Professional Documents
Culture Documents
Zasadę zachowania energii wykorzystać moŜna przy załoŜeniu, Ŝe całkowita energia młota
przekazywana jest na pal i przekształca się w pracę oporu stawianego przez pal na drodze od-
bytej przez niego wskutek uderzenia, co zapisać moŜna:
E = D⋅c (1.1)
s ⋅E = D ⋅c (1.2)
gdzie:
s – współczynnik wykorzystania energii uderzenia.
s ⋅E
D= (1.3)
c
stąd:
s ⋅E
U= (1.4)
Fd ⋅ c
E = Q⋅h (1.5)
s ⋅Q⋅h
U= (1.6)
Fd ⋅ c
W literaturze polskiej wyraŜenie (1.7) znane jest pod nazwą wzoru gdyńskiego. Wartość
współczynnika m dla warunków charakterystycznych dla portu gdyńskiego waha się między 6÷8.
Wzór (1.7) stosowany był z powodzeniem dla pali drewnianych o średnicy 30cm i długości 12m.
Jednak dla c→0 U→∝, co nie jest zgodne z realną nośnością pala, z tego powodu wzór ten
w pewnych warunkach moŜe dać wyniki całkowicie odbiegające od rzeczywistości.
Jak widać przesadne uproszczenie fizycznego opisu procesu wbijania pala moŜe doprowa-
dzić do błędnych wyników obliczeń. W przypadku pełniejszego rozwinięcia zasady zachowania
energii uwzględniającego oprócz trwałych osiadań c takŜe odkształcenia spręŜyste pala i gruntu
równanie (1.2) zapisać moŜna:
1 1
s ⋅ E = D ⋅ c + c1 + c 2 (1.8)
2 2
gdzie:
c1 – odkształcenie spręŜyste pala, c1=C⋅D,
c2 – odkształcenie spręŜyste gruntu pod wpływem 1 uderzenia,
L
C= - wskaźnik proporcjonalności skrócenia pala (1.9)
ES ⋅ F
L - długość pala,
ES – moduł spręŜystości materiału pala,
F – powierzchnia przekroju pala.
1
s ⋅ E = D ⋅ c + (C ⋅ D) (1.10)
2
c 2
D= −1 + 1 + 2 ⋅ s ⋅ E (1.11)
C c
PowyŜszy wzór jest punktem wyjścia dla wyprowadzeń wielu wzorów dynamicznych. Wartość
współczynnika s obliczyć moŜna na podstawie teorii zderzenia prostego:
Q + a2 G
s= dla Q >a⋅ G (1.12)
Q+G
2
Q + a 2G Q − aG
s= − dla Q <a⋅ G (1.13)
Q+G Q+G
w którym:
a – znamię uderzenia (współczynnik restytucji), zaleŜny od spręŜystości uderzenia, dla zderzenia:
• doskonale spręŜystego a=0,
• pół spręŜystego a=0.5,
• doskonale spręŜystego a=1.
W praktyce inŜynierskiej stosowany jest równieŜ opisowy sposób określania współczynnika a określonego w sposób
doświadczalny, miedzy innymi podany przez Hueckla (1966) i Jarominiaka (1976) :
• przy uderzeniu młotem w mokrą, rozbitą głowicę pala drewnianego lub gdy wkładka kołpaka jest z miękkiego
albo ze zniszczonego materiału tłumiącego energię uderzenia – a=0,
• przy nieuszkodzonej głowicy pala drewnianego i nieuszkodzonych drewnianych elementach kołpaka osadzo-
nego na palu Ŝelbetowym lub stalowym - a=0,25 ,
• przy twardej wkładce kołpaka i przy uderzeniu młotem bezpośrednio w głowicę pala Ŝelbetowego – a= 0,40,
• gdy młot uderza bezpośrednio w głowicę stalowego pala lub osadzony jest na niej stalowy kołpak bez pod-
kładki – a=0,55.
Obliczenia wykonane wzorami opartymi na wyraŜeniu (1.11) są najbliŜsze wynikom próbnych obciąŜeń jeŜeli spełniają
nierówność (1.12). Spełnienie tego warunku zapewnia najwłaściwsze warunki sprawnego wbijania pala.
W pracach Bendela (1948) i Köglera (1948) zaleŜność opisana wyraŜeniem (1.10) prezen-
towana jest w następującej postaci:
Q⋅G D2 ⋅ L
Q ⋅h − ⋅ h ⋅ (1 − a2 ) = (D − Q − G) ⋅ c + (1.14)
Q+G 2 ⋅ Es ⋅ F
Es ⋅ F 2 ⋅ Q ⋅ L ⋅ h ⋅ (Q + a2 ⋅ G) + 2 ⋅ L ⋅ c ⋅ (Q + G)2
D= − c + c 2 + (1.15)
L Es ⋅ F ⋅ (Q + G)
s ⋅E Q⋅h Q + a2 G
D= = ⋅ (1.16)
1 1 Q+G
c + cs c + cs
2 2
gdzie: cs=c1+c2
Q ⋅ h Q + m2 G
D= ⋅ (1.17)
sc Q+G
gdzie: sc=(yf/2)+yb
yf – odkształcenia spręŜyste pod wpływem 1 uderzenia,
yb – odkształcenia trwałe pod wpływem 1 uderzenia.
