1LQLHMV]H RSUDFRZDQLH NWyUH FKFLDáE\P XGRVW

SQLü :DP  VWXGHQWRP SLHUZV]HJR

URNX :\G]LDáX 3UDZD L $GPLQLVWUDFML 8QLZHUV\WHWX :DUV]DZVNLHJR PD MHGHQ SRGVWDZRZ\
FHOSRPyFZSU]\JRWRZDQLXVL
GRHJ]DPLQX]/RJLNL

'OD ZLHOX PáRG\FK DGHSWyZ SUDZD ORJLND VWDQRZL EDUG]R WUXGQH Z\]ZDQLH  QLH
SU]HMPXMFLH VL
  V WR ]DJDGQLHQLD NWyUH VSUDZLDá\ WUXGQRFL SUDZLH ND*GHPX WDN*H L PL
NLHG\WRE\áHPQDSLHUZV]\PURNX:WHG\WRF]WHU\ODWDWHPXSU]\JRWRZDáHPVRELHSHZQH
RSUDFRZDQLHNWyUHSRPRJáRPLZWUDNFLHQDXNLORJLNL

&KFLDáE\PMHGQDNSRGNUHOLüMHGQU]HF]RSUDFRZDQLH]DPLHV]F]RQHZ,QWHUQHFLHQD
VHUZHU]HILUP\ /(; MHVW MHGQDN SHZQ SUyE SRGVXPRZDQLD ZLDGRPRFL ] ]DNUHVX /RJLNL
1LH MHVW WR IRUPD SRGU
F]QLND  PLPR L* SUyERZDáHP ]DVWRVRZDü SHZQ V\VWHPDW\N

2SUDFRZDQLH WR SRZVWDáR QD SRGVWDZLH Z\NáDGyZ SURZDG]RQ\FK SU]H] 3DQD SURI GU KDE
$QGU]HMD 0DOLQRZVNLHJR RUD] üZLF]H 3DQD GU -DFND 3HW]OD  X]XSHáQLRQ\FK GRGDWNRZR R
SHZQH LQIRUPDFMH ] SRGU
F]QLND =LHPELVNLHJR : ]ZL]NX ] W\P SHáQH Z\NRU]\VWDQLH
QLQLHMV]HJR RSUDFRZDQLD E
G]LH PR*OLZH ZUD] ] XF]
V]F]DQLHP QD Z\NáDG\ üZLF]HQLD MDN
UyZQLH*NRU]\VWDMF]OHNWXU\SRGU
F]QLND

=DFK
FDPZV]\VWNLFKGRNRU]\VWDQLD]WHJRRSUDFRZDQLD3URV]
UyZQLH*RQDGV\áDQLH
ZV]HONLFKXZDJJáyZQLHNU\W\F]Q\FKDOHLQQHUyZQLH*E
GPLOHZLG]LDQH0DPQDG]LHM

*HRSUDFRZDQLHWRVWDQLHVL
SRPRFQHGODSHZQHMJUXS\NROHJyZ]SLHUZV]HJRURNX*\F]

Wam wszystkim powodzenia na egzaminie z Logiki.

5DIDá:6LNRUVNL

(rws@students.lis.uw.edu.pl)
-
]\NV\VWHPHP]QDNyZ
SemiotykaQDXNDR]QDNXV]F]HJyOQLHR]QDNXVáRZQ\PF]
üORJLNLVHPLRW\N

G]LHOLVL
QDQDVW
SXMFHWU]\JUXS\
1) 6HPDQW\N
QDXN
R]QDF]HQLX]QDNX
2) 6\QWDNW\N
W]ZJUDPDW\NDORJLNLURG]DMH]QDNyZLVSRVREDFKLFKZL]DQLD
3) 3UDJPDW\N
QDXNDRVWRVXQNXMDNL]DFKRG]LSRPL
G]\]QDNLHPD
F]áRZLekiem

"x jest R]QDN \ MHOL ] [ ZQLRVNXMHP\ R LVWQLHQLX \   LFK ]ZL]HN PD FKDUDNWHU
natuUDOQ\QSJRUF]NDLFKRUREDLQDF]HM]QDNQDWXUDOQ\OXEREMDZ

"x jest znakiem \ MHOL ] [ ZQLRVNXMHP\ R RERZL]NX \  LFK ]ZL]HN PD FKDUDNWHU
V]WXF]Q\ ]RVWDá XáR*RQ\ ZHGáXJ SHZQ\FK UHJXá ]QDF]HQLRZ\FK L SU]HND]DQ\
RGELRUF\SU]H]WZyUF
QSF]HUZRQHZLDWáRL]DWU]\PDQLHVL
ZD*QDMHVWLQWHQFMD
komuniNDF\MQDLPXV]LVWQLHüUHJXá\MDNWHQ]QDNUR]uPLHü

6IHU\G]LDáD
 G]LDáDQLDNRQVXPSF\MQH
G]LDáDQLDSURGXNF\MQH
G]LDáDQLDSR]QDZF]HWXZáDQLHZ\VW
SXM]QDNL

AKTY POZNANIA

325('1,(%(=325(DNIE
Z\VW
SXMHHOHPHQWSRUHGQLF]F\EUDNSRUHGQLF]Fego
NWyUHG]LHOLVL
QD,167580(17$/1(HOHPHQWXZDNFLHSoznania)
- takie jak lupa, mikroskop oraz
NIEINSTRUMENTALNE - np. znak )

Substrat materialny znakuPR*HE\üWUZDá\QDSLVOXEQLHWUZDá\Eá\VN

-
]\NMHVW]ELRUHPZ\UD]yZLSU]\SRU]GNRZDQ\FKPX]QDF]HMHVWWR]ELyU
zmienQ\ZF]DVLHQDOH*\Z\Uy*QLüGZDSRGVWDZRZHURG]DMHM
]\NyZ
1. -
]\NL QDWXUDOQH  HWQLF]QH ]RVWDá\ XNV]WDáWRZDQH ]Z\F]DMRZR  FHFKDPL WHJR
j
]\NDVVSRQWDQLF]QRüSá\QQRüLUy*QHNRQWHNVW\
2. -
]\NL V]WXF]QH  VNRQVWUXRZDQH GOD MDNL NRQNUHWQ\FK FHOyZ Z WHQ VSRVyE *H
UHJXá\ W\FK M
]\NyZ ]DSURMHNWRZDQR ] JyU\ QS M
]\N HVSHUDQWR QD Z]yU
naturalnego ) lub matematyki (bardzo sztuczny)

Role semiotyczneVWRW]ZIXQNFMHZ\SRZLHG]L
A. Rola opisowaRSLV\ZDQLHU]HF]\ZLVWRFL
B. Rola ekspresywnaZ\UD*DQLHXF]XüLSUDJQLH
C. Rola sugestywnaZ\SRZLHG(SHZQ\PERG(FHPGR]DFKRZDQLD
D. Rola performatywna  Z\SRZLHG( PD SHZQH ]QDF]HQLH XPRZQH L W\ONR Z
pewQ\FKZDUXQNDFKVSHáQLDVZRMH]QDF]HQLH

- =<.2=1$:67:2

6=&=(*Ïà2:(2*Ï/1(
EDGDSRV]F]HJyOQHM
]\NLQLH]DMPXMHVL
OHF]ZLeloma)

TYPOLOGIA
SRG]LDáM
]\NDQDJUXS\M
]\NRZH

HISTORYCZNE
M
]\NZF]DVLHOPISOWE
Z\RGU
EQLDNDWHJRULH

TEORETYCZNE

-
]\N MHVW SHZQ FHFK  ]DNRGRZDQ VWUXNWXU ] NWyU ND*G\ VL
 URG]L ']LHFNR
mo*H VL
 QDXF]\ü ND*GHJR M
]\ND  7DN VWUXNWXU XQLZHUVDOQ ]DNRGRZDQ Z
mózgu jest : S= N + V (sentens=noun + verb) .Bardziej rozbudowana struktura :

NP 1 VP 1

Adj 1 Noun 1 Verb NP 2

Adj 2 Noun 2

Zdanie logiczne MHVWWRWDNLH]GDQLHNWyUHPXPR*QDSU]\SLVDüZDUWRüSUDZG\

OXEIDáV]X

Kategorie syntaktyczne :
1. NAZWY (n)
2. ZDANIA (z)

Kategorie semantyczne :
1. NAZWY (n)
2. ZDANIA (z)
3. FUNKTORYVZ\UD]\F]\Z\UD*HQLDQLHE
GFHQD]ZDPLL]GDQLDPL
a. nazwotwórcze
b. zdaniotwórcze
c. funktorotwórcze

1D]Z\
=HZ]JO
GXQDOLF]E
Z\UD]yZZFKRG]F\FKZVNáDGQD]Z\Z\Uy*QLDVL

9 Nazwy prosteVNáDGDMVL
]MHGQHJRZ\UD]X
9 1D]Z\]áR*RQHVNáDGDMFHVL
]LZL
FHMZ\UD]yZ

=HZ]JO
GXQDWRGRF]HJRRGQRV]VL
QD]Z\Z\Uy*QLDVL

9 Nazwy konkretne GRW\F]NRQNUHWQ\FKU]HF]\RVyE
9 Nazwy abstrakcyjne  GRW\F] SRM
ü DEVWUDNF\MQ\FK ÄELDáRü´ ÄSáDF]´ LVWQLHM
WU]\ NRQFHSFMH  SODWRQL]P Q DEVWUDNF\MQH LVWQLHM  QRPLQDOL]P  QD]Z\
abstrakF\MQHQLHLVWQLHMLNRQFHSWXDOL]P

=HZ]JO
GXQDLORüGHV\JQDWyZQD]Z\G]LHOLP\QD
9 Nazwy puste QLHSRVLDGDMGHV\JQDWyZ
9 Nazwy jednostkoweSRVLDGDMMHGHQGHV\JQDW
9 Nazwy ogólneZL
FHMQL*GHV\JQDW

