Tryby pracy systemu

Linux – start,
inicjowanie, zamykanie
Systemy operacyjne, klasa IV,
lekcja 4-6
Tryby pracy systemu Linux
 W systemie Linux wyróżnia się siedem trybów pracy:
 0 – system jest wyłączony,
 1 – dozwolony jest tylko jeden użytkownik,
 2 – dozwolonych jest wielu użytkowników, bez sieciowego
systemu plików,
 3 – dozwolonych jest wielu użytkowników, włączony sieciowy
system plików,
 4 – zależnie od implementacji,
 5 – środowisko X,
 6 – zamknięcie i restart systemu.
Tryb 0 i 1
 Tryb 0
 System jest w stanie zamknięcia i wymaga ręcznego
uruchomienia.
 Przejście w ten tryb oznacza, że kopie plików znajdujące się w
pamięci operacyjnej muszą zostać zapisane na dysk.
 Następnie system wchodzi w stan umożliwiający bezpieczne
wyłączenie zasilania.
 Tryb 1
 Tryb 1 jest trybem administracyjnym.
 Tylko jeden użytkownik (najczęściej root) może korzystać z
systemu.
 Logowanie jest ograniczone do terminalu (komputera)
zdefiniowanego jako konsola.
 Tryb wykorzystywany najczęściej przy rekompilacji jądra
systemu.
Tryb 2 i 3
 Tryb 2
 Tryb dla wielu użytkowników – jednocześnie może zalogować się
więcej niż jeden użytkownik.
 W trybie tym startują procesy drugoplanowe (demony, procesy
pracujące w tle).
 Montowane są dodatkowe systemy plików (np. NTFS, FAT32).
 Nie działa sieciowy system plików (NFS).
 Tryb 3
 Tryb sieciowy – włączony jest sieciowy system plików.
 Poza włączeniem NFS, tryb 3 jest tożsamy z trybem 2.
Tryb 4 i 5
 Tryb 4
 Tryb pozostający do dyspozycji programistów i producentów
dystrybucji systemu.
 Tryb ten może zostać dowolnie zdefiniowany i oprogramowany.
 Tryb 5
 Tryb nazywany „stanem sprzętowym”.
 Dostępny jest wiersz poleceń (powłoka tekstowa).
 Użytkownicy mogą się logować i wylogowywać ze srodowiska X-
window.
Tryb 6 i podsumowanie
 Tryb 6
 Tryb odpowiadający zamknięciu systemu i jego automatycznemu
restartowi.
 Jest tożsamy z przełączeniem systemu w tryb 0 a następnie jego
ponowne uruchomienie (ale w tym wypadku zasilanie nie jest
odłączane od sprzętu).
 Podsumowanie
 Tryby 2, 3, 5 to stany operacyjne komputera – system działa, a
użytkownicy mogą wykonywać swoje zadania.
 Tryby 0, 1, 6 to stany służące do operacji konserwacyjnych
systemu komputerowego bądź jego odłączenia.
 Tryb 4 może działać na różne sposoby w różnych dystrybucjach
systemu Linux.
Tryby pracy systemu –
narzędzia i polecenia
 $ runlevel,
 $ init,
 $ telinit,
 $ shutdown,
 $ halt,
 $ poweroff,
 $ reboot
runlevel
 $ runlevel – wyświetlenie poprzedniego i bieżącego trybu
pracy systemu.
 Komenda wykorzystuje plik /var/run/utmp, który
rejestruje zmiany trybów pracy.
 Przykład użycia:
$ runlevel
45 #(lub) N 5 #(lub) unknown

 Przykładowy wynik działania komendy oznacza, że system

obecnie działa w trybie 5 a poprzednio działał w trybie 4 (1
przypadek), lub działa w trybie 5 a poprzedniego trybu nie było (2
przypadek), lub nie można określić trybu pracy systemu –
najprawdopodobniej uszkodzony plik utmp (3 przypadek).
init, telinit
 $ init – zmiana bieżącego trybu pracy systemu.
 Program znajduje się w katalogu /sbin.
 Polecenie telinit jest tożsame z wywołaniem programu
init.
 Przykład użycia:
$ init 2
 Przełączenie systemu w drugi tryb działania.

$ init S
 Przełączenie systemu w tryb dla jednego użytkownika (tryb 1),
dopuszczalny jest tylko użytkownik root.
$ init s
 Przełączenie systemu w tryb dla jednego użytkownika (tryb 1),
dopuszczalny jest dowolny użytkownik.
shutdown
 $ shutdown – zamknięcie lub restart systemu.
 Opcje:
 -F – wymusza uruchomienie programu fsck po restarcie,
 -f – zapobiega uruchomieniu programu fsck po restarcie,
 -h – zatrzymanie po zamknięciu systemu (tryb 0),
 -k – wysłanie ostrzeżenia o planowanym zamknięciu systemu do
wszystkich użytkowników - bez zmiany stanu systemu,
 -r – restart po zamknięciu systemu (tryb 6),
 -t – liczba sekund po którym nastąpi zmiana trybu pracy systemu.
 Przykład użycia:
$ shutdown –h –t 3 uwaga
 Zamknięcie systemu (-h) po upływie trzech sekund (-t 3). Do
zalogowanych użytkowników zostanie wysłane ostrzeżenie
„uwaga”.
Shutdown, halt, poweroff,
reboot
 Domyślnie tylko root może uruchomić program
shutdown.
 W katalogu /etc znajduje się plik shutdown.allow
zawierający nazwy użytkowników, którym wolno
uruchamiać program shutdown.