m – znamię uderzenia dane następującym wzorem:
1 h`
m= ⋅ Q − (Q + G) ⋅ (1.18)
G h
Podobny lecz nieco bardziej rozbudowany o współczynniki empiryczne wzór został zapropo-
nowany przez Hileya (1925):
f ⋅ Q ⋅ h Q + a2G
D= ⋅ (1.19)
c +k Q+G
w którym: k=1/2⋅(c1+c2+c3),
c1, c2 – oznaczenia tak jak w wyraŜeniu (1.8),
c3 – odkształcenie spręŜyste podbabnika nasadzonego na pal i głowicy pala pod wpływem
uderzenia,
f – współczynnik skuteczności pracy określony w sposób empiryczny,
który zaleca się przyjmować równy (Piętkowski, 1969; Jarominiak, 1976):
• 1,0 – dla młota wolnospadowego z odczepianą liną i młotów spalinowych, przy czym energię uderzenia mło-
ta spalinowego naleŜy pomierzyć, a nie opierać się na danych producenta,
• 0,75 – dla tego samego typu młota, ale spadającego z liną i wymuszającej obrót bębna wciągarki i młotów
róŜnicowych,
• 0,85-075 – dla młotów parowo powietrznych pojedynczego działania sterowanych ręcznie,
• 0,80 – dla tego samego rodzaju młotów, ale sterowanych półautomatycznie,
• 0,85 – dla młotów podwójnego działania z pojedynczym tłokiem.
Wyznaczenie wielkości odkształceń spręŜystych c1, c2, c3 w warunkach budowy, bez specja-
listycznego sprzętu pomiarowego jest niemoŜliwe. W opracowaniach Hueckla (1966) i Jaromi-
niaka (1976) przedstawiono wielkości odkształceń spręŜystych które moŜna wykorzystać w obli-
czeniach wzorami Rauscha (1.16) i Hileya (1.19).
Jak juŜ wspomniano pomiar odkształceń spręŜystych jest utrudniony. Hueckel (1966) przed-
stawił metodologię pomiaru odkształceń c1 i c2. W tym celu do głowicy pala montowany jest
krótki nie rezonujący pręt stalowy zakończony rysikiem. Podczas ostatnich uderzeń do rysika
przykładamy świeŜo pomalowaną lub pokryta sadzą blachę przesuwając ją jednostajnym po-
ziomym ruchem. Zabieg ten pozwala na rejestrację odkształceń trwałych i spręŜystych, niestety
jest niezwykle uciąŜliwy i moŜe być niebezpieczny. Oprócz tej techniki pomiaru stosowane są
Tabela 1.1
Średnie wartości odkształceń spręŜystych trzonu pala c1, gruntu c2 oraz głowicy pala c3 [cm],
(Hueckel, 1966).
Rodzaj )
Trudność wbijania **
Materiał
odkształceń
łatwe średnie cięŜkie b. cięŜkie
p=3,5 MPa p=7 MPa p=10 MPa p=14 MPa
Pal drewniany
0.013l*) 0.026l 0.040l 0.052l
trzon pala c1
E = 11 GPa
Prefabrykowany pal Ŝelbetowy
0.010l 0.020l 0.030l 0.040l
E = 20 – 40 GPa
Pal stalowy
E = 210 GPa 0.010l 0.020l 0.030l 0.040l
grunt
*) l – długość pala w [m], **) p – napręŜenie w głowicy pala p=D/A, A – powierzchnia głowicy, D – opór dynamiczny
stawiany w trakcie uderzenia.
W nieco odmienny sposób niŜ powyŜsze wyraŜenia wyprowadzony został przez Rittera
(Bendel, 1948) wzór dynamiczny znany w literaturze jako holenderski. Wykorzystano w nim jako
podstawę teoretyczną obliczeń zasadę zachowania pędu.
