Rola wycieczek szkolnych w edukacji regionalnej

Szkoła jest podstawowym ogniwem edukacji młodego pokolenia. Powinnością jej jest
wprowadzenie dzieci i młodzieży w tradycję kultury, wyposażenie w system wartości,
umiejętności i wiedzy.

Edukacja na miarę XXI wieku ma zapewnić swym absolwentom takie osobowości, jak:
aktywność, współpraca, współdziałanie, samorządność, przedsiębiorczość, zdolność
sprostania wymagań konkurencji w gospodarce rynkowej; wrażliwość humanistyczną,
szacunek do wartości wyższych i motywacja do bezinteresownych działań społecznych,
umiejętność do zachowań empatycznych, nawiązywania kontaktów, prowadzenia negocjacji.

Utworzona w 1993 roku przez UNESCO Międzynarodowa Komisja Edukacji dla XXI
wieku pod kierownictwem J. Delorsa uznała, że edukacja powinna wspierać się na filarach,
uczenia się jak przekazywać i dawać wiedzę, współpracować w zespole, jakim być oraz
współżycia ze światem przyrody. Do podstawowych zadań jakie wynikają z ostatniego celu
należy wskazać dostrzeganie nierozerwalnej łączności człowieka ze środowiskiem;
rozwijanie na piękno otaczającej przyrody i docenianie kontaktów z nią.

Olbrzymie możliwości realizacji edukacji XXI wieku kryje w sobie krajoznawstwo i

turystyka w szkole. Sens nowoczesnego krajoznawstwa można zawrzeć w zdaniu "Znać
swój kraj i ludzi w dynamice dziejów, w rozmachu przyrody i twórczości człowieka."
Źródłem turystyki jest niespokojna ciekawość świata, która wiedzie nas w najtajniejsze
zakątki Ojczyzny, odkrywa obrazy przeszłości i teraźniejszości, nie zatrzymuje się na dniu
dzisiejszym, lecz zadaje sobie pytanie, co czynić, aby mądrze wiązać przeszłość z
przyszłością, nie zatrzymując czasu, zatrzymać najcenniejsze wartości tworzące dorobek
naszej kultury.

Podstawa programowa zreformowanej szkoły w dążeniu do przekazywania uczniom

wiedzy rzetelnej w sposób wyraźny i zdecydowany ustala zakres tematyczny i liczbowy lekcji
w naturalnym środowisku lokalnym. Nowe programy nauczania w szkole stawiają
zagadnienia krajoznawstwa w sposób wyraźny i w duchu dotychczasowych doświadczeń
polskiego ruchu krajoznawczego. Zdobywanie umiejętności i wiedzy na szlakach wycieczek
to nie tylko krajoznawczo - turystyczne przygody i przyjemności, ale przede wszystkim nauka
poza ławką szkolną. Jest ona zatem bezpośrednia, naturalna, radosna, zintegrowana, oparta
na działaniu, twórczym myśleniu, przeżywaniu. Efekty wycieczek są nieporównywalnie
większe niż lekcji szkolnych, choć na bieżąco mniej uchwytne i oczywiste. Przeżycia
bezpośrednie w zetknięciu się z życiem lasu, ruchem wielkomiejskim, górami, rzekami,
morzem, krajobrazem, bogactwem pamiątek i pomników kultury, czy ciekawymi ludźmi są
bez porównania bogatsze, głębsze, aniżeli wiedza zdobyta w klasach szkolnych w czasie
lekcji.

Zaobserwowane na wycieczkach szkolnych fakty, zjawiska, procesy i wydarzenia nie

tylko dostarczają ich uczestnikom realnej wiedzy, ale skłaniają do pytań, porównań,
wnioskowania i uogólnień. Zatem turystyka, krajoznawstwo i ściśle związana z nimi
ekologia są dziedzinami, które dają poczucie wolności i osobistego przeżywania, a z drugiej
strony posiada olbrzymie walory wychowawcze- kształtują pozytywne cechy charakteru,
wpływają na postawy, poglądy oraz współżycie i współdziałanie w grupie koleżeńskiej.
Turystyka i krajoznawstwo stwarzają więc takie sytuacje, w których młodzież sama, w
praktycznym działaniu, własnym wysiłkiem zdobywa życiowe doświadczenia, nawyki i wzory
postępowania. Jest to zatem wychowanie przede wszystkim przez działanie. Zatem
najważniejszym zadaniem krajoznawstwa i turystyki w edukacji regionalnej jest wzbogacenie
wiedzy o własnym regionie i jego ekologii oraz kształtowanie postaw proregionalnych oraz
proekologicznych. Stąd w Podstawie programowej umieszczono umiejętności przydatne
niezależnie od tego, w jakich okolicznościach życiowych znajdzie się w przyszłości uczeń.

Krajoznawstwo jest zatem wielostronną i kompleksową znajomością kraju - jego

przeszłości i współczesności, ze szczególnym uwzględnieniem własnych regionów. Każdy
region, miejscowość lub szlak turystyczny posiadają charakterystyczne osobliwości
krajoznawczo - turystyczne, do których można zaliczyć: środowisko przyrodnicze ( pomniki
przyrody, rezerwaty, parki narodowe ), dobra kultury, obiekty współczesnej gospodarki,
techniki, nauki i kultury. Turystyka i krajoznawstwo mają wszelkie warunki, aby przez swoje
wielokrotne oddziaływanie odgrywać ważną rolę w kształtowaniu oraz wychowaniu dzieci i
młodzieży, rozwijając ich osobowość i stwarzając jednocześnie okazję do radości wyżycia
się i rozwoju fizycznego. Potrafią w szerokim stopniu oddziaływać na rozwój zachowań
społecznych. Krajoznawstwo i turystyka wzajemnie się uzupełniają, a uprawiane łącznie i
harmonijnie niosą w sobie cenne wartości kulturotwórcze i zdrowotne. Dzięki swoim
treściom i zasadom ich rola we współczesnej szkole powinna wzrastać, zwłaszcza w związku
z szukaniem nowych atrakcyjnych metod nauczania, form wypoczynku i rozrywki.
Krajoznawstwo stanowiące ideową treść turystyki powoduje, że turystyka obok form rekreacji
społeczeństwa stwarza najlepsze możliwości wychowania młodzieży szkolnej. Zatem
powinny stale towarzyszyć wychowaniu i kształceniu młodego pokolenia.

Literatura:

1. K. Denek Krajoznawstwo i turystyka w wychowaniu dzieci i młodzieży szkolnej, Warszawa

1989.

2. MEN, Reforma systemu edukacji. Założenia programowe, Warszawa 1999.

3. A .H. Maslov Motywacja i osobowość, Warszawa 1990.

Kazimiera Kozak -Głowacka

Bolesławiec, wrzesień 2000r.