Wydolność fizyczna organizmu (wykład 06.10.

2010)

Definicja wydolności – zdolność do wykonywania wysiłku, z udziałem dużych grup

mięśniowych, bez większych zmian homeostazy organizmu i objawów zmęczenia.

Czynniki kształtujące wydolność fizyczną

- cechy wrodzone organizmu np. płeć, budowa ciała, skład ciała, udowa mięśni,
wielkość serca i płuc, koordynacja ruchowa, koordynacja ruchowo- mięśniowa,
termoregulacja (80 %)
- czynniki środowiskowe np. wiek, styl życia, trening, dieta (20 %)
Wydolność fizyczna – jest cechą organizmu, może ulegać zmianom pod wpływem
czynników takich jak : trening, obniżona aktywność fizyczna, dieta, choroba
Ze względu na źródła energii potrzebne do wykonania pracy dzielimy wydolność na :
tlenową i beztlenową.

Wydolność tlenowa
Czynnikami kształtującymi wydolność są przede wszystkim czynniki
warunkujące transport tlenu i metabolizm
- sprawne funkcjonowanie układu krążenia (pojemność wyrzutowa serca)
- pojemność tlenowa krwi i wielkość przepływu przez tkanki
- liczba kapilar w tkance mięśniowej
- rodzaj tkanki mięśniowej (ilość mioglobiny, aktywność enzymów, zasoby
glikogenu)
- sprawność mechanizmów buforujących organizm
- termoregulacja
Najczęściej używanym wskaźnikiem wydolności tlenowej jest maksymalne zużycie
tlenu VO2 max . Jest to ilość tlenu zużywana przez organizm w czasie maksymalnego
wysiłku o charakterze ogólnym w czasie jednej minuty.
Wartości średnie u dorosłych
1,5 l/min – 6 l/min
15 ml/kg/min – 85 ml/kg/min
Metody oceny wydolności
Metoda bezpośrednia- polega na pomiarze poboru tlenu w czasie pracy dynamicznej
o wzrastającym obciążeniu , w momencie osiągnięcia pracy maksymalnej występuje
maksymalny pobór tlenu VO2 max
Metody pośrednie – polegają na pomiarze częstości skurczów serca ze stanu
równowagi czynnościowej i prognozowaniu wartości VO2 max z odpowiednich
nomogramów lub wzorów
Wskaźniki wydolności
- VO2 max
- HR ze stanu równowagi fizjologicznej
- Wartości PWC 170
- Zmiany HR obserwowane po wysiłku
- Czas powrotu do wartości spoczynkowych po wysiłku (czas restytucji)
- Próg przemian anaerobowych

1
Próg przemian anaerobowych – to takie obciążenie wysiłkiem, powyżej którego
zaczyna się akumulacja mleczanu we krwi. Poziom kwasu mlekowego we krwi jest
wypadkową jego produkcji w mięśniach oraz jego utylizacji przez :mięśnie, wątrobę,
mięsień sercowy i inne tkanki.
Próg przemian beztlenowych, różne sposoby wyznaczania
- próg mleczanowy LT
- początkowa akumulacja kwasu mlekowego we krwi OBLA
- wentylacyjny próg beztlenowy
- próg tlenowo-beztlenowy
- próg skompensowanej kwasicy metabolicznej
Próg mleczanowy
- metoda inwazyjna (polega na analizie poziomu kwasu mlekowego we krwi w
zależności od intensywności wysiłku) Obecnie metoda ta jest uważana za
najlepszy sposób oceny wydolności tlenowej
Intensywność progowa wykorzystywana jest w treningu prowadzącym do poprawy
wydolności tlenowej
Próg wentylacyjny
- pomiar parametrów gazometrycznych: VE, VO2, VCO2, RQ
- opiera się na założeniu, że po przekroczeniu intensywności powyżej 40 %
VO2 max na skutek buforowania powstającego kwasu mlekowego, następuje nie
liniowy przyrost wentylacji, wydalania CO2, rośnie ekwiwalent VE / VO2 i RQ
Pośrednią metodą określania progu może być terenowy test Conconiego
- opiera się na wykonywaniu wysiłków o narastającej intensywności (wysiłek
progresywny ) i pomiarze częstości skurczów serca w końcowym momencie
wysiłku, z uzyskanych wyników wykreśla się zależność intensywności od HR,
wyniki nie są jednoznaczne
Testy terenowe
- Coopera – 12 min bieg, pomiar dystansu, do wyliczeń tylko dystans w milach
- Jednomilowy bieg – jak najszybciej przebiec jedną milę , pomiar czasu, do
wyliczeń, do wyliczeń uwzględnia się wiek, płeć, BMI – sportowcy
- Jednomilowy chód – marsz jedną milę, HR 15 sekund po zakończeniu marszu,
do wyliczeń płeć, wiek, masa, czas i HR – dla starszych lub o niskiej
aktywności fizycznej
- Fiński test chodu – dystans 2 km, pomiar czasu marszu [s], HR natychmiast po
marszu przez 15 s, do wyliczeń czas, prędkość BMI, HR – nie polecany dla
osób trenujących

Wydolność beztlenowa

- maksymalna ilość energii możliwa do uzyskania w procesach beztlenowych,

oceniana za pomocą ilości pracy wykonanej w ciągu 30-60 sekund
W wysiłkach krótkotrwałych o dużej intensywności
- zdolność do pracy zależy przede wszystkim od potencjału anaerobowego
- największą intensywność określamy mocą maksymalną
- im większy potencjał beztlenowy tym większa wydolność beztlenowa

2
O wydolności beztlenowej organizmu decyduje
- zasób źródeł energetycznych ATP, CP, glikogen
- sprawność mobilizacji i wykorzystania tych źródeł
- wysoka aktywność układów enzymatycznych
- mechanizmy kompensujące zachwianą równowagę kwasowo- zasadową
(układy buforowe krwi i tkanek)
- zakres tolerancji na wysoki poziom zakwaszenia ustroju
Czynniki ograniczające zdolność do realizacji wysiłku dzięki metabolizmowi
beztlenowemu to:
- wyczerpanie wewnątrzmięśniowych zasobów węglowodanowych do poziomu
poniżej 50 % stanu wyjściowego
- obniżenie stosunku ATP /ADP, spowolnienie resyntezy ATP
- wysokie stężenie jonów H+, które lokują glikolizę na skutek osłabienia
aktywności fosfofruktokinazy (przy LA około 17 mmol/L)
Maksymalna moc beztlenowa zależy od:
- procesów bezmleczanowych , ma na to wpływ ilość wysokoenergetycznych
związków fosforanowych w mięśniach oraz szybkość przebiegu tych procesów
- procesów mleczanowych uruchamianych z pewnym opóźnieniem, w miarę
zwiększania ciężkości pracy, polegających na glikolizie beztlenowej.
Wydajność zależy od zawartości glikogenu w mięśniach (0.4 –1,8 % masy
mięśniowej)
Udział beztlenowych procesów metabolicznych w wysiłkach fizycznych
- prowadzi do wytwarzania kwasu mlekowego
- kwas mlekowy (LA) pojawia się w mięśniach około 3-4 min po wysiłku i w
ciągu 2-3 min dyfunduje z mięśni do krwi
- powoduje to przesunięcie równowagi kwasowo-zasadowej w stronę kwaśną
- stan równowagi kwasowo-zasadowej określa: stężenie jonów wodorowych,
ciśnienie parcjalne CO2, stężenie wodorowęglanów HCO- 3
- zakwaszenie środowiska hamuje aktywność enzymów procesów glikolizy
Mechanizmy zabezpieczające przed zaburzeniami równowagi kwasowo-
zasadowej
W przypadku wystąpienia kwasicy metabolicznej jest ona usuwana przez związki
buforowe krwi i tkanek
- chemiczne układy buforowe
- układ oddechowy
- nerki

Fizjologia wysiłku – wykład- 20.10.2010

Ocena zdolności do pracy w warunkach beztlenowych
- najczęściej opiera się na pomiarach długu tlenowego i stężenia kwasu mlekowego
- wielkość długu tlenowego zależy między innymi od intensywności wysiłku,
zaopatrzenia tlenowego i stopnia wytrenowania
- czym większy jest udział procesów beztlenowych w wytwarzaniu energii do
wykonania pracy tym większy dług tlenowy i większe stężenie kwasu mlekowego
Dług tlenowy (EPOC)
-zwiększony w porównaniu ze spoczynkiem, pobór tlenu po zakończeniu wysiłku
Powstawanie EPOC powodują:
3
-resynteza ATP i PC
- resynteza glikogenu z mleczanu
- zużywanie mleczanu przez nerki, wątrobę, mięśnie szkieletowe
- powrót do spoczynkowych wartości tlenu we krwi i mioglobinie
- zwiększenie HR i Ve
- zwiększone stężenie hormonów (adrenaliny, noradrenaliny, tyroksyny,
glikokortkoidów)
- zwiększona temperatura ciała
Pomiar długu tlenowego
- konieczny analizator gazu powietrza wydychanego
- w przypadku wykonania wysiłku kótkotrwałego o maksymalnej mocy
Pomiar stężenia mlekowego
- metoda inwazyjna
- polega na oznaczeniu stężenia LA we krwi 3 minuty po zakończeniu pracy o mocy
maksymanej
- maksymalne wartości dla LA =20 mmol/l

