Środki ochrony indywidualnej przy

pracach budowlanych

Natalia Wiśniewska
Artur Graczyk
Jakub Ziętek
Definicja środków ochrony indywidualnej

 Środki ochrony indywidualnej są to wszelkie środki noszone lub trzymane przez

pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń
związanych z występowaniem niebezpiecznych i (lub) szkodliwych czynników w
środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego
celu, np. hełmy ochronne, rękawice, sprzęt ochrony oczu i twarzy, odzież
ostrzegawcza, obuwie ochronne, sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości.

 Z definicji środków ochrony indywidualnej wyłączone są: zwykła odzież robocza i

mundury, które nie są specjalnie przeznaczone do zapewnienia bezpieczeństwa i
ochrony zdrowia pracownika; środki ochrony indywidualnej używane przez wojsko,
policję i inne służby utrzymania porządku publicznego; wyposażenie stosowane przez
służby pierwszej pomocy i ratownicze; środki ochrony indywidualnej stosowane w
transporcie drogowym; wyposażenie sportowe; środki służące do samoobrony lub do
odstraszania a także przenośne urządzenia do wykrywania i sygnalizowania zagrożeń
i naruszania porządku publicznego.
Zasady doboru środków ochrony indywidualnej

Przed nabyciem środków ochrony indywidualnej należy ocenić czy środki

te spełniają następujące wymagania:
 są odpowiednie do istniejących zagrożeń oraz poziomu ryzyka;
 odpowiadają warunkom panującym na danym stanowisku pracy;
 odpowiadają wymaganiom ergonomicznym i uwzględniają stan zdrowia pracownika;
 są dopasowane do użytkownika.

Ocena taka powinna obejmować:

 ocenę ryzyka, którego nie można uniknąć innymi środkami (tzn. identyfikację
czynników szkodliwych i niebezpiecznych występujących na stanowisku pracy,
określenie części ciała pracownika narażonych na działanie tych czynników oraz
ciężkości następstw zagrożeń);
Zasady doboru środków ochrony indywidualnej

 określenie wymaganych typów środków ochrony indywidualnej oraz cech, jakie

muszą one posiadać, aby skutecznie chroniły przed zidentyfikowanymi
zagrożeniami (z uwzględnieniem ryzyka, jakie mogą stwarzać te środki same z
siebie);
 porównanie cech dostępnych na rynku środków ochrony indywidualnej z
wymaganiami określonymi na podstawie powyższej analizy.

Ocena ryzyka powinna być powtarzana w przypadku dokonania zmian na

stanowisku pracy, np. stosowanych maszyn lub urządzeń ochronnych, organizacji
pracy, rodzaju obrabianych materiałów.
 Dobór odpowiednich typów środków ochrony
indywidualnej

Sprzętu chroniący przed upadkiem z

wysokości:

 Sprzęt chroniący przed upadkiem z

wysokości, aby prawidłowo spełniał
swoje funkcje, musi być odpowiednio
dobrany do stanowiska, na którym
jest stosowany oraz do czynności
jakie wykonuje pracownik. Przyczyną
tego jest ograniczona uniwersalność
poszczególnych składników systemu
zabezpieczającego przed upadkiem z
wysokości, a co za tym idzie
konieczne jest jego dopasowanie do
warunków pracy.
Sprzętu chroniący przed upadkiem z wysokości

 Punkty kotwiczenia
Przygotowanie punktów kotwiczenia na
konstrukcji nośnej jest ściśle związane ze
specyfiką stanowiska pracy. Rozpatrując
w kategoriach ogólnych problem wyboru i
konstruowania punktów kotwiczenia
można sformułować następujące zasady:

• Punkt kotwiczenia musi charakteryzować

się odpowiednią wytrzymałością
gwarantującą bezpieczeństwo człowiekowi
(patrz norma PN-EN795).

• Punkt kotwiczenia powinien być

usytuowany bezpośrednio nad
użytkownikiem w celu ograniczenia drogi
swobodnego spadania.
Sprzętu chroniący przed upadkiem z wysokości

 Punkt kotwiczenia powinien być lokalizowany w taki sposób aby użytkownik nie
musiał oddalać się od niego w poziomie w celu wykonywania swojej pracy.
Spełnienie tego wymagania minimalizuje amplitudę ruchu wahadłowego człowieka
podczas powstrzymywania spadania z wysokości co zmniejsza ryzyko uderzenia o
elementy konstrukcyjne stanowiska pracy.