Do dalszych rozwaŜań uzupełnijmy wcześniej uŜywane oznaczenia o następujące elementy:
Wówczas prawo zachowania pędu przed i po uderzeniu młota w głowicę pala zapisać moŜna:
Q Q +G
⋅V = ⋅v (1.20)
g g
1 Q 2
E= ⋅ ⋅ V = Q⋅h (1.22)
2 g
1 Q + G 2 1 Q + G Q2 ⋅ V 2 1 Q 2 Q
Eu = ⋅ ⋅v = ⋅ ⋅ 2
= ⋅ V ⋅ (1.23)
2 g 2 g (Q + G) 2 g (Q + G)
1 Q 2 1 Q 2 Q 1 Q Q
E − Eu = ⋅ ⋅V − ⋅ ⋅V ⋅ = ⋅ V 2 ⋅ 1 − =
2 g 2 g (Q + G) 2 g (Q + G)
(1.24)
Q G
= Q ⋅ h ⋅ 1 − = Q⋅h⋅
Q + G Q + G
Całkowita energia uderzenia jest sumą energii uŜytecznej i energii rozproszonej na straty:
G
E = D⋅c + Q⋅h⋅ = Q⋅h (1.25)
Q+G
skąd po przekształceniu,
Qh Q
D= 1− (1.26)
c Q + G
Jak łatwo zauwaŜyć wzór holenderski oparty na zasadzie zachowania pędu ma budowę po-
dobną do wzorów wyprowadzonych na podstawie zasady zachowania energii (wzory Rauscha i
Hileya). Niemniej jednak uwzględnia jedynie trwałe osiadania pala c i zakłada całkowity brak
spręŜystości uderzenia (a=0), oraz posiada identyczne wady jak wzór gdyński.
Schenk (1955), proponuje metodę wyznaczania nośności pala opartą na wzorze klasycznym
(1.11), zastępującą w pewnej mierze cechowanie i pozwalające na uniknięcie Ŝmudnych pomia-
rów odkształceń spręŜystych.
Zaleca on wyznaczanie odkształceń spręŜystych z wykresu osiadania pala uzyskanego przy
obciąŜeniu próbnym.
ObciąŜenie P
tan φs
Osiadanie
trwałe
Osiadanie
Rys. 1.1 Wyznaczenie odkształceń spręŜystych metodą Schenka (Hueckel, 1966)
Pochylenie cięciwy gałęzi krzywej przy odciąŜeniu po ostatecznym obciąŜeniu wyraŜona jest
następującym wzorem :
c1 + c 2
tan φS = [m / kN] (1.27)
P
c1 + c 2 = D ⋅ tan φS (1.28)
c 2 tan φS
D= −1 + 1 + ⋅ s ⋅E (1.30)
tan ϕ S c 2
Wartości s i E oblicza się ze wzorów (1.5)÷(1.13), stosując współczynniki np. ze wzoru Hi-
leya. Wartość tanφS otrzymuje się z wykresu osiadania pala (rys.1.1), natomiast wartość c mie-
rzy się w czasie wbijania. Metoda ta jest o tyle bardziej wiarygodna od wzoru klasycznego (1.11)
Ŝe uwzględnia pominiętą wartość c2.
W przypadku pali przemieszczeniowych wykonywanych in situ (np. pale Franki) określanie
nośności pala tylko na podstawie analizy wpędów i równań mechaniki prowadzi do błędnych
wyników. Technologia wykonania tego rodzaju pali zakłada powiększenie podstawy, zjawiska
zachodzące w trakcie tego procesu nie są uwzględniane w klasycznych formułach wzorów dy-
namicznych.
Reymond i Nordlund (1982) zaproponowali rozwiązanie opisujące nośność pali Franki, opar-
te na analizie zmiany objętości podstawy pala, wykorzystujące zasadę zachowania energii:
dE = F dr (1.31)
gdzie :
E - energia,
F - siła działająca na powierzchnię powiększanej podstawy,
r - promień podstawy.
dE, dr - przyrosty energii i promienia podstawy.
Zakładając Ŝe podstawa pala wykonanego w tej technologii jest kulą o promieniu r, siłę F w rów-
nania (1.31) zapisać moŜna następująco:
F = pu ⋅ 4π r 2 (1.32)
gdzie:
pu- składowa normalna ciśnienia działającego na powiększaną podstawę pala.
dE = pu ⋅ 4π r 2 dr (1.33)
∫ dE = ∫ pu ⋅ 4π r dr
2
(1.34)
0 r1
4 4
E = pu π r22 − π r12 (1.35)
3 3
gdzie:
r1 - promień sferycznej podstawy przed powiększeniem,
r2 - promień podstawy po powiększeniu.
RóŜnica w nawiasie prawej strony (1.35) opisuje zmiany objętości podstawy w trakcie wykona-
nia pala.
(
E = pu V2` − V1` ) (1.36)
gdzie:
V`1 - objętość podstawy przed powiększeniem,
V`2 - objętośc podstawy po powiększeniu.
E = e ⋅Q ⋅h⋅n (1.37)
gdzie:
e - współczynnik określający efektywność wykorzystania energii uderzenia,
n - liczba uderzeń młota o energii Q·h wykonana w trakcie zwiększenia objętości podsta-
wy z V1 do V2.