Zmiany pH i RQ
- czym te zmiany są większe tym możliwości beztlenowe organizmu są większe
- najniższe wartości pH to 7,0 a wartości RQ to ok. 1,8
Metody oceny wydolności beztlenowe
- pomiar parametrów fizjologicznych : maksymalnego długu tlenowego,
maksymalnego stężenia kwasu mlekowego, zmian pH i RQ
- mechaniczne- pomiar mocy podczas wysiłku
Badanie mocy fosfogenowej
- wysiłki trwające kilka sekund o możliwie największej intensywności
Testy :
- Margarii Kalamena (wbieganie na schody, elektroniczny system pomiaru czasu
wykonywania próby )
- Wingate (czas trwania 30 sekund, wykonywany na cykloergometru, obciążenie 7,5
% masy ciała, badany wykonuje wysiłek o jak największej intensywności, szybkość
obrotu koła) analizuje się : moc max., spadek mocy, czas uzyskania mocy max., czas
utrzymania mocy max.,
ZMĘCZENIE – jest to niezdolność do kontynuowania niezbędnej lub oczekiwanej
pracy albo utrata zdolności do wytwarzania siły.
Przyczyny zmęczenia – zmęczenie występuje wówczas gdy zakłócony lub przerwany
zostaje łańcuch zdarzeń, między ośrodkowym układem nerwowym a włóknem
mięśniowym.
Wskaźniki oceny stanu zmęczenia
- zmiany w układzie biochemicznym mięśnia
- pocenie się (odwodnienie organizmu lub utrata elektrolitów, przyspieszających
rozwój zmęczenia
- pogorszenie koordynacji ruchowo-wzrokowej (spowolnienie ruchów, spadek siły
mięśni i dokładności czynności manualnych)
- spadek wydajności ilościowej i jakościowej pracy (wzrost liczby błędów, czasu
reakcji )

4
Wskaźniki oceny stanu zmęczenia psychicznego
- zmniejszenie stopnia koncentracji
- spowolnienie i osłabienie postrzegania
- spadek motywacji do pracy
- zaburzenia emocjonalne (apati a lub rozdrażnienie)
- nastawienie systemu nerwowego a odpoczynek (ziewanie, senność)
Zmiany wywołane wysiłkiem fizycznym dotyczą:
- regulacji nerwowej i hormonalnej
- przemian energetycznych
- sprawności homeostazy
- podniesienia kosztu energetycznego wysiłku związanego z :
- termoregulacją (pot)
- układem krążenia (wzrost przepływu krwi )
-układem oddec howym (wzrost wentylcji )
Teorie wyjaśniające mechanizm zmęczenia
- wyczerpania
- niedotlenienia
- zatrucia (LA, jony wodorowe, amoniak, serotonina)
Obecnie zmiany występujące w trakcie zmęczenia dzieli się na ośrodkowe i
obwodowe.
Znaczenie zmęczenia ośrodkowego – w jego trakcie zmniejsza się częstotliwość
pobudzenia jednostek malorycznych co prowadzi do obniżenia poziomu intensywności
wysiłku.
Bolesność mięśni związana z wysiłkiem fizycznym
W czasie wysiłku:
- wzrost stężenia mleczanu
- produkty rozpadu ATP (fosforan, AMP)
- amoniak (powstający w czasie kryzysu energetycznego)
Zespół opóźnionej bolesności po wysiłku fizycznym
- uszkodzenie włókien mięśniowych co indukuje lokalną reakcję zapalną organizmu
- w mięśniach pojawiają się leukocyty obojętnochłonne i makrofagi
- chemiczne mediatory (prostaglandyny) zapalenia pobudzają zakończenia nerwów
przewodzących bodźce bólowe
- odczuwanie bólu nasila reakcja związana z obrzękiem i ociepleniem tkanki
mięśniowej
- sztywność mięśni – uwolnienie jonów wapnia z siateczki sarkoplazmatycznej
Przyczyny zmęczenia po wysiłkach o dużej intensywności
- wzrost jonów wodorowych
- wzrost ADP w mięśniach
- wzrost jonów fosfornowych
- gromadzenie amoniaku (pobudza glikolizę, hamuje procesy tlenowe)
Przyczyny zmęczenia po wysiłkach długotrwałych
- wyczerpanie zapasów glikogenu mięśniowego
- ubytek wody
- utrudniony przepływ krwi przez pracujące mięśnie w czasie wysiłków statycznych
Szybkość występowania zmęczenia zależy od :
- ilości włókien ST i FT (proporcje)
5
- wydolności fizycznej
- warunków środowiskowych (temperatury otoczenia, wilgotności)
Fazy rozwoju zmęczenia
- faza hamowania specyficznego (względem wykonywanej długo czynności)
- faza przemieszczonej uwagi i obronnego pobudzenia (zajmowanie się czymś innym
niż należy)

Zmęczenie – klasyfikacja
• Przewlekłe (przetrenowanie) – powstaje w następstwie wielokrotnego
powtarzania treningu przy stosowaniu nieadekwatnych przerw
wypoczynkowych

• Lokalne (narządowe) – zmęczenie pojedyńczych narządów ruchu

• Ogólne (ustrojowe) – podlega mu cały organizm człowieka, wystepuje o

wysiłkach angażujących większą część mięśni

Zmęczenie nie jest stanem patologicznym, powoduje przejściowe obniżenie

zdolności do wykonywania pracy. Jednak gdy nakładać się będą na siebie
nielikwidowane skutki zmęczenia mogą prowadzić do przemęczenia i zmian
chorobowych.
Wypoczynek to złożony i aktywny (wymagający zużycia energii) proces
prowadzący do odbudowy zużytego potencjału eneretycznego .
Fazy wypoczynku
I faza – po okresie wyczerpania podczas pracy następuje pełna kompensacja
prowadząca do resyntesy zużytych związków energetycznych do poziomu
wyjściowego
II faza – to hiperkompensacja zwiększająca pierwotny poziom substancji
energetycznych ponad stan wyjściowy
Wypoczynek – restytucja powysiłkowa
Im bardziej wzmożone procesy zużycia czy rozpadu zachodzące podczas
wykonywanej pracy tym bardziej intensywniej przebiegają procesy odnowy i tym
bardziej wyraźnie rozwijają się przejawy hiperkompensacji.
Po wysiłkach krótkotrwałych o dużej intensywności kompensacja i
hiperkompensacja następują szybciej oraz trwają krócej niż po wysiłkach długich i
mniej intensywnych
W restytucji powysiłkowej najszybciej likwidowany jest nadmiar kwasu
mlekowego w mięśniach i krwi, potem następuje resyntezy fosfokreatyny dalej
glikogenu i na koniec białek
Metody pomiaru wypoczynku
 Obliczanie długu tlenowego
 Określanie zmian częstości skurczów serca i ciśnienia tętniczego po wysiłku
 Mierzenie czasu restytucji

Dług tlenowy (wg Eberharda 2007)

6
Klasyfikacja wypoczynku
 Bierny
 Aktywny:
Wykonywanie pracy fizycznej lub umysłowej, ale innej niż ta która spowodowała
zmęczenie
Dlaczego wypoczynek aktywny?
 Inne bodźce obwodowe lub ośrodkowe pobudzają okolice mózgu co skraca
czas restytucji,
 Stymulacja układu krążenia i oddechowego przyspiesza spłatę długu tlenowego
oraz eliminację mleczanów,
 Stymulacja powrotu żylnego przez pompę mięśniową.
Wypoczynek zależy również od dostarczenia odpowiedniego pożywienia
 Węglowodany przyspieszają proces odbudowy glikogenu w wątrobie i
mięśniach
 Natychmiast po wysiłku białka – najlepsze warunki do budowy masy
mięśniowej
 Odpowiednie nawodnienie organizmu i uzupełnianie jonów
Ważne są substraty do produkcji neromediatorów
Suplementacja takimi związkami jak: cholina, tyrozyna, acetyl-tyrozyna, acetyl-l-
karnityna,
podnosi poziom acetylocholiny
Przerwy wypoczynkowe
 Przerwy należy stosować wtedy gdy zaczyna się zmęczenie
 Klasyfikacja przerw zależnie od czasu trwania (mikropauzy, krótkie, długie).
 Najczęściej sądzi się, że krótkie przerwy są bardziej skuteczne niż długie,
ponieważ znaczna część długu tlenowego jest wyrównywana w pierwszych
minutach wypoczynku
Wpływ przerw wypoczynkowych na Vo2, HR i LA (wg Astrand 1970)

7
Długie przerwy wypoczynkowe
 Przerwy od 3 do 40 minut są najczęściej stosowane w pracy zawodowej i
rekreacji ruchowej
 Przykład: w fabryce zegarków 8 godzinny dzień pracy był przedzielony
dwiema 20 minutowymi przerwami. Po zmianie ich na sześć 3 minutowych
zwiększyła się wydajność pracy o 11%
Trening a zmęczenie
Trening definiowany jako powtarzane wysiłki, może wywołać długotrwałe zmęczenie,
jeśli okresy odpoczynku były niewystarczające do odtworzenia homeostazy między
wysiłkami.
Przetrenowanie odzwierciedla brak równowagi miedzy wielkością obciążeń
treningowych a odpoczynkiem i charakteryzuje się spadkiem wydolności organizmu
Wpływ wielkości obciążeń treningowych na wydolność fizyczną organizmu
(Hubner-Woźniak, Lutosławska 2000)

PRZETRENOWANIE
To stan przewlekłego zmęczenia o podostrym przebiegu, powstający podczas
intensywnego treningu przy stosowaniu nieadekwatnych przerw wypoczynkowych.
OBJAWY PRZETRENOWANIA
- początkowo mało widoczne (przebieg podostry) i trudne do określenia np.
pogorszenie samopoczucia bez konkretnych dolegliwości - objawy subiektywne
- zmęczenie ostre – objawia się wyraźnie i trwa dłużej (stan przewlekły)

Przyczyny przetrenowania
 Istnieje wiele hipotez, które próbują wyjaśnić mechanizm pojawienia się
zespołu przetrenowania.
 Jedna z hipotez zakłada, że decydującą rolę odgrywa podwzgórze wpływając na
aktywację autonomicznego układu nerwowego i osi: podwzgórze-przysadka-
kora nadnerczy

8
Wyróżnia się dwa typy zespołu przetrenowania związanego z autonomicznym
układem nerwowy
Typ współczulny
 Wzrost HR spoczynkowego
 Zaburzenia snu
 Irytacja
 Utrata masy ciała
 Spadek apetytu
 Występuje w sportach szybkościowo-siłowych
Typ przywspółczulny
 Niskie HR spoczynkowe
 Długotrwały sen
 Depresja
 Występuje w sportach wytrzymałościowych

Przetrenowanie a metabolizm
Istnieje coraz więcej dowodów sugerujących, że procesowi przetrenowania towarzyszą
zmiany metabolizmu dotyczące: węglowodanów, lipidów, aminokwasów, białek,
procesów oksydacyjnych oraz funkcji hormonalnych i immunologicznych.

