NORMA BRAN OWA

Materia y budowlane,
materia y wi ce, BUDOWNICTWO Z GLINY BN-62/6738-02
spoiwa, betony
MASY GLINIANE

1. WST P
1.1. PRZEDMIOT NORMY. Przedmiotem normy s masy gliniane, stosowane w budownictwie z
gliny surowej (niewypalonej i niestabilizowanej).

1.2. OKRE LENIA

1.2.1. Masa gliniana jest to mieszanina gliny o naturalnej ziemnej wilgotno ci (zawarto wody 12-
16% wagowo) lub z gliny plastycznej z wype niaczami mineralnymi lub organicznymi, wzgl dnie obu
razem.

1.2.2. Normowa plastyczno gliny jest to plastyczno , przy której uformowana w d oniach kula
gliniana o ci arze 200 G, upuszczona z wysoko ci
2,0 m na g adk , nieelastyczn p yt , ulegnie sp aszczeniu, a rednica
podstawy sp aszczonej kuli b dzie równa 50 mm.

1.2.3. Spoisto gliny jest to wytrzyma na rozerwanie gliny o normowej plastyczno ci.

1.3. PODZIA MAS GLINIANYCH. W zale no ci od ilo ci u ytych wype niaczy

oraz sposobu przygotowania rozró nia si masy gliniane:
ci
redni
lekk
1.4. ZASTOSOWANIE MAS GLINIANYCH
Mas glinian ci stosuje si do wykonywania cian ubijanych w deskowaniach przestawnych
lub do produkcji konstrukcyjnych bloków ciennych.
Mas glinian redni stosuje si do produkcji konstrukcyjnych bloków ciennych lub do produkcji
belek, nadpro y okiennych i drzwiowych.
Mas glinian lekk stosuje si do produkcji bloków lub p yt na cianki dzia owe i wype niaj ce,
yt ocieplaj cych oraz p yt stropowych i dachowych.

Obowi zuje od dnia

Instytut Ustanowiona przez Dyrektora Instytutu Techniki
1.I.1963 r. w zakresie
Techniki Budowlanej Budowlanej dnia 28.XI. 1962 r.
materia ów do budowy
(Mon. Pol. Nr…. Poz. ……)
cian
1.5. ORGANICZENIE STOSOWANIA MAS GLINIANYCH

Stosowanie mas glinianych ogranicza si do elementów nadziemnych budynków poni ej 3-ch

kondygnacji o ma ym i rednim zawilgoceniu (mieszkalnych, gospodarczych, inwentarskich itp. )
Mas glinianych nie -nale y stosowa do elementów lub pomieszcze nara onych na silne
zawilgocenie jak nie, pralnie.

1.6. NORMY ZWI ZANE

PN-59/B-06714 Kruszywo mineralne. Badania techniczne.
PN-60/B-06730 Kruszywo lowe. el paleniskowy i kruszywo z la
paleniskowego. Badania techniczne.
PN-55/B-14501
Zaprawy cementowo-gliniane.

2 . S U R O W C E

2.1. GLINA

2.1.1. Podzia glin w zale no ci od spoisto ci i skurczu.

Rodzaje glin w zale no ci od spoisto ci i skurczu podaje tablica .
T a b l i c a 1

Lp Rodzaje glin Spoisto G/5 cm2 Skurcz %

.
1 Bardzo chude 300 - 400 3
2 Chude 401 - 550 4
3 rednio chude 551 - 750 5
4 rednio t uste 751 -1000 6
5 uste 1001 -1350 7
6 Bardzo t uste 1351 >8

W przypadkach, gdy pomi dzy warto ciami spoisto ci i skurczu, okre lonymi na podstawie bada
laboratoryjnych, brak jest zgodno ci z warto ciami, podanymi w tablicy 1, rodzaj gliny nale y okre li
na podstawie wielko ci skurczu, a nie spoisto ci.

Do przygotowania masy glinianej ci kiej i redniej mo na stosowa wszystkie rodzaje glin, podane
w tablicy 1. Ba przygotowania masy glinianej lekkiej mog by stosowane jedynie gliny rednio t uste,
uste i bardzo t uste.
 Gliny e spoisto ci mniejszej ni 300 G/5 cm2 ( z wyj tkiem glin lessowych) mog by
stosowane do przygotowania mas glinianych, po uprzednim zbadaniu ich wytrzyma ci na
ciskanie.
Gliny lessowe mog by stosowane, niezale nie od ich spoisto ci, do przygotowania masy
glinianej ci kiej.
2.1.2. Podzia glin w zale no ci od odporno ci na rozmywanie w wodzie.

