Energia wody

Hudy Wiktor Kraków 2009

 Energia wody

Plan wykładu
- energetyka na Świecie, podstawowe definicje,
- historia wykorzystywania energii wodnej,
- energetyka wodna w statystykach,
- podstawowe zjawiska i terminy techniczne,
- zasada działania urządzeń wykorzystywanych w
elektrowniach wodnych.
 Energia wody

Energetyka na Świecie
Kraje o największej produkcji energii elektrycznej:

- USA,
- Rosja,
- Japonia,
- Chiny,
- Indie,
- Kanada,
- Niemcy,
- Francja,
- Wielka Brytania.
 Energia wody

Energetyka na Świecie
Historia surowców wykorzystywanych do produkcji
energii elektrycznej:
- drewno (surowiec mało kaloryczny, małowydajny,
konieczność karczowania lasów),
- węgiel (wykorzystywany również w hutnictwie),
Po II Wojnie Światowej
- ropa naftowa (tańszy, bardziej kaloryczny, łatwo
dostępny, przyjazny dla środowiska (spala się bez
spopielania)),
 Energia wody

Energetyka na Świecie
Lata 50
- zużycie ropy naftowej i gazu wyprzedziło zużycie
węgla kamiennego i brunatnego,
Lata 60
- należą do ropy naftowej. Jej wydobycie rosło w tempie
wykładniczym, a ze względu na niska cenę pokrywała
ona wówczas połowę światowego zapotrzebowania na
energię.
Rok 1973 – kryzys naftowy (wojna arabsko-izraelska)
- ograniczenie wydobycia i wzrost cen ropy,
 Energia wody

Energetyka na Świecie
Rok 1979 – drugi kryzys naftowy (W Iranie jest
rewolucja islamska )
- dalsze ograniczenie wydobycia i dalszy wzrost cen
ropy,
- opłacalna stała się eksploatacja złóż na morzu
Północnym,
- gospodarowanie zasobami krajów stało się bardziej
racjonalne (ocieplanie budynków),
- zamknięto część elektrowni opalanych ropą,
- rozwój energetyki jądrowej,
- zwrócenie uwagi na wykorzystanie odnawialnych
źródeł energii.
 Energia wody

Energetyka na Świecie
Produkcja energii elektrycznej na Świecie w 2005 roku
źródło Energia elektryczna Energia cieplna
Węgiel 40.15% 32.28%
Ropa 6.56% 6.97%
Gaz 19.65% 50.72%
Energia jądrowa 15.12% 0.15%
Biomasa 0.88% 2.22%
Odpady 0.35% 1.81%
Energia wodna 16.35% 0.00%
Energia geotermalna 0.31% 0.09%
En. słoneczna (fotowoltanika) 0.01% 0.00%
En. słoneczna (cieplna) 0.01% 0.00%
Energia wiatrowa 0.55% 0.00%
Energia pływów 0.00% 0.00%
Inne źródła 0.05% 5.76%
 Energia wody

Energia odnawialna

„Energia odnawialna jest to energia uzyskiwana z

naturalnych, powtarzających się procesów
przyrodniczych. Występujące formy energii odnawialnej
wywodzą się bezpośrednio lub pośrednio z
promieniowania słonecznego lub ciepła generowanego
głęboko w Ziemi.”
 Energia wody

Energia odnawialna
Cechy:
- alternatywa dla nieodnawialnych nośników energii,
- pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych jest
bardziej przyjazne środowisku,
- wykorzystywanie jej zmniejsza stopień oddziaływania
na środowisko naturalne (głównie poprzez ograniczenie
emisji gazów cieplarnianych.
 Energia wody

Energia odnawialna
Podstawowe dokumenty i akty prawne ustalające cele dotyczące
osiągania ustalonych wskaźników udziału energii odnawialnej w
ogólnym zużyciu energii:

- Biała Księga – Energia dla przyszłości: Odnawialne źródła

energii (1997),
- Zielona Księga – Ku europejskiej strategii bezpieczeństwa
energetycznego (2001),
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/77/WE z
dnia 27 września 2001 r. w sprawie wspierania produkcji na
rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł
odnawialnych (Dz. Urz.WE L 283 z 27.10.2001),
 Energia wody

Energia odnawialna
Podstawowe dokumenty i akty prawne ustalające cele dotyczące
osiągania ustalonych wskaźników udziału energii odnawialnej w
ogólnym zużyciu energii cd:

- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2003/30/WE z

dnia 8 mają 2003 roku w sprawie wspierania użycia w
transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych (Dz.
Urz.WE L 123 z 17.05.2003).
 Energia wody

Energia odnawialna
Informacje o zamierzeniach dotyczących zwiększenia udziału
OZE w bilansach energetycznych krajów UE zawarte są w
dokumencie Komisji Europejskiej z dnia 10 stycznia 2007 roku
zatytułowanym: ”Mapa Drogowa Energii Odnawialnej.
Odnawialne energie 21 wieku: budowanie bardziej
zrównoważonej przyszłości”

Cele:
- zwiększenie bezpieczeństwa dostaw energii,
- zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych,
- do 2020 roku:
- 20% udziałów OZE w ogólnym bilansie,
- 10% udział biopaliw w transporcie.
 Energia wody

Energia odnawialna w Polsce

W Polsce założenia do rozwoju energetyki odnawialnej zostały
określone w dokumencie rządowym zatytułowanym: „Strategia
rozwoju energetyki odnawialnej” (przyjętej przez Sejm w dniu
23 sierpnia 2001 r.) oraz w dokumentach: „Polityka energetyczna
Polski do roku 2025” (przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 4
stycznia 2005 r.) i w „Programie dla elektroenergetyki”
(przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 28 marca 2006 r.).

Cele:
- do 2010 roku - 7.5% udziałów OZE w ogólnym bilansie,
- do 2020 roku - 14.0% udziałów OZE w ogólnym bilansie.
 Energia wody

Jednostki

- TJ – teradżule,

- GWh – gigawatogodziny,

- toe – tony oleju ekwiwalentnego [1 toe = 41,868 × 109 J])

- w odniesieniu do biopaliw ciekłych dodatkowo w jednostkach

naturalnych (t (Mg) – tonach).
 Energia wody

Energia odnawialna - podział

- biomasa stała,
- energia promieniowania słonecznego,
- energia wody,
- energia wiatru,
- energia geotermalna,
- biogaz,
- biopaliwa (paliwa ciekłe z biomasy),
- odpady komunalne.
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Biomasa stała
Biomasa stała jest to organiczny, niekopalny surowiec
pochodzenia roślinnego, który może być wykorzystywany jako
paliwo do produkcji ciepła lub wytwarzania energii elektrycznej.

Podstawowe paliwo:
- biomasa leśna (drewno opałowe – występujące w postaci
polan, okrąglaków, zrębków, brykietów, odpady z leśnictwa w
postaci drewna niewymiarowego: gałęzi, żerdzi, przecinek,
krzewu, chrustu, karp oraz odpady z przemysłu drzewnego
(wióry, trociny) i papierniczego (ług czarny)),
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Biomasa stała
- biomasy rolniczej z plantacji przeznaczonych na cele
energetyczne (drzewa szybko rosnące, byliny dwuliścienne,
trawy wieloletnie, zboża uprawiane w celach energetycznych)
oraz pozostałości organiczne z rolnictwa i ogrodnictwa (np.
odpadyz produkcji ogrodniczej, odchody zwierzęce oraz brykiety
i pelety np. ze słomy),

- węgiel drzewny, rozumiany szerzej jako stałe produkty

odgazowania biomasy.
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Energia słoneczna
Energia słoneczna jest to energia promieniowania słonecznego
przetworzona na ciepło lub na energię elektryczną. Energia
słoneczna jest wykorzystywana poprzez zastosowanie:

- płaskich, tubowo-próżniowych i innego typu kolektorów

słonecznych (cieczowych lub powietrznych) do podgrzewania
ciepłej wody użytkowej, wody w basenach kąpielowych,
ogrzewania pomieszczeń, w procesach suszarniczych, w
procesach chemicznych,
- ogniw fotowoltaicznych do bezpośredniego wytwarzania
energii elektrycznej,
- elektrowni słonecznych do wytwarzania energii elektrycznej.
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Energia wody

Energia wody (potencjalna i kinetyczna) jest określana przez

wielkość energii elektrycznej wytwarzanej w elektrowniach
wodnych. Do energii odnawialnej zalicza się jedynie produkcję
energii elektrycznej w elektrowniach na dopływie naturalnym
(przepływowych).
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Energia wiatru

Energia wiatru jest to energia kinetyczna wiatru wykorzystywana

do produkcji energii elektrycznej w turbinach wiatrowych.
Podobnie jak w przypadku elektrowni wodnych, potencjał
elektrowni wiatrowych jest określany przez możliwości
generowania przez nie energii elektrycznej.
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Energia geotermalna