Zużycie glikogenu mięśniowego

 Wiadomo, że spadek poziomu glikogenu mięśniowego może powodować
wystąpienie zmęczenia i obniżenie wydolności.
 Brak jest jednak dowodów, że prowadzi to do zespołu przetrenowania, który
występuje również przy prawidłowym stężeniu glikogenu

Wpływ obniżonego stężenia glikogenu i udział aminokwasów rozgałęzionych w

zespole przetrenowania

9
Poziom komórkowy – hormony modelujące procesy anaboliczne i kataboliczne
 Podczas wysiłku fizycznego układ dokrewny wpływa na podtrzymanie
procesów katabolicznych, natomiast po jego zakończeniu promuje procesy
anaboliczne
 Testosteron (T) i Kortyzol (K) to hormony o przeciwstawnym działaniu w
metabolizmie białek
 Stosunek T/K wykorzystuje się do oceny równowagi kataboliczno-anabolicznej
 Spadek T/K o 30% uważany jest za wskaźnik zbyt wysokiej intensywności
treningu i ryzyka wystąpienie zespołu przetrenowania w dyscyplinach siłowych
i szybkościowych
W stanie przetrenowania obniża się stężenie niektórych aminokwasów np
glutaminy we krwi
 Glutamina jest głównym substratem energetycznym wykorzystywanym przez
leukocyty,
 Zaburzenia poziomu glutaminy są odpowiedzialne za zaburzenia komórkowego
układu immunologicznego
Wpływ glutaminy na funkcjonowanie układu immunologicznego

Parametry układu odpornościowego mierzone w spoczynku u osób

uczestniczących w wysiłkach o różnej intensywności
(B. Wit, 1994)

10
Wysiłek fizyczny a reaktywne formy tlenu
 Wysiłek fizyczny może wpływać na zwiększenie produkcji RFT
 Przy wysokim stężeniu RFT mechanizmy obronne mogą być niewystarczające i
może to powodować uszkodzenia białek tłuszczy i DNA,
 Może to prowadzić do powstania reakcji zapalnej

Uszkodzenia mięśni
 Umiarkowane uszkodzenie mięśni, po których następuje odnowa, jest
integralnym elementem procesu treningowego
 W warunkach dużych obciążeń treningowych i niewystarczających
odpoczynków umiarkowane uszkodzenia mięśni rozwijają się w stan
chroniczny
Schemat zależności pomiędzy różnymi czynnikami wywołującymi zespół
przetrenowania

Diagnozowanie zespołu przetrenowania

11
PRZETRENOWANIE
OBIEKTYWNE OBJAWY PRZETRENOWANIA
- pogorszenie wydolności i wyników sportowych
- pogorszenie umiejętności technicznych
- wydłużenie czasu reakcji odruchowej (refleks)
POSTĘPOWANIE W STANACH PRZETRENOWANIA
- obniżenie intensywności trening
- atrakcyjne formy aktywnego wypoczynku
- kontakt trener zawodnik
- sauna, kąpiele
- podawanie witamin C i B complex
ZAPOBIEGANIE PRZETRENOWANIU POLEGA NA STOSOWANU
RACJONALNEGO TRENINGU I ADEKWATNYCH PRZERW
WYPOCZYNKOWYCH

Prezentacja 3

Reakcje organizmu na wysiłek fizyczny (wykład 20.10.2010)

Klasyfikacja wysiłków – rodzaj wykonywanej pracy
*Dynamiczne – przeważający udział skurczy izotonicznych np., chód, bieg czy jazda
na rowerze
*Statyczne - dominuje aktywność mięśni dłużej utrzymujących skurcze
izometryczne np. utrzymanie ciężaru
Klasyfikacja wysiłków – czas trwania
*Krótkotrwałe – do 10 sekund, przeważają procesy beztlenowe
*Średniej długości – ok., 2 min, procesy tlenowe 50 % i beztlenowe 50 %
*Długotrwałe – przeważają procesy tlenowe
Klasyfikacja wysiłków – wielkość zaangażowanych grup mięśniowych
*Lokalne – mniej niż 30 % całej masy mięśni, np., praca wykonana za pomocą
kończyn górnych
*Ogólne – ponad 30 % masy mięśni np., praca wykonana za pomocą obu kończyn
dolnych

12
 Klasyfikacja wysiłków – intensywność obciążenia bezwzględne
Wyrażone jako ilość energii wydatkowanej w jednostce czasu:
- Waty (W)
- Kilogramometry (kGm)
Klasyfikacja wysiłków – intensywność obciążenia względne
Wyrażony proporcją między zapotrzebowaniem na tlen podczas wykonywanej pracy a
maksymalnym pochłanianiem tlenu przez organizm:
- Submaksymalne VO2<VO2 max
- Maksymalne VO2=VO2 max
- Supramksymalne VO2>VO2 max
Ocena intensywności wysiłku % VO2 max
Klasyfikacja wysiłków – rodzaj źródeł energetycznych
- Tlenowe (aerobowe) – wysiłki długotrwałe o obciążeniu mniejszym od
maksymalnego, energia do pracy pochodzi głównie z procesów tlenowych
- Beztlenowe (anaerobowe) – wysiłki krótkotrwałe, mogą być intensywne,
energia do pracy pochodzi z procesów beztlenowych
Zmiany w funkcjonowaniu organizmu podczas jednorazowego wysiłku
W momencie rozpoczęcia wysiłku obserwuje się wzrost podstawowych parametrów
charakteryzujących układ krążenia i oddychania.
Wzrost jest wprost proporcjonalny do obciążenia i w granicach wysiłków
submaksymalnych ma charakter liniowy.
Podstawowe parametry układu krążenia. Pojemność minutowa serca.
CO = SV x HR
5L 70 ml 70 ud./min  spocz.
40L 200 ml 200 ud./min  max.

Adaptacja układu krążenia do wysiłku fizycznego

Istotą adaptacji jest utrzymanie dużych wartości przepływu krwi przez pracujące
mięśnie.
Może być on uzyskany przez :
- rozkurcz mięśni gładkich naczyń
- wzrost średniego ciśnienia tętniczego
- wzrost objętości wyrzutowej serca
- wzrost częstości skurczów serca
Zmiany adaptacyjne do wysiłku
Zakres i rodzaj zmian zależą od czasu wykonywania wysiłku, jego intensywności,
rodzaju skurczów mięśni i wielkości zaangażowanych grup mięśniowych.
Obserwowane zmiany przystosowawcze dotyczą wielu układów ale szczególnie
układu krążenia i oddychania, mięśniowego, hormonalnego oraz nerwowego.
Reakcja układu krążenia na wysiłek fizyczny
Objętość minutowa serca (CO)
- szybko wzrasta na początku wysiłku i stabilizuje się w zależności od
intensywności wysiłku
- zależności od wielkości obciążenia stabilizacja następuje po 3-8 minutach
- zależność między objętością minutową serca a obciążeniem i poborem
tlenu ma charakter liniowy
Reakcja układu krążenia na wysiłek fizyczny
13
Maksymalne wartości CO
Kobiety – ok. 20 l/min
Mężczyźni – ok. 30 l/min
Sportowcy – ok. 40 l/min
Częstość skurczów serca HR
- szybko wzrasta na początku wysiłku i stabilizuje się w wysiłkach
submaksymalnych
- poziom równowagi czynnościowej jest liniowo zależny od obciążenia i
poboru tlenu
- maksymalna częstość skurczów serca średnio wynosi ok.220 – wiek
Ciśnienie tętnicze krwi BP
- po ok. 2 – 3 minutach wzrasta do wartości odpowiadającej intensywności
wysiłku
- wartości maksymalne BP (skurczowe 220-250 mmHg,
rozkurczowe 100-110 mmHg)
Objętość wyrzutowa serca SV
- szybko wzrasta o ok. 50 % wartości spoczynkowej
- przy dalszym wzroście intensywności wysiłkowej wzrost CO odbywa się
już wyłącznie na skutek wzrostu HR
- w wysiłkach przekraczających 80-90 % HR max u ludzi
niewytrenowanych SV może się zmniejszyć, u ludzi wytrenowanych SV nie
zmienia się

Wzrost pojemności minutowej serca

Wzrost CO jest proporcjonalny do intensywności pracy.
Wielkość redystrybucji pojemności minutowej serca do pracujących mięśni
będzie tym większa im mniejszy będzie opór naczyniowy w łożysku naczyniowym
oraz im większa będzie pojemność minutowa serca
Mechanizmy adaptacyjne układu krążenia do wysiłku
- pobudzenie układu współczulnego i zhamowanie aktywności
przywspółczulnej serca
- zwiększenie powrotu żylnego na skutek działania pompy oddechowej i
mięśniowej
- zmniejszenie oporu w łożysku naczyniowym pracujących mięśni na skutek
działania czynników lokalnych
Czynniki decydujące o wielkości powrotu żylnego
- średnie ciśnienie wypełnienia układu krążenia
- ciśnienie w prawym przedsionku
- opór powrotu żylnego
- pompa mięśniowa
Przekrwienie czynnościowe mięśni
Wzrost podaży tlenu bez zmian przepływu krwi możliwy jest dzięki:
- wzrostowi temperatury i obniżeniu pH co powoduje przesunięcie krzywej
dysocjacji oksyhemoglobiny w prawo
- prowadzi to do spadku powinowactwa hemoglobiny do tlenu
Głównymi funkcjami układu krążenia w trakcie wysiłku są:
- transport tlenu do pracujących mięśni
14
 - transport ciepła z narządów o wysokiej przemianie materii
Morfologiczna adaptacja do powtarzanego wysiłku
- przerost mięśnia sercowego (serce sportowca), bradykardia spoczynkowa,
wzrost objętości wyrzutowej
- wzrost gęstości naczyń mikrokrążenia (nie farmakologiczna metoda
leczenia ciśnienia tętniczego to aktywność fizyczna)
Reakcja układu oddechowego na wysiłek fizyczny
- wzrost wentylacji minutowej (hiperwentylacji wysiłkowej)
- wzrost pojemności dyfuzyjnej płuc
Parametry układu oddechowego. Wentylacja minutowa (VE)

