielocz]tnikowego u\łafunko.\łanja zdrtwia
(śIDdowjsko b]towania. pacy i $lTocz]1 {l-Lz$v.
ność' woda,powietrze,stan sanitamy),rĄ5daaczające.
go pozazasięgresoltu zdmwią musząbyćrealizovva.
ne na zasatlach$'ielolesortowejodpowiedzia]ności.
Nie są to więc zadania doryczqcet1ł4canie opieki
zdrowotnej.
W nowocresn],mujęciu zaśprofilaktyka Ina na
celu nie tylko zapobieganiechombie' ale i zatrĄma.
nie jej postępu.Cele Zapobieganiachorcbom przy.
zębiazostałyściśle okreśIone:
F utrz1,maniezębówna całeżycie,
t utE}manie c4rymości rrarządużucia,
e]iminacjabd|u i dolP8lwoś.i/wią'/anył / nje.
s$ŹwĄ.rn uzębieniem.

Wprowadzenie
Strategiazapobieganiai leczenia
chorób przyzębia
Zastoso\łŹniesprawdzonychproEEmó!.v Zapobie.
8.]\ĄL/\Lh doprc\Ą€ d /i|ow wieIuk4id(h dolnd(/nei
redukcji intcns]Ą'\,ności próchnicy
Kjlka falttów pnemawia za tFn, iżtaki pro8lam
w odniesieniu do chorób pŹpębia teżma szansę:
ustalono ponadwszelkawątpliwość inicjujqcetło
bakteryjnec.horóbprz],zębia.
ziden8fikowano szer€g cz}nników ryzyka, wa.
nn]<ujacychposĘp chomby,z możliilościąkon.
lrolowania niek1órychz nich,
\Ą],praco$Źno suemkojużprz],jęb'systembadania
peliodontologicayĆhpohzeblecznicąch (CPIT}q'
sz&egóIniepl4datny do działń g po\WÓ.
spEwdzono skuteczność niekórych systematycz.
nych dfiałańprofilaktycznych(uhf]''Inaniedobrc.
go stanu hĘieny jamy ustnej) omz lecuńczych
(stosowanieńek1órych zabiególvchirurgiczn}'ch,
przede\r,szj,stkimregeneracyjnychomz antltio-
B'koterapii) w kontro]owaniu postępu chorób
przyzębra'
dopracowanosię poz]t'rm}.ch doświadczeń sku.
tecznegodziałaniaśrcdniegopelsonelu stomatc
|ogi(/ne8ot\ lapobiegdniu póLhni.\. k1ór. moi.
na w],'kolą'staćw pr.ofesjonaln]Ęn i grupo\!5m
pm8lamie zapobieganiachorcbomplz}fębia.
Z badan ŚoZ .\Ą,!nika'że dotychczasowe\aT'siłki
zmierzajqcedo opanowaniachońb uązębia \Ą]'lącz.
nie podczasind5'tt'idualnych wizlt u stomatologasą
małort}'dajne i nie pmwadzą do wyŹźnegozrnnie}
szeniaich oęstościi intens}amości' a więc .lo zaha.
mowania utraty zębów lvj.niki badań rmkazqą ze
poprawahĘienyjamy ustnej- najbardzĘ skuteczne
.lziałaniezapobiegawcze w stosun].rrdo chońb pŻy.
-
Zębia zwiazana jest pnede wsz]'stkimze \łzmstem
ku]h]Ą /dro\Ąotnpi' a wie( rn).regn poziomu.wia.
domościzdrcwotnejspołeczeńst$Ź. Nie bez znacze.
nia sa też\łarunkisocja]nei ełonomicznepopr acji.
Wyliclono na pŻyldad. że lekaĘ stomatologmoże
sl.utecznieleczyćrccznie tylko 40L}-500pacjentów
z chorobamiprzlzębia'
Gdńy nawetpod\a'oić tę ]iczĘ' to i tak prcblem
nie zostanie rcaĄ1azan} Podobnie smales i Shei.
haml rłskafujq.żetradycyjnepodejście do opanouŹ.
. Jo|rI Wo|kingc'oup l 0 on Pe'iodo.taqedk| seruices
of I|e FD|and ń€ W!o'
do profila
iIeczenia.'ł
nia chońb plzlfębia podczasindy'vidualnychwizlt
u stomatologajest nie ttlko nieprattyczne i mało
.kutpr/np, dlp przpde!ns/Jslkimnipekonomi'lne.
obLiczyli oni, że w \Ą'ielkiej Bł.tarrii jeden lekarz
dPnĄs|-a mu.iah]po(więr il u rolu |60dnj|ubwie.
cej, aby leczyćpląuębic u 100pacjentó\r co Zredu.
ko$Źłobyut]atę zębów i bezzębie zaledwie o 5%
w ciągu]2 lat. PopmwazaślarunJ<ówhĘieniczrrych
jamy ustnej u tych pacjentówrylko o 5%w ciąguro.
ku ' dałabytaki sam efekt.
Poł]zsze dane dotyczaocf]'tiściemożliwości bar.
dziej sl.utecmegozapobieganiachorobompl4zębia'
\ie podważaia nalomiasl \\€ f l o.ci i t]..uleĆlno.Li
profesjonalnejopieki peńodontologicznej,do którcj
oprócz leczenianależyprofilakrykapmfesjona]na'
Rozważającjednak ogólne kierunłi stmtegii
w zapobieganiui leczeniu chorób pżvębia propo.
nowanejprzez ŚoZ i FDI*, naleł podkrcś]ić wiele
jeszczebrakującychdanychw tej dziedzinie.Trudno
jest na pnyldad ustalić'jałie powinny b!ć \Ą$onio.
ne gmpy dyspanseryjnew pr.oetamie?apobiegania.
Jak dotqd nie możnaoprzeć się na sprawiluonych
wialygodnych wskaźnikach(ind]'katomch)aktual.
nej a]<ĘĄ!nościprocesudestrukq.nego w plf}u ębiu
ani na prze\tidlwniach takiej aktjĄmościw na}
bliższejprz}szłości(prcdyk1ory)'
Praktycfny progńmzwal(zania
i rea|ny choób prz},fę
biapowinienfdaniemsheihamarzmieżaćwtŻech kie-
runkach:
Jjstrategiiwobeccałejpopu|acji
dqżqcejdo popra
Wyfachowańzdlowotnych, przedeWsfystkimhi.
gienicznych,
. strategiiwobecarupwysokiegoryzyka,
l strategiiMórnej profi|aktyki,
W ce|uopóźn|enja
|ub zatrzymania poŚtępu choloby,Wobecosób
jużniqdotkniętych'
Jed}'nFn -jak dotąd istotnjtn $sl'.aźnikiempo.
stępu chorcby $edług niekórych l.linicystów jest
utrata przyczepu(nabłonłowego i łacznotkankowe.
go), nieproporcjonalna do (ieku osobnika' są4:!.
kośćzaśutraty prz!'czepu zależygłównieod czlm.
ników ryzyka.
111
 do profilaktyki
Wprowadzenie i leczenta

świadomość' żekrw.awieniez .biąsełw cfasie cz-v.

szczenia zębów wskazujerla nicdo}dadnei niesku.
opieka eraowa
komp I teczne oczyszczaniezębói{ Rea]izacja Pofiomu l
-
iliil:tilf'*"
ffii;:iil# l;l
l; w]rma€a pe\łnegomzsadnegol.vJsiłkuzespolu sto.
.---1 :{ ! matologicznego podstawou'ej opieki stomatolo_
o pe | "' ' " d o. gicznej w danej gminie.
.pB)i:l'f#'.
laż^a.ow!Ą.rIlE
l l€
oEyoaorow
-t-Il FĘ
-1 EE
l€r
._r r\ P0ZIoN{ 2 zaldadadodatkowopżekazaniepojedjłr.
Ą
L.l,:::-"
sam"peka
ś aaoop'Pu I I lE czemu pacjento$'ilub małejgtupie osób niezbęd.

:łf*:$"."n
nych wiadomośc]i o Zapobieganiuctlombom pr4'fę.
--l l -J l -_Ji| i

'J t tś
bia z poin.truolndtemirh o.posoba'h ufrnmanla
hĘienyjamy ustnej.Pozate8omdlaju nadmrc\łErĘ
samoopieką oferuje się też prcfesjonalne Zabicgi
- \.- - \--\ w postaci usuw€nia złogównazębnych,szczegó]nie
jq9! q9Ę!!a I naddzĘs1oł}.ch, w wykonaniu śtedriegopersonelu
Wzranpaaanu zaŚabóv{nateiahrl(h > stomatologtcfnego, stosującte zabiegijednak r\5']ąCz.
nie u osób dbającvcho hĘienęjamy ustnej'W prze.
Ryc.7.1 Model oTwojowyooietupenodo.Ioogiolej 'wg iol
iFDt). ci\Ą'nFn pr4padku Zabiegiprofesjonahresą nrało
skutecale,
RealizacjaPoziomu 2 $lmaga udziałuśiedniego
vYspommajra lrspoLJrd Eilrpa 5uz I r ur pmponulP personelu upmwnionegodo profesjonalnychzabie.
rozwojo\\y model opiek periodontologicznej gów higicnicznych' hofesjona]ne zabiegi profi]ak.
(Ryc'7'l ) s]..ładąjącysĘ z cztelechpo.Ziomóww.lnrźa' tycznew odniesieniudo większejpoprrlacjiw tvko'
nych,w zależności od dostępnychzasobówmate.ial. naniu lekana stomatologasą nieekonomiczne.
nych i poziomu opieki periodontologicarcj.Model
ten opartyw zasa.lziena ocenie potźeblecznicfych Poao]\'I 3 oprócz dfiałańpoprzeilnioomólvionych
CP]TN oferuje głóiłnie opiekę prcfilaktyczną (P.} faldada badaniaskriningoweza pomocąwskaźnil..a
ziom 1 i 2,a nawet3).nie odcina.iqcsięjednak odpto. periodontologicznychpotrzeb leczniczych (CPITN)
stejopield lecŹniczej(Poziom3),a nawetopieki kom. określon].ch grup populacji,abyuTtrać osobJ,; k1óre
pleksowej(Poziom4),jeślisq takie moż]iwoścl należy otoczyć staĘ pmfesjonalną opieką' Bada"
niem takim należyobjqćpnede \Ąszlstkrm osoby
P0ZI0NI 1 za]dada rcalizację programu edukacji upośledzone, cierpiące na cięż]kiechorcby uldado.
/drc\Ąolnpj, LtoĘ t arr^ilbJ mip.zLanromrloruńp. we' kobiery cięźamei p.acoiłników $T;branychga.
nie rc]i zd1rwe8opż]"Zębiadla utrzjTnaniauzębie. łęziprzemysłu'W naszym kraju należyobjąćbada.
nia w ciągrrcategożyciai korą'ścirt-r'rrikajacych ze niem skriningo$Tm rńĄnież młoduieżl8"letnĘ,
Zdforveji c4stej jamy usmej' Program ten porłrnren gd}z- jak \ł].nikaZbadan epidemiologiczĄ(h plże.
}ftwożyć w mieszkańcachś.lviadomość motp\ujq. prowadzon]'chw 1987t - od 1'4 do 4'2%l8.latków
ca do dbałości o hĘienę jamy ustnej (samoopieka), W l /ęćt i WojP\Ąód/h\ md kje5/on]d o glębokos( i po.
a tŁścilvie zaplanorvanypowinien objąćwĘkszość nad 6 mm i ł]tnaga tneciej kategolii potlżeblecz.
popuiacjińżĄłni sposobami(radio,kino, telewizja niczych w zahesie przlzębia' W],niki badania skri.
i odpowiedrieprognmy miejsco\re). nin8owego{yrnienionych grup popt-acji mogąbyć
Należyńwnocześnieuczyći zalecaćstoso!.'anle dodatkowo$ykoE]Śtane w mońtorowaniu sJtuacji
Ie8ulamej samooceny (samokontro]i)stanu hĘie. epidemiologicznejstanu pvl'zębia'
ny zębów i prz}uębia. Najbardziej skutecfn],'m W prcgamie Poziomu 3 powiino byćtez Za\t'al.
i praktycznJ'n sposobem takiej samooceny stanu te leczenie śrcdniozartansorvan]'chprzwadków
i sposobówutrz]m]Ąvaniahigieny jamy ustnej j est ClroróbprZylębia,z usuwańem poddzi4słolrychzło.

't't2
 do profilaktyki
Wprowadzenie i leczenia

gów nazębnych (dn-Ęa kategońa potrzeb leczni' wskazaniapacjentowimoż|i.wości ujenrnychsl.ut.

czych CPITN). RealizacjaPoziomu 3 \,v}maga
$'ięk. ków - rrawetprzejściortych - ńek1órych zabiegóu
szegozaan6a)owrnia i pe$,nesopl7\golowania/p. a nawet możliwości powildań i niepowodzeńpo
spotustomatologicznego. lecze-niu,
] nalaeśleniapacjentowiobiektJ,$,nych możliwości
P0ZIo]u 4 powinien zape\łniaćpehą opiekę perio. i granj''L.u|eonośLipo.lpposanja|P.zni(7e8o
dontologiczną,łqczniez leczeniem kompleksov}m i rhabilitdryinego' lqpmnadzaiąr 80 Zalo\łno
zaawansowanychpź],'padkówz kieszon}ami gtęb. z nihilizmu leczniczego,jak i nadmiemegoopb,Ini-
sz]mi niż 6 mm (tlżeciakategolia pohfeb leczni. ztnu,
czych). W naszJ'mkraju jest jeszczewysoki odsetek i \ł}.twolzeńau pacjentaprzekona ia, żeZastoso.
osób wieku 35'14 lat, które wftnagająkomplekso. wane poslępo$dnicjc\| op[,rnaln}Ąnd]d nie8o
lvego leczenia (Poziom4)' Potrzebytakie zacz}nąą mzwiązaniem,opallan na dokładnejana]iuieda.
się jużu l8.latków' nych uzyskanych z \ł],'wiadu, badania przedmio.
towego, badań dodatkowch oraz nowoczesnej
wiedzylełalfa'
Poziomy 2, 3 i 4 powinnyu\Ąrzg|ędniaćzawszezałoże- BrzL]ubniedol]adlośilPj komunikatji / paLjen.
niapopŻednich poziomóWgdyżuryźszy niemożebyć Iemby\łdniera.lło prvl zr'nqpciżniei.4.h niepo.
skuteczny bef podstawowych dziatańpromocyjnych rozumień i niepowodzeńw leczeniu.
i profilaktycznych. IrrnJ.Inistotn}1nl\Blunl<iemskutecznościlecze.
W każdym pŻypadku na|ełdqłć do: nia iesl koniec/no(i\)stemaR'/ne8olpr/cnid,
orientacjina promocję zdlowiai profiiaktykę u\r{arlnl<o\r'r'anaprzewlekł}'mprzebiegiem chońb
rozwijaniaśWiadomości zdlowotnej,samoopieki pż],żębia.Pacjentanależypowiadomići uprzedzić,
i samoodpowiedzia|ności za wiasnezdrowie i swych żepopmltawr'raraiqr a sie uslapieniembolu.z} in.
podopi€ a nych, nych doleg[$'ości'nie wskazujena koniec choroby.
wclągnlęcia do powy'ższych działańToź|iwie naj- systematycmość bowiem powinna polegaćnie tyl.
Więl6zej |iczby mieszkańcóW gminy, ].ona oLtP.ow\Ó kontro|n\Lhwiz\,ta(h. ale i le8u.
ooarcia sięw {aidympzypad(unaskutecznej oqa lam}Tn przestżeganiu przez pacjenta \^rdomu uale.
1izacjidzia|ania, aby osiagnącmd|śimum koz}'sci ceń Fofilakrycznych i lecniczych. Pacjentowinale"
zdrowotnych i ekonom jcznych. ^ wpoi' pre|onanie. ie pfiepro\!€ d /one|e(?enie
ńe bęilfie skutecznebez systemaĘ/cznej jego dbało.
ści,szczego|nieo higienęjamy ustnej'
W niektórych lDzwiniętych krajach sbategia ta Faza korckryjna' czy|i aktyĄnego leczenia to
.iUZ dała doble u]tiki' kompleksowe lecfenie, począ\{szyod leczenia pod.
w leczeniu chorób pz}zębia należyp.zedewszy. sta\,lowego,czy[ leczenia niechirurgicznego, po.
stkim uwzględnićkoniecznośó$'łaściwej i stałejko. przez ńżne metodyleczenia chirurgicfnegoomz le.
munilariil pacjcntcmPowinnaonadoĘ(Ą| : czenie f armakologiczne.
I uz8odrfenia z pacjentem zarysu planu profilak- Profrlakt]'kai leczenie c.Iroróbprz]'zębianie nale.
tyczno-leczniczego, żq do najlepiej realizowanych elementów opieki
t wskazaniamu jego mli podcraslecrenia chomby stomatologicznej.zrcsztąnie tylko w nasz}m kraju.
omz zapobieganiadalszemujej postępowi W Stanach Zjednoczonych leczenie periodontolo-
r uryskania jego zgody na pzeprowadzenie tego giczrrestanowi rnniej niż 3%\Ą,szlstkichushĘ st(}
planu, a szczegó]rrieniektó.ych zabiegówlecfrri. matologicznychdla ludnościtego kraju' W Nolwe.
cz],chi rehabilitac]jn]'ch,tałich jak ekhŹłcje gii odsetektenjest niższyniż67o,a peńodontopatie
zębólr zabiegi chin-rgiczne, korelta zg4zu, szy. są najpoważniejszaplzycz}Trą ekstrałcji zębóly
ny i uzupeblieniaprotetyczne, u mieszkańców tego klaju po 40 roku życia'

113
 do profilaktyki
E Wprowadzenie ileczenia

RoIaśYedniego personeIu Tabe|a7'1 W|iaenie pfocentoweaasu pżeznaaonegow po

9aćgó|nychfazach|e.zeniapeńodonto|oqicznego pr,e, |eka'
w profi|aktycechorób przyzębia ża stomato|ogai persone|pomocniczywg Ratefuchaka3'

Na tle ogó|negoschemafudziałańprofilakĘ'c rych

w stomato]ogiizapobieganiechorobom przwębia
powirrrrosię opiemćna działaniachdoryczącychplo
mo.ji rdrowia,cdul<aciiprordrowolnejgnpouei 86 5
oraz na prcfilakryce domowej i profesionalnej lligi::qF, 75 14 95
(Ryc' 7.2).Rateitschakz podkreślając wagę działań
pmfitakrycznychw peńodontolo8ii, prz}tacza fakt
powszecbnieprzyjętegow niektórych laajach bar.
dzo anacznegou.Iziałuśreilniegope.sonelu w tych Zawod hĘienistki stomatologlcżnejw nasą''n
rlziałaniach.Chodzi o udziałhigienisteki przeszkolo. haju przeżJva obeĆniepo\taź]ny kĄzys' gdj,z sJ"
nlch asystertek Na przyldad,w Szwecji od lat 60. stem opieki stomatologiczneipo reformie w 1999r
istnieje zawód hĘienistki denĘstycznej,realizujący po\vffł niestety do stal€j konceŃi stomatologii
z ogromrĘ skutecznością program profilakĘki glu' - w mmach nov!5/ch kas chorych- prawie\Ął"lącznie
pouej i profesjona]nej'dotycz4cyzańiłno pńcbni. leczrriczej'Zawód higielistki stonatologicznejstwo
cy jak i chońb pnlzębia' W laaju t]m stworzonoteż rzony w latach 70.do sl1rtecznegoibiałaniaw profi.
dodatkowo zawód asystentk profilakrycznej do laktyce $upow€j i pmfesjonalnej,pl.aktycznieprze.
nadzomwaniaprofilakryki gl,Llpoweji rea]Łacji pro. stałbyćwięc w tych warunkachpotzebny Jed}'nie
filaktyki profesjonalnej.HĘienistki nie wszędziesą w nieltórych pra].t'kach pl]'$żtnych higienistki
bowiemdo.tępne\ s^ne.ji'd /abie8ipoe7 nie t\,\. stomatologiczneZnajdujanadal zatrudnieńe w plo.
konJ'.W€nesą stosunko\Ąodrogie' filaktyce profesjonalnej.
W Niemczech3,aaz do lat 50. pomoce dentystyĆŁ Zagadnienielvspolpmcylekana stomatologaz hi-
ne \,{itab pacjentó\{ czyściłynarzędzia, sprzęt oraz gienistĘ i pacjentem w leczeńu chorób pŹpębia
w]cjera[ podlogi'\Ą Lalaó 60'.!,!TaJ z $ |d.oc7enjem ilustruje Ryc' 7'3. z ryciny tej hynika' żedfiała]ność
tulv siedzącejdentystyki,zmienił się mdyka]niewi. pmfilakryczna profesjonalna w zakresie chorób
zerunek zawodowypomocy denĘtstycznej.Powsta. prz}zębiamożebyćpm\ładzona$l'ł4cznieprzez hi.
wab wtedy szkołyasystentĄ nawet z możliwością gienistĘ. przy współpracyz pacjentem,tylko pod
doszkalania i speqjalizowaniasięs. Wykztałcił się nadforem lekaŹa' o oplacaLrości takiego dfiałania
więc najpierw zawód as}ste[tki profilaktycznej, świadczyfakt' że okolo 307oprąpadków zachoro
a dopieropotem zawódhĘienistki. oba te zawodysą wań na peńodontopatiemoanaby uniknaćw \aarun.
baldzo intensT\Ąnie{'lqcfane w t].Inkraju od 1993[ Laeh racjondlnejprofilaktyki. a dalwc 304. moind
do reaLizacjipmgramu pofilaltyki p.ofesjonalnej by kontolo.i{ać'nie dopuszczającdo ubaty zębó\Ąl
dla dzieci i młodzieżyod 6 do 1B roku życia,w ra. Rateitschak2plzltacza bardfo intercsującezesta.
mań potl.zerhnyth ube/pieczen ZdrcrĄom}(h' wienie cuasuprze Eczonego w niekórych fazach

.,l'1l.*".q"'ęlt*p1-.J.'.ji!Ę]6ńjĘ.'-l|-d"l'-l1"-j,l

P5Mjl:[#ffilą:i:Lm
Ry.' 7'2 Udzialposzcfegó|nych chorobom
d,ialańW zapobieganiu Pż}żębia'

114

Ryc.7'3 schematl'Ą]spólpracy (asy.
śomatologa z higienistkq
śentką)W zapobieganiui |eaeniucholób przyuębia'
Ieczeniapedodotologicznegoprzez lekarza stoma_
to]ogai śrcdnipeNonel (rabela7'l). Zesta.\Ąrenie to
dotyczy głównie zabiegów profilaktycznych w po.
ńwnaniu z leczeniem chilulBiczn}m.
W leczeniu chirurgicznlm rola asystentk (higie-
nis|ki)po|egdna pry8oto\ĄaniuClanowiskai na.
rzędzi oraz as}sto\'vaniulekalzowi. natomiast w !e.
czeniu $'stępnyn (hĘienizacja pacjenta),a szcze.
góLoiew fazie podtrz}nującej,jej rola jest dominu.
jqca' Lekan nadzorujewtedy tylko jej placę, o8ra.
niczajac się do przekazania s\łychZleceń' ewentu.
ahie konsultacji i zbadaniapacjenta.
W zakończeniutego rozdziałunie sposób pomi.
nąćpodstawowegoproblemuergonomiipmcy w za.
biegachpeTiodontologicznych' Sq one często.lłĘG
trwałe,rĄ]magajqdoldadności,a nierza.lka nawet
preq,zji. Xlasyczne zasady ergonomiis,6,78 podkre-
ślajążejeśLipołożFnypacjenta'to należyautoma. lahycznychi leczniaych.
\'cznie pracowaćze ssakiem z asJ'Śentką na 4 Ęce.
Doświadczedairrnychautoń\Ą€ r0wskazujq,żespra.
$'a nie jest takjednoznac Ę, gdJż:
moznapracowaćplzy lezqq'Inpacjenciena 2 Ęce
(metodaSolo), sz@egó]rriejeś]ichodzi o zabiegi
prcfilakrycane,
nie zawszekoniecznyjest ssak w pracy przy ]eżą. . kontakiowe
cl'In pacjencle,
najcuęściejmozrrapraroua. R lko /e ŚlinoLj4giPm'
lrYkonujączabiegipmfilałtJ'czne'
nawet.gdyjest pohzebny ssak (na pŹyldad ska.
]ing ultradźwiękoĘ piaskowanie zębów), to
moż]nateż pmco!.'aćmetodą Solo ze ssakiem
ńf^J l.']^m ntr.ipn.iA
do profilaktyki
Wprowadzenie i leczenia
Od Kongesu Eumpejskiego TowaElstwa Ergo_
nomicznegow 1997x ł Kopenhadzezaznaczyłosię
odejście od szĘwrlychzasadcztercchpodsta\łoi\ych
metod prary na 4 ręce (metody schóna, Barkera,
hi]patri(ka i Beatha]'/ r\'\T.]znqir h tiberalilatia.\\v.
rażającqsię klótkim stwiedzeniem Skovsgaanla:
.,Jeś|idobrze siedzisz i dobrze widzisz - to dobEe
pracujesz".{u
Na wspomnianlm Konglesie w Kopenladze za_
akcentowanoteżbardzomocno, żezabiegipmfilak.
|y(,/ne Śa naibaid/PieĘonomj(/nPV\|e,"drcj pol\(ii
pacjenta4.6szczegóLnie,jeślis4 rłykon}Ą'vane przez
śrcdnipeĘonel3,.1. DoĘ/czyto zań\Ąno praq/ na 2 Ę.
ce (higienistkatubasystentka), jak i na 4 ręce (Irigie.
nistka z aslstentkd.
Pozycjależącapacjentajest szczegó]nieprzydama
do Zabieg&f\ł]magąjącj,'ch .lłuższego cfasu i po$'ta.
najacYchsię,jednostajn}'chruchó! a wjęc.W}'rnaga.
jących llygodnej i stabi]nejpozlvcjioperatom z ła.
hłxĘndostępemi dobĘ widocznoścjq jamy ustnej'
Takie Ę prfer,'ażńezabiegi prtcfilaktycznei leczni.
cze w stomatologii a szczegó]aiew peiodontologii'
\ie /nd('/ylo iednak że /a!\s/ena|ei\ pra.o$ai
przy leżąq'rnpacjencie.chodzi o to, aby więkfość
zabiegóq suczegóLie dłuższychi w]'magajacych
większejkorcentracji' .\łykony'\ać w tej lE.lakso\łej
i koŹ}stnej pozycji'
Zestawiede zabiegów peńodontologicznych,
które mogą być .\ł].kon}Ąvane u leżącegopacjenta
Tabe|a7'2 Zstawieniezabiegówperiodonto|ogi.znych profi
zabiegi,którc mogąbyć\Ą}konywane u |eżącegoPaqenta
l@@t@@l
. m{hananemózynowe . piaskowanie zębóW
. skaingnad.l poddziądowy
.skalingnad.ipoddziąślowy d&iękowutndźWięko$ry
fluorkowanie
Zabiegi,którePowinnyM wykonywane u siedfącegopacjenta
. badanie (podmiotowe i pż€ d m]otowe)
. ]nstrukrażhi9ienyjamyustiej
. tonoforeza f uorkowa
. ok|adyz że|u/pianki
f|uolkowej ia lyżce ind}B]dua
ieJ
. analirakorekta zgryruwarowego
115
 i leczenia
do profilaktyki
. Wprowadzenie

pa. ca\,rn gabinecie'na$'etna odległość 30 m i jest rrai

i które powinny być n],kon$\ane u siedzqcego
gene_banlziej szkodliny dla opemtoral3Aerorol ten moz_
cjenta,zestawiolo w Tabeli T.2 Dotyczy ono
na a€dukować, jeśli chodzi o zawartośćbakterii
mh1iezańwno metodySolo' jak i Duo' Tabe]ata nie jamy ust.
o 94%po slHo sekundachppepłukaniu
uwzględniaogolnie plf}łętych przeciNwska7ańdo
potożeniapacjenta,u]Ąikąiących z wieku i jego sta'nej przez paĆjenta0,].2%roztworem chlorhekyd].
nu fizycznegoi Psychicznego. ny przed Zabiegiem' Można go też zrcdukować
o 95%'jeślisĘ pIacujeze ssakiem tak, aby ch\Ąltał
j"Zsza
on aerofol bezpośre.]rfo.Ta metoda pod
jest
Jeś|i prof€sjona|ny<h znaczmekomfort lecrenia Podobmeskuteczne
chodzio możliwościWykon\,u/ania
poilczaspiasko\,t€nia
zabiegow w gabinede
profilaldyanych stomatologio o.lpowie.|nieustawieniessaka
nymprzy|eżąqmpacjenciąto Ę onenastępujące: zęb&vl3
W Tabe]i7.3zestawionote czterymożLiwości w ce.
' lekaEstomatolog - metodąso|o,
lu poń$nania ich shrtecznościi kosztó$l Można
|ubasystentkametodą5olo,
l higienislka
- ocz]'"VviściedJ6kuto\,'aćnad trafuościąposzczegól.
|ekarzstomato|ogz asystentkq metodqDuo,
higieniśka z as!Śentką
|ubasystentka
z asystentką ny(ho en poddn\ó \\ tabeliodno(nie5k1rle'.znoio'
zabiegów
\r'roi]niesimiu tlo posz@e8ó!:ry(h
' metodąDuo'

$IĄRLĄ.\T 1 W nasz}'rnlcaju stosuDl<owo rzad.

pa.
za_
Jak $}'nika z tabeli,zabiegiperiodontologrczne ko spot],kasię lekaĘa pmcującegoprfy leżąqm
równo Fofilakffczne' jak i leczńcze u lezącego
pa. cjencie metodq SoIo' Ponadto sporad-vcznie\!yko.
' ien|a mo8dbJi wrLonwvarregló\'nje pr\ uŻ\ou nuje on zabiegiprofilaktycne' fajmujqc się z\t!lde,
z konieczności'działalnoścĘ leczniczą'Wady dow.
itinocią8ulnieldorejeLlnal wr,magaianaiLle.ciei
czq niskiej na ogołrtydąjnościpracy i \Wsokichko.
s.ała'Uż5liesvkaje<loL/$Vi..ie o wielela|wieis/e
w pmcy na 4 Ęce12,ale moż]iweteżw pmcJ_na 2 Ę. sztów zabiegów prcfilaktyczn],ch,l.1óĘ,!h skutecz.
ce. chodzi tu o zabiegi*Ytwaizająceznacznyaerozol nośćmożebyćjednak \Ą]soka.
(na prz]''ldadpiaskorłEniezębórvi zabiegi w]'kony. .[\]\RL\N.T f HĘienistka (lub as}stentka)pra.
wanesprzętemultradźwiękow}'n tubdfwiękoulm) ' i-''.
przy leżqc]'mpacjenciemetodą Solo-Stano.
w pE}padku tych zabiegówssak o lńele skutecfrueJ cujqca
znacznypostęp'bo sk]tecznośćmożebyć\Ąy.
\łYłapujetworząry się aelozol D ślinociąg'l.1óry wi to
zbieratylko nadmlT plJnu z jamy usmel soka, plzy jednocześnieniskich kosztach Zabiegó$,
profilaktycznych'Wadą możebyćblokowanie lbte.
Aemzol towav]Śząry urządzeniomultradńr'r'ięko.
jeśliw gabinecieznajdujesię Ę ko Jedno stano.
\15Ą!jest o wiele dJobńejsz}lnD uytlvarzany przez la,
pracy Jeślihigielristka (asystentka)posiada
kątnicętuiino\Ąą. Zawiera kropelki wodyo wie1ko. wisko
stanowisko pmcy wada ta zostaje auto_
ści 5 l]m, ale jednocześnieślinę,kl€w bakteńe oddzielne
po matj'czniew}€Iiminowana'
i grzńy omz inne substancje'RozpEestrzeruasrę

Wykon}$/anychu leżqcegopacjentaW oterech rożnych

zab|egóWprofi|aktycznych,
a ko9zrpro{esjona|nych
Tabela7'3 skute.zność

na2 ręce(metoda5olo) wysoka

1' Lekarzstomato|og
wysoka niski
na2 ręce(metodaso|o)
|ubasystentka
2' Higienistka
na4 ręce(metodaDL|o) wysoka
bardzo bardzo\Ą'ysoki
3' Lekarzstomato|og+ asystentka
na4 ręce(metodaDuo)
+ asystentka
4. Higienistka
bardzoM/ysoka

116
 do profilaktyki
Wprowadzenie i leczenra

]] $iARLł\T 3 Lekalz, pmcujqcmetoda Duo na

4 Ęce, $ykonuje oplócz fabiegów lecnicą'ch, tak. Mode|oddzie|nych stanowiskma następujqce korzFci:
że zabiegi pmfilaktyczne' Skutecznośćmoże być Lekażma lahĄy kontakt z asynentiq |ub higienist.
bardzo\ĄYsoka,podobniejał i wdajność.a]e koszt ką,Wykonujqcą zabiegiprofi|akyene i moż|iwość
zabiegówprcfilakwcznych musi byćbardzowysoki. jeśli
nadzoru,co jestszaegó|nieważne, asynentka
wańant ten jest lvięc bardzo nieekonomicYnyt],m niejestWpełni dośWiadaona' Koęyśd sąobopó|ną
bardziej, że większośćzabiegów profilaktycznych co sprzy]apracyzespolow€J'
możebyćdobrzeuykonarrametodąSolo. . Lekarzmożesię vv|ącyćw raziepotżebydo roz
stŻygnięcia jakiegoś baldziejskomp|ikowanego
ll!\RLjrNT 4 Jest bardziejkomfortowyi ekono- prob|emu, fwiqzanegoz lń/ykonywanyn pŻez asy.
miczny niżwariant 3' Higienistka z asystentĘ lub stentkęzabi€gjem |ubz trudnym paqentem'
dwi" ds}s1en|ki prdcujqmPtodaDuo. rvrkonuiar zatrudnidjednq
Jeś|i|ekaft może
as},stent|ę,lo z nią
zabiegi profilaL'ryczne.Jest on baduo merl'torycz_ pracowaćmetodąDuo na swoim stanowisku,
nie uzasadnion$ ale rylko dla tudniejszych zabie- a w raz|epotrebymogqpra(ować oddzie|niena
górv profilalacznych' rt1rnagająqch użyciassaka dwu 'tanowiskachmetodąsolo'
(skating ulhadźwięko\ay/dźwiękoĘpiaskowanie) Jeś|ilekażzatrudniahigienistkę i asFtentkę,|ub
atbogdy zabiegi te lwkonwvane są u ńespokojne. dwie as}stentki,to W za|eżności potrzebypraca
od
go pacjenta. metodqDuo|ubso|omożesięodbywaćnadv\,Ą] sta
Z Tabe]i7.3 \łynika więc je.lnoznaczńe wTsoka
.kute(/nosaprofrlaknk prole.jonalnpi.pvy ndi-
niższychkosztach, w wykonaniu hkienistki (asy.
stentk)' pracującejmetodąSo1o. Jest to m^viqzaniemożliwe,ale \ł]magające:
Istotnyproblem w prwadku wariantu 2 i 4 sta_ .' doldadnegoprzeszkoleniaasystentki,pielęgnialki
nowi koncetrrjaoddzielrrychstanońsk pmcy w gabi. pomocydentyslT'cunej w zalaesie tych zabiególr
necie stomatologtcznJ'Ir,gdy zabiegipmfilakĘ'czne . bardziejpl€qzyjnego radzofu lekaiza stomatolc
uykonyvane sa na osobnych stano\Ąłskach przez ga nir w przlpadku higienistki.
średnipeńonel' stanowiska przezrraczonedo rlykc> Kualifiko*ane pomoce den$styczne, podobnie
n}Vania zabiegówprofilakĘczlrych mogq być skrc zresztą i asystentki' jak i nowo zatrudnione pielę.
mniej wmosaione. gnialki Ilie mająbowiemw naszJtrnkĘju upmwTlreń
Możnasię dopatŹyći innyc.ltkonyścitakiej u'la. do wykon$ĄEniazabiegówWjamie ustnej' PehĘ od.
ścide pojętejzespołorvej prary (na pżyldad wspól powiedzia]ność ponosi więc lekan stomatolog,zle.
ne pomaganie sobie przy trudniejszych zabiegach, cajacy rtykonalie tego rodfaju zabieg&v Z fue.
nawet pmcując na 6 Ę\ lwkon}Ąvanie dodatko. Ltórych doświadczeńw}Tika natomiast, że pielq
\łfch cz}'nnościorganizacyjnych i teclrnicznych 8niarki i pomocedent]stycune\Ąykonuj4skuteczńe
w rvo]n$h c}wi]achĘ.) ' ZabiegiFofilaktyclne' W każd].rnpź]paclk.uzlece.
Istotny jest też aspekt pnwny Higienistka sto. nie na llYkonalie zabie$l p.ofilakrycznego pielę.
matologtcznaposiada uprarurienia zawodowe do gńlrce lub asystentcepowinien \!ydaćlekarz st(|
$'ykonJ.lvaniastomatologiczn],ch zabiegówprofilak. matoĘ' po zba.laniupacjenta.
tycarych. Trudniejszyprcblem stanowĘpv]'padki, opisana $]żej praca zespoło$aw różnychwels.
kiedy zabiegi ptfilaktyczne zleca się k!.'alifikowa. jach gwaranfuje\Ąłaści$Y nadzór lekana nad prac4
n],tn pomocom dentystyczn}urlub pielęgniarkom' asystentki.

117
 Profilaklylra
domowa
JadwigaBanach
Wprowadzenie
lvlotywacjai samoocena
Wskaźnikihigienyjamy ustnej
Preparatypomocnew wybarwianiuplytki bakteryjnej
znaczeniehigienyjamy ustnejw |eczeniuchorób przrzębia
Przyborydo higi€ n y przestrzenimiędzyzębowych

liilpro!,,iaozenie Motywaciai samoocena

Z\,.alcfanie płytki bakteĄ'jnej odgry'\Ąanajwaz. \!ażn}m cąłrnikiem w \Ą,]óoŹe metod służąq.ch

niejsząlolę w Zapobieganiui leczeniujużistnie. osiągnięciu cz]''stejjamy ustnej i uzębienia. poza
ja.pi . horobl pll}/pbia'zapaleniP d/ią..Ii /dl'a. osobnicząsplarvnościq, jcst zdefiniowanieu każde.
lpnie pr:rrcbiarorrl \ ulrv\maniuzdrouiapo go pacjentaczynników socjop$'cho1ogicznych' Nau.
skuteczn]rm' komplekso\ł]rynich leczeniu (faza czając] zabiegów higienizaq.nych w jamic ustnej
utĘJmująca)' Ponadto, różnorodnamolfologia musi tak pEekazać i pokazaćodpowiedniąmetodę
zębów i dziąseł' zaró\ł'now stanie zdrolvia' jak i zastoso$,aniekażdegoz pzńorów higienicznych,
i choi.ob]',zmieŹa do tego,aby stosowanemetod!' aby Pacjent właściwie zmzumiał otrz}.rnanelt,ska.
walki Z ciągle odk]adającąsię p\'tką nazębnąb1'ty zówki i czut siQ umot\wo$'an!'do luete]iego t\'}ko.
odpowiednioudoskonalanew celu zaspokojenia narriazaleconychcz1'rrności'
t!'ch zlóżnico$'anychpotrzeb'l.2.i' Uważasię. że samoocena oĄry-wa łażną rolę
Eliminację nalotó\t nafębnJ.h można prcrva. w z(?lczańu nalotów bakteĄ.n]'.h. \\'jększość z pa-
d/i' dlbo popr/c/ uapobi.Sanie i, h po\51a\\aniu, cjentów nie fdaje sobie jednak spra\rl' z \rtasnlch
albo popżez ich usuwanie' Według altualnego niedoĆią8nięć w oczyszczaniuzębów często także,
stanuwiedz1idla większości pacjentówmetodyte z$taszczamiękkie złogiutEJmujące się $,przeshze.
sa \Ę'soce skuteczne i stanowiq dominująq- spo. niach międz]'zębo$,.1'ch, nic są możliłę do \WĘ.cia
sób ZaIó\Ą,Iozapobieganiachorcbie plfJu ębia,jak al1iplf}'pomoq, $'zroku' ani ję4.ka lub mięś harg
i jej zwalczania.a i policzkóll| Uwidacznianie ich popnez ich ł5óar.
Po wskazaniupżez lekana ]ubhigienistkęsto. i.vlenieza pomocąśro.lków$,.vbańviąjacyc1r jest po"
mato]ośiczn4 metoil i prz}'bolów higienizacyj. Wszechnieprzyjętejako prosĘ'i widocznysposóbsa.
nych, nauczeniupacjentaposługirvania się nimi, mooceny olau ocen]' pźez lekarza lub hĘienistkę
d r l ' / d o d p o ! . i p d / i a l n o ( i h u t l 7 \ I n a j l i u $ l a 5 L i ! \ e j stomatologiczną.Z ca:ląpe$łrością należ]'stwlel.
higieny jamy ustlej musi spoczyNaćna każdjłn dzić' iż wimo ono być stoso\Ąaneplzez pacjenia
z pacjentór{ odpou'iedzialnośćzespołustomatolo. przede rvszystkim w warunkach domo*ych' Inną
8i,/ne8o obejmujp dolladne monilororran.e metodą oceny przez pacjenta s]<uteczności \Ą,alki
u kar.ic lhorob1sk.ule( /noi.i jcgo\\r.il|ó\\ bakeĄl.ną jest uśrtiadomieniei łskazarrie
z p:l"\.tkq

' Il 9
 I Profilaktyka
domowa

":;td'#
mu obemościstanu zapa]negodziąsła,bądźkrua. 1
Ap.okjyma|nyw,każnit (AP|)
2
wienia Z dziąsełw miejs(u, gdzie znajdujesię pł].tka rD
1
i ich bralrr - przy zębaÓ dobrzeoczyszczanych.
Nauczanie rĄ:laściwego oczyszczania zębów po
\tinno u$,fględrriaćtrzy wazne elementy|moty\aa'
cję,jnstluktażolaz kontIolę- ,O :Tfl-|
Jeśliistnieją tnrdnościw umotylvo\łaniupacjen. Jsr..'FtrFFf
ta lub nie jest on w stanie prawidłouoi przez ca\
ąas wykon!'lvaćzabiegów hĘienicznych, a lekarz
plz}stępujedo leczeniachirurgicanegoplu}zębia,na
niegospaddnaiwieks/aodpowied/ialnosa /.r nippr}
wodzeniai powildania w lecreniu.Liczba wizJt pize-
znaczonychna tempię higieniczn4 Za]eł ściśle od
mzległości i ciężkości choIobyprzyzębiat'Aby osĘ
gn4ć końm\,!ysukces w le.zeniu chońb pfz]uębia,
Ryc.8.1Diagram do oznaczania aprokyma|negowskaźnika
średniczasprzeznaczonyna moB1t,owaniei instruk. p\tki(APl) ws bnseso.
tażhigienyjamy ustnej powinierr.\Ą,]'nosić w pr4óLi.
żeniu1 godzinę12 minut na jednegopaqjenta.s
wskaźnik ten jest godny polecenia ze Względu
Wskaźniki higienyiamyustnei na jego prostotę olaz bardzo laótki czas badania
(okołotrzech minut). Uzyskane z badania za}resy
Przed zademonstrowaniem pacjentowi prawidło wskaźnikaAPI powinny być inteĘretowane w na.
wej metody szĆzotkowaniai użyciaprz]'torów dG stępującysposób:
datkoł]'ch,na modelu' a potem w jamie ustnej pa. a API100%-'7ryfa:AaBena jamy ustnej.
cjentanajpiel'wnależyocenić,określić]iebol\o tub I API70% 44vo|ŁEgtenaprzeciętna'
w pro{entachi wpisać do kalĘ choroby \'rskaŹnik l API39vo-257o:tlgjelaw miaĘ dobra,z\ailasf(za
higieny jamy ustnej. gd1wska,;nił zbti-iasię do 25a..|slniej4\Ąót\czas
wanmłi do ocbronyprzed pńchnicą i chorcbami
I lvsrr.ł.Źlu< irrr i.p""i''rrri Ptaque lrulel)GNe przyzębia.Aby móc przystqI]ićdo zabiegówchirur.
lcżt do naimnieirza.o{hJonn}Lh i obe(]riendjc7ę. gicznychna prz1zębiu,wskaŹnikmusi być< 157o,
ścĘpolecanychwskaźnikó\M Po uwidocznieniupłJt. r API < 2570:opĘ'malla higienajamy ustnej.
ki w przestrzeniach międzj,zębortychza pomocą
zgłębnikalub po \ĄlŁaMieniu pŁtki tabletkamialbo I rvsrrMlu< PŁYTKI BAxTERI-JNEJ el'I)
.oztworem \tybalwiając]an. ocenia się higienę $g si]nessi lije' SłużT do ocenygrubości pł}tkibak'
w przestneniach międf}zębo\łych'W k.wadrantach teryjnej umiejscowiotrej w okolicy szyjki zęba.7
1 i 3 obecność p\'tk bakeryjnej rra powierzchniach oceny dokonuje się na cftercch powieżchJdach
styczryÓ badasię od shony jamy ustnej rĄłaściwej.Zęba:po]iczkowejlub \aa.goi\'ej,językowej i dwu
zaśw k$,adrantach2 i 4 - od stronypzedsionlo\Ą,ej powieżctlrfach stycaych: blizszeji dalszej'
(RyĆ'B'1).Kr'teńum ocenyjest \Ą,}stępowanie p\'tki KĘ/teriaoceny|
w przestzeni międfFĘbolvejomaczone jako (+)]ub 0 brak plltki bakteryjnej,
jej brak (-)' Waltość\Ą,skaźnika API oblicza się we. l-cielka warstwa pł].tki przylegającado brzegu
dIu8następujqcego $'uoru i podąiew procentach| dziqsłowegoi szyjki zęba stwierdzona zgłębni.
kiem, ale niewidoczragĄm okiem'
sumaPżestżenimiędzyuębowy.h f plytką 2 umiarkou'ane nagromadzeniep\tki na brzegu
x 100 dziąsłai (lub) na po\^,derzchni zęba olaz w kle.
suro s46tkch 0'.€n6r'yÓ pże.|Eelrimiędąlzębow}th
szonce widocznejużgołJmokiem,

120

3'obfite la$omadzenie r}ł],tkiw kieszonce i (lub)
na brzegudziąsłai powieEchni Ęba'
Aby oblicz1ć wskaźnik higieny jamy ustnej
wg si]nessa i l,rie. należy wartościuzyskane ze
Wszystkch powielzcbni zęba zsumowaći po.Ifielić
przez 4. W ten sposób otrz}'rnamywańośćdla jed.
nego zęba' Stan higieny jamy ustnej powinien być
fbadany pn}najmniej plzy 6 zębach,na przyldad:
sumujqc Wartościprzy poszczegóJnychzębach
i dzieJq'przeztiezbęlębo\\baddny( h ob4'Tnujem\
średnĘNaltość (skaŹ ika Pl-I-dla całejjamy usmej'
i# tvsr'łŹNrx rrrcrnNY JA]\II.UsTNEJ (oHI)
wg Greena i Vermil]iona' sldada się ze r.'skaźnika
nalofu i hskaźnikakamienia'8
KĄ'teria ocenywskaźniłanalofu (DI)i kamiena
nad.lz,iąsłowego (CD sątakie same:
0 -brak nalofu, brak kamienia nazębnego,
l-mięl..ki osad lub kamień mddziqsło\aypokry'
tęiqą nje wic.ei niżl powier(hnj /eboB:
"
z'miękki osad lub kamień naddziqsło\lypokĄ1\,a.
jqcy lvięccj r 2/3polr,ierzclni badanegozęba'
lub u}'stępo$9ńe pojedj,nczych$,ysepekkamie.
nia poddziąsłowego dookołaszyjki zęba'
3-osad lub kamień naddziąsłow pokĄ''lvający
wjęcejniż2Ą portjerzchni Zębalub grub€ pasmo
kamienia poddfiąsłowego dookołasfyjki zęba.
Kazdy ze wskaźnikówpowinien byćocenianyod.
dzielnie. Najczęściejstosuje się uploszczons'!.vska.
źnikoHI ogranicfony,podobniejak rve wskaŹniku
plrtki bakteIvjnej(?l.I'),do sześciuzębów:
W gómych zębach trzonowych ocenia się po.
wierzchnie policzkowe, \ł dolnych językowe,
a w siekaczach- powienc}nie wargowe.Zsumo$a-
ne \łaftościz poszczególnychpowielżchnijednego
zębadzieli się pżez liczbę badanychzębórv.
Profilaktyka
domowa
l
WartośćLiczbowawskaźnikaom ńwna się su'
mie waltościJiczbowychobu wskazników DI i CI
i możervahaćsię od 0 do 6' Wskaznik DL jak i CI
obljczasię oddzielnietĄ len \posób'iP sumujPsię
12 uTników (Z 12 po\'r'ievchld zębów) i dzieli się
przez 6 oiczbębadanychzębów)'
Preparatypomocnew wybarwianiu
plytki bakteryinei
ffi nłl'qnvtq.cz noD.coTE\r Pł]I\-IEMo'
żebyćWkonysBwany w gabinecie stomatologicz.
njtn' zaśtabletki o tej samej nazw'iewimy służyć
samokontmli zabiegów higieniczn].h \łykon}va.
nych przez pacjentów w domu (Ryc' B'2)' Roztwo.
rcm Red.cote w pł].nie(5 kmple na 20-50 nl wo.
dy) poleca się pacjentom płukaćjamę ustnq pnez
50 sekund. Po przepłukaniuust ciepłqwodą u$'i.
dacznia się vybalwiona na kolor czelwony p\tka
nazębna zlokalizowana zarówno na dziqsłach,zę.
bach,jak i uzupełnieniachprcterycznych'
itu
t
Ryc.8.2 Płyni tab|etkiR€d
cot€ do Wyba|Wiania pbtk
bakterynej.
Ryc.8.3 PM Auorescencyjny
PlaqueTestdo wlbaMiania
pMk bak'eryjnej.
121
 Profilaktyka
domowa

Znaczeniehigienyjamy ustnei
w Ieczeniuchorób prryzębia

Ponieważpł}tkaba].1eIyjnacią8]esię odhlalza, ce.

lem instruktażuhigieny jamy ustnej pacjentajest
zapoananiego,w jak sposóbmożebyćona skutecz.
ńe elimino$€na, aby nie dopuścićdo ponounego
jej gromadzenia.
W czasie tej fazy leczenia pacjent powinien do"
wiedfieć się' Zepł}tkabakteryjna,stanowiąĆagłów.
ny czltnik etiologicznyw chorobachpE]'fębia, od.
pM(ibćk]eryln"l
By('8.4 |ab|elter}t.ozy"ydo wybaĄ/Via.ia ]dddasię na powiefl(hnia'h rębów,nlpe]nień,uru.
pełaieńprotetycznychomz na dziąśle' Po zaplzesta.
niu cz1nnościhĘienicznych' juf po 3'| dniach do'
PL.\QUE-I LST Jest znanlanna polskim ryn. chodfi do powstania stanu zapalnegodziąseł'Ko.
ku preparatem w roztworfe służ4qm uwidacz. nieczne jest poinJormorłanie pacjenta, iż tylko
nianiu zlogów nazębnych (Ryc. 8.3). RoztwóI ten pż}.\Ą,.óceniecz}'nnościhigienicznych powoduje
mJ ].olol żółtvi ies| ma|eńalem fluorestenryj. całkowitecofnięcie sĘ stanu ZapalnegodzĘsel Po.
nvm.Po nanipsipniu go na /pb)i dlidrlapr/) u/\. 8]ąd.' t!,łas( iwa hi8ipnajdmJ u\lnei ip.t 'n'ajn!m.
ciu dol4czone.jdo zesta\Ąlr specjalnej końcówk jeśli nie najważniejsz]melementem plofilakryki
ord,7na(wie|lPniu preparatu promicniami świa. i leczenia chońb pfz]'zębia,po$'inien ukierunko.
Ila nadfioIelo\^e8o / |ampJpotimPĄ7d(yjnpj, na. \\ać działa1ność każdegole]€Iza stomatologa,nie.
lotj' baktełjne fluoryzują na kolor żółb',,'czysta'' faleźnie,jaĘ specja|ność rcprezentuje, ale także
zaś pozbarł'iona pł}tki powierzchnia zębów i dzią. i innych członłówzespołustomatologicznego.
sełś\nrieci kolorem niebieskim' ze względu na ko.
niecznośćużycialampy polimeryzacyjnej, prepa.
mt musi być stosowany $T{ącznie \r'fgabrnec1e |nstrukaż dotyaqcyutŻymaniaWłaściwej higienyuft
ęrnm'rn|ndi."nlm bienia,Wtymi przyzębia,powiniendovayć doboru:
: odpowiedniejszeot€czki,
. r'ł.nI,nrrrnnrl.coT[ I ERl"TRoZY\ot\E : sposobuszczotkowania,
S}uł do ul banłianianalo|ó$baktPryjn\ thl wirrn) .: dodatko.^Ą/ch nażędzipomocnie]ch,
być polecane do stosoi!tsniadomowego(Ryc. 8'4). I past.
Samokontrcla higieny jamy ustnej przez pacjenta
w domu pozwala na tratychmiastowqewakuację
pttk baktelyjnej Ze ź]eoczyszczonychpowierzch' :.i szczorri'l no z4BÓ.tY Jestnąjbardziej uni.
ni zębów (widocznewybarwionezłogi)poprzez wy. weNaln}m i powszechniezaakcepto\łan}m pŹ],1:zą.
konarie pnez niego po[tómego zabiegu hĘie. dem słuz4C}mdo elimirracji p\'tki baktcryjnej.
nicznego. który powierzchnię zębó\^,' i/lub dziąseł u (e]ulwięk7PnjdPlekĘwDo(ti ./oo|kowanialę.
pozostawi czystą orak wybar.wieniapo zastosowa. bówproduko$Ene szczotkińżnią się kszta]łtem, rcz"
niu tabletki). miarem oraz śr€dnicą\tłosia.Biorqc pod uwagęśre.
Pod{lds stoso\Ądnia Idb|eIPk pou(
na|eż\ zJi pd. dnil e tl'łosia.
rolńżnia .ię ndslępująte slopniPjcj
cjenta o koniecznościprZesuwaniatabletki po ca. twardości:
łejjamie ustnej (od strcny podniebiennej i pżed. .r szczotkatwarda:0,25-0,50mm,
sionka jamy ustnej)' Utlz}m]\Ąanie tabletki w jed. .]szczotkaśrednil}twalda: 0.20 0.25mm,
nJ.n miejscu nie pozwoli Wtaściwie okrcś]ićstanu : , szczotkamiękka:0,18-0'20 mm,
higieny jamy ustnej. szczoteczkado imp]antów:0,0M,0l2 rnm.

122
 Profilaktyka
domowaH

W zależlościod budoll:' częścipracującejwyńż.

skut€.znośćszczotkowaniazwiękza się, gdy prze. nia się dwa rodzaje szczotek do zębów: pęczko\ye
stżegasięnastępujących zasad: (2-5 lzędy IĘczków na szemkośći 5 6 rzędów rra
. sfczoteekęna|ełtEymaćcałąd|oniątakmocno, dłrĘość) omf \rĄelopęczkowc(3-4 rzędy na szerc.
abyniewywołać zmęczenia przegubu Ękipodczas kośći 10-12lzędów na długość) '9
szczotkowania.W metodzieBassauchwytszczo- Spośńdparametńq kóre powirrnyzadeq.dolvać
teczkimożebyć,,pędze|ko\,!y'', o tt1'botzeodpowiedniejszeotki na]eł u\,Vzględnić:
a nieopuszczać żadnego zębaw łuku,którymÓgłby l stan dziąseł,
pozostacnreocyszczony, l ustawieniezębóWw łukuzębo$}m,
a powjeŻchnie żujqCena|eł oczyszeaćWe Wsz}ś. l stan zdmwia całejjamy ustnej,
kichmetodachruchamiszorującymi na poaqtku r mot$'vacjęi zĘcznośćpacjenta-
jubna końcusz@otkowania' Za|ełto od indtĄ/vi. Powszedmie zaleca się szczoteczki o śrcdric!'
dua|nego przypadku. ltak na przyk|ad u osób ze w,]osid 0'20-0.25mm.o knjtkiejit\'ąskicic?ęi(ipra.
skłonnościq do próchnicypowie|zchni żującycn, na. cuj4cej,gdyżz punktu widzenia anatomii jamy ust.
|eł ocyścićje jako pierwsze.szo1/vniejsfe na po' nej tylko takie spehiąją swoje zadanie,umoż]i\'ia.
czqtkuWlosiei mniejzmęCzonaęka zapewniado. jac s]wobodne ruchy podczasĆZysfczeniazębów Pole.
kladniejsre ocryrzczanie brurd.Oayszczaniein- ca się takze tę twaJdość sfczotki, gd]'znadajesię za.
nychpowierzchni pżedżującymi po|eGsięwóW. ńwno dla osrjbre udmr\łĄn pryebiem. iak i W nie.
aas, gdy inniejepotŻebastymu|acji dziąsła |ub \r'r'ielkiego
stopnia stanachfapalnych przpębia'
gdy jeśWidoane nagromadzenie pMki Wokó| szczotkęmięl&ą należ]'polecićokrcso$'ow plzy.
trzecichzębóWtżonowych, pa.lkach faostrzeń w przebiegu zapaleń przJzębia
E szczotkowanie powinnollwaćokoło2 minut (zwiększone krwawienie dziąseł, r,vysięk ropny
ą stosujqcmetodęro||i ruchów okężnychpodczas t\zros|nl(homoś( i /ębów|ora/ m/po/naniat\fio.
kżdego przy|ożenia sz@oteczki do łukuzębowego dziejącegozapaleniad2iqsełlub prz3,zębia.
czyszczqcylęby powinienJiczyćw myś|ach do 5, zaś Bezr,vzślędnJ.rn.Wskazaniem do użycia szcuotki
pżyruchach wibrujqcychdo 10' miękkiej, koniecznie wielopęczkowej,jest stosowa.
ruP przpl palienla metodr Ba..a' tż}lie innej
szczoteczk niż miękka i rłielopęczkowadopro$,a.
Dobrc szczotkido fębów powinny cechowaćsięl dza do recesji dziąsełporviłłanejnadważliwościq
e ń\Ą,na długością ł:losia w pęczkach oraz prze. obnażonyÓ szyjek zębów
sb"7enjami miPdz] pę./kami' po/.$dląjqq'mi nd Recesjete sąwpikiem uszkodzenia.Ifiąsłapruez
swobo.Inyprzeplywwodymiędzynimi i utlzJ'rna. .Wnikające średnio.twardelub twarderĄłosieszczotki
nie szczoteczkiw czystości. do keszonki pIz3'zębnejlub szczeliny dziąśowej'
jł odpowiedniodług4częściąpracującq,która pod. Metodę tę możnapolecać
tylko Ę'ln pacjentom,co
i /d5o{4^Z(/.nia powi]x]Jobejmowa.nąjwyiPi do któI]ch lekarz lub Ęienistka sa pewni,żepo zu.
tży sqsiadujqce ze sobq zęby (dla dorcs]ych życiusię szczoteczkispełrriąoni $5''tr1ógkupna nc
-23 do 50mm,7,5do 11mm dla drieci), wej szczoteoki miękkiej i \','ietopęcfko\aej.
]Ź$,],starczajaco dłrĘąĘkojeścią(15 do 17 cm dla Skutecznośćszgoteczek mięk.ldch uĄVanych
dorostvch,l1 do 13 cm dla dzieci), w innych meto.lachszczotkowania,niżmetodaBas.
m Ękojeściąszczotki ustawioĘ w tej samej pła. sa.moi{raZwięk/vi tqdluiajql t /a5ŚZ(/otko'"lanid'
szczyźnieco część pracujqca.Zape\łniato doblą Znaczne niebezpieczeństwodla pŹlzębia moze
kontrolę Ęki rradczęścia placującąszczoteczl.j. stanowić użylvanie szczotki twardej, z$łaszcza
Pźedstawionepow}zejw1'rnogidoq'czqceszczo. w metotlzie nieEawidłou,ych ruchów poziomych
tek nie wklucfają mozlirvości irrnych skutecznych lub piono$'Ych' Ryzyko uszkodzenia prz5,zębia
mod}fikacji ich kształtui budo{5l (na przy]dadpo. zwiększasię u tych osób, które oczyszczająuzębie.
wierzchnia szczotki W kształcielitery v) ' nje r ręsliej niż dua raz1 d,/iPnnie'ob.Pn\owa(

123
 1 Profilaktyka
domowa

możnawówczas,zrvtaszczana zagięciachłukuzębo. pach szczoteczekpoz\Ąalarrajeszcze doldadniejsze

wego, obnŹźeniakoEeni zębów z powodu rccesji oczyszczanieuzębieniaz pĄ'tki bak1eryjnej' BledrĘ.
dziqsłat1tvolanych urazem ZadanJrmp.zez szczo. ce zaśpod wp\'nem uz1waniazielone w.lól,.Ilaw ze.
tecfkę. Recesje dotyczą \aówczasmjczęściejldów r\'llętrfnej częścigłówki szcfoteczki pM}'pomlnają
i picl'\łszychzębówpnedhzono\aych' o koniec.ności.w]'mianykońcówki. Dla paqjentów
W pe\Ą.nychsJtuaqjach ldinicfnych (paqjenci mających problemy z nadwmżli\rr'ościa zębów do'
upo.led,'eni fin cznielub um\5louo.d ndrel pacien- stępnesąmodele z opcjądrtóch prędkości działania
ci ogólrriezdrowi'kórzy majątudnościw opanowa. (3D Plaque Contol).
niu którcjśz opisanychmetod)do walki z pb.tkąna.
zębnąnaleł polecaćszczoteczkielekhyczne' W la' szczotecfki imitujące fale dźwięko1ł€wkazują du.
tach 60.i 70.cfęśćpracującaszczote@ki!wkony\,va. żqslotec rośćw \'r'a]cez p\.tĘ bakteryjnądzięki
łaruchy posuwisto.zwmtnenie oczlszczajqcw dosta. zdolnościusuwania bakterii bez bezpośre.|rriego
tecznysposóbprzestzeń międzpębo\łych.od tego kontakfu z zębem (odległość ('losia szcz]teczk od
czasu elekfu]czneszczoteczkido zębówzostdy zna. po\r'r'ieŹcbnizęba lub dziąsla może $T'nosić 2 3
czącoulepszonei unowocześnione'lo mm). Połąc/enieemisji fal dźwiękoi\ychZ bafiZo
Powstałynowoczesne,Ióżnoro.]nemodele ce. szybkimi ruchami częścipIacującej szczoteczki
chującesię możliwością \łykon]$ania ruchów lota. (31 000 raly na minutę) zapeunia usuwanie p\tki
ryjn\Lh,osq laryjn\ h oral wibra(yjoyrh. Zmienio-
r bakeryjnej taloe z przestlzeni międzj,zęboi\5'ch.
no w nich takze kształtczęścipracujqcejna okĘgły Ele].1rcnicfny systemzwięksfąiącystopniowoprzez
Takie szczoteczkiumożliwiaj4optyrra|neoczyszcza. 12 cyl.1isiłępracy pozwalapacjentordtrałatwiejsze
nie z p\tki bakteryjnej ńe tylko powierzchnijęZy. pMyzw5/czaja]ie się do uż]''!vaniategotj'pu szczotki'
korlych i przedsionkollych. ale takżei przestrzefu Duż]łnplusem szczoteczettego Ęrpujest emitowa.
międ,i],7ębo!.rÓ' \i.któr / nith po.iadająrou. ny co 30 selond sygnałdŹwiękoły zmuszającydo
nieżmiemil cza.u.ztzoLlow,anja daiąc}8|ośny sy. doldadnegoocz}szczaniakażdegokłafuŹntu uzę.
gnatpo dltóó mioutdchkbie8u o(Ą'Jc.ar'ia u/ę. bienia w tl'rn samlm czasie.Wskazanajest do oczy-
bierlia' Inne posiadająta]oe czujnik nacisku służący szczaniajamy ustnej pacjentów posiadającychim.
do kontrolowania siły nacisku szczoteczLjna ząb. planty korony mosb.oraz aparatJortodonryczne-
W przypadlr,rzb1t duzegorracisku następujeauto.
maĘ7cznezatrz}manieruchów główkiszczoteczki' iŁ mrony sZcZoTKol\ANfĄ Spośńd v,'ielu
anarrychtechniŁ do polecanych i szemko stoso!.va.
szczoteczka elektr]''czna jest stosun]<owołatwa nych metod na]ezq:
w ufyciu. gd}z nie \ł]'magaspecja1nejtecbniki po. [j metodaro1l (uymiatąiąca),
sługiiłańa sĘ nią, a ocz1szczaniepowienchli rra. '] metodywibrujące(Bass,stil]mam. Chafiels), oraz
.|ępuiepŻez bardzopouo|nejej pnesultanie i.l metoda okĘżna (Fones).
WZ.]łuż łuku zębowego.Ponadto stoso\r'fanie szcz(| WlbóI metody szczotkowźrnia uza]eżniasię od
teczki elekhYcarej, dzięki anniejszeniu siły naci. stanu prz]'zębia,zĘcznościmanualnyc.lrpacjenta
sku na d,zią.la.klóra stanowil/" si\ .lo.6ya1ęj omz jego poziomu intelektualnego.
podcfasszczotkowaniaszczoteczĘ tradycyjną,duia.
ła mniej tmumabzujaco na tkankę dzĘsła.Nlniej. ]lletoda roll jest wskafarra u pacjentów z cholobq
sza liczba rccesji dziąsełpo uż].waniuszczoteczki przJzębia,któ.ej nie toważyszyznaczqcegostopnia
elekhfcznej Zlviązanajest takżez kształtemjej ka. obrzęklub rczrost dziąsła,a w obrębie$yrostka zę.
wędzi' l.1óre w przeciwieństwie do szczoteczk tra' bodołowegońe stwier{za się zaburzeń w jego
dycyjnej mają zaokraglonekształty'Główka szczo. kształcie. W takich Warur rach \Ą.łosie szczoteczki
teczki elektycnej możeuykonj'1\,aćod .ł000obrc. ,,pomła', oczyszczanie częściprzyszyjkowej zęba
tów na minutę do 20000 obr/min. Połączen]eru. !v bezpośr€dnim sąsiedztwie szczeliny dziąsłowej
chóWpulsacyjnycłti oscYlaqinych w niektó.ych Ę. lub kieszonki przJzębnej.

'124
 Profilaktyka
domowa

r )-) !y
N F
+
ś,
1\
Ryc.8'5Wnikjącedo kieŚzonkiWlosieŚzczote.zkiw m€ t odzie * x-
Szczoteczkęustawiaslę na dziaś1e pod Ętem 45"
ta\ aby$tosie szczotecfkibJ'łoskierc.wancdo wierz.
prawidłowe
Cholkakorzeniazęba'zaścfęść pracującaszczoteczki
- r.rjsnohgJeduputńcn'hniiu a. pra.
"lzęborr'Czę.lL
l ujqra tz.lo|e'zki. tvrLonują.rurhobrntollo.t\] mia.
tający pŹesun€ n a jest z dziaslana koronęzęba'Dzię.
ki ruchowi $Tniatającemu poiączonemuu fuchem
(pólobrotem)rv sta{re nadgarstkow]Ąn, w ostatniej
faziemchu' usu\łap\tkę zalótno z dziąsła' ja]<i z ko'
rony zęba.W metoiIzie''dz,Ęsłozęby','ab! b}'laona nieprawidłowe
s|.Utec/na, Zalecasię W!'konaćŁ6 nchów\ł]aniatają"
co.obrctow]'chrv jednJ,m miejscu oczyszczonlm
plzed pl7ejściemdo następne8o'Zaleca się, ab}'
szczoteczkaobejmowała b{ko hfy sąsiednieZęb}i

t]c]Lo{jla
sti]iinlanoaszczoteczkę uldadasię na dzią.
ś]e pod kątem 45. tak' aby \Ą,rosiesuczoteczki,
podobniejak rv metoduic roll, skiemwalle b]:lodo
wielżchołkakonenia zęba.Częśćpracującaszczo.
......-->
teczki tuclrem popEecznie.wibrując]rn Z dziąsła
ś
pŹesu\tanajest na korcnę lęba' a stąd.uchem wl"
miatająq,Tn\r kieftnku brzegót' sieczn1'c}lub po.
Ruchy popneczno"rvibru. -
wieżchni Zujacrh zębó\^/'
jące muszą mieć małąamplitudę drgań. Tecbrikę -<- . r\.^. \
tę u\Ąażasię obecniejako masujqco.ocz}'szczająca' Y>'
N{etodata' jest szczegóhic polecanaprz!' st\Ąieldfe.
niu cienkiego dziqsłai obecnościobnaŹeńzębów
*
(recesjedziąscł)-

LnctodatsassaByc. B-5i B-6ado e) umozliwianajlep

sze o(ą'szaenie mwka dfiąsłolrego(kieszon}iprą.
zębnej)z p\tki bakteĄinej' \,\losieszczotecukiu]da.
da się pod katem 45.w okolicysą/jekZębo\ĄtaĘ aby
b}.loono skiem$'anedo szczelinydziąsłouejftieszon.
ki pl7!7ębnei] i do niei snjkdlurcd.7.ls.|o.o\ania Ryc'8'6ado e U|ożeniesf.zotecfkiw metodzieBassaw po'
lekkiego ucisku częścipracującejsucZotki(R!'c'B'5)' \ / ' p o o | . v . Io d c n ( d c | J z ę b e na s z c 7 ę k i i ż u . h w i '

't25
 t Profilaktyka
domowa

Każdolazo\łeprz]'lożenieszcfoteczki\ĄTtnagalĄvko. ]lIetodaFoncsa.podobniejak metodal€onarda (ru.

nania 20'30 drobnych,delikatnychfuchów lvibruja. chy sze4tecuki poziome) i metoda Smitha-Bella
cych,',tam i z porłmtem''(bącfu and |o'th)' Ruchy te (w szczęce- ruchy szczoteczkiku góEe, w żuchwie
po\,'tal śęŁ5 IaZywjednJ.rnmiejscu.Po każdora. - L.udołowi)jest stosunkowoEadko polecanadorc
zoł]rrn oczlszczeniu (20_.30ruchóW wibrujqrydr) sfun pacjentom.oklęźne ruchy szczoteczkiprz}'ł(!
szczoteczĘ nalEł usun4ćz miejsca ocz}szczanego żonejdod,aiqsla podkaIPm90.\q ./b!,1 ..duże.i mniei
i ponortrrie prą,tożyć w tę samą okolię' Metoda kontrclowane' Metodę tę moana polecić osobom
szcfotkowania Bassa i!]tnaga bezilzględ[ie sz@o. upbśledzonFn, u których inne techniki ocz],szcfana
teczki miękkiej, wielopęczkowejo ń\tnej długości uzębieniab}'lyniemozliwedo opanowania.
!ł,|o.ia\\ pęcz'kfLh'Pw"ciww.kazaneieŚ zatem użf.
\Ąanieszczotkiokreślanej jako Ę'! ,v''. Kńtsze \łtG Przyborydo higienyprzestrzeni
sie znajdujacesię na pęcfkachtej sfczotecfkinremo. międzyzębowych
gqcwnikaćdo mwka dziąs}owego lub kieszonki prfy.
zębnejbędziepowodo\tEło ciqgłyulaz dfiqsłabrzeż. oczyszczanie powienchli międz]'uębouychpo\'r'ln.
Itegodoprowadzaj4cdo jego zanil..u(recesji)'Ide[. no staćsię niezbędnączęścią sldado.\łqzabiególvhi.
Ę'cznyłp\w moŹe mieć u4\ĄEnie w tej metodzie gienicznych W jamie ustnej' Użylvanie samej szczo
szczoteczkiśrcdnio.tr,valdej i trładej' Metodę tę na. teczk do zebów r€dul1rje w najlepsz}.rnprĄpadl..u
leżypolecaćtylko tJTnpacjentom'co do l.tórych le. $ko około 607ońtki nazębnej. Dlatego nawet
Larz 1lubhĘicnistka)są ppwni,żepo zdjciu się w plzlpadku zdrowegopźyzębiana]ezyczęstopole.
szczoteczkispełniałlTmóg Lupna szczoteoki mięk. cać korz1stanie z dodatko.\Ąych prryządów Ęie.
kiej i wielopęczkowej'Najlepiej' aby do tej metody nien}Lh'l2]3'l4'lŚVąjgorszenarunJ<J higieniczne
uĘwać oIyginalnejsz.uoteczki.lx Bassa tzi{ Right istnieją w przestzeniach międf}zębou]ych.12J6,]7
Kiłd o średnicylr'łosia0,17mm. Dla fmdejszeda W}'nikająone ze speq'ficznejbudo\Ąyanatomicznej
ucisk.us/czoteokina d1ia.|o.można polecirpacjen. na powieŹchniach styca1ych' W obĘbie zębów
towj.abyuch.\Ą}t gaŃcio.\łyLtór}m ttflana szcuotecf. pr/edni.h {Cicka(/y)miejc(a /eIknięLidsiq po.
kę zamielił rla uch$}t .,pędzelkowy''(nzy palce)- wierzchni stycznychmdą szerokość 2 mm i kształt
pJramidyz niewielkim wgłębieniemna jej szczycie.
\|cloda ( hrrtersa jPsl e|ównic me|odąrnasująt4 Natomiast w obĘbie przestrzeni międz}zębo.\łych
d/iaslo'S/c/o|].a. $ ]ddreiWlosieleĄ <ześciollo na zębów trzonowych niedostępnaczęśćpowierzĆhni
dziąśle'a częściowo na koronie zęba pod Ętem 45", sĘ'cznychma szefokość aż7 mm i wklęsłyprzebieg
r" kienrnl.l plaszr4'z-ny4i]"o!'ej tłykonulPsię pG
wo]i,]iczącdo dziesięciu,ruchy oblotowe,utŹ}Tnu.

.:{?'
jqc jednocześńeńurnomiemy ucisk na dziąsło'Po

-
10ruchachzwalnia sĘ nacisk szczoteczkirra chwilę,
ab) Lre$ ponot\nienaplynelddo d/iasld.Poniewi
meto.lata słaboocz}szczaprzestzenie międz],zęb(}
we, na]eżynajpieIw oczyścić Zębyiiną metodą,na
przykładrclL Metodę Chartersapolecasię szczegól.
nie tJ'n paqje[tom z ciorcbą pfyzębia. u których
stlv'ieldfasię l.ecesje.lziąsełi utl"tę konfuru dzi4sła' ł"
Wskazane jest wólczas uż}'hEnieszcfoteczkimięk.
kiej' która ńe traumaĘrzujepozostałejjeszczesh.e.
fy dziqsłaprzyczepionegoi dziąsŁ brzeźnego. Liczne fib
badaniadowiodłyduzej skuteczności tej metody pG
Ryc.8'7 PE€kroj przestrzenimięd4rzębowychmiędfy fębami
wodującej polepszenie ukrwienia dziąsła aż do trfonowymj' Widocznanisza(col)o s,erokościoko|o7 mm'
zwięlśzeniastopniajego aogowacenia. o wk|ęs'm brzequprzyaepunabionkoweqo'

tzo
 Profi |aktykadomowa Ł..i:]

porórmywany z ,,pL'zełęczĄgórską'' (tz\v' Ćol)

(Ryc'B'1 ' PźebĘ pr4oepu naMonkowego i Ęczno.
tkankowegow pzestrżeniachmiędz}zębotychst\ła.
Za niezu.kle dogodne$Erunki do grornadzenńsię
ńtki ba]łeryjnejnad.,i podduió.fo\łej. w przestrze.
niach tych najszltciej dochot|zido tworzeniasię sta.
nu zapa]iegobmdawki.]ziąsłowej z następoiĄ}łn po.
wsta\Ąanremkieszonek prĄzębnych. P\.tki bakte.
ryjnejtam /lokdllowanPjniP możnautund|la pc Ryc.8.8sposobpzygotowania
nitli dentystycrnej
moca szczoteczkido oczyszczaniaZębów Przestrze.
nie międz]zębowesąwięc miejscemicz\łojunie tyl.
ko zapaleńdziqseli przyZębia,a]ei pńdnicy zębów ffi lrrxr r rłŚl'lt nnNTYSTltZNA NićdenĘ/'
Wńór śmdkówpomocniczychza]eżyod molfolo. sryczna\Wkonanajest albo z jedwabiu,albo nylonu.
gicznj.ch ltafunków pŹeshfeni międz}zębo\at'ch Możebyćwoskowanai niewosko$€na' Potradtonit.
i manua]Irejspra.lrności pacjenta-Istnieje po[adto ki mogazatvreraćfluor lub byćnasączonemiętq' sq
ńele inrryc}rczrmników l.tóre ułatwiajaakumula. produkowanew postacicienkiego ,,sznureczka"lub
cję p\.tki bałteryjnej.Należądo nich: płaskiejtaśm]ł18 Prace pońWnawcze nad skutecf.
- chllpo\Ąatość szkliwa i cementu korzeniowego' noścĘusurmnia ,.plaque''za pomocqnici nawosko.
- ub]'tki próchnicowe, wanych i nielawosko\łanychnie lwkazały znaczą.
- uzupełnieniaprotetyczne, rych różnic.Nić woskowarrajest natomiast łatwiej.
njepmwidlowo odtworone ks/ta}Ą anatomi(fnp si.a w uż]'tkx' rnniej się stżępi, Zrylva i zahacza
zębów (wlpehienia, korony pmtetycznei wldady) o drobne nierórurościzęba. Sposób posfugiwania
i poivierzcJni stycznych, się nitĘ dentyslł.cznqpluedstawiaRyc. a.B.Można
_ rładyZębowe.ZrĄ.laszcra stłoczeniazębóli go porólrTlaćdo teÓniki stosowanejprzy ,'pastowa.
- powieEdtnie stycznezębÓr.v; ńu butóv/' za pomocaszczotki' Nić wldada sĘ mię.
- apamtyofiodoltyczne, dfy zęby taĘ aby przechodzila kolejno nad kafdą
zębyszlnowane' powieżchnia stycfną zęba,a nasĘpńe pociera się
- okolice wszczepówzębowfch, delikatnie, ale si]nie plfez kilka sekund na każdj'rn
- turkacje korzeri, poziomie porvienc}rnizęba,W-vkonujqcluchy piły
- kieszonJ<idzi4słowe, Taki ruch umożliwiadokładniejszekontrolowanie
_bruzdy i wgłębieńana powierzchniach żujqcych nici, kiedy pEechodzi ona tak blisko wieŹchołka
zębólvboczn],.ch. zęba jak na to poavala przyczep łąc'znotkanłorw
bez jakiegokoh,'iekuszkodzeniatkanek.
AltemaĘĄ\'ly prosry ruci czyszczqcy,,do góry
i w dół'' .iest trudniejszy do kontmlowania. Głębo'
|stniejesz€rok asońyńent pżybolóWs|użącychdo kow, najaĘ nj. |ub|Ź.nu moie wni].aĆ do Lie\/on.
oczyszczania przestrzeni
międzyzębo!Ą'ych'
Na|eżq
do ki, pody]tołanajest konturami (Łiąsełod shony po.
nich: liczkoweji \Ąargowejoraz stanembmdawkidziąsła.
r nitkaitaśma dentystyczna, Z.mjJ.| nd\vijanid nilkilub Ldim}na pa]cP,moż.
! supeń|oss, je
na umieścićw speqja]n}.m uchrlycie do nici' Nie.
' szczot€czki międzPębowe, które z uch$ytów posiadaja w swojejobudowiedo.
1 szczote<zki jednopęczkowe, /o!\nik dlugoŚ(i nili ora,/oc|'e do 'ej od(in.niJ'
Uch\t5'ttaki jest szczegó|nie.Wskazanyprzy ocfy.
' stymu|atory
dzjqsłowe, szczaniupowieźdni stycznychZębóww pEestzeni
z irygatory międązęborvejw bocznychodcinkachuzębienia.Po.
kf/a. go ndleĄ paljenlowio nmipi.lpi ZĘ(/nośLi'

't27
 li,:Profilaktyka
domowa

q'In. Taśma składasĘ z odcinkaszB\anego'l{tórysfu.

Nićdentystyana musibyćuchwy(ona si|nie,co za. ą' do wpm(adzŹnia jej pod przĘsłomostu' Część
pewnidobrqkontro|ę nadniąi zastosowanie Wtaści. .rcdkonr o rujwiekrei srednlq powinnaby umie-
wegonacisku, koniecznego do oczyszczania.W przy- .,/(zonaw miei\tu przeznacmnlm do rrry.zrzania,
padkachzaistnienia wskazańdo uz}Wania nitki|ub laśnajdhższyodcineknitki owiniętyna palec.
taśmy, pacjentpowinien być poinformowany o od-
cięciuich na d|ugość40.50cm,nawinięciu na pa|ce sZczDTF'{:zlńI yIĘDZYZĘBoIłIE słui4 do
":,1
środkowe |ubWska',ujq(e tak aby po uchwyeniu oczyszcfania pżeshzeń międzyfębo(ych z odsto.
nitkimiędzyte pa|ce a kciuki,napĘżoną nitkę|ubta. nięĘ'Iai koŹeniami zębów omz fulkacji 3 ldas]''
śmę o d|ugości4 cm Wprowddzic do pŻestr7eni mię- lylko ten Bp szczoteczki jest bowiem w stanie
dz}zębowej'Kaźdapowierzchniastyena zęba, po u.undi pMke ba}.leryjna|oka|i,/uiąt ą 5ię na nie.
którejprzesuwa sięnić|ubtaśma powinnabyćo.zy' Ió$nościachcemenfu koneniowego. P.odułowa'
szczonainnym,CzyŚtymfragmentem nici,aby nie ne sq d$'a Bpy szczoteczekmiędz]zęboltych:tJ!
przenosić f|orybakteryjnejz jednejpzestrzenimię butelkouT7o kształciecylindĄ/czjrym (bottletape)
dzyzębowej do drugiej. i tj! stożko\aatyKażdyz tych qrpów ma kilka rcz.
miańW które powimo .,dopasowaćsię..do szero'
ko.cj or4szr lanej przpstrzenjmiędĄ'7ębouej
Przeciwwskazaniemdo stosowanianici jest obec, Szczoteczkętaką wldada się między zęby tĄ
nośrnicrorł'noscj rdolki.raglebienialnaobna',onym że \Ą.łosie jest uciśniętepŹez odpowiednie zęby
cemencie korzeniou]tn. Przyciśniętado kor.zelria Pnylegająca ściśle do powierzdrni korzenia zęba
zębanitka lub taśmallie jest w stanie ocąćcićzagtę. szczoteczkamiędz!'zębou,amożeoc4'ścićwklęsło'
bienia z IĄtki obecnejna korzeliu zęba. (.i nd powicn(hnidch sh(/nJih prze\rnenimię.
dz}zębowych'Ruch szczoteczkipowinien mieć kie.
Nić Eez-Thru \łykonanajest ze specja]negomate runek pnedsionek - jama ustna właści\'',a.
ńału politetaJluoroetylenowego(PIFE), który za" Na ry1*u pojawiłysię ló\tnież szczoteczk mię.
pobiega.lnępieniusię nicJpodczalocz5zrzaniapcr dz}zębowe,których rĄ'łosiepokĄ.te jest chtorhe.
wieŹdni stycznych.Do nici tej wmrodul<owano p(} ksyd}aĘ zape\Ą'niającądziałanie anĘbakteryjne
nadto spec.ialne pętelki nylonowe llpmrtadzające tTwającedo dwóch rygodni'
nić pod pźęsłamostóW między korony omz wokół
aparatówol1odontycznJ.ch i implantóW '.' szczornczw nDNoPĘCZ[o$.E Sfuą do
Stżępienie się lub przerywanie nitki lub taśmy usuwania płńki z furkacji' z powierzcbri na koro.
świadczyo obecnościnieńwności na powierzchrd nach zębóW do których przJ,mocowanyjest apaEt
koEenia lub korony zęba (kamień nazębny ub]tki ortodontycznJłz dystalnychpowieŹchni ostatnich
prochnicowe,niepmwidlowe\\,fpehienia). zębóW ze stałych uzupeł1ień pmtetycznych ońz
Powszechniezalecasię nitki woskowane,a u osób miejŚ( / las/c?epamizebow}mi' Pozd Ęt,?n],'rni
ze skłorrnoścĘ do prochnic51zwłaszczapowierzchni szczoteczkamijednolĘczkoił}tni pmduko\łanesą
sq'cznych nitkifluolko\łane' takżejednopęczkoweszczoteczkielektryczne'
wska/aniemdo 5|oso!Ąania niteksąwaskiepr/e.
strzenie międzpębowe z nie\^rielkego stopnia
uszkodzeniembrodawki dzĘsłowej,do których rt'ro. WedlugGjermoi F|ótryzastosowanie sfcfot€ . zkijed.
sie szczoteczkirĘ utrudniony dostęp.Nitek mogą nopęcf kowejW najbardfiejniedosĘpnych miejscach
uźJĄłŹi |J<ieiddecj.k|óreukon(ĄĄ l0 |dt' ufębienia pozwa|a nausunię<iez powierzchni zębóW
oko|o50%ptrki nazębnej.]9 szczoteckite sąszcze.
Nić superfloss jest odmianą lĄlrżejopisanychnici' 9ó|nie po|ecanepży brakachbrodawek dziqsłowych
shĘ ona do ocfl,śzczania przestrzeń między dzĘ. w tzw otwańychprzestrzeniach międzyzębowych.
słema przęsłemmosfu, ruchem szorującopolerują.