.ROHMQ\SRG]LDáQD]ZQD
9 Nazwy indywidualne  R]QDF]DMFH SRV]F]HJyOQH U]HF]\ EH] SU]\SLV\ZDQLD
ZáDVQRFLZ\Uy*QLDMFHMZJQD]Z\ZáDVQHMQS:DUV]DZD
9 Nazwy generalne  SU]\VáXJXMFH GDQ\P SU]HGPLRWRP ]H Z]JO
GX QD FHFK\
jePX LP SU]\VáXJXMFH RGQRV] VL
 GR SU]HGPLRWyZ SRVLDGDMF\FK SHZLHQ
okreORQ\ ]HVSyá FHFK QS VWROLFD 3ROVNL  QDMGáX*V]D U]HND ZLDWD 7UHFL
nazwy generalnej  MHVW WDNL ]HVSyá FHFK QD SRGVWDZLH NWyUHJR RVRED MHOL
VWZLHUG]LWHFHFK\áF]QLHX]QD]DGHV\JQDWQD]Z\

.D*GDQD]ZDJHQHUDOQDPR*HE\üX*\WDZVXSR]\FMDFKURODFK]QDF]eniowych) :
♦ Supozycja prosta QD]ZDX*\ZDQDMDNR]QDNGODNRQNUHWQHJRSU]HGPLotu
♦ Supozycja formalnaZ\UD]MHVWQD]ZGODFDáHJRJDWXQNX
♦ Supozycja materialna - wyraz jako znak dla niego samego

=HZ]JO
GXQDFKDUDNWHULLORüHOHPHQWyZQD]Z\G]LHOLVL
QD
9 Nazwy zbiorowe NROHNW\ZQHGHV\JQDWDPL QLH V SRV]F]HJyOQH U]HF]\ OHF]
przedmioty, które traktujemy jako agregat (np. stado, las, biblioteka)
9 Nazwy niezbioroweZV]\VWNLHLQQHQSGU]HZDUy*H

Zakres nazwy - to klasa wszystkich desygnatów tej nazwy

=HZ]JO
GXQD]DNUHVQD]Z\Z\Uy*QLDP\
9 Nazwy ostrePDMGRNáDGQLHRNUHORQ\]DNUHVRVWU\
9 Nazwy nieostre  WDNLH NLHG\ QLH ]DZV]H PR*HP\ RU]HF F]\ SU]HGPLRW MHVW
desyJQDWHPWHMQD]Z\F]\QLHQSSRZD*QDV]NRGDklauzule generalne )

0R*QDSU]HSURZDG]LüMHV]F]HMHGHQSRG]LDáQD]Z
9 Nazwy normatywne Z\VW
SXMW\ONRZVIHU]HSUDZDRVNDU*\FLHOSRVLákowy)
9 Nazwy relatywne LFK]QDF]HQLHZL*HVL
]HVWRVXQNDPLZVSRáHF]Hstwie
9 Nazwy prywatywne Z\UD(QLHSRGNUHODMEUDNFHFK\QLHREHFQ\LWS

7UHüQD]Z\WDNL]HVSyáFHFKQDSRGVWDZLHNWyUHJRPR*QDUR]SR]QDüGHV\JQDW
QD]Z\:\Uy*QLDP\FHFK\konstytutywneZ\VWDUF]DMFHGRUR]SR]QDQLD
desygnatu) i konsekutywne (dodatkowe)
6WRVXQNLPL
G]\]DNUHVDPLQD]Z
Uniwersum - zbiór desygnatów wszystkich nazw (klasa uniwersalna)

Klasa negatywna w stosunku do danej klasyX]XSHáQLHQLHNODV\XQLZHUVDOQHM

5RG]DMHVWRVXQNyZPL
G]\]DNUHVDPLQD]Z

1. =DPLHQQRü - synonimy (np. S - stolica Polski P - Warszawa)

 SP

2. 3RGU]
GQRü6ZVWRVXQNXGR3 (np. S - wróbel P - ptak)

P
S

3. 1DGU]
GQRü6ZVWRVXQNXGR3 (np. S - ptak P - wróbel)

S
P

4. .U]\*RZDQLHVL
]DNUHVyZ

S P

a. 1LH]DOH*QRüLVWQLHMGHV\JQDW\NWyUHQLHV6DQL363≠universum)
np. S - student P - sportowiec
b. 3RGSU]HFLZLHVWZRQLHPDGHV\JQDWyZNWyUHQLHE\á\E\6DQL3
QS6QLHVWXGHQW3F]áRZLHNS+P=universum)

5. :\NOXF]DQLHVL
]DNUHVyZ

S P

a. SU]HFLZLHVWZR - S+P ≠ universum (np. S - student , P - kombajn

b. VSU]HF]QRü - S+P=universum (s- student , P-nie student

'HILQLFMH

Rodzaje definicji

 Definicja realna  FKDUDNWHU\VW\ND SHZQHJR LVWQLHMFHJR SU]HGPLRWX SU]H]

SRGDQLH MHJR NRQVWUXNW\ZQ\FK FHFK PR*OLZLH ]ZL
]áD SLHUZV]HJR VWRpnia,
SRZLQQDXMPRZDüiVWRW
SU]HGPLRWyZF]
VWHVIRUPXáRZDQLHÄMHVWWR´
 Definicja nominalnaLQIRUPDFMDR]QDF]HQLXGDQHJRVáRZDQLHRGQRVLVL
GR
FHFK GHILQLFMD PHWDM
]\NRZD ,, VWRSQLD F]
VWH VIRUPXáRZDQLH   Ä  ]QDF]\
W\OHFR´ZSUDZLHQDMF]
FLHMX*\ZDVL
GHILQLFMLQRPLQDOQ\FK
 Definicja ostensywna (diektyczna) - jest to definicja przez pokazanie.]

3RG]LDáGHILQLFML]HZ]JO
GXQDLFK]DGDQLD :
(a) Definicja sprawozdawcza - analityczna - opis znaczenia wyrazu, podajemy ja
ZWHG\JG\NWRQLH]QDXVWDORQHJRMX*]QDF]HQLDZ\UD]XMHVW]GDQLHPZVHQVLH
logicznym
(b) Definicja SURMHNWXMFD - syntetyczna XVWDOD]QDF]HQLHZ\UD]XQDSU]\V]áRü
1. GHILQLFMDUHJXOXMFDOLF]\VL
]GRW\FKF]DVRZ\P]QDF]HQLHPZ\UD]XQS
GHILQLRZDQLHZ\UD*HQLHRVWU\FK
2. definicja konstrukcyjna nie - np. wprowadza nowy termin (neologizmy)

=HZ]JO
GXQDVWUXNWXU
GHILQLFMHPR*QDSRG]LHOLüQD :
A. 'HILQLFMDUyZQRFLRZD PR*QDZ\Uy*QLüWU]\F]
FLVNáDGRZHGHILQLFML
- definiendum - zawiera wyraz definiowany
- áF]QLN]ZURWáF]F\
- definiensF]
üGHILQLXMFD
'HILQLFMDUyZQRZD*QRFLRZDPR*HZ\VWSLüZSHwnej stylizacji :
9 GHILQLFMDZVW\OL]DFMLVáRZQLNRZHM - definiedum i definiens w supozycji materialnej
9 definicja w stylizacji semantycznej - tylko definiendum w supozycji materialnej
9 definicja w stylizacji przedmiotowej RELHF]
FLZVXSR]\FMLSURVWHMOXEIRUPDlnej

:UyGGHILQLFMLUyZQRZD*QRFLRZ\FKQDOH*\Z\Uy*QLüMHV]F]H
ƒ Definicja klasyczna - „Definitio fit per genus et differentium specyficam”
definiujemy przez porównanie zakresu nazwy z zakresem nazwy ogólniejszej
(genus ) i ograniczenie jej przez dodanie cech (differentia specyfica)
ƒ Definicje nieklasyczne :
1. Definicja przez wyliczenie zakresów (GHILQLHQVVNáDGDVL
]SDUXQD]Z
).
2. Definicja kontekstowa GHILQLRZDQ\XPLHV]F]RQ\ZNRQWHNFLHVáyZ

B. Definicja QLHUyZQRFLRZD
9 aksjomatyczna SU]H] SRVWXODW\   QD SRGVWDZLH SU]\NáDGX
SRVáXJLZaQLD VL
  Z\UD]HP GHILQLRZDQ\P Z W\FK ]GDQLDFK GRP\ODP\
VL
MHJR]QDF]HQLD
9 operacyjna - sposób na otrzymanie desygnatu (bez ocen)
9 systemowa - miejsce definiendum w znanym nam systemie
9 F]VWNRZDSRVWXODWXGHILQLF\MQHQLHRNUHODMZVSRVyEZ\F]HUSXMF\
VSRVREXSRVáXJLZDQLDVL
GHILQLRZDQ\PWHUPLQHP
9 nawiasowaZ\VW
SXMZ.RGHNVDFK

 GHILQLFMDSU]H]DEVWUDNFM

 definicje prawne OHJDOQH  QDMF]

FLHM QRPLQDOQH UHJXOXMFH XQLND VL

konVWUXNF\MQ\FKF]
VWRZSU]HSLVDFKRJyOQ\FKQDSRF]WNXDNWXGHILQLXMHVL
JG\
:
 ƒ RNUHOHQLHMHVWZLHOR]QDF]QH
ƒ nieostre
ƒ nie znane powszechnie

%á
G\ZGHILQLFMDFK

‰ %áGignotum per ignotum - nieznane przez nieznane

‰ %áGLGHPSHULGHPQLH]QDQHSU]H]QLH]QDQHSHZQRGPLDQWHJREá
GX
jest Eá
GQHNRáRSRUHGQLH - ciJGHILQLFMLNWyUHVL
]D]
ELDM$→B , B→C ,
C→A )
‰ EUDN]DPLHQQRFL]DNUHVyZdefiniendum i definiensa - definicja za szeroka i
]DZVNDPR*HE\üMHGQRF]HQLH]DV]HURNDL]DZVNDJG\]DNUHV\VL

NU]\*XM-HVWWRW]ZEáGQLHDGHNZDWQRFL]DNUHV\definidnum i definiensa

QLHV]DPLHnne
‰ %áGSU]HVXQL
FLDNDWHJRULDOQHJRZ\NOXF]DQLHVL
]DNUHVyZdefiniendum i
definiensa, kategorie bytowe :
9 rzeczy
9 cechy
9 stany
9 stosunki

3RG]LDáORJLF]Q\

3RG]LDá ORJLF]Q\ zakresu nazwy N na zakresy nazw A,B,C... polega na

VWZLHUG]HQLX*HND*G\GHV\JQDWQD]Z\1MHVWdsygnatem jednej i tylko jednej nazwy
A,B,C .

