Professional Documents
Culture Documents
Strona 5 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
2. Aktywności matematyczne
Z. Krygowska wymienia ten poziom jako „umiejętności specyficzne dla działania matematycznego”.
Do najważniejszych z nich można zaliczyć m. in.:
– aktywną postawę wobec problemów (formułowanie, rozwiązanie),
– staranie i weryfikowanie hipotez (wnioskowanie empiryczne, dedukcja),
– uogólnianie,
– stosowanie podstawowych technik heurystycznych,
– umiejętność uczenia się z wykorzystaniem różnych źródeł,
– umiejętność matematyzowania z użyciem pojęć i języka matematycznego.
Na język matematyczny składa się język potoczny i symbole matematyczne.
Strona 6 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
Strona 7 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
A. Aspekt merytoryczny
– wiedza,
– podręcznik.
B. Aspekt dydaktyczny
– postawienie celu lekcji:
– cele dydaktyczne:
– wiadomości: uczeń zna, uczeń rozumie, uczeń potrafi,
– cele wychowawcze:
– kultura dyskusji, dbanie o czystość na stanowisku pracy, wzajemny szacunek,
– dobranie odpowiednich środków dydaktycznych i pomocy do lekcji.
C. Aspekt organizacyjny
– zaplanowanie pomocy dydaktycznych potrzebnych do lekcji,
– zaplanowanie czasu i przebiegu lekcji.
Strona 8 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
sprawdzenia
słuszności
uogólnień
ćwiczenia objaśnianie przez rozwiązywanie zadań zawody ćwiczenia
nauczyciela sposobów problemowych matematyczne; na zastosowanie
rozwiązywania zadań, rozwiązywanie teorii,
dowodzenia twierdzeń atrakcyjnych rozwiązywanie
zadań, w tym ćwiczeń
historycznych uogólniających
Strona 9 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
9. Metoda czynnościowa
Jedna z metod nauczania, wprowadzona przez prof. Annę Zofię Krygowską, która jako pierwsza
zauważyła i zwróciła uwagę na to, iż nauczanie matematyki powinno być nieodłączne
z wykorzystaniem wiedzy psychologicznej. Nie tylko ze względu na rozwój psychiczny dziecka, ale
również ze względu na jego zdolności do pojmowania pojęć oraz myślenia abstrakcyjnego.
Strona 10 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
Strona 11 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
1. Zadania-ćwiczenia
– sprawdzają umiejętności nabyte na lekcji, takie jak np. umiejętność wykonywania
działań zgodnie z kolejnością, jaka obowiązuje z matematyce, rachunku pamięciowego,
działania na potęgach, pierwiastkach, korzystania z własności redukowania wyrazów
podobnych, wyłączania wspólnych czynników przed nawias, stosowania wzorów
skróconego mnożenia itd.
– służą utrwaleniu i zmechanizowaniu określonych operacji, algorytmów i schematów
rozwiązywania zadań,
– małe zastosowanie teorii,
– niski poziom twórczego myślenia ucznia.
3. Zadania-problemy
– [za Krygowską] „zadania, których rozwiązania nie uzyska się na danym poziomie bez
pewnej pomysłowości, bez szczypty choćby matematycznej wyobraźni, bo na ich
rozwiązanie nie wystarcza ani wiedza, ani sprawność techniczna, ani nawet
doświadczenie w rozwiązywaniu typowych zadań”,
– zadania nieschematyczne, wymagające pomysłowości,
– do rozwiązania zadań należy myśleć kreatywnie i twórczo, spojrzeć na problem
z dystansu i (często) nieszablonowo,
– wykorzystując znane własności, uczeń układa zależności pomiędzy nimi i odnajduje te,
które może i powinien wykorzystać w zadaniu,
– nie każdy uczeń potrafi rozwiązań zadanie-problem (może to wynikać głównie z tego,
iż szkoła nie sprzyja myśleniu kreatywnemu, a uczy jedynie myślenia schematycznego),
– umiejętność rozwiązywania problemów matematycznych ma przełożenie
na rozwiązywanie problemów w życiu codziennym,
– zadania-problemy kształtują i rozwijają wyobraźnię ucznia oraz logiczne myślenie
(nieschematyczne).