128
 domowa
Profilaktyka

Do ocz!'szczaniatrudno dostępnych d}stalĄvch się drobneruc.ltyokrężneod stlony pżedsionkowej

powierzdni ZębówtŹono$ych (szczegó]nie,jeżeli i językowejuciskajqclel*o dziąsło.StJmulator dzią.
któĄć Z ich jest ostatnimĘbem w łuku)możesłu. słowyjako urzqdzeniesłużqce do zabiegówfjzykote.
łć szczotecd€, k1óĘ padent samo.bie]niedostosu. IŹpii poprawia klqźeniepoprzez masażpozostałej
je ze sta]ej szeoteczki do zębóww następujqcyspo. . ręśribr.odauki]ubd-iiąslapozwdlaia(na l7eś(iowa
sób: pęczki rrajblizszetrZonła\łycinapozostawiając ich rcgenemcję.
jed}nie kilka pęczkólv na końci szczoteczki(szczo
teczki kilkupęczkove).W pozostawionychpęczkach IIłt'G'uoRY UŹądzeniate pozwa]ąjq na w5T}łu.
ułosie nie może być o.Ikształcone.Pozostawione kwanie rcvtek pokarmowch z plzestferli między.
pęcukimogąbyć\aykoEystanedla oczyszczaniana} zębo\Ąychi kieszonek plzJĘbnych za pomocąstru.
bard7iejdo|ylnieu.lawionyth ręboll n fuL:u' mienia wodnegolub *ody Z dodatkiem lel.r-Lk1óry
$Ydob"Wasię ze specja]nejkońcó\Ą'kiw sposobciągły
wiKłł,AcZKI Wykonane są Z dJewna (najle. przeryrmnylub wirującyDziałająslutecaie w zapo.
piej bŹozowegolub bdsamowego'gd}żnie ulegąją bieganiu'jak i leczeniuchoróbpr4'zębia'20źl,22
w żad.
mzpuszczeniu)lub plastil1r.Drer\trianeuykałacfki n}'rnjednak przwadku ńe mogqzastą)ićszczoteoki
mogąbyćnasączonefluorcm lub miętą'Na przekrcF do c'TszczeniaĘMw W zależności odtlpu końówk'
ju poprzeczn]''rnmają ksztatt trójĘta dopasowane. $Tnrznia się irygaqjenad.'i poddziąsłowe.2sW iryga.
8o do przest'eni mjęd-/.r'7ębotq l h i .q l\ĄęŹonena qjach naddziąs.lowchst$mień odukuje pr4uębie
kon(U.\Ą}kala./Lę (ht\Ma.ię jak ./' /olkę.pomię. bne)ne i wedJugnie|dóĄLhbddacą p€ n Fbuic nd
dzy pa]ecwskazujqcya kciuĘ pofostałepalĆeopie. głębokość kieszonki od Ł7 nm.21,25.2.6
Z.hiegi te \ły.
.amy na żuc.ll\Ąłe, po cz}m delikatnie, ale stanow. konylvaneĘ W domu mdzierlnie lub co dfugi dzień.
czo, uprowadza się ją do przestneni międzyzębo. Nątardziej skuteczneokazałysię Ęgaqje z dodat.
wej' wierzcłrołkiemdo pun]du sĘcznego' do mo. kiem clrlorheksyd:ny27Flemmig i llsp.2spolecaja]e
mentu, ażwklinuje się w przestrzeń-Podstawatńj. nawetdwamzy .lzierrnie.Aby był one skuteczne,p{}
kata powiina byćskierolvanado dziąsła,pod Ętem winny byćpvćpiowadzaneufez 2-śmiesiące.28
90. do osi długiejzęba'NasĘpnie, częściowo \ĄYsu.
wa się jq i po.lltalfa tę czynność Ł5 razy w każdej l | \ g a (j c p o d d , / i q . l o \ t cd o | | | . n l P, 7U ż \ L i P mk o ń ' d l t .
plf estrzeni międzJzębowej. ki Pik.Pocket \łprowadzonejdo kieszonki na głębo.
PIfy zdlolwm prĄzębiu i zacho$Enychbrodaw" kośćdo 0,5mm *nikajq do 8G-90%głębokości kie.
kath dziqdobyń \qka]aoki nie n(Minn}bvl t|'/\,,$a. szonek>7 nun,29,30
ne, gdJuplrc$aduito do uszkodzeniabroda\Ą'tri' Wyka.
ła@ki koktajlo.i{€ (oldĘgłe)
nie 'rtpasorłują odpo Ir!,.qaciepodd7iąsio\replofesjonalnc uykon!'lrŹne
się''
wiedniow pPestźeńmiędzyuębo\aĘ i nie Ę polecane. są rt5'łączńew gabinecie stomatologtczn]'mZ uą.
ciem końówk Peńo.Pjk' Jako prcparat działąjący
ST\,I|IUL.!ToR DZIĄsLo.t\T składa się leczniczow tJan Ępie iry8acjimożebyćuż}tachlor.
Z tŹon]G i osa.lzonegona nim \łyniennego stozka heklydtna, tetracyklina, powidonekjodl'ny nadtle-
gumowego(mię].ki)lub plastjłowego(h\aldy). Je.
go głównJrTnprzeznaczeńem jest masaż thiąga
l\ pvesnzcni miednzebo\\eipo/bawion.jł/ęśt io.
wo lub całkowiciebrodawki dziąsłowej'hzy nie.
wielkim stopniu zapalenia dzi4sełstosuje się sty.
mulator gllmorły zaśpo ustąpieniu stanu zapa|ne.
go, nieco twardszy plastikow Użyciestrmulato.a
polega na skiemwaniu wieEchołka st}mulatola
lekko dokomnowoi umieszczeńu go w przestrzeń
międzpębo\'{ej(Ryc.8.9).st''rnulatorem wykonuje Ryc.8'9 stymu|ator dziąslorĄ/y'

129
I
L Profilaktyka
domowa

nek \t'odoru24,25.31.WedługBaer'a i wsp.32Ęgacje ffi p,tsrr- no zĘrólr Szereg\Ąłaściwości

cha.
poddziąsłołe1.,2.dniowez zastosowaicm H2o2po. rakteĄfujących past! do zębówsprawia'żeich uży.
lvoclujązmniejszenielicfby bak1eIiiZgahn o Bdcte. \'vaniepodczaszabieguszczotko$ania zębówstano.
roides i kĘtkórv na okrcs 5-7 dni' Ir]gacjepmfesjo.wi dodatko.Wycz]mik \łp\'.Waj4q_ na pop.awę hi.
nJ|nPpole'anc .a ral !t |ygodniupl7erol.re.' o nąj.
gieny jamy ustnej' I-].życie do szczotkowaniazębów
mniej tEech miesięcy odpowiedniejpasry ułah!'iai skraca o l/5 czas po.
Badaniaudo'"{o.Ini\. iżslń\owa]-rie lŹPbn} do n.,,\C/t
i' h lq.zniP,'P /ania u/ebiPniaWlał i\Ąoi(i
szczotĘ do Zębów zmniejsza stan Zapa|nydziqsta oczyszczaiące zawdzięcząą pasl"1'głó\t.nie środ.
o około50%.IĄ€acjc rr'odle zmieniająbowiem pH kom i(icrn\m i .ub.IJnljompo\Ąier/(hnio!vo.
czynnJtn' zaśdziałanieprzeciwzapalne prepam.
pt].tki'jej sl.'ładchemiczny oraz z,mniejszajapozi(>
my niekórych qtokin (IL.l' TNFcĄ PGE' w pĘ'nie I o m o d / i d | d n ibua k l P ń o b o j l / }im. u L . t d n . i o m
dfiqsto\Ą]m' biologicznie cz]Ąrn]m'
Użądzenia do Ę8acji domo$Ych posiadaja!t'la. Dziatanieoczyszczające za\Ą,dzięcza pastagłóWne.
sny zbiomik wodny lub mog4 być po.LłaCzone do jej
mu s].lładnikowi, jakim jest ślrdekab.azyjny'Po.
kĘnu' Do zbiol'nika moź,na t'lewać wodę lub wodę winien on na.lawaćpaściedo zębówopbmalne \Ą'ła'
\\ poląl/.niu / ri!,ndmiwv].a/ujqn śrillo.J o' 4sl.laia. n. ni. pouodui.,|.
mi $'hs.i\\o.'i jedno(/e5nje
przeciwfapa]ne (na pvyldad zioła' ch]orheksydy. uszko.Izeń szkli\ła' We wspolc.ześnie produkowa.
nę). Apamt} do Ę'gacji mog4b}'ćjedno.i!\'ielostru.n\lh pd\la(h dn /cbó$ iednm /e src.lloM 5iier.
mieńorrc' W niekórTch tpach Ęgatorów ruchy nyrh je<lnr/pu.^zdln) pirofo.foran.W\krluip on
spira]newirującegostrumienia docierająw tfudno \Ą.laściwości inhibowania llzmstu kfyszlałó\\';prze.
.lostępne okolice przestrzeni międz}zębo\ł$h rywającpltces pnekztałcenia amorficznegofosfo"
i dziąsłaod strony pŹedsiontowej i językolrej' Iry.
mnu uapnia w ]€micń nazębny
gatory posiadająponadto pżełqcfnik pozwa]ający Badania kliniczne .Wykazały, żestoso\anie pasty
na bezstopńowq re8ulacjęciśnieniawody oraz kil. zawierąjąccj5% pilofosfomnu obńża o 14,5%od'
ka dr'szdo Ęgatom z kilkoma (2-4) końcówkami. kladani. Lamieniat porótmanju/ pa.|.]/Jwieru.
Sfużyćmogąnalet d]akilkuosobowejrc.Ifiny jqcą 5,3% pirofosforanó$':33Dodawanie do past
środkówbałteńobójcfych (na przyldad cblolhe.
ksydj.Ira.foidosan) w celu kontroli p\'tki bakteĄ."
Niew|aściwe stosowanieirygacji
Wodnych w domowej n.j i /apd]Pńd/iąslJportodujeuzys|anieu pal i"n.
higieniejamyustnej,na pŻyk|adbez usunięcia z|o ta niskich wartościwskaŹnika p\.tki bak1eryjnej
góWnad'i poddziqs|owych, możebyć przyczyną
rop. omz zmniejszenie stanu Zapalnegodziąseł.Bada.
niaparodonta|nego |ubpodrażnienia wskutek ńa pasty zawierającejtńclosan !.v].kazały
dziąsła takze, iż
Wdoczenia do kieszonkipŻyfębnej resńekkamienia zape$ł a ona dhr8otn€łą ak6'wrrość pveciwtak.
nafębnego lub bakterii, teĄjnq (l2 godzin), spolvodowanq retencjq kopoli.
meru poliwinylo.metylowegoi lśvasumaleinowego
tej substancjido dzias:lai zębów.
InstrukcjedoĘczącątłącfenia Ęgatora do pielę. Do past o .Iziałaniuplfeci\azapaln]m zalicza się
gnacji higieny jamy usmej powinien pacjent otrzy- m' in' Parogencyl, Forcver.Bńght, Biodent' colo.
mać od lekal ' W badzo nielicznyrh prz1padkacłr. dcn|.Pdlodonl,fc chamoŚald.ni' \Ąla..itroiri
możedochodzićdo bakteriemii po Zastosowaniulry' zapobiegające o.lk]ladaniu kamienia nazębnego
gacjiustnychi $Ystąpienialub zaostEenia Zapalenia $ł'kazująpasry:Me[tadent. colodent' Anti.IGm.
wsiel{zia po niekontrolowan}mużyciuĘgatorórv Natomiast pasty: Elmex.SensitivePlus, Multi.
Aby pŹeciwdfiałać tego ro.lzaju powi]<]laniom, dent E, oral B Sensitive, sensod}ne Ę sensod}ne
pr/pdp'\C|qpipniem dn irv8a. ji wodnf(h mnżna Mint, Mentadent C, Oral B-Sensitive oraz Perio
ralerjr paripntom$ĄTluLaniPidm\ u\tn.i' n.t pozwa]ająna Znoszcnienadwrażliwości obnażo.
pnj.kład cl ońelksyd]ną. nych sąiek zębów'

130
 ptofesionalna
Profilalrtylm
zbigniewJańczuk
fi wprowadzenie
& Badaniei instruktażhigieny
s Mechaniczne oczysz.zańiezębóW
M ska|ingnaddziqs|owy z po|erowaniemkoroni szyjekzębów
m KontaKowestosowanie|eków
m Średnipersone| a pro{i|aĘkaprofesjona|na

Wprowadzenie

Zadaniem Fofilaktyki pierwotnej b}to niedopu-

szczeniedo zapaleniaw obębie pIzyzębia'ale jeś]i
1 z
. higienEacja
onojużpoltstaniei paqjentszukaporadyw gabinecie
Śtomato|o9.zn}Ąn.to powinien Lam rv}sla( pft} . dńgno'tyka
jamyustnej
fesjona]rĘpomoc zań\łno w zal<resieleczenią jak Ęka'Prochncy' .irnrukaź
i pmfilal.tyki' Rycina 7.3 przedśawiaprawidłowe
uspółdziałanieprofilaĘki z leczeńem w modelu
opieki periodontologi@nej.Samo leoenie zapalenia
plą,"4bia- na\tetna]baldziejno.wo(zesne i staĘIme'
nie Ędzie slaltecarebeu .ilEpołdziałania
z pmfi'lakb'ką.
Prcfilaktyka p.ofesjonalnastanowi prede wszy-
stkim fazę higienizującą,będącąWstępemdo każde.
go leczenia.l2s's
Polegaona aa:
4 E----f 6---:f I
l.usuwanie I .proflakryczne
pa,jpn- (miejscowe), l przebaMieńl y}pelnianie i
n badaniukonlJDlnJmz ukierunkowanipm ,
Koron
ze00w Druzowrvm I
ta na odpowiedni,korzystny dla niego progrm (piaskowanidl
ll lai.owanie I
.W\,bielanie ll ootenone I
higieny domowej, zę.tlow [l r
E mechaniczn]łnocz}szcfaniu zębóW
. oklady
borcwinowe Il
tf;skalingu naddziąsło\,lTm
i szyjekzębó\ł'
z polerowaniem komn
tltl
ffi kontaltotĘ'm stosouaniu prcpamtów fluofu, zabiegóWW plofilalcyce
Ryc'9..|Zakrespodstawovvych
E $ykon}'i\aniu innych zabiegów profąonaInej Wstomatoloqii'
Rycina 9'1 zestawiasześć g}1lpzabiegów!!ykony.
wanychw Emach prcfilaktyki pmfesionalnejw sto.
matologii.w ramach profilaktyki peńodontologicz. ! $} konaniPnicktóryLhnicrbędrlrch zabiegrjt\
uzu.
nej ltykon$łane s4 więc prawie wsz}stkie zabiegi peiriająrych program profilaktyki domowej'
plfesjonalne, z \łyjqtkiemlakowaniabrr,ud' kórych pacjentsam nie jest w stanie wykorrać.
Celem profilaĘki profesjomlrrej prowadzonej LiCzrrPdośviadc7enjaw\ka-/uia'żepolqoenie prr
na fotelu stomatologtczn}łn jest: filakryki profesjonalnejvvykonwanej w gabinecie
I ukierunkowaniepacjentana odpowiednidla nie. stolrratologiczn}Tnz ukerunko.\łan}anii kontmlolła.
go pmgram profilaĘk domowejoraz kontrola n}mi zabiegamiprofilaktun}łni w domu daje nai
.iegorealiuacji, lepszeł!Tniki.2

133
 profesjonalna
ffi Profilaktyka
Badaniei instruktażhigieny
Badanie jest dzialaniem profilałĘczn}m dopiero
\łtedygdy w jego ł]Ąiku zbadanyotrz}'rtlaokrcślc
ne zalecenia,instrukcje lub zostanązastoso\łaneod.
powiedrriezabiegi.Badani€m możnaborviemuyka.
zać obecność cątmików szkodliwch dla prz],zębia,
takch jak p\tka llazębtra,nawisająceuTpełnienia
swczne i pżydziąsłoivc'nieprawit|łoweusta\uenre
Zębó\'! uzupełrienia protet}.czle, nieprawidłowe
przyczepywędzidełekwarg,brak lub Z\łężenie strc.
fy dziąsłazębodotowego omz nieprawi.]iowe
w'arun.
ki zgĘfo$e i kntery @c. 9.2).
W Zależności od stanu hĘieĄ' uzębieniaomz \ły.
żeju]łnienionych cz]anikóv anatomicznychi pato.
lo8icznlch, mających\ĄdJ,\vna utrz]'.rnaniehigieny
oraz w zależności od zĘcznościpacjenta,lekarz sto
matolog określakierunlri i Zakrcs prcfesjona]nych
dziaŁń profilaĘki domowej Z uzyciem odpowie.
dnich przylmrórt Ęienicznych'l
l .Lalawięcind1widualny programhĘienyjam}
ustnej dla pacjenta,la1órypo\\ińen się dowiedzieć,
źerlie sąto zaleceniastandardolve,polecanekażde.
mu pacjentowiz zapaleniemprzlzębia' ale dostoso
wane ścśle do pŹebie8u jego chorcbyi pohfeb'
Pa.jenla należy Ieżpowiadomi.i pfeka/a.',iP
pnyszłe zabiegi lecznicze wykonywane w warun.
kach niedostatecznej higieny będq po prostu ma.
ło skuteczne'a chirulgiczneczęstonawet mńej
bezpieczne' Natomiast lekan stomatolog, który
prowadzi takie leczenie u pacjentów ze złąhigienq
jamy ustnej,narażanie ty]ko na małqskutecz.
no\l .\Ącldbjpgj'alp i nd utJate/auldniapdcjen.
|.iw,k|óPy mo8q8o narrp|t\ pr7Jsz]osli wini( ra
niepowodzenie.
pacjenta'
Ryc.9'2Przykiad hóremunigdyni€zwó.ono
W qdb|rĄie \lordIo oq(/nym Lwdg|nd dd. p?zębE
134
W rviększościkrajów w systemachubezpieczeń
Zdrowotnychw Zald.esiestomatologii stosuje się
Ws|ępnąo(ene higjen}ja]T\uŚtnPii \ma€ a się iei
pofraw!do per\Tpgo poriomur olrp.lonltn czasie.
abyobnĘć kos,Ą świadcf eń stomatologiczrrych'6,?
Dość oęsto stosowana umownaocenahigienyjako
dobralubzta,niezawszejestpomocna. Dlawielupa
cjentóW takieogó|nestwierdzenie niejestCzynnikiem
mot}vującym'Lekarzteżnie zawszepamięta,jaki b},l
stanhigieny u pacjenta,na pEyKadprzedpółrokiem,
gdy teu p}.ta|ekażao ocenęskuteczności jego M,ysił-
kóW.Wańo zastosować zatem jakąśprostą,po\l,.taŻa|.
nq i pewnqme1odę' Aleniemożeonaby( drobia/go
Wa i zabierać fbt.tdużoczasu'Naj|epiej,gdybytaką
ocenęmogla p.zeprowadzić nawetasynedka (pże
szkolonapomocdentl,svczna).
Bardzo korzystny jest opisany w Rozdziale 6
wskaźnik API (higieny pnestrzeni międz],zębo'
W],(hl' sLo5owanie ssla/njl.a ĄPI nie t\ĄNu(/duż}.
cia w szczegó]nychprzypadkach irrnych wskaźni.
ków Dla ńek1órych pacjentównajbardziejmoĘrwu.
jącej est obejrzeniewybarwionychnalotów na srwch
zębach p€paĘtem Plaque Test, po podświetle.niu
ich lampą polimeryzacyjnq-
Ustalenie stanu higieny jamy ustnej pacjentana
pielwszejwizyciez rozmowąmot]'wujqcą goi instfuk.
tażemhigieny \ł]'rnagazwykle okoto 20 minut. Nai
bardziejracjonalnejest,gdypo mzmowiez lekarzem
rlykonuje to Ęienistka lub pzyrczona asystentka.
Korzńci sąnastępujące:
ts oszczę.]ność czasulekaĘa,który powinienkoncen.
m)waćsię na dzialalności leonioej,
E Ęienistka (asJ6tentka) łatwieju4sk]je kontaldz pa.
cjerrterĄprowadzqc ukienn <o$En4pnkałzn4dzia.
ła]ność'Idórasprań jej duą sat]sfakcjęza]Wodo$ą
r higienjslkd{.isJslenlkarpo u,ryskaniupewnoj
*pra\ły- koncentru.iacsię na zabiegachprofilak.
tycznych jest zwyklebadriej skutecznaod leka-
Ęa w tej działalnośc| zabiegi te dla lekaĘa są
mniej interesujące(potwiejdfająto r'!5lnikisku.
iecznościlakowania zębów u dzieci, uzyskane
w ogólnopolskimbadaniuw 1995r) '8

Korryki
wynikają.€
wybelania
dla pa.ientaWynikajqce
Ryc.9'3 Kof,y,ści z utżymaniadob|e]
hiqienyjamy
ustnej.
Zabiegi profilaĘczne mogą l.łt w].kon}.wanena
odJrieln,'m51annwi.ku. .krnmniej luvpo.aion!,rn
niż stanowisko lekalża stomatologa,ale Ecjonal
nie biorqc pod uwagękoniecznośćzape\tnrefua
skutecznościdziałańprcfilałtycznych. W krajaĆh,
w których take stanowiska profilakt-vcznesą ]uz
norrną w gabinecie stomatologiczn]T' istnieją
specjalne urzqdzenia (unity), pżystosowane do
u}.kony'lania profesjonalnej działa]ności pmfilak.
tj'cznej w gabinecie stomatologicznlm. Funkcjo-
nują on" 7wvk]c w Iym sam]m g.lbine(ie,
r.' któI]'m pracuje lekarz stomatolog,zajmującbal.
dzo niewie]e miejsca. stano\Ąisko ProFee] Classic
posia.la \ł konso]i po jednej sbonie naj$,azniejsze
ulzqdzenia (strzykawko.dmuchawkę,Ętnicę wol.
noobrctowąi Llltn.LŹWięki),a po drugrejssak i śli.
nociąg.Bardzo istotn}Tflulżadzeniem\^r t]1n zesta.
wie jest teżduże'oklagłe lustro, któIe umoż]iwia
wizualne przekaz5vanie pacjentowi niektórych
szczegółówmetodycznFh, poszczególnych zabie.
gów i zaleceń profilakrycznych' Jest te'żduza ml.
.ka odptJrvowa umożLiwiaiqta pluL.rnieor.lziĄga.
. ie jffi} u.lne|i nauJ.ę prawiillouegn. z1.rrzenia
zębówgDruga weńja stanowiska profilakĘcznego
posiadateżniektóre urządzenia, a]ejest nasta\tio-
na głóimie na instruowanie pacjenta za pomocą
Profilaktykaprofesjonalna
ekranu fe ZmieńająC]mi się w kamerze odpolvie.
dnio dobran].rniobrazami.Inne rczrłiązaniedorJ*.
czy stanowiska prcfi]akwcznego' któr€ zapeunia
moźJirvość w1.konaniawsfystkich zabiegów pnrfi.
lałtycznych omz skl,rtecznegoinstruktażu i kon.
troli higieny jamy ustnej.s
Wsą'stkie te stanowiskaprofilakrycale poz$'alają
ocą^viście na pracęprzy leźac}mpaqjencicna 2 Ęce,
stąd pos/c/e8d|ne ulzqdlenianajdująsię u la.ięgu
Ęk openjącego'
omówione powjzej stano\łiska shvarzają lrle.
wqtpliwie duz}.komfoń i \ł]'godęoraf fdobrtają
uznanie u pacjentów Możnajednak urządzićtakie
stanowisko skromniej, przeznaczajqcdo tego celu
mniej rcprezentac].ryl sta$zy unit. Należywtedy
pamiętaćo modelu szczęki niektórych przńolach
do demonsbacji higieny jamy ustnej oraz o odpo-
wiednim' dośćduz}m lusterku, ułabtiąjaam de.
monstmcję (instruk1aż).
W żadn}'mprzJ']padku demonstmcjazabiegówhi.
gierricznychnie powima być prułailzona w new-v.
godnejdla pacjentapozycji.e
Zestawieniekożyści\rTnikajqcychz uhfynania
s]stcmat}rznej hĘieny jamy ustnej pŹez pacjenta
pokazujeRyc.9.3.
MechaniczneoczyszczaniezębóW
oczyszczaniemechanicznezębóww periodontologii
Wykonujesię:
: ] aby doszczętnieusu1ąć płJ.tkęnazębnq.tlu.Inq
lub nawetniedostępnądo oczyszczeniametodami
hĘieny domowej,
.
: przed kontakow]m fluorkowariem zębólv (żele,
lakiery pianki, roztworyJ,jako zabieg prcfilak-
tl(znll
.. pżed .$,ybielaniemfębó.!tpżede wszystkimjako
zabiegdiagńostyczny,
przed leczeniem periodontologicznlm, jako za.
bieg popzeduąjqcyleczenie'
l.]w ce.luuslnięcia zewnqtrzpochodnychprzeba..
wień koron zębó\Ą'- jako zabiegestetyczn}i
Celem mechanicznegooczyszczaniazębórvjest:
poprawicnic stanu higieny uzębienia plżez usu.
nietiephtLj nazębnpj. ]<torejnie udaie.ięusu.
nąćzabiegamihĘieny domowej'
| '')
 W Profilaktykaprofesionalna

s z\\,iększenieskutecznościkontaktowegofluolko. skaIingnaddziąslowy
\\'Źniaprzez stwoEenie bezpośredniego kontak. z polerowaniemkoron
fu jonów I' f powierzchniqzęba(szklilra, cemen. i szyiek zębów
tu korzeniowego),
iT umożlińcnie skutecznego$f'trawimia poulerzÓ. W pł}tcenazębnejsąóko dochodzido mincralizacji
się aogów
ru szkliła przedmocortaniemszynunieluchamia. (juf 3-4 dnia),co prcwadzido odldadania
jącychzębyitp' kamienia nazębnego,l.]ędqcego doskonĄłn podło.
N{echalfczne oczyszczariieZębów nie jest sku' żemdo zatrzs'1nanja śęmiękkici na]otówstwie zo.
zapale.
teczne w pfz]padkLl ob€cności zminefa]izou,anych no,żeLlsuwaniezłogówzapobiegaWstąpieniu
plz\'nainlniPi
zło8ó$ia więc kamienia nazębnego'Wtedy potveb' nia dui.].la'Powinnnb\l WĄkon,"Ą\anc
10
n]'jest skaling naddziąsło\.']r 1-2 mzy w rcku, natomiast w przllraalkuistuie a
- Zabiegi
Zabiegi profesjonalnego mechanicznego ocuy' zmian zapalnyci dziąsla znac7nieCzęścĘ'
przejściu zapa]eńa dziąsła
szczaniazębót'można lrT'konaćdwomametodami: takie mogą zapobicgać
ZIo.
n kątnica wolnoobrotową lub najlepiej kątnca w zapaleńe przyĘbia. systematyczneusuwEnle
odpowiednich gó\,ynazębn]'chjest w pełniskuteczne, jeśliutż]arny.
prcfi]akryczną Prophy uż]Ą'vajqc
jest jednocześnie
rcżimdomowej hĘieny jamy
szczoteczeki 8umek oIaZ pasĘ profesjonalnej, \łany
- nie.
ffi specjalnfmi aparatami (Air-FloW Prophy-Max' u\tr|cj'\Ą pvc.it\o\,rnlttpadku v.lngólrrie u
- jest
Prophl.Jet'' ,\\,twJlYąją'lmi.ihy praLlmie.lr. któryci osób narastaniezłogów bardzosąókie'
niny duulr'ęglanu sodu' poifiehza i Wody (t^v
piasko\łanie)'Tę metodę stosuje się zwkle do
''4'slt'u'r,rt l roozt \rl-ol\\ \Ą) knnuie.ip na.
sĘ
ocz]sz&aniaZębówz si]nieplzy!\alt]łni,z,e$'nqtrz. Eędziami ręcznlmi (Ryc.9'4),do których za]icza
pochodnl''rniprzebańvieniami2 pEede \łszystlomsieĘy i zry.Wacze' \v końcowej fb.
zie możnateżużyćrrniueNa]ne kirety (columbia)'
Do usuwaniazłogólvnazębnlch naddziąsłot'lych st(}
suje się ólłrież naIzędzia ultradzwiękowe i dzwię.
Aby uzyskaćnaj\,\,yższq skutecznośćfabiegu profe. ko$e' W zestawe końcówek do ultradźwięko.lvego
sjona|nego oczyszczania zębówi abyzabiegniebył .ka|inguna.ldlią.|onpgo l]'laidujasie prĄTajnuiej
p2ykryd|apacjenta, na|eżyfawszeWykonywać kąt- trzy końcówki (Ryc'9.5)'Zestawmożebyć$zbogaco.
nicqruchypó|ko|iste' szczotecfka |ubgumkabędzie ny dodatkoi"']'mikońcówkami (Ryc' 9'6).
Wtedyoczyszczała plzedeWszystkim oko|iceprzy Usuwanie Ęczne złogówrrazębnychjest bafiIziej
szyjkowe zębówi pEestżeniemiędf\,fębowe' W ce. pracoch,lonneniż prą' uryciu apańfu dźwiękolvego
Iudokładniejszego oczyszczeniapftestŹenimiędzy. lub ulhadzwiękowego.Sl.ate(zność obu metod jest
zębo!\,ych rnożnawykonywaćszczot€czką stożkowq jethałpodubna. alepamięta'nd]e^. ie naJuĄĄ\€ n ie
dodatkowe ruchypionoweod brodawkidziąs|owej
ku brzegomsiecznym, ale nigdyodwrotnieNieko_
ruchypoziome,którenieoczy-
rzystnesq natomiast
sfczajądobrzeani okolicypżyszyjkowej,ani prze
oko|icaprzyszyjkowa
stżeni międz],zębowej' bi€

IA
gnie bowiem pó|ko|iście, róWnolegledo brzegu
dziqsla,a ruchypoprzeczne wpychajqj."szczedo
przestrzenimiędzyzębowej resztk|'
zgarnięte

Ryc.9'4a- sierpydoskalingulę(f. Ryc.9.5 TEy podśa

nego naddziqs|owego'b ośrfa Wowe końcóWki do
ska|inguu|t6dźWięko
wego naddziąsiowego'

t.'o
 Profilaktykaprofesjonalna

aparatuultrad^vięko\Ącgo niejest obojętned]aw}'ko.

fir;Ftr,fit
nujące{ozabieg'Abv nalzę.IziaĘcme b}'łyskutecale,
muszqb!''ćdobrzcnaostżone'Końcó\Ą'kiCloapali1tó\Ą'
ultmdŹtjękowegoj dzłięko.lvegonie rraĘą się do
oshzenia;jeślisązuĄ'te,musząb!ć \Ą]'mienione'
\Ą]'konującslGlin€ naleźvocą.Wiściestosować
unane fasail}'dotyczqce; ,,^id',$ .,"r"dN*,t"dl ..1[,*\$ "fiidN ",1fildN
uch\Ą}'tunaEę.IZia(zmoil}4jko\an]m Ryc'9.6 ZesiawkońcóWekdo naddziąs|owego
lttaści$,ego ska|ing!u|tra
uchwltem pisarskim trzcma fralcamilub uch\\,,\" dżWiękoweqo, Wfbogaconykońcówkq da pacj€ n tóW nad.
Wlaźiw}ch(10P),oraz do ply,iki€ g oska|ingupoddfiąs|oweqo
tem calą dłonią);mocniej DaĘędzie Ęczne f 1r0xr0zl.
ultJadń\ięko$e BJ'c' 9'7),
podpan]iaĘki jcdn]m palcem (zw]'klescrde(z.
nJ'm)na ZębachDadentalub n.1pa]cus\\,ojejle\tej
Ęki; do1.1.cą/to szczegó]riĆ nanędzi ęczn}''ch
(Ąr' 9'B),
odpowiedniejakĘĄ\acjinażędzia (lł'lko\,vptż}.
paclkunalfędzia Ęc1nego).
ustawenia i p.o\adzenia ostżapod odpo\Ą,ie.Inim
kątem do opercrł.ancjpowierzc]I zęba.w prĄ.
padku narzędzi Ę(żn!'clt i ń\tnoległego do po.
Ry('9.7 Uch\^łt
narzędziazrnody,fikowanym u.h\'1],tem
pisar
wieocbrri zęba ustawicnia końcó$'ki Lr]iradŹr\'ię. skirn.
kowei l r
Roz\ażającuż]'cienarZędzinależyshlierdzić' że
ska]ingnalfędziami Ęcfn\.lni jest prostszy\Ą,'poz}'.
cji leżącejpacjenta' Nie rqmaga użJ'ciassaka' lecz
hU.o.linnlidgu'JP.|l.ln\ieis/\ śpo/}.ii |Pżą'
ej'/a.
ró$'Io dla pacjenta,jak i operatom' Dla pacjenta
skaling moze b}ćbo\Ąiemniepżiemn}. co niesteĘ
czasem jest nieuchJonne' $\.eodn4 pozJ'cjąleżącą
mużnaunsl.a.zlarzn.,mnjei.reni' napiPLj.r pd.
cjenta' operator Zaś'dzięki lr}godnej s$'oiejpozy(]i
.ied/ą.Pi. L]oLrpido.IPL'no.( i i bclpo.rnr|rricjrvi.
doczności, możepŹep.owadzićzabiegsą\,bciej'deli.
katniej, ]epiej oraz Z mniejszlrn wTlsiłkiem'Jest to
L.rdlo irtolnp \\ pr/\fadku .katirgu.lm mo/e on
blt czasoclrłonn}.rn 7abie8iem' Ryc'9'8 Podparcie
bezpośr€ d nie
rękipacemserdeanymna zę.
bachpacjentaz następczym
wygięciem W nadgarsiku
rękiWce
Niezalcznie od poz!'cji pacjentai operatora bar- |']akt}ryacjnarzędzia'
dzo istotn!'\1T]ł}]1,''
na skutcczność i czasochłonność
Zabieguma ńrmież \ĄtaśCi\ydobóI nażędzi. jak
i t.cliolu]nt'.nn.ob il h użr'ia' \a pmUur| uż}lla. Bardzo istotne jest utv1manie rórtnoległe lub
Jąc nalzędfia u]iradź\Ąiękowego nie stosujesię nrm prawie równoległekońcówki do po.\Ą'ieŹchnizęba,
n](hó\\ .kmbiaialh iJ].r' pżlT.lilkuti' rnoMlęU. a odch]'leniejej nic możepvekraczać 15o.
n].h. Plfesu\Ą! się Mko lekko końcóu,kęńlrrrole. Większc odch]'leńe pnr$adzi do poi\'staniakfa.
gle do powieżĆhnizęba'a usuwanie7;logównastępu. terólv na powienchni szldiua i r,r1pełrrień'Szcze.
ie w \Ą''!niku.!.|ibrac]i
koircówki' \Ą]Ąt'ołującej
ka\Ąlta' gólnie łatwomożnaw ten sposób uszkodzićcement
cję i prady a|.uslł'cunc(fenomenakusł.czn],' korzenio\\,v4

131
 ffi*Profilaktykaprofesjonalna
Końcówki apamtów ultradźwięko\Ąych w pońw.
naniu z rrafzędziamiIęCun}(ni:
BZ.lajaZnaczn4oszczę.|ność cuasu(do507o)i mniej.
sze zmęoenie operatom,
i: nie uszkadzająpowierzchni kolzenia'
]zape niają lepszy dostęp do ńektóIf'ch miejsc'
a w szczegó|noścido bi. i trifuIkacji i m klasy
' u1łolują zmiany w bakteliach, powodujqcroay.
wanie ściankomórek bakteryjnychw.\łyiku fe.
nomenu alrrsrycalego,
l. powodująsąńĘ detoksyfikacjępowieżdni kc
lzenja'ńwnieżpoP', d/ialanieu|]cniaia( e. 7wiq.
zane z kawitacją.2J,g
Podczasskalingu naddziąsłovegoi poddziąsłowe.
go napotyka się nierzadko \'r'obĘbie szyjek zębów
nieńwnościlr1mikającez nieprawidłowch r{]!eł.
nień }rlasytr, u i v (szczegóhjez nadmiarem)omz
z ńeprawidłorlych \'f]dadówi korcn' sfcfególlrie
niekorzystnie działająna przyfębie nawrsal4celw.
pelnienja.ldól1Ppo$oduj4/ah7}m\,\tŹnjP się re.
sztek pokarmowch i ptj.tkiba]Ćeryjnej,z prfewagą
groźnychbeztlerro*ychbaktemidów W lr5mikuza.
palenia tkanek przpębia po kilku miesĘcach 1w.
t\Ą,aEająsĘ \/rtych miejscachgłębokieubJ'tkikości
$1'r.ostkazębodolowego.
Nie zawszeje&lak koniecare jest usuwańe ta-
kich urpelnień lub korcn' Najczęściej\aystatza
spiłowanienawisów i wygładzenietych miejsc spe.
cjalną kątnicą Profin' Zestaw bardzo cienkich pil.
nicźków o 8lubości0'2 0,3 mm, o różnych kształ.
tach, pokĘ.tychjednostrolrnie ziamem .Liamento.
rt1'rnlub woJframowyn o różnejziamistości,umoż.
.iĄlpeł.
lińa sz}tkie i preq'fyjtre usunięcie na\r'r'isu
nienia lub nawisającegobrzegukorcny
Pi|nic/Li dirLrnenlu$eduza do zeszlifow:ania nawi.
sóW a \Ąoll.amowedo .\Ą}'DolerowaniaszJiforraaych
miejsc. Dodatkowegładzikiplastikot{ei &ewniane
umodiwiaja$yglad-/PnjP s/ijołanego mjejŚLa.
Pniul.j i gladziki kdtniq Profin pra(uid nd
dwóch biegach:
m prĄ lel.'k.irnwcićnię(iu idt do k,a|ninopńr r ru.
chu posuwisto.z.$!.otnego, mog4 się dodatkowo
obmcać dookoła szlifowanego obiektu; możli.
wośćobu tych ruchów jednocześńepozwa]ana
!!ygład-zenie kŻwŁn koŹeni,
138
ffi przy mocńejsz}m (dalsz:.m)wciśnięciuich do
Ęmicy zostająufikso\łatre, e majqc możIiwo.
ściobrcfu, a pracujq Ęlko ruchem posuwisto.
zwrotn}'mw sześciuńżnych pozycjach,łatwospi.
towującnadlniar.Ruch posuwisto.zwTotny Ęmi.
cy Pmfin ma zasięg l,2 mm plzy sz}'bkości Hi
tys. chó\rr'na mmutą
\iPwielkie rudmiaĄ wype.tnj"ń\ty.nyó możla
zeszlifo$aćteżmetalov'yn paskem szldistlm' um}
cowanJłnnauchwcie L}I.cbllo' ksek posiadamałe,
gładkie'ńe polrrte śmdkienszlifują(ł'mpolew środ.
ku, abymożnab}'lo.Wpro\tadzić godoprzestrzenimię.
dą'uĘbolvej, punkhr
bez ścierania slłrcal€o.
Poddfiąs.towe nawisykorcn akrylano\aych.porce.
lanot1rh, a nawet metalo.wychmoż]nateż często
skuteczniespiłowaći Wgładzićcienkimi kamykami
diamento\a}{nipo odchyleniubrzegudzĘsta'
Powodzenie ska|ingui jego skuteczność za|eł od
dok|adnegoWygładzenia (Wypolerowania)skrobanej
powieżchnizęba.Polerowanie zabezpieca pPed:
I odkładaniem siępMki nazębnej skro.
na szorstkiej,
banejpowierzchni,
. drażnieniemjęzyka,Wargi poli.zkóWszornĘ po-
zębóW.
WieftChnią
PoleJo\łaniepowierzchnizębówmożnauykonać:
x masz]'nowo,pny użyciukatnicy i kie|ichów lub
szczoteczek(ryc. 9.9)oiaz past do profesjonalne'
go ocz}sfczaniazębóWstosującruchy póIobroto'
we, aby osiągnąćszczególnie okoliĆeprzyszyjkc
\tą i powierzchniestyczne,
p kątnicąPrcfin z pil iczkem \'r'olhamow]'n,gła.
dzikiem plasti]ow5'rnlub drewnian}Ąnz dodat]ro.
w1m uĄr iem pash poleruiqcei.umicsrczonej
w rowkr,rg:ladzil(a;dotyczy to szczegó]rriemało
dostępnychmiejsc (powierzchniestyczne,przy.
szyjkoue onz powieEchnie korzeni zębóv)'
l paskami ściem}rni,ewenfualnieZułciem pasty
polemrtniczejlub bez, szczegóIoiena powierzch.
niac.hstycznycĄ
i,i kamieniern diamentowm o odpowiednimkztał.
ciei ziamistości, \'r'okolicyprzy.'lub pod.
sz{2egóInie
dziaslolrcj'
 Profilaktykaprofesjonalna

@
Pastydo profesjonalnego oczyŚzczania zębówmajq
ńżną ście].alność, oznaczonąliczĘ RDA (RelotiDe
Dentin Abrasi1,ita)IubW,A' (P'elątineE;rrunelAbra.
sioit!)' Do polerowania zębów zaleca się wartości
RDAmiędzy 8 a 40 i BLĄ między 3 a 15.Pasryte za.
wiprają,oprc(/ srodl.óv liernr.h i polerowni.
czych, fluol lub hydtlksyapaĘ.t;sldadnik te bloku.
ją otwarte kanaliki Zębinowe,zabezpieczajqcprzed

lgpapp nad\łraż]]iwością zębów'

ffsffiCI@8
wewe
Pasta Proryt to zestawtnech past do profesjo-

& nalnegooczyszczaniai polerowaniazębów:

.ł pasta gnrboziamista (niebieska) o BDA 83 do
usurłaniapŹebalwień'
- pasta śrcdnioziamista(zielona)o RDA 36 do usu.
.\łanianieróimościpowierzĆhnikorzeni ZębóW
' p.r\la 'r zcrl\ona)do usuuania
drobnozi.rmi.ld
p\'tki nazębnej i polerowania o BDA 7
Ryc.9.9 Kątnicaplofi|a|dyczna do polerowana zębów z ma|ą opńcz n'|aściwości ściemychi polerc.Wniczych
qiówką zawieEjącątry meóanizmy usfoe|niajqce, kielichy
bia|e (twarde),9are (bardziejmiękkie)oraz szczoteczkio róż pasty te dfięki zawartościfluoroaminy i ks1.litolu
nych ketattach. działajaprzecirtpńchniczo.
PasR Pm\Tt njc ndleĄ slo.o\ła(do oc7],s/czŹnia
powierzcbni zęMw pveznaczonych do Wpetnienia
p.'kiretą GĘcey po skalin€! poddfĘsło\ł]m nateriałami złożon}mi i do lakowania.gąż fluorck
g]kirctami u]tradźwięko$]mipoddzĘsłou]łnl: utwardzającs,fkliwo,możeutfudniaćjego \łytrawie.
a metalow],rniZ pokĘvciem diamentow}m' nje' PdŚa Proxf1moŻet\,'Ąno]ac red|cic uc/u]eniowe'
z lvęglot1mi, \a]cĄ ją pneLhot\}Ąa€' M lempPrufuJ7P pokojo\\,Pj'
iuiaparatem Air-Flo!! Prophy'Max lub Prophy-Jet,
ale tylko korcn zębó.\ar2 Pasta chema-Polish to Zestawdwóch past do pmfe.
ostatnio dużąpopularność zdob]'rvajqspecja]ne sjona]ncgooczyszczaniai polcrowaniazębów:
k4tni(. pro{i]dktyt,?nP o ma\Ó glduka.h, nic za. r,:pasta Chema-PolishI (czerwona),gruboziamista
.|aniąją(eplcm!.ancj n].o|iq' Glrilrki ich mają do usu.WaniapŹebaflr'{ień,rcsztek złogó1vnazęb.
llz! mcdrani?m)zabprpierzric( eprzAdwrikdnipm nych omz innych nierównościpowierzdrni ko.
do ich \'nętl śIinykrwi i bakteIii, a Ęm sam]'rn ron, szyjeki kożeni zębó\g
. przed przenoszenieminfekcji międzypacjeltami' a pasta Chema-Polish II (niebieska)d.obnozramr-
Innym świetnymrozwiązaniem tego problemu sta do polerowarfa oczlszczolych powiencbni
są \Ąlmienne główki plastikowe katnic profilak. i usuwaniań'tki nazębnej'
tycznych' którc moga b}'ćużWane tylko jednom" obie pasĘ Zawierąjahydroks}"paĄt }łĄ.Biocer
zowo (szczegó]nieu pacjentów obawiającychsię o zńżnico{anej ziamistościoraz różn1m składzie,
kłzylowego fakażenia). Wymienione głó\'r'kipla. warunkujqc]'modmienne\\,taściwości past' 78odnie
stikowe mogąbyć teżpo oczjszczeniu pżecho$lv. z przeznaczeniem. Zawartośćhy&oksyapat],tu
wane pżez pacjenta lub lekarza do wyłącznego o ńżnej ziamistościumożliwiablokowanie oti\'ar.
uż}4ku jcdlesopatjenIJ.IPs||o b.]rd/o bP/pi.'l. lł'ch kanalików zębino$ych oraz dl.obnychuszko.
ne i ekonomiczne rofńąfanie. opisane kątnice dzeń twaIdychtkane]<zębó\qa szczcgó|niepęknięć
Fofilaktyczne mają dodatkowo tę zaletę, ze nre ccmentu korzenio$'ego,znoszącbaldzo skutecznie
powodująrozbĄzgu past]'' nadwrażliwość zębów

139
 Profila profesjonaIna

gabinecie
Pasry chema.Polish I i tr nie posiadająfluorkóW Tabela9.l Metodynuotkowaniakontahoweqow
nadajasĘ do $Śzys&ich zabiególvocz]szczaniai po.

r5l
lerormniapowierzcbrrizębówm' in. przeznaczonych
do u]pe,lnieniamateriałamizłoźorytnii do lakowa.
nia bmzd, gdyżnie utrudniajqwl'trawianiaszklilva. r2%NaF(metodaKnuisona)
plyn(10/,
. Fluocal NaF) . Fuol Prot€Ctol{0,]%t)
r F|uorrnex
płyn(]%AmF) . Bifluod l2 (60/0t)
Kontaktowestosowanie IekóW b barwione (żó|t€ )
. Duraphat (2,26% F)
(6%t)
. Fluoridin
Po merhanicrn!mprofe.iunalnvmoczv.zrraniu ze_
bów faró\Ąno szczotkąobrotową'jak i po piasko*a. (]'250ń
am]nofuorki)
ńu zębów oraz po skalirrgu i polerowaniu kolrn ! Ernex6elee
(1'250ń
amin0l|uorki)
i szyjekĘbóW należyzastosowaćkontalto\Ą€ fluor. . F|uocal
żel(2'75%NaF)
kowanie zębów.W Tabe]i9'1 opisane są cztery pod.
stawo\łe metody profesjona]nego'kontak1owego ok|adyna|yżce indywidualnej
fluorkolr'aniazębów
celem tego Zabie8uw prcfesjona]nejpmfilakĘ,.
l FLuormex
że|(1'25%f)
ce peńodontologicznejjest: . F|uoca|
żel(2,75%F)
m zapobieżenienad.\Ąrażliwości szyjekzębówpo wy. r ELmexGelee(1,25"%
F) . Fluoca|że|2,75
Naf
żej1qmienionych Zabiegach, NeutralFloam1%
& zabezpieczenieich przed prócbnicą,
ts zlvalganie nadMŻżLiwości s4ieĘ jeś]ipacjentsię
ZtJ'n dosił lub nadwmżliwość pojawiłaśęw hŹk.
cie leczenia.
\Ąi/}slkje metod\ me(hani(/ne8oo./}5/l,/ania oczyszczonelub $yskalowanezębyktóIe chcemy
zębóWjak i skafing z polerowaniemkomn i szyjek poddaćfluorkorr'aliu,powinnybyćosuszonei zabez.
zębów prorładzqdo pewnej utraty powierzchow. pie.zoneprzcddosleppmslinv W (elu /abe/pieczp-
nych warst$' szk]iwa,a szczegóIrie cementu kolże. nja pred po/abie8ot\€Ważlit\oścĘ Śio\uje Cie/d.
niowego' Zostajq otre najczęściej'Zremineralizowa. biegi zawartew Tabeli9.1jetlnomzowo.W celu znie-
ne w ciąg! kilku następnychdrri.ale mo8ąbyćprzy. sienia rradlłraz|i\łości potrzebnyjest uwkle powtór'
cz]ną znacznej uraż]iwościna bodŹce tenniczne ny zabieg po 2 3 dniach' stoso$€nie tych metod
i meĆhaniczne'g zapobieganlupńchnicy !'!T'Inaga|
\r'r'
Utrata ta możebyć w niektórych p.fwadkach E przlnajmniej +, s.krctnegow ciqgurol.u (co2 ty.
z,facz a, po ska]ingu ĘcznjĄn pIzy niepmwidło. godnie)wcierania,ol.jadólv na łyżceind)Ą'vidual.
rqm uslrwieniundrzedlidlub /bJ'lm(! nlm nd,i. nej oraz ionolole7y:kor$lne jPs| /as|osowŹnie
sk]r, oraz po skalingu ultradzwiękou]łn (dń^rięko. tych metod nawet lo-krotne,
r.{.rn)przy odchyleniu końcówki więcejrńZo 15. od & 2., s.krctnego lakienc\łaniaw ciągu mku co ffi
połierzchni zęba.Należypamiętać,żew końcówce miesięcy; w pŹ}padku zaś1lysokiego rruyka
tej Mjwiększe wibncje powstająw obrębie2-3 mm pló{haicy cztery razy w rok],L
jej zakońoenia. stqd Iriezbędnejest zastoso\łańe Podczaskontal.towegofluorkowaniazęMw na]e.
z regułykontak1owegofluolko\Ąania powierzchni żyteżpamiętać,żeabyskutecznierozprowadfićpre.
zębówpo trch zabiegach' pajat fluorko\Ąyna powierzchruezębówtrzeba: .
Wńór metodyza]eł od upodobaniai doświadcze' .lo'ot\ai nl(hJ póuo|is|e lĘd/el|a.,/a(ZJĄMid(
nia lekarfa (hĘienistki),Zaopatfzeniagahnefu oraf od okolicy szyjk zębai pżesuwającgo w kierun.
łcrenia paqjenta'Najwięlśząsl.ute(żność uz]slalje ku bżegu siecznegolub powierzchni żujacejko.
się pojonoforezie'Naj\łygodriejszed]apacjentaoraz lony pozwa]ato na równomieme rozprowadze.
lel(alfa sąlakiery dla dolosłychnąjlepiejbezbańme. nie prcpamtu,

140
 Profilaktykaprofesjonalna

nic poulekać zębów 8ruba \\al:sh\'ąprepalatu

(chodzitu sfczególiie o lakier). gdyżtaka gruba
{'arsh!a po stwardnieniułahlo odpadnie
po $'tarciu ]akieru ]ekko gojesfcze rozprowadzić
po\rietnem,
Czas ekspoz}'cjioez dostępu.lvilśoci) na te plepa.
mty ł. metoiIfie \Ą,'ciemńai lakiero\ł?ńa po\!]nren
$'l'Irosićod 1'5do 3 minut, w pż}'pailkuposicdzcnia
u bźk4 oko:lo8 minut' Patjentowi należyzlecić.aby
rJżeZ1,5godzinypo zabiegunic płukałust. nie pit
i nie jad:l.a wieczorem e czyścit zębórt
Po zabiegachmechanicznegooczJ'szczaniazębó$'
i po skalĘu z polem$'aniemkomn i szJ'jekzębów;
możta też stosou'aćZ pon,odzeniem]akiery cblol.
hekydj'no\re, któIe mają tnvałewlaści$,ości prze.
ci\t'lraktełjne'Zastoso\Ąanena po\rielzchrię obna. Ryc'9.10 Ustawen]ekońcóWkAir'FoW pod ką
tem 60 80'do powlezchniszklwa i odpowi+
żonJ.ch'oczyszczon].chkożeni plzjĄĄ'iemjądo ce. dn e podśawiene $aka podczasÓ.Z|sfczadaf?
mentu korZcniowcgopenetrującna głębokość
100-500 /'m' skąd u\Ąalnia się c] olheksJdyna
(l p92 cm2 powieĘchni dfiennie) do śLinyi głębiej
do tkanek Zęba.Nie prleban\iają tkalek zębai bło. i d(lwęglanu sodu'Należypamiętaćo odpowiednim
ny śluzowej i nie drażńątkanck jam} ushej.a ustarvieniukońcó.\Ą,ki apaĘtu ta\ ab}'tensilny pĘd
g
I,akier Ceń'itec Zawiela l acetooctanuc]rlolhc. nie szkodziłani tkankom pżpębia, ani tkankom zę.
k"vd}n]'i 1 g \molu' Stosorr.arr}'na oilsłoniętcloIze. ba i abyb]''łw]'ch$}tłlEny plzez ssak (P'}r'9'10)' Nie
ńe hamuje \Ąfrost wie]u patogcnnych bal1eńi możeLy' tr ogolc.Ljerouż l s'"|ronqLlnaLip",,on.
pńcbnicot\,'ó.clych i zapa1eńoti\'órc4(h' ki, lecz Zawszeod kieszonJd,a Ęt padaniastrumie.
oba roduajelakierólv (fluorko\łei clr]orheks}.d}. nia na t$'anie tkan]<izęba po$,jnien mieć około
no$e) moź]Dastosorvaćnaprzcmiennie' Zapobie. 6G{}0..Ęt 90. uszkadzabońem tkanłi pr4zĘbia
ga\ĄCzoprzed próchnicą koEeni stosuje się je Ćo i zęba,szcze8óhie cementukonenio}ego'
6 miesięry W celu zniesienia nad.lrTażIi!.|ości stosu. SkielD$Eniesi]negopĘdu o duzejsz1'bkości (oko.
je się je 2.3 mzy z pverwq kilkudJliollq' łoB00kn'godz') w sh1]nędna kies7onkimożełabvo
spolr,odowaćodeńla[ie plzj'czepu nabłoDl<orvego
Do profilakĘ'rzn}.chzabiególt' i łąQnotkanto\Ą,ego oraz ocllnę powietźnąr'!'głębi
peńodontologiczn.l'ch$TkonJ.lvan}'chlv gabinecie tkanek' Natomiast w celu skutecznego$-vłapania
stomatologicznlm możnateżza]icą\.c: nrzprysku si]negospray'ufa{ieńjącego p},łd\\,uwę.
u.Uh.! e pl7Pbdn\iPn Loronis/ljpl,,ęboMmP. glanu sodu,lrody i powiehza.$lot ssaka pourflcn
todq piasko\1'ania. omz byćstaleskiercwanydo tegomzpĄ'sku' UzyskuJe5lę
Ę'gacje plzJzębia' $tedy teżznaczneznrniejszenienapJlelriagabinetu'2

: : to Zabiegusu\\'ającypr/-ebanĄienie](o. mogą b-\'tnad" i poddfiąslo\te

mn zębórt pochodzeniaze{'nętżnego(palenietjto.
ńu' ka$a, he.rbata'nickóre pokfnn})' k1órc mogą
Zostaćusuniętetz$'ipiasko\\,'aniem przy uż}duodpo.
\'viedrrici apantórv (\a.Flowl Pmpht.l'Iax. Proph]'
Jet), si]n]łn pląilem stężonegopo\ĄietŹa' wody
(patrz Roldzial 18)' Naddui4sło.\Ą€mogq bJć r.v.1ko.
n$'vane \Ą'domu, pźy użyciuodpolr.iedniclrapara.
lo\ A\alcr Pik Bro\\n.Philip. / /.r\to\o\rdnipm
Z\Ą]'ldej.!t'odylub rozhvolu clr]orheksydrat].
0,02do
0,06%.Iłgacje naddziąsłowe z zastosor'r'aniem
so.

141
 Profilaktykaprofesjonalna

$lrńem rozt$'ort ch1orheksyd]n]'' w-vkon]'wana jest

\r gabinecic co 1 2 Ę.godnie.Metoda ta jest bardzo
skuteczna' nie pozosta\Ą,iająca przelranłień uębów
i w}Dehień'
Ęgacje nad. i poddfiąsło$e'zaIó\Ąnodomowe.
ja]<i profesjona|nemogąu niektóLlch pacjentów\ł.\"
Ry('9.]] KońcówkaPerio.Pik poddziąsio!Ą]ych
do irygacj] nak|a u'ołaćbaktelienię lve k1!i' jeślinie zostanąodpo.
dani W m eiscukątnicytUrbinowe]'
wiedniopż],gotowani'cho.Izi o e\Ą'enfua|ne zastoso.
\€nie jednolazo\Ąęjprcfilakb'gnej dall,kianBt]iotJ''
lanki stoso\łanesa w niektórych sanatoliach. pr4. ku' na godzinępżed pieM,szlrn Zabiegiem(pabz:
zastoso\ĄaniuspecjalnychustnikórrrBliższedanena Rozdział1?)'
ten tematZnajdują sięw RozdzialelB. Inne powi]łaniapo ńektórf.ch zabiegachprofilak.
Ę8acje poddziąsłorve mogąb-vćteż$-\kon$\ane tj'czn$h mogqdotj,oyć\ł-1''stapie1iamzch\t,laniazę-
W domu (końcó$ka Pik.Pocket !\ aparacie \Ąater. bów po usunięciuduą'ch i lrtard}'chZłogó\Ąnazęb.
Prk), lub w gabinccic stomatologicznl.m(specjalna n}.ch.szorstkości zęMłl p.f}' niedolda.Inympoleb
końcówka Peńo.Plk do iĄ€acji profesjonaln}chpod. $'aniupoltierzdni zęMW omz nadumż]]i\ł'ości sz]'jek
dziasłow.].ch'Ryc' 9'11)' Możnają w].niennie monto. Zębównie zabezpiecfon}'chlakic.cm fluo.kowT'm.
\\aćw każd]Ąnunicie w miejscu tuńjnJ:
Końcówki do nadclziasłorrfrh irygacji Brutna
i Philipsa mogąda$aćjeden silny stl.umieńpEery.
lvany lub znacznie słabsz}] rozszczepiony,lub rv po.
staci siedmiu słabsr-ych stlumieni rofproszonych*' siomatologiczna profilakĘvka plofesjona]na jest
Te rozproszone i rozszczepione jĄgacjedziałają bar. lv większościrozwinięlr.chkrajóW ZachodnichZńą.
.Lo korzyst ie w faostżonych stanach zapaln!''ch zana zdecydowanieze średnim peNone]em'
prz]zębia' r'. okolic-r'implantó*. zębort1.ch,6ę2 p6 a pżede \łszystkimz hĘienistkami i pżeszkolon}.
zabiegachchirurgiczn1'c}t na plż!"Zębiu. mi as!stentkami- 12,r
3r4
skuteczność Ę'gacji pod.i nadiIziąsło\t.n''ch
polega. W poprzedrrimrozdziale podkreślanorolę profi.
zgodniez darrimi zaprczentowanlrni$ Tabeli 18.2, lakt-vkiw redukcji częstościchorób prz}zębia-cho-
Eozdfiał18)na: dziłoptfede $sz}.stkim o zapobieganiepien\,otne'
penetrac.iisttumieniawodylub zastosowanego mz. !\ladomo bowiem. że niewielka popmwa hj€ieny
-
h{oru do kieszonekprz].Zębnych głqbiej$' prĄ. jamy ustnej obniżaskutecznieczęstość zapaleń
padkr iłgacji poddziąsłowrch, dziaseł' obseńtuje się to szczegókriĆ w wTdku
zamiennej ledukcji niektórych bezt]eno$'].ch działń promocji zdfro$jaomz plofilakĘ'cznej edu.
szczepó$'baktelfjn]ch, kacji $upo\ł€j.
redukcji szkodlirrt,.chcltokin w pluJzębiu (IL1fJ Natomiast skuteczność dfia]lańprcfesjona]n}'ch
i PGE', $ \r.\.Ii].:uplżestrojeniamiejsco\t€j odpo. zwiazanajest głó$nie z profi]akq.Ę $'tómq, a szcze.
\łie.Izigospodaźa. gó]nie hfeciolfędo\\Ę,rea]izowanąw fazie podtrzy.
Natomiast iłYgacje (szczególnie naddfi4słowe) mUjqlej lRo/d/i.rl ]B S\slPmdh'/ned/idl.Dd pnr.
ty\łiclajq firniejsz]'upA''Wna jlość p\.tki baktery} fiJal.Ą.,no t' l.l falic.ą \ .lani. naMe|/dlr/\'ma''
-
nej co bflo, a niekiedyjeszcze jest, prz}.cz-rną
błęd. d r l . ? \ . n . . r p n . h ^ r n h \
nego niedocenianiatej metodf: l\lnicjpl orazbdIdliej ut idac,niają.a tię rtżni.a
Ę'gacje poddziasłorteprofesjonalne,stoso\t.ane M .kuIP(/no.Li dla]dn \\ profilJkĄ( P pl.o(hni' y /ę.
końcówĘ furio.Pik sq bardfo skutĆcznJmuzupeł. bó$' i chorób prz]'lębia' \\ prz1padku próchnig do.
nieniem i[.gadi domo\Ąych pacjenta $'l'kon!Ą,\'a. stępne do działań profilakĘ'czn]'ch są \łszystkie trz]''
n \ i h ^ \ } q \ o d ą P a i j P n l \ L o n u j Fj P \ \ d o m u j P . cfJ'rrniki etiopatogenet$zne' SĘd dfiałania pmfi.
den raz dziennie.a Ę'gacja poddziqsło$'a
Z Zastoso. lakB'czne dobże ukierun]{ollane i systemal]'cznie
* W obu przypadkach
te słab9eirygacjeuzyskuje
siępo odpowedn]mpEestawieniu
końcóWki'
142
 Profilaktykaprofesjonalna
!

bezniej wT'obmzićpeńodontologii-Dlategokażdyle.
od początkulat 80. istniejespecjalny
WskaŹnik,
który karz stomatologpowinien znać jej zasady oczlrvi'
Wyraża odsetekpracującego (nie
przyfote|u W charak' ściemoże iwkonjĄ{ać zabiegi profilaktyczne' ale
terzeasys9 łedniego personelu' W 1982 r Według jest o wiete kożystniej, a pnede wszystlom ekono'
śozodsetekten Wynosił7: micuniej,gdy \łykonujeje higicnistka lub pzeszko.
t Dania 14,5o/o lona asystentka (pomocdentysryczna).Sredni per_
. Szwecja 9,6o/a sonel może\ĄYkonaćta]<iezabiegiprcfilakbczne na
. Wielka Brytania 8,0% wo|n]'mfotelu lekaża lub na odtŁielnjtn stanowi.
! Finlandia 5,8o/o sku. urządzonyn o wiele skromniej, a więc taniej
. Norwegia 4,6% niż stanowiskolekaŹa stomatologa.ls
r w Po|scewedługdostępny<hWówczas danych
nie pEekraczał ],]5olo'0becniebrakjestdanych l osrnoŚĆ r osrnzm..IlnNAMĘDzIPERIo-
odnośnie tegoW5kaźnika' Do|IToLocIcn{YCH Niemoź]iwc jest skuteczne
.\łykon}Manie koEeni za pomo.
skalingui 8ładzenie
\Ąlilillo..' donLu ie.| wotn.zas
Lq |ępyLhrral7ęd'.i'
rcalizowanepofwoliływ ńek1órych hajach plawle zreduko.Wana, tępy instr mmt musi b}.ćhz}nany
zupełniewyeliminować prócłrnicęŹębówl 2'r3 mocniejisiJniejnaclsLan)ni o'tn. Tamjdslu.u$ar
W pżWadku chońb pląfębia - a szcfe8ólr e za. kamień,tępeostźekruszygoi poleruje.W}Ąvie.anie
pa]e[ - caly ciE'ar ZapobieganiakoncennowEłsię na dużegonaciskll tra tępe narzędzie,abyb}'łoskutecz.
poprawieĘieny jamy ustnej'gdyzpbtła bakteryjna ne - może być też bafl]zo negat$Ąnie odbieran€
bla uważanaza rrryĘcanycz]'Tniketiopatogenerycz. pŹez pacjenta.Pżp.\.'ygajc ic zaśopemtomdo tę.
n1.KieruneJ<profilu|t ki v'tĄila] bo\"iemz ulnanpj pyc]rnarzędzii konicrzność qrvieIania więkzej siĘ
etiopatogenezyNie mógłon byćskutecany\łeWszy. t 1,76. skulingumde prowarlzi, do nisr,rnnia po.
stkich prz1padkach'a szczegó|nieuwarun]{owanych ńefzdlni cementukoEer owego,cow ei.ekcreunre.
cą'lrnikami ogólnousfu)jowmi. Nie ma jedMk zad. moźliwiaprocesyregencracyjnetkanek pz],zębia'
nych jak doĘd _ możli\łości pofilaĘcznych dzia.
tań w odnissieniu do tJ'ch czj'nników genetycznych
czy immunologicznych,z lwjątkiem metod poz$€la. Dosprawdzenia ostrości narzędziasłużanaśępujące
jących na fedukc.ięuydzielania niek1órych q'tokin testy:
G,-lR) i pmstaglandln (PGE2) takid! jak ygacje t tępekońcówkinażędzia powodują odbicieśWiatla
dzĘslone lub elektryczneszczoteQkidźwięko\Ą,e' przyichobracaniupęedźródłem świat|a,
ostrekoń.
PmpozycjeŚoZ i FDI z poptzednichlat, dotyczą. CóWkinieodbijająświat|a, pozostają
szare.
(. rdżnitowaniaopiPfupeńodon|ologi.znej oa roż. r nawet|ekkiepociqgnięcie ośrymnarzędziem po
nych poziomach, zapoczątkowały jednak działania p|astikowymWa|ku powoduje zesklob}Ą^/anie
de|i.
ukierun]<owanedo giup Ą'fyka, choclź nic b}'ły katnychWiórek'
one jeszcze bliżejokeślone.B].ly one sl.jero\'lane
do młodzieżyod l3 roku Zycia,kobiet ciężamych,
pracowników niektórych gałęzi pŹemysfu oraz Na.fędfia peńodontologiczneo osĘch kmwę.
osób dotkniętyÓ chorobami przyzębia,a creĘią. dziach tn4cYchzna&nie rcdul.ująsiłępotrzebnado
rych jednocześniena niekór.e chombyogóhe. przeplD\ładzeniazabiegu,$zmamiają ut'czucie do.
obecnieistniejąjużpe\ĄneFopozycje takich aDz. Ęku. pozostawiającz]stei 8ładkie,ale nie zdańe pG
nico\'r'anychdfiałań prcfi]aktj'cznych,dotyczqcych wież{:bnie,finniejsząją\!5rsiłek operatomomz uczu.
sz(zegóIrrie fazypodtfz]Tnujqcejleczenia (IJatż:Roz. cie d}skonrfoltu,a na\łetstrachu pacjenta'ostlfe.
działlB), a rcalimwanychprzez ś.ednipersone]' nia wTmagają\łyĘcmie naEę.IZia Ęczne; skalery
sloltecaność periodontologicarejplDfilaktyk pm. i kircty uż]''wanew aparatach ultmdźlviękowlch
fesjona]nejjest ogmnma.Nie możnasobie obecnie (dń'viękotlych)w ptzlpadl.rr zużyciamusząbyć*Y.

143
 onalna

mieniane.zużycietych naizęduidotyczysamejkoń' o śrcdnimpotencjale ścieralności (tziv India) lub

cówki 2ś nrm' Fimy pmdutojącenalzędziadŹwię.
koue i u]tradrwiękouedo\bargąjąna żadanieopis
sposobuorcn\ sldnukoń(óMel.hch naĘedi'
Do Ęcznego lub masz}mo$egoosmenia całkiem
się si]rie abEz}.tmegogru.
tępych nalzędzi uż]Ą'va
boziamistego kamienia kańorundołego (węg]ik
krzemu) nawiłżanego wodą;uważasĘ na ogoł,że
naĘęd7iPbard/os|ępionemożeb\( ostponc naj.
\łyżej15 razy potem staje się zb}t cienkie i ulega
złamaniu.Kamieńe alkanfasowe szfuczne (Al2o5)
natura]ne (drobnozianiste) małoabńz}'lvnestosu.
je się, po lel&im rrao]iwieniu,do doostrzanialekko
stępionychnalzędzi
Ruchy ostrzące.$ykonuje się w kierunku prze.
ci\Ąn],rndo Wkon]'1'r'anychtJ'n naizędziem pod.
czas zabie8u' ostrzy się ze\łnętrale ooczlle) po.
wierzcbnie końcówk narzędzia.
Do oshzenia nalzędzi służą teżróżneufządfenia
maszyno\łe, na przy]dadLM.Rondo' Jest to sposób
bardziej slutecay i doldadĄ7'

'!. Frandsen,A.:oral Hygiene.Munkgaard1972. L.:Diepraventive

9. Laurisch, Praxis. undorga_
Konzept
2.Anderson, M.H.atal.:ProJessional in Den_
Prevention nization.
Quintessenz Ve ags. GmbH. 2001.
Berlin
tistryWiliamsandWiliams.Baltimore...Tokyo1994. 10.steele,PE:Dimensions of Dental Lea
Hygiene. and
3. Hellwege, K.D.:DiePraxisdeazahnmedizinischenPro_ Febigerlll Edition.Philadelphb 1982.
phylaxe.Ein Leitfadenfur lndividualprophylaxe, 1.]'Jańczukz', Kangasniemi, Wlaściwe
P: o Ważności
Gruppenprophylaxe pe
und InitialeParodontoltherapie. go doborui sposobuu+ia narzędzi odontolo.
HUthigve ag.Heidelberg 1994. gicfnychW śWiet|e ergonomii.Periodontologia
4. splieth,ch.:Professione||e Zahnórzt|iche Wspó|,MedTourPress|nt,Warszawa
Plevention' 199E'
Prophylaxe{Ór a||eA|tersgruppen'QuintessenzVer 12..Frandsen, a.: DentalHealthcare in Scandinavia.
lags-VerlageGmbH. Berlin2000. Quintessence PublCo Incchicago1982.
5' Jańeuk z.: ProfilalĆykaprofesjona|naW stomatolo 13.Frandsen,A.: PreventiveDentistryin Practice.
gii.wyd LekPzwL2001. Munkgaard 1976.
6. Sheiham, A., Cowell,C.R.:PromotingDentalHealth. 14.Duddeck,D.: Die Zahnażthe|ferin' Ein Lehr.uncI
Kng Edward'sHospital Fundfor London1981. Nachschlagebuch. 25. Au{lage.H0thig Verlag.
7. Gjermo,P: Promotionof Selfcare in Oral Health. Heidelberg 1997.
Symposium heldin Odo 1986. 15.Bofticelli, A.T: Handbuchder Denlalhygiene.
8' Jań@ul(Z.,cięg|o,A.: Podsta\ty cho-
epidemio|ogii Quintessenz VerlagsGmbH.Berlin2002.
lób naządużucia.centrumEdukMed,Warszawa
1999.

