X L V I I I K O N F E R E N C J A N AU K O W A

KOMITETU INŻ YNIERII LĄ DOWEJ I WODNEJ PAN

I KOMITETU NAUKI PZITB
Opole – Krynica 2002

Jan KUBICKI 1

UGIĘ CIE BELEK Ż ELBETOWYCH WZMOCNIONYCH

TAŚMAMI KOMPOZYTOWYMI Z WŁ Ó KIEN WĘ GLOWYCH

1. Wprowadzenie

Problematyka zastosowania taś m kompozytowych z włókien węglowych CFRP (carbon fibre

reinforced polymer composite plates) do powierzchniowego wzmacniania zginanych
elementów ż elbetowych – była przedmiotem badań doś wiadczalnych, prowadzonych w
polskich [1, 4, 5] i zagranicznych [2, 3] laboratoriach badawczych.
W analizie wyników badań doś wiadczalnych szczególną uwagę udzielano modelowi
odwzorowania mechanizmu zniszczenia oraz efektywnoś ci wzmocnienia belek, wyraż onego
stosunkiem momentu niszczą cego MRw belki wzmocnionej do momentu niszczą cego MR
kontrolnej belki ż elbetowej (bez wzmocnienia) lub do obliczeniowego M Rd momentu
niszczą cego. Natomiast w znacznie zawęż onym zakresie przedstawiono informacje
dotyczą ce oceny ugięcia wzmocnionych belek ograniczają c sięzwykle do stwierdzenia, ż e
naklejenie taś m kompozytowych na spodzie belek prowadzi do zmniejszenia ich ugięcia w
porównaniu z belką niewzmocnioną .
Wzmocniony element ż elbetowy powinien spełniać wymagania stawiane elementom
ż elbetowym w normie PN-B-03264:1999 w zakresie stanów granicznych noś noś ci i
uż ytkowalnoś ci. Opublikowane wyniki badań doś wiadczalnych belek ż elbetowych
wzmocnionych taś mami kompozytowymi wskazują , ż e przekroczenie granicznej wartoś ci
ugięcia następowało przy obcią ż eniu znacznie niż szym od obcią ż enia niszczą cego i niż szym
od obcią ż enia, przy którym przekraczane były graniczne szerokoś ci rys. Wynika stą d
wniosek, ż e nieprzekroczenie granicznej wartoś ci ugięcia stanowi kryterium determinują ce
zakres stosowania zginanych elementów ż elbetowych wzmocnionych taś mami
kompozytowymi. Zatem oszacowanie wartoś ci ugięcia zginanych elementów ż elbetowych
wzmocnionych taś mami kompozytowymi jest istotne przy sprawdzaniu stanu granicznego
ugięć tych elementów i ocenie efektywnoś ci ich stosowania w praktyce.
Badania doś wiadczalne belek ż elbetowych wzmocnionych taś mami kompozytowymi z
włókien węglowych, przeprowadzone w Instytucie Techniki Budowlanej – pozwoliły
wstępnie ocenić ich ugięcie w przedziale stosowanego obcią ż enia doraźnego.

1
Dr inż ., Instytut Techniki Budowlanej
232

2. Opis badań

Przedmiotem badań są belki ż elbetowe o przekroju prostoką tnym 120 x 220 mm, wykonane
z betonu zwykłego (rys. 1).

Rys. 1. Badane belki ż elbetowe

Zbrojenie dolne belek stanowią dwa pręty f 12 mm ze stali klasy A-III, znak 34GS, a
zbrojenie górne dwa pręty f 10 mm wykonane z takiej samej stali. Zbrojenie poprzeczne
stanowią strzemiona dwugałęziowe f 6 mm ze stali klasy A-O znak StOS, rozmieszczone w
strefach przypodporowych w rozstawie 100 mm. Do prętów zbrojenia dolnego dospawane
zostały w ś rodkowej częś ci belek dwa bolce f 12 mm rozmieszczone w rozstawie 500 mm,
stanowią ce podstawy do przyklejenia reperów tensometru nasadowego.
Ogółem zbadano 8 belek ż elbetowych wykonanych z tego samego zarobu masy
betonowej.
W badaniach, przeprowadzonych w czterosiłowej prasie hydraulicznej firmy Amsler
realizowano schemat statyczny belki wolnopodpartej o rozpiętoś ci leff = 3,00 m, obcią ż onej
dwiema siłami skupionymi F, usytuowanymi od podpór w odległoś ci a = 1/3 leff = 1,00 m.
Dwie belki ż elbetowe bez wzmocnienia (belki kontrolne) zbadano w celu okreś lenia
rzeczywistej ich noś noś ci oraz kontroli rys i ugięć w przedziale obcią ż enia od siły F równej
sile rysują cej Fr do siły F równej sile niszczą cej Fu.
Trzy belki ż elbetowe obcią ż ono wstępnie do wartoś ci F = 0,55 Fu, a następne trzy belki
do wartoś ci F = 0,80 Fu. Po odcią ż eniu belki zostały wzmocnione taś mami kompozytowymi
z włókien węglowych Sika Carbo Dur S 914 o szerokoś ci bp = 90 mm gruboś ci hp = 1,4 mm
i polu przekroju poprzecznego Ap = 126 mm2. Taś my przyklejano wzdłuż całej rozpiętoś ci
belek na oczyszczoną (szlifowaniem) z warstwy mleczka cementowego, odkurzoną i od-
tłuszczoną dolną powierzchnię belek, stosują c klej Sikadur 30. Koń ce taś m doprowadzone
zostały na odległoś ć 20 mm od lica podpór (rys. 1).
Belki wzmocnione taś mami obcią ż ane były stopniowo etapami, wynoszą cymi około
1/18 – 1/12 okreś lonej doś wiadczalnie siły niszczą cej Fu z badań belek kontrolnych (bez
 233