L u = pu ⋅ π r 2 (1.40)
W czasie wykonywania pala jedynym wskaźnikiem który moŜe nam określić jego rzeczywi-
stą geometrię jest objętość dostarczonej mieszanki betonowej, w przypadku podstawy występu-
je zjawisko znacznego dogęszczenia mieszanki w trakcie jej powiększania. Autorzy opisywanej
metody obliczeniowej proponują obliczeniową redukcję objętości dostarczonej mieszanki V o
10%. W tym przypadku rzeczywista kubatura podstawy określona jest następująco:
W podobny sposób naleŜy zrewidować rzeczywistą liczbę uderzeń określoną przez (1.39),
w tym przypadku obliczeniową liczbę uderzeń na jednostkę objętości określamy:
B
B`≈ (1.43)
0.9
Znając objętość betonu, pole podstawy zawarte w równaniach (1.40) i (1.41) opisane pro-
mieniem r przedstawić moŜna poniŜszą zaleŜnością:
9π
⋅ ( V`) 3
2
π r2 = 3 (1.44)
16
Podstawiając (1.44) do (1.41):
9π
⋅ ( V`) 3
2
Lu = e ⋅ Q ⋅ h ⋅ B`⋅ 3 (1.45)
16
Nośność pala wyznaczona zgodnie z (1.45) jest wartością maksymalną. Ekwiwalentna nośność
określona jest następująco:
Lu
U= (1.46)
Fd
Tabela 1.2
Zestawienie wzorów dynamicznych najczęściej stosowanych w praktyce inŜynierskiej,
(FDOT, 1991; Zadroga, 1990; Dembicki, 1988; Mazurkiewicz, 1972a; Olson, 1967; Bendel, 1948).
Wzór holenderski
Q ⋅h Q
2 D = Q + G 6 -10
wzór Rittera, c
Haagsma
E ⋅F 2 ⋅Q ⋅h ⋅L
3 Weissbach,1850 D = s
−c + c 2
+ 3
L Es ⋅F
Q ⋅h
4 Sanders,1851 D = -
c
E ⋅F 2 ⋅Q 2 ⋅h L
5 Redtenbacher, 1859 D = s
−c + c 2
+ ⋅ -
L ( Q + G ) E s ⋅ F
2 ⋅Es ⋅F Q ⋅h ⋅L
6 Rankine, 1864 D = −c + c 2
+ -
L Es ⋅F
Q ⋅h h0
7 Morrison, 1869 D = 1 − h -
c
8 Wellington, 1888
Q ⋅h
Enginering News D = 6
c + 0 .5 ⋅ c S
Record (ENR)
Q ⋅h Q ⋅G
9 Brix D = ⋅ 3-4
c (Q + G )2
Q ⋅h 4 ⋅Q ⋅G
10 Brix-Abaque D = ⋅ -
c (Q + G )2
0 .2 7 6
11 Godrich, 1901 D = Q ⋅h -
c
E ⋅F 2 ⋅L Q + a 2G -
12 Stern,1908 D = s
−c + c 2
+ Q h + c (Q + G )
L E S ⋅ F Q + G
Q ⋅h
13 Benabenq,1911 D = -
2 ⋅c
Q ⋅ h (Q + 0 . 2 5 ⋅ G )
14 Kreüger, 1915 D = -
( c + 1c m ) ⋅ ( Q + G )
3 Es ⋅F 8 Q 2
⋅h L
15 Vierendel, 1920 D = −c + c 2
+ ⋅ -
4 L 3 (Q + G ) E s ⋅ F
D =
(
Q ⋅ h ⋅ f ⋅ Q + a 2G )
16 Hiley, 1925 (c + k ) (Q + G ) 2-3
17 Terzaghi,1929
⋅F 2 ⋅Q ⋅h
wzór holenderski D =
E s
L
−c + c 2
+
Q + G
(Q + a 2G )E L
⋅F -
s
zmodyfikowany
D =
Q ⋅h (Q + a 2G ) 2-3
18 Raush, 1930 (c + 0 .5 c )( Q + G )
S
D =
(
Q ⋅ h ⋅ Q + a 2G ) 3-4
19 Hueckel, 1936 c ⋅ (Q + G )
20 Converse, 1937
Es ⋅F Q + a 2G L
D = −c + c 2
+ Q h ⋅
Pacific Coast For- 2 ⋅L Q + G E S ⋅ F -
mula (PCF)
c 2 ta n φ S Q + a 2G
D =
ta n φ S
−1 + 1+ ⋅
Q + G
⋅Q ⋅h -
21 Schenk, 1951 c2
E ⋅F 2 ⋅L ⋅ f ⋅Q ⋅h
22 Janbu, 1953 D = s −c + c 2
+ -
L G
E ⋅ F 1 .5 + 0 .3
S
Q
Sırensen, Hansen, D = Q ⋅h
f
23 f ⋅Q ⋅h ⋅L 2
1957 (wzór duński) c +
2 ⋅F ⋅ES
25 Hellman, 1967 D =
Q ⋅ h ⋅ 0,8 ⋅ f
1 − 0 ,1
Q
c + 0 , 5 c s G -
(wzór szwedzki)
26 Hueckel, 1969 0, 7 ⋅ Q ⋅ h Q + 0 .1 5 ⋅ G
D = ⋅ -
(wzór polski) (1, 0 5 ÷ 1,1 ) c + ( 0,1 ÷ 0 .5 ) c S Q +G
M ⋅F 4 ⋅a
27 Gersewanow (1917) D = −1 + 1+ ⋅Q ⋅h 2-3
