Cechy praw człowieka: przyrodzone, powszechne, niezbywalne, nienaruszalne, niepodzielne.

Generacje: I (najważniejsze prawa człowieka – wolności osobiste i prawa polityczne np. prawo do
życia, wolność od tortur, wolność od niewoli poddaństwa i pracy przymusowej, prawo do wolności i
bezpieczeństwa osobistego, prawo do sprawiedliwego procesu, prawo do prywatności, wolność myśli
sumienia religii przekonań, wolność zrzeszania się, prawo do własności), II od 1966 – prawa
zabezpieczające fizyczny i duchowy rozwój jednostki (prawa socjalne, ekonomiczne i kulturalne np.
prawo do pracy, prawo rodziny, prawo do godnego poziomu życia, prawo do zdrowia, prawo do nauki,
prawo kulturalne) III od 1986 (charakter zespołowy np. prawo do rozwoju, pokoju, bezpiecznego
środowiska, do pomocy humanitarnej). Daty: Wielka karta swobód 1215 Jan bez Ziemi, przywileje
jedleńsko-krakowskie 1430-33, Karta Praw Wirginii 1776, Deklaracja niepodległości USA 1776,
Deklaracja praw człowieka i obywatela 1789. Dokumenty międz. ochrony praw człowieka: 1945
Karta Narodów Zjednoczonych, Powszechna deklaracja praw człowieka 1948.

System międzyrządowy: ONZ (główny organ: Rada Gospodarczo-Społeczna – opracowywanie

traktatów międzynarodowych i badanie przestrzegania Powszechnej deklaracji praw człowieka.
Organizacja ta przyjmuje skargi i przekazuje je do Komisji Praw Człowieka, kontroluje wykonywanie
paktu praw obywatelskich), Komitet Praw Człowieka (1977 kontrola nad realizacją paktu praw
obywatelskich przez państwa, pośredniczenie w polubownym załatwianiu sporów, działa na wzór
organów sądowych) Systemy regionalne – afrykański (Afrykańska karta praw człowieka i ludów
1981, włączenie praw III generacji, ważne znaczenie ma Organizacja Jedności Afrykańskiej – poprawa
bytu), amerykański (1948 Amerykańska deklaracja praw i obowiązków człowieka,
Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka, 1979 Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka,
Protokół z San Salvador 1988) europejski (Rada Europy zrzesza kraje Unii Europejskiej, umożliwienie
składania skarg do Trybunału w Strasburgu osobom fizycznym i organizacjom pozarządowym,
instytucje: Europejska Komisja Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka. Polska jest
członkiem od 1991).

System pozarządowy (uzupełnia i wspiera działalność organizacji międzypaństwowych):

Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (siedziba Genewa, w 1863 powstał Międzynarodowy
Komitet Opieki nad Rannymi, 1949 konwencje genewskie, funkcje: udzielanie pomocy humanitarnej w
czasie pokoju i konfliktów zbrojnych) Amnesty International (siedziba Londyn, cele: uwolnienie
więźniów politycznych, rzetelność procesów karnych, zniesienie kary śmierci, zaprzestanie tortur i
innego nieludzkiego traktowania, największa aktywność: Afryka i Ameryka Poł., forma działalności:
redagowanie listów, wysyłanie ich do władz państw, w których łamane są prawa człowieka,
publikowanie raportów, działalnośc edukacyjna), Międzynarodowa Komisja Prawników (siedziba
Genewa, inicjowanie prac nad nowymi konwencjami, walka o niezawisłość sądów i zawodów
prawniczych), Specjalny Sprawozdawca do spraw Niezawisłości Sądownictwa (działanie na rzecz
niezawisłości, udziela pomocy prawnikom prześladowanym za swe przywiązania do praworządności i
sprawiedliwości) Komitet Helsiński USA (1979, wspieranie inicjatyw helsińskich w krajach Europy i
śledzenie wydarzeń w Europie wschodniej).

Gwarancje ochrony praw człowieka w Polsce: 1)instytucje państwowe: sądy powszechne (sprawy z
zakresu prawa karnego, cywilnego, gospodarczego i prawa pracy), Naczelny Sąd Administracyjny
(rozpatrywanie skarg na decyzje administracyjne), Trybunał Konstytucyjny (sprawdzanie zgodności
ustaw z konstytucją), Rzecznik Praw Obywatelskich (bada działalność organów administracji
państwowej i samorządowej). Organizacje pozarządowe: Komitet Obrony Robotników
(występowanie w obronie prawa do pracy, strajku, swobodnego wyrażania myśli i poglądów), Komitet
Samoobrony Społecznej (postulowanie zniesienia represji politycznych, wyznaniowych, rasowych),
Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (żądanie zakończenia walki z Kościołem i umożliwienia
dostępu mass mediów) Komitet Helsiński (1982/83 sporządzanie raportów o prawach człowieka w
Polsce, prawie pracy i sądownictwie, działa przy nim Helsińska Fundacja Praw Człowieka –
podejmowanie działań edukacyjnych i wydawniczych), Polska Sekcja Międzynarodowej Komisji
Prawników (występowanie w obronie polskiej praworządności, niezawisłości sądów i praw jednostki),
Polskie Stowarzyszenie „Amnesty international” , PCK (udzielanie pomocy potrzebującym i
ofiarom klęsk żywiołowych, poszukiwanie ofiar wojen, szerzenie oświaty zdrowotnej). Warunki
złożenia petycji do Komitetu Praw Człowieka w Genewie: wyczerpanie wszystkich krajowych
środków, opatrzenie skargi swoim imieniem i nazwiskiem, przynależność do Międzynarodowego paktu
praw obywatelskich i politycznych państwa, złożenie petycji do jednego organu międzynarodowego,
naruszenie praw zawartych w Międzynarodowym pakcie praw obywatelskich i politycznych,
wykazanie, że zawarte w paktach prawa faktycznie zostały naruszone, założenie petycji na piśmie.
Kryteria dopuszczalności złożenia skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka:
wyczerpanie wszystkich środków krajowych, imienne złożenie skargi, skarga nie jest rozpatrywana
przez inną instytucję międzynarodową, skarga musi dotyczyć praw zawartych w Konwencji lub jej
protokołów.