9 ]DNUHVSRGGDZDQ\SRG]LDáRZLQD]\ZDP\FDáRFLG]LHOQ - „totum divisionis”

9 Z\Uy*QLRQHZZ\QLNXSRG]LDáX]DNUHV\WRF]áRQ\SRG]LDáX - „membra divisionis”

3RGVWDZRZ\PLZDUXQNDPLSRSUDZQRFLSRG]LDáXV
 UR]áF]QRüSRG]LDáX*DGHQ]HOHPHQWyZFDáRFLG]LHOQHMQLHPR*HQDOH*Hü
GRNLONXF]áRQyZSRG]LDáX
 Z\F]HUSXMF\SRG]LDáVXPDF]áRQyZSRG]LDáXPXVLGDZDüFDáRüG]LHOQ

‰ SRG]LDáG\FKRWRPLF]Q\QDGZLHF]
FLSRVLDGDQLHEG(QLHGDQHMFechy)
‰ klasyfikacjaZLHORVWRSQLRZ\SRG]LDáORJLF]Q\
‰ SRG]LDáV]WXF]Q\ (tylko jedna cecha wspólna) albo naturalny (wiele cech
wspólnych)
‰ Z\Uy*QLDQLHW\SyZEH]UR]áF]QRFLLZ\áF]QRFL
‰ partycjaSRG]LDáQDF]
FLVNáDGRZH
 =GDQLH

Zdanie w sensie logicznym  Z\SRZLHG( RSLVRZD R NWyUHM PR*QD RU]HF F]\

MHVWSUDZG]LZDF]\IDáV]\ZD

6GORJLF]Q\MHVWWRVWZLHUG]HQLHF]\FRMHVWSUDZG]LZHF]\IDáV]\ZH

:\SRZLHG]L QLH]XSHáQH PRJ VWDü VL

 ]GDQLDPL Z VHQVLH ORJLF]Q\P SR
XFLOeniu danych

Zdanie agnostyczneQLHGDVL
GRMüGRSUDZG\U]HF]\ZLVWHM

Zdania relatywistyczneG]LHOVL
QD
=GDQLDVXELHNW\ZQHSUDZGMHVWWRFRNWRX]QDMH]DSUDZG

=GDQLD]RELHNW\ZL]RZDQHSUDZGMHVWWRFRRJyáX]QDMH]DSUDZG

Teoria marksistowskaX]QDMH*HLVWQLHMHSUDZGDRELHNW\ZQDSUDZGMHVWWRFR
]JRGQH]RELHNW\ZQU]HF]\ZLVWRFL

=GDQLDPR*HP\SU]HGHZV]\VWNLPSRG]LHOLü
A. Zdania analityczneRZDUWRFLORJLF]QHGHF\GXMHMX*VDPVHQVX*\W\FKVáyZ
WUXGQRMHVW]DSU]HF]\üWDNLP]GDQLXEH]QDUXV]DQLDUHJXá
B. =GDQLHZHZQ
WU]QLHkontradyktoryczne]GDQLHNWyUHJRIDáV]\ZRüMHVWSU]e-
VG]RQD]HZ]JO
GXQDX*\FLHVáyZ
C. Zdanie syntetyczne GRVWZLHUG]HQLDSUDZG\EG(IDáV]XNRQLHF]QHRGZRáDQLH
VL
GRRWDF]DMFHJRZLDWD

.ROHMQ\SRG]LDá]GDSROHJDQDVWZLHUG]HQLXLOHIDNWyZRSLVXMH]GDQLH
 Zdania proste :
ƒ zdania podmiotowo - orzecznikowe : „A jest B” np. Jan jest
studentem
ƒ zdanie podmiotowo - orzeczeniowe Ä$PDZáDVQRüI´QS-DQSL
ƒ NLHG\VWDUDQRVL
VSURZDG]Dü]GDQLDGRSRVWDFLÄ$MHVW%´
 =GDQLD]áR*RQH

 Zdanie atomiczne  EH] NZDQW\ILNDWRUyZ SRGPLRW MHVW QD]Z MHGQRVWNRZ D

RU]HF]QLNQD]ZJHQHUDOQ
 Zdanie proste - z jednym kwantyfikatorem, podmiot i orzecznik nazwami
jednostkowymi
 Zdania subsumpcyjne  RU]HNDMFH R SU]\QDOH*QRFL MHGQHM NODV\ GR GUXJLHM 
SRGPLRWLRU]HF]QLNQD]ZDPLJHQHUDOQ\PL:UyG]GDVXEVXPSF\MQ\FKQDOH*\
Z\Uy*QLüGRGDWNRZR]GDQLD
9 Zdania RJyOQRWZLHUG]FHÄ.D*GH6MHVW3´ SaP
 9 Zdania RJyOQRSU]HF]FHÄ)DGQH6QLHMHVW3´ SeP
9 =GDQLDV]F]HJyáRZRWZLHUG]FHÄ1LHNWyUH6V3´SiP
9 =GDQLDV]F]HJyáRZRSU]HF]FHÄ1LHNWyUH6QLHV3´SoP

SaP SeP SiP SoP

=DPLHQQRü + - + -
S iP
1DGU]
GQRü
S do P - - + +
3RGU]
GQRü
S do P + - + -
.U]\*RZDQLH
zakresu S i P - - + +
5R]áF]QRü
zakresu S i P - + - +
6SU]HF]QRü
zakresu S i P - + - +
Zdania egzystencjalne  V WR ]GDQLD RU]HNDMFH R LVWQLHQLX EG( QLHLVWQLHQLX
SU]HGPLRWyZMDNLHJRURG]DMX

0RGDOQRü]GD
1. Zdania asertoryczneVWZLHUG]D*HWDNMHVWEG(QLH
2. Zdania apodyktyczneVWZLHUG]D*HWDNPXVLE\üEG(QLH
3. Zdania problematyczneVWZLHUG]D*HFRPR*HE\ü

Funkcja zdaniowa IRUPXáD ]GDQLRZD  WDNLH Z\UD*HQLH RSLVRZH ]DZLHUDMFH

]PLHQQHSRNWyU\FKSRGVWDZLHQLXRWU]\PXMHVL
]GDQLHZVHQVLHORJLF]Q\P)XQNFM

]GDQLRZ]DPLHQLüPR*QDZ]GDQLHORJLF]QHSRSU]H]
1. .RQNUHW\]DFM
]PLHQQ\FK- podstawienie zmiennych
2. .ZDQW\ILNDFM
SRSU]HG]HQLHND*GHM]PLHQQHMNZDQW\ILNDWRUHP

)XQNFMH ]GDQLRZH   SUDZG]LZRFLRZH ZDUWRü ORJLF]QD ]GDQLD ]DOH*\ W\ONR RG

deQRWDFMLZ\UD*HVNáDGRZ\FKLLQWHQFMRQDOQHZDUWRüORJLF]QD]DOH*\RGNRQWHNVWX
LWSIXQNFMD]GDQLRZDVNáDGDVL
]H]PLHQQ\FKLVWDá\FKORJLF]Q\FK

6WDáHORJLF]QH
1. SU]\QDOH*QRü ∈
2. kwantyfikatory - ogólny ΛLV]F]HJyáRZ\9
3.IXQNWRU\SUDZG]LZRFLRZH
4.Z\UD*HQLD]GHILQLRZDQH]DSRPRFWU]HFKSRZ\*V]\FK
)XQNWRU\SUDZG]LZRFLRZHRGDUJXPHQWyZ]GDQLRZ\FKZDUWRüORJLF]QD]GDQLD
]DOH*\W\ONRRGZDUWRFLORJLF]Q\FKDUJXPHQWyZ

Tautologia SUDZRORJLF]QHGODND*G\FKSRGVWDZLRQ\FKZDUWRFLMHVWSUDZG]iwa

)XQNWRU\SUDZG]LZRFLRZH

52'=$-()81.725Ï:35$:'=,:2&,2:<&+

I) )XQNWRU\SUDZG]LZRFLRZHRG]PLHQQHM

A) Negacja - nie z p i ∼p jedno i tylko jedno jest prawdziwe

p ∼p
1 0
0 1

B) AsercjaSRWZLHUG]HQLHSUDZG]LZRFL

p Asp
1 1
0 0

C) Falsum]DZV]HIDáV]\ZH

p Fls
1 0
0 0

D) Verum - zawsze prawdziwe

p Verp
1 1
0 1
II) )XQNWRU\SUDZG]LZRFLRZHRG]PLHQQ\FK

A) Koniunkcja ( ∧ )ÄL´ÄRUD]´=ZL]HNZVSyáSUDZG]LZRFL]GD

Koniunkcja
p q p∧q
1 1 1
1 0 0
0 1 0
0 0 0

B) $OWHUQDW\ZD]Z\NáD∨ )ÄOXE´=ZL]HNQLHZVSyáSUDZG]LZRFL]GD
„Conajmniej jeden z dwóch”

$OWHUQDW\ZD]Z\NáD
p q p∨q
1 1 1
1 0 1
0 1 1
0 0 0

C) $OWHUQDW\ZDUR]áF]QD⊥ )ÄDOER´]ZL]HNQLH]JRGQRFL]GDFRGR
SUDZG\LIDáV]X

$OWHUQDW\ZDUR]áF]QD
p q p⊥q
1 1 0
1 0 1
0 1 1
0 0 0
 D) Dysjunkcja ( / ) ÄEG(EG(´=ZL]HNQLHZVSyáSUDZG]LZRFLGZyFK
]GD
( p / q ) = ∼ ( p ∧TÄ&RQDMZ\*HMMHGHQ]GZyFK´

Dysjunkcja
p q p/q
1 1 0
1 0 1
0 1 1
0 0 1

E) Implikacja ( ⇒ ) ÄMHOLWR¶IXQNWRUVWUXNWXUDOQRSUDZG]LZRFLZ\
-HOLSRSU]HGQLNMHVW2S OXEQDVW
SQLNMHVWT RWRFDáDLPSOLNDFMDMHVW
1.

