STAROŻYTNOŚĆ

 „ Długie są dzieje psychologii, ale krótka

historia” H. Ebbinghaus
 Termin psychologia pochodzi z greki i

oznacza dosłownie naukę o duszy.

 Pojawił się w XVI wieku-użył go Melanchton

na wykładzie w Wittenbergu.
 W druku termin psychologia pojawił się w

roku 1590.
 Powszechnie zaczęto posługiwać się tym

pojęciem w XVIII wieku.

 Dla greckich myślicieli z VI wieku p.n.e.
istota ludzka zdaje się być przypadkiem
szczególnej modyfikacji pewnych ogólnych
zasad. Człowiek jest przede wszystkim
materią i jako taka jest częścią świata
materialnego. Przejawia jednak sposoby
działania, które przynajmniej niekiedy –
incjowane są od wewnątrz. Dzieli z innymi
istotami ożywionym szczególną jakość życia.
 Platon
 Opis stworzenia ciała człowieka (Timaios):
 Pierwszą i najważniejszą częścią jest szpik,

którego jedną porcję stanowi mózg

zamknięty w czaszce, drugą rdzeń
pacierzowy w swojej osłonie kostnej. Mózg,
jako część najdoskonalsza i przeznaczona do
otrzymania boskiego nasienia, otrzymał
kształt kulisty. Mózg i rdzeń są czynnikami
przewodzącymi siłę życiową. Ciało jest tylko
tylko środkiem przenoszącym impresje zewnętrzne
do świadomego centrum.
„ Stwórca rozdzielił żyły wokół głowy i przeplatał je
ze sobą, tak aby mogły one utworzyć dodatkowe
ogniwo pomiędzy głową a korpusem i aby
doznania z obydwu stron mogły być
rozprzestrzenione po całym ciele.”
Dusza ludzka : dusza rozumna i irracjonalna
Ta dwoistość duszy przejawia się w tym, że inny
podział to: boska część racjonalna i ziemska
irracjonalna.
 Dusza irracjonalna dzieli się na część lepszą i
gorszą.
 Pierwsza z nich-okolice serca, funkcjonuje w

takich przejawach życia jak: energia, odwaga,

ambicja itp.
 Druga umieszczona jest poniżej przepony, jej

działanie wyraża się w pragnieniu, pożądaniu,

odżywianiu.
 Anamneza-idee, dla których nie ma

odpowiednika w świecie zmysłowym.

 Arystoteles
 3 działy nauki:
 Nauki teoretyczne
 Nauki praktyczne
 Nauki wytwórcze
 Najwyższa wartość mają nauki teoretyczne
(metafizyka, fizyka i matematyka).
 Fizyka bada wszystkie rodzaje bytów
znajdujących się w świecie, a więc bytów
nieożywionych, bytów ożywionych nie
posiadających rozumu i bytów ożywionych
posiadających rozum.
 Podstawowa różnica między bytami
ożywionymi a bytami nieożywionymi-te
pierwsze zawierają zasadę, która udziela im
życia. Jest nią DUSZA.
 Zjawiska życiowe zakładają określone, stałe

działania. Dusza, która jest zasadą życia ma

zdolność kierowania tymi działaniami i je
reguluje.
 Podstawowe zjawiska i funkcje życiowe to:
 1.funkcje wegetatywne np. odżywiania,
rodzenia, wzrostu
 2.funkcje zmysłowo-motoryczne np.

postrzeganie zmysłowe, poruszanie się

 3.funkcje rozumne np.poznanie, namysł,

wybór
 Podział duszy:
 Wegetatywna,
 zmysłowa,
 intelektualna(rozum)
 Dusza wegetatywna:jest najbardziej
podstawową zasadą życia, kieruje takimi
procesami jak rodzenie, odżywianie, wzrost.
 Dusza zmysłowa: wrażenia, ruch, pożądania
 Dusza rozumna: wybór, namysł
 Są różne poziomy duszy, które tworzą

pewnego rodzaju hierarchię, przy czym

poziom niższy stanowi niezbędny warunek
wyższego, ale wyższy przeobraża niższy.
 Zmysły-są zdolnością do odbioru wrażeń.
 Są one podobne do czegoś palnego, do tego

co się pali w zetknięciu z tym co spala.

 Zmysł posiada zdolność przyjmowania form

zmysłowych bez ich materii.

 Metafora odbitego znaku sygnetu w wosku.
 Arystoteles wyróżnił 5 podstawowych

zmysłów.
 Każdy zmysł ujmuję właściwy dla siebie

przedmiot.
 Dotyk-zmysł najważniejszy. Odpowiada temu
co jest dotykalne. Obejmuje 1.to, co jest
gorące, i to, co jest zimne. 2. to, co ciekłe i
to, co stałe.
 Smak-jest zmysłem, którego organ

pośredniczący i organ odbierajacy wrażenia

jest ten sam-język.
 Węch-są różne gatunki zapachów, niektóre są

przyjemne w sposób przypadkowy, takie

np.ktore staja się przyjemne w skutek głodu
 Inne są przyjemne same w sobie, jak zapach
kwiatów.
 Słuch-1.przez zderzenie się dwóch ciał

zdolnych do wydawania dźwięków 2.przez

celowe wyrzucanie powietrza przez krtań.
Słuch ma tą właściwość, że jest zmysłem
pośredniczącym między umysłami.
Harmonia ma jakość emocjonalną, a muzykę
uczynić można czynnikiem mającym udział w
formowaniu duszy, każda tonacja muzyczna
ma jakiś charakter i prowadzi do powstania w
słuchaczu podobnego charakteru.
Wzrok-należy wyjaśnić 2 rzeczy:to, jak
widzimy i to, dlaczego nie widzimy chociać
patrzymy, czyli Arystoteles musial wyjaśnić
znaczenie światła i ciemności.
Dwie kategorie:potencjalność i aktualność.
Def. Widzenie jest pewną aktualizacją tego, co
w ciemności istnieje potencjalnie.
 Barwa jest tą własnością światła, która jest
przenoszona poprzez to, co przezroczyste,
do oka.
 Oko składa się z wody, która jest dostarczana