2 M ⋅F ⋅c
Q + 0 .1 5 ⋅ G Q ⋅h
28 PN-69/B-02482 D = 0 .7 1,6–2,5
Q + G (c+ k )
Q ⋅h
29 PN-83/B-02482 D = 1,5 - 3
(c + k )
Q ⋅h Q
30 Wzór Delmaga D = 2-3
(c + k ) Q + G
31 Engineering News 2 ⋅Q ⋅h
D = -
Formula (ENF) c + 0,2 5cm
32 Boston Building
Code (BBC) 1 .7 ⋅ Q ⋅ h
D = -
Q
c + 0 .1
G
2 ⋅Q ⋅h
33 Navy–Mc Kay D = -
Q
c 1 + 0 .3
G
f ⋅Q ⋅h
D =
34 Gow c + ( 0 , 2 5 c m )
Q -
G
25
35 Gates D = 4 f ⋅ Q ⋅ h ⋅ lo g -
c [c m ]
36 Florida Department D =
6 .6 ⋅ Q ⋅ h
c + 0 .2 5 c m + 0 .0 0 1 ⋅ G
of Transportation 1
(FDOT)
34 Gates wg FDOT D = 27 f ⋅ Q ⋅ h ⋅ (1 − l o g (c )) 3
Odrębną grupą wzorów dynamicznych są formuły wyznaczane dla konkretnego rodzaju pa-
la (tabela 1.3). Najczęściej powiązane są one z wzorami teoretycznymi, jednakŜe ścisła specja-
lizacja tych wyraŜeń umoŜliwia daleko idące uproszczenia.
WyraŜenia często oprócz rodzaju pala powiązane są ściśle z warunkami (lub miejscem)
wykonania, oraz sprzętem, niemniej przy spełnieniu zakładanych warunków technologicznych
dają rozsądne wyniki. KaŜdorazowe ich wykorzystanie wymaga potwierdzenia poprawności
przyjętych w nich współczynników empirycznych.
Tabela 1.3
Przykłady wzorów dynamicznych wyprowadzonych dla konkretnych rodzajów pali
(Jarominiak, 1976; Bryła, 1927)
Firmy produkujące młoty opracowują bardzo często własne wzory i nomogramy umoŜliwiające
wyznaczenie zaleŜności pomiędzy nośnością dynamiczną, wpędem i cięŜarem młota (np. wzór
Delmag), w celu ułatwienia praktycznego wykorzystywania tych formuł wyniki obliczeń opraco-
wywane są w postaci tablic i nomogramów. Na rys. 1.3 pokazano przykładowy nomogram dla
pala Ŝelbetowego 30x30 cm o długości od 12 do 22 m wbijanego młotem D 30-32.
7000
Nośność dynaniczna [kN]
6000
L=12 m L=14 m L=16 m
5000
L=18 m L= 20 m L=22 m
4000
3000
2000
1000
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
wpędy [mm]
Rys. 1.3 Nomogram nośności dynamicznych dla młota Delmag D 30-32, dla pali prefabrykowanych
Ŝelbetowych 30x30 cm o długościach od 12 do 22 m.
W metodzie opisanej przez Sakai (1996) znanej teŜ w literaturze jako „japońska” wykorzy-
stano falową teorię rozprzestrzeniania się napręŜeń w trzonie pala. Dla spręŜystego uderzenia
młota nośność pala opisuje następujące wyraŜenie:
A ⋅E G
D= ( c max − c ) (1.47)
L 2⋅Q
gdzie:
cmax – maksymalne zagłębienie pala w trakcie uderzenia pala.
Paikowsky (1994) proponuje odmienne podejście do problemu, opierając się głownie na za-
sadzie zachowania energii. Rozwiązania tego typu znane są w literaturze jako „podejście ener-
getyczne”. Podstawowym załoŜeniem tej techniki obliczeniowej jest spręŜysto-plastyczny cha-
rakter pracy pala w otaczającym go gruncie. W metodzie tej wykorzystuje się pomiarowe dane
dotyczące energii oraz przemieszczeń pala w trakcie jego wbijania.
Emax
D= (1.48)
(c max − c)
c+
2
gdzie:
Emax – maksymalna wartość energii przekazywanej na pal w trakcie trwania uderzenia.