 Punkt kotwiczenia musi być tak skonstruowany aby w dającej się przewidzieć
sytuacji nie mogło dojść do niezamierzonego wypięcia podzespołu łącząco-
amortyzującego. Jako punkty kotwiczenia należy stosować elementy konstrukcji
stanowiska pracy, do których możliwe jest bezpośrednie wpięcie podzespołu
łącząco-amortyzującego. W przypadku braku takich punktów należy stosować
uniwersalne rozwiązania podzespołów kotwiczących:
- uchwyt z blokadą w przypadku obecności odpowiednich otworów w konstrukcji stalowej stanowiska
pracy,
- zaczep nożycowy w przypadku obecności elementów konstrukcyjnych o małej lub średniej średnicy,
- linkę zaczepową w przypadku obecności elementów konstrukcyjnych o dużej średnicy,
- zaczep hakowy połączony z tyczką w sytuacji gdy odpowiedni element konstrukcyjny stanowiska pracy
znajduje się wysoko ponad głową użytkownika.
Sprzętu chroniący przed upadkiem z wysokości

Podczas doboru i konstruowania

punktów kotwiczenia należy brać pod
uwagę specyficzne czynniki
występujące na danym stanowisku
pracy np. agresywne substancje
chemiczne, odpryski stopionego
metalu, wysoką temperaturę itp.,
które mogą wpływać niekorzystnie na
parametry ochronne stosowanego
sprzętu.
Sprzętu chroniący przed upadkiem z wysokości

Amortyzatory włókiennicze

Amortyzatory włókiennicze z linkami

bezpieczeństwa ze względu na swoje niewielkie
wymiary i małą masę preferowane są do
stosowania wszędzie tam, gdzie wykonywana jest
jednorazowa praca, która nie wymaga
przemieszczania się pracownika w pionie i
poziomie.
Amortyzatory te mogą być stosowane tylko na
takich stanowiskach pracy, gdzie zagwarantowana
jest odpowiednia przestrzeń pod nogami
pracownika na powstrzymywanie spadania.
Pozwala to na uniknięcie zderzenia się, np. z
elementami konstrukcyjnymi.
Podczas stosowania amortyzatorów
włókienniczych i linek bezpieczeństwa należy brać
pod uwagę specyficzne czynniki występujące na
danym stanowisku pracy np. agresywne substancje
chemiczne, odpryski stopionego metalu, wysoką
temperaturę itp., które mogą wpływać niekorzystnie
na parametry ochronne tego sprzętu.
 Sprzętu chroniący przed upadkiem z wysokości

Urządzenia samohamowne
Urządzenia samohamowne są sprzętem
preferowanym dla stanowisk pracy, które
wymagają przemieszczania się użytkownika w
kierunku pionowym. Ich własności w
zależności od konkretnego typu pozwalają na
przemieszczanie się na odcinku pionowym o
długości od 2 do kilkudziesięciu metrów.
Podczas stosowania urządzeń
samohamownych należy zwrócić uwagę na
to, że urządzenia te nie mogą być używane w
sytuacji gdy pracownik oddala się w poziomie
od punktu kotwiczenia na odległość, przy
której
linka (taśma) tworzy z pionem kąt większy od
20 stopni.
Sprzętu chroniący przed upadkiem z wysokości

Urządzenia samozaciskowe
Urządzenia samozaciskowe z giętką i ze
sztywną prowadnicą są podobnie jak
urządzenia samohamowne sprzętem
preferowanym dla stanowisk pracy, które
wymagają przemieszczania się
użytkownika w kierunku pionowym.
Ze względu na skomplikowany montaż urządzeń
samozaciskowych ze sztywnymi prowadnicami
powinien on być dokonywany zgodnie z
wymaganiami producenta przez kompetentne
osoby lub wskazaną przez producenta
Wyspecjalizowaną firmę. Urządzenia
samozaciskowe mogą być stosowane tylko w
warunkach, na które zezwala producent w
instrukcji użytkowania ( należy zwracać
uwagę na zapylenie, zaolejenie, czynniki gorące,
agresywne substancje chemiczne, zakres
temperatur itp.).
Sprzętu chroniący przed upadkiem z wysokości

Uprząż
Specyficzne warunki narzucane przez różne
stanowiska pracy na wysokości pociągają za
sobą konieczność dokonania prawidłowego
wyboru rodzaju szelek bezpieczeństwa.
Najważniejszą cechą określającą przydatność
szelek bezpieczeństwa dla danego stanowiska
pracy i współpracy z określonym podzespołem
łącząco-amortyzującym jest umiejscowienie klamer
zaczepowych. Szelki bezpieczeństwa z grzbietową
klamrą zaczepową posiadają zastosowanie
uniwersalne i mogą być stosowane na większości
stanowisk pracy na wysokości. Preferowanym do
współpracy z nimi podzespołem łącząco-
amortyzującym jest amortyzator włókienniczy
z linką bezpieczeństwa lub urządzenie
samohamowne. Szelki bezpieczeństwa z piersiową
klamrą zaczepową są przeznaczone głównie do
współpracy z urządzeniami samozaciskowymi.
Sprzętu chroniący przed upadkiem z wysokości