wzmocnienia). Przy każ dym etapie obcią ż enia (lub odcią ż enia) dokonywano pomiaru
ugięcia w ś rodku rozpiętoś ci belek (zredukowanego osiadaniem podpór) stosują c czujniki
zegarowe o dokładnoś ci odczytu 0,01 mm, pomiaru odkształceń skrajnego włókna strefy
ś ciskanej oraz zbrojenia rozcią ganego stosują c tensometr nasadowy typu Huggenbergera o
dokładnoś ci odczytu 0,002‰ , a takż e prowadzono obserwacjęzarysowania belek za pomocą
lupy o 20-krotnym powiększeniu i o dokładnoś ci pomiaru 0,05 mm.
Badania parametrów wytrzymałoś ciowych betonu uż ytego do wykonania belek
pozwoliły okreś lić: ś rednią wytrzymałoś ć na ś ciskanie fcm = 33,7 MPa, ś rednią wytrzymałoś ć
na rozcią ganie fctm = 3,6 MPa, ś redni moduł spręż ystoś ci Ecm = 29,9 GPa. Średnia wartoś ć
modułu spręż ystoś ci stali prętów zbrojenia dolnego wynosi Es = 200 GPa, a ś rednia wartoś ć
modułu spręż ystoś ci okreś lona przy rozcią ganiu taś my z włókien węglowych wynosi
Ep = 183 GPa.

3. Wyniki badań

Na rys. 2 przedstawiono wykresy ś rednich wartoś ci yexp ugięć doś wiadczalnych w funkcji
momentu zginają cego M, uzyskane z badań sześ ciu belek wzmocnionych taś mami
kompozytowymi z włókien węglowych (wykres górny) oraz dwóch nie wzmocnionych,
kontrolnych belek ż elbetowych (wykres dolny).

40
35
30
25
M [kNm]

20
15
10
5
0
0 5 10 15 20 25
yexp [mm]

Rys. 2. Ugięcie doś wiadczalne belek ż elbetowych wzmocnionych taś mami (wykres górny)
oraz niewzmocnionych belek kontrolnych (wykres dolny)

Na podstawie uzyskanych wyników badań stwierdzić moż na, ż e:

- ugięcie belek ż elbetowych wzmocnionych taś mami kompozytowymi z włókien
węglowych jest przy tych samych wartoś ciach momentu zginają cego mniejsze od
ugięcia niewzmocnionych belek kontrolnych; stosunek ugięcia belek
wzmocnionych do belek niewzmocnionych waha sięw przedziale od 0,83 do 0,44
przy czym wartoś ć tego stosunku maleje wraz ze wzorem obcią ż enia belek,
- ugięcie belek wzmocnionych osią gało wartoś ć leff/200 = 15 mm przy momencie M
= 28 kNm, stanowią cym około 0,67 wartoś ci MR doś wiadczalnego momentu
niszczą cego,
234

- realizowany w badaniach stopień zaawansowania pierwotnego obcią ż enia belek

przed ich wzmocnieniem o wartoś ci M/MR = 0,55 ¸ 0,8 nie okazuje istotnego
wpływu na ugięcie belek wzmocnionych; ugięcia belek przy obu stopniach
zaawansowania pierwotnego obcią ż enia były prawie jednakowe.
Pomiary odkształceń ec skrajnego ś ciskanego włókna betonu oraz odkształceń es
zbrojenia rozcią ganego umoż liwiły wyznaczenie względnej wysokoś ci x = x/d ś ciskanej
strefy betonu belek wzmocnionych taś mami kompozytowymi z włókien węglowych na
podstawie następują cej zależ noś ci, przyjmowanej przy założ eniu płaskoś ci przekrojów po
ich odkształceniu (por. rys. 4).
-1
æ e ö
x = çç1 + s ÷÷ (1)
è ec ø