VE = Bf x VT
Bf – rytm oddechowy
VT – objętość oddechowa

8 L = 16 x 0,5 L war. spocz.

200 L = 50 x 4 L war. max.

Reakcja wysiłkowa układu oddechowego

- na początku wysiłku szybki wzrost wentylacji i 20-30 sekundowa
stabilizacja na tym poziomie
- druga faza wzrostu wentylacji do stabilizacji po 3-4 minutach na poziomie
odpowiadającym intensywności wysiłku
- dwufazowe zmiany powysiłkowe, natychmiastowy spadek, kilkusekundowa
stabilizacja i powolne kilkuminutowe zmniejszanie się wentylacji do
wartości wyjściowej
- wysiłkowy wzrost wentylacji jest liniowo zależny od obciążenia do
intensywności ok. 70 % max. poboru tlenu
- maksymalna wentylacja wynosi u niewytrenowanych ok. 100l/min. u
wytrenowanych ok. 200l/min.
Wymiana gazowa w płucach zależy od:
- wentylacji pęcherzykowej
- przepływu krwi
Przepływ krwi (w spoczynku 5-6 l, podczas wysiłku 25-30 l na minutę) zwiększa
się poprzez:
- zwiększenie łożyska wymiany gazowej (otwarcie nieczynnych naczyń
kapilarnych)
- wyrównanie dystrybucji krwi w różnych częściach płuc
- skrócenie czasu kontaktu krwi z powietrzem pęcherzykowym z ok. 0,75 s
do 0,25 s
Wentylacja pęcherzykowa

VA = (VT – VO ) x f R

15
 VA – wentylacja pęcherzykowa
VT - objętość oddechowa
VD - objętość przestrzeni martwej
FR – częstość oddechów
Korzystniej jest zwiększyć VA poprzez pogłębienie oddechów niż przez
zwiększenie częstości oddechów
Wentylacja w wysiłku
- wielkość wentylacji wzrasta wprost proporcjonalnie do intensywności
wysiłku
- przy stałej intensywności wentylacja stabilizuje się na równym poziomie
- wzrost wentylacji odbywa się początkowo poprzez wzrost objętości
oddechowej a następnie w wyniku wzrostu intensywności wysiłku poprzez
przyspieszenie rytmu oddechowego
Zmiany adaptacyjne zachodzące we krwi w czasie wysiłku dotyczą :
- elementów morfotycznych
- zmian p H
- poziomu kwasu mlekowego
- poziomu glukozy
- poziomu kwasów tłuszczowych
- poziomu hormonów (np. kortyzolu, adrenaliny, aldosteronu)
Wysiłek dynamiczny o dużej intensywności i krótkim czasie trwania
- aktywowane są jednostki motoryczne szybkokurczliwe
- energia głównie z procesów beztlenowych
- parametry fizjologiczne układu krążenia (HR, SV, CO i BP) oraz
oddychania (VE ) niższe niż w pracy maksymalnej
- występuje zjawisko zmęczenia
Wysiłek dynamiczny o umiarkowanej, stałej intensywności – długotrwały
- aktywowane są jednostki wolnokurczliwe
- wywołuje zmiany czynności układu krążenia i oddychania warunkujące
występowanie stanu równowagi fizjologicznej
- charakter zmian umożliwia kontynuowanie pracy przez dłuższy okres
czasu
- z chwilą rozpoczęcia pracy dochodzi do wzmożenia czynności krążenia i
oddychania aż do uzyskania stanu równowagi
Stan równowagi fizjologicznej
Do organizmu dostarczane jest tyle tlenu ile wynosi zapotrzebowanie. Zanim
organizm osiągnie stan równowagi fizjologicznej zaciąga deficyt tlenowy . Po
zakończeniu wysiłku obserwowany jest nadmiar pobierania tlenu ponad
pobór spoczynkowy. Jest to dług tlenowy.

Wysiłek maksymalny
- parametry układu krążenia i oddychania osiągają najwyższe dla danego
organizmu wartości .
- HR max, CO max, SV max, VE max,

Reakcja układu krążenia na wysiłek statyczny

16
 - znaczne zmniejszenie przepływu krwi przez pracujące mięśnie na skutek
nacisku na naczynia krwionośne
- nagromadzenie produktów przemiany materii powodujące odruchowy
wzrost częstości skurczów serca i skurcz naczyń obwodowych
- duży wzrost ciśnienia tętniczego krwi (skurczowe i rozkurczowe)
- brak wzrostu objętości wyrzutowej (lub nawet jej spadek)
- niewielki wzrost objętości minutowej serca
- w czasie wysiłku statycznego można zaobserwować zmniejszenie się
wentylacji, a w momencie przedłużającego się wysiłku tego typu dopiero
jej wzrost
- typowym objawem po pracy statycznej jest zwiększona wentylacja i pobór
tlenu od rejestrowanego w czasie pracy (efekt Lindharda)

Prezentacja 4

Fizjologia wysiłku (27.10.2010)

Skład ciała – metody pomiaru i analiza

Stosowane są różne opisy budowy ciała człowieka np.,

wg., składu chemicznego:
- białka
- tłuszcze
- węglowodany
- woda
- składniki mineralne
wg., budowy anatomicznej:
- kości
- mięśnie
- organy wewnętrzne
W fizjologii najczęściej stosuje się podział:
- masa ciała szczupłego, LBM (lub beztłuszczowa masa ciała, FFM)
- tkanka tłuszczowa, FAT
Ważnym elementem jest woda, ale znajduje się ona zarówno w LBM (ok. 75 %), jak i w FAT
(ok. 10 %)
Beztłuszczowa masa ciała
- LBM - lean body mass
- FFM – fat free mass
Tkanka mięśniowa
Tkanka kostna
Narządy wewnętrzne
Przyczyny zmian w obrębie LBM
- zwiększenie masy mięśniowej (trening fizyczny )
- zmniejszenie masy mięśniowej (bezczynność ruchowa)
- zmiany masy układu kostnego (rozwój dzieci, osteoporoza)
- starzenie się organizmu (sarkopenia)
- zmiany patologiczne
17
Tłuszczowa masa ciała FAT
- BF – body fat
- FM – fat mass

Podskórna
Trzewna (mięśnie, narządy wewnętrzne, jama brzuszna )

Funkcje tkanki tłuszczowej

- amortyzacja
- stanowi materiał energetyczny
- termoizolacja, termoregulacja
- udział w syntezie niektórych hormonów (estrogeny, lektyna)

Tkanka tłuszczowa
- całkowita zawartość FAT zwiększa się z wiekiem
- minimalna zawartość tkanki tłuszczowej
dla kobiet : 8 %
dla mężczyzn : 5 %
- w okresie noworodkowym i dojrzewania płciowego dochodzi do zwiększenia
liczby komórek tłuszczowych

Woda
TBW – total body water
Ogólna objętość wody w organizmie odpowiada średnio 60 % masy ciała
Na TBW składają się:
- płyn wewnątrzkomórkowy (30-40 % masy ciała)
- płyn zewnątrzkomórkowy (osocze, limfa, płyny tkankowe)
- płyn transkomórkowy (płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn w komorze oka, płyny
w stawach i jamach ciała np., soki trawienne

Rola wody w organizmie

- funkcje transportowe
- udział w procesach regulacji temperatury ciała oraz ciśnienia krwi
- stanowi środowisko dla wszystkich procesów zachodzących w komórkach
- jest substratem i produktem wielu reakcji biochemicznych
Na stosunki ilościowe omawianych komponentów ciała wpływają:
- czynniki genetyczne
- sposób odżywiania i skład pokarmów
- wiek
- płeć
- stopień aktywności fizycznej
- zmiany patologiczne
Obecnie istnieje wiele metod oceny składu ciała:
*Metody laboratoryjne – mają dużą wartość, jednak są drogie i niedostępne w
codziennej praktyce klinicznej
- hydrodensytometria (ważnie pod wodą)
- tomografia komputerowa (CT)
18
 - rezonans magnetyczny (MR)
- metoda przewodnictwa elektrycznego
- metoda rozcieńczania izotopów
Inne metody, wykorzystywane w badaniach populacyjnych:
- antropometria (pomiary fałdów skórnych)
- impedancja bioelektryczna (ocena oddziaływania podczerwieni)
- absorpcjometria promieniowania X o dwóch energiach (DXA)
Metoda antropometryczna (cyrklowa)
- pomiar fałdów skórno-tłuszczowych
- założenie – pod skórą jest stała frakcja tkanki tłuszczowej
- trudność oceny u osób starszych ze względu na centralizację tkanki
tłuszczowej, co nie wiąże się z grubością fałdu skórnego
- masę tkanki tłuszczowej ocenia się na podstawie odpowiednich tablic
- powtarzalność tej metody jest niska
- pomiar od 3 do 12 fałdów
- szybki odczyt (ze względu na ściśliwość fałdu)
- wymagana jest dokładność lokalizacji pomiarów w kolejnych badaniach
- uzyskane wartości podstawiamy do wzorów, a następnie wyniki zawartości
tłuszczu odczytujemy z tabel stworzonych dla odpowiedniej populacji
Impedancja bioelektryczna (BIA – bioelectrical impedance analysis)
- opiera się na różnicy w przewodzeniu prądu elektrycznego w komponencie
wodnym i tłuszczowym
- polega na wysyłaniu bardzo słabego prądu przez tkanki i na zmierzeniu oporu
elektrycznego ciała
- metoda prosta i szybka, nieinwazyjna, bezpieczna i relatywnie tania
Aby pomiar metodą BIA był rzetelny, muszą być spełnione warunki:
- 4 godz. przed badaniem nie jeść i nie pić
- 12 godz. przed badaniem nie należy intensywnie ćwiczyć
- 48 godz. przed badaniem nie należy spożywać alkoholu i kawy
- nie należy robić pomiarów w czasie menstruacji
- powtórny pomiar należy wykonać o tej samej porze
- powyższe warunki wynikają z faktu, że z uwodnienia ciała obliczany jest
poziom tkanki tłuszczowej
- nawet fizjologiczne, dobowe wahania stanu uwodnienia mogą wpływać na
wynik pomiaru
- metody BIA nie stosujemy: u kobiet w ciąży, u osób z rozrusznikiem serca