1M
 Leczenie niechirurgiczne
Rouutatzane
zbigniewJańczuk

Wskazania

skaIin9poddziqslowy debridement
CzyPeriodontaI

złogówpoddziqs|owycn
Metodyusuwania

!'l{skazania

Leczenie zapaleń plf]fębia powlnno przebiegać biob'koterapia), które możewspieraćza.ó\\łrole.

w trzech fazach:
1] higienizujacej'
2) korckqanej,
l})podtvlmującej '
Iaza higienizuj4cajest działaniemwstępn],m.na.
zJĄV'anJ(n tez postępolłanrempluycz}Irow]Tn.
Do fazy korekq'jnej należą:
leczenieniechinrgiczne (skalirĘnad.i poddziąsto.
.\łyz polei}!anicm komn i szyjekzęb&{ korcka
węzłólvrrraauych, unieruchamlrnie zębó\v).
lecze ie chirurgiczne(metodyrcsekcljne, regene-
racyinei plaslłczne)'
leczcnie famakologiczne (immunotempia,afi J..''
(,'pnipnip,hirurgi.Tne.jaL i (hiJurgi{rne.
obie pieNsze fazt nazFvane sa lecfeniem akĘw.
n}m, lv pneowieńshvie do faz} hzeciej, podt.fJmu.
jącejuz1skanerqnjk leczenia'
Zestawie ie zabieg&!wchodzqq'chw sldad lecze.
nia niechirrugicz.iego.Wmz z niezĘdnlmi narzędzia.
mi, mateńałamii pr€paratami lecznicąmi pluedśa.
lvia Tabela l0'1' I€czenie to, Zł€ne da$niej podsta.
lĄ'o$']m,.lotycz}'pvede \Ą6z}śtkim skalingupoddzĘ.
.^lo$ego orazpolemrt,anias4jek i korzenizębówl' Pcr
fostałezabiegi(unieruchomieniefębóW kolek1a\Ąę.
złówru'azolq'ch,chemioterapiamiejsco\Ąalub antJ'
biotJ''koterapia)$ykon]ł\anesa.!vraz,iepotneb}i

cholób p2yfęb]a'
Tabe|a10 1 Le.zenieniechirurgkzne

SkaIingpoddziqs|ovlry K|IeIyręCzneI
- unwersalne (columbia)
- kiretyspecjaLne
(Gracey,
Graceymini)
końcówkido aparatóWu|tradźwięko!'vrych
i dźwiękowych
(meialowe, f pokryc]ern
diamentowrym,WęgIowe)
pastypolerownicze,szaotki(gumki)maszynowe,
iko.fen.zębóW pilniczki,
paskiścierne
szyjeki kożeni
odwraż|iwianie akieryf uorkoweichlorheklydynow€
Unieru(hamianie
zębóW zestawydo unieruchamiania
fębóW
sptawdfenieWarunkóWf gryzo\'!rych f€ s iaw do korekty2gryzu
z ewentua|nq WęzióW
korektą

mieFcowalub
chemioterapia 0,1do 0,2%toztwórg|ukonianiuchlorhekydyny;
antybiotykoterapja
ogólna dawkilecznicze
antybiotyku
od 7 dnido 2-3 tygodni;
(WpPypadkuwskazań) jednorafowa
dawkaprofi|aktyczna godzinęprzedzabiegiem

't45
 powtarzane
Leczenieniechirurgiczne

WJbór metody leczenia (ńechifuĘiczne czy chi. nego'Jeśliwar.rrnkite (stanogó]nyzfu!.Wia,czlnni.

rugicznĆ) nie zawszejest prostyi łatwy2Nąjcuęściej ki Ązyka' \Ą,spółpmca ljacjenta)będąpoz]t\!rle, to
nie jest możLiwepodjęcjedeqzji na pieruszeJurz}. .kute(lnoia podietegolcczenianierhirulgitrnego
cie - {2ybędzieto teczeniechiruEiczne, @y niechi. możebyć\,'Jsoka'
ruĘiczne, o co nierzailkoprtająpacjenci'Podjęcieta. W przlpa.lku keszonek głębokich(> 6 mm) roz.
kiej dec!"ji musi się bowiemopieĘć na: ważanabyć powinna pżede \łsz}'stkimmoźliwość
.! zaa$ansowańu stanu chorobowego(glębokość leczenia chirurgicznego, bardziej zdecydowana
kieszonek prz}zębnrh, stopień i rodzajub}tków w pn5padku poz!t'\łn}'ch pozostatych,wTżej\ły.
kostn]ch przpębia, stopień rozchwianiazębów)' mienionych \ttrrmków Głębokość i mdzaj ub1tków
:] ogóh}'In stanie zdrcłia pacjcnta. kostnych oraz ruektórc dodatkowe warunl.J anato"
i' moźIiwości opanowanialub znacznegoaeduko. miczne zdecydująwtedyo tej, czyinnej metodfie le.
lrraniałIil'wu cz]rrnikólr'łzyka chorobl, rrenia Lhirurgilznego'Beda lo /abicgi różne.po.
.'- moż]iwoścl skutecznej\tspółpEcy pacjenta, czą*szy od kiretażukieszonek pŹ]'fębnych do me.
!. niektórych ifi1ych dan]'ch (micjscowewarunkl tod stercwalej rcgeneracjitkanek' lch skutecalość
analomi(fne, .lan urebipniapa,icnta.konie'r_ będliejużMeLI)/d|eżald od t\,lds(iwie
dobraneime.
nośćużyciazębówna fitary prcte8czne i inne). tody i umiejętnościoperatora'2
u/\.kaniu/god\pd(ienldna /abiPB (himrgit,?n\. Natomiast leczenie niechirurgiczne w pĘ'\!ad.
Na Ryr.l0.l /e.lawiono Ljerunldpolejmo$ania ku kieszonek głębszychniż 6 mm będzie zdecydo.
decyziiodnośnie tlóoru metodyleczeniaw za]eżno. b€ n ie mniej5Lu|P. /nP niż|e.zenier hirurgitrnc.
ściod po\łyższych ilarunkóW Ale 1vrazie, na plżykład'braku zgodypacjenta na
Jeślikieszonłi pn1zębne nie przekraczają5 mm Zabiegchinrrgiczny to mimo głębokichkieszonek
głębokości. to nieza]eżnieod innych w.arurrkówpo. poivtaŹane leczenie ńechinrrgiczne moze b5ćje.
zostajewttączniemożliwość leczenia niechirurelcz. dFą szansq na uzyskanie pe\Ąmejpopra\lY stanu

Badaniek|iniane ińg

<5 mm
Kieszonki >6 mm
Kiesronki
niezaIeżnie
od >6 mm
Kieszonki
l zdrowieosó|ne(+)
. (?)
zapalenie (+)
. crynnikiryzyka
l zdrowieogó|ne(?) . Współplacapacjenta
{+)
r (?)
czynnikirlzyka
l Wspó|pEca (7)
pacjenta

! (+)
zapalenie r zapaleniei-)
. fdlowieogó|ne(+) .zdrowieogó|ne ()
. (+)
czynnikiryzyka . czynnikiryzyka(-)
l Wspó|placa (+)
pacienta . wspó|praca (-)
pacjenta

ł
chiruĘiene
Leczenie

Uwaga:|+)Warunkikarz!Śtke}( ) wa|unkinieko?ystne)(?)hkzhane

prz}"ęb]a'
de(yzji|€ a enia zapa|enia
Ryc 10.r Podejmowanie

145

skaIin9poddziąśłowy
zębóWi zniesienie
lJnietuchomienie
Węztówurazowych-jeś|iwskazane
KontroIa płytkiba kteryjnej
I nek
V od zapełrtrienia \a'łaściwych \Ą'żIunkówgojenra.
obserwacjapacjentakilkatygodni
Ryc'10'2 Leczenie
wstępne
przrfębia' a lr'ięc ulżeńa pacjentowi. Najczęściej
jednak łybór metody leczeńa zapalenia pE}zębia
rv prz3,patlkuobecnościgłębokch kieszonek plfy.
zębiajest bardziej skomplikowaly' Albo ismieje za.
o.treniPslanu/Jpalne8o. bo MedL nąjt',e(liPipa.
cjent się Zgłasza,a]boocena takich cz].rrnikówjak
ogó]ny stan zdro$ia, możliwość \ł5reliminowa a
cz!'nników łuyka i $,społpracapacjentajest trud.
na, mimo żebadanie k]iniczne i rent8enowskiedo.
5tarL,/ają podsIa$o$ l h dan}rh o raawan.owaniu
stanu chorcbowego.
Niezbędnejest wtedy pEeprc\tadzenie leczenia
rvstępnego,Zobserwacjąkjlkuwgodnioi!q.któIa po.
zwoli na \łyjaśnieie Ę'Ćhtrudnych i istotnych pm'
blemów(Ryc'l0'2)'
Uzyskanie danycho.lnośnieogó|negostanu zdrc
wia i reakĘtnościtkanek pacjenta (odpowiedzg(}
spoda.za)jest bardfo istotna dla prawidłowego \ły.
boru metodyleczeaia'oprócz \ł]'Trików badń dodat.
konl.ch i ewenfualnl'chkonsultacji,pewneinforma-
.je ' o do zańowania .ip t].ane].p'webia można
uzyskać po przeptlvadzeniu pńbnego skalingu
poddziqsłowego. Jest to borviemzabieg wpewn3,'rn
stopniu diagnosq'czny ' okrcślającyodpowiedźgc
spodarfa'czyli odpomość pacjenta'Trudne i niepeł.
ne gojeniesię tkanek prz}zębiaw cia8urygodniapo
tJ'rnzabiegupo$tno $zbudzićuatpli\ł'ości co do tej
odpowiedzi.
Niemożność uz1skania znacznej poprawf higie.
n\ iam) uŚtnei pżel pa(ientar\PT nie potvinoo
przeknczać l5%. czyli około0,45war1ości wskaźni.
ka Pl.I.)jest zdeadowan}m pŹeciwwskazaniem do
|.""..i.
"1'iń."di."ńó"^
2 zyka,któreza|eżąod pacjenta' Dotyczy
zaprzestanie palenia t]toniu lub znaczna rciluł.
qja, uzyskanie odpowiealzina temat odpowiedniej
Leczenie poMarzane
niechirurgiczne
skutecznośĆidomowch fabiegów higienicznych
i profesjonalnychomz rwjaśńenieogóliego stanu
zdmłńapacjenta,pozwalana po4jęcietudnej decy.
zji, rapewniaiacejnailepsrcro,.wiazanie lerzni,re.
Skutecaność chirurgicznychmetod regelemcji t]€.
prz1.zębiazalezybortiem w o$omn]'rn stopniu
Cąlnniki 4zyka uniemożliwiajątakie zape.Wnienre.
Uzyskanie zaśw qtril.u leczenia $stępnego \ĄY.
raźnejpopm$y w stanie pŹ]zębia u pacjentaz głę.
bokimi kieszonłamiprz}zębnJ'mipozwalana fasto'
.owade odponiedniejmctodyle' ,/enia( hiJurgi,/-
nego.f er,/enicnie(hiJurgirune uJtod;i orz5tistie
w rachubęw prz!,pailkubmkrrzgodypacjentana za.
bieg chi Ęiczny Najczęściejbędzie jednak nrniej
sLl]tecflre.
w przwadkrr braku popla\Ąypo leczeniu wstęp.
n}rn pod uwagęna]eży\łziqćdwie następującemoż.
Liwości:
!]l]eczeniewstępnenie mogłobŃ slute@ne z po\,'o.
du niemoaności utrz}maniahjgieny(zb]'tgłębokie
kieszonki, niedostępneub}tki prz}uębia)'a poZG
stałe$Enmki dotycząceogólnego stanu Zdmwia
i czFmików Łvzykanie budzą\łqtpli$oścj.
n leczenie \tstępne nie mogłobyć sl.uteczne,gd}z
bra]<b/o !'spoĘm.}patienta.alboi i<trrjeienega.
$łny \łpb{ \tr,zejrĄ5'mienionychpozostałych\ła.
rulków na pmcesgojeniasię tkanek pvyzębia.
W pierwsujĘnprzlpadku celowejest leczenie chi.
ruĘiczne, a w drrrgim pozostajewyłąĆzniemoŹ]i.
woś.|Pc7cnianieńirurgirunego.kóre oct:'vvi{ie
będziemr ej skuteczne'
|stotnyjest p|ob|em, jak postąpićW pżypadkupa.
cjentaz zapa|eniem przyzębia,niestosującegosiędo
za'eceń|e|arza,na pllykładod1ośnie ograniczenia
paleniatltoniuczyzachowania odpowiedniej higieny
uzębienia' W świet|ezasadetyki|ekarskiej
niemoż1a
odTówic ]eclenia
Ia|ierr'Upacjentowi,
a|eniepowi1.
no sięstosować u niegotakichmetodle<zenia, które
wiadomo,żebędanieskuteczne |ubmatoskutecfne
Wwarunkach obecności Wymienionych czynnikóW ry.
to szczegó|nie
regeneracyjnych metodlecrenia.
147
 ' Leczente
ntecnrrurqtczne
Dowtarfane

Iirn]anistottrFn pmblememjest to, czy na i\fóóI

metody leeenia \Ą,pł$Ąa postaćzapaleniaprzpębia, Zgodnieze wskazaniami skalingpoddziqsiowy słuł
biorqc pod uwagęróżnicew d}namiceprzebie8rrza. bowiem jako:
paleń przew]ekb'chi pmgr€sy\Ą,nych'Jeś]inie wcho. ' Wytączne posĘpowanie |€ @ niae niechirurgEną
dząw rachubętakie cf},Ilnikidodatkowe,jak; poMarzane2 do 4 raryw roku,jednaktylkow przy-
[Bstan ogóhy pacjenta, padkach kieszonekniegłębszych niżH ńm,
M obecność czJm4ikówryzyka, r przygo(owaniedo leceniachirurgicznego,zmierza-
m wspć'lpracapacjenta, jącegozarówno do leparacji,jak i regeneracji
tka.
to plfy \a}'borzemetoĄr leczeniawię}sząrolę od. nekp|zyzębia.
gĘ'\ł"raczejrodzajub],tkówkostnych (pionowe'po.
inme) i/aduansowanieprole\u chorcbo\łęgo, n'
postaćzapalenia. Aby uś,.liadomić sobie sens zmiany poglqdówna
temat przygotowaniapowierzchni korzeni, nalezy
ska|ing poddziąslowy czy prf eśledzić najważniejszekierunki b/ch zrnran:
Periodontaldebridement L W latach 70.ujawnionona powieEdrni zr'|ellr(}
nych periodontalnie korzeni zębóW obeglość|i.
wedh8 klasycznychzaleceńcelem ska]in€u poddzią. popolisaduIydów (I,Ps)' czy]i endotokĘą po
słovr'ego trnwilrnobyćusunięciez kieszo[ek przyĘb- chodzącychze ścianbakeń gram.ujernnych,sta.
nych przycz5'nowej komponentybakteryjnejprzez: nowĘcychgłó$,nyc4'nnik toksycznydta tkanek
u usrmięciezłogó\^rnazębnych poddzĘsłowyÓ wraz Ffru ębia5
z pł].tkąbakelyjną' 2.l^łniki następnychbadń z lat 70.i B0'sugero\ła"
W ze\krobaniemal-iw.gocemcDlu korzeniorego h żeLPs penetrujągłębokodo cementu korze.
r endotokslnami w nim zawartmi, nrowego'co ukie.unkowałozaleceńa bardzo m.
l \łrń\Ą,naniepoddziąsło\łych rrawisówlqpełrrień dykalnegozeskrobwania podczasskalingu pod,
ułatwiąjących 8mmadzeniesię balĆerji, dzĘsłowegonie tylko z:logówkamienia, ale i ce.
m i\5/gładuenie (polero\łanie)powieŹchni koŹeni menfu koneniowego' aby uz}Śkać nawet ,'pi.
i Ślviek /ębów\Ą{e]uurrudnicniaod ad ia Śię szczącoczystą''powieżdu ę.1
pł}tkiba](teryjnej. 3' W konfu LalB0'z.d(,?ęb \ie pojawiaiinlolmd(je,
Potrzebd lakiego ,/abiPguw}ł ka 7 laltu. ,/pg} że jefulak 997.LPs zwi4zanychjest badzo słabo
wierzchniekorzeni Zębó\'r'objętychZapaleniemprzy. z powierzcbniącementu, a pe4etracjaich doĘ'.
zębia sq zmienione (obecrrość poddziąsłowej pł}tki czy naj ]zej 3_7pm głębokości z powoduzna@.
bal1eryjnej,dobne się uhzJmującejna zminem]ifo nej wielkościcząstecfekendotoks],n.5Mogą być
wanych nieńhnych złogachkamienia poddzĘstc więc łatwousunięte prcfesjona]n}Tnocz}szcze.
$ego.możIltoil lnis,/c?en(Pmenfukorzeniowego niem końcówĘ gumowq,bez potrzeby eksten.
i obecność nawisów omz nieńłlości \Ą,ypehień). sJĄłnegoshrobaniai polerowania'5,6
\^liddomo.żekies7onj.JpP}zebna |o roddj rany 4IGmiPń nalf,bn) pod&jaslo\^ysam przel sjq oie
którcj jeden brzeg Śanowią lt'taśniezmieniorrepo. Jest patogemy ale ułatwiagromadzeniesię pod.
wie|fdĘie koneni zębóW Aby umożliwićgojenie dziąslo.ivejńtki nafębnej,pŹy czJm całkowite
kieszonki plzJ'uębnej,na]eł bnegi rŹny w t}'rrr ustltrięcie80 njejeśmolllte anj nł7ę&iamj Ęo.
pMede rĄsz}ŚtkimpowieEchnie korzeń - odpowie. n}mi, ani ultEdzwięko\t]mi' Szorstkosc po.
dnio przygotować. wierzchni ponadtonie koreluje z inten.sjlwrlos<rą
W ostatrrichlatach' w \{Triku vrielubadń nauko. zapalenia'ułatwiąiącnawet przyleganiefihob]a'
\'!yÓ' badzo się jednak zmieniĘ poglądyna temat skiw7'&9.l0 Naleiy 7a2kccpto$,ać pe\Ąną,,k]'tycfrra
pżygotowaniapowienchni koŹeń, aby mogłyone masę'' kamienia pozostawionegopodczasskalin.
opĘtna]nie uczestniczyćw różnychmodelachgoje. gu,która możebyćbiologiczniedoprzyjęcia,a obIG
nia tej ran51czyli kieszonJ<i. na gospodaEajest j4 w staniekonhololrać'lo

148
 powtarzane
Leczenieniechiruroiczne

5.LnGZĄ się teżpub]ikacjeponuiejszdącepatogen" Kieselr zgailzającsię z propoz$ją Smar1a)roz\\a.

na rclę kamieńa rloddzi4do\\ego wska7,ujące
koż!'stne Zmianyrv składfiebak1erjipoddziq.
slor\rch, po skalingu naddziąsło$'1rn,
rt.r\ipnjpmkJmiFnidpoddriaslo""lol
w}soĘ skuteczność dekontaminacjiLPs na ko.
lz' nia'h .]'alĘiem u]lfird/"'ęl.o\\m, pnmi.
mo po7osta\\'ienia kamienia poddziąsto$egol2,
możli\'ość neutmlizacji endotokJn plfez od.
po\Ą,iedź gospoda17a7'
6' Cement kożenio$.Yjest baidzo cienki, średnia
grubość(rnosi 250 itrm.l'ahając się od 50 do
585pm; pvl' 12 nrchachklet! Ięcznejlub ka.
mienia diamento\t€go. albo skalera dŹ\łięko\\c.
go śledniautlata cementuN]Tlosiokołol00 pm'
a po kielrecieultlacl^liękot€ j około11pm'
?. G.ladkość powie.Zchnikovenia nie korelujeze
\l.rnpm / a r o $ i a| v ] / ę o u ' 8 o . \: a w ę d iua Ą ' , .
ne dajQgładkąpo\Ąierzchnię ccmentu,ale po.
.!.yodująogromną jcgo utratę!natomiastnanę.
dzia ultmdŹwiękote Ctajqlrrniej gładką'ale ró\Ą"
nomierną po$'ierzchnię,bez utratJ tkanki'
cement konenio$y należyoszczędzać'
/ o . l d l \ ( . m c n l o b l d . h u , , a \ l n i , / a , e r r p S F t r p - s pr,' parJk.' \. !J\ 1' et/L'nl\j |r)/eonP niP tq
racji tkanek.
E.\\i\.nikiq.io\,van]'ch
badańpr4'cąnĄ' sĘ do \TJ(}
$aclzenia\Ą1990r' plzez s1ą6t+ p6jęciaPer.bdon-
fuLdabidenertt- cz1,hdeliłahego (chiruĘicmego)
ocą,sz(zeniamny pn-rzębia.\\'L1óĘm zamiast
cnergiczncgoskaling! poddziąslo$ęgoi ektens]Ą\'
ncgn polero*anlapu"i"r, hni korzeni.posinno
się stosołŹćich ocąszczanierrltaclźwĘko.[ez sila
50pi 0,8sek/mrnzs
na: żateżcelolr,'ośćpodejścia, które mofna określićja.
ko',<L]hq;,g,''ol' "ą, Inq'.' po{l}'fe.lają. jP(lno. /P.nje
Z pozo. w oparciuo uz}'skane\\'1Tlikibadań,tfudnoścjokre.
śleniaczJ.stejpow.ieEchni koluenial5 i trudności
uzi'skania gładkiej po!!icźc}Ini9'zafó$'no nażę.
L J r i a rrnei 'r n lm i .d , r i ' L o s r m i .u l t r a d rps k o r r m i
i lotaclin]łni'
RóZniccmiędzr'dawnąa obccnqkoncepcjanie.
chirurgicznego leczenla chorób przJuębia posze.
rZ]'łi opmco$.ał l\'[al.jnello.l!
Zostałyone zeb.ane
\Ą,'Tabeli10'2'
Postępou,aniewei]ługzasadPerżadanhldebńde.
niaif jest pżede 1's7łstkimbardzoistotne$' celu
Zaperłdenia skutecznościzabieg! chirurgicfnego
e e g e n e l ; l i i l l . a n e | p r z l / ę b i J ' U " r ' } d . ] j es i ę . ż e I d .
kie postępo.W'anie ma teżsens i \\.poltarZan]m le.
czeniu niechimrgicznlm, bolriem rv $1.niku dobne
\\ kond]'lPgosldlĘU poddzią.]ot,cgo u,l.1.ujp'ię
teżznacfnq popra(ę lriektór]€h parametró\\ plu}.
zębia.na\Ą'etz ki]kuprocento.\Ąąregenelacjqrń]tku
kostnego.Po$tażane leczenie niechir.urgiczlejest
ab1'po. pvc'iFż podoLniP tlluln.zn" ja| 'hi ul:i.ln.
głębsze niż5-6 mm. odpo\łiednie opraco$anic(ra.
n]) kieszonki piz]uębnej'a nie Zbytagres!'uflyska.
Lingpoddziqsło\Ą} możewrarunkortaćieszcze więk.
szą skutecznośćpo$taizanego leczenia niechinrr.
gicfnego' Natomiast plóby popra\lieńa skuteczno.
ści skalingu poddziąsło\ł€ g oultla\ianiem po.
r'.ierzchrriocz]'szczonegokorzcnia Zc]emEDT:Ąnie
po\'ioĄ się' Nie uzys]Gno ani sąńszego' ani ]ep.
suego gojenia]dcszonki prz}uęblej.16

|eQena periodonto
Dawnaiobecnakoncepc]a ogicznegÓfebranaprzezMar ne o (]999)

G|óWnaprzyczynaI
kameń nafębny G|óWnaprfyczyna:
p|y,tk.
bakt€ r yjna
p|y,tki
Ilość bakteryjnej ptytkibakteryjnej
Jakość
piytkibaktelyjnej
Teorian]€ s pecf]cznej RóWnoWaga jamyustne]
ekosystemu
Dosfc2ętneu5unlę.ie
kamienia P€ r iodontaIdebIidement,któryjestporównywaIny
oo cnrrufgtcznego oczysfczanratany
DośWiadczonyopelatoImożeusunqć Doszczętne
usunięc]e
kamienia
nazębnegonieiest
kamieńnafębnycaIkowicie pierwsroplanowym
radanem eczniczyrn
DośWiadcfonyk|inicysta
możeV!rykryć G1adkapowieŻchnia
koPenianiejestgwarancją
na powierzchni
resztkikamienja korzenia caikowitego
usunięcia
kamienia
nafębne9o

149
 ffi Leczenie
niechirur powtarzane

Końcówki
Ryc..|0.3
ręonychkret do ska
|ingupoddziąslow€ g oj Ryc 10.s Wprowadr+
a- kretyuniweEalnej nieukośnekretydo ke
z ostEarnipo obunro szonkpEyzębnej.Usia
nach(ugóry),b - klety wienie pod kątem
Graceyz onrzem Po 85 95"(prostopadledo
jednejWypuk|ej śronie powierzchnikorzenia).
(u dolu).obie kirety Zeskobywaniefogów
majązaokrąg|one koń' poddżąslov!ryÓz prze.
ce w pEeciwieństwie suwanimkrctykuszYl-

nej.U osób szczegó]nie\^,rażli.iłychmoźnaużyćznie.

crulenia powienchniowegow postaci odpowiednie'
go spmlu. Nal'zędziapowinnybyćostre. o możli\'r'ie
mdych końówkacł\ aby możnaje b1'loswobodnie
.ilpm.Wadziódo glębokichkieszonek (Ryc' 10.5).Ui
mujemy je uchwytem pisarskim w trzy palce,
a cfwalt!'m (pa]ecse'dec^ly) podpieEmy Ękę na
zębachpacjentaByc. 10.6)tubpalcachswejprzecrw.
podpafiej.chodfi ńe Ę,l.
Rvc.1o'4Powiekszenia końcóWek kret Ęonychdo ska|ingu nej Ęki, teżodpowiednio
póuaziąstowegó' postronietewejkirctaGraceyustawionapod ko o zabezpieczeniesię pned ześliz8nięciem ostr€go
katem70"do trzonka,z j€dnyłń (fewnętrznym) brzegemtną. nalżędzia,ale i o konieczność \t}'warciapelĄnej sĘ
c!'n, postroniepraw€j kiretauniwĘBalnaustawonapodkąteń
w więkzości prz}padkó.i,r'
niezbędnej. IGmień pod.
90.dotr,onka'z dwomabrfeqamitnącymi'
&Ęsłow jest z\łykletwar{y i mocno przF!€rty do
zęba.PodparcieĘki umożli\'r'ia teżpra1vidłowe \!y.
Metody usuwania z|ogóW konanie zabie8u pŹez powtarzajqce się zesl.oob]'Wa.
poddziąsłowych (skaling),a nie aywanie ich metodąszar.
nie z,łogó\'r'
pania' Usut\2jąt/|oginailepici/deimo\nae ie ną'.
musi byćpoprze. pier.wz powierzdrri \łEĘowej(po]iczkowej), potem
Usuwanie ztogówpoddziąsło.wych
.wTeszcie z powieEchni stycznych,zmie.
dzone usunięciem ztogów naddziąsłorlych,podczas jęZykowej'
którego nie dochodzido tak znacmej utraty tkane\ niając narzę.]ziarra szczegóhie dogodnedla każdej
jak podczas ska]ingu poddziąslo1vego, gdyżzabieg fazy pracy Przeznaczeniekotejn]'rnnumeńw kiret
przez
nie dotyczycemenfu koneniowego. Zabieg ten zo_ Gmc€y do poszczegó]nychzębów zalecane
stałopisanyw Rozdziale 9. Bnursvoldat?zestarlionow Tabeli 103.
Usuwanie złogówpodtlzĘsłowch przepro\ładza
się kiretami ęcznłni (Ivc. 10'5) o zaokĘglonych
końcach, ale ostrych hfegach. Są to ^ĄVklektety
rmiwenalne (columbia) oraz k €ty specja]lre.na
przyldadGmcey i Mini Gracey (Ryc.104).Nie nale'
ł natolDiaststosotać sieĘów do skaliĘu poddzĘ.
sło\ĄĘgo.
Zabieg moźnarozłożyć na ]ólka posiedzeń,o8xa. M.10.6 Uch\^/ytpisaEki
iczającsię za kazd}m ra'zemdo grupy Gs zębóW nalzędziatrzema pa|cami
z podparciembezpośr€ d nim
Przed zabiegiem wskazane jest przemycie zębów pa|cem
na zębachpacjenta
i dziąsełtamponem unoooĄ\.rn w uo.|zie utlenio.

150
 Leczenie
niechiruroiczne
oowtarzane

Tabe|a10 3 Przeznaczen]e
odpowiednichnumerówkiGt G|a. obecnie przewaźapoglqd,żew leczeniupedodon.
ceydo Posfczegónychfębówjich powieEchniw9Brunsvoda'
tolo8ic r}Tnw więksmścis}tuaqjiklinicmych korzy.
nil re.zne'ja.
\trriei.le sa ndrzed,aiaultradźwjelo\Ąe
ko sk1rtecz ejsze,bezpieczniejszei \Ąygodniejsze]8
12 pnednie
pEednie
B'c.10.10).
34
5-6 pEedn e i pŹedlPonowe ostatnio niektóre firmy wprowadzĘ końcówk do
7-8 t}'ln€(poliakow€i językowe) aparŹtówulhadźwiękołych,k1órc spehiajq m]ę ki.
910 tyne(poliakowe i językowe) rct do ska]in€u poddziąsłowego. są bardro cienkie
11- 12 i),lne(mezialne)
13 14 ty|ne(d}ĄiaIne) i mogąbyć zakończonemałqkieczĘ' Bardzo sku.
teczniei bezboleśnie wgtadząiqporvieEchniekorze.
nia .wgłębokichkieszontachpz]zębnych (Ryc'10'11
i l0'l2)' \^Ąliki badń ostatnich lat wskazujq,żeta
ComZ sze$ze zastosowaniedo usuwania złogów no$a genelacja końcówek r tradzwięko\Ą,}rh jest
nauębnychuańwno nad''jak i poddziąsłowych mąjq w prz}padku poddzĘs.łowego ocąvszczaniakorzeni
apaEty .Lźwiękowe o częstodiwości około5-6 tys.Hz skute(zniejszai bezpieczniejsfariż konwencjona]ne
(Endostar 5, Cavitron, Endosonic 3000)oraz dtra- narzędziaultradźwięko\ve Ta nowage.
i Ęczne.19,20
dŹwięko\łeo częstotlivościod 15 do 50 tys. Hz (Pie. neracjanaTzędziultad.Zwiękoi\ych(s}Śtemymiloo.
zon Maste. 400,Prcphy-Max,Cavi Endo, Amdent), końówe\ końcówki rtęglowe,końcówk Z poky.
o efekcie piezoelekhycznlm lub magnetostrykcyj- ciem diamento$5.rnorau końcówki dla nadrtraż]i.
nj'm (Ryc. 10.?' Końcówki o ńżnych kszta:ltach $ych Ębów) fostala wTtwożoM w u}'rikx potrzeb
/Śkalery do Śl.a]iJlgunaddzĘ.lowegoloraz precrzyi. i .wymogówstawianych narzędziom periodontolo.
ne kiIPh sąbard,/o skuteczne. ie{i ustawi.ię je pra. grcfn],rn.W Tabe|i l0'4 zebrano dane świadczące
Wie róWnolegle do powieżcbni Zęba(naj!'["fejod. o większejskuteczności no!.vegosystemumi]ookoń.
chylone do l5.) i przesuwałagodnJ'mifuchami bez ówek t tradźwiękouych'
u. Ńk.u Podcza\ d-rgan/wibraljp' Z]ogjkamienia .ą Niewielka nieńwnośćpowierzchni (szorstkość)
odr],'\łane od powierzchni zęba,dzięki efel.towi ka" korzeni uz1skiwarra po mikrokońcówkach ultra.
'$'itacji,w czlm pomagawodny aerozol (Ryc. 10.8). dźwięko\łych jest nawet kor4stnie oceliana, gd1z
Ustawieńe pionowekońcówk nażędzi w stosunl$ stwarza lepsze wanxlki przyczepiania się f,bmbla.
do powie.zdmi zębalub i,peŁfenia po\Ą'odujepc stów do powierzchni koŻenia'l0'l8'21tntmdź\'[ięki
wstawaniegłębokch(50-100pm) uszkodzeń(kĘte. usuwająteżskutecaiej bakteńe i endotok],nębak.
ro\a)na powievthni ,?ęba lub ,q pehrieniazarowno teryjnąz powielzdlni korzenia niżnarzędziaĘczne,
jal<
amalgamatowego, i kompoz}.to$'ego Byc. 10.9).
Ska]en d,/więkowe naped/anepowic|r7emnie tq
nniej sl.uteca1eniźr tradŹ\4'iękowe.

ffi"
Ryc 10'7 Wibl.cje końcówki dźwiękowej(okrgne),u|tradźwie Ryc'10'8 Wibracje|iniowefakończenkońcówk u|tradźwięko.
kowE piezodontycznej (|iniowe)
o6f u|tEdźwiękowejmagne wej pierodonty.rnej(32 tys"/sek.).
tostr)lcyjnej(elipsoidalne).

151
 powtarzane
niechirurgiczne
Leczenie

Dzialaniekońcótt€k u|tradźwiękowy.h'a pż].zębie

Dzialanie
antyseptyczne
piynu(wzmocnienie
efektu
l |iniowa- pi€ f oe|ektryc,ne uIvadźwiękóW)
r eliploidalna1 magnetortrykcyjne
torbita|na ] dźWiękow€

Efektkawitacji
Efektwyp|ukujący
spray'u

Ryc.10.9Kraterna powierzchni
szklrwaspowo na przyzębie'
Ry(' 10'10 Ko|zystnedfiaianie końcówek u|tmdŹWiękola/ych
dowanyniepra\^/id|o|Ą},rn
ushwieniemkońcówki
utradŹwiękow€(w9
i sta|ada)'

ułat$iajqczna(zńe prz]'czepianiesię fibroblastówlo zania do leczenia chirurgicznego.Nierzadkojednak

Konvencjonalne nażędzia ultradŹlviękowe oraz pojawiajasię w takich prz1padkachprzecinrskaza.
ęczne sq małosl.utecznew prz]padl..utrudno dG ńa' Możliwość zbadaniai dojściado niedostępnego
stępnych powieŹchni korzeni. Natomiast mi]fi} kostnego ubJtku międzykorzeniowego zapeu,na
końcówki ultradź\łiękowe wóvczas odpolviednizgłębnik- sondaNabeńa' K €.
łatwiejdocierajado ma:lo
h i e j y i . L u I e l r n i e o r 4 s u L r a jp4o .
d o s | ę p n } lm ry Gmceypozwalajądzięki $vej konshukcji rraoczy"
wierzchnrekożenia f mniejsząutratącementu kG szczenie niedostępn}'chzagłębieńna polvierzdni
Źeńo\r€go i z mniejszJm ulazem d],aoko|icznej korpd w ubltkukn.in!,mGyr. 10.5). \ieo(enionp
tkanki łaczneji nabłon1(a'22,23 sąjednak pzede ws4stkim wtźejwspomnianekoń.
obecnośćmałodo.
stępn]'rhmiejsc (głębokie kieszonłiplązębne, ub}t.
cówki Lr]tradźwięłowe do ska]ingupoddzĘsłowego,
ki kostne międzJ'korzeniowe)sfuaza na ogółwska" odpowiednioł}gięte (R]c. 10.11i 10.12)'
oceniającracjonalność uż]Ciaomawianychnalzę.
d-/ipPńodon|ologj.zny( h nie spo\óbpominątIjż].
Tabe|a10'4 Kożyś.] U|tradźWiękowego poddfiądo. czFl ut.aty tkanek zęba podczas skaliĘu' Ta
ska|]ngu
WegoGfcfegó|nieno!Ąymikońcówkami)
nadmiefirautralJ'./t /PgdlrLiP cemPnlukor7Pnio\łc.
go, stałasię powodcmwpmwadzeniaplzez smaita
i] Bardziejskutecznedziałanie (wibracje,
kawitacja,
fe. i \\sp.w 1990I'la pojęciaPeriaLontłIdebridementja.
nomenakustyczny). ko bardziejadelolatnegopodejścia w teEpii zapaleń
N Lepszeoe)Azeanietrudnodostępnychmiejsc (g|ę. prrrr"zĘbia'
z badań cj'torłanJ'ch przef tr,Ialinellolo
boke kieszonk]' furkacje kożeni'pżest2enie mię ul.nika, żenowe końcówki ultradńlriękowedo ska.
dzrzębowe).
E|iminacja bakteńi,
złogóWkam'enia i endotokyn
z zachowaniem cementu i zębiny'
l\/oż|iwośćg|adzenia i po|erowania korzeni(suńa.
crn0.
r Dzia|anie \,lyp|ukujqcei dezynfekujqce.
Zabiegłah/.r'iejszy
d|aoperatora (dostep,ak}^'acja'
Widoczność).
, zabiegprzyjemniejszy dla pacjenta(mniejtraumaty-
zująry,dobEe znoszony).
Ryc.10.r1KońcóWku|tradźwiękową piefodontycfne ś.|owe
! oszczędność czasu(20 50%kótszy). do skajngupoddziqs|oweqo W g|ębokichkieszonkachprz}zęb
nychiW ubr,ikach (EMs)'
konnychmiędf}uębo\Ąych

152
 powtarzane
niechirurgiczne
Leczenie fi

1I \
I r frLfrlilr
/\(

il
rn dL ilil"Ł
Ryc.10.12 KońórĄłi ulvadźWiękowe,piezodonty@ne,sta|owedo ska.
linqu poddziąs|owego:a - W giębokich,a|edonępnychkeszonka(h p|zy.
fębnych (€dna prosta i dwie |ekkoWyqięte),b - W g|ębokich'ma|o do-
stępnychkie'onkach i ub}tkachkostnychmiędf}łorzeniowych;stalowe
H4L i H4R oraz pokMe nasypemdiamentov!ryrn (H2Li HzR) (sate|e€)'

lingu poddziąsłowego powodująki]ka mzy nniejszą bieg w glębokichkesmnkach pfyĘbnych kielicha.

uhatę cemenfu korzeniowegoniż końówki ęczne
i kamierriediamelto\ae.Racjona]ność zastosorłana
narzędfi
ultrad^'r'ięko\Ą,ycłt peńodontologicznych
$yni}a nie tylko z ułcia odpowie.]niegoasortlTnen.
tu naĘędzi, a]e i korzJstania z odpowiednichpara.
metńw tecbnicznychapaĘfury10,2425,26 Paranelry
tedniczne .\"r'prz}.padku nalzędzi ulfuadźwięko.
\łych,które r€gulują utratętkanek to:
l kąt przystawieniakońcó.inIkido powieEchni zęba
(0-1s),
l bocznynacisŁ który zaleĘ od wibmcji końcówki
(około0'5N),
l siła uderzenia zależnaod regulacji mocy która
powiru byc nisLa.a nąjwżejpre(ięlni,''
Zacholłanierych parametróv zmniejsuaistotnie
utŹtę t\łardychtkanek zębai uszkodzeniaokolicz.
nych tkanek miękkich pŹ],zębia'13
Wgład7elrie oczJszeonych powierzdrni korzeni
ząbćlw(palisW) zostdo opisaneprzy skalingunad.
Jest ono ńwnież bafiLo istotne po ska.
dziąsło\ĄT'n'
tin8upoddfĘsto\łym' Ttudnojednak.\ł}'konać ten za.
mi i szczote(zkami'Do urgtadfania korzerriw głębo
kich kiegonkach przpęhych najlepiej nadąjąśę
ręcznekirely Graceyspeqia]necienkie kamienie dia.
mmtoł€, pi]niczki\Ąol|ramowe orazgła.Ll,ikinylonc
\aei &ewniarrekątnicyPmfin' ulhadźwięko1-\,e koń.
ówki z pokryciem diameltto\ĄYmoraz końcó\Ą&i ę
glowe.r Piaskormnienie nadajeśędo $y8ładzania
korzeni w kieszonkachpEpębtrych'
Zestawionew Tabeli 10.5metol \ĄYgładzania ko.
źeni nie mtrsząbyć ściśle związanez narzędfiem.
I(tór}m llykonrlEno skaling podtlziąsłowy. Po ska-
liĘu \aykonan}mkireĘ ęczną miweIsalrrą do rly.
8ladzeniakoreń mogąb]ćtez uż}tekońówk u]tra.
dźwiękouez polqyciem diamento$Ttnlub wę8lowe'
omó\'r'io[e po\ałzejopmcollanie korzćń Ębó.iv
w ramach leczenia podstawowegochońb przyĘbia
ńe pozwalajednak na całkowiteusrmięciebakeń
i ich tokE,! z powierzchaikorf,eń' Jest to \Ąłaściwie
(wg Kiesera) redukja 'lĘt(]znej masy'' patogen.
nych dmbnoustojó\,\rZ pozostałFnimusi sobie ra-
dzićgospodan.l

Tabe|a10.5 Nażęd,iaprze,naaone do \tyg|adzaniakoEeni zębów po ska|ingupoddziqs|ovvyrn

W q|ębokchk€śzonkachpEyzębnych'

kiretąuniwersalną
RęCzną lęcznąkiletąGńcey|ubspecja|nym |Gmieniem diamentowym
|t]bkońcówkamikqtnicyPlofin(pi|ni.zki
wolframowe,g|adziki
nylonowe lubdrcwniane)

153
 Leczenieniechiruroiczne
Dowtarzane

I,eczenieniechirurgrcznelapaleń przpębia Zgłę'

bokimi kieszonkami (bmk \t'skazańlub zgod}'pa.
Po skalingu poddziąsłort1mmożeteżpowstaćnad. cjenta na leczenie chiturgiczne)jest z\,vlklemniej
$Tażliw'ość szJ'jekkoŹeni i zębóu:zastosowaniela. skuteczne niż leczenie chir.urgiczne'Możeb]ć też
kieńlv fluolkow1.chlub/i chlorhek]d].now..Vch(sil. pż](z}ną powi]dań l.Ypostaci Zaostrzeństanu Za.
ne i tllt'ałe dfiałanie bakteńobójcze) pozwa]ana pa]nego,a na\łetrcpni przlzębnlch.
bezbolesn]'pnebieśgojeniapo zabie8u. W plzwa.lku mpni pn}zębn!ch konieczne jest
Podcfas usuwania ułogó$lZ\Ą,łaszcfa poddziąsło. wkrocrenic do jamy ropnia w celu odbaftzeniago.
lr:rch.nie da się uniknąćzranienia ścianykeszon]<i oh\arcia ropnia możnadokonaćpzez kieszonkę'
i krrtawienia' Niekied3l gdy dziąsłojest bardzo rof. W pżlpadku głębsfejloka]izacjiropnia nalezyotlvc
pulchrrionei sihie knrari, a złogisą obfite, usuła rz]ć go cięciem poziom]m ]ub piono.W}łn'cięcie
się t'lko ich częśćnaddziąsło$ąpozosta$iającrc. pionowepowinnobyćpfeprowadzone nie bliżcjniż
sztę na następneposieibenie. Należyteżpamiętać, 4 mm od brzegudziasła(cięcie.,dziurkiod guzika',)'
ż"u.uuanierlogrjrnarebn)l h moie'\\t\old.pn"i aby zapobiecttómemu {yt$'orzeniu się obnazenra
ściorłqbal.1eńemię' Fak1 ten zmusza do plDfilak. korzenia.
ł'cznego zastoso\Ą'ania,w uzasa.lrrionycl plf}pad. Ropień po ohłaiciu prfez cięcie czy pżef kie.
kach. sulfonamidów ]ubanl,tioB.kó$: szonkę powinien być \Ą]'skobany odpowiedniąły.
Podczas dokładnego usulvania złogólv nazęb. żeczką' Ropnie piflzębne najlepiej otwierać
nJlh l.]h\omożn.l\n].Ą. ub}|kjsĘ'/ne ipn\. !1' fniecfuleniu powieżchnio\t.Ym(lignokaina
dziąsłowe'a szczególnie ub].tki pńchnicowe ce. t'.praiu' Bardrodoble r'arun]<il' 8ojenju sięrop.
mentu korzenio$ego oraz nieprawidłowościni prz]zębnJ.ch osiągasię pŹef stosowadiedojamy
w oblębie $]'pełnień i uzupcłnień protetj(zn}.ch' ropńa - po jej \t'J*skrcbaniu prepalatu Apcmyl
Korckta lub iclr rł1triana \ĄŹrunkujegojenie się !1,spłaszczonychstożkach(czopkach)' Działajaone
dziąsłai umoż]i\łiaosiągnięciet.wa\ah !'']'Ilikó$ odkażajaco.StożkiNeocones za\Ą'ielajqanĘóiot!"ki
leczenia'Procesu zatrz]mywaniasię lesztek po. (po]im},ks}Trę B. tjTotryqnę i neomycJ'Ię) oraz
karmowych nie uda się zlikvidollać bez odtwone. śrcdekznieczuldący \Ąlskazanesą szczególnie
nia możlill'ie prawidłorrych punktów stJ'cznych \r głębokich kieszonkach z komponentq lopnq
i \ł]'€]iminoltania ulazu korony czy w14ełnienia i w rcpniach pżyfębn!'ch.
lub plzęsła mostu na bneżne pn]zębie' Nawis!' Sl1rtecznąmetodąw leczeniuna!\'roto\ł.\'ch ropni
poddziąsłowe$]pełnień najlepiej usunaćmal}ni pl4'fębia okauałasię ieżjonoforezacJ,Tkowa(anodo.
pilni./I€ m i didm.nIos\m;lub\oIfr.lmo\\mi./a. ra) z zastosowanicm1-2%ZnSOaInb2-5%ZttCI2.
kładanymina specjalnąkątnicę (I,rophinDirect,iD.
nal Slsteln) (patrzRozdziai9).
Uzupełnieniem usuwania złogów nazębnych' W pŻypadkach faawansowanych zapa|eń prz},zębia,
szczególnie poddziqsło\\,]'ch'jest miejscowa che. ze znacznqutratą podparcia ko(nego,po ska|ingu
mroterapra. poddziąsłowym możedojść doWzmożonej ruChomo.
Niepmwidło\t'o pveprcwadzony poddziqsłowY ści zębóWutrudniajqce] korzystaniefuzębieniŹi (|Ub)
skalingmożebyćprzycz]nąnastępujqq''chpo\\,ikłń: hamujqcej procesy gojenia'W przypadku unierucho
szorstkość po\\'ievchni zębólr,w prz].padkunie. mjenia takichzębóWnalefyteżsprawdzić, czyniedo.
$']konania polerc\Ąania, szłodo powstania WęztóW urazowych'
nad\r'raż1i\'ośćsz],jeki korzeni zębórvrv prz1pad.
ku niefabezpieczenia skalo$an1ch powiĆŹchni
lakiercm fluolko\Ą:,m]ub ctilolhcks]dlro\r1n, PŹy ocenie ruchomościzębó$ ze znaczn4utraĘ
utrata pŹ}'cfepu łącznotkanko$€go (nawet .lo podpalciakostnegow pzebiegu zapaleniaprz5'zębia
5,5 mm) i obnażeniesz}'jekzębów prfy stosowa. i podejmo\tEniudeq'zji co do możLiwości pozosta\t'ie.
niu niert.laściłych rrarzędzii ruchó!!: nialub ' PloNoćLi u)u] eria reba'na]"Ą kicror'u.się:

154
 Leczenie powtarzane
niechirurgiczne I

$ stopniemrrrzchwianiazĘba(rozchwianie3 stopną Ustalenie \askazańdo usunięcia zębaw przebie'

a nauet 2 stopniapr4 niesprzyjaj4clthuarunkach
l.linien1ch. takirh iak stan miafgi. nawmcąiące
ropnie przyzębnelub wierzchołkowe, podejżenie
zakazeniaogni:kouego,u5bwieniezębastanowĘ.
c€ przeszkodęw leczeniupmtet/czn}m),
B stopniem utraty podparciakostnego,
a możliwościami technicun]'rnidotycząc}Tniodpo.
wiedniej metodyrmienchomieńa zębai (lub)zo.
pemwaniaubltku kostnego.
8u /apa]Pnidprz5zębiapowirrnoopiPrać5ię nd
trzech wspomnianych zalec€niach' gdyżniekedy
anaczniemzchwianezębyw stanie zaoshzonegoza.
palenia usta]ąiąsię po ustą)ieniu stanu zapa]nego.
Wspć'l(zesnemoźLilości leczeniadotycząceodpc
wiednich metodunieruchomieniazębówi regenera.
cji tkanek pE]zębia pozwa]ająffl znaczneposzerz,e.
nie wskazańdo ut.Z]mania rczchwianychzębó.W

1. Kieser,J.B..Nonsurgical periodontal therapy.Pro- 12'chjew s'Yl et a|':fusessement o{u|trasonic debń-

ceedings of the 1śWorkhop on Periodonto|ogy. dement of calculus associatedperiodontally
N.P Lang,Th. Karring.Quintessence PublCo Ltd - invo|V€ drootsuńacesbythe |imu|us amoebogte
London1994. |ysateassay.Jourclin Periodont1991:18:240.2Ą4.
2. Hall,WB.:Podejmowanie Decyzji w Periodontologii.]3' Rabbani, G'N4',fuh, M., caffessąR.G.:Theeffecti
D.W PublCoSrcrecin1996. Venessof subgingiva| Śca|ingand root p|anning
3. Aleo,J.J.etal.rThepresence andbiologicactivity of in calculusremoval.Jour ot Periodoni1981;52:
cementumboundendotoxin, Jour of Peńodonto| 119-123.
1974;451612-$75. 14'sma|t GJ. et a|.:Theassesseńentof uhrasonicroot
4. Fine,D.H.et al.rPreliminary (haractesationof ma- suńace debńdementby deteminationof residua|
terial elutedoJ rootr of periodontally diseased endotoxjn |eł€ls'J c|inPeńodonto|1990;17:174-178,
teeth.JourPeriodont Res1980J5:1019. 15' futon,KA', Keś€rJ.B.,Bakel,R':Theremova| of root
5. Moore,1.,Wilson,M.,Kieser, J.B.:The distribution of suńacedepoŚits'Jouroin Peńodont1985i1z:1 41-142.
bacterial lipopolisacha de (endotoxin) in relationto 16'Blom|óf, L eta|':Ac|inica|study of rootsuńacecon.
periodonta||y invo|ved root5uńaces. Jourc|inPeńo. ditioningWith anEDTAGe|'|.Nonsurgica| peńodon-
dontol1986;1 3:748-751. tal treatment.The Int Jour of Periodontand
6. Hughes, EJ.,Smales, F.C.r
Thedistribution andquan- Restorat Dent2000;20.6:561 565.
tificationof cementum boundlipopolisacharide on 17.Brunsvold, M.A.:NonsurgicalPeriodontal Thera pyin
peńodontal|y diseased rootsuńaceso,fhuńan te. PeriodontalTherapy.M. Nevins,.J.T.Mellonig.
eth.ArchOralBiol1990;35:29F299. Quintessence PublCo Chicago1998.
7. Nyman,S.etal.:Theroleo{,,diseased" rootcemen' 18.ScotLJ.B. et al.:lmproved efficacyofcalculus remo-
tumtor healing followingtreatment of periodontal val in turcations usingultrasonic diamond-coated
disease. Jourof Periodont Res1986;21 : 496-503. inserts.Int Jour o'f Periodontoland Rest Dent
8. Sherman, PR.etal.:Theeffectiveness ofsubgingival 1999:19,4.351-361.
scalingandrootplanning. l. Clinical
detection of re- 19.sugaya, T',Kawanańi,M', Kato,H.:Accessibi|ity of
sidua|ca|cu|us' Jourof Peńodont 1990;6.]:38. an ultrasonic furcationtip to furcationareasof
9. sherman, PR.etal.:Theeffectiveness otsubgingival mandibuiar fiśtand secondmo|ars. Jour of |AP
scalingandrootplanning. ll. Clinicalresponses rela- 2002:4,4:132 137.
tedto residualcalculus. Jourof Periodont. 1990;61: 20.Sugaya, T, Kawanami, M.,Kato,H.:Effectrofdebri-
9-15. dementWithultrason icfurcation
tip in d€ g ree l|,fur-
'10.Marinello, C.P:Ultraschallin derZahnmedirin. Klini- cationinvolvement of mandibular molars.lour oJ
scheAnwendungin der Parodontologie. Zentrum IAP2002;4,41138-142.
fur zahnm€ d izinderUniveritet Base|1999. 21' Poison, A'M', Hanes,Ph.J.: Therootsuńaceandpe-
11.McNabb,H.,Mombelli, A., Lang,N.P:Supragingival riodontalregeneration. In: Periodontal Regenera-
deaning 3 times a \,l/eeŁJour of c|in Penodont tion. CurrentStatusand Directions. Quintessence
1992;19|3Ę-356 ' Publishing Co Chicago1994:21 40.

155
 Leczenie
chirurgiczne
reparacyine
(resekcyine)
JadwigaBanach
Wprowadzenie
Kiretaż
opera(japłatowa
zabjegdowierfchołkowego
przesunięCia
plata:metodaNabersa
Gingiwekomia
Osteoplastyka
lJl p:ri olr-rracize il Ie

Decydując]'mharun]<iemptf yst ienia do rcalizacji Ten

ostatni parameta anatomiczny ma L,tr.{rrnne
zaplaaowanejfazy chiruĘicznej (korekq'jnej) jest znaczenieprzy
\']'bone chirurgicznegopon]Ąvanra
otena stanu hjgieny jamy ustnej i sta]Źń pacjenta recesji
dziqsła'
!r celll jej .Iługotrwałego
uhf}mania (\Ąskaźnikpł}t. GeneIa]nie możnapŹiaq iż pacjent utŹ],rnu.
ki bake4jnej w pEestueniach międf]'fębołych
Jqcy Jamę ustną i! czystości,z doblą reakcjq tka.
API < 15% lub rvskaźnikp|.tki bakeryjnej P]'I' nek pPr/ębid
nd Icrapie\Ąs|ępna. u ktoregow1.
< 0,45)'Niespełjfeniewpehi teśow]moguw lecze. stępuja
$skazania do chiruIgicznej odbudoĄ
niu chońb pr4zębia możezmienićkierunek planG prz],zębia,
a nieistotne sa \Ą,zględyesteĄ(Zllc, mo.
wego postępo\łaniaterapeuFcznego' Zasadniczo żemieć
\Ą,]do[anyzabieśchiruIgiczn],]Natomiast
istniejąd$a roz\,viaza[ia: atbozabiegchinrgicfny al. u paclentólvz dobrąhigienąjamv
ustnejomz .lo.
bo no\'1a].zd]re |{'c7cnie
/aLhot\a\',7e'po|psJjąl P n.1 brą lub nieco gorszq reakcjq przyzębia na
co kilkumiesĘczn1tnopraco\tyvaniukoŹeni zębó\,' wstępne. leczenie
u których stwieldfa się wskazania do Za.
ltzw.IlBctk]niaLlperiodonlĄldet)ńr]ement), biegu chirulgicznego, a t'lażnesą dla nich \ĄŁględy
Wskazującpacjcnto\Ą,i na konieczność $']''(onanra esteo.cfne, nalezy ogranicz}ćsię do popra*y
f abieguchirullicznego w prZedliĘ o.lcinl{uszczęki, ut.Z]mana
stanu prz}zębia popMez częste op.a.
olbŹJmią ro1ęodśĘ\\'ają względyestetyczne'Jeśli con,]wanrekożeni Zębó\ czyli po'n,tarzane
efe}t telapeut],cznyzabiegub]''łby lecze.
zado\Ąal4qc]'] ale nie niechirurgiczne.
spo('odo\Ą,ałby po$,stanie defeku kosmel]unego Ident!.cznysposób postępowanianależy zapm.
(na prz]'kładnawet minima1ne obnaźenier<orzenr pono!\'ac
pacJentom dobrze reaglj4q.rn na ]ecze.
zęl]ól), o $]'doŹe metodyleczeniawinien zadecydo. nie
wstępne'lecz r\tiążnie poprawiaj4q,chslvejhi-
!.|aĆpacjent,a nie lekalu'l gieny uzębienia i prz1zębiaoraz pacjentom
o \ĄVboPemied/\ rabiegiemrhirurgil,,nJm hĘienq jamy ze Złą
ustnej i fĘ rcakcją tkanek prz]'fęDla
a powtarzanymleczeniem zachoł'a\Ą7czJm \Ą,posta. na telapię lvstępną.
ci vrielokrotnego opraco\t}-V\'ania koveni zęoow Jeślizaśze1l,skazańogólnych (słabokontrolowa.
deq'duj4 trzy cf],'r]niki: na cukruyca.inrre clrorobyogó]noustrcjo\łe)Ntnre.
ocenahigieny jamy ustnej, ją przeci\Ąwskazaniado !rykooania zabie$t
rcakcjatkanek na teEpię $'stępną(sł.rli?g+ roo' chrrul.
8lcznegow obrębieprzpębia, wówczas pacjent po'
paim4),
winien zgtaszaćsię możliwie często ilo gabinefu
wEiunlo anatomicznedol],.czqce szerckości sheĄ' stomatologicznegocelem r1.kon1,waniaoilpowie-
dfĘsłapr4'czepionegoi stanu brodallek W prze. dnich
zabiegów podtrz}'rnującychi kontrolqiqq,.ch
sbzeniach międ4'zębo$1(h' hj€ienę jamy ustnej'

157
 chiru
iS Leczenie (resekcyjne)
reparacyjne

Celem zabiegów chinrgicarych w leczeniu cho.

ńb przpębia jest: obecniekiretaźrozumianyje't jakozabieg,kióry po|+
t eliminacja stanu zapa]negopoprzezrcdukqjęg]ę ga na usunięCiupatologianie zmienionego nablonka
bokościkieszonek prz1zębnych,czyli metody rc. wewnętlznejściany kieszonki prz}zębnej'
resztek ka.
sekryjne, bakeńamioraz
mieniai zasied|onego endotoksyną Ce.
inshmentalnego oczy. mentukożeniowego (RyC'
i tkankiziarninowej 11']).
hstlvorzenie możlliwości
korzeni zębówpo ic1lopera.
szczaniaporł,'lerzchni
cyjrytn odsłonięciu'
il prz}ĄtTócenienajbadf'iej fizjologicaregokonturu ! xnnr'łż ZA]IIKNIĘTY Kiretaż klas5.czny
dzĘsła,lqrostków zębodołorlychi pnedsionka zalr <ięw jest stosouany w kieszonkach przyZęb.
nyrb. nairzęśrie! do $4 nrm 8lebokoś( i' gdfiemoi.
lamy usmej,oraz
I dopm\ładzeniedo odtworzenialub powstaniano ]iua jest ,'rraślepo''penetraĆjanarzędziado doa ki€.
wegoprzycueputącznotkankowego, a najlepiejdo szonki i pIofesjona]neopracowaniekorzenia zęba.
regeneracjitkanek prz}uębia(ozębnej,cemenfu' zabĘ pneprowadzasię z użyciemkirety uruwejsal'
tkanki kostnej). nej i Gmceyw znieczuteńu w obĘbie Ł6 zębów po
upne<lrriollykonarym usunięciuzłogóvnad.i pod.
Kiretaż dziqslowch' Kiretaz po stronie mezja|nej$rmaga
uż],ciakir€ty Gracey11_12'natomiastpo sbo e dy.
zabieg kiretażu\4plo.iła.]zonyw leczeniukieszonek stalnej zębaki.ety 13-14.CzJnnościzabiegowew ki.
pnez Riggsa w 1867 mku polegałna Wskrcbaniu retazu zamknięBm na]ezymzpoczqćod oczyszcze.
(v'Tłyżeczkovfaniu) ziaminy ze śĆiani dna kieszo. nia lopraeorraruar.ementu koEeniowPgo z jcgo
nek. W]'nikem tego zabiegub!'lo bliznowateobkur' uszkodmnej powierzchni oraz z bakteń, a głó\łnie
cfenie się l.jeszonek których wnętźe od brfegtl z luźno/wiq/anei/ nim endotoks\m]' pofostawiaia(
dziąsłaażdo jej dna pokrlte b}lłonabłonkiem. powierzchnięcemenfu gładĘ' Po przepłukaniu kie.
Nieco odmierrnątechnikę przeplowadzenraza. szonl<iroztworemsoli fizjologicznej,tępo zakońcfG
bie8u w drugiej połowie)c( wieku podati Kostlan ną igłqz otilorami bocznFni, usu\tasię takżekiretą
i Śkach ścinaj4cpodczaszabiegu,dodatkowo'wo]ny Gracey zmieniony zapa]nienabłonek\łewnętfznej
brzegdziąsła'Wykonująck €taż ze ścięciem briegu ścianykieszonki prz:'zębnejoraz ziaminę u jej dna,
dziasła,należynajpieM dokorraćścięcia,a dopiero odraniając dzĘsłood shony zełt'nętzlrejpalcem
poiniej Śkrcbania kie.Zonli' 7 ich obsenl€cji \ł'ni. wskazujqc]mlewejĘk| Zapobiegasię w teIrsposót)
kalo,iŹlen sposobzabiegu prĄ e\.niasiędolmniel. uszkodzeniudzią5ładegoprzebicie).Po tych czrTno.
szeniagłębokości porłstałejpo zabiegu,,nowej,'kie. ściachponownieprzepłul..uje się kieszonkęprązęt>
szonki (oŃźnienie W"stania nabłonka). ną i delikatn3'rnuciskiem palcem na płatdziąsłaad'
aptujemygo do \łlTostkazębodołowego i zębówNie.
kiedy pole pooperacyjneodraniamy opatrunkiem
. hirurgic?n],m Rlu Peńpa(lub sPp|opa.' klor,r'usu.
\łasię po 7 dniach' Po zabiegu,w \łaflnlGch domo.
!!ych \łskazan€ jest ph*anie jamy ustnej chlolhe.
ksyd}nqd\ta razy dziemie po jednej minucle.
KiIEtażzarnknięty możebyć ponadto uskazany
u pacjentówjako !\stępnyzabiegeliminujacy zapa.
lenie pved innvrni procedurami Lhirurgjrznmi
prz}zębnychlub ja.
Ryc.11'1Zasięgkr+ shiaq.rni etiminacji kieszonek
(bia|a ko jed}'nyzabiegu pacjentówz chorobamiogólnou.
tażudfią!io''{'Pgo
śrzałka) pod
i ki|etażu
strojow5'ni, które są pizeciw\łskazafuemdo bal.
dziej dosuczętnychzabiegó.woperacyjnych.

158
 Leczeniechirurgiczne (resekcyjne)
reparacy.jne i{'ii

zafi <niętj'm.NajpienĄ'należłopraclwaćścianęwe.
wnętŹnąpłata,usrlnąćziaminęz .Inakieszonki,a na.
stępniepzystąpićdo kh.eto\łaniapowierzchnikorze.
ni, które naleĄ7pozostawićgła.lkie,v!5polerowane'
Po pr/epfu].aniumiei\La fabie8u rane naleĄ ze.4.
w przeshueliach międzpębonych pmsĄłn szwem
,Ą t. Ry...]1'2 KońcóWka
pętlo\ł]'m'w prz]'padkach,kiedy opatmneknie jest
nazęd,ia u|tradźwi*G konieeny (dobrepźyleganieplatów) należyzalecić
\\--d & Wegodo kireiażu za. pful..nie jamy u.rnej r h]orheksydyrrq'
aby raly ńe
narażaćna urazymec}Enione, z.lłiłale z oczłszn,ł
ńem zęMw Szty usuua sĘ po siedmiu dniach.

Kir€taż jest tałżeczęsto.\łykon}vanypodczaswi. Operacia platowa

ąIt w fazie utrz}Tnującejjako metodazabieguelimi.
nującegostan zapalny w pojed}'nczychmiejscach
!. prJ7ębiu.W]dórv.h upnpdnio$1konanoinn) zJ.
bieg chjfurgicżnyledul.ujacykieszonti prz]'zębne.
\'Ą'\,T
kiPm ka,dcgo dok]adlegowyłyzeolowania
keszonłi jest jej bliznor,'ateobkur.tzenie.a t.1msa.
mlan, niekiedy njewielkiegostopnia obnarenieko-
Izeni zębówo ĘTnfakciepacjentjeszczeplfed zabie.
giem winien być bezwz8lędniepowiadomionyPoza
kiretami Ęczn].ni, zabiegkiretażumohla y,ykonać
przy uzyciunarzędziulhadźwięko\Ą5'ch, ze speqjaln]"
mi końcówkami zakończon]anil<tĘ (Ryc-11'2).
[lj runrr'łż oTt\'AI{Tt. Zapmponowana przez
Kirldanda metoda kiretażuotwartegojest wskaza.
na przy kieszon]€ch prz1zębnych,których głębo.
kośćplżekracza6 mm'
w takic.hprzwadkacĘ nie IIĘiqcpe\a,ności co do
profesiond]ne8o$?!.J?zańa pońeEchni korenia
zęba (pozostawienieobumarłegocemmtu i emoz.
nośćdo]dadnego\Ą}'polerortania powierz<łrni kove.
nia)' powir'nosĘ' talge \Ą'anieczuleniu,odchy]aćm.
spatoremblzeg dzią9apo upnednim przecięciubro
dawek mięfuzęboltych' KoĘnośćcz]amości w tlrn
Ępie zabiegu jest odwrotna, aniżeli w kiretażu
otwańegopofwa|a
Zabiegkiretażu nasfybkiegojenie
5ięranypozabiegowej,pŻy minima|nym dyskomfol
cieorazminjma pozabiegowej
|nejresorpcji pozwa|ajq-
cejzachowaćoptimum estetyki
i minimaIne
obnażenie
cementu,
Operacjaplatowajest zabiegiemchinrrgiczrym po.
zwalajqc}m,po odpreparowaniutrńata'na uwidocz.
nienie tkan}i kosttrej olaz utwoŹenie dostępu do
kościi porvienchni korzeni zębów pofbawionyc.Ir
pok_ycia kostnego wskutek pmcesu zapalnegoto.
czqcegosię w obĘbie tkanek prz1zębia.Wskaza.
ńem do tegotJpu zabiegujest obecność tz\^r
kieszo.
nPk LosIn\Lh pod,?ębodolowyJ| po$5ldb( h $ w},11i.
ku pionowego t}!u rcsorpcji kościllymstka zębodo.
lowegoszcfęki i'.lubżuch\ły
Płat od stmny pŹedsionkowej i językowej (pod"
niebiennej) 4oże być płatempehej 8rubości(ślu.
ló\kot\o.o].ostno!Ą\) (Ryt. 1|'3a) lub czę.rio!\ei
grubości tzvr płatrozszczepiony(śluzówko\'!y) (Ryc.
ll '5b).IGżdy płat utworzony jest przez trzy cręcra:
je.lno poziome i dlla - boczne' Iekko skośne'aby
podstalvapłatabyłanieco szeNza d],alepszegojego
ukr'lvienia.
Wskazaniemdo zastoso\aania płatapdlrej 8lubości
jest opelŹcja plato\ławg ciesą'ńskiego, \Ą'idnana,
Neumanna.od rcku 1914,kiedy to Cieszyński dał
\Ą:laściwe podsta\'vytemu zabiegowi,a w 1918r Wd.
mana i w 1920r Neumalrr podali podobnysposób
operowa]ia tz\{ wówczas ropotoku zębodołowego,
.\Ą,prowadzono szeteg zmian doĘIczqcychpostępo.
wania z bEegiem kości\ły.ostka zębodołolrego
i dzĘsłem(zaniechanieosteoplaswkii osteokomii
olaz skńcenia płatadzĘsłowego).opencja płato.
\\Źje\l metodqz uyóoru pny g|ęboki(hkies/on.
kach pŹ}uębnych podzębodołowychbędących1\,y.
nikiem pionowego ĘDu ub]tków kostnych
i w uszkodzeniach\nrobĘbie flrkacji koneni zębó\{

159
 (resekcyjne)
! Leczeniechiru icznereparacY.ine

Piat
Ryc.11.3a Ryc.11.3b.Plat

nejqrubości'

ar-T
"\r',\.^
Ry.. 1t .4 MieJs.aPla_ Rvc'11.5Z€ p onowa'
aT-T
i

nabłonka\łTazz l'jeszonką prz]zębną.zmod}.fiko.

Technika zabiegupolegana rlykonaniu od strony jest Wkotfysry.
$zdłuż Wanaoperacja płatowaWidmaIń
DEedsionko\Ąeji języko.ivejcięciapoziomego mate ału
dziąsłowego i dwu Ćięć bocznych pionowch wana w przypadkach vprcwadzania
brzegu
(policzkowej)od !.,ĄZ(7epo!,ego lub błonM h( ZeniupionowyLhub!'1.
sięgĄących po stmnie Walgo\,{ej
Lorłko.ri metodąste' 'wancjre8eneralii lkanpk'
tń"u a"'ą.t" do granicy śluńwkowodziąs.łowej.
pve.
cię( id piono\e ndlc,] poprowadzi(tal. abynie
przez Zabieg dowierzcholkowego
chodzib pEez brodau'ki międĄzębo$e omz
korzenia zęba(Ryc.11.4)' przesunięciaplata:
największą\łTpukłość
Piat śluzó\,rkowo.okostno\ły pełne.iglubościod. metodaNabersa
oreDarowujesię na tępo od bEegu kościw}rostka pnesunięcia plata
W ten sposób odstaniasię kość stwa. operaqja dowierzclrołkowego
zebodołowego'
jest najczęściejstosowan3rnzabiegiem chirurgicz'
rząiącdogodnydostępdo ńej i pońerzchni korzeni pnlzębne slęgąące
kile. nrłrr,eliminująq,rn kieszonki
zębóvrW następnejfafie zabieguWkonuje się Metodę tę wpm\ła.
ganicy dfĘsło\łGśluzówko1łej'
taż kieszonek kosmych z Wgładzeniem ostrych r stosolva.
ki. dziłNabers w 19# rol:u' obecnie zrrane
brzegówkościoraz polerowaniemkorzeni zębów polegajqcena do'
fi. ne są ńżne waianry tej metody
r€tą Gracey'Ranę przepluk je się mztworem soli plala rozszczepione_
zjologicznej,a plat śluzówkowo{kostno\ay reponu- wierdtotlow)m pflesunietiu
(metodaNabeńa) lub plata ślu.
je się do pien'ohP8o polożerua i umorottl]e szua. so (śluzówkoilego)
iówkowo'okosmowego(mod}fikacjaTńedmana)'
mi pętJowrm!międtwebo\''milR\i ' | 1'5)'
Do\łjerzchołkolveprzesunięcie plata mzs.lcze.
W zmod1fikowanejoperacji płatowejWidmaną
pońepdrtti pionegopolegana utwoneniu płataroz\'r'arst\rcne.
którcj celem jest uz}skaniedostępudo
go poppc/ $\konanie(ięLiapolome8o\Ąe!Ąłrelrz.
korzeni i tylko do grzbietowe.iczęścikości\lTmstka /ębodo|o\Ąego po
.llykonujesię poziome cięcie skośne nie skosnjPdo gpbietu W\'roŚl|.a
zębodołowego, oddzielajqce.
dzią. obu stonach uTTostkazębodotowego,
wertaętrzneokoło0'5'1 Inm od szczltu bpe8u
Eo na ostro za pomocąskalpela dfiąsłood okostnej
słatworząctakżepłatśtuzówkowo.okostnowcię. i dwu cięćboczn}.ch
i kościwvrostkazębodołowego
cie to pozwala na usunięcie zmienionego zapalnie

160
 Leczenie
chirurgiczne (resekcyjne)
reparacyjne

b Raspatorernna tępo odwarst$iasię płatpetnejgru.

bości t(lurrjukol'ookos|no$' Ndq|ę|nje U\uwasie
ewentualniezłogi,kircfuje się Ziaminęz prfestlzeni
międzylębo\wch,$1'gładzabMegi kostne w]'Tostka
zębodołowe8o, polerujesię powieEchnie korzenrzę.
bólv i kirctą opEco.Wujesię weł,Irętrznąpowieźch.
nię dziąstabfzeznego'Ranę pnepłukujesię po kaf.
dejz Wmienionych cz],nności mzt\torcm soli fizjolo.
Ryc.11.5 ZabiegdowierzĆho|kowego pEesunię.ia p|atameto gicznej'Płatlokalizujesię na nysokościbŹegu kości
dą Nabelsa.a- ciędapoziomew€ l vnętEne skośn€b-' oddfi+
ony piat śjuzówkowy.
c- zleperowanyplat ś|uzówko\Ąy 1 2 mm ulmstka zębodolowegoprzJ,'hviedzającgo sz$'em
pon]żejbŻegukostnego' ciąglym pęt]o\ł}.m. Ranę zabezpiega się opatrun.
kiem chinrrgiczn}m'\fetoda ta jest \łskazana,jeśLi
przy głębokichkieszonkachprz5'zębnych nie ma do.
'R}l' ||.6a.b.l]' \Ą obrębippodniebipnja. 8d/i. stateĆznieszerokiejstrefudzi4słapnyczepionego'
brak jest ruchomej blony śluzowej'tałiej jaka uy.
stępujepo strońe ze\łnętEnej.iĄlTostkazębodoło. Gingiwektomia
wego'ńemożliwe jest pneslmięcie dowiefichołko.
we plata. Eliminację kieszonek pE]zębnych po Gingilvektomiab],lazabiegiemeliminacji głębokich
stl.o]Iiepodniebiennejdokonuje się popEez wyko. kieszonekpowstałychw przebieguzapaleńplą'fębia
nanie operacjipłatorvej' oraz ŁW kieszonek rzekomych (obecnie dfiqsło.
W metodzieNabe$a płat rozszoepiony w przed. łych) Ędących wynikiem rczn]stu .lziąsłaomz iza.
sionku jam]'ustnejpowinienb]ć odpreparo'lvanyaż dfiej kieszonekprĄzębnych' obecniejest ona.\Ą6ka.
do $anic], dziąsłaZębodołowego i nieluc}omej bło. zanajako zabiegpozwaląiacyna całkowiĘelimńację
ny ślufouej.Na kościpozostajeokostrra.w kolejnej kieszonekdzĘslortychi popmwiaj4cykztałt dzĘsła.
ta7iP /Jbiegu sl.ating,].jrptażi!\r]8lad/Poiepo. Po lwkonaniu znieczr enia zaatcza się punko.
\"''ierzcbnikoizeni pzeprowadza się w ten sam spo. !\'o za pomocq pincety Cmne'a.Kaplana głębokość
'ób jal u innyrb opra. jal h Pl.t| Lrmieszza .ię kieszonekoil stronypeedsion1{o\{ej i językowej' cię.
1-2 mm poniżej bżeg! kostnego i pż]twierdza cie poziomeskalpelemprowa.]zon}m pod kqtem flff
dwomaszrvamibocznJ'rni. do powiencbni zębórvprc\tadzi się róMolegle' nie.
Ranę pokrf1vasię na 7 14 dni opatrunkiem chi. co poniżejdo .!r1.wołan]'ch pur .tów krwawych na
mĘrcznjryn'PieIwsza zmiana opatrunku pollmna dziąśle' W następnejfazie zabieguoddzie.lasię Iaspa.
po
nastąpić siedmiu dniach od zabieeu. torem ptaB. rozrośniętego dfiąsła,Wkonuje kireti,
usuwasię l€sztki złogóWnazębn]'ch,mańwy cement
i poleruje korzenie zębów'Ranę opeĘcyjnq płucze
obnażoną powieŻchnię kości można pokryć prepara. się roztworemso]ifizjologicznej.Za]dadasię na zęby
temso|cosery| DentalAdhesive Paste. Ułatwja to p|o ĘdfuĘ tluią.ą urr}łnanjuo|a|nlnkul hifurgi(/np.
ces ziarninowania i twoEenianowejtkankidziąsła, go' k1óry zmienia się po siedmiu dniach po przepr,o.
kóla razemz dowieŻcho|kowo pŻesuniętym p|atem rva.lzeniutoalety mn} Po dwóch Ęgodniach usu\ła
tworzynowąsferszepasrnodziąsja pŻyczepionego. .iq potlt{imip/a]oionJopa|June]{ Mra/,?Ę.]rulq.
Gingiwekomia możebyć zalecanatakżew celu
odsłonięciabżególv komn protety€znych usfi uowa.
W meto.lziedowienchołkowego pEemieszczenia nych poddziqsłowo'$y.lhrżeniakomn anatomicz.
płataśIuzówkowookostnowego (mod]'fil<acja Fried. nych zębórl .!vprz}ladkach ob€mości kieszonek
marra)cięcjepoziomeprowadzisię wzdłuż i l-2 mm prz}zębnychw obrębiefurkacji na \Ąylot (ITIklasa)
poniżejbEegu dzĘsło$ego,po obu stronach\Ą]Tost. (Ryc' 11.7)omz konieczności,.odsłonięcia.. ub]'tków
ka zębodotowego' D\łacięciaboczneult'a]niajq płat' pńchniczych lub wlpehrień'

tol
 (resekcyjne)
reparacyjne
I Leczeniechirurgiczne

Osteoplastyka

osteoplasrykato ZabĘ poprawiającYkształt\Ą5'1o.

w celu uzyskaniajegofizjologicz.
stka Zębodoło\r'rego
nego za4su' Wskazarriemjest obecność $Foś|i ko'
stnyÓ (egfostoz' lub pognbiałej blaszki ue\tnętlz.
Ryc.11.7 odsłonięci€ nejpresfncnj mied/lzebowyr h i mierlnLożnnio.
protetycrnejzabiegiem \!ych.Tednika zabiegupolegana utvroneniu plata
qinqiwektomii. śluzó\łtoło.okostnowego' jego odwarsiMcnu ras.
patorcm,a następnieplżeprcwa.]u eńu osteoplasty.
ki z uzyciemwiertla lub narzędziĘcznych' Po prze.
W czasie gingiwe]domii'jako zabieguusuwajqce. płukaniupola opemcyjnegopłatrcponujesię do po.
go nadmian ro/ro.nję|e8o d/ia.ld' m(rżiarówno. prednicgo poloipnia.b\ fJmlqlai ranepoope$ryj-
cześnie prz}'nrócić prawidło$Y kotrfui dziąsła ną' osteoplaswkamożebyćtakżewskazanadla uła.
bneżnegopoprzezrĘ.tworzeniert1pukłości w prze. rwipnia dddplarjiplald podrzd\ inflv(h opprarii
shf eniach międzpębo.Wych(zabieggingiwoplasty. \,\'obrębie prrzębia lub jako zabieg moĄńikujący
ki). Postępowaniez mllą poopeńcyjną jest iden. bezzęble częścit{T'Iostkazębodołolrego ptfy \wko.
tycznejak w zabiegugingiwektomii. nplaniu stałegouzupełrrieniapmtetycalego'

1.Allen,E.P:Useof mucogingival surgicalprocedurcs 7.Wood,D.1.,Hoag,PM., Donnen{eld, O.W, Rosen-

to enhanceestheticl'Dent c|.nNońh Am 1988; {€ | d, L'D':Alveo|ar Crestr€ d uctionJo||owingfu|land
32:307-310. partial Hrickness flaps.J Periodontol I 972;42:141.
2. Lindhe,J., Nymans.:Theeffectof plaque control 8' ]ańouk,z.,Banach, l ', syryńska,
M',Weyna, E':oce
and surgicalpocketelimination on the establish- na skutecnościgingiwowestybu|oplaśyki metodq
mentandmaintenance of periodontal
health:A lon- Nabersa w leczeniu zaawansowanych parodontopa-
gitudina] studyo{ peńodonta| therapyin caresof tii.CzasStomat1981;4:427-433.
advanced,periodontal disease.J clin Pe odoniol 9. Nabe6,Cl.rRepositioning theattached gingiva.J Pe-
1985;2167 :12. riodontol 1954;1r25, 38.
3' Parashis,A'o', Anagnon.Vare|żides, A., Demetńon, 10.Glickman, 1.,SmulowJ.8.,Ellinger, H.A.,tualkec.N.:
A.: calculusremovalfrom multirooted teethwith Healing ofapically positioned mucosolflaps und{ree
and withoutsurgicalaccess.l. Effica<y on external gingivalgratu. l.A.D.R., AbstrNo 468(1971):169.
andfurcation suńacesin re|alionto probingdepth' 11.Lundergan, WP: Drug-induced gingivalenlargc
I clin Periodontol
1993;20:63-68. ments-dilantin hypeplasia andbeyond. J Gli{ Dent
4. \Mdman,L'ITheoperative treatmenlof pyorńeaaIVe tusoc1989;1714&-51.
dańs.A newsurgica| method. BńtDentJ 1920;1:293.12.Floresde.lacoby, L.:Theefficacy of osseous surgery
5. Ramfjord, 5.P,N4issle,R.R.:ThemodifiedWidman proceedings of a workhop heldat trinitycollege,
Jlap.J Periodontol
1974;45:601 604. Dublin,lreland, 12-14,I979,Dec.12-14.
6. BeckelW, B€ c ker, B',ochsenbein,c. et a|':A |ongi 13.Flores-de-Jacoby, L.:Theefficacy of osseoussurgery
tudinalstudycomparing realingandosseussurgery In:shanley,D. (eed):Efficcacyo{treatmentprocedu-
and modifiedWidmanprocedures. Resultsafter resin periodontics. Quintessenz. chicago1980.
1 yearJ Periodontol 1988;59:351-355.

toz
 ŚluzÓwltowo.dziąslowa
Ghirutgia
TomaszKonopka
Wprowadzenie

Poszerzanie
strełydziqs|a

PokryWanie.e.esjidziqsla

zabiegi na wędzidelkach

bVprowadzenEa PoszerzaniestrefydziĘsła

Termin chi$Ęja śluuówko\t'o{ziąsłowa' definiolya. Przezńele lat zabiegiposzerzaniasnt$ dziąsłaprą'"

no początkowojako zabiegisłużące zachowaniudzĘ.
sła,usrmięciuńe\ł'laści$ych przyczćpówi\ędzidcłek
i \Ą.lóken mięśIriotlchoraz pogłębieniudna plfed.
sion]ajaml u.tnei lo zabipgir$ konlmarczanirrmo
w obszaźedziąsła, jak i błonyśluzowej V,}mstkazę.
bodołorrcgo'obecrre określerriadefiniują ten duiał
chirurgii pedodontologicznejjako plastJcznezabiegi
chiful€icżne Wfkon}'rvanedla popm.W]' niepn\\i.Iło'
$'ościmorfologiczn}Th'pozycjilub .\ł]'mialudziąsła'
Je.lna ze \ĄsŃłczesn].chdefinicji brani: ,,plast'vclne
fabiegi chiruĘi{Ynelwkon1tane rv celu zapobiega.
nia lub korcĘ' niepmwi.I]lo\\'ości anatomiczn]ch'
mzwojo\qch i zmian urazow:,thlub odzapalnych
dziąsła,blony śluzo\Ą'€\ĄFstka
j lub kości''(Prccee.
dingsof the World Workshopin Periodontics1996).r
Najęęściej \,lykonywane ze wfg|ędóWperiodontolo
gicznychzabiegiztego zakresuto:
poszeŻanie!treń/dziądai pog|ębianie
pokr],lvanierecesjidf iqsła,
eliminacjanieprawidłowych pżyoeŃwWędzide|ek
w definicji tej mieszcząsię ńwnież zabiegiwy.
d]łużania koron zębó\tl korck8 nieplitwidło\Ą,'ości podczasszczotko\łanialub źucia'
< l u l t j l ] . o l q l h l o l d ' J i m p l a l l ó r ^ ' , / J p o b i P g a n i P/ d .
pa.lnięciu\ł}Tostkaw następshvieusunięcia zębów
i pnpdprolefy(/ne /abipgiponrd$) k5/lrttui wlso-
kościbezzębnego\q1ostka zębodoło\Ą,€go-
czepionego(związanego, zrogowaciałego,zębodołowe.
go)b]'łyc€lem sam]m w sobie,ponieważurtaź]ano'ze
odpowie.lriajegoszelokość chroni pązębie przedsi.
łamitarcia i{$iąZując!.rnisię podeas żuciaońz za.
bP/piec7J |Ped poLiq8Jniem bl7Pgtr&Ę.la prcl mjq.
śniesąsiadującej blonyśluzowej Wmstka zębodołowe'
go.Sąduonoń.$łieŹ,żewąlka strefadziqsław poł4cze.
niu Z p1}tkimdnem rlżedsionkasprzyjaal.:rrmulacji
pł}tkinazębnejordzutaoe pzyczepu łqcznotkankG
we8oi poitsta\ĄaniurecesjiduĘsła'Badaniadoś\,viad.
cfa]nc u zwierzqt(m' in' Wennstrómai Lindhe l9B3.
Wellnstliina 1992)i obserwacjeklinicrne u ludzi (m.
in' Miyasato i rvsp' 1977,G€\'€rsa lgn' Dońnam
s.n. lq80 Werul.rdma 1987.flFpdmana i w.p.
1992)ual.1\estionowĄobseNację,że istnie]eu.ru.
ma]naszerckość gwaiantującaZdm\Ą,e
dziąs.ła, p.Z}zę.
bie ibral. rccetiidzia",la'2\Ą lPl !'fua.ji oocdoś.Wq.
skiej sfueĄ,dfiqsłapr.!'cuepionego(!oni'żej2 n]m)
pe].se nie jest i!]staftzaj4qłn.ltsk'Zaniemdo Zabiegu
pzedŚionka, jegochinĘicunegoposzeźe ia-
zabieg taki powinien byćroz\Ąażan}; jeże]r:
iĄYstępujedodatni test poci4gania,
utl7}muiesię stan /apaln! |Pj okoti(\,pomimo
U7\.kanja opĘmdlnpihL8ton} jdm}u.lnej,
t.vstępuje dyskomfolt cz}'nnościo$'Jpacjenta
rv s]'tuacjishvierdueniaWy.aźnego defek1ueste.
tycznego,
przed plano\łan}'mleczeniem ortodontyczn]m
lub pmterycrnl.m.

to5
 Chirurgiaś|uzówkowo-dziqslowa

pEesuwanE pionowe
a- cięcia
p|.taśuzóWkowego' od błony
biegnqce przedsionka
śluzowej
Rvc'12'1a, b, C' d Dowie|zchołkowe
;:.l;;iliJ;;;ń;;;'.i";;;;"i..'ł'";"*.ą'"l|eszolli'laczacerę.laplonoweC.olep.r.cJp,.tas|./oe,owego(Uę
i.I"**", ' 'o.ei o\o'lnej'd w,^(iepŻe{.FTego p|d|d
oowie|"c.o|towo lowegodoo|ostnei'
s|Lzoń
"","łli't"'i ";.dru

Podejmujqcdeqzję rrŃonr techniki zabiegowej, DoI\rERZclIoŁKolTE PrłZEsI,vtll\IE

poza szerckościądzĘsłanależyu\Ązględnić: PŁAl.]\ ŚLUZÓ1TKoWEG0 (Iriedman 1962)a
$spóh\T'stęporvanief apa]eniaprzlzębia (położe. Zalecanejest .lla poszelzeniastiEi' dziqsłai/4ub\ty.
nie i głębokość keszonck plf}fębn}'ch)' dłużeniadhrgości koim zębów plzy .lrYstarcza]aceJ
głębokości pzedsionka. Zabiegten umożLi\łia jedno.
i obecność dehiscenqjikośo,
grubość dfiasła, cześnieeliminacjępnedsionkow5'chkieszonekprĄ-.
. poz}cjęzębarv luku i łlmagania esterycme pa. zębnych'L1órychgłębokość pnekracza linię śluzów.
cjenta. kou'MziąsłorĘ.Walunkami miejscowmi dla pże.
Na znaczcniu straciĄ' metody z pozostawienrem prowadzeńategoZabiegusa:5
odsłoniętejkości(clarka. Coma). \{etody te powo. odpo\liedniagrubość dfiąsła(> l mm),
ilowałypowstawańe lub po8]łębianie rccesji dziąsła, l brak głębokichmiędzJzębo\ĄYch kieszonek kost.
twolzenie się wtórnych wędzidełrv miejscu blizny nych,
pooperacyjnej'Wstapienie ryzyka rcsoĘcji kości M!.lan /ąi.]ld gnbos |ned.ion].or'eicrc.u l"t.
\Ąl'Tostkaolaz byłyniepEe(id]'vlalne co do zakesu rcslka/qbodolo!\c8o ordl rc/osldiqt.ioko5tnpj'
posfenenia.Ifiąsła w obseNacji\łieloletniej'2.3 R]rinr l2'Ia do d pved\|awiaid nąj\^€ ż niei./c
etapyzabiegu.W okresie gojeniapouabiegowego po_

li:..
Rvc.12'2a'b' c' d oŻeszclepo,onys Ulowp]'a' cię(.epo/ome\Ą"cl'.'glan'a \ U7owkowo.o7iqslowe|'b - wszv,ie pl.ta ś'uuow|o.
' t'^ ardego' d' std
'^i"""J" -i" p"edsionu' c-pooz' p pzeszcepu o'oĄ sLlos. o g.ubo(i 2 Tm 7 oooriebFn.a
technikasfyciaW9Ho|brcoka i ochs€ n beina'
ill'j*il "i"*:"'*pi"i'"l.p" w miejscel]orcze'sciirąadapticjępzóvoepu żapewłria
"*.i"
't64
 ś|uzówkowo-dziaslowa
Chiruroia

Ryc.12.3a.
b' c Westibu|op|aŚb/ka
metodąKazanijana'a - cię.iepoziomeW b|onieś|ufowej,
piataś]uzóWkowego
b odwarstwlenje c pokryci€ okonn€j p|at€m śuzów
W kierunkudfjąs|a,
ko!Ą/ym
WszycieqoWpogiębione
dnopfledsionka'

szeżenie strery dziąsłaodb!'\,{asię poprzez zlamr. Zowej\Ą,okć't szablonuprzystępujesię do \Ą.1.prepar.o.

nowarie, tMajace g t]'godnie'W tlvolzeniu tkan.
ki ziarninowejbiolą udfiałkomóIki z płataśluzów.
kowego'kościi ozebncj-Po Zabiegudochodzido nie.
znacznejrcsolpcji szczltu kości\tlaostka' a Zakrcs
poszerzeniastrefy dzĘstaw olrseftacji wielo]etniej
jest trudny do pżewidzenia'
PRZEłłCZEP BLoN\' ŚLLzot\iEJ \Ą,skaza.
nia, technikę i gojeŃe po uzeszczepie błon]'śluzo'
w€j opisa]iw 1968mku su]lir'an i Atkins' \Ą'.skaza.
niem d]a lPj m.|Ą]] j.cl Lonie'/no!' Ilo.ZA'eni.]
sbei' dfiąsłaprzy rtielu zębach, szczegóLoiegdy
wspó'hłl,stępują p\.lki przedsioneĘ nieprdwi.llohe
przyczepywędzidełeki mięśni,rccesje dziąsłaoraz
pIą'.bmk.uszczegó]nychi\l1nagń pacjentadotyoą.
qrh pozabieśo.lrej esteĘ.kitej oko[cy'Pienvszyetap
zabiegu to pE!'gotouanie miejsca biorcrego (Ryc.
l2'2a i b)' P.o\Ąadzi się cięciepoziomena grżniq ślu.
/nuko\o-drllslolt.jbp/ przecinania olorrnejo .re.
rokościwiększejo jeden ząbpo obu stmnach opero.
u'anegoobszalu.Boczniei do{ieżchdkorvo L;B mm
preparuiP.ię p]a|' uęścior.t. z icdiotzl'.n}Ąn\\}.ie.
l ipm pr,'\(/pnn$se&ide]].aj lub Wlokjenmię.nio.
\r}.ch'Płatśluzó\r'ko.\ły przesurvanyjest do\Ąieżchol.
l.onoi,\sl\Ąranl .loo].o.blPj |\ dru€ i mc|api.nnĄ.
sk je sĘ pżeszczep|rłon}'ślufowejZ miejsca daw.
czego']Ćór!n najczęściej jest podniebieniet\.virrde
w okolicy pfedhzonowców Wie.lkość i kształtplfe.
szczepuustala się za pomocq szablonuz folii. k1órq
pŹenosi się na podniebienie.Po nacięciuMon!''ślu.
\Ą'ania ska]pelem lub mukotomem pneszczepu
o grubości około1-2firm (składasię z naMonl{a,\Ą,ar.
st\łytkanki tączneji podśluzowej) B}C' l2'2c).
Miejsce .lawcze zaopabuje się pl]'tkq temop]a.
styczną'Plżeszczeppoza.iamąusmą wfń$łtuje się
i usuwa tkarll{ę tłuszczo\łąoraz drobne gruQoly
ostatni etapzabieguto stabilizacjapzeszczepu u ło.
żubiolcz]'mza pomocą$su],ciado otaczającego dzĘ.
sła i Wicżchołkowo do okostnej poprzeczn]Ąn
\/uem mdtcrdlo\t)m{Ąl' l2'2d'' Ni.ipowimr
obejmo$aćsz].kę zęba (technikaszJ''cia\t'gHolbIG
oka i ochsenbeina)i b}.ćściqgnięte jęZykowo'\Ąlażn]'
jest ucisk pneszczepu po zsz}'ciuplfez około5 mi'
nuI r]lautunipciapush(h nr:p.|rzpni. .klzPPó\Ą
i ki\'i, Ltóre uhudniaja unaczlienie. \ł}'magane
jest założeniecementu chinĘicznego na okres
7-l0 dni' 7wfti(onou!!a8e',?e gmbos.pŹec/c/epo\
w erani(ach 1,5-2mm (obecllość u'alst$'J-'po.lś]uzG
\Ą,ej)poprawiaich unacuj'Iianie i wgajanieo'obser.
\Ą'o$anewiele miesięcy po tj'm Zabie8uzm ejsza.
rcccsji dziasłapż],'pisF\'ane
nie się \łspć'łistniejąccj
jest peŁaniu przyczepu nabtonko\'.ego.?Ujemne
następstwatego zabie8! to:
obecność dwóch mn pozabiego(5'ch,
rozległai d:ługogojącasię rarrana podnicbieniu.
utrudnioneunaczyrie ie (szczegóIniervprz5'pad-
ku duh.h prze.z'ueporr:od-Ą.rvianie l' pi"n'.
sz}.chtnech dlliach wgajaniaprzeszczepuzapeł"
nia w]Ęcznic d1.fuzjaplazmat1rzna z obszaru
biorczego),

165
 Chirurgiaś|uzówkowo-dziqslowa

Ryc'12'4a,b, c, d We'tibu|oplastykametodąEd]ana] Mejchara'a cięci€ pó|kięfycowate

W błonieś|ufowej pia.
b odwaBtwienie
t' ś|Ufówkowego idziqsłac- pŹecięce okostneji odwartwieniejejW kierunku d- pokry.iekości
wieżcho|ko!,vym piatemś|uzów
ko\Ą},rni Wsfy.]eqo do okośtnejW dno pneds onka oraz WszycieokostnejW b|onęś|ufowqWargi'

niezadolralająrłlt]nik esteĘ.czny(Wszcućp jest ja.sz!'ch przedtfonowców prowadzisię cięcie połkię.