Rozró nia si nast puj ce rodzaje glin w zale no ci od odporno ci na rozmywanie w wodzie:
a) gliny o du ej rozmywalno ci - które ulegaj rozpadowi w wodzie przed up ywem 5 minut,
b) gliny o redniej rozmywalno ci - która ulegaj rozpadowi w wodzie nie wcze niej ni po
up ywie 5 minut,
c) gliny o s abej rozmywalno ci - które ulegaj rozpadowi w wodzie nie wcze niej ni po up ywie
1 godziny.
Gliny o du ej rozmywalno ci mog by u yte do przygotowania mas glinianych pod warunkiem
zachowania odpowiedniej ochrony przed wp ywami atmosferycznymi w czasie wykonywania z
nich oraz dojrzewania i u ytkowania wyrobów lub elementów budynków.

2.2. WYPE NIACZE

2.2.1. Wype niacze mineralne

a) piasek - powinien by gruboziarnisty,

b) wir - powinien mie uziarnienie 2-10 mm,
c) el paleniskowy - powinien mie uziarnienie w granicach 4 - 10 mm i przed u yciem do mas
glinianych powinien by obficie polany zawiesin glinian oraz dok adnie przemieszany.
2.2.2. Wype niacze organiczne. S omy (rzepakowa, ytnia, j czmienna, pszenna), wysuszone
odygi ro lin ( ty grochu, fasoli, wrzosu itp.) oraz trociny i pa dzierze powinny by zdrowe, bez
ladów zbutwienia, i obcych zanieczyszcze . Na 48 godzin przed u yciem do mas glinianych
nale y je silnie zwil wod .
omy i odygi ro lin nie powinny zawiera ziaren w k osach i str kach. D ugo w ókien s om i
odyg ro lin powinna wynosi :

-dla masy glinianej ci kiej i redniej 5-10 cm,

-dla masy glinianej lekkiej 10 - 30 om.
Pa dzierze nie powinny zawiera ziaren oraz w ókien.

2.3. WODA. Do mas glinianych mo e by u yta ka da woda z wyj tkiem wody

zanieczyszczonej ciekami przemys owymi.
 3. WYMAGANIA TECHNICZNE

3.1. PRZYGOTOWANIE MAS CLINIANYCH

3.1.1. Przygotowanie masy glinianej ci kiej .

3.1.1.1. Przygotowanie gliny. Glina nie powinna zawiera grudek o rednicy wi kszej ni
1 cm. Glina u yta bezpo rednio po wydobyciu z wykopu i rozdrobnieniu nie powinna by
zwil ona wod .
Glina przeschni ta powinna by co najmniej na 24 godziny przed u yciem do masy zwil ona
równomiernie wod tak, aby ró nica pomi dzy wilgotno ci zwil onej gliny
i wilgotno ci naturaln (ziemn ) gliny nie by a wi ksza ni ± 3 % (wagowo).
Zaleca si przed u yciem gliny jej zimowanie lub wietrzenie. Zimowanie glin powinna si
odbywa na otwartym powietrzu w zwa ach o szeroko ci podstawy oko o 1,5 m i o wysoko ci 1,5
m przed u yciem ich do przygotowania masy. Podczas sk adania glin w zwa y na okras zimowy
nale y doda wype niacze mineralne, wed ug ustalonych dla danych rodzajów glin proporcji.
Zimowanie mo e by zast pione wietrzeniem przez okres 2-3 miesi cy. Proces zimowania
nale y stosowa do glin t ustych i bardzo t ustych oraz do glin zawieraj cych rozproszony w glan
wapnia,