Implikacja
p q p⇒q
1 1 1
1 0 0
0 1 1
0 0 1

F) 5yZQRZD*QRü≡ ) ]ZL]HN]JRGQRFL]GDFRGRSUDZG\LIDáV]X
5yZQRZD*QRüWRLPSOLNDFMDZRELHVWURQ\
(p ≡ q ) = ∼ ( p ⊥ q )

5yZQRZD*QRü
p q p ≡ q
1 1 1
1 0 0
0 1 1
0 0 1

G) Binegacja ( ↓ ) - „ani ... ani”

 Binegacja
p q p↓q
1 1 0
1 0 0
0 1 0
0 0 1

:\QLNDQLHORJLF]QH

Wynikanie logicznePXVLE\üRSDUWHQDSUDZG]LZHMLPSOLNDFML

.ROHMQ\P ZDUXQNLHP SRSUDZQRFL Z\QLNDQLD ORJLF]QHJR MHVW ]ZL]HN MDNL PXVL

zachoG]LüSHZLHQ]ZL]HNWUHFLRZ\
A. =ZL]HN  SU]\F]\QRZ\  QS Ä -HOL GáXJR SDGD GHV]F] QLHNWyUH GURJL VWDM VL

trudne do przebycia”
B. =ZL]HNVWUXNWXUDOQ\]ZL]HNSRZVWDá\]WDNLHJRDQLHLQQHJRUR]PLHV]F]HQLD
przedmiotów w czasie i przestrzeni.
C. =ZL]HN tetyczny ]ZL]HN SRZVWDá\ ] MDNLHJR XVWDQRZLHQLD QRUP\ SUDZD 
Ä-HOL NWR Z\U]G]Lá V]NRG
 GUXJLHM RVRELH ]H VZHM ZLQ\ WR ZHGáXJ $UW  .&
]RERZL]DQ\MHVWGRMHMQDSUDZLHQLD´
D. =ZL]HNORJLF]Q\DQDOLW\F]Q\Z\QLNDMF\]VDPHJRVHQVXX*\W\FKVáyZEG(
struktury :
Ä-HOL$MHVWV
G]LWR6MHVWSUDZQLNLHP´ implikacja formalna )
Ä-HOL-DQMHVWV
G]LWR-DQMHVWSUDZQLNLHP´ implikacja materialna )

5HODFMH

Relacja (xRyVWRVXQHNPL

G]\FRQDMPQLHMGZRPDHOHPHQWDPL

nazwa QSE\üRMFHPLklasaQSOXG]LHDWDN*HFHFK\

x - poprzednik relacji y - QDVW

SQLNrelacji
X - dziedzina relacji Y - przeciwdziedzina relacji
X i Y - pole relacji

Konwers - relacja odwrotna x R1y do [5\QSE\üZ\*V]\PLLE\üQL*V]\P

Cechy relacji

cecha zawsze nigdy czasem

]ZURWQRü zwrotna przeciwzwrotna / niezwrotna / nonzwrotna
xRx azwrotna
V\PHWU\F]QRü symetryczna asymetryczna nonsymetryczna
 xRy ∧ yRx
PrzechodQLRü przechodnia przeciwprzechodnia/ nieprzechodnia/
xRy yRz xRz aprzechodnia nonprzechodnia
VSyMQRüw danej spójna przeciwspójna niespójna
klasie xRy ∨ yRx

6<0(75<&=12û
MHOLxRy to czy yRx ? )

1. Relacja symetryczna-HOL[5\WRWDN*H\5[QSÄ[VVLDGHP\´WRWDN*HÄ\

VVLDGHP[´
2. Relacja asymetryczna - przeciwsymetryczna  -HOL xRy to nigdy yRx (np. „x
ojcem y” to nigdy „y ojcem x” ) - czasami zachodzi konwers relacyjny ( y
synem x tzn. R2 wynika z R1)
3. Relacja nonsymetryczna - symetryczna nieregularnie -HOLxRy to relacja yRx
PR*H]DLVWQLHüDOHQLHPXVLQSÄ[OXEL\´ WR Ä\ PR*H OXELü [ Ä DOH ZFDOH QLH
muVLJROXELü

=:52712û
MHOLxRy to w jakiej relacji pozostaje xRx ? )

1. Relacja zwrotna-HOL[5\WRWDN*HxRx
2. Relacja azwrotna - przeciwzwrotna-HOLxRy to nigdy xRx np. „x jest straszy od
\´WRQLJG\QLHPR*HE\üVWDUV]\RGVLHELH
3. Relacja niezwrotna -nonzwrotna - zwrotna nieregularnie-HOLxRy to [5[PR*H
]DFKRG]LüDOHZFDOHQLHPXVLQSÄ[EURQL\´WR[PR*HEURQLüWDN*HVLHELHDOH
PR*HEURQLüW\ONR\

35=(&+2'1,2û75$1=<67<:12û
-HOLxRy i yRz to czy xRz ? )

1. Relacja przechodnia  -HOL xRy i \5] WR WDN*H xRz (np. „x bogatszy od y” i „y
boJDWV]\RG]´WRWDN*HÄ[ERJDWV]\RG]´
2. Relacja przechodnia - przeciwprzechodnia-HOLxRy i yRz to nigdy zRz
3. Relacja nieprzechodnia - nonprzechodnia - przechodnia nieregularnie-HOLxRy
i yRz to [5]PR*HQDVWSLüDOHQLHPXVL

63Ï-12û
RNUHODVL
ZSHZQ\P]ELRU]HEDGDP\F]\GRZROQDSDUDZFKRG]LZUHODFM
Z
dowolnym kierunku

1. Relacja spójna
2. Relacja aspójna
3. Relacja niespójna - spójna nieregularnie - nonspójna

5HODFMDUyZQRFLRZDUyZQRZD*QRFLRZD
0XVLE\üMHGQRF]HQLH
1. Zwrotna
2. Symetryczna
3. Przechodnia

Relacja SRU]GNXMFD
w danej klasie przedmiotów

0XVLE\üMHGQRF]HQLH
1. Spójna
2. Przechodnia
3. Przeciwzwrotna
4. Przeciwsymetryczna

Cechy stosunków zakresowych nazw jako relacji

Stosunek SymetryczQRü TranzytywQRü

]DPLHQQRü symetryczna tranzytywna
SRGU]
GQRü asymetryczna tranzytywna
QDGU]
GQRü asymetryczna tranzytywna
QLH]DOH*QRü symetryczna atranzytywna
SRGSU]HFLZLHVWZR symetryczna nontranzytywna
SU]HFLZLHVWZR symetryczna nontranzytywna
VSU]HF]QRü symetryczna atranzytywna
5(/$&-(=à2)21(

 suma relacji xRy xR1y ∨ xR2y QSE\üURG]LFHP E\üPDWNDOERE\ü

ojcem)
 iloczyn relacji
ƒ ]Z\Ná\ - xRy xR1y ∧ xR2\QSE\üVWDUV]\PEUDWHP E\üEUDWHP
E\üVWDrszym)
ƒ Z]JO
GQ\ - xRy xR1z ∧ zR2\QSE\üWHFLRZ E\üPDWNE\ü
*RQ

3UDZDORJLF]QHWDXWRORJLH
Prawem logicznym    MHVW WDND IXQNFMD ]GDQLRZD NWyUD GOD ND*G\FK ZDUWRFL
zmiennych p i q jest prawdziwa (tautologia) 6WZLHUG]HQLH *H GDQD IXQNFMD
]GDQLRZDMHVWWDXWRORJLZ\PDJDGRZRGX

:ORJLFHZ\Uy*QLDVL
WU]\URG]DMHWDNLFKGRZRG]H

 Metoda dowodzenia "tabelkowa"U\VXMHVL

WDEHO
LÄU
F]QLH´VSUDZG]DVL

F]\QDSUDZG
GODZV]\VWNLFKZDUWRFLWDIXQNFMD]GDQLRZDMHVWSUDZG
 Metoda dowodu nie wprostPR*OLZDJG\IXQNFMD]GDQLRZDMHVWLPSOLNDFM
DOER UyZQRZD*QRFL F]\OL LPSOLNDFM Z RELH VWURQ\ SU]\MPXMH VL
 *H WDND
imSOLNDFMD MHVW IDáV]\ZD F]\OL PXVL E\ü WDN *H S  D T  VSUDZG]D VL
 F]\
istQLHMH WDND PR*OLZRü *H WDN PR*H ]DLVWQLHüMHOL WDN WR QLH MHVW WDXWRORJLD
MHOLGRMG]LHP\GRVSU]HF]QRFLWR]QDF]\*HMHVWWDXWRORJL
 0HWRGDGRZRGyZ ]DáR*HQLRZ\FK  VWRVXMF SHZQH ]DáR*HQLD UHJXá\ QDOH*\
GRSURZDG]LüGRXGRZRGQLHQLDSUDZG\6WRW]ZUHJXá\SLHUZRWQH.