Pewnym sposobem weryfikacji wyników obliczeń nośności wzorami dynamicznymi jest okre-
ślenie korelacji pomiędzy nośnością statyczną a dynamiczną. ZaleŜności te wyznaczane są na
podstawie analizy statystycznej wyników wielu badań. Tego rodzaju podejście umoŜliwiło zop-
tymalizowanie wartości współczynnika bezpieczeństwa (Agerschou, 1962; Olson, 1967; Mansur,
1970).
gdzie:
f0 - zwiększenie nośności pala względem obciąŜenia obliczeniowego (f0=1.2),
f1 - róŜnice między układem gruntu rzeczywistym, a obliczeniowym, f1 zaleŜne od podłoŜa,
f3 - niedokładności pozostałych wartości występujących w wzorze (1.49).
a - grunt całkowicie przepuszczalny (niespoisty) na całej długości pala L i pod podstawą pala,
b - grunt spoisty nie zdrenowany o miąŜszości < 0,25 L, lub grunt spoisty zdrenowany o miąŜ-
szości < 0,5 L,
c - grunt spoisty nie zdrenowany o miąŜszości < 0,5 L lub grunt spoisty zdrenowany o miąŜ-
szości < L, oraz grunt spoisty w poziomie podstawy pala.
Tabela 1.4
Zalecane wartości współczynników bezpieczeństwa Fd (Zadroga, 1991a).
1 2 3 4
wbijanych. Taki sposób obliczeń cieszy się szczególną popularnością w Stanach Zjednoczo-
nych, w roku 1998 American Association of State Highway and Transportation Officials (AASH-
TO) opublikowało specyfikacje techniczne, opisujące w szczegółowy sposób stosowanie metody
LRFD w praktyce inŜynierskiej, w tym, w analizę nośności fundamentów palowych. Warunek
bezpiecznego przeniesienia obciąŜeń w metodzie LRFD opisać moŜna następującym wyraŜe-
niem:
φ ⋅ R n = η ∑ γ i ⋅ Qi (1.50)
gdzie:
φ - współczynnik nośności wyznaczony na podstawie analizy statystycznej,
Rn - nośności (opory) charakterystyczne,
η - współczynnik modyfikujący, uwzględniający zjawiska związane obciąŜeniem ale nie wy-
nikające bezpośrednio z niego,
γi - współczynnik obciąŜenia wyznaczony na podstawie analizy statystycznej,
Qi - obciąŜenie charakterystyczne.
0,95
Współczynnik korekcyjny
0,9
0,85
0,8
0,65
0,6
0 10 20 30 40 50
Nachylenie pala od pionu (stopnie)
1.4 Podsumowanie
Wzory dynamiczne podzielić moŜna na pięć podstawowych grup (Kłos, 1982;Jarominiak, 1976):
Ogólnie rzecz biorąc wzory dynamiczne opierają się na załoŜeniu, Ŝe opór napotykany przy
wbijaniu pala równy jest jego granicznej nośności. Przyjmuje się zatem, Ŝe im większa energia
niezbędna jest do wprowadzania pala w grunt pala, tym większą będzie jego potencjalna no-
śność statyczna. Drugim istotnym warunkiem jest załoŜenie Ŝe opór stawiany przez grunt przy
wbijaniu pala pozostanie stały po jego zakończeniu.
Wzory dynamiczne dają błędne wyniki w gruntach o małym współczynniku filtracji, składają-
cych się w większości z drobnych cząstek, podatnych na zjawisko tiksotropii. Woda wyciskana w
trakcie wbijania, potrzebuje w takim podłoŜu na przepływ dłuŜszego czasu niŜ okres pomiędzy
uderzeniami młota, gromadząc się wokół pala obniŜa jego nośność. W wyniku zjawiska filtracji
woda ta przesącza się w otaczający grunt (Orrje, 1967), co powoduje wzrost nośności pobocz-
nicy pala. W gruntach pylastych oraz spoistych o konsystencji plastycznej opory pobocznic pali
w czasie wbijania są mniejsze, niŜ obserwowane w momencie ponownego wbijania przeprowa-
dzonego po pewnym okresie. To samo zjawisko dotyczy nawodnionych piasków drobnoziarni-
stych, upłynniających się w czasie pracy młota lub wibratora, obserwuje się tu znaczne zmniej-
szenie oporów wbijania. Zjawisko to niewątpliwie korzystne dla samego procesu wprowadzania
pala, uniemoŜliwia prawidłową ocenę nośności pala wzorami dynamicznymi.
Odrębnym problemem mogą być róŜnego rodzaju przeszkody na które moŜna natrafić w
gruncie, zarówno te pochodzenia naturalnego jak i antropologicznego. JednakŜe te osobliwości
mają charakter całkowicie marginalny.
Wzory dynamiczne nie uwzględniają wpływu na nośność pala gruntu zalegającego poniŜej
fundamentu, w zasięgu napręŜeń wywołanych obciąŜeniem przez całą budowlę. W trakcie wbi-
jania pal obciąŜany jest niewątpliwie duŜą siłą, ale działającą w czasie, który uniemoŜliwia
wprowadzenie do współpracy większej objętości gruntu. Większość zjawisk interakcji gruntu i
pala w procesie wbijania ma charakter ograniczony tylko do niewielkiej objętości gruntu otacza-
jącego pal. Ponadto nie uwzględnione są wzajemne oddziaływania pali pracujących w grupie
oraz zmiany struktury i stanu gruntu spowodowane wbijaniem (Orrje, 1967). Dlatego nośności
obliczone wzorami dynamicznymi powinny być korygowane, przez obliczenia oparte na wyni-
kach badań gruntów, obejmujące takŜe podłoŜe poniŜej pali, uwzględniające wszystkie czynniki
mające wpływ na nośność i ekonomiczność rozwiązania fundamentu palowego.