3.1.1.2. Mieszanie masy. Do mieszania r cznego nale y glin przygotowan wg 3.1.1.1., u

na twardym, wyrównanym pod u, warstwami grubo ci 10-15 cm w pryzmy o wysoko ci 70-80
cm. Na ka warstw gliny nale y nasypa równomiernie warstw wype niaczy, zgodnie z
ustalon dla danego rodzaju gliny proporcj , o ile nie by y one dodane przed okresem zimowania.
Wype niacze powinny odpowiada wymaganiom 2.2.
Mieszanie nale y dokonywa motykami odrywaj c pionowo warstwy gliny z wype niaczami.
Do mieszania mechanicznego (np. przy u yciu spulchniarki gleby tzw. glebofrezarki) nale y
glin przygotowan wg 3. 1.1.1. u na twardym pod u w warstwie o grubo ci 15-20 cm. Na
warstw gliny nasypa równomiernie wype niacz, zachowuj c ustalon dla danego rodzaju gliny
proporcj .
Mieszanie gliny z wype niaczami powinna by wykonywane nie mniej ni dwu krotnie przy
glinach bardzo chudych, chudych i rednio-chudych oraz nie mniej ni trzykrotnie przy glinach
rednio-t ustych, t ustych i bardzo t ustych.
Zaleca si przerobion mas , pozostawi w kopcu pod przykryciem na przeci g 24 godzin.
3.1.2. Przygotowanie masy glinianej redniej
3.1.2.1. Przygotowanie gliny. Przygotowanie gliny dla masy glinianej redniej nale y
przeprowadzi zgodnie z 3.1.1.1., jednak bez konieczno ci rozdrabniania grudek i doprowadzenia
gliny do stanu naturalnej ziemnej wilgotno ci.
3.1.2.2. Mieszanie masy. Mieszanie masy glinianej redniej nale y przeprowadzi zgodnie z
3.1.1.2. Podczas uk adania gliny i wype niaczy w pryzmy
nale y ka z warstw obficie i równomiernie (przez sito lub rozpylacz) pola wad , tak aby
wymieszana masa mia a konsystencj plastyczn .
Glin z wype niaczami przeznaczon do mieszania mechanicznego nale y u w pryzmy jak
do mieszania r cznego 3.1.1.2., lub w do ach w pobli u mieszad a i pozostawi przed mieszaniem
co najmniej przez 24 godziny,
Przy podawaniu do mieszad a, mas z pryzm lub do ów nale y wybiera pionowo. Je eli masa
podczas mechanicznego mieszania nie ma konsystencji plastycznej, nale y j dodatkowo
nawil , wlewaj c wod do masy u onej w pryzmach lub do ach, a nie mieszanej w mieszadle.
Pierwsza partia masy glinianej, wrzucana do mieszad a, powinna by powtórnie przerobiona.
Mas o zbyt du ej elastyczno ci, przy której nie daje si formowa wyrobów (ulegaj
deformacji), nale y skopcowa pod przykryciem do czasu uzyskania wymaganej plastyczno ci.

3.1.3. Przygotowanie masy glinianej lekkiej

3.1.3.1. Przygotowanie gliny. Do przygotowania masy glinianej lekkiej nale y u glin w

postaci zawiesiny glinianej.
Zawiesin glinian nale y przygotowa wed ug normy PN-55/B-14501 punkt 3-1.a.,b oraz
punkt 3.2. z wyj tkiem punktu 3.2.1.4.

3.1.3.2. Mieszanie masy. Da zawiesiny glinianej, zawartej w skrzyni, nale y doda wype niacz,
zachowuj c ustalon dla danego rodzaju gliny proporcje, a nast pnie ca mas dok adnie
wymiesza . Ka de w ókno lub wiór powinno by dok adnie oblepione zawiesin glinian ,.
Przerobion mas nale y pozostawi w kopcach na przeci g 24 godzin. Kopce nale y chroni
przed wp ywami atmosferycznymi, przykrywaj c je matami lub innym materia em zabezpie-
czaj cym.
3.2. SK AD I PROPORCJA SK ADNIKÓW MAS GLINIANYCH
Orientacyjne proporcje sk adników mas glinianych, w zale no ci od rodzaju gliny, podaje
tablica 2.
Przy ustalaniu proporcji sk adników mas glinianych ci kiej i redniej nale y przyjmowa :
- przy glinach bardzo chudych, chudych i rednio-chudych - wype niacz organiczny,
- przy glinach rednio-t ustych, t ustych i bardzo t ustych - wype niacz mineralny w po czeniu z
organicznym.
Potrzebn ilo wody dla mas glinianych ci kiej, redniej i lekkiej nale y ka dorazowo ustali
na podstawie próbnego zarobu.
3.3. STRUKTURA MAS GLINIANYCH. Struktura mas glinianych powinna by jednolita, bez
ladów skupisk miejscowych gliny lub wype niaczy.
3.4. SKURCZ MAS GLINIANYCH. Skurcz na skutek wysychania powinien wynosi :
a) masy glinianej ci kiej 1,5 - 2,0 %
b) masy glinianej redniej 3-4%
c) masy glinianej lekkiej 0,5 - 1,0 %
 T a b l i c a 2
Masy gliniane. Orientacyjne proporcje sk adników
L.p. Rodzaj glin spoisto Skurcz % Orientacyjne proporcje
sk adników (obj to ciowo)
Masa gliniana ci ka Masa gliniana rednia Masa
gliniana
lekka
Wype niacz Wype niacz Wype niacz Wype niacz Wype niacz
mineralny: organiczny: mineralny: organiczny: organiczny:
glina glina glina glina glina
1 Bardzo chuda 300-400 3 - 1:20 - 1:15 -
2 Chude 401-550 4 1:7 do 1:6 1:15 1:6 do 1:5 1:15 do 1:10 -
3 rednio-chude 551-750 5 1:6- do 1:5 1:15 do 1:12 1:5 do 1:4 1:10 do 1:9 -
4 rednio-t uste 751-1000 6 1:5 do 1:3,5 1:10 do 1:8 1:4 do 1:3 1:9 do 1:8 1,5:1
5 uste 1001-1350 7 1:3 do 1:2 1:7 do 1:5 1:2,5 do 1:7 do 1:5 2:1
1:1,5
6 Bardzo-t uste 1351 8 1:2 do 1:1 1:5 do 1:4 1:1 1:5 do 1:4 2,5:1
3.5. CI AR OBJ TO CIOWY MAS GLINIANYCH. Ci ar obj to ciowy mas glinianych w
stanie powietrzno-suchym, nr zale no ci od rodzaju u ytej gliny oraz rodzaju i ilo ci u ytych
wype niaczy, powinien wynosi :
a) masy glinianej ci kiej 1700 – 1800 kg/m3
b) masy glinianej redniej 1200 – 1700 kg/m3
c) masy glinianej lekkiej 600 – 1200 kg/m3