Strona 12 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
C. Inne klasyfikacje
Strona 13 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
Strona 14 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
Strona 15 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
16. Heurystyka
– sposób pośredniczenia między uczniem a jego myślami,
– wzbogaca wiedzę i doświadczenie ucznia,
– pomaga dążyć uczniowi w jego toku rozumowania we właściwym kierunku,
– podejście może wymuszać właściwą kolejność zadań wykonywanych przez ucznia,
– zakłada pomoc w sposób pośredni, nie zdradzając wyników ostatecznych ani cząstkowych,
– nauczyciel zadaje pytania heurystyczne, będące jedynie wskazówkami, nic nie wnoszącymi
do konkretnych zadań (zob. schemat Polyowski (13.)),
– wskazówki heurystyczne, polegające na pomocy w formułowaniu myśli ucznia,
nie narzuconych przez nauczyciela; on jedynie steruje wskazówkami tak, by uczeń sam
odkrywał reguły, zależności i wykorzystywał je,
– wskazówki heurystyczne nie są wskazówkami jawnymi, podanymi „na tacy”; są zaledwie
pomocą w formułowaniu wniosków i wyciąganiu z nich nauki.
Strona 16 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
3. Wykorzystywanie definicji
– wykorzystywanie definicji w prostych ćwiczeniach, zadaniach,
– wykorzystywanie definicji we wprowadzaniu rozumowań matematycznych,
– stosowanie definicji do dowodzenia twierdzeń,
– wykorzystywanie definicji do formułowania (nowych) twierdzeń.
Strona 17 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
A. Twierdzenia
– implikacja ( p ⇒ q ), np.: Jeżeli n jest liczbą naturalną, to n n−1 jest liczbą parzystą,
– równoważność ( p ⇔ q ), np.: x=2⇔ x−2=0 ,
– warunek konieczny i wystarczający (WKW), np.:
Liczba jest podzielna przez 15, jeśli kończy się na 0 lub 5.
Ostatnia cyfra równa 0 lub 5 jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym, bo liczba
może kończyć się na 0 lub 5 i nie być podzielna przez 15, np. liczba 10.
– kwadrat logiczny (implikacje po przekątnej są równoważne):
p⇒q q⇒ p
¬q ⇒¬ p ¬ p ⇒¬q
Ilustracja 3. Kwadrat logiczny
B. Dowody
– dowód dedukcyjny – polega na szukaniu warunków koniecznych (założenie→teza),
– dowód redukcyjny – polega na szukaniu warunków wystarczających (teza→założenie),
– dowód nie wprost (apagogiczny, sokratejski) – polega na sformułowaniu zaprzeczenia
tezy przy tych samych założeniach (założenia→zaprzeczona teza).
Strona 18 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
A. Przykład
Punkty wspólne prostej i okręgu na płaszczyźnie. Możliwości wzajemnie się wykluczają:
– prosta albo nie ma punktów wspólnych z okręgiem,
– albo ma jeden punkt wspólny i wtedy jest styczna do okręgu,
– albo ma dwa punkty wspólne i wtedy przecina okrąg w dwóch miejscach.
1. Warunkowy
Jeżeli w trójkącie ABC A1 jest środkiem boku BC i B1 jest środkiem boku AC , to długość
odcinka łączącego punkty A1 B2 jest dwa razy krótszy od podstawy AB tego trójkąta.
2. Warunkowy-czynnościowy
Jeżeli zbuduję trójkąt ABC i połączę środki jego ramion, to mierząc długość odcinka łączącego
te środki okaże się, że jest on dwa razy krótszy od podstawy tego trójkąta.
3. Orzekający
Odcinek łączący środki ramion trójkąta jest dwa razy krótszy od podstawy tego trójkąta.
4. Symboliczny 2⋅∣EF∣=∣AB∣
Ilustracja 4. Symboliczne
formułowania twierdzeń
23. Aktywności matematyczne
– ćwiczenie podstawowych (elementarnych) sprawności matematycznych,
– rozwiązywanie typowych zadań z zastosowaniem podstawowych metod matematycznych,
– redagowanie, ilustrowanie schematami treści matematycznych,
– przejmowanie i asymilowanie wiedzy matematycznej, przekazywanej w rozmaitych formach
z różnych źródeł,
– twórcza aktywność wykraczająca poza przedstawione wyżej czynności.
Strona 19 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
2. Zbiory przeliczalne
Zbiorami przeliczalnymi nazywamy zbiory skończone lub równoliczne ze zbiorem liczb naturalnych.
Zbiory przeliczalne można ułożyć w pewien (nieskończony) ciąg.
3. Zbiory nieprzeliczalne
Zbiór nieprzeliczalny to taki zbiór, który nie jest przeliczalny.
1. Aspekt mnogościowy
Liczba jest wspólną własnością wszystkich zbiorów równolicznych (5 jabłek=5monet).
2. Aspekt porządkowy
Liczba związana jest z czynnością odliczania (ułożenie w rządku i odliczanie).