W pracach Komurki (2003) oraz Zadrogi (1992) przedstawiono przegląd stanu badań i pro-
pozycji uwzględnienia problemu wzrostu nośności w czasie. Istniejące rozwiązania potwierdzo-
ne licznymi badaniami terenowymi (Skov, 1988; Fellenius, 1989; Svinkin, 2000; Komurka, 2003),
mogą być wykorzystane do interpretacji badań nośności oraz optymalizacji procesu projektowa-
nia fundamentu palowego.
Svinkin i Skov (2000) proponują następujący algorytm do wyznaczania nośności pali wpro-
wadzonych w grunt spoisty, po czasie (t) od zakończenia wbijania:
Ru (t)
− 1 = B ⋅ log10 ( t ) + 1 (1.51)
Ru0
gdzie:
Ru - nośność pala po czasie (t),
Ru0 - nośność pala w momencie zakończenia wbijania,
B - współczynnik korelacyjny zaleŜny od rodzaju gruntu (patrz tabela 3.2).
Ogólnie naleŜy stwierdzić, Ŝe wzory dynamiczne nie powinny być stosowane do określenia
nośności pali wbijanych w nasycone wodą grunty spoiste oraz w niespoiste bardzo drobnoziar-
niste (pylaste). MoŜna za pomocą tych wzorów obliczać nośności pojedynczych pali w piaskach
drobno-, średnio- i gruboziarnistych oraz Ŝwirach. JednakŜe i wtedy wzory dynamiczne mogą
dawać wyniki zawyŜone lub zaniŜone (Zadroga, 1991a). Dlatego teŜ obliczenia wzorami dyna-
micznymi traktować naleŜy jako pomocniczy, a nie podstawowy sposób określenia nośności
pali.
Praktycznym wskaźnikiem przydatności wzorów dynamicznych w określonych warunkach
gruntowych jest opisane powyŜej zjawisko zmiany z upływem czasu granicznych oporów wbija-
nia. Niektóre z norm zagranicznych ograniczają zakres stosowania wzorów do gruntów, w któ-
rych wpęd napotykany przy zagłębianiu pala po umownej przerwie wbijania (np. 24-godzinnej)
róŜni się w niewielkim stopniu od wpędu przed przerwą.
• określania wpędów, przy których naleŜy przerwać wbijanie, aby otrzymać taką samą
nośność, jaką miał pal poddany obciąŜeniu próbnemu, zagłębiony w te same warstwy
gruntu, pozwala to ograniczyć liczbę kontrolnych obciąŜeń pali,
• określania parametrów młotów najbardziej właściwych dla danych pali i określonych wa-
runków wbijania.
p = Nc (1.52)
N d
gdzie:
0
Nc - obciąŜenie, które moŜna dopuścić na pojedynczy pal, wyznaczone na podstawie próbnego
obciąŜenia (zgodnie z PN-83/B-02482),
Nd - nośność pala wyznaczona na podstawie wzoru dynamicznego.
Tabela 1.5
Wyniki próbnych obciąŜeń statycznych pali nr 76 i 10, NabrzeŜe Chemików.
Nr Q Osiadanie [mm]
Rodzaj obciąŜenia
pala [kN] scałkowite sspręŜyste strwałe
w granicach 2000kN < D < 3000kN, 13 wyników 1000kN < D < 2000kN, 4 wartości D < 1000kN.
11 wartości współczynnika p spełnia nierówność (1.30), minimalne D = 467kN (wzór 20).
Maksymalne wartości Nd dla pala nr 76 równe są 6000kN (wzór 4), 5465kN (wzór10) oraz
5503kN (wzór 6), 5 wyników 3000kN < D < 5000kN, 8 wartości mieści się w granicach 2000kN <
D < 3000kN, 11 wyników 1000kN < D < 2000kN, 4 wartości D < 1000kN. Podobnie jak w po-
przednim przypadku 11 wartości współczynnika p spełnia nierówność (1.30), minimalna wartość
D = 481,1kN (wzór 20).
Wartości parametrów statystycznych dla pala nr 76
• liczba analizowanych wzorów N=32
• średnia arytmetyczna =2385kN
• odchylenie standardowe populacji σ = 1519 kN
• współczynnik zmienności ν = 0.637
PowyŜsze wyniki potwierdzają uwagi zawarte w punkcie 1.3 niniejszego rozdziału. Prawidło-
wy dobór odpowiedniego wzoru dynamicznego jest sprawą niezwykle skomplikowaną i trudną.