Pomiary odkształceń dokonywane były na odcinku o długoś ci l = 500 mm, na którym

przy pierwotnym obcią ż eniu belek (bez wzmocnienia) występowały rysy prostopadłe do osi
podłuż nej belki. Przyją ć więc moż na, ż e pomierzone odkształcenia są odkształceniami
ś rednimi, uwzględniają cymi współpracę betonu rozcią ganego na odcinkach niezarysowa-
nych (efekt „tension stiffening”). Zatem wyznaczona ze wzoru (1) wartoś ć x jest również
wartoś cią ś rednią , przedstawioną na rys. 3 w funkcji M momentu zginają cego.

0.55

0.5

0.45

0.4
x/d

0.35

0.3

0.25

0.2
4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36
M [kNm]

Rys. 3. Względna wysokoś ć x = x/d strefy ś ciskanej wzmocnionych belek ż elbetowych

w funkcji M momentu zginają cego.

Na podstawie rysunku 3 stwierdzić moż na, ż e wysokoś ć strefy ś ciskanej belek

ż elbetowych wstępnie zarysowanych, a następnie wzmocnionych taś mami kompozytowymi
z włókien węglowych – jest prawie stała przy róż nym stopniu zaawansowania obcią ż enia.
Wyznaczona ś rednia wartoś ć x w przypadku badanych belek była równa 0,416.

4. Ocena ugię cia wzmocnionych belek żelbetowych

Ugięcie y wstępnie zarysowanych, a następnie wzmocnionych taś mami kompozytowymi

belek ż elbetowych okreś lić moż na z ogólnego wzoru:
 235

2
y = ak kII l eff (2)

w którym: ak – współczynnik zależ ny od układu obcią ż enia i warunków podparcia belki,

kII – krzywizna przekroju zarysowanego w belce o rozpiętoś ci leff.

Krzywiznę kII wyznaczyć moż na na podstawie zależ noś ci geometrycznych

zachodzą cych między krzywizną i odkształceniem es stali zbrojeniowej w przekroju
zarysowanym (rys. 4).

es ss M
kII = = = (3)
d - x II E s (d - x II ) E s As1 z (d - x II )

gdzie: Es – modułspręż ystoś ci stali zbrojeniowej

As1 – pole powierzchni zbrojenia rozcią ganego
xII i z – odpowiednio: wysokoś ć strefy ś ciskanej i ramięsił wewnętrznych w zaryso-
wanym, wzmocnionym przekroju ż elbetowym, okreś lone przy liniowym roz-
kładzie napręż eń w betonie strefy ś ciskanej.

Rys. 4. Parametry geometryczne i odkształcenie zarysowanego przekroju ż elbetowego

wzmocnionego taś mą kompozytową

Wysokoś ć xII ś ciskanej strefy zarysowanego przekroju ż elbetowego, wzmocnionego

taś mą kompozytową (rys. 4) wyznaczyć moż na z warunku równowagi momentów
statycznych ś ciskanej i rozcią ganej częś ci przekroju względem osi obojętnej. Otrzymuje się
wówczas równanie kwadratowe

x II2 + 2r xII - s = 0, (4)

którego pierwiastkiem rzeczywistym jest

æ s ö
x II = r ç - 1 + 1 + 2 ÷ (5)
ç r ÷ø
è
236

przy wartoś ciach parametrów r i s wyraż onych wzorami

r=
1
b
[
a e ( As1 + As 2 ) + a p Ap ] (6)

s=
2
b
[
a e ( As1d + As 2 a2 ) + a p Ap d p ] (7)

w których: ae i ap – odpowiednio: stosunki modułów spręż ystoś ci stali Es i kompozytowej

taś my z włókien węglowych Ep do modułu spręż ystoś ci betonu Ecm, a
pozostałe oznaczenia parametrów geometrycznych przyjęto zgodnie
z rys. 4.

Odkształcenie es we wzorze (3) oraz wysokoś ć xII strefy ś ciskanej okreś lona wzorem
(5) – dotyczą zarysowanego przekroju ż elbetowego wzmocnionego taś mą kompozytową . W
przypadku obliczania ugięć wzmocnionych belek ż elbetowych należ y we wzorze (2)
przyjmować ś rednią krzywiznękm, uwzględniają cą efekt „tension stiffening”, tj. wyznaczoną
przy ś rednich wartoś ciach esm i xm.
W wyniku przeprowadzonej analizy odkształceń uzyskanych z badań doś wiadczalnych
wzmocnionych belek ż elbetowych wykazano, ż e stosunek esm i es wyrazić moż na
współczynnikiem empirycznym z s o wartoś ci okreś lonej wzorem

e sm Ap E s
zs = = 1 - 0,875 (8)
es E p As1

w którym: Ap i Ep – odpowiednio: pole przekroju i modułspręż ystoś ci kompozytowej taś my

z włókien węglowych,
As1 i Es – odpowiednio: pole przekroju i modułspręż ystoś ci stali zbrojenia rozcią -
ganego.