Energia geotermalna jest to ciepło uzyskiwane z wnętrza ziemi w

postaci gorącej wody lub pary wodnej. Energia geotermalna jest
użytkowana bezpośrednio jako ciepło grzewcze dla potrzeb
komunalnych oraz w procesach produkcyjnych w rolnictwie, a
także do wytwarzania energii elektrycznej (przy wykorzystaniu
pary suchej albo solanki o wysokiej entalpii).
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Biogaz
Biogaz to gaz składający się głównie z metanu i dwutlenku
węgla, uzyskiwany w procesie beztlenowej fermentacji biomasy.
W sprawozdawczości statystycznej, ze względu na sposób
pozyskiwania, wyodrębnia się:
- gaz wysypiskowy, uzyskiwany w wyniku fermentacji odpadów
na składowiskach,
- gaz z osadów ściekowych, wytwarzany w wyniku beztlenowej
fermentacji szlamu kanalizacyjnego,
- pozostałe biogazy, takie jak biogaz otrzymywany w wyniku
beztlenowej fermentacji odchodów zwierzęcych, odpadów w
rzeźniach, browarach i z innej działalności w przetwórstwie
rolno-spożywczym.
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Biogaz
Biopaliwa są wytwarzane z surowców pochodzenia organicznego
(z biomasy lub biodegradowalnych frakcji odpadów).
Sprawozdawczością statystyczną objęte są następujące produkty:
- bioetanol,
- biodiesel,
- biometanol,
- biodimetyloeter,
- bio-ETBE (etylowy trzeciorzędny eter butylu wyprodukowany
na bazie bioetanolu),
- bio-MTBE (metylowy trzeciorzędny eter butylu
wyprodukowany na bazie biometanolu).
Jako biopaliwa mogą być też wykorzystywane naturalne oleje
roślinne.
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Odpady komunalne
Odpady komunalne to paliwa odpadowe pochodzące z palnych
odpadów przemysłowych i komunalnych, takich jak:
- guma,
- tworzywa sztuczne,
- odpady olejów,
- i innych podobnych.

Mają one postać stałą lub ciekłą i zaliczane są do paliw

odnawialnych lub nieodnawialnych, w zależności od tego czy
ulegają biodegradacji czy nie.
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Definicje
Energia pierwotna - energia zawarta w pierwotnych nośnikach
energii pozyskiwanych bezpośrednio z zasobów naturalnych
odnawialnych i nieodnawialnych.

Energia pierwotna odnawialna - energia uzyskiwana z

naturalnych, stale powtarzających się procesów przyrodniczych.

Energia pochodna - energia zawarta w pochodnych nośnikach

energii, tj. nośnikach uzyskiwanych w procesach przemian
energetycznych.
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Definicje
Zużycie własne sektora energii jest to zużycie danego nośnika
energii na potrzeby energetyczne przemian energetycznych.

Moc osiągalna instalacji jest to maksymalna trwała moc z jaką

urządzenia mogą pracować przy ich dobrym stanie technicznym i
w normalnych warunkach eksploatacji.

Pełny zakres definicji i pojęć stosowanych w statystyce energetycznej

zawiera opracowanie pt. „Zasady metodyczne sprawozdawczości
statystycznej z zakresu gospodarki paliwami i energią oraz definicje
stosowanych pojęć” – Zeszyt metodyczny
GUS, Warszawa 2006.
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Pozyskanie energii pierwotnej (w tym ze źródeł odnawialnych)
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Pozyskanie energii pierwotnej (w tym ze źródeł odnawialnych)
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Udział energii ze źródeł odnawialnych w pozyskaniu energii
pierwotnej ogółem w wybranych krajach UE w latach 2004 - 2006
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Struktura pozyskania energii wg źródeł w wybranych krajach UE w
latach 2005-2006 [%]
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Udział energii z biomasy stałej, wiatru i wody w ogólnym pozyskaniu
energii ze źródeł odnawialnych w latach 2005-2006
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Udział energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych nośników
energii w zużyciu energii elektrycznej ogółem w wybranych krajach
UE w latach 2004 – 2006 [%]
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Udział biomasy stałej i energii wody w produkcji energii elektrycznej
z OZE w wybranych krajach UE w latach 2004-2006
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Finalne zużycie energetyczne ogółem (w tym ze źródeł odnawialnych)
dla UE-25 i Polski w latach 2001 – 2006
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Udział energii ze źródeł odnawialnych w finalnym zużyciu
energetycznym ogółem w UE-25 i Polsce
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Definicje
Energetyka zawodowa obejmuje podmioty, dla których podstawowym
rodzajem działalności jest działalność wymieniona w Polskiej
Klasyfikacji Działalności (PKD) w grupie 40.1 (Wytwarzanie i
dystrybucja energii elektrycznej) i grupie 40.3 (Wytwarzanie i
dystrybucja ciepła).