Umożliwiają one wtedy łatwe wpinanie się do mechanizmu samozaciskowego

oraz kontrolę jego działania. Szelki te mogą być również wykorzystywane z
amortyzatorami włókienniczymi lub urządzeniami samohamownymi na
pochyłych płaszczyznach, np. na stromych dachach.
Szelki bezpieczeństwa wyposażone dodatkowo w pas biodrowy z klamrami
zaczepowymi są przeznaczone dla wykonywania "pracy w podparciu". W takiej
sytuacji do klamer zaczepowych pasa jest dołączona linka opasująca, która
otacza np. słup, a nogi użytkownika spoczywają np. na elemencie
konstrukcyjnym stanowiska pracy.
Szelki nie mogą być stosowane w warunkach które zagrażają utratą ich
parametrów ochronnych (należy bezwzględnie przestrzegać wymagań
zawartych w instrukcjach użytkowania zabraniających stosowania w sytuacji
gdy mogą być narażone na działanie czynników gorących, agresywnych.
Sprzętu chroniący głowę

 Profesjonalny kask budowlany jest

podstawowym zabezpieczeniem głowy
pracownika przed niebezpiecznymi
urazami. Głównym jego zadaniem jest
ochrona przed spadającymi
przedmiotami oraz wystającymi, często
ostrymi częściami konstrukcji,
znajdujących się na stanowisku pracy.
 Hełm ochronny i przyłbica spawalnicza
mają za zadanie również chronić przez
działaniem wysokiej temperatury,
odpryskami metali i porażeniem prądem.
 Hełm ochronny jest również bazą do
zainstalowania innego rodzaju sprzętów,
takich jak gogle ochronne, nauszniki
przeciwhałasowe lub okulary ochronne.
 Odpowiednio dobrany kask ochronny nie
tylko skutecznie zabezpiecza przez
urazami, ale również zapewnia
pracownikowi optymalne warunki pracy.
Sprzętu chroniący oczy

Podstawowym wyposażeniem do
ochrony oczu przed opiłkami, kurzem i
innymi drobinkami zanieczyszczeń są
okulary przeciwodpryskowe, gogle,
proste osłony i przyłbice spawalnicze.
Najbardziej uniwersalnym
zastosowaniem cieszą się te pierwsze
ze względu na prostotę konstrukcji i 
wielofunkcyjne zastosowanie.
Sprzętu chroniący słuch

 Ochronniki słuchu są najprostszym i

najszybszym sposobem ochrony
narządu słuchu przed skutkami
oddziaływania hałasu. Zgodnie z
Rozporządzeniem M P i P S z dnia 26
września 1997 r. w sprawie ogólnych
przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy (Dz. U. nr 129, poz. 844)
pracodawca ma obowiązek „zapewnić
ochronę pracowników przed
zagrożeniami związanymi z narażeniem
na hałas”

Ochronniki słuchu dzieli się na:

 nauszniki przeciwhałasowe
 wkładki przeciwhałasowe.
Sprzętu chroniący stopy

Odpowiednio dobrane buty

robocze, nie tylko zabezpieczają
stopę przez urazami, ale również
podnoszą komfort pracy w trudnych
warunkach. Dla osób pracujących
przy pracach budowlanych
przeznaczone jest obuwie zarówno
gumowe , jak i skórzane,
wyposażone w podeszwę
antypoślizgową, zbrojony nosek, a
przy robotach zbrojarskich obuwie z
zabezpieczoną przed przebiciem
podeszwą.
Sprzętu chroniący dłonie
Rękawice chroniące przed zagrożeniami
mechanicznymi (tzw. lekkimi i średnio ciężkimi)
powinny charakteryzować się poziomy
skuteczności dla czterech parametrów:
-odporności na ścieranie (4 poziomy skuteczności);
-odporności na przecięcie(5poziomów);
-wytrzymałości na rozdzieranie (4 poziomy);
-wytrzymałości na przekłucie (4 poziomy).

Poziomy skuteczności dla poszczególnych rękawic

ustalane są na podstawie wyników badań
laboratoryjnych. Im wyższy poziom skuteczności,
tym rękawica zapewnia lepszą ochronę. Rękawice
stosowane do ochrony przed lekkimi i średnio
ciężkimi urazami mechanicznymi wykonywane są
najczęściej ze skóry, tkanin lub dzianin
powlekanych tworzywami sztucznymi lub gumą,
dzianin poliestrowych, stylonowych,
poliamidowych, aramidowych, rdzeniowych.
 PRAWNE PODSTAWY DOBORU I STOSOWANIA ŚRODKÓW
OCHRONY INDYWIDUALNEJ W UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ W
POLSCE

Dyrektywa 89/656/EWG z dnia 30 listopada 1989 roku, o minimalnych

wymaganiach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczących stosowania
przez pracowników środków ochrony indywidualnej w miejscu pracy jest trzecią
dyrektywą szczegółową w rozumieniu art. 16 (1) Dyrektywy Rady 89/391/EWG,
z 12 czerwca 1989 roku. Dyrektywa 89/656/EWG określa minimalne
wymagania w zakresie doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej.
Postanowienia tej dyrektywy zostały przeniesione do prawa polskiego na mocy
kodeksu pracy [4] oraz Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w
sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy [2,3].
Dyrektywa 89/656/EWG została podzielona na trzy części [5]. Pierwsza część
dyrektywy dotyczy postanowień ogólnych:
- przedmiotu dyrektywy;
- definicji środków ochrony indywidualnej;
- ogólnych zasad stosowania środków ochrony indywidualnej.