oku z mózgu.
 Zmysł wspólny-pozwala na poznanie takich

rzeczy jak ruch, spoczynek, wielkość, kształt

 Odpowiada za integrację wrażeń
 Spełnia tez następujące funkcje:
 1. jedności poszczególnych stanów
świadomości, do których doszło dzięki
pośrednictwu zmysłów
 2.funkcja refleksyjna, czyli świadomość bycia
świadomym.
 Spostrzeżenia złożone-zawierają elementy
pochodzące z innego źródła niż ścisłe skutki
działania bodźca np.jakąś wiedzę.
 Wyobrażenie-powtórne przedstawienie, czyli
odtworzenie obrazu pod nieobecność
pierwotnego bodźca.
 Pamięć- jest pewnym stanem, w którym o
jakimś obrazie znajdującym się w umyśle
wiemy, że jest on kopią jakiegoś przedmiotu.
 Sztuka przypominania sobie czegoś polega

na puszczeniu w ruch ciągu wyobrażeń.

 Prawa kojarzenia (asocjacji):
 1.prawo podobieństwa
 2.prawo różnicy
 3.prawo styczności
 Wyobraźnia-jest pewna władzą pośrednią
pomiędzy zmysłami a rozumem.
 Nie jest ona zmysłem, ponieważ mamy obraz,

gdy zmysł nie działa, nie jest myślą,

ponieważ nie ma w niej żadnego przekonania
czy rozumowania.
 ROZUM
 Rozum jest czymś bardzo różnym od

zmysłów, nie jest też tym samym co

świadomość.
 Początek rozumu odnajdujemy w zdolności
operowania wytworami doznań. Rozum
wychodzi poza czystą świadomość faktu i
dodaje do niej jakąś przyczynę. Ma on
zdolność do wewnętrznej aktywności, jest
jakby światłem wewnętrznym.
 Arystoteles dzieli rozum na praktyczny i
teoretyczny.
 Rozum praktyczny zakłada działanie.
 Rozum teoretyczny przyjmuje postawę
bierną.
 R.praktyczny zajmuje się tym wszystkim na
co ludzkie działanie może wpływać.
 Natura impulsu aktywności-jest ogólną

zasadą wszystkich istot żywych.

 Jako ogólna zasada metafizyczna, jest

prawem powszechnym. Wszystkie stworzenia

dążą do jakiegoś dobra ostatecznego.
 Nie ma żadnej konieczności, aby stworzenie

było świadome tego ostatecznego celu.

 Jeżeli jest to tylko doznawanie, cel będzie
realizowany instynktownie.
 Natomiast człowiek( stworzenie rozumne) jest

świadomy owej zasady i impulsu

wynikającego z tego działania.
 Gdy dążenie jest pod kontrolą mamy akt

dobrowolny, akt woli.

 Pożądanie –wszystkie czynności, które

prowadza do uniknięcia przykrości albo

zapewnienia przyjemności.
 Afekty-zmiany w duszy, którym towarzyszą
przykrość lub przyjemność.
 Pożądanie,gniew, strach, odwaga, zawiść,

radość, życzliwość, nienawiść i litość.

 Dążenie wszystkich istot żywych jest

związane z kierunkiem określonym przez

ostateczne dobro.
 „ Wszelka sztuka i wszelkie badania naukowe,

podobnie też wszelkie zarówno działania jak i

postanowienia, zdają się dążyć do jakiegoś
 dobra i dlatego trafnie określone dobro jako
cel wszelkiego dążenia” Etyka Nikomachejska.
 Co jest więc dobrem dla człowieka?
 Nie może to być szczęście.
 Szukanie przyjemności i odczuwanie

rozkoszy ( jest to życie odpowiednie dla

bydła).
 Nie mogą to być zaszczyty-gdyż są one

czymś zewnętrznym.
Dobro człowieka jest więc specyficznym
działaniem człowieka.
Jest to rozum i działanie duszy według
rozumu.
Cnota etyczna-polega na opanowaniu dążeń i
impulsów.
Cnota wymaga zawsze słusznych proporcji-
złotego środka.
Na przykład: Łagodność-jest środkiem między
porywczością a nieczułością.
 Męstwo-między zuchwalstwem a
tchórzostwem.
 Sprawiedliwość- między zyskiem a stratą
 Hojność-rozrzutnością a sknerstwem.
 Przyjaźń- między pochlebstwem a wrogością.
 Cnota etyczna jest słuszną miarą, która

rozum nakłada uczuciom lub działaniom

bądź tez postawom, które bez kontroli
rozumu dążyłby do jednej lub drugiej
skrajności.
 Wola-formowanie charakteru. Jest to proces
powstrzymywania się od działań
impulsywnych i rozwijanie zdolności
dokonywania wyboru.
 Zagadnienia psychologiczne-to problem

jedności i koordynacji impulsów.

 Wola jest w ostateczności rozumem. Życie

uczuciowe jest niższym istnieniem, do

którego człowiek się zniża, gdy nie potrafi
zachować godności swej rozumnej natury.
 Rozum teoretyczny-myślenie jest aktualizacja
idei, które istnieją potencjalnie.
 Pierwsze zasady wiedzy-nie zawdzięczają

swego pochodzenia doznaniom.

 Rozum- nie ma wyjaśnienia, przychodzi z

zewnątrz.