3.6. WSPÓ CZYNNIK PRZEWODNO CI CIEPLNEJ MAS GLINIANYCH.

Wspó czynnik przewodno ci cieplnej mas glinianych w stanie powietrzno-suchym wynosi:

masy glinianej ci kiej 0,70 - 0,80 Kcal/mhoC

masy glinianej redniej 0,40 - 0,70 Kcal/mhoC
masy glinianej lekkiej 0,20 - 0,40 Kcal/mhoC

3.7. WYTRZYMA NA CISKANIE MAS GLINIANYCH. Wytrzyma mas glinianych

na ciskanie w stanie powietrzno-suchym powinna wynosi :

a) masy glinianej ci kiej nie mniej ni 15 kg/cm2

b) masy glinianej redniej nie mniej ni 15 kg/cm2
c) masy glinianej lekkiej nie mniej ni 6 kg/cm2

4. BADANIA TECHNICZNE
4.1. RODZAJE BADAN
4.1.1. Badanie gliny obejmuje:
a) przygotowanie gliny o normowej plastyczno ci,
b) badanie spoisto ci gliny,
c) badanie skurczu gliny,
d) badanie odporno ci gliny na rozmywanie w wodzie,
e) badanie na zawarto w glinie rozproszonego w glanu wapnia.
4.1.2. Badanie wype niaczy obejmuj :
a) badanie jako ci piasku, wiru i la paleniskowego,
b) badanie jako ci materia ów organicznych.
4.1.3. Badanie mas glinianych obejmuje:
a) badanie skurczu (dotyczy masy glinianej ci kiej i redniej),
b) badanie ci aru obj to ciowego,
c) badanie wytrzyma ci na ciskanie.
 Badania mas glinianych s badaniami kontrolnymi, na podstawie których sprawdza si czy
ustalony w wyniku bada spoisto ci i skurczu gliny rodzaj gliny oraz przyj te z tablicy 2
orientacyjne proporcje sk adników mas glinianych s w ciwe i zgodne z wymaganiami 3.4., 3.5.,
3.7.

4.2. PRZEPROWADZANIE BADAN.

4.2.1. Miejsce przeprowadzania bada . Badania laboratoryjne powinny by

przeprowadzone w laboratoriach instytutów naukowo-badawczych, wy szych uczelni lub
zak adów bada i do wiadcze .

4.2.2. Pobieranie próbek gliny. Próbki gliny nale y pobra z miejsca, z którego b dzie u ywana
glina do budowy. Dó próbny powinien by wykonany zgodnie z rys.1. G boko do u powinna
by równa g boko ci projektowanego wydobycia.