ś iejszyi! poló\Ą'Ianiuz okoliczn].mitkankami). żJ.cowate, ].tórc w rra.iwyżsątn punkcie powimo być
\łielo]etnie obserwacje pohłicrdzają przervid5" w odlcgłości okolo 8 mm od 8r.anicYśluzórłkort'o.
l\alno.i'\\.]niLulJini.znegopo rd\lo.osaniLlpne_ dziąslo$€j (Ąc' 12'4a).W kierunku dzĘsla preparu.
szczepów ilziąsłort}ch.ll poszeźaniustreĄ' dziąsła j" siępjJl .luó\' kn!.YGyl |2'Ąj' / nLnsln.jU.u\\'3
(pveciętn!' wrost szerokościdziąsłaniązanego się pżyczeps,$łókien mięśniow],c\a następnie
\Ą5.nosi4 ntn) 2.5,8 u podsta$l zmobilizou'anego płataśluzówko\\ego na
pola
całejszemkości zabiegowego przecinasię okost.
tt L\TIBI LoPL \{ n h \ \\ s}tudcii /-
Lonie, ną i oddziela się ją od kości na tde gtęboko (Ryc.
nościposzeŹenia sbeĄ' dziąsłaprĄ' p\'tkim przed. 12'ł)'db}umożLj\\il .al].o\i|cpok^dekoi i \!\.
sion|:ujamy ustnej lrYkonuje się Zabiegiwestibulc prcpalowanym wcześniejpłatem śluzówkow]n,
ptastJ'ki.\vskazaniem do zabiegumetoda Kazanija. l.tóry pIą.ciskasię do podłoża pfez l-2 minuty Płat
na jest płytkipnedsionek i nieprańdłow przj''czep ten następ ie $sz]l!a się w okostnąw pogłębion}m
$ędzidelka \\argido]nej(objawpociąganiadodatni), dnie pl7,edsionka- Z kolei Lmiesionaokostnajest $1,'
złilaszczau dzieci. Na błonieśluzowejprzedsionka wljana rra pozbarr'ionątrłon}'śluzo\łej vŹĘę' i tam
prorradzisię cięcie poziome,którc winno b}.ćodda. $sz}$'anaw miejscu pień\'szegocięcia (R]''c'12'1o.
lorre o ti-B mm od 8raniqYśluzó.lvkowo.dziąsłowej Zaleca się stosorvanieńci resońowalnych oraz
(RJ.c'l2'3a)' Następńe preparujesię płatślufólvkG pokrlcie pola zabiegowegoopatrunkiem chirurgicz-
w.]lodwa$twiającgo od podtożaw kie.runk.udziqsła n}m na okrcs 7 dni' W zabie€! t}'mdochodzigłów.
pola zabiegowegodG nic do pogłębieniaprzedsion]<a'
(Ryc' l2'5b)' Na całejdługości poszerzeniesfely
chodzi się do okostnej' ZsuNąiqci \Wcinajqcplz!" dziaslajest mniej spek1al.:ulame. U pacjentówn1lod.
czep lrędzidcłkai włóknamięśniabródkorvcgo'od. szych obse$owano niekiedy st\Ąardnienieokostnej
słoniętąokostnępokĄĄra sĘ zreponowan}mwcze. wszj'tejdo $e\Ą,nętżnejstony \Ąargr'
śniejpłatemśluzówko\\m,Ltóry uszwla się bocu.
nie i w pogłębionedrropMedsionka (Ryc' 12.3c)- Pokrywanierecesii dzi4sia
h
/ )].or/\\l-aniPm
\Ą.e.Lilju]opld5|}kd pla|ó\Ą
us^.
pułor*rn1'ch\\,gEdlana i NlejcJraraw mod}fiłacji Pned podjęciem decrzji o fomie chilulEic lego le.
Scbmida i Nlómannag stosowalrajest w celu posze. czenia rcce.ji naleĄ okretlj' t\.'5lgnowaniPl /\flni.
rzenia Śrcry dziąsła zębodoło\'lego i pogłębienll kou c|iologicn}ó i o Pni. slopiPn po8lpbiafua\ie
pluedsionkaw oko]icyzębólvpnedniclr żuchwyu do. tej patolo8ri' Należ}.$}eliminować mod}fiko\łrlne
rn.\( h. \.r blunje.lurnweiprcd<ionkado pienr- , ^ nnili pliologi.TnF lP{e.ii. nd nflyldad mipnia

156
 Chirurgia /l
ś|uzówkowo-dziqslowa

ńewłaści*ysposób szczotkolvaniazębóW usunqć

niepmwidłołe pżyczepy wędfidełełi zabufenra |dea|na technikapokyciarecesji d/iĘs|apowinnaza.
zwarcia,dopmwa<lzić douycofaniasię sta{u zapa]ne. p€ ' \'nić12|
go pr4'zębia.Trzebań\Ąłlież\łziąćpod uwagę\'r'iek l p2esuniędebrzegudziqsła do granicyszkliwno.
pacjenta,jegoo{zekiwaniaeste8czne,planowanele- -cemento!'vej(pokyciecalkowite),
czeniezacho\Ąawoe,ońodonryone lub protetyczne. l śCislepo|qczenietkanek pokryWających koŻeń
Roko\'{anie\v kwestii modilości całko\"r'itego pokry. z fębem pŻy k|inienej głębokościszcze|iny dziq.
cia recesjidobrzeoddąjeldaqfikaqja wg Mllera:l0 s|owejnie przekracfajqcej 2 mm,
l Klasa I: rccesja ńe pfekracza eranicy śluzowko l brakc€ < h zapa|enia tkanekprfyzębia,
wodziąsło\'''ej,brak utraty przyczepu Ęcznotkan. l u4Akanie szerokiej streJydziąsłazębodołowego
kowegona powiencbniach międz}stycalych. o fizjo|ogianym|Gztałcie brodaweĘ
l Klasa II: recesja sięga do grznicy śluzówkowo. l fadowalający pacjenta pozabiegowy Wyg|qdeste
dziąslowej lub ją przekracza,brak uhaty plzycze. tyczny dziąsłaprzy minimalnych do|eg|iwościach
pu Ęcarotkankowegona powierzdniach między. bó|owych okolo-i pozabiego!Ą/ych,
sWcznych. . usĘpieniefwiękzonej Wraż|iwości zęba'
l Klasa lII: r€cesja sięga do glanicy śluńWkowc
dzi4slowej lub ją prze]oŹcza,ut-ata przyczepu
tącznotkankowegona po\"''iecchniach między. nak Iecesje\lystępująprzed plano\,{aĄ]'rn posze.ze
\Ę (?nyó lub/aburenielopog]Ź fli lebaz re(esja' niem łU]ruzębowego,ich leczenie chirurgicanepl}
l Klasa Iv: recesjaprzekraczagr€niĘ śluzóvkowc winno poprzedzać terapię ortodontyczną. Jeżeii
duiąsłową, mzlegb ub}tek pżyczepułqcznot]€n. w planie leczeniaza]dadasię rłykorraniekor,onnad.
kove8o i kościłlltostka w przestrzeniachmię. <lzĘstortych'chirugiczne pokry'cierecesji nie jest
dzJ'zębouych. konieczne.
W przwadku k]asI i tr możnaspodziewaćsĘ cał' W pz]padkr zamiaru wykonania korcn dodziq.
ko\'ritegopokrvcia rccesji, w ldasie III możIa]iczyć sło\ay'ch lub poddfiqsło\aych (szeególnie prfy zębach
|yuo nd pokĄcie uę.(iot\e' Ro].o$anie(/ęśLio$e. filaro\Ąych)wskazane jest polaycie rccesji przed le.
go pokryciarccesji w ldasie IV jest niepe\ane. .zenjem prolet}czn)'Tn' Pr/ed ZabiegamipokĄ,wania
U osób dorosbch w przwadku .ecesji aktJunej rccesji nie na]eł lĄrpehiać ńrtłów poc-hodzenia
(po8iębiającejsĘ) naleł \ńoą'ć leczenie chirur. nieprcchni(ot\ego.ieiełi prekra(fąjq grani(e
giczne' U pacjentówponiżej14mk] Zyciadec}zjata szkliwno{ementową,z uwagina utrudniony plocEs
po1vinnabyć odroczona'Jest to uwarunko$,aneot} powsta ania pono\łnegolub nowegoprzycfepu'
serwa.jdmjAndlin.Sobo(kii wsp.]i'L1ór} !t $up'e Metody chirurgicznegopokrjrwaniarccesji dzią-
6, ls.latków z pmwidłowqhigieną jamy ustnej po sełmożnapodzielićna trzy gl.tlpy|
tżech latach stwierdzili niekiedy całkowitqreduk. 1. Usz]pułowanyprzesurĄ€lny płat(pedble\oft tis'
qjęrecesji'nawetw prz}padl.ubarizo \'rąskiejshery sxp graft):
dzĘsłaprz}czepionego.Tłunacuysię to możLiwością r płatobrotow (flr'd'i"ndll7ap)- na pny}dadpłat
dokoronowegopełzaniapfiyczepu łącalotkanko\'{e. przemieszczonybocznie,plat podwojnieuszJpu-
go w okesie fuzwijaj4cegosię uzębienia. łołany
w sJ'tuacjirccesji stabi]nejdeqfja o leczeńu chi. f ptatńoi.otry @dwnced'&lp) _ na przyldad płat
fuliĆzn}'rn powinna być ufależnionaod wieku pa. przemieszczonydokomnowo.
cjenta, jego lvJ'rnagń estetycznychorau planowane. 2. Przesuczepyblony ślufa\\ej(ITeesofttis1e graft)|
go postępowaniastomatologicznego'I-epsze\ł}'niki l pzeszczep płatadzi4słowego (iee gbqibxlw),
w pokrywaniuEcesji uz}slaujesĘ u pacjentówfit{} l plzeszcfep podnabłonl@wejtkanki łqcznej
dych.W klasie m spowodowanej wadami zębo\Ą]'mi (subepithpliaLWmectt1P t.isę]€ ,rąft)'
dojęzykowe przemieszoenie oltodonryczne zęba 3. Stercwanarcgenemcjatkanek @uided.tis e re.
możecałkowiciev'5'elimino\aać recesję'2Jeżelijed. generąuon)'
 ś|uzówkowo-dziqslowa
Chirurgia

lT :i l li,
li.:., .N ],....
.... . ' . .I iiti i ;'ii
Ry('12'5a,b, € , d Dokolonoweprzesunię.i€p|atamonkowegowg l\,1arggrafa ' a- liniacięciaod bŹegu df ąsłowego ob|iczana
wg vlzoru: 2 rary W]6okośćnajgiębszejre.esji f dodatkiem2-3 rnm, b wyprepalowaniep|ataś|Uzówkowego i pzecięcie oko,t.
nó W od|egłości równej!Ą/ysokościnajgiębszej r€ c esji powiękzonejo 2-3 mm od bEegu dziąsia,. utwo2eniep|ataś|ufóWko
Wo'okośnowego popr2ezcięci€ W szczelinie
d,]ąslowej' d dokoronowepr,esunię.ie podwójnieusfypulowanego p|atamostko.
weqo ijego nabiLizacjaszwami.

Jedn4 z pierwsą'chmctod pokryciaobnażonejpo. l ] ]III,TODA DoKoRo\oll'EGo PRZESLNĘ.

wienchrri korzenia oplsali w 1956mLu Grupe i War_ CLĄ PŁAT'q. llosTlio\rlTco Dla pok]'cia rnno.
rcn' zabĘ polegałna uykonaniu ptataśluzówkowo" gich r.ecesjidziąsłorlych\Ą]'kożystylvana jest met.}
.okosmowegow odległości okołopółtorazębaod rc. da dokomnowegoprzesuńęcia ptata mostkowego
cesji, od\łarstwieniui pŻemieszeeniu bocznie d]a o{arggra| 1980)'Piem'sze cięcie w kształciełagod.
jej pohlda (technikaplata przemieszczonegobocz_ negotuku pm$adzi się w l'onie ślufowejpżedsion'
nie). ZabĘ ten bJ't następniewielokrotnie modJ'fi. ka'JjP8oodlpg]oć' od bl7Pgud/id5lawwna(/a \Ą?ór:
kowany (Staffileno1964,Gflpe 1966,Cohen i Ross 2 x u}sokośćnajgłębszejrecesji + 2-5 mm (Ryc'
1968)'W tym celu stoso\Eno ń\łnieżmetody lepo. 12'5a).Cięcie rczszena się do zębów sąsiadująCYch
nowaniapłatówobrcto.\Ą}th(skośne oblotoweprze' z rccesjąi prepanje sĘ plat śluzóWko$Tl NasĘpnie
mieszczelie br.odawkdziąsłowej wg Pennela i wsp- w o<ltegłościrólrnej l$'sokości recesjipc
najgłębszej
1965,metodapłataobmtowegowg Pafuua197? ' wjękzonej o 2 3 mm plfecina się okostnq rra całej
Attenatlwą dla płatów obrotowci sa zabicgi długości pola zabiegowego(Ryc' l2'5b).
l !\]kony\|dniPm plaInM/lożon\l h przcmierzrza. 7 Lolpiod.hron)./(/plin\dlasloueiprpparuip
nych dokomnou'o (Nońerg 1926, Hafley 1965' się plat śluzówkowo.okostno!.']r docho.Izącraspato.
Sumner 1966,Margeraf 1980,Tamow 1986,Allen rem do miejscapnecięcia okostnej (Ryc.12'5c)'Po.
i Mi[eI 1989,Harris 1994)'JedĘ z najEostszych wstaje w tej sposób ruchomy podwójnie boczlrie
je\l metnda/ fas|o5o\Ą€ em daIa polksię,?\l o\!€ . us/t,pulońdnvp]a|mosllo\A. $ t/e(' i kononol\ei
.lv
tegoprzemieszczonegodokorcnowo(fararow1986). pełnejgnrbości. częściwicrzchołkolrejtł'lącznie
Stosowanajest w przypadlu pojedl,nczl,chi \rq- śluzółko\Ą}:
skich r.ecesjiI ldasy Płat ten jest pEesuwany w l.jerunku korono.
Zabie8po|ega0a !łvt\orPnju M od|eslości pż\. !t]m, s|Źbi[/o\fdn} .ruiłni międ,łÓrotlau|orrr m i
najnrniej 2 mm od bżegrrdziqsłapółksiężycowate. i dociskany do podłoża(Rr. 12'5d)' W obsen!'a.
go plata śluzówkowego (pienrsze cięcrerównolegte cjachrvieloletnichśredrrie pionowepoklycie recesji
do brzegu dzĘsła.dngie przez dno szczeliny dziq. po zastoso\{arliutej metodysięgało70%,a pokrycie
słolvejw kierunltu pier'wszegoilla uzyskania obu. całkowite25_307o leczonychrecesjila'Najlepszen1"
stlonnie uszwułowanego płata śluzó\ł'kowego)' niki uzlskuje się przy pokrytvaniu ptJ'tkich (do 4
Uz!Śkany plat pnemieszcza się dokoronowo,cllaj e. mm) recesjiw I ldasic' z szeroĘ stlefą dziqsłapży.
80 \ldbilj/a'ii nip slo.ujpsie \^to$.d jpJ\nieie- czepionego(> 3 mm) i odporviedniąjego8rubością
ment chirurgiczny (minimum1 mm) (Ryc.12.6aib).

168

fi Nłrronrrortn PMEszcZEPl' DZLĄsŁo. I pnzrszcznp polxiuŁoNKorvnJ TI(ĄNXI
llts lv pokr3'waniu rccesjiŚosowanojako metodyjed.
noczasowe, w których przeszczepĘ bezpośrechjo za'
ldadanyna powierzcbniękouenia ]ub dwuczasowe,
w których w pierwszJmetapieza pomocąpŹeszeepu
poszerzanostlefę dzĘsła,a następniepo wgojeniu
pnesu$,anodokoronowoposzerzonei|zĘslo,pokry.
wającnim recesję.Wadami tych metod b!'łamożli.
\r'{ość \7lko w przypadl.:upojed5nczych,
zastoso\a,ania
wqskch i pĘtkich recesji,niezadou,aląjący pozabiegc
uy \\5mikestetycaly gojenie się lŹny na podniebieńu
przez ziaminowaniei jej rozległość- Zaprcponowano
tal{żejednocfaso1łĘ metodę dokoronowegouzesu.
nięciapłatamostko\r'r'ego i na|'onkowegoprzesfczepu
dzĘsłowego w łozćpowstałe po aeponowanjuplata.ls
Tec.tEikata stosowanaw prz5,padkumnogichrecesji
posze.ZastlefędfĘstaprzyczepio.
I i II ]dasyznacząct]
nego,zapełnia estetyczlrqkonfiguracjęzarysui bal.
wy dziąsła(Ryc'l2'7a i b)' Rocżneobser,Wacje pmabie.
gowenkazują.ze poieila.to.o\^Eniu moiru [.Ą. nd
okolo 75%śIedniepokrycie pionowerccesji I klasy
oraz 35%całkowitepokrycierecesji.t6
Chiruroiaś|uzówkowo-dzias|owa
i,
Ry€.12.6.' b Pokrycier€celi mnogiej
dokoronowympresunię.iem płata
mostkov!€go Wg Marggrafa'a - stan
p r z e d z a b i € g i e m 'l e c e s j e] 2 i 1 3 '
b śandwa latapo zabiegu,ca|kow|'
Ryc12.7a, b iednoczasowametoda
dokoronowegoprzesunię.iapłatamo
stkowegoi plze9oepu b|onyś|ufowej
(d,iękiuprz€ j mościdrn' med'W Bed.
naęa)' a- nan pr,ed fabieqiem'
b śanCztery|atapo zabiegu,ca|ko.
wite pokrycie tet€sji z po9eżeniem
strerydziąs|aprł12epionego'
Ryc.12.8a,b Pokycierecesjimnogiej
pzeszczepem podnabłonkowej tkan.
ki iqc2nejWg Bruno'a - nan pżed
zabiegiem, 22 i 23. b - nan
recesje
dwa atapozabequ,.aikowite poky
cie rccesjiz pogrubieniem dziąsla
ŁĄCZNEJ Najbadziej omnipotentn4 metodq chi.
ruĘicznego leczenia recesji duiąsełjest p.zeszczep
podnabłonlrowej tkanki łącznej'Jej mod}fikacjedc
$(Źq gló\Ą,nie
kształfu i sposobuprcparowaniaplata
rozszczepionego po sfironie biorcfej (IŹngel &
larger 1965t2,Bruno 199418, Raetzke 19851e,Allen
199429.
Główa}'rnizaletamitej metodysq:
I dobrc warunki odż]'vr'ienia plżeszczepu(tzw !oą.
żeniebilaminame, pochodfące od we\anętrznej
stony po]qfwajqcegopłataolaz od okostnej)'
I niey.ielki uaz w miejscu alawc4rn na podniebie-
niu,
I dobrypozabiegouyi!]'!ik estetyczny(iednolitość
bari\y pneszczepu z otaoaj4cJ'ni tkanlomi),
l moz]i$o\. 7naczqtP8opo$ubieniad/Ęcld/\iąla.
nego tkal*ą autologicarą,
l mozli$ość pok:,tia rccesjimnogich(Ą?c'12.8ai b)'
Przeciwwskazaniem jest ńer,Vystarczającailość
tkanki ($ubośći długość) w miejscu dawcz].rn.
Ryciny 12.9a do d pĘedstawiają kolejne etapy za.
'169
 l chirur9iaś|uzówkowo-dziqstowa
t.:
il
\,,,:;i
b' c d P|ze9oeppoonao.onkowei
KĄ./c.l2.9a' tkanJ |ącznejw!Bruno.a . pr€ p atd(jasrony biorczej
sóbsci poląoenia 9 b
i!'Wo.cemento''Ą'ego, pigwsze cjęci€ na stroniedawaej, plośopadłe do diugiejosi zębów,2-3 mm od bŻe
gU d,iąła, i- dfugie cięciena ślonie dawaei, ńWno|eg|edo d|ugiejosi zębów 1-2 mm \Ą'je|zcho|kowo
pieMsrego, d-wszycie przeszaepu w mieiscebiorse
biegu pokrycia rccesji przeszczepem podlabłon.
kowej tkanki tącznej w połączeniu z dokorcno'
rt1'm przesunięciern płata (metoda wg Bnrno]8
1994).Plat rozszczepiony str.onybiorczej preparu.
je się Włącznie poprzez cięcie poziome, pDowa.
d,,onPpoprze/broda\Ąkina wvsokosri polączenia
szldiwno.cemeltowego zębów z recesją.Uzyskuje
<iępldl t7ętio\Ąei gnlbofui' poprcz preparatię
w kierunku przetlnio'tylnym oraz wierzchotko'
1v}'rn,przekraczając 8ranicę śluzówkowo.dziąslo.
w4' Za]ecanejest opraco\łEniepowie*chni korze.
nia Za poś.ednictwemkiret' a niekiedy wierteł
diamento\,vycho najmniejszej ziarrtistości-Dodat"
ko\nr'opoleca się przeprowadzeńe biomodfikacji
powienchni cementu kol*'eniowego za pomocą
wodnego roztworu chlomwodorku tetacykliny
(50-150rĘ/ml pżez 2-3 minutJ)' Potizebna dfu.
gośćprżeszczepu mieżona jest palodontome.
trem lub nitĘ chiruryiczną'
D|apobraniapŹeszczepu W oko|icyzębów pżed.
trzono\ń/ychi pien'VszegotŻonowca v\,ykonuje się
dwacięcia:
l pieMsze- prostopad|e do dtugiejosizębóww od-
2 3 mmod bzegu dziqśowego
|egłości do kontak.
tu z kością
l drugie' róWno|eg|e do dfugiejosi zębóW1-2 mm
Wierzcholkowo do cię.iapierwsf€go.
W odniesieniu
't70
poprze/.iędepoziomena v!ry.
w odniesieniudo cięda
odległość między d.rni cięciami \qŹnacua gnr.
bość pzeszczepu, a Ęsokość&lgiego cĘcia. zaleź.
na od wvsklepieniapodniebienia,odpowiadadługo.
ścipobranego przeszczepu (waha się od 5 do 17
mm)- Raspator€m uwałlriasię przeszczep tkanki
Ęcznej uaaz z okostną,a IŹnęna podniebier u zb]i.
za się i zszj''\tapojedyncz],ni sz\Ąańi. Przeszczep
\tpmwadzanyjest w miejsce biorcze, pod plat ślu.
zówko$li tak aby brzeg nablonkorw znajdowałsię
powżej polaoenia szl.iliuno.cemento\"r'ego'
Następujejego stabilizacjapoprzez zszycie poje.
d1ncz1rnisał"amido brodawek(zalecanercsońują.
re się szw}6.0i igld Pc-3)' zabiegkoń.z} dokorc.
nowe pnesunięcie płata ś1uzó.\'r'ko\łego, tak aby
\a możtiwienajwięksllm s|opnju po]..n. pre.
szczep' i jego ustabilŁowanie popzez erozpu.
szczalne sfrły międzJbmdawkowe (4{), przechc
dfą(e pvel pftesa lep i pła|' \Ą/ję]śzosiautorów 7a.
teca pokycie miejsca bioNzego opatrunkiem chi_
rurgicznlm na okes 7 dni.
I rncrnur'l xoprRTowA (Raetzkele
1985).
Wpmwadzona do pokrywania pojedj'nczychrcce-
sji, polegana ufomouańu miejscabiorczegow po.
płatakopertowegow oblębie
staci śluzówko\'r'ego
dziqsłai błonyśluzowej8raniczącejz recesją' Nie
stosqie się plzy Ęm cięć poziomych i piono$Tch.
PozyskanJ przeszczepłącznotkankowypo Wprc\r'r'a.
dzeniu pod plat śluzówko\tystabilizuje się }dejem
tkanlow}Ąnlub sz$ami po obu s|roM(h lP.esii'
 Chirurgiaś|uzówkowo-dziqslowa

r.ie.]']'j sumaryczne
zeŚtawienie
\ĄynikóWk|nicfnychpokryciareces]dziqslapo zastosowaniu
przeszczepu
podnabłonkowej
tkankilacznei.

E
a8sĘE
ffi
Nellon1987 42 14/f9 910 66-1000/0 50%
Borohetii 12 15/15 Iitl - 2,6 70,910 50 100%
iWń' 1994

A len1994 48 12123 il a4% 55-100% 610k

Wennstróm 24 34ts8 I 98,9% 88%
iwsp.1996
Paolantonro 60 2,9 85,2v" 48,60/a
1997
Zucchelli 12 18/18 ritl 93,sd/o 66o/o
iwsp.1998
Schachef 24 f3/35 ritl 86,410 74,30/o
iwsp 1999
Jepsen 42 '13/13
titl 3,',| 88,3"/o D,O,
i wsp.2000
Hirsch 24 f5/44 titl 98,91" 50-100% 95v"
iwsp.2001
Cordioli 18 11131 litl 94,7t0 81la
iwsp.2001
Harris2002 18 1001146 itl 98,40k 71-10010 890/"
Dominiak 12 2U54 łi|| 82,20/o 45-t01v" 740/"
2002
w sumie 12-64 3281501 titl 89,30/o 7f,20/o

x,letodakopelly nadokostno$ej możebyćró\ttież go' .Iegostabilizację zape(rriaja sz\w boczne oraz

stoso\łanarv pnypadku recesji nmogich (.Ąl]en20
]991]'ZabiPgśd\tl/d'l.o/pot /! nJ u\unięliP nd.
b]on}(a sztzplinrdzic.Ioueigranirra. ej u rr.rc"ją,
a następnie dokonuje się loz\ĄŹNtwienia po obu
stronach recesji illa uformowania śluzówkowe8rj
pldtd kopPńo\Ąegn' }'lon ror.iqga \ię bo'/ni.
i $'ierzchołkowood 5 do 5 mm ponad obszar .cce.
sji z oduarst.!.|ieniembnrcla\tckna $:,sokościgra.
nicy szkli$łro.cementowejzębów z rccesjq'
W ten sposób unika się ló$r eżcięćpiono\tTch
i poziom1ch' Pnesfclep podnabłonko\Ąeitkanki
łacznejwprowadzonyjest do kopel.lJ nadokostno.
wĆj dzięki zalożeniu sfwu rnatemcollcgo na jed.
n}m jego końcu i prZepchnięciupod broda\\,'kami-
Zukośnienicbocznl'ch bfiegó$' pneszczepu Uła.
Ma ipgodofa.orranin rlorkJnFkmi,jsraLrion/p-
piono!\y szew matcrnco\!]rw oblębie blodawk
środko.\Ąej(nici resońujace 5.0)'
lTt'il\ ii TL}:En,oii..'! Jeszcue\t'Ęks73mini.
malifadę cięćw miejsctlbiol!7j,'Inplzjmosita techni.
ka'2l \\'].konujcsię b1ko cięcie we$'Tr4trZ szczeliny
dz,iqsłowej sąsiadującej
z recesjąi $]prepaIo$'ujesię
płatśluzó\\'ko\Ą'},
od$'aĘh\iaj4cgo poza8iŹnicę ślu.
Źó\'ko\'v'o.dziqsłouąi 5 mm bocznie' Przeszczep
wlro$,adfa się pod piat' w'su\\'ającgo do najbardziej
cenhEhej lecesji.w cz}''Inpomocnesqpiono!\eszr\.\'
matcraco\Ąeprzepro\\,a.If one pvez końce przeszcze.
pU'Popvez ściąganie obu sz$'ówbocznychnastępuje
pŹepychanie pEeszczepu pod platem śluzó\\'ko.
rł]m, a całko$.itedociągnięcies^\'ówboczn}th na.
.lppuiF po \pra$d/pnju\\lJ* i\ĄPgonoloieniJpl7e.

171
 ś|uzówkowo.dziqstowa
Chirurgia

leczeniu recesji pochoiIziłoZ 1990rcku' Technika

sz(zepuw s\ł'oist]m,'tunelu''.Najwazniejsz}mkl],te.
ńum w]t'on tej metody jest obe(nośćbnrdawek zabiegu polega na pokryciu pojedJ'nczychrecesji
dfiąsłowch o odpo$iedniejWsokościi szerckości' błonq (niercsońowa]nq - P|FE lub PTIE z bta.
Kontlo elsyjnajest ocenaprocesówhistopatolo. nem lub f esońowaln4.s],1rtetyczn4 lub kolagenową)
giczĄ'ch zacłrodzaqchpo pżeszczepie podnatiłon. ijej całkowit]m ZaĘdu poprzez dokoronowe prze.
kowejtkanki łqcznejdla pokrycia recesjidziąsła'Je.sunięcie płataśIuzó.W.kovo.okostnowego' Aby uzy.
dni autorzyu\Ąazajq'żedocho.lzi\włączńe do repa. skać ptżestżeń .lla rcgenemcji tkanek !.|Ymagane
jest mekiedy przeprcwadzenieodontoplastykrrvce_
racji pŹ].Zębiai \Ąl'tworzeniai]łĘiegoprz}'czepuna.
błonko$ego' lnni obseńt,o\t,alipowstanie nowego lu zmniejsfenia \ł}puldościkorzenia. Zaletami tej
pEyczepu łącznotkanl<owego, nabłonkałączącegometody są:uzlskanie necz}.VvisteJ r.egenerac]lprZ!.
i cementu korzeńo\Ąego' ha\,'dopodobnie iłystę. czepułqcznotkan]<owego, jedno pole zabiegowe'do.
pująobapmcesy'w częściach brc roko\\'aniew plzlpadku głębokch i szerokch
bocznychi wierżchoł.
kolvej recesji twoży się noĘ prz!'czeptącznotkan. Iecesji Il klasy,moż]ir\'ość pogrubieniadziąsłaptz}.
ko$],r( ( /p\(i LoronobeiIormujetię 8ló\tniPpvJ. czcpionego oraf zadowalajqcaestetyka pozablego.
cfep nabłonło\Ą1.2 Początkowafaza gojenia po Za.lra (Rlc.12'10aib)'Najlepszymwskazańemsqsze.
stosowaniupżeszczelju odb]Ą\asię na &!dze tzw lokic i pl7el.]a'/dią.e 5 mm pojedrnrr" re'psie na
mostkowania' późniejopiswany jest proces pełza. kłaclrw szczęce.Technika ta po\\.irmabyć ń\Ądeż
jacegoplzyczepu.który w plzwadkx Fawidłowego Ę.kolzystana u pacjentów z brakiem możliwości
poz}skańa .\ł!5tarczającej
usta!.,ieniazębaiv łul..u,!.'zorc\\'ejhigienyjamy ust. ilościtkank z podniebie.
nej i mtodegowieku pacjenta możebyć odpowie. nia, lub nie lq.rażająrłchzgodyna przeszczep'o8'ra.
dzialny w okresie 12 miesięcy po Zabie8uza popm. nicze ia w jej stosolvaniuto wąska stefa dziąsła
wę u1niku klinicznego pokrycia rccesji. zńązanego' recesjemnogie i.\Ąfsokiekoszty mate.
W Tabeli 12.1ptfedstańono u]miki kliniczne po" nalow€'
Ę.cia rccesji przeszczepempodnabłonło\tej tkanki R1.il1 l2'l1a do d przPd.ldwidią naiuażniej.ue
tąCznejw okresieprz}najmnicj12miesięCyod zabie' etapy pokrf.cia recesji dziąsła z łf,'kolzystaniem
gu' Z analizy ponad 500 plz]padków rccesji I lub trtechniki GTR wg metody opisanejprlez Piń Pmto
klasy leczon]ch w ten sposóbu]Ąika, żeśrcdniepo. i $.sp.2.1Piefltsze cięcie poziome prcwadzi się po.
kĄ'cie recesji w obserwacjiod]egłejw-\'nosilookoło pżez szczelinę dfiqsłow4oraz na \ł]sokościpotą.
907o'a pokrycic całkowitestwiel{Zonow plfwailku czenia szk]i\łTlo.cemento\t€gou podsta\Ą! broda.
72Eo\eczonychrecesji. W podobnlm zestawieniu wek dziasło$}chpo obu stronachrcccsji' Następne
uwzględniająqm\łJniki ldinicme 20 pmc i leczeńe dwa to cięcia piono.$eprzekraczającelinię śluzórt.
515 recesji.śr€dnie pionowe pokrycie rccesji w ob kou'o.dziąsło$ą. Z kolei odłarstwia się plat śluzólr.
selwacji l 8-6o.miesięcznejlt5'nosiło82%'23 kowo.okostnortyi urtldaczniadehiscencjękostną'
cftery milimetry od niej lv kienrn]$ wierzchoł.
s.i.LIĘo11'Ali'j.RE[;E\I]tĄCJi TI{'\\Eii kowT''rnnależyprzeprolradzićfozwa$twienie i \Ą,y.
Pierwsze doniesienic na temat Zastosołaniastcro' pleparow?ćptat częściowe.i grubości(śluzów'kow-\)
ranej regenerar ji llanpk,GlRi \,hiruryirrnrm dla zapeł.rrieńapóźniejszejmożli(,ości jego :latwe.

Ryc.12.10a,b sterowanaregenera_
cja tkanek w chirlrrsionyrn leaenru
re.esjidz]ąs|a'a stan pżed fabie
giem,rec€sja ]3' b - standwa |atapo
zabi€gu' calkowitepokycjerc.€sj] z p}
grubieniemdziąs|apŻya€plonego.

172
 ChirurgiasIuzÓwkowo-dziqslowa

sumarycfne
fesiaw]eneWynkóWk|i.cznychpokry.ia|€ c esj dfiąslapo fastosowaniu
sterowane]
reqenerac]i
tkanek

P i n i P r a 1t o9 9 2 18 25IPIFE b.d 4,1 12,/% f5 1AA"n

TintiiVincenzi 15 1f|PIFE 3,9 73,5%
1994
25/PIFE 4,2 13an
wsp 1996
Rachln 12 lo/kolagen l, l,ll 2,9 59,61, 33-8:%
i w s p .1 9 9 6
Zahedi 24 15/ko
agen 2,9 8f,20n 43 100"/" 53%
i w s p .1 9 9 8
Zucchelli 1f ]8/cuidor Ii 4,9 85,7rn 39ya
iwsp1998
42 l3tPIFE ril 3 86,4%
wsp 2000
Mrilier 12 3llcuidor l, l,lll 1,3 51,4%
iwsp.2000
Narris
2002 12 11/Guidot b.d. 2,3 s8,8% 2s 100% 8,370

Dorninlak
2002 12 3Z/kolagen ii l 3 81% 0-100% 62,5r/o

W sumie 12 -48 198 |,||,||I 3,z5 72,4yÓ 40,70k

*b.d bfakdanych,PTFE blonapoliteirafluroerylenowa,
cu dor- synteiycrna
blonapotmerowa.

schemat
doborumetody
chirurqicznego
eczenia
|e.es]]
dziqsla
Wfa|eżnoś.
od przedzabiegowe]
sytuacji
k|inczne]

l po]€ d yncze <3mrn >] rnm >3mrn CAF 900/"

I mnogie <4mm >1 mm ż3rnrn DPBFlubDPBF 75oń

I pojedyncze >3 mm <t mrn <3 mm cTG+ kopeńa 90%

lubmnogie
ll poiedyncze >3 mm bezznacz. bezznacr. CTG (rneioda 80"/o
ub mnoge Bruno)
ll pojedyncze >5 mm >t mm ż3mm GTR 15v,
tA pojedyncz€ >4 mm >] mm >3rnm GTR 50%

tB eczen|e
ońodontyczne
iW raziekonieczności
naltępowe
ecfenie
reces]i]'W
|V rokowanienlepewne,brakWskaz.ńdo chirurgicznego|eczeniarecesir

CAF -.dol a'ono'^,.pĘesun'ec'ep!a,dpar- "ż,'aw"tega DPBF do|arcrcwe arfe.Un'ec]eDldl" ńoyl av|ego

]1lzP\un]Ó.'e p.dtdtasl Lo ^ eoa A aolqczPn'U7 bl ze.zczep"Ę Óld I" dz'""łatego
|.z.z?oaln].fu |on e\zhoś('ba'ze|z"r:a 5,rcĘ d7:ą4a)
cTG, przesfczeppadnabłankaw, tkanki|QcznejGTR sterowanaregenetacjatkanek' lllA- t k]asaWgMil]era
na skutekzapaleniaprzyzębia llIB lllklasa Wg l.4i era na skuteknieprawil|ówega ustawiehiazębaw uKu'

173
 ś|uzówkowo-dziąsIowa

go zr€pono\,{ańa w kierunl<udokorctro.w}łn. Na. W pracachporównującychbezpośr€dniąskutecf'

slepuje\4{gladzenje powicrzchnikorPnia w nie_
LióĘń pr}padkaÓ /mnipj./enieje8o krzvwizn]
za pomocą drobnoziarnistych wierteł diamento.
$ych (odontop1astyka). Niektóźy autorzy zalecaJą
biomod!fikowanie powierzchni korzenia z łrYko.
rzystaniem rcztlvoru chlorowodorku tetracyldiny
(50'150 mg/ml pŹez H minuty) lub k.\Ąasuc].try.
nowego (pH 1 przez 1J minuty). Zalecane jest
ńwnieź usunięcie nabłoDkau podstaw brcdawek
dziąsłowch. Błona powinna być założonaw taki
spo<ib.ab}wiPvcbo|ko\Ą o pokJYccaĘ dehis(encie
kostn4 i 2-3 mm otaczającąkości'a od shony koro.
nowej gia icę sz}Ji\łno.cementową. Błonę stabili.
zuje sie szw,ami|ub poprel biodPgradują.e .ię pi.
ny sj'ntetycznewprc\^adzanedo kości.Zabieg koń.
cą7dokoronoweprzemieszcfenie plata, pozwa]ają.
te oa calkowitepolo]ciP blonv i uslabilŁo$€ n ie
płatapojedlalcz}.miszwami międz1órodawkow1rni
oraz poprzeczn}miwęzełko\tx,mi.
w Tabeli 12'2 ppedstańono \,{sposób zbiorczy
łr'niki kliniczne pokrycia recesji z \łykoĘlsta.
niem GTR w obseńtacjach prz}'nąimniej 12 mie.
sięcznych. Z alra|izy leczenia około 200 recesji
Wtdasie 1,II lub I \ł]aika, żeśredniepionowe p(>
krycie recesji lqrrosiło około72%,a pok.ycie cal.
ko1\'iteobserwowanow 407, recesji. W podobnlrr
zestawieniu uwzględniając}m\ł}mikikliniczne 17
plac i sl1rtki te.apii 299 rccesji średniepionowe
pokĄt ie re(csji u obserwacii12-48 micsie(lneJ
w1nosiło75713.
nośćG|R w odliesieńu do przeszczepówpoiha.
błonkowejtkanki łącnej nie \aykaą''i\anoistotnych
w ocefuanychpaEmetrach l.Jiniczrrych,poza
róź]nic
zdecydowaniewiększjtn odsetkiempokryćcałkowi'
tych oraz większlm prĄ'rostem szemkości.Iziąsła
przyclepionegopo przeszczepie.2224'26
W \ĄyboŹetechnikichinrrgicznego pok}Ą'aniarecesji
naIełu\Ązględnić:
. k]asęrecesji(iejWysokość - płytkiedo 3 mm, śre-
dniogłębokie3-5 mm,głębokie > 5 mmi szerokość
powyźej 5 mmto recesjeszerokie),
l v\ryŚępowanie recesjipojedyne]chlub mnogich,
l grubość i szelokośćdziąsła przyczepionego,
l stosunekbrodawekmiędzyzębowych do recesji,
lstosunek recesjido |inii uśmiechu (szeegó|nie
w żW uśmiechu dziqsłowym),
podniebienia
l lĄysklepienie i grubośćtkankina pod-
niebieniutward}łn.
Aby ocenić te cechy !! badaniu przedzabiego.
.iĘ'rnnależyużyćparodontometn,ro ska]i co 1 mm,
a dla ocen) grubos.id7iąŚtandilepieilas|oso$ac
ultrasonograf (głołńcao śrcdnicyŁ5 rDm, tedlni.
ka impulso\łGechowaW prczentacji A). Schemat
doboru metody chirurgicznegopokrycia recesji do
przedzabiegowci s}tua(ji ldinji/nej predŚLańono
w Tabeli12.3.

1
\-- ).

Rvc'12.11a'b,c'dst€rowanaregenelacjatkane|Wpokrywan|Ulecesj|helodykaw9P|ni?.aloiwsp)'a-(ięciad|aUł\kania
(- p"p".".pprutu''"iowkowo w czę(ikoronowe]
oróstnowego w cl€ ! |
i śUzowkowego
"i"ii..;l","ńl.j*i'.l"i,i"*ó6'
i"i"".i,'ł-t"*e,i- - bionyorazdokolonowe
d z;iożeńie piata
pr,esunięcie w celu pokycia
ca|kowiteqo b|ony'
"a""top|ał'ika,

174

RyC'12.12 Frenuop|astykWgschuchardta' Głównec ę.ieprfef
środekWędzid€]ka od A do B, dwa ńWnolegle \Ą"ględemsiebe
cA ] BD dajązarys iiery Z' ZarnianamieFcamidwóch tróikątnych
piatóWpopEezpEemiesfo€ n iepunktuAdo D ipunlduB do c
Za.Ę.|:9jiina t!ięt zjcl€ ]jLia
e tr.]
Usuwarie niepla1!idło\r]'.hpE}'czepówwęd7idełek
valg i poli.tlt,wrchodb\\\a.ie /e s.kJ/.]npcńo.
dontologiczn]'ch(dodatniobjau pociąganiaw pIzJ"
czepie bmdaw'ko\Ą,lmpenetlujqclm i brodalr'ko.
rwm IV i m Hasa podfiałuw'gPlaćka; niekied}'
p.ofilaĘcznie wpŹyczepie dziąsło$'-1'm), ońodon.
tycznj.ch (obecność diastemy pla$,dzil ej plf]' cał'
końcie w1rznięq'chrtszystkich siekaczachstałrh
i przed założeńem aparatu) olaz pmteRrznych
otak stabi]ifaĆjiuzupetnień płyto\\Tlhna skutck
t5.sokich p.Zyczepów{ędfidcłek lub plfed plano.
\.van]'rnleczeniem)' Wykonujc się je na ostro skal.
pelem, za pońocą diatcrmii chiruĘicfnĆj lub tech.
niĘ laserowq-
Techniki zabiego\tedziela się na w.vcięciewędzi.
dełka(lfem]'lectonńc) i jegop]astykę(fe7rłloplasti.
Ća)-Najczęściejstosorvancw1'cięcienadokostnorve
po]cgana odcięciuwędzidetkau podsta!'['od \Ą']To.
stka zębodoło$,€goi noż}.czkamiukośnieścięcluje.
go szczJ,tu'Raspatolem odsuwasię go od okostnej
w kierunl<u sklepienia przedsionka i stabilizuje
Chirurgiaś|uzówkowo-dziqslowa
dwomasz.lt.arnibocznymi.Polt,stał]pozabiegutrói
Ę1ni' lLrb nrmboidahy ub]tek nabłonka goi siQ
wtóIńe' Na uębyuakładasię ligatlllę i cement ctn.
ruĘiczny na okrcs 7-l0 dni'
S,,,/egoL eArubei<ieBaiarebrnda*Lj pv).ip,z-
nej $,ędzidełkacliminuje się popżez metody pla"
s{'czne: L)iffcnbacha (cięcie u podsta.,]' wędzideł.
ka w kztatcie litery V rvbłonieśluzorĄ'ej i okostnej
i plfJ,sztde w krtatcic litery \'), Schuchardta.Ta
ostamia polega na \ł]4<onaniu cięć tylko w btonie
śluzo\r'ej pionowego plzez śIodek$ędziclełka
olaz dwóch ró$noległ}.ch!\uględemsicbie. daja.
cych kztah litery Z (Ryc' 12-12)' Po$'stajacew ten
.po.ób(l$a Irojla|nep].lRnJ|PĄ ,/Jmicni.miei
scami. rozciągaj4crvędzidełkoi poszeizaj4cplzed.
sionek' Płat}'w noł]m miejscu ustala się kilkoma
sz$ami \Ą'ęzełko\r]łni'
Irem oplastjka Glicknana \r mod!'filacji Kostia-
na i ŚkŹcha umożli\Ąiaje.lnoczaso.lvepogłębienie
pżedsionłai stosowanajest głóu'rrielv żuchrrie'Za.
bieg rozpoczpa cięciew kształcieliteĄ V w śluzów.
ce u podstałn/wędzidełka.a następnic jego obu.
stronnepoziomepve.IłużenieWzdtuż linii śluzórvko.
wo.ilziasłowejdo oko]icy ld&Y w kierun]Q dna
pEetlsionka następuje odpt.epanlrEnic płata ślu.
/d\l.oń.go ora/ \q'|ępuj.łĄó \Ą']dkipnmię(nio.
\t]ch i wędfidełkaod okostnej.Po$'stĄ w ten spo.
sób plat przesurtasię clodna pżcdsionl(a(I0-l5 nrm
od połączeniaszkliwno.cemento\tego. i prz]'są1a
się 3.'l resońującyni się sz$'amido okostnejlv linii
ńtnoległej do pien\,szegocięcia' R.mę zaopatrujc
się cĆmentemchinĘiczn]''m na okres 1-2 Ę'godrri.
P o 5 / . Ź F n i e s | r P h d / i a t l d \ \ ' j d si'h P 8 o n a . | c p u i p p u
pzez ziamino$'arliei $tóme nablonko\'anie'
\Ą5.cięcielub plastykętędzidełkamożnart1don3.
\Ąaćf w}koĘlstaniem lascm lv-vsokoenergeB'czne.
go Co2 (opcjapmcy Cjągłej, moc B\\)- Do Zalet tej
meto(v naleŹą:cięcie tkanek bez ]ontaktu 7 opelr.
$€rĘ po\łicżchnia,naĘ(]miasto\Ą'ahemostazana.
cz5,ń,sąt]kie \\,}'gojenie
rany pooperaqjnej i rqsoĘ
akceptacjęzabie8u]aserowegoplfez pacjentóW2?
175
 Melody
]cgenG]acii ptzyzę[ia
tkanek
ZbigniewJańczuk
Wprowadrenie
Mechanizmyr€ g eneracjitkanekprzyzębia
Blonyraporowe
Białkamatrycyszk|iwnej
siarczanWapnia- materiałWszczepowy/bariera
Biomateriały
Wsz.zepoweW regeneracji tkanek przyfębia
skutecfnośćmetod regenera(jitkanekprzyfębia
WprowadzeREe
Choroby przlzębia, a szczegóhdezapa]cniaprc1\'a.
dządo nieodwracalnejutrat-l'tkanek z różnąinten.
s]'wnością' Proces zapa]nyniszczy nie Ęlko dziq.
sła.a]e i więzadłaZębodoło$€ oraz kość\Ą,]'rostka.
Po uspokojeniu objawów zapalnj'ch prZebiegają.
L\Lh / |oind d}nJmi].J i manif.t|uiaĄ' h .ie pl7P.
waż]niezaczeruienieniem' kr$'Źwieniem i obrzę.
kiem dziąsta,pozostająw plf}zębiu zmiany !v po.
staci kieszonek pEyzębnych i ub]tków kostn}'ch.
Metody lĆczenia zmieżajace do rcparacji tkanek
pż}zębia eliminuja najczęściejkieszonki pŹ1uęb.
ne, przez usunięcie ich ścianydziąsłowejlub nawet
kosbrej Gingiwektomia' operacje płato$€' łącznie
z płatemprzesunięĘando*ieIzchołkowo),ale bez
odbudo(y utraconych lub zniszczonych tkanek.
W miejscu uszkodzon}'chtkanek (kość,ozębna)
po\Ą'stajenaj\,\'}żej
tkanła łączna.
TP\||o tvię(prled" s\lFlkim bliÓosa(eniP
dająceFlko pe\t'ne,ale mniej wańościoweodt$'o.
Eenie struktuly tkanek. JeśIinawet dojdziew lr,y.
niku zabie8! chirutgicznego do \'vTtvorzenrasię
rv pewn].mmiejscu tkanki kostnej' to z\Ą,T'kle nie
/o.lajPonJ 7e<po|ona r poMiPr7'rU ą knĘenia
z powodur,!f,t$,ożeniasię długiegopnrzepu na'
Lrłonkolvego'a nie łącznotlankołęgo.
W im}.ch pf],padkach odr^,Totnie. moze dojść
do (/e;.iotĄPireBenerd.ji lkanPkprz1lebr.l i r'r.
tw'onyćsię nowTprzyczepłacznotkanko\\5/, ale bcz
twonenia się nowej kościt.Take niepełneodtwo.
Źenie się stfukfur tkanek pląu ębia nie pro$'adzi
jednak do odzJ'skania pełnej, \Ą'laścih€j ńrnłcji
tj'ch tkanek. trfetod}'leczenia zmierzającedo rege.
ncracji tkanek prz}zębia umoż|iwiająnatomiast
odtrvovenie poprzedniej struktury a wiec wszl'st.
kich utracon]'chtkanek (cemenfu koŹenio{ego,
więza.Lłazębodoło\łego, czyli ozębnej i kości)bez
keszonki przyzębnej.
N{inimalną rcgenelację tkanek pżJ.fębia uzy.
skrłe się teżw \łyniku dobrze plzepr.owadzonych
zabiegów rcparacJ'jnych (skaling poddfiąsłorwki'
ietaż,opemcje płatowe),ale w badzo niewielkim
stopniu, z!\ykle w granicach kilku procent. Dlate-
go u niektórych pacjentórvz okreś]on}mipamme.
tlqmi stanu pnyzębia (kieszonki < 5 mm) mozna
Aby uzyskaćodpowiedź,cfy w Wyniku|eczenia
chi.
rurgicznegodosztodo reparacji
<zydo regeneracji
tkanekpEyzębia,stosowane 5qnastępujące
metody
oceny:
zg|ębnikowanie
kieszonek,
badanielentgenowskią
fabiegpoMórnegootwarcia operowanejoko|i(y.
' t 77
 ''' Metodyregenerac.ii
tkanekprzyzębia

uzyskać powtarzan]m leczeniem niechiruigicz.

n}an zatŹJananie postępu choroby,rv wyniku nie. Pozostajewięcwy{qanieocenak|iniczna\tyników|e-
wielkiego uzysku pnyczepu łqcznotkanl<owego Cfeniachirurgionego, pozwaiająca dośWiadaonemu
|ubi lP8enPrŹljiIkan].i].os|nej'Taka kon$en(jo. periodonto|ogowi na 'tosunkowopewnqocenę,Choć
na]naterapia daje nąi\aT'żej okoto 1 mm ldiruczne. nie we Wszystki(hp|zypadkach'opiela się ona na
go pnyczepu łacznotkankowego,podczasgdy sRT sh,vierd.,eniu
badaniem klinianymi rentgenowskim:
śr€ d nio l'6 do 3,5mm'l i redukcjigłębokościkieszonekprzyzębnych,
Zgłębnikowaniemprzy zastosowaniuZgłębnika .]ułskużw. klini@nego pŻyczepułqCznotkankowegą
periodontologicznegomożnaustalić: - odbudolĄ/ykości
\./yrostka zębodolowego w obrazie
l. głębokość kieszonek pz]'zębnych (od blze8u rentgenowskim,
dfĘsłado dna kieszon]d), " lóżnic w objętoś€iubytku kostnegooznaczanych
i' poziom przyczepułącznotkanłowego (odgranicy specjaInąmetodą'
szkli\łno.cemento\4ęj do dna kieszonki),
.. położenie brzeg! dfĘsła (od$anicy szkli\Ą,no.ce.
mentowejdo brzegudziąsła). Dwa pierwszeparametryidą ze sob4nr,yklew pa"
Poprawa tych parametńw nie zawsze pozwa]a rze, gdyżuzyskanie nowegopźyczepu łacfnotkan.
na ocenę,czy uzyskano jq w Ę1 ku Ęparacji, czy kowegopm\ła.]ziautomatyczniedo splycenia kie.
regeneracji tkanek. Badaniem rcntgeno\r'rskim sfonki prz]'fębnej.Natomiast ńe zawszespostlfe.
moż'nandicle\Liejo(enj( polom bl7Pgukoti, jpj ga się kolelację między ufyskiem pEyczepu łącz.
gęstość, ale nie za\r'rszeda się stwierdzić,czy utivo. notkanl<owego, a stopniem odbudowytkanl{i kost.
rzona kośćjest związanaz zębemprzez nowoutllo. nej. Są to uedlug \łiększości autorów dwa zupełnie
Ifonq ozębną.W prz]'padkuopero\łanychub]tków niezależnezja\'{iska2J,4.
w tńfu*acjach korzeni gómych zębów trzono. Roz$,ażającmożliwość regeneracjitkanek pluy.
rĘch, najczęściej nie możnaba.Ianiemrentgenow zębia,należyprzedeuszystkim bmć pod uwageróż.
skim ocenić nawet poziomu kościza.ó\\'no pĘed' nice międzypo\atóm}'mla no\r!T'nprzyczepemtącz.
jak i po '?abiegu 7 powodunalJadanlasię konenia notkanto\'v}m'PojęĆiate zostaływ],raźnieokrcśto.
podniebiennegona pżestrzeń międfy korzeniami ne w 1986i pfzez AmerykańsĘ Akademię Peńo.
policzkolqrni. dontologiczną.
odsłonięcieplata, czyli powtóme otwarcie zope. No\łYprz]'czepto nowepołączenieĘcznotkanko.
rowanej okolicy po okrcsie kilku miesięcy'teżnie we międzycemeltem konenia zębaa koścĘ,l\1óIe
zarvszepozwalana ocenęprzyczepułącznotkanło. roqtalo/nis7.7onp. Pourlaieono popne/ fMor/enie
\Ąe8oi us|a]Pnie. t /\ w.'/t\ol7onakoć.jPst Zwi4/a. się nowegocementuz za@epion]łniw nim ł'Iókna.
rra Z powierzchniąkorzenia przez ozębnq- mi koĘenowFni.
Wedłu8 .lviększości pr/\(/epla(/nolkdnko\Ą]
autońw zajmuj4cychsię Ę'm Po\łtol'nt' fuol-^.ię
istotn}m problemem, Ę'lko badanie histopatolo. z resztek ozębnejna przykładw pż],!adku pono$'.
gicznejest w stanie ocenić p.awdzi\Ę skutecznoŚć negowprowadzenia rebddo /ebodofu,be/ konip(/-
leczenia w sensie utworzenia nowegocementu ko- nościtworzenia nowegocementu'
veniowPgo.].o;(ij więZad|d o,/ębnowPgo. $ w}Tti. W metodachle8eneraqjitkanek pŹyzębiachodzi
ku regeneracji tkanek. Badanie histopatologiczne o uąśkanienolvegoprzy(zepuĘcznotkalkowego,po
\łY].onuje się /c $ug|ędo$eR(/nyLh |yLkona /wip. odpoŃcdnim pr48otosdnjupowierchni kor?enia'
rzętach w pracach doślviadczalnych' po uzyskaniu NoW pm oep Ęcznot].alkot$nie\l}tllorry sjęndpo
zgodyodpowiedniejkomisji erycznej. wierzchni korzenia,nnienionej procesemzapaln5'rn.
w ostatnich latach opublikowanychzostałotylko Natomiastresztkit](ankiłąenej(ozębnej) pozostawio
kilka pmc oparlych na dowodachhistopatologicz- np na powiprzłli l.olzenja. mogq sposodou€i pr>
nych u operowanychpac.jentóW wstanieponorr,Ire8o
przyczepuĘcfnot]rankowego'l

178
 tkanekprzyzębia
Metodyregeneracji

Mechanizmyregeneracii
tkanek Tabe|a13',1Warunkosiągn]ęcasterowanejrcgenemcjitka.
przyzębia

Regenelacja tkanek pż]zębia możebyć konholo- r Uzyskanieakceptacjibiologicznejpowierzchni

walu M '?abie8aLhchinĘic7Dy( b po /as1osowaniu
odpowiednich tednik operacyjnychlub odpowie-
drrich preparatólv Nosi ona wtedy nazwę stercwa.
nej regeneraqji tkanek (SRD, a w implantologji
- stercwalej regeneracji kości (sRĘ' Ufyskanie
sterc.\łanejregeneracji tkanek pŹpębia \Ąymaga
spełrfeniaszele8u warrDkó\Ąlzostałyone zebmrre
w Tabeli13.1.
wszystkie w}mienione vI tej tabeli warunki są
is|olnp.(ho(iażich zna(zenicr pewnośtią nie
jest jednakowe. Decydując]m warutrkiem, który
umożliwiłwprowadzeńe sterowanej regeneracji
tkanek przyzębia - jako metody lecze a - b],to
zapobieżenie dowierzchołkowejmigracji ko.
mórek nabłonka i tkanki łqcfnej dziąsłapnez
Wprowadzenie błony zaporo.\"r'ej. Była to błona
mechaniczna politetmfluoroeĘ/lenowa (e.PIFE)
nie ulegą'ącaresorpcji.
Dalsze badania doświadczalnei obselwacje kli.
niczne \łykazaĘ żesterowanąlegenemcję tkanek
prz],zębiamożnaosiągnąćń\Ą,nieżza pomocqbłon
egąiącychresoĘcji, jak i bez stosowania bloil
mechanicztrych.
korzenia.
. stabi|ność skrzepui adhezjado powierzchni
koŹenia'
' zapobieżenie dowie|zcholkowejmigracjikomórek
nab|onkolvych i łącznotkanko\^/ych
dfiąs|a'
pEestrzenidla regeneracji
i zape!\'nienie tkaneŁ
. stymulacjakomórekprogenitorowych.
s Zachowanie \,1/taściwych
wskazańdo zabiegu.
r odpowiednia technikazabiegui postępowaniepo
zall|egowe.
obe<niemożnaprzyjąć,żemechanizm SRI \Ąa.
nnłujq|
ffi Mony zapomwe (mec.haniczne)niercsońowa]ne
i rcsońo\ła|ne,
n bialka matr)ry .rkliwncj fulona biologirzna
- Emdogain),
ie siaft/an$apnia- mdIPńalwsz(/epoit]/baliera'
w piśmiennictwieprzyjęłosię jednak odnosić
najczęściej SRT do metody Mon zapor.ouych
W Thbeli 13.2zestawionozeslńł cfJ,nnikówusho.
jowych oraz duiałań leczniczych warunłujących

Tabe|al3'2 stelowanaregeneracjalkanek pŻyzębia'

1' cfqstec,kadhezyjne Komórkiprogenitorcwe igladzeniepowierzchni

1. Skaling
(fibronektyna, osteopontina, mezenchymy (zozębneji,4ub koŻenialpei ado ntal debridemen!)
sialoproteina kostna, laminina) z kości)
z ekpresjqfenotypowq 2' Kondycionowanie powieŹchni
. stabi|izują skzep (Usunięcie
warstwyńazistej)
r f awierają chemoatńktanty Ukierunkowana
mig|acja 3. Biologicrne
mediatory (FFSS)
dIakomórekprogenitorowy(h
r plomuiqmiqrację, adhezję Adhezja l w}lqceniekomóreknablonka
I pro|reraqę i tkanki|ącznej
dfiqs|a
2' Białka matryrykostnejB[,'lP.2, Proliferacja t stabilizacja
skrzepu
BNIP.3, B|t,4P'7(styńu|acjakomórek r iworzenieprzestrzenidla
prcgenitorowych do różnicowania) Różnicowanie r€generacjI
3' Polip€ p tydowe.z}nniki Wflostu, 5. Bialkamatrycyszkliwnej
g|óWnieI l/etaboIicf
na aktn,vność
komó|ek (amelogeniny)
r PDGF r efektbłonybiologicznej
I tGF,1 Synieramatrycytkanek . pobudzanie j pro|ifeńcji
migracjj
. TCFI] 6. Biomateriat
r (namnażanie komólekwyksfta|. . materialM,szaepowy/bariera
conych i zróżnicowany.h) ubytku(cementu,
Regeneracja r utrzymanie plzestrzenidla
ozębnej,
kości) regeneraclr
r bazadlarh-B,4P'2iPDGF

179
 tkanekprzyzębia
Metodyregeneracji

w ten sposóbpowstaje,,długipełzającyptączep
rrablon|ol4...nie pozwalająnna dokorono$ąmi.
gTacjęi adhezjęusponnianych wżej komórck pm"
genitoro\łychz ozębnej.Następujezatem zabloko.
wanie tlvożenia nowegopźyĆZepułącznotkanko.
wego, warulkujqcego rcgenemcję opelowanego
ubltku. Bardro jstotnl'm momentem w brm proce-
sie jest fak1' że migt.acjakomóiek nabłonło.wych
dziąsłajest o wiele s4bsza niźkomórck p.ogenito.
rollych ńerzchołkowej częściozębnej'
Niekonystne jest teżlekkie pzyleganie slofepu
fiblfnowego do pońeźdni kolzenia' Folson i IŁ'
nes1oraz szeregimych autońw wskafują że!'!ytm.
wie ie powierzchnizmienia balr]zokolflsmie tę sy.
Ryc.13.1 Schemat uby,tkukostnego fuację.Siatkaułóknika przylegado korzenia,ale bez
podzębodotow€go. pokrytego błonąza.
porową powezchnia kozenja sianowi \a$aźnegofizycznegopotącuenia' W \Ą}nikutegopo
jeden bŹeg fany (ubyfkukostnego)' 2] dnia. h wytuor/},l się na powieęchni Loęenia
długiprzyczepnabłon]ouy\łykluczający\lytworze.
nie sĘ no\tegoprzyoepu tącznotkankow€go'
i wspomagajqCychregeneracjęub}tków prz}zębia' Po \ł],tawieniu Imtv'orcm kwasu cytĄnowego
z uwzględnieńem rcgeneracji stemilanej' $ygładzonego korzenia fęba,jużw duieńpo zabiegu
We wczesnejfazie gojeniaubt'tl1l kostnegotwc .iatkdfibr\mowa bYdą'Psięby qra-lnie prrytrepio
rfy się fibĄnow skrzep,WanDkrjący ,.most''mię. na do porvierzchni korzenia.Po 2l dniach po ?abie-
dzy bŻegami rany czastecfki adhezyjnetakie' jak gtl' \Ą:,tworzone juz .iĄłókna
kolagenoweprzyczepiaja
fibmnektlna, osteopontrna, sialoproteina kostna się do powieżchni korzenią nawetjeszczeplfed \!y.
i laminina stabilizująskruep,a ponadto zawlemj4c |$orfeniem śięno$€ 8 o cemenfu ].or7enio$ego
chemoatiaktanty .lla komórek progenitoro$ych' (Ryc.13.2i 13.3).
zlokalizouanych główniew zachowanej.wierzchol.
ko\łejczęści ozębnejub],tk kostnegopmmująułie.
runko\aaną,dokomno\łąmieracjętych komórek po
powierzcbnikorzenia,adhezjęich do tej polvierzch.
ń i pmMelację rratej powieŹchni. Dokomnowanrl.
gracja komórck progenitorcuych po powierzchd
konenia może być jednak poważnie zaburzotra
w warunkach rany prz],zębia'Rana $,}tworzona
w \4ynikuoperacjiub}tku kostnegow plzluębiu ńż.
ili się bowiem w Zasadnicfysposób rn przyldad od
rany skóry gd],zjeden brzeg rany (powierzdnia ko
nenia| je\t tlan].q t\@rdq.polbdwionana(4łl
klwionośnych(Ą'c. l3.l). Pomdto gojeniesię tej m.
ny przebiegaw śmdowisku jamy ustnej'Z brze8una. Ryc.13.2 Dfug pżycfep na. Ryc.13'3 W|Ókna ko|ageno.
do powiezchni wy-
blonko\r!ry we ptzycfep one 0o po-
Monka dfiąsła'jużw 24 godzinypo zabiegulzacu].na g]-adfonegokoŻena bez jej wietzchnlkozenia w 21 dni
się migracjai ptlifemcja komd€k nablonka'W ci4. wyirawania, wyiwoŹony pojej\Ąyg]adfen! j wytawie'
w21 dnu po zabiegu. nlu Eztworemkwasucytr},rlo-
gu kilkr dni mign-ljąone dowierzchołkowo, o.Isu\ła. W€go, nawetpŻedwyn4r'oże
jąc skrzep fibĘno\łyod powierzchnikoźenia,który n em nowegocementu.
tylko lekko do niej przylega.

180
 |\4etody tkanekprzyzębial
regeneracji

w}tawiede korzenia zupehrie zmieniło odpo. siedzeniaAmedcan Dental club z 1902r Dotyc4'ła
wiedźjego powierzchni i uu,arułowało irrny pne- ona leczeniapUorrhpa olDeolariy..Poo(7) zczeniu
bieg gojenia rany prz1zębia; ścisłeprzyteganie korzenia z kamienia i pohaktowaniu jego po.
skzepu do powierzchni korzenia zapobiegłowra. wierzchni kĄasem r el{olĄ5'm'osuszałemczęść ko
staniu naMonka dziąsłai polłstaniu długiegoprzy. rze a na ile to b}tomożliweolaz wcierŹłemalkohol
czepu rrablonłowego'FibĄaĘ przyczepiłaśę bo. w osuszoną po\"/ierzclrniękorzenia; potem uIrue.
wiem z łatwoścĘdo \Ą,:'trawionejpowierzchni. szrzałemkawa}ekjapońskiegopapie.u nasyconego
w następnychdniach zostałazastąpiorraprzezkola. ńnem celuloidorqrrr nad korzenien i brzegiem
gen, którcgo \t{ók1a pzyczepiły się prawie prosto dztqsłataĘ abv st\,Vożyćodlmnną ścianę.Papier
padle do powienchni korzeńa' tlvonąc noł!57 pŹ].mocowdemnil]q. ab] apobie{ jegoprzesunięciu.
czepĘcf notkaDkow u,annłujący r€generację tka. To pohTrcietwadiiało i twor4'łodoskonałąbarieĘ
nek PowieŹchnia \łygładzonegokorzenia była dla tkanki ziarninowej,któm jużnie mogłalrrastać
plzedWytrawiPniPm bezposLacjoua. pr\pomirująi do ub)'tku koslnego \a przestrTenikopenioqej.
powicra }lnie slorupJ. Po wMrawieniu i usrrniętlu W kilku prz]padkach u4skałem dobre w1.rrik|za.
warst(5,nazistej' pojawiłysię tra niej otworki i zo.
miast ziaminy do ub}tkl wrastałodziąsło,'.
stałyobnażone$łók[a koĘenowe, umoż|iwiając Dr Younger opisałw 1902r w bardzoracjona|ny
adhezję komóIek progenitorou5/chi s}'rrteĘ no. sposób swojepostępotanie (wytra\r'''ienie korzeDla,
$ych \a'łókien'lPolson i Hanes (q't.l) shrsznreuwa.
zastosowanieMony zaporoweji jej unieruchomie-
żajq,żefibr'na skrzepu b}"łamediatorcm początko. nie) i obserwacje'nie zdajqcsobleĘlko sprawyz te.
wegoprzycepu do powierzchni korzenia, a llytwo- go' żemógł w niektór''ch prz}padkach uzJskaćre.
rzona natryca fibłny sfużyła jako ruszto$,aniedla generację tkanek prz]'zębia' Jego doświadczenia
mi8laĆjikomórck Fogenitolo\Ąych, niezależńe od i obselwacjenie zostałyteżWkorzlstane'
s}(rtezy koĘenu i tworzenia nowego przyeepu Następną istotną informację opublikov''ałMe.l.
łącznot]€nkowego. (hcr M 1976r. w pracypl. ..Opotencialerppara(ji
tkanek przyzębia''piszqc, ze regenemcjęcemenfu
Bfony zaporowe korzeniowegomogtfuyspowodo\aać komórki bioĘ.
ce pooątek z zachowanejgłębiejozębnej,ale zosta.
Pientszą metodą zape$'niającąsterowanąrcgme. jq \a5'przedzone plfez komórki nabłonkaz dziqsła,
Iacjętkanek pr4zębia byłozastosowa]iebłonzapo. migrujac€ szrtciej po powieŹcbni korzenia. Dolda.
mwch' czy[ tzw balier steruj4qrchdostępposzcze. dnie w sześć lat później,bo w 1982r, zostaĄ/opubli.
góIoF komórkom do zoperowanegoub1tku' kowane pieMŚze \a,yniki stemwanej regeneraqi
wedługwengasplelulsorcm stoso\4anial]łonza. tkanek prz]'zębiaz zastoso\łaniemMony GorcrTex
pom\Ą5rchbJ''łprzed stu laty dr Younge4k1óregoły. (błonae.PIFE, czyli po|itetmJ1uoroet],leno1\,a).6,7
powiedŹna ten tenat znajdujesię w pmtokole po. Nie r ega ona r€solpcji. W}maga chirurgiczrreg{)

Tabe|a13'3 B|oly /fporowe (m.rł bar.ier)stosowdrew sRT'

r Gore'Tex(e-PTFE) r Vicryl.Poligladin
910{kopolimerglikolowo-mletuwy) . Bio-Gide (waeprfowe)
r Millipore r Resolut (kopolimerqlikolowo-mlekow) t Bio.]V]€nd(Wolowe)
. Guidot(po|imer kwaŚum|ekoweqo) tTissueGuide
r Atrisorb(polimerkwasumlekow&o)
. Celulozowe (utlenione)
! Chitozonowe (pochodna polimeru
naturalnego chityny)

181
 l\,4etody tkanekprzyzębia
regeneracji

Różn€ bionypod ega]qcebiodegradacji (W9Nutmachem).

lub bioresorpcji

SRT d-co-qlko id)10/90

Poi(L-lact 4 6 tyS 2-3 rnies.

SRT Poli(L!lactid
co D/L-lactid) 3-4 mies. 9 10 mies
Guidor 5RK + esterkwasucJ,trynowego
SRT nrepTfepu5zczana 010n4 Ł6 tyg' 3-4 m es'
Resolut SRK co g ico|id)
d a kornórekPo|(D/L'aciid
Atrisorb 5RT + N meiyl2 pyrolidon
Poi(D/L-l.ctid) Ł6 tyg' 2.3 mies'

2 wautwowablonako agenowa 4 6mes. 9l0mies.

SRT Ko|agenśWinitypIi||

usulięcia po Lj]ku Ę.godniach'co stano(.ijej lnacz. \'lagnussonai $5p' potencjałtĆn Za]eżyod umoco.
nq rradę' obecnie częścicjsloso{ane sqbłonylesol. $ania płata i skifepu $' ub]t1al' Skr'/ep mozc b}'ć
borlalnc(Tabela15.3). bowiem odpo\tied7ialnr fa migmcję komó1.ek na.
Z Tabeli13'1,festa\\iaj4cej .W"runki osiągnięcia blon]{o\!!.chi pol'.stanie długregoprzlczepu nabłon.
sterot?nej legenelacji tkanek plż}zębia\\]łika, że ko$ego zamiast łącfnot]€Ikot€go' Błona utrr1.
b'onVd!r'tu\, rpLln .riab.rrd/o i.loln.rrolp\\ h m muje skrŹcp pżed siłami Ze\mętifn]1ni 1'.ciąg! ki].
postępo\t,aniu'Zape 'niająbo\\iem: ](u t.\'godni'Stad utrl}{ny\!anic się błon rcsorbo\\lal
sknepu.
stabi1izację nych do 6 |.gocLti (Tabela l3'4) lrtclajc się celowe'
zapofępżcciwkodo\ieEchołko\ejnligracjiko. \\eJldr Call'... blorrr r".ortu'ralneni" nn\inn\
mórek labłonka i tkank ]qcznejdziąsła, pozostatać dłużcj dZ 7 t.\godni. Błony zaporo(e
przcstęeńdla regenelacjitkanek' mogą b.\'ćuńenlchamjate oclponicdlimi $,klęta.
Znaczenie błon!' uaporc\!'ej\!' zape\\inlenlu mi (pin}), IóNlieZ resod)owalĄmi' \loga b]ć tez
tżcch powl"ższ-lrh$arul (óN' osiqgnięciasRT ilu. I r o L l p d r rl eo ż n \ mbi i o m . l I p ń d ) a | n i ' ' o , . l b ^ , p i . l / a
stnrjeR}c' 13'1,\[-jaśniajaca ich rolę na prostJn p r r a ' l i ' h z a p a J a n i e n ;r r " n i p , a r ' r . z a l ' p r n i a
pnykladzie. permą ich stabilizacjq '
\\.ediu8niektór]ch autolów (Gieenstein i ca- Blolr.r/.rt'u'u\d I'oi in ndIrr,P lF \\./\.lkjjnuniP_
|on)blon] zapobiegaja teżpżyczcpianiusię dolnej możli\tiać do\lieizchotko\'.ą mĘDcjq komórek na-
otievchołko\lej)części płatado kolfenia' sh\'aża. błollko$l'ch i łącznotkanJ<ou1.chp6 trolf"''iu .o.".
jq' |\|n.Jm\m |ep-/e$drull].dld do].o|ono\\pi15.1)juz w pien!'szl'chcLxachpo zabie$r chinlr$cr-
migradi komórck prcgenitoro\['chozębnej'Jest n].rn' N'Irrsi jednak umoż]i\t.iaćr\l]nialĘ środkólv
to szczególnie\'.ahle\\'pr4padku tĘtkórt 1"i 2. odżJrwrzi:ch,pEede $.sz}'stkim pł]nóN Ab! spclnić
ścienn!'chola7 obnażeńkożeni n' $:\.nikurcces]i te $'afunki błonazaporc a jest pólprzepuszclalna.
Ll,iq.la \lIti"j'/" rrtmoęi roLe. liullr lapL,l'"'-i stanońąc Z jeclnej strony zapolę do do\rienchotko.
sh\alfaj4 pod t]'m \!żględemub!.t]i s.ścienne'Bło. lĘ migracji łspomnianyh komórck. a f drugicj
na Tapobiegaponadto resorpcii kolzenia.r Sldad stlon'l' lllnożli\\iając transpoń środ]ó\\.odżI!'czJ.ch
chemiczn-v blon lape\Ąnia albo ich bioincrtność dokolono\\,o' \\hlunkują to odpoŃednie ot\łorki
nbnję|no..\. Jlbo bio/rodno...JlbU b:U"ktt\nU.. \r blonie o pvclfi)ju poniżej100pm'
(blon! ktageno$c). Zastoso$ane Ł{ony zaporote; na poŃeżcbnic
Stabilizacjaskżepu w l"nic pż!.lębiaj csl bardfo ]orzcnia po$'oilule bowiem szczególne l\arunki go.
ważna.biorqc pod u\!agęlt1nk regeneracji'\\iedlug jenial pnxladzi do sfuorzcnia pŹestrzeni o d\t,Llb]i-

't82
 tkanekprzyzębia
Metodyregeneracji

skch ścianach(koŹeil i po\Ą'ierzchniabton]),pla" Wyrnogistawaneblonomrapo,owym.

1ega'4.rL}l do .iebie. d]F po,?bd\Ąion\'h und( /}nie.
nia' Ńlgiogeleza w tej pEestMeni zależyod źńd:la
wiefichołkowegoouębnej' \li8racj a komórek z ozęb. Zachowanie fizycrnej w pierwsrych
integracji tygo-
nej jest natomiast ufa]eżnionaod muw'ojuunacz]. dniaLhgojeniai regeneracjiz Ltrzyma"ier'r
r,ejsca
nienia tej plzestneni (Aukhil (f,t l). Nie uz$ikanie dlaregeneracji tkanek.
gojenia,a następlie niecalkowitare.
pla\ri.I]lo\\ego NiepŻepuszcza|nośćd]a komóreknabłonkaitkanki
SFnFrJ jJ ll..rnekpr) /ebid\\ ldLiPiI'r/"\ll7enimo. |ąCfne]dz'qs|a,a przepuszcza|nosć d|a p|ynow
j"Ll, rqn'ki' m \l.linic /dbfżonci\ nieiangiog". | gazow
nĆz]i lvedług Greensteina i catona ({t i) iaka s}tLl. Zgodność bio|ogicna gospodaŹa
2 t|(ankarni (brak
acja dot'vcz!'najclęścicj ubrtkóW kostn(h w lurka. a|ergizaq|'
immuniza(j|, tośycfnojdi dzd|aniafa.
cjach korzeni, ńezależnie od tego. czy zastoso$'ana paeniotrr'/órczego)'
zosta]a błona rcsońo$a]na czy nieresońo\ła]na' Komp|etna i bio|ogianiepewnaresorpcja
rozpoęy
Integra]nośćbłony fapolo!.|cj Z ti€nkami ota.za. najqcasiępoffi tygodniach'
jąc.\'I zape$nia porc\Ąatośćjej po!\ielfchni. Lła' Lżn^/oi(po\lugiwfnia<ię1miWWa|Llrkd(h k ini(z.
h\.ia to rólt,niez stabi]izację ski.lepu i ochlonę plued nychb|orqcpod Lwagę roż1eWarLnk|aratom|c/
jego u]plukaniem lub uszkoilzeniem' \Ąiastanie ne (szybkość,
prostota,b€ z komp|ikacji).
ś.ódbłonka i il]nych ]omórck do błony od stron] odporność W pŻypadkuob
na infekcjębalderyjnq
\t'e\\1ętżnej sprzia teżresolpcji (rozpadowi) w od. nazen|a.
powiednim okresie.
\Ątastanie tkanki łączncj do blony szczegóhie
.lwu\tEl5two\Ą€j, cz}1i inte$acja z tl'ankami otacza. z\łieżęta(\łyiki badańdoś\\''iadczalnych) i plfel lu.
.iącrmi, Zapobiega też jej obnażaniu i kolonizacJi na dfi (obseNacje ldinicfne)' Resońo$'alne funkcjo.
niej bakeń' popralviając skutecznośćSRT8 Koloni. nują na ogól \Ą'-\,starczajaco
.lługo.aby stabi]izovać
zacja bak1eń na błonie ma wg Seh'iga i w'.sp'(c],t8) ranę i promo\taćseleĘ$'ną lEpopulacjękomórck.
bardzo negaĘlrny \lp\\v na uzyskanic pi7-lczepu chociażniekiedy ulegają lvcześniejrcsoĘcji. Jak
łqczltotkankowego. Różne błony 8mmadf4 niejed. Llżdr swlzepiont matpńal'blon}/Jporo\\pniP
nakowe ilościbak1e i rv zależnościod cech struk1u. mogądfiałaća]eĘizująco,immunogennie' toks]cz.
ra]nych powieźchni Mony nie i fapaleniohvórczo'Nlie mo8ąteżzmieniać pH
Japońsc'lrbadacze opublikowa]i w 2002 r intĆrcsu. środoiska' Dot]'cĄ''to ń$'nież pmduktów ich re.
jące \\niki dot'\'czace\Ą,p\\\u nicktór}ch drobnou. sorpcjielu]1na|,Ćznej(błonyko]ageno\Ą'€)jak , i roz.
stlojów (s.'-eplocoĆ&s m? Ltarc,AcLbnn,lces actina' padu h]''dfo[tyczncgow pż]Dadku innlch błoni.e.
macetem&mifuns) na przyczepianje się fibrcbla. sońowa]n].ch.
.lds U/tsLneiLIo Iv"lh błon e.PTft, ko|agpnol".j IstotnJłn rĄTeszcie$'.\,mogiemstawian}m bło.
i Resolut' Błony bń nasączane amoksj'c-\'linqlub te. num/Jponr\Ą} m jPsllJh'o(rpo.lugilania'ię oimi'
ttaq].iliną' Rłona e.PlFE okafała się najgorsąłn podczasdopasoi,ania,docinania i moco{ania błon'
subsfiatem do plzyczcpia ia się fibroblastó\t] Nasą" Bardzo koĘ]'stne są niek1óIe błony posiadajqce
czanie błon anĘlrioĘ'kami pobudzało natomiast u'.łasnośćplz'klejania się do tkaleĘro nicpotżeb.
przl.z' pian'n.ir 'lo niLh fibloblu-lorro/ębn^j, nd. ne jest wtedy ich szycie' przylriąz}-waniei mocowa.
$et $ obecnościbakteń'9 ni. |.ndmi \Iaią 611a .7'7e8olne /a\lo\o!\dnA
\vięcej bakteń pnrzepia się tez do błony w pl7!'padkachopcrow'aniaub!tkó$' \r fuIkacjach
e.PTFE nD do imych błon, v! Ęłn Dje.esońo\t'a]ncj koneni II klasy
blony kofcrdamo$ęj RD (Coltellini i Pini.P.ato q,l 8). !\i}mogi stawiane lvspółCfeśnie
blonom Zaporo.
Z drugiej stron}' do błony Ć'PTFE pż]'czepiało się wlm zestawioro\,!Tabeli13.5.
też więcej fibroblastólĄ. niż do epolo\Ąatej błony Najbardziej znane blony zaporcwe stoso\\ane
RI]' Błony faporo$e są dobEe tolerowane pnez \t SP'T (SRĘ fostał]'Zebrane\Ą'Tabeli l3.3'

'183
 tkanekprzyzębia
Metod regeneracji

Bł,oNT T1"T.|\o1r'I. Poja$'iłysię w ostatnich

latach;sąproduko.ltaneZbiokompat'\']rilnego mate.
ńatu' j.rkimje5l Ę.tan'\ie rnmagaiau.unic'ia mi.
mo, żenie ulegająr€sorpcji (rczpado$i).Do moco.
{ania służq piny t}tano\\ę,teżnie \Wmagajqceusu.
$ania' W praq. opubliko\ł'anejw 1999r.l2ljrzedsta.
\.'ionezostal!'wfniki ś\łiadcząceo dużejskuteczno.
ścit}ch bton (u 907"pacjentówśrc.lniuz]sk k]inicz.
npgopr\,zppu5.9m.n.a kos(i 5.7mm' Zdpawrid-
ją pełnastabilność shzepu i sa lat$e $'stosorvarxu'

BŁoN! I(oFnRDA]|m$E RDr hfyczepra srę

do nich m iej bak1eń, ale i mniej fibrob]astó$i

BŁo\\' KoL\CtrNollT Za$ierają natumIie

białko zwielfęce' są rcZkładanc enz-\'maFcznie'
głóMie przef kolagen.1zę' KoncepcjaL]tonkolageno.
Ryc.13'4 Dwuwaśtwowabłonazaporowa Wa6twa .\łychopiera się na:
zewnęl|znabłonystanowifaporę d|a kornÓrekna.
dfiąsłaUmożiwia]ąc
b]onkai tkanki|ącznej tymsa podobieństwiekolagenu niekóĄ'ch Zwieżąt do
mym mjgraĆjęi proLiferac]ękomÓrek progenltorc. kolagenuludfkej skóry
Wych,poclrodząrychz ozębnej kości'Wa6Ma We.
Wnęt|zna błonyf olvvo|anrlrnoŹiwa wnikan]ena. |ak(ie, żP kolJ8entlanowi 90q /at\ar]o\( i niP.
Pyń krwonośnych] komórpkz wnęiza tby,lk! kosl organicarejshuktury kości,
korzystnych\t'łaściwościach tego białkadla pro'
cesu rcgeneńcji tkanel.
Błonykolagenowesq chemotaktyczne.lla fibrc.
BŁoNA PoLITETPJI.LLoR0ETIT,E\0.I\A blastów;pobudzajqcje do prz}'czepianiasię do p(!
GoRE-TE\ (C-PTFE)StosowEnaod lat 70.w kar- lvierzchni błony, któIej ruszto\t'anie posiada
diochiruryii' b]ta pieNszjm preparatemu,żyt]mdo $tókien]<ową stflrl\1r]rę'Somulują degranulacjępłr.
re8enelacji ubltków kostry'ch tkanek przpębia' tek lo1łi, pżyśpiesząjqc plz],czepianiesię fibĄ'ny
Piemsze *1.niki zostaĘ opubliko\łanew 1gB2r'6.7 Prz"vśpieszają więc l€generację tkane\ niefa]eżnie
Błona ta jest dlrutarstwolra (Ryc. 13'4), pŹrl od roli zaporcwej'Błonyte sa dwu\łarst.lvorve'
czym \!aNt!Va zewrętlzna stano!\'iZaporędla ko- Pitaru i wsp. (c]'t'l) nasącą''Iiwe\Ą,nęhznączęść
mórek nabłonkai tkanki łqcznejilziąsła'a wermę. błonykolagenowejsiarczanem hepaĘny i fihYną
ilzna - ohvar1a- umożliwiawnikanie dojej wnętrza (bardfoatrakcfne ^viązkidla komórck progenitom.
naczyń i komórek pochodząc].chZ opercwanego w1'ch).co zrr'ięksą'lopoĘoe korzcni przyczepem
ubJ'tkxprz]'zębia' łąclnotkanko\'lTm do 95%w poń.\łnaniudo 65%po.
Błona Gore'Tex jest niercsońoualna; $}Ąnaga
chiruĘicznegousrmięciapo sześciu tJ'go.llliach.Ule.
ga stosunko!.vo częstoobnaueniu'któIe jeślipo*'sta.
nie przed upb''rvemtżeciego miesiaca po zabie8l,
pmwadzi do zakażeniablony i gojąccjsię rany obri.
żającskuteczność zabie8ul.egenemryjnego'Wed]ług
niektórycll autońw] l wńvoźony \t tej metodziece.
ment komórko\łyjestmniej odpomyniżbezkomór. Ryc'13'5 obraf dwóch warsn/vb|ony ko]agenowe]
ko$]i stqdu mniej dbĄch pacjentówobsent,ujesię B o-Gidew mikrcskopie (pow x1500).
skaningowyrn
po kilku ldta,h pogo^/eniestdnupr\/cbia.