 $ halt – odpowiednik polecenia shutdown –h

(zatrzymanie po zamknięciu systemu - tryb 0 ).
 $ poweroff – tak jak halt.
 $reboot – odpowiednik polecenia shutdown –r (restart po
zamknięciu systemu - tryb 6)
Plik inittab
 Plik znajduje się w katalogu /etc.
 Pozwala on ustalić i modyfikować zdarzenia w
poszczególnych trybach pracy.
 Plik tekstowy, w którym separatorami są dwukropki a
wpisy dzielą się na cztery pola:
 1 pole – identyfikator,
 2 pole – tryb pracy w którym zajdzie określona akcja - puste pole
oznacza wszystkie tryby,
 3 pole – akcja, która ma się wydarzyć,
 4 pole – polecenie do wykonania.
 Zmiany wprowadzone do pliku inittab są aktywne po
restarcie systemu lub wykonaniu polecenia:
 init q
Plik inittab - składowe
 id:5:initdefault: - domyślny tryb pracy systemu,
 l0:0:wait:/etc/init.d/rc 0 – uruchomienie skryptu rc dla
trybu 0 (/etc/rc.d/rc0.d). W podkatalogu tym znajdują się
skrypty o nazwach zaczynających się na „S” (procesy
które należy włączyć uruchamiając ten tryb pracy) i „K”
(procesy które należy wyłączyć uruchamiając ten tryb
pracy).
 ca:ctrlaltdel:/sbin/shutdown –r –t 4 now – określenie
polecenia, które ma być wykonane dla akcji wciśnięcia
kombinacji klawiszy alt+ctrl+del.
Plik inittab – składowe (akcje)
 bootwait – polecenie ma być uruchamiane ze startem
systemu, inne procesy zostają wstrzymane do
zakończenia bierzącego procesu (polecenia),
 boot - polecenie ma być uruchamiane ze startem
systemu – bez wstrzymania innych procesów,
 kbrequest – polecenie, które ma zostać wykonane dla
specjalnej akcji klawiatury (Alt+UpArrow),
 powerfail – polecenie uruchamiane w przypadku
wystąpienia sygnału powerfailure,
 wait – pozwól na ukończenie polecenia przed
kontynuowaniem uruchamiania systemu,
 sysinit – wykonaj zanim użytkownicy będą mogli się
zalogować,
 respawn – ponowne uruchomienie terminala.
GRUB
 Program rozruchowy - ładuje system operacyjny.
Pozwala działać na jednym komputerze wielu systemom.
 Domyślnie jest instalowany w katalogu /boot/grub.
 Informacje startowe zawarte są w pliku menu.lst.
 Opcje:
 default – domyślnie uruchamiany system operacyjny,
 timeout – czas na wybór innego niż domyślny systemu op.,
 title - nazwa opcji menu wyboru systemu operacyjnego,
 Odwołania do urządzeń przez składnię „(hd0,1)”:
 1 pole – typ napędu (h-ATA, s-SCSI),
 2 pole – typ urządzenia (d-dysk),
 3 pole – numer dysku,
 4 pole – numer partycji.
Start systemu
 Niezależnie od systemu operacyjnego wykonanie testu
POST (sprawdzenie działania sprzętu).
 Uruchomienie programu ładującego (np. GRUB lub
LILO).
 Ładowanie zdekompresowanego jądra systemu
operacyjnego do pamięci operacyjnej (skompresowane
jądro w /boot).
 Uruchomienie jądra systemu (komunikaty zapisane w
/var/log/messages).
 Ładowanie modułów systemowych (z /etc/modules.conf
lub /etc/conf.modules).
Start systemu
 Demon init przejmuje sterowanie od jądra. Init
przetwarza plik inittab.
 Sprawdzanie systemu plików (program fsck) i
montowanie lokalnego systemu plików.
 System przechodzi w tryb pracy określony parametrem
initdefault w pliku inittab. Wykonywane są skrypty z
katalogu /etc/rc.d dla wybranego trybu pracy.
 Inicjacja procesu getty - system jest gotowy na
zalogowanie użytkowników.
Logowanie
 Proces getty odpowiada za wyświetlenie znaku
gotowości do zalogowania.
 Po wpisaniu nazwy użytkownika, getty uruchamia
program /bin/login pobierający hasło.
 Program login pobiera hasło wpisane przez użytkownika,
szyfruje je i porównuje z zaszyfrowanym hasłem w
pliku /etc/passwd.
Dziękuję za uwagę