5(*8à<3,(5:271(

1. 5HJXáDRGU\ZDQLD ( RO )

p⇒q
p
q

2.5HJXáDGRGDZDQLDNRQLXQNFML ( DK )

p
q
p∧q

3. 5HJXáDRSXV]F]DQLDNRQLXQNFML ( OK )

p∧q p∧q
p q
4. 5HJXáDGRGDZDQLDDOWHUQDW\Z\ ( DA )

p q
p∧q p ∧q

5. 5HJXáDRSXV]F]DQLDDOWHUQDW\Z\ ( OA )

p∨q p∨q
∼p ∼q
q p

6 . 5HJXáDGRGDZDQLDUyZQRZD*QRFL ( DR )

p⇒q
q⇒p
p≡q

7. 5HJXáDRSXV]F]DQLDUyZQRZD*QRFL ( OR )

p ≡q p≡q
p⇒q q⇒p

32'67$:2:(=$6$'<0</(1,$

A. =DVDGDWR*VDPRFLÄ-H*HOLSWRS´p ⇒ p=ND*GHJR]GDQLDZ\QLNDWR
]GDQLHF]\OLMH*HOLXGRZRGQLP\SUDZG]LZRü]GDQLDWRPR*HP\WR]GDQLH
powtóU]\ü

B. =DVDGDVSU]HF]QRFL - ∼ ( p ∧ ∼p )

C. =DVDGDZ\áF]RQHJRURGND (p ∨ ∼p) lub (p ⊥ ∼ p)

D. Zasada binegacji - ∼ (∼p) = p

E. Dictum de Omni / Dictum de Nullo :

ƒ Dictum de OmniMHOLFRPDZDORUGRZV]\VWNLFKWRPDWDN*HZDORUGR
poszczególnych i niektórych
ƒ Dictum de NulloMHOLFRQLHPDZDORUXGRSRV]F]HJyOQ\FKLQLHNWyU\FKWRQLH
PDWDN*HZDORUXGRZV]\VWNLFK

PRAWA LOGICZNE

3UDZDORJLF]QHPRJSU]\MPRZDüSHZQSRVWDü0RJWRE\ü
 Sylogizmy  Z\UD*HQLD PDMFH SRVWDü ]GDQLD ZDUXQNRZHJR Z SRSU]HGQLNX
wyVW
SXMH NRQLXQNFMD GZyFK Z\UD*H MHGQD ]PLHQQD VL
 SRZWDU]D Z REX
Z\UD*eQLDFKDQDVW
SQLNXZ\VW
SXMHWRZ\UD*HQLHNWyUHVL
QLHSRZWDU]D
 Transpozycje
 Dylematy ]áR*RQHV]GZyFKLPSOLNDFMLZLHP\FRRLFKVNáDGQLNDFKLQDLFK
SRGVWDZLHZ\FLJDP\ZQLRVNLRUHV]FLH
 Inne prawa

1DMZD*QLHMV]HSUDZDORJLF]QH

9 Sylogizm konstrukcyjny - Modus Ponendo Ponens :

[ (p → q) ∧ p ] → q

9 Sylogizm destrukcyjny - Modus Tollendo Tollens :

[ (p → q) ∧ ∼ q] → ∼ p

9 Sylogizm alternatywny - Modus Tollendo Ponens :

[ (p ∨ q) ∧ ∼ p] → q

9 Sylogizm dysjunkcyjny - Modus Ponendo Tollens :

[ (p / q ) ∧ p ] → ∼ q

9 Sylogizm DOWHUQDW\ZQRUR]áF]Q\ :
 [ (p ⊥ q) ∧ p] →∼q
[ (p ⊥ q) ∧ q] →∼p
[ (p ⊥ q) ∧ ∼ p] →q
[ (p ⊥ q) ∧ ∼ q] →p

9 6\ORJL]PUyZQRZD*QRFLRZ\ :

[ (p ≡ q ) ∧ p] →q
[ (p ≡ q ) ∧ q] →p
[ (p ≡ q ) ∧ ∼p] → ∼q
[ (p ≡ q ) ∧ ∼q] → ∼p

9 Prawo transpozycji prostej :

(p ⇒ q) ≡ ( ∼ p⇒ ∼ q )

9 Charakterystyka prawdy :

q⇒(p⇒q)

9 &KDUDNWHU\VW\NDIDáV]X :

∼p⇒(p⇒q)

9 Prawa de Morgana :

∼ (p ∨ q) ≡ (∼ p ∧ ∼ q )
∼ (p ∧ q) ≡ (∼ p ∨ ∼ q )

9 Sylogizm hipotetyczny :

{p ⇒ q) ∧ ( q ⇒ r)} ⇒ (p ⇒ r )

1. JáyZQ\P IXQNWRUHP  LPSOLNDFMD

2. Z SRSU]HGQLNX NRQLXQNFMD ]GD 
3. 
]PLHQQD SRZWDU]DM FD VL
Z SRSU]HGQLNX QLH Z\VW
SXMH Z QDVW
SQLNX
4. 
Z SRSU]HGQLNX Z\VW
SXM Z QDVW
SQLNX
]PLHQQH QLH SRZWDU]DM FH VL

9 3UDZRWUDQVSR]\FML]áR*RQHM :

[ (p ∧ q) ⇒ r] ⇒ [ (p ∧ ∼ r) ⇒ ∼ q ]
[ (p ∧ q) ⇒ r] ⇒ [ (∼ r ∧ q) ⇒ ∼ p ]

9 Prawo dodawania implikacji :

{(p ⇒ q) ∧ (r ⇒ s)} ⇒ {(p ∨ r) ⇒ (q ∨ s)}

9 3UDZRPQR*HQLDLPSOLNDFML :

{(p ⇒ q) ∧ (r ⇒ s)} ⇒ {(p ∧ r) ⇒ (q ∧ s)}

9 Prawo negowania implikacji :

∼ (p ⇒ q) ≡ p ∧ ∼ q

9 3UDZR]DVW
SRZDQLDLPSOLNDFML :

(p⇒q)≡ (∼p∨q)

9 Dylemat konstrukcyjny prosty :

{ (p ⇒ r) ∧ ( q ⇒ r) ∧ (p ∨ q)} ⇒ r

9 '\OHPDWNRQVWUXNF\MQ\]áR*RQ\ :

{ (p ⇒ r) ∧ (q ⇒ s) ∧ (p ∨ q) } ⇒ (r ∨ s)

9 Dylemat destrukcyjny prosty :

 { ( p ⇒ r) ∧ ( q ⇒ r ) ∧ (∼ p ∨ ∼ q )} ⇒ ∼ r

9 '\OHPDWGHVWUXNF\MQ\]áR*RQ\ :

{ ( p ⇒ r ) ∧ ( q ⇒ s ) ∧ (∼ p ∨ ∼ q )} ⇒ ( ∼ r ∨ ∼ s )

9 Prawo importacji implikacji :

{p ⇒ (q ⇒ r)} ⇒ {(p ∧ q) ⇒ r }

9 Prawo exportacji implikacji :

{(p ∧ q) ⇒ r } ⇒ {p ⇒ (q ⇒ r)}

9 Prawo exprtacji - importacji :

{(p ∧ q) ⇒ r } ≡ {p ⇒ (q ⇒ r)}

9 Prawo Dunsa Szkota

(p ∧ ∼ p) ⇒ q

$NVMRPDW\F]Q\UDFKXQHN]GD

3ROHJDRQQDW\PL*RELHUDVL
MDNLHVSyMQLNLMDNRSLHUZRWQH,PLFKMHVWPQLHMW\P
lepiej np. : w Systemie Nikoda tylko jeden spójnik „ / ” , a Systemie Witeheda
Russela dwa „ ∼ ” i „ ∨ ”.

System Witheheda Russela

6SyMQLNDPLSLHUZRWQ\PLVÄ∼ ” i „ ∨ ”.
:\]QDF]RQHVW]Z$NVMRPDW\V\VWHPXFRF]HJRVL
QLHGRZRG]L
.RQLHF]QHMHVWZF]HQLHM]GHILQLRZDQLHVSyMQLNDZWyUQHJRÄ⇒ ” :
Def (p⇒q) = ∼ p ∨ ∼ q

:W\PV\VWHPLHZ\VW
SXMDNVMRPDW\
Aksjomat 1 : (p∨ q)⇒p
Aksjomat 2 : q⇒(p⇒q)
Aksjomat 3 : (p∨ q)⇒ (q∨ p)
Aksjomat 4 : (q ⇒ r) ⇒ ( p ∨ q ) ⇒ ( p ∨ r)

0HWRGDSU]HNV]WDáFDQLDIXQNFML]GDQLRZ\FKRSLHUDVL
QDRSHUDFMDFK
A. Podstawianiu    SROHJD QD W\P  L* Z IXQNFML ]GDQLRZHM Z PLHMVFH ]PLHQQHM
podVWDZLDVL
LQQ]PLHQQOXEIXQNFM
]GDQLRZ
B. =DVW
SRZDQLX]DPLDVWSHZQHMIXQNFML]GDQLRZHMSRGVWDZLDP\LQQIXQNFM
 DOH
SRGZDUXQNLHP*HQRZDIXQNFMDGDMH]DZV]HWHQVDPZ\QLNLORJLF]Q\
C. Odrywaniu VFKHPDWRGU\ZDQLDPR*QDSU]HGVWDZLüWDN
A1 ⇒ Z ⇒ T
A2 ⇒ X ⇒ S
MHOLQS7 ;⇒<WRPR*QDRGHUZDü<LVWZLHUG]Lü*HMHVWWDXWRORJL