Spektrofotometria
- metoda oparta na absorpcji fali podczerwieni przez tkanki
- pomiar wykonujemy w połowie długości ramienia. Jest to miejsce ściśle
określone, oznaczane specjalną miarką
- do powierzchni skóry przykładana jest sonda, która wysyła różnej długości fale
podczerwone, odbijają się one od tkanek i z powrotem są wychwytywane przez
sondę

Absorpcjometria promieniowania X o dwóch energiach

(DXA – dual-energy X – ray absorptiometry)
19
 - wykorzystuje zjawisko osłabienia wiązki promieniowania jonizującego,
przechodzącej przez różne tkanki organizmu
- różnica w pochłanianiu dwóch energii (43 i 110 keV) przez tkankę miękką i
kostną
keV- kiloelektronowolt

- ocena gęstości mineralnej kości

- ocena zawartości tkanki tłuszczowej
- łatwość wykonania, duża dokładność i powtarzalność
- możliwość badania zarówno całego ciała, jak i poszczególnych regionów (jama
brzuszna, kończyny)
- wyniki badania metodą DXA wysoce korelują z wynikami badania tkanki
tłuszczowej metodami CT , MR czy BIA

Znaczenie pomiarów masy i składu ciała

- ocena zaburzeń przemiany materii i rezultatów ich leczenia
- diagnostyka otyłości i niedożywienia
- określanie stanu odżywienia poszczególnych osób i całej populacji
- diagnostyka niektórych zaburzeń hormonalnych
- ocena skuteczności programów treningowych oraz zaleceń dietetycznych
- mobilizują i motywują ludzi do ruchu
- pozwalają śledzić proces treningowy
Błędy pomiarów w poszczególnych metodach:
- antropometria- z góry zakłada, że pewien % tłuszczu znajduje się pod skórą
- BIA- mierzy wodę, pozostałe składniki szacuje, woda to labilny składnik
- spektrofotometria- mierzy tłuszcz, inne komponenty wylicza

Wskaźnik masy ciała, BMI – body mass index

- in. wskaźnik Queteleta II
- obliczany poprzez podzielenie masy ciała w kilogramach przez kwadrat
wzrostu w metrach
- wyrażany w kg /m2

Wartości liczbowe BMI i odpowiednie kategorie wagowe

- wygłodzenie <15
- wychudzenie 15,1 – 17,4
- niedowaga 17,5 – 18,5
- waga w normie 18,5 – 24,9
- nadwaga 25 – 29,9
- otyłość I stopnia 30 – 34, 9
- otyłość II stopnia 35 – 39,9
- otyłość III stopnia > 40
Wartość BMI nie jest adekwatna dla oceny prawidłowej masy ciała u:
- sportowców
- kobiet w ciąży i w okresie laktacji
- osób o wątłej budowie ciała
20
BMI
- wskazuje dość ogólnie na prawidłowość lub zaburzenie masy ciała
- nie odzwierciedla stopnia otłuszczenia organizmu
- nie różnicuje masy tkanki tłuszczowej od masy mięśni i układu kostnego
- nie określa dystrybucji tkanki tłuszczowej w organizmie
Rodzaj otyłości
- otyłość aneroidalna typ ,,jabłko”
- otyłość ginoidalna typ ,,gruszka”
Do oceny otyłości brzusznej służą:
- WC- pomiar obwodu pasa (waist circumference)
- WHR- wskaźnik talia-biodro (waist to hip ratio)
- WHtR- współczynniki obwodu pasa do wysokości ciała (waist-to-height-ratio)
Obwód pasa, WC
- prosta miara otyłości brzusznej
- może stanowić istotny wskaźnik zespołu metabolicznego

Wskaźnik talia/biodra WHR

- talie mierzymy w połowie odległości między dolnym brzegiem żeber a górnym
grzebieniem kości biodrowej
- obwód bioder określa się na wysokości krętarza większego kości biodrowej
- otyłość brzuszną stwierdzamy gdy WHR jest:
>0,80 (kobiety)
>1,00 (mężczyźni)

Obwód pasa do wysokości ciała, WHtR

- obliczany poprzez podzielenie obwodu talii, przez wysokość ciała, wyrażany w
%
- należy utrzymywać obwód pasa (WC) na poziomie nie przekraczającym
połowy wysokości ciała (Ht)
Zespół metaboliczny – jest coraz częściej rozpoznawanym schorzeniem
wieloobjawowym. Objawy to: zaburzenia gospodarki węglowodanowej, insulino
odporność, dyslipidenia, otyłość brzuszna, nadciśnienie tętnicze, nieprawidłowa
tolerancja glukozy, stan prozakrzepowy i prozapalny. Poszczególne elementy
wskazują na związek ze schorzeniami układu sercowo-naczyniowego. Działania
profilaktyczne w zespole metabolicznym mają na celu obniżenie ryzyka występowania
chorób sercowo-naczyniowych.

Zespół metaboliczny wiązano z występowaniem (wg. WHO 1998)

- otyłości
- nieprawidłowego metabolizmu glukozy
- podwyższonego ciśnienia tętniczego
- odporności na insulinę
- zaburzeń lipidowych

Zespół metaboliczny występuje nie tylko u otyłych. Stwierdzono, że u niektórych osób

z prawidłową masą ciała występują zaburzenia typowe dla zespołu metabolicznego.
Okazało się, że wiąże to się z występowaniem zwiększonej ilości tkanki tłuszczowej w
21
okolicach brzucha. Dotychczas uważano, że częstość występowania zespołu
metabolicznego rośnie z wiekiem oraz, że występuje częściej u mężczyzn. Ogólnie w
ostatnich latach częstość występowania ZM wzrasta, ale obserwuje się większy wzrost
u młodych kobiet.
Diagnozowanie osób metabolicznie otyłych z prawidłową masą ciała
- pomiar zawartości tkanki tłuszczowej (powyżej 30 %)
- obliczanie wskaźników insulino odporności np. insulinemia w surowicy na
czczo/glikemia na czczo/22,5
- ocena profilu lipidowego

Wybrane składowe zespołu metabolicznego a dymorfizm

płciowy
- większa insulino odporność u mężczyzn
- większa hiperglikemia u kobiet
- profil lipidowy korzystniejszy u kobiet przed menopauzą niż u mężczyzn
- nadciśnienie tętnicze rzadziej u kobiet niż u mężczyzn
- substancje uwalniane z tkanki tłuszczowej leptyna, interleukiny, TNF-
(działanie prozapalne) większe u kobiet
- białko ostrej fazy CRP (proces zapalny) prognozuje rozwój zespołu
metabolicznego u kobiet
Prezentacja 5
Wybrane zagadnienia z fizjologii treningu

Anna Czajkowska

Trening fizyczny definicja

TRENING - to systematyczna, świadomie kierowana działalność ruchowa człowieka,

mająca na celu podniesienie jego zdolności wysiłkowej oraz umiejętności ruchowych, z
zamiarem osiągnięcia jak najlepszych wyników sportowych.

TRENING SPORTOWY - jest procesem adaptacji czyli przystosowania się do

stopniowo i systematycznie zwiększających się obciążeń treningowych.

Trening powinien opierać się na podstawach fizjologicznych

Proces ciągły prowadzący do adaptacji organizmu do zastosowanych obciążeń, prowadzący

do zwiększenia maksymalnego poboru tlenu lub poziomu progu przemian beztlenowych.

W treningu sportowym i treningu zdrowotnym istnieje konieczność przestrzegania pewnych

reguł

Zjawisko superkompensacji

22
Pobudzanie narządów przez dłuższy czas powoduje ich zmęczenie, które przejawia się
zmniejszoną zdolnością do wykonania pracy. Po okresie wypoczynku następuje powrót do
stanu wyjściowego, a następnie okres zwiększonej wydolności zwanej superkompensacją .

Superkompensacja jest więc jedną z cech dobrze prowadzonego treningu

Zasady treningu

 Indywidualizacja (dobieranie obciążenia do możliwości danej osoby)

 Specyficzność (adaptacja do wysiłku określonych układów lub części ciała

angażowanych w pracę

 Cykliczność (wysiłek musi być powtarzany w określonych odstępach czasu)

 Stopniowe zwiększanie obciążenia (organizm adoptuje się do zastosowanych obciążeń

Składowe treningu

Obciążenie treningowe

Intensywność (% HR lub % VO2max )

Częstotliwość (np.:2 x dziennie sportowcy, 3x tygodniowo zdrowotnie)

Czas trwania ( np.: 20-30 min zdrowotnie, 120 min. zawodnicy dyscyplin
wytrzymałościowych

Zmiany VO2max

 Przyjmuje się, że poprawa pułapu tlenowego wynosi zazwyczaj 5-25%

 Mogą jednak istnieć wyjątki od tej reguły

 Osoby o niższych wartościach wyjściowych

 Efekt wysokiej częstotliwości treningu

 Czynnik genetyczny ma duży wpływ na VO2max jednak istnieją osoby odpowiadające

lub nieodpowiadające na zastosowany trening. Niezależnie od zastosowanego treningu
reakcja może być jedynie w zakresie limitu genetycznego)

 Obecnie niektórzy autorzy sugerują, że czynnik genetyczny warunkuje wydolność w

stopniu mniejszym niż 50%

Trening podtrzymujący

 Na skutek treningu po kilku tygodniach obserwuje się wzrost wydolności tlenowej lub
beztlenowej

 Po zaprzestaniu ćwiczeń wskaźniki fizjologiczne w krótkim czasie się obniżają

23
  Potrzebne jest przeprowadzenie treningu podtrzymującego do utrzymania poziomu
wydolności (przynajmniej 3 razy w tygodniu na poziomie 70%maksymalnego poboru
tlenu

Fizjologiczna charakterystyka metod treningowych

 Metoda ciągła (50-60% VO2max trening zdrowotny; 80-90% VO2max trening sportowy
wytrzymałościowy).