Rys.1 Dó do pobierania próbek gliny

 Z do u próbnego nale y usun warstw ziemi ro linnej. Pobrane próbki gliny powinny by
wolne od zanieczyszcze jak: kamienie, a ro lin, korzenie itp. Dla budynku parterowego
nale y pobra z do u próbnego dwie próbki z górnej i z dolnej cz ci pok adu; dla budynku
pi trowego lub dla potrzeb wytwórni wyrobów glinianych nale y pobra trzy próbki: z górnej,
rodkowej i dolnej cz ci pok adu.
W przypadku z gliny o wyra nym uwarstwieniu, próbki nale y pobra z ka dej warstwy.
Ci ar jednej próbki powinien wynosi 15 - 20 kg.
Na ka de 200 m2 powierzchni wydobycia nale y pobra wymagan ilo próbek.
Przy pobieraniu próbek nale y oznaczy z jakiego do u, z jakiej warstwy i g boko ci zosta y
pobrane próbki oraz opakowa ka z nich osobno w sposób trwa y (najlepiej w skrzynkach
drewnianych).
Do próbek nale y do czy opis zawieraj cy:
a) adres budowy lub wytwórni eksploatuj cej glin oraz inwestora,
b) przeznaczenie budynku (mieszkalny, inwentarski, szko a itp.),
c) ilo kondygnacji nadziemnych (parterowy, pi trowy),
d) rodzaj wype niacza jaki ma by u yty do przygotowania masy glinianej,
e) zamierzone u ycie gliny ( ciany ubijane, wyrób bloków konstrukcyjnych, wyrób elementów
wype niaj cych).

4.2.3. Przygotowanie próbki gliny do bada . Z próbki gliny przeznaczonej dc bada nale y usun
wszystkie cz ci w ókniste i mineralne o wielko ci ponad 2 mm, drog wybierania lub
przesiewania, po uprzednim wysuszeniu do sta ego ci aru w temperaturze 50 - 60° C i zmieleniu.
Próbk gliny, uwolnion od sk adników o ziarnach wi kszych ni 2 mm, nale y dok adnie
przerobi na p ytce metalowej lub z drewna twardego o wymiarach: d ugo 60 cm, szeroko 60
cm, grubo 2-4 cm. W tym celu próbk nale y roz na p ytce, po czym zraszaj c
równomiernie wod (przez sitko lub rozpylacz), ubija miejsce przy miejscu m otkiem z g owic
gumow o rednicy 5 cm (rys.2), do czasu, a powstanie spoisty placek gliniany.
Placek ten, od czony od p ytki za pomoc no a, nale y pokraja na paski szeroko ci oko o 5
cm. Paski nale y u obok siebie r bem, zrosi równomiernie wod po czym znów ubija
otkiem z g owic gumow .
Opisane czynno ci przerabiania próbki gliny nale y powtarza kilkakrotnie,
dodaj c tak ilo wody, a próbka gliniana stanie si plastyczna, jednolita i o
jednakowej wilgotno ci.
Je eli próbka gliny przeznaczona do przerobienia by a za bardzo wysuszona,
zaleca si po nawil eniu i jednokrotnym przerobieniu pozostawi j na przeci g
na co najmniej 8 godz. pod przykryciem z mokrej szmaty dla równomiernego
roz enia si wilgoci na ca ej masie, po czym przyst pi do ostatecznego
przerobienia. Dotyczy to zw aszcza glin t ustych i bardzo t ustych.
Rys. 2 ubijak do próbek
 4.2.4. Przygotowanie gliny o normowej plastyczno ci. Z przerobionej wg 4.2.3. próbki gliny
nale y odwa 200 G gliny, nast pnie uformowa z niej w d oniach okr kul . Czas
formowania kuli powinien by mo liwie jak najkrótszy. Uformowan kul nale y upu ci na
adk , nieelastyczn p ytk (najlepiej stalow ) z wysoko ci 2 m, licz c od rodka kuli do
powierzchni p ytki na któr upada kula .
rednica podstawy rozp aszczonej na skutek upadku kuli powinna by równa 50±1 mm. Je eli
rednica podstawy sp aszczenia jest mniejsza ni 50 mm, próbk gliny nale y dodatkowo
nawil równomiernie wod ; je eli rednica podstawy sp aszczenia jest wi ksza ni 50 mm,
próbk gliny nale y powtórnie przerobi w celu zmniejszenia zawarto ci wilgoci.
rednic podstawy sp aszczonej kuli nale y mierzy za pomoc wyskalowanej p ytki szklanej z
zaznaczonymi koncentrycznie ko ami.
Je eli podstawa sp aszczenia kuli nie jest okr a, ró nica pomi dzy najwi ksz i najmniejsz
rednic nie powinna by wi ksza ni 2 mm. W przypadku zaistnienia wi kszej ró nicy prób
nale y powtórzy .