&HFK\GREUHJRV\VWHPXDNVMRORJLF]QHJRUDFKXQNX]GD
 6NURPQRüV\VWHPXPDáRDNVMRPDWyZLVSyMQLNyZSLHUZRWQ\FK
 6\VWHPPXVLE\üSHáQ\F]\OLLQQH]QDQHSUDZDPXV]E\üGRXGRZRGQLenia
 6\VWHP  PXVL E\ü QLHVSU]HF]Q\   WZLHUG]HQLD SRFKRG]FH ] DNVMRPDWyZ QLH
PRJE\üVSU]HF]QH

System Nikoda :

Def (∼ p) ⇒ p/p
(p⇒q) = p/∼ p
(p ∧ q ) = ∼ ( p/q )
3UDZDORJLF]QH]H]PLHQQ\PLQD]ZRZ\PL

Zdania subsumpcyjne
6D3ND*GH6MHVW3
6L3QLHNWyUHPR*HZV]\VWNLH6V3
6H3*DGQH6QLHMHVW3
6R3QLHNWyUH6QLHV3

5R]áR*HQLHWHUPLQyZZ]GDQLDFK

ogólno szczególno
WZLHUG]FH SaP SiP
SU]HF]FH SeP SoP

Kwadrat Logiczny :

/
SaP SeP

⇓ ⇓

SiP SoP
∨

Sap / SeP - ]ZL]HNG\VMXQNF\MQ\QLHPRJE\üREDSUDZG]LZH

SaP ⇒ ∼ SeP
SeP ⇒ ∼ SaP

SiP ∨ SaP - ]ZL]HNDOWHUQDW\Z\]Z\NáHMQLHPRJE\üREDIDáV]\ZH

∼ SiP ⇒ SoP
∼ SoP ⇒ SiP

SaP = ∼ SoP SeP = ∼ SiP

SiP = ∼ SeP SoP = ∼ SaP

SaP ⇒ SiP SeP ⇒ SoP

∼ (SaP ∧ ∼ SiP) ∼ (SeP ∧ ∼ SoP)

3U]HNV]WDáFHQLDMDNLPSRGOHJDM]GDQLDsubsumpcyjne :

 KONWERSJA ]GDQLHMHVWWZRU]RQHWDN*HSU]HGVWDZLDVL
SRGPLRW]
orzeczeniem.
SeP ≡ PeS
SiP ≡ PiS
SaP → PiS (konwersja ograniczona)
SoP (nie podlega)
 OBWERSJA  SRGOHJDM MHM ZV]\VWNLH W\S\ ]GD MDNRü ]GDQLD ]PLHQLDP\
QHJXMFRU]HF]QLN

SaP ≡ S e nie-P
SeP ≡ S a nie-P
SiP ≡ S o nie-P
SoP ≡ S i nie-P

 KONTRAPOZYCJA - polega na zamianie orzecznika z podmiotem i

zanegowaniu obu .

SaP ≡ nie-P a nie-S

SoP ≡ nie-P o nie-S
SeP → nie-P o nie-S (kontrapozycja ograniczona)
SiP (nie podlega)

'R NRQWUDSR]\FML PR*QD GRMü SRSU]H] REZHUVM

 NRQZHUVM
 L MHV]F]H MHGQ
obwerVM


PRAWA LOGICZNE

Prawa opozycji w kwadracie logicznym

SaP ≡ ∼ SoP
SoP ≡ ∼ SaP
SeP ≡ ∼ SiP
SiP ≡ ∼ SeP
SaP / SeP
SiP ∨ SoP
SaP → SiP
SeP → SoP

Prawa konwersji prostej

SeP ≡ PeS
SiP ≡ PiS

Prawo konwersji ograniczonej

SaP → PiS
Prawa obwersji
SaP ≡ S e nie-P
SeP ≡ S a nie-P
SiP ≡ S o nie-P
SoP ≡ S i nie-P
Prawo kontrapozycji prostej
SaP ≡ nie-P a nie-S
SoP ≡ nie-P o nie-S

Prawo kontrapozycji ograniczonej

SeP → nie-P o nie-S

Sylogizm kategoryczny ze zmiennymi nazwowymi

MaP
SaM
SaP

8NáDG]GD]F]HJRSLHUZV]HWRSU]HVáDQNLDWU]HFLHWRZQLRVHN
P - termin mniejszy
0WHUPLQUHGQL
6WHUPLQZL
NV]\WDQNWyU\ZHZQLRVNXMHVWQDVW
SQLNLHP

3U]HVáDQNDZL
NV]DWRWDNWyUDPDWHUPLQZL
NV]\
We wniosku np. SaP ( S-podmiot konkluzji ; P-orzecznik konkluzji)

6\ORJL]P\VáXV]QHWRWDNLHNWyUHGDMSUDZG
GODND*GHMZDUWRFL6L3WDXWRORJLH
:V]\VWNLFKWU\EyZV\ORJLVW\F]Q\FKMHVW]F]HJRWRWU\E\VáXV]QH
mocQ\FKLVáDE\FK

:DUXQNLSRSUDZQRFLV\ORJL]PyZNDWHJRU\F]Q\FK :

A. 7HUPLQ UHGQL PXVL E\ü Z REX SU]HVáDQNDFK WDNLH VDPR VáRZR L Z WHM VDPHM
VXSR]\FMLL]QDF]HQLX-HOLQLHWRMHVWWRW]ZEáGWHUPLQyZ .
B. 7HUPLQ  UHGQL  PXVL  E\ü  SU]\QDMPQLHM   Z  MHGQHM  ]  SU]HVáDQHN  WHUPLQHP
UR]áo*RQ\PF]\OLPXVLE\üPRZDRMHJRZV]\VWNLFKGHV\JQDWDFK SaP ; SeP
; SoP ; SiP
C. :DUXQHN SU]HF]FR  WZLHUG]F\   MHGQD ] SU]HVáDQHN PXVL E\ü WZLHUG]FD ( z
GZyFKIDáV]\Z\FKSU]HVáDQHNQLFQLHZ\QLND-HOLGZLHSU]HVáDQNLVSUDZG]LZH
WRZQLRVHNWH*SUDZG]LZ\
D. 7HUPLQUR]áR*RQ\ZHZQLRVNXPXVLE\üUR]áR*RQ\ZSU]HVáDQNDFK

5HJXá\RJyOQRFLV]F]HJyáRZRFLSU]HVáDQHN :

(a) -HGQD]SU]HVáDQHNPXVLE\üRJyOQD]V]F]HJyáRZ\FKQLFQLHZ\QLND

(b) -HOLRJyOQDDV]F]HJyáRZHWRZQLRVHNV]F]HJyáRZ\
(c) -HOLSU]HVáDQNLRJyOQHWRZQLRVHNRJyOQ\EG(V]F]HJyáRZ\

MaP MaP
SaM SaM
SaP SiP
6L3MHVWWRZQLRVHNRVáDELRQ\barbari)

MeP MeP
SaM SaM
SeP SoP
6R3ZQLRVHNRVáDELRQ\ceslaro)

7U\EV\ORJLVW\F]Q\QLHVáXV]Q\SU]\SHZQ\FKSRGVWDZLDQLDFKPR*HGDZDü
prawdziwe konkluzje.

:\SRZLHG]LPRGDOQH

:\SRZLHG]LPRJE\ü
 asertoryczneVWZLHUG]DMFH
 problematycznePR*H
 apodyktyczne (musi)
=GDQLDSUREOHPDW\F]QHLDSRG\NW\F]QHWRPRJSRVLDGDüUy*QLQWHUSUHWDFM

(a) Interpretacja logicznaZ\QLND]H]GDMX*X]QDQ\FK]DSUDZG]LZH

(b) Interpretacja dynamicznaZQLRVNXMHP\]LVWQLHMF\FKIDNWyZ

Ä0XVLE\ü$´Z\QLND]WHJR*HLVWQLHMH]ZL]HNNWyU\RSLHUDVL
QDIDNWDFK
ZSHZQ\FKV\WXDFMDFKFRWDNLHJR]DLVWQLHMH
Ä0R*HE\ü$´ÄZF]DVLHV]WRUPXVWDWHN]QLHUR]áR*RQ\P*DJOHPPR*H
XWRQü´
(c) Interpretacja aksjologiczna : (stosunek osobisty)
Ä0XVLE\ü$´RVREDZ\SRZLDGDMFDVL
MHVWSHZQDWHJRMHVWVLOQLH
przeNRQDQDRSUDZG]LZRFLQSÄHSLGHPLDPXVLE\ü]DWU]\PDQD´
Ä0R*HE\ü$´ÄEyOJáRZ\PR*HXVWSLüSRVSDFHU]HQDZLH*\PSRZLetrzu”

(d) Interpretacja tetyczna : (GHRQW\F]QD  =ZL]DQD  MHVW  ]  LVWQLHQLHP SHZQHM

normy , wynika z pewnych zasad moralQ\FKSUDZQ\FKMHOLMHVWZ\]QDF]RQD
Ä0XVLE\ü$´NRQLHF]QRüZ\VWSLHQLDXZDUXQNRZDQDQRUPQSÄ*UDF]
GUX*\Q\$PXVLSLHUZV]\NRSQüSLáN
MHOLWRZ\QLND]ORVRZDQLD´
Ä0R*HE\ü$´GZLHLQWHUSUHWDFMHWHW\F]QH]GDSUREOHPDW\F]Q\FK
MHOLNWRFRPR*H⇒ to nie jest mu to zakazane
Ä;PR*HZ\QDMüPLHV]NDQLHMHOLMHVWZáDVQRFLRZH´
R]QDF]DWDN*HRNUHORQHNRPSHWHQFMHQRUPDNRPSHWHQF\MQD
ÄV
G]LDPR*HZ\GDüZ\URN´