Energetyka przemysłowa obejmuje podmioty, dla których działalność

wymieniona w dziale 40 PKD stanowi dodatkowy rodzaj działalności.
Zazwyczaj energia wytwarzana w tych obiektach jest zużywana na
potrzeby własne tych podmiotów.
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Produkcja energii elektrycznej z odnawialnych nośników energii w
latach 2006-2007 [GWh]
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Produkcja energii elektrycznej z odnawialnych nośników energii w
latach 2006-2007 [GWh]
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Produkcja energii elektrycznej z odnawialnych nośników energii
w energetyce zawodowej i przemysłowej w latach 2006-2007 [GWh]
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Produkcja energii elektrycznej z odnawialnych nośników energii
w latach 2001 – 2007 [GWh]
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Produkcja energii elektrycznej z odnawialnych nośników energii w
latach 2001 - 2007 [GWh]
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Produkcja energii elektrycznej z elektrowni wodnych w latach 2001 -
2007 [GWh]
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Moce osiągalne elektrowni wykorzystujących odnawialne źródła
energii w latach 2001 – 2007 [MW]
 Energia wody

Energia odnawialna -
- Statystyki
Moce osiągalne elektrowni wykorzystujących odnawialne źródła
energii w latach 2001 – 2007 [MW]
 Energia wody

Energia wodna w Polsce -

- możliwości
Realny potencjał ekonomiczny - 18 PJ (5 TWh/rok) [wykorzystany w
41%]
Elektrownie wodne:

- Moc zainstalowana instalacji

w 2008 roku - 936,390 MW

- Ilość energii elektrycznej

wytworzonej w 2007 roku:
2252659,312 MWh

Elektrownia wodna
Porąbka
 Energia wody

Energia wodna w Polsce -

- możliwości
Zasoby krajowe

Zasoby techniczne
Dorzecze Wisły 9 270 GWh/a 77.6%
Dorzecze Odry 2 400 GWh/a 20.1%
Rzeki Przymorza 280 GWh/a 2.3%

Razem zasoby techniczne

Głównych rzek 11 950 GWh/a
Mała energetyka 1 700 GWh/a
Rzeki Przymorza 280 GWh/a
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
- I wiek p.n.e. - koło wodne,

1 – rura doprowadzająca
wodę,
2 – łopatki.
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
Typy kół wodnych o wale poziomym:

- nasiębierne
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
Typy kół wodnych o wale poziomym cd.:

- śródsiębierne
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
Typy kół wodnych o wale poziomym cd.:

- podsiębierne
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
Typy kół wodnych – koło wodne Wołoska (Wałaska)

1 – rynna doprowadzająca wodę,

2 – odprowadzenie wody.
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
- XVII – XVIII wiek – pierwsze turbiny

Turbina Fourmeyrona (1827r)

1 – wirnik
2 – kierownica
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
- XVII – XVIII wiek – pierwsze turbiny

Turbina Girarda (1828r)

1 – wirnik
2 – kierownica
3 – dyfazor
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
- XVII – XVIII wiek – pierwsze turbiny

Turbina Henschel-Jonval
(1841-43r)
1 – wirnik
2 – kierownica
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
- 1884 – Allen Pelton – turbina akcyjna stosowana do
wysokich spadów wody (powyżej 300m),

- 1918 – Wiktor Kaplan – wirnik typu śmigłowego z

przestawialnymi łopatkami wirnika współpracujący z z
regulowanym aparatem kierowniczym,

- Przełom XIX i XX - gwałtowny rozwój turbin wodnych

– sprzężenie ich z generatorami energii elektrycznej,

- okres międzywojenny w Polsce – ok. 6500 zakładów

mających napęd za pomocą silników wodnych,
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
- 1929 – ukończona elektrownia Żur na rzece Wdzie z
dwiema turbinami
Kaplana o mocy
4.5MW każda,
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
Zamek wodny Turbina
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
- 1942 – ukończona elektrownia w Rożnowie na Dunajcu
o mocy 50MW
Obecnie:

Elektrownia
- moc osiągalna - 56 MW
- moc znamionowa -50MW
- roczna produkcja energii
elektrycznej:
ok. 125 mln kWh
- 4 hydrozespoły
- spad wody: 29 m
- przepływ wody: 240 m³/s
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
Zapora
* wysokość 49 m
* długość: 550 m
* przelewy górne: 7
* upusty dolne: 5
* kubatura: 450 000 m³

Zbiornik wodny
* powierzchnia: 1600 ha
* długość: 22 km
* maksymalna głębokość: 30–35 m
* wysokość lustra wody przy średnim stanie wody: 265 m n.p.m.
* pojemność całkowita 193 mln m³
 Energia wody

Energia wodna -
- historia
- po II Wojnie Światowej dalszy rozwój energetyki
wodnej w Polsce,

- 'dzięki' gigantomanii socjalistycznej zostało

unieruchomionych małych 19 elektrowni wodnych, ponad
6300 zakładów korzystających z siników wodnych
 Energia wody

Energia wodna -
- Elektrownie naj-; naj-
Elektrownie wodne o największej zainstalowanej mocy:
- na tamie Itaipu na
Paranie na granicy
państw Brazylii i
Paragwaju (moc
12,6 GW a
produkuje rocznie
93,4 TWh energii) -
pokrywa
zapotrzebowanie na
prąd Paragwaju w 93%
i ok. 20%
zapotrzebowania całej
Brazylii,
 Energia wody

Energia wodna -
- Elektrownie naj-; naj-
Elektrownie wodne o największej zainstalowanej mocy:
- Grand Coulee na rzece Kolumbia w USA (10,08 GW),
- Guri, Raul Leoni na rzece Coroni w Wenezueli (10,06 GW).
 Energia wody

Energia wodna -
- Elektrownie naj-; naj-
Elektrownie wodne o największej zainstalowanej mocy:
- w budowie – W Chinach – Zapora trzech Przełomów - Budowę
zapory ukończono 20 maja 2006 r., elektrownia już częściowo pracuje, ale
trwa jeszcze napełnianie zbiornika i wyposażanie elektrowni. Ukończenie jest
planowane na rok 2009. Po ukończeniu 26 generatorów o łącznej mocy 18,2
GW ma produkować rocznie około 84,7 TWh (terawatogodzin) energii
 Energia wody

Energia wodna -
- Elektrownie naj-; naj- w Polsce
Elektrownie wodne o największej zainstalowanej mocy:
- Elektrownia Wodna we Włocławku na rzece Wiśle. W wyniku
wybudowania elektrowni powstało na Wiśle jezioro zaporowe, Zbiornik
Włocławski.
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział
Elektrownie wykorzystujące energię morza:
- pływów morskich,
- fal morskich,
- energii cieplnej oceanu,
- energii prądów morskich.

Elektrownie wykorzystujące energię rzek:

- elektrownie przepływowe,
- elektrownie podszczytowe,
- elektrownie szczytowe.
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział

Elektrownie wykorzystujące
energię morza
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział - wykorzystanie energii pływów morskich
Ujście rzeki wpływającej do morza i wysokie jej brzegi
umożliwiają budowę zapory, pozwalającej na wpłynięcie
wód morskich w dolinę rzeki podczas przypływu i
wypuszczeniu ich poprzez turbiny wodne podczas
odpływu.
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział - wykorzystanie energii pływów morskich
- Największa elektrownia - Francja – rzeka Rance – moc
240MW (zasilanie ok. 240 000 domów),
- Nie zużywają żadnego paliwa,
- Tanie w eksploatacji,
- Kosztowna budowa,
- Nie wytwarzają prądu w czasie odpływu,
- Buduje się w miejscach, w których poziom morza
zmienia się znacznie w wyniku przypływu i odpływu,
- Powodują zasalanie ujść rzek, erozję brzegów wskutek
wahań wody,
- Utrudniają migrację ryb w górę rzeki.
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział - wykorzystanie fal morskich
Cechy:
- Moc fal ocenia się na 3 TW,
- wykorzystanie tej energii sprawia pewne trudności pomimo, iż
opracowano wiele teoretycznych metod konwersji energii
falowania na energię elektryczną,
- Największym problemem jest zmienność wysokości fal i
wytrzymałość elektrowni.
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział - wykorzystanie fal morskich
Najważniejsze sposoby konwersji energii fal na elektryczną:

- elektrownie pneumatyczne - fale wymuszają w nich ruch

powietrza, które napędza turbinę,
- elektrownie mechaniczne - wykorzystują siłę wyporu do
poruszania się prostopadle do dna, co powoduje obracanie się
wirnika połączonego z prądnicą
- elektrownie indukcyjne - wykorzystują ruch pływaków do
wytwarzania energii elektrycznej poprzez zastosowanie
poruszających się wraz z pływakami cewek w polu magnetycznym
- elektrownie hydrauliczne - w których przez ścianki
nieruchomego zbiornika przelewają się jedynie szczyty fal, a woda
wypływająca ze zbiornika napędza turbinę.
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział - wykorzystanie fal morskich
II podział

- W pierwszym rozwiązaniu woda morska pchana kolejnymi

falami wpływa zwężającą się sztolnią do położonego na górze
zbiornika. Gdy w zbiorniku tym jest wystarczająca ilość wody,
wówczas przelewa się ona przez upust i napędza turbinę rurową
Kaplana, sprzężona z generatorem. Po przepłynięciu przez turbinę
woda wraca do morza. Wykorzystana jest więc przemiana energii
kinetycznej fal morskich w energię potencjalną spadu. Instalacja
taka pracuje od 1986r. na norweskiej wyspie Toftestallen koło
Bergen dając moc 350kW. Takie rozwiązanie jest znane pod
skrótem OWC.
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział - wykorzystanie fal morskich

- W drugim rozwiązaniu zbiornik jest zbudowany na platformach

na brzegu morza. Fale wlewają się na podstawę platformy i
wypychają powietrze do górnej części zbiornika. Sprężone przez
fale powietrze wprawia w ruch turbinę Wellsa, która napędza
generator. Rozwiązanie takie jest znane pod skrótem MOSC.
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział - wykorzystanie fal morskich
- Innymi sposobami wykorzystania energii fal morskich są
“tratwy” i “kaczki”. Każda “tratwa” składa się z trzech części
połączonych ze sobą zawiasami i poruszających się na falach.
Ruch fal porusza tłoki pomp znajdujących się w środkowej części
“tratwy”. Pompowana woda napędza turbinę sprzężoną z
generatorem. Eksperymentalna “tratwa” pracuje koło wyspy
Wight (Wielka Brytania).
W przeciwieństwie do “tratw”, które wykorzystują pionowy ruch
fal, “kaczki” wykorzystują poziome ruchy wody morskiej.
Łańcuchy “kaczek” umieszczone na długim pręcie podskakując na
falach niezależnie od siebie wprowadzają w ruch tłoki pomp.
Pompowana woda napędza turbiny. “Kaczki” o małej mocy służą
od lat do oświetlenia boi.
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział - wykorzystanie energii cieplnej oceanu
Przemiana energii cieplej oceanu to wykorzystanie różnicy
temperatury wody na powierzchni i w głębi morza lub oceanu. Jest
to możliwe na obszarach równikowych; woda morska ma tam na
powierzchni temperaturę ok. 30 ºC, a na głębokości 300-500m
temperaturę ok. 7 ºC. Wykorzystanie tej różnicy polega na
zastosowaniu czynnika roboczego, który paruje w temperaturze
wody powierzchniowej i jest skraplany za pomocą wody czerpanej
z głębokości 300-500m. Czynnikiem takim jest amoniak, freon lub
propan. Cała instalacja wraz z generatorem znajduje się na
platformie pływającej.
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział - wykorzystanie energii cieplnej oceanu
Cechy:

- korozja materiałów w wodzie morskiej,

- osadzanie się na powierzchniach wymienników ciepła
organizmów morskich,
- Sprawność elektrowni maretermicznej wynosi 2,5% przy różnicy
temperatury 20º, a 6% przy różnicy 40º,
- Energia taka jest wykorzystywana w Indonezji (5MW), Japonii
(10MW), na Tahiti (5MW) i na Hawajach (40MW) .
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział - wykorzystanie energii prądów morskich

Moc prądów morskich jest oceniana na 7 TW (to prawie dwa razy

więcej niż moc możliwa do otrzymania ze spadku wód
śródlądowych). Jednak jej wykorzystanie jest bliskie zeru z
powodu problemów technicznych i obawy przed zaburzeniem
naturalnej równowagi. Wielu badaczy uważa, że prądy morskie
mają fundamentalne znaczenie dla klimatu i uszczuplenie ich
energii, choćby niewielkie, mogłoby doprowadzić do
nieobliczalnych zmian klimatycznych.
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział

Elektrownie wykorzystujące
energię rzek
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział – elektrownie przepływowe
- wartość oddawanej mocy zależy od chwilowego przepływu w
rzece,
- elektrownie podstawowe – pracują na podstawie dobowego
obciążenia systemu,
- nie mają lub mają bardzo niewielki zbiornik retencyjny
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział – elektrownie podszczytowe
- mają na górnym stanowisku stopnia odpowiednią objętość
zretencjonowanej wody,
- mogą pracować pełną mocą w okresach szczytowych, natomiast
w pozostałym czasie pracują z mocą obniżoną, zależną od
wielkości dopływu i możliwości akumulacyjnych zbiornika
- szczyt przypada na godziny 8.00-11.00 oraz 16.00-21.00 zimą i
20.00-21.00 latem
 Energia wody

Elektrownie wodne -
- podział – elektrownie szczytowe
- pracują tylko w okresach
występowania szczytowych
obciążeń systemu,
- posiadają zbiornik retencyjny
o odpowiedniej wielkości,
będący magazynem energii,
- możliwość wprowadzania
dużych zmian wielkości
odpływu (najczęściej stosuje się
zbiornik wyrównawczy)

Rożnów - Czchów
 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych
Hydrotechniczne rozwiązania MEW (małych elektrowni
wodnych) zależą od usytuowania budynku elektrowni
względem budowli piętrzących i ich rodzaju oraz sposobu
doprowadzenia wody do elektrowni.

Rozróżniamy elektrownie:
- przyjazowe,
- derywacyjne,
- przyzaporowe.
 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych – el. przyjazowe

- budowane zwykle obok jazu,

- stanowią element piętrzący,
- najczęściej spotyka się je na terenach nizinnych,
- zaleca się, by były usytuowane przy brzegu rzeki,
- dojazd do płaszczyzny montażowej powinien odbywać się od
strony dolnej wody lub od ściany szczytowej elektrowni,
 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych – el. przyjazowe
1 – śluza
2 – jaz
3 – elektrownia
 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych – el. derywacyjne

Elektrownie z derywacją kanałową

Elektrownie z derywacją rurociągową

 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych – el. derywacyjne
Elektrownie z derywacją kanałową

- stosowane tam gdzie są zakola rzek,

- budowa kanału skraca naturalny bieg rzeki, pozwalając na
uzyskanie większego spadu niż wynosi spiętrzenie rzeki za
pomocą jazu,
- w skład układu technologicznego wchodzą: budynek
elektrowni, kanał dopływowy górny z ujęciem wody, kanał
odpływowy.
- ujęcie wody stanowi początkową budowlę derywacji
kanałowej
 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych – el. derywacyjne
 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych – el. derywacyjne
1 – wlot kanału
2 – jaz piętrzący
3 – kraty rzadkie
4 – kanał płuczący
5 – zasuwa na wlocie kanału
6 – upust płuczący
7 – kanał derywacyjny
8 – budynek elektrowni
9 – kraty gęste
10 – zasuwy na wlocie turbin
11 – zasuwa na upuście ulgi
12 – kanały odpływowe
13 – wylot kanału do rzeki
vt, v0 – prędkości w kanale dopływowym, odpływowym
H – spad statyczny
Δh – straty hydrauliczne w kanale
 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych – el. derywacyjne
Elektrownie z derywacją rurową

- stosuje się tam gdzie spad wynosi min. 20-30m lub budynek
jest oddalony od rzeki
- istotny wpływ na układ technologiczny mają warunki regulacji
turbozespołów
- można przyjąć, że warunek regulacji jest spełniony wówczas,
gdy:
∑ LV ٢٥⋅H
L – długość
V – prędkość przepływu wody w rurociągach
H – wartość spadu
 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych – el. derywacyjne
Elektrownie z derywacją mieszaną kanałowo-rurociągową
- stosuje się tam gdzie trasa derywacji jest bardzo długa a
warunki terenowe pozwalają na częściowe jej wykonanie w
postaci kanału otwartego

1 – kanał doprowadzający; 2 – ujęcie wody; 3 – rurociąg;

4 – elektrownia; 5 – kanał odpływowy
 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych – el. przyzaporowe
Elektrownie przyzaporowe:

- budowane tam gdzie spad wynosi 30-100m,

- pod względem konstrukcyjnym mogą być oddzielone od
zapór, posadowione na fundamencie wspólnym lub
wkomponowane w profil zapory,
- elektrownia jest połączona ze zbiornikiem rurociągami
umieszczonymi wewnątrz zapory,
- wloty rurociągów są wyposażone w urządzenia zamykające
 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych – el. przyzaporowe
A – układ
klasyczny
B – układ z
elektrownią w
sekcji zapory

1 – zbiornik
2 – ujęcie wody
3 – elektrownia
4 – rurociąg; 5 – przelew; 6 – zapora
 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych – el. przyzaporowe
Elektrownie przy zaporach ziemnych:
- występują
- ujęcie wody,
- doprowadzenie wody do elektrowni,
- budynek elektrowni.