184
 tkanekprzyzębia
Metodyregeneracji

Ę.cia nt]'1dąbtona dllułarstrr.orrąlub jednoręr. Błony zaporowe\rprcwadzasię do ub-\tkukost.

stwowq'PEedsta*icielem błonkolageno\'v.\,Ch na na. nego\,-czasiezmodfiko\\anego zabiegllltatoNego.
sąm ryrrl{ujest d\\u\Ą€lst$'oi\'a blona Bio.Guide N{od]'fikacjadoBczy ut$'ovenia płataw taki spo.
(R}'c'13.5);jestona alacznie Lrlepszoną
\l'elsjabiony sób, abY był mozliwie najńęksly i aby umożli$ić
Bio.Tape.Btony ko]agcno!.'csa bardzo skuteczne. opar.ie b1on1no 5p"ga' h ko* i' \Ą |rm . elu . ięrie
mogąsięje.lnak zapadaćw $'ięks4,chubltkach kost. pouiome nalcży przcpro\!Ździć!v rorvku dfiqsło.
n]''ch'\Ąbm\adfenie biomateńafu - \\' plą'pa.lkLl w}m, ĆięciabocnĆ w odlegtościdwóch Zębólv od
lrłonyBio.Guide takim najlepsz]m biomatcriałem opercwanegoub]tku kostnego,a plat należyuivol
jest Bio.oss - Zabezpiecaprzed zapa.lrlięciem'obe. ńć rłielżchołkorĄ'o' aby możli\'!'eb},łojego dokoro.
cnie tl\!ąiq place]0 nad !\'prcrvadzcnicmkolageno. nutre pne.uni"' poknrip blonJ.Prłc.
ie i. ul|orłilc
wejbłon]tńj\ła6h1,o$'ejZjedną!\'anjt$'ąniekolage. suńęcie dokofono*'epłataumoż['wiatcz pokĄ'cje
no!'ą' mającejstano\łićznacznypostęp' C].lventua]nej
niewielkiej rccesji dziasłai zu,iększa
Inne błonylesońo\ĄELreopafie na estrachalifa. plzeshfeń pneznaczona do legenelacji' hn bo'
l]cfnych okafałysię tcf bardzo sklteczne. \Ąiemwiększyzasięgdokorono.llybłon]iĘm możli.
\r1 \łiększyzasięglegeneracji'
BL:}}i.]'.i.ID|}i Zbudo\\ana zbiokompaĘójl"
negokopolirnen ]ot'asupo]imleko\Ą,ego zmieszane.
go / csrlPml$'a.u 'ltnnorrcgorarviera rhrierr.r-
^ł
\\. r 'll
stl.v}:Zelt'rrętrznama stosunko$'odużeot$'olki. aĘ
umożlirtićs4ókie wrastanie tkaiki łącznejdziqsła
do zamkniqtcj pżestżeni między \\'alstlmmi.
!\rpłł1\ato na kolf}stną inte$ację błonyz tkanl<a.
mi sąsie.Inimi'Natomiast $'Źrst\Ą'a \Ąe\Ą,nętnna po.
siada banlzo liczne i małeot\t,olki (ki]ka l../sięqw 1
cm2),co poałala na lr5'mianępł}nó.!vodżIĄ'czl'ch,
ale blokuje .lrrastaniekomórck nabłonl€ i tkanki
łqcznejdo ubrtku kostnego' Rozpad h}'drolityczny
błonyzacf"masię po sueściut]godniach.a całkowi.
ta jcj dcgradacjatnĄa okołosześć miesięcy'Rozpad
ten polega na roz]dadziek\asu polinrlcko\Ąegona
mleko{} i następnieco2 i H2o'
lvEstanie tkanki łqcznejdo pżestveni między
d\oma \rdr<h\dmi s\ddie.i" o8ldni,/.r, rp(.rje
pooperaqine dziąsłai obnażaniesię bton!'pżed jej
resorpcjq-

i x[]!ł\l, (P{){-If;x-.\(T{}i
]3]-o]:.i'! 910)f ko.
po]imeru glikolidu i kwasu mlekouęgo W stosunku
9:1,jednowarsh\'o$'a, o gmbości 0,132mm' Zbudo'
Wanaz l'.iązekwlókien. którc t!.|ovagęstqsieć (Pe'
riodonLąIMesh)' Posiada otwolki o przekroju
mniejsz].mniż100/-lln,umozlił,iająceprzejścicpły.
nórv odżJ$'cz}'ch, ale zahf]łnujqcekomórki. Ulega R y c ' ' l 3 . 6 ab' ' c . d c l e r y r o ' r ' o l o r ' \ ' . ) o o p o . ł ' a L o
h!'drolizie\'.ciqgusześciu ków koslnyc|r] a- na puykladwąskch EcesijfębÓw ]ednoko'
lgodni. a po tŹech mie. zen owyclr'b- szeEzych, na puykładw biurkacj kouenj.
siącachzupełnejdegradacji'Posiadacztery$ygod. c- nrędzyzębowychd- okreżnyclr' granicfącychze slfeą
ne wzastosowaniulolmy (Rlc. 13.6).

185
 Metody regeneracjitkanek przyzębia

Błona powirrna być opalta o bŹeg kościokoło za\'r'ieranośnik (a]ginianglikolu pmpylenowego),

2, a nawet 3 un. Ponadto nalefy uważać,aby nie datwiajqcy aplikację ame]ogeninna odpowiednio
sperforcwaćpłata'l.1óry powińen byćpełnyrr.czy. przygotoltanychpowieŹchniachkorfćń'l3
]i śluzówko\'fo{kostnoi'[m.Usunięcie niewidocz. Wpnriladzenie Emdogainu na powiefzdnię ko'
nych rcsztek złogównazębnycholaz \,vygładzenie rzeni przepro\ład'za się w trakcie opelacji płatowej.
koneni rębrilr pneprorładr.l .ię nared,/iamirc(/. Dziasłanacina się taĘ aby wytwożonypłattmlodi.
nrni (kireB uniwersalne i Gracey),ulhadzwięko. wiałpierwotnezamlodęcieĘny' Plat pełnejgrubości
u5rni rkireq podd/iaslowp) narze. (ślufówkowookostnowy)
lub obrolot\'\'rni odchyla się tah aby stwo.
dziami mechanicznjmi (dr'obnoziamiste kamerue rzyćdostępdo obnażonych powieŹdni koneni i do.
diamento\te),w sposób de|ikatny i osfcfędzajacy brą ich widoeność.cięcia pionowe$ykomne poza
tkanłi korzeń zębó,N (periadDntąLdebridement). obĘbem ub$Lu kostrrego(z\,\yldeo 1 ząbdo przodu
Po dopasowaniubłony i jej docięciu (korzystajqc i o 1 do q,lu) umoż|i\'r'iajq odchyleniepłatai przesu.
ewentualnie ze wstępnego modelu papiero\'r'ego) Irięciegobef napinaniaw końmwej fazie zabiegudo.
i jej unocowaniu w zależności od potrzeby(Ligatua korcnouort r e|uprzys4cia'Po u.unięciulidmin}
lub szlvY resońowakĘ, piny), następuje pokrycie z ub}tkukostnego,o@J'szcfeńuobnamnychkorueni
jej płatemufiksowan]'mszwami' ĘMw z rcsztek zlogówpoddziąslo\Ąych i delitatnyn
ich \awładfeniu,nanosi się obojętnyroztwóI kwasu
eĘlenodwuaminoczteicoct\łowego (EDTA) na dwie
Błona faporowaopierasięna bŻeguza(howanegoje- minutJ'w ĆeluusunięciawEIsfuYmazisteji odsłonię"
szee wylostkazębodo|owego, pzymocowanajestdo cia ł'lókien kolagenoi\5'ch.**
szyjkizębai zostaniepEykrytap|atemdziąsłowo.okost- Fo dwoci minutachsphk]je sĘ EDTĄ duą ilosciq
no\^,ym' zapewniato możliwość ubytkuko- nztworu soli fizjologicznej.Po osuszerriupowierzchni
regenelacji
stnego, promując zdecydowanie aktywność komórek koŹeni i zabezpieczeniuich prfed dostępemśliny
ozę0neJ. i lgwi, nanosisię ż,elEmdogainiglą shfykawlo na su.
che powiencbnie koEeni zacz}'nając od dna ub}tku
taŁ abyz,el pold]'łkoEenie bez ich kontak1uze ślĘ
opatnrnek z cenenfu chinrĘicznego nie jest kc i z krwĘ' PłatśluzówkowMziąsłorly upżednio przy.
nieczny ale częstocelo.\Ąy: pomagaw gojeńu i stano. gotowanyzaszyrłasię mozliwies4bko'
wi ochlonę rany u mniej so|idnychpacjentów Białka preparafu fnajdując się pod płatem
szwy fdejmuje się po 7 10 dniach' Plukanie d\Ą'a u zmjenionej|emperdfureipH' \Ą}tra( dią się na
mzy dziennie roztwo.em 0,12% chlońekyd}'ny powierzchnikożenia, przecho.Ifącw postaćnreroz.
i delil.ft]re.Zl,'otkotlanjPmiękkasz.zol|.ąp|z}'.naj. puszcza]nq,która blokuje dowierzchołkowewmsta.
nniej w ciqgu 2-3 rygodni po Zabieguzapewniąą nie nat}łonkadfiąsłapo korzeniu (barierabiologie.
dobregojenie. HafrrarstńIrra - twóIcy prepalatu)i WtWa'
rra\r'r'g
rzanie d:lugie8oprzyczepu nabłonkowego.Nośnik
Bialkamatrycyszkliwnei odd7iela.ięod wyĘ' one8oprppd.atujalo (ie(z$o
dnista i nczkJadasię w ciqEll 12-24 godzin.
Innq melodqfapeBniajq( ą s|ercwanq r8eDPratję Szwyzdejmujesię zwykle po 7-]0 dniach,a przez
tkanek jest zastosolłaniena powieżchnię kolzeni okołoffi rygodni opemwanemiejsce powiino być
zĘLó\^I fi"kcji białekmahycy szHi\łnej (Tmdogain)- l hronionep'ed urazamilunilŹnie nd€ r }?dni.]po.
S4 to białka- amelogeninypobieranez okolicyoto{z. karrnów oraz nie stosowanieoczyszczaniaszczo&q
ki Hertwigazawiqzkówzębóvr'rtodych plDsĘt' odpo. do zębów)'Pacjent winien stosowaćnatomiast płu"
wiednio pruygotowane(mJożone,suszone).Stano. kanie jamy ustnej rczt'lvoremd orhekyd]Ęy dwa
ńą one 907.białektej matrycy+Prepant Emdogain razy dziennie.
* Pozosta|e
bia|katE oko|icyo vlyźgymoęż"ue@ąneko\9m (ename|iny promowania
i inne)n]emajązdo]noś.] regener.cji
tkanekPżyzębia.
* W pżypadkufa'tosowanialozhvolów kwaśnych (kwasfośorowy'kwasC}trFoWy)Wytnwianiepowigzchnikożenin]epowinnotMać
dlużeiniż
]5 sekund.

|óo
 tkanekprzyzębia
|Vetodyregeneracji

Ame]ogeniny\ł].traconena pońerzclni korzcna

h\olza nierozpuszcfa]ną\ła$twę biokompaĘńilną Z ośatnich badańl5Wynika, żew zabiega.hregene.
(amdogeniny u z\rieżat i u ]udzi mają ba.dro racyjnychsiarcranwapnia:
!o.|obna ( l
budo\ę /J.|P./ko\Ąd' lrĄmuic.ięond wprowadrony samdo ubytkujestniecomniejsku-
na polrielzc.hni korzeni do d\óch trgodni; potem tecznyniżblonazaporowa, byćmożez powodu
ulega degradacji.Ten czas \t]starczana kolonifację fbt,tszybkjejresorpcji,rozpooynającej sięW Cztery
komórek pmgeńtolo\ĄYch' posiadająqrch potencjał tygodnie po zabiegu,
zapoczątko$Eliahvonenia cementukoEenio\łego, poł4(/ony,, prepararem |ostrym(DEDBA]Jest.óW
a rrastępnieda]szFh tkanek prf}'fębia' Komórki nieskuteczny jakblonazaporowa,
picgenitoro\t,epobudzaj4niezróżnicortanekomórki po|qczonyz DFDBAif błonq zaporowqjestbardfiej
mezench}nalnedo przekształcaniasię w cemento. skuteczny niżzastosowanie samejbłony,
bldsB.ldore uIJaLlaiq n.l no\vier^ .ię hnj ].ożenia ,, do'niesfkqdoxycy|liny ldzB|anie antybakteryjne
.Ąmelogeninypowodująt$'olfenie cementu bezkc orazutah'iajqceinkoPoracjęWsfczepu W tkankęko.
mólkowego, odpowiedzia]negogłó\Ąnieza połącfe. nnd jestniecobardziejskut€any n|żstosowany Śam.
nie zębaz kościąwłoknamiozębnej.
Po klku tlgod iach u zopercwanlm ub!.tku
ruor} .ię dobPP/Ur8dnizrlrrana t]'anlaziaminu. dri spetniająCw trrn cfasie fun]rcjębańery (błony)
\ła,7 któIej po.!łstałe $tókna kolageno\łe$'rastają uaporowej,chrcnĘcej prfed $Tastaniem komórek
do h\olza' pgo .ię .pmcntu''lLanla riamilorta nablonladn ub!lLu'a po/\alają'jedlo.ze(njem
pżekształcasię poi\oli w tkankę kostną.W pienł. dokoronolrą mi8rację komórek progenitoro.wYch
sz}chobserwacjach Heijlapo 16miesiącach, opero. z dna ubJtku.
Wane ub]tki kostne $fTełnione były średnio Jako.!1rlPĄ',/n\ biomaIpńa] nippo:iadaorz}wi.
\\ 667ÓtkanĘ kostnq, niezmienionq W ciągu s.let. ście\Ą'taści$'ości osteogemych,ale działajako:
niej obsenacji.ll bańera resońowalna w okesie Ł10 tygodni'
Ta.lo.ohanie Imdog.rinu \\ le' /"niu,hiJ rgi.T- biomaIPń.rl \\\pP]ni.ri.]fl ub!4ek. dobr/e^\ial.].
nJ'mchońb plfpębia z\łiększaregenencję cemen. ny i tŹ]'mającysię rv nim'
|U o 60-;0do'a I ml]ogainzappqnia rp8pnerację
prz]zębiaz \q.twoneniem $aftościowegocementu
bezkomórko{ego i kości,połącfonychozębna' Za'
bieg jest bardzo doblżeZnoszonypĘez padentó\Ąl
a o \Ą,ie]e łatwiejszy.llaoperatola niżzabiegz zasto. W r8Fne]"a(ji|kanel /nd]a/b|eż/d.lo.o\dni.
sowaniembłonzaporo!\,]'ch' matcńaty wszczcpo*estosoNanc razem Z błonami
zaporc\ĄT.In|lub bez nich. Nlożnaje podzielić na
cztery głównegrupy:
r i l : l i _ 1 , : . : ri ' , .. " . Wszczepykostne autogenne,
\{szcrcpy kostne allogenne.
siarczan rtapnia unany b]'1od lat ja]<oskutĆczny \\\zczepy kostne hetemgenne.
mateńałrvszczepo\rT' ('.Plastel of Palis,,)' W latach \\'szczepykościozastępcze (materiał a]lopla.
90',w któIych dominolvałajuz tendencjametod rc. sryczne),
generac}jn]'ch!' leczeniu clrorób plz],zębiaokazało \Ą.7c7epykostne autogennemogapo'hor]ri.z jamy
się,ze posiadaon też\Ą,laścilr'ości barieIy (błon]')r.e. ustnej ]ub z kościbiodfoi{€j i 2c szpiku kostnego
sońowahej' Wpm$aiLony do ub]'tku kostnego opelorvanegopacjenta.Pienłsze doniesienia na te.
\! postacimieszaninyZarobionej 1wodą,speh a ro. mat wszczepórvkostnych do ub],tkóWkostn}€h jed.
|e n.a7ppu 7rvi46nego.././cL e $WPlrrjdjq' cgo no. i dwuściennych z jamy ustnej opisa|iw 1965I'
ub]'tek i dobEe się w nim tnjtnającego, bef tenden. Nabers i o.Leary a z kościbiodrc\Ą€j schallkorn
cji do WT'suwaniasię z ubrtku, 1Ą'okresie +l0 Ę.go. w 1968roku.rrj

187
 tkanekprlyzębia
Metodyregeneracji

Rege'reracja' iledukcjaki€ s zonekpŻ}"ębnych

reparacja po zastosowaniu fabiegÓw € c zn cfychwg Dragoo'l7
różnych

zamknięty

Cz Cz Cz cż Cz

grwa+ri

otwańykiretaż Cr Cz Cz C2

Cz Cr Cz Cz

if zawsze,cz czaseń' N ńgdy

AJlogenna,liofilizowana kośćludzka ze zrt,loĘpn5" l|(7.?Fn'IlinoFnn\ kÓś.i

jęłasię najbardfiej w stalrach Zjcdnocfonych jako wlizczepkościsZr]iko(€ j i blaszko\ej'

kośćmlożona.suchanieodltapniona(IDBA) oraz \Ą'szczeptlójfosforanu $apnia (B.TCP)'
odwapńonarnloŹona,sucha(DIDBA)' !\'\!l,]liku t-lch Zabiegów st.lvieldfi]i h\'orzenic się
Ileterogenne wszczepy kościz\rieluęcejto pnede długicgo pżyclcpu nabłonłowcgo. bcz now€go
$'sfystkimkość ko.owai gąbczasta Bio.oss'gąbcza. plz](zepu tącznotkanko\tego' Na\Ą'et.jeś]i\Ą'.\'h!'o.
sta Etiłbone i Endobone' ż]'ła się kość.b]ła ona oddziclona od Zęba długim
DużągrupęmatedałóWkościofaslępcZych stano. pEyczepem nabłonko$i1'In' Bardzo szczegółową
$ją pr€panty alloplastycznenależqcedo kilkrr grup: o' "nę .LuIe'rnot. i pos/(/egdln!'h me|odlcl /cn'a
ceramiczne lesońo$"alne omz nieresońowa]ne' chorób pluJ.zębiapżedstatił Dragool7 w kiążce pt.
pom\r?te i lite, ,,Regenelation of the Peńodontal Attachment in
bioszkła' Humans'' \t1danej ł' l98l I', fl]k pŹed opublikoua.
pollmery niem pieńl,szych \\,:YnikóWrcgcncracji tkanek pży.
sq onc stosowanc \] pcriodontologii od lat 60' zębia po zastosowaniu błony Zaporc}'ej.6'7 Tabela
Jednlrn z pienrsz!'ch alloplastlczn}'cL sl.nteBcz. 13.6 zestaria te u'lniki, oparte na \rielu badaniach.
nj'ch mateńałówwszczepo\Ą'.Ych b!,ł.'PlastĆrof Pa. \\rnlka r njei.j" po r.lm|.JPĘm kirP|.]żu niP U/\.
ńs'' (siarczanl\apnia)opisany$ latach196!}-1971' .k|lie.ię żddn\lhobidMo\\lF8eneru'ji|l"anc\ Ąl.
obecric udobi'va on poz].cjęjako mateńał\Ą'szcze. ko repamcję' Po zastoso(aniu kjlctaŹu ot$artego
PouY i bariera zaPor.olra.ls ora/ Lt\a\uq]tĄnU\F8Umoie l,,.]5Jmi$it|ąpi' rP.
\ł poszuki(aniach mate ału {'szczeporł€ g o, gencraria. a po sr,rrepa' h lo- i dulo8pllnpj /J.
który mógłby zapoczątkowaćregenerację tkanek !!sze \ł]'stępuje (chociaż cfasem z dfugim pżlcze.
pżr.lębiacaton i wsp' (at ]) badaliu l9B0 r pod pem nabłonko!t.1'm).Rcdukcję kieszonek pn1zęb.
1].m$fględem skuteczność takich zabiegó\!jak n]n]h $'g ]].agoo' obser\,uje się po prawie \l,szyst.
skaling pod.bi4sło\\T'
z kirctażem, kich zabiegach' a zawsze po zastosorłaniu .!."'szcze.
zmodj.fiko\Ąanyuabiegdatowy pów autogenn}'ch kościbiodloNej'

188

Peuna szansę stwaĘaływolrre pzeszczepy dzią.
słowepobranez podr ebienia'któr1'rnipnyk1ttmo
M.ZlZep}Lo\|nP/Bo\\cF i wsp',n|' 4),ab}opoźnil'
migrację nabłonka'osiqgano w ten sposób no$y
przycfepi no.!vqkość, gdyżp.Zeszczep.biąśouysta.
no{'il s]'.utecznąbańelę przed wnikającj,mnablon.
kiem' Wiadomo bowiern.żenabłone.kw pżeszcze.
pie d'ziqsłorł]'m obumiera i odradzasię dopiem po
dłuższ]mczasie' gdy już nie ma szans na dowierz.
chołko\tewędlowanie'
\d pod\td\vip obp(nej$ied4 możnapryjąi, iP
\Ąszczepybiomateńałówspełniająbardzo poz$l'{.
ną rolę w plocesie regeneracjitych ub}tkó\r cho.
ciaz przeważnieniesterowanej.
WpbĄvająone plfer€żnie na stopień .W}pełnie.
nia ub}tku kością,ale nie na uzlsl.:anieprzyczepu
łącznotkanko\łego. Jest to więc głó\ĄTiedziałanie
osteokondukcJ.jne.
wedługYukny (cylt) omzJensenai wsp.18idea]ny
maleria]h./czFporł"', M pPriodonIologii powinien:
posiadać\,!'łaściwości indukcji cemento. i osteo.
geneb,'cznejlub osteokondukcji,
przycz],daćsię do tworzeńa nowegoptzJ'czepu
łącznotkanłowego.
ulegać Desorpcjii być fastępo\Ą,any plfez nowo.
twolz4cąsię kość,
b],'ćkompaq'óiln}m. nie posiadać!.|taści$'ości to'
k\\. zrr\lh' ka-rLino.; anĘ8"no8cnny( h ora',nie
działaćzapaleniotu'ó.czo.
brL do.tcpnyłl'nicdrogimi Idht!m$ 5|o.owaniu'
Działanieosteoindu]<cyjne mają przede wszyst.
kim wszczepykostne autogełure'Zawierajabo(iem
komorkimefcnó!m} mig1jąre,pro|i]eruj4re i niż.
niluja.e sie clor hondro i o.leob|d.lo\'\^\,md€ d ią
jednak dfugiegozabie8uw celu ich Uą,skania'z nie.
któLvci badań mozna teżpląiąć moż|iwość dzia:la.
nia osteoindukcJinegodla.'!'szczepówkostnychallo.
gennych€DBĄ) i heterogenn]''ch (Bio.oss).
Natomiast $'śzczepyalloplastyczne posiadają
głórĄ{det'łaści\Ą'ośĆi osteokondukq.ne; stanowĘ
szkie]etdo .\Ą,]-astania
rraczJ'ń$łoso$ab'chi komórck
osteopmgenitom$'ych(doq'czyto wsfczepów poro.
\łatyd', co skutkuje \Ą}'h\'ailaniemsię welt,nątż
por tkanki łączneji tkan]rikostnej (osseointegracja).
iaden więc ze stosowanychbiomateńałó\Ą, nie speł.
nia \łszystkich\Ą,r1nieniory'ch warunkólt
tkanekprzyzębia
Metodyregeneracji
U\łażasĘ. żerrajlepszesqwszcepy kościwłasnej
(autogelrne),gdyżnie stwarzająpmblemówbiologicz"
nych,pozatechniczn],m(tludność uz]'skania\r.lasnej
kości)'lóśćludfka uzyskanaz baDl.ukostnegost$,a.
.za pe\łne problemy jako mateńał wszczepo![l
WpmM;ie własr iwosri anhgenosp redulliP .ię
plfez naśWieflanie,mrozenie i działaniechemrczrre
co prowadzido zabicia\Ą,szystkichkomórcł kost.
nych- a]eantygenytkankowemogapozostać.Istnie"
je teżmoż|iwość pzeniesienia drogąwszczepucho.
ńb zakaarycĘw Ę'm i wirusorĄych.Podobneplob]e.
my mogąstwi]rżać kościpochodzeniazwieŹęcego'
Największą gnrpę wśńd biomateńałó\Ą'wszcze.
po.\ł}'chstanorvĘ materiały a]loplas1].czne(cem.
mir/np.ndtur.rlnp i\\nlplvr/n..polimpDoral in.
ne)' Wśńd tej gnrpy biomateńałórvdominuj4 h],.
drol5)apaNt\\!,lllplvr/np ,.pickaneu dorr u1so.
kich temperatumch).
Wskazaniado użyciawszczepóWw |ecfeniuchorób
p|zy'fębiastanowiq:
' ub},tkikostnepodzębodołowe, głębsze
szeegó|nie
zaróWnoW pżebieguagre5},1r'/nych
i roz|egłe, po.
stacizapa|enia prz}zębia,jak i postacizapalenia
pzewleklego,
' ub},tki
kostneW bi. i ttfurkacjach korzenifębóW
bocfnych, szcz€ g ó|niekJasy
||,
, ubytk kostnetoważ}szqcerecesjomdziąse|(bie
materiałyz błoną zaporowq)'
Biomate.riałypowodują:
: stabilizacjęsklfepu klwi w ub]'tkukostn}m'
ułah\'ienieM,ńkanialaczyń knvionośnychi tkan"
ki łqcznejdzięki porowatejpowieEchni (plepara.
ty porowate),
podpiemrie błonyZaponcwej,którcj zapadnięcie
zrnniejszaobszarł],t!\'olfonejkości,
: osseointeglacjęz nowo twoŹącq się kością(nai
korzlstniejsza proporja 2:8).
-']szcze]niejsze\lwetnienie ubJ''tkukostnegow .\ły.
niku por'l'olnejresorpcji biomateriału(prepafaty
resolbo\ła|ne),
' sM\/e i lPp</eul'on|urol\anie.ięt\}t\ĄoPonej
tkanki kostnej,
189
 tkanekprzyzębia
;ll vetody regeneracji

danez piśmiennictwa
Tabe|a13'7 Dostępne dotyczące
Wybranych niehórych''Ą'szczepów
parametróW kośnych
iaL]op|astycznych'

Bio.oss(wszaep het€ r cgenny kości) 0,25-1,0

Endobone (v!5zeeP heterogenny kości) 0,11,s
Interpore500 (wsrcrep.lloplastyczny 0,4250,6 1-.tom2/g

HA-Biocer (wsreep alloplastyeny 0,25-r,0 0.46-{,49m2l9

n \lzmocnienie strultury kości(dotyczyto szczegól. ruwszczepkostny mrożonyi suszony (TDBĄ).

nie p€paratów o niewielkiej resońowa]ności) ' WedługMelloniga (cr,t'1) posiadajqcegonajwięk.
BiomateliĄ w tych ubJ'tkachmogąbyćstosowa- sze doświad@enie w stosowanrutych prepant&r
ne z błonąrc8enemcyjnąz bialkami matryql szldiw. DFDMjest tepszyniżFDBĄ gdyżposiadapotencjał
llej (Emdogain)lub bez nich, w za]eżnościod kztał. osteogenicznynatomiast FDBĄ taki potencja]luzy.
tu i wielkościub}tku kostnego oraz moźliwości skuje dopiem w połqczeniuz kościąautoge Ę. Te
i umiejętności operatom. \'vynikidotyczw zańimo ub}tków kostnych podzę.
obok \,vrTnienionychtrzechldasycznychwskazań, bodołowych' jak i w firkacjach kożeni zębów
z ostafuich publikaqjiw}'nikamożliwość skuteczne. Ićpsze Wniki po zastoso.waniuDFDBA niż po
go zastoso\tEniabiomatedałó\anawetw ub]tku pC| FDBĄ uz}skaliteżinni autorzy (Rurrrmelharti \łsp.
ziomJ'm'rrajlepiejz błonązaporo\Ąq' q,t.1)- zlsk pr4cr,epuodpowiedrfo2,0mm i 1,7mm
oraz pr4aost kościodpowiednio2,4mrn i 1,7mm.
& rvszcznpr: et-roGENNI' KoŚcI Sąba zo Różnice ńe b}'ly jednak staĘBtyca e znamienne'
skuteczne w leczeniu ub}tków kostnych.asą otre Niektó.e !,łniki badannie sąjednak tak jednozIrae.
szybko rcsońowalne, ale przycĄniaja się do szJt} ne. Bo\łeNi \tsp- (.f,t'4) uąskali lepszew}niki rege.
kiego tilorzenia nowej kościi nowego pEyczepu neracji kośLipo zas|oso\łaniu DFDM w pororn,rraniu
Ęr2no|kajllo\Ąego. Hia|l (d' 1\ po /asloŚowaniu 7 konh)|ąbe/ legoprPpJ-afu.alc nje $ pr/}rcśUP
u zlvierzątdoświadczalnych świeżegoszpiku kosme. przyczepu,a Beckeriwsp. (c!'t.4) stwie zili odwtct
go uzrskałw B3,5%przwadków utworzeńe nowe8o nie hamujący\tpł'wDFDM na tworzeniekoŚcr'
cemenfu i w 84,67onowejkości,a lv grupie kontml.
nej po operacji platowej odpowiednio53,3%omz ffi wszcznr'r. HETERoGENN'EKoŚcI są to
53,57o.Warto nadmienić, że wedhĘ dalrniejszych przedewszystkimprcpanty bydlęce(Bio.oss- kość
pog|ądowkosć nie mjala 7do|no5cih\'onenia pr^. korowa,gąbczastai z kolagenem'Etik.bone_ gąbcza.
czepułqcznotkankowego. sta i Endobone). Światowa organizacja zdmwia
w 1997n Zdleci]d, \\ 7wiq/.1/ rozporł.zec}niąialą
..']\rszczon''qLLocEN\E KoŚ Są to prepa.
rat]' uĄskale ze ^Ą'loĘdostępnew bankaci kost.
n1ó' Zostająpoddalenaświetlaniom. od\łapnjenju'
mrozeniu,suszeniui niektół'rn działaniomchernicz.
n}Tn- co pmwadzido zabiciawszls&ich komór€Ł
ale wg niektófch autońw (cit.1)antygenytkanlowe
mogąpozostać.Sączęstostosowanew UsĄjako:
Ry..13.7Obrazmi-
& uszczep kostny odwapniony mrożonyi suszony kroskopovlyBioOss
(DFDBĄ'

190

się fakaznąchorobąwiilsoi\ą by.lła,unikanie mate.
riałów pochodzeniabydlęcegoch}lra, że uz!Śkany
jest z krajórv niezagl.ożonychtJan schorzefuem'
W n€paracie Bicoss stosoi\'anJ'mod 1985t zosta'
ła usurięta cZęść organicfna kości,cryli około307o
jej zawartości, aby \'wlduczyćmożliwość przenosze
nia infekcji. Pozostajelltedy q,lko stmklur-akrysta-
liczna o bardzo kolzjstnych parametrach (fabela
l3.7)' Jest podobna do kościludzkiej (Ryc' 13.7).
szczególnie łygodne w stoso$]aniusą bloczki, dają.
ce się po zwiLeniu prfecinać.
W wszcznw x'toPLĄsTYCZNT są mateńa.
łami kościozastępcz],mi. Mogą to byćmateńałyce.
ramiczne (natuńlne, s]atetyczne), bioszkła oraz
polimery Plz$muje się, że nie $'pb1\'ająone na
uzysk pnycfepu ł4cznotkankowego,przyczynraJą
się natomiast do większego wlpeŁieńa ub]'tku
pżJ'zębia tkanĘ kostną.a Wiadomo jednak' że
wszczepieniemateriafulitegobez pot por,voduje $y-
hvożenie się wokółniego zĘbu tkanki łącznej,na.
tomiast *'szczepieniemateriałuporo\Ąategol!pły.
wa na tlvoEenie się kościwewnatlz pol (z\'!y]deod
tnech miesięcy) z jednoczesnJ.m ob.ośnręciem
wszczepionegomateńałualbo tkanła kostną' a]bo
ll.anka |atzna19Porowa|oś( pobud/d\ęd-rowMip
komóIreŁ \Ą't}'rni kostnych do i\'nętlzapot20
Dane dot]'cząceu'szczeŃw alloplastycznychpo.
chodfa plzede \łszJEtkimz badańu zł'ierząt,a tylko
pojed]'lczću ludzi' ostatnio2l opublikowanolr5'rriki
badń mikroskopo\Ą,ych uzJ'skaneod ludzi po wszcze.
pieniu porcwategohydmksjapab,tu (Ą]śipore) olaz
prepdrdtuBioSlas rccrarnika lau mouowapnione
"
fosfomnorva).Stwierdzonow obu przlpadkach ko-
Izj'stne .\łyiki ldiniczne, ale miłmskog)wo w oto.
.7eniu obu biomaterialonobcpmowarozaniwno
laena. ja]<i rPgenPmcję
t].an]..ę Loś.
i ora/ Za|ouno
pfy{fep lącznotkan]<olĄ]l jak i dhĘi przyczep na.
blonko\ły Podobnie Nevinp2 po wszeepieniu do
ub}tlol pnj,zębia preparatu PerioGlas, stwie<lzit
obrośnięcie wszoepu tkalĘ łącznqz dhrgim prz}"
czepcm naMonkou1'rĄ a]e jednocześńeniewielką
tccpnem.ię kośLi i pr^.zeplJ.zno|kŹnko\u'
Irenlrer iwsp.l9pzqri.uja nieldorymbiomdte-
ńałom al1oplastj,czn]'m porowatlm bardfo korzyst.
ny.\Ąpl}'rvlta rcgeneracjętkalek przyzębia'w}'r ]ra
tkanekprzyzębia
Metodyregeneracji l
Hydrok\yapdM
{Hap)Calo(PO4)6(OH2)
wapria {B.TcP) ca3(Poa)2
B.tlójfo5fotan
Ryc.'|3'8 Wzory chernjcf.e hydloksyapaMui B.trÓjfosfola.
on f rł'raściwości
mitogennychwch materiałów(sty.
mL acjawzrostu tkanek podpo!o.\Ą,ych),osteotopc
{}.ch (ńżnicowanie komórck kompetentnych do
tworzeniakości)oraz z dużejbiozgodności Z tkanka.
mi gospodaifa(sz!ókie pEyleganie fibroblastówi in.
nych komórek do powieżchni tyCI mateńałów)'
Wafio tu wspomniećo mod!fikacjach biomateńa.
łówalloplasbrcznychw postaciroztworukoloida]ne.
go hydrok}żpatrtu lub pok4'tego fibmblastanrr'
ZmieĘaj4 one do ułatwieniastosowanialub prz}"
śpieszenia regeneradi tkanek
od dawnatoczy się w piśmienniclwiedyskusja'
cły bardziej racjonalne s4 wszczepyallop]astyczne
ulegąiąceresorpcji. czy ńercsońowa|ne. Te o$al.
nie ulegajqteżresoĘdi, ale baldzo powoli (wgsto.
cha okołol0-l5 pm rocznie)' Resońot'a]ne, zastę.
powane koścĘWdajq się baltziej Ęcjonalne' Są
one oparte główniena J].trójfosforaniełapńa (na
ptzvllad prepdrdlCeru.orbr.7drugipjstr.on]mie-
szanina p€paratów .esońowainych i niercsońo.
waln5'ch(wńżnych proporcjach)uydaje się bardzo
Ry.' 13.9a'b a- obraz ńg zmianypeńoendo:ubytek
kodnypionowysieqd,dry pozawiePcho?klębd f 1j ł.
w. miazga zostałausunięta,a kanal M'}pe}niony,
b- 1
rok po Vvype|nieniuubytku kośnegomieszaninqporo.
waTeqohydrorGyaparyru (rrA-Bioceai tro'osrordnJ
Wapnła(}TcP)' Kożeń zębaW aasie fabiegu zosta|po'
k.}tyEmdogdinenp"ed wp owdd/e-ienwszoepow
al|ogennych'W młejscu,resońowanego B.TCPVlytwo
żyla się kośći połąoonazośa|az hydrokjyapa!^em'
191
 tkanekprzyzębia
Metodyregeneracji

korzystna (Ryc.13.B).\Ą'}Ąikato z w,łasnych, kilku"nłm jak ] na B 000000zabiegów czyli prawie 5 mzy

Ietnichobserwadiklinionych i radiologicznych,do- mniejszą'Wszczepyalloplaswczne$YkoŹ!tst].Vvane
tyczącychnielesońowahego prcpaiafu IIĄ.BioceI są teżjako nośnikiniek1órych Eeparatów (cz!mni.
oraz resor.łrowalrrego tńjfosfonnu wapnia (BrTcP) ki \łzmstu,antj'biotyki).
w ciqguH miesięcy'Konyściz zastosowaniatal.jej Biomateńa.]ywszczepowe mogq pochodzić od
mieszaniny \'lTnikająz: operowanegopacjenta ' pobranie wszczepu koścr
utrzyn].wa ia miejsca w ubltkach kostnych, w cfasie zabieguz jamy ustnej (guzszczęl,j,okolica
szczegolnier.''iększych(IłĄ). bńdki, bezzębny.\ł]aostek) lub Zta]erzabiodrcwego
pot\olneirpsom.jifl-lCP / do5tar.Tanipm jono!' pacjenta'wszczepy kostne a]loplastJcżne(DFDBĄ
Ca i Ph do ubltku kostnego, FDBĄ) możnauąiskać Z Banku Kościw Instltucie
\'] korys|.lnid porowltości|-|-Ąw pobudzaniuu ę. Biosnukturf AM w Warszawie.
dmwaarakomórek do por, wszczepienie biomateńału przeprcwadza się
\ł]tllarzania się tkanki w ub}tk.u kostn],rn po w .zasie operacjipłato$ej,z zastosowaniempełnego
wszczepieniumiesza iny obu materiałóWktóĘ plata śluńwkowcokostnowego.Wedłrrgniekórych
trudno odńżnić od sqsiedliej tkank kostnej po.Wodzenie
autorów1.19,23,2.|,25 zabiegrrZalezyod:
(Ryc.13.9ai b). r. odpowiedniegoprzygotowaniapacjenta,
R.tójfosforan wapnia R.cas(?o'2 oĄhitlockit) przeshzeganiawskazń,
przyczj''niasię do twoźenia kości,ale podobniejak uz}skania moż]liwości dużegoi mocnego (nie.
więkzośćbiotnateńałówallogen4ych rde \łIĄĄła uszkodzonego)plata (cięcia wewnątźro\ł'kowe,
na uzysk pżyczepu łącznotkarrkowego.l9 unikanie zb}t rozległychcięćpionowfch)'
Wszczepya]loplastycznesąuzna ane zabezpiecz. zastosov'ania odpowiedniegobiomateńafu bez
ńejsze niżvr'szczepykostne a]logennei hetemgeF naclmraru,
ne. Mellonig2swskazujena podstawiedoBchczaso- . dobrcgo ufiksowania płatagęstFi i szczeln}'mi
!!yc.hobserwacji,żemożlirvości przeniesieniainfek. szwami,
cji \Ąszczepem kostn}an można okrcślić jak Eoje[iarĘr prirrnnrL
1 na 1 670 000zabiególtl a materiałemalloplastycz. Zdjęcie snr'ów wykonujesię po 7_10dniach' Wy.
gojenieufyskuje się z\łyldepo 10tygodniach.
W Tabeli 15'7 zebrarroparametryniektóĄ.ch bio.
materiałówwszczepo\łych'Dotyczą one wielkości
Za|ecenia dotyczqce\,!5zczepionych biomateriałóW ziar.en(granulek) i por oraz niektórych istotnych
szczegó|niea||opIastyenych,można zebraćnastępu- palametów doty(uącychpo.oilatości,w zestałvre.
jącoI niu z kościąnatula]ną.
stosowacprzde wsz}''tŃmprcpafatyporcWale'
wie|kość porów nie powinnabyć mniejszaniz skuteczność metodregeneracii
100-200 tm, tkanek przyzębia
\,lszaepya|lop|anyczneumieszczać W ubytkuprĄ/.
zębiazawsz€ w kontakciez kokią, Regenemcjakościi no$y pŹyczep Ęcznotkanko.lly
stosować ziarnagranu|atu
o odpowiedniej Wie|kości dwa nąjbaIduiejewidentne skutki rcgeneracji tka-
eąstek od 0,25do 0,75mm;wg niektórych bada. nek przlzębia lq'twarzająsię niezależnieod siebie.l
ay aąs&i poniżej0,7 mm sq niekożys,tną gdyż W latach B0' N}Tnan i wsp'6 olaz Lin.lhe i \łsp2
uk|adająsięzb},t
b|isko
siebienietvr'orząc
mieFcad|a stwieńzili, żedługość w}twoizonegopl4czepu łqcz.
Wranania kościmiędzynimi, notkankowego r e określa\łysokoścircgeneracji
grubość warstlw!\,sz(zepua||op|asty@nego
niepo. kościw ubr'tkr plzruębn]tn'Houston i IGnjIg3 \Ąy.
winnaprzekraczać 1o.krotnego pzekrojupojedyn. ka/d]indtomjasl . zc prĄ .7Ppląc7no|].al1kowymoże
eej grudki. się t!.'orzyćbez wspołist iejącej regeneracjikości'
Z wielupubtilacji$tnil.a |cż.ie po ZaŚoso$€ n iu

192
 |Vletody tkanekprzyzębia"
regeneracji

Tabe|al ]'8 Ubyt|il'ości' ą Trudnościtechnicarych, na przyldad w u4ska.

ńu odpowiednichwielkościpłatado przykrycia
błonyzaporcwej'
t Ubyikipionowe między t Ub},tkipoziome n odpowiedniego pżygotowania powierzchni ko.
zębowe 9|ęb9eniż t Ubytkipionowe rzeni zębóW Waruntujqce8opowstanie nowego
5-6mm ply.tkie
(<5mm)
t UbytkikościW bifu*acji .Ubytk kościW fLl acj] pfzyczepułącznotkan]<owego.
korzenidolnychtŹono.korzenido|nychigórnych |ł sz(uelnościblony zaporowej przy są'jce zęMw
WcóWk|asy || irzonowcóW I i ||lk|.sy
r UbytkikościW trifurkacji r UbytkikościW pŻebiegu miemodiwiającejpżedostaniesię do ub}t]rukost.
kolzenigórnych trzono. | | i |Vk|asy
rccesjidziąse| nego komórek nal'onka i tkanki łącznejdziąs]a'
(ewf ladektomiq) Komórki nablonkadziąs.ła tworząbowiem ,,długi''
t Ubytki Wprzebjegu
kości przyczepnal'onkoily uniemozliwiającypowstanie
rece9ji
dziąse|
| i I kasy pżyczepułącznotkanko\łego, a fibroblastydziąsła
\!y'dzieĘąCzlamikihamującEosteogenezę.
jl ochfony przed obrrażeniemi załażeniembłony
zaporowej.
błonyzapo.owejuzyskuje się tylko cuęściowq rege' ognniczenie skutecznościregeneracji tkanek
nelację ub]tllr kostnego'Aukhil i \Ąsp'(cvt'1)wyka. prz}zębiamoże$l'rikać zarówno z przyczyl biolo.
zali istnienie zwykle trzech stef tkanek w ubl..tku gitzn1& trdrowieogdln.. infpklia. hĘJena iam1
poddanl,rnrcgenemcji: ustnej,palenie q/toniu),jak i technicznych (tedrni"
s|r[ę noMe8o pr)czPpu lą.znot]Vn|.ou€ 8 oi n} ka zabiegu,rctrałcja pooperacyjrapłata)'
\,!ejkości'a ńęc pełnąregenemcjęw głębiub}tl.u, Ban]-/oi.totn}problemklinil /n} \łpł]Ą^aj4q nJ
D stltfę \ł'lókien łąca1otkanło\lychń\anoległych skutecnośćregeneracjitkanek przyębia stanowią
po powierzchni koŹenia, wskazania \lTĄikające z mol{ologji i głębokości
z naMonek łączący(najbadziej powierzchownie)' ub}'tkówkostnyĆh.
zńżnicovane $lĄiki stero\łanejrcgeneIacjiub}t. w Tabe|i15.8lestawionoub}t]rikostnew pEtzę.
ków tkanek pzrzębia zaleą pvćde ilsą'stkim od: biu wskazane do leczenia chirurgicznegometodą
..][ościpozostałejtkanki ozębnej,która dostarva SRT omz mczej ńewskazane' skutecznośćSRT
kor.:róręk(r,rogenit(,r Cells)do odtwoveniacemen. w ub}tkachpiono{ych pżlzębia głębszych niż5 mm
tu i ozębnej, oraz praudopodobnie od odległości, jest bardfo dobEe udolatmento$]ana zań$rno po za.
k1óĘ musz4pEebyćte komórk z pozosta]lej ozęb" stosowaniu l'on Zaporowych (nier€soliowalnych
nej do miejscaprzygotormnegodo regmeracji. i resorlmwalnlrhl.bialekmdhtq .zldiwnejatmdo-
B Molfologii i 8łębokości ub]tków kostnych-lćpsze eain), jak i niek1órych biomateliałó\a DoĘ7czyto
t\rmiki u7v.kuje.ię l. prz}paćl].uuĘkóu piono. \aedłrlg niek1órychdoświadczeń tal{żeubJ'{kówkost.
rlych lub nier.eglamych (głębokość kieszonek nych podzębodolo\ł}dokĘalych'
przyzębnychpowy'żej l$ mm) niżlv ubrtkachp\'t' więkzość w]ników badń wskazujeteż,ze ub}t'
kich i poziom1r:h orazlepszew ub],tkachw r(yZd\Ą,o.ki kostnew bifukacjach koneni II klasy do]nych fę.
jeniu koEeni zębówtrzonol'Wlhoi. i t.ifurkacje) bów tlzonouych sąbardzoskuteczn]'rnmodelemdo
lda.}I] n' lda.yul. o ŃPlP latwiejuĄst(uje.ięlP. leczenia sP.T Niekiedy zb}tnia wąskość tyclr ub}t'
gene.acjętkanek prz}zębiaw ub}tkachkostnych kóW ie pozwalającana dostęp .lla nalfę.Ifi oczy.
o hzech ścianach, niż o jednej ]ub dwu ściana.tr. szczająq'ch, utrudnia pełną regeneĘtcjętakie8o
Melonie (c}t' 23) uzyski\Ą,a]ł t1pełnienie kością ubltkll @ontoriemctt.5).
ub]'tkóws"ściennych w 73%'2.ściennyÓw 62%i 1. Mniejszy potencjałskutecznościsRT Eezentują
.!v
ściemych 61% (śrcdnio w 65%)'Gonze na ogol ubltki w firrkacjach koEeni po|iczko\ĄYchII klas]'
i\rniki uzyskujesięw plupadku recesjidzĘsłai kcl w zębachtEono\Ąychgómych (Pontorierocr,t'5).Na.
ści,kieo przy]eganiebłonyfapomwejdo koruenra tomiast ub],tkimiędzykorzenioł\'e w tńfukacji ko.
utrudniaodtworzeniekości\ł]mstkazębodołowego-rzeni Ęch zębów są raczejniedostępne'Możliwości

193
 tkanekprzyzębIa
Metodyregeneracji

z pneszczepemłącznotl€Ir]o\Ą5rmi błonąbiologicz.
nq) możli\Ąajest częścio$'arcgeneracja tkanek
plf}uębia z pewn],tnpokł\cicm na\ĄetreGsji ldasy
n i ^j 1łgNlilleĘ.
Różne5a teżpotencjalnemoż]ir\'ościgojenral re.
genelacji ubjtków kostn!'ch lv zależnościod ich
\\iPlko'' i' \icl.|ó|/\ .lulo17} '\-i!]ermJn 1| |/
prą.lrrst kości,ob]iczany
sh\,ic.dfili, że naj\Ą,iększ!'
Ryc']3.l0a, b a oo.df ng 7eb. 2b 7 oużvT|g|ebo 1'.odsetkach'obsen!'owa[w duż]'chUb}.tkach. a inni
kim ub}tkiemkostnym,szczegó|nie W obrębiekoŻenia
(Pontońeroctl' 5)' żew mniejsĄ'ch' nawct szelokich
p o r / ( o s e g o p r z e o - i e g or - e d r o / n r n ' l d n J d m
b Jede..o( po z.biegupoAqa,ą.yl .J r.oeKlo'rli"a' i stosun]<owo płytkch- Różnicete pra$dopodobnie
żenia poi.fkowegoprzedniego, pokyc]apozosta'ch
wTnikałi'l iloścjpozostałejozębnej,dostarczającej
t o z . i t T d o g a i n e n w p r o w a d T F nduo u b y l ( - , o n
.ego rrieszaninypo'o\Ąć|ego komórki prcgenitorcte' ozęblrajest bo.wiemgłó\1.
|id|oL !dp"t}1Li .eso'
bo\Ąa.ego|iego |ló|fo o'"nL ńdpnE lil ooo." Ą.
oehie.ie.bń|u losrnegohydroky.p.T}łempo'ą(lc
n}.lnda\ł'cąkomórck pmgcnitoro$-.r'ch'|23 opis$ta.
.yrr 7 .owo!\łĄłoPond u.(d 'onnq po 7reio'o.. nc sąteż.iednakprz]padki26'gdytie stwie zonoIe.
wanyrntróiJosfora nieWapnia' generacjikościw Zadn}.Inopero$an}m ulrytku po
Zastoso\t-aniu blonv Guido. nat\ct Z biomatedałem
i anlłlriotr.kiem(DFDEĄ + tetraq.klina) lub DFD.
sIłI sąlĘC ograniczone,ch].bażezastosujesię jed. BA + porowat'vIlĄ + tehacvklina'
nocfeśniemdek1omięjedncgo Z kożeni (najczę. Znane są na od$'ńt przypailki, gdy samo \Ą,pm"
ściejpoliczkollcgo ufedniego). zamieniająctń.w bi. \\afupnip c\nlab,/ntsBU biomureriahr dn por.ome-
fEkacje (P'j,c.
13.10aib). 8o ubltku kostncgo.na\,-et eresodro\ralnego.po-
L]b].tkikostne rv fuIkacji koneni l klasy są nr1" z\\ala na u7!'skanieznacfnej popraĘi .n,].nikajacej
]de łah\o dostępne. ale ich nie\Ą,ielkagłębokość z \ĄJ.h\'orzeniasię lkanki kościozastępcfej. $]'pcł.
uInrdni.l rPśPnPfu.'ie Ikancl. | -lr.,,\.kuIPkoti4sa ającejubJ,tekbĆZ\ł].tważaniasię .I]ugiegoprZy.
5ię po udostępnienill takiego ub]'tku do ocfyszcza. czepu ł4cznotkanko\Ąego.
nia odpo\'.iedniąszczoteczkąpvez pacjentai okrc. \\\niH \\iplu.ruloroMdnflL.4,c .Lulp(/norLi
so\ł€go oczyszcuania plof esjona]nego' blon zapom$'}ch(e.PTFE. ko]agenolve,\'icń'l' Gui.
Ub}'lki kostnez to\Ą,?ruyszącą rccesjąd7iąsłak]asy do.). uzlskane w Iegencracji ub}tków kostn]'ch
I i II są najczęściejpokĄ.wancróżnieplzesunięt5m,ri podzębodołobYch u ludzi w ciągu ostatnich 20 lat
platami i pżeszcfepami,a ostahio kombinacjąpla. $'skauują,żepo\t'odująone d$E razy więksry uą'sk
tów i pveszczepów łąC7notkanko\Ą'.\'ch pobran]'ch p.llclcpu łacznotkanko$ego iż lv p]z}la.lkach
z podniebicnia t\Ąa ego' \\'.]t.\Tiku b,ch zabiegórv kontrolnych po samej operacji plato\Ę'l..1'5'23
nie osiągasię jednal<rr:gencracjiutracon},chlkanek W ubltkach kostnlrh \,vfurkacjachkorzcni stosowa-
plz],zębia.lecl Ę.lkoplaslł'cznepoklvcie lecesji tkan' nie tl'ch błonjest cfęsto t.udnieiszei lnniĆj skutecf.
ką dziąslo\ła.Uz],s]€nic regeneracjit}Glllek!tZ}Zę. ne' Uzysk pż!'rostultaha się z\Ą,!k]Ć średniomięduy
bia w miejscu fi]cesji moż]i\Ą'e jest po dodatko\,\']łn 1.7 a 3.5 mm' zmniejszcnic głębokości kieszonek
zastosou'aIiul]łonvregeneraq.nejmechanicznejaI. przvębnlah od 1'5 do 4'9, ale jednocześnieZwięk.
bo bio]ogicznejGmdogain) pod płati pod przeszczcp szenierccesjiod 0.,{do l,tj mm.l
lacznotkan]{or\ll Rófnice międf-vńektóIJmi ll]'rlikami badań s4
Ubytki kostne poziomenie nadająsię do sRT we. jednak duzc. Na plą,'k]ladPontoricro i \Ąsp' (q't'4)
d]lugopinii Więldszości autorórv Z ostatnich donie. uz].skwali pełnq Iregcneracjęub]'tkó$. kostn!(h
siń qvnika jednak' żemożLi'!.!a jest regene.acjako. w firkacjach klasy II po zastosouaniubłon]'zapolD
ścipży zastosowaniuspecjaln}'chmetoil /ożon}rh lł'q aZu.90.570. a po zastosowaniurylko opelacji pła.
i biomateliaiów: Podobnieprfy zastoso\aniu złożo. to\lej lv 2B.5%'Natomiast sculeanl] uz]''skałpełne
nJ.chmctod (korolo\Ąolub boczniepżesuniętJ płat Zamknięcictakich ub}tków po zastoso.[aniubłony

194
 tkanekprzyzębia
Metodyregeneracji

zaporo\\€j e.PTFŁ tjl]<o\r 3l%. a po \!?ełnieniu W9żepóW DFDBAW legeneracjitka.

5kuteczność
nekpfyzębia(Wg|V]eloniga)
LJ'chubJtkól'. tszcfepem I]]EA i pokĄ'ciu błonąfa.
pot.o\\ą$.72qÓpż]padkóul Niektóv!' autolfl' @]u.
mentlul i Steibelg qt ]) po t]pcłnicniu ub]'|lól\
e uby'ikr
Wypelnien 65Y,, 38"/"
kostnych\\'szczepamikościi poĘciu ich błonqko.
lu.-nor,.lrzrrlisalj \ 9r; !,r"tp-dlo\oilrc. Lo- Uzysknowegoprzyczepu 2,9mrn 1,5mir
ścirrielkości50%i ńęcej' lEcrnotkankowego
Pamrjeopjnia(Tabela15.8),zc r przlpadlu Ha- Reduk]agłębokości 3,1mm 2,86mrn
s! lll ub]t]ó\t.w fuIkacjachkoĘeni (.'na\\]1ot,') prfyzębnych
kiesfonek
brakjest wskazańdo leczenjachinlrgicznego. gdr"ż Powstanie
recesii
dząsl3 0,2mm 1,3rnm
n i ' I d a j . . i ę o . j . ] Ó .| ] ' I P \ F n p r . ' i i U h ' | k L i , J .
rnknięcia furkacji' T}']](opojed.\'nczedoniesren]a
skutecfność Wszczepó!'r DFDBAzanosowanyĆh
' | /' ' . l . d , I j q ; . l r . ' ; l i \ ' j c J
\ P o n I o ń P I ti' ' \ ! ' ' f b|onązaporowąW regen€ r acjitkanekp|zyzębiiW z€ s tawieniu
p p , n F / . r l n k ] ę ' i e | ; l . ' I r u L ' l I o u f U , J . I o . L ' \ ' J l I i | | z samqbłoną(WgMe|loniqa)
blonl zalrorolrcj rr' 58%. częściol..c lr '17%. a t1'lko
n 15%nie uz.rskuje się żadnejpopla\l' bo operacji
płato\el u7.\s](ujcsiq nalomiasl W'{77. tylko 7a.
l5 mrnponowo1,7 mm
mknięcie częścio$e)' l,! nrnr
SLclo$.ana fi]generacja tkanek plz]zębia po ua. llnrm
stosoraniu blon zaporow-_lch jcst. jak wlnika z po-
tyżej c}tol'aĄch Clan]'Ch' o \liele Skuteczniejsza
głęboko.!
RedukrF 3Inrm 2,2
mm
niż sam zabieg płatorrl bez błor\ lub kiletaż ohtlal. 0,9mm 0,8nrnr
t}] acrkolriek po samfh txh zabiegach uzyskuje
sie tcż pcwną rcgcncrację kości,ufvsk pż!'clepu
iac7n()tl.anko\\ego. redukcję glębolioścjkieszonek Porównarieskutecfności
wsfaepów kostnychFDBA
W rcgenela.jtkanekpryzęb a f W9oepami poIowategoHA (wg
i umocnienie zębó\\l
\{.lIon 'ć.| /a.Io.o\Jru..amnjblont zaFrolpj
\\ SRT u}r}tkó\\'kostNclr zuiazan]th z recesjq dzią.
* l | | i cj " . I L ] l d / i " j . k u ' p . z n ' l ' t ' t a T a Ą p . r a ' j i l ene Ub},tkóW
Wypeln 66% 4z%
platora. Christgau2?stvlicrdrii bo$icn po$stanie
2 , 2m m l,l mm
|'^'P"Ą' ó1 e ||t||'Ór/'pni'Ń'-"o\' c8-;qa . no''Fj
kości\r 2ł2% po zastoso\aniu lóżnl(h błon za.
poro\llch (Gore-Tex,Cuidor, l<olageno\\a), a po s;r-
mej opcracji p]ato\q odpoŃednio 7..l%i 40% Po
fastoso\laniu preparatu Emdogain uz!'sku]e się
podobnerr1tiki rt SRT pfvębiajak po błonachza. 1 sz}'s|kin \łlpeifuania ub\tkćx\ prZrzebia tkanką
polo\llch' Uz]:sk pnyczepu lącznotkankotcgo po ](ostn4lub kościozastępczQ. w mniejsz}m stopniu
Emdogainie \ĘIosił po cztercch latach 5.4 mln. oc7el'ujesję po (szczepach biomateńałó1'uh!'olze-
a po błol e Reso]ul5'2 mm' Lcpslc tcż\[1lild uz.]. nia no}'egop[yczepuł4cznot]<anko$ego ijcdnoczc.
skano po ]qc7n]m 7astosollaniu biomateńalu Bio. śnieZahamotaniatrr,orzenia długiegoplz]tzepuna.
glas i prcparatu Emdogain (uzlsk plf]'czepu łącZ. blonkowego.
notkanko$ego :j'4 nlm i redukcja głębo]ości]oe. \\ j nrL:1,,,IJ,loB,,,J,- tFbo/J!.r,L1ipnil mo;n.r
szonek rl.,1mm)niż po sam1nl rr.szczcpieBioglasu po.l.u-no\J'll.lt|ępuj.t'o /\..rloa'| ' \lcllo1i! .
(odpo\ricdnio2,3 mm i 2.9 rnrn).ta 23.2i,.29):
rcgenelacjitkanekprzyzębja
ocenaslanteczności h-szczep'\' kostne, 1r {'In pŹede \,sz]'stk n atl.
zastosolĄaniubionatĆdalóx dotYc7}'pźede Io\'\/'/' |\' /.lp' ''|| dją ']n ;r'.: \'}I]Alni-|ll.r
 tkanekprzyzębia
Metodyregeneracji

Zestawienie
skutecznoścWsfczepóWkonnychFDBAWporóManiu z meszannąWsfcfepuFDBA koścautoqenn€ j
W \Ąypelnieniu ub\'tkóWplzyzęba (WqMeion ga)'
kością

53 34,0 1,6 23 f1,1 4,4

3.ścienne38 r5,8 63,2 15,8 46 21,1 56,5 6,5
21,4 46,5 17 11,7 0
fu*aciach

09óiem
3f9 78 142 6J 42 51 86 24 15
,/o 100,0 23,7 43,2 24,4 2 f, l 100,0 29,0 49,0 13,5 8,5
66,9 78,0

ub].tkukostnego pż!./ębial caikolritc (]T]elnie. l€ n ego 7 blonq zaporotą \! pońtnaniu fc skutecz.

nie uz]s]iujĆsję tiko \\.l0% prz}padliów: [ościa samej błol)y Zaporo\,ej'
Nie ma 1{.raŹn1cllróżnic kliricznrclr po lr.r1reł. \\ Tabeli 15'11 polównano skuteczność \\.sz(7e.
nieniuub}'t]ówkostĄ(hZiarnist)m'poro\aĘrn pi)\\ kostn].ch IDB.\ \\. re8enelacji t]ianeli plf]fę.
lł\ DI]]BĄ i FDBAI W'ocenic histologicznejnai bia z \.szczcpami polo$ateśo liarnistego ll\
lepszl'1[.daiesię DFDBA' \aton ast \r l.abc]i 15'12 ZestarĄionoskutecz.
B i n l n a |l'i a l r . \ | | p h l / n c d | Ą | ' | . l . R ' , n Pn : A' . r n o i ' $ . . , / a p d \ \L o - t n \ , h I n B \ por^.nani
"
Iepszeniżł,szcfep\ k()stneauto.i allogenrle. / I n i . . , J . r iJ \ , v , , , I , uf I ' B \ i l . n - i d u u c p n n . j
Podobnąs]iutĆclność. ieś]ichodzi o $lpełnrenlc l rr]pełnicniu kościąub]tkólv 1' i 5.(cienrr].ch oraz
ub}tku pż]zębja kością'uz}skuje slę po $sfc1e. ub1,tkówt hlrkacjach lioźcni' I]ane uiętc \! tej ta.
plc akoporo\\atego s]'ntetlczneśo l|\ i nafu. bcli pochodzq z badail przeprolradzon\'ch \r 53
ralnego ll\ uzl'skanego z korali. ośIodkach\{ LISĄ' Został!'zcbrane pĘez f'Ic]loni.
Po wsfczepje makrcpo.o\\€tego ll\ z kola]i ]ub ga, \\:1.nikizal\'a.te$'Tabeli l5'12 sqbardzo intere'
I]-TCP stwiedza się ńększ1' uzyslr nolrego pvy'' sujace.aczkol\\iek nieiah\e do ocen\ gd]ż pocho.
czepu lącnotkanko\ego' niz po $szczepie lit(]go dZą Z $ic]u oślodkó\' a].jrdemicldchi pr}l.atlr].ch
l|\ lul] po samej opemcji płato\\ej' \t.US{ N'Iożna jedna]i porlkleś]ić następlrjąceIóf-
Noł.a przy7ep łqcznoLkankorwshrierclzon1ldi nrcc doll'czace:
nic/Ije po l'.szczepachbjomateriałóNnie zawsze r\iększej s]Qtec7nościmicszalin!' PD&\ i auto.
daiesię pot\lierdzićlustologic,.nie' \slczepów kości (7B% pE\padkó\\ lr5pel erria
Biomatedał}'mogq b}'ćskuteczn!'mi całko\lite-gokościi > 50% omz Ęlko B'5% pv.\"
cz}.Irnikót\.
\\7rosfu]ubanb,biot1.kó\{ padkólv nieudanr'ch) \Ą'poló\\naniu z saml'm
W kolejn}th tabelach Zesta\ionĆ Zostałf \['liki $szczepcm FDBA (66.9%pr4patlkórv w1pchie.
badań dotl(zące skutc(7rrości \t{'Zczcpó\t' \\l:lrm. nia cał]iollitego kościąi > 5Wa. oilaz 22,7ŁhpD]!.
n]'ch bjomatelialó\\ \\'regeneracji tkalek plz}.Zqbia' padków rlieudall}ch)'
Tabe]a 13'9 plezentuje takie \]łiki po \\lizcze. na ogół podobnej skuteczności lr1pełrrienia ko.
pach lostn]'ch DIDBA\\ zesta\t,ieniuz koDtrolą'In. ściąub1tkórr. S.ścicnnvch1r pońrrruniu z ].ścien.
formacjc /alt'afie lv tej tabcli 1ts}Qzrdą$lTaznle na nl'mi odpowiednio79,0%i 69.5%po rqpctnie[iu
\iek\/l \ld||F'lnn! \'t/'llppó\ ||']B\ |Jż 'a|1.j sam]m FDB]\ oraz 78.2%i 75,9.7.po \\]l]ełnieniu
oDeracjiplalo{el. rnlesZarurq\tszczepó\\:
Tabcla 15.10 prezentuje natomiast zesta\lterlrc zdecydo\lanie$iększej skuteczności \r}'pchrienia
<.t lc /tlL'\'|\,\/'/^lu lu\l||pgn Di l)ll\ /d.n.". ]iościaub]'tkó\. w furka(jach ]<o.Zcnipo $szczc.

196
 tkanekprzyzębia
Metodyregeneracji

pach mieszaniny biomateńałów (BB'37ocałkowi.

tego i > 50%\ł.\pehieniakościdniż po wszcze. sterowanqlegenerację tkanekpżtfębiaW śWiet|e
pach FDBA (44'2%całkowitegoi > 50%ł11)eł' współCf esnejWiedzyfapewniajq:
nienia kościaolaz 46,5%prz}Dadków nieuda. blonyzaporowe,
n].ch)' Mieszanina biomatelia]lów zawierająca błonabio|ogiczna (bia|ka
matrycyszk|iwnej),
kośćautogefuĘ posiada bowiem Zdecydo.lvany wsrczepsiarcranu wapnia,biomaterialu/bariery
potencjałosteogenrczn]:
Ęczenie niektół.ch metod i prcparatów pozwa.
la . Zę.tona o5i4gnię' ie lepsz]r h u}mikowreg.ne. Pofostałepreparatyi metody \tpłpvajqna lege.
racji tkanek plz]zębia niż odilzieh1m stosowa. nerację tkanek prz}zębia. podwlższającrv rózny
po
niu Bch prcparatówl Doryczyto pŹede \t,szystkm sposóbjej skuteczność'
łqczenia: ostatnio podejmo$aneb}'ł}. teżba.dzo interesu.
błonzaporc\łl'clrze Wszczepamibiomateńa]ló\Ąl jqce i skuteczne plóby łączeniabłonybiologczneJ
btony biologicrnejEmdogain ze wszczepamibio- Emdogain f autologiczn}'mW'szczepem kostno łqcZ.
mateńałóul notkan]<ow]mpobmĄIm z bezzębnego\łylrstka
zmod}.fikowanych płatów (doko.onowo lub bocz. w leczeniulecesji tkanek prz]zębia'30Natomiast łą.
nie pi.ZesunieĘvch z błonabiologicznaEmdogain czenie błoly zapomwejkoĘeno$ej z błonąbiolo"
i przeszcf
epami łącznotkan]<o\\Tmi), giczną Emdogain (biatka matrJcy sf]dilrnej) nie
wszczepówkościautogennejze lvszczepamiallo. okazałosię bardziej sl.uteczneniż oddzie|nezasto.
gerrn1rrrikościlub biomateńałami alloplastycz. so\ł'anietych błon3l
nymi, W mechanizmie regeneradi tkanek plz}zębia'
biomateńałówz cz}'Trikami.$zrostui/lub u anty' poza omówion].rniczFnikami, odgĘrwajatez bai.
biotykami, dzo istotn4 - chociaż nie całkowicie poznaną
biomateliałów polo\\atJ.ch nielesońowaln}th c2ynniki wzrostu,jak PDGĘ TGF.n' TGF a, b' IGF
z rcsońo$Ź|n]mi' oraz białkamorfotJ.cmekości(BMP), którc moga
stosowane w SRT metody i pleparaty mąjq bo' \Ąfmacniaćwasl.ulaĄf ację.ildukować plrlitemcje
$ipm /ńinj(o$anedrialaniei ńinq.Lutecznośi fibrcblastów i osteoblastó$i syntet-\'zować białka
w od]iesieńu do poszczegó]nychmechanizmów go. macierzy międzykomórkowej olaz lóżnico$ać ko.
jenia i rcgĆneracjitkanek' móIki mezenchymy.

197
 Zas|osowanie
lasetÓw
wleczeniu
chotó[ptzyzębia
E|żbieta
Dembowska
Wprowadzenie
Podstawyf izyczno-techniczne
urzqdzeń|aserowych
Działaniepromieniowania|aserowegona tkanki
|aserowaw chorobachprryfębia
Biostymu|a.ja
Laseryo dużejmocy W terapii<horóbprzyfębia
zasadybezpieczeństwa

Wprowadzenie Podstawyf izyczno-techniczne

PienĄsze urząduenic laserowe - lasel n-rbino$,.l
zbudowanow 1963roku. W stomatologiizastoso-
rmno po raz pierwszJ!zbudor"ny w l96lj r laser CO2
(carbondimi'dela\eT)' Pńbcj
dr,',utlenJ<orvo.węglouy
rvano go \\5'koEystaćdo opraco$']'$'aniat\\'aldych
tkanek Zęba-Dopiero w ]975r' skonstruowanolaser
Nrl:YĄG (neod1łrrollo.jago\Ą,}).
a następnie$' 1988r'
laser Er:YAG (eńowo.jago\r],' od lat B0.użądzenia
lasero\\ezna]aul],.$iele Zastoso\Ąańw stomatologii,
ró$.rrieżw teEpii pżvębią schożeń l'on ś]uzG
\\,}'chi chirugii śluu 'l
ówko.!.|o<]ziąs:lotęj
Wiedza na temat laserów i efek1óu oddziabĄ,a.
nia na tkanki' róźneich modele.moż]iw'ości i rtska.
,anid do il h.lo.o\ĄJniJ (i€]P inIpnt]\!nie.ię no,?.
\Ą,ija'Z\Ą,iaszczaw ostatnich ]atachbadania histolo.
girznc poztloli\po/ndlsku|P( /nnśizabipgorr nje
tj''lko na poziomic kliniczn]łn, ale ló\tniez komóI.
kow-\'mi enz}maĘcznlm omz ustalićbezpieczniej.
sze darvkiaplikacji.
urządzeń |aserowych
Każdeurząilzenielasemwezbudowanejest z tżech
podstalt,o(.Khzespołóu':
ośrcdkalascrowego(cz}'nnego),
Źródta energii wzbudzania(u].,ład pompująr!),
Komory rezonatola opĘlznego.
Za ukierunkoł€nic cmisji prcmienio\ĄEniaodpo.
\tiadąjqd\'va.óWnoległe z$'ielciadłatw'oŹąceref ona.
tor optj'czny(Ił}'c'14'1)'Popżcz \Ą,]tnuszoną emisję
fotonó$' uzysl(uje się promienio\rŹnie elekt.oma.
€nelf.cune o szczegóInychlrtaścit'ościac.Ir
fu.cznl'ch:
monochJoma1.\'oność, jednako\Ąefotony emitujq
fa]n n tpi tame lllu8osl i enPĘij i r7ę.ln it\o( j,
spójność' gd5źuzyskarrozgodność w fazieo'clr fal.
duźąinlen.5rvno..*lar r malq ro/bieżno\( iq
k a h s a l I 7 e L l uI m r a d | : I d | Pt d p r a k | \ . , , n i p r ó $ .
noległe'

Yf'^
Dfugalista \\'skazańdo ]aseroterapiidajekliniq"
ście\Ąiele możIiwości Zastoso\'v'ań
ut7qiIfeń lasero.
!v!'chw stomatologiizaló\t,now diaglosq'ce, chLur.
gii' biostymulacji'endodoncjii peńodonto]ogii'Aby
jednak rrŁścirriestosować]asery z{'łaszczaduźej
mocy należyzrozumiećcharak1ery'sBkęeneĘii la.
scrolvejlv zależności od dfugościfali. mocypluy pra. T
cy ciągłeji implrlsow'ejoraz dobraćlr'iaściweurz4.
dzenie lasemwc i dawki aplikacji. RyC'14'1 schematbudou,yuEqdzeniaaserowego

'I99
 l chorób przyzębia
Iaseróww Ieczeniu
Zastosowanie

jqce na kryształach8r€nafu aluminiowcitmwego

.l.ĄG) z domieszkq
€ttriurn Aluminium Gamet :
atomów odpowiednio: neo.l]'mu, eńu i holrnu'
kónc .ą lrcdlem emitji fo|nnos'\Ą ld.c'p l | Ć.:
\sGG @ńium, chromium Yttrium.Scandium.Gal.
]iĆum.Garnet)i pć'rprzewodnikouymGaAlAs (9B0
YAGHo2100nm
nm) Źródłememisji jest także ciałostałe'Na]eży
!
równieżmzńżnić lasery o pra(Y ci4głej(cot'hŁos
oooe -c?r) i impuLsowej.
ZP względurla mo. generowalegopr.omienio.
$anja,s |a.PraÓ o praty t ią€ l Pj możcmymdwi',
o laserach:
ffi małejmocy od 1 do 5 mW
E śrcdniejmocy od 6 do 500m\q
B dufej mory pouyżej500mW
Ze wuględuna zastosowania\ł}'nikaj4cez charak.
teru oddfiat,Ąmnia na tkankę, lasery stosowane
Wunądzeniachmedycmychdfie|i się na dńe gfupy
B lasery niskoenelgetyczne(biostrmulacyjne)- solż
las?rs,
n lase.y.\ł15okoene.ge1yczne (chinr.giczne)- lmrd
ldser.s.
Ryc.14.2 spektrum promieniowaniaeektromagn€ t yaneqo
wrazz d|uqosddmifa|p.on|eniowdria
en towanegop"ez'óź.
ne uEądfenialaserowe'
Laserylvysokoenelgetyane słuądo destrukcji |ubusu
Wania tlcnki(cięcia,
odparowania, koagu]acji)'
sqto |a.
DoĘ/chczasskonstruowanookoło600Ępów la. mocy(odpojedyn(zych
seryo dużeji średniej do setek
.cr.o!\.r kloryrhokolo 40 /nalr/lo/asloso$anie WatóWmocyciqg|ej) oraz|aseryimpu|sowe o Więkzej
w medyclrrie. mocyszczytowej (w impu|sie osiągajqcemocmi|ionóW
|'unlljonuipwip|eLla.}'fikatiii pod1ialouur7ą. WatóW)'W tychostatnich, fe \,!zg|ędu
na bardzokr&ki
dzeń laseroltYch.Z prakt]'czncldinicznegopun]<tu czastrwaniaimpulsulaserowego, tkankaulegaproce-
widzenia można podzielić lasery ze względu na somfotojonizacyjnym - rozerwaniu, ablacji.
ód]toemisji (mateńał laserujący),sposób pracy la.
sem, balwę, moc genemwanegoświatła czy sposób
pmwadzeda wi@ki pmmieńowania (światłouodl' W tych pieńvszych, fwanych biosĘmulatommi
lub systemz\'vierciadel)Gyc' l4'2) ' Materiałemlase. lasercwlmi, moc nie przekEcza kilkrr.Ifiesięclumi.
Iujaq1n, źródłememisji lasem możebyć:ciałosta. liilatd{ Głó\łniesq one konstruowanena podsta.
łe,ciecz,gaz,dioda lub półprzewoilnjk' wie laserów półprzewodnikowych,generuj4cych
Do dobne poznanychlaseńw gazo.Wych na]ezq: ńżne długości fal. Pży działaniuplomie owana
laser Co2 (&łutlento\^ro.\r'''ęglo$,y)' argono$']', ma:Iejmoq' na tkalrkę, nie obsenłlje się jej de.
He:Ne (helowo-neono\rt'), diodonyGaAlAs galowo- strukcji, ale jed}.nie.\Ąpł}'$'a ono na prccesy prowa.
8linowo.a$eno\ły (B30 nm) i ekcymeroł€ . dzącedo zmiany metabolDmu.
z laseńw zbudowanychna kĘ'tształach najbal. Nalezy dodać,żepr,y oheślaniudawki terapeu.
dziej populamy jest lasel Nd:YĄG (neod]mowo.jago. tJ(zllej wafulajestnie tylko moc generowanegopm-
ły) i młodszylasel ErYĄG (eńowo.jagou]')o.az la. mienio\łania,lecz gęstośćenergii ap]ikowanana
sery Ho:YAG (ho]rno\'t,o.jago$€)Sa . to lasery pmcu. icnhmeh k1\d.lrdIo$) \ł}brancjIkdnki{J ' m")'"

200
 Zastosowanie chorób przyzębia
laseróww Ieczeniu

o \t'ielkości
aplikowanejdawki cncrgii decyduje: Na R]'c. 14'4moż]nazauwa4.ćtzw obsza-rokien.
technika naśWietlania. ka optycznego'.Iestto przedziałod 500 nm do 950
rcdzaj stosowanejsondyi jej śrcdnica, nm, ważnyclla biosi-mulacji laserowej.w któĄ.rn
głębokość penetracji ś$'jatła
o danej długości
fa]i j..l nai$i.L./atrdn.miri.r. ('7)lipl7enikanle pro-
i mocy mieniowania1! głqb tkanki' ŚrĄiatłolasera poza tJ''m
budo\\atkanl<i, obszarcmjest W \ł],sokimstopniu absońo(ane już
rczległośći tj'p zmian patomotfologicznrh w porviefichow'nychw'arstlvachskóry czy błonyślu.
'wtkancc-5 Zoweji nie dochodzi do efektu st}mulacji w gtęb.
sz$h \tElst\łach-Rofpatfując obszary o dużejab.
Dzialaniepromieniowan!a sońcji świaiła lasercwegomożnazauważyć. Zc tkan.
laserowegona tkanki ki bogatew rĄ'odębędq pocI1laniać promieno\tEnre
o długości fali poniżej400nm i po.!r}źej 1200nm, co
Najważniejsz]'mzagadJrieniemw lasemtenpii jcst Zostało\Ąlkoląstane w laseEe EIYĄG ilługość fa.
donro$adlpnjer-'Llposiedniej dJt\tu pmmipniu$r- li 2940nm, E4cr:YSm - długość fali 2780nm i la.
nia na $,],bmnągłębokość tkanki omz efekBĄma fa. seże Co2 o długości fa]i l0 600nm. .Iak\Ąidać,ma.
miana enelgii światłalasero*ego lv inny r.odzaj ksimum absorrlcjipromienio$€nia dla hemoglobin]
energii biologicznej,chcmicznej,cieplnej bądźmc. \ ) . l ę p l l j e \ \ o b . l d r e ; 0 0 5 9 0 n m . \ \ 1 | a l a n L l , r "
cha icncj',ĄbsoĘcja i penetmcjaś$,ialła lasero\\'e. pmmienio\taric laserolte o długości fali 632'8nm,
go zaleźyzarrlrno od pammctró\Ą,fiZ}.czn]'chfa]i lasel He:Ne (he]o$'o.neono\Ą57) biosBmuluje ele.
jej długości,
ślvietlnej. uż}'tejmoc},ap]iko$"nejdaw. mentj moffologiczneknvi.
ki energii,jak i od budo$'yhistologicznejtkanki. za- 'I.sLil h(.pm)nd|UmiJ'luĄskJ. dobĘ dL{Ę' ję
\Ą,atościw niej u'ody hemoglobinl me]aniny i ul. ppel nJ. nj.rLr\\ionoinp. idk \\idd,nJ Ry'. 11.4,
nJ'chsk.ladnikór1a takżeod lozlcgłości i Bf)u zmun należY.!t}.korz!stać spekłlun od 400do 590nm. D]a'
patologicznychw tkance. te8o\ Nm' Flu.Iostricm\ la"eraIBono$}.8PnPn]ją.
Promień ś\Ąiatła laseĘ w kontakcieZ pońelżch. c\'fale o długości 48Bi 514nm' \,Iożnańur eżstoso'
niq tkanki podlegapńwom fĘ'cznJ,'In.clyli częścio. waćlaserban\Tliko\ł-v o dhĘościfali 5B5nm' .ĄbsoĘ.
sn uletsd ollLi,iu lubJb\orprii. rnrpro.zeniui przeni- da śviatlalasero*'ego!t.tkance zależl'nie tJ,'lkood
k"utiu!t gldbl kŹncl' ,/id!\i\kdlP \Ą\póti\|niAjąi\\ ,'J. długości genem\\€nej fali, a]e równicżod jego mocy
lcznościod naśrtietlanejpowicżchni ofaz usta$ic. w Eacy ciqgłejlub.wimpulsie.
nia sondy\r}stępujqw różnr'chprcporcjach'Najwię.
cej eneĘii plrmieniolvania plfe}Gzujemyustawia.
jac sondęw kontakciei pUstopa.lle do naś$ietlanej
połieżchni' Nla to $ń'Vv' na maks}'ma]nystopień
skuteczności o{ss) stosowanejda\Ą,'ki (Ryc'14'3).

lvletoda Metoda Metoda a.

befkonlóktowa konlakowa 960

Ry('14'3 K|nicznedzia|aniepracy]aseróW Ry.' 14'4 charakteĄ^lika

absoĘcjipromieniowania
|aserow€ g o
w kontakcie
sondyz tkankarni. W qióWnychsk|adnikach
tkank'

201
 laseróww leczeniuchorób przyzębia
I Zastosowanie
Biostymulacla laserowa
w cho]obach przyzębia
Efekt biost]mulacji,Ćzylipobudzeniaprzemian bio.
logicznych komórek i tkanek wYstępujepod $dy.
wem promieńowania laserór"ro malej i średniej
mocy (&-500m\Ą). W następstlvie absorycii pID
mieniorĄanialasemwegoo ńskiej mocy poprzezfo.
toreceptorykomórek w}zwalanesa leakcje bioche.
miczne i bioenergeb.cne, które w efekcie doprowa.
dZą do uz}skania wtómyc.trefeków biosĘmulacji,
czyli dfiałaniaprzeĆiwzapa]nego' pŹeci\\óólowego
i sĘ'rnulacji'
Naj|epsfe uzyskujesięd|apromie.
efektybiostymu|acji
niowaniao gęstości
mocydo 50 mwcm2,efektypŻe-
ciwbó|owe dlagęstości
mocy50 200 mwcm2,nato.
miastefektypŻeciwzapa|ne dla 30H00 mWCm2'
Plocesomtym nie towaŻ}szy!4J2roś temperatury
więkzyniż]oc'
Efelt pzeciwzapa]ny i pvćci\rbólouy związany
jest z poprawqmikrokr4fenia, norma]izaqiapoten.
( idfublon} komórl.owei. BioŚt}mulacidWpl},wŹ ni\\.
ńeu na białkau]daduodpmościowego poprzez pŹy.
śpieszenies}'ntezyinte eronu' zlviększenieaktJw.
nosLj |a8o.}'iŹmcjmdlśota8ówi neuhofi]ów ora7
zwiększenie]iczbylinfocTtów T
Przeciwbólowedziałanieświatła laserajest zwia.
Zane/ pobud?eniem\Ą milo(honddaó procesóW
metabolicznych.Na skutek pmdukcji endorfin lub
\ubstantii opiaiopodobnyÓdo(hodlido obniieni.l
poziomu a].a'\Ąności neumnów obwodo\aych,do.
prowadzajqcdo stlmulowania mechanizmów ho.
meostazyPodczasbiosĘTnulacjilasero$'ejrrastępu.
je pobudzenieosteoblastór odontoblastówi fibro-
blastóW \azmstaszJtlkośćprzenoszeniatlenu, czę.
Śtoś(mito/ t\ iadęc komorlo\'łm,pryśpieszenie
odnouy tkanek i sFtezy kolagmu',ł.s
I rvsrłzł.,{LĄDo sTosoll'ANlĄ Blos'r'}-
MUIACJI Lekalże stomatolodzy oceniajq pozy.
R1\nje eteko stosot\€ n ia bios|JĄnula(jiw peńo.
dontologii' Na]eżypamiętać,że laserotempia bio.
202
st]mulacyjna jest tylko terapią wspomagajqcą
w komp]ekso\q'm planie leczenia chońb piz}zę.
bia. Zabie8i usuwaniazłogównafębnychczęstoi!y.
konJManPsą profuakocznie\^la'e podtrz}muid.
cej lub jako faza leczenia wstępnego,pżeciwuapal.
nego w zaawalrsowanychĆhorobachpŹyfębia' Po
udrożeniu prawidłowychzasad higieny u pacjenta
możnabio.Rmu]acjęlaserc$ą 5lo.o$a. /aróWno
pżed, jak i po ruolowo WkoĄĄVanych zabiegach
usunięcia dogów nazębnych (skdlillg) i polemwa.
niu powierzc.trnizębów i korzeni (polishi7u).
Dawk eneĘii lasera pruyrych zabiegachmoa1a
ap]ikolłaćna poszcfegó]nebrcdawki międz],fębowe
zarówno od stony językowej' jak i poliokołlej
w dawceE : 2J, metodqkontaktową'punktouą'
Po skalingu biostJmulacja możebyć kontyluG
wana w ryldu pner 5-7 dni, r odziennip. O, eniano
prz}zębiebrzeźneu pacjentów u których wykonano
skaling w całejszczęce,a vko loladr€nt poddano
tempii laserowej: wskaŹnik krwawieria z dziąseł
GSBI (G'??-9'0dl s Ł''s Bleeding Indeł) w n1ocrm
fuiu po skalingub1'1niższyw t5''rnL.wa&Źncie'w po.
rórłndnjudo tkanpk be/ biost}.rn u|a.ji oienione
po
\Ąskaźniki 10 dniach b}'ly podobne w obu L:wa.
drantaclrpIz}zębiau danegopadenta.hlameny te
o przśpieszeńu gojeniatkaneł naświefla.
śr'r'iadczq
oych laserem .\'.'hfecim dniu, a dopiero v. dziesią.
Ę,m dniu po ustmięciuzłogówpr4zębie bŹezne na.
śĄietlanei bez laserotempii łykaz}tało podob[e
lvartościuskaźnikaklwawieńa dzĘseł'
Nalezy dodaą żepomiary głębokości kieszonek
plzJzębnychpozostaĄ'na podobn]'mpoziomie' nie.
zależneodbiosbmulacji laseÓwej '6Na dalszlm eta.
pie tempii kompleksoweju pacjentaz chorobqprzy.
rębia w}kon}Ą\arresąezęs|o/abiegjpo|ejowaniat e.
mentu korzeniowego (!o't plł|ńng) narzędziami
re(znlmji apamlemulhŹdzwiękow]łn' Tu rc!łnież
stosowanabio. t}mulacjaupłyua rradlq.|o brzeżne'
ale możrrata].żełykoMlstać jej działa]ieod$,rażLi.
wiającena c€ment korzenio*y Swiatłolasera po
winno bJć ap]ikowanezaróuno na odkłty cement
koteniowy jak i na okolicęwierzcholkakorzenia da.
negozęba (rabela 14.1)'
W celu ]ikwidacji kieszotrekprĄzębnych rlyko.
n}'i\ane sq zabiegi chirugicae: kirctaze zan*nię.
te' kiretażeotwarte,operacjeplatow€ wlaz ze sterc.
 Zastosowanie chorób przvzebia
Iaseróww Ieczeniu

]-.bea 1'] zaŚtÓsowaneóerÓw b]ostyń!ujących pEyzebia

w chorobach

Przed
]nekc]ą rniejsce
wklucia
ffi 1 3łpkt W przypadku
podawana środka
fnieczu|ającego o połowę
skraca

mieFceWk|ucia
Wszczęce Ąlpkt
pozniecruleniu |ubotwórbródkow1;
okolice
otworu
zuchwowego
Znosfen
e rfutWierzchołka
korzen
a 2-6)lpkt naśW
etaniecodziennie
ubco
nadWrażliwośc jokoIice
szyikizęba drugidfień
zę0|ny
ostrezapalenie rzutwierzcholka
korzenia 3Jlpld codrienne
zabiegi
tkanekokoio
wiezcholkowych
Knłak'obrzęk rnetodą
omiatającq t5J codzennie
lubcodrugidzieivpkt
pozaDte9acn o0Jęly
oDszaI
chirurgicznych
'I
KMawienie kr.^]aWiąCe
miejsce 3-4rhkt
Zapa]eni.ó oko|cazębodo|u, 3llpkt codrienne
zabiegi
poekstrakcyjne Wylostek
fębodo|owy
Uirudnione
Wyży. orc||ca
2arż0noWCowa
nanie
sięzęba 3-10/pkt wrarz lecreniem
miejscowym
mą0losc|
Wzmozonenapir" oko|caprzyczepów 4-1olpkt codziennie
lubcodrugidzień
ciemięśni
zwaczy m|ęsn|zwaczy

ZapaIenie
dziąse| brodawka
odstrony 35 3łpk codziennie
|ubcodrugidfień
nrezFowe językowej
i po]icf
kowej
PoIubpżedusu. brodaWkidfiqselIub 3llpkt codziennie
|ubcodlug]dzień
wantemao9ow
nafębnych ruchem
omiatającym
Pokiretażach Wpolowie
Wysokości 3-6 3/pkt .odfiennie
|ubcodrugidzień
kieszonek przestŻeniach
W1rostka,W
pEyzębnych ńiędzEębowych
Porabiegach oKolrca
rany 3llcmr codziennie
lubcodlugidzień
chiturgicznych
naprzyfęo|u

.\Ąaną regeneracjq
tkanek- \v b'ch pru1padkach
\, Jniu /dbi.gt bio\nmula,i.rla.orunu przrno.i
są'bko efckt plfeciwobrzękov'|].. plfeciwbó]o\']l
pżcciu'7apa]nJ. fabie8i mogą b1ć stosorrane rv o.
klu sześciunaś\'.ietlań codzienńe ]ub co drugi
dzień. !v pra]śCeperiodontologiczncjbiosĘmula.
cję laserowąmożnaZastosowaćró$'nieżplfy utnr.
dnion1nr rr1rzynaniuzębó$,ósm]'Ó. \1.|azie lecze.