(e) Interpretacja psychologiczna  SHZQH SU]HZLDGF]HQLH  -HVWHP\

SU]HZLDdF]HQL*H$PXVLPR*HZ\VWSLüQLHRFHQLDP\F]\FRMHVWGREUHF]\
]áHVWZLHrG]DP\W\ONRQLHXFKURQQRüQDGHMFLD]GDU]HQLD

(f) 2VREQ\SRG]LDáLQWHUSUHWDFMLSU]HGVWDZLá.RWDUELVNL:
1. Interpretacja subiektywistyczna :
0R*QDMXWR*VDPLDü]LQWHUSUHWDFMSV\FKRORJLF]Q
2. Interpretacja obiektywistyczna :
a. pozalogiczne : ( w tym aksjologiczna)
b. logiczna
ÄPXVLE\ü$´R]QDF]D*HVWZLHUG]HQLHÄPXVLE\üQLH$´GRSURZDG]D
GRVSU]HF]QRFL]]DáR*HQLDPL
ÄPR*HE\ü%´ÄPR*HE\üQLH%´QLHGRSURZDG]DGRVSU]HF]QRFL

=ZL]NLSRPL
G]\]GDQLDPLDSRG\NW\F]Q\PLLSUREOHPDW\F]Q\PL :

Kwadrat PRGDOQRFLZR\

SU]HFLZQLHVWZR

ÄPXVLE\ü$´ÄPXVLE\üQLH$´

⇓ ⇓

ÄPR*HE\ü$´ÄPR*HE\üQLH$´
SRGSU]HFLZQLHVWZR

ÄPR*HE\ü$´∧ÄPR*HE\üQLH$´
ÄPR*HE\ü$´PR*HZ\VWSLüZGZyFKLQWHUSUHWDFMDFK
ƒ Interpretacja jednostronnaPyZLP\RZDUWRFLÄPR*HE\ü$´DOHZ\SRZLDGDP\
VL
F]\ÄPR*HE\üQLH$´
ƒ Interpretacja dwustronna  Z\SRZLDGDP\ VL
 R SUDZG]LZRFL ]DUyZQR ]GDQLD
ÄPR*HE\ü$¶LÄPR*HE\üQLH$´

0RGDOQRüdeontyczna - normatywna :F]\QQRüPR*HE\üZHGáXJQRUP

1.nakazana - N
2.zakazana - Z
3.dozwolona (nie zakazana) - D
4.fakultatywna (nie nakazana) - F
5.indyferentna (nie nakazana i nie zakazana) - I
6.RERZL]HN(zakazana albo nakazana) - O

6]HFLDQPRGDOQRFL

N Z

Wynikanie:


3U]HFLZLH VWZR 


3RGSU]HFLZLH VWZR

D F

6SU]HF]QR ü 

/RJLNDSUDZQLF]D
5R]XPLDQDZV]HURNLVSRVyEMHVWWRZV]HONLH]DVWRVRZDQLHORJLNLGRUR]ZL]\ZDQLD
SUREOHPyZSUDZQLF]\FK6NáDGDMVL
QDQLOLF]QH]DJDGQLHQLD
9 zdania normatywne
9 Z\NáDGQLDSUDZDLZQLRVNRZDQLHZW\PZ]JO
G]LHPDUDFM

9 zdania pytajne
9 logika deontyczna
9 SUDZGRSRGRELHVWZR
9 oceny
9 metody prowadzenia sporów (erystyka)
9 teoria argumentacji

Jest to teoria =LHPELVNLHJR-HVWRQDQLHVSyMQD1LHLVWQLHMVSHF\ILF]QHPHWRG\

áF]QLHND*GD]QLFKPDZáDVQH

5R]XPLHQLHSRM
FLDORJLNDSUDZQD]DOH*\RGNU
JXNXOWXURZHJRLSDVWZD
 systemy prawa kontynentalnego („civil law”) :
ƒ (UyGáHPSUDZDXVWDZD
ƒ V\VWHPGHGXNF\MQ\RNUHODMX*FKDUDNWHUORJLNLSUDZQHM
ƒ Racja ⇒1DVW
SVWZR

 system prawa precedensowego - „Common law” :

ƒ (UyGáHPSUDZDSUHFHGHQVVGRZ\
ƒ indukcyjny charakter prawa
ƒ Precedens ⇒ Racja
ƒ RGPLHQQHUR]XPRZDQLHV
G]LHJR

=HZ]JO
GXQDWRZUy*Q\FKSDVWZDFKSUDZQLF\NáDGQDFLVNQDLQQ\DVSHNW
‰ Belgia : teoria argumentacji (Perelman) , topiki prawnicze , nieformalne
rozumowanie prawników ;
‰ Holandia/Dania : logika deontyczna, formalne rachunki
‰ )UDQFMDVFKHPDW\ZQLRVNRZD

Zdania normatywne   V]F]HJyOQ\ URG]DM ]GD  QLH V RQD DQL SUDZG]LZH DQL
IDáV]\ZH 2NUHODM QRUP
 SRVW
SRZDQLD osbie/wszystkim, teraz/zawsze,
WXZV]
G]LH

:V]\VWNLH QRUP\ GD VL

 VSURZDG]Lü GR IRUP\ QDND]X =DZV]H V WR ]GDQLD
rozkazujFH )RUPXáRZDQH V Z IRUPLH ]GD RSLVRZ\FK .D*GD QRUPD SUDZQD
RNUHOD
• podmiot i przedmiot normy (adresat)
• RNROLF]QRFL
• SRVW
SRZDQLHG]LDáDQLHOXE]DQLHFKDQLH
3RG]LDáQRUPÄeks-ante” :

Normy

indywidualne generalne
LQG\ZLGXDOQ\ DGUHVDW  SUHF\]\MQLH 
DGUHVDW L RNROLF]QR FL RNUH Oone
 
RNUH ORQH RNROLF]QR FL JHQHUDOQLH JDWXQNRZR

Normy

Konkretne Abstrakcyjne
Z\F]HUSXM  VL
Z MHGQRUD]RZ\P  VL
Z ZLHOX DNWDFK
UHDOL]XM
DNFLH VSHáQLHQLD VSHáQLHQLD

%LRUFSRGXZDJ
WHGZDSRG]LDá\SRNU\ZDMVL
Z\Uy*QLDVL


1. Normy indywidualne , konkretne

2. Normy indywidualne abstrakcyjne
3. Normy generalne, konkretne
4. Normy generalne, abstrakcyjne VWDQRZLWU]RQXVWDZRGDZVWZD

3RG]LDáQRUPÄeks post”SR]DSR]QDQLXVL

]QLPL

Normy

Ogólne Jednostkowe Puste

ZL FHM QL *  DGUHVDW   DGUHVDW  EUDN DGUHVata)

8]DVDGQLDQLH7ZLHUG]H

:HGáXJ UDFML GRVWDWHF]QHM PXVLP\ GDü X]DVDGQLHQLH DE\ VWZLHUG]Lü *H FR MHVW
SUDZG
 Uzasadnianie

EH]SRUHGQLHSRUHGQLH

8]DVDGQLHQLHEH]SRUHGQLH

 Spostrzeganie : jest to postrzeganie + refleksja intelektualna

 ObserwacjaMHVWWRXSRU]GNRZDQHVSRVWU]HJDQLH
 Pomiar - kolejny etap spostrzegania :
ƒ pomiar wg.Cambela - restryktywny, matematyczny (warunek
stosunkoZRFL
ƒ skale Stevensa - pewne 4 skale :
1 ° nominalna - klasyfikacja
2 ° rangowa - przypisywanie pewnych miejsc
3 °SRU]GNRZDSU]\SRPRF\XU]G]H
4 °VWRVXQNRZDVSHáQLDZDUXQNLSRPLDUXPDWHPDW\F]QHJR
6NDOHX*\ZDQHQDJUXQFLHQDXNVSRáHF]Q\FKjurymetria).
 Eksperyment - planowana obserwacja, dokonywana w sztucznych warunkach
QDMF]
FLHMQDJUXQFLHQDXNmatematyczno-biologicznyych)

8]DVDGQLHQLHSRUHGQLH

3ROHJDQDW\P*HGRNRQXMHP\SHZQHJRUR]XPRZDQLDLSU]\MPXMFSHZQH]GDQLD
]DSUDZG]LZHGRFKRG]LP\GRSUDZG]LZRFL]GDQLDLQQHJR

Wnioskowanie
-HVW WR SURFHV VXELHNW\ZQ\ 0XVL VL
 RSLHUDü QD Z\QLNDQLX L LQQ\FK RELHNW\ZQ\FK
]ZL]NDFK

:QLRVNRZDQLHGHGXNF\MQH
Racja - jest pewnaD1DVW
SVWZRQLH

1. DEDUKCJA : ( niezawodna metoda dowodzenia )

RACJA

1$67 367:2

2. DOWODZENIE :
RACJA

1$67 367:2

:QLRVNRZDQLHQLHGHGXNF\MQH
Racja - nie jest pewnikiem , a natomiast 1DVW
SVWZR - jest pewnikiem

1. SPRAWDZANIE :
RACJA

1$67 367:2

2. REDUKCJA : (wnioskowanie zawodne)

RACJA
 1$67 367:2

,QGXNFMD- szczególny przypadek redukcji.