A B
 Energia wody

Hydrotechniczne rozwiązania
elektrowni wodnych – el. przyzaporowe
Usytuowanie elektrowni przy zaporach ziemnych

A – układ z doprowadzeniem rurociągiem ciśnieniowym

B – układ z doprowadzeniem wody sztolnią obiegową

1 – zbiornik
2 – ujęcie wody
3 – elektrownia
4 – rurociągi ciśnieniowe
5 – przelew powierzchniowy
6 – sztolnia ciśnieniowa
7 – zapora ziemna
 Energia wody

Turbiny

Podział turbin

I – rodzaj turbiny (uwzględnia różnice w przebiegu zjawisk

energetycznych):
- akcyjna,
- reakcyjna,

II – typ turbiny (nazwa związana jest z wynalazcą):

- Kaplana (śmigłowa),
- Francisa,
- Peltona,
- Deriaza,
- Banki Michella
 Energia wody

Turbiny

Podział turbin

III – system turbiny(wynika z przyjętych szczegółowych

rozwiązań konstrukcyjnych):

- turbina w komorze otwartej, w spirali, rurowa, lewarowa, z

napływem kielichowym, bliźniacza
- wg położenia wału turbiny – pozioma, ukośna, pionowa,
- wg liczby wirników – jedno- lub wielowirnikowa.
 Energia wody

Turbiny

IV – ze względu na
zakresy parametrów
energetycznych:

- wolno- ,
średnio-,
szybkobieżne,
- nisko-, średnio-,
wysokospadowe,
- małej, dużej
mocy
 Energia wody

Turbina Francisa

Budowa
 Energia wody

Turbina Francisa

1 – wirnik turbiny,
2 – wał turbiny,
3 – łożysko poprzeczne (prowadzące),
4 – pokrywa kierownicy,
5 – łopatki kierownicy,
6 – sworzeń łopatki kierownicy,
7 – pierścień regulacyjny,
8 – podstawa kierownicy,
9 – pierścień podstawy,
10 – rura ssąca,
11 - łącznik.
 Energia wody

Turbina Francisa

Różne rozwiązania konstrukcyjne

Turbina Francisa w komorze otwartej

Z wałem pionowym

Turbina Francisa z krzywakiem

 Energia wody

Turbina Francisa

Różne rozwiązania konstrukcyjne

Turbina Francisa w spirali

Turbina Francisa bliźniacza w kotle

 Energia wody

Turbina Kaplana

Budowa – elektrownia z pionową turbiną Kaplana zabudowaną

w komorze spiralnej
 Energia wody

Turbina Kaplana

Budowa
1 – serwomotor wirnika
2 – wał turbiny
3 – wał generatora
4 – tłok serwomotoru
5 – drąg regulacyjny
6 – piasta wirnika
7 – krzyżak
8 – łącznik
9 – dźwignia łopatki
10 – łopatka wirnika
11, 12 – rury olejowe
13 – głowica olejowa
14, 15 – komory olejowe
16 – rury oleju regulacyjnego
17 – rura odprowadzająca przecieki
18 – dźwignia odwodzenia
19 – drążek odwodzenia
 Energia wody

Turbina Peltona

Budowa
1 – rurociąg doprowadzający
2 – sterowanie ręczne
3 – urządzenie przesuwające iglicę
4 – dysza z iglicą
5 – osłona wirnika
6 – wirnik turbiny
 Energia wody

Turbina Banki -Michella

Budowa
A – poziome doprowadzenie wody; B – pionowe doprowadzenie wody;
1 – korpus turbiny; 2 – kierownica; 3 – wirnik; 4 – łożyskowanie wirnika;
5 – osłona wirnika; 6 – zawór napowietrzający;
7 – rura ssąca; 8 – króciec wlotowy
Energia wody

Zapraszam na przerwę
 Energia wody

Literatura
Główny Urząd Statystyczny
http://www.bractwoczarnejwody.org.pl
http://ekozone.com
http://www.uwm.edu.pl/kolektory/energia-wody/enefalm.html
http://www.elsp.com.pl/