 Metoda interwałowa (trening wytrzymałości i szybkości zarazem, zazwyczaj praca i

wypoczynek (czynny) taki sam czas).

 Metoda powtórzeniowa ( wysiłki o stałej intensywności i dłuższe przerwy miedzy

nimi)

 Metoda zmienna ( krótkie wysiłki o dużej intensywności przedzielone dłuższymi o

mniejszej intensywności)

Charakterystyka Vo2 i HR w czasie treningu realizowanego metoda ciągłą o stałej

intensywności realizowanego przez kolarza o wysokim poziomie wydolności tlenowej

Dynamika zmian Vo2 i HR w czasie treningu metodą ciągłą o zmiennej planowo wzrastającej
intensywności

Wskaźnikiem efektywności treningu może być adaptacja wysiłkowa

Zależność „obciążenie-efekt” w początkowym okresie może mieć charakter krzywej o

przebiegu wykładniczym.

W wyniku zastosowania obciążeń o średniej intensywności, możemy uzyskać zmiany o

charakterze prostolinijnym. Oznacza to, że możliwości adaptacyjne nie zostały osiągnięte i
można zwiększać obciążenie bez zagrożenia dla procesu adaptacji

Gdy intensywność ćwiczeń zbliży się do wartości maksymalnych krzywa „obciążenie-efekt”

ustabilizuje się

(konieczność kontrolowania treningu ponieważ istnieje możliwość przeciążenia)

Jeżeli krzywa przyjmie kształt paraboli to oznacza, że wzrost intensywności treningu może
doprowadzić do obniżenia wartości charakteryzujących efekt treningowy

Zależność „obciążenie trening”

Aby doszło do rozwoju zmian adaptacyjnych obciążenie musi osiągnąć minimalną wartość
zwaną obciążeniem progowym

Obciążenia o intensywności poniżej tej wartości określa się jako nieefektywne.

Obciążenia o intensywności ponad progowej noszą nazwę rozwijających

Wielkość obciążenia progowego, wyrażona w VO2 wynosi około 50-60% pułapu tlenowego
24
Rola treningu

 Działanie treningu ma pobudzić wewnątrzkomórkowy metabolizm energetyczny i

układ dokrewny

 Każdy człowiek ma swój indywidualny przedział adaptacji każdej funkcji

fizjologicznej

 Trening specjalistyczny prowadzi do rozwoju tych funkcji, które mają istotne

znaczenie dla uzyskania dobrego wyniku sportowego

Specyficzny charakter zmian adaptacyjnych pod wpływem treningu w wybranej dyscyplinie

sportu

WPŁYW TRENINGU NA ORGANIZM

Ćwiczenia fizyczne, uprawiane systematycznie i racjonalnie mają bardzo wszechstronny i

głęboki wpływ na organizm. Powodują one powstanie daleko idących zmian zarówno
morfologicznych jak i funkcjonalnych

Mechanizm ochronnego działania wysiłku fizycznego na CUN

WPŁYW TRENINGU NA ORGANIZM

UKŁAD KOSTNY

- poza funkcją podporową i ochronną (k. czaszki) pełni rolę biernego aparatu ruchu

Systematyczny trening:

- przyspiesza prawidłowy rozwój kości (długość i grubość)

- modyfikuje strukturę tkanki kostnej – zwiększa się warstwa substancji zbitej, zwiększa
się ilość osteonów tj. elementów architektonicznych i czynnościowych tkanki kostnej
zbitej; zmianom ulega struktura i układ beleczek kostnych

- zmienia skład chemiczny kości - zwiększa się ilość substancji organicznych i soli
mineralnych

Wszystkie te zmiany pod wpływem treningu czynią kość bardziej wytrzymałą i odporną na
urazy mechaniczne

WPŁYW TRENINGU NA ORGANIZM

UKŁAD KOSTNY

- w skutek treningu sportowego rozwija się klatka piersiowa, co powiększa możliwości

układu oddechowego

- przeciążenie wysiłkiem w młodym wieku może być przyczyną niekorzystnych zmian w

aparacie kostnym
25
 - wczesne obciążenie dużym wysiłkiem może powodować przyspieszenie procesu
kostnienia, co hamuje rozwój kości na długość

- jednocześnie następuje rozwój kości w wymiarze poprzecznym, dochodzi do przerostu

masy kostnej w miejscach przyczepów mięśni, nadmiernie obciążone kręgi mogą ulec
spłaszczeniu

ZBYT DUŻE OBCIĄŻENIA WYSIŁKIEM W WIEKU MŁODOCIANYM MOGĄ

OPÓŹNIĆ LUB ZATRZYMAĆ WZROST MŁODYCH ORGANIZMÓW

WPŁYW TRENINGU NA ORGANIZM

UKŁAD MIĘŚNIOWY

- pod wpływem treningu obserwuje się przyrost masy mięśniowej z ok. 35-40% do 50%
(przyrost ten jest sumą przyrostów masy pojedynczych włókien)

- najbardziej efektywny rozwój muskulatury odbywa się w treningu statycznym, siłowym i

szybkościowym

WPŁYW TRENINGU NA ORGANIZM

ZMIANY BIOCHEMICZNE W UKŁADZIE MIĘŚNIOWYM

- zwiększa się ilość białka kurczliwego-miozyny (białko to jest elementem struktury

kurczliwej, ale pełni również w tkance rolę enzymatyczną katalizując rozpad ATP w czasie
skurczu mięśniowego

- zwiększa się sieć naczyń włosowatych (nawet o 40-45%) co powoduje lepsze

zaopatrywanie mięśni w tlen

- zwiększa się ilość mioglobiny

ZMIANY POTRENINGOWE

- powiększają siłę mięśni,

- poprawiają zdolność do pracy,

- czynią mięśnie bardziej odpornymi na zmęczenie

Mechanizm wpływu treningu fizycznego na siłę skurczu mięśnia

Wpływ treningu fizycznego na sprawność ruchową

WPŁYW TRENINGU NA ORGANIZM

ZMIANY POTRENINGOWE W NARZĄDACH WEWNĘTRZNYCH

26
SERCE

- powiększa się proporcjonalnie do całej masy mięśniowej

- Wzrasta masa mięśnia sercowego z 4,8 do 8 (g/kg masy ciała)

- zwiększa się pojemność wyrzutowa serca (SV)

niewytrenowani wytrenowani

w spoczynku 50-70 ml 100 ml

w wysiłku max 160 ml 200-220 ml

- Większa pojemność minutowa serca umożliwia sprawniejsze zaopatrywanie pracujących

tkanek w składniki odżywcze i tlen a także usuwanie produktów przemian tkankowych

WPŁYW TRENINGU NA ORGANIZM

ZMIANY POTRENINGOWE W NARZĄDACH WEWNĘTRZNYCH

SERCE SPORTOWE (to serce zaadoptowane do obciążeń związanych z systematyczną

pracą mięśniową)

- pod wpływem regularnego treningu może nastąpić hipertrofia mięśnia sercowego

TRENING SIŁOWY, STATYCZNY powoduje koncentryczny przerost mięśnia

sercowego czyli wzrost grubości mięśnia sercowego kosztem objętości jego jam

Jest to zmiana niekorzystna z punktu widzenia hemodynamiki

TRENING DYNAMICZNY, WYTRZYMAŁOŚCIOWY powoduje przerost ekscentryczny

czyli zwiększenie się objętości jam serca przy niewielkim pogrubieniu ścian serca

Wpływ treningu na parametry układu krążenia podczas wysiłku submaksymalnego

Wpływ treningu na parametry układu krążenia podczas wysiłku submaksymalnego

Wpływ treningu na zasoby glikogenu, poziom kwasu mlekowego i iloraz oddechowy podczas
wysiłku submaksymalnego

WPŁYW TRENINGU NA ORGANIZM

ZMIANY POTRENINGOWE W NARZĄDACH WEWNĘTRZNYCH

WĄTROBA

- wzrasta zapas glikogenu i usprawnia się jego udział w przemianach energetycznych

27
 - dzięki zwiększeniu aktywności odpowiednich enzymów poprawia się przemiana
węglowodanów, białek i tłuszczy

- w wyniku treningu wytrzymałościowego obserwuje się wzrost wykorzystania tłuszczy

jako surowca energetycznego

Charakterystyka zależności HR i VO2 przed (2) i po (1) treningu wydolności tlenowej

Zmiany parametrów fizjologicznych w czasie pracy maksymalnej w wyniku treningu

WPŁYW TRENINGU NA ORGANIZM

ZMIANY POTRENINGOWE W NARZĄDACH WEWNĘTRZNYCH

UKŁAD ODDECHOWY

- wzrasta pojemność życiowa płuc

- oddechy są głębsze

- zwalnia się rytm oddechowy

- zwiększa się wykorzystanie tlenu z powietrza wdechowego

Wzrost maksymalnej wentylacji płuc do 240 l/min

Poziom kwasu mlekowego i wentylacji minutowej trenujących i nietrenujących

WPŁYW TRENINGU NA ORGANIZM

ZMIANY POTRENINGOWE W NARZĄDACH WEWNĘTRZNYCH

KREW

- zwiększenie ilości erytrocytów 6 mln/mm3

- zwiększenie zwartości hemoglobiny w krwi

- wzrasta zasób rezerw zasadowych (o 10-20%) co zwiększa odporność na przejściowy

wzrost zakwaszenia podczas wysiłku

Wpływ treningu sportowego na objętość krwi krążącej

WPŁYW TRENINGU NA ORGANIZM

28
Wpływ wysiłku fizycznego na poziom lipoprotein w surowicy

Parametry układu odpornościowego mierzone w spoczynku u osób uczestniczących w

zajęciach rekreacyjnych i u trenujących sportowców (B. Wit, 1994)

Zmiany HR w wysiłku i po nim osoby trenującej i nietrenującej

Prezentacja 6
Wydolność w ontogenezie

Wydolność fizyczna jest cechą organizmu zależną od wielu czynników, ale również wpływ
na to, jaka jest jej wartość,

mają wiek i płeć

 Wydolność fizyczna dzieci

i w okresie dojrzewania

 Dziecko a dorosły

Dziecko w okresie rozwojowym nie jest miniaturą osoby dorosłej ponieważ wykazuje
wyraźną odmienność funkcji całego organizmu jak i poszczególnych układów


Problematyka wysiłku dziecięcego dotyczyć może:

 Wzrastania

 Zmian funkcjonalnych związanych z wiekiem

 Dojrzewania

Okres rozwoju dzieci lub młodzieży może być definiowany jako: wiek kalendarzowy, wiek
kostny lub poziom dojrzewania płciowego

 Wysokość i masa ciała

W okresie 2 pierwszych lat dziecko osiąga 50% wysokości wieku dorosłego.