4.3. OPIS BADAN

4.3.1. Badanie spoisto ci gliny. Z gliny o plastyczno ci
normowej nale y wykona zgodnie z rysunkiem 3a co
najmniej trzy próbki w formie zgodnej z rysunkami 3b i 3c.
Przed formowaniem próbek, formy nale y oczy ci i pokry
cienk warstw . oliwy. Próbki powinny by dok adnie
zag szczane za pomoc ubijaka z g owic gumow (rys.2) i
obustronnie wyg adzone no em o prostym ostrzu.
Po uformowaniu próbk nale y podda badaniom
spoisto ci. Próbk nale y zawiesi w obracalnych
uchwytach przyrz du do badania wytrzyma ci na
rozerwanie (rys.4).

Rys. 3a Kszta t próbki do badania spoisto ci

Rys. 3b Forma do wykonania próbki o Rys. 3c. Podk adka do formy zamieszczonej
kszta cie jak na rys. 3a na rys. 3b
 Rys. 4. Przyrz d do badania gliny na Szczegó A do rys. 4
rozerwanie

Uchwyty powinny obejmowa górn i doln cz próbki. Do uchwytu obejmuj cego doln cz
próbki, powinno by podwieszone naczynie blaszane o pojemno ci 2 litrów i ci arze cznie z
uchwytem nie wi kszym ni 200 G.
Za pomoc przyrz du podaj cego piasek (rys.5) do naczynia podwieszonego do dolnej cz ci
próbki (rys.4), nale y przyst pi do przesypywania piasku. Piasek powinien by uprzednio
przep ukany i wysuszony i posiada ziarna, o rednicy od 0,1 do 1,0 mm.
Przesypywanie piasku ze zbiornika przyrz du, podaj cego piasek do naczynia podwieszonego,
nale y regulowa za pomoc zasuwki w ten sposób, aby w ci ga 1 minuty nie przesypywa o si
wi cej ni 750 G piasku.
Przesypywanie piasku powinno nast powa do
momentu zerwania próbki.
Si zerwania próbki stanowi ci ar w gramach
przesypanego piasku cznie z ci arem pude ka i
ci arem dolnego uchwytu, bez ci aru oderwanej
dolnej cz ci próbki.
Spoisto badanej gliny (wytrzyma na
rozerwanie)stanowi stosunek si y zerwania do
przekroju próbki w najw szym miejscu (5 cm2) i
wyra a si w jednostkach G/5 cm2.
Za wynik badania przyjmuje si redni
arytmetyczn wyników zbadanych trzech próbek,
które nie powinny si ró ni mi dzy sob wi cej
ni o 10%. Wyniki bada wykazuj ce wi ksze
odchylenia nale y odrzuci , a w zamian
odrzuconych przeprowadzi dodatkowe badania.
Rys. 5. Przyrz d podaj cy piasek
4.3.2. Badania skurczu gliny. Z gliny o plastyczno ci normowej nale y wykona co najmniej trzy
próbki (beleczki) ka da o wymiarach: d ugo 220 mm, szeroko 40 mm, wysoko 25 mm w
rozbieralnych, uprzednio dok adnie oczyszczonych i pokrytych cienk warstw oliwy, formach
stalowych lub z twardego drewna (rys. 6).

Próbki powinny by dok adnie zag szczone, a ich górna

powierzchnia wyg adzona.
Ka próbk po uformowaniu nale y wyj z formy i u na
ytce szklanej w pozycji, w jakiej by a formowana. P ytka szklana
powinna by pokryta cienk warstw oliwy.
Na bocznej p aszczy nie próbki w jej cz ci rodkowej nale y
wykona za pomoc specjalnego szablonu (rys. 7) i no a pod ne
naci cia o g boko ci ok. 3 mm, a na jego ko cach dwa naci cia
poprzeczne prostopad e do pod nego. Odleg pomi dzy
naci ciami poprzecznymi powinna by równa 200 mm.

Rys. 6. Forma do
Próbki powinny schn w temperaturze 18 ± 2 oC. Podczas
wykonania próbek na
przesychania nale y co 12 godzin mierzy za pomoc podzia ki
skurcz
milimetrowej d ugo naci cia pod nego. Mierzenie nale y
przeprowadza a do momentu stwierdzenia braku zmian d ugo ci.
Pomiary naci cia pod nego nale y wykona z dok adno ci do
0,5 mm.
Z pomiarów d ugo ci naci cia pod nego nale y obliczy skurcz
badanej gliny w % ze wzoru:
l l1
S 100
l
W którym:
S - procentowy skurcz gliny,
l - d ugo w mm naci cia pod nego po uformowaniu próbki,
Rys. 7. Szablon l1 - d ugo w mm naci cia pod nego po wyschni ciu próbki.