Strona 20 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
3. Aspekt miarowy
Liczba jest związana z czynnością przeliczania (5m, 8l, 4kg).
1. Aspekt mnogościowy
Łączenie zbioru 2-elementowego ze zbiorem 5-elementowym, otrzymujemy zbiór 7-elementowy.
2. Aspekt porządkowy
Dołączenie pięciu przedmiotów do szeregu dwóch przedmiotów daje szereg siedmiu elementów.
3. Aspekt miarowy
Łączenie dwóch przedmiotów o tych samych miarach (np. długości) 2 i 5 daje jeden przedmiot
o łącznej mierze długości 7 (np. traktor + przyczepa).
Strona 21 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
1. Mit nr 1.
Cyfra to taki znak, który zapisuje się nie odrywając długopisu od kartki. Bzdura – wtedy siódemka,
jaką uczymy się pisać we wczesnym wieku szkolnym, a nawet w przedszkolnym, nie byłaby cyfrą.
2. Mit nr 2.
Cyfry to te od zera do dziewięciu. Owszem, lecz nie do końca. Wartości liczbowe: 0, 1, 2, …, 9
są w istocie cyframi; są jednak – również – liczbami. O ile nie ma cyfry 11, o tyle jest liczba 7.
3. Mit nr 3.
Cyfra to znak graficzny (0-9), a liczba składa się z co najmniej dwóch cyfr, np.11, 23, 687 itd.
Prawdą jest, że liczba składa się z cyfr. Bzdurą natomiast – że liczby są tylko dwu~ i więcej
cyfrowe. Jak zostało wspomniane: nie ma cyfry dwuelementowej, ale jest liczba jednocyfrowa.
Strona 22 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
Jeśli zaś poruszyć kwestię zapisu liczb, powyższe mity mają ziarenko prawdy. Przede wszystkim:
– cyfra to znak graficzny, za pomocą którego zapisujemy liczby, a ponadto:
– liczby składają się z cyfr (od użycia jednej wzwyż),
– nie istnieją cyfry dwuelementowe (cyfry dwu-, trzy-, … ~cyfrowe?),
– istnieją liczby jednocyfrowe, dwucyfrowe, trzycyfrowe itd.,
– istnieje 10 różnych liczb jednocyfrowych, 100 dwucyfrowych, 1000 trzycyfrowych itd.,
– liczby zapisujemy dzięki cyfrom, nie odwrotnie.
Ilustracja 4. Podzielność
liczb przez 9
31. Definicja pierwiastka n-tego stopnia
n
Pierwiastkiem stopnia n z liczby x nazywamy liczbę y spełniającą warunek: y =x .
Często zapisujemy następująco:
n x= y .
A. Przykład
3 −27=−3 , bo −33=−27
32. Definicja funkcji i jej własności
A. Definicja funkcji
Definicja formalna funkcji pojawia się najczęściej dopiero na studiach:
Niech X , Y będą dowolnymi zbiorami w ℝ . Funkcją f ze zbioru X w zbiór Y nazywamy taką
relację S , że
1. ∀ ∃ x S y . (warunek istnienia)
x∈ X y∈ Y
2. ∀
x∈ X
∀
y 1 , y 2∈Y
y1 S x ∧ y 2 S x ⇒ y 1 = y 2 . (warunek jednoznaczności)
Strona 23 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
C. Własności funkcji
– dziedzina funkcji, zbioru argumentów D f (argumenty najczęściej oznaczane literką x),
– zbiór wartości funkcji Z w (wartości najczęściej oznaczane literką y),
– miejsca zerowe funkcji (punkty przecięcia się wykresu funkcji z osią X ),
– wyraz wolny [od argumentu] (punkt przecięcia się wykresu funkcji z osią Y ),
– w funkcji liniowej: b , wzór ogólny funkcji liniowej to: f x =a xb ,
– w funkcji kwadratowej: c , wzór ogólny funkcji kwadratowej to: f x =a x 2b xc .
– monotoniczność funkcji:
– funkcja (silnie) rosnąca,
– funkcja (silnie) malejąca,
– funkcja stała,
– funkcja monotoniczna przedziałami,
– parzystość i nieparzystość funkcji:
– funkcja parzysta nie jest nieparzysta, np. f x =cox x ,
– funkcja nieparzysta nie jest parzysta, np. y=x ,
– istnieją funkcje, które nie są ani parzyste, ani nieparzyste, np. y=log 2 x ,
– okresowość funkcji:
– funkcja okresowa, np. f x =sin x , gdzie okres wynosi 2 k , k ∈ℤ ,
– funkcja nieokresowa, funkcja nie posiadające okresu,
– różnowartościowość funkcji:
– funkcja różnowartościowa, np. y=x 3 ,
– funkcja nieróżnowartościowa, np. y=∣x∣ .