Przyrosty masy i wysokości ciała mają podobny przebieg czasowy u obu płci.

Dziewczynki dojrzewają około 2-2,5 lat wcześniej niż chłopcy

Pełną wysokość ciała osiągają:

dziewczynki około 16,6 roku a chłopcy w 18 roku życia.

Największe przyspieszenie wzrostu i masy:

u dziewczynek około 12 roku życia,

u chłopców około 14 roku życia.

29
  Ocena dojrzałości płciowej

Wymiary ciała dziecka nie odzwierciedlają poziomu dojrzałości płciowej

Metody oceny dojrzałości

 Wiek kostny

 Dojrzałość płciowa

 Dojrzałość somatyczna

 Wiek zębowy

 Wiek kostny

 Wiek kostny można oceniać na podstawie etapu procesu wzrostu kości długich i
procesu kostnienia chrząstek

 W kości piszczelowej proces kostnienia u mężczyzn kończy się w części dystalnej

(staw skokowy) ok. 17 roku życia, a w części proksymalnej (staw kolanowy) ok. 20
roku życia.

 U kobiet ten proces kończy się 2-3 lata wcześniej; dziewczęta osiągają pełną
dojrzałość kostną (zakończenie kształtowania struktury i długości kości) kilka lat
przed chłopcami

 Wydolność fizyczna dzieci

 Wydolność fizyczna zwiększa się w okresie od 6 roku życia do osiągnięcia dojrzałości

 Wzrost wydolności nie jest liniowy i zależy od nierównomiernego przebiegu rozwoju

różnych układów

 Przyczyny mniejszej wydolności dzieci: mniejsza kurczliwość mięśnia sercowego,

mniejsza objętość krwi krążącej, typowy dla wieku dziecięcego metabolizm.

 Rozwój układu nerwowego

Rozwija się najwcześniej decydując o możliwościach ruchowych dziecka, poprawiając

koordynację, kontrolę równowagi i zwinność

Najintensywniej rozwija się w okresie przedszkolnym, później dość równomiernie

Mielinizacja włókien nerwowych przyspiesza czas reakcji

i umiejętności ruchowe

(kora mózgowa-wczesne dzieciństwo, pozostałe włókna do dojrzałości)

30
 Zdolności motoryczne

 Zwiększają się do 18 roku życia

 Siła mięśni wzrasta wraz z przyrostem ich masy

 Wzrost ich siły zależy od poziomu dojrzałości układu nerwowego

 Dynamika rozwojowa wskaźników układu krążenia w ontogenezie

 Układ krążenia

 W wysiłku dzieci cechuje silne pobudzenie adrenergiczne i małe noradrenergiczne co

wywołuje niższe BP i podwyższone wartości HR

 Od 10 roku życia systematyczne rosną wartości spoczynkowe i wysiłkowe BP

proporcjonalnie do rozmiarów ciała

 Układ krążenia

 HR obniża się wraz wiekiem (0.5 ud/min na rok)

 CO max i SV max rosną proporcjonalnie do wielkości serca

 Dzieci cechuje korzystna adaptacja układu krążenia do wysiłku: proporcja objętości

serca do LBM, szybkie osiąganie 50% Vo2max od rozpoczęcia wysiłku.

 Dynamika rozwojowa wskaźników układu oddechowego w ontogenezie (Kozłowski

1995)

 Układ oddechowy

 VE max zwiększa się wraz z dojrzewaniem fizycznym; wynosi ok. 40L/min u 4-6
letnich chłopców i wzrasta do 110-140L/min w okresie pełnej dojrzałości fizycznej

 Bezwzględne wielkości wskaźników oddechowych dziewcząt są mniejsze, zależne od

wielkości klatki piersiowej i płuc.

 Wydolność dzieci

• Wielkość serca jest bezpośrednia zależna od wielkości całego ciała

• Mniejsza wielkość serca i mniejsza objętość krwi u dzieci powoduje mniejsze SV

• Większa HR max u dzieci tylko częściowo kompensuje mniejsze SV i w rezultacie

CO max jest mniejsze niż u dorosłych

• VO2max wyrażone w L/min jest mniejsze u dzieci niż u dorosłych

• VO2max/ kg masy ciała u dzieci i dorosłych różni się niewiele

31
 Wydolność dzieci

 VO2max w L/min osiąga max między 17-21 roku życia mężczyzn i 12-15 roku życia
u dziewcząt

 VO2max wyrażane na kg masy ciała stabilizuje się na jednym poziomie u mężczyzn

pomiędzy 6 a 25 rokiem życia, natomiast u dziewcząt obniża się od ok. 13 roku życia.

 Niskie VO2 max w l/min ogranicza wysiłki wytrzymałościowe (biegi

długodystansowe) pomimo odpowiednich rozmiarów ciała

 Metabolizm wysiłkowy

 Zasoby energetyczne (ATP,PC) w mięśniach, w przeliczeniu na kg. masy ciała są

podobne u dzieci i dorosłych

 Dzieci w większym stopniu wykorzystują tłuszcze jak źródło energii do pracujących

mięśni,

 U dzieci większa część energii pochodzi z procesów tlenowych

 Metabolizm wysiłkowy - cd

 Stężenie kwasu mlekowego w wysiłkach maksymalnych (6-9 mmol/l) są znacznie

niższe niż u dorosłych przy zbliżonych wartościach Vo2 i HR,

 Stężenie mleczanu we krwi podczas wysiłków maksymalnych zwiększa się wraz z

wiekiem,

 Obserwuje się mniejszy udział procesów beztlenowych.

 Dzieci są dobrze chronione przed nadmiernym katabolizmem i kwasicą

 U dzieci obserwuje się tendencję do utrzymywania wysokiego poziomu glukozy we

krwi i wysokiego stężenia hormonu wzrostu,

 Obniżony jest wysiłkowy poziom katecholamin

 Gospodarka elektrolitowa

 Dzieci w większym stopniu niż dorośli wykazują zwiększone zapotrzebowanie na

elektrolity

 Wyraźne obniżenie stężenia elektrolitów po wysiłku (utrzymujące się przez 24-48

h)powinno być wcześnie rozpoznane i wyrównane

 Ekonomia wysiłkowa dzieci

32
  Niska CO ogranicza wysiłki, w których masa ciała jest głównym czynnikiem
limitującym ruch(biegi długodystansowe); niekorzystny stosunek VO2max do masy
ciała

 Przy określonej prędkości biegu dziecko ma zdecydowanie większe zużycie tlenu w

stosunku do masy ciała w porównaniu do dorosłego

 Wiek dojrzewania – przyczyny różnic pomiędzy chłopcami a dziewczętami; inny

skład ciała, poziom hemoglobiny,ilość erytrocytów.

 Wydatek energetyczny – większy u dzieci

 Wydolność fizyczna kobiet i mężczyzn

 Anna Czajkowska

 Porównanie cech antropometrycznych kobiet i mężczyzn

Różnice pomiędzy płciami pojawiają się dopiero w trakcie procesu dojrzewania płciowego i
kształtują ostatecznie po jego zakończeniu

Proces ten rozpoczyna się u dziewcząt około 11-13 roku życia a u chłopców około14

 Kobiety charakteryzuje:

 Mniejsza wysokość ciała (8%)

 Mniejsza masa ciała (25-39%)

 Mniejszy udział tkanki mięśniowej

 Większy udział tkanki tłuszczowej

 Lżejsza budowa kości

 Mniej wytrzymały aparat stabilizujący, stawowy system więzadłowy

 Inna budowa stawów barkowych i biodrowych

 Mniejsza gęstość i większa rozciągliwość mięśni

 Odmienność cech somatycznych wynika z oddziaływania hormonów żeńskich

estrogenów i progesteronu

Rola hormonów żeńskich

 Zapewnianie właściwego funkcjonowania układu rozrodczego

33
 Wzrost organizmu, poszerzenie miednicy, rozwój piersi, odkładanie tłuszczu w
okolicy ud i bioder

 Wpływ na metabolizm tkanki kostnej

 Obniżanie stężenia TC i LDL a zwiększanie stężenia HDL

 Kontrola stosunku glukagonu do insuliny,

 Ochrona przed uszkodzeniem błony włókien mięśniowych.

 Różnice fizjologiczne między kobietami a mężczyznami w spoczynku

 Wielkość serca ( masa – 250 do 300 g, objętość serca – 550 do 750ml)

 HR spoczynkowe – wyższe u kobiet, BP skurczowe mniejsze u kobiet

 Objętość krwi (10%), liczba erytrocytów (4.5 do 5.5 mln/ml) stężenie hemoglobiny
(140 do160 g/l)

 Rozmiar klatki piersiowej

 Statyczne parametry oddechowe (pojemność życiowa i pojemność oddechowa, około

50%)

 Spoczynkowa przemiana materii (10%)

 Mniejszy udział zawartości włókien szybkokurczacych się.

 Różnice fizjologiczne między kobietami a mężczyznami w wysiłku

 Siła mięśniowa (dla kończyn dolnych wynosi około 20-30% a dla górnych 43-65%).

 Mniejsza siła i szybkość ale większa dokładność i estetyka.