203
 chorób przyzębia
Iaseróww Ieczeniu
Zastosowanie

PltZtrC[Ts[ĄZ.lNIA Do STosot\:łNl'.l.
BIosT\]'ruLAcJI L'Ą.strlto}\[J Należy urłzglę.
dnić przeciw,rvskazaia bez\łzględnei uględnedo
>- tempii biost]mulacfinej. Do p.Zeciwwskazańbez.
względn],chzaliczamy
nowotwolTZłoś|i!t€,
wszelkie zmiany rozrostowe,
2 /apa]enied/i.łse| rc,.o.lt,!\Pi liamino\Ą.
0 nadziąślaki,brodałlzakowatość, nadmieme ro.
0,1 4 gowaceniebłonyśluzowej'
Crąza)
Ry('14.5 Gmficznepredśawiene plawa Arndta'5chu|tfa. chorcbyklwi,
.oshiro- za|eżnośćsi' reakcjiodsiiybodŹca'
ob€mośćrozrusznika serca,
nie\Ąydolność naczlniowo.sercowa(e!!ikontrolo.
nia przeci\Ą'Zapalnego, po eksbakcjach zębó\t!w Ze. wana pvez kardiologa),
społachendo.perio. plzy lorviakach, parcstezjach bĘk zgodypacjenta'
po Znieczuleniu, do naś\t'ietlaniapżed iniełcją' Do przeci\łvskazań$zględnych należą:rł]'soka
a takżew chorcbachsta\Ąuskronio\Ą,o.żuchwouego'gorączka'padaczka,miesi4@ka,zabulżenia\Ą]'dzie.
W TabeL 1.1.1zestalviono pŹyldado\Ąe dah'ki lania $uczołów dokrcun}.ch (nadczlamość i niedo.
stosowaneprzy biostJ'rnulacjitkanek w peńodonto. czynnośćtarczycy), nieustabilizouana cukrzyca,
logii' Należy dodać'źenie są to szĘĄ\Ą1o ustalone aĄrhl a serca' ciężkiezałażenia\{irusolve'$fj'ti
\łielkości'W stanach ostrJch Zapaln}ch dawki są cze,nadlltażliwość na światło, pż!.mo\łanieleków
niekiedy mniejsze o 507oniź w stanach pEewle" światłouczulająq7ch.
ld]ch' Naświet]anietechniĘ bezkontaktową lub
omiatania' ZalecaneZwłaszcfapo Zabiegachchiilr. Lasery o dużeimocy w terapii
gicznyclrlub ze względuna anatomicznietrudny do. chorób Przyzębia
stęp do miejsca naświetlania,wiążesię ze stratą
apliko.\Ąanejenergii' Powinno się u\Ązględnićte u /.]bie8d( h peńodonIologi( /n\t h naj./ę.' iej uĄ.
aspekĘ7tecbniczne i oszacowaćmakjtnalny sto. wan]mi laserami o dużejmocy sq: co2 - (Carboł
pień skuteczności Mss terapjibiost]'mulacyjnej' dżoride)'Nd:YAG (neod]'rno'o.jagowe), Er:YAG (er.
bowo-jagowe), ET,CTYSGG (e*)owo-dmmoweitro.
wo-scandium.galium.gamet),argonowe, diodowe
Wańo Wspomniec o prawie Arndta-schu|tzazmodfi. oraz laserJ półpfewodnikowe (GaAI As). chifur8la
kowanympżef oshilo, któle mówi, żesłabebodźce |J.Pno\'"polPgdnd lokaln}m/ni.^/Pniu i Usunię.
pobudzaia akBl'v1osć{iz|oIogicfna'unIarkowa']ie ciu tkanek miękkich i twardj.ch.wfkonariu cięcia
spŻyjająaktywności fizjo|ogionej; silnebodźcenato- iub koagula( ji lka-nl<i
\\ , elu /dlnymanjakn\dwip-
mian opóźniajq a|dyv./ność bio|ogicfną,a bardzosi|ne nia' L.urtanielub de.trul.. ia l|dnlj na.lępuiPna
jq
bodźcemogą hamować. skutek fototermicznego,fotojonizujacegolub foto.
chemicznego.Iziałaniaprcmieniowaria laserorvego
o duzej gęstości mocy (105-10t2 \Ąłcm2).
Na Ryc- 14.5Zamacfonesa r]rzńIiżone\łaltości PmgorłauEltośćgęstości promienio\timia,ltóra
gęstościenergii pmmieniowania odpo\tiadającepo. powodujetemiczną erczję tkan]<i,rĘnosi od około
szczegó]nj,msh.efom oddfiĄ\,vŹrniabiosĘnulaq.. 1 do 500mJ/mm2'natomiastprogo(a $,artość ener.
nego.Najkorzystniej jest działaćbiosĘnulacgn}m gii prcmieniowaniar'ltafi oleto\Ąego, I(tóń po$oduje
pnrmienio$€niem o gęstościenergii od 0,1 J/cm2 nietenniczneusu\łanietkanki, na sl.utek fotoablacji
do około12J/cm2. u.ulosi około10 rTIJ/rnm2' Nąstępujewtedy .ozldad

204
 |aseróww Ieczeniuchorób przvzebia
Zastosowanie

z
9
EFEKTY
FOTOTERMICZNE
1
!

16,6-37.C

Ry('14'6 odzia|yvaniena tkanki m€ c h.nizmów fotojonifa Ryc,]4.7 Efeky termicznew tkanc€ p|zystosowaniuaseróW
q]nych,foioiermicznych] fotochemicznych w fa]eżnośc od
gęstości mocyza9tosowanego |asela1: |aserNd:YAG,2: |aser
baMnikowy,3r laserekcyrnerouy,4: aser Nd:YAG,EriYAG,
5| |as€ r argonow},6: laserco,, kryptonowy,7| |asercof,
8j laser argo.owy, Nd:YAG,9: laser Ndcw:YAc,10: aser
He:Ne'pó|przewodnikow}, baMn]kowy'

molel:ułnriqzków oIganicznychrraskutek fotodyso. lub b]iskiejpodczefuienilaseremNd:\AG, gtębokość

cjacji wiąZanchemiczn]'rhpod \Ą,pl$\,emabsorycji \tnikaniajest Większa.bo .\,{'nosiokołol0 mm' Pro.
krótkoh]'\'ab'chimpulsów pmmieniouania dtmfio. mienio$'aniclasem Co2 długośd I0 600nm jest nai
leto\Ą,ego o dużcj gęstości mocy (pouJiej lepiej absońo\ĄanepŹef tklr]łi miękkie fc.!.|zględu
109-l0l0 \Ąłcm2) Fiagmenty rozłożon]''ch molel(uł na dużąza.$]altość !,!'odyi $dka na głębokość od
i ruiazaffi I nimj \Ąo.ht\^ora8a,7o duż1mr . i.nic. 0'] do l rnm'dldt.ĘonJdaics;edo plPlĄjn.go l ię.
niu; L1óry samocr5'nrrie,w fomie mikrcekplozji, cia i usutEnia tkanek na dmdfć wapol].facji',8,Ąp[.
Jestusuwany,l k-atelu (fotoablacja) ' Takie Zirnnecię. kacja da\Ą,kipmmienio\Ą,'ania lv Ęch laserachwyrlld.
cralasero$e stosorvancsqw ola isl.\'ce(Ryc'1'{'6). ga rłprartnegoustawieniai pm$adzenl1 szt}.Vvlego
\.llomjJ\| pt'orcsrobtemicznegou.unjęLia. (,.v ramienia\Ą'odpowicdniejodległości około6-7 cm ce.
cięcia tkalki mięI.4dejw poszczególn}.ch fazach do. lcm zogniskowaniaWiązkina oplaĆoh}.Vv'an]Ąn punlr.
prcwa.lzado uszkodzeńl{raf ze \Ąfrostemtempela. cie i6'c' 14'5;. ptzy t!'rnjest lasel pilotują'
trĘv tkanki: po$lżej 42oc nieodwracalnadenatura' q, w Zakrcsiewidma "o'oo"on
widzialnego,zazłyczajdioilolry
da, około 60q5oc zacfJna sĘ koagulacja. około o bafwic czerwonej' I,asel co2 zaopatlżonyjest
65o-90occałkowitamat\Ą,ica,okolo 90o_100occ\Ą'ał. nadmuchempoltietfn]Ąn i wskazale jest stoso\Ąa.
to\\łreodpalD\Ą]anie i\ody z tkanki. zwęglcniei odpa' nie 'sJ<a'kón \Ą/nd'zrr\m.|opniuLlotNdnjaopa.
rc$€nie tkan]dZ ekspansjąciecz] i pal], (Ryc.l,t'7)- ly powstałe\Ą'trakcie pracy1]m laserem-
Głębokość st€f uszkodfcn tkanki za]eżyod dhaości Laser co2 bJ'łstoso$anyjako pien\,szydo opra.
fali prcmieniowaria omz crasu tn\,aniai przebiegu co$5ĄĄtniatkanek t$'ald}''chzęba,jeclnakw
Ę'rn ce.
ekspozycjitkanki. lrr obecnie są stosowane już lasery o kov!'stniei
W pąlpadku promienio$"nia z zakrcsu ultlafio. szych paramebach i uryskanych efektach na tkan-
letu (laser] eksqmerowc) i zakrcsu dalekiej pod- kd,h h\drdJ,h. Sa lo ld.cn crbo$o-jago\\.
czejwieni (laseryCo2),głębokość Wnikaniajestmała (Er:YAG), eńoi\'o.chrcmo\Ą!.(ErcrYsC'G).9,t0 Na"
tponiżei 0.I mm'. na|omia\l s plnpad|u promie. tomiast w chirulgji błon}'śluzo\\,ej jamJ.ustnejnadal
nio$'Źnl1z zah€su widzialnegolasercm algono$l]n la.cr CO2ma./.roHe,,J.to.o\dnjp. ipsl tc/ opc)-

20s
 Zastosowanie
Iaserów choróbprzyzębia
w leczeniu

malnj,m laserem do oczyszczada powierzchrli im. liny nacięcia.\ł.\.kazujqcej możLiwienajmniejszyob.

plantów tJtano\Wch w ptebiegu peliimplantitis szal zniszczefliatemicznego tkanek sąsiednich.
i pnerostach dziąsła\Ą,okół implantów l l 'r2Nie moŹ. Praktyczne doświadczenia z impulsov1m lase.
na go je.Inak stosowaćw bezpośrednimkontakcie r€m neod]rynowo.jago\Ą5m wskazujq,że nadajc się
z kością'cementem korzenio$}m. cz]''w zabiegach on t1tącznie do wykon1"wania mał}chzabiegórvchi.
uswrania tkanlti Ziarnino\lej z kicszone]<prfyzęb. rurgicznJ'cl},na przJ'ldad:fi.enl ektomia' usrmięcie
nych ze *z8lędu na jego dużąabsorpcjępżez te małychwłókniakólr hemostaza tkanek. cięcie la.
tkanłi' W zabiegac.heinei$el(tomii u pacjentów \PlPm \d:\AG jF.l bellruarrp, lerr bardripjęato.
w poleko$lch pżerostach i]uiqsełbaItbo kożystne chtonne nD lasercm CO2 czy konwencjonalnl,m
jest zastosowaniezań.\Ąnolasem Co2, o d]ługościosnrem skalpela.13,11
l0 600nm lub diodowegoo dłĘościB10nm' IŹser W badaniach prcuadzonJ''chprzez Pickals nad
CO2 stosujemyw zabiegachch lrgicz t'ch w pracy urazowościącięcia błony śluzowej\łykonanego
impulsowej'co umożliwiapreqzyjne cięCiei zlokali. oshzem skalpela,diatemią chiuĘiczną i za pomo.
/o\\anąWapoq'?a' ję, ldm}kJ nJ.7!'11ia knviono.nP cq lasem Nd:YAG, w których autol histologicznie
mniejsze od 0'5 mm średnicya zabieg sfuje się oceniał nabłonek. infiltrację prccesu zapalnego,
mniej]'r$a!.\'i bartuPj ].on onolv}i]|ao|cr!ja(e. t\oĘpniplidmin) i fibrob|a.lo\ tl;Larano'i. po
go i pacjenta' Z kolei laser diodo\,y o d]łuśościzastosowaniuskalpe.lanaciek zapaL{ dot.l'c4'łoko.
B10nm w pmcy ciqgłej'mocy .1,5!V jest lwsoce ab. ło 200 $'arstw komórek tkanki' a po elektrokoagu.
sońolrany przez hemoglobinęi gwarantujepetną lacji około400 {'arjtw komórek' Natomiast cięcie
hemostazęw polu opelacyjn}'rn.PozaĘ.m laser dic \t5'konanelasercm Nd:YAG o mocy 3 lĄ i impu]sie
dow}'mafleksyjneśWiatto$,ody co umożliwiaprccy. 200 psek., w1'kaz5ltałobrak w1'letów kr.walrych
zJ.nąpracę techniĘ kontakową sondyz tkan]<ami. międzykomó.kowYch,a naciek Zapa]nyobejmo$'ał
stosowanie lascrów w pcriodontoĘii \Ą]'maga t-vlkood 5 do 5 \€Ntw komórek' Badaniab}Ą pl7e.
prac1 rv ciasnych szczelinach kieszonek plz}zęb. prowa.Izonena tkan]<ach jęuyka'15
n}.ch.StlvaŹa to szczególne \ł}.maganiadotyczące
apikatoń\Ąr \Ą5.maganiomb,Tn najlepiej odpowia.
dają elastyclne światłowody lotarcowe,jak rv lase' Absorpcja promieniowaniai rmiany temperatury
Ife Nd:Y'ĄGczy laseże półprzewodnikowymi dio. W tkanlGchtwardychzęba,zwiaszczafębiny i cementu
do!Ęm Ga A1As (ga1owo.aluminiowo.a.seno.\łlm). koEeniowego, jest wykolzyg!',/ana w leczeniu tych
PIz]'pm(f IaseremNd:YAG o pmc]'bezimpl so- tkanekpży chorobachpż}zębiai W ]eaenjukana|o.
uej ciągłejabsorycjapmmieniowaniajest mała,du. M^/m Wżw. zespo|achendo.perio'LaserNd:YAG\'Vypo.
żo,'ś\tiatła''
ulegarczprcszeńu w tkan]<ach i osĘga sażonyw e|astycznyśWiadowód o średnicy
200!m |ub
się głębokiefekt koa8ulacji,nawet do 10 mm. Aby 320/rmsta|siędobrymnażędziemdo leeeniaendo-
w stosunkowokrótkim czasie usunąćpatologicfną dontyenego.
tkankę, możliwienajmniej uszkadzajqctelTlucznre
tkanki otaczające.koniecznejest stosowanielasela
o pracy impulsoweji o wT'sokejenergii pojedlncze- W terapji na pżyzębiu laser Nd:Y.ĄGpo\\tuen
go impulsu' DochoiIzi \r,tedydo usunięcia tkanki, placo\taćw kontakcie z tkanJ<amikieszonki przy.
kóremu to\Ą'arz],szą $' znacznienrriejszJtn stopniu Zębnej,aby uzyskać odpo\łiedniomńejszy efekt
zjalviska termiczne. Podczas opracolqvania tka- tenniczny w pozosta\/chtkankach pżyfębia (R}'c'
nek miękkich lasercm Nd:YAG koniecznejest chło. l4'l). Wafio z\Ą'rócićuwagę, że lasercm NdiYAG
d/enipopprowan\, h lkanekspra\em$oJno-po\vip- w technice bezkontaktowej,cz}.liz rozognisko$anq
tfzn]m, który nie stanowi problemu pnenikania wiązk4,uz}skamy mniejszą gęstość' co można\ĄY.
dla wiqzk światła lasera' Laserem Nd:YAG może. kor4'stać do hemostazytkanek.lo
my $Tkonać cięcie' usuu,aniepowierzchnio$ei ko. Dla opracowaniakanałówkoneniow1.chw lecze.
ag! acjętkanek. celem cięciajest ufu'olfellle szcfe. niu endodonĘ( /nJĄnlnline jPs|/arc!Ąłlo u.uniq(ie

206
 Zastosowanie
Iaseróww Ieczeniu
chorób orzvzebia

jest selektj-Vvne'\Ąjbiórcze usu$€nie kamienia lase.

] ,/ '/ - E astycznyśWiatlowód
Iem eńo$f''In Lrrnoż]iuia jego konsfu.Likcja:
śłiatło
diodowego]asem pilotujqcego (655 nm) po{oduje
fluolescencjęzłogóu(konkretniebak1eń Por?hro'
mDrus gh1gfualis) i f\.łfotneuntchamianielasera er.
bowego.Podobne\Ą,skazania zaróruro do opracorqi'.
WaniapowieŹcbni korzenia,jak i \Ą leczeniu enilo'
D}'fuzja
ci€pla donq'cznlm ma laser EtCr:\'Sm 2780nm; nlTosa-
żonylv ł5'godneĘtnice z \Ąe1\.nęhul\.In spra}€m
\\'o.ln].mstaje się poównJ'1Ąaln!'do D.ac} laser.l ze
śńatłorvodolr1.rrr proł"adzeniemlńązki promrelro.
$ani.]'C/.]\le(,/ki r^odru|"gają ro/biliL\ n.i |r.'.
miPnjo\\łrnjJ i nabicrajqcncrgi.Lin.[',nej' 'o
Ry('14'8NiebezpieĆfeńshva ef€ k tóWtermanychfwiąfare umnż]i\Vid :dpdlnp ol \/l /anie po|.r o!P| d' \ jn"ś^
f pracą|asera dużej mocyWkeszonce pr4zębnej' Ą
i w:łaściweclrłoiluenie opraco$l$'anJch tkanek.
W chorobaclrprązębia pnebiegająq,chz obecno.
ma,?irrej pntvi.rrhni /pLin!po ek.h rpd,ji mid/gi ściąkiesuonekprz},zqbnych. c,'ęsto\ł cęl sp\tenia
prz5,z1'ciorvo, jak i zeszklirvienieujść kanalików zębi kieszonek pż1zębry'ch .\Ą,ykonujesĘ kircta/ 7a.
no\ł].ch.w leczeniu pulpopatii III stopnia,co zapo. mloięĘ Nlożnadołącf.c do tradycyjnegozabiegLl
biegawtómcj penetracjidrobnousfurjórvl7'l. opracorvanietkanci( pv]"lębiaenel8ialasera'Zabicg
Badania tkanek tnurdJ'ch zeba in vitro podda' laseroterapii usuha nekmo'cznc tkanki. znnurrę
nych p.omienio$'aniu lasem Nd:Yag o mo(y od i zapa|nynaMonek' Nlożnamówić o tf$l peelirĘu
0,8-l,5W przy częstotliwościimpulsu pracy I.ieszonek(po$iefichniolvcusu\anie tkanl'i). Do tc-
10}Ł 15}Ł aplikowane światlowodemo śrcdnicv go zabiegu.!.'ykożystujemylaser Nd:MG aplikując
200 /rm\,.vkazały żedodlodzi do uszcze.lnieniakana. pżcz minutę na każdąkieszonkępąrębnq da(]ię
]ików Zębinowy(i popżez ich zeszkliwienie. Ten o mocJ ok' l,25 do 1,75W pży częstotli$ości
efekt zostałIó$ł eżw-vkożystanydo leczenia nad. 15-20HZ,dla światło\Ą'odu o śednicy320pm i d]iugo.
rłraŹli\l,ości cementu kożeniorł€go Zębór{ \Ą'.vstę" ścifali l0ii.1 nm' plży czasie impulsu l50 llsek Ni.
nuial \ \ ! 7 | 0 5 || P m p e t . l l u n l k a n e k m i P ( .i t i ę szczeniebiologicznejtkanki za pomocąkombinacji
w moż]i\\'ościach adaptacyjnFh tkanki cementu cfasu i temr]era Ą',-._ stwaĘamozliwość redukcji licz.
koneniowego, efekty tennicfne dotyczą waNt$y by bakeń w kieszoncei dcfakb'$'acjętoksln nie od.
o głębokości od 40/]m do 60 !m i uz],sk1jesię tzw' pom}.chna temperaluĘ-
pfpLr\lenli,,d, ii powier(hd rpm{-nlukov, ni.r. hoblemy pon,stająna sl..utekwannków anato.
Kliniczne pojęcic steĄ,lizacji plzJ'jQto jako mic1n}'CJlkieszonki dfiąsłowej.Niebezpieczensfua
redukcjębakerii o 10ł CFU na l mm2 (Coł,lie ]-1]' stoso*anialaseraw periodontologiipżedstałia R!c.
cus unit).18.10 l4.8' Ba.laniapro\taiLonc in r'itl.clrt1'kazująreduĘę
Do trsulvaniaz:logówpoddziąsłoł.rch i opmcow1" na povieluĆhni cementu koEeńobego baktelii
rvaria powierzchnicementukorzeniowegostosolta- z gupy BdĆillŁss Łiźtllf, ' Escherbhill cali,'BacefuI\es
nyjest lasel EIY\G 2940nm' Inakt.\Ąvouanc sabak.
terie, endotoksyny plzy zastosowanejenergii
100mJ/l5 pps pnez 5 sckund i pauzqls.sckundolvą' Letalnatemperatura d a bakteriinie możeprzekro
U.u!.dniP Zlogos prz} u/Jl iU |d..ra PdJo\o.jdgo\ĄA. czyćprogukoagu|acji d]aWięzade| ozębnej, leżqcych
go (Ei:Y.ĄG) odb}$a się szńko i obecnie p.fy zasto. bardzobliskodnakieszonki pżyzębnej' Ponadtona.
so\,vaniuulepszon],ch aplikatorów podobnxh do pG Iezypamiętać o moż|iwości termicznego u5zkodzenia
$szechnych k4mic z chrloabeniem wraz z \pmw?- mrafgr.
dzonJTni systemami z$,r!tn]mi feedbocA.Śgsfo?'

207
 chorób przyzębia
laseróww Ieczeniu
Zastosowanie

kończ}'się \\l'twolze iem,,długiego

species' Ponieważpromieniowanie lasera Nd:YAG konwecjonalne
przyczcpunabłonko1\ego'''
absońo .anejest uzez cienrne elcmenl' (niekied}'
\Ą bJd.lnid(h hi.tolo4i./n}.h pV\ /Jt|oso\^dniU
dlmm.nfuj' .ie mieit(J.gd/ipnromiPniowEni'm'l
Co2 lub Nd:YAG podczas pżeprol'a.Izanra
zostaćabsońowane),.llategopatogenypmdu]'xjace iasela
taklc do regeneratji pvlczepu iącz.
melaninę są selektj$'llic redLtkouane'Do tych bak. SRI dochodzi
l,asery te są stosohane\\'wch pizs'.
teńi naleząAc.inobdcilhlsspecjes,któr$h redukc]a notkanko$ego'
nabłonkai opóŹnienia
po zabieg! lasemterapii Nd:\AG dochod do '{0% padl€ch t!'lko do lilś\idacji
jego \t,rastania\r keszonkę. trakcie opelacji pla.
W
w kieszoncepĘf ębnej'20
po o.l!\'arsh\1eniu.opmco\Ąujesię częŚć na.
Po tżcch miesiacach po zabiegtrk €tażu wspo. to\tej
ptataśluzóu'kowo.okosmowego oo strony
ma8anegolaseremkoniecznajest ńą\.ta kontrolna, błonkową
'23
b-vocenić i odnoto{ać pammctry ldinic.ZnepżJuę. we$.Irętnnej
Zcbńno moż]iu,ości zastosol.'anialase.
bia i konl].nuo.waćleczenie podtrz]łnującelub po. Poniżej
\.SGG, Nd:YAG, półprzeltodnikowego
no\\rlie przeprowadzićt]lko zabieglasemterapii la. rów Er,cr:
rernm \d:\AU' \Ą B0,"|d.jpnLinic \Wma8.]id /ruP. Ga Al r\s 9B0nm. diodowegoGa Ą As B50nm $. sto.
/p s/,/cgoln\muw"SlcdnjPni'm nprio_
cu]e ia do tegomdzaju zabie8!' U pacjentów'zkje' malologij
szonkami przluębn}mi po\["żej6 rnm i Ltb}.tloem dontologii:
fnt,vede rudnnzljrlnśl i l cmenfukoP.niosego'
kości.powil<lan!'mstanemzapalnlm w okolicachb1.
furkacji kożenia' plzed plano$ana SRT Zabieglase. Kifetaż zamloięB: usuwanie ziaminy redukcja
nrtcrapii powinienzostaćpo$tóżony w c]'ldupięciu bakteń' usu\ra ie złogównazębn!'ch,
KhEtażotlvally: opmco$anie części nablonkowej
naświetlańco tydzień' Po Zabiegl1padcnt nic zosta.
je Zaopatżonyopatrunkiem chirurgiczn}nn'Niejed. płataśluzó$'ko\\'o.okostno$€80'
no}ootnie,,kiietaż,'laserem \r}konany cieńutkim Retrakcja duiqsłapo oszliforvańu zęba,przcd rt'v.
ś\tiatłow'odem jest a]temaĘ$q, by Clo.iśćdo trudno ciskiem Protetycznlm,
dostępnychoko]ic pr4zębia c7r' okolicy bifurkadi Usunięcie śluzówkinadimplantemśródkostn}n'
korzenia.Brak knrawienia i bólu pozabiegowego na Hemostaza- zatrzymaniekrrarvierua,
pe\u1o.iest zaletą rych zabicgó!\iNależy dodać'że Gingi$ektomia, gingiwoplasĘka'
ab!' o$anicfyć hlstąpienie efek1ó!\'temicznych, łenutel.1omia $ędf idełek'
należyprec]z5'iniewprou"adzićświatłorńd. najlepiej otltalcieropr]iapaŃdonta]nego lubzębopochod.
nin r..polo.inlo. l, rz radjJnie do /miPronPi \\i?'' ne8,o:
pEetrz]rm}. Leczenie endodont}'czne: redukcjaflorybakteĄ..
śniejsoncląkieszonki prz]uębnej,nie
nej, opraco$aniekanału korzeniowego
waćsondy na dnie l{leszonki'lecz ruchami pulsują.
c5,migóra.dół oklażaćświatłowodem \t,okółZęba. Nieńetkie zabicgichirurgicznelbiopsja,frenulek.
Szczegó]rriepnl zachowan]rrnpra\\i.Llow}mprl}" toIlxa.
Korek1apod]loża protet}'czne8o'24.25
czepie nal}łonko$TmpodczasZabiegówgingiwek1c
mii, czy gillgiwoplas['ki nie kie.ujemy śi{iatła lase.
m na.lno kieszonki plą-Zębnej.tecz świattoŃód
D|apacjentóW z g|lpy ryzykaLaser jestszczegóIn|e
wprcwa.lzamyraclia]nie,pod kątem'2|2'
narzędziem d|astomato|oga, fw|aszcza
Następn}.mcelem chiruIgii peńodontologicznej przydatnym
p.Ązębia u pacjentów z zaburfeniami krfepnię{ia gdz|e
klwi,
.iest odtwonenie strul.tur podpom\Ę'ch lJ pacjentóW
powinnobyćkontro|owane'
i przyczepułqcznotkankowegoutraconegow pże. krwawienie
nowotworowych otEymujących chemioterapię, |e.
biegu choroby pż.łzębia.W bm celu \rf.konujesię
czonychimmunosupresyjnie, u zagrożonych zapale.
operdr ie f,lato!\cwrd/ /P \l' rosdna regenem' ia
tkanek (sRT). Naj\'.ażniejszyjestfu prcblem odizo. niemWsieldzla popŻez zmniejszenie ryzykau,}stq.
/ab'eg'2 uży(ienlaf.a chi.Ulgicz
lo$'ania nabionka dziąsłaod sh\'orzone]memDranq pieniaoaktelieTi''
pEestŹeni illa rcgeneracji tkanki łącznejkosmej negosąbezpieczniejsze'
i \ł.lókicn ozębnej. Częs1o leczenie chirurgiczne

208
 laseróww |eczeniuchorób przyzębia '
Zastosowanie
Badania nad intemkcjq pmmieniowania lasero.
wego f tkankami są coraz lepiej i szeŹej poznawa.
ne. Wie.lza lla temat laseróvq ich technologiajest
ciąg|eu]cp.zala i JujduF suoje mjcj.le równiPż
w terapii pe.iodontologicznej.
I,asery Nd:YAG są stosowanew peńodontologji
od niedawna;istnieją pierwsze poz}t}'ime\aTłriki
dotyczącercdukcji ilościbal.1eńiw kieszonce przy.
zębnej' Nie naleł jednak przeceniać tych u}'ni.
kóW poniewaz nie ma jeszcze danych na temat
slreĄ belpip(/eń.tua' gd/iezottaieo.ia8an} poią.
dany efek i nie \lystępują uszkodzenia stnrk1ul
pr/}"ębiJ.Cc|em dal.4th prar będ-/iprozt\oj.P.
lektJwnych metod, które pozwolą na ł]'tJióI.cze
usuwanie złogów nazębnych i rcdukcję patogen.
nych baktedi we florze kieszonki pnlzębnej.
Z peunościąlaser nie będzie mógł zastąpićtady.
c]'.nychnarzędfi, a będfie stanowićjedFie ich uzu.
pełnienie.
zasady bezpieczeństwa
ZaMdy bezpieczenstwaregt uje obowĘzujqcaod
2000ro]{rlnorma EN 60825.l:,,Bezpieczeństwopra.
cy przy obsfudzeuIzadzeń lasero\aych,ldasj,4kacja
5prfęfu i $ryt}.Zne d]a Ldl,]kot\'ni](a.''/najomosi
wch przepisów jest niefbę.|na.lla bezpiecznegopG
sĘir'ania się urządzeniamilaserov'yrni'ponre$,az
przlpaalkowa,niezamierzonaeksporycjadla oka czy
skóry na promieniovranielaserowemożedopm$,a.
dzićdo nieodwracalnychanian w tych naiządach.
IŹsery i użą.Izenialaserowepodzielonona lda.
sy pod Względemzagmżeńpochodzącychod ich prc.
mieniowania:
u Klasa 1 lasery całkowiciebezpieczne.\r'''każdych
warunkach,
!d I asa2 lasery niecałkowiciebezpieczne,emifują.
ce prcmieńowanie \,r'idzia]neod 400 do 700 nm,
zachowanyodruch mtugania,
a, Klasa 3.1 lasery niebezpieczne,wanrrrkowobez-
piecme, w przJpa.lk1 patrzenia na wiapkęprzez
przylfqdy oprycflre.
l!' Klasa 3B lasery niebezpieczne dla oczu w każ.
dych watunkach,
: l asa 4 lasery o dure.imocy niebezpieczne:nale.
zy cbrońć oczyi skóĘ zańwno plzed prolnlefuo.
waniem bezpośreddm,jak i rouproszon]m.
osobypracujqCez |aserami
k|asy
3A,38 i4 muszqbyć
M/yposażonew okularyochronne,kóre powinnybyć
ściś|e do diugości
dobrane Ja|iokreś|onego
typu|ase.
ra i zapewnić
t|umieniepoziomugęstościmocyplo
maeniowaniado calkowicie
bezpieanego.
ok ary porvilq1 poprzez odpowiedniątmnsmi.
Cje w paśmiedobregowid/enia, ape$łrii roułliP,/
możli\"deszerokie pole $'idzenia' oplawki są z osło.
nami bocunj,'lnii \lrraźnąetyketą informującąo gę.
.los(i opBczneji dlugoiti lali lhmionego promip-
nio\łania'Nalezy pamiętać,żepadent oraz personel
wykonuj4cyzabieg i wszystkie osoby towarzysfqce
przy zabie8u powirrny nałożyćoku]aiy ocbmlme'
Ró\łnie ważnajest ocbrona skóry przed plzlpadkc
W5'mbe/pośrednim lub po(rdnio odbirympromie
nior\€niem lasem' Aby zapobiec niezamiermnlrn
odbiciom zwierciadlanlm w polu operacyjnl,m,po-
Winni.m}pr.|(o$€ l ' nal7ędfiarnjnic polcrowan}1lli.
ale oksydowanJ'milub węglo\łFninie odbijając}ni
plomieni. Łrtvlopa]ne mateńaty ciecze i gazy pG
winrryzostaćwyl.Juczonez pola operacyjnego.Pod.
czas usu\łfffa tkanek ]aserempowodująqm odpa.
rov{aniei Wapołzacjętkanek po$stajq w toŹe od.
dydunia opary zawieĄące czqsteczkigań\! mole.
kuł takżetoksyczne'Polecanajest praca z ssakiem
oraz zabezpieczeniepe$onelu w speqjalnemasecz-
kifil|nłą(c.naueIdo 95%raniel4szrleli'':"
209
 czynnościovwch
zahutzeń
Leczenie
żucia
natządu
Marekziętek
. Wprowadzenie
Ptzy<fyny zabuneń <zynnoś.iovvych
objawy kIini(znedysłunkcjiskroniowo.żu(hWo!'vy.h
I Analizazwarcia

Wprowadzenie

ojcem leczenia zabuEeń cf],nnościo\łych narządu Narząd żucianależyjednak rczpatry.waćszeuej.

żuciabyłXarolyil' W l90l t dałon pocfątek nauce' ponieważrie R'lko zmiany miejscowe, zrt:łaszcza
która dzjsiaj ma sw'ojeuzasadnieniew pedodonto. periodontologiczne,prowadzqdo zaburzeńw rrlda.
logii, pmtetyce,stomatologiizachowawczej,chirur- dzie rucho\ł]tn.
gii szczękowo'twanowej,reumatologjiczy neulolo' Teońa Helda za]dadaistnienie w u]dadzie sto"
gii. o ile jego stwiedfenie, że,'dużaczęśćzapaleń mdlo8rraĄ t /DJ'mIr/e{h sld$dw:<|a\u\klonio\ o.
ropnych ma swoje pot|łoże w nieprawidłowejarty. żuchwowego. sta\.vuZębowo.zębodołowego i stawu
ku]acji''da$,ltosię zdeakfua]Łou'ało.to kienrnki ba. zębowo.Zębowego' Ist]:lieniewszystkich tnech tzif
dań pozostałJ': w latach 70',B0'
PosĄ one.z.lr'laszcza stawów ma swojeuzasadnieniefizjologiczne'Zabu.
i 90.,w innq stlonę i plzyrios\' całykomplek bar. r/Pnidlu \rtepuidtp mająwph\1na .4nno{
dzo ciekaiwch '!firioskówi roafiazań. mięśninażądu żuciaza pośre.]iictwemcentlŹlne.
'Ia]<o.'IkdnPl pn}"ebia ra|eżvod . r'"mloś. io. go systemu nenvo\tego.Pomiędzytlmi trzema sta'
wej akĘrmości zębów' Przy blaku lub niedosta. wami istńeje ścisła korclacja czlnnościoua'którcj
tecznej cz}anościzgryzo!'lejzębów znrniejsza się zabuvenie odgr}rvazasadlicz4 lolę w po!.'staniu
liĆZba i\tókien ozębnej, następuje jej zwęzenre dJ'sfunkcji nanądu ,Źucia'4zabunenia w jedn]m
olaz zmiana gfubościblaszki zbitej' Z kolei to sa. Z niĆh za\\,szepmlvadzą do m1ian w pozostałych
mo prz}zębie potlafi.się adaptolvaći przeciwsta. oraz do zabluzeń cąmnościmięśni'Stąd nazwaza.
wiać siłom pne*yzszającym tzw. noma|ny \ły. buzenia cz!'nnośclow€.
mia{ a]e mieszcząqłn się jeszcze w granicach fi.
zjologicznych.I odwrotnie,jak w poprzedniej sl.tu.
acji, dochodzi tu do zwiększenia liczby lr'lókien zębówmogąv4nikć z Wie|u
Pżeciqżenia eynnikóW
ozębnej i ich zagęszczeńa. ow'ocujeto zmtanar na|eżq
do nich:
w obrazieńg, poszerzeniem szparyozębnoweji za. UsunięciazębóW którespowodowaneĘ stanem
gęszczeniemblaszki z,biĘ.2 zapa|nym (powoduje
przyfęb|a lo Wówcfaspżeciq.
B}Ąvajednak niestety taĘ żesĄ. z8Ęfowe plze. żeniazębówpozostałych)'
kraczajqpńg toleĘncji plz]fębia i powodujazmia. l] PŹedwczesnykontakt z powodóW jatlogennych
ny patologiczne'określasię to mianem hialinifacji (zbyt\"r'),soka
korona,most,u.ypelnienie,staleak-
u'lókien ozębnej.Występująw]'lerryZaknep}'i mar. tywnee|ementy i podpielające).
utrzymujące
tt\ii P IejIkanki'\aslępujelloka|izowarra resoĘtia .. ParaJunkcje naŹądużucia.
loici ulrn.tLr ,?.bodolo\pgo. tlekem nini, lnvm Zmniejszona Wydo|nośćtkanekpŻyzębia Występu.
jest \łó$czas zwiększonanrchomość Zęba.3 jącana pŻykład pŻyśanach zapa|nych.

21'l
 W Leczenie
zaburzeń
czynnościowych
narzqdu
żucia

Przyczyny zabuszeńcrynnościowychobiawy klinicznedysfunkcii

skroniowo.żuchłVowych
możnapodzie.
Przycz5nyzaburzeńcątmościorłych
lić na dwie gnrpy: objaw kliniczne dysfunłcji slooniowo.żuchwo
łych dzielimy na sześć głó$nych gnrp:
L!.] Czr.rrnikizlokalizowanew poszczegóInychsta- 1. Patologicznestalcie zebów (Ryc.l5'1).
wach 2. Zgt"z]'taniei,4ubzaciskanie zębó1v
E zabtmenia zwarcia cent]rycznegoi ekscenĘcz. 3' Rozchwianiepojed}nczychZębówlub grup zębo.
nego (stawzębowo"zębo\W) ' \rych.
E zmiany w stawie skmniouo.żuciwovv]m (zabu. 4. hzernieszcuenia - wędrowkaĘbów
nenia ułożeniagłówi kĘżków stawollyd', 5.RecesjedfĘseł(Ryc.15.2i 15'3).
E nieFawidłowościzębolve'zgĘzorvei jatogeme' 6' Przerosw kościzębodofu'
E l /JTniki miPiscor,.'esprzyjdiqcepo$suwaniu pd. Z obja$ó[ osok\d| lt}'rnienitnaleĄ raburzenia
.afunkqji niezwarcio$T'ch. ruchomościgłó\'r'żuchłybez objawówlub z objawa'
mi al.usĘ.znlmi. bole.no.i Śtasd$.5/twmośc mie.
E] crvnnikiogtne śni,ich zwiększonenapięciei przemsb. bóle gło\Ąy
Prormdząone do poustania zwaiciouych omz rue \/yi.a rrawelpa\abalko$egoi]Jatlj pierśiosei'
Zwarciowch paraftmkcjii z\t'ĘzaneĘ Zczlnnikiem
psychogennl'rn. l BADł\m KIINrcZNE Badająckliniczne pa.
ji
Wśn1dparafuol.r zwaniow1ehnaiutiniejsrą cjenta należy zwńĆić W\agę na analizę objawó\'r'
i najbardzĘ destfukcyjnqjest brukŁm, cfyli zgtzy. opisanych wyżejoraz badanie mięśninarządu żu.
ta.ie zębami.W srtuaqjachnapięcia emocjonalne. cia'a Dla umiejscowienia bólu w poszczególrrych
go moźeona dotyczyćnawet 70%populaqji' obok mięśniachnależyprzestżegaćpewnychfasad:
bnrksizrnu desnrrkcyjniedziałańrtnieź drugaz pa. l baddi pońwrra\Ą( Zo jedloimienne mięsniepo
rańmkcji zwalcio\aych'czy]izaciskarie zębó\ĄlPara. obydwustronach,
fun](je niezwalcio\,reto przede lłszystkim para. l stosowaćjednakow nacisk po obydwustronacĘ
funkcje ząlHiało obce (dens-<bfplls alien1rm) r kojaŻyć $}niki badania palpacinego z bólem
i ząb-błonaśluzowa(da?s'.m Ćosd)'5 iwstęprrjqc}'mpodcfas ruchów żuchiły'

I r,rn'ur.rn PAIPACYJNE PŹeplowa.lza się

Wszystkie
te zabulzeniamająswo.jepodtoźe
emocjo. najl/ęśliejw zakre.ic mięsni ż\aal /y, mięśni
na|ne-
Na|eżą do nichstresidepresje'
Również
Choro- skrzydłowch przyśrodkowch, skroniowych,
by ogó|noustrojowemogqbyćqynnikiemspŻylają- skrzydłollych bocznych, mięśnidna jamy ustnej
cym (reumatoida|ne zapa|eniestawów,zabulfenia i mięśnipodpoty|icznych'W \aarunl<achgabinefu
endokrynne,czynnikigenetyczne). stomatologicznegobadanie palpacyjnemięśnijest
wystarczaj4ce.Wysta.cząiącajest ńunież analiza

Ry.'15.l Pato|ogiane
śar(iezębóW Ryc'15.2 i 15'3 Recesje
dziąse|
spowodowane
eynnikemurazo\Ą}ł,n'

212
 Leczeniezaburzeńczynnościowych
narzqdużucia\

we.wnqtrzustnazwarcia. Jej \,lykonanie jest ko. Badanie to przeptwadza się w dwóch fazach:
njetzned]auz}.kaniaró\\no\Ąagi/qIJo$cmięsnio. i.] I F'ĄZA|Analiza centl]'cznaDotyczyona kontak'
wo.nerwowejw uldadzie stomatognatycznJ'rn. Jest tów w dory]n}mpołożeńuzwalcio.!!]m,w makslmal.
ono rd\łoipżnic,'będn!łne|PmenIPm|PlZenidpF. n}'rnza8uzkowaniuzębóworazna dlo.lzepośliugu po.
ńodontologicznego' miedr1ry'rniduomapolożeniami ^.dnio!!5mi'
D lI R\UA: Analiza ekscentr)cznaDotyczy ona
wszystkich moż]iuT''ch eksc€nt.ycznych kontaktów
lednymz zajadnrczych za|ożeń korelĆy zwarciajest zębóww obĘbie categopola zwa.ciowego'
zmianakierunku dzialania siłlgryzowlcnz poziome Aby uzyskaćrórl,nowagęzgryzowq,należyw oby"
go napiorola/y' D|auzyskania tegoceu slosujesięse. dwu fazach otM}Tnaćń\\,nomieme siłynacisku na
|ek$vnesz|ifowanie niekórychguzkóWfębowych' zębyDązysię więc do otrzymaniana zębachodbicia
Na|eżyjednak podkreś|ić, żezeWzg|ędóW pe odonto' kalki o rórmej sile i o charakeIze punk1owym.
|ogicznych nie dął 5ięw tej ana|iziedo uzyskania o(eniąiac całość uldadu stotnatognatycznego na.
zgr)zuposlzgowego, lezy lrziąć pod urvagę ńrrttież staw sklolrrowo.
żuchwow8 Jest on q'lko teoreĘ7cznieoddalonyod
tkanek przJzębia'W prakb/cema o8lolnne znacze.
Analizazwarcia nie w prowadzeniużuch$]'i sposobieZucia.Badając
ten stawpowimo się zwTóciću.\Ąagę na:
Ana]Lując zwarcie powilno się plzeshzegać pew. ..-zabtmenia ruchomościglów żuchuy fi. pneska.
nych zasad,które nie ulegaj4zmianom od lat i wy. kiwanie główżuch$y
dająsię byćdość zasadniczjrrniwskazaliamio: ll7Jski ilPeŚ/(lenid M .IJwie 5konio\\o.
l] Popżez sz]ifowanieguzków nie należyzmieniać
\wsokościa\€rcia' ':j zwichnięciażuchltll
fi Nie na]eł s'ifować bŹegów siecznych zęMw |l,|umzy częścitwanowej czaszki,
dolnvlh. a równo\Ąagę 4n,/o\Ąd u,,\tki$a(po. ] oliTesoweo8lŹnicfenia.uchomościżuch$,y(szeę.
pżez sz]ifowanie powieŹdni podniebiennych kościsk)'
siekaczygómych. ;. promieniowanie bólu ze stawó.'v skfinrowo.
i{!Jeżeli łystępują kontakt' płaszczyznowena po żuchwouych-
ńen.hnjath walgowrrh dob1ch '?ębó!!siel/. I,eclenie zabużeń czJ'nnościolĄ].ch jest domeła
nych.nalezyje fmienić w kontaktypunlrtowe]ub specjalistó\ĄI Jednak ich rozpoznanie,e]iminacjanai
Iiniowejak najbliżejbnegu siecalego. bar{zĘ szkodlirtych c4.nników na]eżydo obowiąf.
. Sz]ifoua.na|eźltloki podnicbienne8ulko\ po. ków lekarza,w periodontologa.
Bm w szczegóIności
]iczko\Ą'ych8ómych i Śoki policzkowe guzkówję. Spośródzabiegówleczniczych,Ltór.epowinrrybyć
zyko$t'ch dolnych. $'Jkona[e, na]eżyW}mienić:analizę zwarcia z eli'
.il Najbardziej szkotlliwe dla uldadu stomato8na- minacj4 węzłówurazowych,ó'.r'iczeniamiesfuowe
|y( /ne8o są $e,,h uIE/ol\P po si roniP b. dn\Llją. omz zastosowanieszjm odciqżających'g,roj] Analifa
cej żuch.lwomz pŹeszkody zgĘfowe \łystępują. rltarcia rosta|apold.ol.P opi\and\ł}żPi'cwic/enia
(P mied^ do|yln\Ąnpo]n,eniem'/MaIio$]m mięśniowestosuje się przy każd]..nodchyleniu od
(cenhaLrqlre.lacją), a maks]'1na]n}'ln f aguzkowa. norm}.doh' '7ą.JmLierunl..u. jak i rorpiętovi ru.
niem (z{"rciem centraln}'In). chów żuch\W
Arra]izę zwalcia przeplowadza się z zastosowa. Zależńe od rcdzaju zablrrzenia pmponuje się
niem kalki artykulacyjnej lub/i pł1.tki wosku. ćwiczenia zmniejszajqce zak€s opuszczania żu.
oprócz tegopowinno się mieć do dyspozycjikamie. lh!\!. cwi.,7enid koqguiąlc iPi tol opu\/(/ania
nie diamentoweo ślednimi mał}mnas}pie,g!m. w płaszcz]źnie czołowejlub strzałkowejomz ÓMcze.
ki olaz material znosząCynadwrażliwość'? nia w}ń(nujące zabuŹenia ruchów bocznyclr'
 l Leczenie
zaburzeń
czynnościowych
narzqdu
żucia

niem języka. Przy zbacfaniu żuchly, ułożenre języ.

|(inicznymbadaniempodmiotow}łn uwzg|ędniam}ł ka powinno byćpo strońe przeci$'nejw stosun]o
t Badanie pa|pacyjnestawuskloniowo.żuchwowego. do strony zbaeania.
PEeprowadzasięje zaróWnood stronypow.loktwa. Ko|ejnJ,rnicwiczeniami o8ó|n}łni są ó/r'ioenja
rzyoraz od śronyzewnętrznego przewoduśucho- pmwad7qt e żuchwęw linii prośei'\Ąylonuiesię ie
wego. omacząjącna brodzie punk i prcwat|zącgo wz.lłuż
t ocenęcynnościglóW żuch\[y. Bada5ięje pa|pacyj- w}ĄTsowanejna lushfe linii pmstej podcfas otwie.
nie. Nadmiemeopuszczeniesugerujenajcęściej rania us|. Tnn}'miwi. /eniem Śą óMt /eda mięfii
podwichnięcie żuchwy.Ważnejestteżbadaniezba- mimicznych. Paqjentnabiem po\'r'ietrra\ / usta i po.
aania żuch!\,y.Możeono śWiadczyć o zab|okowa- woli je M,lpuszcza'czJ'Tność tę powtarzakilkakot.
niu krążkastawow€go. nie Ł5 mzy dziennie'
. Pato|ogieneobja!ĄyakustyaneWyczuwasiędotr Szlny odciązające,zwane teższ}nami f$}zo$y.
kowoorazsłuchowo. Trzaskiśwjadczą o zaburzon€j mi, sfużądo leczenia obja\,vo\'ego.
Powodująmzluź.
pomiędzygłowqżuchwya kqżkiemsta. nianie mięśni i odci4żenie sta\r'ruskronrowo.
koorc|ynacji
wow},rn'Takzwanetrzaskikońcowe(prry maksy. żuchwowego.zasadą jest rwkonanie na tych szy-
ma|nym opuszczeniu żuchwy) ślviadcą o tlzmożo. nach plaskich powierzchni zwaĘiorych. Dzieli się
nej@ynności mięśni bocznych.Trzaski je lla takie' Ltóre obejmujątylko pewlĘ grupę zę.
sk|zydlo\ń/ych
odwrotnemóWiąo dopżednimpŻemieszeeniu bów (plltka Svedalub sątra Gelba)oraz take, L1ór€
kqżkastawo\Ąego'Mogq one poprzedzaćcałkowi obejmującałyłuk zębouy szczęki lub żuchw5ł To
te zab|okowanie ruchomości stawóW. ostatnie znalazłyszerokie zastosowanieze \azględu
na prcstotę\,vykolrania,dostosowaniai duze$Elory
uż!tko\"/e.r0
W przJ'padku pierwsf}m zaleca się opuszczanie Nie możnańunież zapomniećo elimitraqi cz],'n'
żuch.wy z ńlrnoczesn1'rn tnj'maniem końca jęZyka ników ogólrjych Wwofujących zaburzenia cz}noo.
w |inii śmdkowejpodniebienia. Ma to na celu ściowe. Eliminacja stresó\qrela]śacjaogó|rtegosta'
zmniejszenie przewagi mięśniskrzydłowychbocz. nu pacjentajest niezmiemie $'ażnąrzecfą' w przy.
nych nad mięśniaminafunykoqmi' W drugim padkubraku efeltów takiego postępo\łania,stoma.
prz}padl-uZ€ b urzeń s|osujesię podobnecwi./enie toĘ każdorazowopowinien zasięgaćopinji psycho.
z maksJłnalnie dotylr\F lub doprzednim położe. loga,neurologalub psychiatry

1. Karolyi,M.rBeobachtungen riberPyorrhoea-Alveola-6' K]einrokM.: zabużeniaCzynnościowe ukladuru-

ń5'VońraganHs|iBCh der40Jahresversamm|un9 des chowegonaŻqdużucia' sanmedia,Wa6zawa1992.
centralvereines Deutscherzahnórztein Leipzig.
1901 7' Jań<zuĘ z., Banach,!'i chorobybłonyś|uzowej jamy
osterreichich.ungarische Vieńe|jahrsschriftfir ustneji p2yfębia.PzW|-WaBzaWa,1995.
Zahnheilkunde 1901;17:279. 8. KleinrokM.: Uzasadnienie potrzebyi próbyustalenia
2. Melcher,A.H.,Bowen,WH.:Biologyofthe periodon' zasadzapobĘaniazabuzeniomeynnościowyrn na.
tium.p(ademiePress,LondoFllew York 1969. Żądużucia. Protstom1989'Xc(X 4.6, ] 77 180.
3. Grranza,EA.:Glickman's periodontology.
clinical Pre- 9.Wigdorowie-l\,4akowerowa, N.:Profilaktyka
zabu-
vention,diagnosisand treatmentof periodontal Żeń czynnościo\ń/ych narzqdużucia.Plot stom
diseasein the practiceof generaldentistry.Saunde6, 1981;6:343 348.
Philadelphia- London Toronto, 1979. ]0. Wieżbicka'FersŹ, A': Parafunkcje i ich wpływna
4. Wigdorowicz-Makowerowa, N.: Zaburzeniaeynno. narzqdżucia.czas stomat2000;9|564571
ściowenatządu żucia'PZWL,Warszawa 1984' 11-Wierzbicka-Ferszt A', sp|it,W: Wpływparafunkcji
5. Maś|anka, T.: Leaenie brukizmu i jego naśępsh^/' zwarciowychi niezwarciol,lychna nazqd źucia'
P.acadohorska,AM, Wroctaw1972. CrasStomat2002;9:594 600.

214
 ptote|yczne
Postępowanie
ptzyzęhia
w chotobach
Marekziętek

L Wprowadzenie
]
Uzupe|nieniaprotetycfnea Chorobyprzrfębia

szynowaniezębóW

Wprowadzenie

Postępowańe pmtetycznejest ^vieńczeniemcało. tóu) wFaga podejmowaniabaldzo sz3bko deqzji

ści lecfenia peliodontologicznego.W chorcbach o usunięciunie .okującegozęba,celem ocbronylr1.
przyzębia, a Zwlaszczaw postaciach Zaa\Ą.dlrsor"va. rcstka Zębodoło\Ą€go.Mamy jednak sJtuację.gd}'
nych, utratazębówjest lajczęstszq' obokbólu, przy. pacjentpżeszedł]eczenie\Ą,stępne, ]eczeniechirur.
czltĘ zgtaszaniasię pacjentów do leczenia. Ponie. giczne i leczenie zabuŹeń cz!'Irnościo.w1'c.h' W eta.
ważjednak sq one schoneniami o charakteve na. pip Lon'ow\m rolpoi/.vnarr\lerzenie.a m, rej rc-
wlacajqc}m,leczenieplotet]'cznejest następstwem hdbi]ita(ię proIeh.7nd' Ćojc.|$ nielndjbainiejs/p
terapeut]'czn]'mWynikając-\'m z desfilkcji tkanek.r i na co nale4'' z$.rócićszczegó]lĘuwagę?
W postępowaniuprotet]'cfnj.nr należyjednak Po opisan}m w1zej (w popźednim mzdziale) ]e.
wziaćpod uwagęstan pźJ,zębiai przeplo\Ą'Źdzone ('eniu /abu'en r Ą rrnościol}' h' n.l plan picnvsn'
ul /eśn;ei pos|ępo\aniP C/e\|o mó\vi \ię .\łysuwa się stosunekzębówszczękido żuch\Ą,y' Dob"
- i jest rv tJ1n u,iele rucji żepeliodontolog to naj. czy to zańwno stanu Zębólvrr'obecsiebie,jax
r esrc.
\Ą,]źszej klasy stomato]ogogóIny tr'fusiumieć i sto. tr/ki'Po leczeniuperiodontologicm],mkorcny Zębów
.ot\di\{a\ i\ĄPIP.,,pnieZa(ho\Ąah(/P' \|LlCi/nal mogąbyć\l5'dłruonei ńe $,Tacają \Ą'jegort],Tril.una
rhirurSie\\ro.lLa lebodoloucgo i \1res/rie,musi srvojepoprzednie miejsce.Jest to porvodemrvielu
prawi.Llo.n,'o pneprowa.Ifić leczenie protet'\'czne. u$€8 pacJentólt L1ór]'m naleł \Ą,ówclasprzJtocą\c
ono Io.obo].pl7P8|adu. ro,7po.
/\,Tasię Ila pier'n. .IdĘ /d.ddś Goldmannd'.d]bomaLipp. l5fuo.\oje
szj.ch $'iz}tach. Rofpocz]'na się r'. tyobraźni leka' zęby ale dłuższe. albonie macie ich ł,cale'''2
r.l i !v ro,,mol'\iP / pa'jcnlFm To |c|Źr $id/i o' Ą. Pamiętać pizy t]m na]eżyo wlaściuejq.sokości
ma \Ą]'obnŹnistan zębó\Ą,; pżrzębia i uzupełnień zwaftia. gwamnfującejpralr'id:lowąfunkcję uldadu
proteĘ'cznJ'chpo plueplowadzeniu kompleksowe. mięśnio\Ą'o.stawolvego.l
go leczenia' on sĘeruje pacjentowi jakoŚc osta.
tecznlrh rozwiązań.W końcu' to lekarz i pacjent
podejmujądeqzję o usunięciu lub utrz]ma u po.
jedJ'rrcf}chzębówlub ich grupy'
\V dobiPmożIi\o\i \qLol7\.|dnid h |e'/cniu myzwarciowej' fapewnienie bezurazowych kontaktóW
protetJrcfn],.dl naw€t nlchomych koveni lub frag. zębóWpŻeciwstawnych i łukówzębowych'Dovcfyćto
mcntó\Ą'zęba po Ędeltomii lub hemisekcji, eks. musizlóWnoważonej ok|uzji,
zarównocentrycfnej, jak
trakcje budfq wiele kontolt€tjji' Z drugiej jednak iekcentrycrnej.
strony możlił'ość $],konania rtszczepów (implan.

215
 W chorobachprzyzębia
protetyczne
W Postępowanie

protetyczne
Uzupełnienia Na podstawie\'r'ieloletnichobserwaqii,u\a.d;am ta-
a cho]obyptzyzębia Ę głębokość za praw iłouq. W wielu prfwadkach
możnateżzastoso.i\ać komny dodziąśo$elub nad.
Nieprawidłowowykonane ufup€łnienia pmtetycz. dziąsłowe' Jednakw pra]sce decpja o uniesfczenru
ne stano1viqdla tkanek przluębia czlnnik urazow bnegu korony nie zależy od rozważań teorctyczn}th,
Niezaleznie od tego' czy komna jest konshukcją sa. ale odkonkehych warunkóv{klini(znydl obiekĘv.
mod7ieLĘ'(4 też(lęŚ(iąmoslu.moż,P miel 5\Ąoje na ltudcja $ uŚtaLhuniemozliwiaeeso rq,łxirinnc.
oddział]'1Eniaubocznena tkan]ri prz}zębia. go miejscazakończeniakonrny jak tylko w szczelinie
WedługMarxkorsa osadzeniekomny moze stwc dziqsłowej(Ryc.16'3'16.4i 16'5)'4,5,6,7
rzyć ńepożądane problemy w miejscu jej styku
z dzĘsłem b''zeżnJ.m,zębem sąsiednim i Ębem
pŹeciwsta\tnjm'3 W pEednimodcinkułuku(zwlasz(zaszeęki)na pIan
Nie\ł'łaściweprzyleganie korony do szyjki zęba pierwszy!../ysuwają 5ię\Ązg|ędy enevczne.Tooned€-
powoduje zaleganie rcsztek pokatno\Ąych, tłvo. cydujqo lĄrykonaniukorony poddziqstowej,nawet
rzenie się pł1tki bal1eryjnej, rczwój ba].1eń bez- w przypadkachpeliodonto|ogicznie Wątp|iwych.
t]eno\,Vych(tych samych' którc .iqstępujq 1va8le. Podobnie postępuje się w p|zypadku nadwrażIiwośCi
sIłnych /apa]enia(h pf7lfebia] i powsla$anie szyjek|ubobe<ności w ich oko|icyrĄype|nień |ubub}'t-
próchnicy' Zb}t szerokie obceże korony w okolicy kóW pńchnicowych'4
szyjki doplowadza do rozciągania brzegów szcze]i.
ny dziąsłouej, wwierając ucisk, który zaburza
ulawienie tej częścidziąsłai dopDowadzado wy. Wpl}1vkształfukorony pmtewcznejna pżyzębie
tworzenia Ębka martwiczego na blfe$l dfiąsła' ma ogromneznacueniezańwno Fofilaktyczne, jak
zb}t glębokie jej osadzenie uszkadzaprzyczep na. i leczńcze. Wpuldość ścianbocznych (i punl.a
błon}o\łyblokrje procesy fizjologrcznew szczeli. stycfny)powinnad onić hu eg dziąsłapżed uraza.
nie dzĘsłoweji prcwadzi do powstania kieszonek mi mechaniczn]'miw czasie al.1użucia'Ma to dzi
pr'}zębnych(Ryc'16'1i 16'2).a siaj swoje uzasadnienie'ale słko w plą'padk do.
Wśfi ldinic]stó\"/jstnieją różnicepogĘdów na te- brego dostępu tej oko|icy dla zabiegów hĘienicf.
mat lokalizaqlikoronyw stosunłudo brze8trdziąsla' nych. Samo poszerze e wlpuldości korcny bez
obecńe sądzisię,żeplfv zdro.w],m prz],zębiukolona uwzględnieniatego cf}'nnika doFowadzić możedo
powirrnawnikaćdo szaeliĄY dziąslo\łejda glębokość blokowaflia pźepłJwuślinyutrudnionego usuwa.
0,l{,7 rnm. Ponie\tŹrż leczenie potetyczne .wo]no nia res/el polarmolwch i /a]eganiań,tki'
pro\aadfićtylko przy \!5'leczon}łnprzpębiu, ta Za" To samo dotycfy rriei\łaści.\"r'ego lub \Ątręcrpła.
sada obowiqzujerólrtież W periodontologii' skie8o modelo$ania komn lr te|u dosępu mięsnj

Ryc.16.1 Zapa|eniepĘzębia bEeżnegoprzyzbyt g|ębokoosa- Ryc.r 6.2 Pr,erośbrodawekdfiąs|ovlychpfty mościew zak€.

dzonvm mościew zakresieszcfeki.

2tr
 protetyczne
Postępowanie przyzębia
W chorobach H

Ry(.16.3 do 16.5Rodzajesta
lych konnrukji protetyonych
jednocfelśnie
sz}nujących
zęby

języka i policzka do p.Zestrzeni międzJzębo\aych' ffi szru'czl.r ll.tutżENIE KoRoN\ ZĘBA

Bez dodatkołych Zabiegów higienicznych, żadne
mięśnienie utrz}mają\ł'laściwej higieny Niezbęd.
na jest dostępnośćdo zabiegów higienicznych
z ró$,noczesnymodtworzeniemw mialę fizjologicz.
nych kształtówkomny8
EILĄno\tTCo wvkonuje się je poprzezrł1cjęt ie
dzĘsłabrzeźnegoomz łycięcie częścirł],rostkazę
bodolowegow okolicy szyjki. Dotyczy to sltuacji,
których wafunki zgĘzo$'enie pozi\'a]ajqna Wdłu.
\^r
l.oron\llklddem.d filariesl /b]'tkrólki'
,7ejrie

ffi uxszt.tłtoł''${IE ŚCIAN STYCZNYcH ffi trzupnrNlxlaĄ Til'rczAsollts (KoRo\Y

XORO\Y Ma ogmmrc /nacznie \Ą omawialej I llosTl.) To następny niedoceniany element le.
L:westiiomz \Ą7 utrz]'rnaniu\ł'laściwchrclacji łul(u czenia prctetycznegow chorobach pIz5zębia.oso.
zębowego.zapobiegaono po\{sta\laniuzmiŹLnpato. biścieuwazam,żeochrcna miazgi zębapo szlifowa.
logic?n\th \\brodat\ie Łiaslowci. pżegrodziemię. niu jest niezbędla. z własnejpraktyki wnoszę, że
dzJ'zębo\aejoraz zapei\'nia\,daściwe napięcie mię" korą'stniejsze są uzupehienia (ykonane indyvi.
dzy zębami' od niego w duż}mstopniu zateżyic}r teżstosujęje tyl.
dua]nie niżstandaldo$'e.Za.\Ą7sze
sprawność cz}'nnościoua i dodatko\,laamorĘzaqja ko w postaci do.' lub naddzĘsłowej'
uazó\^rw czasieżucia-Ma teżpMy\ańcić fizjologicz.
ne mzprowaalzaniei mzpraszanie niekorzlstnych
dla prz}uębia siłz8r]'zo$ych' Ź|ewykonaneufupelnienie vmczasowemożespo.
wodowaćuszkodzenie bŻegudziąsła |ubjegozanik'
ffi tncnNrrr'łpnnp'rn.\cJlzE.BórvodeĘrĄ'a W konsekwencji niktniejest zadowo|ony z efehóW
dużqrolę w |e(lenjupro|crv(,/n}Tn pd(jenlów/ pe. kosmetycznych -ani lekarz,anipacjent.
riodontopatiami'Wydajesię,żenie ma dziśaltema.
Blw dla szlifo\'vaniaze stopniem' Może on być
o .óżn]Ąnprofilu' jednak przejścietkanki zębaw po. W pnzĘsŁo uosrr' Tokolejnyelementprote.
wierzcbnię korony powimo być bez jakicbłolwiek t}lln}. oa |dorynaleł Zwni(i(' uwagę'U . /ę\cipd.
miejsc retencyjnych.Dorycryto stoso\r'r'ania
wszyst- cjentów użl'tkującychmosĘ'obserwujesię starlvZa.
kich wspolcześnie zalecanychkoron.a pa]ne pod plzęsŁmi. Można to sfivien]uićpżede

217
 l PostępowanieprotetyczneW chorobachprzyzębia

ruchomeko|zeniew fakresiesfczękz magn€sami'

d|aswojegoutrzymania
Ryc15.6 i.|6'7 Protezawykozystująca

wszystkim podczasich usui,''ania'Zmiany mą|ądra. w odcinku przed]im ukształtowanietej części

ra]Ćel zapalny przerosto\aylń zaniko\ayNa ich po. konstrukcji protetycznej powinno odpo\^riadać
wstanie ma \^pbv ńeplawi.|łowahigiena, kształt grzbietov{ioraz częściprzedsionto\aejw]Tostkazę'
przęseluniemoż|iwĘący\Ąłaściwą Ęienę oraz ma. bodołowego'Zaakcentowaniaw1.rnagarórłnieże|i.
teńałmąidującysię od stroĄv śluzówkowej.g,a minacja ostych zakończeń brzegów oraz polączeń
Najbardziejobojęh}annatedałemjest c]afuro\ła. międzyposzczególn5mielementami mostu.l
na poltelana omz stopyzłota,najgorsąm- twonł'lvo omawiąiqc u7upe| enia sldle nale/v leż Zwnicii
aĘlanowe' Nie powirrnomiećono stałegokontaktu uuagę na mateliaĘ z których Ę one łykonF!Źne.
z Moną ślumwą'Ró\łnieżw tej oko]icynie porłtmo Sądzę,żew leczeniu peliodontologion]'n jedyĄm
znajdo.waćsięjegopołączeniez metalem' rozwiqzaniemw chwili obecnejĘ uzupehienia lane'
Iimllane pon€lanq lub peho.€mmic4e. Li(ot\Źnic
metali mate.idami złomnj'miniestety nie Wtrzy.
ze Wzg|ędówhigienianychnaj|epszym rozwiązaniem mujepńby czasu'Koronyi mosv alaylowemogąbyć
Ę pzęs|akładkowąpozwa|ajqCe na swobodnyprz€. śoso.$ane'ale Ęlko jako uzupelnieniatJ.rnczasowe.
pW śliny, właściwe samooc4/szcanieoraz dostęp \a|omiaśkoronyw\Lon}Ą\anp me|odąLiągnionc
środkami jamy
higieny ustnej. tto(zoną choć ciqglestosow:ane'
są jatogenne'l,4
Wiele uwagi poświęcasĘ w tego typu opisach
materiałom,kóre znąidująsię na powiendrniach
BioĘc pod uuagę względybiomechanicznena} żującychuzupełnieństałych.Uważasię, żepkry.
korzystniejszesąpnęsłakńtkie, łaczącefilary v''li. wanie ich porcelalĘ ńe jest .wskazaneze \,vżględu
nii prostej' PIżęsłabieg[qc€ po fuku oraz przęsła na jej niższąścieralność w stosunhr do ułasnych
zb}t długiepowodująprzeciązeniazębówfilalorlych zębó\ĄrJest to istotny aĘument' Dlatego w przy.
i ich mzchwianie'l Jeżelichodzi o liczbę filarolr to padku \^}s|ępo!,!€niadysfun].Ciista\'u skmniowo.
u pacjentóq k1órzy mająub}tki kosme spowodowa. żuchwowego osobi( iP za|ecampońeęthnie 'żują.
ne chorobamiprzyzębia,rceuł wykonania mostów ce z meta]u. z takimi mostami b}Ą'!ająpmblemy
muszqbyćbezwzględnieprzesfzegane. Mówią one, o Ćhalal.terzeestewcznym.Jednak możnado nich
żebralujący zqbnależyuzupelnićprotez4opartąna przekonaćpacjenta,Ę'In bardziej,żemetalo\łepo.
pErMjrnniej dwóch filarach. Przy większej |iczbie wierzdrnie źująceoie ulegajqzniszczeniu i odpry.
brakującychzębo\'r'|iczbańlańw uzupełnienramu. skom podgas żucia's
si byćim ńllna lub większa,stoso\aniedo uĘtków Uzupelnienia ruchome zalecane podczas kom-
kości\ł}Tostkazębodolowego. w tJm prz],ladku za. plekowego leczenia peńodontopatii to przede
|p(dnesq |eżpręslao lmniejszoneilĄ]dolnośti żu. wsz}stkim pmtezy podpafie ozębnowo'W każd5tn
cia, czyli .węższeoraz płaskoguzkowe' prz1padku' który pozwala na eliminację p\towej

2't8
 Postępowanie
protetyczne
W chorobachprzyzębiaW

Ry(' 15.8 i 15.9 KonstrukcjaW zakresieżuchwyz fastosowan|emzamasKow

protezy śluzówkowej'powirula być ona zastą)iona S4'ny dzielimy na cfasowei n\Ą,ałe' IGżdez nich
Fotezą podpańą' W tJTncelu \Ąl,koŹystujesię dziś mogąbyćruchomei stałe.PieMsza ich gfupato są,.
nawet nrchome koŹenie zębów (Ryc' 16'6i 16'7)' ny qasowe flrchome' zaliczamy doń sz]TręcieszJń'
skiego, Mamloka-Griinberga,czy Gliclonana, Hille-
tf rnornzv oz4rl,or'm U pacjentówz choloba. manai Rotne-Ia.Do dngiej gnrpysą''I}caso\Ą,ychsta.
mi prz5'zębia pmjel1ujesię szkieleto\Ą,eproteuyozęb. łyd! Za]iczamy: sz]'nęNowotnego,jej odmianę- są"
nowe' Po\łinny one posiailać system zń\łnor,vazo. nę KóŁsd&ego, ws46tkie odmiany sąn AET omz
nych podpartz \ĄT'korzystaniem małs]malnejIicóy sąmy temoplastJ'cale. W 8npie sz]n t$Ełych ru.
rtłasnychzębów Zadaniem elementów podpieĘjq. . hom\Ó molnaumie.ci.:.amęthrpńLa rrujpopu.
cychjest ń$,nomieme rozłożenie obciażeńi ich pic larniejsząspośńd$'są,stkich stoso\Ą,anych niegd!ś
nou'e ukierun]o\\Enie.Stabilizujeto pmtezęi st$'a- są,n)i są'nęGrozowskego.Grupaszln tnr'ab'chsta.
Iza koEystne \łarunki.lla tkanek pŹ]zębia.obciąże. \.ch (nieJuchomyd' to:sz]nalIruski, surna\Ą/itkow.
nia pionolve,fjfjologiclne .lla zębó\\,fllaro\a}'ch,są skiego,szlTa Bl,lina czyszyM l(rlandskiego.
.tmoltjuo\r''€ne prźez\\iĄzadtaozębnej.Natomiast Wynienione $'yŹejsz]'nymajądziśznaczeniehi.
przy obci4żeniachpoziom}'c]rmożeb}stąpićńebez. storyczne.Nie spełnii/ one
Wmogów fun}cjonal.
piecfeństi\o uszko.|zeniaozębnej.Powinny one być nych olaz estetycznych'Nie sa teź(ŁiśZaleGxe Ze
minimalizo$'ane popEez i'!łaściwe pmjeko\Ą,anie \Ąrzględu na dużąilośćmiejsc rctencyjnych8'
elementów utĘlmujqcych i podpierajqcych].zale.
cam w tJm miejscu koż}stanie z najno$'szychosĘ.
gnlel p|olchkj i sto<oudnje,/asut\,ldb7askd$ i roż. Współcześnienajaęściej stosujesięczasoweszynowa.
ne8oloduąiuzespoleń(Ryc.16'8i 16.9)' nie zębów|igaturą o grubości 0,30,4 mm. Ma to
swojeuzasadnienie ekonomicfne. spośródsfynWe.
szynowaniezębów WnątĘzębowych najpopularniejĘąjestobecnie
szyna
sp|int.Lock'13
stosuje sięjąnapowieŻchniach podni+
sz}ny mąiąza zadanieZblokowaniezębówi rozłoże. bienneji jęfykowejzębóWprzednich'
nie sit żuciana ich większąilość.odciążąiąonejed"
no.7PśniP 7eb) o /rnnieiŚ.'onPirwdolrro'ciżuria,
przy Ltórych WstąpiłyubJ'tk tl'arrki kostnej.lo schemat jej wykonaniapodanyjest szczegóło.
Rola szJ'noi\'aniaw leczeniu peńodontologicz. wo $' instrukcji' W ogó]nych zarysach $yglqda to
nlm iesl wiP|o|rotniPpod\ażanJ.JeJndk moje następująĆoI
wie|o|eIniP doiwiad'/ełip pohvierda koniel/no\| n \Ą57konanie rowka standardoi\'yrnwieftłem'
jego stosolr'aniaw kompleksowejterapii peńodon. m Dno lDwka po}aJ'lvasię cien]<ą rvarstwąmateńa.
tologicznej.l l,l2 fu podldadowego.

219
 l Postępowanie W chorobachprzyzębia
protetyczne

l W rcwku układasię sz!'nę. Jeszcze ifuĘ metodą jest stoso\łarie stabch

l Sz}Tręprzyrnoco\^uje się do zębo1vstandadow.
mi pinami.
l RovV€L 7 umjPs/czoĘ $eń sAna pokĄ\'a sie
Erateńałemkompozycyjnym'
Innq,plostsząi tańsząmetodąjest.ily'kolralrle m\'.'.
ka i wpmwadzenieweń ligatrtryoraz pokrJcie nate.
ridem złożon}rn. osobiście stoso.\4ałem ten ll)dfąi
szJ'nod po(zątkulat 80.Przy starannyIWkonaniu
jest to metodaz lĄ5]boru u pacjentóWL1órychnie stać
na zastosołaniesz}nysplint-l.cĘ czy Splint.Corc.r2
Jeże]ichodri o s4łly zeunątrzzęborĄ€ to za]eca
się stoso\'aaie sl}m} fiber.Splin t'l aPo o(l)slczeniu
powierzchni zębóvqllxtrawia się ją od strony jamy
uqtnej.Taśmę/ w4ólora szklane8onal<]ada się na ż].
wię mateliafu złożonego. Takich warstw naldada
się 3 do 4, ktżdorazowopolimeĄzuj4c i na}tadąiąc
ko|ejnąporciębondu'Z w,lasnego doświadr lenia su.
gemwałb}'rnprzedzielanie warstlv taśmybondem
z dodatkiem kompoątu - o konsysteocjipapkoła.
tej. Wzmacnia to s4nę i czyni ją tnt€lszą.
szJ'r1naldado$ych od strony jamy ustnej-Technika
ich \łykonaniapodobnajest do tecbniki .ilykonarrra
mostów adhezyjnych.s4 one rĄ,ykonJ''Wane ind}'!vi-
dualoie w pracowf protetycanej,a następnieldejo.
ne chemoutlvardzalnlanmateriatem kompozyc!-
nyIL Pneshzegam jedoak pned Wkorzyst5ĄĄ?"
niem ich w za]aesie pnednich zębó1vszczęki bez
t}Tółnania płaszczpnyz.warcia.PŹednie zębyżu.
chwyudenąjacwsz}'nęnie ryuo u]egnqp|feriąże.
niu lub rozchwianiu,ale fadziałająna zęby szczęki
jal{ aparat ortodonwcztry \a}pmwadzającje sku.
teczme do pfzodu.
protetyenarozpoeynasiędo.
Leczeniei rehabilitacja
paetow momencie osadzenia protetyane-
uzupetnienia
go. NiefbędneĘ okresowekontlo|ąkorckty,a z\da.
suczamonitorowanie stanuhigienyjamyustnej,taknie-
zbędnejw utrzymaniu zdrowegoplzyzębia'

s.: ogó|nezasadypostępowania
1. |\,4aje\,!5ki, protetycz- 9.Wise, M.D., Dykema,R.Wr The plaque-retaining
nego w kompleksoM/ym le<zeniuperiodontopatii. cavity of four dental materials.J Prosthet Dent
l'4agsłom] 999;1'9l1-15. 1975:33.21178 190.
2-Glickman, l.rclini(il Periodontology.
saunders,Phila- 10.ZiętekM': MożIiwości zastosowania termoplastóW
delphia- London,1969,3Ed. w leczeniu stomatologicznym. Wrocl Slomat
3. Marxkors, R.i Derfunktionell zweckmoissige Zahner 1982:281-285.
satz'J A Bańh,Lipsl!1976. 11'Zię,teŁM., Paw|akW| ocenastosowanych metod
4' Krt6iński,Z': Zagadnienie prof|akMi peńodonto|ogia- szynowaniazębóWW palodonto|ogii. Wrocłstomat
nej W |€ceniu protetycznym'czas stom 1995;2: 1986:199-205.
97 103. 12'ziętek M', Radwanoako' M.:od|egłe \,v}tlikI
stoso.
5' Loą H.:Reactions of margina| peńodonta|ti5su6to Waniazespa|ającychzębyszynz mateńałówkompo.
reśorative procedures. |ntDentJ 1968;18'4|759-778. zytowych.Polimeryw Medyclnie1993;23:3-4,55 58.
6' sj|nes' J.: Peńodonta|conditionsin patienlst.eated 13'Jańauk z', Borys€ w i@, G.:schienung Von'tark9e.
with denta|bridges'l PeńodontRes1974;9,.l :50-55. |ockeńenzahnenmit der sp|int.LockMelhode' Die
7' IMarXkoń,R.: oplacowaniezęba pod koronęlaną. Ouintessenz 1990i4:65H61.
Protstom1974;5:351358. 14.Greefield,D.S.,Nathanson,D: Periodontal Splinting
8' ZuhrĘR',KleberM'I Peńodonto|ogia. JohannAmbro. WithWireand compositeresin- a r€vis€d approach'
siusBańh,Leipzig1988' J Peńodont 1980;51:465-470'

220
 Famaftotetapia
ogÓ|na
imieiscowa
Jadwiga Banach
Wprowadzenie
. Antybiotykoterapia
ogó|na i miej5cowa
Profilaktyka antybiotykowa
Wprowadzenie
Za postępo$''itnieanBlrakteĄ.ne w jamie ustnej na'
leż!'runać takie, któ.e drogąmechaniczn4lub far.
m.rkologil /Ę po^\oli\Ąmak\llnaln}m\|opniulro.
zbJć się patogeDnej flory bakteĄjnej. stąd u pod.
stawleczenia chońb prz-uębiależyusu\ĄEniepĘtk
bakte.yjnej,piuede {sz]stkim przy uż1ciunarzędzi
merhani.unt'rh ''Ąu/jl,oj i opmlo\\€ n iu kożeni/ę.
bów (rootpld|ting),Jak !r]'kazał]'' jednak badania
ostatniĆh lat. usuńęcie zlogów nazębn}.ch$,'raz
z polerowaniemkorzeni zębównie elimbuje w poc1.
dziasłowejpłytcebake4jnej tak szkodli(.Kh dta
przyzębiapatogenó\ł] jak Polphlr(,nanĄs gingh)alis'
Pretutelln intemĘdia. Bacteroides tors.lJthlt s oraz
Actb1DbLcillusactinomlcet?'mcomżtans (A'a.). Nie.
które Z nich loka]ifują się w poilrraMonkort'ątkan.
ce dfĘsła(.l.a'),\ĄkomóIkach plf]czepu naMon]ro.
wo.tącznotkankowego (,4'a.'P gingbalis' P int€rnE.
dia i PeplosheptacoĆctLs miĆ].os). w substacie kole.
gann (P, gi:ngiNąIis),\f zmienioĄ.m chorobo{'oce.
mencic' kana]ikach fębinołych, furkacjach lub in.
nych anatomicznJ(h szczegółachutludniajac},ch
dostęp rrarzędfi słuz4c]'(hdo mechaniczneBousu.
nięcia pvki bakeryjnej poddziąsłowej'lhrn]m
źńdłem bakeń' które mogą infeko.Waćtkanti
plz}zębia sq ponadto błonaśluzolvajamy ustnej,
gifbiet jęZykai migdałki.
l,timo' żetzw poddzĘsłollechirurgiczneopraco.
$.u P ran\ M kjPs/on(ppoz.rlnd. óa reduJ.cją nje.
którJ.h gatunkówflo.} bak1eĘ]jnej \łpł}'\Ą'a
takfe na
s}śtemodpo\t'iedziirnmunologicznej.to zapa]enia
prz1zębia pncwlelde zaawansolr'a[ew ful'rc zat
.trenia i zapalenilp \/cbiadsJPsjĄĄ,Ie w!ma8.]i4
lnteńvencjifamakologicarej w postacianĘóioł'ko.
tcrdpii. DoLr<lnpslo.o$anie anRbiofyko\\mo/e
działaćhamującolub zaĘać baldeńe osiedlonegłę.
boko r.' keszonce plfJ'zębnej,L1órc sq poza zasię'
g]pmndĘĘd/iui\$an\dldo ska1ingu. rnajdujq.o tię
\\ |kalrtP dzia\laIublP^dujq(pna bjonje\|u/o\Ąeija.
my ustnej' W lecueniuZapaleńplzJzębia pr€pant!
t rmalologiczre o rlialaniu pneJwbaktenjn5m,
\Ą't,'In antJóioĘ.kii chemioterapeuĘ.ki. po\inny b],t
je.]nakstoso$€ne rJ.lkojako terapiauzupełniajqca'
o i]Plo mnż[i$P. /.].Ioso$dnieanRbiorvkupot\in.
no b!ć poufedzone \t5.konaniembadaniamikobio.
loglclnegop\.tki bakterinej poddfiąsło\Ą,ej z miejsc
o największejintensyl\'ności procesu chombo$,ego.
Mejscami lł.rni Ę kieszonki pr4zębne głębszeniż
6 mm.l NiesteĘ,w o$omnej liczbie prz5padkówrty.
konanie takie8obadaniajest niemozti\łe,bqdźto ze
\1fględuna bmk testów mikrobiologiczny.ch, L1ór1'rni
lelarz móght po\hr4]\ic.'pm |ole]u'.,lak ńtnież
ze $zględu na bmk odpowiednichpraco$'rrimitao.
bio]ogicznr'chbadając]'chfloĘ beztleno$'ą.Jeś]ile.
].aI7'lomaln|og{peńodon|oLo8' de ie.l t\ .Ld].liP
po.
braćmateńafu do badń' a tJm sam]m uzj'skaćwy.
nik1lbadaniami}robiologicznego,Slotsi TĘ poleca.
ją terapie skojanonąpodajqcpaqjentohimetronida.
Zol z amokrqdiną (250do 500nrg każdy3 x dzien.
nie plzez B dni)' Sąto ant]'biot]'kitz$,:pienĄ'szego$,y.
boru w leczeniuzapaleńprzluębia.2
22'l
 09ó|nai miejscowa
Farmakoterapia

ogó|na
AntybiotykoteYapia
Wyb.erająC antybjotykw |eczeniucholób pŻyzę-
ogEniczenia w stosowaniuantJóiotyków 1\ł'nikąją bia,na|eży braćpod uwagę:
de tylko z ogromnej ńżnorodnościflory bakterTj. uJegou,,|aściwoici lamakokinetyene,kóle za|eźne są
nei e8z}stującejw kiesuoDkachpż,fębnych, a nie. od wiekupacjenta, .horobypodnalvowej, wydolno_
kiedy i w tkance dziąsła,ale ta}ze Zewzględuna lw. ścinaŻądowej, zwtaszczanereki Wątrobyorazspo'
s|ępowanies/(zPpóMopomych' Bad.nia plżepro. sobu podania anlybiotyku.
wadzone przez badaczy niemieckich i japońskich l sĘżenie,jakietenantybiotykosiągaW płyniedziqsło.
ujauniąjąpojawieniesię opomościbalĆeń na zbJ't wym,ś|inią gEnu|oct,tach obojętnochłonnych lub
cfęsto stoso.n'anyw leczeniu zapaleń przJzębia me. makrofagach.
tronidazol i doksycyldinę'
Zdaniem Kleinfeldera i Mii1lera3spośródponad
300 gafunków baktelii arajdujących się w pl}.tce przez 10-14dni. Ęlko w przwadkach odnosz4cych
bakteryjnej z kieszonek pn}zębnych, ai 1+36Ea .ię do irrlelcjj ,1'o.anh'óiohkoterapięmożrrarĄl.
Wkazuje opornośćlub s4 one wĘcz niewlaż]iwe dłużyć do trzech tygodni (21dni)'
na zastosot\an)anB/biotvk'S|qd pojawiajq.ięsu. C'łórmrmi wskazaniami do 1\.fąoeniaantybioĘi.
gestie, aby w leczeniu zamiast antJóiotykoterapii koterapii w chorcbachprz}uębiasą:
u\łzględniaćjeszcze moż]iwość modulowania od. [! \łrzodziej4ce zapa]enieful+d (Gingix)itisulcercsa),
pomości gospodarza poprzez stosowanie leków surzo.|ziejące zapalenie pŹyzębia (Petiadontitis
podwyższąiąrychzdo]rtości fagoc]'tane $anulocy. ulcerosą),
tów obojęttrochłonnych' ts poewlelłe zapalene pftwbla (Pe|iaiontihschro.
Stoso\tanieanĘtiotyk&f powinnobyćogfanicuG '?iĆo)wfazie zaostfienia,
ne i trałtouane u]'łączniejako dodatekdo t.iv me. ttl zapale.rrieprzlzębia w pfzebieguchońb systemo.
chanoterapii(usunięciezłogównazębnychz opmm. \'vych(nab}ta neutmpenia, białaczka'cu](rzyca.
waniem korzeni zębów)' ńekiedy istniejąwskazania zespól nabJtegobraku odpomości- AIDS), cho.
do połaczeniaf zabiegiemchinrgiczn].rt-Ll rób 8PneĘ(lnie uwarunkolrarryL h trodlirrnal o.
Baldzo dokładne mechaniczne oczyszczanie ldiczna neutrcpeńa. zespól Downa, zespółleń.
wsz}stki{h powieźthni zęba.dobrahĘipna jamy $ych teukocj.tóWzespót Papillon.I€feu.e, zespć'l
ustnej oraz chimrgiczne metody zape\'vTliające czy. chediak"HĘashi' zespołyhistroq'tarne,nemow.
\toit, przPslrzenj miedz}zębowl ch są naj$€ / niej. lęca a$anulocJtoza, chorcba Cichna, hJpofosfa.
sątni czrtni}ami w osiągnięciach sukcesu tera.
peutycaego. JedJTlrr \rskazaniem do zastosowa' Bagresw\lre zapalenia pŹyzębia (Periodontitis
nia antJóiotyku jednocześniez mechanoteEpią aggres$,w),
jest obecność bakteń Acti\bbac.ill11sąctinonace' \! opome na leczenie zapa]enieprzJzębia(Re[dĆfo.
te.incomit ls (A.o) w przebiegu zlokalizowanego ry peńadontitis),
i uogóhionego a$€syl\łrego zapalenia pfz],zębia $! \[trane zabiegichirurgiczne (implanty technika
i opomego na lecfenie zapa]eńa pE}zębia po za. rcgeneracjitkanek pEyzębia).
stosowanejterapii kompleksowej. Przebycieprzez anĘóiotyk ''dfugiejdrcgi,'' od je.
W przebiegu prżew]e]degozapaleńa prz}zębia go wcb]łaniania!v przewo.Izie pokarano$yn do
chronica) ant'tiotyk zaleca się tylko krwioobiegu,a stąd pfez kapi]ary ozębnej'dziqsła
(Perio|l'o|Ltitis
w fazie tziv \Ą}tuchów (zaost*eń) w przlzębiu' Ba. i nabłonek kieszonki do płynu dziąsłouego(kie.
dania nad naturalnym przebiegiem choroby wska- szon]rowego),często nie zapeunia minima]nego
zują,żeuhata pzyczepu łącznotkalłowegoi kości stęźeniahamującegoantj'tioq/ku o'{IC)' niezbęd.
!ł},roslkd /ębodo|oMe8o sl( zeki i żuc}wĄ/wia/dnd nego do zahamowania \łaosfu szcfepu odpowie.
jest z okresami akĘWnej deshukcji. AnĘlriolyk dzialnego fa inJekcję' Powodujeto w efekcie brak
w |e'zeniu r horobprztzębiaŚlosuje.ię nąj./ę(' iei zamienonego efekfu tempeutycznego.