Za wynik badania nale y przyj redni arytmetyczn pomiaru 3 beleczek.

4.3.3. Badanie odporno ci gliny na rozmywanie w wodzie nale y

przeprowadza na próbkach glinianych, na których zosta y
przeprowadzone badania skurczu wg 4.3.2. Próbki (beleczki)
wysuszone wg 4.3.2. nale y zawiesi w przyrz dzie do badania
odporno ci na rozmywanie w ten sposób, aby dolna cz próbki by a
zanurzona w wodzie na g boko 50 mm (rys.8).
Nale y okre li czas, jaki up yn od chwili zanurzenia próbki w
wodzie, do chwili od czenia si zanurzonej cz ci próbki.
Rys.8. Przyrz d do badania Stopie rozmywalno ci okre la si jako redni arytmetyczn
rozmywalno ci wyników bada trzech próbek.
4.3.4. Badanie na zawarto rozproszonego w glinie w glanu wapnia nale y przeprowadza na
cz ciach próbek, pozosta ych po badaniach spoisto ci, skurczu lub rozmywalno ci.
Na powierzchni badanych próbek nale y umie ci w kilkunastu miejscach po kilka kropel kwasu
solnego o st eniu 10%. Je eli na powierzchni próbek kwas solny zacznie si burzy , glina badana
zawiera w glan wapnia. Glin , zawieraj w glan wapnia nale y podda procesowi przemro enia
przez okres zimy przed u yciem jej do przygotowania mas glinianych.
4.3.5. Badanie jako ci wype niaczy
a) Piasek oraz wir o frakcji ziaren do 10 mm nale y zbada wed ug PN-59/B-06714,
b) el paleniskowy nale y zbada z uwagi na rodzaj uziarnienia wed ug PN-60/B-06730 p.3.2.6.,
c) Badanie jako ci materia ów organicznych nale y przeprowadza za pomoc ogl dzin, bior c pod
uwag wymagania podane w 2.2.2.
4.3.6. Badanie skurczu masy glinianej ci kiej i redniej
Mas glinian ci lub redni do badania na skurcz nale y przygotowa z tych samych
surowców i tej samej proporcji, w jakiej ma by przygotowana masa gliniana na budowie.
Mieszanie sk adników powinno by wykonane na stole laboratoryjnym, obitym blach lub w
naczyniu metalowym. Ilo dodanej wody powinna by taka, aby uzyskana masa mia a
konsystencj odpowiadaj konsystencji roboczej.
Wykonanie próbek oraz badanie skurczu mas glinianych ci kiej i redniej nale y
przeprowadza wed ug 4.3.2.
Za wynik badania przyjmuje si redni arytmetyczn pomiaru 3 beleczek.
4.3.6. Badanie ci aru obj to ciowego mas glinianych nale y przeprowadza na próbkach w stanie
powietrzno-suchym, przeznaczonych do bada wytrzyma ci na ciskanie.
Ci ar obj to ciowy mas glinianych obliczy nale y ze wzoru:

g
1000
v

w którym:
- ci ar obj to ciowy masy glinianej w stanie powietrzno-suchym w kg/m3,
g - ci ar próbki w gramach,
v - obj to próbki w cm3
Ci ar próbki nale y okre la z dok adno ci do 1 grama. Obj to próbki nale y okre li z
dok adno ci do 1 cm3. Za wynik badania przyjmuje si redni arytmetyczn z ci aru
obj to ciowego trzech próbek.
4.3.8. Badanie wytrzyma ci na ciskanie mas glinianych.
Do przeprowadzenia bada wytrzyma ci na ciskanie masy glinianej nale y wykona trzy
próbki w kszta cie sze cianów o d ugo ci kraw dzi 10 cm.
 Próbki wykonuje si z masy glinianej, przygotowanej wg 4.3.6. w fermach stalowych
rozbieralnych, dok adnie oczyszczonych i pokrytych cienk warstw oliwy. Próbki powinny by
dok adnie zag szczone za pomoc ubijaka metalowego ze stopk a podstawie 6 x 6 cm i ci arze
oko o 2 kg.
Wykonane próbki nale y niezw ocznie rozformowa i pozostawi do przeschni cia przez okres
co najmniej 3 dni. Po tym okresie czasu próbki nale y suszy w temperaturze 40 – 60oC a do
uzyskania sta ego ci aru, nast pnie pozostawi je przez co najmniej 6 godzin, aby wch on y tak
ilo wilgoci jaka znajduje si w otoczeniu.
Próbki poddaje si ciskaniu w prasie w kierunku takim samym, w jakim by y zag szczone, po
uprzednim ustawieniu próbki na podk adce ze sklejki drewnianej, o wymiarach nie mniejszych ni
wymiary próbki, oraz po w eniu takiej samej podk adki mi dzy t ok prasy i próbk .
ciskanie próbki z masy glinianej ci kiej i redniej nale y przeprowadza a do ca kowitego jej
zniszczenia. ciskanie próbki z masy glinianej lekkiej nale y przeprowadza do momentu
wyst pienia pierwszych oznak deformowania si próbki. Ci nienie wywierane na próbk powinno
wzrasta w ci gu sekundy o 1 - 2 kG/cm2. Wytrzyma na ciskanie w kG/cm2 oblicza nale y
wed ug wzoru:

P
R
100
w którym:
P - wielko si y ciskaj cej w kG
100 - powierzchnia podstawy próbki w cm2
Za wynik badania nale y przyj redni arytmetyczn z wytrzyma ci pi ciu próbek. Ró nica
pomi dzy redni arytmetyczn wyników pi ciu bada , a najni sz i najwy sz wytrzyma ci
próbek przyj tych do obliczenia wytrzyma ci redniej nie powinna przekracza 20%.
4.5. ZA WIADCZENIE
Laboratorium przeprowadzaj ce badania powinno sporz dzi na podstawie przeprowadzonych
bada orzeczenie o jako ci gliny. Tre orzeczenia i jego uk ad powinien by zgodny z
za cznikiem do niniejszej normy.

KO N I E C
Nazwa instytucji orzekaj cej

Orzeczenie o jako ci gliny do celów budowlanych

(badanie wg BN-62/6738-02)

Próbka gliny nades ana przez ……………………………………………………………………

przy pi mie nr ………………………. z dnia …………………………………………………...
Adres budowy ……………………………………………………………………………………
Inwestor ………………………………………………………………………………………….
Oznaczenie do u próbnego ………………………………………………………………………

Cz górna Cz Cz dolny
pok adu rodkowa pok adu
gliny pok adu gliny
gliny
boko pobrania próbek I ………cm II ……...cm III……..cm
A. Wyniki badania gliny
1. Spoisto Badanie I …....G/5cm2 …....G/5cm2 …....G/5cm2
Badanie II …….. `` …….. `` …….. ``
Badanie III …….. `` …….. `` …….. ``
Warto rednia …….. `` …….. `` …….. ``
2. Skurcz Badanie I …………% …………% …………%
Badanie II …………% …………% …………%
Badanie III …………% …………% …………%
Warto rednia …………% …………% …………%

3. Rozmywalno : s aba, rednia, du a x)

4. Zawarto rozproszonego w glanu wapnia: brak, lady x)

5. Rodzaj gliny ze wzgl du na spoisto i skurcz:

bardzo chuda, chuda, rednio-chuda, rednio-t usta, t usta, bardzo t usta x)

B. Wyniki badania masy glinianej

Ci kiej, redniej, lekkiej x)

1. Rodzaj zastosowanego wype niacza …………………………………………………….

2. Proporcja u ytych sk adników (glina : wype niacz) …………………………………….

x) niepotrzebne skre li
 cz. górna cz. rodkowa cz. dolna
3. Skurcz Badanie I …………% …………% …………%
Badanie II …………% …………% …………%
Badanie III …………% …………% …………%
Warto rednia …………% …………% …………%
4. Ci ar obj to ciowy
( w stanie powietrzno-suchym)

Badanie I ………….kg/m3 ………….kg/m3 ………….kg/m3

Badanie II …………. `` …………. `` …………. ``
Badanie III …………. `` …………. `` …………. ``
Warto rednia …………. `` …………. `` …………. ``
5. Wytrzyma na ciskanie ( w stanie powietrzno-suchym)
Badanie I ………….Kg/m2 ………….Kg/m2 ………….Kg/m2
Badanie II …………. `` …………. `` …………. ``
Badanie III …………. `` …………. `` …………. ``

Wnioski:………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………......................................

Zalecenia:……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….

Badanie wykona Kierownik Laboratorium lub Instytucji

………………………………………… ………………………………………….