 Mniejsza pojemność wyrzutowa serca.

 Większa częstotliwość oddechów, mniejsza objętość oddechowa a w konsekwencji

mniejsza wentylacja.

 Mniejszy koszt energetyczny (mniejszy pobór tlenu).

 Niższe wartości pułapu tlenowego w wartościach bezwzględnych (30-50%) w

wartościach względnych (20%) ale na kg LBM (5-11%).

 Przemiany energetyczne u kobiet i mężczyzn w wysiłkach submaksymalnych

 Czas pracy do wyczerpania jest dłuższy u kobiet,

 Wartość ilorazu oddechowego mniejsza,

34
  Kobiety w większym stopniu niż mężczyźni wykorzystują lipidy jako źródło energii
(estradiol, aminy katecholowe),

 Kobiety charakteryzuje mniejsza zdolność do wysiłków beztlenowych,

 Mniejsza produkcja amoniaku u kobiet wpływa na większą wytrzymałość.

 Główne przyczyny występowania różnic w wydolności pomiędzy płciami

 Mniejsze rozmiary serca (SV max)

 Mniejsze rozmiary klatki piersiowej

 Mniejsza masa mięśniowa

 Mniejsza objętość krwi krążącej

 Mniejsza zawartość Hb we krwi

 Tempo zmniejszania VO2max wraz z wiekiem jest u kobiet nieco mniejsze

 Dlaczego warto zajmować się problemem aktywności fizycznej kobiet

Liczba dziewcząt i kobiet podejmujących aktywność fizyczną o różnej intensywności,

zarówno rekreacyjną jak i sportową wzrosła wyraźnie w ostatnich latach

Istnieją liczne doniesienia wskazujące na zwiększoną częstość występowania zaburzeń cyklu

miesiączkowego, zarówno w wyniku treningu sportowego, jak również u kobiet aktywnych
rekreacyjnie

Najbardziej prawdopodobna wydaje się hipoteza wskazująca na udział zaburzeń równowagi

energetycznej ustroju na zaburzenia miesiączkowania

Informacja o deficycie energii jest przekazywana do ośrodka rozrodczości w podwzgórzu i na

tym poziomie dochodzi do zaburzeń regulacji osi podwzgórze – przysadka - jajniki.

 Wysiłek fizyczny zwiększa ryzyko zaburzeń cyklu miesiączkowego

 Zaburzenia miesiączkowania często występują u zawodniczek jako tzw. triada

zawodniczek obok nieprawidłowego odżywiania i zmniejszonej gęstości kości

 Częstość występowania amenorrhoea i oligomenorhoeea (miesiączek rzadkich lub ich

braku) u zawodniczek może dochodzić do 79%

 W badaniach elity polskich zawodniczek zaburzenia tego rodzaju wystąpiły u

gimnastyczek (38,8%), biegaczek na dystansach długich i średnich (28,0%),
pływaczek (22,9%) oraz w maratonie i chodzie sportowym (19,3%)

 Nie stwierdzono zaburzeń u kobiet uprawiających skoki i rzuty lekkoatletyczne

35
  W grach zespołowych częstość zbliżona do ogólnej populacji (6,2%)

 Podsumowanie

Wysiłek fizyczny nie jest sam w sobie przyczyną zaburzeń miesiączkowania ale raczej
towarzyszący mu długotrwały stan zaburzonej równowagi energetycznej (Kęska 2003)

Hamowanie funkcji rozrodczej jest związane z mechanizmem adaptacji organizmu do

warunków deficytu energii

 Czynniki dysfunkcji układu rozrodczego

 Niska masa ciała

 Gwałtowne zmiany masy ciała

 Niska zawartość tkanki tłuszczowej

 Intensywność, czas trwania i rodzaj wykonywanego wysiłku

 Stres fizyczny i psychiczny w wyniku treningu i zawodów

 Zaburzenia w przyjmowaniu pokarmów

 Predyspozycje genetyczne

 Wpływ zmian hormonalnych w cyklu miesiączkowym na zdolność wysiłkową

kobiet

 Nie ma istotnego wpływu na charakterystykę kurczliwości mięśni

 Nie ma istotnego wpływu na VO2max

 Regularnie miesiączkujące kobiety atletki uczestniczące w sportach z intensywnymi

wysiłkami anaerobowymi/aerobowymi nie potrzebują dostosowywać terminu
planowanego wyczynu sportowego do fazy cyklu miesiączkowego

 W warunkach długotrwałego wysiłku w wysokiej temperaturze w środkowej fazie

lutealnej, może wystąpić szybsze wyczerpanie na skutek podwyższonej temperatury
ciała i potencjalnie większego obciążenia serca

 Nie zawsze cykle o prawidłowym czasie trwania są cyklami o prawidłowej strukturze

Wiele kobiet jest nieświadomych występowania cykli termicznie jednofazowych,

bezowulacyjnych, ponieważ rytm krwawień miesięcznych jest regularny.

Skierska (1998 ) stwierdziła wysoką częstość niepełnych cykli miesiączkowych w losowo

wybranej grupie studentek wychowania fizycznego, deklarujących regularne
miesiączkowanie.

36
W grupie studentek trenujących różne dyscypliny sportowe cykle jednofazowe,
bezowulacyjne stanowiły odpowiednio 58% wszystkich cykli a u studentek nie trenujących
69,4%

 Uwaga - problem

Zaobserwowane przez E. Skierską u studentek o wysokiej aktywności fizycznej częste

występowanie cykli z krótką fazą lutealną (17,8%) ma szczególne znaczenie, gdyż produkcja
hormonów jajnika jest wystarczająca do wystąpienia owulacji, ale zbyt niska do umożliwienia
implantacji zarodka. Konsekwencją może być niepłodność oraz zwiększona utrata masy
kostnej.

 Młode kobiety charakteryzuje wysoka częstość występowania cykli bezowulacyjnych

niezależnie od ich aktywności fizycznej

 Jakość biologiczna cykli miesiączkowych kobiet podejmujących regularną aktywność

fizyczną jest mniej stabilna w porównaniu z ich nie aktywnymi rówieśniczkami

 Termiczna obserwacja cykli jest przydatna w wykrywaniu zaburzeń miesiączkowych

 Zarówno nadmiar tkanki tłuszczowej jak i jej bardzo niska zawartość upośledza
funkcje rozrodcze

 Sposób żywienia studentek jest niedostateczny kalorycznie o nieprawidłowym

odsetkowym udziale składników pokarmowych

 Problemy fizjologiczne osób starszych

 Każda osoba charakteryzuje się indywidualnym poziomem i tempem zmian

inwolucyjnych

Starość oznacza stopniowa utratę poszczególnych funkcji organizmu

Układ nerwowy:

 Obniżenie sprawności funkcji poznawczych

 Występowanie stanów depresyjnych

 Układ krążenia i oddechowy

 Krążenie krwi u ludzi starych jest hipokinetyczne (zmniejszona COmax, wydłużona

faza rozkurczu, zmniejszona HRmax).

 W układzie oddechowym obserwuje się zmniejszanie rezerwy oddechowej (VC, MVV

oraz FEV1 zmniejszają się, zwiększa się przestrzeń martwa).

 Wiek jako czynnik determinujący wydolność, przyczynia się do zmian masy i siły
mięśniowej

37
  W dzieciństwie i wczesnej młodości ilość masy mięśniowej zwiększa się wraz ze
wzrostem organizmu,

 W wieku 25-50 lat zachodzące stale procesy degradacji i syntezy białek mięśniowych
pozostają w równowadze, masa mięśniowa nie zmienia się,

 Powyżej 50 roku życia obserwowany jest stały ubytek masy mięśniowej około 1-2%
rocznie.

Sarkopenia -. zmniejszanie się ilości włókien, zwłaszcza szybkich, zmniejszanie się

przekroju poprzecznego włókien mięśniowych, obniżanie się poboru tlenu.

 Przyczyny obniżenia się maksymalnego poboru tlenu:

 Zmniejszenie wydolności układu krążenia,

 Zmniejszenie masy mięśniowej,

 Zmniejszenie aktywności enzymów mitochondrialnych.

 Czynniki odgrywające rolę w mechanizmach prowadzące do zmniejszenia masy i siły

mięśniowej:

 Brak regularnej aktywności fizycznej,

 Zmiany w metabolizmie białek mięśniowych,

 Zmiany w układzie hormonalnym,

 Zmiany w układzie nerwowym,

 Stres oksydacyjny.

 Zmiany w metabolizmie białek mięśniowych

 Tkanka mięśniowa ulega stałej przebudowie, codziennie 8-12% ulega degradacji a

następnie resyntezie.

 Do resyntezy białek mięśniowych 20-30% aminokwasów pochodzi z diety.

 Gdy zachwiana równowaga między degradacją a syntezą, zmniejsza się przede

wszystkim liczba jednostek szybkich, a w ramach kompensacji dochodzi do przerostu
jednostek wolnych.

 Zmiany w układzie hormonalnym

 Insulina,

 Testosteron,

38
  Hormon wzrostu,

 Insulinopodobny czynnik wzrostu.

Wszystkie wymienione czynniki nasilają syntezę białek mięśniowych, spadek ich poziomu
wpływa na występowanie sarkopenii.

 Zmiany w układzie nerwowym

Stres oksydacyjny

U osób starszych obserwuje się zmniejszenie ilości motoneuronów w rogu przednim rdzenia
kręgowego.

Z wiekiem zwiększa się wytwarzanie wolnych rodników tlenowych, które odpowiadają

między innymi za oksydację białek. Białka oksydowane tracą zdolności kurczliwe.

 Uczestnictwo w aktywności fizycznej poprawia komfort życia poprzez:

 Regulację stanów emocjonalnych,

 Utrzymanie wydolności fizycznej,

 Kontrolę masy ciała,

 Przeciwdziałanie miażdżycy (regulacja poziomu lipidów) i nadciśnieniu,

 Przeciwdziałanie osteoporozie,

 Zwiększanie aktywności układu odpornościowego,

 Zmniejszanie ryzyka zachorowań na nowotwory

39