222
 Farmakoterapia
ogó|nai miejscowal!!

Zalecającpacjentowianq'biotyk w leczeniu cho. }LĄKRoLIDY|

rób przlzębia' lekan wińen przest&egaćnastępu' Az!'honyc)'na (Azithmmycin)
jącychzasad: L.]spiremyc}na (nomm}dn) osĘa u5'soke stę.
d.ln\anRil,ioBkpowinjenbv.'/a]e(dn)pve$€ ' 7. źeniew ślinie
nie tylko mz, l{ Rodo$ (250mg Spinmycir + 125mg Metroni-
należv8o za|e.at\Ą pr7Pbie$ .z' zego|rrie
cjęr. dazol)
kiej fazy choroby pIz5zębia, spiramyq.na znakomicie penet.uje do narzq.
- jako lek pomocniczypodczasmechanicznejtera- dów i tkanek, w tJm do tkanłi kostnej i ślin]a W tej
pii i kontroli 1Ą,tk bal.1eryjnej' ostatniej po 4 godzińe osiqga stężenie10,6ng/t,
zaśw tkanĆekostnej po podaniu l,0 g po upb1vie
x] Grupy antybiotykówi chemioterapeu. 12godzinwyrosi ono 5,5mgA.
tyków wskażańew |eczeniuchorób pEyzębia Az!'hlmyclna natomiast peneh.ujezalóWno do
zdmwch, jak i cho.obowo zmieńonych tkanek
.ĄNTlBIoTl'I BETA.I;II{TA}{o$T-: przJ'zębia.
, I Amoksycyklina Daukouanie rou,\ nacqla dkr darasfuth:4.$ te
i . Augrnentin(Ńnokycyldjna + lś^as ldawu]ano\ay) bletek w 2-3 dawkachna dobę'zaśazJtromyq'ny
Amoksycylina i kwas kla\Ą,tano\łyosiągajqsku. I raz dziennie.
teczne mirima]ne działanieinhibującew stosunl.u Rowamycf'1rynie należy poda1\aću pacjentów
do bak1eń znajdujqcychsię w p\de dziąsło\ĄTm dG przyjmujących dwuhydroeĘotaminę,z którą wcho.
pierc po wielokmtnl'rn, doustn],mprzyjmowamu. dzi w interakcję,a az!'furm]'cJ'aly u pacjentówleczo.
:'Penicyliny natunlne (tylko u' leczeniu $'tzo- nych karbamazepiną,cyldosporyną,methylpredli.
d,/iejar egolapaleniddTiqrel.gdyzn pnebiegupa- solonem, niesedaB\anjrni lekami antj'histamino-
riDdontitis z ndziałemPre|otella intemedia, Po. rĄ}mi,teofiliną i we.faĄaĘ.l
tphgromonas gingi,lttLisi Capnocutophagasq one
inakB'rvowane pĘez beta.laktamazę \Ą,]t$arzaną LINKOZA\'IU)Y:
przez te bakterie). lh LinkomyclTa
Xlindamycl'na (Dalacin C)
TETRĄC.I.KLI\T: Linkozamidy !\,ykazują hzyżową opomoŚĆ
Li Metacyl ina (Rondonfycin) w stosunl<udo maknrlidów' ze *zględu na \^/iększą
l l Doksyc}tdina(\tbłamycin) .jlfwvno(i' l inkom\t \ na jpŚl $ l erapiju}lierdn.l
- Minocyklina (Xlinomycin) pźez ldindamyq'nę' Największ1mwalorem lir <o.
ITetncyklina zamidóW a Z\Ą':lasfcza ldindam}'qlrry jest \łysoka
Tetracyldiny osiągąiąstężeniew lynie dziąsło. akĘ'\Ąność wobecbaldelii bezt]enou'ych(Bacf€7oi.
\Ą,]Ąn5 do 7 razy \ł]uszeniż w su.oi\'jcJ'lawi' stad des, F'usobacterium).Dobrze penetruje do tkanek,
Wiele dmbnoustrojóWrĄ,q.m Acti|nb\cill,ls acttrn. w tj'In i do tkaflki kostnej. osiqga szybko Wysokie
1r4Jcetemc.,m.Lt{LfLs,b'fijqCych lv głębokichheszon. stężenieW surowicy krwi, śIinie,płyniekieszonk
kach pżpębnych jest wrażLi$']chna te leki. Bloku. przpębnej i leukoqtach.
ją one takżeenzlm kolagenazę,któm powodujemZ- I,eczenie t}m anqóiotł'kiem sprz}ja zabuIze.
pad kolagenuw procesie zapaleniapĘ]zębia' DZię. niom fizjologicznejflory przewodu pokamowego,
ki niespeqrficmej adsorpcji na powieEclrni koŹe. niszczeniudrobnoushojówbeftleno$'ychi nadmiel.
nia zębado spec!'ficznychwiqzań receptońw tr}ł}tki nemu mzplemowiClosfridżrrm diftblle.Moż'edaćń.
bal.1eryjnej,s4 one rczerwuaremuwalniająqnr arr" ja1w rzekomo bloniastegofapalenia je]it, Zw'łaszcza
Bbiotyk do kieszonki pż}zębnej podczas zmniei u ]udŹista$Zych.
szaniajego stęZeniaw surowicykr.wi'Doksyq'klina KlindamycJna $ykazuje interakcje z niektółmi
i minocyklirĘ, ze względuna ich pŹedłuźonedzia. lekJmi prle,i!'bicgrmkow\,mi IkJotin). diazepd.
łanie,stoso$anesq po 100mg co 12 godzin' mem i elf.trcmyqłrą (wzajenny antagonizm)'l

223
 ogó|nai miejscowa
Farmakoterapia

IIITROIIIIDAZOLEl cwlofloksac!'Irę, jako najbai*iej akt$my chi.

Metmńdazol no|on,/e s/ględund niPdo.tale'lną aktw\'nos.$o.
Omidazol bec beztleno\lychpałecfekgram.ujemnych (Bac'e'
s/ybkouZ}.l.uiaŚkuIe(,,n.] kon(enlmtic pr/e' rcidzs), naleł kojarz:ć z ]dindamycyTĘlub metlo.
ci$bakteryjnq w tkance dziąsłaoraz rt płyrie dzią. nidazolem. Clprofloksaqna w-vkazujeinterakcje
sło$Ym.AkB\mośćwobec beztlenowch bakteńi z kańamazepinq. cyklosporyną'methylplednisolo.
sprarviła,żemetmnidazol w nasz}'rnkraju jest ciq. nem, nieseda\.wn5 mi lclami ann hi.lJmino\^łĄni
gle uważanyza najbardziej akĘ'V\'nychemotera' (astemisol'terfenadine).teofilina i doustn],mianĘ'"
peutyk w leczeniu infekcji $zględn]'rni i bez. koagulantami (waffadn).
uuględnj'mi beztlenolvcami. szczepy opome na
metmnidazol$T.stępujączęściejwśńd ziarcnłow.
t ó\\ be/llenow]l h, . horiażo.tatnio /al /.vnająpo. W niektórych pżypadkach zapa|eńpżyze
|eczenia
jawiać się pnce, infomujqce o malej \łrażliwości bia'zMasz(Zdu tychpacie1lóWkóŻy majqjużpo.
A.d.na ten lek. za sobąkurację antybiotykową |ubinniejepodejrze.
Jego p@iom jest $tższyw pl]aie dziąstow:,m, nD nieobecnościA'a',możebyćwskazana terapiaskoja.
w suo$'icy Mehonidazol ze lvzględuna uodpomia. eona' zdanie'n Ien
Dzieża1ow'|.iej5' typ terapiinaj.
nie się bakeń winien być stosoi\'anykńtkotemi. częściejstosowany jeśw |eczeniu choróbinfeką.
nowo (7 10dni)' Metronidafol \ł],.kazuje intemkcje nycho etio|ogiimieszaneju pacjentówf upoś|edzo-
z ba ]ituranami. hydantoiną, doustnyni anrykoa. nym Uk|adem odpornościowym'
gulantami (\,varfarin) i Disulfiramem.

ctxL\oLo\\-l Taka sltuacja znajduje miejsce rv agrcsj'rmych

ofloksac}na (Tańvid) postaciachzapaleń pr4zębia' Celem terapii skoja.
qll.l)floksactna (Ciprinol) rzonej jest spotęgowanieefektu bakteńobójcze8o.
Ich speltarm pizeci\rbakteryjne obejmuje bak- poszerzenie spelfium i zmniejszenie rlzyka poja-
teńe tlenowe €ram.dodatnie i glam.ujemne' Ze wienia się szczepówopomych'
\łzględuna zdohlość\tnikania do l\.nętźakomór" W prz}padkachanĘóiotykotempii zapaleń prz]"
ki mahlfagów i granuloc],tówobojętnochłomych /ębialpkdr .tnmaIo|o8 mo/epolerii iodnorre(nie.
polecane były w leczeniu t]'ch postaci zapaleń na pzyldad tetraq.klinę + metrońdazol, amoksycy.
pIzlzębia, w przebieguktórych sh''jeldza się zabu. klinę + metlońdazol, czyc]Droflokacynę + klinda.
rzenia fun}cji glanuloqltórv obojętnocb]łonnych myqnę.
i makrofagów (PerżodffLtitisdgEn'essiDo)' Dowie. Aby osĘgaćterapeurycznestężenialeku w kie.
dziono takźe.że chinolony penetrują szybko do szonce przyĘbne.jlub w surowicykffi, stosowane
tkalek przyzębia i p\nu dziqsłolvego'Zdaniem dawki antJóiotyku powimy byćuysokie i nie mogq
Eicka i wsp-amimo. że c}profloksaqna jest sku. byćstoso\t'aneplfez zb}tkńtki okres' Należytakze
lc. /n}m dnĘbiohLjPm w lc. /eniu Wvżei\,v}miP. pamiętać'iż w prz}padkachupośledzonego wchła.
nionego twu zapaleń plż],zębia,należyuziąc pod niania M $}'Tku \(hozenid ogóLnou\lrojorĄego.
uwagęfakt, iżjest ona zastrzeżonadla ciężkichin. możepojawićsię złaodpowiedźtkanek gospodaĘa
fekcji ogó]iousbojowch beztleno\,{.rnibaktena. i zastosowanyantJóioryk będfie niesl.uteczny.Zapi.
mi $am.ujemn}'rni. Dlatego, aby ńe pojawĘ' się .an} .mbóioRk ldwied/ie|akżPicśLi pod.ras nie.
szczepy oporne, stosowane teJ grupy antybroty- odpowiednio febranego \łpviadu okażesię, iż pa.
kólv w leczeniu zapaleń przyzębia powiino być cjent pnfimuje leki, które interferujq z nim (na
ogEniczone do prz]'padkóWw których nie istnieje przykładtetlacyklina uTaz z lekami zobojętltiają.
q'rni sok żołądkorty)
-

224

\\i leczeniu ograniczoncgoagres!\.negozapale a
plż}zębia(da\ĄĄiej- og.aniczonegozapaleniamło.
dzieńczegopifizębia - LIP) zalecanesą następujq.
ce an{,biol'ki:
amoksyc].]dina575 mg co 8 godzin łączniez me.
tronidazolem lub ornidazolem 250 mg co U go-
dzin (!vczasic ]ubpo posiłku)pvez 7 dni. lub
amoksl.qlina 2 razl' clzienniepo 500mg, lub
doks\.cll,ilina200 mg pienrszego dnia, nastQpne
dni po 100mg pżez 1Ł21 dni'
\Ąltempii opomegona leczenie zapa]eniaprzyzę.
b'a nra, uogńlninncgn agrpt\$nABU pv\.
,,apJIeniJ
- p
r"bia',larlni.i wlLko au.lepuiJ' /.rpJlpni. pr]-
zębia)sq za]ecanenastępująccant]óioR'ki:
doksJcyklinalub minoe klina 200 nlg pien\szego
dńa' następnedni po l00 mg plzez 10dni (wpż!.
paclku podejżenia o obccność '.ł'4'pnez l+27
dri).
spimmj,q,na1 500000iu 2 rd7.tdzlenie pzez 1:l
dJ'r,
metronidazollub omidazol250mg 5 razt dzien-
nie plzez 7-10 dni,
Au$lmentin 375-625mg 5 razy dziennie.
Augrunentin575nu 3 mzy ilzicnnic łącauez me.
trDnidazolem,omidazolem250mg 3.az} curetuilc
(n]czasiĆ]ubpo posjłL.u) pŹez 7.10 dni'
llindamlcFa (Dalacjn C) 300 mg 2 lub 3 razy
dzienniepzez 7 ilni.
\\ plż.]padkach\r.1.jątkow-\'ch' p.fy s|Wierdzeniu
blżku pop.aw.\ k]inic,'l1ej'będqcejdorvodemoponro.
ścina zastoso\t.any ant}bioĘ'k.możnazaaplikować
olloksac}Trę(Iań\'id) lulr qlrofloksac}nę (cipdnol)
I dd\, P lu0-2J0mB(o l2 god;irpr:cr 7 dnj
Terapia zapaleń pż]zębia faa$.anso\Ąfn}'ch pże'
\t'lekb'ch,a€rcsyłnych lub opom1.c.h na leczenc nre
po\.'iJrnapolegaćjed}nie na ogó]nejanl\,bioh.kotem.
pii, leczna ich komp]cksou1nleczeńrrłączqcmecha.
noterapię(skaiing+ rcot pkning) f labiegamichir.ur.
giczn]ni, poclclziźFło$q pŃfesjona]nai domoltqapli'
]GcjąantJrscpt],ków oraz stoso\!€niem anbbioĘ'kól\,:
\Vau1lnkiem takiegosposobuleczcniajest uhrj,m}lra,
rue\Ątaścil'.ejhĘienyjam} ustnejpl4zębia']
Farmakoterapia
o9ó|nai miejscowa
L]dowodnionaro]abakteńi jako fasadniczegocz]'n.
iLd.liuluci,/,npEo \ po$-t.r\1Jniu i r.o^\oju/apa.
len pv}zębiasldonilado 5/plokiPgo<|oso\\an'a dn.
t,biotykólv \\'ich leczeniu' Ponad suletni okrcs ich
uż}-wania zaort'ocorrał obsen,vacjamipoparhmr tak.
żprrtnifumibJdJn nJuko!"}. h' ''.kazują.}mina
pojawienie się licznych problemó$l częsq'm obja.
r\em po ich stoso\t,aniusq uablllfenia fe str.on!'
pźe$'oilu pokarmo\Ąego.reakcje nadumżli\Ą'ości,
a co najistotnjejsze.poda\t'anieantJtliotj'kó\i Z1Ąta.
szcza o szelokim spektum działaniaprowadzi do
zaburzeń ekologicznlch fifjologicznej flory bakte.
ł.jnej. Na skutek długiegoich stoso ania dochodzi
do selekcji szczepó ' opom]ch lub .ozplemll C]roż.
dżakó\r1powstaniakandydozy,nickonieclnie t-l'lko
\! jamie ustncjpacjenta.
Badana nadmiejscou,ym stosowaniern anvbiotykóW
prowadzoneW ostatnich 15 atachWykaza|y,iżfasad.
nicząniekoŻyścq stosowan a ocenianychantyb|oty.
kóWjestniewie|l(a e iminacjatakichpatogenóW jak
A,a, 1 Porphyromanas gingivalisarcz moż|iwy,
dość
szybkjnawrótinfekcji bakteryjnejprzyfębia'
Il, ialaniaut'o,znc dnhfuiohL.)lerapi .to.owErpj
ogólrie b],'łyaf$]mcntem do rc^\.ińęcia systemó\!
tednologiczn!'ch' za pomoca któĄ'ch an1.r/biot.\.k
możnab1'łob1' aplikortaćbezpośrcclnio lv kieszonce
pż]zĘbnei.Za takqmetodą]eczcniapżemau'iafa]d,
iż ba.dzo czQsto/aostEenie procesu zapa1{ego
\\ obĘbie pnJuębia dot]czyjednej, dlr'óch lub kilku
kieszonck pżłfębn$h' Zaapiiko$Źny tylko \'. te
m'.F, d .rnRbiohk(tuoni prz'rJJolcgli\or iami /o.
łądko\Ą!'Ini. nie po\t'odujezmian W nomalnej florze
baklertanejobecncjw miejscachodleglychod okoli-
ql w której stan zapa]nyLiległzaost.Źeniu.Ponadto'
miei*otr' l.. /pnic pv.cjrłblken jne nic rc\ifllo
Dowodować mnogiejopomościna anBl]iotj.kiba]<te.
ńi jelitor\]'ch.lecz dostar.zaćlek \te $łaściw}m stę.
żcniu do miejsca Zapa1negobcz rcZcieńczen]ago
w cał}moĘanizmie' Zdanicm Konrmana6istnieją
lou nieżprnr ilrl.l.aranid lakie8ospo'obu|crzenia'
225
 o9ólna i miejscowa
Farmakoterapia

Jego Zdaniem1\'1'5tępujq tru.lności \! uhąmanlu po. \\ leczeniunieisco$tm stcl.

ziomu tempeu[czlego anBbiol]ku u' miejscu dzia_ so$any jĆsl on W postaci0'5%mzLw'oru'10somaści
|dnid,g.\ż i..I U | |!l|\nrollu\/l /.rn\'lo/l ipńl/an\ i 25ożzelx o nanvie tl.rzol' ieJ runieszc.zony jest
lub $.m]'\\an]' pŹez ślinę'.Icst to po$odem pulsa. \'.strz!ławcez \!]1nielnrln1idolo$ njkami' po^\daja.
c.\.n!'ch zmian i dużej flulfilacjj stęZcnia le](u. \'{oże qml na odnicrzc ie datki leku' NośnikcmmcLmni"
tatge \\].stąpić ł.l}ko alelgii lub nadrrłaż]ilrości dazolLljest żel,Iitóryjest pocho.Inąglicenrlui olejuse.
$ reakcjach oĘanizmu' Zankowego'Do kiesz,on]dprĄzebnej upnlĄfclzan]'
Pomimo takich trudBości$'dalsz]m cią$l tntają jest \r postacizolu' l.1ón podrtpl1nem lĄrtu dzĘlo
o"drniu urlorLnnar"j..trp .\-..m\ I',hno'odi'/n, $ego puecho{]zi$ żel,a lĆn dopienrLrle8ash\'ar.drie.
pozłaląjącena miejsco € ]ionlro]ou'aneClostarcza. niu. \ośnikulcgabiodegadacjipo ol'do 7 dJriach'
nie ]eku 7 oclpońednio skonstmo\\.ancgo rczĆnltl. El]zol aplikte się dtukrotnie \\,1 i 7 dniu tempii'
aru' \'v s!'stemiet'ln obecde poshżono sję umle} ( )'4śdtiq .\óN',,J.20.kJUlni.
m|ri.i\,.t|' żcni.mP
sco$.ieniem leku rl \\:adr.i]żon]d1'pefforouanJth hunidd/o|u\' kr\\i pl7] pondo -.krr,|nr.l'ż',rm
jednorcdn}c]r rr1óknach' lv mikroporo\lat}'chbło. stężeniu uą.ski\\an}m \\. d}'nic ldeszonłi prązęb.
nach polinelo(lch. l.. monoLiĘ'czn]ch i \r]żłobio' llej. Efekt tcmpcut].czn]i jak w]nika z badań Stelze.
n}'ch nlatrycach polimerycznyclr' mikrokapsuł. la i Florcs.de-Jacob1'8,manifesto$'ał się na\,et do
kach, lub \\ ukladach lamino$an$h. 24 rnjesięq\,'\\.sposób w]'kazująq jetlnak małqpopra.
1'ę dot]'czącą głębo](ościkicszonek pEpębnJ.ch
Najlepiej Pozlan]'rn sposo_ i $Ertości$sk2źnika h$a$ienia podcas /głęlr i]io.
bem kontlolol,.anego uwalniania ant-\'bioĘ.ku\r le. $ańa (BoP) ' Potró1 do I1oI1bak1eĄ.nej $Tstąpit po
czeniu ZapalĆń plflzębia są $lókna tetrac]'1.Jino. 18 micsiącach' Zdaniem zaśAinamo i u'.sp..9Klugc
Nc' obecnie \\,ióknate sajednorodnc. niĆ\tilrqŹo- i wsp-to oraz Pedi-azzoli $sp.l] ]dinicfny efekt że]u
ne, nasJcone 25dl.rcztroren tetmc]klinl'w octa- 7astoso\lanĆgo1 mz !r tł'go.Iriu pfez d\a t\godlrie.
nie $inloNo.etyleno!!}m' Śrefurica rrtókiel lr.'.lo. b]t poló\tn]$..|ln!' l lJilńcznymi \[nikami zabiegu
si 0,5 mm, a dtugość\łJókien aplikoltan]'ch do kie' usunięcia Zło3ó\{'na7ębnych i opracow'anll korzcni
sZonki pEvębnej jest ló\tna 25 mm' Da$,kę ant}. fębó\\ (shalbq + raat plĄniruJ)'
bioĘ.ku e \t.ióknic o]<reśla się na okoio l2,7 mg Słabsze działanie t.łokicn tetlac!'k]ino\Ąlch i że.
tctrac\']din]i Kaźde z \t,loken. któ.c uplc]ra siq do ]u Z meilanidazolu stlrieldza się pż]. infek(jach
kieszonki na okres 10 dni zabezpieczasię l.leiem tlrożdżakami' enterokokami i Pse2rdomo7ms'Lie.
qjanoakrylano$fm' Po t!'m czasie t.łókna są usu. Bluun i Bóe12nie uz}'skalitalve istotncj climnacli
\!ane' Da\Ą'ka ant]'biot]ku, która jcst \ł'tcn sposób }łenLelLa intenned)Ą po zastoso\łaniu 25% żelu
apii]owana mlejsco\ł'odo tkanek $..mosi średnio mct.nn.'la,olospgo.\\ikJ/-njprn do lc, /pl|idmi.i-
łJmg' \{ czasie pozosta\'ania lv kieszonkach scol,.egojest przel..lĆL]c Zapalenie plzpębia (Pe7io'
187 mm \t'lóken tetmcy].Jino\Ąch.co odpowiada dlmtjtL\ chranżĆa) '
da\rce 105 mg tctracyklin! stężenieleku w p\tie
d/i.].Ios]|n $\Fl'.i l.'l| /śml /.l] \ \||-n\\i'\ Jest to prepamt do miejscouel
.'nnIrnln$dn'
]{n\i osiąga rĄaltośćponiżej 0'l peiml. PIf!' ogó| allil.a'ji t!t1e6g go pf".l]użonego
nym poilaniu tetmq,klinlr 4 razy dzienlie doustme ulralniania. zaŃera ch]orhcksJdynę'JĆst ona anL}.
po 250 mg. stęZcnie jej \!' p1lnie kieszonlo w\.lrosl sept] kiem o dziaianiu bakteńobójc7lm \{'stosunku
Ęlko 48 ]'!gml' Niestet! badania ostatniclr ]at rry. do \łielu bakte.ii fltiązan}rh z zapaleniami piż}fę.
k a u a h i. ż ' " l l a ' r L l i n am i . i ! n $ n / ć \ | o t n \ d | |ndi ' bia' Lek ten w.\produko\Ąano \' kztałcie br4zo 'o.
climinuje,.1'd'.gd]żzdaniem chństersson:i i $sp'' pomamńcfo\\ego listka o \r.lTl1iarach 2 x 3 mm'
peletfuje ona w głąb lkanki dziqsło\ęj $lko na któĄ' uaŃera 2.5 mś glukonianu chlorheks].d]ny
głębokość l-20 prn. Wlskazalriemdo miejscorr'ego Porlinien b}t przcchot1tlany w ]odó.$'ce'Pofue\laz
Zastoso\\aniatetlaq.k]in! jest plże\]e]de zapale. Listek jest dośćszb'$rry $.\godnic jĆst loka]izo\\ać
e prz}zębia (Per.iodo' titb chfonica) ' go \t.kieszonce pv-uębnej za pomoca skalem' Peńo

226
 Farmakoterapia
09ó|nai miejscowa

chip unrieszcza się \\' kieszonce na 10 dni. prz}.]{ll. stŹ].katti A i B \Ą,stĘlkujacich zalrartośćdo kie.
\|t!ą( mjejsceapliliacji ldejen q1'jar1oakĄ1ano$]m' szonlri i \\.\peŁiającją ażpo bźeg dfiąsła'Nlicjsce
\\ ciągu 24 gotbin po umieszczeniu go w kicszonce ap]rkacjlpokĄ,ćmleży na okres 7 dni opatrunkiem
ul'.a]nia siq .{0% chlorhc]i's]'drn!: lże(jł\\skaza. bpu Peripac. Septopaclub Coc.Pack' Prcparat j€st
nipm 'lu .lu.ur d id mi, .\,o\\F;oi.-l topi"n pn\. \\.skafan!u.lcc/eniu rjże1'leldegozapaleniaplz]zę.
zębn]'] dochodzi $.ór\.cfas do bloko\łania odpł}lu bia e(,riadontitis chronica).
tJ'dzieLini' ropnej z keszolr]{i \lskutĆk pol\iększe.
nia objętościlistkjr W wilgotnrrn środo\\isku kie.
szonki. Z1o1G1izo\\an!'\' kieszonce ]istek nrożc b!'ć Wszystkie|ekro dzlałaniu
m]ejscowym W systemie
prz}'czynq pżejścio\\ej nadtrażlitości zębórl oraz kontloIowanego,przedłUżonegouWaInian]a
najbar
uczucia ''ucisku'.1rs'rn obszalfe' Podczas1ej|Ć.apjj dziejpoprawiajqstanprzj,zębia' stosowane
]eś| sq
nie obsenĄ\ie się plzebanlień Zębó\\:EfĆkt terapeu. |qcfnie
z usuwaniem złogóW nazębnych
i opracowa.
tFzny utlż!:muje siq o](o|o2:1miosią( e' niemkorzenizębóW'

Nllikrckapsułkon'an] 2../ocl olo\\odo.

reli minoq kliny Aplikator \['konany z rcsorio$al-
n"qo po\ploptJcnll/.]\ie|d' l.\iśdlpIl ||' nĘ lni.
noc}L]in}' i 0'5 g maśd' Preparat runieszczon}' w pia.
stiko\\ej stl7.llia$Ce stanol,.ią mi]cosfcry' o m/rnla. Zabiegipcriodonto]ogiclne(.$\o]lujacmniejsze ]ul)
l7e 100-l;0 miLrorro\ a' { g i ra"i, r.ri.t,
"a, " " Io więirsze knrarrienia mog4 b1,cpn1rz1nq krótkcl
L;
1 mg rninoc! ldiny \hn I\'ke i rsp. otn5'rnali lepsze tNałej baktelicmii' Bakleńemię st]'.ieldzono po-
$.\'iiki w stanie plzpębia (Zmniejszenie 8łębokości nadto podczaszg1ębniko\!'ania kiesfonck. r]ostoso.
kcsfonek prz}.lębn]'ch 1\\'Ęliszq odno\ę prz}.c7epu \aliu uźądfcń pu]sacf.j[o.ciś[ienio\Ą]'ch do płuka.
lącarotkanko$ego) stosując nrinocvldinę łącznie nia jam}' ustnej, podczasuż]Ą\anianici dcnt]st]'cz.
7 usunięciem zlogó\'i opracow'arrienrkor:eni zębóll. n1'ch ocz1'szczaiqq'clrpEestźenic międz1zębolre.
1\'poń$nariu do grup} pacjcntińtl u k1óĄ.ch zastoso. a [a\\et po szczotko\\BniuZębó\ĄlBakteńemia u lu.
laln .an 'l.aling i onlll U\..niP Lor7' 1i /ęl,ós olJ/ ilzi Z.Irotf'chtń\a.jednak do 50 minut i jest niwelo.
sama minoqlk]inę' Badania okud1'i lrsp'lr 11,ę2611' ltana plfez spralln5' ul.Jad odpomościow.{ U pa.
natoml1sl fmriejslenie liczb]'bak1eńi Z gatunku pa. cjenló\\'f Zapaleniemdziąseł i Zapaledempżvę.
łcczck obda'on\th ruchem i kIęLkóll w Cią8! hfedr bia znacznie łah\iej rozwija się bakteńemia. pod.
m jesję('1oraz ciemno-pigmcnto$ćIrh ba}Ćeroi.lól\ ' / " . l l o r i u \ J L d . . q d o k n ' i u u b i " : zun u r z n i "
I.t U|' ]1o ąlP,T",]a po | 7.' h Ini..i.ll Jl h |F' /'cnid większa ]iczba bakleńi niz u pacjentów z cz!'stą
minoc.\'kllną'Badania lad miejsco(.un stoso\a. i ztlrc\!ąjamq ust ą.
nicm inoq']diĄ' sq \' toktt' \\ś](alańa:umialko. Poladto niektórc chorob!'ogó]noustrojorłeuspo.
\lErrei cięZ]iiĆ prze{lelde zaPalenie prŹ}fębia. sabiajqcdo miejsco\tejkolonizac.jibakteń \r \t\.nikI
h J l . 1 F I i P m i jm o ś a' n | 7 \ i d ' . \ h | J l j o m , / J g m ż a j ą qm
Preparat ułalniajaqi poddziąsłolro żlriu' S}'tuacjataka częstoistnieje u pacjerltólr na
doks}q.k]inę' sJ.stcm składasię Z dwóch st'xka. plż]'kładZe Z\\Ężeniem Zasta$ki d\\uddelnej.N{iej.
\\ek'SlrzJ'kan'ka.Ą 7a$'jera450nrgAtńge]u'któi}m sce takie o \r'o]n]mpEepł}wieknti jest szczegóhic
jest bjo.esońo$alny pl]nn} kompoąlt o stru]ihrże podafulena kolonizotanie ba]<terjjp.ou'adzącdo
polimĆru' st'!'kar\ka B zarr,rerac]lllicnrą doks1.c]' balĆeĘjnegozapalcnia \,sienlzia k1óre' na\\'etobe.
}dinę.któIa stano$i ró\\,no\\ażrrik.ł2.5mg dolis}'c\. cnic' clesto liończy się zgoncm pacjellta.^by
klin]i \{ zetknięciu l pł]nemkieszonld '/ólta\\];lep. I n n . i . \ ' . l . , r l ki i. i L l , i . r l a nui rd p l d o n ,h p d , j p n -
ki plln trranbieje.PozNalato na stop[io\c u\!al- tó\f z gfup\ Ą'Zyka,$,skazanejest podaJńeprfed za.
nunie sję altrt]iot]'ku W ciqgu 7 dlx' '\b] laaplilio. biegicm peńodontologiczn]łn ant},biotJ.kuw ra.
$ać lek do kieszonk. mjeszasię ralcm i'a\\afiośćma(h t^\:pflrfilakĘ'].iiant]bioĘ.kol€j.15

221
 09ó|nai miejscowa
Farmakoterapia

N'la ona na ce]u zapobieżenie ko]onizacji bal(tcrii A}lĄ W 1997r' uslaliłonajno$śZq (€rsję antybio.
izrcLluLnsani'I'nl,n' jalnr' h IrnsilJdnpoop.rd,\i Ęvlotempji profila|tuDej, a'Ąmel.\'łańskieTo$a.
nJ.ch u pacjenta' Pacjent o8óL e Z.Iro\rTnie \!.\.ma' źyst!l,oslomatologicfne (Ą|A) Zaleciłojej stoso\'.a.
ga takej terapji' Zminima1izo$'aniĆ' a na$ct Zredu. r e \r'szystkimstomatologom,
Lnuan p nzrLa nłpłrh' in tel' ii .lni.iq r td, ipn-
tó\{'z podostĄłnbal1eĄin]m zapalenien$sierdfia wsKĄZĄNE 'Ą]0YBIoTYKI I sPosÓB IcH
(endocdrditis), u pacjentów z chon]bą no$'oh\'orc\\ą. DAI'[1oI\'ANLĄ U DoRosŁYcH I DZIECI
]eczonych chemioterapeutjkami' pr4.jmująClrni le.
ki suprestjne' u chol"-ch Z tr]IQf}tą, chorobą nerel! Amokst'Clli]ina (1 godzina pżed Zabiegiemdoust.
neutropeniq' lozsiaĄIm tocznicm rumienio$aĘ.m nie jako plofilakĘ'ka siandardo\Ąa)
olaz do pół ioku po splenekomii. Ponadto po zabie' dorośli: 2,0g
gach pżeszczepó\r kościlub 1ĘIo!\'adzeniem mcta. - dzieci: 50 m8/Ę
lo\5.ch implantó$l Ei U osób,u których dorrstnepodanieanty-
AmĆĄ,kańskic Toważ!sh\o Badań Serca (\}lĄ) biotyku jest niemożliwe
jało pienĄ,sze w.pro!\adziłopcewodnilr profilaĘ,ki Ampic]lina(30minut pned zabicgicm)
anb,bioR'kol'.ej. któĄ !t ] 997 r' zostałpoddany ostal. - domślil2'0 8 domięśniot'o]ubcloży]nic
niej r.er,'jzji. - (l/iP(i' mpĘ L]nmi".n.o*' ' lub L]użlLrrie
"0
E U osób uczulonychna penicylinę
Ii1indam}'Ć}na (1godzinapluedfabiegicmdoustnie)
WedługAmerykańskiego TowazystwaBadań serca domśli: 600mg
.aŚlepJ,acecho'oby\e|(" sq bezwzg|ęd.yrws|aza. - dzieci:20 m9Ę
-er do zastosowaarap.o1ally(i antyooty.owel Cefalokstna*(l godrinapted zabieStem doustnic)
u osób, u którychzap]anowanejest Wykonaniekwa Cefadrolisl l"
wego zabiegustomatologicznegorrs dolośli20 g
pzebyte infekcyjnezapaleniewsierdzra, dzicci:50 mg/Ę
sinjczeWadyWrodzone selca,na pŻykładtetra|ogia .łz!1l'om}'c}na(1godzinapved zabiegiemdolrstnie)
Fa|ota,przelożenie pnrtętniczych,
Wie|kich Klall'tronlcl na
wadyrastawkowei protezyzastawek, - dorośli: 500mg
chirurgicznenaczyniowezespo|ena omija]ące' _ dfieci:15mgiĘ
f l ostibu(/ulon}chna penicylinęom, nie
mogąq'chzaź}ćanMioĘI\:u doustnie
\\'zględn]'.mi
$skazaniami z umiarkorr'arr1mryzy' I(indan}'c}.na(50minut plued ZabiĆgicndożylnie)
k i e l n \ t I c | | o \ l . l n i ab a l . I p Ą i l l . 8 o , / J p J ] P n i d\ " ' A | . _ dorcśli: 600lrĘ
pnrfilaktJ.kiant]'biot]'ko\Ąej
dziado stoso\r-ania plzed dzicci:20mg/Ę
zabicgamiw.1n'ołujaqłnibakedemię sq pacjencjz| lub ceflzolinlt* (50 minut pzed zabiegiemdomię.
iększością\łIrdzon}'chWadseKa. na Pz].]dad śniotolub dożrlnie)
nie ]eczonypźclń,ał]' pżewód tętniczy Botal]a' - domśli: 1,0g
ublte]<w pżegrodzie mjędz1'komonrtej,ubltek - dfieci:25 mg/Ę
\ prlcgroclziemiędz}'lnedsion1<owcj pien\''otnej. \\airc i^tIno||aLllo' .]blu purjelrral1ma3aj4r..
. I P n o , ' d. r o ń . ] L U i J \ | p l d l n t r d/ i l ' ' d \ k J J o Ą ' go plofilakĘ.ki antJ,biotj,kowej' jeśliistnieie potĘe-
nabJt}rnj dysfunkcjami zastawck, na pŹl,kład ba rr1'konaniakiiku zabiegó\Ą,; falecićw]'konanieich
w następst\t'iechorob]rreumar-v+cznei. łącznepod oslonąj cdnorazo$'ejda\Ą,kianl''bioB'ku'
kardiomiopatiami przerostou,\'mi, Gdy zaśzaplanotane jest \Ą'.\konanickilkrr zabie.
wl]radńęciem płatka zasta$ki dwldzie]nej Zc gów rozlożon].ch w czasic' fa]eĆanajest 4.g..Iniowa
\ł'stecznJłnpżcpł}.\ł'ern knti lub zgrrrblcnrem plfen\a między Zabicgami,aby zmńejszyć r}Z].ko
płatkó\\'
Zasta$'ki. p o n r l a n i a r , , r e p r i \ \o p o m \ , h n d a n h h i n h l , .

" Nlewo|nonosowaću osóbf nadwraż|wośc

q 'pu Waesnegona penicy,linę'
228
 Farmakoterapia
ogó|nai miejscowa

lub póŹniej,w zależności od stopniaciężkościnie.

doboru odpomościow€gow].rażajqcego się unacz.
W zapaleniach plzjzębia tjpu a8les$\]1e8o! poza nJłn zaawalso$aniem zmian w pżlfębiu' Plepa.
czJ.Irnikiem bak1eł.n]łn' istotną rolę odgi.l'ltąjq de. mt możnastoso}aćtakżer{ postacitab]etekTh}''In.
1-Ę immunnlogi.lno n ' żaLl].nFLhn.I/.[.l !pnA. Ul'ocal (strathmann) tży razy dzicnnic po 1, nic
R( /nPĄo\\ ph \' na poll.'atlanie|t' h ']c|ekcinmo. krócej niż 20 dni. ń\.Ilież od około 6 dnia C}'klu
gą mieć takze nie]Ćórc ilrne peńodontopatośen|\l u kobiet miesiączkujqc}ch.TFX należy stoso\Ą!ć
l(ófi] oslabiają funkcje obmnne $anu1oc.\.tów olro. u osób po 16roku żJcia'
.nrurlrlonrr,h P\l\ m. in. non 7plblol,urldnip nd Pnecirqlskazaniem do stoso$ania TFX jest an-
ich po\Ąieźchni Feceptolóu. chemotakl.\czn!'ch, bbiot}.koterapia. kort'vkosteńdoterapia,ant]'kon.
Pu1lńcenic funlrcji miejscoll1.rrr' jak
\Ą,taścin'.1'rh cepcia doustna lub homona]na tempia zastępcza
i ogó]n\m mechanizmom oblorrn}m za pomocą le. (plasfu],],
tabletki ltń ir}ne fomy podania),miastc.
kórĄ' rrmunomodl uiąc\'ch - jako leczenie przj'(Zy. mu gla\,rs.
nowc zl,skujc podsta!r-\'naukowc.
Biogeme st-mlulatory jako sldadniki organopie. Nalezy-
paratówl lckót\. bodźcow}'chi prepa.at1nv tkanko. do irnmunomodulatolórvpocho.Izenianaturahego'
u]1ch $:1t!łażaja czlnnik z$'iększający liczbę ko. .IcgoWpłyn, na uldadimmunologiczny polegana:
móIek biał!'ch (Le1IkacatDsi,spramaLing [ąctof)' korą'stn]m oddzia!^'.aniuna popu]acjęlinrfocj.
ullmagają ponadto działanie komórck fagoq'tal. tów T i pouostałeelementykomórkowc układujm.
n$h j po\,.sta\'anie leukotoks].D]i' któm popŹez munologrznegoj
zwiększanie pżepuszczalnościnaczvń !t.łoso\\a. zmniejszeniu ekspił]sjiant]'genówZgodności
Ę(h ułah\ia pEechodzenie białko\\,yh s]dadni. tkanko$ej lla komóIki prezentujace anBgen}'
ków osoczaz obiegukl\Ąi do uszkodzonF h tkanek' w sltuacjach nadmiatu ich funkcji,
Umozlińa to. po ulrolnieniu się tlombokinaz]', nomalizo$'aniu stosunlQ ilościowegosubpopu.
pwemianę fi bryllogenu \' fibt].nę' Siatka fibĄny lacji limfoq.tów CD4 do CDB, oIaZ
blokuie \ówczas uldad chłonn}'i zapobiega roz. $p\Ą\em legenelaq.nym na uszkodzonynabło'
plżestżenianiu się cho.oby oral utrlld[ia ekspan- nck. prZyśpiesza.iąc w ten sposób proces gojenia'
sję drobloustlojó\r z ogniska zapa]negona ota(Za. Prepamt produl<o\r'anl' jest w postaci 5,0 mg ta-
jące zdlowe tkanki']6'l''l8.]9 bl' l.k \\\' iatslo fo'rrzasi.rurrriurkiorguni,rnc
głó\Ą,nie oligo.i polisaclErydI pept]'dyaminok\Ąasji
HolJnolly gmsic] znalazl! zastoso- lśĄ'as]'humino\te i humatomc]ano*e,fulwok,vasy
ltalnie \r leczeniu cholób, w pEebiegu któĄ(h oraz sole minefa]ne' l]a1,ł.,Ł.ałle: 1 tabletkadzien.
st\\ietlza się ilościo$e i/lub czJ.nnościolteniedobo. nie pŹez 6 miesięqi
ry popu]acji]imfoc!'tó\łT od 1983r'' kied}'podję1o
pien,szq plóbę ]eczenia ejdlaktcm grasic"\' TFx. Zel za$iemiąc\.opńcz PTT
Polfa Zapaleń prz!'lębia! rjrepamt ten jest w dal. także\ł].ciągu kasztanorvcai nagietkaora7lŚlas sa.
sz]'m ciagu polecany w leczeniu tej grup]' cholób ja. ]ic]lo}.\l Jako tcrapia uzupehiająca. po usunięciu
ko jmmunonodu]atol pod$]"ższając]' liczbę linrfo. złogó\. nazębn}ch i polelo\taniu korzeni zębó\t
q'tó\r T Leczenie łtn prepamtcm oparte jest na moŻna stoso\.vaćmiejscou'o. .lrrierając preparat
fałożcnill,żcdla Zape$nie a ciągłości proccsu doj. 1'.ibiąsło'
Ee\Ąania limfoqtó\r T hormon!' grasiq' należy po'
da\\'aćminimun pżez 20 kolejn]'ch dd' L kobiet Podobniejak Hlpoca-
miesiączkujaqcl1 podaje się picń\s7ą iniekcję do ]cn gel. p.epa.at $'spomagajQc!miejsco$o \,v'lecze.
mięśnio\ąw ampułkachź 10 mg bezpośrechiopo niu zapalelia .Iriąscłpo mechanotempii (sk17lt74]+
Zakończoncjniesiączce' tj' okoio 6 dnia c! Idu, se. post !.t). ial ,ar.ipraPTT rvrri.1gu szalniJi ru-
ńę 20 \t'stn].kr ęć można po\tóż}ć p() l.1 dniach mianku ordz k\'as saliq'lo$-yi mcntol.
 09ó|nai miejscowa
Farmakoterapia

\ADlluL $lvciqg z zarodkotJ-clrtkanĆk c ncj' Prepalat ten, d/ięki fdoLrościpv]'1egania do

szczęk olaz zębórr.psórr.i cie]ątcharakteĄfuje się \tilgotnej błon} ślltuo$ęj jany ustnej. .wpeńodonto.
działaniem zbliżonm do niesr'oistej szczepionki logii może służyćjako mięk]d opailunek (na plz!'.
bodŹco$ej'Produkon'anyjest \Ą postacitabletek klad po przcslczepach dziąsłalub tkanki lączncj)'
oraz p\nu amputkortanegopo 2 nrl do w'stE]'knięć jedrrocześnjepochłaniająci' \!.lsięk, toks}.n]''bak1e.
prxlśluzórvkolryclr, domięśniorrlclrlub podskóI. rj.jnc oraz prcdukt]'' ikanki mańticlcj 21)
nrch' \a kuracjęDależ]'' 500 tabletek(5 m.
z:Llż}'ć
z-vdziennje po 2 tab]eiki)lub 20 r'.stlz].knięćł' od. Bi Antyseptykistosowanemieiscowo
stqpachd\!udrio\Ę(h.
\{ożli\\ejest lcczcnie skoja'one: co drugi dzieir Anq.sęo6'11'c/.!li substancjeniszczące\łsz'stkie
jciina ampułkapepardtu \:]duril- lqczńĆ 10wslżJ,k- \ł'egetal\\ne postacledlobnoustmjón'l w w}n u te.
nięć' pży ró\moczesn]m podal"aniur'. dni rraprre. go dochodzido zmniejszeniaich ilości'są wlkoż}''.
mi-||||'i,bl.rcl,rr\rir^dripnnippo2lJblelki-ld,/-staneja ko środkido Chcnricznej]<ontrolilĄ'tki bak.
ńe 60tabletek'\\ jamic uslncj \'adu-ri]wstĄ'kll.jesię teifljnej' \\5órane z\'.iąZliichemicfnc o dziaianiu
rr' przcdsionlot,\ł miejscu pEejściabłon]'śluzo$ej an\sept}c7n]m \ł stosunkudo płJ.tkipo!\'iirnl:
cŁĘseł}'policzeŁ kolejno!t'sfczęcei żuch$,icpo slm. ZapobiegaćpEJ.czepianiusię bakterii.
nie ]c\!c.j i plżl\ł'ej' hamo\Ą"dć pro]ifcracjęlrakterii'
usu\Ji b.r.deńt!'\' ,pnonAJob]nn\i't|/n\'i
BIOST\I'IINn Za\1era bidogiczne sB-rnulato- Zębólj pmte4 \\''\'pełnień'
Ą' uzyskane z ]iścialoesu. Działa pMeci\Ęapalnie Nąjbardziejs]rutcczn}.manĘsepĘ'hem \! zlr.al.
irpr"n{ rutd'o nd lLdnL nf,\/cLia.laLol.l. nic*\n- czaniu p]-\'tkinazębnejokazala 5ię C] orheksYd}na
ist]' pońnna b!ć podawana mzem Ze śIodkarni!\]a. i tńclosan'
- i r r rn L ir l ] u l r a n r : r l * l l ' l r , p n \i a 'l . u r a ' i ' , L l ż r n a
tiq |0 l.l ntl<nię''po'l.lu/osko\iLh luLJJoln.P.nio. CHLORHEKSITY\A Prcparal r gmpy o srcro'
nr, h , n drugi J/ i"n. Klrru'iF mo/nJ I'o\ lcir'la !o kim spektrun działaliapr7ecivbakteńom€ T am.
5., .l.Ęgodnio!rcj przcńuc' !V cclu lmniejszcnia bo- dodatnim' gram.ujemn].n1.dlożdżakom,$z.\,bom
l p . n o -i p 1 7 i - l 1 7k\ i r r n i r L i u . h m i n to. g v p r . a . . i ektór'\Tn$'inlsom' DziałanicplżecirvbakteĄjne
"
ampulkę Z ItZtWoIem i siź!,karĄkq do tempelatury Z\riąuanejest z uszkodzeniem błon".l' komórkorlej
ciała ]ub mies7a sję w stżxkatte z małą ilością baktenj'Glukol an ch1or]rcksyd}.ny na]eżydo .I-ru.
1% roztrl,oru pnrkain} Rar(lzo ifadko \Ą' mieiscu giej 8eneracjilekórvpreci\'bakteĄ.jĘch'stoso\'-a.
n,stżyknięcia pojawia się zaczerwienienie' Nielriedy n!'clrmiejscowo,skuteczny(hzaró$'no\r zmniejsza.
po 2gB godzin} po podaniu preparatu moze dojść iu odkladaniasię p\.tki bakteilnej naddziąsło$ej,
do podĘższcnia cicpioN ciała, gorszego samopo. jak i stanufapa]ncgo dziąsła, ponie\taż posiadaona
czucia i bóló}' 8lo\ł.\: zcloJrrośćsą.bkego rurikania ł głąb miękkiego zlo.
l.rrt,rr L,urlr, nna n . dtrdlpli.r' h l',,\,,phidnrr.i g l l ' a l ' l . r yn " e n | \ a m i pu ł n ' i U | ż \ T U i '. ' ' r d .
Lr i IraLlor'rn" irko lt,'upplnipni"po\lppo\\.rniJ u€t do 7 B goclzin u$al ajac slę z gladkich po.
tu\no\\ego. \Ą,ieżchnibłonyślufo$,cj,zębóui do ]<tórychadsor-
bujesię'Jcdnominutowe płukaniejamy uslnejdwa
SOLCOSERI.DENT.S]- ADHESI\T PASTE razydzienDie(ranoi \,'jeczorem) 10ml 0,2%gLuko.
Pasta pu].legająca So]coseĄ.l D,\P jest 5% bezbiał. nian c]r]orheks}'d!.11!' powoduje 85.90% Iedukcję
kolr1.rn rr1.ciągiem z knr.i Cieląt o dzialaniu kerato. bakte i plzj1egajqq.chdo polienchni zębóll lub
plast}czn!''m i gojąci''m. ulah\'iając}.m pob1cfanlc tkanek mickkich jam!' ustnej'2lcł orheksi'djnq
t]enu pżez zmienione Chclroboro tkanki' Zańera należ]'uż]$aćkrótko (2-5 tJ'godDie)'głó$ne rv 1e.
poIlćdlo|.. polidokJnolduiu]:i.1' t mie.wot'ornil. clcniu Zapa]eńdziąseli plz]uębia po zabiegachchi.
czulajqco oraz gąbkę ZelaLyno\\o.pckty o$o-karbo. nrrglczn}'chna prz1'zębirr.rv pżcbicgu HlV oraz
ks\met]locelulo7o\łąo t'rsokiej zdohrościabsorp. u pacientów'upoś]edzonrh fizy(ZnjelubUm]sło\{o.

230
 ogó|nai miejscowa
Farmakoterapia

obecnie lr ńetu przyradkach płułankichlorhe. pżys\l'ajaniu plfez bakterie podstawowych dla

ks!'Ąno\Ąe sąpolecaoezamiastzaldadaniaopahun. nich aminok.Wasó4zaśw stężeniachbakeńobój.
ku chiurgicznego (napżykładpo zabie8ukirctazu)'czych powodujedezolganizacjebłonyc]'toplazma.
Doustne stoso.waniecl olheksyd}'nymożepluy. tjrznej baktelii i lł],'ciekzawaltościkomóIki. Jest
cz}rrićsię do przebanvicńzębów]jęz]'kai \t]pełnień
preparatcm kompatybilnJ'mz substancjamiwcho_
ora/ u/utalni.npnrlphr/n\,h.PoiJ!\iai.l d/ą.\mi\Ą .Uad prepdrdto\\
.ip ona Llopi"|egna.
ii iamr
najczęściej u pacjentów spoż!Ą\ajqq.ch duże ilości
ustnej.
produktów za\'.ierającychtaninę (herbata'czefwo. Tńclosan łchodząc w sldad ptukanki Acti'brush
ne wino).Plzebanlienia tc możnausrmąćza pomo. (0,03%tńc]osanu + 0,25%KP\Ą4]trd'Ą)- oraz pas$
cq piaskotania' do zębówPeńodenti (0,5%tidosanu i 2%PKv?
N[Ą) redukuje odk]ladanie naddziqsłowejpt]tki
baktcryjnej w około207ą zml].iejsLastan zapaIly
Do preparatów na baziech|olhekydyny dziascłnie po\ł'odujacpży t-\'mroz\łojuani mikro.
dfiała]qcych
na|ezq:Alekydyna,co|odent'
P|ak.out, Cor. organizmów chorobot$ólczych' ani oportunistyc7'
Peridex,
sodyi,Chorhexamed orazParoplak. n}.ch\\ jamie ustnej.Pozbawionyjesttakżedziatń
ubocznfh.

Niektóny pacjcnci mog4 takżeodczuwaćprzĆj. Podobniejak Tńclosan na]eżydo

* lntn labuvenia 'mdl.U L'o|P8ti\\o' |ę |nU'na picft,szoEędoh]'ch Zwialków fenololr5ch o działa-
Znacznie zmniejszń informując pacjentóW aby niu arrq.5ęp6."''.o]1 Redukuje ńtkę bakter1.nq
płukaniepneprowadza]ipo jedzeniui po chlorhc. omz stan zapaląyduiąsełw 25-55%po przeplukaniu
ks-vd1nieunikali płuka a jam!' ustnej wodq' Ko. jamy ustnej 10 12nrl pblu w ciągu3(}s0 sekund'
niccznJ.n jest poin|ormo\taniepacjenta,żepluka. furnepreparaty o dfiałaniuznacznie mnicj anty.
nie jamy ustnej chlorhcksyd].n4nie zastępuje sepBcfnym w stosunku do bakteń zawaĄCh
\ , , '/ ' ' I l . o $ . l n i d / ę D o \ ' ;s \ j ą | p L . I d n o s i I n i F j * F / c . w płltce baktcrj:jnej należądo czwaftolzędo\łych
bie8! operac]łnego.$ któĄ.m niepożądancsq ma' związkó\{amonio$.vch(Scope,cepaĆol, Perio)
nipu]acjeszczotecZĘ. i p.eparatów Ioślinnrh opartych na dfialaniu san.
8Uinaryni Ą iod.n|' Peńo.t,arrl'trrkazuiaumiar.
Prcparat fenolo\ryo szerokim za- ko\łanystopień sk.uteczności w stosun]<u.lo flory
krcsie akt]Ąmości pveci\ńakteĄ.nej. podobniejak bakteryjnej pł}tki' gdjżbardzo szybko po przepłu.
chlorhckyĄna' Jego długotń{ałeu$aklianie się kaniu jamy ustnej Ę,tni płukankami dochodzi do
w jamic usLnejzape$niakopolimerpoli$yrylome. spa.lku ich stężenia'
t-l']o\ĄyZ kwasem maleino\Ą}m(KP\'n{/N'Ą. Błona Aby uzJ.skaćskutecfnośćńwną cb]orheksydy.
ślrrzowa policzkórv i dziasla są miejscami retenq.. nie, pacjent powinien płukaćjamę ustną lrlzej wy.
n],'Iniilla triclosanu- Głó\rn}mmiejscem dzia:lania mienionymi prepalatami co 2-5 godziny Z tegoteż
tego prepalatu jest błonaq.toplazmatycŻnabakte. po$odu płukanld tc mogą służ!'ćjeĄnie jako
1. W stężeniubakteliostaB/czĄm przeciMdała odwailniacze jamy ustnej.22
 Fazalodttzymuiąca
w|eczeniu
przyze[ia
Gnoroo
ZbigniewJańczuk
Wprowadzenie
zakresi programfazypodtrzymujqcej
Wspó|praca
pacjenta
Trudności
W realizacji
fazypodtrzymujqcej

\Ą h.r-lrr' ,apahll prn r,bia |an

oo.Jtr,rmuJd' J stki denĘ'st]'cfne'\!
\ lo,,)'l.-n
J !J1 P]n'.' \,,\l'żrnd Io\ niA,' 8Ępie kont.o]nej natomlast
noLJI 17'rnUiq. trezprogramuprcfilaktKznego
.\ m |p'/enlPm p-riÓ.|onIo|o!-. st$,jc.drali co roku
/n\ |n' \','t'cń;'p rozlĄój pńchnic!
r.r))dot h,ot.t,?,t ,l{r. Llotr,zr i postęp W utlŹcie p|4,czepu.L)|j
\ \ \ t {m a h i / - \ei'$'clągrr s.letńej
ne3o postępo1Ąaniaprofilakh(Zflego po obsenĄ'acji Ł2 pacjentór\l\-l].
a]o$n].In 1\,?n]cnpo leczeniu periodontologicznl,m
lF./,,ruun,F,lul-t,tgi/n\ rn luL , nirurgir co 4, tj
z t m. , rr u mlesrqcl \ł''celu kontn]li
l/\\Lorak'\il|'j|d/iP|c,/"n|d hrgiclr]'i poeprol,vaclzenia
R \ ' l . J l d a ż q .' J n
utr4manra jego $]'iikórv 1.2'5 l]rol.tiondLr\i h /dllicśo\p'oti].Jkh'/n\. h. .n\;FI
Jest inte8Elną cf ęsoq o/l'r\|o\||n].o\^o
l.' /.ruJ |'e'iollonIo|Uqj' n|P\^'e|LJ uIrale,'FLó\ |lU o
/n.'eo |.|ni'iP j||/./"reś
m4oLJru'yD(rod l;i5 p.r,i^nlo$lp,
ao\odo\\'/e |l( /-|LP óorol. przrzqLia' znnr,h z !n.
oJ'unes1. uorlu, horob
Iqczlxe Da Zabiegachlcczniczrh w fazie tr,\,/Lbia frz", \rb"na i nsp u , i.t.
akt]Mej te. 8u l2'q t|' di R9Ó.
Jdpii ko|.l.'\'i.lPj b./ n.r\|-F/ł pmgramu nip u|ru'i|o /Pbo\\ tr'l|o lr;upa.
śo poll. C]entó\'
r l 7 \ m u l . Ó , B o \ \ \ | d l . , j ^ , / , , a jnF \ t \ k u , {, 0l7d stmcjło 1v l]m cfasie fl.Łl lęb} (śl.e.
Jln /ne. dnio 2,6.{.zębó\Ą')
\Ą lg73 r N}man i $'sp' (c]t' 2) str'ljerdzili, ' Pm$ie w'sfysq pacjenci bJll '!z],l
. fe cC) wiill] do konfuo]i co
,l\\u h collni,,\\{. \\), n k,,nt.olnpnu{\i., u .I,ro,_- trj miesiące; 156 pacjentót'
(74%) poddanrcb b o ieczel1ill
srondUt\ln/Jb|Fg''mhiśiFn:( chiruĘiczncmu,
/'|\m zalr:vmuIrpo. pż]'Cf}'In
stęp cholob]' pŹEębia u pacjentól. l5.9% z nich musiało mieć w t]'m okresie
$' ciąg! dtóch po\ltoŹone leczenie chirulgiczne'
lat' a r]o Wjz}tach kontro]n!'ch co sześć
n]iesięq' nie
obse$'ołano utrat]- pr7,Jrlepu' .Ie(lnakże
co d$ur}...
godnlołe Zabicgi
Ęprr profesjonalrrcgo ocą.s2ęzą. 'i5'dŁT;ff
l.:|J,l1i"1i#'lif
nraZęból! Z!\,..v"]de ze ska]ingiemi polelollanjem ko. Tł.iifl
ęd!rył'
Łenr zęDolr:po$odujq nieodwTacalne
uszkoclzenie
poll.ierzchrri zębórr' i ich nad\rTaż,li{ość
(Berktein B|akfazypodtrzynr!iqcei . Fazapodtrzymuiaca
(odzrenne
oaazUantes i $,sp.clt 2)_ dzialjnra
bacenta
\F|'.Ón i LnJhŃ \\, ia.1|b.|.l|'i.jÓb*
n'J. |lpd.
, |^nlo$pol]Ll"\'Jn!.l|'U
2-J mi' .'J' ' ba.JJniĄln
Lon|n)ltYmi udnou;"rlninl
,Jl.i,rnrn I,rofil,rkE( /-
n\m ||r. \h.ipnl/ili u r-, h a,Lim,$oir Nawrótzapa|€ n ia, UiżymUjąG sęnab Paoa
prn,hniq, postep sTa|!pIz)2ębi.
denrukcji WciąoL!,
aĄ utlaĘ'!ż}'czepu' Pmgram profilakt\'kl
u tl(n
pacJeDtów b]l .ea]izo\En] plfez
sz\\e.llkie higieni.Ryc.18'1Roiafafypodtrzymującej
W ]ecze|iuchoróbprzyzęo|a
 Fazapodtrzymująca chorobprzyzębia
W Ieczeniu

7 RohND I BadanPlbru

.1'
Gló\,n]łn celem tcj faz}'jestutE]manie ró\rro$.a. :f'
gi międz!' czł'nnikanripatogcnnyn i odpo\Ąiedzią
!.
gospodarza2'aby obia$'\'cholob!' sję nic odno\riłJi
popEez pańnĆ$hto działail pacjenta i olotso'
nych \\izlt plofesjonalnlch.r Odpo$iedlio p.o\a-
dzona faza poiltn1łrująca ]ecZenia możĆ!! więk.
szościpr4,padkór'. skulcclnie zatlf]mać ]ub z$ol.
nić postqp chorobyi akh'$rla destrukĆjęprz}Zębia 4 Jsutn e pllki oaiE|y]ne]
GńPn]!
na&orlqo'el! nd! ę]a[yollyp.tren
i zapobjecjcj naw.rotom,redukuja( $pł}1!C7!'nn1.
Ryc'.l8'2schernaiprogramuwił! kontro]ne] podczasfazy
kórv ry'z1ka.]25
R"a|jzl'j l |"lu . .|u ip'l nnż. t a ;'npv' z
olileso\l! kontakt r pacjentem,
bailania ]iontlolIe stanu prŹ}Zębia niern stanu pżY7ębiai higicn!'jam} ustnej, któIe
kontro]e mcdraniczną i chemiczna p|tki nazęb[ej. \:i'konlrjc albo lekarz stomatolog, albo dobrzc r,'y-
Zapobie8anie reinfelicjom i no\\.\m irrfe]śom szkolona higienistka. e\\entualnie asystentka. Po
kiĆsZonek' fbadaniu pacjenta po\''irrna lastqp]ć lozmo\\'a
rpril,.r podlv\ n r't.1.J s |r-L'r-<r l"' . prridn' - l ni na temat \miku badania. 7 el,.entualnąrĆ-
i n J n rr i . i . - J b ' I ' r l a . l . . r l r' n a I ' n . \n l a b \ ' \ i e , mot]}acj4 pacjenta do dalszych Zabiegó\\'higie.
ukie nko\,.alĘ \! d'ałaniach pacjenta i \\i4t kon. nicznFh i p|/ekazanicm mu odpo\iednich clodat.
lrolnlrh do: kowlch informacji i instrukcji, o ile istniclc taka
utrz}'mania hĘien} uzębienia.
działańant}baklcĄln\'ch Pnelr " r i ' I n . 'l r d l i '/ n F g o o / \ . / r/ J n i J
"'lr.
dążeua do 7miany nickoż} stnych oilpotie.Ifi ptuzębót: $łacznie ze skalingicm i poleroiralriem ko.
repalrych gospodarza (Iabela l8.l). 'eni lębó\\.\'.!magaokoło.10minut' Niezbędnyjest
\Ioże to Zapetnić utrz!'manic ldrowego pl7}zę. ńęc Lltlział dobEe plf]goto\tancgo pĆrsonelu śrc.
bia Z opsna]na funkc]ążuciaj estetJką u/ębjenia' dniego lr rĆaLizacjifaz!' lltlz]mująCej.5
\\iil]ta konLo]na podczas faz!' podtiz'\nuiące] Ame4liańska Aładcmia Pedodontologicznaza.
i
po\\inna tn\"ć 50_60 minllt Program takiej \iz!'. proponotŹja też w 198(j r pro$am \t.iz!t ](ontrol.
F'ilustruje R](' 18'2 bqdqca pełnq mod}'fikacją nJ'chpodczasfaz!'podhf]mujacej'8Pońnn] onc Za-
pl.opoz]'cji Ratejts(haka'5 Rozpocz}na się bada. \\.icraćbadanie kliniczne i mdiolo8j(7ne. pżepfo$a.

Drc'r^"pd e .b"9rpo;to_.na^
" " "pod',.,1qp.

Synernaiyanezab eg hg eniczne Kontroa pł,,tki

bakteryjnei skainsi polerowanle
korzeni
uzębien
a z hi9enąmjędZyzębo\\'a e higenyuzęben
futrfyrnan a) zębóW podczas
okleśonych
w zlt kontro
nych
codzenneiryga.iewodn,., dzaiana antybakterylne
okresowe Pro{€ s ]onaIne
rygac]e
rcztworcm
okr€ s owe0,06%
cho|heklydtyiy chorheksydyny podczas
0,06"1"

Zno9ene nadwraż
Woś.
zębiny M etr.ovra
rymua.tatkanek

234
 Fazapodtrzymująca chorób przyzębia
W |eczeniu

dzenie odpowiednich Zabicgó$' profilak1.].czn].ch Badanie poziomu przlrzepu podczas$'izlt kontlol-

(wradc potżeb]'ile(/r1iczYch) omz bar'cboistotn4 ĄcL \,skazanej est pżecle\r,szystkimpo zabiegach
cZęść komunikacjiz pacjcnlcmna tematskutecznG chirurgiczn!'ch.s7clegóhrieregeneraqjnyclr' Bada.
i i : d o N l h ' , a . Ó \ \ ł l ' d l ' i e ! Ó \ \l l i r i " [ ( / | | \ |. . / l ' n i 1 . ni. ś-LJUI.U- i kie./oncki po,iomupfl}'/' l|u |rA
struo("dniemgo odnośniee\€ntuahic propoDo\\a. musząb]t $.\'kony\\'anc czqścjcjniŹ co tj-l2 miesię.
nl ch zmian w pflrgmmie. ' \ ' \ ' ' L I n r l \d u | ' ' t 7 \\f\ . l ' J / | | iżJ .po ' F | | .p o / i o m U
Podczas$iz.\.tl'kontm]nĆjpo$'illno slę \.ięc: prZ}.czepu w przłpadku Zaa$'ansou'an1'ch zapaleń
u . r d l i '. l a n n r , \ / L b .nr d ' . . l J , f o r o \ \ n . r T n i ' pE]zębia nie jest łah!a: w.r'rnagaona duzej doliład.
!t]nikó!r z ostah egobaclania' nościpomiaru' Autoż!'ci u$aźają że Ę']](o62%
spra$''dzići occnić skutecnośćjego zabicgó\'.hi. prakl]ków wl']<onujctc pomiar]' u' badaniu rĄstęp
gicnic/n]ch, n!.m. a 579/Ópodc7as laz}' podhz]mującej'
pĘeplol,.adzićodpotieclnic Zabiegiprofi]akłcz. \!'skaźnikdziąslolT (G'I.) nie jcst pot'ebr\. jeś]i
ne i e$entualnelecznicrc, t|. o'PniJ L]1\J\icniP na z:lpLn:|'ur.;lLic' edrż
umo\\ł.o\,.ać pacjentado dalszejdbalościo higie. $skaŹnik tcn jest wlaśnie opaĄ' na o]rjawic kn\'a.
nę iamy ustnej'udzielającmu w mzie potrZcb! \''ie a na zgłębniko$anie.
doilatkor,l ch infonnacii i instrukcji, Badanie Nchomości zębów podcfas ńĄ1] kontlol-
u\ldl. lpnnin nJrlppn' \i,,\h Lonlro.npj. Dej dostarcza istotnych inlomacji na plz1.ldacl o po-
stępie gojcnia się opero\\,?n].chgłębo]dchub'\tlió\
kostn(h hlb o postępiezapalcniaprŹ]-lębia$'pozo'
W oceniestanuprz}"ębiapodczasWizytkontro]nych sta(ion]'ch kieszolkach prr1zębnych'
stosowanesą badaniaz:
higienyjamyustne](Wskaźnik
p!,tk baldery]nej), Częstośćbadania leltgeno\Ąskiego za]cf!' $' pe\\.
kMawien]ana zg|ębnikowanie, nlrn sfupniu od postaci zapa]cnia pI] zębia. \.Vprz] '
g|ębokościrowka ub kieszonekpęFębnych, padku pEe\\']ekłcgo zapalelria pr4zębia badanie
pozromupŻycfepu, rentgeno\\ś]de\\\ star.c7x\r}.kon]$Eć co 3'4 lata' a]e
stopnrastanufapalnego, \l prz]padku postacia€ x esjm]'ch co ]-2 ]ata'2
ruchorrośczębóW. \\i pEebiegu zaa\\anso$anych zapaleń prz1zębia
Z dużąutrata tkanki kostnej'istotne.iestbadaniez}.
r\otnościzębó\ll w cclu llc7esnej diągnostyh Zmran
Najbardzicj /alecanun i pżydatn]n \!' pmk|!'ce endo-perio-9
jcst l'.sliaźnikAPI (pafufRofdział8 - .,ProfilakĘka
domora").

ocena klwawienia na zgłębniko.lvaniejest ]rard/iej

$Taż]it]m wskaźnikiern niż objarr zacuenvienenra
.lzia.la.lubn.larniL r.rp"l'nia,a orul ln.aric ri.r
najbardziej zdeq'dorranym obja$em fdrotego dzią.
sła2.$i\kaźnik.\Pl oral kń\a\tienie na Zg'łębniko
$anie \\iDny b] ć \Ę'kon}l'.ane podczas każdej\!il\'
tl kontrolnej' Sa to najczt sze \'.skaźni]ii, k|óre da.
i.l pl ls o.
id|or'a ' n. l ' .i
u1izu' IJ,\ pUJ||7\
mująl.j'
Badanie głębokościkieszonek przpębnyĆh podczas
$ i,,\I ^onrnrln\,h /d1.,d .ic.,', ,cgnln- p 1",/c iu
niechifurgiczn}'m. gd]' pofosta$ia się kicszonki
\ł.obrębie niektórlch Zęból: Za]ecajqc pacjentoti
Ryc'18'3 PEloźene szczotkpod kątem45.do rowkadziąsło
odpo\liedniątroskę o nie' wegow metodrieBasa.

235
 Fazapodtrzymująca chorób przyzębia
w Ieczeniu

?1.
.-
\ i r It

I
-Y 1}'ł '
z.a

t
t'..,,.'
-.,

Ryc.18.4ai b Skuteczne dzalaniaelekrrycznei szczotko ru

(|a(h ob'oTo\Ąy(h w Lsuwariup\{k ba|.eryjne] !Ą},ni|. 7a'ow.
n o r I n r o w p - l v c v n y , h 2 0 0 0 0r r n . r d )F. ( r o \ . y d . v j . or o
tacytnych - 7600/min. (b).

Ryc18.5Działani€
Wibracji
akuslycznych
Wlóki€ ne|ektrycznej
sfczotk WpŻestr,en
dźwiękowej achmięd42ębo\^^/ch'

Paltnelshvo w działaniachprofilaktyon],lh pa. do .l nrm od końców \r.lókien szcfotki'

!y od]e8]lości
cjentaoraz opieki profesjonalnejjest podstawoł5łn Wedługniektór],'chautońw Wibracjete redukująteż
$rnlnkipm slfllp.znei rcalizatii tan nodtrlrrnuia- akt]Ąmość enz]'muaminofuansfemzyasparaginowej
cej w leczeniuzapaleniapĘ}uębia'W Tabeli lB.1 ze. olaz cJ,tokinIL.IIJ i Ilń' które są bardzo istotn}mi
brane zostałydzia:laniapacjentaolaz zabiegiprofc. malkerami akĘ$nościchorób pIzlzębia, odpowie.
sjonalnP'kólF slanowiq|re(' |a,,ypodlr/ymuj4tpj' dzialn]Ąniza destnrkcjetkanek pr4uębia'
ZasadyutE]mania hĘieny uzębieniazostałyopi.
\'IEToDĄ BASS]I Utź}manie higieny doulowej sane w Rozdziale B.
pżez padenta umożLiwjapnede $szystkim \Ąłaści.
\,!ei sJ''stema1],!Zne
szcfotkowaniezębów Najlepszq NIEToD.\ C jRil.trlts.! łIeto.la ta jest stoso.
metodąĘczną jest metodaBassa (Ryc'1B-3). Jeśli wana \Ą'masażudziąseł'Jest ona mniej skuteczna
t hofui o <7c7o|ki PleIłryon.,tn $ lej fd,,icleL/Pnja w oczyszczaniurcwka dziąsłowego(kieszonki przy.
godnepoleceniasą prZedewszystkim szczotl.jo flr. zębnej)niż metoda Bassa,jcst teżtrudna w .\Ąl'ko.
chach obrctowJch lub o częstotliwości dńr'r'iękowej naniu i wlmaga doldadnego pouczenia pacjenta
(Ryc.lB'.1i lB'5)' Higienę międz1zębową umożliwia' oraz oklesowej kontoli' Masaż dziąseł metodą
ją flitki zębowe,szczoteczkijednopęCfkowei mię. Chartersa porvoduje:
.Izj'zębowetj,pubute.lkouego. dokła.lne oczj,suczel1ieprzestfzeni międązębo.
Szczegó]naskutecaośćszczotekdo zęMw o cfę' \Ą1.hz nalotói! w tjm i z ńtekbakteĄ,jnych,
stot]iwości dźWiękowej261HZ ]ub31320drgary'min' zh'iększenieplfe]o.wieniacz]':furego,a Zmniejsze.
_ $yika z akustycznychwibmcji ł'lókien szczotki. nie biemego;]ikvidowaniezastojulo.wi,obvękórv
Wibracjete oĄyają bakteńe z polvierzchrrizębaaż i lvzmożenieprzemian}'mateńi

236
 Fazapodtrzymujęca
w eczeniuchorób przyzębia

\\zmożcn]clogo\\'ac.]nia nabionka dziąsli].(o ze i. an br! Pr

GBmU€mn'rlr
, . i , . . . ai - , . , . " | t , . n r or r. . ru . r . . . , L r . . r r j
liariu infe]icjil\ giąb M|krofag|,IhlóĆyty inne komórki

\l ś\[et]e$}nikó\. badai1cllt]efa
i \\sD']l] il]gac]c kicszonek pr7'\febn]'chsq bard/o
Fibrcb|as|yi inńe kómólk
L o 7 \ . t r , "d l J t , r . . , . 1 , . -. \ . / n J n . p n i , . r . n r .-
szają stqżĆniaII,.]fi i PcE' rr' pl1nir: kieszonek
pr/\7ebn\dl. Zmniejszenic b je\t pra\\dopodobnie
Lr;!rP!(k.asena?a z eu{0./loLll
h]rfo]anc dzialaniern iĄlacji na tkanki Dlż\zębia' MMP, iż€ a lynaza r euk.cylówr

a nie zrrr.khm lr.rł]ulrirranicnlr liieszonek' bo jcd-

no(Ześnienie clochodzi do zmnieiszenia stęier a Ryc'18'6schematnrechanfmóWnisf.feniatkanekpr42ębia
IF\1, i IL 10.Pona(ltophn liieszonl{o\\tdo badania (kościi tkank lEcznej)' pżezendotol.syry
fapoczątkowary bak
pobicrano osiem godzn po iĘgit(ji. \lożna irrerl ie|yine(LPs)'Redukc]aL 1B PGE,W przyrębi!spowodowana
irygacjamdz ąsiow}rnVq'ĄĄ/e|a bardfo koEystnyWp!l! na
pv]puszczać.Zc iń ga(jerrpllrraja na zrnianęocĘo oslabien e skutecfnoś.jĄrch
mechanzmóW
\\iĆd7i$spodava (R]'c'1B'6)'
Ce]em iI]gacjijĆst te7 opóźnieniepo\l,tónel ko
lonizacji kies,'onki prrez patogenne balitcria. dat]iolle fnaclĆ ie mająizasado\!.\ odclln tei l\od\'
Tabcla ]8.2 pokazujemozlilrościr.eduĘi Llr:hbak. jej tĆnlperatnra (.10 50"C) i mcchrlliqne ocz]slcla.
teńi. spor\'odo\fancjiĄśaqami Zaró\lno nad.. jak nxr jam\ u stnej Zabiegi balneotel apeutl cznc st ()\1r.
i pocldziasłorqrni ]e sie $ posla(i phrliań' natryskó\\ lllb o]dadó\. nr
I.,N"i .r.. . . l . Jr i . , , l n k . , . l ! J , j p . 4 plzlldad bororino\\t(lr
b " r L ln . L u t - , r , . r t F o . n l , . . j r . J / . - , / r . ^ . i dr J -
nuahą' Pe\Ęą forną il]gadi plz\fębia są teżzabie- S' ĄdnIidnd 'lJ'ii'' FIP1|j". |''.
r i r \ . . r ^. .L . L r " r ' . l r I F , / r r p . t n . , , .. ' - . ' i , - lrra\a ob\odo(cgo ]cażenla krri' oz1lricnie proce
których sanaLoria(h'll só$ miejscolcj pvemian}' matelii i unlchomlenlĆ
\\odolc.Znj(tr\'o'clzia]ajq.](. na zasadzic pobudze. mcchallilnró\! obrcnn]'ch' Natn'slii mają dda]anie
nia klażenia kń\i 1\ tkalrliach prz.rzębia'zostałrl rnechadcznc. tenniczne. pslchosonratrrczne. a lali-
rpro\\adrorle pvez \\reisscnfluha.\\bda nlineraLna żc chenj(zle w pż}pa(]ku balneote.apii,D,'iaia.
. ' 1 n . . , i . r J 7 e . p " , i a l r , , . l n j ln r r , , l , i . r r i " nie mechanicznc polcga na oczl:szczcniuliieszolek
nleln 1.5'3 atmoslcrdzjala podobnicjak rnasaż|o- ' I i " J o N \ 'L - . r , / F n in i ' . r , , l , . r r , l r i p n
\|ielzcfui dfiąsła7 lesztek pokann()1\1ch.nalo|ó\
i I ' r n LLI l i . , p r o e . u z a n a lr - r u \ J t r \ - l i t , 1 i . . J
Dfalane iryqacjiWodnych
naprzyzeb€ jedlak skutc.]Zne\f usur\aDiu pl} t]ii bakteĄ]]ncj.
. r l a . ' z . r . r : r . z S r | | r i ,n \ ' o i l \ r ^ , l u , i . r - o N -
tylkonrn manaredukc]a znaczna poddzq
redukc]a lub m 1eralnejlro(lciśl enicm (1.5-5atmosfe.) po.
d.p.,
a e znamenfac d p. znamlenna
slowel c wodujc lornież nasal clzjąsla'l\zmagajqc k()tf\.st.
oe"el|a.|a\../o'eL op-e'c.oL"ś.o]o\o'll nc aogoracenie nablonka. Kolflstniejszc sa natN.
plzyz€ b nyrhdo 44 7 !" zębnych6 m.ndo 90",
glębokok qłębokoki s]ii o stl.Lnieniu pulsująC\'Inniż ciągł]rl'
znamienna, a e cfę(]o|.r'a znarnennaredukc]a l]fiałanietenniczne la]e7}'pnede \'sllstkinl od
r e d u k cP] d] | i ' P O | p hq n q ' p o d d af s łd ' p '
i E' .orrod pał€ . zekgram (!zg
temperatuavlub rodzajll rozh\onl stoso\\:ancgo dL)
bez,'l'zg' beft."no||.ć!!) naLL\skórf (5B-']10,c)' f]liałanie chemiclne - ja]<o
d/ia]anie s\\oistc - zależ]'naLomjastod sk]adni]ia
! a r v a . y c hs p
chcnricfnego.\\i baheotĆIapjj stosuje sic soldnki'
Redukc]a
lL|]B Pcfu w pę}"ebru' \\od\ sjai.liol!.eże]aliste.gipsol!e glatlbe.she. a na.
p0Woou]4c
zmanęo0poWedŻqosp0dana
\\et 1\odenrors]ią.\\.o(]'te mogą d/ialać al]ialiluja.