:\Uy*QLDVL
WU]\URG]DMHLQGXNFML
A. ,QGXNFMD QLH]XSHáQD  SROHJD QD VSUDZG]HQLX V]HUHJX ]GD IRUPXáRZ\FK
ogólnego wniosku, jest to rozumienie zawodne (wnioskowanie zawodne).
B. ,QGXNFMD ]XSHáQD  QLH]DZRGQ\ VSRVyE ZQLRVNRZDQLD EOLVNL GHGXNFML QDOH*\
MHGQDNVSUDZG]LüZV]\VWNLHPR*OLZRFLWUXGQDGRSU]HSURZDG]HQLD
C. Indukcja statystycznaQD SRGVWDZLH SREUDQHM SUyE\ PyZLP\ FR R FDáRFL
(statyVW\NDQDXND]SRJUDQLF]DQDXNIRUPDOQ\FKLUHDOQ\FK=ELRURZRüPXVL
E\ü  HPSLU\F]QD  L  MHGQRURGQD  ]H  Z]JO
GX  QDEDGDQ  FHFK
 WR FR EDGDP\
PXVL GDü VL
 ]PLHU]\ü PXVL PLHü RGSRZLHGQL OLF]HEQRü  PLQ   Z\MWHN
PHG\F\QDPRJPQLHMV]HSUyE\

x=175
Mx :

x=175

ESTYMACJA PUNKTOWA

&]
FLHMX*\ZDQDMHVWHVW\PDFMDSU]HG]LDáRZD

_ ∂ _ ∂
X - ≤ Mx ≤ X +
z √n z √n

Jest to tzw. SU]HG]LDáXIQRFL .

_
XUHGQLD]SUyE\
nOLF]HEQRüSUyE\ LPQZL
NV]HW\PGRNáDGQLHMV]HRV]DFowania )
z - ]DOH*\RZVSyáF]\QQLNDXIQR FLGODwsp. uf = 0,95 z= 1,96 - najF]

FLHMX*\ZDQ\ , dla wsp. uf = 0,68 z=1, a dla wsp. uf. = 0,99 z=3)
∂ - miara rozrzutu odchyleniaRGQRVLVL
GRSUyE\
 :QLRVNRZDQLDXSUDZGRSRGREQLDMFH
NDQRQ\LQGXNFMLHOLPLQDF\MQHM

 Indukcja eliminacyjna Milla

niezawodna gdy
9 Z\F]HUSXMF\]ELyUSU]\F]\Q
9 SU]\F]\Q\UR]áF]QH
9 do skutku prowadzi tylko jedna

 3L
üNDQRQyZHOLPLQDF\MQ\FK
A,B,C,D - sfera przyczynowa
Z1 - skutek

(a) .DQRQMHG\QHM]JRGQRFL

A,B,C,D ⇒ Z1
B,C,D,E ⇒ Z1
C,D,E,F ⇒ Z1
D,E,F,G ⇒ Z1

(b) .DQRQMHG\QHMUy*QLF\

A,B,C,D ⇒ Z1
nie-A,B,C,D ⇒ Z1
nie-D,A,B,C ⇒ Z1 (nie zachodzi)

(c) .DQRQSRáF]RQ\MHG\QHM]JRGQRFLLUy*QLF\

3U]\SRPRF\NDQRQXMHG\QHMUy*QLF\ZHU\ILNXMHP\ZQLRVHN]
kanonu jedynej zgodQRFL

(d) .DQRQ]PLDQWRZDU]\V]F\FK

Zmieniamy nasilenie poszczególnych sfer przyczynowych :

A,B,C,D ⇒ Z1
A⊗ ,B,C,D ⇒ Z1
A,B⊗ ,C,D ⇒ Z1 ⊗
B ⇒ Z1

(e) Kanon reszty

 3\WDQLD

9 S\WDQLD]DPNQL
WHNUyWNDRGSRZLHG(ZHGáXJVFKHPDWXPRJE\üVXJHVW\ZQHL
podchwytliwe), otwarte RGSRZLHG]L GáX*V]D GRZROQD Z\SRZLHG(
niebezpieF]HVWZRSU]HJDGDQLDLmieszane (najpierw otwarte „co wiadomo o ...
?” i
9 S\WDQLDGRUR]VWU]\JQL
FLD (czy ?) i GRX]XSHáQLHQLD (niewiadoma pytania)
9 gdy w pytaniu Eá
GQH]DáR*HQLHRGSRZLHG]LVSURVWRZDQLH
9 RGSRZLHG]L ZáDFLZH QLH PXV] E\ü SUDZG]LZH  Z\UD*HQLH ]DVW
SXMFH
partyNXá
S\WDMQPLHFLVL
Z]DNUHVLHQLHZLDGRPHMS\WDQLDLQLHZáDFLZH
9 RGSRZLHG]L FDáNRZLWH (wprost albo nie wprost) i F]
FLRZH precyzowanie
zaPNQL
W\PL

3U]\F]\Q\QLHSRUR]XPLH

ƒ ZLHOR]QDF]QRüVáyZKRPRQLPLD
ƒ SRGRELHVWZRUy*Q\FK]QDF]HGDQHJRVáRZD
ƒ pomieszanie supozycji
ƒ mieszanie aktualnego i potencjalnego znaczenia
ƒ QLHMDVQRFLZ\UD*HRND]MRQDOQ\FK
ƒ nazwy nieostre
ƒ HNZLZRNDFMHLVSRU\VáRZQHUy*QH]QDF]HQLD
ƒ DPILERORJLHZLHOR]QDF]QRFLVNáDGQLRZH
ƒ P\OHQLHILJXUDOQHLVNUyW\P\ORZH]QDF]HQLDGRVáRZQHLQLHGRVáRZQH

0\OHQLHNLHURZDQH]JyU\SRVWDZLRQ\PL]DGDQLDPL
9 P\OHQLH VSRQWDQLF]QH L NLHURZDQH ] JyU\ Z\]QDF]RQ\PL ]DGDQLDPL ]DGDQLD
rozVWU]\JQL
FLDF]\LZ\MDQLHQLDGODF]HJR
9 dowodzenie wprost i nie wprost DSDJRJLF]QH  SU]HMFLRZH SU]\M
FLH
IDáV]\ZoFLUDFMLLXGRZRGQLHQLHIDáV]\ZRFLMHMQDVW
SVWZD
9 EáGpetitio principiiQLH]EDGDQDSU]HVáDQND
9 Eá
GQHNRáRZGRZRG]HQLXSU]HVáDQNZQLRVHN
9 EáGignoratio elenchi - dowodzenie nie tego co trzeba
9 JG\ QDVW
SVWZD IDáV]\ZH SHZQD IDáV]\ZRü UDFML JU\ QDVW
SVWZR IDáV]\ZH
prawGRSRGREQDSUDZG]LZRüUDFML
9 KLSRWH]DZ\MDQLDMFDVSRUyGKLSRWH]NRQNXUHQF\MQ\FK
9 experimentum crucis
9 teoria naukowa w naukach formalnych (system aksjomatyczny) i empirycznych
(spory)
9 indukcjonizm WHRULDHPSLU\F]QD]GRZLDGF]HKLSRWH]\
9 hipotetyzm (DQW\LQGXNFMRQL]P  GRZLDGF]HQLD GOD SRWZLHUG]HQLD
sympatycznych hipotez
9 terminy obserwacyjne i teoretyczne (np. miary)
9 teorie idealizacyjne

3UDZGRSRGRELHVWZR
• psychologiczne albo logiczne P (Z/W)
• aprioryczne (równe szanse) i aposterioryczne]Z\QLNyZEDGD

8PLHM
WQRüSU]HNRQ\ZDQLD

9 erystyka - sztuka prowadzenia sporów

9 definicja perswazyjna - w GHILQLHQVLHRNUHOHQLHZDUWRFLXMFH
9 G\VNXVMDU]HF]RZDWHRUHW\F]QDFHOOXESUDNW\F]QDURGNL
9 Z\SRZLHG(GRJPDW\F]QD - oparta na spornych aksjomatach
9 zarzuty merytoryczne Eá
GQD WH]D SU]HVáDQNL EáG PDWHULDOQ\ formalne (nie
logiczne)
9 argumentum ad hominem, ex concesso]WHJRFRSU]HFLZQLNSU]\]QDá
9 kwantyfikacja wypowiedzi
9 argumentum ad personamO*HQLH
9 argumentum ad populum - demagogia
9 argumentum ad vanitatem - pochlebstwo
9 argumentum ad misericordiamOLWRü
9 argumentum ad ignorantiam - niewiedza
9 argumentum ad verecundiam, iurare ad verba magistri - tylko zdanie
autorytetu
9 sofizmaty

3UDFDP\ORZDSUDZQLND

/RJLF]QHSRGVWDZ\X]DVDGQLDQLDZ\URNyZV GRZ\FK
• subsumpcja - kojarzenie faktów z normami
• communis opinio doctorum]JRGQRüRSLQLLU]HF]R]QDZFyZELHJá\FK
• domniemania formalneX]QDMHVL
*HFRMHVWFK\ED*HGRZLHG]LHVL
LQDF]HML
materialneMHOL;WR<ZW\Ppraesumptio iuris tantum (obalalne) i praesumptio
iuris ac de iure (nie do obalenia)
• in dubio pro reoZWSOLZRFLQDNRU]\üRVNDU*RQHJR

/RJLF]QHSRVWDZ\Z\NáDGQLSU]HSLVyZSUDZQ\FKLZQL oVNRZD
RRERZL]\ZDQLXQRUPSUDZQ\FK
• argumentum a rubrica - z systematyki ustawy
• argumentum ab inutili sensu, ab absurdo - odrzucenie interpretacji[ niezgodnej
]LGHDáDPLXVWDZRGDZF\
• logiczne i instrumentalne ( dyrektywy instrumentalnego zakazu nakazu)
wynikanie norm z norm

Charakterystyka metodologiczna nauk prawnych

• metoda poznawcza - RJyOQRQDXNRZHF]\QQRFLP\ORZH
• metodologia pragmatyczna F]\QQRFL SR]QDZF]H Lapragmatyczna (rezultaty
W\FKF]\QQRFL
• metodologia opisowa (np. historia) i normatywna
• paradygmat - model uprawiania danej nauki
• problemy dogmatyczne
• GRNWU\Q\(UyGHáSUDZD - np. oficjalna i akademicka