Uzyskana z badań wartoś ć empiryczna stosunku x m/xII wynosi 1,20.

Średnią krzywiznękm zarysowanej belki ż elbetowej wzmocnionej kompozytową taś mą
z włókien węglowych wyrazić moż na wzorem

zs M
km = (9)
E s r1bd 3 (1 - x m / 3) (1 - x m )

w którym: r1 – stopień zbrojenia rozcią ganego belki ż elbetowej,

xm = xm/d = 1,20 xII.

Na rys. 5 przedstawiono porównanie ugięć ycal obliczonych ze wzorów (9) i (2) z

ugięciami yexp uzyskanymi z badań doś wiadczalnych zarysowanych wstępnie belek
ż elbetowych wzmocnionych taś mami kompozytowymi z włókien węglowych. Wartoś ci
stosunku ycal /yexp są przy mniejszych wartoś ciach stopnia zaawansowania obcią ż enia
(okreś lonego stosunkiem M/MR) – mniejsze od jednoś ci, co oznacza, ż e proponowany
sposób obliczania okreś la ugięcie z zapasem w odniesieniu do ugięcia doś wiadczalnego. W
 237

przedziale obcią ż eń okreś lonych wartoś ciami stosunku M/MR = 0,5 ¸ 0,7 (przy których
sprawdza sięugięcie) – ugięcia obliczone są prawie równe ugięciom doś wiadczalnym.

1,5
1,4
1,3
1,2
y cal/yexp

1,1
1
0,9
0,8
0,7
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9
M/MR

Rys. 5. Porównanie ugięć obliczonych z ugięciami doś wiadczalnymi belek ż elbetowych

wzmocnionych taś mami z włókien węglowych.

5. Podsumowanie

Przedstawiony sposób obliczenia ugięcia zarysowanych wstępnie belek ż elbetowych,

wzmocnionych taś mami kompozytowymi z włókien węglowych – stanowi pierwszą ,
uproszczoną próbę oszacowania ugięcia takich elementów. Zawiera on parametry
empiryczne doś ć dobrze aproksymują ce ugięcie doś wiadczalne wzmocnionych belek
ż elbetowych przy doraźnym działaniu obcią ż enia. Nie uwzględnia natomiast ugięcia
długotrwałego, i występują cego w czasie eksploatacji konstrukcji miarodajnego przy ocenie
stanu granicznego ugięć. Problem ten mogą naś wietlić dalsze badania doś wiadczalne,
obejmują ce większą liczbęelementów i uwzględniają ce długotrwałoś ć działania obcią ż enia.

Literatura

[1] CICHOCKI M., Odkształcalnoś ć i noś noś ć zarysowanych belek ż elbetowych

wzmocnionych taś mami kompozytowymi CFRP. Inż ynieria i Budownictwo, Nr 12/1999.
[2] HOLLAWAY L.C., LEMING M.B. (Editors), Strengthening of reinforced concrete
structures. Woodhead Publishing Limited, Cambridge England, 1999.
[3] HOLLAWAY L.C., HEAD P.R., Advanced polymer composites and polymers in the
civil infrastructure. Elsevier, 2001.
[4] KAMIŃ SKA M., KOTYNIA R., Doświadczalne badania ż elbetowych belek
wzmocnionych taśmami CFRP. Zeszyt Nr 9. Katedra Budownictwa Betonowego,
Wydziału Budownictwa, Architektury i Inż ynierii Środowiska Politechniki Ł ódzkiej,
Ł ódź 2000.
[5] SIWOWSKI T., RADOMSKI W., Pierwsze krajowe zastosowanie taś m kompozytowych
do wzmocnienia mostu. Inż ynieria i Budownictwo, Nr 7/1998.
238

DEFLECTION OF REINFORCED CONCRETE BEAMS

STRENGTHENED WITH CARBON FIBRE REINFORCED
POLYMER COMPOSITE PLATES
Summary

Deflection of initially loaded reinforced concrete beams strengthened with CFRP composite
plates is experimentally investigated. Six r.c. beams were initially loaded to 55 – 80 percent
of ultimate flexural capacity and subsequently repaired with CFRP plates, bonded to the
soffit of beam.
The behavior of repaired beams, represented by load – deflection curves shows, that
deflection is the main factor which is limiting the application of beam in building practice.
A simple method for estimation the deflection value is presented.