Strona 24 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
Strona 25 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
Oprócz zdań logicznych (zob. wyżej) w logice matematycznej znajdują się również inne elementy:
formy zdaniowe, którym nie jesteśmy już w stanie przypisać jednoznacznie prawdy ani fałszu.
Forma zdaniowa posiada bowiem zmienne, przez co nie potrafimy przypisać jednoznacznie
wartości logicznej wyrażenia będącego formą zdaniową.
Forma zdaniowa p x jest to wyrażenie, w którym występuje jedna zmienna. W zależności
od zmiennej zdanie może być albo prawdziwe, albo fałszywe. Nie można więc przypisać wartości
logicznej jednoznacznie.
Forma zdaniowa posiada dziedzinę zmiennej, z którego to zbioru podstawiamy elementy
za zmienną i dopiero wtedy otrzymujemy zdanie logiczne, któremu możemy przypisać wartość
prawdy albo fałszu.
Przykład formy zdaniowej
Równanie z jedną niewiadomą jest formą zdaniową postaci:
p x =0 , gdzie p jest funkcją liczbowo-liczbową.
Dziedziną D równania jest dziedziną funkcji p . Zaś rozwiązaniem równania jest liczba, dla której
prawdziwe jest zdanie: p x =0 .
Strona 26 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
C. Metoda graficzna
Do metody graficznej wydaje się być niezbędny program komputerowy, który – w przeciwieństwie
do niedoskonałego ludzkiego oka oraz ręki – narysuje bardzo dokładnie wykres funkcji, obliczy
wartości zadane wzorem itp. Wykorzystanie metody graficznej nie sprawdza się jednak
w dowodach twierdzeń – rysunek nie zastąpi dowodu formalnego. Może pomóc we wnioskowaniu
empirycznym czy potwierdzić intuicyjne, lecz nie zastąpi dowodu matematycznego w jego
formalnej postaci. Wynik zasugerowany przez program należy sprawdzić algebraicznie, „ręcznie”.
A. Przykład
2 x15=60
Niech x będzie pudełkiem z liczbami. Jako, że pudełko jest zamknięte, nie wiemy, ile liczb i jaka
wartość kryje się w pudełku. Wiemy jednak, że jeśli dodamy do wartości równej dwóm takim
samym pudełkom liczbę 15, to otrzymamy wartość 60.
Pytania pomocnicze dla uczniów:
– Jak wyznaczyć wartość kryjącą się w dwóch pudełkach?
– Ile wynosi wartość kryjąca się w dwóch pudełkach? Co należy zrobić? Jak to obliczyć?
Strona 27 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
41. Trzy typy obliczeń procentowych. Sposoby obliczania procentu z danej liczby
Strona 28 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
43. Liczba odcinków, które można zbudować z dwóch, trzech, czterech, … punktów
2 → 1, 3 → 3, 4 → 6, 5 → 10, …,
n⋅n−1
n→ .
2
Strona 29 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
Strona 30 z 32
DM – Zagadnienia do egzaminu dla studentów 3. roku KNBB 2010/2011 – opracowanie
71244−71 71173
c=0,71 244= = ,
10 – 10 99900
23 2
Warto jednak zauważyć, że wynik jest zależny od definicji, którą przyjmiemy. Jeśliby tak trapez
równoramienny zdefiniować następująco:
wtedy dowolny równoległobok (dowolny, czyli nie prostokąt) nie byłby prostokątem, ponieważ kąty,
jakie tworzą ramiona z jego podstawami przy każdej z nich dopełniają się do 180º. W myśl tej
definicji tylko specyficzne równoległoboki byłyby trapezami: prostokąt i kwadrat, a dowolny
równoległobok trapezem równoramiennym by nie mógł być.
Z powyższego rozumowania wynika, iż równoległobok nie jest trapezem równoramiennym.
Strona 31 z 32
48. Źródła i literatura
A. Literatura tradycyjna
– S. Turnau, Wykłady o nauczaniu matematyki, 1990,
– Z. Krygowska, Elementy aktywności matematycznej, które powinny odgrywać znaczącą
rolę w matematyce dla wszystkich, 1986,
– Z. Krygowska, Zarys dydaktyki matematyki, 1980,
– M. Pisarski, Realistyczne podejście przy nauczaniu procentów, 1993.
B. Literatura cyfrowa
– http://www.wmie.uz.zgora.pl,
– http://e.kn.edu.pl,
– http://www.wikipedia.org.