231
 Fazapodtrzymujqca
w leczeniuchorób przyzębia

co, odczulająco i ściqgajqco.A rvĘc plzeci$.lapa]. a piżede $szł'stkim peńodontologicalego.Zabieg

nie, mogq tez dliałaćna obnażouekoIzenie zębólv ten przeprowaibar} w czasie h,iz!"tJkontmlncj fazt
ord//logil.Jmieni.]nJ/ębne8o' \\\dajF.iq ;p 'n. podtEjmujacej różni się jedlak zasadrriczoocl rr].
lanki Zwiękslają nickicdy wrażlinoś(obnażoĄ.ch kon]łanegona wstępieleczenia']2.]3.].1
sryjelr zęlńl' ptxjczasgdy \todv siarko$e i okłady Pacjent prŹ}'chodzac} na wiz]tę lioltr.olrrąpo ak.
borcwino\ę zmniejszająją' t]1\.n}1n]eczeniukorekqljnyn zapaleniapźyzęlria
Brakjest dan!'chcz! wodolcczniczcnatr-l,skidzla- nie iF.I J pl7\nJjmniPjniepot'LL!"lrb''i pa'joł.
łająpodobnicjak Ęgacjc' fmDiejszajacstęźenie t"rn /an'cllbda\m/ oL[ilrm ,lo3amiLan "ni" na.
L.l]] i PGE2 w plzjfębiu. Biorqc jedna]<pod u\Ą,agę Zęb[e8o i stanem zapalnj.m plz]zębia' NiepotEeb'
podobncl'.arunkitcchni(7new obu uEądzeniach ncjĆst Wicc \Ą,stępne lec7eniepĘe(i\\zapa]ne.a na-
omz Uą'ski$ana popra$ę k]ińczną stanu przpębia stępnie '$]'kończeńo\\€., oczj.szczanie fębót: Pa.
po obu metodach.możnaprz1puszczać, żedziałaią cjent zgłaszającysię na okrcso\\ą \Ąiz].tękontlohą
podobnie. trmaga o ńele badziej delikatnego zabiegu, pole-
Nie należ]' lek(e 'ażyć
teżdziałalriaps1'chosoma. gającego na uzupełniajaqm ocz}'szczaniu zębórl
tJ'cznegonafu!'skó.lvG<qpicli)jamy ustnej. Po 'odu. pże$aznic w nicdostępn}ch albo w mało dostęp-
ją one lub przFrracaja uczucie świeżości W jamie nrh dla szczoteczki miejscach' są to Z(]'kle nie.
częstopżykl]' Zapa(hz ust' a po. rriell-n zln:i Lan -ni" lr dLl,iaJonegoJbo rnrinp-
ustnej. Iik.\Ąidują
nadto poprańąjq stan prz}zębia (ustępo\t,anic]ub lalilr,''ln-i tĄ'ki bJIFr jnPj L/d\.m /daża .ię
/'lnlli.i./Jnie Lnrutrien dzi.1.]otlr'h' 1t1qpunąnie nauet. że dobże umotl1!'o!1any pacjent e \Ą'.].ma.
zapaleniai zmniejszanicfuchomości4bó\t)' ga !v ogóle slGling!. lecz \lko oczyszczeniaZębó\!
\\?runki te(hniczle [ahf''skó\Ą.'śIóduslnlch Za. szczotĘ obloto.WąZ użyciem profesjonalnej pastj.
1eżą oclmoż]i\ościmicjscoll.1'chZaldaduoraz stanu profila\Aenej.
ogólnegoi miejscoł€ g o pacjenta'Na ogółkurację Na ogól jednak skaliĄg jest potnebn]i Powrruen
rozpoczynasię plzy najniżsf}ch.wartościach tem. być ltlkonany stosunlolo delikatnie navęd'ami
pelatury (około5B.c).ciśnienja(okołol,5 atmo- ręCzn]Ąni (szczególnie kiletami uniwcrsaln}'mi
sfel) i czasu tN"nia labiegu (około10 minut)' i Glacel, ]ub ultladźwiękow}mi (kiret'v do skaliĘu
się pacjenta pod(zas ko.
\\ miarę rjrz]6toso\Ą.ania poddfiqsło\,.cgo - R}c' l8.7).
lPin!(h /JbiFgn\\|'nL]1n.'tA lFlnp"r.rIuĘi ' i.ni' . Idea]n]łn narzędziem do ska]ing! W fazie pod.
n i c \ Ą ] \ ' d o 4 i J . . i J . r I m o . | P r o r a rr ' t r | | u )rar a . tźl'mująccj ll]dają się bvć kiret.l \Ąęglo$e (Ryc'
zabiegudo około 30 minuL Cała kuracja składasię 1B'B). któIe delikatnie ocz]'szczająpo.l.'icrzclrnię
z 10-30 zabiegówl

1n
'- :.
dzo cennq metodę w leczcniu chorób pżEębia, po. .1. ę
,ualaia lllrrma' o\i.]8nię|F \\niki i \.pUm4Jjq
I',,.
immunotelapię korĆkcinq' Bol]r\Ąina i to.f to pra. /
I
\\'ieidĆnl]'czne tl\''ol7t1\€ ' okłady z boro$.iny (co 2-3
I
il
dni) \'| liclbic kilkunastu po\r'oiltlją przede \Ąsz\.st. |"
{ )
kim istotne zmnieiszenie objarr'ólr'zapa ln].ch: w!\'-
$JiJ le; n.rpol.rd"q m3ora,.nir nrotonJo.
EJ E
I
iri
,:,1":,i
-. I końcóWk Ryc' ]8.8 KońcóWki (kireiy)
Ry!'18.7 De]ikatne
I ril r, r-
(krety)do u|tradz^/iękowe9o węgowe do u|tradźW]ękowe
r :l , Jest podstawor-\.mzabiegiem skŹ|ing! poddfjąsłowegoi go ocrysrczaniakoreni w fa
pżeprc aclzalrJ.mpodczaskaźdej\\izr.tykontrolnej staowa H3 i pokrytanaty- f€ podtrzyrnującejeczena
Zabiegtakijest jak l\iaclo. pem
$' faziepodfuż\'mujqcej. diamento!łym
po|erowanja
Hl, do oraf implantóWt}aanow}ch
korzen W giębo
mo n'stępemdo leczenia stomatologicznego' kichkiegonkachpr4,zębnych,

238

Leczenie uzupełna]ąceprfyzęb a
U,1.0,5min'/poweEchnę
Ply,lIa
Ryc']8.9 Różnefa4l ]eczen a zapa]enia
puyzębiaFazapoczqt.
kowa (hi9ienizu]qca) M,ymaqa WięcejWysilkuĆfas!'qd},zpoe.
9a zwyk|e na usuwaniu kamienia rnocnoflączonegoz po
Wieżchniq koŻenia(ko|olz € ] ony).PodcfasfazypodnZynuJace]
']etze. |''pe|niając.)
" u "ńd se 7ńĄ. e olr.e n"lebra 1e
w e Ę | o 5 o ąM m e . | a '
koluenia' nie niszcfąc jej. sprz1'jając lr, ten sposób
odladfaniu się pono$nego pluyczcpu lub powsta.
niu no$ego przvczepu łączlotkanko$'ego. \\iia.lo. mowanegoi stategokontaktu pacjeotaz lckavem
mo bo\łiem.żenawet po skalingu poddziąsłorr1.rrr' pro\\adląc'1mgo-
plżepnru'adzon]'m \l] odpow.iedni sposób, rue nr.
szczącym cementlr korzenro\\ego (periadontaL de"
b]'żdenentJ, ]no),e nlsożvć 5ię lroĘ pizJazep łqcZ.
notkanko$T; na$et na stosunko\\,o nievvielldej
prfestżeni.
KirctJ ultrailź$'ięko$e po(ldziąsło\Ąe (stalo\e,
Z poĘtiem diameDtow.].m,(ęglol\]łn), dzięki od.
pow.iednim \Ą'.l'gięciomułatwiają bardzo ocz]'szcza'
nie powievclmi koIzeni !1'mało dostępn!'ch micj.
scach (pŹestżenie międzpębo\te, ubltkl kostle
rr' furkaciach korzeni). Taki dclikatnl a]e dokładny
skaliDg pżeprolvadlon}' odpo\\,'iednimi nażędzia.
mi, na\et Stosunko\Ąo często przeprc1tEdzan!' pod.
,,,Js $i/\l konlroln\(h prl.'!p \\\/\\lkirn niF ni-
\/' /\ p17\'/F|'u Potłoduierpż l'r,rv.ln" 76'ąni
w€ tloEe balĆeĄ.nej plu]fębia (rcdukcja krętkó\Ą,'
i beztleno$có1t). Natomiast skaling Zb}t e!e.8lcz.
nll na\\ct agesyllny i powtarzanlt po$oduje eod-
\!'racaLneuszkodzeniĆkoneni j ich nadlrraż]ilość
(Berkstein qr 2 oraz Gantes i wsp. ci,t.2).
Rycina 1B,9 pEedsta\tia opierajqc się na \Ą.\']i-
-
, / p n i r , h , / . r . o M \ , h r o ; n i , eI n i , u / \r k d l i n S i " m
\\\kon\\.rn\m r l . r z i nl r i c i e n , u i u , e.it - r J p i "t o .
cfqtkol\,?) i W fazie podtŹ}mująCej'
Fazapodtrzymujęca
W |eczeniu
chorób przyzębia
Zau\Ąażasię, że colaf baldfiej jest akcep1o\\'ana
$spó]na rola Pacjcnta i prcfcsjonalnej opieki sto.
matologicznej\Ąrea]izacjitej faąl przef obie stron]']
o jej znaczcnirrśrt'iadczą Zdec}'dowane
\Ą.1.pov\iedzi5.
jp .kur,, zno* 1",rcnia ,rlralcniapr\7qbi" - nd
pnestrZeni czasu - rnniej falez}:od pocz4tKL'!\,e8o'
akqĄ\,negoleczenia niż od systcmaĘcznej i konse.
L.\Ą€ntnej terapii podhf ]'mującej'
Zastoso*anie się pacjentów do rea]izacjiich Za.
dań ]v |azie podtrz]łIujacejjest jednak truC]ne.bo
zapaleniepż]rfębia to:
chombapże$]ekła'
czQstobezbolesna,
nezagra7ajacaż!,'ciu.
Pacjent lvięc na llstępie tei faf} r]o\Ą'jrienbl'ć
tli\'i.]dominn\ ipo|^mrl Eula].nic inlolmn\vln\' żA
chonrbapże$'le]dar[maga okrcślonĆgo, zap.ogra.
Więksfość pacjentóWnie czyścizębów optyma|nie,
a po|owanie stosujeocz},szczania
międzyzębowego,
34%pacjentóWniefgłaszasiędo Wiz},tkontronycn
lafy podtrzymujqcejpo akywnym eczeniu,a ty ko
16% stosu]esię W ciqgu ośmiu|at do zaleconego
programu,
Wyl]arw|anie
fębóW eMrozynq prfez pacjentóW
W domu ma niewie|krWp\Ąir'na ich długotrwa|q
moqwację'
\Ąliadomo natomiast, żeskuteczDośćleczenja pe.
riodontologicznego zalezJ nie ttlko od koruepcll.
cz}'lr Zastoso$'anvch metod lecznicąth i ich \|]'ko.
nania, ale i od konsekvencji działń \ł'fazic pocl.
tż].mujqcej' Ta ostatnia !v duż}łnstopniu Zależ}od
Llmotj$o$'anej, solidnej !l'spółprac!'' pacjeDta l-
Pvyjej braku' na\\,€ t po najbardziejskuteczĄ.m le.
cfeniu' może s4óko nastqIrić poDo$tle zasicd1enic
po ierzcIui korZeni patogelrnq flolą bakter'l]na
1nawTót zapalcnia. !\€dług \!.enga i \!sp.l 0 rckoloni-
Zacja flol}- bakteif.nej możc nastąpić już po hfech
239
 W Ieczeniuchorób przyzębia
Fazapodtrzymujqca

mino stosolraniar\'faziepocltżymują. konfurlnrh, któIc mogq znacznie podnieśćsku.

miesiącaclr'
CejŃókien tetraq.k1ino\\i\thdo kieszonek \{'miei t . , / n n \ ' \ \ \ k o f l d | | F p L/ 'd L i ' p u . C h o r l z i o o b . e n ' a , i .
scachszczególnieoporn]thna leczenie. gojeniaio dostoso\lanie metodligien] jam! ustnci
\tn\o\dn\'lt prpl pa,ipnta$ , /"-ip joienjJ -i" td-
lly poopencJLnel.
Natomiast róinice $.częstotliw'ościu.iĄ.tkontrol.
Częstotli1'ośći Zakres badań kontrcln1.ch r'. fazic nd.t.pn'. h |aIpo dkh \\n\ m lF' / e||iu'
n\. h \ . i.]śu
podtrz}mujacej Zalcż}'od tielu cz]nnikó$l ale l\]'niĘą plże.le \,szystkim Z odpo\Ąiedzi pacjenta
pżedc $'szystkirnod: n'r le','erripParjon'iz z.rprl"niempr:izebiaopor-
stopnia umot\-v!o\\'aniapacjenta, n].rn na lcczenie (refdctory periodonLiLi^s)\\\maga.
skulcczności doqchc/aso\tego pmgramu' ją częstszych \..iz]t niż co }{ miesi4cy jak więk.
stanu higicny uzębienia, szośćpacjentó\{ Nie ma jeclnak specł.ficzn]th n1e.
cięŹkościi zaalransotańa stanrr chorobo\\ego, tod diagnosĘ(zD]'ch, u tl1n i mikrobiologiczn"u'ch.
ogólnego stanu 7dro$ia. stopnia łVyka i odpol. aby zidenĘfikować iakich pacjentó$ll Bardzo po.
nościtkanck pacjentana leczenie. nocna jest ur'ażna kjiniczna obseńtacja Dacjcnta
nLl,djupreb\ lpq,rlp, /.n id .' hiru rgi,, ncgo. ni"- (odpo\tiedźtkalek na skaling poddziqsło$], i $l'ni.
chiiur glczncgo) , ki nicktórych badan dodatko$lch. a pżede $'sz!'st.
obecnościrrszczepórv zębovlych oraz skompliko. kim hematologicrnych i immunologicznJ,ci
$,anych uzupełnień plotet].7n}!h'
Nie można usta]ić .l]a \r'szystkich pacjentóWjed.
nako\t,ej Częstotli\toś(i ńąlt kont.o]nych podczas
fazy podtlz]mująccj' \\'magajq oni lóżn]ch okre.
sów kontroLł'ch, jak i zróżnicowan}'ch ind}'$.idual. \\ \\i\'nikut.laści\'iepro\'adzonejfa7ypodtvrmuja-
n}(h programów tJ'ch wi4.t' Panuje \r piśmlennlc. cej stan przpQbia nie po\\'iniensię zmieniać']ubt]'1.
hlie 7€odna opinia co ilo częstot]i\Ą'ości l\'iz-\t kon. ko lv bardzo nie\Ąielkim stopniu' \Iożna rłtedy
troln,,h o,l ].lo 6 m;^riLr r .lJariekszo.,i pr,jen. mówić o zafiŻ]maniu postępuchoroby Stabilizacja
tów]'ł.nau,et.lla 75%2' objawóv\'].Jinicznlrh i mdiologiczni''chjest pełn]n
Pow'hna istnieć różnica w częstości\ĄiĄt kon. sukcesemleczenia.NIożnają osiągnąć\łsRT \\'róZ.
t r o L r t , hm i p d / \t J , i . n l r m i l " ' / o r \ m i , h i r u r s i ' / - nlm stopniu po ldlku latach.Gottlow i rvsp.(cl,r.17)
nic i niechi.ulgicznie' Ci pien,si \Ą'okresie tifech obseń\.ot"dli59 pacjcntów leczonych tą metodą
q ld|' mnni|n|lial po/io.n
miesięq po zabicgu rr].magają dodatkowl'ch \r'lz].t / ołonJ /.l|olt\d tPAl
no\legoplu}.czepuw'B0miejscachprz].zębia'
Po mku ten sam poziom pv-l'czepuutl7..łnalsię
we $'sąstkich80miejscach(1007.), alc po dwóchla.
podejrzani
Pac]enci o opornośćna ecfeniepowinn|tez tach \Ą 65 miejscach (81.257Ó).po tżedl ]atach\t'
miećspe.ja|nyprogramWfaziepodtEymującej, a mE. po czterech\t'17(2l'25%)j po pjęciulaiach
40 (507o),
nowicie: \Ą,9 micjscach(11'25%)'
badaniekontrolneco ffi tygodni, l.rli fdla podln\muj.1(d jF.l proNJLl/onJ nip.
badanie mikrobioIogicznekieszonekprzyzębnych rrłaścilie. obseruujc się nawTót i.lalszy postęp
z oznaczeniemWraż|iwości na anvbiotyki,dostar choloby Niekiedy jednak nimo ttaści$.ie pro$-a.
czajqceinformacjiodnośnieewentuaInejantybioty. o/orej lJ,,rpodlrr muiJ,.i . t.lnego Jorloru\dnid
KOterap[, się pacjcntadojcj rcalizacji.nie uzyskujesię zatEy.
częstszebadanieradio]ogiczne, mania postępu chorobtl Na]ezt'sie utedy lic/,}ć
dokładneinforrnowaniepacjentaodnośniesposo. z zapaleniem opomJ.In na leczenie. Niezbę.lne jest
bóW higienypęyzębia. $ted!' zastosowanie ilodatko$T'ch metod bailania
i leczer a.

240
 FazapodtrzymujĘca
W Ieczeniu
chorób przyzębia

Szczególny problcm st\Ą,alzarealizacja tcj fazv

pa'
t| ien|ó\ / /apdlPńPmnr/)/PbiJklor} mdją Genetycznie uwarunkowane podwyższenie poziomu
implant]'zębo$e' Zagadnienieto Zosta:loszczegóło. illB jestczynnikiem r!Żyka, niemożiiwym jak dotqd
wo omó$ione !v inn\,m opraco\Ąaniu'r8TrZebabo- do ko1Óolowalia.Drugir.r podoonie islotnymczynni
Wiem plf}fnać' żetludne jest utn}'mao.ieimplan. kiemr}uyka d|ape odontitis - a|emoż|iwym do kon.
tó\ł zębolwch u pacjcntórvz zapaleniemprz5zębia. Io|owania-'ó(I pa|erieryloniu,nó.e Wp,)^/ya uje.
Nfengel i tsp.lo opisują lqniki skutecznościfazy mn|eniety|kona nacfynia kMionośne, a|ei naodpo.
podtrz]mującej u 29 pacjentówz częściowj.ttl uZę. Wiedź immunoogicznqkomórkowq i humora|ną (ob'
Li"niem.pn.iadairn,h 100implantn\./ rd;nlm niżenie chemotakjii fagoqtozyneutrofi|óW wzrno
stanem plż]zębia (15pacjentów z periodoltitis ag. żenieptodukcji prozapa|nych ct,tokin:TNFa, IL'6,IL.],
giessi1)a'9 z peńadontjtis cłrołźcdi 51e zdrcu1'tn lL.8orazrnod,.fikację stęźenia lgc2)'20
pn}zębicm)'
Pacjenci ci prowadzenib].Lipżez olaes od 2 do
B lat i kontnrlowanico tny miesiącebadaniem ldi. pźyl1ad Sodel i $sp 2l lecl/i w cią€u pięciu ]at 64
niczn],m (Pl.I. i G'I-),bakedologiczn]m pł}'nukie. paclentÓ$'z zaawanso\\€n}m zapaleniemprzpębia,
szonko$ego (4c|in.łngces^cti:non l! cetenca|ni kl|Ls' t hm 37 pala.zr h |oniui 27 niepaĘqLh LFi,,pnjc
Poryhlromł,|ąs gi|whnlLsi heDatel]A intenne(1n) podtlfs'mujacepolcgałona skaliĘu i pole.o$'anru
ora/ ranl8Pno!{\Lim'\u|ol7\( i 5h\ierd/;Li' ż" moi. korzeni' co sześć miesięcyw osłoniemehonidazolu
na utrzj'mać!! stosunkow'odobłlm stanie implanB p.zez jeden Bdzień' ocenę stanu plu}zębiaopalto
zęoo\Ą'e nawe.u pacJentaz a8res]$n}m zapaleniem na badaniubak1eńologiczn1mpł5mu kieszonkorvego
pl7\/ebia'J' /LohtipLu^\kane\1\niki .d gor:/eniż (Ąctiln||ryces actin.,rrylcetemcurrLitans, Porynlro.
u pacjentórvze zCIIo\l'\mprz}zębiem' Tlo|1tlsgillgbJalLs,F)eL;otelkint,emPdiĄ !JF.tki) iba.
Dużątudność\Ą'realifacjifazypodtlą,mującejsta. dańu ]eukoqtóW wielopłato$,ych'k]acze qtońu
nohiobp(noi((^ nnil<nnlnka dla rcp,Jcniapln. rcagnnaLj na lccrenjcznd,lnie ru pj \kute.7donii
zębia,a szgególłie ILlR i palenie btoniu' Pod$'].ż. nlepalacyz ńżnica staĘ'sĘcznieznamienrĘ.
szony}roziomIL.IB moźeb}t u niekóĄ,ch osoDu\\a. Sąń\\,nicżdane$,skazujące na go6ze \t5ni,]dfaĄ/
Iulko\Ą€ny genct!'Qnie'U osób z poZJĄ'V\'n!'m genc podtrz}'mujacej u pacjentównaPżonychna oba u,y.
bpem IL'1 q.tokinata jest plduko.n"na w (zter-vra- nienione cz1rmiki ryz1'ka'Axelsson (crt'20)ocęniał
Zy\t'Ększr'cllilościach, niżu osób z genoĘpen nesa. \kuIeC?noi. lJkiego lec7Pniau 283patjentó!\ / p-ri}
tJĄ\,n}m'okeśleirietej \ĄQżliwości genet]'cfurej
moż. donti'?s,z kóĄ,'ch około100pa]i]to papieroq,lwsz}ścy
jest jużod ldlk1l]at w niektóĄ.clr kĘjach Zap(> utż!m]Ą\€]i opt]malnqhigienęjamy
Ii.!.|e ustneji podda'
mocą odporrieilrriegotestn |Periodmtal Sensitnit! ni b1'JircgulamejprofilaĘ'ce pmfesjonalnej'U pala.
I.Jl-Psl ' l furopeig\ko\ (ze.lo.(\\.lępow€ n j.] c4'tJtoniu z negat]M]m genoĘpemIL.la udan,Źło
tego genoBpu okeś]anajest w granicach 54B%' się uhą'maćstanpr4Łębiana podobn5'rn doblyn pu
uI ilrnJ'Ó popu],acjach znacznie nizej, na pr4.ldail Ziomic,jak u niepaląc}'ch'Ale u pacjentówpalaq.ch
u A1ioamel]'kanówna 1570,a u cbińcz!''ków2'3%.20 tJ.tońi śenotj''powo poĄtlrrnyc\ śrcdniaticzbautra.
Ta prczapalna q'tokna sĘmuluje fibroblasly do conychzębó\rb].łahą,.kDtnie więkza, pomimo du.
p.odukcji kolagenazJ!a osteob]asĘdo pĘekształce' żegolrl,sił]aluhfJ.mar a hĘieny
PodobnieuT"ższa b}"
ia się w osteoklasĘi Akt-\'.i\ujeteż irrne procesy la utrataprzyczepuiącznot]ęn]<o$'€gw o pozostab'ch
(\lfrost t1t'ożeniaIL.B i TNTo, migracjei aĘlrację /qbalh \.\^m.m2rpodldPsLa. ie po.|ęIx]$aniP ,,mjp-
]eukoc]tów wieloplatorł.\€h olau produkcję plosto. Izajacedo redukcji p(yZiomuIL1B b$oby bardfo ko.
glandln)20 r4stne dla osób l poąĘ}'nJ'm genot]pem'nielależ.
Szereg danl'ch hskazuje na gorsze\rJ.niki lecze- nie od bardfo przestżeganegoprcgŹmu w fazic
rud/analenpn\,,pbiJu pal.ll/v h toniu,mniej./arl.- utrzl1nu.]ącej.Sumolralrie sĘ obu \ł.\,mienion!ch
dukcja zapalcniai głębokości kieszonek oraz lrtue.1 clrTnikó$. Iy-\'kajest jak doĘ'chczasnie do pokona.
sz!' uzysk plflrzepu lacznotkanko\\'cgoi kości)'Na nra. chociażdomo\la konfurla hiĘie[y i ok.esowa

241
 Fazapodtrzymująca chorób przyzębia
W |eczeniu

profesjr'ln:lrrapontalające na lramotanie rcnroju ruryiczn}m. Hirschfeld i \Ąassermann22ocenili na.

florybal.1eryjncjLunożli\.iają obniŹcnienadpmdukdi tomiast\r 19?Br. utratęzębó$ u 600peńodontolo.
ILIB u genot]po\r'o pofytJ'wn}'ch pacjentó$: gicznie ]eczon!€h pacjentó\'w ciąguki]]<unastu lat,
Caffessc i !!sp. (c5,i.t6) donoszqteżo możliwości a \yman i Lindhe23u lcczonlrh peńodontologicz.
uz!'skaria pol!.ty\{n}'chrt]nikót' podczasfazy pod. nie i plotclycznie' ^utoEy Ci stwierdzili teżskute(Z-
tElmującej u padentów geno1]po\\,o poz}-tjĄĄ,I\'ch nośćdzialań pmlilakĘ'czn]ah.
I|]l]. ale objęt'1'chbardzo pr.eqf]in]m i systcma' lue faza podtrz],.mujQcanie iest jeszczc obecnie
Ęrznl'm programem. tńĄając]'m od.1do 50lat. traklo\łana Z Ió\\IJln Zaintereso\aniern pfuez ]Ć.
!\' świetlepż.vtoczoĄ]rh faktó\t! dotr'cząc}ch kanl'prakĘkórl jak lecze ie akĘa\'nc.co odbijasię
baftlzo negatylr'nego\łpłI\u lL.1R na stan pż".fę. niel(orZ]'stniena \ł.\.nikach ]ecfcnia' Flora baktel-\j.
bia. clużegoprakl.1'cznego Zlaczenia nabicrajqq.to- na pojawia się bowiem !\.kieszonkach po skalingll
rranc popcedlio rr1niki ba.lań cut]era i \\,5p'10. do- juz po ł] Ę'godniach,24
nosZqceo ko]ż]'stn}.In rDł}ńe Ę.gacji dziasełna Skutccznośćska]ine! naddziQsio\Ąegol\Tkony.
obniżenienie tylko IL.II3' ale i PGE2, d\'.unajbal. !\anego\\' Ialie po.ltź}mujqcei,zaró\\Iropo ]ecue.
dziej groŹnychc-ltokin dla pżpębia' niu niechirulgicfn]'m. jak i chirurgiczn]łnnie jest
Koncepcjasystcmal\,czniepronadzonejfazy pod- wg Kiesem24jes7(Zev\'ystarczaj4co Udokunento.
trzymujqceiu'leczeniu chorób plz]uębiapoja\\iłasię l'.ana' chociażwiadomo,żelabicg ien t],'konFtlanv
$. pral(t.l(c periodontologicznejstosun]<o(,o póŹno. \r tej fazie co +6 miesięc.\'utlzl1nuje stan prf-\fę-
dopiero gdy utNalila się ś\iadomoś..że skutecz- Li.l\\ doDrvn|.ldni. n|,,./3doJ |.]''do|ó*.li. no.
nośćleczenia - choćbynajlelĘ pżeplol'.adzonego gotsz!' się !1.sposób e\ridentny chodzi o pogłębie.
kon /i 'ip,lo., r/\hko.\\l-'l\ Doia\il\";eI'i.n\- nie kieszonek. z\'.iąZanez dalsząutrata plf}''c7epu.
ve IrmL\dlugolelrPju,arr's\1ikns le'/Fni.r. Slraling nadrlziqsłorr.v zmnieisza znacznic l.lorę
N]man. Ros]inś i Lindhel2sllierdzili rv 1975r' poddfiqsło!\ą\!' kieszonkach o głębokości 1 6 mm'
skutecznośćprofesjona]negoocz].szczaniazębów Ale \Ą' kcszonkach 8łębszyc]rtego pozytywnego
u pacjentów pefiodont(]logicznychpo leczeniu chi \Ą'p\\lu jużsię nic obsenłuje.25.26
 w pefiodontologii
Estetyka
TomaszKonopka
MarekZietek

Wprowadzenie

EstetykaW niechirurgicznym
|eczeniuprzyzębia

Estetykaw chirurgicznymlecreniuperiodontologicznym

cc]cm \\,spółclesnl(hmetod leczeniapcriodontolo. NaŹuca to \ńw'(fas koniecznośćprowadzenia

Ji' /nee''|U\.nnohr' 1oIarrerr" uIrr\m.l.tia U/ę. niechifuĘicznego leczenia periodontologicnrego.
bienia i jego fulrlqi Zakccptoltanm pŹez pacjenta którc jest nrniej recesjogcnne.\!poró\,maniudo k]a.
l..}nikiĆm cstet}'Czn]łn'$iedług Amcrykańskiej s!'cznFh /abiegów płato\Ą'.]ch na pźyzębiu.\\ie]o.
]\kademii Peliodonto]ogicznejlcelami l]mi sq ',za. ]etnie olrscnlacje rlskazujq. że rv przJpadku rr1j.
cho$anie natulalnego uzębienia, utrŹ]ma e i po. i inr" el.boko*i ki"s,/on, L tnni;pj7 mm niFma
pr.a\|-astanu Z.lrowia tkanck pr/ zębia' komfortu, i.Io|||Pilożni'\ |ńT'cd,,)mPIodami ni"rhinlrrirz.
estet]'ki i fuIr]śi,.'\\i kazd}m pn].padku k]i ic7,. n]mi a c]rirurgiczn}rni.co do zakresuspłlcenia kie.
nlm. w konstrukcji algorytmuleczenia kompleksG szonck i odbudo\typołożenia przyczcpuł4cznotkan.
-
\\ago nale/.!'uzlskać mądĘ.kompromis pomiędz} lo\..qo | p(/.ni' ni.' hirurgl, /np mo,?pbl, r\!.n-
spojżeńem cz\'stopeńodonto]ogiczn}'m, pfoteF'cz. ce cfckt'\'$te w przednim odcinJ<urrzębieniai bez.
n!m. ortodonR(fn].Ini estet]'cznym'Nażuca to ko. \Ą7,ględne pirefercWanieW l]'In lejonie metod chi.
ą i e L / n U ł \ . / p l l | . || o n i ' ' a n a l i z r l l r ' u r ] ę d n i a j ą ' . j ru.gicznych nie jest \t'iaści\r€'
$i.]a pJ' iP||LJ iPgo oł/^ki\.ln il $ ,,Jk.P.. nnory 'e.
tó\r i $\'rriku ]eczcnia,(l]rramikęprccesu chorobo.
\Ą'ego'doB'chcfasol'.ąestet].kęuuębicnia.
Estetlka leczenia pedodontologicznegospro\a- W badaniudiagnostycfnym nalefy uwzg|ędnić kom.
dza się $' prakBce do możlirrienajlepszego lrizual. p|ektwarfowod,.iq|lowozębov4aq|i nięo,y inny.ri:
e lr1nikrr r,.odcirrkuprzednim uzębieda (]eg0Za- W twafty sym€'trię, far\,s;
kres iest uincli'\idualifo$any i za]cż]'od szelrkości w Wargach- sfelokość, napięcie,kztah' symetrięli
linii uśniechu)' nii uśmiechu, zakresodsłanianych zębóW i dziqseł
Spec}fika odcinka pizednicgo polegana łat\tiei pod(fasrozmowyi uśm]echu;
szej kontro]iplfez pacjcntańtki nazębncj,łahliej. W uzębieniu- długość iszerokość klinicznychkoron
sz]'m dostępiedo zmienioncgo patologiczniĆpżr. zębóW ich Ustawienie, ,'dominacjęKóW,,,kooĘ ro'
zębiai lelatj.r\,niecicńsZejkości\Ą.'u}.miarze po]icz. df aj kontalĆóWmiędzyzębowych;
kow'o-jęZ!'ko\Ą]m omz \!ężsu}chmiędz]fębon..V'ch W dziqś e Występowanie i M,ysokość brodawekmrę.
pżegt.odachkostn]rh' TĆostatnie u\r.arunko\\anra d.a/ębowy(h'szerotosLigrJoośCdf|qs|aVdas(i\'.'e
spra\Ą.iają'żeu' odcinkutJTnnajczęścicj dochodzido 90,JegOkOOr.
poziomychub}tkó\fkości ĘTost]ia,:

245
 w periodontologii
Estetyka

Estetykaw niechirurgicznym PIiZEBĄR.IITI]\IA TR\\l.l.LE Dośćs]iompliko.

Ieczeniuprzyzębia $anq sytuacją cl]a lekarza i paciellia są plfebanfle.
nia po ]eczeniustanóW 7apalnychZ\'.iąZliamichlor.
Piu}(z].ną \tiększości cho.ób p.fyzębia j est brak hi. hcksyd}ny \Ą].ciągalni zioło\Ą]łni (kola dębu), cz]'
gien}'jam]' ustnej' Njesje to za sobą implikade rout$'orcm $od!' utlcnionĆj' ocf}\.iście po\lstają
p , t . t \ , / n ' . \ J \ p l \ \ l p d ! g. , l \ p . r ' i p n lr o l ! ' o/(n . p o||e i.]koPIPkI niPdo.ldl-'/nF3UU',/\\,/l /dnid /ę.
lecrenic pcriodontologicrne,bardzo t dno jest zli- bów (piuebaniają się pozostałośCi ńtki bakteł.].
h\i,lL,$;,'ro,Li..;nn-i fomi\J/l rrn\.rlnn\rnina- nĆj)' Po$inno się o R.m poinfomol'.ać pacjenta ce.
$.\kami pacjenta a oczeki\\'Ź]n]'Il1 sposobem szczot. lem uniknięcia niepotrzebnych napięć podclas le.
kor'.ania zębórt DuZq rolq odgĄn'ajq lu clynniki ' / e n i d .I n r n b ' t a r - 1 ' h 1 ' r " c b a r n ' c npi ao ' 4 ' r n i -
osobowości i 5atnod]6q.plin]l Chory musi sobie kach ze$nętlznlch moga mieć Charaldel tNabl
lda\,.ać splawę z jego \1!\$u na stan rĄ'lasnlth zę' ponie\łaż dostajq się do struktu fi'.ard].ch tkanek
bó\!: Elcmcntcm nicdoccnian}m bywa tcz osobo' ZQbaf pow'odu ich mikmpękięć (i'?Lcczcnic tych
\o., .-^"rd jcBoLullUrai Ll;,rprzpLnnl"ania. ostatuich omz innych fildno oczyszczalnlch plze-
slwierdzenie 'Jie m]'je pan,/panizębów.' flaża bań\'icń jcst dzisia.jstosun]o\to łalwe. \a r'vnku
p r (j p n l J i . p r J s i d .i . i e s r 'b. l , r n u / .i . . r ' r ' n i ' , r - jest ca\' szeleg past do zęból'. ze z\Ą'iązkami\!. rie.
Jn nF. prńb\ l.llli"lon lrigipnirzlrr.h /o-|.jq ,"nic lajqc}'mi' \\ prŹlpad]iach trudnicjsz}ch propono.
clrane'.Iakżeinacfej brŹmi ,,musim!'Zmienić tech. r\ane jest stoso\\anie profesjonalnego\]óielania
nikę szczotko$ania lub ja popmtić''' \Ąl Ęm miej. u,gabhecie lub pocl naclzorcm lekalfa, z zastosowa-
scu tźcba też t'spomnieć o \r]tntałości W swoich niem ^'.iąZ]ów nadtlcnku kańamidu czy lł.odol.Ll'
clziałaniach'zarólno pa(jenta.jak i lekarza' Efek.
t}'$nośćfabicgót' higienicznych W}raŹnic maleje RUCHo]'I0ŚĆ I \lĘDR(i\\łiĄ ZĘBÓIv Chorc.
zczasem' Dlatego $'iz}'\'i zabiegikonilolne sa obo. ll\' pf\7ębid pl7pbiFgają \ .po.ob ULn|\ 7d.n$n''
lliązkiem ob}d\!u strcn' ]ckalż pro$adlaql jak i pacjent gęsto nie Zdajasobie
Pac.jentzglaszającysiędo lekarza częslo cz!'ni to spr.|tY z ub].tków' kosin}( h po$.stająq.ch \r \!-\Tost.
f po\ł.odó!v cstcti/czn!'ch'Kamicń i pł]tka nazębna ku zębodoło\[m' Konse]ś\encją tego stanu Eeczy
.
blvają \Ąidoczne goł}'nl okiem plży mółieniu lub j..I t u' hnmnil \qd-n$La /qLo\'\\!tul a ą.ię on"
u . T i ' ' h | | S p n . r ń dI r / . l h p / ! l , } n l r / p l r d n \ i t s n z zębodo:ló$]wędrują \l'stlonę brakór' zębowT'chlub
- t l a m I ' u \ - p ' h , , ' , r \ \l'r . n b l k j i L , m : e n j Jo r J , ' p n l ] ś l ' l } nn' n i c \ \ | ń i n d nj' p ] : r . r ' , t z nrl n 3 . i u
plam g]ębokich, struktum]n}'ch omótionĆ Zosta. układająsię \t-ach]a[o$ato. Niestet] dot].czy to nai
nq 'hvj" |i' n'.,,P'Sq onc.]o L.uniq.ia Ir/A/ |.ń'" częściejze.bów\r linii uśmiechu.Zmieniajq one !v za.
dontologa. .J,L ' n .posol, tn]'gl.l.] pJ. jFnIa' \\p\ \ają nd jcs' '
samopoczucie' ż}ricfa\l,odo\\c' lo$arŹyskiei pl]'u'at.
PRZDB.\RIIItrNL\ PolY[ltZCllOI\NE S4 lle' w tej s}tuacji z pomoc4 plf].cl1o.I-zi]eczenie orto.
to pnede wsz!''stkim pżebaNienia po ka\\'ie. hcr. dnnn, znp Lfor- ,l,i.rair puru'1.'ni.rn moznr pro-
Lr,i'. ( / p t u o n \ m s i | | c , p a l . n i u t ! l n nu r , \ l { - \adfić u osób doios\rh' Na]eżyt-\'lko^.|iocić u$r]gę
La. h' Polinnr Lr' nne u.ulan. \ ĘJ|.':" m\' jJ na \\\\ol.nsLo\ i \\ o\|Ld,eL'(l''los'ś''|l7emip.
z' lrt , o b's;, lnr'lne - lrl' nu'1,/d. okr.o\pj szczanych Zębó\\.i nie p.lepro$fdzać lecze[ń zb\'t
kontroli stomatologicznei. sŁ\óko. Pofifebna jest 1'. Ę1n t]pailku cierp]i$.ość
Cuęstopa(jenci s]Grżqsię, żc po usurrięciutvch pacjenta i lekaĘa' \\' sJtuacji, gd! nie no7na zastoso.
pizebanłeil zębJ ciemnieją sąńciej' Podobnie b1. \t-aćleczenia ofiodon1].cznego' m]eży \lrkorŹ]stać
r a / l . a n i . n i . n r n a / ! b n \m . . l e . l , o s \ n i ^ j 'm n i " . tszlstkc mctody Zacho\t€(Cze (odbudo$l' mateńa.
dokładnegousunięcia p]am i kamienia o.af Zapo. łaml złożonlmi) i proteb'czne (Licó\Ą'ki'\.kłady ](om.
m i n . r n i .or k o n i " ' / n o . .i p o l " r o n a n i ar ę | ' l ' p n no\!'o-koŹeniowe o fałalnancj osi. koron}i m()sB'i |e.
skalingu . czenie a implantach).

245
 w periodontologii
Estetyka

wiele kontmweNji \łWołujeleczerrieimplaltG

logirzneu. hor1chl zapalenjem pŹyzębia'L,c(/enip
takie jest moż|iwe'Daime poglądyo przeciwwskaza.
iach są Mędne-IrnplanĘ tak jak i leczenie pmte.
tyczne' .\Ąykonujesię u pacjentów Z \\,yleeon}'m
plflfębiem, a nie podczasobecności stanu zapalne.
go w kości'o możliwościach wykonania *szczepu
decydująogó]nezasadyimplantopmteryki.8

Estetykaw chirurgrcznyrn
ieozeniu Ryc..lg.l Pozabiegowarecesjadfiąs|azwiązanaz brakiem
famknięciabłonyzaporowejpiat€ m '
periodontologicznym

Ka,7.l.]slosowana!Ą\pd'ł./cśnieme|odd( hiruryic7n.. E zabiegi p|ałowezwiązan€ u mi!l-

go leeenia przpębia powima popruwiaćestetykę
uzębienia'a pEJ'najnniej jej nie pogarszać'z tego
wzg]ęduna znaQeniu staciĄ/ techniki prowa.lzące
do utrab/tkanek miękkich lub kości,na pzykład gin.
giwcktomia,]dasycĘEopeEcja płato\ła wg cieszJń.
skiegcAvidmana-Neunafila. Postulat mak!'rnalne.
go oszczędzaniatkaneł decyduje@ęstoo powstawa.
niu no\\!h ledu | ,/abiegowr juŻ
t h |ubmody'fi|acii
istniejąrych' Niezadowolenie pacjenta z wyglądu
przyfębiajest obeo e $'ystax-uającyrn po\Ą,odem d]a
poJiecja|Pczenia. hirurgir?ncgo'ZabiPgikorygrrjąc
\'vygląddziąsła,L.tóryChgłó$'n}mcelemjest popŹ\ła
esteĘ'ki'tworządfiałtz$,.plastj'cznejchifurgii uzy.
zębia'W Tabeli l9'l pEedstawiono\Ą,ybrane przylda.
dy zabiegówZ tego za]rresu.są one viT&onywanena
obszarzekilku milimenórq jest to de fąĆtomildldli'
rulgia\Wmagdia(a spP(jalnrt}ret;r6y a6i11gę.
nyc.h,zastosouanlebar.Lo cienkich iqiet i dostępno.
ścimiłmskopu opemcyjnego(\Ąymaganepolvięk.
'zpniepola,,abi.gowego od4 do l6 m/J).Grdnildpo-
między plasĘiczną chinĘiq p.Z}zębiaa pozostał}'rni
zabiegamijest obeo e bardzońtnna'
f ębowyrniubytkami przyf ębia
Tradycyjne techniki fomo\Ą,aniapłatów (zmodfi.
kowanaopeEcja Widmana,k]asycznaoperacjapła'
towa)pro$ad'zqdo powsfuniarccesji dziąsłalub po
głębieniasię recesjijużistniejących'szczegó]nierc.
cesjogennesązabiegisterowanejregenemcjitkanek
(Ryc' 19.1).W Tabeli l9.2 zebmno śEdnie zaldresy
pozabiegort5'chobnażeńkożeni zęMw po uastosc
waniu ńżnyclr sposobówleczenia kieszonek kost'
nych' Z ana]izytej !\,ynika,żepo$'ildanie to zależy
od badyc]'jncgosposobuprcpamvania płatal r!zy.
ko to musi być $'liczonew każdytego twu zabieg'
UpośIedzenieestetyki po fabiegu płato$}mmoze
być szczególniespekakulame w przj4)ad]\.u zloka]i.
Zowanejpostaci a€res]'\\nego zapalenia prz1zębia,
poniewa]żw tych przwadkach obrazprz}zębiaplżed
lecfeniem możebyćpozomie niezmimion]r
Z]u0D\T'n.otrł'ł\\ }tL'I'oD'.i. 1\\Ti'il{P.a\.
\1A BR,ob]$l EIi W celu popla\ływ}niku esteBrcz'
nego po Zabiegachmających na celu rtpełoienie

Tabe|a19'1 P|zykiady
p astyc,nejchirurgiiprz],zębia'

Redukcja
ubel minacja
recesji
dziĘs|a Pokrycie
recesj CTG,GTR
odb|ldowa
brcdawek
międzJ'zębou/ych Rekonstrukcja
brodawek przeszczep
Platusrypulowany,
0dbudowa beff ębn€ g o]'!yro!tka Au9mentaqa GBR,przeszcrep
kostny
PoprawakJztaltudziąs|a Zabiegresekcyjny Gingiwoplastyka
i t,lyd|użeni€
korcnk|inicznych pEesuwanie
Dowierzcholkowe plata
cIG pEeszczeppodnablonkow€jthnłi lącz'ej.GIR - sterowanaregeneracja
tkanek'GBR sterowanaregeneńcjakości-

247
 w periodontologii
Estetyka

uby,tkówkostny.hW okesie minjrnlm

zakresypozabieqowchrecesjidziqs|aW eczeniumiędzyrębovlych
Tabe]a]9'2 średnie
12 miesięcy
od zab]egu'19ia

1992
Proeltakis 12 36 rmod.oper.Widmana 1,4 1,5
Barnettiwsp. 1989 1f t9 aplikacia
FDBA 2,2 0,8
Melloniq1984 13 32 aplikaciaDFDBA '1,4 0,f
Blumenihal 1990 1f aplikaciaDFDBA 1,5
1996
Mastersi\'!,sp. 12 aplikacjaDFDBA 1,8
Yukna1994 12 39 1,7 1,3
Evans
1989 ll 14 aplila(iahidroksy;patytLj f,6 1,4
KocherI wsp.1991 18 15 GTRf użyciem
PTFE 1,3
Weiqeliwsp. 1995 48 19 GTRz użyciem
PTrE 1,4
scufeaniwip. 1997 1f 14 GTRf uźyciem
b|ony 4,4 1,7

Hed-"nwsp.1999 12 EMD
zastosowanie 4,6 4,7
i wsp.2000
Parashis 12 f5 zastosowan
e EMD 3,6 0,8

FDBA allooenna .osc ioril.rowa'a

n eoowapnrona.DFDBA d loqenlakos(liofiiTowa'a
odwdpn
ona.
pTFE blon; niereroroow"ln".E[ID oialkdndra/.yi7.lr,/va.

ubltków kostn},chlvszczepamilub regenemcjęplz]" bieżnie pionolve cięcia uwalniające,przcl.mcząqc

lębia, /aprclono!\anoiI]lF <po\ob\preparvtania połąclenicśluzó\t'kowo.dziąsło$'e' Podcina się oko.
płata.W pżJ'pailkx szer.okch pżestżcni międ4zę. stną płata pfedsion]ouego w celu łahtegojego\Ąy.
bow-\'ch(> 2 mm) fa]ecanajest zmodńko.ltana mc' dłużania'Ir-b}tek\\lpełnia się mateńałemwszcze.
toda $}'h\€Eania bmdawek orndified prpi Ą pTe.,Je. po\\']Tnlub pokĄĄ{abłoną'Zakładasię d$a wewnę.
tąIilm tec]xniquę - NIPPĄ 'l5 Po stronieplzedsion](o. tlzne sz!r! materacowe(6-0lub7-0).
wej i międzlzębowoprcwadzisię cięciewew'nqtrzkre' Pient'szy poziom!' sferv łączy podstawę płata
sfon]<owe do sz(z$u \Ą1Tostlra kostnegopr4. zębach plz e.lsionkoN'cgo(v pobliżu granic1'śluzówkowo'
sąsiaduj4q'chz ub]'tkiem'W przestrZeni międfjzę' dz,iqsłotej)i podstaNędata jęz-vko\łego i bie8nie
bouej nad ubtkiem' u poilsta{y brodawki\łfkonuje pod płatami śluzówkoło.okostnoNlmi,]cfJ'zując
się poziome'lekko skośncwe$'nętżńe cięcie,któle \ię ponadma|.rialcmlub blonl Pnplożpnip.zlu
łQc4,się z cięciempieńł6z!m' TwoŹy się pehy }'at w 8rubejpodstańc płatajęz]'ko\łegoumożliwiado.
plżedsion]{orłY z ul\'ido(znieniemkości,pży cz}m koronow4lepoz!'dę płataprzedsion]<o\\ego. Piono.
brcdawka pokrt,lvająca ubJtek pozostaie cią8le \ĄJ szew materaco\ł.\' łqczynajbardziejdokoronową
$. swoim picr 'otn].m polożeniu. W pżestżeńach częśćpłata pnedsionkouego Ze szc,Ź}tcmblodawki
mię.lz]zębo\[(h pielwsze cięcie pżeilluża się międz]zębowej i Zapewnia szcze]ne zamknięcie
\'. stronęjęZJ'ko\łą i tam powtarza' pżeshfeni międzlzębo$€j. SZ!1Ypojed}'nczezb]iża.
\{ lkance łącznejponadub]tkiem ró$,nieżnastę. jq tkan]<ę Wmiejscu cięćpiono$}.chi płaB w ilrnJ.ch
puje ptedłużeniecięciapoziomegou podstały bro. przestrzeniachmiędzpębo$}.ch.
da\Ą'kii jej \\preparoNanie, a następnie plfełoże.
nie poprzez przestgeń międzvębo\Ąą w \Ą1riku UPlłoSZCZo\'\ ]\IEToDA \:[\-nr[ĄRZ'ł\LĄ
uz}'skaniapełnegopłatana stronic językorł€j' Re. BRoDA$IEK Jeżeliszerckość pżestneni między"
dukuje się glubość bmdarvki i lrl'konuje skaling zębowejnic pźekracza 2 mm, za]ecasię uploszczo.
oraz \5€ladzenie korzenia rv ub]'tku.obustlonnie ną metodę wytważania brodawek (simplifźed20'
pżeilsionko\,o w pżestrzeniach międz}'zębo\\Tch pżIlayesefL]ationflap- SPPĘ.l oPi"*'.'" on
przcdsionkowej prowadzi "'*"'"
/ębn\ .q<iadująry( h / ub}4Ljem p'o\.ld/i 'ip Io/. stronie się ukośnie

24ó
 Estetykaw periodontologii

wbrodawcc nad ublt]iicln kostn}rn od bve$l dziq. poprawę polabicgovlcgox]'niku cstctr'cznego.Sre.

sła zęba ze zmianą na po$ielzchni plf}'środko\..cj dni zakres recesji dzi4sta12 miesięC].pot].chmeto.
$ Li. rUn}U.|Ą,]1.d nn' cr/'\ni dalv' i l' b; ..1.i". dach i!,\,nosii0,4 mm.lti fastosoranie technik mi-
dniego, Cięcie to pr/edlużasię ł.ermąrzkieszonko. k" hin rgi,,nr,h urar milvu.kupu o|"rJlin"go
ło ażdo sasiadująC!'chbloda\\ek' Z ko]Ćiprepalu. umożIitia bafdziej plequJ.De i atrarrmalycznc ma.
.jc się peln]'plat p.lcdsionko(r i ods'laniasię kość nipldacjc l\ Lkanliacht\ ard}ah i miękki(ll' Jest to
na około5 mm' slczcgóll c t?żne dla obszam kĄtjtznego' co do
p
I nn'1.;,\\ I, u'ld\1, \.\konuiF- fo,,io1^ , a- 7akesu regenelacji i efektu kosnreĘ'czncgo Zabie.
cie policzkouolęZ!kowe, nrozli$ic najb]iżej ].1ost. gu.jakim jcst pżcstżeń ibrcldarr,kamiędz]zębota'
ka 7ębodołoNego. Po stronie ięz].ko\Ę ró\tnief plo. \\ipł]\\a to ró\\ eżzasaihiczo na przeŃd1lalność
$adzi się cięcie \r,ermqtż]iieszonko\le do sąsiadujq. lF' hn L rcg^nc,r.\i r\,\ '\ /.rk p.ip orlbu,loN\ppr-
c!ch brodat'ck międz}zebo$lch. \\i\.n\aŹa się pod. no\\attoścjoĘch histo]ogicznie tkanek przr.Zębia
ni.Li.n1\ Irldtrlu/u$L.u\\u.ol,o.ttro\'1. \ral / nirn $. chin[giczn]n leczeniu kieszonĆkkostn!'ch.
Lrniesiona zostale bfoda},ka międfJzębo$,a nad \\kpółczĆsn}mcelem le(zenia zapaleń plz]lzebia
L b \ | k i . I n ]' . l ń n n . l l 'ż ' | - | " / l ] o l J d l | n joF' l \ - . . jest zape\!'nienie najlepszlch wafunkólv do ponow.
a por\'ienchnie zębo\re \r.lgiadzić' Ub].tek \\]pełnia ncgo pżyc7er]ulub - Wmialę możIiwoścido no\\e.
się maieńaienr ]ubla]dadabłclnę'\\ ptz1padkubra. go plfl(zepu. plzl'jak najkorz]stniejs/]m pozabie
ku nozli\\oś(i zamknięcia ub]tku piateln' naleźv ! o \ \ \ m \ \ n . L re \ . r h , / n i r n \ \ p c z r p : d J ,1 , n . , . -
podciać okostna u podsta$).płata prfedsionko\!€ . mrh ub]tkór\ kości\!'\'lostka$,'odcinkupr/ednim.
co Z'lJJi]a tip po, Ąn'' t/p$ n|.]'P|.l.o\\'bi.śn4'\ meiodą z \l:bo.Lt powinno być niechinrrgiczne lc-
od śrcxlkadziąslapłatapIzedsionkor.'egcl do srnre- czĆnie peńodontolo8iczne (skaling poddfiąsłotl:
trycznĆgo miejsca !r t'acie jęz}'ko\\l'm' s,.ew ten \\.\g]adzanic po\\ielżchli koizeni i kifi]taź zamknię.
Io7cj4gasię nad pnestlżeniq międ47ębo\'ą,p]żez t})2,9]'. W pż\padku ub].tkót pionotfrh dobĄ'1Ą]'
co nie uciska b]on} lub matefiału'D]a zamkrięcia nik kosmellczn] $ postaci zacho$al a btodarck
tkanlri międz].Zębo1,.ej nad ub\tkiem' podobniejak miF.l/\,,'bo$\,hn.a, I'rrl,u luh nll.o bard/o nr..
po/Ą\|a|. l''^J|/F|| P Iniell,,\,,PLo\' ' /./\$.l -'ę / n a ' , n c i | ' , . . i . , r / i . r . t p- o j r n p l d n l d ,\j .i / , , . t ' u \ \
s7!rami ęzełko\\]mi' kostn!'ch' mateliałó\t ]iościo7astępcz].ch]ub błon
\ \ l e ' h 1 i '' I ' i ' l z i 'k i p i p r r . . z p n r ruk u . l . m u / a t ' n r o, \ ' r | i i U $ n i - i - tm e . o d tn r i k o ,h i r u r { i ,n, c
cięciu prle7 bloda\\kę uzl'skujc się mllielszą ilość \IPPT i SPPIr5.rt
tkanki, któIą pźeprol.adza się poplżez \łąs]iie Dla uzysl.iania optlmalnego \\-\1iku esletl cznego
przestEenie miqclz}'Zebołęna stronę jqf].ko$'o. po labicgu płato\lm na pĘ.tzębiu na]czy:
podniebienną' u\lalniająCe cięcia piono(,e proradzić w ostatecz.
Pźcsłanki te \rpl\\,'ająna isLotnc Z(ięlśzenie
,,JLle.L t,\.ki\\J .i r, !pr,-rd,ii or.r/ ,df, sn..r.l prct'aro$a,fl.rh l,"lnpj $ ubo.,i 'r razi, ^o-
niecznościich dokorono\\e8oleponowania nale.
lJ'podciąć okostną).
G]óWnymizaetamimetod MPPI i SPPFsą: plefelo\lać metod!' mjkroc1inlĘiczDe osŹczę.
f achowanje brodaWekm ędz\,fębowych, dzającebrodall']dmiędlyębo e.
moż|rwość p]erwotnegozamknięca ub},tkupłatem, l | | | i r a ' o r I i l ' | d ' i i p | . r I J '! ' r n ś |i . i i F 8 o
co ma szczegón€ znaczenieWzapobieganiuekpo. nadmiernego napinania,
(zapewniajq
zycj b|onzaporo\Ą^/ch zamknęc]eoko. Llnl\ h ^J' $ Jdui.j'".losn\\a, h l,u $os(,,Jr.j"-
|o 80.90%operowanychub!,tkóWWobec20-50% żeli istnieją \\arunki alatomiczne .lla ich całko.
po zastosowaniu
technk tradycyjnej), titego f anknięcia pieNotnego.
brakuciskuszWóWna materiałWYpełniający
Ub},tek \\' pl7ll)ad}iu cienkiego dziąsla \\].bielać \!}!eł.
oraz rnoż]iwość
bardziejdokoronowegou1ożenia nianie kieszonck kostnlrh $szczepami l(ostnv-
Drony. mi ]ubbiomateńalami, a nie tcchnjki GTR'

249
 w periodontologii
Estetyka

Fecesji dziąsta. Dla cfcktu pozabie3o\\ego $a/ne

jest, abJ nie pokĄ.ć całko\\icie pvĆszczepu platem'
\\i \r-r,borzemetodl' zabieg! r, ramach plast-\'cznej Jest to jednak metocla rclaĘ\r,nie fuudna technrcZ.
chinrgti przyfębia należy u\zględnić czterr' pod. nic i $.l'magajqca d$,och pó]Zabicgo\\(h'
stau'o!\e zasadyl o r\iele proslsze jest Zmod]fi]o1\ane dol\ierlchoł'
slansę na sukces. kowe rcponorlanie płata20\\ Zabier $m \lfdfuż po.
przcwidJĄĄa]irość \\].niku' |q./enjJ:Iu/o$kU$L,{]/ d.lnscpoofirNJl/i.ie l iF' iF
brak pon,ikłań. pnzionr'. do' hod;1'e no ^uvi ripzra',nio I'nni'ei
aspekl ekonomicznJi szcz}.tu\t.\.Iostka.\a jcgo końcach rł.lkonuje sĘ d\\a
Im pr.ostsfa metoda' Ę.ln większa ptertid.rtral. piono$e ciqcll u$'a]nl1jące.$thodząCe !t'błonę ślu.
no.i tr ni]<ui mni"i.z.. l\\ ma€ a nid \ /J].rF.iPu]niP. /o\\.1 prpdlunl.d. I .panr,' ri^ pl.rl' /ea'io\ei!.r-
jętnościtechniczn]ch operatol.a' Efekt każdcgo Za. bości'L1óry reponuje się dokor.onowo do pożądanej
Li. gU ś ńifurgij p|].h',ne zal"ir oJ z.|u|n.lli ma. t!so]@ści (jego \,sz}cie jest opcjonahe). P|at ten
nualll'ch oasami !!ręcz aĄu mu 1ek2j7ai od \!łaści. plą'fiąm}ł'an}' jest l'' tej poz}qji plzez okolo 5 mi
\pgn \\po.a;"nj.r B-binpfu lrudn. lH hnili onpriL. nu|',/.ll'l aIlPjet| ,,a.Io-osdILje ' Pmpn|U' hiruĘi' '.
qlne nroga prorradzić do powil<łańpozabiego\\.1'cl1 negonl orc.e-7 ' |nJ'Lui. IiAIn\.lĄti.m |'€ n J ' :n..
pogańzająq'ch $yik estel](znll C7ł.l1nik ekoto. ,lnie por,crz'nie .tr"h (Lj.t.l.rnl;*.r,.ge n'no.i
niczn!'rórr'liez dccyfttjc o !!. ]orze metodi'' zabiegu. 2.5 mm.20 Zaietami tej metodr icst bard-zodobry po-
na pE].kład plefero$aniu technik jednoĆtapow]'ch, raLi'gosr trt nil<e-lpr\,,,n\. br.rkk n -, /nu', i r/\-
cZ}'$],boŹe mateńahl autolo8icznego. \Ąi postęrjo\ta. cia i jedno polc fabicgo\Ą'e'Plzi'' poszeEalxu dfiąsła
niu lłm, jak \'. 7adn],miJrn}'m,nalcży u$fględnić Ę p [ablonl<o\r.\m pveszczepem dziąsto\]m naleił' pa.
n .i e miętać' że irn glt]bs7.]ltJ.m jaśnicjsz]' plżesucfep
, h a r a L "r n l n g i , , n rp J ' j p n l . r ' s : p o l p r J , u i q . a
rrspołpracuj4ql scepB\ narcyl. osobox,ość pato]o. i tym sam]m go$Ze jego dopaso\anie do otaczają.
giczna, na plf].kład zespól N{unc]rausena). ' ',h .l,arpl lm bdril,,' i LlokorDno\oipsl on /Jim.
p]anto$an}l R.n korŹrstfucjszy jcsL pofabicgo\Ą.\
efek1 este\'cfiłl kosztem jednakźe fakr.csl] poszc'
zab egi p|astycu nejchirulg ii pżyzębiamożnapodzielić rzenia dzi4słalub pogłębieniapŹedsionka'
na następu]qce
metody:
Metodyodbudo\,!y tkanek:poszeżaniedfiasła,po Najr'.aż.
kry/Van
e recesjidziqsła,
augmentacjakoścu,yrost niejsz]rn k]teńum ocen! Ćfckytności Zabicgów
ka zębodo|owego' lokn\\.l]ri.rlF e.i. \' d.t.l, -.. r |\l,i no/dL.Bo.\a
Metody resekcjitkanek gingiwopastyka,chirur .jest moż]iwość całkol'.itegojej pokĄ'cia tzn' clo połą.
giczneWyd|użanie koronzębóW. czcnia sfk]i$no.ccmento\\ego' Pod słn \lfględem
llljl"pwe t'tlLi|i UĄ.l!\'dn'' l|L'/d'|Ą.osaniut'r,,e.
szczepów podnabłonkol\ej lkank lącfncj (7(H0% lc.
Ze \Ąfglę. cfon]rh recesji w I lub II klasie N'Ijilera).Z mod]ńka.
dlr na najkorŹyst iĆjs4'pozalriegow]' \\]'nik es tc tycz' cji tcj mctod}' szclcgólne \Ą'aloryeste{J'czne plż}'no-
n! nąjba.J,i'. |r.[crnsaną mnIodq l'ot/^żan'.l sZą ZabiĆgi Ę']on]\.anc bez bocfni'ch cięć piono.
dziąsła porinien b}'ć pveszczep podnabłonko$'ej \.Ńh wmiejso biolc7}m - $. pokl]'}.dnilr re.esji po.
tkan]ri lqcznej 18'1.!Połqczenie tego mdzaju p]że" jcdlnczlch tecbnika kopertorla \r,gRaetzke (1985);
szczepu z dokofl]no\q:1n pŹesulięciem płata (meto. rr poĘ\Ąrniu rccesji mnogich: tecbnika \\g Bruno
da \\g Langcra i Langcra lub \\'g Bruno) pż}nosza (1994).koper|a nadokostnow'awg .Ą]]ena (1995)
śr.ednio5 mm poszenenie dziąsłalr,taścilr'ego ' W ob. i technj]€ tunelo$a \ł'gZaba1equii 5p' (1999)'
sen'acji odle8lej wyik możeb]ć j eszcze ]epsz}'dzię Najltiększą minjmalizację cięć Zaplopono\ano
ki pmcĆso\.'i pełfajqcego prfl1fepo lc}eeping aLLnch. | | ' ł h r i l ' l J n ' . o \ \ . j. n . ! r , \ j d - ń s n i " żu i d . , \ n i a .
' ' ' ? l l ' I p J | | o ' , p \ nni A. o ż l i \ ^
i Ae. l n o ] ' l l i e | 1 | | ' ' ś . I niu pizeszczepu'Zabiegi te pr/}nos74stabiln].efekt

250
 w periodontologii
Estetyka

pokĄ.cia Zc n'zg]ęCluna popm\tę\rarunkó\v anato.

mic7n]lh w $Jtiku poszeżenia i pogrubieniadfiq.
sła'Zblifony ĆIckt\\.ZakresieodsetkapokĄć calko.
titych, a p'ede $są.stkirn estĆtykipo 7abie8udajĆ
\\-Ykoż]'staniesterc\\'.ancj
rcgeneraciit}(ane]!szcze-
gó]nie \\' przJpadl(u s7eloldch i głębokichrecesji
II klas! rg N{illcra.
Truclnościj ograniczenia z\Ą'iąZane z tą metodą
to: moŹli$'ość zastoso\\anialr1'łqczniel'l przypadku
rcccsji pojed],czycL niekicd]'konieczność odon.
toplas{ld \r,celu slilorzenia rnieiscadla \vrostu
.egenelujqqrhsię tkanek,brak możlil'-ości zasto.
so$ania w pżĘadku \rąskiej slrcĄ dziąsła tfud.
nośću' całkowiĘmzaĘ'ciu błonypnez płat oraz
użycienieauto]ogicnregomateliału' Efekt Kosmc.
t}lznv \\ obu metodachjest zbliżonil(R}c' l9.2
i l9'5). z ]epiejoccnian]mpżez pacjentó ' rtfm.
stcm gruboś.idziąsrapo GTR'
\Ąażnejest usta]enic kĄ.te ó$' sukccsu clir.u..
giczneśo poklTciare(esjidzi4sła' Jcdna z propoz5'
. i i , | ' n l . ś dI l . lp o I o t n J n : | | t I d n up r e d I n ' , p n i p l n pionorwch olaf nie naruva położenia broda\\ek
i 6 miesięc'u. póŹniej, na fotografia(h przenrcslo.
nych na eklan komputcla pŹez d\'och njeza]eż. w s7c7ęce (ta]rżemnogie) z \r-rstalczająca szelo]<o
n].h oceniających, któlf}' ńe są po\Ą.iadomieni
poLll^ga
" mplo,l/ipl.',cria O,.nic
i\l'I1ik estetlczn]l kodorrany r'. ska]i tńjs|oprlio.
rrcj: dobĄ| średnii zly
(anowiqceosumarycznym
czterykMeria pozabiego.
WVnW|JżFriu e\tery(z.y.n
W ch|.u.g|C1nyn
leqe.iu
recellidziqs|ato: stopieńpokryca recesji,jedno|itość
barwytkanek(w zakresiebłonyśuzowej,dfiqslazro
gowacia|ego, prfeszczepudziąs|oWego
do otoczenia),Wyg|ądtkankim
grubość,
zwióknień, pzebie9po|ączenia
utkanie), ś|u
zóWkowodziqśowego'
Pon mo dobiego cstclt cznie i stabilnego r\trlil\1l
pokĄda rccesji po pżeszczepie podnabłonko\€i
tkanki ł4cznej i stelo$'anej iegcncracji tkaneĘ mc.
todl te sq fi]lat]Ąl'nic trudne tecliLricfnie' Techniką
Zdccydolt'a e najp.ostszq (brak koriecznoścl slYcla'
i.ullu pote /'abi.go\a' ip.l dokoronn\a prpmi.
szczedc płata półkięĄ'cowatcgo (Tanol'. 1s86)' PL)
jcj Zastosotaniu ró\\,nicż Lr/yskuje się zadolt,alajac.l
\\ nił ko.me|\./n\. nt,lLierł"r,i nie prnla' |ui .ię . i1'
nliędzt,..Lo'lr. h' \\.fu/.nidn ; .a 2-J m]T l' ' ' . '
ia irrul,o.,ia 'lriarlar\lJ(' i\pgn \\udlp;lo-;1r-
"
po/JbiFgn\,\ nimun 2 mm od blżegu ilziąsła (rrażneilla Lrnacz .
nienia plata) prc\Ą?.Izi się cięcie łuko$łrte i de|ikat.
nie podminorvujc się skalpelem tk.iłnkę$.'kierunku

Ryc.l9.2b Stan
po po
12 miesięcy
Ryc.19.2al/lnoge

Wei tkanki łqenej,

weso.

Ryc.19.3bAkcep
Ryc.19.3aRe(esja
klaly wg Milera cjentkę W}g|ąd
dziqs|a12 miesięcy

W}gqdu dziąsla'

251
 w periodontologii
Estetyka

ko.ono\ł.vn dla uzyskania płata śluzó$,kowcgo' nego {]Tostka i pżcchodzącena stronę pźcdsion.
Z kolci \tl.konuje się cięcie przez szczelinęclziasŁl kowq' 2 nieznacznln pżckrocfeńem linii śluzó(.
rrą, doclroilzącdo cięcia półkiężyco\Ą,atĆgo i całko- ko\\o.d/iąJosAj' PrcparujP .ię ||d ' /c.' insnigru.
wicic u$Elria się pla1- Wazne jest' aby slGlpel b!'ł bości'u$idaczńająC okostn4' któm stano\ri łoże
W Ciągł}nkontakcie z kością,co Zapobiegapefora. biorcze.Z kolei z podrriebienia(okolicazatuzonou,co-
cji ptata' Następujełahveprzesunięr:iedokoronowe wa)uz].sk1jesię przesfczeplącfnotkankoŃ../(nalcż}'
płatapołksięi,]cowalego tak. ab-r eznacznicpokĄ'l \unij' \ , dlo! r ndLtnn.k. klon umiev'ra .ie
połączeŃeszk]i\\io.cemcntowe' \'.łożubio.cz]m tak, abyposzerŹyćv.'.\.l1)stek lub p(}
Płattcn stabi]DouaĄ'jest !r t]1t1poiożeniupzez wĘkszyćgoW\\:.miaźe piono\t].Ę e\enfua]nic pG
okołolo.minuto\ĄYucisk poprzezgauę'Nie ma po. \tiększyćgo uarótł1o\t $lmia'e popżccznm, jak
hueby zaldadania cementu chiruryicznego,gojenie i !'iono\\ln'śl,lLi| /dlid pnevl /PpI n.l.|tspui- po.
tnrE kjlka lvgodni,pżez CMamiesiacezalecanejest pżcz \\'szyciego .esoótljąq,mi się niÓni do okost.
Ltż]$Enieb''lkomiękkiej szcfoteczkiw opelo$anlm nej' Zabieg końcfy repoz!'da płata oIaZ szcze]ne
rejoniĆ.W pląpadku sąsiadujqqchp\.tkich recesji i bez napięcia pokĄ'cic nim pneszczepu' a następ.
nrnogichrr*onujc się kilka połqczon$hze sobacięć r r a , ' - ! , i c p o j p i l \ n r ^ m. zi n a m i , n l o ,r " n i " m
luko$atJ'ch' ńrmolegfuch do krarrędzi dfiąsłai po rł miejscu cięcia pozjomegoi piono\Ą:.ch'
u,\.kirnju nlaln\'I'dlk\ieh, o\\Jhch, /ts\ilr\.i gnr-
boścircponujesię ca\ ten komplcks dokolDDorł'o' s1'!]Ro11'!\l,r P'EGE\EP'{C.I'ł Kośfi Tech.
niki sterc$.aneiregener.a(jikości(GBR Elt/idpdbo.
'\UG]'IENTACJA Augmentacja kości\t1'1ostka ne rege eralilm) v!.\''kolfł'st]'r\ane sa d]a odbudott
fębodołoh€go jest uażna metodą p]astyczncj chi. kości$:rcstka 1,.każd}m pożądan}m \Ą].lnialze'Za.
rurgji prz]'zębiai polega na w.l/peŁańu zloka]izo. bie8taki można\Ą].konać pŹed \tplo1'.adzenrern rm.
\'.anJ'chubJ{kólf bezzębnego\t.l'rostka' Dochodzi planlu. jc.Iiroczaso$'o po
podczasimplantacji]rń w.r.
do nich najczęściej\ł \rJniku uran po nieostroż. konaniu implanlu !! plf}'pa.lku periinplĄrLtihs'
n]'ln usunięciu zęba,floka]ifowanegoi progres]ĄĄ" \{ zależnośCj od rozległości ub].tkuijego Iodzaju(de.
nego plzebie$l zapaleniaprzyzqbia,Złamadazęba, hiscencja,zębodółpoekstrakq\'jn]!dĆfekt[J.IDstka)
rozległychtońieli' stomatopatii plotetl(znej. Po. stosujesię samąbłonęuapolową'błonę\!raz z auto.
lt,oilująone prcblem!'estetllznc w przednim odcin. logicznjtn pneszcfepem kostn}.rn.błonęz al]oge.
Lu luku/\boMe8o. v,7eqe[nie 3dt planui-.ie r 1- nr,/n)m \\5^/ct'.mko.lrr\mh.,/(,/ppudsJpnion\.
zamlożonyi \fsuszony DFDBA) r0'1ljU^'skuie się
ui klas}fikacji ub]tków \Ą.arostLa \Ą..vróżnia
się: \Ą ten sposóbbardzokosmet]une poszcl'lcnie i/lltb
tJe.ę l ||lIalal|dĄ"L\ lr miarr. po[. r].oso.ję. podwyższelie$ltrstka zębodo'łol'ego'
z}'ko$l'Inz zac.howan4.!t].sokościa $]'r.ostka,
I{lasętrIulrata tkanek na t:rsokośćz zachollanq }ILT0D\ LsŁ.ll'lN'Lł TKĄ\EK PRZ\7ĘBL].
slcmkością\tlTostka. \t'bmlle metodyrcsckyjne Za]iczanesąń\łnieżdo
iilasę III utrala w}'sokości i szerckościwT'mstka' plast-vcf nej chinĘii plz}f ębia'ponie.waŹ n'Ikon],Wa.
ChiruIgicznemetodyau8rnentac.ji u.ł.rostkad7iela ne sqw cclu poprall! zaĄIsuiIfiąsła,w pŹlpadku je.
się lra zmieifajacedo po\''iększeniatkalrki miękkiej go nadmialrr.Przykładcmjest gingiwop]as1].ka st(}
(planol'.anepżed \['konaniem mostu)lub iegenera. sor\ana dla odh,vovenia fizjologicznego ksztaitu
cji kośCj(plano\taDe\\}'konr,!tanie implantó\' 2l dziasław s}tuacjijego nieod\Ą'Taca]nego plzerosnl.
\{ estcĘrzncj augmentacjiub!'tkówtkanl{i mięk. ZabĘ tel rr5.kon]tran!'jestnaj(zęściej w polcko.
kiej klasy I, II i m $lkorż}'stujesię przeszc7eppod. \\}m rc/rcsto\\'].mlapaleniu ibiąsła'Llą'skanie l'.:la.
nabłonkowejtkanłi lącznej(IŹngeri Cala8Dal9B0)' ści$ej$.spóipmq padenta \'. lakrlsic optyma]irej
W bm celu $.miejscu biorc4,mjęZyko\\'o\Ą}'lofulic hĘicnJ jamy ustnejorazprzeprcrtadzenieniechinr.
się cięciepoziome oraz d\\'ź| cię(ia pi.)Ilo$ep el(ra. gic7negoleczcnia pcriodonto]ogicznego na ogółzna.
czającc!r odległości l 2 mm od zębó\\'szcz}tbezzęb. czącozmniejszają jego zakres'

252
 w periodontologii
Estetyka

Ryc'19'fla Uogól

Ry..19.4b Sian
prawidlowąh gi€ .

ek' śom' 5 Tyży je optyma|nąhi

ka).

Plzedsionkollo i ięZ],kol\o odcina się nadmial dzią. Istnieją ró\\Iież moż]i\\ośCi!\1.cl]lużaniakoron!'

sła,\astępnie po pomiare 8jębo]ościldeszoncli pro. ldinicznej za pomocq elistruzii oflodorlb.cznE' ]ub
$adzi się ciqcic girlando$Etc. odl$ażajqc bn]da\\ki Il{' h( /ru..J /.ln|' iei \'ron\ F'ol7p/ ' hJ.Urśil,
n.,l
międf]zębo\\c' Dla zmniejszcnia 8nńości d7iasłaod. .esekcję tlanck pŹ\zębia' Tak z\ane dol..ieĘchoł-
cina się c1ęść tlianlii oclstron! loesuon]d (Z\[]ątk]em kowc rrr.r]łużanie]ioron}' może micć n ejsce $ 1r1.
brodar\ek)' dokładnie oplacolllie się po\lieEchnię niku gingiwcktonii iub pl,esutania płata N Ęrn
zębó\ i lakłada pojed]nc/e s^\.\:facho ańe pr.e(Jr lricnIrrirrr rt połączenirrlub bez osteoktonii' \\j\|ór
4i pr\'\\1konywaniu cjęćpoz\lala Da uzys]€nie zado. metod}'za]cl]'g'lótlxe od szerolościi grub()ś(i dzia.
r\alajqcegoĆIektll estet!'cde-go (P$( 19':1). sła\!1aś(ił'e8o oraf od g]'Llbości bias7kipżedsjonko.
\\ prTtTradkachpolekot!-tch i idiopalycTr\,ch \\cj kościw1Tostlia'
t l . ' \ n i . | . ' ' l n | i ' | Ą . { ' ' , i d . ^ |n J | F ż \. i ' | ' ' l \ . \.v przypadkl ĘEtafczająCei szerckościdfiąsla na.
z inożli\\'ościąich nawrotll' \'V picńlsz].m prZ}l)ad. lcży preferorrać gingilre]Ćonrię \elmętżną'g Pien\.
kl $e lvspó]praq. Z lekażcln pro\adlą(ln nalc7\: sze ciQcie pó]księż]co$ate biegnic \r drie kics'/on]o
Foz raŻ}ćmoż]ir\ość podjęCiafarmalioteEpii alter- i osz(fędza bmda\\'ki nxqdf}7ębo$e' Dngie ta]dc
r.rrrrr'-i. Ir.r I'r,\lJ.r,ItFn\Inn.-^,rd,o1ir7"pina. cięcie odpo\riada przcbicgowi polącze a szlJi$no.
c}]dospoĄna -łtaliro]ismus. njf ed!]rina-am1od}?[l|l cemc[tor\ego, \.4lqLInje konturcl,'i dziąsla pif} s4-
lub diltiazem. siaclujqClrh zębach' lĆórc nic (]ma8ajq i'\dh]żenia
Jec]n\m / l\ażlicjs/]Ch \\s]iafail do \1..\'clłużania koron]i \astępuie usullięcie \lciętcgo dziasła Z od.
korolr liJniczn1lh zębólr jcst dqZenic do poptarr1' sionięCiem ]ioron]. do
8lanic}' szldi\lno{cmelto1\ej'
esteĘ'k pżedniego odcinka uzqbienia'Korelita ta Plf}' tąskiej shefic d/iąsia $,laści\le8omctodą
ka porrmna blt rozr,.ażana pż\'tz!\: uśmiechudziq. Z \\.\bonl jest do$icżchołkowĆ p'esu[ięcic plata'
slo$yn ' j eżeli Ę lko rte iest on łltikiĆm \$sokicgo Trz1'majqc skalpcl ró rroleglc do Cllugicj osi zęba.
przebjegll LL i \lt|rgi gófircj 1ltf\' fizjologjcznej dlugo. pm{adzi się picn|sze cięcic po shoniĆ pżedsioDlio.
ści](oron k] ric/l\(h zębó\\,góm]'ch lub prcgna(ii' tei i jęz}dorr,el }5 mn] r.xmoleglc do bEegu d,lia.
Szczególniedekorzvstna cl]aĆstel].kiulębie a jcst s]a. dochodząc do kości
.\.lDstka.\\ pĘcstżenL1ch
as\metna l\. d'lugości]iororl sie]€czY międf}lQboł].ch u|v}muiqc cięcie ló},nolcgle do
Innc $skazania (lla te8o rabieguto: bżĆg! dziąsla,następuje odd7ielenie$Ęsloej \\aI.
n' ' J , l / i J - l o \ ,
I L ' t
\ j p n \ h i ,o $ . r L , t m a | | i . r . sh['bloda\dd. Dnrgie cię(ie biegniĆ !r dnie i{Ćsloll.
/L,\| .nJ|n,' ||'ń'Pi . |".'.ln'ii /F|'a' I J |||r/\|nJniJ kj \f kierunku kościt]mstka i jcgo celem jcst u$,ol-
srę kolon}' protet-\'czne]. edc plata (kohieĘa) dziąsło$e8o i'oko1 lęDtjl\i
Zabużenie tf\\i szelo]ioś(i biologicznej' ./\'li Z ](L)]ei następujedo$icvchołko\lc odpleparotane
sldóccnie pasa tkanki za\lartej pomjędz} slu,\. p]ata śluzó\\']iol\o.okostno$ego po obu sfuonachb.
Lcln kości\\.()stka a bże8iem dziqsła(isLotIego ku zębo\\ćg()i odsłoniQcieporricrzch kości'Trzecic
dla prat\idlo\lej ]o](alizaciip()ddziąslo\e8obrl{! ciecic protadzi sie wil]uż gr/biet1l]ioś(j\|]]osL]Q
gu korcnt ptolct!cznei). i p]7eśróCiZębodolo$)clr rrd przedsitlnka clojt:zr1io.
u l d n \ i e r" , d , ' r u \ \ .Lr i a . , nr n r r l , r, r i r i F t - m \ \o. Dziqk temu odd/iela siq kr nier d;Ó4srorir
ustnej w rc]onie szJ ki Zęba od kościl\1Tost].ai usu\a

253
 w periodontologii
Estetyka

dać naj\łtześniej sześćmiesięcY po zabiegu.kiedy

B|ędytechni(fneW trakciezabiegu(naprzykład peńo. ustabilizujc się położenieno$ego bnegu dziqsła'
l|ark|daw(zej, Nie {eł dąż!ćdo prepamw'aniau5'sokichbrcda.
.dcjap|ata'oozy\kariezoyt Tałeji|ośL'
nieodpowiedniapreparacjaśronybiotcfej,niestabil. wek międzJ,7ębo$'1'ch, jezeli plfed zabiegicm b!,'ł
nośćprzeszcepu,nieprawid|owa technikazak|adania one sl'asz(Zonc, ponieważdziąsłoma tendendę do
szwóW)oraz niew|aściwe postępowanie pofabiegowe upodobnianiasię do pier,Wotnego kontufu.
pacjentarlredoslarearalubzbyrdgre5yw.ahig.elaja_ Na ł]'niki chiruBii plast]czneipvł-Zębiafnaczq.
5ą n splts maią po\vi].]an:a
my ustnej,pa|enieotoniu, dieta ubo9obia|ko\,1/a) n|olo.i pozabiegolc
@ęstopowodemnie uzyskania zatoźonego pozabiega (szacolranena okolo 57oliczby zabiegó\' lub \łTęcz
w€go efelĆuestetycfnego' niepo$odzenia.23
Dopiem całościowe !.'idzenie lejonu dziąsłowo-
zębowo.t$ażo*ego decyduje o końcovlm efekcie
Możliw€ jest temz do]dadneusunięcieziaminy i \Ą!" estet-lcznlan prowadzonego leczenia. W naitru_
gładzeniekorzeni zębo.W}.ch' !v za]eŹności od poza. dniejsuych pn]'padkach\\.\lnaganejest \Ą]{)Iaco!!E.
danegozald€su \Ą].dłużenia korcny ldinicznej możli. nje inlerd\tń ptina].nPgo aI8onlmu no.|ępoMJnid'
\\e jest pEeprowadzenie osteoktomii' Na]eżypa. u$'zg]ędniającego obok terapji cz]'stopeńodontolo'
miętaćo $.laścirvejsferokościbiologicznej,która p(} gicznej' leczenic ofiodonĘ'czne lub/i protet]'czne.
winna \ł]'nosićod 2.5do 3 mm.22 \Ąśpótczesne leczenie periodonto]ogicznenie Blko
Zabieg kończy zszycie płatórvw przestrzeniach ńe możepogarszaćesteryki uzębienia'lecz musi ja
międf]'fębov'.r'chZa pomocq szwów \łielo1.vars1"tvG popE\{iać'w czlm szczególneznaczenic ma stmte.
\Ąych.Estetycme korony prctetycznenaleł zalda. gia oszczędzaniai rcgenercwaniatkanek przpębia.

z)4