DuŜa ilość współczynników poprawkowych wyznaczanych teoretycznie lub empirycznie w dro-
dze obserwacji procesu zagłębiania pala komplikuje opracowanie danych do obliczeń. RozbieŜ-
ność współczynników bezpieczeństwa Fd i skomplikowany, wielowariantowy sposób ich wyzna-
czania jest dodatkowym utrudnieniem.
JednakŜe w przypadku udanego doboru wzoru dynamicznego, obliczenia nim wykonane mo-
gą być niezwykle przydatne w praktyce. W pracy Gwizdała i inni (2005) przedstawiono komplek-
sowe podejście do problemu kontrolnych badań dynamicznych pali prefabrykowanych na przy-
kładzie zrealizowanej inwestycji. Analizy wyników obciąŜeń statycznych, badań dynamicznych
oraz wyniki obliczeń za pomocą wzoru dynamicznego umoŜliwiły racjonalne i ekonomiczne po-
sadowienie obiektu.
Uwzględniając zasady oceny nośności pali wg PN-83/B-02482 oraz moŜliwości i doświad-
czenia wykonawcy robót palowych, odnośnie nowoczesnych metod dynamicznych przeprowa-
dzono poszerzony program badań zapewniający bieŜącą kontrolę dla kaŜdego pala.
UmoŜliwiło to aktywne podejście do procesu projektowania fundamentowania konstrukcji (meto-
da obserwacyjna, zgodnie z zaleceniami Eurokodu 7.
Tabela 1.6
Wyniki próbnych obciąŜeń statycznych pali nr C1, C2 i 219.2.
Nr Q Osiadanie [mm]
Rodzaj obciąŜenia
pala [kN] scałkowite sspręŜyste strwałe
0
k∗Nc –2 Tn wg PN-83/B-02482 540 3,80 - -
0
k∗Nc –2 Tn wg PN-83/B-02482 200 1,40 - -
0
k∗Nc wg PN-83/B-02482 400 2,63 - -
Zgodnie z przyjętą procedurą w pierwszym etapie wykonano pomiary dynamiczne dla wy-
branych pali rozmieszczonych na całym obszarze obiektu. Wszystkie pale objęto obserwacją
wpędów co umoŜliwiło określenie ich nośności na podstawie wzoru dynamicznego. W oblicze-
niach wykorzystano wzór wg normy duńskiej DS 415 (tabela 1.2, wzór 23 „duński”). Wprowadza-
jąc oznaczenia zgodne z p.1.2. obliczeniową nośność statyczną pala U, otrzymuje się przez
podzielenie nośności dynamicznej D przez współczynnik bezpieczeństwa (pewności) Fd, w obli-
czeniach zastosowano Fd =2.
Dysponując jednocześnie wynikami próbnych obciąŜeń jednego lub kilku pali wchodzących
w skład analizowanej grupy pali moŜna wyznaczyć współczynnik cechowania p, według wzoru
(1.52), i następnie za jego pomocą określić nośności miarodajne wszystkich pali U`i :
Ui` = p ⋅ Ui (1.54)
Wówczas moŜna dla kaŜdego pala sprawdzić warunek stanu granicznego nośności:
Ui`
≥ 1.0 (1.55)
Qri
gdzie:
Qri – obciąŜenie obliczeniowe działające na pal przyjmowane do sprawdzenia stanu granicznego
nośności.
Tabela 1.7
Wyniki badań oraz obliczeń nośności wzorem dynamicznym
Współczynnik ce-
Nośność Współczynnik po-
Test Analiza chowania pomiędzy
ObciaŜenie między nośnością
Numer z pomiaru nośnością z SPLT i
PDA CAPWAP statyczne z PDA i nośnością
Lp. pala wpędów Ui nośnością
[kN] [kN] SPLT [kN] z wpędów Ui [kN]
[kN] z wpędów Ui [kN]
η
p
1 2 3 4 5 6 7 8
1 Cl 525 512 400 409 0,98 1,28
2 C2 535 535 450 478 0,94 1,12
( )
3 107.2 366 * - - 452 0,81
4 113.1 607 - - 617 1,02
( )
5 152.2 399 - - 346 * 1,15
6 192.1 449 - - 422 1,06
( ) ( ) ( )
7 219.2 290 ** 290 ** 250 ** 409 1,16 0,71
( ) ( )
8 228.2 361 * - - 390 * 0,93
( ) ( )
9 239.1 344 * - - 316 * 1,09
( )
10 245.1 381 * - - 436 0,87
11 303.1 461 - - 472 0,98
12 310.1 580 558 - 537 1,08
13 311.3 602 - - 533 1,13
14 319.3 439 - - 418 1,05
( ) ( )
15 327.2 289 ** - - 383 ** 0,75
16 412.1 430 435 - 505 0,85
Wyniki pomiarów i obliczeń nośności zestawione w tabeli 1.7 stały się podstawą do wpro-
wadzenia odpowiednich zmian w pierwotnym projekcie palowania w celu zapewnienia bez-
piecznego przeniesienia obciąŜeń od konstrukcji.